Përtej Dhimbjes, Drejt Guximit! Rrëfime Për Traumën E Dhunës Seksuale Në Luftë” Është a Duke Marrë Gjithë Familjen Ku Është Vetë
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
1 Ideatorë dhe realizues të projektit: Pikturat dhe ilustrimet: PËRTEJ DHIMBJES Dr. Feride Rushiti Arbnor Morina DREJT GUXIMIT Korab Krasniqi Emine Krasniqi RRËFIME PËR TRAUMËN E DHUNËS SEKSUALE NË LUFTË Fitore Berisha Lendita Zeqiraj Drejtues të projektit: Meriton Maloku Korab Krasniqi Mirjeta Qehaja Sebahate Pacolli Krasniqi Redaktimi dhe lektura: Bashkëpunëtore: Gazmend Bërlajolli Dr. Vjollca Krasniqi Dr. Wiola Davie Intervistat: Dafina Arifaj Përkthimi i parathënieve: Mimoza Salihu Abdullah Ferizi Selvi Izeti Vjosa Devaja Dizajni dhe kaligrafia: Ardit Sheholli Transkriptimi: Aurela Kadriu Jeta Rexha Shtypi: Rita Berisha Prograf Publikuar nga: forumZFD – (Forum Civil Peace Service / Forum Ziviler Friedendienst e.V) forumZFD – (Forum Civil Peace Service / Forum Ziviler Friedendienst e.V) Qendra Kosovare për Rehabilitimin e të Mbijetuarve të Torturës Prishtinë, 2021 Prishtinë, 2021 2 3 Intervistë me: (Shënim: Për mbrojtjen dhe sigurinë e të intervistuarve, emrat e rrëfimtarë/ eve dhe personazheve tjerë/a, lokacionet dhe detajet që mund të shpijnë në shpërfaqjen e identitetit të tyre, janë mënjanuar apo janë anonimizuar duke u zëvendësuar me kode) 4 5 Ky projekt realizohet nga forumZFD programi në Kosovë dhe Qendra Kosovare për Rehabilitimin e të Mbijetuarve të Torturës (QKRMT), me mbështetje nga Ministria Federale për Bashkëpunim Ekonomik dhe Zhvillim (BMZ), Ambasada Britanike në Prishtinë dhe Ambasada Zvicerane në Kosovë. 6 7 RRËFIME PËR TRAUMËN E DHUNËS SEKSUALE NË LUFTË 8 9 “Civilizimi fillon duke ndihmuar tjetrin në tejkalimin e vështirësive” rëndë të turpit që nuk kanë mundur të mbrojnë veten nga akti poshtërues i dhunimit, Margaret Mead ndjehen të zhburrëruar dhe fajtorë, pa mundur të qasen drejt burimeve të ndihmës. Psikologjikisht, kjo ngjarje tronditë themelet e identitetit të tyre si burra dhe i shtyn ata ta mbajnë këtë vuajtje si sekret të turpshëm. Por, shtypja e dhimbjes nuk e zhbën atë, përkundrazi e shkëputë nga mundësia për trajtim dhe shërim. Këputja e zinxhirit të dhimbjes Falë guximit të të mbijetuarve, një pune të gjatë dhe profesionale nga kuadri psikosocial Nga dhimbja e ndrydhur drejt solidaritetit shoqëror përmes rrëfimeve të të mbijetuarve i QKRMT-së dhe raportit të mirëbesimit të ndërtuar ndër vite, protagonistët e këtij libri arritën ta tejkalojnë ndjenjën e fajit dhe turpit që i kaplonte. Ata vendosën të flasin, duke e mposhtur dhimbjen dhe gjetur forcën për të ndarë me publikun e gjerë përjetimet e tmerrit të ndrydhura me vite. Në librin e kaluar të kujtimeve, botuar nga forum ZFD, Integra dhe Qendra Kosovare për Rehabilitimin e të Mbijetuarve të Torturës (QKRMT), me titull: “Unë dua të dëgjohem,” QKRMT-së i janë dashur përpjekje të mëdha dhe të vazhdueshme për të ndryshuar sit- për herë të parë u shpalosën rrëfimet e grave dhe vajzave, të mbijetuara të dhunës sek- uatën, si në sferën personale përmes punës psikologjike drejtpërdrejt me të mbijetuarit suale gjatë luftës në Kosovë, që ndër vite janë rehabilituar në qendrën tonë. dhe familjarët e tyre, po ashtu edhe në sferën shoqërore përmes fushatave vetëdije- suese kundër stigmës, si dhe avokimit të pareshtur institucional. E gjithë kjo punë disa dekadëshe, ka mundësuar ndryshimin e paradigmës ku shumë të mbijetuarit sot ndje- Dihet mirëfilli, që dhunimi si mjet lufte shërben për të futur tmerr dhe poshtëruar një hen të inkurajuar për të folur rreth përjetimeve të tyre traumatike të dhunimit. Edhe ky popull të tërë duke hapur hendeqe brenda familjeve anembanë vendit, që pastaj pae- libër është pjesë e së njëjtës përpjekje të QKRMT-së për rehabilitimin kuptimplotë të të vitueshëm shfaqen edhe në komunitet dhe shoqëri. Lëndo, përçaj dhe shkatërro është mbijetuarve të dhunës seksuale gjatë luftës. qëllimi përfundimtar i këtij krimi të organizuar duke pllakosur heshtjen, përbuzjen dhe trishtimin, që shkon përtej të mbijetuarit si viktimë e drejtpërdrejt e dhunimit. Gjë të cilën, edhe ky libër e vë në pah dhe rithekson përmes secilit rrëfim nga protagonistët, Megjithëkëtë, trauma dytësore që përjetojnë familjarët e të mbijetuarve të dhunës sek- ku: Pasojat e tij nuk kufizohen kurrë vetëm tek personi që përjeton drejtpërdrejt sulmin, suale gjatë luftës diskutohet dhe trajtohet edhe më pak se sa trauma e të mbijetuarve. por prek edhe familjen, komunitetin e gjerë dhe brezat e ardhshëm. Tmerri që vjen nga të qenët dëshmitarë të krimeve makabre, të pafuqishëm para sul- meve më çnjerëzore të një makinerie shtetërore ku përjetuan dhimbjen dhe pafuqinë për të mbrojtur fëmijën, motrën, nënën apo gruan dhe anëtarë të tjerë të familjes, lë Fatkeqësisht, përmes heshtjes së këtij krimi, shoqëria jonë pa vetëdije ka zbatuar gjurmë të pashlyeshme në mendjen e secilit familjar apo dëshmitar të këtij krimi më strategjinë e dhunuesve në luftën e Kosovës duke e lënë krimin të pandëshkuar Hesht- monstruoz të historisë njerëzore. ja ka qenë edhe më e theksuar në rastet kur te mbijetuarit kanë qenë burra, ku ndjenja e lëndimit të krenarisë dhe përgjegjësisë për mbrojtjen e nderit të familjes, ka bërë që ata të mos flasin për shkak të de-balancimit të normave statusore përbrenda shoqërisë. Pasojat e traumës nga dhuna seksuale gjatë luftës janë shumë-dimensionale dhe fat- Kësisoj, rrëfimet e burrave dhe djemve, të shpalosura në librin: ‘Përtej dhimbjes, drejt keqësisht nuk kursejnë as gjeneratën që vjen pas. Ato ushqejnë njëra-tjetrën në një guximit!’, në një formë apo tjetër i komplementojnë historitë drithëruese të të mbijetuar- cikël vicioz, i cili, nëse nuk trajtohet me qasje gjithëpërfshirëse, do të bartet ndër gjen- ave, të librit ‘Unë dua të dëgjohem.’ erata si zinxhir i dhimbjes. Pra, pa përjashtim bëhet fjalë për familje të traumatizuara. Pra, kësaj radhe, QKRMT dhe forumZFD programi në Kosovë sjellin librin ‘Përtej dhim- Por, në anën tjetër ndarja e rrëfimit me të tjerët ka efekt të fuqishëm dhe të pazëvendë- bjes, drejt guximit!’, i cili është një përmbledhje ekskluzive e rrëfimeve të burrave dhe sueshëm drejt krijimit të një perceptimi të pranueshmërisë, legjitimimit të përjetimit të djemve të cilët nuk u kursyen nga brutaliteti i dhunës seksuale gjatë luftës në Kosovë tyre dhe inkurajimit për qasje në trajtim dhe tejkalimin e traumës. si dhe përjetimet e familjarëve të të mbijetuarve, me qëllim të informimit të publikut të gjerë mbi të vërtetën e dhimbshme dhe ballafaqimin me të kaluarën. Ky libër, thellon Përderisa një shoqëri patriarkale, përcakton në mënyrë të ngurtë rolet dhe përgjeg- më tej të kuptuarit tonë të dinamikës gjinore të luftës së Kosovës, e cila atakoi edhe jësitë e burrave dhe grave duke i ndërlidhur me pritshmëri brenda normave të saj, kur djemtë e rinj dhe burrat, duke nxjerre në pah edhe një të vërtetë të dhimbshme të cilën një ngjarje tmerri siç është dhunimi tronditë këto pritshmëri të patriarkalizmit, ndodhë shpesh diskursi shoqëror e ka anashkaluar duke ua thelluar vuajtjen dhe pllakosur hes- një thyerje e thellë e vet-konceptit tek të mbijetuarit. Gratë dhe burrat ndjehen të përd- htjen më tej të mbijetuarve të këtij krimi. hosur, të zhvlerësuar dhe të mposhtur si qenie njerëzore dhe shoqërore. Burrat dhe djemtë e dhunuar jetojnë me një stigmë të jashtëzakonshme në shoqërinë Vetëm duke folur dhe dëshmuar të vërtetën e luftës, me guximin e protagonistëve të tonë, ashtu si gratë dhe vajzat që e përjetuan këtë krim lufte. Ata jetojnë me barrën e këtij libri, ne sfidojmë një sistem të tërë vlerash toksike patriarkale. 10 11 Solidariteti shoqëror fillon me dëgjimin empatik dhe inkurajimin e të mbijetuarve për të Kosovë, të dua folur dhe ndarë dhimbjen, ashtu që të mos ndihen vetëm, të pafuqishëm dhe të turpëru- ar. Ndërsa rimëkëmbja e të mbijetuarve dhe familjeve të tyre është e mundur vetëm Me përhapje të luftës përhapet edhe izolimi, mizoria dhe urrejtja. Natyra njerëzore qën- përmes një ndryshimi të paradigmës shoqërore dhe mobilizimit të komunitetit për të dron mbi aftësinë e pabesueshme për të dashuruar, e krahas kësaj, edhe për të sh- mos i paragjykuar dhe për t’i pranuar. Dhe ketë solidaritet dhe ndryshim shoqëror, siç katërruar. Përgjatë kohëve, fenomene si kjo e dhunës në Kosovë synojnë të shpërfaqen rrëfehen vetë ata në faqet e këtij libri, e kërkojnë pikërisht tek gjeneratat e reja: në konfliktet mes grupeve të ndryshme. Qytetarët manipulohen dhe ndikohen nga mizo- ria, dhuna dhe paparashikueshmëria e mizorëve. Pra, t’rijtë i kisha lutë ma së forti, luftën mos t’e harrojnë çka kanë hekë këta ma t’moçmit. T’rijtë le t’mushën men. Trauma është përgjigje psikologjike që dikush ka karshi përvojave të vështira. Lufta gjithmonë sjell trauma të ndërlikuara dhe pasoja afatgjate që ne i definojmë si Çrregul- E jemja osht me kallxu, edhe ishalla gjithkuj Zoti i nimon e nuk ia harron. lim i Stresit Post-Traumatik. Askush nuk mund t’i shpëtojë luftës dhe acarimeve plotë- sisht i padëmtuar. Dëmi i vazhdueshëm mund të hetohet në plagët fizike, mendore dhe (Refiki - Protagonist i librit) emocionale të të mbijetuarve. Por, jo veç për të rinjtë, por për të gjithë shoqërinë ky mesazh duhet të jehojë në ndërg- Të flasësh hapur për dhunën seksuale është sfidë në vetvete, sepse, si njerëz, ne kemi jegje! Për të gjithë ne, këto rrëfime janë përkujtues që të vetëdijesohemi , dhe ky libër tendencë të shpërfillim atë që na sjellë parehati. E dhuna seksuale është shqetësim jo kujtimesh është një përpjekje konkrete për përmbushjen e kësaj porosie kaq qenësore vetëm i të mbijetuarve, por i të gjithëve. Prandaj është tejet e rëndësishme të dëgjohet të të mbijetuarve. secila histori e të mbijetuarve të dhunës seksuale gjatë luftës dhe të ofrohet hapësirë për heronjtë e asaj mizorie të tmerrshme. Ne shpresojmë që këto kujtime, kaq personale dhe të dhimbshme të të mbijetuarve dhe familjarëve të tyre të rezonojnë me lexuesit. Shpresojmë që ato do të frymëzojnë Shumë të mbijetuar të luftës përballen jo vetëm me përjetimet e veta, por edhe me ndjenjën e dhembshurisë, vetëdijesimit dhe të gatishmërisë për mbështetje. Kështu, gjetjen e aftësisë për t’i komunikuar botës së jashtme ato mizori dhe tmerrin që pason, ky libër bashkë me librin e kaluar me të njëjtën tematikë do të jenë shtysë për luftimin e në atë mënyrë që opinioni publik të jetë më pranues.