• Abstract and Figures
• Public Full-text

Milicz nowy uklad 28_09.qxd 9/30/17 10:31 AM Page 1 Milicz nowy uklad 28_09.qxd 9/30/17 10:31 AM Page 2 Milicz nowy uklad 28_09.qxd 9/30/17 10:31 AM Page 3 WPROWADZENIE Atlas Milicza jest siódmym zeszytem zainaugurowanej w 1998 r. Êlàskiej Êcio∏a ewangelickiego (1709) i obok dawnego Êredniowiecznego zam- serii Atlasu Historycznego Miast Polskich, publikowanego od 1993 r. ku klasycystycznego pa∏acu i parku rodziny Maltzanów (1797), a tak˝e pod redakcjà prof. Antoniego Czacharowskiego z Uniwersytetu Miko∏aja osiedla Kar∏ów dla pracowników manufaktury (1805). Kopernika w Toruniu, a obecnie pod redakcjà prof. Romana Czaji z tego˝ Po˝ary na poczàtku XIX w. (1819, 1829) doprowadzi∏y do przemiany uniwersytetu. Wydawnictwa atlasowe ukazujà si´ z inicjatywy i pod pa- drewnianej zabudowy Milicza w murowanà, bliskà podobnym rozwiàza- tronatem Mi´dzynarodowej Komisji Historii Miast (Commission Interna- niom w ca∏ym paƒstwie pruskim. Tak jak i w innych oÊrodkach, równie˝ tionale pour l`Histoire des Villes). G∏ównym celem atlasów historycznych w Miliczu niezwykle znaczàca dla przemian miasta by∏a 2. po∏owa wie- miast, wytyczonym przez to gremium naukowe, jest stworzenie zasobów ku XIX, kiedy to na przedmieÊciu po∏udniowym, zwanym „niemieckim”, êród∏owych do badaƒ porównawczych nad urbanizacjà Europy i przemia- powsta∏a dzielnica z rodzàcym si´ przemys∏em i po∏àczeniem kolejo- nami przestrzennymi miast. wym (1875). Milicz, dziÊ niewielkie miasteczko (nieca∏e 12 tys. mieszkaƒców), Wyraêny wzrost znaczenia miasta nastàpi∏ po I wojnie Êwiatowej, wraz we wczesnym Êredniowieczu by∏ grodowym oÊrodkiem administracyjno- z obj´ciem Krotoszyna granicami Polski. Milicz sta∏ si´ wówczas Êlàskim -gospodarczym niedu˝ego, intensywnie zalesionego terytorium na po- powiatem granicznym. W 1914 r. wzniesiono nowy ratusz, a w koƒcu graniczu Âlàska i Wielkopolski. Po∏o˝ony przy przeprawie przez rzek´ lat 20. XX w. za∏o˝ono nowoczesne gimnazjum, rozwin´∏o si´ równie˝ Barycz, by∏ tak˝e wa˝nym punktem tranzytowym i postojowym na dale- budownictwo osiedlowe, obj´te ramami przygotowywanych przez naj- kiej drodze, prowadzàcej z po∏udnia, z Czech, przez Wroc∏aw na pó∏noc znamienitsze Êlàskie firmy projektowe planów zagospodarowania prze- do Kalisza, Gniezna i dalej, nad Ba∏tyk. Dopiero w póêniejszym okresie, strzennego. od oko∏o po∏owy XIII w., inny szlak drogowy z Wroc∏awia na pó∏noc, przez W czasie II wojny Êwiatowej Milicz nie ucierpia∏ mocno, z wa˝niejszych OleÊnic´, zyska∏ wi´ksze znaczenie. PrzejÊcie doliny Baryczy w Miliczu budowli zniszczeniu uleg∏ usytuowany na Êrodku rynku ratusz. Zachowa- sta∏o si´ wówczas jakby odnogà tego szlaku, która nadal stanowi∏a naj- ny do dziÊ uk∏ad przestrzenny miasta (w historycznym centrum Milicza dogodniejsze po∏àczenie w kierunku na Gniezno. Kluczowe po∏o˝enie nie ma wi´kszych powojennych inwestycji budowlanych) pozwala wi- Milicza z jednej strony oddzia∏ywa∏o na aktywizacj´ jego zaplecza gospo- dzieç w nim przyk∏ad ma∏ego Êlàskiego miasta, dawnej stolicy paƒstwa darczego, z drugiej – wp∏ywa∏o na rozwój tego oÊrodka. stanowego, przekszta∏conego architektonicznie w poczàtku XIX w. i oto- Poczàtek osadnictwa na obszarze prawobrze˝nego Milicza zwiàzany czonego nowoczesnymi osiedlami z lat 20. i 30. XX w. DziÊ Milicz jest te˝ by∏ z osadà otwartà, powsta∏à pod koniec IX w. na piaszczystej wydmie, centrum popularnego Parku Krajobrazowego „Dolina Baryczy”, co sprzy- na pó∏nocnym brzegu Baryczy. W jej pobli˝u, na tzw. Chmielowej Górze, ja jego rozwojowi jako oÊrodka turystycznego. po 960 r. wzniesiony zosta∏ gród. Poczàtkowo by∏o to jednocz∏onowe za- Autorzy atlasu podj´li prób´ syntetycznego przedstawienia dziejów ∏o˝enie obronne, które wielkoÊcià nawiàzywa∏o do podobnych obiektów miasta zarówno w formie tekstowej, jak i plansz rekonstrukcyjnych, ilu- z pogranicza Âlàska i Wielkopolski. W 2. po∏owie XII w. powi´kszono prze- strujàcych m.in. szczegó∏owo dwa wa˝ne elementy funkcjonalne tego strzeƒ grodu. W tym samym czasie w zachodniej cz´Êci osady przygrodo- oÊrodka – gród i Êredniowieczny zamek. Póêniejsze etapy rozwoju Mili- wej powsta∏ cmentarz zagospodarowany planowo, typowo dla cmentarzy cza zobrazowane zosta∏y na planszy rozwoju przestrzennego oÊrodka przykoÊcielnych. Zapewne w jego pobli˝u mo˝na lokalizowaç pierwotne i historycznymi planami; m.in. ukazujàcymi Milicz jako miasto nadrzecz- miejsce koÊcio∏a parafialnego Êw. Wojciecha. ne, otoczone licznymi stawami. Zdecydowano si´ równie˝ na zamiesz- W Êwietle najstarszych êróde∏ pisanych z 1136 oraz z 1155 wiadomo, czenie w tomie reprodukcji planów i widoków kilku najwa˝niejszych milic- ˝e gród milicki wraz z przyleg∏oÊciami nale˝a∏ do biskupstwa wroc∏awskie- kich budowli z XX w. go jako w∏asnoÊç kapitu∏y katedralnej. Póêniejszy dokument papieski, T∏umaczenie tekstów i komentarzy do materia∏u ilustracyjnego na j´- z 1245 r., ukazuje wi´kszy stan maj´tnoÊci na terytorium milickim KoÊcio- zyk angielski pozwoli na przybli˝enie znacznie szerszemu gronu czytelni- ∏a wroc∏awskiego, wymienia tak˝e poza grodem równie˝ targ – „forum”. ków informacji o Miliczu i jego historii oraz stworzy szans´ na wykorzysta- W ugodzie milickiej zawartej w 1249 r. mi´dzy ksi´ciem wroc∏awskim nie wiadomoÊci o mieÊcie nie tylko na szczeblu lokalnym, lecz tak˝e w ra- Henrykiem III a koÊcio∏em wroc∏awskim wyszczególnione zosta∏y kompe- mach europejskich badaƒ porównawczych. tencje sàdownicze i dochody, jakie strona koÊcielna posiada∏a na obszarze milickim, a tak˝e na terenie „burgus”, czyli osady rzemieÊlniczo-handlo- Rafa∏ Eysymontt wej, która wówczas stanowi∏a zalà˝ek miasta lokacyjnego. Milicz Êredniowieczny to miasto otoczone jedynie ziemnymi wa∏ami, Zeszyt zosta∏ przygotowany przez historyków, archeologów, history- z wielkim placem rynkowym, zajmujàcym miejsce dawnego targu. Takie ków sztuki i architektów zwiàzanych z Instytutem Archeologii i Etnologii proporcje wielkoÊci samego oÊrodka i jego g∏ównego placu charakte- Polskiej Akademii Nauk, Uniwersytetem Wroc∏awskim oraz Politechnikà rystyczne sà dla stolic stanowych usytuowanych na pó∏nocnych rubie- Wroc∏awskà jako grant (Projekt nr 11h 13 0215 82) realizowany w ra- ˝ach Âlàska; takà sta∏ si´ Milicz, przechodzàc najpierw w r´ce rodu Kurz- mach programu Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wy˝szego pod nazwà bachów (1494), a nast´pnie w r´ce rodu Maltzanów (1590). „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki” w latach 2014–2017. Wi´ksze przemiany oÊrodka nastàpi∏y w XVIII i na poczàtku XIX w., wraz z powstaniem na przedmieÊciu po∏udniowym szachulcowego ko- 3 Milicz nowy uklad 28_09.qxd 9/30/17 10:31 AM Page 4 INTRODUCTION The Atlas of Milicz is the seventh volume of the 1998-launched Silesian church was built (1709), a classicist palace and park of the Maltzan series of ‘A Historical Atlas of Polish Towns and Cities’, which publication family were erected (1797) and the housing estate Kar∏ów was construc- started in 1993 under the editorial leadership of Prof. Antoni Czacharow- ted for the manufactory workers. ski of the Miko∏aj Kopernik University of Toruƒ, and is now edited by Prof. Fires in the early 19th c. (1819, 1829) resulted in the replacement of Roman Czaja of the same university. The undertaking began on the initia- the town’s wooden houses with masonry structures, similar to those to be tive and under the auspices of the International Commission for the History found throughout the Prussian state. Just like in the case of the other settle- of Towns and Cities (Commission Internationale pour l’Histoire des Villes). ments, also at Milicz, the 2nd half of the 19th c. proved of much impor- The main objective of the publication of the historical atlases of towns and tance to the town’s transformations; it was then that in the south suburb, cities set out by this scientific body is to create source resources for com- known as ‘Niemieckie’ [German] Suburb, a district was created for bur- parative studies into the urbanisation of Europe and the spatial trans- geoning industry (it was provided with a railway connection in 1875). formations of its town and cities. The town’s importance grew considerably after WWI, when Krotoszyn In the Early Middle Ages, Milicz, today a town with a population of found itself within the Polish borders. Milicz became a Silesian border fewer than 12,000, was a gord-based administrative and economic centre county. In 1914, a new town hall was erected, and towards the end of the of a small, densely forested region on the border between Silesia 1920s, a modern middle school was opened. During that time, also and Great Poland. Located at a crossing through the broad valley of the housing estates were erected according to designs prepared by the best Barycz River, it was also an important transit and stopping place on a long Silesian design firms. route from Bohemia in the south via Wroc∏aw, to Kalisz, Gniezno and the Milicz was relatively unscathed during WWII; as regards the major Baltic in the north. It was only later, around the mid-13th c., that another structures, only the town hall in the middle of Rynek Square was destroyed. road route, from Wroc∏aw northwards via OleÊnica gained more signific- The town’s surviving spatial layout (in the historical centre of Milicz, ance. The crossing through the Barycz valley at Milicz became then no major postwar construction projects have been implemented) shows a route branch, and was still the most convenient road connection in the a small Silesian town, a former capital of a state country, a town that was direction of Gniezno. The key location of Milicz had, on the one hand, transformed architecturally in the early 19th c. and that is surrounded with a stimulating effect on its economic hinterland, and, on the other hand, modern housing estates from the 1920s and 1930s. Today, Milicz is also it boosted the development of the town. a centre of a popular Landscape Park ‘Dolina Baryczy’ [The Barycz Valley], The beginnings of human settlement in the part of Milicz located on which contributes to its development as a tourist centre.

Load more

  56

Copy Link