“Risku” sh.p.k. Market “Ken” Laprakë, Tiranë Tel: +355 4 22 50 480 Cel. 068 20 36 394
GAZETË E PAVARUR. NR. 2 (34). SHKURT 2009. ÇMIMI: 50 LEKË. 20 DENARË. 1.5 EURO
AKTUALITET OPINION KUJTESË PORTRET “Rruga e Arbërit” Përmbytja e Të vërteta dhe R.Gjini, tregimtar kalon në Dibër Dibrës - tradhti mite për “Djemtë i fuqishëm të Madhe ndaj kombit e Maqellarës” dhe jetësor
Nga: REXHEP TORTE - FAQE 3 Nga: ALI HOXHA - FAQE 4 Nga: ABDURRAHIM ASHIKU - FAQE 5,7 Nga: PERIKLI JORGONI - FAQE 11
OPINION Të mbytet Ali! Nga: BUJAR KAROSHI BULQIZË - URA E VASHËS rej shumë kohësh, miku im dhe i shumë Plexuesve, Ali Hoxha, po përpiqet të ndërgjegjësojë dibranët për të mos ndërtu- ar hidrocentralin e Skavicës, pasi kjo do të Gati tenderi për segmentin ishte në dëm të banorëve që jetojnë atje, në dëm të historisë, kulturës e traditës. Në dëm të Dibrës, në dëm të Shqipërisë! E kam mbështetur Aliun dhe do të vazh- doja ta mbështesja, por të enjten e fundit të shkurtit ndërrova mendje! Ndërrova tjetër të Rrugës së Arbërit mendje, Ali! Dibra nuk duhet shpëtuar Ali, Dibra duhet mbytur! Jo nga ajo përmbytje që mendojmë unë e ti, por një lloj tjetër që nuk është parë e dëgjuar deri më sot, madje as libri yt i Ku- ranit nuk e ka shkruar, Ali! Shumë kohë më parë, kur pashë se Pesh- kopia po shkatërrohej e degradohej, po dilte nga ajo që mbaja mend unë, nga qyteti i vogël i blireve dhe gjelbërimit, mendoja se qytetarët do të reagonin, do të kërkonin të ndalej prishja e qytetit! Mendova do të ndal- nin një hap në bulevardin e blireve dhe do i thonin STOP masakrës, por nuk e bënë. Kur nisën idetë për zhvillimin e Dibrës, Ali, kur shumë dibranë të mirë mendonin t’u çonin këtyre njerëzve rrugë, nga Dibra Ali vinin veç lajme të këqija! Mos shihni ëndrra, nuk bëhet rruga, - thoshin, Ali. Qeveria ka shumë halle e probleme të mëdha! Kur në mes të Tiranës, Ali, dhjetëra mi- natorë ishin në një grevë urie, asnjeri nuk e ndali hapin në Peshkopi, përkundrazi... Kur kërkove, Ali, të mblidhje njerëz të mbronin çështjen tënde, çështjen e Skav- icës, shihja dibranë, Ali, që mërmërisnin e iknin vjedhurazi .... Të quanin të prapam- betur! Kur ti, Ali, mblidhje 20 veta në Peshko- pi, qindra të tjerë bënin sehir, të shihnin me bisht të syrit dhe nënqeshnin... Dhe e di, Ali... kanë menduar: “Është çmendur Aliu!” Kur para një viti e vranë, e dhunuan një fëmijë, një engjëll, Ali, mendova se do shkundej njerëzia apo qytetaria, si i thonë me këtë të renë Ali, por për fat të keq tën- din, timin e të të gjithë nënave e baballarëve të Dibrës e të gjithë Shqipërisë, nuk ndodhi asgjë. Nuk ndaluan as një minutë! Në të vërtetë, Ali, mendoja se do mblidheshin aq shumë njerëz, sa ç’mblidheshin kur vinte kohë më parë Sali Berisha dhe Fatos Nano, por s’u mblodhën edhe aq sa mblodhe ti, Ali, kundër Skavicës! Por, Ali, më e keqja ishte lajmi i së enjtes! Nuk thuhet me fjalë, Ali! Dhe s’kam besim, Është gati për tenderim segmenti plotësisht i ri i Rrugës së Arbërit nga Bulqiza te Ura e Vashës. Ali, se qytetarët e Dibrës do të bëjnë diçka t’i japin fund këtij “kiameti”. Ky segment, 13 km e 180 metra i gjatë fillon në Vajkal të Bulqizës dhe përfundon mbi Urën e Vashës Prandaj, Ali, Dibra të mbytet! Por, du- het bërë edhe një gjë: Të mblidhen dibranët në Klos. Projekti teknik parashikon ndërtimin e një tuneli prej 847 metrash, i cili do të kushtojë 19 që janë atje dhe të ftohen dhe këta që janë këtej, të lidhen nga këmbët dhe të varen milionë euro. Vlera e ndërtimit të segmentit tjetër parashikohet të kushtojë rreth 31 milionë euro. brigjeve të Skavicës! Bashkë me ne të të dy. Lexoni në FAQEN 2
cyan magenta yellow black 1 2 - Shkurt 2009 nr. 34 Rruga e Arbërit do t’i japë jetë qarkut të Dibrës, do t’i japë jetë Bulqizës, Peshko- pisë, Dibrës së Madhe, Klosit e Burrelit, po aq sa do të sjellë një frymëmarrje dhe hapësirë komunikimi për banorët e kryeqytetit. e ditës Posta e BULQIZË - URA E VASHËS
Redaksia e gazetës falënderon lexuesit dhe bashkëpunëtoret e saj për mesazhet dhe shkrimet e sjella Gati tenderi për segmentin për botim.
Redaksia u kujton bashkëpunë- torëve të saj, zotërinjve Viron Kona, Dukagjin Hata, Mehmet Hasani, tjetër të Rrugës së Arbërit Agron Tufa, Abdurahim Ashiku, Moisi Murra, Selman Mziu, Ymer Keta, Xhelal Roçi, Odise Plaku, Ali Koçeku, Kujtim Boriçi, etj., se shkrimet e tyre, për arsye vendi nuk janë botuar në këtë numër. Ato do të botohen në numrat e ardhshëm të gazetës “Rruga e Arbërit”.
Kujtojmë bashkëpunëtorët, të cilët duan që shkrimet e tyre të botohen patjetër në numrin e radhës, të konfirmojnë më parë sjelljen e materialit në numrat e telefonit të redaksisë ose emailin e gazetës. Shkrimet priten në redaksi deri më datë 20 të muajit.
Gjithashtu, ju kujtojmë bashkëpunëtorëve se shkrimet deri në dy faqe daktilografike kanë përparësi botimi.
Ju falënderojmë që jeni pjesë e gazetës!
DREJTOR: Ne foto: Pame nga gjurma e re e Rrugës së Arbërit, sipas projektit teknik të segmentit Bulqizë - Ura e Vashës Rakip Suli Së shpejti nisin punimet e vërte- së Arbërit. Me një tunel në Qafën Këshilli Botues: ta në atë që quhet “Rruga e Ar- Është gati për tenderim segmenti e Buallit 847 metra, ajo del në Musa Riçku luginën e Planit të Bardhë, duke Shaqir Skarra bërit”. Është gati për tenderim plotësisht i ri i Rrugës së Arbërit nga vazhduar deri te Ura e Vashës. Bujar Karoshi segmenti plotësisht i ri i Rrugës së Arbërit nga Bulqiza te Ura e Bulqiza te Ura e Vashës. Ky segment, Mbi Urën e Vashës parashikohet Bashkëpunuan në këtë numër: Vashës. Ky segment, 13 km e ndërtimi i një ure, por detajet Rexhep TORTE, 180 metra i gjatë fillon në Va- 13 km e 180 metra i gjatë fillon në teknike të saj janë në përgatitje e Shaban SINANI jkal të Bulqizës dhe përfundon sipër, paralelisht me hartimin e Abdurrahim ASHIKU, mbi Urën e Vashës në Klos. Vajkal të Bulqizës dhe përfundon mbi projektit teknik për segmentin Ali HOXHA Burime zyrtare bëjnë të ditur Ura e Vashës - Qafa e Murrizës. Isa HALILAJ për gazetën “Rruga e Arbërit” se Urën e Vashës në Klos. Kjo hartë e botuar, kopja zyr- Beqir SINA po punohet intensivisht për për- tare e se cilës është në dokumen- Mahmud HYSA Projekti teknik parashikon ndërtimin gatitjen e procedurave dhe tat e tenderit që do të shpallet së Perikli JORGONI shpejti, tregon se Rruga e Arbërit Dejang NOVA shumë shpejt do të shpallet ten- e një tuneli prej 847 metrash, i cili ka marrë udhë... Dhe, shumë shpe- Bernard ZOTAJ deri për fillimin e punimeve. Bajram HYSENI Projekti teknik mbi këtë seg- do të kushtojë 19 milionë euro. jt, do të bëhet realitet ëndrra e di- Selman MEZIU ment plotësisht të ri të Rrugës së branëve për të pasur një rrugë, e Artan HOXHA Arbërit parashikon ndërtimin e Vlera e ndërtimit të segmentit cila për fat të mirë nuk është vetëm një tuneli prej 847 metrash, i cili e tyre, por e gjithë shqiptarëve. Adresa e gazetës: do të kushtojë 19 milionë euro. tjetër parashikohet të kushtojë Kjo rrugë do ti japë jetë qarkut Rr. “Zenel Baboçi”, Vlera e ndërtimit të segmentit rreth 31 milionë euro. të Dibrës, do t’i japë jetë Bul- Pall. “Ferar”, Tiranë tjetër parashikohet të kushtojë qizës, Peshkopisë, Dibrës së Ma- Tel. +355 4 22 33 283 rreth 31 milionë euro. Aktualisht, Siç shikohet edhe në hartën në anën perëndimore të qytetit dhe, Klosit e Burrelit, po aq sa E-mail: [email protected] në Drejtorinë e Përgjithshme të shoqëruese, punuar nga studio të vjetër të Bulqizës. Në kryqëz- do të sjellë një frymëmarrje dhe Rrugëve po punohet mbi një “IfraTransProjekt L.t.d”, ky seg- imin e shëtitores që lidh qytetin hapësirë komunikimi për banorët Opinionet dhe komentet oponencë mbi këtë segment, por ment do të jetë plotësisht i ri dhe e ri dhe qytetin e vjetër të Bul- e kryeqytetit. e botuara nuk shprehin paralelisht po punohet edhe me duket që anashkalon plotësisht qizës, parashikohet ndërtimi i një Rruga e Arbërit tashmë ka ni- domosdoshmërisht përgatijen e procedurave për ten- rrugën e vjetër. Në Vajkal rruga mbikalimi, i cili nuk do ta ndër- sur udhën e saj... qëndrimin e redaksisë derim. del nga aksi aktual dhe vazhdon presë lëvizjen në aksin e Rrugës B.K. nr. 3 - Shkurt 2009 34 Cilado qeveri, cilido ministër apo ekspert që do ta anashkalonte Dibrën e Madhe nga “Rruga e Arbërit”, do të bënte gabimin më të madh dhe do të merrte mallkimin përvëlues të aktualitet djegieve, vrasjeve dhe eksodit të dibranëve nga ofensivat e përgjakshme serbe “RRUGA E ARBËRIT” nuk mund ta anashkalojë
Cilado qeveri, cilido Dibrën e Madhe ministër apo ekspert që Nga: Rexhep TORTE Rruga e Arbërit po bëhet realitet. do ta anashkalonte Të rikujtojmë se Sali Berisha, Dibrën e Madhe nga itë më parë u ngrit shumë plu kryeministër i Shqipërisë, në mitin- Dhur rreth trasesë rrugore nga ku gun parazgjedhor 2005, deklaroi “Rruga e Arbërit”, do të do të kalojë “Rruga e Arbëit” në se,”Do ta ndërtojmë “Rrugën e Ar- bënte gabimin më të Maqedoni. Në Shqipëri kjo rrugë bërit që afron Dibrën me fqinjët tashmë ka filluar të ndërtohet në seg- ballkanikë,por edhe me madh dhe do të merrte mentin rrugor Bulqizë-Ura e Evropën.”Rruga e Arbërit” është mallkimin përvëlues të Çerenecit, që nënkupton arritjen e detyrë e jona ndaj jush për lumin e saj deri në kufirin Shqipëri-Maqedo- djersës që keni derdhur dhe për pa- djegieve, vrasjeve dhe ni, përkatësisht afër fshatit Kojnarë suritë e nëntokës që keni nxjerrë. Ju në Dibër të Madhe. Ekspertët e kanë meritoni një rrugë pesë herë më të eksodit të dibranëve parashikuar edhe unazën e kalimit gjatë se “Rruga e Arbërit””,ishin fjalët nga ofensivat e përgjak- të saj nëpër Dibër të Madhe daljen e Berishës drejtuar elektoratit. e saj deri te Ura e Boshkut, që është Fatos Nano në mitingun shme serbe, që Dibrën pikë lidhëse e rrugës aktuale Dibër- parazgjedhor 2005, nuk nguroi të e Madhe e bënë tri herë Mavrovë-Shkup, ku vitin që shkoi pas sjell edhe disa eskavatorë se gjoja gati gjysmë shekulli, u bë edhe në këtë qytete do të fillojnë punimet shkrumb e hi dhe të zgjerimi i rrugës gjer në Zhirovnicë. e “Rrugës së Arbërit”,duke thënë regjimit shkatërrues Gazeta “Fakti” është i vetmi me- se,”për këtë rrugë tashmë janë akor- Foto:Argjend R. Kaba (dibra.org) dium në Maqedoni dhe Shqipëri, që duar 13 miliardë lekë,se kjo rrugë do monist. dhjetë viteve të kaluara e ka rrahur të sjell mirëqenie dhe komunikim dhe sensibilizuar më së shumti prob- për tërë rajonin”, e që pas humbjes qiptar dhe Paktit të Stabilitetit për dhe se gjoja kjo rrugë do ta anash- mund të vazhdojë zgjerimi i rrugës lemin e ndërtimit të “Rrugës së Ar- së zgjedhjeve u ndërprenë edhe një Ballkan demokratik. kalojë Dibrën e Madhe, janë ose të ekzistuese në Grykën e Radikës, bërit”, të kësaj arterie të rëndësishme punimet. Kjo rrugë ka ekzistuar që nga lash- gabuara ose të keqkuptuara. mund të realizohet edhe varianti nga që do t’i mundësonte kësaj zone ver- Të njëjtin fat e pati kjo rrugë edhe tësia, si rrugë karvanesh e njohur me E para, “Rruga e Arbërit” nuk Mavrova nëpër fshatin Galiçnik, ilindore zhvillim të hovshëm në të kur vite më parë, Ismail Lleshi, kan- emrin Rruga e Dibrës. “Rruga e Ar- mund të quhet asnjë rrugë që nuk mund të ndërtohet edhe segmenti gjitha fushat. didat për deputet i PS në këtë zonë, bërit” ka qenë nga më të frekuentu- do të kalojë nëpër Dibër të Madhe. rrugor 35 kilometra që do ta lidh Nisma për ndërtimin e Rrugës së i premtoi elektoratit se punimet e arat që nga mesjeta e hershme. Kjo E dyta, cilado qeveri, cilido ministër Dibrën e Madhe me Kërçovën dhe Arbërit në vitin 1995 erdhi nga Sho- kësaj rruge do të fillojnë dhe se tri- rrugë ka qenë degë e rëndësishme e , apo ekspert që do ta anashkalonte segmenti rrugor 40 kilometra nga fs- qata për Zhvillim e Kulturë “Nisma toli i armatës shqiptare në vend që “Rrugës Via Egnatia”. Ka qenë ndër Dibrën e Madhe nga “Rruga e Ar- hati Strezimir deri në kufirin me Dibrane” nga Peshkopia, nismë e cila të asgjësohej sipas rekomandimeve rrugët më të rrahura nga mesjeta e bërit”, do ta bënte gabimin më të Kosovën, duke e zgjeruar degëzimin u mbështet me pas edhe nga sho- të NATO-s, do të përdorej për hapjen hershme e deri vonë nëpër të cilën madh dhe do të merrte mallkimin dhe duke i dhënë frymëmarrje më qatat “Bashkësia Dibrane” dhe e tuneleve. Megjithatë Ilir Meta me lëviznin deri 300 kuaj në ditë dhe përvëlues të djegieve, vrasjeve dhe të gjerë “Rrugës së Arbërit”. Është “Lidhja e Intelektualëve Dibranë” tu bërë kryeministër, nuk e lejoi të në funksion të saj vetëm në fshatin eksodit të dibranëve nga ofensivat e për të përshëndetur angazhimi i në Tiranë dhe nga Shoqata Qytetare realizohet ky premtim,për çka në Gur i Bardhë kishte dhjetë hane, përgjakshme serbe që Dibrën e Mad- qeverisë aktuale të Maqedonisë për “Votra Dibrane” në Dibër të Mad- shenjw proteste Ismail Lleshi nuk u katër fshatra roje, si Tujani, Gur i he e bënë tri herë shkrumb e hi dhe fillimin sa më të shpejtë të kësaj he. ul kurrë në karrigen e deputetit. Bardhë, Klosi dhe Bulqiza. të sistemit shkatërrues monist. E tre- rruge, por gjithmonë duke patur në Viteve të kaluara këto shoqata për Tashmë të gjithë e dinë se ndërti- ta, Shqipëria projektin e “Rrugës së mëndje Dibrën e Madhe. “Rrugën e Arbërit” organizuan mi i kësaj rruge është e vetmja “RRUGA E ARBËRIT” Arbërit” dhe segmenti rrugor i kësaj “ Rruga e Arbërit” që pritet të takime në Peshkopi, Dibër të Mad- mundësi që popullata e kësaj zone NË MAQEDONI rruge Bulqizë-Çerenec që po ndërto- ndërtohet dhe që është riaktualizuar he dhe në Tiranë, me pjesëmarrje të ekonomikisht e prapambetur të zh- het arrin deri te kufiri afër Dibrës së kohëve të fundit, sipas variantit në pushteteve vendore, ministrave, de- villohet. Maqedonia lidhur me “Rrugën e Madhe. E katërta,askush nuk ka të Shqipëri, distancën Dibër e Madhe putetëve, ekspertëve dhe biznes- Kjo rrugë ka rëndësi të jashtëza- Arbërit” ka ngecur shumë. drejtë as morale e as pushtetare që - Tiranë do ta shkurtojë nga 183 në menëve të Shqipërisë dhe Maqedo- konshme ekonomike,kulturore dhe Deklaratat që ditë më parë qarkul- t’ua shtojë edhe më shumë zullu- 74 kilometra. nisë. Konklusionet nga këto takime kombëtare dhe i shërben në mënyrë luan se ,”në Maqedoni do të ndry- min Dibrës së Madhe dhe dibranëve. Ndërtimi i kësaj rruge do ta ring- u janë adresuar kryeministrave, kry- të drejtpërdrejtë integrimit ndërsh- shojë traseja e “Rrugës së Arbërit” Nga Dibra e Madhe drejt Shkupit, jallte këtë zonë të izoluar, do ta etarëve të dy shteteve dhe ambasa- zvogëlonte mërgimin e banorëve të dave të huaja në Tiranë dhe Shkup. gjithë Dibrës, Gostivarit, Tetovës e më gjerë, sepse këto zona nëpërmjet “RRUGA E ARBËRIT” të kësaj rruge do të jenë më afër Ti- NË SHQIPËRI ranës, më afër Durrësit dhe më afër botës. Deklaratat e kohëve të fundit të Sali Berishës, kryeministrit të Sh- Kjo foto është fragment i qipërisë,” se pas përfundimit të Rrugës së Kukësit për në Kosovë, një posteri të botuar me radhën e ka ndërtimi i “Rrugës së kontributin e anëtarëve të Arbërit”, fillimi vitin që shkoi i ndërtimit me një ritëm të lartë i seg- shoqatës “Nisma Dibrane”, mentit rrugor Bulqizë-Ura e e cila jepte një informacion Çerenecit pjesë e “Rrugës së Arbërit” të përgjithshëm për në Shqipëri, në kufi me Dibrën e Madhe dhe paralajmërimi i fillimit gjurmën e kalimit dhe të ndërtimit brenda këtij viti i rrugës avantazhet e ndërtimit të Ura e Çerenecit- Peshkopi, si edhe takimet intensive me Bankën Rrugës së Arbërit. Para Botërore dhe me Bankën Islamike për botimit të saj, shumë veta sigurimin e mbështetjes financiare për tërë trasenë e kësaj rruge Tiranë- besonin se Rruga e Arbërit Dibër e Madhe, kanë shtuar shpre- ishte një iluzion, por tani sat dhe kanë rritur optimizmin te koha i ka kapërcyer këto popullata në Shqipëri se pas një sërë premtimesh boshe vite me radhë mentalitete. 4 - Shkurt 2009 nr. 34 Një opinion nga Ali Hoxha mbi domosdoshmërinë e ndalimit të procedurave për dhënien me koncension të Hidrocentralit të Skavicës: Ja arsye se pse nuk duhet të ndërtohet Skavica!. opinion
here si gur shahu atë projekt të HEC-it të Skavicës, veç të tjerash, edhe për fushatë elektorale. Por ne nuk duhet të dekurajohemi, sepse për Shitja, përmbytja dhe asgjësimi i mbrojtjen e trojeve tona etnike të trashëguara prej mijëra vjetësh nga të parët tanë dhe për ruajtjen e etnisë dhe të qytetërimit tonë mijëravjeçarë, ne, dibranët, nuk jemi vetëm, por gëzojmë edhe Dibrës - tradhti ndaj kombit përkrahjen e intelektualëve patriotë nga mbarë Shqipëria, sepse mbrojmë një të drejtë themelore, Nga ALI HOXHA* Pra, që të jemi realistë, shteti i diktaturës së pro- dim dhe deri në Manastir e Preshevë, në Lindje, ekzistencën e identitetit tonë, dibranë. Sa për ilus- letariatit, i para viteve '90 u tregua më më i përm- nuk ka krahinë shqiptare që të mos ketë varre dësh- trim, e gjykoj me vend t'ju citoj në ligjëratë të drejtë Projekti për të ashtuqua- bajtur, kur e anuloi atë projekt asgjësues të Dibrës, morësh dibranë, d.m.th. dibranët çdo pëllëmbë të përgjigjen e ambientalistit të mirënjohur vlonjat, jturin HEC-i i Skavicës, i në një kohë kur ne dibranët, si gjithë shqiptarët, tokës arbërore e kanë mbrojtur me gjakun dhe me akademikut Xhemal Mato, që i ka dërguar gazetar- cili parashikon përm- nuk kishim asnjë mundësi ligjore për të kundërsh- jetën e tyre nga pushtuesit e huaj të të gjitha ko- it të mirënjohur dibran, atdhetarit Abdurrahim Ash- byjtjen e Pellgut të Di- tuar në atë kohë projekte të tilla, asgjësuese, bile hërave. Në kundërshtim me sa sipër, është tepër ikut, emigrant në Athinë, për shkrimin e tij të botu- brës që nga Reçi deri në nuk kishin asnjë mundësi ligjore për të mbrojtur as domethënës fakti se në gjithë territorin e Dibrës, në ar, së pari, në gazetën "Ndryshe" nr. 780 datë 26 Gjoricë, ka qenë për- shtëpinë tonë dhe as vetveten, e jo më të mbronim asnjë qoshe të saj, nuk gjendet asnjë varr dësh- nëntor 2008, f. 14-15, me titull "Apo mbytet Di- dorur si pretekst nga tërë krahinën dhe historinë e saj. mori jodibranë, të asnjë periudhe të historisë, që të bra" dhe së dyti në gazetën "Rruga e Arbërit" të regjimi monist për të Kurse tani, pas vitit 1990, me shembjen e shtetit ketë ardhur nga ndonjë krahinë tjetër në mbrojtje muajit nëntor 2008, f. 6-7, me titull: "Po mbytet mos bërë asnjë investim të Diktaturës dhe vendosjen e sistemit të Demokra- të Dibrës nga pushtuesit e huaj të të gjitha kohërave. Dibra, ku janë dibranët?": në rrethin e Dibrës, duke cisë kemi hyrë në një epokë të re, jemi në kushte të Nuk llogariten këtu ata partizanë që u vranë në "... E lexova shkrimin tuaj dhe problemi m'u e lënë këtë, krahinën më tjera historike. Është tepër sinjifikativ fakti se Dibra korrik të vitit 1944 në Fushë-Alie dhe në Sinë të duk shumë i rëndësishëm dhe kompleks. Unë vetë të prapambetur të Shqipërisë, sa që edhe rruga nuk e ka njohur dhe nuk e ka zbatuar të ashtuqua- Dibrës, pasi ajo ishte një luftë civile, sepse në atë mësova shumë gjëra dhe kuptova që pak e njoh nacionale Kukës-Peshkopi ka mbetur edhe sot, jturin, ligjin nr. 7501 për shpërndarjen e tokës për periudhë atje nuk kishte asnjë këmbë pushtuesi. problematikën që do të sjellë ndërtimi i Skavicës. ashtu siç është bërë qysh në vitin 1946, d.m.th. pa frymë, por secila familje dibrane ka shkuar vetëm Pra theksoj se Dibra është mbrojtur në çdo kohë Mendoj se intelektualët e zonës së Dibrës duhet të asnjë metër asfalt, unikale në gjithë Shqipërinë. në atë pëllëmbë tokë të trashëguar nga të parët e vetëm me forcat e veta. kërkojnë vlerësimin mjedisor që është bërë për Në qoftë se projekti për ndërtimin e HEC-it të vet. As në rastet kur me ligjin shtetëror mund të Në këtë aspekt, mendoj se nuk është jashtë këtë projekt (është e drejta e tyre dhe detyrim ligjor Skavicës do të ishte zbatuar para vitit 1990, ai do përfitonte më shumë, dibrani nuk ka pranuar të temës së trajtesës sonë, që të përmend këtu edhe i Ministrisë së Mjedisit dhe Ministrisë së Kulturës). të ishte bërë nga shteti shqiptar dhe për interesa marrë tokën e tjetrit. një fakt ordiner të ditëve tona, por tepër sinjifikativ Gjithashtu me ligj ata kanë të drejtë ta anylojnë, kombëtare. Shteti shqiptar i asaj kohe, me kush- Por tani, krahas së mirës, për ne dibranët, na ka lidhur me trajtesën tonë: theksojmë se ai adolesh- nëse nuk janë dakord dhe argumentojnë ato që ju tetutë quhej "Shteti i Diktaturës së Proletariatit", për ardhur edhe një e keqe e madhe. Rreziku për Dibrën enti i gjimnazit të Saukut të Tiranës, i cili para dy-tre përmendni me të drejtë. Kjo është rruga ligjore, pasojë populli shqiptar ishte zhveshur nga pronë- është real. Duke filluar që nga pranvera e vitit 2005, vjetësh, vetëm për një ofezë që i thanë "malok" por siç e dini edhe ju, ligjet shpërfillen në këtë sia mbi tokën e vet, d.m.th. ne ishim kthyer në por sidomos tani në vitin 2008-2009 në pragun e dhe për një goditje me grusht që mori nga një drejtim në Shqipëri, kështu që ngel hapi i dytë, proletarë të vërtetë, prandaj askush nuk kishte asn- zgjedhjeve parlamentare për ndërrimin e pushteteve shoku klase, pa i dhënë asnjë shkak, ai të nesër- gjyq, i cili gjithashtu nuk fitohet kollaj dhe s'e merr jë mundësi për të kundërshtuar projekte të tilla në si atëherë, ka dalë në skenë përsëri projekti asgjësues men ia nxori zorrët në diell agresorit, dhe e dërgoi përsipër ta bëjë një grup i pabashkuar, shpesh i atë kohë. Por, edhe pse shtet i diktaturës, ai vetë për Dibrën, i ashtuquajturi HEC-i i Skavicës. Thek- në botën tjetër, ai djalë është dibran, nga Kishaveci pamotivuar në ndërgjegje. Së fundi është gjyqi hoqi dorë nga zbatimi i atij projekti asgjësues,jo se sojmë se ky projekt nuk paraqitet as nga shteti sh- i komunës së Kastriotit, Fation Zira, trojet e të cilit i publik, të cilin ju jeni duke e bërë, por këtu të gjithë nuk kishte mundësi për ta bërë atë HEC, por konk- qiptar dhe as për interesa kombëtare. Ata projekte përmbyt projekti për HEC-in e Skavicës. Prandaj u ata që janë dakord me ju duhet ta bëjnë dhe unë ludoi se në rast se do të zbatohej ai projekt, dëmi janë paraqitur nga 6 (gjashtë) kompani të huaja për tërheqim vëmendjen atyre kompanive të huaja që tashmë rreshtohem pas jush". ekonomik dhe etnokulturor do të ishte shumë më interesat e veta tregtare, sigurisht edhe në bash- tentojnë të përmbytin Pellgun e Dibrës, duke i kthy- Pra, vëllezër dibranë, të jemi vigjilentë tani sa i madh se sa fitimi, sepse: këpunim me qarqe të caktuara të brendshme. er banorët e asaj krahine në emigrantë dhe enda- është herët, të zbatojnë këshillat e vëllaut tonë vlon- 1) Në aspektin ekonomik, Dibra është "Myzeqe- Fakti që njoftimi i dhënë nga Ministria e Energ- cakë të përjetshëm, si arixhinjtë, pasojat do të jenë jate, akademiku Xhemal Mato dhe të mos biem ja", hambari i zonës verilindore të Shqipërisë. Ky jetikës për ndërtimin në zonën e Lezhës e një parku të paparashikuara, sepse dibranët janë tepër të pre e mashtrimeve, apo kërcënimeve, sepse, përn- pellg i Dibrës ka mbajtur me bukë jo vetëm gjithë energjetik me erë, nga kompania italiane "Monca- ndjeshëm në këtë aspekt. Prandaj autorëve të aty- dryshe, do ta pësojmë si "viçi i Gjonit, në Mustafe, Dibrën, por edhe Lumën, Mirditën e Matin, bile da", njoftim ky i botuar në gazetën "Shekulli" të re projekteve asgjësuese të Dibrës, d.m.th. si atyre i cili nuk iu përgjigj thirrjes së të zotit për të dalë nga dhe Tiranën. Por dëmi ekonomik, për ne, qëndron datës 5 dhjetor 2008, f. 6, me titull: "Parku me erë, që duan ta shesin, ashtu edhe atyre që duan ta pylli që të kthehej në vathë, më përpara se ta hante në plan të dytë në krahasim me dëmin që shkakto- energjia elektrike vetëm për eksport", është një ar- grabisin Dibrën, ua kujtojmë se as dje dhe as sot, ujku, por ai pëlliti vetëm kur e hëngri ujku..." por het në aspektin gjeopolitik dhe etnokulturor. gument tjetër më shumë se edhe HEC-i i Skavicës akoma nuk kanë lindur ata burra që të mund të atëherë ishte tepër vonë. 2) Në aspektin gjeopolitik Dibra e Poshtme do nuk kërkohet të bëhet për nevojat kombëtare, por grabisin e të shesin Dibrën, sepse Dibra i ka tash- Në këtë kuadër nuk mund të lëmë pa theksuar të shpërbëhej sepse pjesa lindore e Dibrës do t'i vetëm për interesa, tregtare të disa individëve apo më pronarët e vet të ligjshëm prej mijëra vjetësh këtu se nuk duhet marrë i shkëputur, pa lidhje me bashkëngjitej pjesës tjetër që ka mbetur nën push- qarqeve të caktuara të pushtetarëve qendror dhe nuk ka nevojë për pronarë të rinj. Dibra nuk ka synimet për shitjen, përmbytjen dhe asgjësimin e timin serbosllav qysh prej vitit 1913, kurse pjesa atyre lokalë, pa përmendur këtu interesat e ko- dalë as në shitje dhe as në ankand. Dibrës edhe fakti i asaj fushate shpifjesh ndaj his- tjetër e Dibrës, në anën perëndimore të Drinit të Zi, mpanive të huaja. Në këtë kontekst, theksojmë këtu se përveç him- torisë nga disa individë, apo qarqe të caktuara anti- do të copëtohej dhe do t'u bashkëngjitej rretheve Në këtë aspekt, përmendim këtu edhe një fakt nit kombëtar "Rreth Flamurit të përbashkuar", Di- shqiptare, të brendshme dhe të jashtme, për deni- të Kukësit, të Mirditës dhe të Matit. Pra nuk do të tjetër tepër domethënës për çështjen tonë se, edhe bra ka edhe një himn specifik të vetin qysh prej grimin e figurës së simbolit kombëtar shqiptar, Gjergj kishte më Dibër vëllezërit tanë vlonjatë, në protestat e tyre kundër vitit 1844, i njohur me emrin me emrin "Kanga e Kastriotit - Skënderbeut, themeluesit të shtetit të parë 3) Në aspektin etnokulturor dëmi është i pallog- ndërtimit të një parku për prodhimin e energjisë me Hajredin Pashës", ku, ndër të tjera, thuhet: kombëtar shqiptar,. Mendojmë kështu pasi pellgu aritshëm, sepse nga përmbytja e këtij territori, as- anë të erës, kishin një parullë shumë kuptimplotë: "Hajredin Pasha, ku e ke ushtrinë që përmbytet nga i ashtuquajturi HEC i Skavicës gjësohet një qytetërim i tërë, një etni e tërë, do të "Mullinjtë në Shqipëri, kurse rryma në Itali". Pra është Të gjithë në Dibër m'i kanë gri përmbyt edhe pjesën më të madhe të truallit të Prin- zhdukej e gjithë Dibra me gjithë historinë e saj, e qartë nga gjithkush se 6 (gjashtë) kompanitë e Jo ma pak, veç dymbëdhjetë mijë! cipatës së Kastriotëve e të Skënderbeut. Taktika dhe gjithë ato gjurmë të qytetërimit të lashtë iliro-pel- huaja private nuk garojnë për të fituar tenderin që të Hajredin Pasha mor kraje shanajk strategjia e kësaj fushatë është shumë e qartë dhe lazge, si dhe Principata e Kastriotëve dhe terreni "lulëzojnë" Dibrën tonë e ta bëjnë atë një vend tur- Nuk asht Dibra Selanajk krejtësisht antishqiptare, pasi, siç thotë proverbi pop- ku u zhvilluan 19 betejat fitimtare të Skënderbeut, istik, por ata garojnë për të grabitur Dibrën dhe pa- Selanajk, nuk asht për lepe, ullor, ata "me një gur vriten dy zogj": duke errësuar kundër supërfuqisë më të madhe të botës në atë suritë e saj. prandaj, vëllezër dibranë, jini vigjilentë Si e lipe, Pashë, në Dibër e gjete!" figurën e heroit tonë kombëtar, Skënderbeut, rrën- kohë, nga 24 beteja gjithsej që ai bëri kundër Per- dhe mos bini pre nga mashtrimet apo kërcënimet e jët e të cilit janë në Dibër, ua bën më të lehtë punën andorisë Osmane; po kështu do të zhdukeshin kompanive të huaja dhe të bashkëpunëtorëve të Të parët tanë dibranë e dinin se për të bërë një atyre qarqeve të caktuara që janë të interesuara për edhe të gjitha varret e mijëra dëshmorëve të rënë tyre vendas, por ta dini mirë se askush nuk do t'jua jetë më të mirë, mund të ishin bërë kolaboracion- të grabitur e përmbytur Dibrën nëpërmjet projektit për mbrojtjen e atdheut nga pushtuesit e të gjitha shpërblejë pronën tuaj më shumë se "një euro" për istë, duke bashkëpunuar me pushtuesit, ose të kish- të HEC-it të Skavicës dhe nga ana tjetër, pas asgjë- kohërave, duke u përmbytur përgjithmonë nga uji m2, d.m.th. sa një paketë cigare! in mërguar në vende të huaja duke u asimuluar, por simit të Dibrës, të Principatës së Kastriotëve, për rrjed- i atij "deti" artificial. Sot gjithçka është privatizuar. Edhe KESH-i sh- ata nuk bënë as njërën as tjetrën. Ata sakrifikuan hojë do të zhduket edhe vet historia e tyre, pra edhe Në këtë aspekt, nisur nga ky këndvështrim, do qiptar, së shpejti do të privatizohet, më saktë do të duke e mbrojtur me gjakun dhe jetën e tyre këtë historia e vet Skënderbeut. të theksojmë se, në qoftë se vëllezërit tanë të Di- grabitet dhe askush nuk do t'ju përgjigjet juve. A truall të Arbërisë dhe lirinë e tyre. Është fakt historik Prandaj, në këtë aspekt, për analogji me dek- brës së Madhe që u detyruan të shpërnguleshin nuk i keni ndjekur kornikat televizive ku herë pas i njohur se "Nëntë Malet e Dibrës", që nga koha e laratën e shkrimtarit të madh shqiptar, Ismail Ka- nga invadimi i pushtuesve serbo-sllave në vitet here shfaqen disa nga banorët e fshatrave të Kukësit, Skënderbeut e më pas, kurrë nuk u janë nënshtruar dare të dhënë para pak kohësh në një intervistë 1913-1920 dhe u vendosën në Tiranë, ata, kurdo të vendosur në barakat e përroit të Drojës, në Ma- pushtuesve të huaj. Edhe gjatë sundimit 500-vjeçar televizive, kur ndër të tjera tha: që të kthehen në Dibër të Madhe, tokat dhe pronat murras, të cilat vazhdojnë të kërkojnë dëmshpër- të Perandorisë Osmane, Nëntë Malet e Dibrës, të "Përbaltja e figurës së Skënderbeut është një aty i kanë. blimin e tokave të mbytura nga liqeni i HEC-it të vetmit në gjithë Perandorinë, kanë gëzuar një au- turp kombëtar", unë do të shtoj se të gjitha për- Edhe vëllezërit tanë çamë do të kthehen një ditë Fierzës, por askush nuk ua dëgjon zërin atyre?! tonomi specifike, duke u vetëqeverisur gjithnjë me pjekjet dhe projektet për shitjen, përmbytjen dhe në trojet dhe pronat e veta në Çamëri, ashtu siç u Prandaj e gjykojmë me vend t'ua kujtojmë aty- Kanunin e Maleve të Dibrës, e thënë ndryshe me asgjësimin e Dibrës dhe të historisë së saj janë kthyen vëllezërit tanë kosovarë në trojet e veta pas re pushtetarëve lokalë që mund të jenë bërë mer- Kanunin e Skënderbeut, edhe pse e gjithë krahina TRADHTI KOMBËTARE. Këtë mendim e argumen- shpërnguljes masive të vitit 1999, të cilët pronat dhe cenarë të kompanive të huaja vetëm për një drekë pranoi fenë Islame. Prandaj neve, brezit të sotëm toj me faktin se energjia e prodhuar nga HEC-i i shtëpitë e veta, edhe pse të djegura e të bombardu- në një hotel me pesë yje, apo për një "zarf" që dhe brezave të ardhshëm na bije detyra që Dibrën Skavicës është projektuar jo për nevojat kombëtare, ara nga agresioni serb, aty i gjetën ato dhe i bënë të mund t'ua kenë futur në xhep sekserët e atyre ko- tonë dhe historinë e saj ta mbrojmë me çdo kusht, por për eksport dhe së dyti, për faktin se aq energji reja, bile edhe më të mira nga ç'ishin më parë; mpanive, ua kujtojmë atyre se "Kushtetuta" e të me të gjitha mjetet e ligjshme nga çdo rrezik që që parashikohet të prodhojë HEC-i i Skavicës, Di- Edhe palestinezët, herët a vonë, do të kthehen parëve tanë, Kanuni i Dibrës, ka një "nen" të caktu- mund t'i kanoset asaj, veçanërisht nga ky "Cunam" bra i ka të gjitha resurset, që nga ujëvarat e saj një ditë në trojet e veta në Palestinë, rindërtojnë ar që ata mercenarë nuk mund të shesin jashtë fisit njerëzor i përmbytjes dhe i asgjësimit të saj, i ashtu- mund të ndërtohen rreth 10 (dhjetë) HEC-e të veg- shtetin e vet, sepse tokën aty e kanë. as tokën e vet pa marrë më parë miratimin nga quajtur HEC-i i Skavicës. jël, të cilët do të jepnin po aq energjia elektrike sa Ndërsa pas përmbytjes së Pellgut të Dibrës nga gjithë anëtarët e fisit, e jo më të mund të shitkan Kjo gjë, kundërshtimi i atyre projekteve të ashtu- ç'parashikon HEC-i i Skavicës, pa u dëmtuar asnjë ai "cunam" njerëzor, nga uji i liqenit, më saktë, i tokën e të tjerëve, pra Dibrën tonë. quajtura HEC-i i Skavicës, është një sprovë e rëndë pëllëmbë tokë. Në këtë aspekt, tradhti kombëtare detit të atij projekti ogurzi, e gjithë Dibra me his- Ndërsa pushtetarëve qendrorë, u sugjerojmë për ne, brezin e sotëm, por edhe për brezat e ardhs- do të bënim edhe ata dibranë që do të braktisnin torinë e saj do të zhdukeshin nën ujë njëherë e që ta studiojnë dhe ta njohin më mirë historinë e hëm, sepse neve dibranëve ky "cunam" do të na trojet e veta, "vetëm për një euro", pasi do të hum- përgjithmonë, kurse ne, dibranët, do të ktheheshim Dibrës dhe karakterin e dibranëve. Me këtë rast, qëndrojë mbi kokë si "shpata e Demokleut" edhe basin identitetin e vet. Prandaj edhe njëherë u themi në emigrantë dhe endacakë të përjetshëm si arix- përsëris edhe këtu se në të gjitha krahinat e Sh- në të ardhmen, sa herë që do të bëhen zgjedhje të Ndal të gjitha projekteve për përmbytjen dhe as- hinjtë në çadra, dhe të shpërndarë si beduinët e qipërisë etnike, që nga Nishi në Veri e deri në Artë reja parlamentare për ndërrim pushtetesh nga par- gjësimin e Dibrës dhe të historisë së saj. shkretëtirave arabe. e Prevezë në Jug, dhe që nga Adriatiku në Perën- titë politike, pasi pushtetarët do ta përdorin herë pas *Autori është iniciues dhe President Nderi i Shoqatës "Për mbrojtjen e pronave dhe të mjedisit të Pellgut të Drinit të Zi". Për opinione dhe komente mund të na shkruani në adresën: “[email protected]”. Tel. 00355 4 22 33 283. OPINIONET DHE KOMENTET E BOTUARA NUK SHPREHIN DOMOSDOSHMËRISHT QËNDRIMIN E REDAKSISË nr. 5 - Shkurt 2009 34 “Një kujtesë mbi tragjedinë dibrane të vitit 1996. kujtesë Si rrodhën ngjarjet dhe si po dël në publik e vërteta...” TË VËRTETA DHE MITE PËR “DJEMTË E DIBRËS“ - Fragmente nga libri në dorëshkrim: TRAGJEDI DIBRANE – ‘96 në një dërrasë të vjetër. Nga hetimet, si dhe nga ekspertiza mjeko-ligjore rezultoi se vdek- ja e viktimës kishte ardhur për shkak të infark- Nga: tit, pasi ai vuante nga zemra dhe nuk rezultoi ABDURAHIM të ishte i mbytur. Por me mister këtë fakt e ASHIKU veshi pala italiane, kur mjeku ligjor i Brindis- it shënoi vetëm fjalën “vdekje”, pa ia shtuar shkakun. Megjithatë vetë italianët kanë vënë TRONDITJE...! në dispozicion të palës shqiptare vetëm një pjesë të dokumentacionit. Secili nga klandes- Një ngjarje e rëndë ka tronditur këto ditë tinët ka paguar 1 mijë dollarë mesatarisht për gjithë zonën e Maqellarës të rrethit të Dibrës. të arritur tokën e ëndërruar. Po kështu nga in- Tronditja vjen nga lajmi se, një djalë i Ziau- vestigimi i bërë në qytetin e Vlorës është gje- din Qokut nga Maqellara, i nisur një javë më tur se vetëm një nga të humburit ka qenë nga parë ilegalisht për në Itali, është gjetur i mby- ky qytet, pikërisht Astrit Veseli, që mbeti i tur në ujërat e Otrantos në bregun tjetër të vdekur gjatë udhëtimit në Otranto. Ndërkohë Adriatikut. është zbuluar edhe pronari i dytë, Dylber Jaçi, Lajmi mbërriti në komisariatin e punëve të po nga Vlora. brendshme të rrethit të Dibrës prej homologut Asnjë nga të mbyturit e tjerë nuk është gje- të tij të rrethit të Vlorës. Të nisur për të marrë tur. Të afërmit edhe sot nuk dinë mbi fatin të Pamje nga Maqellara kufomën në Vlorë, njerëzit e familjes së vik- viktimave. Ndërkohë autoritetet janë ngushël- timës kanë marrë atje përgjigjen se kufoma luar me zbardhjen e ngjarjes dhe me gjetjen e përgjigje kërkesave të familjarëve, që prej 9 MOTRA E DY VËLLEZËRVE përgjegjësve të asaj tragjedie në detin me nuk është kthyer ende nga Italia. vjetësh nuk kishin asnjë informacion për fatin Kreu i komisionit parlamentar të Rendit e Por zisë që ka pllakosur familjen Qoku dallgë. E vetmja kufomë e gjetur është ajo e e njerëzve të tyre. 50 vjeçarit nga Dibra, i cili, sipas deponimeve SHISH-it, Neritan Ceka,u shpreh dje për në pritje të viktimës, i shtohet edhe ankthi i Hetimet janë kryer në bashkëpunim të gazetën “Ballkan”, se po dje i kishte kërkuar 30 familjeve të tjera të zonës së Maqellarës. të të afërmve, vuante nga zemra dhe nuk rezu- ngushtë me policinë e Italisë dhe Greqisë, lton të jetë mbytur. Gjithë të tjerët kanë për- takim motra e dy vëllezërve të humbur gjatë Kjo për arsyen sepse, së bashku me të riun duke kontrolluar të gjithë dokumentacionin e tragjedisë së 9 marsit 1996 në Otranto. Qoku, janë nisur në drejtim të Italisë edhe funduar në fund të detit. kohës kur ka ndodhur ngjarja, madje duke Gazeta “Ballkan”, 4 mars 2004 “E prita dhe dëgjova shqetësimin e saj, rreth tridhjetë persona të tjerë nga kjo zonë. kontrolluar edhe të gjithë shtetasit e burgosur madje i kërkova edhe një shkresë ku të para- Familjet e tyre janë lidhur me të afërm në në burgjet e këtyre shteteve që nga viti 1996. qiste ankesën përkatëse. Ajo më vuri në dijeni Itali, por asnjëri prej tyre nuk ka konfirmuar MINISTRI IGLI TOSKA Ministritë së Rendit në Itali dhe Greqi kanë për ato që dinte dhe për dyshimin se vëllezërit mbërritjen e njerëzve të kërkuar, të nisur nga NË KUVEND! marrë në intervistë të gjithë shtetasit shqiptarë e saj janë gjallë dhe mbahen të mbyllur në Shqipëria. Hipotezat se ata kanë qenë në të që janë arrestuar në periudhën e lartpërmen- një kamp, por që nuk mund të jetë e be- njëjtin skaf me Qokun e mbytur dhe për Në këtë paraqitje që është e para që bën dur. sueshme”, tha kreu i komisionit, Ceka. Por pasojë kanë pasur të njëjtin fat, i ka trondi- një Ministër Rendi në Kuvend për këtë prob- Në përfundim të hetimeve rezultoi se të 29 ende nuk ka ndonjë material konkret për këtë tur njerëzit... lematikë që ka penalizuar Shqipërinë prej vitesh shtetasit nga Maqellara e Dibrës dhe tre per- ngjarje, pasi janë edhe shumë viktima. Ceka Gazeta “Zëri i Popullit”, 14 mars 1996 e vitesh, do të isha i padrejtë të mos përmendja sonat që drejtonin skafin nga Vlora janë mby- pohoi se e afërmja e dy vëllezërve të zhdukur edhe tragjedinë e 30 dibranëve në 09 mars tur. Nga kontrolli i dokumentacionit përkatës në këtë tragjedi ishte ankuar edhe pas ngjarjes VLORË - MARS 1996 ! 1996 që u mbytën; askush nuk tentoi t’i shpë- rezultoi se në vitin 1996 Policia Italiane ka tek ish presidenti Berisha dhe ky i fundit i kishte tonte dhe mizorisht fakti iu fsheh publikut dhe njoftuar Policinë e Vlorës për gjetjen e dy ku- dhënë përgjigjen se “deti ka ngrënë dhe do të Në prokurorinë e Vlorës, kanë ardhur disa familjeve të tyre! fomave me emrat Sulejman Qoku dhe Petrit hajë shumë viktima”. Do të interesohem vetë familjarë nga fshati Burim dhe krahina e Maqel- E enjte, 15 janar 2004 Qoku nga fshati Kllobçisht i Maqellarës dhe për këtë ngjarje për t’i mësuar të vërtetat’, për- larës, që shpresojnë se është gjetur ndonjë më pas edhe katër kufoma të tjera të cilat nuk fundoi kryekomisioneri Ceka. shenjë e të afërmve të tyre, mbytur në mars të mund të identifikoheshin për shkak të deko- “Ballkan” 4 mars 2004, f. 7 1996. Punonjësi i prokurorisë së Vlorës, Ra- mpozimit. PËRFUNDOJNË HETIMET ?! Prokuroria e rrethit Vlorë ka nisur procedi- mazan Ilnica, që ka hetuar tragjedinë dhe që DITAR ‘96 më pas është pushuar, në zbatim të ligjit, u min penal për këtë çështje të cilën e ka pezu- 29.03.2005 lluar në 10 tetor 1996. Personat që kanë luaj- -Fletë nga ditari i një gazetari profesionist. është drejtuar familjarëve fatkeqë që të bëjnë Ministri i Rendit Publik, Igli Toska, ka sh- -Denoncohen me emër dhe adresa njerëz kërkesë për t i shpallur të vdekur, në mënyrë tur rolin e sekserëve në grumbullimin e kuar sot paradite në Maqellarë të rrethit të njerëzve, janë amnistuar në vitin 1997 nga dhe institucione që fshehën dhe fshehin 9 që tu hapet rruga nuseve për tu martuar, për të Dibrës, për të informuar familjarët e 29 per- Marsin e “djemve të Dibrës”. Mes tyre Sali ndarë pasuri dhe ndihmuar fëmijët jetimë. Por presidenti i asaj kohe. sonave të humbur në 10 mars të vitit 1996 në Sot ministri i Rendit Publik ishte në famil- Berisha, Tritan Shehu, Bashkim Gazidede, kjo është refuzuar edhe për shkakun se shpreso- detin Adriatik, mbi përfundimin e hetimeve Luan Lazimi, Sokol Mulosmani… Nuk lihen het të jenë gjallë dhe një ditë do të kthehen. jen Abdulla Hakorja, i cili ka humbur djalin të bëra nga strukturat e Policisë së Shtetit mbi në këtë ngjarje tragjike. Ndërsa u ka dhënë mënjanë edhe krerët e PS, asokohe në opozitë. Vetëm në fshatin Burim janë rreth 10 familje fatin e këtyre personave. -A ka racizëm në trajtimin që i është bërë që presin e shpresojnë dhe ngurrojnë t i drej- familjarëve lajmin e hidhur ka qenë i pari që i Hetimet rreth kësaj ngjarjeje të rëndë u ka ngushëlluar sipas zakoneve të vendit. Min- dhe i bëhet Dibrës dhe dhimbjes së saj të te- tohen gjykatës për të marrë një vendim që të rihapën pas interesimit të Kryeministrit Fatos jskajshme ?... konsiderohen të vdekur. Ilnica shprehet për istri Toska ka premtuar në emër të qeverisë se Nano dhe urdhrit të ministrit të Rendit Pub- do të shihen të gjitha mundësitë për të ndih- Gazeta “Intervista e emigrantit”, 3 dhjetor 2004 gazetën se pjesa dërrmuese e dibranëve kanë lik, disa muaj më parë, për t’u dhënë një qenë të rinj, martuar rishtas, me 1-2 fëmijë muar financiarisht fëmijët e viktimave. dhe shpresa se një ditë do të kthehen, ka ngu- LETËR E HAPUR MINISTRIT juar nuset që nuk guxojnë të bëjnë asnjë vep- TOSKA... rim, as të ndahen dhe ca më tepër të krijojnë ...Si përfundim kam edhe një merak që ka një familje të re... të bëjë me qeverinë dhe qeverisjen tuaj. Çdo DESHMONI! vit, në muajin mars, në bregdetin e Vlorës HETIM !? bëhen homazhe dhe hidhen lulet e pranverës Në kujtim të 32 dibranëve të zhdukur në ujërat e Otrantos në për djemtë e Vlorës që humbën në tragjedinë Do të duhej tragjedia e 9 janarit të këtij viti e njohur. Pashë para disa ditësh që një tufë që, me kërkesë të komisionit parlamentar të natën e 9 marsit 1996, po përgatitet një një libër. Ftojmë të me lule hodhi edhe kryeministri Nano. Do të Rendit e SHISH-it si dhe Ministrisë së Rendit, ishte e udhës, që të paktën këtë vit kur ngjarja gjithë familjarët, të afërmit dhe të tjerë që kanë dijeni për këtë dibrane tashmë është “zbardhur”, të vinin në të rihetohej tragjedia e 9 marsit 1996, një nga breg të Vlorës e të vajtonin edhe nënat, motrat ngjarjet më të mistershme. Një grup ekspertësh ngjarje të përcjellin në adresën e gazetës “Rruga e Arbrit”, dhe gratë e atyre djemve të rinj që humbën të SHISH-it dhe të policisë janë bashkuar për fotografi, shënime për jetën e personave, dokumente, midis atyre dallgëve të nëmura. Do të doja që të gjetur të vërtetën e ngjarjes. Fillimisht u tek Ura e Topojanit mbi Drin, të gdhendeshin skeduan tre sekserët që tashmë janë në kërkim, kujtime, etj. Le të jetë ky libër një lapidar për ta. në shkëmb, në një memorial, emrat e atyre por që kanë humbur gjurmët. Emrat e tyre janë djemve dhe 4-5 ditë para ditverës të hidheshin publikuar edhe më parë, por hetuesit shtatë Adresa: “Botimet “m&b”, Rr. “Zenel Baboçi”, Pall. “Ferar”, Tiranë. (Për gazetën “Rruga e Arbërit”) . në Drin për tu përcjellë në det kukrekët, lulet vjet me radhë nuk kishin arritur t’i gjenin dot që çelin nën dëborën e marsit në Dibër. pronarët e skafit. Vetëm një nga trupat e E-mail: [email protected] 2 prill 2005 klandestinëve u gjet në brigjet e Italisë, i lidhur (Vijon në faqen 7) 6 - Shkurt 2009 nr. 34 personalitete
DIBËR E MADHE – PUSHTETI VENDOR ME KËSHILLTARË TË JASHTËM Gropat në rrugën Dibër e Diaspora më afër Madhe- Strugë vendlindjes Rrezik për Argëtim Fida, kryetar i komunës së Dibrës, gjatë një takimi me gazetarë, deklaroi se në kuadër të platformës të përgatitur për zhvillimin ekonomik të automjetet Dibrës, arritëm që në këtë periudhë të promovojmë katër zona ekonomike. “Tashmë këto zona ekonomike janë të realizuara edhe me plane detale urbanis- tike e për t’u bërë realitet duhet në qarkullim të thithim investime të huaja. Për këtë qëllim, theksoi Fida,” ohëve të fundit shumë banorë të ne kemi vendosur që kryetari i KDibrës së Madhe janë paraqitur komunës të ketë katër këshilltarë në korrespondenturën tonë për të nga diaspora për lobimin dhe shprehur indinjatën dhe shqetësimin thithjen e investimeve të hua- e tyre për gropat në rrugën Dibër e ja, dy prej të cilëve do të jenë Madhe -Strugë, përkatësisht në seg- Ky segment rrugor në drejtim të Maqedonisë, e Ministrisë për Komu- nga SHBA dhe dy nga Evropa, mentin rrugor Dibër e Madhe - Strugës dhe segmenti rrugor Dibër e nikacion e Lidhje dhe e Fondit për përkatësisht njëri nga Italia dhe Glloboçicë-Llukovë, që shkatërrojnë Madhe-Zhirovnicë në drejtim të Sh- Rrugët Rajonale e Magjistrale që sa tjetri nga Gjermania ose Zvi- gomat e automjeteve, amortizojnë kupit, ishin të vetmet segmente më shpejt të kryejë rregullimin e cra”. automjetet dhe rrezikojnë jetën e rrugore në Maqedoni por dhe në kësaj rruge. Ai me këtë rast shpall pub- njerëzve. Ballkan me gjerësi të rrugës 5 metra, Në komunat Dibër e Madhe dhe likisht Ibrahim Kolarin, biznes- Ky segment rrugor përveç rrugës që pasqyronin egërsinë dhe pa- Qendrën e Zhupës dhe Marovë- menin dibranoamerikan të parin së ngushtë me gjerësi 5 metra në drejtësinë e ish sistemit monist ndaj Rostushë që gravitojnë nëpër këtë invesatitor në Dibër, përndryshe Biznesmenit IBrahim Kolari gjatësi afër 20 kilometra, është për- Dibrës. Rruga Dibër e Madhe - Zhi- rrugë, janë regjistruar mbi 6000 edhe kryetar të Shoqatës Atd- plot me gropa që paraqesin rrezik të rovnicë u zgjerua dhe përfundoi në automjete të lehta dhe mbi 200 hetare Dibrane në Nju Jork, vazhdueshëm për automjetet që fundvitin që shkoi,ndërkaq ky seg- automjete të rënda që paguajnë tak- këshilltarin e tij për thithje të lëvizin në këtë drejtim.Vënde vënde ment rrugor në drejtim të Strugës sot sën rrugore të rregjistrimit të autom- investimeve nga diaspora. ka edhe rrëshqitje gurësh, siç ishte e kësaj dite ka mbetur ende me jeteve, por për fat të keq qarkullojnë ”Këshilltarin tjetër së shpejti do rasti i këtyre ditëve te Ura e Trebi- gjerësi 5 metra dhe i parikonstruuar. nëpër rrugë kaqë të vështira. të ma delegojë Shoqata Atd- shtit. Mbetet detyrë e Qeverisë së R.TORTE hetare Dibrane në Nju Jork,varësisht nga vlerësimet e SHËNOHET 100-VJETORI I KONGRESIT TË DIBRËS tyre se cili do të jetë personi më i përshtatshëm që mund të kon- trobuojë maksimalisht për këtë Festim dhe ndriçim shkencor i ngjarjeve punë”, tha kryetari actual I Di- hur interesim dhe gatishmëri për mbështetjen e këtij brës. Në organizim të manifestimit të 100-Vjetorit të Kon- manifestimi. Ndërkaq përfaqësuesit nga Tirana theksu- Fida ka kërkuar dhe nga Sho- gresit të Dibrës 1909, më 31 janar 2009, në kabinetin e an se kanë sinjale pozititive dhe shpresojnë se edhe qata e dibranëve në Itali “Ko- kryetarit të Komunës Dibër e Madhe, më datë 31 janar Kryetari i komunës, Argëtim Fida Qeveria e Shqipërisë do ta mbështetën këtë manifestim. rabi”, që edhe ata ta përzgjedhin 2009, u takuan përfaqësuesit nismëtarë nga Dibra e Gjatë diskutimit u shtruan çështje të ndryshme të dhe të delegojnë një anëtar si këshilltar i tij nga Italia.Ndërkaq me që Madhe dhe Tirana.Grupin nga Dibra e Madhe e përbë- organizimit si edhe rrugët dhe modalitetet, në mënyrë bashkëvendasit tanë në shtetet tjera në Evropë nuk kanë shoqatat e tyre, do nin Dr. Argëtim Fida, kryetar i Komunës Dibër e Mad- që veprimtaritë të kenë një vazhdimësi festive dhe përm- të kërkojmë edhe një person në Gjermani apo në Zvicër që është në rrjedha he, Nizamedin Papraniku, kryesues i Këshillit të Komu- bajtësore e të mos ketë ripërsëritje. për këtë punë dhe kështu do ta kompletojmë ekipin me të cilin kryetari i nës, Mr. Ruzhdi Lada, myftiu i Dibrës së Madhe dhe U fol edhe për përfshirjen e studjuesve dhe histori- komunës do të ketë kontakte të përditshme me internet, me telefon, por Dr.Prof.Mahmud Hysa, eseist dhe publicist dibran. anëve eminentë për të sjellur fakte të reja që e ngrenë në edhe me vizita, që këto zona ekonomike të shpallura të bëhen realitet, duke Ndërsa grupin nga Tirana e përfaqësonin Dr. Arjan Ka- piedestal më të lartë këtë ngjarje me rëndësi të madhe krijuar edhe vende të reja pune”, tha fund Argëtim Fida. diu, kryetar i Shoqatës “Bashkësia Dibrane”, Aziz Ndreg- kobëtare shqiptare. Rexhep TORTE joni, nënkryetar i kësaj shoqate, Dr. Nuri Abdiu, kry- etar i “Shoqatës së Intelektualëve Dibranë” dhe Bujar Kongresi I Dibrës 1909 kanalizoi përpjekjet e të gjitha Karoshi, anëtar i Këshillit botues të Gazetës “Rruga e forcave politike shqiptare drejt synimeve të lëvizjes ko- Arbërit.”. Qëllimi këtij takimi ishte bashkërendimi i mbëtare shqiptare, u sanksionua vendimi programatik ETHET PARAZGJEDHORE punëve për të festuar 100-Vjetorin e Kongresit të Dibrës kombësia e përbashkët pa dallime fetare , u sanksionua në korrik të vitit 2009. edhe mbështetja e fuqishme për alfabetin shqip dhe fu- Në këtë takim u diskutua për manifestimin e Kon- tjen e gjuhës shqipe në shkollat e atëhershme shtetërore. Dibër e Madhe - 6 kandidatë gresdit të Dibrës, me theks që manifestimi kryesor të Më pas përfaqësuesit nga Tirana zhvilluan një takim mbahet në Dibër të Madhe dhe pastaj edhe në Peshko- edhe në Myftininë e Dibrës,ku ndër të tjera u fol edhe për kryetar komune pi dhe Tiranë. për rëndësinë e këtij Kongresi të rëndësishëm mbarëko- Dr. Argëtim Fida me këtë rast tha se komuna e Di- mbëtar. ë Dibër të Madhe tashmë kanë tur nëntë parti politike, BDI, PDSH, brës së Madhe dhe Qeveria e Maqedonisë, kanë shpre- R.TORTE Tfilluar ethet parazgjedhore që DR, PEI, VMRO-DPMNE, LSDM, dëshmohen me aktiviotete të shum- PPD, PBKT dhe PBER-partia e ta të partive dhe individëve preten- romëve. BËHUNI dues për zgjedhjet locale dhe presi- Dibranët e Dibrës së Madhe në denciale, të cilat në Republikën e këto zgjedhje kanë edhe kandidatin PJESË E Maqedonisë do të mbahen më 22 e tyre bashkëvendas, dibranin Agron GAZETËS! mars të këtij viti. Buxhaku për president të Republikë Pajtohuni Për garën për kryetar të komunës së Maqedonisë, si kandidat i BDI- në Dibër të Madhe janë paraqitur 6 së. Pajtimi në gazetë kushton kandidatë, prej tyre vetëm një kan- Ndërkaq në Komunën Qendra e .org në gazetën 600 lekë në vit didat i pavarur. Sipas Ilir Camit, kry- Zhupës për kryetar komune janë para- etar i Komisionit zgjedhor komunal, qitur vetëm dy kandidatë, Mazllum dibra “Rruga dhe gazeta ju vjen me postë për kryetar komune do të garojnë Dr. Hasan, knadidat i PDT dhe Arjan Argëtim Fida, kandidat i BDI-së, Ibrahim knadidat i PPKT. , e mbësh- në shtëpinë tuaj* Tel. (04) 22 33 283.
Petrit Klenja, kandidat i PDSH-së, tetur nga PEI. Sipas Havza Rexhep www. e Arbërit” Bajram Capa, kandidat i DR, Garip Rakel, kryetare e Komisionit komu- E-mail: [email protected]. Numri i radhës së gazetës do të dalë Imerovski, kandidat i PEI, Rakip Mal- nal zgjedhor, me lista të kandidatëve çdo të diel të fundit të muajit. oski, kandidat i VMRO-DPMNE, dhe për këshilltarë në këto zgjedhje do * Për ata që duan që gazeta t’ju shkojë me Dashamir Marku, kandidat i pavar- të paraqiten BDI, PDT dhe koalicio- postë në shtëpi, ju lutem konfirmoni në redaksi ur. Për këto zgjedhje listat e kandi- net LSDM-PLD dhe PBKT-PEI. adresën e saktë datëve për këshilltarë i kanë paraqi- Rexhep TORTE nr. 7 - Shkurt 2009 34 emigracion TË VËRTETA DHE MITE PËR “DJEMTË E DIBRËS“ (Vijon nga faqja 5) dhe ksenofobi më shumë se sa në DËSHMI NGA HIDËR BUCI vendet e tjera të Evropës. E vendosëm EDUART SULA, të iknim në Itali edhe për shkak të I MBIJETUARI ...32 klandestinë dibranë u kapën nga policia breg- asaj gjendjeje që u krijua me kris- mat, hasmëritë, vrasjet, dhunimet e I 28 MARSIT ‘97 detare e Korfuzit, ditën për diell, nën xhirimet e kam- erave dhe transmetimet e rrjeteve televizive greke, për ndryshme që shfaqeshin kudo gjatë t’u mbuluar pastaj me heshtje e keqinformim, derisa janarit, shkurtit, marsit. Vendosëm Ulur në një ballkon lokali që zg- u sajua legjenda e “mbytjes” së tyre, për të zhdukur të iknim në Itali me anije, me skaf jatet mbi det, fytyrëndriçuar nga përgjithmonë 32 jetë njerëzish të pafajshëm, të izoluar me çfarë të mundnim. Këtë mënyrë shpata rrezesh dielli në perëndim, në kushedi se ku për të mbuluar një histori që bie erë! e gjetëm nëpërmjet një anijeje në shoqëri të Shpëtimit, Eqremit dhe Çfarë bën shteti shqiptar, strukturat e tij që nuk hapin Vlorë, më 28 mars 1997, bashkë me Eduartit, gjerbim kafenë e ngrohtë një hetim të hollësishëm për të zbardhur të vërtetën familjen time, me djalin e xhaxhait servirur nga Lenci. Një çast i bukur dhe për të mbyllur një histori ankthi, vuajtje e dësh- 17 vjeç, me vëllanë tim Fiqiriun. Ai meditimi dhe çlodhjeje. Eduart Sula përimi për familjarët e atyre që i hipën skafit për një nuk donte të shpërngulej, donte të më përmend Ostrenin e Vogël dhe jetë më të mirë, por nuk dihet se ku përfunduan dhe më shoqëronte deri në Itali dhe të të dy, pa u “marrë leje” të pranish- se çfarë llogarish po kalkulohen me jetën e tyre aq të kthehej prapë, por s’ishte e shkruar mëve ngjitemi në atë kodër të bukur re, aq të pafajshme!? të ndodhte ajo... me shtëpi në dy pode, tipike gol- Në foto: Hider Buci në Maqellarë, me të afërm Erdhi kjo, anija e zezë siç i thonë “SOT”, 15 mars 2008 të të zhdukurve në Otranto lobordase, zbresim poshtë për të pirë dhe na mori. Ishim gjithsej 105 veta ujë të pastër gurre, ujë që i jep gjel- * * * Dosja e 32 dibranëve të zhdukur në mënyrën më në anije. Jemi nisur nga moli i bërim luginës deri në Tuçep e Lla- misterioze në mars të vitit1996 dhe të deklaruar nga Vlorës drejt Italisë nga ora tre e damericë, madje edhe tej kufirit sh- Ka dhjetë vjet që ngrejë zërin në të gjitha instancat instancat shqiptare si të mbytur në ujërat detare ital- gjysmë – katër, mbas dite. Pothua- tetëror, ujë që jep edhe dritë nëpërm- e sigurisë greke, atyre shqiptare, në strukturat përkatëse iane, përbën një nga dosjet më të ngarkuara emociona- jse të gjithë njerëzit ishin me famil- jet hidrocentralit të Tuçepit, takohe- të BE-së, në zyrën e FBI-së në Ambasadën Amerikane lisht dhe më të keqpërdorura, ku përzihen afera të rrez- je, me fëmijë, njerëz që donin tu mi me Fitim Sulën dhe Duro Ibra- në Athinë etj. për një nga ngjarjet më enigmatike dhe ikshme të botës së krimit politik. largoheshin trazirave, zhurmës së himin, skulptorë dhe piktorë të njo- më të rënda të këtyre viteve të lëvizjes së lirë. Është E vërteta është krejt ndryshe nga sa deklarohet nga madhe që kishte kapur Shqipërinë hur në Dibër... fjala për zhdukjen enigmatike dhe mbulimin me institucionet shqiptare dhe greke dhe mjafton një hetim në ato ditë... Dhe ndërsa biseda jonë, tashmë heshtje,deformim informacioni e shmangie të së i plotë i ngjarjes me synimin për të zbardhur të vërtetën Duke ecur në det, pas dy orësh përballë diktofonit, ecte për t’u vërtetës të 32 klandestinëve që u zhdukën në mënyrën për të kuptuar paradoksin e kësaj ngjarje të paprece- na shfaqet një anije e madhe ital- ndalur në punën dhe biznesin e Ed- më mafioze, duke mbuluar me mjegull e mister kor- dentë… iane e cila ishte brenda ujërave sh- uartit në Saranti, fshatin e bukur pik- ridorin politik Athinë-Tiranë. Bota e emigrantit, Nr. 1, maj 2008 qiptare, mbrapa Sazanit dhe po na toresk në bregdetin e krahinës së shoqëronte. Na bënte sinjale që ne Thivas, në mes na futet një ngjarje nuk i kuptonim nëse duhet të ndal- që do të më lindte dhembje e do të tragjedinë e 28 marsit... një i mbijetuar i tragjedisë që ndo- qipëri për të punuar e jetuar atje... onim apo jo. Deri në këtë moment mi mbushte sytë me lot. Më vonë do të lexoja për ngjar- dhi dhjetë vjet të shkuara... (tund kokën mendueshëm dhe sytë ata ishin shumë paqësorë. Po ashtu Nuk e kisha jetuar pranë e pranë jen, por në kujtesë gjithçka do të Lexuesin do ta ftoja që, nëse e ka ia mbërthen detit, diellit në perën- edhe ne duke ngritur flamurin e tragjedinë e 28 marsit 1997. Nuk kalonte si një “udhëtim në mjeg- detin pranë, të këpusë një lule të dim) bardhë, duke nxjerrë e treguar fëm- isha në Shqipëri, isha në një ishull ull”... freskët e ta hedhë mbi ujë në kujtim ...Nëntëdhjeteshtata na i prishi të ijët në bord. Në një moment na lë të Greqisë fare pranë Athinës, në Kur Eduarti u fut thellë ngjarjes të të gjithë atyre që humbën jetën gjitha planet, të gjitha ëndrrat. Fil- kjo anije dhe shikojmë që drejt nesh Salaminë ku lajmet nga Shqipëria nuk guxova ta ndërpres. E lash të flasë mes ujërave të zeza të kohës sonë. luan trazirat. Humbëm shumë lekë po vinte një anije, nga ujerat ital- vinin të komentuara nga gazetarë i ngushur mes kujtimesh e lotësh. Dhe në qoftë se nuk e ka detin pranë nëpër firma. Jeta u bë shumë e rëndë. iane drejt ujërave tona. Kjo ishte anija vizivë grekë që ato ditë të kobshme Dhe ndërsa ai fliste unë herë e dëg- të ngjitet në një kodër dhe të ulë për Nuk mund të jetonim më prapë aty. ushtarake “Sibila”... mbulonin tërë jugun e Shqipërisë, joja e herë fluturoja kujtimesh të disa sekonda kokën në shenjë kujti- Nuk na mbante dot më vendi. Na ...Gruaja, djali dhe djali i xhax- krismat dhe gjëmimet e të gjitha dhembshme të marsit 1996, të një mi për të gjithë ata që humbën jetën, lindi ideja të largoheshim, të iknim hait tim, u gjendën, kurse vëllai nuk llojeve të armëve, tragjedinë ko- viti më parë, të atij marsi që Otranto- jo vetëm deteve por edhe maleve të prapë, bashkë me familjen, me gru- u gjend se ai ishte lart në bord. Të mbëtare shqiptare. Gazetat e pakta ja i kishte marrë tridhjetë djem di- emigracionit shqiptar në kohëkal- an dhe me djalin. Të shpërn- gjithë ata që humbën ishin ata të shqiptare asokohe ishin të ndaluara branë varr i të cilëve u bë deti i zi. I imin midis dy shekujve... guleshim, të iknim diku në një shtet bordit që qëndronin në anije sipër. të dilnin në tregun e Tiranës e jo më bashkova të dy dhembjet dhe u që mund ta quanim një çikë më Vëllai im dhe 23 të tjerë nuk u të vinin në Greqi. BBC dhe VOA, të ngusha në një rrëke lotësh. I përjeto- Eduarti tregon: evropian, më të lirë. Në Greqi emi- gjendën. Ata u shpallën të humbur.... vetmet që kishin zë deri tek ne, ato va atë ditë. Po i përjetoj edhe sot tek Në vitin 1994 u martova. Marte- grimi ishte më i mbledhur, më i kon- ditë nuk thanë thuajse asgjë për zbardh në letër tregimin e gjallë nga sa pati një djalë. U kthyem në Sh- trolluar, më i vështirë, kishte racizëm [email protected] Puna e dituria janë burim jete e lumturie Nga: ISA HALILAJ Mësues i Merituar ME RASTIN E PËRVJETORIT TË MËSUESIT TË MERITUAR HAMIT BAJRAKTARI
mbush një vit pa mësuesin Hamit lat e mesme për mësuesi më me au- mësimdhënës por dhe si edukator i tjerët. Unë, vinte në dukje ai, kam pas UBajraktari, po sa herë kujtohet emri toritet në verilindje. Më 1952 maturantët palodhur në vënien në jetë të njohu- gjithnjë besim tek nxënësit, i kam i tij, arratiset ‘harrimi’, e të gjithë ata që e Pedagogjikes emëroheshin në punë rive shkencore në terrenin praktik të dashur dhe respektuar ata dhe prindërit e kanë njohur përulen me respekt para direkt nga Ministria e Arsimit. Hamitit i Bushtricës, gjë të cilën nuk kishin arri- të tyre, e kam marrë prej tyre të njëjtin kujtimit e punës së ketij burri të ditur. takoi të emërohet mësues ne Kolgecaj, tur ta bënin të tjerët. Edhe sot, pas gjithë vlerësim.” Me këtë sens pune, duke Mësues Hamiti në origjinë i përket ku dha provat e një mësuesi edukator atyre viteve, të shkolla e mesme e Bush- vlerësuar punën e kolegëve të shumtë një familje atdhetare. Trashëgon emrin të përkushtuar. Nga kjo me hapjen e tricës, veç inventarit të pasur të kabi- të tij që nga Burhan Hoti, Shefqet Hox- dhe historinë e Bajraktarit të Rrafshit të shkollës 7-vjeçre në Shipshan, Hamitit netit mësimor të biologjisë, do të gjesh ha, Mustaf Cena, Myftar Halilaj, Naim Lumës, një nga udhëheqësit e dëgjuar do ti besohej detyra e drejtorit të sh- kopshtin eksperimental me toponimin Manaj, Fejzullah Gjabri etj, i mbylli vitet popullor në luftërat kundër pushtimit kollës, e për këtë do mbahet mend me “Bahçja e mësues Hamitit” me një sipër- e fundit para pensionit në shkollën e osman e atij serb. Vërtetë trashëgonte admirim për seriozitet e korrektësi nga faqe prej afro 1 hektar tokë ku ai bash- mesme të Gostilit ku dhe aty la gjurmë emrin, po jo bajraktarizmin, të cilin e ish nxënës e prindër të Shipshanit të kë me nxënësit punëtorë e të zellshëm të pashlyeshme pune, edukimi e zëvendësoi me misionin e mësuesit dhe Tropojës. arrijnë të realizojne një parcelë naty- përkushtimi në punën e mësuesit. Ai edukatorit atdhetar. Nga viti 1954, për 12 vjet me rradhë rore të mësimeve praktike të botanikës, duke qenë njeri i punës, fjalëpak e Një vit më parë, në kulmin e Hamiti u lind ne Bicaj të Kukësit më ai dha mësim lëndën e kimisë, bi- me kultivimin e mbi 500 rrënjëve pemë punëshumë, komunikues i ëmbël, dëshirave e ambicjeve për një jetë e 1928. Shkollën fillore plotore e kreu ologjisë e praktika mësimore në Sh- frutore si mollë, dardhë, ftonj, qershi shpirtmirë dhe shakatarë e i shkathtë punë produktive në afirmimin e nor- në vendlindje e në vitet 1941- 1943 kollën 11-vjeçare të Kukësit, duke u etj. dhe lehëza prodhuese e eksperi- fiksoi në mendjen e nxënësve dhe të mave demokratike, mësues Hamiti kre- vijoi gjimnazin “Gjon Buzuku” në shquar si mësimdhënës profesionist me mentale të perimeve, farishteve, luleve prindërve të Gostilit se vetëm puna e jt papritur dha jetë, duke lënë një Prizren, bashkë me shokët lumjanë si: rezultate të mira, aq sa nxënësit e tij, në dhe llojeve të drithërave deri te kultivi- dituria janë burim jete e diturie. boshllëk të pariparueshëm jo vetëm në Osman Palushi, Nexhip Visha e Tahir arsimin e lartë nuk do te hasnin vësh- mi i kërpudhave. E gjithë kjo punë i Proçeset demokratike e gjetën më- familje por dhe në rrethin shoqëror që Domi. Aty zuri shokë të ngushtë Xhavit tirësi deri në diplomim. Qe mësues dha emër e vlerësim Hamitit jo vetëm sues Hamitin në aktivitetin familjar, si e ka respektuar pa ngjyrime politike. Spahiu, Kolë Shirokën, Isni Hashanin e kurajoz, studiues i zellshëm dhe komu- tek nxënësit por dhe tek fshatarët e pensionist i apasionuar në punërat e Me kujdes të veçantë i organizuan një të tjerë personalitete të njohura në jetëm nikues me kolegët në shkëmbimin e zonës së Bushtricës,të cilët kur zihet në bujqësisë por dhe në jetën shoqërore. komemoracion varrimi me një respekt patriotike shqiptare. përvojës. Gjatë kësaj kohe me përsh- gojë Hamit Bajraktari shprehen “Mësues Ai si figurë e njohur e me personalitet, të veçantë. Të gjithë bashkëfshatarët, Më 1948 Hamiti me një grup pejtim kreu dhe studimet e larta për bio- Hamiti ha bukë veç, ai i ka të rrallë përkrahu dhe iu përkushtua jetës kolegët e ish nxënësit e tij të shumtë, shokësh nga Kukësi si Shefqet Hoxha, kimi në Tiranë. shokët si mësues dhe edukatorë” demokratike të re si person dhe famil- edhe sot pas një viti, e sa herë që do ta Zija Shehu, Besim Spahiu, Safi Korbi, Më 1966 u dërgua mësues në Me moton e punës së tij, Hamiti je. Fjala e tij me peshë dhe respekt në kujtojnë, përulen me respekt të thellë Qemal Mataj, Maxhun Peka etj. vazh- zonën e Bushtricës, ku shërbeu disa udhëhiqej nga parimi se “mësuesi komunitetin e Bicaj, ishte dominuese për këtë burrë të ditur, për mësuesin e don e mbaron me sukses Shkollën Ped- vite e me përvojën e mirë të tij, la gjur- kudo që të punojë duhet të lërë gjurmë jo vetëm te të moshuarit por dhe te brezi tyre që nga 1994 mban denjësisht titul- agogjike të Peshkopisë, një nga shkol- mët e një pune të mirë jo vetëm si të mira, e të lërë diçka të mirë për të i ri. lin “Mësues i Merituar”.
8 - Shkurt 2009 nr. 34
Një ditë me gazetarin shqiptar Erol Bala në supergjigantin televiziv FoxNews në New York speciale
Nga: BEQIR SINA, New York
ujtdo që do të më pyeste se ç'do të shkru Kaja për gazetarin shqiptaro-amerikan të FoxNews, Eroll Bala, do t'i përgjigjesha: "Për “Ëndrra ime të kem promovimin emrit të tij si gazetar i njërit prej televizioneve kombëtare amerikane nga më të mëdhatë në SHBA". Dhe kjo nuk është pak, mbasi Eroll Bala është gazetari shqiptar i cili qëndron i "fshehur" pas kuintave të FoxNews. një program timin në Emrin e tij e zbuloi aktori i njohur shqiptar në Nju Jork, Luan Bexheti, i cili njihet me Erollin prej kohësh dhe ata janë bërë shokë të mirë, pra kanë lidhur një shoqëri shqiptarësh në Amerikë. Teksa isha si i ftuar special i Erollit që të këtë gjigant mediatik” shihja se ku punonte ai, pata rastin të vizitoja një gjigant mediatik në zemër të Nju Jorkut - Gazetari shqiptar që qëndron i kanalin televiziv konservator FoxNews. Thënë të drejtën, siç i themi ne shqiptarët," të ik "fshehur" pas kuintave të FoxNews koka", po t`u dha rasti të hysh në ambientet e "Dita e pranimit në FoxNews si gazetar fille- këtij televizioni. Baza e tij ka më shumë se star i tij, për mua patjetër që është njëkohë- gjysmën e kateve të një rrokaqielli 80-katësh sisht edhe një nga ditët më të gëzuara në jetën në sheshin Rockefeller Ceneter, që janë pronë time. Qe pesë vjet punoj në këtë kanal dhe e Foxnews (multi milionerit Rupert Murdoch). tash jam koordinator në disa studio dhe drej- Aty janë studiot, redakistë dhe zyrat e admin- toj disa herë intervistat e emisionit "The Morn- istratës në një pallat gjigant që këtu në Nju ing With show Mike and Juliet" në realizimin Jork thirren gradaçiele ose "qiellgërvishtës". direkt, që bëhet ndodnjëherë edhe në rrugë. Në hyrjen qendrore, sapo të pyetësh se po Ky është program i mëngjesit i kanalit televiziv kërkoje një punonjës me emrin Eroll Bal, men- FoxNews. Ai fillon nga ora 9:00 deri në orën jëherë të drejtojnë në studion D tek programi 10:00 paradite, nga e hëna deri të premten . më popullor në Amerikë "The Morning With Kam drejtuar vetëm për FoxNews reportazhin Show - Mike and Juliet". Ndërsa sapo të hysh nga Auto Show më të famshëm në New York: në studion D dhe gjendesh midis aq gazetarësh "International Auto Show Civic Center", i cili dhe teknikësh, natyrisht që menjëherë të sh- mund shikohet në You Tube "Motor Minute kon mendja se sa të suksesshëm janë sot edhe Hosted by Erol Bal". fëmijët e shqiptarëve në Amerikë, sidomos kur Duke folur për programin televiziv "The e di faktin se ndonjëri prej tyre ka arritur të Morning With show Mike and Juliet" në Fox- depërtoj edhe në këtë gjigant. Erolli na thotë News, ku ai ka çdo ditë detyrën e koordina- Erol në fshatin e prindërve të torit të këtij programi, Erolli thotë se ky pro- se përgjigjja që flet më së miri për sukseset e tij në Strugë - ku edhe ka shqiptarëve në Amerikë është "Historia e sh- gram transmetohet në gjithë territorin e SHBA- realizuar dokumentarin "The ve dhe ka rreth 15 milionë shikues çdo ditë. qiptarëve të Amerikës", që është njëra prej më Balkan Excursion" të rëndësishmeve në gjithë diasporën tonë. Sipas sondazheve ky program mëgjesi rra- "Për këtë gjë mendoj se së pari duhet t'i jemi dhitet, sipas tij, i treti në SHBA dhe është një mirënjohës këtij vendi të madh, por edhe tar 10 minutësh, i cili gjendet edhe në You- shumë dëshirë të filloja punën në radion e variete shumë interesante. Ai tregon me shumë prindërve tanë, thotë Eroli, duke shtuar se ata, tube me titull "The Balkan Excursion". Mund tyre si spiker ose si gazetar. Përgjigjja e tyre pasion se në këtë program marrin pjesë për megjithese larg vendit të tyre dhe duke bërë punë të klikoni dhe ta shikoni atë dokumentar që ishte se edhe nëse unë kisha aftësi, përvojë e çdo ditë njerëzit më të famshëm në Amerikë: të rënda, kaluan gjithë jetën duke punuar për të tregon për jetën e banorëve të këtyre anëve, diplomë dhe e meritoja një vend të tillë pune politikanë, artistë, shkencëtarë, psikologë, kërkuar një jetë më të mirë për fëmijët dhe famil- zakonet e traditat e tyre si dhe atë më të sh- aty, ata nuk kishin të më paguanin për një ligjëbërës, zyrtarë të lartë amerikanë, talente jen e tyre. Ata gjithçka na e kushtuan ne fëm- këlqyerën: bukuritë e mrekullueshme natyrore vend pune që nuk ma siguronin dot. Siç më të jashtëzakonshme si dhe trajtohen edhe prob- ijëve të tyre. Ata na mësuan që edhe në vend të të këtyre viseve shqiptare, që janë leme sociale e familjare. Pra, ëshëtë një pro- huaj, ne të rritemi si shqiptarë, me gjuhën, za- perla të Ballkanit. gram tipik edukativ i kanaleve më të konet e traditën shqiptare. Ata sakrifikuan që ne mëdha amerikane. Ai shton se ndosh- të shkollohemi dhe të edukohemi, megjithëse ta një ditë në variete do të thërrasë për vete nuk bënë këtu asnjëherë një jetë më të I gjithë stafi i kanalit televiziv edhe ndonjë shqiptar". mirë seç e kishin në vendin e tyre". FoxNews në Nju Jork e di që Si pothuaj të gjithë gazetarët e këtij Prindërit e mi, thotë ai, erdhën këtu në vitin kanali dhe gazetarët amerikanë në 1974. Babai e nëna me ne tre fëmijët (tre djem), Erolli është shqiptar përgjithësi, edhe tek Eroll Bala nuk e të detyruar nga gjendja e vështirë ekonomike Erolli është i edukuar në shkollat shihje fare atë prirjen, që fatkeqësisht në ish republikën e Maqedonisë së atëhershme, amerikane. Ai ka përfunduar në po e ndeshim sot tek ndonjë gazetar vetëm e vetëm për të bërë një jetë më të mirë mënyrë të shkëlqyer, siç tregon vetë, shqiptar, në Shqipëri, që shpie te bind- e lëshuan vendlindjen e tyre, Ostrenin, një të gjitha shkollat, deri sa ka përfund- ja se po të jesh gazetar - "je njeri i katund ndërmjet Strugës e Manastirit dhe em- uar edhe universitetin. Ai tregon se madh, je i plotpushtetshëm". igruan në SHBA. si në shtëpi, sidomos kur kishin Gjatë bisedës, duke folur për pro- Vetë babai i Erollit bëri punë të ndryshme gazmende familjare, kur ai ishte i fesionin e gazetarit, për vendin e gaze- dhe e ndërtoi jetën e tij, ashtu si edhe famil- vogël, jo vetëm prindërit, por edhe tarisë në jetën e sotme dhe në realite- jet e tjera të emigrantëve shqiptarë këtu në të afërmit e tij gjithmonë e nxirrnin tet e sotme, në të cilat janë futur edhe Amerikë. Ata bënë gjithçka me djersën e bal- përpara miqve dhe të afërmve të re- gazetarët shqiptarë, gazetari shqipta- lit dhe me ndershërinë e tyre vetëm për të na citonte, të imitonte dikë nga familja ro-amerikan Eroll Bala thotë se baza siguruar një të ardhme ne fëmijëve të tyre. Këtë ose të këndonte ndonjë këngë. "Nuk Beqir Sina dhe kolegu i tij te FoxNews, Erol Bal është pavarësia, liria dhe kushtet në e pranon edhe Erolli teksa thotë se edhe e di se përse, por mua në familje më të cilat punon gazetari. prindërit tanë janë të kënaqur për të vetmen konsideronin si "një komedian, si një Të dy ishim të mendimit se si lajmi "i mirë" gjë: kur na shohin ne fëmijët e tyre se jemi sqaroi njëri prej tyre më pas, numri i gazetarëve yll kinemaje", shton Erolli për përvojat e veta ishte i "fryrë". Megjithatë, më kushtëzuan duke dhe ai "i keq" mund të nënshtrohen dhe të bërë të paktën të zotët e vetes dhe kemi arritur të para me publikun. përdoren për krijimin e pamjes strategjike dhe ndonjë sukses. më dhënë një mundësi se nëse punoja deri sa "Mirëpo kjo, sqaron ai, më ka ndihmuar të lirohej një vend pune, që nuk i dihej se kur, se mediat duhet të jenë të lira dhe të tregojnë Në shtëpi, tregon Erolli, ne bëjmë një jetë shumë kur sot unë jam bërë gazetar. Pasi fito- se si mbrojnë ato lirinë e vet, me atë çfarë tradicionale shqiptare, ashtu si shumcia e ata do të më mbanin duke provuar njëherësh va shumë dhunti nga ato që do të më shprehet sot solidariteti profesional i familjeve të emigratëve shqiptarë. Shkojmë e aftësitë e mia, pasi kuptuan pasionin tim pas nevojiteshin gjatë jetës, deri sa edhe duke u gazetarëve dhe pikërisht ky është kriteri për vijmë tek njëri-tjetri, takohemi shpesh në das- gazetarisë. Pranova! M`u desh të punoja tek rritur më lindi pasioni të intervistoja ose të ajo radio një vit pa asnjë penny (qindarkë) guxim qytetar dhe profesional. ma e raste të ndryshme. Nëna ime është shtë- drejtoja edhe unë një ditë emisone në radio piake e mirë dhe gatuan të gjitha llojet e ush- vetëm e vetëm të realizoja ëndrrën time që të Në ndarje gazetari Eroll Bala na tha se pa- ose në televizion si gazetar. Sapo përfundova bëhesha një ditë gazetar dhe të bindja kolegët varësisht ku dhe në ç'kushte punojnë gazetarët qimeve si në fshatrat shqiptare. universitetin iu drejtova një radioje të qytetit, e mi për këtë. Sakaq, pas një viti, një mik imi shqiptarë, ata kurrsesi s`duhet të demoralizo- Erolli thotë se i pëlqen shumë fshati i këtu në Nju Jork, për punë. Kur mbërrita në më rekomandoi të kontaktoja me zyrat e kanalit hen e as të kenë frikë. Ata detyrën e gazetarit prindërve. Ai thotë se është i "dashuruar" dyert e lokalit, kujton Erolli tash, ku ishte shumë pas vendlindjeve të dy prindërve të tij televiziv FoxNews në Manhattan për një vend duhet ta kryejnë me vetëmohim si mision të atëherë qendra e asaj radioje, drejtuesit e saj pune. Shkova dhe mbusha një formular, ku - Manastirit të babait dhe Strugës së nënës. kur mësuan se për çfarë kisha shkuar dhe çfarë tyre profesional e fisnik dhe të jenë sa më Për këtë edhe në vizitën e fundit në Strugë, më pas konkurrova për një vend pune aty, të shumë njerëzorë dhe të prezantojnë jetën në po kërkoja, u habitën se çfarë lidhje kisha unë cilin deshi Zoti dhe e fitova". Manastir e Ohër ai ka realizuar një dokumen- me gazetarinë. U thashë me bindje se kisha mënyrë realiste.
cyan magenta yellow black
nr. 9 - Shkurt 2009 34
“Rinia e sotme, që nxjerr nga gjiri i vet një “Miss Albania” dibrane, e ka vështirë ta konceptojë se sa vështirësi kaluan ato vajza të para të Pedagogjikes për të thyer kronikë zakonet e kohës, për tu ngritur mbi ta dhe për të fituar...”
Fotoalbumi i gazetarit
Komuniteti Dibran SHKOLLA PEDAGOGJIKE 1956... festoi së Fotografitë që po bashku me përcjell janë pjesë e albumit tim. Nuk janë mysafirët e shkrepje të miat, janë lart nga shkrepje të fotoreport- Kosova erëve të Agjencisë Pavarësin e Telegrafike Shqiptare, Kosovës në janë shkrepje të viteve Uashington ’50-të, të cilat i kam marrë nga arkivi i ATSH-së. Me to do të njihemi në disa numra të gazetës “Rruga e Dibranët, rol dhe kontribut të Arbrit” për tua lënë vendin më pas “sh- krepjeve të mia” anë e çmuar në pavarësinë e Kosovës mbanë Dibrës, Nga: BEQIR SINA hiu pos që foli për rrugën që ndoqi Kosova drejt pavar- shkrepje që i kalojnë të ësisë së saj, u bëri nga një prezantim dinjitoz edhe Pres- tremijtat, që “flejnë” WASHINGTON D. C: Delegacioni i Republikës së identit të Republikës së Kosovës dr Fatmir Sejdiut dhe Kosovës në Uashington, mori pjesë në shënimin e njëv- Kryeministrit Hashim Thaqi. Ambasadori Spahia ka fale- në negativë, shumë jetorit të Pavarësisë së Kosovës, të organizuar nga Am- minderuar edhe miqt tanë amerikanë të cilët ishin pjes- prej të cilëve kanë basada e Kosovës në SHBA. Ambasada e Republikës marrës së bashku me shqiptarët e amerikës në festën e marrë ngjyrë nga e Kosovës në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, organizoi përvjetorit të parë të pavarësisë së Kosovës. verdha e kohës... me 26 shkurt një pritje madhështore me rastin e përv- Në këtë festë madhështore morën pjesë edhe një jetorit të pavarësisë në një nga sallat e hotelit "The grup nga komuniteti dibran në SHBA-ës, Grupi di- Kësaj radhe po përcjell Embassy Suites" në Ushington D.C. branëve i përbërë nga kryetari i Shoqatës Atdhetare Di- pesë fotografi nga Në këtë pritje morën pjesë rreth 500 shqiptarë të brane, zoti Ibrahim Kolari, veprimtari e biznesmeni i Shkolla Pedagogjike, e ardhur këta më së shumti nga shtete të ndryshme të suksesëshëm Ylber Pilku, veprimtarët Habib Karpuzi, para shkollë e mesme Amerikës. Mes pjesmarrësve dalloheshin grupet e sh- Duli Dema, Fuat Dika,Fanol Cami Gazmend Lleshi, ka qiptarëve, të cilët kishin ardhur nga shtetet më të largëta shfrytëzua këtë takim festivë, të përcjell në emër të ko- në Dibër, djepi ku u të Amerikës, si Çikagoja, Detroiti, Bostoni, Rhoda Is- munitetit dibran në SHBA-ës, urimet më të mira për 1- përkund (dhe përkun- land, Florida, Arizona, Teksasi, Nju Jersey, dhe Nju Jorku. Vjetorin e Pavarësisë së Kosovës. Ata u takuan dhe sh- det) profesioni i bukur Për të festuar së bashku me udhëheqësit e lartë nga Ko- këmbyen fjalë miradie me Presidentin e Republikës së i mësuesit. sova në përvjetorin e parë të pavarësisë së Kosovës, er- Kosovës dr Fatmir Sejdiun, Kryeministrin e R. Kosovës, dhën në festë edhe lider të njohur komunitetit, krerët e zotin Hashim Thaqi dhe me kongresmenin republikan Ndër ta veçoj njërën, disa komuniteteve fetare prej Detroitit e Nju Jorkut, ve- nga Kalifornia, Dana Rohrabacher, dhe demokrati i Nju foton ku është Kumria, primtarë të dalluar të çështjes shqiptare, afaristë e bi- Jorkut, Eliot Engel. Si dhe zoti Soren Jesen-Petersen, ish Sania, Hidja, znesmen të suksesëshëm, gazetarët shqiptaro amerikan, -përfaqësuesi i posaçëm i Sekretarit të Përgjithshëm të Tefta...vajzat e para që studentë shqiptarë, artsitë e shkrimtarë, miq amerikan e OKB-së, ish -shefi i Zyres amerikane ne Prishtine Filip shumë personalitete të tjera amerikane. Goldberg, Heroi i Reçakut, ish- shefi i misionit të OSBE- në vitin 1959 mbaruan Në këtë pritje morën pjesë edhe dy kongresmenë, së, ambasadori Wlliam Walker, dhe ish ndihmës Sekre- Pedagogjiken dhe u miq të dëshmuar të shqiptarëve në Amerikë, republi- tari i Departamentit të Shtetit Daniel Frid me disa zyr- bënë mësuese. Ishin kani nga Kalifornia, Dana Rohrabacher, dhe demokra- tarë të lartë administratës amerikane. Përfaqësuesit e vajzat e para që thyen ti i Nju Jorkut, Eliot Engel. Si dhe zoti Soren Jesen- shtetit shqiptarë, ambasadori në Nju Jork, Adrian Ner- Petersen, ish -përfaqësuesi i posaçëm i Sekretarit të itani dhe ambasadori në Uashington Aleksandër Salla- një mentalitet dhe Përgjithshëm të OKB-së, ish -shefi i Zyres amerikane banda, si dhe përfaqësues të korit diplomatik të vendeve hapën një rrugë të re. ne Prishtine Filip Goldberg, Heroi i Reçakut, ish- shefi të ndryshme, akredituar në Shtetet e Bashkuara. Për to u thur këngë i misionit të OSBE-së, ambasadori Wlliam Walker, dhe Ata gjatë bisedave me miqt e shqiptarëve në kongres dhe u hoq valle... ish ndihmës Sekretari i Departamentit të Shtetit Daniel e senat dhe mysafirët e lart nga Kosova, ata arritën të Frid me disa zyrtarë të lartë administratës amerikane. përcjellën mesazhin e dibranëve , për atë çka bëri Dibra Kush e mban mend atë Përfaqësuesit e shtetit shqiptarë, ambasadori në Nju për pavarësinë e Kosovës, duke ngritur lart rolin e kon- këngë? Jork, Adrian Neritani dhe ambasadori në Uashington tributin e dibranëve. Kolari, kujtoj gjatë bisedave në Rinia e sotme, që Aleksandër Sallabanda, si dhe përfaqësues të korit dip- festë se në shenjë mirënjohje Dibra ka vendosur edhe nxjerr nga gjiri i vet lomatik të vendeve të ndryshme, akredituar në Shtetet e një pllakat në mes të qyteti ku thuhet se " Dibra e Madhe Bashkuara. : Kosove e Vogel - dhe Kosova plage e saj" çka është një “Miss Albania” Pritja e mbrëmshme, erdhi menjëherë pas atyre diçka, kjo shumë emocionale dhe monumentale për dibrane, e ka vështirë festimeve madhështore që shqiptarët e Amerikës, kanë atsesa e lidhur është Dibra me Kosovën ."Vetëm, në ta konceptojë se sa bërë gjatë këtyre ditëve në përvejetorin e parë të pavar- Nju Jork, tha kryetari i dibranëve në Amerikë, zoti Ibra- vështirësi kaluan ato ësisë së Kosovës . Ndërsa, delegacioni nga Kosova er- him Kolari, mendohet se jetojnë e punojnë rreth 15 dhi në këtë festë pas atij festimi madhështorë që iu bë mijë, dibranë, të cilët japin një kontribut të çmuar për vajza të para të 1- Vjetorit të Pavarësisë së Kosovës, në Kosovë, Mal të qytetin e Dibrës. Shumë prej tyre tha ai janë edhe duke Pedagogjikes për të Zi, Maqedoni, Preshevë, Bujanovc, Medvegje , Di- investuar në Dibër." thyer zakonet e kohës, asporë dhe viset shqiptare dhe një dite të ngjeshur Biznesmeni i suksesëshëm, Yleber Pilku, ka vënë në për tu ngritur mbi ta pune, ku delegacioni nga Kosova, është takuar edhe pah rendesin strategjike, gjeopolitike dhe ekonomike me disa nga ambasadorët e vendeve të ndryshme të per ndertimin e rrugës së asaj që do të quhet Rrruga e dhe për të fituar... akredituar në Uashington, që e kanë njohur, ose pritet Arbërit." Kur, kjo rruge do te ndertohet, tha Pilku, seg- Ndonjë, që e sheh ta njohin së shpejti Kosovën menti Tirane - Diber mund te pershkohet ne me pak se veten dhe e do një Festa në Uashington e çelë teksa një grup i vogël një orë nga 6 orë që përshkohet tani. Dhe nga 180 fotografi si kujtim për muzikanësh, një grua në piano, një tjetër në violinë kilometra ajo do të jetë rreth 75 kilometra". Pilku, gjatë dhe një burrë në bas, nën petagramet e muzikës klasike, bisedave me miqt amerikan dhe anëtarët e lart të deleg- ato vite të bukura të luajtën intonimin e hymneve kombëtare të Republikës acionit nga Kosova , ceku faktin se "Rruga e Arberit" rinisë së tij, është i së Kosovës dhe hymnit të SHBA-ës, shoqëruar me një mendohet se eshte gjithashtu mundesia me e lire per t'u mirëpritur. çast solemn nga pjesmarrësit. Ky moment shënoi edhe lidhur me Kosoven, duke kaluar tranzit ne republiken e ABDURAHIM fillimin e festimit të një vjetorit të pavarësisë së Kos- Maqedonise" i tha ai në bisedat me me Presidentin e ovës, në kryeqytetin amerikan Uashington D.C. Më Republikës së Kosovës dr Fatmir Sejdiun, Kryeministrin ASHIKU pas nga podiumi i tubimit, në sallën e hotelit "The e R. Kosovës, zotin Hashim Thaqi dhe Ministrin e Jash- [email protected] Embassy Suites", ambasadori i Kosovës, zoti Avni Spa- tëm Skënder Hyeseni.
cyan magenta yellow black 10 - Shkurt 2009 nr. 34
“Po ashtu si rilindësit që zhvilluan paralelisht shumë veprimtari kulturore, Milto S. Gurra na paraqitet si editor dhe publicist, si letrar, prozator dhe poet, si politikolog dhe si përkthyes”. portret Dy vepra të Milto Sotir Gurrës me procedim romantik Nga: Dr. MAHMUD HYSA Për të ekzistuar vetëdija tirë ta ketë ndjenjën e besës një popull, po më vështirë është të dijë ta mbajë gjatë të gjitha ilto Satir Gurra (1884 - 1972), i lindur kombëtare duhet të ketë tre fazave të ekzistencës së vet, siç e kanë dësh- Mnë Marjan, Opar, rrethi i Korçës, kishte komponente: historinë, muar shqiptarët gjatë historisë që shumë afërsisht të njëjtën moshë dhe të njëjtin fat të mbretër e sulltanë kanë preferuar të kenë sh- mërgimtarit të përjetshëm me Fan Nolin, legjendat dhe heronjtë. qiptarë si roje personale apo si roje të gjerave ndërsa me veprën letrare ishte ndër sh- Në këto tre komponente të vlefshme. Po edhe në vetë jetën e shqiptarit krimtarët e fundit të Rilindjes Kombëtare me autori gjen shumë momente ku manifestohet procedime romantike, më parë me Milo ndërtohen idealet dhe kjo ndjenjë si dispozitë shpirtërore. Duçin, Josif Haxhidhimën, Namik S. Trimëria, sipas autorit, është një dispozitë Delvinën, Qamil Çamin, Ramiz Harxhin e ëndërrat që e rrisin një popull. tjetër e shqiptarit që nuk e shpreh jetën e qetë tjerë, i afrohet pak Mihal Gramenos, por jo Nga historia vërtetohet se dhe të lumtur të një populli, por jetën plot Foqion Postolit, Sterjo Spasses, siç thonë dinamikë, trazira, luftë, rezistencë të gjitha për disa studiues. Megjithate, vepra e tij, edhe shqiptarët janë populli më të mbrojtur lirinë pse vetëm një popull trim pse me procedime romantike, e kishte ven- i vjetër dhe trashëgimtarë të siç është populli shqiptar ka mundur t’i rezis- din dhe kohën e eksplorimit të saj, kur mar- tojë fuqive më të mëdha të kohës: romakëve, rim parasysh shkarjet dhe devijimet në struk- dejtëpërdrejtë të popullit më bizantinëve, turqve, sllavëve e tjerë. Trimëria turat e caktuara të shoqërisë shqiptare që të vjetër të Ballkanit; ilirëve, e ka edhe sakrificën, nuk mund të gjesh një Në foto: Milto Satir Gurra (1884 - 1972) ngjanë në vitet e para pas pavarësisë e cila Oso Kukë te popujt tjerë. Po besa dhe trimëria kishte nevojë edhe më tutje për një letërsi maqedonëve dhe mollosëve. ka qenë edhe një kob për shqiptarët se ne kemi gjitha me procedime romantike, të një roman- romantike, që, përmes segmenteve të shum- luftuar më shumë për të tjerët në Jemen, Rusi, tizmi kombëtar, të shkruara në vitet 1911, ta të jetës, të ndërtojë një vetëdije të qartë PRAGMATIKA E VETËDIJES Austri, Hungari, Rumani, Bullgari, Greqi e 1911, 1913 dhe 1915, ashtu siç ishin edhe kombëtare, në mënyrë që të konstituohej sh- Sërbi ku kemi dhënë heronj dhe atyre sot të dramat e Stërmillit, Gramenos ku pasqyro- teti i ri me sa më pak probleme të dilemave KOMBËTARE paktën duhet t’u përulemi. heshin ditët tragjike të popullit shqiptar në të vetëdijes kombëtare me qytetarë që të ve- Argumenti i lashtësisë së një populli është kohën e Luftërave Ballkanike kur duheshte të projnë dhe të mendojnë me ndërgjegje ko- Me veprën Themelet e Patriotizmës Sh- faktor me rëndësi për një vetëdije të qartë e të bëhen sakrifica për ta ruajtur gjenen nga mbëtare pa asfare dilemash. Kjo vijë e ro- qipëtare, edhe Milto Sotir Gurra u bashkohet pakonpromistë kombëtare pse ky ndikon në shprishja dhe shkapërderdhja që i rrezikohej mantizmit të vonuar paraqitet te shumë rilindësve për poetikën e formimit dhe kul- mburrjen dhe në krenarinë kombëtare të cilat çdo moment sa nga forcat e jashtme, aq edhe popuj edhe në kohët më të vona, madje edhe tivimit të ndërgjegjes kombëtare te bashkatd- janë elemente të patejkalueshme për një nga ato destruktive të brendshme. sot, si dukuri e nevojshme që përplotëson hetarët që ose nuk i dinin fare konturat e kësaj vetëdije kombëtare të situuar. Me kaptinën Tregimi i parë Goca e Kaçanikut ka si temë një vakuum të krijuar në kohën e romantizmit vetëdijeje ose ishin me njohuri shumë të cek- Leka i Madh fillojnë argumente historike për themelore: rezistencën e armatosur të koso- të vërtetë, megjithëse sot mund të tolerohet ta dhe kishin nevojë edhe për pragmatikën e një vetëdije të krenarisë kombëtare duke nxjer- varëve, kryengritjet e viteve 1910-1912 kundër vetëm një romantizëm progresiv. tyre konkrete. Në këtë mënyrë do të mund ta rë fakte dhe dëshmi se Olimpia, nëna e Lekës, fushatave ndëshkuese turke për një çlirim ko- Ashtu si shumë shkrimtarë të Rilindjes stabilizonin në vete një fenomen shumë të ka qenë mollose, dialogu i Lekës me Filipin, mbëtar nga robëria shekullore. Epiqendër e rez- Kombëtare, pjesën më të madhe të jetës së rëndësishëm apo të mbronin dhe të kundërsh- hypja e tij në fron, pushtimi i Thrakisë, lufta istencës është Kaçaniku, madje para nesh dalin tij e kaloi jashta atdheut në Rusi, kryesisht tonin në rast nevoje me argumente faktografike me persët, rruga në Indi, pushtimi i Egjiptit, edhe fytyra të njohura historike si Bajram Cur- në Odesa, në Amerikë, Stamboll, Sofje, Ko- dhe të pakontestueshme diçka që është e njo- të gjitha flasin për një figurë autoktone,të pa- ri, Isa Boletini që si komandantë ushtarakë stancë ku pati mundësi të zhvillojë veprim- hur nga gjithë bota e qytetëruar se shqiptarët sur dhe zulmëmadhe shqiptare.Një person- udhëheqin tërë lëvizjen. Në tregim impliko- tari krijuese kombëtare më i lirë nga presio- kanë një bazament shumë të shëndoshë të alitet tjetër e krenarisë kombëtare ka qenë edhe hen edhe tema tjera historike siç është kush- net politike turke, ndërsa në kohën e pavarë- vetëdijes kombëtare, më të shëndoshë dhe më Pirrua i mollosëve që pati guximin të luftojë tetuta e xhonturqve që ishte një mashtrim per- sisë jetoi edhe në Shqipëri që pas vitit 1944 të lashtë se shumë popuj tjerë të Ballkanit dhe kundër romakëve. Madhështore është edhe fid edhe pse shqiptarët e pritën sinqerisht me të emigrojë përsëri jashtë atdheut. Po ashtu të Evropës të cilën shqiptarët duhet ta njohin Tefta e Ilirisë që i mati forcat me flotën ro- gazmend dhe dhanë kontribut në realizimin e si rilindësit që zhvilluan paralelisht shumë dhe të krenohen. make dhe nuk u turpërua. Skënderbeu si fig- këtij revolucioni. Tema patriotike gërshetohet veprimtari kulturore, Milto S. Gurra na para- Për të qenë vepra më e qartë dhe më prag- urë madhore, me 30 luftërat brenda 25 vjetëve, me një temë romantike, me dashurinë e pastër qitet si editor dhe publicist, si letrar, proza- matike, autori e ka ndarë në 12 kaptina duke e ka ndikuar në kenarinë kombëtare. Lidhja e e të sinqertë të Pafikës me një djalë të ardhur tor dhe poet, si politikolog dhe si përkthyes. konsideruar edhe hyrjen si kaptinë në vete. Në Prizrenit është një pikë kulminante që subli- nga kurbeti, por që primare e ka çlirimin e atd- Si editor botoi revistën Atdheu në Kostancë tri kaptinat e para elaboron me faktorët mohet me thënien sipas tij: Nuk durojmë heut dhe pastaj jetën personale duke mos e bërë më 1912, revistën Shkëndija në Korçë më psikologjikë: me komponentet që e përbëjnë robëri, ashtu siç është edhe Dita e Flamurit gabimin Milosaut që e la luftën për t’u martuar 1921, revistën satirike-humoristike Zekthi në vetëdijen kombëtare, vazhdon me besën dhe kurorëzim i gjithë aspiratave të shqiptarëve, me Rinën dhe kështu e bëri kobin tragjik, pran- Korçë më 1922 dhe revistën Mituria më 1944 me trimërinë shqiptare për të vazhduar me ndërsa si pikë të ndritshme të historisë ko- daj Milosaos i vdes gruaja dhe djali pse s’ka dhe si publicist bashkëpunoi me gazetat dhe faktorët historikë dhe politikë që me frymën mbëtare e konsideron edhe Kongresin e Lush- lumturi personale pa lumturi kombëtare. revistat Dielli të Bostonit 1910, Drita Tiranë pragmatike e përforcojnë këtë komponentë të njës pse aty u dha garancioni për lirinë e pa- Tregimi i dytë Dashuria e Matildës shtron 1928, Tomorri, Tiranë 1940, gazetën Gazeta shpirtit të shqiptarit me shembujt më relevantë varësinë dhe pushuan armët vëllavrasëse. Kap- një temë tipike rilindëse se vendi varfërohet e Korçës, Korçë, 1924, gazetën Drini më që rrallë i kanë popujt tjerë. Vepra nuk e ka të tina për Ahmet Zogun është në frymën pozi- edhe nga martesat e djemve shqiptarë me va- 1943, gazetën Populli, Korçë 1914. Më shënuar vitbotimin, por me përkushtimin tiviste flitet për rolin e tij që në Kongresin e jza të huaja duke i lënë vajzat shqiptare të shumë ka publikuar artikuj në revistën Atd- Zogut I dhe me dy kaptinat e fundit, Ahmet Lushnjës, luftën kundër esadistëve, për kryeng- pamartuara, një temë që është shumë aktuale heu dhe ka përdorur 22 pseudonime si Mi- Zogu dhe Çpallja e Monarkisë,duhet të jetë ritjen e marsit, për triumfin e ilegalitetit, për edhe sot. Sipas këtij tregimi, dashuria është sogu, Nomadhi, Gjon Zeza, D.Toçka, Atd- në mes viteve 1928-1939. formën e qeverimit dhe për kryengritjen e qer- ndjenjë e fuqishme, por edhe te ajo duhet të hetari, Barleti, Barletius, Grasomi, Mësonjë- Sipas këtij autori, për të ekzistuar vetëdija shorit, pa e përmendur fare Fan Nolin, por për veprojë ndjenja kombëtare jo vetëm pse si e tjerë. kombëtare duhet të ketë tre komponente: his- Zogun që u tërhoq, pastaj u kthye, u bë pres- s’mund të ketë lumturi familjare në mes të Është marrë edhe me përkthime, kryesisht torinë, legjendat dhe heronjtë. Në këto tre ident dhe në fund vjen edhe shpallja e monar- rinjve kombesh të ndryshme, por edhe për fak- nga gjuha ruse, ka përkthyer tri drama të Push- komponente ndërtohen idealet dhe ëndërrat kisë më 1 shtator 1928 kur, me vullnetin e tin pse varfërohet gjeneja kombëtare. kinit, veprat e Turgenjevit, Tostojit, Çehovit, që e rrisin një popull. Nga historia vërtetohet popullit, Shqipëria shpallet monarki dhe Ah- Tregimi Mbi altarin e dashurisë flet për një Gorkit. se shqiptarët janë populli më i vjetër dhe met Zogu mbret i saj.. Gjithë kjo shkon në çift të dashurish që jetojnë larg njëri tjetrit, Si politikolog jep kontribut në ndërtimin e trashëgimtarë të dejtëpërdrejtë të popullit më vazhdën e politikës së ditës, në mënyrë kon- prandaj shfaqen shqetësime, paranoja, som- vetëdijes kombëtare me veprën psikologjike- të vjetër të Ballkanit; ilirëve, maqedonëve dhe formiste dhe pozitiviste, dhe pse sot Zogun e nambulizmi, halucinacionet, kllapia, dy- historike-politike: Themelet e Patriotizmës mollosëve. shohim me dioptri tjetër. shimet, tradhtia pse nuk mund të mendohet Shqipëtare, Shtypshkronja “Gutenberg”, Ti- Për besën shqiptare, autori flet në një kapt- për këtë ndjenjë derisa është armiku mbi kokë. ranë, pa vit botimi, por kontribut më të madh inë të veçantë duke depërtuar në psikologjinë KRIJIME LETRARE ME PROCEDIME Të njëjtën fakturë e ka edhe tregimi Nga balli dhe më të vlershëm jep në letërsi me veprat: e popullit ku manifestohet faktori psikologjik. i luftës. Plagët e kurbetit, (tregime adetesh) I dhe II Autori pranon se jemi edhe na një popull in- ROMANTIKE Tregimet kanë ide mjaft transparente, stili Tiranë, 1938, Mbi Altarin e dashurisë (tregime dogjerman, është ithtar i teorisë gjermane dhe tipik tregimtar, me ndonjë figurë stilistike të dashurie) I dhe II, Tiranë 1938, Kur rilindej jo indoevropiane, por jemi populli i veçantë Përmbledhja në prozë Plagët e zemrës që gradacionit, me një natyrë që është pjesëmar- Shqipëria (tregime patriotike), I dhe II, Tiranë që ndjenjën e besës nuk kanë mundur të na e ka si titull Goca e Kaçanikut, pjesa I, “Gura- rëse ose paralajmëruese me shqetësimet e per- 1938, Psherëtimet e shpirtit (vjersha), I dhe shuajnë pushtuesit as të qytetëruar, as barbarë kuqi”, Tiranë, 1944 i përkushtohet nga autori sonazheve. Gjithsesi vlen të shqyrtohen edhe II, Tiranë 1938, Përrallat e Hall Cepës, I dhe pse e kanë mbrojtur dy faktorë: besa si trashëgi- Kujtimit të dëshmorëve që e derdhë gjakun e veprat e tilla për t’u njohur me preokupimet II, Tiranë 1938 dhe Plagët e zemrës, (tregime), mi dhe besa si ndjenjë e ngjizur me shpirtin e tyre për ta ngrehur tempullin e fesë së shqip- që kanëë pasur rilindësit për fatin dhe jetën e I dhe II Tiranë 1944. shqiptarit. Megjithate, për autorin është vësh- tarizmës, përfshin në vete katër tregime, të popullit. nr. 11 - Shkurt 2009 34
“Ramiz Gjini i qëndron besnik synimit për të na dhënë një vepër realiste me probleme kritikë e dukuri të realitetit bashkëkohor”.
Nga: PERIKLI JORGONI
ibri me tregime “Rrëfime në hije” Tregimtar i fuqishëm dhe jetësor Li shkrimtarit Ramiz Gjini është në vazhdën e vëllimeve të tjerë të hartuara prej autorit, i i cili iu bë i Shënime për librin “Rrëfime në hije” të Ramiz Gjinit njohur lexuesit që me vëllimin “Dush varrezas” dhe “Këpucët e të moristike e sarkastike. Por humori thellësi. Ai ka mbetur cakun e the., përkundrazi vështrimi i Ramiz jen e tij prej qytetari e shkrimtari. tjerëve mbi trotuar”. Shkrimtari i dhe sarkazma fsheh në brendësi bërthamës së një novele, të pashtjel- Gjinit është i kthjellët. Ai zbulon Ai nuk mban qëndrime soditëse e qëndron besnik synimit për të na dramën e hidhur të jetës. luar në të gjithë hapësirën e vlera shpirtërore tek personazhet, nuk i shmanget trajtimit të temës dhënë një vepër realiste me probleme mundësitë. Jeta e dajës Alem ka pë- vlera që hedhin dritë mbi ngjarje aktuale. e dukuri të realitetit bashkëkohor. 2. suar në dukje një përthyerje me va- tronditëse,mbi tablo të ngarkuara me Këta personazhe janë njerëz që i Tregimet e Ramiz Gjinit nuk janë jtjen e tij në një vend të madh jash- dhimbje e dramacitet. ka ndeshur nëpër rrugëtime, në fsha- 1. si të prera me gërshërë dhe person- të shtetit. Të gjithë e dinin të mby- Herë-herë u kundërvihet të keqes trat e vendlindjes së tij apo në hote- Përgjithësisht personazhet e rrëfi- azhet nuk janë kukulla e dordolecë tur në Danub, por ai kthehet pas 40 e psikologjisë disfatiste të person- let, bujtinat, rrugëve e stacioneve të meve janë njerëz që u duhet të për- në duart e një prestigjatori marra- vjetësh me një makinë që të kujton- azhit, siç ndodh në tregimin “Frika”, trenave e të trojlebuzave të Nju ballohen me jetën dhe vështirësitë e mendës. Këta personazhe i ka lindur te të vdekurit, duke sjellë me vete “Isaku, vëllaçkoja ynë i vogël” apo Jorkut. Emrat, identiteti, psikologjia saj. Bota e tyre shpirtërore është e mjedisi e qarku ku veprojnë e je- gjashtë valixhe të gjata si gjashtë “Ana Luigji”. Këto tregime, dhe pse e mendësia e tyre, ashtu si dhe pre- pasur dhe e ndjeshme. Tek ta është tojnë. Ata sjellin në tregime vër- arkivolë. Që në penelatat e para, të përafërta nga optika e shikimit, na jardhja e vendi nga kanë ardhur e janë e gjallë dashuria njerëzore, nderimi shimin e një jete e të një realiteti që kuptohet se daja Alem nuk do të sillte përcjellin mesazhe domethënëse filo- takuar rastësisht me shkrimtarin janë për punën, për njeriun. Tregimet e ka veçantitë e kohës, të mjedisit e të gëzimin në katundin ku kishte lin- zofike, na pikturojnë anë të ndryshme të ndryshueshëm në situata të paprit- Ramiz Gjinit janë të freskëta e jetë- mendësive me të cilën është mbruj- dur. Përveç këtyre gjashtë valixheve të jetës. E rëndësishme në to nuk ura dhe shpeshherë krejt rastësisht, sore. Ato na pasqyrojnë me vërtetësi tur personazhi. E gjithë kjo begati kobëtare e të çuditshme, ai s’kishte është ngjarja e as subjekti, por ashtu siç na ndodh shpesh në jetë. psikologjinë e personazheve e mendimesh, situatash, ngjarjesh, fituar asgjë nga jeta. Ishte munduar psikologjia e personazheve. Ata janë malësorë e fshatarë nga dramën e jetës së tyre. Këta person- dramash e përplasje karakteresh na e rropatur më kot me ëndrrën se me Tek tregimi “Frika”, përmes bal- malet e fshatrave veriorë të Sh- azhe mbartin psikologjinë e mendës- jepet me qartësi, me natyrshmëri, me punë e me kursime do ta ndryshonte lafaqimeve tronditëse, autori qipërisë, mërgimtarë të kombësive të inë e kohës që jetojmë. Personazhet, vërtetësi e me një ndërthurje harmon- jetën e do ta shporrte njëherë e fshikullon njeriun indiferent e frika- ndryshme apo amerikanë që banojnë as dhe njëherë nuk janë të sajuar, ike të dramës me poezinë. përgjithmonë mjerimin e skamjen. cat, njeriun që mbyllet në guackën në Nju Jork. Janë njerëz që merren nuk janë të stisur e skematikë, janë Këta personazhe vërviten në një Ai tani është i sëmurë, gëlltit table- prej kërmilli edhe atëherë kur duhej me punët e bujqësisë, trafikantë apo njerëz të gjallë e realë me botë katoike plot shqetësime e për- ta ilaçesh, është plakur dhe i është të dilte nga kjo guackë. Në tregimin nevojtarë, njerëz të vetmuar apo të psikologjinë e jetën e tyre të veçantë. shtjellim. Jeta të shfaqet me fytyrën shuar fare drita e gëzimit. Mërgimi i “Isaku, vëllaçkoja ynë i vogël”, au- goditur nga ndonjë fatkeqësi, njerëz Për portretizimin e tyre , Ramiz Gji- e saj të vërtetë: e pa pudrosur dhe e gjatë larg katundit e të afërmve i dha tori na rrëfen sesa e pakuptimtë dhe që luftojnë e rropaten për t’i bërë nin e ndihmon përvoja e e pasur jetë- palyer me ngjyrime makijazhi. Ajo vetëm këto valixhe si arkivole, por i e mërzitshme bëhet jeta, kur njeriu i ballë jetës. Dhe gjithnjë në kërkim sore, puna prej vitesh si gazetar dhe është e vërtetë, reale, me vështirësitë, mori rininë dhe s’e la të ngrinte një largohet luftës me vetë jetën. “Ne të një jetese më të mirë, të një nje- aftësia për të komunikuar me njerëz pengesat, dramat, joshjet e magjitë familje e të gëzonte. Në skicimin e nuk kishim histori, nuk kishim të riu që do t’i kuptojë e do t’ua ndriste të të gjitha shtresave dhe profesion- e saj. Përgjithësisht e ngarkuar me dajës Alem, shkrimari ka përdorur kaluar të virtytshme dhe as të akullsinë e vetmisë: luftëtarë që kanë eve. Ai na i skalit këta personazhe drama e shqetësime. Personazheve ngjyrat dramatike e sarkastike. Daja ardhme. Ishimim dënuar të zhgërrye- luftuar nëpër frontet e luftës në Viet- me fytyrën e tyre plot jetë të u duhet të përballen me të panjo- Alem sa ç’është një personazh heshim në baltën e rrëshintë të një nam apo Irak, që kanë marrë ndonjë brendshme e joshje, për t’u hetuar hurën, me vështirësitë, me sh- tragjik, aq është një dhe komik në stine të ftohtë”. me karakterin e bëmat e tyre. cifël plumbi në rrethime e sulme në trëngesën ekonomike e me lloj-lloj në veprimet dhe ëndrrat e tij. Per- Tregimet e Ramiz Gjinit nuk janë Falluxia apo Mosul. Lënda jetësore Ecuria e ngjarjeve dhe e veprimeve vështirësish e telashesh. Si shkrimtar sonazhet e tjerë edhe pse interesantë shkruar sipas një skicimi të paramen- është e natyrshme dhe në varësi të e pamjet e përfytyrimet që ato sjell- realist e me vështrim të mprehtë, kanë mbetur të pashtjelluar sa du- duar e të hedhur në letër me saktësi in nëpër tregime, na krijojnë me re- psikologjisë e mendësisë që kanë. Ramiz Gjini nuk e idealizon reali- het. Atyre u mgunon tipizmi e lën- pedante. Ato shquhen për befasinë, Për këtë arsye nuk na mërzisin, nuk alizëm e me saktësi pamjen e reali- tetim. da e nevojshme, që do t’i bënte më për të papriturat, për kthesat që mar- tetit të sotëm dhe mjedisin e vendit na nxisin të kapërcejmë faqet e të Në çdo kënd të botës dhe në konkretë e më jetësorë. Shkrimtari rin ngjarjet e për zgjidhjet krejt të ku ndodhin këo ngjarje e ku janë hidhemi tek ndonjë rrëfim tjetër më vende mjaft të zhvilluara si Ameri- është shpejtuar dhe është mjaftuar natyrshme të situatave. Ramiz Gjini vërtitur e jetojnë këta personazhe. interesant e më joshës. Ramiz Gjini ka, realiteti në tiparet e veta vetëm me një skicim të përciptë. i qëndron besnik të vërtetës së jetës Ramiz Gjini di të përshkruajë, të na nuk shkruan për të mbushur themelore ka të njëjtën pamje. Kudo e të karaktereve. Është kjo e vërteta e pikturojë peizazhe e mjedise, të ski- zbrasëtirën e kohës e për t’u marrë është e pranishme lufta e njeriut për 3. kodi psikologjik i personazheve, ato me një veprimtari intelektuale të mbijetesë, lufta e njeriut me vetvet- Duke qenë shkrimtar që në pa- që vendosin se si do të rrjedhë ecu- cojë e skalisë karaktere, të depërtojë vlerësuar nga shoqëria e rrethi i miqve en e me kurthet e prapaskenat e rimin e vet estetik ka pasqyrim real- ria e rrëfimit e si duhet të përfun- në botën e tyre të brendshme për të të tij. Letërsia për të është një vep- panumërta të jetës. Këtë të vërtetë ist e të pabojatisur të jetës e të per- dojë. Kjo natyrshmëri e vërtetësi që na i paraqitur sa më konkretë e jetë- rimtari pa të cilën jeta do t’i dukej e universale na e zbulojnë mjaft tre- sonazheve, Ramiz Gjini na e shpal- na jepen me korrektësi, me realizëm sorë, sa më të larmishëm e të be- zbehtë dhe pa kuptim. Ramiz Gjini gime të kësaj përmbledhjeje. os jetën ashtu siç është në të vërtetë, e përmes nj materiali të begatë jteë- sueshëm. është një shkrimtar dhe tregimtar i Tregimet “Frika”, “Isaku, vëllaçkoja me dritat e hijet e saj, me dhimbjet sor, i bën tregimet të lexohen me Gjatë viteve përvoja e shkrimtarit lindur. Tegimet, romanet, përshtyp- ynë i vogël”, “Posta që sjell era”, e dramat e panumërta e të dhimb- këanqësi e të jenë joshës. Këto janë është psuaruar dhe pena e tij e frymë- jet e udhëtimit, artikujt publicistikë “Macja e zezë”, “Ana Luigji”, “Mër- shme. Përvoja e shkrimtarit dhe e tregime psikologjike e dramatike. zuar është aftësuar për të qenë më e e gjithçka që ka shkruar, kanë lën- zia e thellë e vetmitarit Luis Medi- gazetarit dhe kalimi i një fëmijërie Ato nuk na kalojnë përpara syve pa saktë, më sintetike, më befasuese e gun e jetës, na sjellin pamje të gjera na”, “Loja e humbur”, “Ara e pako- të vështirë i ka mprehur shikimin dhe u vënë re, pa na derdhur në shpirt më jeteësore. Fraza dhe fjalia e tij e të larmishme. Ky është tipari krye- rrur”, “Kthimi i dajës Alem” e të tjera e shtyn të vërejë më në thellësi, pa ngarkesën e vet, shpessherë të është e natyrshme dhe e ndjerë. Në sor e më i rëndësishëm i këtyre tregi- si këto. Në tregimin “Kthimi i dajës rënë në pozitat e një nihilisti e të dhimbshme e me drama njerëzore. të rrallë të takon të gjesh veprime e meve. Gjatë shtjellimit të subjektit Alem”, Ramiz Gjini na jep faqe të një shkrimtari dekadent që vështron Ramiz Gjini është shkrimtar që vësh- situata artificiale, rënie në përskrime vihet re fryma dramatike e lirizmi. reja nga jeta e dajë Alemit, person- vetëm anët e errëta të jetës, duke na tron në thellësi, shkrimtar që e mosgjetje të një filli të brendshëm Herë-herë ky dramacitet ndërthuret azh i ndeshur dhe në tregimet e para krijuar përshtypjen se jeta njerëzore përpiqet të gjejë nënshtresat e reali- filozofik e simbolik, që u jep këtyre me sarkazmin e me ironinë. Person- të autorit. Regimi duhej të merrte më është një zgjendërr e frikshme, e tetit të kohës së sotme, temat dhe tregimeve e przës së Ramiz Gjinit azhet herë-herë marrin ngarkesë hu- shtrirje e të thellohej më në gjerësi e ngarkuar me të papritura e me ank- problemet që e shqetësojnë vëmend- fizionominë e vet origjinale. Janë në qarkullim nga shtëpia botuese “M&B”
Botimet “M&B” Botimet “M&B” ISBN 978-99956-04-19-6 ISBN 978-99956-04-14-1 Çmimi: 700 lekë Çmimi: 500 lekë
Mund ti porosisni Mund ti porosisni me email: me tel: [email protected] +355 4 2 233 283
Botimet “M&B” Botimet “M&B” ISBN 978-99956-04-12-7 ISBN 978-99956-04-13-4 Çmimi: 1000 lekë Çmimi: 1200 lekë 12 - Shkurt 2009 nr. 34
“Libri vjen në një kohë kur të gjithë, shoqëria, historia, shkolla dhe proceset në Shqipëri i janë futur një reformimit të thellë në fushën e arsimimit, të edukimit atdhetar dhe të njohjes së historisë...” botime QëndrestarjaQëndrestarja SSibeibe Vlerat luftarake të dibranëve dera mbajtur për shkopi me sytë e lodhur më shoqëroi deri sa kapërce- në një libër va avllinë... Skicë S’e pashë më. Në qershor marr Nga: Nënkol. Dr. BERNARD ZOTAJ vesh se ndrroi jetë. E përjetova me nga: dhimbje të madhe. Shkova. I dhamë “Lufta Antifashiste Nacionalçlirimtare e popullit dib- Dejang lamtumirën e fundit. ran” është një libër i përgatitur enkas për studiuesit NOVA Kanë kaluar kohë. Takohem me dibran, por dhe për të gjithë njerëzit e mirë dhe të xhaxhi Verin. Bie fjala për nënën. Nis dashur të kësaj treve dhe më gjerë. Ai është i përgatitur për botim nga veteranët e palodhur dhe të nderuar: Emin E kam njohur nënë Siben para dy e tregon: e thirra nga dera e madhe – Agolli, Sali Hoxha, Xheladin Krifica, Pali Carapuli dhe vjetësh. Më ka mbetur në mendje. o nënë, a je? Sefer Kosova. Libri shërben për njohjen e historisë së M’u duk se ishte e gdhendur në gur. - Gjallë dhe e fortë. zonës së Dibrës në vitet 1939-1944 dhe pasqyron njo- Me një fytyrë të brazduar nga vitet e Nxitoj, i hap derën ngadalë dhe i huri për lindjen, zhvillimin e përsosjen e veprimeve shumta që mbante mbi kurriz. Flokë jap selamin. Nuk ma ktheu, as më luftarake në këtë zonë, për luftë kundër pushtuesit nazi- të bardhë si qeleshe Korabi. Trupi i shikoi drejt në sy si herët e tjera. fashist. roitur, por gjithësesi i mbajtur. - Nënë a je mirë? Ky libër është një histori që ka nisur nga viti 1968, Buzëqeshje e çiltër. Dhe mbi të Ajo hesht. S’përgjigjet. I rrudh për pasqyrimin e të gjithë veprimtarive dhe aksioneve gjitha: sytë dhe zemra e saj. sytë si t’ia vriste një dritë e fortë dhe të njësiteve, çetave dhe formacioneve luftarake që ve- Duart me gishta të gjatë, shputa me dorën e djathtë bëri shenjë që t’i pruan në vitet e LANÇ. Është shkruyar e diskutuar gjerë- gjithë vija, suprina gjithë damarë të hiqesha syshë, se ia vriste ato. Ishte sisht që nga viti 1969, ku kanë marrë pjesë gjithë ish- mavijosur, duar që të shtrëngonin fort zemëruar. Kishte tre ditë që s’e kisha partizanët, vullnetarët, miqtë dhe simpatizantët e Lëvizjes Antifashiste Nacionalçlirimtare në këtë qark. si të mos ishte gati shekullore. parë. Që s’ia kisha dëgjuar zërin, që Libri është mbështetur në maketin, në vrejtjet dhe pro- Zëri, më shumë semitone, buron- s’e kisha përqafuar.ishte zemëruar pozimet të cilat janë pasqyruar gjerësisht. Ndihmesë te nga zemra. I ngrohtë, i dhemb- keq. E ndjeva veten keq. Si të justi- kanë dhënë Ahmet Jegeni, Qazim Prishtina dhe Hilmi shur, i dashur. Kumbonte mirësi, fikohesha? T’i thosha se kam qenë i Çaushllari, si dhe në mënyrë të veçantë mendimet, paqe, drejtësi, pastërti. mbytur në punë, do të më thoshte: këshillat dhe dokumentet e Haxhi Lleshit, të Haki Fjalët, të mençura, hokatare, të Pse të vish te nëna, s’është punë? Stërmillit të cilët ka lenë shumë gjurmë patriotike në qarta, jgjithë merak. Tregonte his- T’i thosha. Ti nënë je mirë dhe e këtë zonë të lavdishme. torinë e njeriut të vërtetë me shumë fortë. Pret. Punët s’presin. Gjashtë Libri përbëhet nga pesë krerë. halle, vuajtje, sakrifica, qëndresë, fëmijë si gjashtë yje ndrisin rrugën Në Kreun e Parë prezantohen Lufta Antifashiste pasqyrë e së cilës ishte gjithë qenia nëpër pyje..., do të më thoshte: dok- Nacionalçlirimtare e popullit dibran. Aty përshkruhet e saj. tor, je ti, o Veri? Mirë dhe e fortë gjendja e krahisës së Dibrës para fillimit të Lëvizjes dhe përdorimi i mjaft materialeve të kohës, të pasur, të botuar, të autorëve të tij në shumë vite pas këtyre ngjar- Çdo fije floku e bardhë – një ng- përherë do të rri unë? Ku shoqet e Antifashsite Nacionalçliorimtare. Në Kreun e Dytë shkruhet për punën e PKSH dhe jeve. jarje. Çdo rrudhë e ballit dhe e mia? veprimet luftarake të formacioneve partizane në Dibër, Theksoj se autorët i’a kanë dalë, për të dhënë një libër S’gjeta shteg tjetër: faqeve një dhimbje e madhe. Çdo fillimi i veprimeve luftarake, aksioni te Gurët e Skënder- të domosdoshëm dhe të kohës për këtë epope që sot ka ofshamë – një dramë. E tëra një en- - Mirela, oj nënë, pak sëmurë..e beut (Bulqizë), prereja e linjave telefonike, përpjekja shumë hamëndje dhe mendime nga më të ndryshme për ciklopedi e hapur që fliste. çova në Stamboll. U vonova. në Urën e Topojanit, aksioni në minerën e Bulqizës, këtë luftë dhe këtë veprimtari patriotike dhe atdhetare. Nuk ndejta gjatë atë ditë. Djali i - Për Mirelën ke bërë mirë! Mire- vrasaja e një spiuni të rrezikshëm, ndjekja e çetës nga Libri trajton në mënyrë të detajuar dukuri e veçori të saj, xhaxhi Veri, rreth 70 vjeç i qën- la është vajza ime, më e mira! forcat armike, aksioni në rrugën Dibër-Strugë, djegja e artit ushtarak të kësaj treve, të spikatura në disa luftime e dronte afër dhe e shihte drejt e në sy Po...tre ditë...shumë. Martaneshit, çeta e Dibrës në Mat, ngjarjet në Oksh- beteja që u përmbahen periudhave të këtyre viteve në dhe ia përpinte fjalët. Xhaxhi veri ka Mendova t’i bëja një zë fëm- timë, pranimet në parti, shpërndaraja e të dhjetave, këtë zonë tepër luftarake dhe atdhetare. shkruar dhe një libër. E kam lexuar ijërisë. Është një kopësht me pemë aksioni i 7 prillit 1943, aksioni i Hanit të Trebishit, Në libër jepen përgjithësime dhe përfundime që lid- me një frymë. Më shumë se titulli të pakudogjendura. Cilin frut të aksioni i Martaneshit, formimi i batalionit partizan të hen logjikisht me një varg dukurish për organizimin e që ka, mendoj se do të quhej poemë zgjedh, ta marr e t’ia sjell nënës? T’ia Dibrës, çlirimi i Zerqanit, lufta e Maqellarës, lufta e luftimeve, për taktikën, artin ushtarak, teknikën luftar- ake dhe të armatimit, nga njëra periudhë e zhvillimit në për nënën. ëmbëlsoj gojën? T’ia vë dorën në Sofraçanit, kapitullimi i italisë fashiste, hyrja e forcave partizane në Peshkopi e Dibër të Madhe, Lufta e Dytë e një tjetër, nga një armik, në një tjetër. Për mua, por edhe për të tjerë, ballë? T’ia fashoj zemrën? Dibrës së Madhe, tërheqja e forcave partizane nga Di- Stili dhe gjuha e përdorur nga autorët përcjellin thjeshtë E gjeta! Si “ketër” i vogël iu ula faqet për nënën janë të mrekul- bra e Madhe, operacioni armik i dimrit 1043-1944, e qartë mendimet, artin, konceptet dhe parimet e kësaj lueshme. Më saktë:prej fillimit deri në prehër. Pa i rënduar koka ime i kalimi i Divizionit të I S në veri dhe çlirimi i plotë i lufte, si dhe bëjnë një shtjellim të plotë të veprimtarisë në fund nëna është prezente. Kur arriti poshtë buzëve të saj. Aroma Dibrës, çlirimi i parë i Peshkopisë më 6 korrik 1944 luftarake. Kjo e bën librin tepër të thjeshtë, të kup- mbaron librin të duket se pe një copë ime e dehur. E ktheu vetëtimë 70 vite dhe formimi i Brigadës së 18-të Sulmuese. tueshëm, si dhe tërheqës për çdo lexues që ka interes për shkëmbi nga Korabi, një kapitull nga pas. Më pa si atëherë kur isha fëm- Kreun i Tretë trajton veprimtarinë e krerëve reak- të njohur historinë, por dhe më gjerë. Kanuni, një libër nga Nderi e dinji- ijë që më mbante në gji e më kën- sionarë dhe të organizatave tradhëtare në Dibër. Duke e vlerësuar nga tmatika e gjerë e paraqitur në teti, një volum poetik dashurie dhe donte këngë njëqind e një. Si atëherë Kreun i Katërt u kushtohet problemeve të vendosjes këtë punim, mendoj se libri i paraqitur vjen në kohë e malli, një kolonë të rëndë nga bur- kur ma lëmonte kokën e m’i thoshte së pushtetit të Këshillave Nacionalçlirimtare. duhur dhe është i vlefshëm dhe i bën nder çdo dibrani, rëria dhe njerzillëku. Një simfoni e mollë e ftua. Ndërsa në Kreun e Pestë trajtohet gjerësisht ndihma por dhe më gjerë. pambaruar. S’u gabova. I iku zemërimi. internacionaliste e PKSH-së dhënë popujve shqiptarë e Shpreh mendimin se ky libër përbën dhe një risi të Papritmas nënë Sibja u sëmur. Rrudhat sikur iu zhdukën, flokët sikur maqedonas në Dibër-Gostivar-Kërçovë-Tetovë dhe veçantë e objekt të dyfishtë, si: pasqyrim të kësaj periud- Strugë në luftën kundër nazi-fashismit. he për një njohje të gjerë, por dhe si libër i mirëfilltë për Shkova menjëherë. Ia mora dorën iu nxinë, fjala gurgulloi si gurë: Lule, Libri përmban një material të pasur e me dokumente njerëz, ngjarje, patriot dhe veprime luftarake në këtë kohë dhe ia shtrengova në gji. Ia fërkova lule, nëna djalin!... nga fusha e historisë ushtarake në këtë periudhë e cila të lavdishme të historisë sonë të përbashkët. kokën. E përqafova. E përshëndeta. U pajtuam! është tepër e plotë dhe e pasur me materiale dokumen- Nisma e autorëve për një punim të tillë, për t’u dhënë Ma njohu zërin. Deja e Macukullit Jam në librin e xhaxhi Verit. Për- tare. njerëzve të thjeshtë një përvojë, një traditë e një veprim- – tha- I shtëpisë së Vatë dedajve. Si fytyrimi e imagjinata ime punojnë me Libri ka mjaft vlera sepse bazohet në propogandistët tari të kryer 65 vjet më parë përbën një dukuri të re, e që je?! ritëm të lartë. Shpalosin të madhër- e kësaj periudhe dhe në shkrimet e në veprimtarinë e gjykoj se duhet pasuar nga punime e botime të mëte- - Mirë ! – tha ishmen dhe të bukurën – Nënë Si- tyre gjatë kësaj periudhe për të cilën ata shkruajnë e jshme për këto probleme luftarake por dhe të periudhave Ishte në krevat, po u ngrit. Me ben. Herë shoh nuse Siben me gëz- pasqyrojnë këto ndodhi dhe ngjarje të zhvilluara në atë të ndryshme të qarkut të Dibrës. vështirësi. Nusja e nipit, Mirela, i imin e shqetësuar që do të bëhej nënë, kohë. Libri vjen në një kohë kur të gjithë, shoqëria, historia, tha të mos lëvizte, po ajo e shikoi herë kryefamiljaren që ishte edhe bur- Ndaj dhe mendoj se libri është një bazë e mirë për shkolla dhe proceset në Shqipëri i janë futur një reformim- it të thellë në fushën e arsimimit, të edukimit atdhetar pak egër dhe i tha rë, edhe grua, edhe babë, edhe Nënë, të gjithë studiuesit ushtakë dhe letrarë për të pasqyruar - A e di se kush ka ardh? këtë periudhë të lavdishme të këtyre formacioneve luft- dhe të njohjes së historisë ashtu siç është zhvilluar dhe edhe mësuese, edhe prind. E shoh të bërë publike nga ata që e kanë bërë këtë veprimtari. Dhe u dha udhëzime për drekën. arake. nënë Siben në të gjithë pozicionet e Në libër përfshihen mjaft tematika, ku trajtohen drejt Në librin e paraqitur, vlerësoj seriozitetin profesional Kishte ardh dhe djali i dytë nga një gruaje model shqiptare.. dhe natyr- dhe saktë parime të artit ushtarak, koncepte, norma, të autorëve, për të paraqitur një punim me vlera dhe Neë-York, Irfani. Edhe vëllai i tij më shëm shkruaj për të: teknika luftarake, armatimet si dhe përvoja duke u ni- nivel të lartë të problemeve të historisë luftarake, i cili i vogël, Kadriu. Nënë Sibe, moj shqipe, tre djem sur nga më e thjeshta e deri në më të ndërlikuarat në do t’u shërbejë edukimit dhe formimit të njerëzve të Qëndroi stoike deri në fund. I se ç’i rrite, tre djem si rreze drite, e fushën e luftimit dhe në betejat ushtarake, në periudha qarkut të Dibrës, por dhe për më gjerë. kërkoj leje që të largohem dhe u për- urta e pa qeta, e thjeshtë si e vërteta, të ndryshme e të rëndësishme të zhvilluara në këtë kohë shëndet me mua me urime në gojë. Shpirtmadhe, moj Sojnike, ç’na ike të lavdishme. * Autori është Shef i Seksionit të Historisë Ushtar- Diçka më sëmboi në zemër. Te pabesisht. Këtij trajtimi profesional i ka shërbyer shfrytëzimi ake në Akademinë e Mbrojtjes “Spiro Moisiu” nr. 13 - Shkurt 2009 34 “Ky libër shqipton shumë çështje dhe shtjellon shumë argumente që në studimet shqiptare nuk janë trajtuar kritikë thuajse asfare më parë” SHEMBËLLTYRA SI LIGJËRIM PARATHËNËS Nga: SHABAN SINANI Në librin “Shembëlltyra në folklor vendet e kryeparëve, por edhe në jetën e përdit- shme, në mënyrën si përshëndeten dy kalimtarë ibri “Shembëlltyra në folklor dhe letërsi” i dhe letërsi” lexuesi do të gjejë jo në rrugë apo si këmbejnë duhan, në mënyrën LHajri Mandrit është shkruar fillimisht si tezë vetëm një lëndë të pasur burimore, si pritet miku, si nis një bisedë e zakonshme për shkallën “master”, me titull pune “Shem- fatmirësisht të mbledhur prej në vatrën e të zotit të shtëpisë, në ditë të za- bëlltyra në tregimet alegorike dibrane”. konshme e në të kremte të rëndësishme, në Duke e rilexuar tashmë si një monografi që amatorëve të folklorit; jo vetëm kishë a në xhami, në dasmë e në derte, në u drejtohet studiuesve, lexuesve me interesa trajtime terminologjike gjuhësore luftë e në paqe. në fushë të letërsisë, folklorit, etnografisë, dhe letrare për shembëlltyrën në Autori ka zgjedhur procedimin më të ligjërimeve gjuhësore, jo thjesht për ta para- dobishëm për lexuesin, me qëllim që ky libër qitur me dinjitet para një komisioni special- ligjërimin gjuhësor, folklorik e t’i shërbejë atij si një udhërrëfyes për të hyrë istësh, vlerat e këtij libri mund të çmohen në letrar; jo vetëm argumente për me lehtësi në botën e ligjërimit me shem- një kontekst më të gjerë. bëlltyra. Sigurisht, si çdo udhërrëfyes, edhe ky Shembëlltyra është art dhe atribut i par- mundësinë e një tradite vendëse të nuk mund të ofrojë kode të gatshme për të athënësve. Profetët flasin me shembëlltyra. Në kryehershme të përdorimit të saj kuptuar e shijuar të folurit me shembëlltyra, paremiologjinë hebraike kjo mënyrë e kushtë- dhe të drejtimeve të ardhjes së aq më pak për të përdorur vetë shembëlltyrën, zimit të fatit të jetës njerëzore prej shem- sepse kjo mësohet bashkë me gjuhën, para se bëlltyrës profetike shprehet me fjalën e urtë ndikimeve, por edhe analiza të njeriu të bëhet për shkollë. Autori ia ka arritur “E ardhmja juaj është e shkruar në të shkuarën” funksioneve të kësaj figure dhe qëllimit të bëjë përkufizimin e dukurisë, të - “Your future is in the past”. mënyre të kumtuari, që janë bëjë të njohur gjendjen e saj në ligjërimet e Në shkrimet e shenjta, gjithçka që ndodh sotme, format më të përhapura të shembëlltyrës në këtë botë ndodh sepse një shembëlltyrë e shtresë-mbi-shtresë të vendosura laike sot, sa është ajo vendëse dhe nga kanë ka paralajmëruar. Për të argumentuar ardhjen nga një kohë në tjetrën. ardhur ndikimet e mundshme, në cilët sh- e “lajmit të mirë” (gr. “Euangelion”) dhe të krimtarë shembëlltyra ka më shumë peshë dhe profetit të tij, Krishtit në tekstet ungjillore thu- jve fqinjë, të grekëve dhe latinëve. Me shem- paraqitje panoramike-anatomike të formave të rëndësi letrare dhe krijuese. het thjesht se kjo ndodhi “sepse Moisiu u tha bëlltyra flasin orakujt, me shembëlltyra flet ligjërimit me shembëlltyra në tregimet ale- Në librin “Shembëlltyra në folklor dhe letër- etërve “se Zoti Perëndia do të ngrerë ndër ju edhe sfinksi, gjë-a-gjëzat e të cilit janë rebuse gorike dibrane, në të folurit me rrotulla të si” lexuesi do të gjejë jo vetëm një lëndë të nga vëllezërit tuaj një profet si unë; atë dëgjo- shumëkuptimësh. Olimpi i lashtë helen kish- Kosovës, në kallzimet popullore të viseve të pasur burimore, fatmirësisht të mbledhur prej ni për të gjitha ato që t’ju flasë” (Vep. Ap. 3: te dhe një hyjni me atributin e përkthimit (në tjera veriore të Shqipërisë, që përbëjnë dukuri amatorëve të folklorit; jo vetëm trajtime termi- 22). të vërtetë të mosmarrëveshjes dhe të moskup- folklorike me përhapje tejet të gjerë deri në nologjike gjuhësore dhe letrare për shem- Libri i Hajri Mandrit (M. A.) e mori timit): Hermesin, prej nga ka ardhur edhe emri ditët e sotme. Një përpjekje për të shtresëzuar bëlltyrën në ligjërimin gjuhësor, folklorik e letrar; pikënisjen pikërisht nga kjo formë ligjërimi e i shkencës “hermeneutikë” dhe idioma “shpre- gjurmët e kohërave dhe ndikimeve në të folu- jo vetëm argumente për mundësinë e një tra- moçme sa vetë bota, që ka mbijetuar nëpër hje hermetike”, domethënë e pakuptueshme. rit me shembëlltyra të këtyre rajoneve, mbije- dite vendëse të kryehershme të përdorimit të kohëra jo vetëm si ligjërim liturgjik dhe Deri në dorëshkrimet ungjillore të periudhës toja të gjendjeve gjuhësore dhe të mendësive saj dhe të drejtimeve të ardhjes së ndikimeve, predikues, por edhe si ligjërim folklorik, et- para “dekretit të së dielës”, madje dhe më të epokave dhe botëve të prekura përgjatë pro- por edhe analiza të funksioneve të kësaj figure nografik, etno-juridik, duke ruajtur shumë cilësi vonë, emri i Perëndisë (hebr.: Adonai, Elo- cesit historik do të ishte vlerë shtesë e punim- dhe mënyre të kumtuari, që janë shtresë-mbi- e funksione të kryehershme. Ai i vuri vetes si him) as përkthehet, as transliterohet, por ru- it. Por autori mund të mjaftohej gjithashtu shtresë të vendosura nga një kohë në tjetrën. detyrë qysh në krye që përmes gjedheve dhe het sekret dhe shenjohet si në aramaisht, me vetëm me koleksionin e kanuneve, çdo nen i Me shumë interes është renditja e argumenteve modeleve zanafillorë, sikurse janë ato biblikë, tetragramin e mirënjohur ose me simbole të të cilëve në burim ka një shembëlltyrë, një që shembëlltyra, përveç ligjërimeve liturgjike, mitologjikë, kur’an-orë, të identifikojë shem- fshehta, si peshku, pëllumbi, pastori (bariu i kushtëzim i së tashmes që vjen prej së shkuarës, përveç arketipeve mitologjikë, është ndikuar bëlltyrën si figurshmëri poetike në folklor e grigjës), sepse ishte tabu. Mjaftonte shembëlli- dhe kjo shpjegon karakterin konservator të tyre. edhe prej letërsisë klasike perse, një pjesë e së në letërsi, kushtëzimin e shembëlltyrës laike mi për të mbërritur intuitivisht tek thelbi. Ligjërimi etnografik, i kodifikuar me të njëjtën cilës përmban të njëjtin kod kumtimi si dhe prej asaj teologjike e teozofike (më së shumti Mjaftonte shenja për të shkuar te e vërteta. vetëdije si dhe shkrimet e shenjta, ishte një librat e shenjtë të besimeve abrahamike. Jo ras- mistike), fuqinë e saj estetike, morale, jurid- Mitologjitë dhe librat e shenjtë e kanë pa- objekt i vetëmjaftueshëm për të studiuar shem- tësisht libri i mirënjohur i Mevlana Xhelaledin ike e psikologjike. sur të fshehtën një mënyrë komunikimi të bëlltyrën. Do të mjaftonte vetëm veçimi i asaj Rumiut “Masnavi Maanavi” është mbiquajtur Kjo ishte një punë fort e vështirë, sepse të hyjnive me njerëzinë. Hyjnitë antike ishin dukurie gjuhësore-letrare që autori me të drejtë edhe “Farsi Qouran”, “Kur’an-i pers”. Ashtu si merresh me shembëlltyrën, me burimin e saj, masnavitë e Rumiut, edhe vjershat e rrëfenjat e shumë xheloze ndaj atributit që vetëm atyre u e ka quajtur “e tashmja dëftore-urdhërore” apo me të folurit parathënës (profetik) në përgjithë- Saadiut janë polisemantike, për shkak të fuqisë takonte. Kur Kasandra paratha se çfarë e priste “e ardhmja urdhërore”, që cilëson ligjërimin si, do të thotë të merresh jo vetëm me një së shembëlltyrës, mbi bazën e së cilës janë Trojën nëse do të pranohej kali i çuditshëm i etno-juridik: “Kush të vjedhë gjânë e gjallë të çështje filologjike ndërdisiplinore, por edhe ndërtuar. Me rastin e poezisë perse dhe të Odiseut, jo me ndonjë shembëlltyrë, por me kishës, më rreth kû pershîn Kanûni, ká me lá me atë që zakonisht quhet “hermeneutica sac- raporteve të saj me librat e shenjtë sa i takon të folurit e njerëzve vdekëtarë, hyjnitë e dënu- ra”, sot një nëndisiplinë e teorisë së përkthimit, dý per nji, si gjithkuej”; “Kush të vjedhë në mbështetjes së njëjtë në të folurit me shem- an me mosbesimin e përgjithshëm qesëndisës që merret me interpretimin e teksteve kanoni- qelë a bâne të Famullitarit, do të lajë dý per bëlltyra është e ngjashme tradita shqiptare e të gjindjes. Magët (distarët) persë dhe mobedët kë; me të fshehtat shumëkuptimshe që përm- nji gjân e vjedhne, 100 grosh kishës per nderë ligjërimeve me shembëlltyra. bajnë shembëlltyrat profetike dhe me ndikimin zoroastrianë gjithashtu flisnin me shem- të mârrme, e 100 desh e 1 ká giobë bajrakut”; Ky libër shqipton shumë çështje dhe sh- e tyre në mendësinë e njeriut përgjatë rrjedhave bëlltyra, ca sepse i tremben pushtetit të shahëve “Aj, qi s’i vêhet ndeshkimit të kishës e të tjellon shumë argumente që në studimet sh- të kohërave. Në një farë mënyre kjo do të dhe ca sepse kështu ka qenë dhe është stili i Kanûnit, bajraku do të mblidhet tok te shpija qiptare nuk janë trajtuar thuajse asfare më parë. thoshte të kërkoheshin e të studioheshin edhe ligjërimit të tyre. Nëse nuk ka shembëlltyrë, e tij e do t’i mârrë gjithshka të két në vathë” Autori u ofron nxënësve e studentëve njohuri ato rrethana të ndërlikuara parahistorike e his- s’ka mësim prej së shkuarës, s’ka as këshillë (“Kanuni i Lekë Dukagjinit”, 1933, kreu I, nyje parësore për një dukuri të pastudiuar, vetë torike, në të cilën njeriu vdekëtar i kohërave për sovranë dhe as për agoranë. 8), për të përmendur vetë disa shembuj, në të bartësve të fundmë të ligjërimit me shem- të mugëta i dha kompetencë mendjes së vet të Tradita folklorike shqiptare, sidomos ajo e cilën urdhëri nuk vjen nga forma gjuhësore, bëlltyra një mënyrë të interpretuari të stilit të përdorë modele ligjërimi si të profetëve, duke rajoneve më pak të hapura ndaj kulturave të por nga stili i ligjërimit. Mirëpo autori e ka tyre të të folurit, specialistëve të letërsisë e të dëshmuar një lidhje shumë të hershme të kësaj shkruara, sikurse është Dibra, Luma, një pjesë parë më me vend një rrugë tjetër, më të vësh- folklorit një varg problemesh të nevojshme për tradite me burimin parësor, lidhje që në të e madhe e Kosovës, që u bë objekt i studimit tirë: të udhëtojë gjerë e gjatë në lëndën e të gjykuar drejt mbi gjuhën, folklorin, letërs- drejtën etnozakonore shqiptare shprehet, ndër të autorit Hajri Mandri, ruan shenja të shpër- pafundme folklorike dhe letrare, për të shpal- inë dhe marrëdhëniet midis tyre dhe mbi teor- të tjera, edhe me “derën e hapur të konakut”, faqura të kulturës së një populli, të parët e të lur së pari fuqinë e shembëlltyrës në ligjërimet itë e evolucionit të zhanreve dhe të figuracionit; sepse nuk dihet kush troket në derë: “profeti cilit kishin arritur me kohë t’i zbritnin hyjnitë tradicionale shqip dhe për t’i hapur udhë vetes studiuesve të një niveli më të lartë formimi apo përderësi” - kohë që më së voni përtakon nga qielli në Olimp dhe mundoheshin t’i nyjë- dhe studiuesve të tjerë, që në një të ardhme të tema të hapura që presin njerëz të zellshëm me fillimet e krishtërimit, me krishtërimin tonin mendimet e tyre në të njëjtin stil të lartë ndërmerren kërkime të një karakteri tjetër, jo dhe të formuar për t’u shpënë më tej. Duke e apostolik, kur dëshmitarët e profetëve ishin parathënës si hyjnitë. Ky stil ligjërimi nuk është kaq të paskajuara, sikurse janë përgjithësisht pasë njohur përmbajtjen e tij në formën që iu pjesë e bashkësisë (gr. “ecclesia”), që më vonë studiuar ende jo vetëm në anën folklorike- studimet me karakter paraprirës. Ndoshta lex- paraqit një komisioni specialistësh për do të shenjonte faltoren. letrare dhe estetike-etike, por as si një prej sti- uesit as që i ka shkuar në mendje se shem- vlerësim për shkallën e kualifikimit si master Pavarësisht se shembëlltyra terminologjik- leve të ligjërimit gjuhësor, si një prej formave bëlltyra ka kaq shumë pushtet etnografik, dhe në gjendjen që i paraqitet sot lexuesit mund isht përmendet kryesisht prej kohës së kodi- të komunikimit të së shkuarës me të sotmen ligjërimor-gjuhësor, letrar, didaktik, formues të më lejohet të pohoj se ky proces diskutimi fikimit të ungjijve, të folurit me shembëlltyra dhe të ardhmen. e informues, deri tek të dhënit e së drejtës, jo me specialistë të fushës, vetë mbrojtja para sundon gjerësisht gjithë traditën klasike mi- Studimi i Hajri Mandrit, për qëllimin që u vetëm në shkallë të kodifikuara të komunikimit komisionit, i kanë dhënë monografisë një sur- tologjike botërore, duke përfshirë ato të popu- hartua, mund të mjaftohej edhe vetëm me një midis njerëzve, si odat e pleqnarëve dhe ku- plus intelektual. 14 - Shkurt 2009 nr. 34
“- Jepni dorën njëni- tjetrit, e mos mbani mëni, dashu- nia nuk njeh fe e ligje... Ajo asht vetë Perëndia, fytyra e tij. “ tregim TërfiliTërfiliTërfili mememe katërkatërkatër fletëfletëfletë
vjedhë zemrën si me magji... ! po qe e kotë. Ai e kërkoi livadhin cep më cep e duhet ndihmë ta gjejmë, në ke zemër! -Në Mrikën ke shtie sevda? Mjeri unë për ty tërfoja s’po gjindesh. - Edhe kjo s’asht gja!-tha me -Kujt do të ja japësh? Thuej të drejtën e Zotit e por ajo është e krishtenë! Si kështu? vehte Sufa, - Duhet zemër, zemër, me katër fletë. mos e fsheh, se do Zoti e të ndihi edhe pa tërfojë. -Krishti vetë le të jetë, ta thashë, po mbaroj, në Eh, moj Mrikë, ç’po më mundon, borxh do të më Sufa i kapi dorën e nisi të ja shtrëngonte e të ja Nga: më ndihmon, mirë, në s’më ndihmon, mshile jesh, në këtë dhe në atë botë!... Të nesërmen, që fërkonte si i dehun. Po, ai ishte dehun nga nji raki BAJRAM gojën e asgja tjetër, na shokë e vllazën jena prapë. ishte dita e tretë, nanë Fatimja, ra të shofë kos- e fortë që e ndez shpirtin si prush! HYSENI -Zor e ke, por po të tregoj nji ilaç. Gjej nji tër- tarin. Kur u afrue pranë gardhit pa se i biri ishte -Ty Mrikë, ... . Mrikë, ty po të thom, ty due me fojë me katër fletë dhe e fitove davanë, asht gja e krrusun në mes të livadhit, sikur kishte humbë ta dhanë e askujt tjetër! Nuk flej, për ty, . . Mrikë!... “Tërfoja me katër fletë sigurtë, e kanë provue shumë njerëz. Po ta gjej gjylpanën. Po më shtie të gjallë në dhe. Besomë, shpirtin ta Mjeri unë kush e ka gjetë unë, kam me ta dhanë. Pra, unë edhe ti, asht mirë -Ç’farë ban kështu, more kostar i nanës? Kësh- kam ba kurban, ty, Mrikë! Besomë, Mrikë!... Mri- Medet se ç’u bë tërfoja. ta kërkojmë nji tërfojë ksi soji. tu e ke kosit livadhin? Po nusen si do ta ruejsh, ka u turbullue edhe ma keq, po ma në fund e M’a kërkon nuse zoja... ” - Me të vërtetë ! Oh, ty të lumtë goja, ma grofe kështu tue bredh pas flutrave?. . Sufa ktheu kryet lidhi bucelën vetë dhe skucun flakë në fytyrë u Popullore zemrën që më ishte ba akull. i trembun e mandej erdhi me vrap te nana e vet. kthye të niset për në shtëpi, por Sufa, që ishte nxe, -Për zotin, nji shok kështu e fitoi. Ja shtiu fletën -Nanë, mos u mërzit, unë ndiha shokët e mi e sikur kishte marrë zjarrm, lëshoi duert mbi gjinjët Familjet e Gjokolës e të Bitrit, edhe pse nuk janë e tërfojës në xhep e vajza ju qep prapa e i shkoi ata do më ndihin nesër. “Edhe unë nuse po e saj, që ishin nda nga terkuza e kishin dalë ma të një besimi, hyjnë e dalin e i ndodhen njëni drejt e në shtëpi. E ç’vajzë, ma e mira në malet kërkoj, - tha me vehte, - por s’po e gjej!...” fort në pah, në të dy anët e gjoksit të Mrikës dhe tjetrit pranë në hidhnime e gëzime. Ded Gjakola tona!... - Mirë, pra, hajde shkojmë në shtëpi. - Dhe të dora e djathtë, si pa dashtë u shtrëngue ma shumë. ka vetëm nji vajzë, Mrikën, kurse Staf Bitri, vetëm ... Atë natë, Suf Bitri nuk bani gjumë fare, tue dy, nanëe bir, pranë e pranë, tue kuvendue, u Sufa kujtoi se kishte në dorë bash nji pamel zhuri. nji vlla, Sufën e nanën. Sufa e Mrika, u rritën bash- mendue në asht apo jo e vërtetë përralla e tërfojës nisën për në shtëpi. Në fund të rrugës takuen Kurse vajza thërriti oh! Dhe i luteshe me nji za të kë, tue ruejt gjanë. Vetëm kohët e fundit, ata nuk me katër fletë. Në mëngjes e zgjoi i vëllai e i Mrikën e Ded Gjokolës, me bucelë në shpinë e dridhshëm: shkojshin në mal. Sufa i mbushi njëzetëdy vjetët, ngarkoi nji detyrë: kokëulun, shpejtonte hapin për të ra rreth Drinit. - Sufë, Sufë largo duert, mos ma cek nderin!... kurse Mrika pesëmbëdhjetë. Ded Gjokola e ndal- -Ti, Sufë, do të shkojsh në Zall e të kositësh -Ku shkon, moj Mrikë!-tha nanë Fatimja, asht - Fol, Mrikë, Mrikë, rrimë nji çikë ndër degë të oi të bijën të shkojë me kullota gjanë. Vajza, vitin livadhin se asht pjekë tërfoja e mandej shkundet. vonë. -Ka ra hieja në Dri. shelgut? Mrikë të due fort!... Askush nuk na shef, e fundit, lëshoi shtat e u ba kuq-kuq në fytyrë, si Zakovat merri të ngushta, se ka bar shumë e drue - Due me mbush bucelën. Vllaut i ka ra në veç valëve të Drinit e ato ikin e nuk folin gja. Beso molla dhe gjinjët i brofën përpjetë e gjoksi ju fry të dhamin shpatullat, digjove? mend me vra nji bletë për pashkët. Na ka ardhë , në ke zemër, Mrikë!... Vajza nuk bante za. Tamthat sikur do ti plaste. Por ky vendim i Dedës nuk e - Si jo, do ta kositi me gjith qejf, që të mos kesh edhe nji mik i shtëpisë sonë e duam me gostitë po i rrifshin fort e zemra gati sapo plaste kraharor- gëzoi Sufën. Ai i mjerë, pesë vjet me radhë, andr- marak fare. Si mprefi kosën, e vuni në krah, Sufa u me mjaltë. in. Edhe ajo u turbullue si kurrë njiherë, Zemra roj për Mrikën, po kurrë nuk e pruni fati mbarë që nis për në Zall. Rrugës ja kishte marrë fishkëllimës -Oh sa mirë, por. . Mos u tut, po të jap Sufën po e tradhëtonte. “O Zot, si u turbullova kështu... t’ja thotë nji gjysëm fjale për dashurinë që e kish e ecte tue u shatapat përmes rrugës, ndonëse men- me të ruejt. Mandej nana iu drejtue të birit: -Dëg- ” mendonte Mrika me vehte, kur me gjithë bucelën zanë. Shpesh kishte marrë vendim, po sa e shikon- dimin e kishte te Mrika, te ajo që e kishte në sy, në jo, Sufë, rri këtu fund udhës e prite Mrikën e unë në shpinë ishte në krahët e Sufës, i cili e kishte te Mrikën, i lidhesh fjala në grykë e në fytyrë kën- zemër, si ta kishte vjedhë prej pasqyrës. Drini po shkoj të mjel lopën. Dedës po i thom se asht pushtue e duert s’i shqitëte prej gjoksit, si të kishte dellesh si llatuk gjeli dhe e shifte veten krejt i pa- rrëshqiste ngadalë i çkujdesun e degët e shelgjeve Sufa rreth Drinit e të mos ketë merak për Mrikën. zanë nji shqiponjë!... zoti me qit fjalë prej goje. Tash që Mrika u ndalue ishin varë e cekshin në ujë. Hieja e tyne dridhesh Hajt, pra, të pastë nana, - dhe u nis për në shtëpi. të shkojë në mal, kjo u ba edhe ma e vështirë, si gjarpën nga valët që shkojshin njëra pas tjetrës. Sufa gati sa nuk iu hodh në qafë nanës e ta * * * sepse Mrikën e takonte vetëm oborreve, ku edhe Zogjtë cicërojshin nga vapa, e era e tërfilit të liva- puthë nga gëzimi. muret baheshin hafie po të thoshte një fjalë. dhit të mbushte krahnorin. Dielli i nxehtë të “Sa e mirë asht nana e jeme!... ” - mendoi ai me Dedë Gjakola ishte i gëzuem pa masë, se për Shpesh e priste Mrikën në udhë, por pa dobi. përvëlonte! Si kapërceu gardhin, Sufa ra në livadh, vehte. O Zot! Duket po më ndih edhe ti, që e sjell fat të mirë, atë natë që do të vrasë bletën i erdhi nji Sufa e përshëndeste dhe ajo i përgjigjesh me nji bari i erdhi deri në gju. Tërfoja ishte mbreti i liva- kaq mbarë... Sonte qoftë natë e mirë dhe mbarë, mik i mirë:Mark Jovani. Ai i kërkoi vajzën, Mrikën, buzëqeshje kokëulun e nji të kuq që i mbulonte dhit të tij, i shtruem si qylym i blertë, cep e më cep se kam me ja thanë copë. Mendoi Sufa! për mikun e vet, që siç thoshte Marku, kishte tre- fytyrën si duvak dhe asgja tjetër. ” Edhe ajo e ka livadhit. Përtej Drinit, në zall, ja thonte nji fyell -Ma mirë po bije me ty deri rreth Drinit, moj qind kokë dhi e dhen, e konaku i tij ishte për mizën në ksulë”, - kishte mendue shpesh Sufa bariu, kurse te gurra mrizojshin tufat e katundit. Mrikë!- tha Sufa. treqind pushkë. Tepsijat ishin mbushun me hoje. ndër vehte. Kohët e fundit, ai nuk flinte fare, vetëm -Këtu ka, jo me katër fletë, por edhe me tetë!- -Si të duesh, or Sufë!- ia ktheu Mrika, pa ja Miku kishte kapun nji copë të verdhë, e mjalti i mendonte, andrronte për Mrikën, për jetën. Si do tha Sufa gëzueshëm dhe si vuni kosën në gardh u lëshue sytë, por me za të plotë. Zhurin e kaluen kullonte duerve. Ai lëpinte duert e gishtat dhe të shkojë halli, ”vetëm nji zot e dinte”. Veç të tjer- krrus të kërkojë tërfojën me katër fletë. Hap pas pa ba za. Kur ranë rreth Drinit, Mrika e hoqi sytë nuk ia ndante Mrikës, e cila rrinte kokëulun e ave, ajo asht edhe e krishtenë, “punë që nuk ba- hapi, ai po afrohesh midis të livadhit. Prapa i tërkuzën qafe dhe e lëshoi bucelën në ranë e tue ndihmue të jatin. Edhe ajo e kishte mendjen het”. O Zot, pse kto vajzat e krishtena i ke ba ma mbeteshin gjurmët si në borë. Si u lodh tue nde- mandej nisi ta mbushë. Ujët binte në bucelë me tek Sufa. të hieshme? – mendonte shpesh Sufa e folte me jnë i krrusëm, u ngrit dhe vuni duert në ijë, u zhurmë. Sufa lëshoi disa gurë n’ujë tue luejt e -Ambël si kjo mjaltë na vaftë miqësia, or Dedë!- vedi. Në fytyrë i ra nji ngjyrë e verdhë dhe u ligësh- përkul majtas e djathtas e përsëri nisi punën për mandej i tha Mrikës me gjysëm zani: tha Marku. tue shumë. Vetëm sytë i xixëllojshin si shkëndia, të gjetur fletën që do t’i epte lumtuninë. Ndoshta -Mrikë!... -Të baftë mirë, e mirë se të ka pru Zoti në sh- ndën nji vetull si gajtan i zi. Kishte sy të trish- do të gdhihej tuj kërkue... Po zani i të vllait, nga Ajo ktheu kryet me të shpejtë dhe e pa drejt e tëpinë tonë! – ia priti Deda . tueshëm, por edhe të zjarrtë e plot jetë. maja e kodrës: “Eja në shtëpi!”, sikur e zgjoj nga në sy. Shikim si ky Sufa kurrë nuk kishte pa. Dy -Miq si ty pritshim gjithmonë, or Mark! -Pse je ligë kaq fort, bre Sufë?- i tha atij nji ditë nji gjumë i randë, nga nji andërr, sa e mirë, aq sytë e Mrikës e therën si shigjeta. Të nesërmen u hap fjala në katund se Mrika e nji shoku i tij teksa po ktheheshin nga stanet. edhe e trishtë. -Ç’ka don? Dedë Gjokolës na qenka fejue me nji zengjin, -As vetë se di, po e kam diçka më duket se -Bobo, iku dita, për zotin ! – tha me vete, - A ke gjetë ndonjiherë tërfojë me katër fletë? përtej Drinit. Por burri na qenka siç thoshin disa zemrën s’e kam mirë. Edhe nana ma ka thanë mandej ai e fshehi kosën në shelgjet që rrethojnë - Ç’ka më duhet? Nuk e kam kërkue se edhe që e njifshin gjysmë budallë e me një moshë mbi këtë fjalë. livadhin e u nis për në shtëpi. mund ta gjej, livadhet e fushat tona janë plot. dyzet vjeç. Lajmi e theri në zemër Sufën e shpre- -Pa thueje, se do Perëndia e të ndihmoj edhe -Nanë, nuk më hahet darkë, due me fjetë, jam -Eh se sa kushton! Pa gjeje, pa ta shofish se sa sat iu prenë. Mbas tre katër ditësh edhe Stafë Bitri unë. Na shokë jemi. Pra më fol me zemër të çilun. lodhshëm! – i tha Sufa namës, por Stafa e ndigjoi kushton. Ajo nuk blehet me pare. Edhe trojet janë i zuni nuse të vëllait Sufës. Nuse për kryet e nus- Sufa ktheu kryet me të shpejt, e shikoi shokun e si bani buzën në gaz i foli: ma të lira se ajo... es. Thonë se ishte flokë verdhë si cucë Mërskovi. drejt në sy, mandej i foli me gjysëm zani: -Eh ti, pizeveng, u lodhe me dhjetë zakovë, eh, -Kush ta ka thanë? Vajzat e përtej Drinit janë të hijshme e të shën- -Mos më tradhëtoni !Selim! Të lutëm! Më dalç ç’burrë na qënke... -Nji shoku jem. dosha, por kjo nuk e gëzoi fare Sufën. Edhe ka- si vlla në këtë dhe n’at botë. -Jo dhjetë, po gjysmën e livadhit, ja priti Sufa -Mos e beso, s’asht gja. Edhe unë kam pas tundarët nisen me thanë, se Mrikën e Dedë - Mos e thuej atë fjalë, por fol pa frikë, unë jam krenarisht. Nesër shpresoj ta mbaroj krejt, - tha ndie gjyshen, që folte për tërfojën me katër fletë. Gjokolës e Sufë Bitrin i ka marrë fejesa për keq, shoku yt i besës. . me vendosmëni, sikur me të vërtetë do të kishte Janë përralla, or Sufë... Nuk ka tërfojë me katër po ligen çdo ditë e po bahen për ibret sikur pinë - Kam sevda me nji vajzë, nuk flejë, po çmen- krye aq punë, si një burrë bash kostar. fletë, qiell e tokë të bashkojsh. Bucela u mbush. uthull e jo mjaltë e qumësht, që u ka falë Zoti boll. dem! -Të lumtë, për ty kena me gjetë nji nuse, ma të Sufa e rroku atë dhe e ngriti me dy duert, kurse Zakonisht, në këto anë dasmat bahen “Shëmr- -Po me cilën?- Ja priti Selimi e sytë ja kishte mirën në këto anë. Më ka thënë nji mik se përtej Mrika ktheu shpinën që të ujdisë bucelën e randë ijes”, që bije aty nga 15 gushti, me kalendarin e ngjitë në fytyrë. Drinit, asht nji cucë, që shoqe nuk ka, ke del e ke plot ujë. vjetër. Në katund do të baheshin shumë dasma. - Ma mirë mos ta thom emnin e saj, se nuk ka bie Drini në det. Nesër do të shkoj në bjeshkë për -Po si të kishte thanë gjyshja ?... -vazhdoi Sufa Do dilte nuse Mrika. Edhe Sufë Bitri do të merrte me të ardhun mirë. Le të vuej kështu si jam, Selim! furda dhe me t’u kthye, do të çoj njeriun ta kërkojë teksa po i mbante bucelën. nuse nga përtej Drinit. Mrika e Dedës e Sufë Bitri Le të vuej, le ta mbaj ndry në zemër. . ! Mos të baft cucën. Kena me ba dasëm të madhe e do të gr- -Ti e di vetë, or Sufë... U duhet djemve që u ishin takue shpesh, por askujt nuk i kishte vojt vaki si mue. ishim gjithë miqtë e shtëpisë sonë. Sufa e pa të teket për ndoj cucë në katund, se me tërfojën mendja për të keq e sidomos tash që i fejuen dhe -Për kryet e nanës e gjithçka kam në shtëpi, as vllanë në sy dhe buka iu lidh në grykë si sukull po thonë se i rrejnë e fitojnë jaranen! Mrika kishte që sipas kanunit, çdo gja kishte marrë fund. ”Ato nuk e flas, as nuk zemrohem në ty, do ta ruej në nga turpi, se ishte nana aty, nuk tha asnji fjalë. kthye duert prapa e priste që Sufa t’i zgjatëte janë si një familje”, - thoshin katundarët por At zemër, sikur s’kam ndie gja! besa besë! Ndërsa me mend e veta tha: “Kurrë mos u baftë e tërkuzën, po ia po bante naze, tue u rrekë sikur Përgjoni, prifti i katundit, sikur i kishte pa një ditë -Mrikën e Ded Gjolokës!- ja priti Sufa. - teksa mbarë, unë do marr Mrikën”. Në mëngjes, si u ishte ngatrrue tërkuza. Ai po mendonte se si të dy së bashku prapa kishës e bile i kishte pa zemra po i rrifte me të madhe. Ajo po më çon në përshëndet me vëllanë, Sufa u nis për të mbarue Mrikën, bashkë me bucelën, t’i përlante në krah e keq, tuj u puthë e përqafue por asgja nuk tha. Nji vorr për së gjalli, më beso ! Edhe zgjuet, edhe në pjesën që kishte mbetë në livadh. Edhe kjo ditë të fluturonte. Iu duk vehtja si dif! ditë ai e kishte ftue Mrikën që të rrëfehesh. Vajza andërr, vetëm Mrikën kam para syve! Ma ka shkoi si të tjerat, tue kërkue tërfojë me katër fletë, -Më duhet nji fletë ksisoji, Mrikë domosdo më e zanë ngushtë në prangun e martesës, shkoi në nr. 15 - Shkurt 2009 34
“Gjeografia e tyre është kjo, në rrugët e Tiranës, Peshkopisë, Shupenzë, Maqellarës. Bulqizes etj. Kështu duhet të edukohet shqipëtari kokëfort. Me dhunën e policit të shtrirë. E ky është skica edukim i veçant, origjinal, pa kushte lehtësuese e modernizime. “ kishë dhe u rrëfye, fije për pe, përpara At Perg- jonit. Skica nga Selman Meziu -Zoti qoftë me ty, moj Mrikë, harroje Sufën!- i tha prifti. ZGJUARSIA jetën e qindra mijëra emigranteve. Për këtë ato kanë lidhë besën. E at -Aman, At, aman!... - luteshe ajo e gjunjëzue- ia kanë dhënë nënës parti. me para priftit. O Sufën, o do të mbytem në Dri! e shin orët, ditët e mujit te vitit nëntëdhjetë. Shumë të ngarkuara due atë si vehten teme! Ai ma ka marrë zemrën! Ime ngjarje, intime familiare, shoqërore, politike dhe ekonomike. POLICI I SHTRIRË Çdo gja ja kam dhanë atij, o At i shenjtë! Prifti i Kudo që ndodheshin njerëzit, në Lurë, Sllovë, Ternovë dëshironin kishte lëshue sytë si me inat Mrikës e mandej i hapsira të reja jete. Kerkohesh, zgjuarsi, lëvizje të matura, taktik- allate, ndërtime private të vendosura sipas rastësise. Pa menduar kishte folë: isht të pranueshme për momentin. Sulmi i bafasishëm, tërheqia e Ppër kalim makinash, ndërrimin e tyre. As për kanalizimet e tuba- -E ke në besë Sufën? Mos të ka gabue e mandej përkohëshme e përsëri me guxim në sulm. cionet, për ndërlidhje, korent etjer. Një rrëmujë e vërtet, babiloni të le në rrugë!... Njëri nga të katër vëllezërit, me ato pak lekë që kishte, zbret në hesapi. -Si ty, o At e kam në besë, si perëndinë! Ai po Fushë Kamez. Duke kërkuar gjen dy degë, me nje thikë, bën katër Shumë keq këto. Sigurish që do të duan dhjetë vjeçar të tërë për tu vdes për mue, më don fort. E kam provue dashun- piketa. Mat me hapa dhe i ngul këto me mundim ne token e fortë, sistemuar. Por për makinat që kalojnë me shpejtësi? Si t’a ulim sas- inë e tij të dlirtë. duke llogaritur katër dynim tokë. Kthehet në Lurë, dhe iu rrëfen, inë e pluhurit që ndot mjedisin? E aksidentet e shumta që ndodhin? -Shko, pra dhe nesër eni me Sufën këtu. Do vëllezërve per aventurën. Kerciti muhabeti e mendimet e kundërta. Njeriu ka vënë mendjen në lëvizje. Për të lehtësuar punën. Për të t’ju ndihmoj sa të mundem... do t’ju bekoj! Mrika Pas asaj nate, gjithëçka u harrua. mbrojtur vetëveten apo luftuar të tjerët. Ndërsa inxhinirët e projek- u ul, i puthi kambët priftit, por ai e ngriti... Por në brendësi te shpirtit djaloshar, diçka e gërryente e shtynte, timit të rrugëve e policia e sajë kanë dhënë ide xheniale -Shko, shko!. . të kërkoi rezultatin. Ne ditën e nëntëdhjetë e dytë, rikthehet. Në Për së gjëri një shirit betoni. Që shoferi kur ta shohe të ul shpe- At Pergjoni, vetëm ka emnin prift, por e duen afërsi të tijë piketa të tjera, diku më larg, grumbuj gurësh. Një djalosh jtësinë ose…. . të dy kastet. Edhe muhamedanët e dëgjojnë dhe me një karrocë me gomar, po transportonte gur. Ky e porositi për dy Një rrjesht tullash, të gjithëfarë formash apo madhësie e përbërje. e respektojnë. Sa familje ka pajtue ai midis tyne. të tilla duke ditur edhe sa lekë kishte ne portofolin e tijë. Vendos Litarë të trashë që përdoren për ankorim anijesh por sigurisht të gozh- Sa i mirë asht, edhe pse nuk e ka mirë me ata këto në dy vende. Kthehet në shtëpi i gëzuar edhe pse rruga ishte e duar . ç’far larmie policësh të shtrirë. Kursejmë ato të gjallë, njëko- kryetarët e fesë së qytetit, prapë së prapë e duen gjatë dhe e lodhshme. Nga radio, televizoni, gazetat, dëgjohej e hesisht shkatërrojme makinat me goma e amortizator. Pasurojmë fjal- shumë. shkruhej për ndryshime të mëdha. orin e të sharave e mallkimeve. ... Dielli ishte ngritë e gjinkallat të çjerrshin Koha kalonte me të shpejtë duke u marrë me punëra të ndry- Gjeografia e tyre është kjo, në rrugët e Tiranës, Peshkopisë, Shu- veshët. Sufa, si kceu gardhin nga prapa kishës, shme. Një ditë të bukur vjeshte, ai merr djalin e madh e rikthehet penzë, Maqellarës. Bulqizes etj. Kështu duhet të edukohet shqipëtari hyni në bahçen e saj të mbushun plot me pemë. në vendin e shënuar. Përball tijë peisazhi kishte pësuar mdryshime. kokëfort. Me dhunën e policit të shtrirë. E ky është edukim i veçant, Zemra i rrihtë fort dhe ishte mjaft i trembun: “Ç’po Shiheshin aty këtu kasolle me kashtë, baraka prej dërrase, çadra te origjinal, pa kushte lehtësuese e modernizime. baj kështu, po sikur të më shofin nana me vël- mëdha si ato te gjeologeve. E aty këtu kasolle me blloqe betoni. lanë?” Por në atë çast u ndie nji za: Pasi foli me vellezerit per situatën e prones se re. Ne pjesen e FLAMURI E ARAPI I ZI -Hajde bir, hajde, pse vjen si hajdut? -Ishte At tije me ato pak lekë që kishte, ai ndërton një shtëpij të thjeshtë. Më Pergjoni e u përkul para atij në shej nderimi. pas dikush me shitje të asajë pak toke dikush me financim nga - Hajde mbrenda... kurbeti, ngrihen katër shtëpi. Komshijtë tashmë ishin të rinj, nga jë dru, apo një rrjesht drurësh në rrugët e qytetit apo të një vile. Sufa e Mrika qëndrojshin krah njeni-tjetrit, e At Arni i Kukësit, nga Stebleva, nga Burgajet i Matit. E keshtu dalë nga NÇ’far mund të tregojnë? Filtrues papastërtish të ajrit. Bukuri që Pergjoni, që ishte përballë, i bekonte ata me fjalët dalë Fushë Kamëza e Tiranës kthehet në një lagje të sajë. të mahnit e të gjallëron. Hije aq shumë e domozdoshme në vapën e tij të zakonshme. Kur ceremonia e thjeshtë kish- përvëluese të Gushtit. Shoqërues besnik e orintues për të parë e ecur i qetë pa strese, në këmbë ose me makinë. te mbarue. At Pergjoni zbriti shkallët, u afrue e si LIDHJA E BESËS i puthi në ballë, u tha: Rrugët kryesore të Tiranës janë zgjeruar. Në buzë tortuareve drurë -Perëndia qoftë me ju, Zoti u faltë dashuninë. të rinj të llojeve të ndryshme. Edhe pse gjatësine më të madhe të tyre ë jesh emigrant. Të integrohesh. Të punosh në çfarëdolloje pune. Rruga asht e randë, por dashunia, as ngrin e as e mbulon Rrapi. shtë rraca jonë që gjendet kryesisht brigjeve të lu- Të ndërtosh të ardhmen. Të respektosh ligjet e rregullat. Të bësh digjet. Ajo rron e ndriçon të dy botët. Lum ai që T menjëve ujëshumtë e shtratë gjërë të krime e të përfundosh në burg. Apo të shkërmoqesh shpirtin e zem- jeton me të në zemër. Tani do të merrni udhën e Matit, Shkumbinit, Vjoses Semanit etj. Por inxhinierët e lulish- rën tënde, për pasigurin që të ndjek si hije e zezë. Nuk e di! Flet tarisë kërkojnë t’iu bëjnë pashaportizimin në Tiranë bijëve të tyre pse pyllit. Atje asht nji shenjtore, ku shërben nji ka- radio, gumzhinë televizioni shkruajnë gazetat. Trullosem, djer- jo edhe rinisë. . Deri këtu nuk ka asgjë të keqe se edhe banorët e sajë tundar i mirë. Ai do të ju bashkojë me njerëz të sitem nga ky presion psikologjok. Racizem. Nuk besoi që në shekul- janë përzier nga Tropoja, Dibra, Skrapari, Leskoviku etj. Por a e sigurtë. I thoni se na dërgoi At Pergjoni, i thoni se lin e njëzet e njëte të ketë qeliza truri që të shprehin këtë. meritojnë? na bekue At Pergjoni. Rruga e mbarë, bijtë e mi. Atëhere kur lajthisin anëtaret e partisë, Lidhja e vermut? Krytari Pas moshës njëzetë vjeçare këto bashibuzuk lumenjsh, ndërrojn Dy të rinjtë u panë sy në sy. Mrikës i rodhën i sajë Umberto Bosi, si reagon? Karte Qendrimi me pikë, si patentat ngjyrën e lëvoreslëvoria e cila bëhet e përhimtë . Më pas mbinë lot, kurse Sufa i tha asaj ngadalë: e shoferave. Sa herë këto të fundit shkelin kodin rrugor, hiqet një myshku i cili për shumë muaji mban ngjyrën e zezë. Kështu që nuk - Unë e kërkova me ditë të tana, nëpër fushat e sasi pikësh. E kur ato mbarojn, i hiqet patenta për nje periudhe të ngjallë asnjë pikë kënaqësie. Për këtë shikoni me kujdes ato që livadhe një tërfojë me katër fletë, por ja se këtë e kohe. ç’fantazi e kulluar racizmi! janë pashaportizuar që prej dyzeet vjetësh. E do të thoni: Juve keni të paske pas në gji ti, o Mrikë e dashtun. Mandej ata Për emigrantin kështu duhet të funksoinoj. Kur shkel ligjet e drejtë. Ato shëndrohen në nje arap të zi që as te emocionon as të të dy, me zemrat e bashkueme, muerrën arratinë. rregullat ai ndëshkohet. E kur i mbarojnë pikët ? Duhet të mbledh orienton, edhe në dritën e neoneve. . Nuk kishin armë në dorë, po kishin nji armë të leckat e të shkojë në mëmëdheun e tijë. Po si kështu? Po ai që ka Zgjidhja është e thjeshë Kush ka shëtitur rrugët e Vjenës, të Pa- fortë si rrufeja, dashuninë e dlirtë, që s’njef fe e fëmijet në shkollë, kopsht e çerdhe, e gruan në punë? Të gjithë i risit, Brukselit, Firences, Milanos etj, etj i kujtohet lëvoria e bardhë e ligje, që se lidh me hekura, që s’e varros kurrë në rruan një brisk, ai i partisë së filozofëve të Bosit. Ato duan të ndajnë Rrapit fletë panjë, me kurorë të krasitur vazhdimisht. Nuk është vësh- dhe... U ngrit në kambë gjithë katundi, tue kërkue Italinë në veri jugë e jo ma familjet e emigrantëve. Po kështu duhet tirë ta gjesh, por kushton, se është mall importi. E për rrjedhojë në ata që tradhëtuen fe e zakon. Te kisha u grumbul- të ndodh edhe me fëmijet e tyre ne shkolla. Klasa të veçanta. Ç’farë Stemën e flamurit të Tiranës do të jetë së shpejti një arap i zi me luen të gjithë. “Tregona, - thanë Deda me Stafën, xhevahirësh racizmi! gjethen e rrapit të stopanit me doren te ngritur lart. Pa dyshim ne nuk ç’të bajmë? Ku ti gjejmë? Se kjo s’ka ndodhë deri Nuk mjaftohen me kaq por këto punonjës të punëve më të rën- kopjojm flamurin kanadez qe ka vetem nje gjethe rrapi. më sot. Na kena mbetë me vu në krye shami të da, duhet të paguajn për çdo Leje Qëndrimi, dyqind euro në vit., E (Vijon numrin e ardhshëm) zeza, për turpin që na ra në dyer”. kush ia qane hallin atije qe ka shumë fëmijë të vegjël e gruan pa - Jepni dorën njëni- tjetrit, e mos mbani mëni, punë? Siç shihet nga slloganet ata të Partisë së alpeve kanë kokën dashunia nuk njeh fe e ligje... Ajo asht vetë Perën- shkëmb, e trurin fyll. dia, fytyra e tij. E këto euro duan tia shpërndajn trembëdhjet milonëve italian që -Do t’i djegim së gjalli, po i zumë!- thanë ata nji jetojn nën nivelin mesatar te popullsis. Ç’farë ideshë gjeniale! zani, Edhe në qiell të venë do ti zamë. . Katundarët E ata trumbetojne se me të tilla reprezalje kundër emgrantëve do nuk banë za. Ata s’e kuptojshin ç’po ndodh, e si të shpëtojne edhe vëllezerit e tyre që punojnë në minierat e Gjer- do të vejë kjo punë. Ky ishte fillimi, fillimi i nji manisë, Belgjikës, në Sh . B. A e Australi, Francë etj. Në programin kanuni të ri njerëzor... e tyre partiake do të pasurojnë popullin e veriut e të shkatërrojne Shkruaj dhe ti BËHUNI PJESË E GAZETËS! duke u pajtuar dhe duke bashkëpunuar mendimin .org gazeta hap faqet e saj për të rinjtë e shkollave, kryesisht për ata tënd!
dibra që pretendojnë të fillojnë rrugën e gazetarisë, duke krijuar hapsira të posaçme për krijimet e tyreletrare e publicistike... www. Tel. (04) 22 33 283. E-mail: [email protected]. Numri i radhës së gazetës do të dalë çdo të diel të fundit të muajit.
16 - Shkurt 2009 nr. 34
Një botim që dëshmon mbi trafikun e armëve në Shqipëri... kujtesë “Misteret e trafikut të armëve në Shqipëri”, një libër-apel për zbardhjen e të vërtetave të dhimbshme
ublikimi për daljen nga shtypi i librit “Misteret e trafikut të armëve në Shqipëri” nga Pgazeta “Rruga e Arbërit”, përveçse një vlerësim për këtë botim serioz e me vlerë lidhur me një fenomen të shumëpërfolur e pak të njohur nga publiku shqiptar, atë të fatit të arsenalit luftarak vdekjeprurës shqiptar ndër dekada, ka dhe një obligim të veçantë: dy nga bashkëautorët e këtij libri, gazetari Kujtim Boriçi dhe inxhinieri e pedagogu ushtarak Eduart Abazi, janë nga Dibra. Këta të dy, së bashku me ushtarakun e njohur, Kolonel Zyhdi Krojin, zgjodhën me kënaqësi që këtë libër ta promovojnë së pari në gazetën tonë, ku janë njëkohësisht dhe bashkëpunëtorë e lexues të rregullt të saj. Nga: Më datë 10 mars, pesë ditë para një vjetorit të tragjedisë së Gërdecit, autorët do ARTAN HOXHA promovojnë librin në Qendrën Kulturore të Ushtrisë (SHQUP), Tiranë. Me këtë rast, Gazetar redaksia, duke falënderuar autorët për kontributin e tyre në dokumentimin e kësaj tragjedie për opinionin publik, ju uron edhe suksese të mëtejshme! “Misteret e trafikut të armëve në Shqipëri” REDAKSIA është një libër i veçantë nga botimet e der- itanishme që lidhen direkt apo indirekt me ushtrinë. Së pari, për mënyrën e konceptimit do të kompletohej me armë e municione si- këto armë jashtë Shqipërisë nga shteti i ko- shitje, falje e trafikim të armëve e municion- të një problemi sa të mprehtë, aq edhe të pas planifikimit për përballimin e një lufte hës, kjo mbeti enigmë. Diku në libër jepen eve, destinacioni i arsenalit luftarak mbeti shumëpërfolur në vend, në arenën ndërko- shumë të gjatë. Armët luftarake silleshin nga shifra e detaje dhe për këtë fakt, që po të mister. Ndërsa, tragjedia e Gërdecit bëri që të mbëtare si dhe objekt hetimi i Drejtësisë sh- vendet aleate, të cilët ishin ndër fuqitë më të analizohen me pak kujdes nga lexuesi, më- dalin në shesh shumë detaje konkrete të abu- qiptare e asaj ndërkombëtare. Së dyti, mënyra mëdha të kohës, me të cilët u lidh Shqipëria. sohen detaje të një mekanizmi perfekt, por zimeve, deri në nisjen e hetimeve nga agjen- krejt origjinale e të shkruarit, të paraqitjes së Fillimisht me Bashkimin Sovjetik, e më pas tepër të sofistikuar e sekret që vazhdoi jo pak, citë ligjzbatuese në vend. Me shumë kujdes, dokumentit, të faktit apo të dëshmisë. E që të me Republikën Popullore të Kinës. Sigurisht, por me vite e dekada. dokumentet e dëshmitë e sjella në libër, japin dyja këto veçori, me një përgjegjësi të plotë për efekt të sekretit ushtarak dhe shtetëror që Klasa politike që pasoi ndryshimin e siste- mjaft hollësi në këtë drejtim. kombëtare, profesionale dhe etike njëkohë- përbënin organikat e reparteve ushtarake (ak- mit në vitin 1990, fatkeqësisht e pa ushtrinë, Së fundi, ky libër, ndonëse është libër pub- sisht. Pra, larg komentit, vlerësimeve, gjyki- tive e në rezervë) dhe teknika luftarake, asn- brezat e ushtarakëve, si një “mëkat” të kohës licistik, ku autorët “flasin” me dokumente e meve apo paragjykimeve që hasen nëpër libra jëherë nuk u mësua plotësisht sasia e armëve që shkoi, ndërsa arsenalin luftarak, si mjet për dëshmi, ka vlera të veçanta, pasi tenton të kësaj natyre, autorët, nga faqja në faqe, nga dhe municioneve luftarake në vend. Ndërsa të abuzuar e përfituar me to. Fillimisht, një zbardhjen e mjaft nga fakteve të përfolura rreth rreshti i parë deri tek i fundit na thonë: “I më vonë, kur Shqipëria mbeti e izoluar, me dekret i ish-Presidentit të Republikës, Ramiz arsenalit luftarak shqiptar të gjysmën së dytë dashur lexues! Ja cilat janë faktet, dokument- parimin: “Mbrojtja me forcat tona”, u ndër- Alia i hapi rrugën shitjes legale të armëve jas- të shekullit të kaluar. Pra, është i pari që hap et, vlerësimet zyrtare e publike rreth mister- pre ardhja e armatimit e municioneve nga htë vendit. Pikërisht këtu, siç dëshmohet dhe një sipar drejt shumë të panjohurave, që nesër eve të shitjes, trafikimit e demontimit të jashtë. Kështu që nisi instalimi në vend i në libër, nëpërmjet dokumenteve autentike, mund të pasurohen më tej nga autorë e studi- armëve e municioneve shqiptare. Ja ç´kanë uzinave ushtarake, fillimisht për prodhimin nis dhe përpjekja mafioze e personave me ues të tjerë. thënë të tjerët, ja çfarë kanë thënë vet ata që e armëve (të lehta) e municioneve, si në pushtet apo grupeve të caktuara për të përfitu- Mendoj që ky libër duhet lexuar sa më shpe- janë implikuar apo i implikojnë në këtë fushë. Gramsh, Poliçan e Mjekës të Elbasanit. Po, ar nga armët dhe municionet luftarake. Edhe jt e duhet të jetë në bibliotekën e lexuesit të Nuk kanë rëndësi emrat, por fenomeni. Lexo, sa armë u prodhuan; A u shitën e dhuruan pse nga viti në vit pati akuza për abuzime, çdo moshe e profesioni. e nxirr konkluzionet vetë!” Mënyra e ndërtimit të librit, kompozicionit, renditjes së doku- FLET EDUART ABAZI: menteve, dëshmive, në një farë mënyre e ndi- hmojnë lexuesin të kuptojë sa më qartë se çfarë ka ndodhur. Mendojmë se ky libër ësh- të produkti i nivelit të ushtarakut akademik Një dëshmi për tragjedinë me eksperiencë e njohje shumë të mirë të problemeve që trajton libri dhe problemeve Libri juaj është një libër i veçantë dhe i mprehtë, mistereve që e kanë veshur apo e të ushtrisë, i pjekurisë, formimit intelektual pari që botohet për një nga problemet më mbajnë të trillë dhe tani. të pedagogut ushtarak, që di të racionalizojë të mprehta e më të përfolura kohët e fun- Dy gjëra vihen re në këtë libër, dokumen- e të përzgjedhë fjalën në kohën e vendin e dit, veçanërisht pas tragjedisë së Gërdecit, tat origjinale (dëshmitë) por dhe një mature duhur, si dhe i gazetarit profesionist që in- atë të fatit të shitjes e trafikimit të armëve e e kujdes për të mos lëvizur aspak nga kon- municioneve shqiptare? teksi i tyre. Së pari burimi I dokumentave telekti, shkalla e njohjes së problemeve dhe Ndoshta nuk është plotësisht e saktë kësh- që keni përdorur dhe mundësia e sigurimit eksperienca e ndihmojnë në gjetjen e gjuhës tu. Kjo pasi për problemin e shitjes apo të tyre? më të efektshme me lexuesin. Ndërthurja dhe trafikimit të arsenalit ushtarak, në kohën e Po. Për gazetarin preofesionist që ka aftës- shkrirja në një të vetme e prirjeve apo speci- regjimit komunist e veçanërisht pas ndër- inë, pjekurinë por dhe aksesin për të gërmuar fikave të çdo njërit prej autorëve, i jep librit rimit të sistemeve politike më 1990, është në arkiva dhe eksperienca për përdorimin racio- një origjinalitet të spikatur. U ndala këtu, jo folur e shkruar jo pak. Janë botuar të dhëna nalt të materiualit, për ushtarakun e karrierës thjesht për të vlerësuar autorët, megjithëse kjo zyrtare, shkresa e dokumenta të ndryshme. që ndër dekada njeh në detaje ushtrinë, jetën është një gjë plotësisht e motivuar, por për të Sigurisht, dhe ne si autorë të librit, si in- e saj e arsenalin luftarak si dhe intelektualin telektualë, për hirë të funksioneve e detyrave që ka jetuar e jeton me kohën, nëse është thënë se këtë libër, ia vlen ta lexosh, e jo që kemi kryer apo bëjmë, por dhe thjeshtë dëshira për një gjë të mirë në dobi të sho- vetëm kaq. si qytetarë të këtij vendi, kemi patur interes qërisë e kombit, arrihet. Ndërsa për atë që ju Ky botim nuk është vetëm një almanak i dhe për këtë problem, ashtu si dhe për thoni “kujdes e matur”, kjo lidhet jo vetëm arsenalit luftarak të Ushtrisë Shqiptare, i cili i shumë probleme të tjera. Por jo se kemi punuar enkas gjatë për të bërë me qëllimin tonë si autorë për tu dhënë lexuesve e të interesuarve një shtohet thesarit të bibliotekave tuaja private, një libër. Por ishte tragjedia e Gërdecit, dhimbja për ato jetë të pafa- gjë me vlerë, por dhe me përgjegjësinë për atë që sjellim. Përgjegjësinë por dhe një pikë referimi për çdo autor dhe jëshme që në fund të fundit e gjetën vdekjen nga municionet luftarake ndaj lexuesit, qytetarëve, ndaj vetes dhe interesave të shoqërisë e të studiues që do të hulumtojë në të ardhmen që na nxiti të punojmë me objekt, të shkruajmë këtë libër. Kështu, kombit. E theksoj se ne sjellim në mënyrë të konçize e pa bërë koment në këtë fushë. njohjeve që kishim, dokumentave, arkivave të kohës që I kishim në atë që gjykojmë se hedh dritë në aferat lidhur me shitjen apo trafikimin arkivat personale, me përgjegjësi e profesionalizëm, tu shtonim të tjera.. e armëve e municioneve luftarake që janë e mbeten pasuri e gjithë qyteta- Të kthehemi shkurtimisht tek libri. Një Më konkretisht në këtë drejtim? rëve. Ndodhi një tragjedi, ajo e Gërdecit. Po rrezikohen dhe të tjera. ndër të veçantat është se në të ka dokumente Po. Po të shikoni nga faqa e parë deri në faqen e fundit të librit, ne Shteti ka instrumentat të vendosë pikat mbi “i”. Detyra e intelektualit, e shifra të shumta, që për një lexues sipër- sjellim vetëm dokumentin, materialin e marrë në arkivën e shtetit, në qytetarit është të apelojë, të bëj aq sa mundet. U takon atyre (organeve faqësor, ndoshta, në dukje ngjajnë të lodhs- ato të ministrive e institucione trë tjera. Në asnjë rast ne nuk bëjmë përgjegjëse) të bëjnë detyrën… hme. Por, prapa çdo dokumenti e çdo shi- komentin e faktit apo dëshmisë, të ngjarjeës apo pohimit. Nuk marrim Libri juaj del nga botimi 1 vit pas tragjedisë së Gërdecit. Mos ishte fre, “lexohet” shumë. Dihet që për dekada, përsipër të sjellim shkaktarë apo përgjegjësinë. Kjo u takon të tjerëve. ky shkaku që zgjodhët këtë kohë? së paku nga Lufta e Dytë Botërore e deri në Qëllimi është që të sjellim një sërë dokumentash rë njohura e të pan- Përfundimi i librit përkon me këtë datë të dhimbëshme që vështirë vitin 1990, për politikën shtetërore të kohës, johura, të publikuara apo jo. Kemi sjellë urdhëra, vendime, statis- të harrohet. Së paku, pa u njohur përgjegjësit e kësaj masakre që çoi në tikave zyrtare që lidhen me problemin e trajtuar, dokumente të cilë- 26 viktima të pafajëshme. konjukturat ndërkombëtare e faktorë të tjerë, suara dikur secrete apo tepër secrete, deklarata të qeveritarëve, funk- Këto dit, pikërisht më 10 mars, pesë ditë para se të mbushet një vit ushtria shqiptare ishte e madhe në numër sionarëve vendas e të huaj, publikime të medias vendase e të huaj për nga kjo tragjedi, do të bëhet promovimi i këtij libri. Le të jetë libri vetë dhe e superarmatosur me teknikën luftarake fatin e armëve e municioneve shqiptare. Por pa marr përsipër të gjykojmë dhe aktiviteti një homazh për viktimat e pafajshme të kësaj tzragjedie. bashkëkohore. Shumë shpejt, siç del dhe në autorët apo atë që thonë apo shkruajnë. Synimi është të afronim lex- Por dhe një apel që e drejta dhe e vërtea të zbardhet sa më parë. libër, nga arsenali i luftës partizane, ushtria uesit diçka serioze në funksion të hedhjes dritë mbi këtë problem të Faleminderit!
cyan magenta yellow black