proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY KOBIERZYCE 1 Wrocław, 2014

ZZAŁĄCZNIK NR 11

ANALIZA STANU ŚRODOWISKA

DLA GMINY KOBIERZYCE

proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY KOBIERZYCE 2 Wrocław, 2014

SPIS TRE ŚCI

1. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY KOBIERZYCE ...... 3 1.1 Poło żenie administracyjno – geograficzne ...... 3 1.2 Demografia i sytuacja na rynku pracy ...... 4 1.3 Budowa geologiczna ...... 7 1.4 Zasoby kopalin ...... 7 1.5 Użytkowanie gruntów i liczna gospodarstw ...... 8 1.6 Gleby i ich przeobra żenie ...... 11 1.7 Lasy ...... 14 1.8 Ochrona przyrody i krajobrazu ...... 17 1.9 Obszary Natura 2000 ...... 19 1.10 Wody podziemne i ich jako ść ...... 19 1.11 Wody powierzchniowe i stan ich czysto ści ...... 23 1.11.1 Zagro żenie powodziowe na terenie gminy Kobierzyce ...... 26 1.12 Gospodarka wodno-ściekowa ...... 27 1.13 Warunki klimatyczne i jako ść powietrza ...... 33 1.13.1 Przebieg zmian zanieczyszczenia powietrza ...... 35 1.13.2 Ocena jako ści powietrza ...... 43 1.14 Hałas ...... 45 1.14.1 Program ochrony środowiska przed hałasem ...... 48 1.15 Zaopatrzenie w energi ę elektryczn ą i ciepln ą oraz gaz ...... 72 1.16 System transportowy ...... 74 1.17 Odnawialne źródła energii ...... 78 2. LITERATURA ...... 78 proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY KOBIERZYCE 3 Wrocław, 2014

1. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY KOBIERZYCE

1.1 Poło żenie administracyjno – geograficzne

Gmina wiejska Kobierzyce poło żona jest w centralnej cz ęś ci województwa dolno śląskiego w s ąsiedztwie miasta Wrocławia. Pod wzgl ędem administracyjnym Gmina Kobierzyce wchodzi w skład powiatu wrocławskiego. Obejmuje swym zasi ęgiem 33 wsie zgrupowane w 31 sołectwach, a najwi ększe to: Bielany Wrocławskie, Kobierzyce, Wysoka, Tyniec Mały i Pustków Żurawski. Graniczy od wschodu z gminami Siechnice i Żórawina, od zachodu z gmin ą Sobótka, od południa z gminami Jordanów Śląski i Borów a od północy z gminami Wrocław i K ąty Wrocławskie (północny-zachód). Pod wzgl ędem komunikacyjnym Gmina Kobierzyce poło żona jest w rejonie wielu wa żnych tras: - drogi krajowe nr 5, 8, 35, 98, - autostrada A4, - Obwodnica Autostradowa Wrocławia (S8/A8), - projektowana wschodnia obwodnica autostradowa Wrocławia (nazywana drog ą Bielany- Łany-Długoł ęka), - drogi wojewódzkie nr 346 i 348. Z uwagi na lokalizacj ę, rozwój lokalnej infrastruktury oraz powstanie nowych inwestycji charakter Gminy Kobierzyce zmienił si ę w ostatnich latach z typowo rolniczego na rolniczo-przemysłowy. Gmina stał ą si ę jednocze śnie jednym z najdynamiczniej rozwijaj ących si ę gospodarczo obszarów Dolnego Śląska. Rysunek 1.1 Poło żenie administracyjne Gminy Kobierzyce (źródło: http://mapy.geoportal.gov.pl/)

proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY KOBIERZYCE 4 Wrocław, 2014

Pod wzgl ędem geograficznym, zgodnie z podziałem na jednostki fizyczno- geograficzne (J. Kondracki, 2000) obszar gminy znajduje si ę w zasi ęgu makroregionu Nizina Śląska (316.5), mezoregion Równina Wrocławska (318.53).

Rysunek 1.2 Podział fizjogeograficzny wg J. Kondrackiego

Teren Gminy Kobierzyce ma charakter równinny, przechodz ący miejscami w rze źbę falista lub nieco wy ższe pagórki. Najwy ższy punkt o rz ędnej 194,8 m n.p.m. znajduje si ę w południowej cz ęś ci Gminy, pomi ędzy Pustkowem Wilczkowskim, a Damianowicami. Najni ższy znajduje si ę natomiast w dolinie rzeki Ślęzy, na wschód od Bielan Wrocławskich a jego wysoko ść wynosi 121,1 m n.p.m. Najbardziej urozmaicon ą morfologi ą charakteryzuje si ę południowa i południowo-zachodnia cz ęść Gminy, gdzie deniwelacje terenu dochodz ą od 20 do 45 m.

1.2 Demografia i sytuacja na rynku pracy

Stan liczby ludno ści faktycznie zamieszkałej 1 na terenie gminy Kobierzyce na dzie ń 31.12.2013 wynosił 17 947 mieszka ńców. Na przestrzeni lat 2010 - 2013 liczba ludno ści na obszarze gminy Kobierzyce wzrosła o ponad 1,4 tys. osób (wzrost o prawie 9% w stosunku do roku 2010). Poni ższa tabela oraz wykresy prezentuj ą omawiane dane.

Tabela 1.1 Liczba ludno ści gminy Kobierzyce wg miejsca zamieszkania i płci [GUS] Wyszczególnienie 2010 2011 2012 2013 ogółem 16788 17268 17684 18232 męż czy źni 8149 8367 8579 8855 kobiety 8639 8901 9105 9377

1 Ludno ść faktycznie zamieszkała – ogół osób zameldowanych na pobyt stały w danej jednostce administracyjnej i faktycznie tam zamieszkałych oraz osób przebywaj ących czasowo i zameldowanych w tej jednostce administracyjnej na pobyt czasowy ponad 3 miesi ące [GUS] proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY KOBIERZYCE 5 Wrocław, 2014

Rysunek 1.3 Zmiany liczby ludno ści gminy Kobierzyce w latach 2010 - 2013 [GUS]

20000 18000 16000 14000 12000 ogółem 10000 mężczyźni

8000 18232 17684 17268

16788 kobiety 6000

4000 9377 9105 8901 8855 8639 8579 8367 8149 2000 0 2010 2011 2012 2013

Gęsto ść zaludnienia w gminie Kobierzyce, wg stanu na koniec 2013 r. wynosiła 122 osoby/km 2. Kierunek procesów demograficznych zachodz ących w gminie Kobierzyce wyra ża si ę generalnie we wzro ście zaludnienia, na co składa si ę dodatni przyrost naturalny w analizowanych latach oraz dodatnie saldo migracji.

Tabela 1.2 Przyrost naturalny w gminie Kobierzyce w latach 2010 - 2013 [GUS] Wyszczególnienie 2010 2011 2012 2013 Urodzenia żywe ogółem 210 237 223 207 męż czy źni 99 122 124 112 kobiety 111 115 99 95 Zgony ogółem ogółem 121 112 140 110 męż czy źni 68 60 82 57 kobiety 53 52 58 53 Przyrost naturalny ogółem 89 125 83 97 męż czy źni 31 62 42 55 kobiety 58 63 41 42 proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY KOBIERZYCE 6 Wrocław, 2014

Rysunek 1.4 Przyrost naturalny gminy Kobierzyce w latach 2010 - 2013 [GUS]

250

200

150 Urodzenia żywe Zgony ogółem 237 223

100 210 207 Przyrost naturalny 140 125 121 112

50 110 97 89 83

0 2010 2011 2012 2013

Według Głównego Urz ędu Statystycznego liczba zarejestrowanych osób bezrobotnych w gminie Kobierzyce wzrasta od roku 2011 i na koniec roku 2013 wyniosła 407 osób (ok. 3,4 % mieszka ńców gminy). Wśród osób bezrobotnych wi ęcej znajduje si ę kobiet – ok. 57,6%. Liczba zarejestrowanych osób bezrobotnych waha si ę na przestrzeni lat 2006- 2013, wida ć jednak tendencj ę wzrostow ą.

Tabela 1.3 Liczba osób bezrobotnych w gminie Kobierzyce wg płci w latach 2010-2013 [GUS] Jednostka Wyszczególnienie 2010 2011 2012 2013 miary Bezrobotni zarejestrowani wg płci ogółem osoba 374 349 400 407 męż czy źni osoba 158 150 162 175 kobiety osoba 216 199 238 238

Rysunek 1.5 Liczba osób bezrobotnych w gminie Kobierzyce w latach 2006 - 2013 [GUS]

450

400

350

300

250 ogółem

200 mężczyźni 407 400 374

349 kobiety

150 324 276 265 238 238 235

100 216 199 183 182 175 162 159 158 150 142 50 141 106 93 58 0 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY KOBIERZYCE 7 Wrocław, 2014

1.3 Budowa geologiczna

Obszar Gminy Kobierzyce poło żony jest na styku dwóch du żych jednostek geologicznych: Bloku Przedsudeckiego i Monokliny Przedsudeckiej Blok przedsudecki stanowi obni żona tektonicznie jednostk ę, b ędąca fragmentem metamorficzno-osadowego, głównie staropaleozoicznego okołu sudeckiego. Monoklina Przedsudecka zbudowana jest natomiast z młodszych skonsolidowanych skał permomezozoicznych [14]. Formacje te nie s ą widoczne na powierzchni, gdy ż maskuje je gruba na 100-200 m pokrywa lu źnych osadów trzeciorz ędu i czwartorz ędu. Blok Przedsudecki okolicy Wrocławia buduj ą gnejsy, łupki łyszczykowe, amfibolity, a bardziej na południe gabra i granity. W wi ększo ści s ą to skały silnie zmetamorfizowane wieku paleozoicznego i starsze. Monoklin ę Przedsudeck ą buduj ą zlepie ńce piaskowce, łupki i margle wieku permskiego. Ponad seria permska wyst ępuj ą osady wieku triasowego tworz ące główny element struktury geologicznej okolic Wrocławia. Osady triasu w tym rejonie reprezentowane s ą przez trzy ogniwa dla obszaru gminy Kobierzyce stratygraficzne: pstry piaskowiec, wapien muszlowy i kajper. Osady trzeciorz ędowe zal ęgaj ą na gł ęboko ści od 100 do 160 m, a czwartorz ędu od 0 do 55 m. Skały trzeciorz ędu s ą prawie wył ącznie drobnoziarniste: iły szare, zielone i płomieniste. W śród iłów wyst ępuj ą cz ęsto wkładki przewa żnie drobnych i cz ęsto pylastych piasków, a sporadycznie pokłady miocenskich w ęgli brunatnych. W stropowej cz ęś ci trzeciorz ędu (pliocen) wyst ępuj ą żwiry i piaski tzw. serii Gozdnicy. Czwartorz ęd rejonu Wrocławia tworz ą dwie formacje skalne. Pierwsza, zwi ązana jest ze zlodowaceniem plejstocenskim i obejmuje kompleks glin morenowych z przewarstwieniami piasków i żwirów. Drugi zespól skalny to seria rzecznych wirów i piasków sformowany w kilku cyklach rozwojowych systemu rzecznego Odry.

1.4 Zasoby kopalin

Gmina Kobierzyce nie posiada bogatych zasobów surowców mineralnych. Na jej terenie zlokalizowane są jedynie zło ża kruszyw naturalnych. Poni żej przedstawiono charakterystyk ę poszczególnych złó ż, wyst ępuj ących na terenie gminy. Na mapie pokazane zostały ich zasi ęgi. Na terenie Gminy Kobierzyce udokumentowano nast ępuj ące aktualne zło ża [15, zweryfikowano na podst. portalu MIDAS (Pa ństwowy Instytut Geologiczny)]: - zło że Szczepankowice (dz. ew. 15) o powierzchni 16800 m 2 - kruszywa naturalne (piasek), - zło że Szczepankowice II (dz. ew. 10, 11, 12, 13) o powierzchni 18978 m 2 - kruszywa naturalne (piasek), - zło że Rolantowice IA (dz. dz. 188/8, 117/1, 99/2) o powierzchni 100608 m 2 - kruszywa naturalne (piasek).

proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY KOBIERZYCE 8 Wrocław, 2014

Rysunek 1.6 Zasoby złó ż kopalin wyst ępuj ących na terenie gminy Kobierzyce, wg PIG (MIDAS)

Szczepankowice

Rolantowice

1.5 Użytkowanie gruntów i liczna gospodarstw

Gmina Kobierzyce zajmuje powierzchni ę 14 911 ha, z czego zdecydowan ą wi ększo ść stanowi ą u żytki rolne. Szczegółowe zestawienie zbiorcze u żytkowania gruntów na terenie Gminy (stan na 31.12.2013 r. według UGK) przedstawia poni ższa tabela oraz wykres.

Tabela 1.4 Użytkowanie gruntów na terenie Gminy Kobierzyce - stan na 31.12.2013 r. [dane UGK]

Powierzchnia Udział gruntów Lp. Rodzaj gruntów w ha w % Grunty orne, ł ąki, pastwiska, 1 9541 63,99 sady- osoby fizyczne Grunty zabudowane i pozostałe – 2 395 2,65 osoby fizyczne 3 Lasy-osoby fizyczne 47 0,31 4 Grunty orne- osoby prawne 2757 18,49 5 Łąki, pastwiska – osoby prawne 75 0,50 6 Sady-osoby prawne 1 0,01 7 Rowy- osoby prawne 4 0,03 Użytki zabudowane - osoby 8 19 0,13 prawne 9 Zadrzew.- osoby prawne 7 0,05 Pozostałe grunty orne, ł ąki, 10 pastwiska, sady i u żytki 30 0,20 zabudowane - osoby prawne 11 Lasy - osoby prawne 313 2,10 12 Grunty pozostałe pod zabudow ą 458 3,07 Grunty pozostałe zabudowane 13 648 4,34 pod działalno ść 14 Grunty pod wodami 3 0,02 Pozostałe grunty (drogi, wody i 15 613 4,11 inne) Razem 14911 100 proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY KOBIERZYCE 9 Wrocław, 2014

Rysunek 1.7 Wykres u żytkowania gruntów na terenie Gminy Kobierzyce - stan na 31.12.2013 r. [dane UGK]

[dane UGK, stan na 31.12.2013 r.] Użytkowanie gruntów, %

63,99

Grunty orne, łąki, pastwiska, sady- osoby fizyczne Grunty orne- osoby prawne Grunty pozostałe zabudowane pod działalność Grunty pozostałe pod zabudową Grunty zabudowane i pozostałe – osoby fizyczne 18,49 Lasy - osoby prawne Pozostałe grunty 5,36 4,34

2,10 2,65 3,07

Tabela 1.5 Zmiany u żytkowania gruntów rolnych wg. Powszechnego Spisu Rolnego, GUS 2002,2010

Powierzchnia Lp. Rodzaj gruntów w ha 2002 2010 1 grunty ogółem 13590,14 10972,63 2 użytki rolne ogółem 13053,57 10663,68 3 użytki rolne w dobrej kulturze 12812,18 10456,24 4 pod zasiewami 12524,05 10216,86 grunty ugorowane ł ącznie 5 28,81 28,50 z nawozami zielonymi 6 sady ogółem 54,38 43,46 7 łąki trwałe 151,68 143,07 8 pastwiska trwałe 35,33 5,27 9 lasy i grunty le śne 78,34 71,91

Analizuj ąc wyniki zmian u żytkowania gruntów rolnych pomi ędzy rokiem 2002 i 2010 nale ży zauwa żyć, i ż generalnie 84,2% stanowi ą użytki rolne (12 508 ha) a struktura użytków rolnych została zachowana. Tendencj ą jest natomiast zmniejszanie si ę ilo ści gruntów rolnych - obni żenie powierzchni z ok. 13590 ha do 10973 ha (19 %). Zauwa żyć mo żna tak że znaczne zmniejszenie gruntów pod pastwiska co koreluje ze zmniejszeniem ilo ści hodowanego bydła ogółem (obsada ta zmniejszyła si ę ponad trzydziestokrotnie na przestrzeni lat 1996-2008).

proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY KOBIERZYCE 10 Wrocław, 2014

Rysunek 1.8 Wykres zmian u żytkowania gruntów rolnych wg. Powszechnego Spisu Rolnego, GUS 2002,2010

100000 [ha] 13590,14 13053,57 12812,18 12524,05 10972,63 10663,68 10456,24 10216,86 10000

1000 151,68 143,07 78,34 71,91 100 54,38 43,46 28,81 35,33 28,5

10 5,27

1 Rok 2002 Rok 2010

grunty ogółem użytki rolne ogółem użytki rolne w dobrej kulturze pod zasiewami grunty ugorowane ł ącznie z nawozami zielonymi sady ogółem łąki trwałe pastwiska trwałe lasy i grunty le śne

proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY KOBIERZYCE 11 Wrocław, 2014

1.6 Gleby i ich przeobra żenie

Na terenie Gminy Kobierzyce przewa żają gleby dobre i bardzo dobre. Stwarza to dobre warunki do uzyskiwania wysokich efektów w produkcji rolniczej. Warto ść u żytkowa gleb okre ślana jest poprzez klasyfikacj ę bonitacyjn ą. Najwi ększy procent gruntów ornych (43,7 %) znajduje si ę w klasie III. Szczegółowa klasyfikacja bonitacyjna gleb gminy przedstawia si ę nast ępuj ąco [14]: − gleby bardzo dobre (I, II klasa) – 41,5 %, − gleby dobre (III klasa) – 43,7 %, − gleby średnie (IV klasa) – 12,9 %, − gleby słabe (V, VI klasa) – 1,0 %.

Tabela 1.6 Udział gruntów w klasach bonitacyjnych stan na rok 2008 [15]

Grunty orne Użytki zielone Klasa Powierzchnia Klasa Powierzchnia bonitacyjna zaj ęta [%] bonitacyjna zaj ęta [%] I 6,5 I 1,7 II 35,0 II 25,8 III 43,7 III 51,0 IV 12,9 IV 16,4 V 1,0 V 4,2 VI 0,0 VI 0,8

Z jako ści ą gleb zwi ązana jest ich przydatno ść rolnicza. Gleby najlepsze to gleby kompleksów pszennego dobrego i bardzo dobrego. Na terenie Gminy a ż ok. 58,4 % całkowitej powierzchni gruntów ornych stanowi ą gleby pszenne [15].

Dobre warunki glebowe sprawiaj ą, że wiod ącym kierunkiem działalno ści rolniczej jest produkcja ro ślinna. W strukturze zasiewów dominuj ą zbo ża a du że znaczenie maj ą tak że uprawy przemysłowe. W województwie dolno śląskim Gmina Kobierzyce jest licz ącym si ę producentem zbó ż, buraków cukrowych, rzepaku i ziemniaków. Kierunek hodowlany jest mniej rozwini ęty i ma mniejsze znaczenie w gospodarce i produkcji rolniczej Gminy.

W strukturze zasiewów od wielu lat najwi ększy odsetek zajmuj ą uprawy zbo żowe. Według powszechnego spisu rolnego z 2010 r. zajmuj ą one 74,7% ogólnej powierzchni zasiewów. Kolejn ą pozycj ę w strukturze zasiewów zajmuj ą ro śliny okopowe (11,2%). Wśród upraw zbo żowych dominuje uprawa pszenicy, która stanowi 58,4% upraw zbo żowych (tj. 5 050 ha), drugie miejsce zajmuj ą uprawy kukurydzy na ziarno – 35% (3 027 ha). Pozostałe zbo ża i mieszanki stanowi ą zaledwie 6,6%. W przypadku powierzchni zasiewów pszenicy mo żna zaobserwowa ć cykliczne spadki i wzrosty powierzchni uprawy. Dla przykładu powierzchnia uprawy pszenicy w 2002 r. wzrosła do 5 844 ha z poziomu 5 002 ha w 1997r., by ju ż w 2008 roku osi ągn ąć wynik ni ższy, tj. 5 621 ha. Ro śliny przemysłowe uprawiane w Gminie to przede wszystkim rzepak i rzepik 1194 ha, czyli 10,3% (w 1997r. zajmował 256 ha).

Produkcja owoców na terenie gminy prowadzona jest przez gospodarstwa indywidualne na obszarze ok. 118 ha, co stanowi ok. 1 % ogólnej powierzchni upraw. Wiod ącymi gatunkami owoców w prowadzonych uprawach sadowniczych s ą jabłka, brzoskwinie, śliwy, czere śnie i porzeczki. Na terenie Kobierzyce siedzib ę ma przedsi ębiorstwo hodowli ro ślin, „Małopolska Hodowla Ro ślin" (wcze śniej działaj ąca jako Nasiona Kobierzyc Sp. z o.o.), które od 1945 r. proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY KOBIERZYCE 12 Wrocław, 2014

prowadzi hodowl ę nowych odmian i wytwarza nasiona kukurydzy oraz pszenicy. Działalno ść firmy jest całkowicie podporz ądkowana potrzebom rolnictwa. Aktualnie prace hodowlane prowadzone s ą w 3 o środkach hodowlanych zlokalizowanych na terenie Województwa Dolno śląskiego: - Kobierzyce - Dział Hodowli Kukurydzy, - Pustków Żurawski - Dział Hodowli Pszenicy, - Henryków - Dział Hodowli Pszenicy.

Gleby Gminy Kobierzyce są w ró żnym stopniu zanieczyszczone przede wszystkim metalami ci ęż kimi, co jest zwi ązane ze zorganizowan ą i niezorganizowan ą emisj ą pyłów i gazów, głównie wskutek rozwoju przemysłowego, transportu samochodowego, zanieczyszcze ń transregionalnych powietrza i innych. Innymi źródłami zanieczyszcze ń gleb s ą: − ścieki komunalne, które zawieraj ą detergenty oraz drobnoustroje chorobotwórcze; − niewła ściwa działalno ść rolnicza, co wi ąż e si ę z przedostawaniem zanieczyszcze ń pochodz ących z u żytych w nadmiarze nawozów mineralnych, organicznych oraz sztucznych do gleb i gruntów, a tak że środków ochrony ro ślin; − rozwój transportu i dróg komunikacyjnych i zanieczyszczenia gleby w pobli żu dróg, które zawieraj ą zwi ększone ilo ści niebezpiecznych zwi ązków ołowiu i azotu lub azotanów oraz zasolenie gruntów w wyniku posypywania dróg sol ą.

Jako ść gleb u żytkowanych rolniczo Ocena jako ści gleb u żytkowanych rolniczo przeprowadzana jest w cyklach 5-letnich przez IUNG Puławy oraz w ramach bada ń prowadzonych przez Okr ęgow ą Stacj ę Chemiczno-Rolnicz ą z siedzib ą we Wrocławiu. Zakwaszenie gleb jest powszechnym procesem naturalnym pot ęgowanym przez czynniki antropogeniczne. Powodem zakwaszenia gleby s ą: procesy geologiczne i glebotwórcze zachodz ące w glebie, ubytki wapnia i innych jonów zasadowych z gleby wskutek ich wymywania, pobieranie wapnia przez ro śliny, działanie nawozów fizjologicznie kwa śnych, działanie ró żnego rodzaju kwa śnych opadów przemysłowych, niektóre procesy naturalne zachodz ące w glebie. Znaczny wpływ na zakwaszenie gleb ma działalno ść człowieka i to równie ż w aspekcie działania „pozytywnego” poprzez regulowanie odczynu na drodze wapnowania gleb jak i „negatywnego”, poprzez zwi ększanie kwasowo ści. Odczyn gleb wyra żany jest w jednostkach pH. Zgodnie z Polsk ą Norm ą wyró żnia si ę pi ęć przedziałów odczynu: - bardzo kwa śny < 4,5 - kwa śny 4,6 – 5,5 - lekko kwa śny 5,6 – 6,5 - oboj ętny 6,6 – 7,2 - zasadowy > 7,3

Procentowy udział poszczególnych klas odczynu informuje o stanie zakwaszenia gleb. Odczyn stanowi pierwsze z podstawowych kryteriów okre ślaj ących potrzeby wapnowania. Potrzeby wapnowania s ą bezpo średni ą wskazówk ą ilo ściowego stosowania nawozów wapniowych. Wyniki dotycz ące odczynu gleb i potrzeby ich wapnowania w powiecie wrocławskim przedstawione zostały na stronie Okr ęgowej Stacji Chemiczno- Rolnicz ą z siedzib ą we Wrocławiu:

proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY KOBIERZYCE 13 Wrocław, 2014

Tabela 1.7 Odczyn oraz potrzeby wapnowania gleb u żytkowanych rolniczo w powiecie wrocławskim w latach 2009-2012 - % przebadanych próbek glebowych [29]

Odczyn - pH Potrzeby wapnowania do 4,5 4,6-5,5 5,6-6,5 6,6-7,2 pow. 7,2 bardzo lekko kwa śny oboj ętny zasadowy konieczne potrzebne wskazane ograniczone zb ędne kwa śny kwa śny % % % % % % % % % %

5 19 34 24 18 18 15 19 18 30

W badanych glebach przewa ża odczyn lekko kwa śny (34%) i oboj ętny (24%) badanych gleb. Natomiast gleby o odczynie b. kwa śnym i kwa śnym wyst ępuj ą tylko na 24 % przebadanych gleb. Jak wynika z przedstawionych danych, u żytki rolne na terenie gminy Kobierzyce są lekko kwa śne lub oboj ętne na znacznej powierzchni. W trybie pilnym wapnowania wymaga ponad jedna trzecia obj ętych badaniami gleb. Wapnowanie na tych obszarach powinno by ć potraktowane jako zabieg podstawowy i niezb ędny w produkcji ro ślinnej nastawionej na uzyskiwanie wysokich ilo ściowo i jako ściowo plonów. O kondycji i potrzebach nawo żenia gleb u żytkowanych rolniczo świadczy równie ż zawarto ść podstawowych zwi ązków mineralnych fosforu, potasu i magnezu. Wyniki dotycz ące zawarto ści ww. składników w glebach powiatu wrocławskiego przedstawione zostały na stronie Okr ęgowej Stacji Chemiczno-Rolnicz ą z siedzib ą we Wrocławiu:

Tabela 1.8 Zawarto ść przyswajalnego fosforu, potasu i magnezu w glebach u żytkowanych rolniczo w powiecie wrocławskim w latach 2009-2012 - % przebadanych próbek glebowych [29]

Zawarto ść fosforu Zawarto ść potasu Zawarto ść magnezu bardzo bardzo bardzo bardzo bardzo bardzo niska średnia wysoka niska średnia wysoka niska średnia wysoka niska wysoka niska wysoka niska wysoka % % % % % % % % % % % % % % %

5 14 20 17 44 5 14 40 18 23 9 17 32 23 19

Zawarto ść fosforu w przebadanych glebach powiatu kształtuje si ę na poziomie zawarto ści bardzo wysokiej (44%) i średniej (20%). Gleby ubogie w fosfor (zawarto ść fosforu bardzo niska i niska) obejmuj ą 19% przebadanych gleb i s ą to gleby wymagaj ące uzupełnienia tym makroskładnikiem. Zawarto ść potasu w przebadanych glebach powiatu kształtuje si ę na poziomie zawarto ści średniej (40%) i bardzo wysokiej (23%). Gleby ubogie w potas obejmuj ą obszar 19%. W przypadku magnezu najwy ższy procent badanych gleb wykazuje średni ą zawarto ść (32%) i wysok ą (23%), natomiast 26% badanych gleb wykazuje zawarto ść bardzo nisk ą i nisk ą. S ą to gleby wymagaj ące pilnego uzupełnienia magnezu poprzez wapnowanie wapnem magnezowym lub stosowanie innych nawozów zawieraj ących w swoim składzie magnez. Poni ższy wykres prezentuje wyniki zawarte w tabelach. proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY KOBIERZYCE 14 Wrocław, 2014

Rysunek 1.9 Odczyn, potrzeby wapnowania oraz zawarto ść zw. mineralnych w glebach użytkowanych rolniczo w powiecie wrocławskim w latach 2009-2012 - % przebadanych próbek gleb [29]

100% b. niska b. niska b. niska zasadowy 90% niska niska zb ędne niska 80%

70% oboj ętny średnia

średnia 60% ograniczone średnia wysoka 50% wskazane 40% lekko kwa śny

30% wysoka wysoka potrzebne b. wysoka 20% kwa śny b. wysoka 10% konieczne b. wysoka

bardzo kwa śny 0% Odczyn [pH] Potrzeby Fosfor (P2O5) Potas (K2O) Magnez (Mg) wapnowania

W 2006 roku na zlecenie Gminy Kobierzyce Okr ęgowa Stacja Chemiczno-Rolnicza we Wrocławiu przeprowadziła badania gleb u żytkowanych rolniczo na zawarto ść makroelementów (fosforu, potasu i magnezu) oraz warto ści pH, z wyliczeniem zalecanej dawki wapna na 1 ha przebadanej powierzchni użytków rolnych. Przebadano ogółem 278 gospodarstw rolnych (powierzchnia 3256,00 ha) oraz pobrano 1859 próbek glebowych. Na terenie Gminy przewa żały gleby o odczynie zasadowym (27%), lekko kwa śnym (26 %) i kwa śnym (24 %). W przedziale gleb od bardzo kwa śnych do lekko kwa śnych znajdowało si ę 55 % badanych gleb. Potrzeby wapnowania (konieczne, potrzebne i wskazane) okre ślono dla 54 % przebadanych u żytków rolnych.

1.7 Lasy

Lasy i grunty le śne, których obszar wynosi ok. 391 ha (GUS, stan na koniec 2013 r.), stanowi ą ok. 2,6% powierzchni gminy. Wska źnik lesisto ści dla województwa dolno śląskiego wynosi ok. 29%, dla powiatu za ś ok. 12%, tak wi ęc gmina jest bardzo uboga na tle regionu pod wzgl ędem lesisto ści. W strukturze własno ści zdecydowanie przewa żaj ą lasy pa ństwowe nale żą ce do Nadle śnictwa Mi ękinia. Zdecydowana wi ększo ść , bo ponad 77% stanowi ą lasy b ędące własno ści ą Skarbu Pa ństwa zarz ądzane przez Regionaln ą Dyrekcj ę Lasów Pa ństwowych. Udział prywatnych gruntów le śnych w powierzchni ogólnej gruntów le śnych na terenie gminy wynosi ponad 14 %. Znajduj ąca si ę na kolejnej stronie tabela charakteryzuje powierzchni ę gruntów le śnych oraz powierzchni ę zalesie ń w latach 2010 – 2013, w podziale na formy własno ści, wg danych GUS. Zgodnie z geobotanicznym podziałem Śląska, obszar Gminy nale ży do prowincji Ni żowo-Wy żynnej, dział Bałtycki, poddział Pas Kotlin Podgórskich, kraina Kotlina Śląska, okr ęg Nizina Śląska, podokr ęg Równina Chojnowsko- Legnicko-Wrocławska. proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY KOBIERZYCE 15 Wrocław, 2014

W zespołach le śnych dominuj ą lasy świe że oraz gr ądy środkowoeuropejskie formy ni żowej. W obu tych zbiorowiskach drzewostan buduj ą: d ęby -szypułkowy i bezszypułkowy, lipa drobnolistna, grab zwyczajny i niewielka domieszka świerka pospolitego Niektóre fragmenty omawianych lasów nale żą do podgórskiej dąbrowy acydofilnej. Nad rzeka Ślęzą i jej dopływami wyst ępuj ą ł ęgi jesionowo-wi ązowe. Drzewostan składa si ę tam głównie z wi ązów pospolitych i d ębów szypułkowych. Domieszk ę tworz ą: olsza czarna, wi ąz górski i klon polny Najwi ększe obszary zalesione znajduj ą si ę w zachodniej cz ęś ci gminy, mi ędzy Krzy żowicami i Królikowicami w okolicy Szczepankowic - we wschodnim rejonie gminy [14]. Nawet niewielkie kompleksy le śne stanowi ą o walorach przyrodniczych terenu gminy, kształtuj ą one zarazem warunki: wodne w odniesieniu do wyst ępowania pierwszego poziomu wodono śnego, stanu wód powierzchniowych i ich zasilania, klimatu lokalnego w zakresie wilgotno ści powietrza, anemometrii, termiki, wzbogacania powietrza w fitoncyty, pełni ąc zarazem funkcje wodochronne i glebochronne. W tabeli poni żej zestawiono dost ępne w GUS dane dotycz ące gospodarki le śnej oraz pozostałych terenów zielonych na obszarze Gminy Kobierzyce, w podziale na poszczególne formy własno ści, w latach 2010 - 2013 r. Jak wynika z przedstawionych danych, nie odnotowano w tym okresie istotnych zmian całkowitej lesisto ści obszaru. Tabela 1.9 Powierzchnia gruntów le śnych i terenów zieleni, a tak że zalesie ń w latach 2010-2013, w podziale na formy własno ści [wg GUS]

2010 2011 2012 2013

Lasy i grunty le śne ogółem ha 387,6 382,8 389,8 391,33 lasy ogółem ha 382,6 377,8 385,2 386,66 grunty le śne publiczne ogółem ha 326,6 327,4 333,8 335,3 grunty le śne publiczne Skarbu Pa ństwa ha 323,2 324 330,4 331,9 grunty le śne publiczne Skarbu Pa ństwa w zarz ądzie Lasów Pa ństwowych ha 296,4 296,4 303,1 303,12 grunty le śne prywatne ha 61,0 55,4 56,0 56,0 lesisto ść w % % 2,6 2,5 2,6 2,6 Powierzchnia gruntów niele śnych zalesionych i przeznaczonych do zalesienia zalesienia ogółem ha 0 0,9 0 0 zalesienia lasy publiczne ogółem ha 0 0,8 0 0 zalesienia lasy publiczne Skarbu Pa ństwa ha 0 0,8 0 0 zalesienia lasy publiczne Skarbu Pa ństwa w zarz ądzie Lasów Pa ństwowych ha 0 0,8 0 0 zalesienia lasy prywatne ogółem ha 0 0,1 0 0 grunty niele śne przeznaczone do zalesienia ogółem ha 0 0 8,3 8,32 grunty niele śne przeznaczone do zalesienia w zarz ądzie Lasów Pa ństwowych ha 0 0 8,3 8,32 proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY KOBIERZYCE 16 Wrocław, 2014

Rysunek 1.10 Zmiany powierzchni gruntów le śnych, w podziale na formy własno ści w latach 2010 – 2013 [wg danych GUS]

[ha] 500

400

300

200

100

0 2010 2011 2012 2013 ogółem lasy ogółem grunty le śne publiczne Skarbu Pa ństwa w zarz ądzie Lasów Pa ństwowych grunty le śne prywatne

Zgodnie z danymi publikowanymi przez GUS, w latach 2010 – 2013 zalesiono w sumie tylko ok. 0,9 ha. Około 90 % zalesionych w ci ągu 4 lat gruntów stanowi ą grunty publiczne. Nasadzenia były dokonywane tylko w roku 2011. Rysunek 1.7 Zalesienia, w podziale na formy własno ści w latach 2010 – 2013 [wg danych GUS]

[ha] [%] 3,0 1,4 2,8 1,2 2,6 1 2,4 2,2 0,8 2,0 0,6 1,8 0,4 1,6 1,4

0,2 zalesień brak zalesień brak brak zalesień brak 1,2 0 1,0 2010 2011 2012 2013

zalesienia ogółem zalesienia lasy publiczne ogółem zalesienia lasy publiczne Skarbu Pa ństwa w zarz ądzie Lasów Pa ństwowych zalesienia lasy prywatne ogółem lesisto ść w %

Na obszarze gminy Kobierzyce do najwi ększych zagro żeń lasów natury abiotycznej nale żą emisje przemysłowe. Wśród zagro żeń biotycznych nale ży wymieni ć szkodniki owadzie i grzyby. W chwili obecnej lasy te s ą zdegradowane w stopniu średnim. Po średnim zagro żeniem dla lasów jest degradacja u żytków rolnych z nimi s ąsiaduj ących. Przyczyn ą zakwaszenia tych gleb s ą zarówno czynniki naturalne, (procesy glebotwórcze, warunki klimatyczne, rozkład materii organicznej itp.) oraz w wi ększym czynniki antropogeniczne, zwłaszcza intensywne stosowanie nawozów azotowych oraz wody powierzchniowe i podziemne zanieczyszczane ściekami bytowymi i przemysłowymi.

proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY KOBIERZYCE 17 Wrocław, 2014

1.8 Ochrona przyrody i krajobrazu

Gmina Kobierzyce nie wyró żnia si ę szczególnymi warunkami przyrodniczymi i krajobrazowymi. Na obszarze Gminy nie znajduj ą si ę obszarowe formy ochrony przyrody typu parki krajobrazowe, rezerwaty i obszaru chronionego krajobrazu. O odległo ści ok. 2 km od środowo-zachodniej cz ęś ci Gminy znajduje si ę Park Krajobrazowy "Dolina Bystrzycy", a od południowego zachodu Ślęż ański Park Krajobrazowy (odległo ść ok. 5 km). Na obszarze Gminy Kobierzyce zinwentaryzowano ponad dwadzie ścia gatunków ro ślin chronionych. Wśród gatunków ro ślin obj ętych całkowit ą ochron ą wyró żniamy: bluszcz pospolity, grzyb sromotnik bezwstydny, barwinek pospolity oraz rodzina storczykowatych ( listera jajowata, storczyk szerokolistny). Do najcz ęś ciej wyst ępuj ących ro ślin pod ochron ą cz ęś ciow ą nale żą natomiast kalina koralowa i konwalia majowa. Świat zwierz ęcy, jest typowy dla nizinnych obszarów kraju. Poniewa ż Gmina ma charakter rolniczy brakuje na jej obszarze odpowiednich siedlisk dla wi ększo ści gatunków ssaków. Nale ży tutaj wyró żni ć nast ępuj ące gatunki ssaków: - kret, - je ż zachodni, - ryjówka aksamitna, - rz ęsorek rzeczek, - kuna domowa, - gronostaj, - łasica łaska. Ssaki drapie żne s ą spotykane pojedynczo lub w niewielkiej liczbie na terenie całej Gminy, lub tylko w kilku stanowiskach. Na obszarze gminy Kobierzyce skatalogowano w inwentaryzacji przyrodniczej kilkana ście stanowisk fauny chronionej (głównie bocian biały oraz nietoperze: mroczek pó źny, nocki: rudy, brunatny, Brandta i w ąsatek). Na terenie gminy w parku w Kobierzycach, w lesie mieszanym na południe od Wierzbic, w zaro ślach na północ od Ty ńca nad Ślężą , na polach na północ od Pustkowa Żurawskiego stwierdzono wyst ępowanie kilku gatunków chronionych owadów tj. chrz ąszcze, motyle i błonkówki. Ichtiofauna Gminy jest wyj ątkowo uboga i od dawna jej skład jest uwarunkowany małymi rozmiarami cieków i znacznym zanieczyszczeniem wód. W rzekach Gminy (głównie Ślęż a) stwierdzono wyst ępowanie 12 gatunków ryb. Na omawianym obszarze stwierdzono tak że wyst ępowanie 72 chronionych gatunków awifauny w tym gatunki pospolite i gatunki rzadsze. W Gminie ustanowiono 2 pomniki przyrody żywej w tym jeden składaj ący si ę z grupy 12 drzew (d ęby szypułkowe) oraz 15 parków i zespołów parkowych podlegaj ących ochronie prawnej. Ich wykaz przestawiony jest w tabelach poni żej. Wśród obszarów obj ętych ochron ą prawn ą wymieni ć ponadto nale ży: − Główny Zbiornik Wód Podziemnych Nr 319, − Strefy bezpo średniej i po średniej ochrony uj ęć wód do celów komunalnych, − Chronione grunty rolne wysokich klas bonitacyjnych, stanowi ące znacz ącą wi ększo ść ogólnej powierzchni u żytków rolnych, − Lasy ochronne, zwłaszcza wodochronne, proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY KOBIERZYCE 18 Wrocław, 2014

Rysunek 1.12 Poło żenie Gminy Kobierzyce na tle chronionych obszarów [źródło mapy:geoportal.gov.pl]

Park Krajobrazowy "Dolina Bystrzycy"

Ślęż ański Park Krajobrazowy

Tabela 1.5 Wykaz pomników przyrody na terenie gminy Kobierzyce [dane wg RDO Ś we Wrocławiu, stan na 11.06.2014 r.]

Opis pomnika Obr ęb Nr działki Opis Forma L.p. Miejscowo ść przyrody ewidencyjny ewidencyjnej lokalizacji własno ści Wi ąz szypułkowy (Ulmus laevis ), o Posesja obwodzie 562 cm, prywatna, na wysoko ść 28 m, podwórku do pierwszego działki przy ul. Bielany Własno ść 1. konara 6 m, 0001 136/1 Wrocławskiej Wrocławskie prywatna rozpi ęto ść korony 31 w 14 m. Korona miejscowo ści foremna. Bielany Przybli żony wiek Wrocławskie 340 lat. Przy drodze z Wła ściciel - Krzy żowic do Skarb Pa ństwa, Grupa 12 drzew Nowin na władaj ący - Dąb szypułkowy terenie le śnym Pa ństwowe 2. (Quercus robur), Krzy żowice 0026 110 - skraj lasu Gospodarstwo w wieku ok. 280- li ściastego, od Le śne Lasy 300 lat płd. szosa, Pa ństwowe le śnictwo Nadle śnictwo Krzy żowice Mi ękinia proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY KOBIERZYCE 19 Wrocław, 2014

Tabela 1.6 Wykaz parków na terenie gminy Kobierzyce [dane wg UGK]

Lp. Miejscowo ść Typ zespołu/Parku

1. Królikowice zespół parkowo-le śny 2. Kobierzyce zespół parkowy 3. Tyniec Mały zespół parkowo-le śny 4. Magnice zespół parkowy 5. Pełczyce zespół parkowy 6. Biskupice Podgórne zespół pałacowo-parkowy 7. Cieszyce zespół pałacowo-parkowy 8. Królikowice park dworski 9. Krzy żowice park pałacowy 10. Pustków Wilczkowski zespół pałacowo-parkowy

11. Pustków Żurawski zespół pałacowo-parkowy

12. Racławice Wielkie Park pałacowy

13. Solna zespół pałacowo-parkowy

14. Szczepankowice Park pałacowy 15. Ślęza park

1.9 Obszary Natura 2000

Europejska Sie ć Ekologiczna Natura 2000 jest systemem ochrony zagro żonych składników ró żnorodno ści biologicznej kontynentu europejskiego, wdra żanym od 1992 r. w sposób spójny pod wzgl ędem metodycznym i organizacyjnym na terytorium wszystkich pa ństw członkowskich Unii Europejskiej. Idea sieci opiera si ę na zało żeniu, że dla ochrony ró żnorodno ści biologicznej pa ństw członkowskich nale ży stworzy ć system ostoi umo żliwiaj ących przetrwanie zagro żonym gatunkom oraz siedliskom. Dla realizacji tego celu wdra żane s ą dwa akty prawne UE: dyrektywa „ptasia” (79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979 roku w sprawie ochrony dzikich ptaków ) oraz dyrektywa „siedliskowa” (zwana równie ż habitatow ą, 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 roku w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory ). Dyrektywy te zobowi ązuj ą sygnatariuszy do utworzenia „ostoi” w miejscach wyst ępowania wa żnych populacji gatunków lub siedlisk wymienionych w zał ącznikach do tych dyrektyw. Na terenie Gminy Kobierzyce nie wyst ępuj ą obszary Natura 2000. Najbli ższy z nich - PLH020073 Ludów Śląski znajduje si ę w odległo ści ok. 3,5 od południowo-wschodnich granic Gminy.

1.10 Wody podziemne i ich jako ść

Warunki hydrogeologiczne obszaru gminy s ą odbiciem budowy geologicznej tego rejonu. Według Mapy Hydrogeologicznej Polski w skali 1:200000 gmina Kobierzyce poło żona jest w Regionie Przedsudeckim, podregionie średzko-otmuchowskim oraz podregionie przedsudeckim. Granica pomi ędzy tymi podregionami przebiega od Sobótki proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY KOBIERZYCE 20 Wrocław, 2014

przez Kunów, na północny-wschód od Nasławic, przez Damianowice, Dobkowice, Budziszów i Pustków Wilczkowski. W podregionie średzko-otmuchowskim pierwszy poziom wodono śny wyst ępuje zwykle w utworach trzeciorz ędu, rzadziej czwartorz ędu. W utworach czwartorz ędu wyst ępuje przewa żnie na gł ęboko ści od kilku do około 30 m, przy czym jest ograniczony zwykle do dolin rzecznych. Wyst ępuje w nim zwierciadło swobodne lub pod słabym ci śnieniem. Wydajno ści z uj ęć zazwyczaj 30-70 m 3/h. W utworach trzeciorz ędu wyst ępuj ą zwykle 2-4 warstwy wodono śne na bardzo zró żnicowanych gł ęboko ściach (od kilku do 150 m) Wydajno ści z uj ęć zwykle mieszcz ą sie w przedziale 10 - 70 m3/h. W podregionie podsudeckim wyst ępuj ą wody szczelinowe w skałach krystalicznych wieku paleozoik - prekambr, przewa żnie na gł ęboko ści do 50 m. Zwierciadło płytszych stref jest swobodne, natomiast gł ębiej ma charakter naporowy. Niekiedy obserwowane s ą samo wypływy z uj ęć . Wydajno ści s ą bardzo zró żnicowane, nie przekraczaj ą jednak zwykle 80 m 3/h przy depresji osi ągaj ącej nawet kilkadziesi ąt metrów. W dolinach rzek oraz w dolinach kopalnych wyst ępuj ą wody porowe w utworach czwartorz ędowych, na bardzo zró żnicowanych gł ęboko ściach (kilka do kilkudziesi ęciu metrów). Ich zwierciadło jest zazwyczaj swobodne. Wydajno ści z uj ęć mieszcz ą sie zwykle w przedziale 5-20 m3/h. Na opracowywanym terenie wyst ępuje całkowita izolacja pierwszego poziomu użytkowego. Wi ększa cz ęść obszaru posiada wody dobrej jako ści, nie wymagaj ące uzdatniania. Prostego uzdatniania wymagaj ą wody podziemne poziomów użytkowych wyst ępuj ących na południowy-wschód od Pustkowa Wilczkowskiego, Szczepankowic, Wilczkowa i na wschód od Ksieginic. Pierwsze zwierciadło wód podziemnych zalega na gł ęboko ści do 5 m w dolinie Ślęzy oraz w szeregu obni żeń terenowych. Na wi ększej cz ęś ci terenu Gminy zwierciadło to znajduje sie na gł ęboko ści 5-20m, a od okolic na zachód od Pustkowa Wilczkowskiego, przez Cieszyce po Królikowice, zalega nawet gł ębiej. Północno-zachodnia cz ęść Gminy poło żona jest w zasi ęgu Głównego Zbiornika Wód Podziemnych GZWP-319 Subzbiornik Prochowice-Środa Śląska [2]. Zbiornik obejmuje tereny wsi Biskupice Podgórne, Małuszów, Żerniki Małe, Krzy żowice. Jest to zbiornik porowy trzeciorz ędowy o powierzchni 326 km 2. Średnia gł ęboko ść uj ęć wynosi 65 m, a szacunkowe zasoby dyspozycyjne okre ślono na 25 tys. m 3/d. Wszystkie wsie znajduj ące si ę w obr ębie Gminy Kobierzyce s ą zwodoci ągowane. Zaopatrzenie w wod ę poszczególnych miejscowo ści odbywa poprzez wodoci ągi grupowe.

Jako ść wód podziemnych

Przyst ąpienie Polski do Unii Europejskiej spowodowało konieczno ść dostosowania systemu monitoringu środowiska do prawa obowi ązuj ącego w Unii. Wynikiem stopniowego wdra żania Ramowej Dyrektywy Wodnej (2000/60/WE), ogólnego aktu prawnego, okre ślaj ącego wymagania w zakresie zapobiegania dalszemu pogarszaniu oraz ochrony i poprawy jako ści środowiska wodnego pa ństw Wspólnoty, s ą również modyfikacje bada ń i oceny jako ści wód podziemnych. Ramowa Dyrektywa Wodna wprowadza poj ęcie jednolitych cz ęś ci wód podziemnych JCWPd , przez które rozumie si ę okre ślon ą obj ęto ść wód podziemnych w obr ębie warstwy wodono śnej lub zespołu warstw wodono śnych. Jednolite cz ęś ci wód podziemnych stanowi ą obecnie przedmiot bada ń monitoringowych przez WIO Ś. Na potrzeby tego monitoringu wykorzystuje si ę klasyfikacj ę wód podziemnych opracowan ą zgodnie z rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008 r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz.U.2008.143. 896). Klasy jako ści wód podziemnych I, II, III wskazuj ą dobry stan chemiczny, a klasy jako ści wód podziemnych IV, V oznaczaj ą słaby stan chemiczny. Odr ębnym zagadnieniem oceny jako ści wód podziemnych jest spełnienie przez nie parametrów rozporz ądzenia w sprawie jako ści wody przeznaczonej do spo życia przez ludzi (Dz.U. z 2007 r., Nr 61, poz. 417, ze zm.) Celem monitoringu jako ści wód podziemnych jest dostarczenie informacji o stanie chemicznym wód podziemnych, okre ślenie trendów zmian oraz sygnalizacja zagro żeń w skali kraju, na potrzeby zarz ądzania zasobami wód podziemnych i oceny skuteczno ści proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY KOBIERZYCE 21 Wrocław, 2014

podejmowanych działa ń ochronnych. W latach 2010 – 2013 na obszarze województwa kontynuowano badania jako ści wód podziemnych w ramach: - monitoringu krajowego – przez Pa ństwowy Instytut Geologiczny; - monitoringu regionalnego – przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska; - monitoringu na obszarach szczególnie nara żonych na zanieczyszczenie zwi ązkami azotu ze źródeł rolniczych – przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska; - monitoringu lokalnego – przez wła ścicieli lub zarz ądzaj ących obiektami takimi jak stacje paliw, zakłady przemysłowe, składowiska, tj. obiektami mog ącymi stanowi ć ognisko zanieczyszcze ń wód podziemnych.

Gmina Kobierzyce poło żona jest w obr ębie JCWPd Nr 108 (według podziału obowi ązuj ącego od 2015 r. i JCWPd nr 114 i 113 według podziału obowi ązuj ącego do ko ńca 2014 r.). Zgodnie z charakterystyk ą Pa ństwowego Instytutu Geologicznego dla tego zbiornika w czwartorz ędzie wyst ępuje przewa żnie jeden poziom wodono śny nie b ędący w łączno ści hydraulicznej z poziomami mioce ńskimi. W utworach miocenu rozprzestrzenionych na znacznej cz ęś ci obszaru JCWP wyst ępuje od 1 do 3 poziomów wodono śnych. W utworach paleozoicznych wyst ępuj ą strefy sp ęka ń b ędące kolektorem wód szczelinowych. Lokalnie strefy z wodami szczelinowymi wyst ępuj ą tak że w obr ębie skał krystalicznych wieku paleozoiczno-proterozoicznego.

Rysunek 1.8 Poło żenie gminy Kobierzyce na tle zasi ęgu wyst ępowania JCWPd Nr 108 (od 2015 r.)

proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY KOBIERZYCE 22 Wrocław, 2014

Rysunek 1.9 Poło żenie gminy Kobierzyce na tle zasi ęgu wyst ępowania JCWPd Nr 113 i 114 (do ko ńca 2014 r.)

W celu oceny jako ści wód podziemnych w rejonie Gminy Kobierzyce posłużono si ę wynikami bada ń monitoringowych stanu chemicznego oraz oceny stanu JCWPd prowadzonego w latach 2009-2011 przez PIG [strona www]. Wyniki bada ń przedstawione s ą na poni ższych rysunkach.

Rysunek 1.10 Stan chemiczny wód podziemnych w roku 2011, wg. PIG

proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY KOBIERZYCE 23 Wrocław, 2014

Rysunek 1.11 Ocena stanu chemicznego JCWPd w roku 2011, wg. PIG

W powy ższych rysunków wynika, i ż stan chemiczny zbiorników wód podziemnych znajduj ących si ę rejonie Gminy Kobierzyce jest okre ślany jako dobry. Ostatnie badania jako ści wód podziemnych na terenie Gminy Kobierzyce przeprowadził WIO Ś we Wrocławiu w roku w 2007 r. [26] i były one wykonywane na obszarach uprzemysłowionych, nara żonych na oddziaływanie punktowych źródeł zanieczyszcze ń. W przypadku Gminy badania wykonano wokół składowiska odpadów w Cieszycach. Próbki wód podziemnych pobrano z 3 piezometrów (P2, P3 i P4), poło żonych w rejonie składowiska. Analizowane próbki wód podziemnych charakteryzowały si ę zró żnicowan ą jako ści ą. W piezometrze P3, poło żonym na kierunku napływu wód na składowisko stwierdzono zł ą jako ść wód (klasa V). O takiej klasyfikacji zadecydowały azotany (st ęż enie 186 mg/l). Podobn ą jako ść wód stwierdzono w piezometrze P2, poło żonym na kierunku spływu wód, tak że ze wzgl ędu na st ęż enie azotanów (256 mg/l). W nowo zainstalowanym przy składowisku piezometrze P4, poło żonym na kierunku spływu wód, stwierdzono wyst ępowanie wód zadowalaj ącej jako ści (klasa III). O takiej klasyfikacji zadecydowały azotany (st ęż enie 35,9 mg/l). We wszystkich piezometrach st ęż enie metali, OWO i WWA mie ściło si ę granicach klasy I. Przewodno ść elektrolityczna oscylowała w klasach I–II. Stan chemiczny wód piezometru P4 uzna ć mo żna za dobry, a P2 i P3 za słaby.

1.11 Wody powierzchniowe i stan ich czysto ści

Sie ć rzeczna Gminy Kobierzyce jest do ść uboga. Teren nale ży w cało ści do dorzecza Odry i odwadniany jest przez jej lewobrze żny dopływ Ślęzę (lewy dopływ Odry, powierzchnia dorzecza 971,7 km 2). Tylko niewielka cz ęść Gminy odwadniana jest przez dopływy rzeki Bystrzycy. Rzeka Ślęza przepływa przez północn ą i południow ą cz ęść gminy Kobierzyce. Pozostały teren gminy przecinaj ą nieckowate, płaskodenne dolinki niewielkich cieków, m.in. Sławki (lewy dopływ Ślęzy, powierzchnia dorzecza 31,4 km 2), Czarnej Sławki (lewy dopływ Ślęzy, powierzchnia dorzecza 20,2 km 2) i Gniły (dopływ Czarnej Wody w zlewni rzeki Bystrzycy). Przez obszar Gminy przebiega dział wodny II rz ędu, oddzielaj ący dorzecza Ślęzy i Bystrzycy. (rejon pomi ędzy Damianowicami i Pustkowem Wilczkowskim). Wi ększe zbiorniki wodne zlokalizowane na terenie Gminy maj ą charakter antropogeniczny i wyst ępuj ą w okolicach Pełczyc i Pustkowa Żurawskiego. proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY KOBIERZYCE 24 Wrocław, 2014

Jako ść wód powierzchniowych Gmina Kobierzyce posiada sie ć rzeczna, która obejmuje dorzecze Ślęzy (wi ększa cz ęść ) oraz niewielki fragment zlewni rzeki Bystrzycy (rejon wsi Solna i Pustków Żurawski jest odwadniany przez rzek ę Gniła dopływ Czarnej Wody). Rzeka Ślęza b ędąca lewobrze żnym dopływem Odry płynie w cz ęś ci północnej Gminy (rejon miejscowo ści Ślęza, Bielany Wrocławski, Wysoka) i południowej (rejon miejscowo ści Tyniec nad Ślęzą i Pustków Wilczkowski). Rzeka Ślęza nale ży do bardziej zanieczyszczonych rzek w regionie. Spo śród dopływów rzeki Ślęzy najwi ększy wpływ na stan jej zanieczyszczenia maj ą rzeki Mała Ślęza i jej dopływ Pluskawka. Według bada ń prowadzonych w latach 1993-2007 przez WIO Ś [26] rzeka Ślęza przy uj ściu do Odry charakteryzowała si ę IV klas ą jako ści. Taki jej utrzymuje si ę w tym przekroju od wielu lat. Mimo znacznie obni żenia poziomu zanieczyszcze ń biogennych w porównaniu do lat dziewi ęć dziesi ątych w dalszym ci ągu stwierdzono wysokie warto ści tych zanieczyszcze ń. W innych badanych rzekach rejonu np. rzece Małej Ślęzie trzy parametry- azotany, fosfor ogólny i substancje rozpuszczone tak że przekraczały IV klas ę jako ści wód. Równie ż wody rzeki Kasiny były bardzo złej jako ści - wi ększo ść parametrów przekroczyła IV i V klas ę jako ści wód powierzchniowych. Na terenie Gminy Kobierzyce prowadzono równie ż w latach 2006-2008 monitoring rzeki Kasina poni żej i powy żej terenu inwestycji firmy LG. Wi ększo ść wska źników jako ści wód mie ściła si ę w klasach II i III. Zauwa żyć mo żna jednak było pogarszanie si ę ich jako ści - w latach 2007 i 2008 cz ęść wska źników znalazła si ę bowiem w klasie IV. W latach 2010 – 2013 badania rzeki Ślęzy prowadzone były m.in. przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska (WIO Ś) w ramach Pa ństwowego Monitoringu Środowiska (monitoring operacyjny - PM Ś w przekroju na 2,4 km – uj ście do Odry). W roku 2013 WIO Ś przeprowadził ocen ę jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych na terenie województwa dolno śląskiego [18]. Przy ocenie brano pod uwag ę elementy biologiczne, fizykochemiczne, hydromorfologiczne oraz oceniano stan/potencjał ekologiczny i chemiczny. W ramach tego opracowania dokonano mi ędzy innymi oceny spełnienia wymogów dla jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych na obszarach chronionych wra żliwych na eutrofizacj ę wywołan ą zanieczyszczeniami pochodz ącymi ze źródeł komunalnych. W śród badanych JCWP znalazły si ę rzeki Ślęza oraz Żurawka i Kasina. Poni ższa tabela zawiera wyniki tej oceny.

Tabela 1.7 Ocena spełnienia wymogów dla JCWP na obszarach chronionych wra żliwych na eutrofizacj ę wywołan ą zanieczyszczeniami pochodz ącymi ze źródeł komunalnych za 2013 r [18]

Na rysunku poni żej przedstawiono ocen ę stanu/potencjału ekologicznego badanych JCWP. proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY KOBIERZYCE 25 Wrocław, 2014

Rysunek 1.17 Ocena stanu/potencjału ekologicznego badanych JCWP [wg.WIO Ś,2013]

proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY KOBIERZYCE 26 Wrocław, 2014

1.11.1 Zagro żenie powodziowe na terenie gminy Kobierzyce

Ochrona przed powodzi ą nale ży zarówno do zada ń administracji rz ądowej, jak i samorz ądowej, które maj ą obowi ązek podejmowania i realizacji - w ramach planowej gospodarki wodnej - przedsi ęwzi ęć inwestycyjnych oraz innych działa ń niezb ędnych do zwi ększenia stopnia zabezpieczenia ludno ści i gospodarki narodowej przed powodzi ą. Organem wła ściwym w sprawie zarz ądzania kryzysowego na obszarze Gminy jest Wójt. Do zada ń Wójta nale ży mi ędzy innymi kierowanie działaniami zwi ązanymi z monitorowaniem, planowaniem, reagowaniem i usuwaniem skutków zagro żeń, które wykonuje przy pomocy poszczególnych referatów oraz komórki organizacyjnej Urz ędu Gminy wła ściwej w sprawach zarz ądzania kryzysowego (Referat Spraw Obywatelskich), jak równie ż przy pomocy Gminnego Zespołu Zarz ądzania Kryzysowego (wyodr ębnionej z zespołu grupy natychmiastowego reagowania). W czasie wyst ąpienia realnego zagro żenia powodzi ą nadzór nad prowadzonymi działaniami odbywa si ę na dwóch poziomach – bezpo średnio na miejscu zdarzenia oraz w Urz ędzie (w miejscu działania Gminnego Zespołu Zarz ądzania Kryzysowego), a wszystkie siły i środki bior ące udział w akcji ratunkowej b ędące w dyspozycji Szefa Gminnego Zespołu Zarz ądzania Kryzysowego s ą jemu podporz ądkowane.

Według informacji otrzymanych z Urz ędu Gminy Kobierzyce na podstawie analiz i do świadcze ń z ostatnich 10 lat mo żna stwierdzi ć ze zagro żenie powodzi ą na terenie gminy jest małe. Zdarzaj ą si ę jednak lokalne podtopienia. Zagro żenie powodziowe w Gminie mo że by ć spowodowane: • długotrwałymi lub coraz cz ęś ciej gwałtownymi opadami deszczu najcz ęś ciej w okresie maj – lipiec, • topnieniem pokrywy śnie żnej (luty/ marzec), • przyborem wody w rzece Ślęzie powy żej stanu alarmowego (wodowskaz Ślęza ok. 380 – 400 cm, Borów - powy żej 330 cm, • przyborem wody w rowach, ciekach wodnych, stawach, co powoduje podtopienia gruntów rolnych, głównie na terenie zalewowym i piwnic, • awariami, niesprawno ści ą (mał ą wydajno ści ą, nieprzystosowana do gwałtownych opadów) sieci wodno – kanalizacyjnej czego skutkiem jest zalewanie terenu, ulic, dróg itp., • naruszeniem lub zniszczeniem sieci melioracyjnej; • zaorywaniu lub maksymalnym oborywaniu rowów przydro żnych i na polach uprawnych, • samodzielne przeróbki istniej ącej sieci kanalizacyjnej, lub rowów, • niedro żno ść przepustów , rowów itp.

Potencjalnymi miejscami nara żonymi na podtopienia oraz w niewielkim stopniu zagro żonymi powodzi ą przy wyst ąpieniu ekstremalnych warunków meteorologicznych są miejscowo ściach w zlewni rzeki Ślęzy tj. Tyniec nad Ślęzą , Ślęza, Wysoka. Ponadto podtopieniami mog ą by ć zagro żone miejscowo ści takie jak: Pustków Wilczkowski, Budziszów, Szczepankowice, Kobierzyce, Dobkowice, Pustków Żurawski, Tyniec Mały oraz inne w mniejszym stopniu. W ostatnich latach w celu przeciwdziałania wyst ępowaniu tych zjawisk podj ęto nast ępuj ące działania: • podwy ższono wał rzeki Ślęzy na najbardziej zagro żonym odcinku w miejscowo ści Ślęza od mostu wzdłu ż ul. Rzecznej, proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY KOBIERZYCE 27 Wrocław, 2014

• uporz ądkowanie teren wokół zamku „Topacz” tj. młynówki, zbiornika wodnego , śluzy czy przylegaj ącego odcinka rz. Ślęzy, • udro żniono rowy i przepusty, wyczyszczono zaniedbane stawy, niewielkie zbiorniki bezodpływowe znajduj ące si ę na terenie gminy, • naprawiono cz ęść zu żytej melioracji (spółki wodne), • wprowadzono całodobowy monitoring (dost ępny na stronie Urz ędy Gminy - zakładka Zarz ądzanie kryzysowe ) na rzece Ślęzie, korzystaj ąc z urz ądze ń radiowo- elektronicznych, zamontowanych przez Instytut Meteorologii i Gospodarki wodnej. Jednocze śnie nawi ązano współprac ę w zakresie analizy zagro żenia powodziowego, • opracowano Gminny Plan przed Powodzi ą, który jest aktualizowany dwa razy w roku, • uruchomiono i wyposa żono magazyn przeciwpowodziowy w niezb ędne materiały do interwencji na wypadek zagro żenia powodziowego (worki, r ękawy, plandeki, folie), • wyposa żono ka żdą ochotnicz ą stra ż po żarn ą w niezb ędny (manewrowy) sprz ęt i materiały do ograniczenia jak i likwidacji zagro żeń (worki, r ękawy, plandeki, folie, motopompy). We wrze śniu 2014 r. Dolno śląski Zarz ąd Melioracji i Urz ądze ń Wodnych przeprowadził tak że jesienny przegl ąd wałów przeciwpowodziowych administrowanych przez t ą jednostk ę. Do zwalczania zagro żeń wyst ępuj ących na terenie Gminy Wójt ma do dyspozycji 3 jednostki OSP (Kobierzyce, Pustków Wilczkowski, Pustków Żurawski) wyposa żone w samochody po żarnicze (3 szt.) i specjalistyczny sprz ęt do działa ń ratowniczych, w których czynnie działa 63 stra żaków. Jednostki te działaj ą samodzielnie lub wspieraj ą jednostki Państwowej Stra ży Pożarnej (Jednostka Ga śniczo - Ratownicz ą w K ątach Wrocławskich oraz innymi jednostkami PSP we Wrocławiu).

1.12 Gospodarka wodno-ściekowa

Głównym zagro żeniem dla jako ści wód podziemnych jest sposób zagospodarowania i użytkowania terenu (stopie ń skanalizowania, stacje paliw, składowiska odpadów itp.). Na stan czysto ści wód powierzchniowych najwi ększy wpływ maj ą zrzuty nie oczyszczonych ścieków komunalnych i przemysłowych oraz spływy powierzchniowe z u żytków rolnych. Poprawa lub pogorszenie stanu gospodarki komunalnej w gminie maj ą zatem bezpo średni wpływ na jako ść środowiska przyrodniczego.

Zaopatrzenie w wod ę Gmina Kobierzyce obejmuje swym zasi ęgiem 31 sołectw (33 miejscowo ści), które są w 100% zwodoci ągowane. Wod ę pozyskuje si ę ze studni gł ębinowych zlokalizowanych w 7 miejscowo ściach: Ksieginice, Tyniec Mały, Kobierzyce, Cieszyce, Tyniec nad Ślęzą, Krzy żowice i Biskupice. W chwili obecnej sie ć wodoci ągowa pokrywa bie żą ce zapotrzebowanie. Z uwagi jednak na rozwijaj ące si ę w Gminie mieszkalnictwo oraz napływ nowych inwestorów zapotrzebowanie na wod ę będzie stale rosło, co spowoduje konieczno ść modernizacji stacji uzdatniania wody w Cieszycach. W chwili obecnej modernizowana jest stacja uzdatniania wody w Krzy żowicach. Planowane jest ponadto wykonanie poł ącze ń tranzytowych zapewniaj ących uniezale żnienie zasilenia w wod ę poszczególnych miejscowo ściach tylko z jednego uj ęcia wody i bie żą ca rozbudowa wodoci ągów dla potrzeb mieszka ńców i przyszłych inwestorów. Zarz ądzaniem sieciami i urz ądzeniami wodnymi na zlecenie Gminy Kobierzyce zajmuje si ę firma EXPRIM Sp. z o.o. z Wrocławia. proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY KOBIERZYCE 28 Wrocław, 2014

Tabela 1.8 Stacje uzdatniania wody w Gminie Kobierzyce w wod ę, wg danych UGK. Wydajno ść uj ęcia- Ilo ść Ilo ść pobranej Rodzaj zasoby Lokalizacja uj ęcia podł ączonych wody w 2013 r. uj ęcia eksploatacyjne miejscowo ści (m 3) [m3/d] SUW Ksi ęginice podziemne 5 1272 410 908 SUW Tyniec Mały podziemne 1 1464 378 283 SUW Kobierzyce podziemne 8 1920 190 445 SUW Cieszyce podziemne 8 1200 182 260 SUW Tyniec nad Ślęzą podziemne 2 624 42 379 SUW Krzy żowice podziemne 7 1896 578 101 SUW Biskupice podziemne 760 242 Podgórne I 3960 2 SUW Biskupice (docelowo 4680) podziemne 327 041 Podgórne II proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY KOBIERZYCE 29 Wrocław, 2014

Tabela 1.9 Charakterystyka zbiorcza gospodarki wodno-ściekowej w gminie Kobierzyce w okresie 2010 – 2013, wg GUS i UGK

J. m. 2010 2011 2012 2013 URZ ĄDZENIA SIECIOWE Wodoci ągi długo ść czynnej sieci rozdzielczej km 182,7 182,7 194,6 196,5 poł ączenia prowadz ące do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania szt. 2518 2614 2757 - woda dostarczona gospodarstwom domowym dam 3 648,0 723,5 751,8 - ludno ść korzystaj ąca z sieci wodoci ągowej osoba 15517 15979 16418 - korzystaj ący z instalacji w % ogółu ludno ści % 92,4 92,5 92,8 - sie ć rozdzielcza na 100 km2 km 122,4 122,4 130,4 - Kanalizacja długo ść czynnej sieci kanalizacyjnej km 192,6 192,6 123,1 124,8 poł ączenia prowadz ące do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania szt. 1384 1489 1640 1710 ścieki odprowadzone dam 3 161 153* 200* 180 ludno ść korzystaj ąca z sieci kanalizacyjnej osoba 8030 8503 9097 - korzystaj ący z instalacji w % ogółu ludno ści % 47,8 49,2 51,4 - sie ć rozdzielcza na 100 km 2 km 129,0 129,0 82,5 - KOMUNALNE OCZYSZCZALNIE ŚCIEKÓW Obiekty komunalne oczyszczalnie biologiczne szt. 3* 3* 3* 3* Wielko ść (przepustowo ść ) oczyszczalni wg projektu Oczyszczalnia mechaniczno - biologiczna m3/dob ę 690 690 690 690 Równowa żna liczba mieszka ńców ogółem osoba 5736 5736 5736 5736 Ścieki oczyszczane odprowadzane ogółem dam 3/rok 161,0 153,3* 200,4* 179,7 oczyszczane ł ącznie z wodami infiltracyjnymi i ściekami dowo żonymi dam 3/rok 162 154 200 236 oczyszczane razem dam 3/rok 161 153* 200* 180 oczyszczane biologicznie dam 3/rok 52 44 99 128 oczyszczane z podwy ższonym usuwaniem biogenów dam 3/rok 109 109* 101* 52 oczyszczane biologicznie i z podwy ższonym usuwaniem biogenów w % ścieków ogółem % 100,0 100,0 100,0 100,0 proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY KOBIERZYCE 30 Wrocław, 2014

J. m. 2010 2011 2012 2013 Ładunki zanieczyszcze ń w ściekach po oczyszczeniu BZT5 kg/rok 1672 3609* 2048* 4489 ChZT kg/rok 8036 13710* 11114* 19149 zawiesina kg/rok 2489 3840* 2382* 5084 ZU ŻYCIE WODY I OCZYSZCZALNIE ŚCIEKÓW Zu życie wody na potrzeby gospodarki narodowej i ludno ści ogółem dam 3/rok 2772,5 3410,2 3193,2 3333,8

* - dane podane przez Urz ąd Gminy Kobierzyce (odmienne od danych z GUS) proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY KOBIERZYCE 31 Wrocław, 2014

Odprowadzanie ścieków Aktualnie na 33 miejscowo ści w Gminie skanalizowanych i podł ączonych do oczyszczalni ścieków jest tylko 8. Wszystkie eksploatowane obecnie na terenie Gminy oczyszczalnie ścieków s ą oczyszczalniami typu mechaniczno - biologicznego. Oczyszczone ścieki odprowadzane s ą do potoku Gniła (dopływ Czarnej Wody, zlewnia Bystrzycy) oraz rzeki Ślęzy. Kilka miejscowo ści Gminy Kobierzyce ( Ślęza, Domasław, Tyniec Mały, Bielany Wrocławskie, Biskupice Podgórne oraz cz ęść Wysokiej) wpi ętych jest do sieci kanalizacyjnej miasta Wrocławia. W chwili obecnej dobiega ko ńca budowa kanalizacji wraz z pompowniami w środkowej cz ęś ci gminy, która swoim zasi ęgiem obejmie 10 miejscowo ści: Cieszyce, Solna, Wierzbice, Owsianka, Pustków Żurawski, Żurawice, Damianowice, Dobkowice, Jaszowice i Rolantowice. Ścieki z tych 10 miejscowo ści odprowadzane b ędą docelowo do oczyszczalni ścieków w Pustkowie Żurawskim. Tabela 1.10 Oczyszczalnie komunalne w gminie Kobierzyce, wg danych UGK

Nazwa odbiornika Lokalizacja Wydajno ść w Podł ączone bezpo średniego Typ oczyszczalni m3/d miejscowo ści i po średniego (wyższego rz ędu) potok Gniła Pustków Pustków Żurawski (oczyszczalnia mech.-biol. 234 (dopływ Czarnej Żurawski jest wykorzystywana w ok. 15%) Wody) Kobierzyce 300 (w przyszło ści: Nowiny, Królikowice, rów melioracyjny (z mo żliwo ści ą Kobierzyce mech.-biol. Pełczyce, Kuklice, Szczepankowice, uchodz ący do rzeki podwojenia tej Budziszów, Tyniec na Ślęzą, Ślęza wydajno ści) Pustków Wilczkowski) Wysoka mech.-biol. 156 cz ęść miejscowo ści Wysoka rzeka Ślęza

Oprócz oczyszczalni komunalnych na terenie gminy Kobierzyce zlokalizowane s ą przyzakładowe oczyszczalnie ścieków (np. firm Cadbury i Cargill w Bielanach Wrocławskich). Według danych GUS na terenie Gminy Kobierzyce z kanalizacji w roku 2012 korzystało 9097 osób co stanowiło około 51,4% wszystkich mieszka ńców. Mieszka ńcy nie podł ączeni do sieci kanalizacyjnej stosuj ą inne urz ądzeniami do usuwania ścieków bytowo- gospodarczych. S ą nimi bezodpływowe osadniki gnilne okresowo opró żniane oraz przydomowe oczyszczalnie ścieków. Kilka gospodarstw rolnych posiada tak że indywidualne oczyszczalnie b ądź zbiorniki bezodpływowe. proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY KOBIERZYCE 32 Wrocław, 2014

Rysunek 1.18 Stosunek zu życia wody do ilo ści odprowadzanych ścieków komunalnych, w latach 2010-2013, wg GUS i UGK

3 300 dam /rok

200

100

0 2010 2011 2012 2013

ścieki odprowadzane, wymagaj ące oczyszczania ścieki oczyszczane

Zgodnie z danymi GUS na przestrzeni omawianego okresu długo ść czynnej sieci wodoci ągowej wzrosła o 13,8 km (7,5 %), natomiast długo ść sieci kanalizacyjnej rozdzielczej zmniejszyła si ę. Korzystne zmiany odnotowano pod wzgl ędem wzrostu liczby ludno ści korzystaj ącej z obu sieci. W 2012 r. z sieci wodoci ągowej korzystało o 6% wi ęcej mieszka ńców ni ż w 2010 r. (901 osób). Korzystnie przestawia si ę równie ż sytuacja w przypadku sieci kanalizacyjnej, z której w 2013 r. korzystało o 1061 osób wi ęcej ni ż w 2010 r. (wzrost o ponad 13%).

Rysunek 1.19 Długo ść sieci wodoci ągowej w gminie Kobierzyce w latach 2010-2012, wg GUS

osoby km 18 000 250 17 500 200 17 000 16 500 150 16 000 15 500 ` 100 15 000 50 14 500 14 000 0 2010 2011 2012

ludno ść korzystaj ąca z sieci wodoci ągowej długo ść czynnej sieci rozdzielczej proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY KOBIERZYCE 33 Wrocław, 2014

Rysunek 1.20 Długo ść sieci kanalizacyjnej w Gminie Kobierzyce w latach 2010-2012, wg GUS

osoby km 14 000 250 12 000 200 10 000 8 000 150

6 000 ` 100 4 000 50 2 000 0 0 2010 2011 2012

ludno ść korzystaj ąca z sieci kanalizacyjnej długo ść czynnej sieci rozdzielczej

Poni ższy wykres prezentuje zmiany zawarto ści niektórych zanieczyszcze ń w ściekach komunalnych po oczyszczeniu. Jak wynika z przedstawionych danych ładunek zanieczyszcze ń w odprowadzanych ściekach podlegała wahaniom w badanym okresie, ale generalnie jako ść odprowadzanych ścieków w kolejnych latach poprawia si ę. Brak danych na temat zawarto ści pierwiastków biogennych w ściekach.

Rysunek 1.12 Ładunki zanieczyszcze ń w ściekach komunalnych po oczyszczeniu, w latach 2010-2013, wg GUS i UGK

30000 [kg/rok]

20000

10000

0 2010 2011 2012 2013

ChZT BZT5 zawiesina

1.13 Warunki klimatyczne i jako ść powietrza

Gmin ę Kobierzyce zalicza si ę do regionu nadodrza ńskiego wrocławsko - legnickiego, najcieplejszego na Dolnym Śląsku. Średnia temperatura roczna waha si ę w granicach 8-8,7 ºC. Najcieplejszym miesi ącem jest lipiec ( średnia temperatura 18,8 ºC), a najzimniejszym jest stycze ń ( średnia temperatura - 1,1 ºC). Zima trwa średnio 70-80 dni, wiosna 60-70 dni, jesie ń 50-60 dni, lato 100-110 dni. Cz ęstotliwo ść wiatrów jest zmienna. Przewa żaj ą wiatry zachodnie i południowo zachodnie. Opady roczne wahaj ą si ę w granicach 585-592 mm. Najwi ęcej opadów przypada na lipiec. Opady śnie żne stanowi ą 14% rocznej sumy opadów. Pokrywa śnie żna zalega poni żej proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY KOBIERZYCE 34 Wrocław, 2014

40 dni w roku - najkrócej w Polsce. Okres wegetacyjny - z temperatur ą powy żej 5 ºC - trwa około 220-227 dni, a okres bezzimia do 300 dni.

Jako ść powietrza atmosferycznego

Stan zanieczyszczenia powietrza jest jednym z najbardziej zmiennych stanów środowiska. W znacz ącym stopniu zale ży od wielko ści chwilowych emisji ze źródeł zlokalizowanych na danym terenie oraz od wielko ści transgranicznej migracji zanieczyszcze ń. Rozprzestrzenianie zanieczyszcze ń w atmosferze determinowane jest warunkami meteorologicznymi, w tym intensywno ści ą turbulencji wywołanej czynnikami mechanicznymi i termicznymi oraz własno ściami fizyczno-chemicznymi atmosfery. Emisj ę zanieczyszcze ń do atmosfery powoduj ą nast ępuj ące działania: ⇒ Energetyczne spalanie paliw - główne źródło emisji dwutlenku siarki, tlenków azotu, pyłu, dwutlenku w ęgla, ⇒ Produkcja wyrobów przemysłowych - główne źródło emisji lotnych zwi ązków organicznych, metanu, a tak że dwutlenku siarki, dwutlenku azotu i pyłów, ⇒ Transport - du ży udział w emisjach tlenku w ęgla, tlenków azotu, niemetanowych lotnych zwi ązków organicznych, dwutlenku w ęgla ⇒ Produkcja rolna - źródło rozproszonej emisji amoniaku, metanu, podtlenku azotu, co ma wpływ na zmiany kwasowo ści środowiska, eutrofizacj ę ekosystemów wodnych i na ocieplenie klimatu, ⇒ Ogrzewanie budynków mieszkalnych i obiektów u żyteczno ści publicznej - źródło emisji znacznych ilo ści dwutlenku siarki i pyłów, wielopier ścieniowych w ęglowodorów aromatycznych i dioksyn.

Emisja zanieczyszcze ń do powietrza na terenie Gminy Kobierzyce zwi ązana jest z emisj ą ze źródeł technologicznych (przemysłowych) i źródeł sektora bytowo ‐komunalnego oraz emisj ą zwi ązana z ruchem pojazdów (komunikacyjn ą). Emisja ze źródeł sektora bytowo ‐komunalnego (tzw. „niska emisja”), obejmuje swoim zasi ęgiem głównie małe kotłownie oraz paleniska domowe niepodł ączone do sieci ciepłowniczej. Zaopatrzenie miasta w energi ę ciepln ą w tym zakresie oparte jest o zró żnicowane lokalne źródła ciepła: - nieliczne kotłownie osiedlowe, - kotłownie indywidualne, - ogrzewanie indywidualne budynków mieszkalnych (w ęglowe, gazowe i elektryczne), w tym równie ż ogrzewanie przy pomocy pieców kaflowych. Na wielko ść st ęż enia zanieczyszcze ń w powietrzu wpływ ma równie ż komunikacja. Poziom zanieczyszczenia powietrza pyłem zawieszonym PM10 jest zale żny w najwi ększym stopniu od nat ęż enia ruchu na poszczególnych trasach komunikacyjnych oraz stanu technicznego dróg. Du że znaczenie w miejscowo ściach ma równie ż zwarta zabudowa, gdy ż w znacznym stopniu ogranicza wymian ę mas powietrza. Efektem tego jest gromadzenie si ę pyłu w przyziemnej warstwie atmosfery. Wielko ść emisji z komunikacji zale żna jest od ilo ści i rodzaju samochodów (problem w rejonie w ęzła "Bielany Wrocławskie" i w ęzła "Kobierzyce") oraz od rodzaju stosowanego paliwa. Nale ży równie ż uwzgl ędni ć wpływ zanieczyszcze ń pochodz ących z procesów zu życia opon, hamulców a tak że ścierania nawierzchni dróg. Istotne znaczenie ma równie ż emisja wtórna (z unoszenia) pyłu PM10 z nawierzchni dróg. Jej wielko ść zale żna jest od stanu technicznego drogi, stopnia utwardzenia pobocza itp. Emisja pozaspalinowa stanowi od 50 do 70% emisji całkowitej z komunikacji. proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY KOBIERZYCE 35 Wrocław, 2014

1.13.1 Przebieg zmian zanieczyszczenia powietrza

Na terenie gminy w chwili obecnej nie ma punktów pomiarowo-kontrolnych dla badania jako ści powietrza, lecz na przestrzeni ostatnich lat pomiary poszczególnych parametrów jako ści powietrza prowadzone były przez WIO Ś na nast ępuj ących stacjach pomiarowych w Kobierzycach: - stacja stała manualna przy ul. Robotniczej 13 (ostatnie pomiary w roku 2003); - punkt pomiarów pasywnych przy ul. Witosa (ostatnie pomiary w roku 2011). Pocz ąwszy od roku 2011 na terenie Gminy Kobierzyce nie prowadzono bada ń parametrów jako ści powietrza. Najbli ższe punkty pomiarowe zlokalizowane s ą we Wrocławiu przy ul. Orzechowej (pomiary manualne) oraz przy ul. Wi śniowej (pomiary automatyczne). W poni ższych tabelach i na wykresach zaprezentowano wyniki monitoringu zanieczyszcze ń powietrza dla pyłu, dwutlenku siarki i dwutlenku azotu, dla obu stacji pomiarowych oraz dla stacji w Kobierzycach (SO 2 i NO 2). Wykresy i tabele pozwol ą zobrazowa ć trendy zmian jako ści powietrza w Gminie Kobierzyce b ądź w pobli żu jej granic. Pył zawieszony PM10

Tabela 1.16 Wyniki pomiarów pyłu zawieszonego PM10 [ µg/m 3] w latach 2010 – 2013 [WIO Ś]

st ęż enia 24-godzinowe średnia w sez. średnia w sez. 1) rok/stacja pomiarowa średnia roczna % normy liczba pozagrzewczym grzewczym 1 max 36 max przekrocze ń2) 2010-Wi śniowa 62,0 79,0 44,0 155% 267 87 92 2011-Wi śniowa 53,0 68,0 38,0 133% 196 97 146 2012-Orzechowa 39,0 53,0 22,0 98% 229 83 68 2013-Orzechowa 36,0 47,0 25,0 90% 143 66 78 1) - dopuszczalny poziom średnioroczny pyłu zawieszonego PM10: 40 [ g/m 3]

2) - dopuszczalny poziomu 24-godz. dla pułu zawierzonego PM10: 50 g/m 3, dopuszczalna liczba przypadków powy żej poziomudopuszczalnego: 35 razy.

Rysunek 1.13 Wyniki pomiarów pyłu zawieszonego PM10 [ µg/m 3] w latach 2010 – 2012 [WIO Ś]

POMIARU PYŁU ZAWIESZONEGO PM10 średnia roczna 80,0 średnia w sez. grzewczym 70,0 średnia w sez. pozagrzewczym 60,0 50,0 ] 3 40,0 g/m µ

[ 30,0 20,0 10,0 0,0 2010-Wi śniowa 2011-Wi śniowa 2012-Orzechowa 2013-Orzechowa

dopuszczalny poziom średnioroczny pyłu zawieszonego PM10

Poziom zanieczyszczenia powietrza pyłem zawieszonym PM10 ze wzgl ędu na ochron ę zdrowia ludzi ocenia si ę w odniesieniu do poziomów dopuszczalnych ustalonych dla czasów u średniania: 24 godziny (50 µg/m 3) i rok kalendarzowy (40 µg/m 3). Dodatkowo dla st ęż eń 24-godzinnych dopuszcza si ę mo żliwo ść przekraczania danego poziomu z cz ęsto ści ą nie wi ększ ą ni ż 35 razy w roku. Dla pyłu PM10 – mierzonego urz ądzeniami do pomiarów automatycznych, ustanowione s ą równie ż: warto ść progowa informowania społecze ństwa o ryzyku wyst ąpienia poziomu alarmowego – 200 µg/m 3 oraz poziom alarmowy – 300 µg/m 3. Ponadnormatywne st ęż enia pyłu zawieszonego s ą jednym z najwi ększych problemów ochrony powietrza w Polsce. Obserwuj ąc wyniki pomiarów pyłu mo żna zauwa żyć tendencj ę spadkow ą w kolejnych latach. proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY KOBIERZYCE 36 Wrocław, 2014

W porównaniu z wynikami pomiarów w pozostałych stacjach monitoringu na terenie województwa, poziom zanieczyszczenia pyłem zawieszonym w rejonie Gminy Kobierzyce z uwagi na s ąsiedztwo du żej aglomeracji osi ąga ć warto ści wy ższe od średnich.

Rysunek 1.14 St ęż enia średnioroczne oraz średnie sezonowe pyłu PM10 na terenie województwa dolno śląskiego w 2012 r. [WIO Ś]

Przyczyn ą przekrocze ń warto ści dopuszczalnych oraz wysokiego poziomu pyłu PM10 w sezonie grzewczym na obszarze województwa było wzmo żone spalanie paliw do celów grzewczych powoduj ące zwi ększon ą emisj ę zanieczyszcze ń do powietrza. Niekorzystne warunki meteorologiczne (niska temperatura powietrza, pr ędko ści wiatru poni żej 1,5 m/s oraz wyst ąpienie inwersji temperatury) powodowały kumulowanie si ę zanieczyszcze ń w przyziemnej warstwie atmosfery. Przekroczenia średniodobowej warto ści normatywnej pyłu zawieszonego PM10 wyst ępowały głównie w sezonie grzewczym. Najwy ższe st ęż enia rejestrowano w pierwszej połowie lutego oraz w grudniu – okres ten charakteryzował si ę bardzo niskimi temperaturami, bardzo niskimi pr ędko ściami wiatru (cisze), wysokim ci śnieniem atmosferycznym oraz brakiem opadów. Najwi ększ ą cz ęsto ść przekrocze ń normatywnego poziomu średniodobowego stwierdzono w kotlinach górskich (Nowa Ruda, Jelenia Góra, Szczawno Zdrój), w Legnicy i we Wrocławiu.

proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY KOBIERZYCE 37 Wrocław, 2014

Rysunek 1.15 Ilo ść dni z przekroczeniami dopuszczalnego poziomu 24-godzinnego pyłu zawieszonego PM10 na terenie województwa dolno śląskiego w 2012 r. [WIO Ś]

proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY KOBIERZYCE 38 Wrocław, 2014

Rysunek 1.16 Rozkład st ęż eń 24-godzinnych pyłu zawieszonego PM10 na terenie województwa dolno śląskiego na podstawie wyników modelowania jako ści powietrza za 2012 r. [WIO Ś]

Dwutlenek siarki

Poni żej przedstawiono wyniki pomiarów dwutlenku siarki na przestrzeni okresu 2010– 2013. Poziom zanieczyszczenia powietrza dwutlenkiem siarki ze wzgl ędu na ochron ę zdrowia ludzi ocenia si ę w odniesieniu do poziomów dopuszczalnych SO 2: 24-godzinnego oraz 1-godzinnego, a tak że 1-godzinnego poziomu alarmowego. Dodatkowo dla poszczególnych warto ści normatywnych dopuszcza si ę mo żliwo ść przekraczania danego poziomu z ograniczon ą cz ęsto ści ą: st ęż enie 1-godzinne powy żej 350 µg/m 3 – dopuszczalna cz ęsto ść przekrocze ń to 24 razy w roku, st ęż enie 24-godzinne powy żej 125 µg/m 3 – dopuszczalna cz ęsto ść przekrocze ń to 3 razy w roku. Zakres zarejestrowanych w 2012 r. st ęż eń średniorocznych dla woj. dolno śląskiego wynosił: pomiary ci ągłe: 2–13 µg/m 3, pomiary wska źnikowe: 4–30 µg/m 3; natomiast w 2013 r. odpowiednio: 2–12 µg/m 3 oraz 3–14 µg/m 3.

W latach 2012 – 2013 nigdzie na terenie województwa nie wyst ąpiły przekroczenia poziomów dopuszczalnych i alarmowego okre ślonych dla dwutlenku siarki (poziom dopuszczalny dla roku kalendarzowego wynosi 20 µg/m 3). Wieloletni trend poziomu zanieczyszczenia powietrza dwutlenkiem siarki na terenie Gminy Kobierzyce i w jej rejonie obrazuj ą poni ższa tabela i wykres. W roku 2013 nie wykonywano bada ń na stacjach we Wrocławiu przy ul. Wi śniowej i Orzechowej dlatego te ż dane pochodz ą ze stacji przy ul. J.Conrada-Korzeniowskiego. Jak wynika z przedstawionych danych st ęż enie dwutlenku siarki na terenie miasta Kobierzyce było wy ższe zmierzone na terenie stacji poamiarowych we Wrocławiu. Kilkukrotnie wy ższe st ęż enia w sezonie grzewczym ni ż w pozagrzewczym świadcz ą o dominuj ącym wpływie źródeł grzewczych na st ęż enia SO 2 w powietrzu na analizowanym terenie. proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY KOBIERZYCE 39 Wrocław, 2014

Tabela 1.17 Wyniki pomiarów dwutlenku siarki [ µg/m 3] w latach 2010 – 2013 [WIO Ś]

średnia w sez. średnia w sez. st ęż enia 24 h *) rok/ stacja pomiarowa średnia roczna grzewczym pozagrzewczym (1 max)

2010-Wi śniowa 6,0 10,0 3,0 49,0 2011-Wi śniowa 6,0 9,0 3,0 36,0 2011-Kobierzyce 9,0 16,0 3,0 - 2012-Wi śniowa 6,0 9,0 3,0 40,0 2013-J.Conrada- 7,0 9,0 4,0 33,0 Korzeniowskiego *) - dopuszczalny poziom 24 h dla SO2 dla obszaru kraju: 150 g/m3

Rysunek 1.17 St ęż enia średnioroczne oraz średnie sezonowe SO 2 na terenie woj. dolno śląskiego w 2012 r. - pomiary ci ągłe [WIO Ś]

proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY KOBIERZYCE 40 Wrocław, 2014

Rysunek 1.27 Wyniki pomiarów dwutlenku siarki [ µg/m 3] w latach 2010 – 2013 [WIO Ś]

WYNIKI POMIARÓW SO 2 średnia roczna średnia w sez. grzewczym 18,0 średnia w sez. pozagrzewczym 16,0

14,0

12,0 ] 3 10,0 g/m µ [ 8,0

6,0

4,0

2,0

0,0 2010-Wi śniowa 2011-Wi śniowa 2011-Kobierzyce 2012-Wi śniowa 2013-J.Conrada- Korzeniowskiego

W 2013 r. wykonano inwentaryzacj ę emisji zanieczyszcze ń do powietrza za rok 2012 i na jej podstawie przeprowadzono modelowanie jako ści powietrza dla województwa dolno śląskiego pod wzgl ędem rozkładu st ęż eń 1-godzinnych dwutlenku siarki. Wyniki oblicze ń w postaci mapy rozkładu st ęż eń przedstawia rysunek poni żej. W rejonie Kobierzyc obserwowane s ą warto ści średnie parametru.

Rysunek 1.28 Rozkład st ęż eń 1-godzinnych SO 2 na terenie województwa dolno śląskiego na podstawie wyników modelowania jako ści powietrza za 2012 r. [WIO Ś]

proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY KOBIERZYCE 41 Wrocław, 2014

Dwutlenek azotu

Poziom zanieczyszczenia powietrza dwutlenkiem azotu ze wzgl ędu na ochron ę zdrowia ludzi ocenia si ę w odniesieniu do poziomów dopuszczalnych ustalonych dla czasów uśredniania: 1 godzina (200 µg/m 3) i rok kalendarzowy (40 µg/m 3) oraz 1-godzinnego poziomu alarmowego (400 µg/m 3). Dodatkowo dla st ęż eń 1-godzinnych dopuszcza si ę mo żliwo ść przekraczania danego poziomu z cz ęsto ści ą nie wi ększ ą ni ż 18 razy w roku. Zakres zarejestrowanych w 2012 r. st ęż eń średniorocznych dla woj. dolno śląskiego wynosił: pomiary ci ągłe: 3–24 µg/m 3 (oraz 56 µg/m 3 – stacja „komunikacyjna” przy al. Wi śniowej we Wrocławiu), pomiary wska źnikowe: 7–23 µg/m 3. W 2013 r. było to odpowiednio: 3–25 µg/m 3 (54 µg/m 3) oraz 9–23 µg/m 3. W analizowanym okresie na żadnej ze stacji na terenie województwa nie wyst ąpiły przekroczenia dopuszczalnego i alarmowego poziomu 1-godzinnego.

Rysunek 1.29 St ęż enia średnioroczne oraz średnie sezonowe NO 2 na terenie województwa dolno śląskiego w 2012 r. na podstawie pomiarów ci ągłych [WIO Ś]

proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY KOBIERZYCE 42 Wrocław, 2014

Jak wynika z danych dla rejonu Gminy Kobierzyce przedstawionych w tabeli i na wykresie poni żej, w ostatnim okresie średni poziom zanieczyszczenia powietrza dwutlenkiem azotu zmniejsza si ę sukcesywnie Na zmiany poziomu st ęż eń tego parametru wpływa głównie emisja w sezonie grzewczym. Według przeprowadzonego modelowania jako ści powietrza poziom zanieczyszczenia NO 2 w Gminie nale ży do najwy ższych (w rejonie "W ęzła Biela ńskiego" nawet najwy ższy w województwie) na tle województwa. Wyników tych symulacji nie do ko ńca potwierdzaj ą pomiary wykonywane w 2011 r. wska źnikow ą metod ą pasywn ą na terenie miejscowo ści Kobierzyce, które wykazały du żo ni ższe st ęż enia dwutlenku azotu (21 µg/m3, tj. 53% normy rocznej). Wyniki oblicze ń modelowych wykonanych na podstawie danych za 2012 r. przedstawiono poni żej w postaci mapy rozkładu st ęż eń 1-godzinnych NO 2 na terenie województwa dolno śląskiego.

Rysunek 1.18 Rozkład st ęż eń 1-godzinnych NO 2 na terenie województwa dolno śląskiego na podstawie wyników modelowania jako ści powietrza za 2012 r. [WIO Ś]

proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY KOBIERZYCE 43 Wrocław, 2014

Rysunek 1.19 Wyniki pomiarów dwutlenku azotu [µg/m 3] w latach 2010 – 2013 [WIO Ś]

` średnia roczna średnia w sez. grzewczym ] 3 70,0 średnia w sez. pozagrzewczym g/m µ [ 60,0

50,0

40,0

30,0

20,0

10,0

0,0 2010- 2011- 2011- 2012- 2013- Bartnicza Wi śniowa Kobierzyce Wi śniowa Wi śniowa

Tabela 1.18 Wyniki pomiarów dwutlenku azotu [ µg/m 3] w latach 2010 – 2013 [WIO Ś]

średnia w sez. średnia w sez. rok/stacja pomiarowa średnia roczna grzewczym pozagrzewczym 2010-Bartnicza 13,0 18,0 10,0 2011-Wi śniowa 64,0 65,0 64,0 2011-Kobierzyce 21,0 28,0 15,0 2012-Wi śniowa 56,0 60,0 51,0 2013-Wi śniowa 54,0 55,0 53,0

1.13.2 Ocena jako ści powietrza

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska we Wrocławiu dokonuje corocznej oceny jako ści powietrza w województwie dolno śląskim. Ocena stanu zanieczyszczenia powietrza wykonywana jest w oparciu o wyniki bada ń monitoringowych prowadzonych na terenie województwa dolno śląskiego przez: - Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska, - Wojewódzk ą Stacj ę Sanitarno – Epidemiologiczn ą, - Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, - oraz przez inne podmioty np.: PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna SA Oddział Elektrownia Turów w Bogatyni oraz KGHM „Polska Miedź” S.A. Ocena poziomów substancji w powietrzu i klasyfikacja stref województwa dolno śląskiego prowadzona jest przez WIO Ś we Wrocławiu w oparciu o ustaw ę Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. oraz akty wykonawcze do ww. ustawy. Oceny dokonuje si ę z uwzgl ędnieniem dwóch grup kryteriów: - ustanowionych ze wzgl ędu na ochron ę zdrowia ludzi, - ustanowionych ze wzgl ędu na ochron ę ro ślin. Podstaw ę oceny jako ści powietrza stanowi ą okre ślone w Rozporz ądzeniu Ministra Środowiska (Dz. U. 2012, poz. 1031) poziomy niektórych substancji w powietrzu: proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY KOBIERZYCE 44 Wrocław, 2014

dopuszczalne, docelowe, celów długoterminowych i alarmowe. W niektórych przypadkach okre ślono dozwolon ą liczb ę przekrocze ń okre ślonego poziomu, a tak że terminy, w których okre ślony poziom powinien zosta ć osi ągni ęty. Warto ści poszczególnych poziomów substancji w powietrzu zostały zró żnicowane ze wzgl ędu na ochron ę zdrowia ludzi i ochron ę ro ślin. Oceny i wynikaj ące z nich działania odnoszone są do jednostek terytorialnych nazywanych strefami, obejmuj ących obszar całego kraju. W zało żeniach do projektu ustawy o zmianie ustawy Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw (stanowi ącej transpozycj ę Dyrektywy 2008/50/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie jako ści powietrza i czystszego powietrza dla Europy) przyjmuje si ę, że od stycznia 2011 r. dla wszystkich zanieczyszcze ń uwzgl ędnianych w ocenach jako ści powietrza (dwutlenek siarki, dwutlenek azotu, tlenki azotu, tlenek w ęgla, benzen, ozon, pył zawieszony PM10, zawarto ść ołowiu, arsenu, kadmu, niklu i benzo(a)pirenu w pyle PM10 oraz pył zawieszony PM2.5) obowi ązuje nowy podział kraju na strefy. Obecnie stref ę stanowi ą: - aglomeracja o liczbie mieszka ńców powy żej 250 tysi ęcy, - miasto (nie b ędące aglomeracj ą) o liczbie mieszka ńców powy żej 100 tys.) - pozostały obszar województwa, nie wchodz ący w skład aglomeracji i miast powy żej 100 tys. mieszka ńców (strefa dolno śląska).

Województwo dolno śląskie zostało podzielone na 4 strefy, natomiast gmina Kobierzyce, wraz z całym powiatem wrocławskim, zaliczono do strefy dolno śląskiej.

Na podstawie klasyfikacji stref województwa dolno śląskiego za rok 2012 stwierdzono potrzeb ę opracowywania programów ochrony powietrza ze wzgl ędu na ochron ę zdrowia ludzi dla wszystkich 4 stref województwa: 1. aglomeracja wrocławska (NO2, PM10, benzo(a)piren, PM2.5), 2. m. Legnica (PM10, arsen, benzo(a)piren, ozon), 3. m. Wałbrzych (PM10, benzo(a)piren), 4. strefa dolno śląska (PM10, benzo(a)piren, ozon).

Na podstawie klasyfikacji stref województwa dolno śląskiego za rok 2013 stwierdzono potrzeb ę opracowywania programów ochrony powietrza ze wzgl ędu na ochron ę zdrowia ludzi dla wszystkich 4 stref województwa: 1. aglomeracja wrocławska (NO2, PM10, PM2.5, benzo(a)piren, ozon), 2. m. Legnica (PM10, PM2.5, arsen, benzo(a)piren, ozon), 3. m. Wałbrzych (PM10, benzo(a)piren), 4. strefa dolno śląska (PM10, arsen, benzo(a)piren, ozon).

Na podstawie klasyfikacji stref województwa dolno śląskiego za rok 2012 i 2013 według kryteriów dla ochrony ro ślin wskazane jest opracowanie programu ochrony powietrza w strefie dolno śląskiej ze wzgl ędu na ponadnormatywne st ęż enia ozonu.

Najwi ększym problemem w skali województwa dolno śląskiego pozostaje wysoki poziom zanieczyszczenia powietrza pyłem zawieszonym, zarówno PM10, jak i PM2,5 oraz benzo(a)pirenem. Główn ą przyczyn ą wyst ępowania przekrocze ń w okresie zimowym jest emisja z systemów indywidualnego ogrzewania budynków i utrudnione warunki rozprzestrzeniania zanieczyszcze ń (szczególnie w kotlinach). Inne przyczyny wyst ępowania przekrocze ń to m.in. emisja zanieczyszcze ń z transportu drogowego oraz niezorganizowana emisja pyłu z dróg i terenów przemysłowych. proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY KOBIERZYCE 45 Wrocław, 2014

1.14 Hałas Stan środowiska, ze wzgl ędu na jego zanieczyszczenia hałasem, okre śla si ę za pomoc ą tzw. klimatu akustycznego. Klimat akustyczny jest to zespół zjawisk akustycznych kształtowanych przede wszystkim przez źródła hałasu takie jak: transport drogowy, kolejowy, lotniczy, przemysł (zakłady przemysłowe, rzemie ślnicze, usługowe), przesył energii elektrycznej o wysokich napi ęciach. Najcz ęś ciej klimat akustyczny ocenia si ę ilo ściowo przy pomocy równowa żnego poziomu d źwi ęku A (L Aeq ), wyra żonego w decybelach [dB], b ędącego poziomem uśrednionym w funkcji czasu. W zwi ązku z wprowadzeniem nowych wska źników oceny hałasu, w roku 2007 ukazały si ę przepisy wykonawcze okre ślaj ące kryteria poprawno ści klimatu akustycznego w środowisku – rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (tekst jednolity Dz. U. z 2014 r. poz. 112 zmienionego rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 1 pa ździernika 2012r. zmieniaj ącym rozporz ądzenie w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. z dnia 8 pa ździernika 2012r. poz. 1109). Warto ści dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku zestawiono w poni ższej tabeli.

Tabela 1.19 Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku powodowanego przez poszczególne grupy źródeł hałasu, z wył ączeniem hałasu powodowanego przez linie elektroenergetyczne oraz starty, l ądowania i przeloty statków powietrznych

Dopuszczalny poziom hałasu wyra żony równowa żnym poziomem d źwi ęku A w dB

Pozostałe obiekty i grupy Drogi lub linie kolejowe źródeł hałasu Lp. Przeznaczenie terenu LAeqD LAeqN LAeqD LAeqN przedział czasu przedział czasu przedział czasu przedział czasu odniesienia odniesienia odniesienia odniesienia równy 8 równy 1 równy 16 równy 8 najmniej najmniej godzinom godzinom korzystnym korzystnej godzinom godzinie nocy a. Obszary A ochrony uzdrowiskowej 1. b. Tereny szpitali poza miastem 50 45 45 40 a. Tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej b. Tereny zabudowy zwi ązanej ze stałym lub 2. wielogodzinnym pobytem dzieci i młodzie ży. 61 56 50 40 c. Tereny domów opieki społecznej d. Tereny szpitali w miastach a. Tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego 3. b. Tereny zabudowy zagrodowej 65 56 55 45 c. Tereny rekreacyjno-wypoczynkowe d. Tereny mieszkaniowo - usługowe a. Tereny w strefie śródmiejskiej miast powy żej 4. 100 tys. Mieszka ńców 68 60 55 45 proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY KOBIERZYCE 46 Wrocław, 2014

Hałas środowiskowy mo że by ć rozpatrywany w kategoriach ocen subiektywnych. Pa ństwowy Zakład Higieny opracował na podstawie bada ń ankietowych skal ę subiektywnej uci ąż liwo ści zewn ętrznych hałasów komunikacyjnych. Zgodnie z dokonan ą klasyfikacj ą uci ąż liwo ść tego rodzaju hałasów w nast ępuj ący sposób zale ży od warto ści poziomu równowa żnego L Aeq : - mała uci ąż liwo ść L Aeq < 52 dB, - średnia uci ąż liwo ść 52 dB< L Aeq > 62 dB, - du ża uci ąż liwo ść 63 dB< L Aeq > 70 dB, - bardzo du ża uci ąż liwo ść L Aeq > 70 dB (obszar zagro żeń). Ochrona przed hałasem w rozumieniu przyj ętej ustawy Prawo ochrony środowiska polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego środowiska, w szczególno ści na utrzymaniu poziomu hałasu poni żej dopuszczalnego lub co najmniej na tym poziomie, oraz zmniejszeniu poziomu hałasu co najmniej do dopuszczalnego, gdy nie jest on dotrzymany. Oceny stanu akustycznego środowiska i obserwacji zmian dokonuje si ę w ramach pa ństwowego monitoringu środowiska (Prawo ochrony środowiska art. 117). W my śl tej ustawy badaniem monitoringowym nale ży obj ąć przede wszystkim miasta o liczbie mieszka ńców wi ększej ni ż 100 tysi ęcy oraz drogi o regionalnym znaczeniu. Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 4 czerwca 2007 r. wprowadziło wskaźniki hałasu (LDWN) maj ące zastosowanie do prowadzenia długookresowej polityki w zakresie ochrony środowiska przed hałasem, w szczególno ści do sporz ądzenia map akustycznych oraz programów ochrony środowiska (zmienione Rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 1 pa ździernika 2012 r. zmieniaj ącym rozporz ądzenie w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku ). Zgodnie z art. 119 ust. 1 ww. ustawy Po ś - dla terenów, na których poziom hałasu przekracza poziom dopuszczalny, tworzy si ę program ochrony środowiska przed hałasem, którego celem jest dostosowanie poziomu hałasu do dopuszczalnego.

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska we Wrocławiu przeprowadził w 2011 r. badania hałasu komunikacyjnego w wybranych punktach woj. dolno śląskiego. Głównym zało żeniem wykonanych pomiarów akustycznych było okre ślenie warunków panuj ących w bezpo średnim s ąsiedztwie tras komunikacyjnych i uzyskanie informacji o uci ąż liwo ści akustycznej analizowanych tras. Pomiary przeprowadzono w 65 punktach, zlokalizowanych na terenie powiatów wrocławskiego, lubi ńskiego, milickiego, jeleniogórskiego, złotoryjskiego oraz zgorzeleckiego. Pomiary wykonywano w porze dziennej, w trzech okresach w nast ępuj ących porach doby:

- poranna w godzinach pomi ędzy 6 00 - 900 , - południowa w godzinach pomi ędzy 9 00 - 18 00 , - wieczorna w godzinach pomi ędzy 18 00 - 22 00 ,

Cykl badawczy prowadzony był od kwietnia do grudnia 2011 roku. W wyniku przeprowadzonych bada ń wskazano obszary, na których hałas jest szczególnie uci ąż liwy, zinwentaryzowano budynki chronione zlokalizowane na tych obszarach oraz oszacowano liczb ę ludno ści nara żon ą na oddziaływanie ponadnormatywnego hałasu. Poni ższa tabela prezentuje wyniki pomiarów przeprowadzonych w granicach gminy Kobierzyce. proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY KOBIERZYCE 47 Wrocław, 2014

Tabela 1.11 Wyniki pomiaru hałasu na terenie powiatu wrocławskiego w 2011 r. [WIO Ś]

Odległo ść Nat ęż enie Nat ęż enie LAeq na granicy terenu Lp Lokalizacja punktów pomiarowych ruchu ruchu poj/h terenu chronionego poj/h chronionego ci ęż arowych od kraw ędzi jezdni ogółem [dB] [m]

1 Tyniec Mały ul. Świdnicka/Parkowa 2 272 27 67,2 2,0 2 Bielany Wrocławskie Bielany Wrocławskie 11/1a 1006 80 69,5 8,0

Wykonane badania dokumentuj ą istotn ą degradacj ę klimatu akustycznego wzdłu ż wa żniejszych tras komunikacyjnych. Hałas drogowy jest powa żnym problemem dla mieszka ńców wszystkich budynków zlokalizowanych w pobli żu drogi. Szczególnie znaczne przekroczenia stwierdzono przy drodze krajowej nr 8 w miejscowo ści Bielany Wrocławskie.

Opis punktów pomiarowych znajduj ących si ę na terenie gminy Kobierzyce :

Bielany Wrocławskie (Bielany Wrocławskie 11/1a) – droga krajowa nr 8, na trasie Wrocław-Wałbrzych o nawierzchni asfaltowej w stanie bardzo dobrym. Stwierdzony poziom równowa żny hałasu odpowiadał 69,5 dB przy nat ęż eniu ruchu 1006 poj/h i 8,0 % udziale pojazdów ci ęż kich w ogólnym strumieniu ruchu. Zabudowa o charakterze lu źnym, obustronna, usytuowana ok. 3,0-17,0 m od kraw ędzi jezdni. W strefie oddziaływania znajduje si ę 31 budynków jednorodzinnych. Oszacowana liczba mieszka ńców nara żona na ponadnormatywny hałas wynosi 110.

Tyniec Mały (ul. Świdnicka/Parkowa 2) – punkt zlokalizowany przy drodze krajowej nr 35, na trasie Wrocław-Świdnica, droga o nawierzchni asfaltowej w stanie bardzo dobrym. Stwierdzony poziom równowa żny hałasu odpowiadał 67,2 dB przy nat ęż eniu ruchu 272 poj/h i 10,0 % udziale pojazdów ci ęż kich w ogólnym strumieniu ruchu. Zabudowa o charakterze lu źnym, usytuowana 3,0-15,0 m od kraw ędzi jezdni. W strefie oddziaływania znajduje si ę 22 budynki jednorodzinne. Oszacowana liczba mieszka ńców nara żona na ponadnormatywny hałas wynosi 73.

proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY KOBIERZYCE 48 Wrocław, 2014

1.14.1 Program ochrony środowiska przed hałasem

W 2014 r. na zlecenie Urz ędu Marszałkowskiego Województwa Dolno śląskiego opracowany został „Program ochrony środowiska przed hałasem dla województwa dolno śląskiego na lata 2013-2017” [8]. „Program ochrony środowiska przed hałasem dla województwa dolno śląskiego na lata 2013 - 2017” sporz ądzany został dla terenów województwa dolno śląskiego le żą cych poza aglomeracjami wzdłu ż dróg, po których przeje żdża ponad 3 000 000 pojazdów rocznie oraz wzdłu ż linii kolejowych, po których przeje żdża ponad 30 000 poci ągów rocznie, których eksploatacja spowodowała negatywne oddziaływanie akustyczne tj. przekroczone zostały dopuszczalne poziomy hałasu okre ślone wska źnikami hałasu L DWN i L N. Celem programu jest okre ślenie działa ń naprawczych odniesionych do ww. terenów. „Program ochrony środowiska przed hałasem dla województwa dolno śląskiego na lata 2013 - 2017” składa si ę z nast ępuj ących cz ęś ci: 1) Cz ęść A – drogi krajowe i autostrady, 2) Cz ęść B – drogi wojewódzkie, 3) Cz ęść C – drogi na terenie miasta pozostaj ącego na prawach powiatu – m. Jelenia Góra, 4) Cz ęść D – linie kolejowe.

W granicach gminy Kobierzyce w Programie [8] zidentyfikowano nast ępuj ące obszary, na których wyst ępuj ą przekroczenia dopuszczalnych warto ści hałasu samochodowego: Tabela 1.12 Obszary, na których wyst ępuj ą przekroczenia dopuszczalnych warto ści hałasu samochodowego (drogi krajowe) [8]

Poziomy dopuszczalne Plansza/Ulica Przekroczenia LDWN * Przekroczenia LN* (dzie ń/noc) [d B] 64/59 — zabudowa mieszkaniowa Obszar przekroczenia obejmuje Obszar przekroczenia obejmuje zabudow ę 35_39 -2 jednorodzinna zabudow ę znajduj ącą si ę przy ulicy. znajduj ącą si ę przy ulicy. Przekroczenia Małuszów 68/59 — zabudowa Przekroczenia przyjmuj ą warto ści > przyjmuj ą warto ści > 5dB. mieszkaniowa 10dB. wielorodzinna

35_41 - 1 68/59 — zabudowa Obszar przekroczenia obejmuje zabudow ę Obszar przekroczenia obejmuje Bielany mieszkaniowa znajduj ącą si ę przy ulicy. Przekroczenia zabudow ę znajduj ącą si ę przy ulicy. Wrocławskie wielorodzinna przyjmuj ą warto ści > 5dB. Przekroczenia przyjmuj ą warto ści > 10dB. 64/59 — zabudowa mieszkaniowa Obszar przekroczenia obejmuje 35_41 - 2 Obszar przekroczenia obejmuje zabudow ę jednorodzinna zabudow ę znajdującą si ę przy ulicy. Bielany znajduj ącą si ę przy ulicy. Przekroczenia 68/59 — zabudowa Przekroczenia przyjmuj ą warto ści > Wrocławskie przyjmuj ą warto ści > 10dB. mieszkaniowa 10dB. wielorodzinna

64/59 — zabudowa mieszkaniowa Obszar przekroczenia obejmuje 35_41 - 3 Obszar przekroczenia obejmuje zabudow ę jednorodzinna zabudow ę znajduj ącą si ę przy ulicy. Bielany znajduj ącą si ę przy ulicy. Przekroczenia 68/59 — zabudowa Przekroczenia przyjmuj ą warto ści > Wrocławskie przyjmuj ą warto ści > 10dB. mieszkaniowa 10dB. wielorodzinna

64/59 — zabudowa Obszar przekroczenia si ęga do pierwszej linii A4_114-1 Obszar przekroczenia nie si ęga do mieszkaniowa zabudowy i opiera si ę na najbli ższych od ulicy Ślęza pierwszej linii zabudowy. jednorodzinna elewacjach.

64/59 — zabudowa mieszkaniowa Obszar przekroczenia obejmuje 8_77 - 1 Obszar przekroczenia obejmuje zabudow ę jednorodzinna zabudow ę znajduj ącą si ę przy ulicy. Domasław znajduj ącą si ę przy ulicy. Przekroczenia 68/59 — zabudowa Przekroczenia przyjmuj ą warto ści > ul. Kłodzka przyjmuj ą warto ści > 5dB. mieszkaniowa 10dB. wielorodzinna proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY KOBIERZYCE 49 Wrocław, 2014

Poziomy dopuszczalne Plansza/Ulica Przekroczenia LDWN * Przekroczenia LN* (dzie ń/noc) [d B] 64/59 — zabudowa mieszkaniowa Obszar przekroczenia obejmuje 8_77 - 2 Obszar przekroczenia obejmuje zabudow ę jednorodzinna zabudow ę znajduj ącą si ę przy ulicy. Domasław znajduj ącą si ę przy ulicy. Przekroczenia 68/59 — zabudowa Przekroczenia przyjmuj ą warto ści > ul. Kłodzka przyjmuj ą warto ści > 5dB. mieszkaniowa 10dB. wielorodzinna 68/59 — zabudowa Obszar przekroczenia obejmuje Obszar przekroczenia obejmuje zabudow ę 8_ 78 - 1 mieszkaniowa zabudow ę znajduj ącą si ę przy ulicy. znajduj ącą si ę przy ulicy. Przekroczenia Cieszyce wielorodzinna Przekroczenia przyjmuj ą warto ści > przyjmuj ą warto ści > 5dB. 5dB. 68/59 — zabudowa Obszar przekroczenia obejmuje Obszar przekroczenia obejmuje zabudow ę 8_ 78 - 2 mieszkaniowa zabudow ę znajduj ącą si ę przy ulicy. znajduj ącą si ę przy ulicy. Przekroczenia Rolantowice wielorodzinna Przekroczenia przyjmuj ą warto ści > przyjmuj ą warto ści > 5dB. 5dB.

64/59 — zabudowa Obszar przekroczenia si ęga do mieszkaniowa Obszar przekroczenia obejmuje zabudow ę pierwszej linii zabudowy i opiera si ę 8_ 79 - 1 jednorodzinna znajduj ącą si ę przy ulicy. Przekroczenia na najbli ższych od ulicy elewacjach. Kobierzyce 68/59 — zabudowa przyjmuj ą warto ści > 10dB. Przekroczenia przyjmuj ą warto ści > mieszkaniowa 10dB. wielorodzinna 64/59 — zabudowa mieszkaniowa Obszar przekroczenia obejmuje 8_80 - 1 Obszar przekroczenia obejmuje zabudow ę jednorodzinna zabudow ę znajduj ącą si ę przy ulicy. Pustków znajduj ącą si ę przy ulicy. Przekroczenia 68/59 — zabudowa Przekroczenia przyjmuj ą warto ści > Wilczkowski przyjmuj ą warto ści > 10dB. mieszkaniowa 10dB. wielorodzinna proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY KOBIERZYCE 50 Wrocław, 2014

DROGI KRAJOWE I AUTOSTRADY

Rysunek 1.20 Ocena jako ści klimatu akustycznego (L DWN ), Małuszów, gmina Kobierzyce [8] proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY KOBIERZYCE 51 Wrocław, 2014

Rysunek 1.21 Ocena jako ści klimatu akustycznego (L N), Małuszów, gmina Kobierzyce [8]

proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY KOBIERZYCE 52 Wrocław, 2014

Rysunek 1.22 Ocena jako ści klimatu akustycznego (L DWN ), Bielany Wrocławskie, gmina Kobierzyce [8]

proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY KOBIERZYCE 53 Wrocław, 2014

Rysunek 1.23 Ocena jako ści klimatu akustycznego (L N), Bielany Wrocławskie, gmina Kobierzyce [8]

proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY KOBIERZYCE 54 Wrocław, 2014

Rysunek 1.36 Ocena jako ści klimatu akustycznego (L DWN ), Bielany Wrocławskie, gmina Kobierzyce [8]

proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY KOBIERZYCE 55 Wrocław, 2014

Rysunek 1.37 Ocena jako ści klimatu akustycznego (L N), Bielany Wrocławskie, gmina Kobierzyce [8]

proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY KOBIERZYCE 56 Wrocław, 2014

Rysunek 1.38 Ocena jako ści klimatu akustycznego (L DWN ), Bielany Wrocławskie, gmina Kobierzyce [8]

proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY KOBIERZYCE 57 Wrocław, 2014

Rysunek 1.39 Ocena jako ści klimatu akustycznego (L N), Bielany Wrocławskie, gmina Kobierzyce [8]

proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY KOBIERZYCE 58 Wrocław, 2014

Rysunek 1.24 Ocena jako ści klimatu akustycznego (LDWN ), Ślęza, gmina Kobierzyce [8]

proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY KOBIERZYCE 59 Wrocław, 2014

Rysunek 1.25 Ocena jako ści klimatu akustycznego (L N), Ślęza, gmina Kobierzyce [8]

proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY KOBIERZYCE 60 Wrocław, 2014

Rysunek 1.26 Ocena jako ści klimatu akustycznego (LDWN ), Domasław, gmina Kobierzyce [8]

proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY KOBIERZYCE 61 Wrocław, 2014

Rysunek 1.27 Ocena jako ści klimatu akustycznego (L N), Domasław, gmina Kobierzyce [8]

proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY KOBIERZYCE 62 Wrocław, 2014

Rysunek 1.28 Ocena jako ści klimatu akustycznego (LDWN ), Domasław, gmina Kobierzyce [8]

proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY KOBIERZYCE 63 Wrocław, 2014

Rysunek 1.29 Ocena jako ści klimatu akustycznego (L N), Domasław, gmina Kobierzyce [8]

proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY KOBIERZYCE 64 Wrocław, 2014

Rysunek 1.46 Ocena jako ści klimatu akustycznego (LDWN ), Cieszyce, gmina Kobierzyce [8]

proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY KOBIERZYCE 65 Wrocław, 2014

Rysunek 1.47 Ocena jako ści klimatu akustycznego (L N), Cieszyce, gmina Kobierzyce [8]

proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY KOBIERZYCE 66 Wrocław, 2014

Rysunek 1.48 Ocena jako ści klimatu akustycznego (LDWN ), Rolantowice, gmina Kobierzyce [8]

proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY KOBIERZYCE 67 Wrocław, 2014

Rysunek 1.49 Ocena jako ści klimatu akustycznego (L N), Rolantowice, gmina Kobierzyce [8]

proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY KOBIERZYCE 68 Wrocław, 2014

Rysunek 1.50 Ocena jako ści klimatu akustycznego (LDWN ), Kobierzyce, gmina Kobierzyce [8]

proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY KOBIERZYCE 69 Wrocław, 2014

Rysunek 1.51 Ocena jako ści klimatu akustycznego (L N), Kobierzyce, gmina Kobierzyce [8]

proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY KOBIERZYCE 70 Wrocław, 2014

Rysunek 1.52 Ocena jako ści klimatu akustycznego (LDWN ), Pustków Wilczkowski, gmina Kobierzyce [8]

proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY KOBIERZYCE 71 Wrocław, 2014

Rysunek 1.53 Ocena jako ści klimatu akustycznego (L N), Pustków Wilczkowski, gmina Kobierzyce [8]

proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY KOBIERZYCE 72 Wrocław, 2014

1.15 Zaopatrzenie w energi ę elektryczn ą i ciepln ą oraz gaz

Zaopatrzenie w energi ę elektryczn ą Na terenie Gminy zlokalizowane s ą nast ępuj ące elementy sieci energetycznej systemu elektroenergetycznego, pozwalaj ące na tranzyt mocy: 1. Fragment linii elektroenergetycznej 220 kV Klecina-Świebodzice. Docelowo ma ona zosta ć zast ąpiona lini ą 400 kV+110 kV ko ńcz ącą si ę stacj ą energetyczn ą (GPZ) "Wrocław" zlokalizowan ą w pobli żu miejscowo ści Małuszów. Od stacji w Małuszowie w kierunku Pasikurowic ma tak że przebiega ć linia 400 kV + 2x110 kV, 2. Stacja elektroenergetyczna (GPZ) 110/20 kV Bielany Wrocławskie, 3. Fragment linii elektroenergetycznej 110 kV Bielany-Żórawina (S-175), 4. Fragment linii elektroenergetycznej 110 kV Klecina-Bielany (S-173), 5. Fragment linii elektroenergetycznej 2x110 kV Klecina-Zacharzyce (S-171, 172). Energia elektryczna przesyłana jest do odbiorców napowietrznymi lub kablowymi liniami niskiego napi ęcia, przy wykorzystaniu sieci transformatorowych 20/0,4 kV. S ą to w wi ększo ści stacje słupowe (napowietrzne). Eksploatacj ą poszczególnych elementów systemu elektroenergetycznego zlokalizowanych na terenie gminy Kobierzyce zajmuje si ę TAURON - Dystrybucja S.A. (wła ściciel sieci dystrybucyjnej w zakresie napi ęć 110 kV i ni ższym) oraz PSE S.A (wła ściciel sieci dystrybucyjnej w zakresie napi ęć wy ższym ni ż 110 kV).

Zaopatrzenie w energi ę ciepln ą Na terenie gminy Kobierzyce nie funkcjonuje typowy system ciepłowniczy. Budynki mieszkalne w gminie zasilane s ą głównie z przydomowych kotłowni indywidualnych. Podstawowym no śnikiem energii wykorzystywanym do celów grzewczych s ą paliwa stałe, głównie w ęglowe, nast ępnie gaz ziemny oraz w niewielkim stopniu olej, gaz ciekły i energia elektryczna. Struktura zu życia paliwa do celów ogrzewania pomieszcze ń wynika z kilku elementów, przede wszystkim paliwa stałe s ą najta ńszymi no śnikami energii.

Zaopatrzenie w gaz W chwili obecnej na terenie gminy Kobierzyce przyłączonych do sieci gazowej jest jedena ście miejscowo ści [15]: • Bielany Wrocławskie, • Ślęza, • Wysoka, • Tyniec Mały, • Domasław, • Biskupice Podgórne (teren Tarnobrzeskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej „WISŁO- SAN” Oddział Wrocław – Kobierzyce), • Kobierzyce, • Chrzanów, • Racławice Wielkie, • Żerniki Małe, • Magnice. Zaopatrzenie w gaz wsi Wysoka odbywa si ę z sieci gazowej niskiego ci śnienia m. Wrocławia - z gazoci ągu niskiego ci śnienia DN 200 biegn ącego w ul. T. Kutrzeby. Wsie Bielany Wrocławskie oraz Ślęza zaopatrzone s ą w gaz ziemny wysokometanowy GZ-50 ze stacji redukcyjno-pomiarowej Iº o przepustowo ści Q=1500 Nm3/h, zlokalizowanej w północnej cz ęś ci wsi Bielany Wrocławskie, na działce 107/11. Stacja ta zasilana jest z gazoci ągu wysokiego ci śnienia o DN 80 i CN 6,3 MPa, stanowi ącego odgał ęzienia proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY KOBIERZYCE 73 Wrocław, 2014

gazoci ągu DN 200. Gazyfikacja obu wsi realizowana jest w systemie średnioci śnieniowym z zastosowaniem reduktorów u poszczególnych odbiorców. Od stacji Iº „Bielany 2” w Bielanach Wrocławskich poprzez „W ęzeł Biela ński” do wsi Tyniec Mały (wzdłu ż drogi krajowej nr 35) przebiega gazoci ąg średniego ci śnienia DN 225/160, który zaopatruje „Park Handlowy Bielany”, fabryk ę Cadbury (na terenie fabryki znajduje si ę stacja redukcyjno-pomiarowa IIº o przepustowo ści 1.000Nm 3/h), innych odbiorców przemysłowych oraz wie ś Tyniec Mały (zapotrzebowanie docelowe gazu 1.400 Nm3/h). Rejon „W ęzła Biela ńskiego” zaopatrywany jest równocze śnie ze stacji redukcyjnej Iº „Bielany 1” zlokalizowanej w rejonie zakładu Cargill tu ż przy granicy Gminy Kobierzyce z obr ębem wsi Nowa Wie ś Wrocławska w Gminie K ąty Wrocławskie. Stacja ta jest zasilana gazoci ągiem wysokiego ci śnienia DN 150 b ędącym odgał ęzieniem DN 200 w obr ębi ę wsi Zabrodzie w Gminie K ąty Wrocławskie. Na terenie wsi Tyniec Mały znajduje si ę siec gazowa średniego ci śnienia DN 63÷160. Gaz rozprowadzany jest do odbiorców za pomoc ą sieci średniego ci śnienia z reduktorami ci śnienia w szafach ściennych przydomowych. Mieszka ńcy pozostałych wsi na terenie Gminy zaopatrywani s ą w gaz metod ą bezprzewodow ą. W północnej cz ęś ci gminy przebiegaj ą nast ępuj ące gazoci ągi wysokiego oraz podwy ższonego średnio ci śnienia: • relacji Biernatki – Ołtaszyn DN 300, CN 1,6 MPa, • relacji Ołtaszyn – Oława DN 350, CN 4,0 MPa, • relacji Ołtaszyn – Iwiny DN 350, CN 6,3 MPa, • relacji Zał ęcze – Wrocław (południowa obwodnica miasta Wrocławia) DN 150/200, CN 6,3 MPa, • relacji Szewce – Ołtaszyn DN 300, CN 6,3 MPa. Na teren Tarnobrzeskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej „WISŁO-SAN” Oddział Wrocław - Kobierzyce, w Biskupicach Podgórnych gaz doprowadzony jest ruroci ągiem tranzytowym z Bielan Wrocławskich, a nast ępnie sieci ą rozdzielcz ą do poszczególnych zakładów przemysłowych. Ponadto przez wschodni ą cz ęść Gminy z kierunku północ-południe przebiega gazoci ąg wysokiego ci śnienia relacji Ołtaszyn - Ząbkowice DN 300 i CN 6,3 MPa. W obr ębie wsi Wysoka na pograniczu z miasta Wrocławia znajduje si ę stacja redukcyjno- pomiarowa Iº „Ołtaszyn”, pracuj ąca na potrzeby układu przemysłowego Województwa Dolno śląskiego i miasta Wrocławia. Prowadzone s ą tak że analizy mo żliwo ści podł ączenia do sieci gazowej innych miejscowo ści Gminy ( środkowa jej cz ęść ). Tabela poni żej prezentuje zbiorcz ą charakterystyk ę stanu sieci gazowej w gminie w okresie 2010 – 2012 r., wg GUS. Dane za 2013 r. nie były dost ępne w czasie trwania prac nad dokumentem. Na przestrzeni omawianego okresu długo ść czynnej sieci gazowej wzrosła o ok. 7,3 km (6,9%). Niekorzystne zmiany odnotowano pod wzgl ędem liczby ludno ści korzystaj ącej z sieci - w 2012 r. z sieci gazowej korzystało o ponad 13 % mniej mieszka ńców ni ż w 2010 r. proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY KOBIERZYCE 74 Wrocław, 2014

Tabela 1.13 Charakterystyka zbiorcza instalacji gazowej w gminie Kobierzyce w okresie 2010 – 2012, wg GUS J. m. 2010 2011 2012 Sie ć gazowa długo ść czynnej sieci ogółem w km km 106,043 108,194 113,353 długo ść czynnej sieci przesyłowej w km km 32,084 32,084 32,084 długo ść czynnej sieci rozdzielczej w km km 73,959 76,110 81,269 czynne przył ącza do budynków mieszkalnych i szt. niemieszkalnych 1016 1201 1414 odbiorcy gazu gosp. dom. 1824 1961 2099 odbiorcy gazu ogrzewaj ący mieszkania gazem gosp. dom. 1559 1660 1775 3 zu życie gazu w tys. m 3 tys.m 4108,70 3784,50 4449,7 3 zu życie gazu na ogrzewanie mieszka ń w tys. m 3 tys.m 3902,6 3545,1 4293,2 ludno ść korzystaj ąca z sieci gazowej osoba 6597 6948 5721 korzystaj ący z instalacji gazowej w % ogółu % ludno ści 39,3 40,2 32,4 sie ć rozdzielcza na 100 km 2 km 49,6 51,0 54,4 Zu życie gazu w gospodarstwach domowych na 1 mieszka ńca m3 247,8 222,0 254,5 na 1 korzystaj ącego / odbiorc ę m3 622,8 544,7 777,8

Rysunek 1.54 Długo ść sieci gazowej w gminie Kobierzyce w latach 2010-2012, wg GUS

osoby km 10 000 250 9 000 8 000 200 7 000 6 000 150 5 000 4 000 100 3 000 ` 2 000 50 1 000 0 0 2010 2011 2012

ludno ść korzystaj ąca z sieci gazowej długo ść czynnej sieci ogółem w km

1.16 System transportowy

Przez teren gminy Kobierzyce przebiegaj ą wa żne szlaki komunikacyjne mi ędzynarodowe i krajowe (autostrada, drogi krajowe, wojewódzkie i powiatowe). Na terenie gminy istnieje równie ż sie ć dróg gminnych, która uzupełnia ww. drogi o wy ższej randze. Szczególnie znaczenie komunikacyjne ma "W ęzeł Bielany Wrocławskie" i węzeł "Kobierzyce" gdzie krzy żuj ą autostrada A4 i Obwodnica Autostradowa Wrocławia (A8) oraz drogi krajowe nr 5, 8, 35 i 98. Podstawow ą sie ć drogow ą gminy tworz ą zatem: ‹ autostrada A4, ‹ Obwodnica Autostradowa Wrocławia (S8e), ‹ droga krajowa nr 5, ‹ droga krajowa nr 8, ‹ droga krajowa nr 35, proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY KOBIERZYCE 75 Wrocław, 2014

‹ droga krajowa nr 98, ‹ droga wojewódzka nr 346, ‹ droga wojewódzka nr 348, ‹ pozostałe drogi: − drogi powiatowe (20), − drogi gminne (107), − inne publiczne przekazane Gminie (12).

Przez obszar Gminy Kobierzyce planuje si ę w przyszło ści poprowadzi ć fragment drogi ekspresowej S-5 (relacji Wrocław-Boboszów).

Charakterystyk ę poszczególnych dróg przedstawiono w poni ższych tabelach.

Tabela 1.14 Długo ść dróg na terenie gminy Kobierzyce, stan na koniec 2011 r. wg danych GDDKiA Starostwa Powiatowego we Wrocławiu i UGK i 2012 r. wg DSDiK

Drogi: Długo ść drogi [km] publiczne (przekazane Gminie przez 31,517 Powiat Wrocławski oraz GDDKiA) gminne 119,915 powiatowe 67,485 wojewódzkie 8,852 krajowe 25,062 autostrady 8,587 Razem: 262,408

Tabela 1.15 Przebieg i długo ść autostrad i dróg krajowych na terenie gminy Kobierzyce, stan na koniec 2011 r., wg danych GDDKiA

L.p. Nr drogi Przebieg drogi na terenie Gminy Długo ść drogi Bielany Wrocławskie - 1. A-4 (autostrada) 3,603 Pietrzykowice

Kąty Wrocławskie - 2. A-4 (autostrada) 0,420 Pietrzykowice AOW - Autostradowa 3. Obwodnica Wrocławia Magnice - Długoł ęka 4,564 (S8e) Od granicy miasta Wrocław - Bielany Wrocławskie oraz od Magnice- 4. 8 (droga krajowa) 12,196 Kobierzyce- Cieszyce-Rolantowice- Jaszowice- Pustków Wilczkowski. 5. 8e (droga krajowa) Łącznik od Magnic do AOW 1,387 od w ęzła „Kobierzyce” na AOW do 6. 35 (droga krajowa) 1,953 granicy gminy 7. 35a (droga krajowa) Obwodnica Ty ńca Małego 4,690 Wiadukt nad A-4 w Bielanach Wr. – 8. 5 (droga krajowa) 0,592 granica Wrocławia od granicy gminy do w ęzła „Kobierzyce” 9. 98 (droga krajowa) 4,244 na AOW Razem: 33,649 proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY KOBIERZYCE 76 Wrocław, 2014

Tabela 1.16 Przebieg i długo ść dróg wojewódzkich na terenie gminy Kobierzyce, stan na koniec 2012 r., wg danych DSDiK Długo ść drogi L.p. Nr drogi i jej przebieg [km] 1. 346: Owsianka - Wierzbice -Szczepankowice 5,652 348: Droga Krajowa Nr 35 –granica gminy 2. 3,200 Kobierzyce Suma 8,852

W porównaniu do gmin s ąsiednich Gmina Kobierzyce posiada najwi ęcej dróg gminnych, w tym dróg o nawierzchni utwardzonej oraz asfaltowej.

Przez teren Gminy przebiega nieczynna od 2000 r. dla przewozów pasa żerskich linia kolejowa nr 285 z Wrocławia do Jedliny Zdrój. Przewiduje si ę jednak w przyszło ści jej modernizacj ę a nast ępnie uruchomienie poł ącze ń osobowych. Wol ę przej ęcia od PKP S.A tej linii wyra żono w Uchwale nr 6021/IV/14 Zarz ądu Województwa Dolno śląskiego z dnia 15.07.2014 r. Według danych Głównego Urz ędu Statystycznego w roku 2013 na terenie gminy Kobierzyce znajdowały si ę ok. 1,3 km ście żek rowerowych.

proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY KOBIERZYCE 77 Wrocław, 2014

Rysunek 1.55 Schemat dróg w Gminie Kobierzyce, wg UGK 2011 r.

proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY KOBIERZYCE 78 Wrocław, 2014

1.17 Odnawialne źródła energii

Energia odnawialna jest to energia uzyskiwana z naturalnych, powtarzaj ących si ę procesów przyrodniczych. Odnawialne źródła energii (OZE) stanowi ą alternatyw ę dla tradycyjnych pierwotnych nieodnawialnych no śników energii (paliw kopalnych). Ich zasoby uzupełniaj ą si ę w naturalnych procesach, co praktycznie pozwala traktowa ć je jako niewyczerpalne. W warunkach krajowych energia ze źródeł odnawialnych obejmuje energi ę z bezpo średniego wykorzystania promieniowania słonecznego (przetwarzanego na ciepło lub energi ę elektryczn ą), wiatru, zasobów geotermalnych (z wn ętrza Ziemi), wodnych, stałej biomasy, biogazu i biopaliw ciekłych. Pozyskiwanie energii z tych źródeł jest, w porównaniu do źródeł tradycyjnych (kopalnych), bardziej przyjazne środowisku naturalnemu. Wykorzystywanie OZE w znacznym stopniu zmniejsza szkodliwe oddziaływanie energetyki na środowisko naturalne, głównie poprzez ograniczenie emisji szkodliwych substancji, zwłaszcza gazów cieplarnianych [27].

W obecnie obowi ązuj ącym Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Kobierzyce przewidziano tereny pod lokalizacj ę elektrowni wiatrowych. Są to obszary wokół miejscowo ści Tyniec nad Ślężą . Nie planuje si ę jednak budowy obiektów tego typu. W najbli ższym czasie zostan ą bowiem wprowadzone zmiany w Studium maj ące na celu usuni ęcie zapisów dopuszczaj ących mo żliwo ść budowy elektrowni wiatrowych na terenie Gminy. Według informacji przedstawionych na portalu repowermap.org (http://www.repowermap.org/) w Gminie Kobierzyce znajduje si ę 6 urz ądze ń zaliczanych do OZE. S ą to głównie geotermalne pompy ciepła (6 szt.) o wydajno ściach od 8,0-16,6 kW oraz kolektory słoneczne o powierzchni 8 m 2 (1 szt.). proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY KOBIERZYCE 79 Wrocław, 2014

2. LITERATURA 1. Kondracki J., 2002, Geografia Regionalna Polski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2. Mapa Głównych Zbiorników Wód Podziemnych, Pa ństwowy Instytut Geologiczny, Zakład Geologii i Hydrologii In żynierskiej, Warszawa, 2000 r. 3. Opracowanie ekofizjograficzne dla Województwa Dolno śląskiego, dost ępne na stronie: http://eko.wbu.wroc.pl/eko, wraz z interaktywn ą map ą opracowania, Wojewódzkie Biuro Urbanistyczne we Wrocławiu, listopad 2005 r. 4. Bilanse zasobów złó ż kopalin w Polsce, wg stanu na 31 XII 2013 r. oraz 31 XII 2013 r., Pa ństwowy Instytut Geologiczny, Warszawa 2013 i 2014 r. 5. Raporty o stanie środowiska w województwie dolno śląskim w 2010, 2011 i 2012 r., Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska we Wrocławiu, 6. Wytyczne sporz ądzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym, Instytut Ochrony Środowiska, Zakład Polityki Ekologicznej, 2002 r. 7. Polityka Ekologiczna Pa ństwa na lata 2009-2012 z perspektyw ą do roku 2016, Uchwała Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 maja 2009 r. (M.P. Nr 34, poz. 501) 8. Program Ochrony Środowiska przed hałasem dla Województwa Dolno śląskiego , SGS EKO- PROJEKT Sp. z o. o., z siedzib ą w Pszczynie, Wrocław 2014 r. 9. Wojewódzki Program Ochrony Środowiska Województwa Dolno śląskiego na lata 2008-2011 z uwzgl ędnieniem lat 2012-2015 (projekt), Zarz ąd Województwa Dolno śląskiego, Wrocław, 2008 r. 10. Aktualizacja Programu ochrony środowiska gminy Kobierzyce, przyj ęty uchwał ą Nr XLVIII/598/10 Rady Gminy Kobierzyce z dnia 22 pa ździernika 2010 r., Wameco s.c. Kamieniec Wrocławski, Kobierzyce, 2010 r. 11. Program ochrony środowiska gminy Kobierzyce, BMT Polska Sp. z o.o. Wrocław, Kobierzyce, 2004 r. 12. Raport z realizacji Programu ochrony środowiska gminy Kobierzyce (w latach 2009-2010), EKOSKAL Marcinkowice, Kobierzyce, wrzesie ń 2011 r. 13. Aktualizacja Planu Gospodarki Odpadami Gminy Kobierzyce na lata 2010-2013 z perspektyw ą do roku 2017, Wameco s.c. Kamieniec Wrocławski, Kobierzyce 2010 r. 14. Opracowanie ekofizjograficzne-podstawowe obejmuj ące obszar gminy Kobierzyce , Studium Projektowe "Region" s.c. Wrocław, Kobierzyce 2004 r. 15. Strategia Rozwoju Lokalnego Gminy Kobierzyce do roku 2020 , przyj ęta uchwał ą nr XXI/248/12 Rady Gminy Kobierzyce z dnia 31 sierpnia 2012 r. 16. Program wodno-środowiskowy kraju, Krajowy Zarz ąd Gospodarki Wodnej, Warszawa 2010 r. 17. Wieloletni plan inwestycyjny Gminy Kobierzyce na lata 2010-2014 , przyj ęty uchwał ą nr XLI/508/209 Rady Gminy Kobierzyce z dnia 30 grudnia 2009 r. 18. Ocena stanu jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych na terenie województwa dolno śląskiego na rok 2013, WIOS we Wrocławiu, lipiec 2014 r. 19. Aktualizacja programu ochrony środowiska dla powiatu wrocławskiego lata 2009-2012 z perspektyw ą rozwoju na lata 2013-2016, Albeko, Opole 2009 r. 20. Sprawozdania roczne z wykonania bud żetu Gminy Kobierzyce za 2010, 2011, 2012, 2012 rok 21. Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Kobierzyce, Albeko Opole, kwiecie ń 2009 r. 22. Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Kobierzyce, tekst jednolity, Zał ącznik Nr 1 do uchwały nr XXIV/304/12 Rady Gminy Kobierzyce z dnia 23 Listopada 2012 roku 23. Dane i materiały otrzymane od Urz ędu Gminy w Kobierzyce

Netografia 24. Strony internetowe Gminy Kobierzyce, www.ugk.home.pl, ug-kobierzyce.sisco.info, ekologia.ugk.pl 25. Strony Internetowe Wrocławskiego, www.powiatwroclawski.pl, powiatwroclawski.ibip.wroc.pl/public 26. WIO Ś we Wrocławiu, www.wroclaw.pios.gov.pl w tym oceny stanu: jako ści rzek, czysto ści wód podziemnych, zanieczyszczenia gleb, jako ści powietrza, ocena poziomów substancji w powietrzu 27. GUS, Bank Danych Regionalnych, www.stat.gov.pl 28. Oficjalna strona rz ądowa dot. sieci Natura 2000, www.natura2000.gdos.gov.pl proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY KOBIERZYCE 80 Wrocław, 2014

29. Strona Okr ęgowej Stacji Chemiczno-Rolniczej we Wrocławiu, www.oschr.org 30. Strona internetowa Ministerstwa Gospodarki, www.mg.gov.pl 31. Strona internetowa Systemu Informacji Przestrzennej Powiatu Wrocławskiego, www.wrosip.pl 32. Strona internetowa Pa ństwowego Instytutu Geologicznego, www.pgi.gov.pl 33. Strona internetowa Krajowego Zarz ądu Gospodarki Wodnej, www.kzgw.gov.pl 34. Strona internetowa Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska - Geoserwis, http://geoserwis.gdos.gov.pl/mapy/