SEKRETE PERANDORAKE TE PAVARESISE Ekskluzive, Dokumentet E Panjohura Nga Arkivi Austro-Hungarez
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
KORRESPODENCA QË ZBULON RIV ALITETIN POLITIK MES SYRJA VLORËS DHE ISMAIL QEMALIT SUPLEMENT JAVOR I E-mail: [email protected] Tani jemi edhe online www. shqiptarja .com Nr:Nr:Nr: 1 E diel, 27 nëntor 201 111 Redaktore: Admirina PEÇI SEKRETE PERANDORAKE TE PAVARESISE Ekskluzive, dokumentet e panjohura nga arkivi austro-hungarez Prof. Dr . Marenglen V erlierlierli je zënë edhe burimet dokumen- tare. Në këtë kuadër, dokumen- DrDrDr . Ledia Dushku tet diplomatike austro-hun- gareze, janë një burim tejet i vlefshëm, në saje të të cilit iti 1912 është nga më të ndriçohen deri në detaje lëviz- Vrëndësishmit në historinë jet politike e kulturore të sh- moderne të kombit shqiptar. Ai qiptarëve si dhe qëndrimi i fak- nisi vrullshëm me mbledhjen e torit ndërkombëtar ndaj çësh- Taksimit në Stamboll në janar, tjes shqiptare. Fondi i doku- ku u ngjiz ideja e kryengritjes së menteve të sipërpërmendura, që përgjithshme për të përfunduar sot ndodhet në Institutin e His- me shpalljen e Pavarësisë së Sh- torisë është krijuar dhe pasuru- qipërisë, më 28 nëntor, një akt ar në një hark kohor gati 80 që i çeli rrugë ndërtimit të shtetit vjeçar, me prurje të dukshme të pavarur shqiptar. Ky akt dhe veçanërisht në vitet 50-70 të njohja e tij ndërkombëtare sank- shekullit XX. Këto dokumente sionoi një të drejtë të ligjshme të në përgjithësi i kemi në shqip kombit shqiptar për të cilën u në saje të punës së kujdesshme luftua në shekuj, në mënyra e di- Ismail Qemali lavdëro iii grekët ,,, sesese përshëndetën ngritjen e flamurit dhe tejet të përkushtuar të një namika të ndryshme. grupi përkthyesish të gjerman- Për vetë peshën që kjo ngjar- onsulli Lejhanec i shkruan pushuar gjoja zjarrin... tet e ndryshme të Shqipërisë, duke ishtes. je mbart, ajo ka qenë dhe është KKKministri ttt tëtëtë Punëve të Jasht- marrë parasysh urgjencën e lypur Koleksioni i dokumenteve objekt i një vëmendjeje të mememe : Ja përshkrimi i ditës së Pa-Pa-Pa- Vlorë, më 29 nëntor 1912 prej situatës, vendosi që të mos presë austro-hungareze dallohet për veçantë në letërsinë historike varësisë së Shqipërisë . Në takimin Shumë i nderuar Kont! ardhjen e delegatëve të tjerë, por të thellësinë dhe gjerësinë e infor- shqiptare dhe të huaj. Krahas me të, Ismail Qemali lavdëroi Ismail Qemal beu, që mbërriti bëjë pa humbur kohë gjatë ditës së macionit në disa periudha his- studimeve të mirëfillta, një vend grekët në Himarë, të cilët me të këtu më 26 të këtij muaji prej Fieri, 28 të këtij muaji, proklamimin pa- torike, duke dhënë kështu një të rëndësishëm në përpilimin e parë flamurin shqiptar , paskan së bashku me 27 delegatë nga qyte- varësisë së Shqipërisë... faqe 66faqe ndihmesë të vyer për studimet ○ ○ ○ ○ shqiptare... faqe 22faqe sfondit historik i kësaj ngjarje- ○ ○ ○ ○ Një lut jjje perandorit Një foto Jozef për të surprizë e Aktit të shpëtuar Shqipërinë Pavarësisë Luten Nikoll Kaçorri, Murad T optani Është e ndryshme nga fotoja e Mustafa Asim Kruja, Sali Gjuka nga Lef Nosit. Ndoshta e fotografuar Peja, Rexhep Mitrovicë, Bedri më vonë dhe dëshmon një pistë të re Pejani, Fuad T optani, Abdi T optani hetimi për zbulimin e reliktes JJJemi kombi më i vjetër pjesë të katër vilajeteve të Admirina Peçi por që fsheh në të vërtetë na ndihmoni të kri- Shqipërisë, d.m.th. të Kos- [email protected] një fakt të rrallë, e mund jojmë shtetin tonë” ovës, Manastirit, Shkodrës ○○○○○○○○○○○○○○ të na tregojë rrugën e zbu- dhe Janinës. jo foto e re e Dek limit të dokumentit origji- Durrës, më 13 nëntor 1912 Për këtë arsye ne i drej- Klaratës së Pavarësisë nal, u qëmtua nga Darling Shumë konfidencialisht tohemi Madhërisë suaj, pe- është befasuese. Doku- Vlora në një botim italian Lutja e delegatëve sh- randorit të një shteti që menti i vyer, këtu duket të viti 2009. qiptarë të ndodhur në Dur- ndodhet në afërsinë tonë më i vjetër, ndryshe nga fo- Siç e analizon edhe rës, drejtuar Madhërisë së dhe që në Ballkan, në Bos- toja e realizuar në vitin stërnipi i Ismail Qemalit, tij Franz Josefit I në gjuhën një dhe Hercegovinë ka, 1937 nga Lef Nosi. Duket fotoja ka disa ndryshime shqipe. gjithashtu zotërime dhe i qartë që është një foto nga fotoja klasike që njo- Përkthimi lutemi që, me rastin e tjetër. E fotografuar në një him. "Foto të lë përsh- Madhëri! shikimit të çështjes së Ball- kohë të mëvonshme typjen se është marrë nga Shumë të rrezikshme kanit, të merret parasysh mbase. Kjo dëshmon, se origjinali. Ky Akt, që janë këto ditë për ne sh- gjithashtu dhe Shqipëria në dikush e ka pasur në dorë, duket një fletë paksa e qiptarët dhe për atdheun atë mënyrë që ajo të mos pas Lef Nosit dhe e ka fo- vjetër dhe me shenjat e tonë, të cilin të katër shte- dëmtohet, të mos pësojë tografuar. Vitin nuk mund palosjes, nuk i ka të gjitha tet ballkanikë duan që ta humbje tokash, të mbetet VVVargje për Ismail ta zbulojmë hë për hë, por firmat në faqe të parë por, copëtojnë dhe asgjësojnë. e paprekur dhe ti akor- autori i fotos, përmes he- në një shirit letre veças, sh- Ne po bëjmë atë që është dohet një autonomi e gjerë timeve mund të zbulohet, kruhet se prapa janë edhe në fuqinë tonë dhe po i në kuadrin e perandorisë Qemalin e Pavarësinë e përmes tij edhe historia gjashtë firma të tjera, gjë lutemi Perëndisë që Per- osmane. Por, në rast se pas se ku mund të jetë "zh- që të lë përshtypjen se Lef andoria e jonë të mundi luftës kjo perandori nuk dukur" për kaq e kaq vite Nosi, në versionin për 25- armikun dhe të na mbrojë do të jetë në gjendje me që Një poemë e Skiroit për plakun e Vlorës ky dokument me vlerë të vjetorin, i ka vendosur të neve. Fatkeqësisht perspe- të qeverisë mbi Sh- gjitha bashkë. Kjo gjë të lë botuar në “Kuvendi”, 31 mars 1919 pallogaritshme ktivat nuk janë të favor- qipërinë, ne i lutemi me botuar në “Kuvendi”, 31 mars 1919 shpirtërore për sh- të mendosh që ndoshta Akti shme dhe ne po shohim se gjithë zëmrën Madhërisë i Pavarësisë, origjinal, ekz- Giuseppe Schirò faqe 77faqe qiptarët. Kjo foto e zakon- armiku ka okupuar shumë suaj për... faqe 55faqe Giuseppe Schirò ○ ○ ○ ○ iston, në duart e... faqe 88faqe ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ shme në pamje të parë, 14 ARKIVA www.shqiptarja.com E diel, 27 nëntor, 2011 SUPLEMENT JAVOR I LLLETERKEMBIMET SSSEKRETE SekreteSekrete perandorakeperandorake përpër PavarësinëPavarësinë ee ShqipërisëShqipërisë Në labirintet e dokumenteve diplomatike të Perandorisë Habsburge vijon nga faqja 1 ...Sa i përket vitit 1912, ky fond ka (majtas) të dhëna me interes për ngjarje që në Syrja bej mënyrë të drejtpërdrejtë ose të Vlora tërthortë lidhen me kryengritjen e (djathtas) përgjithshme të atij viti, Luftën Ball- Ismail kanike dhe momentin e Shpalljes së Qemali Pavarësisë së Sh- qipërisë. Në këtë kuadër jepen informa- cione interesante për lëvizjet politike të sh- qiptarëve, veprimet Rivaliteti politik kryengritëse në të gjitha trevat sh- mes Syrja bej Vlorës qiptare, shqetësimin e ankthin, veçanërisht në elitën politike sh- dhe Ismail bej Vlorës qiptare për të ardh- men e vendit, përpjek- jet e saj për të siguru- Raport i konsullit Lejhanec nga Vlora për kontin ar mbështetje në Berhtold, ministër i Punëve të Jashtme Austro- radhët e faktorit Marenglen ndërkombëtar, veçanërisht ndër Fu- Hungareze, lidhur me veprimtarinë e Syrja dhe Verli qitë e Mëdha që për momentin ishin Eqrem Vlorës në rivalitet me Ismail Qemalin, për të të pritura pozitivisht ndaj Lëvizjes organizuar një kuvend kombëtar të përgjithshëm në Kombëtare Shqiptare, etj. Dokumentet e zgjedhura, të cilat po ndonjë qytet të Shqipërisë Perëndimore botohen sot për botuesin e gjerë i takojnë nëntorit të vitit 1912 dhe jap- Vlorë, më 13 nëntor 1912 in të dhëna shumë interesante në lidhje me përgatitjet e shqiptarëve për Shumë i nderuari Kont! organizimin e një kuvendi mbarëko- Ish deputeti Syrja bej Vlora i telegrafoi nga Durrësi të dielën, më dt. 10 mbëtar. Ato bëjnë me dije se këto për- të këtij muaji, të birit të tij Eqrem bej Vlorës këtu, se në Tiranë qenkan pjekje nuk lidhen vetëm me inicia- mbledhur përfaqësuesit e të gjithë qyteteve të Shqipërisë së Veriut dhe tivën e Ismail Qemalit dhe bash- bënte pyetjen se deri në ç'shkallë kanë përparuar punimet e konferencës këpunëtorëve të tij, kryesisht në di- [që do të mbahet] në Shqipërinë e Jugut. asporë dhe as vetëm Eqrem beu iu përgjigj atij, se Vlora nuk po arrinte që të merrte dot me mbështetjen e Aus- ndonjë vendim dhe se vetë ai, së bashku me disa delegatë të këtushëm, të tro-Hungarisë për re- Beratit dhe të Elbasanit, do të shkonte së afërmi në Tiranë. Një avokat i alizimin e një Shqipë- këtushëm [i Vlorës] i quajtur Bexhet efendi do të mbledhë njëkohësisht rie autonome ose të dhe personat e besuar të qyteteve të tjerë të Shqipërisë së Jugut si: Tepe- pavarur, edhe pse këta lena, Gjirokastra, Delvina, Përmeti etj. dhe do t'i çojë gjithashtu atje. i vunë vulën ngjarjes Ismail Qemal bej Vlora, rivali politik i Syrja beut, i telegrafoi prej Vjenë së njohur, duke marrë më 9 të këtij muaji, të birit të tij Ethem beut këtu [në Vlorë] se e ardhmja vlerësimet e meritu- e Shqipërisë qenkësh e siguruar dhe bashkatdhetarëve të tij ai u reko- ara. Në konstelacionin mandonte besim, bashkim dhe mbajtjen e rendit. Telegrami u prit me en- e zhvillimeve politike tuziazëm prej pasuesve të tij. U vendos që Ismail Qemal beut t'i dërgohet dhe ushtarake të ko- një mesazh falënderimi, gjë kjo që u bë sot. hës, lëvrijnë edhe një Nga një kopje të telegrameve të fundit po dërgohet këtu ngjitur.