Raport Z Monitoringu Turystycznego W Gminie Milicz I Żmigród, 2011 Rok

Raport z monitoringu turystycznego w gminie Milicz i Żmigród, 2011 rok

dr Małgorzata Leśniak-Johann

Wrocław 2012 Spis treści str.

1. Metodyka badań ruchu turystycznego w Dolinie Baryczy………………………………….3 2. Wielkość ruchu turystycznego w gminie Milicz i Żmigród - aspekt ilościowy…………….4 3. Analiza wywiadów z ekspertami z Doliny Baryczy………………………………………...7 4. Ruch turystyczny w Dolinie Baryczy - analiza badań kwestionariuszowych……………...10 4.1. Charakterystyka segmentu turystycznego w gminie Milicz i Żmigród……………...10 4.2 Charakterystyka pobytu w Dolinie Baryczy………………………………………….11 4.3 Źródła informacji o Dolinie Baryczy…………………………………………………13 4.4 Ocena atrakcji turystycznych…………………………………………………………14 4.5 Ocena bazy noclegowej w Dolinie Baryczy………………………………………….16 4.6 Ocena usług pilockich i przewodnickich……………………………………………..17 4.7 Podsumowanie……………………………………………………………………….18 5. Wnioski ……………………………………………………………………………………20 Spis rycin ……………………………………………………………………………………..23 Spis Tabel……………………………………………………………………………………..23 Załączniki……………………………………………………………………………………..24

2 1. Metodyka badań ruchu turystycznego w Dolinie Baryczy W celu zbadania ruchu turystycznego w obszarze Doliny Baryczy (gminy Milicz i Żmigród) wykorzystano przede wszystkim metody bezpośrednie tj.: - wywiady z władzami ochrony przyrody, straży rybackiej oraz naukowcami prowadzącymi długoletnie badania terenowe na obszarze Stawów Milickich w celu identyfikacji problemów związanych z ruchem turystycznym na obszarze chronionym oraz identyfikacji miejsc o największej intensywności ruchu turystycznego w gminie Milicz i Żmigród, - pomiar odwiedzających - (rejestrację turystów na parkingach, w muzeach, miejscach zwornikowych na szlakach turystycznych, w punkcie informacji turystycznej), - badania kwestionariuszowe - ankiety przeprowadzane z odwiedzającymi obszar.

Pomiar liczby odwiedzających oraz badania kwestionariuszowe odbyły się w 18 miejscach (Tab.1) Liczba osób odwiedzających zestawiano na formularzu wg załączonej instrukcji. Badania przeprowadzano jeden weekend (sobota, niedziela) lub dzień świąteczny w miesiącu oraz 1 dzień roboczy w miesiącu w sezonie turystycznym tj. od połowy czerwca do końca września 2011. Badania przeprowadzono w podanym terminie w godzinach 9-18.

Tab. 1 Miejsca i liczba przeprowadzonych ankiet Udział miejsce przeprowadzenia ankiet Liczba ankiet procentowy ankiet GRABOWNICA 37 21,5 GOSP. AGROT. GŁOWACZÓWKA 23 13,4 RUDA SUŁOWSKA 16 9,3 ŻMIGRÓD Informacja Turystyczna 15 8,7 NOWY ZAMEK 13 7,6 STAW POLNY 12 7 GOSP. AGROT. MILICZ 11 6,4 GOSP. AGROT. PRZY LESIE 9 5,2 GOSP. AGROT. POD JESIONAMI 7 4,1 GOSP. AGROT. POD LASEM 6 3,5 STAW S ŁUPICKI 6 3,5 GOSP. AGROT. GRABOWNICA 3 1,7 M.JANKOWSKA - Wynajem kajaków Sułów 3 1,7 MILICZ Informacja Turystyczna 3 1,7 STAW JAN 3 1,7 M.JANIKOWSKA - Wynajem kajaków Milicz 3 1,8 RUDA MILICKA 1 0,6 STAW NIEZGODA 1 0,6 Ogółem 172 100 Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań ankietowych.

3 2. Wielkość ruchu turystycznego w gminie Milicz i Żmigród – aspekt ilościowy W sezonie turystycznym 2011 przeprowadzono badania ilościowe liczby odwiedzających Dolinę Baryczy. Pomiary przeprowadzono w 7 punktach w trzech kompleksach: Kompleks Potasznia (Staw Jan), Kompleks Stawno (Ruda Milicka, Grabownica, Staw Słupicki Dolny, Staw Polny) oraz Kompleks Ruda Sułowska ((Ruda Sułowska, Niezgoda). Na podstawie danych ilościowych można wskazać kilka prawidłowości dotyczących ruchu turystycznego w Dolinie Baryczy (Tab.2)Błąd! Nie można odnaleźć źródła odwołania.: - Największy ruch turystyczny mierzony udziałem procentowym oraz średnią liczbą odwiedzających w ciągu dnia widoczny jest w Kompleksie Stawno (55 osób/dzień), następnie w Kompleksie Ruda Sułowska (20 os/dzień) oraz Kompleksie Potasznia (18 os/dzień). - Wśród punktów pomiarowych największy ruch turystyczny widoczny jest w miejscach o największej intensywności zagospodarowania turystycznego tj. w punkcie Grabownica (41% całości zmierzonego ruchu), Ruda Milicka Nowy Zamek (22%) oraz Staw Polny (17%). - Najmniejszy ruch turystyczny został zdiagnozowany w Kompleksie Potasznia (Staw Jan – 18%). - Największa koncentracja ruchu turystycznego widoczna jest w godzinach 12-18.

4 Tab. 2 Charakterystyka ruchu turystycznego w Dolinie Baryczy- aspekt ilościowy Udział suma Średnia godz. godz. godz. godz. godz. Udział godz. godz. godz. godz. procentowy odwiedzających liczba Kompleks miejsce 10-11 13- 15- 16- 17- suma procentowy 9-10 11-12 12-13 14-15 ruchu dla punktu turystów na 14 16 17 18 dla punktu turystycznego pomiarowego dzień Grabownica 17.09.2011 2 3 1 4 15 6 40 71 8,7 Grabownica 22.10 7 2 4 12 7 2 34 4,2 Grabownica 25.09.2011 7 6 8 6 8 11 18 4 20 88 10,8 Grabownica_9.08.2011 48 1 18 67 8,2 Grabownica_25.06.2011 5 7 1 28 8 11 8 4 72 8,9 332,0 41 66 Ruda Milicka_Nowy Zamek 25.09.2011 2 4 9 18 28 12 19 36 4 132 16,2 Ruda Milicka_Nowy Stawno Zamek_31.07.2011 1 7 5 13 21 3 50 6,2 182,0 22 91 Słupicki 22.10.2011 4 1 6 2 2 2 17 2,1 Słupicki Dolny 09.08.2011 2 2 4 5 13 1,6 Słupicki Dolny_31.07.2011 1 2 5 3 11 1,4 41,0 5 14 Staw Polny Czatownia_25.06.2011 2 7 24 3 36 4,4 Staw Polny_25.09.2011 4 1 1 2 5 7 7 18 45 5,5 Staw Polny_9.08.2011 1 50 6 4 61 7,5 142,0 17 47 Ruda Sułowska 22.10.2011 2 1 6 6 1 16 2,0 Ruda Sułowska_Żabiniec Ruda Duży_27.07.2011 3 45 2 50 6,2 66,0 8 33 Sułowska Staw Niezgoda_22.10.2011 3 2 5 0,6 Staw Niezgoda_27.07.2011 1 3 1 1 3 9 1,1 14,0 2 7 Staw Jan_25.0.2011 2 3 2 3 2 12 1,5 Potasznia Staw Jan_25.09.2011 3 1 2 2 8 1 7 24 3,0 36,0 4 18 suma 13 25 51 110 135 82 98 91 92 813 85,7 86 Udział procentowy 2 3 6 14 17 10 12 11 11 Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań ankietowych.

5 Wskazane jest prowadzenie ciągłych badań porównawczych nad ruchem turystycznym w kolejnych latach, tak by móc na tej podstawie ocenić presję na środowisko przyrodnicze związaną z intensywnością ruchu turystycznego. W kolejnych badaniach w szacowaniu ogólnej liczby odwiedzających powinny zostać uwzględnione dane z pierwszego badania (za rok 2011) nt. odwiedzających jednodniowych oraz korzystających z noclegów w obiektach zakwaterowania zbiorowego oraz u znajomych i krewnych.

Szacunki liczby odwiedzających dla gminy Milicz (założenia do badania w 2012 roku) - liczba korzystających z noclegów w bazie skategoryzowanej i nieskategoryzowanej (Dane GUS 2010) – 11590 - liczba korzystających z noclegów u rodziny i znajomych (szacunki na podstawie danych IT) (32%) – 3709 - liczba osób, które nie korzystały z noclegów podczas pobytu w gminie (szacunki na podstawie badań ankietowych) (56,5%) - 8644 Razem szacunkowa liczba odwiedzających: 23 942

Szacunki liczby odwiedzających dla gminy Żmigród (założenia do badania w 2012) - liczba korzystających z noclegów w bazie skategoryzowanej i nieskategoryzowanej (Dane GUS 2009) - 1296 - liczba korzystających z noclegów u rodziny i znajomych, kwatery prywatne (szacunki na podstawie danych IT) (32%) – 415 - liczba osób, które nie korzystały z noclegów podczas pobytu w gminie (szacunki na podstawie badań ankietowych) (56,5%) - 1711 Razem szacunkowa liczba odwiedzających: 3422

Do badań ankietowych ruchu turystycznego w 2012 zaleca się przyjęcie 1% próby badawczej tj. 239 w gminie Milicz i 34 w gminie Żmigród. Jest to wynik założeń metodycznych. Ze względu na obecność czynników pozametodycznych (np. powtarzalność zachowań odwiedzających, niechęć przy udzielaniu odpowiedzi, ograniczony budżet badań,) wielkości te należy traktować jako orientacyjne.

6 3. Analiza wywiadów z ekspertami z Doliny Baryczy Przeprowadzono wywiady z ekspertami z Doliny Baryczy tj. przedstawicielami władz ochrony przyrody, straży rybackiej oraz naukowcami prowadzącymi długoletnie badania terenowe na obszarze Stawów Milickich w celu identyfikacji problemów związanych z ruchem turystycznym na obszarze chronionym oraz identyfikacji miejsc o największej intensywności ruchu turystycznego w gminie Milicz i Żmigród. W badaniu uczestniczyło sześć osób, które reprezentują wymienione wyżej instytucje, posiadają wieloletnie doświadczenie w swoim fachu oraz są związani z problematyką przyrodniczą, gospodarką stawową i in. na obszarze. Są to dr doc. hab. prof. J. Witkowski (pracownik naukowy Uniwersytetu Wrocławskiego, Naukowy opiekun rezerwatu Stawy Milickie, Regionalna Rada Ochrony Przyrody), dr BOrłowska (Uniwersytet Wrocławski, starszy specjalista w stacji ornitologicznej w Rudzie Milickiej), M. Małecki ( Komendant Posterunku Wojewódzkiej Państwowej Straży Rybackiej we Wrocławiu, zasięg oddziaływania to powiaty Milicz, Oleśnica, Trzebnica i Góra Śląska), E. Szczęsna (Dyrektor Marketingu Stawy Milickie S.A.), W. Bienkiewicz (Dyrektor Wykonawczy Stawy Milickie S.A.), C. Tajer (DZPK, specjalista, pracownik terenowy Parku Krajobrazowego Dolina Baryczy). Na podstawie przeprowadzonych wywiadów z ekspertami można sformułować następujące wnioski: 1. Eksperci są zgodni, co do identyfikacji najważniejszych walorów turystycznych Doliny Baryczy. Wskazują tu przede wszystkim walory środowiska przyrodniczego, a w szczególności jego zróżnicowanie gatunkowe, krajobrazowe. 2. Pożądaną funkcją obszaru Doliny Baryczy jest gospodarka stawowa oraz rozwój turystyki przyjaznej środowisku. Turystka przyjazna środowisku na obszarze powinna obejmować ustalenia dotyczące kanalizacji ruchu turystycznego po wyznaczonych trasach i w określonym terminie (poza okresem lęgowym), uregulowanie sytuacji wejścia odwiedzających do rezerwatu wraz z wykwalifikowanym przewodnikiem, stworzenie alternatywy dla wykorzystania stawów jako kąpielisk. 3. Wśród największych zagrożeń walorów środowiska (przede wszystkim cennych gatunków ptaków i ich siedlisk) na obszarze wskazuje się: - zaniechanie gospodarki rybackie na stawach, związany z tym wzrost bezrobocia i problem z utrzymaniem bioróżnorodności, - masową rozbudowę mieszkaniową (budownictwo jednorodzinne), która pochłania coraz większe połaci gruntów ornych, zamykając korytarze ekologiczne,

7 - nielegalne wejścia do rezerwatu i w obręb hodowlany, zwłaszcza w okresie grzybobrania oraz w maju, kiedy się grupuje ryba, co zwiększa częstotliwość nielegalnych wejść wędkarzy. Wpływa to na płoszenie ptaków na stawach i groblach, - brak kanalizacji ruchu turystycznego – skutkuje to wychodzeniem odwiedzających poza wyznaczone szlaki, czego efektem jest płoszenie ptaków w trzcinowiskach przy groblach. Zagrożeniem są próbujący uprawiać sporty motorowe np. quady, motory crossowe, samochody terenowe, - brak pomysłu udostępniania turystycznego obszarów mniej cennych przyrodniczo, przy jednoczesnym bardziej restrykcyjnym podejściu do ochrony przyrody (powinno być to zrównoważone), brak porozumienia między przyrodnikami a stroną samorządową i przedsiębiorcami, - śmieci pozostawiane przez odwiedzających, brak pojemników na śmieci, - brak infrastruktury turystycznej, szczególnie szlaków turystycznych dobrze oznaczonych, brak centrów stanowiących punkt wyjścia na szlaki, brak pojemników na śmieci, toalet, - naciski władz lokalnych na udostępnianie wybranych stawów na oficjalne kąpieliska, co wymagałoby pogłębienia stawów, wycięcia roślinności na brzegach, utworzenie plaż, co byłoby szkodliwe dla przyrody. Obecnie proceder wykorzystywania stawów (najczęściej Staw Gadzinowy Duży, Ruda Sułowska nad Grabowką, Potasznia, Staw Jasny Dolny, Staw Gądkowicki w pobliżu wsi, Staw Jamnik przy osadzie Jamnik) jako kąpielisk dotyczy miejscowej ludności i w obecnej skali nie zagraża przyrodzie. - wzrost bezrobocia miejscowej ludności, co popycha mieszkańców do różnych źródeł zarobkowania, - niedostateczna współpraca zainteresowanych podmiotów – Spółka Stawy Milickie S.A, przyrodnicy, gminy w zakresie planowania rozwoju turystyki na tym obszarze. 4. Według ekspertów największa koncentracja ruchu turystycznego ma miejsce w: Kompleksie Stawno- droga Nowe Grodzisko, droga Nowy Zamek-Stawno (między stawem Słonecznym Górnym a Wilczym), od czatowni na stawie Polnym przez Trachcice do Wilczego Dużego, staw Gadzinowy, Grabownica obok wieży obserwacyjnej; Kompleks Ruda Sułowska - łowisko Ruda Sułowska, na południe od szosy Sułów- Grabówka; staw Rudy koło Rudy Żmigrodzkiej; Kompleks Potasznia – od stawu Jan, pomiędzy Niezawodnmi a Kaczym i Uroczym, Władysławem, Jasnym Górnym i Dolnym. W okolicach Krośnic na stawie Czarnym.

8 Nielegalny ruch turystyczny odbywa się, w ocenie rozmówców, w: Kompleks Stawno- pomiędzy stawami Henryk a Nowymi Światami, między Andrzejem a Nowymi Światami, między Bolko I i Bolko II, Kompleks Potasznia- wzdłuż stawu Jasny Dolny, Jasny Górny, na stawie Jan, Górnik, przy Zimochowach, Władysław, Kaczy i Uroczy. Kompleks Ruda Sułowska- staw Mewa Duża (od tyłu), Grabówka (od tyłu), 5. Zalecenia dla turystyki w obszarze Doliny Baryczy: - kanalizacja ruchu (miejsce, czas, forma turystyki), - wejścia legalne z przewodnikiem na obszar części rezerwatów, - stworzenie spójnej koncepcji rozwoju turystyki na Stawach, - większa współpraca zainteresowanych podmiotów, - stworzenie sieci bardzo dobrze oznakowanych szlaków, centra wyjść na szlaki, zadbanie o pojemniki na śmieci, toalety, miejsca postojowe,

9 4. Ruch turystyczny w Dolinie Baryczy - analiza badań kwestionariuszowych 4.1. Charakterystyka segmentu turystycznego w gminie Milicz i Żmigród W badaniu ankietowym wzięło udział 172 osoby, z tego prawie 51% to mężczyźni a 49% kobiety. 99% respondentów to mieszkańcy Polski, głównie województwa dolnośląskiego (61%), wielkopolskiego (14,5%), w mniejszym stopniu woj. śląskiego (5,8%), małopolskiego (4,7%). Wśród odwiedzających dominują mieszkańcy Wrocławia (40,7%) oraz mieszkańcy gmin „Doliny Baryczy” (np. Milicz – 7,6%). W strukturze odwiedzających przeważa ludność w wieku 25-35 lat (33%), 36-46 lat (20%) oraz 47-60 lat (25%). Niewielki natomiast jest udział ludności w wieku poprodukcyjnym (60 lat i więcej), jedynie 9% (Ryc. 1). Wśród odwiedzających Dolinę Baryczy przeważają osoby z wyższym wykształceniem (57%) oraz średnim (35%). Wciąż niewielki udział stanowią odwiedzający z wykształceniem podstawowym i zawodowym (Ryc. 1).

do 18 powyże 60 5% 9% 18-24 lat 8%

47-60 lat kobiety mężczyźni 25% 49% 51%

25-35 lat 33%

36-46 lat 20% A B

podstawowe 4% zawodowe 4%

średnie 35%

wyższe 57%

C Ryc. 1 Charakterystyka respondentów: A- wg płci, B- wg wieku, C- wg wykształcenia. Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań ankietowych

10 4.2 Charakterystyka pobytu w Dolinie Baryczy Pobyt w Dolinie Baryczy można scharakteryzować jako pobyt krótkookresowy. Ponad 49% odwiedzających to odwiedzający jednodniowi bez noclegu. 41% respondentów to osoby, które deklarują pobyt dłuższy, wymagający więcej niż jednego noclegu (przeważnie 2-7 noclegów) (Ryc. 2). Dane dotyczące liczby korzystających z noclegów należałoby zweryfikować w kolejnych edycjach badań. Są one znacznie zawyżone w porównaniu do informacji uzyskanych w kolejnych pytaniach, z których wynika, że udział korzystających z bazy noclegowej to ok. 36%, a nie 51%. Głównym motywem przyjazdu do Doliny Baryczy jest motyw poznawczy (40%- poznanie walorów środowiska przyrodniczego; zwiedzanie obiektów kultury materialnej), wypoczynkowy (31% respondentów), motyw specjalistyczny (20%).

do 3 godzin 5%

więcej dni z noclegami 41%

powyzej 3 godzin % 44%

1 dzień z noclegiem 10% A

inne biznesowy 8% 1%

specjalistyczny poznawczy 20% 40%

wypoczynkowy 31% B

% 20 18,2 17,6 18

14 12,1 11,7 12 10,7 10

8 6,5 6 5,4 4,6 4,2 4 3,3

2 1,5 1,3

inny spacery

jazda na rowerze pływam kajakiem obserwacja ptaków bierny wypoczynek zwidzanie muzeów

spotkania ze znajomymi

realizacja własnychwizyta zainteresowań w kawiarniach i restaurajach poznawanie okolicznych miejscowości zwidzanie obiektów architektury i budownictwa C Ryc. 2 Charakterystyka pobytu na obszarze Doliny Baryczy: A- długość pobytu, B- motywy podróży, C-sposób spędzania czasu Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań ankietowych

Większość odwiedzających aktywnie spędza czas, bierny wypoczynek zadeklarowało jedynie niecałe 5% respondentów. Najwięcej jest amatorów obserwacji ptaków (18,2%), wędrówek pieszych (17,6%), jazdy na rowerze (12,1%), poznawania okolicznych miejscowości (11,7%) czy zwiedzania obiektów architektury i budownictwa (10,7%). Wciąż niewielki udział stanowią przyjazdy w celu edukacji (4,5%), jeździectwa (1,25%). Nie mają większego znaczenia motywy sentymentalne (np. odwiedziny miejsc rodzinnych 1,3% respondentów) oraz tranzyt (0,7%). Dolina Baryczy jest, zatem destynacją wybieraną świadomie przez odwiedzających, nie natomiast miejscem odwiedzanym dodatkowo. Wśród innych celów przyjazdu na obszar omawianych gmin wymieniane są również wędkarstwo, fotografowanie przyrody oraz tzw. integracja. 40% respondentów jest w Dolinie Baryczy po raz pierwszy, 50% odwiedza obszar kilkukrotnie i bardzo często. Wskazuje to na dosyć dobrze ugruntowany segment turystyczny, większość odwiedzających są to osoby przyjeżdżające cyklicznie, dla których ważna jest jakość usług i dostęp do bazy turystycznej.

4.3. Źródła informacji o Dolinie Baryczy Głównym źródłem informacji o Dolinie Baryczy wśród odwiedzających jest rodzina i znajomi (47,7% respondentów), Internet (42%) (szczególnie portale http://dbpoleca.barycz.pl/ oraz strony branżowe dla turystyki rowerowej, strony branżowe dla obserwatorów ptaków) oraz przewodniki turystyczne (niecałe 20%). Mimo tego, że pojawiają się coraz częściej informacje nt. Doliny Baryczy w radio, telewizji i prasie o zasięgu regionalnym nie ma to większego znaczenia w podejmowaniu decyzji o wyborze Doliny Baryczy jako destynacji turystycznej. Należy podkreślić, że marketing turystyczny prowadzony przez Internet jest znacznie mniej kosztowny, a zarazem posiada większy krąg odbiorców. Nieocenione jest opinia rodziny i znajomych, którzy korzystali z oferty turystycznej. Niewielką rolę odgrywają także targi turystyczne jako źródło informacji o destynacji turystycznej jaką jest Dolina Baryczy (niecałe 3% respondentów wskazała na to źródło informacji). Jest to niewykorzystana szansa prezentacji tego miejsca, zwłaszcza na targach o znaczeniu światowym i europejskim (np. Berlin) i przyciągnięcia turystów, zwłaszcza niemieckich, którzy dominują w strukturze ruchu turystycznego w województwie dolnośląskim. Wśród innych źródeł informacji o Dolinie Baryczy respondenci wskazywali własną wiedzę, która wynikała z zamieszkania w okolicznych gminach.

12 rodzina, znajomi

0% internet 0% 1% przewodniki turystyczne 1% foldery, ulotki 2% 3% 2% 5% inne 5% 33% szkoła 6% prasa

targi turystyczne

telewizja

13% nie wiedziałam/-łem o obszarze

29% informacja turystyczna

radio

biuro podróży Ryc. 3 Źródła informacji nt. Doliny Baryczy Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań ankietowych.

4.4. Ocena atrakcji turystycznych Atrakcje turystyczne Doliny Barycz oceniano pod kątem dostępności dla turystów, dostępności informacji o obiekcie, oznakowania dojścia do obiektu na trasie, stanu technicznego, obecności miejsc odpoczynku (wiat, stolików), obecności parkingów, obecności informacji o zasadach zachowania na obszarze chronionym. Atrakcje turystyczne zostały ocenione przez 171 osób. Wśród atrakcji, które zostały uznane za najważniejsze, charakterystyczne dla obszaru Doliny Baryczy, respondenci wskazywali obecność stawów (16,9%), bliski kontakt z naturą (12,3%), awifauna (11,4%) (Tab. 3). Należy podkreślić duże zróżnicowanie w udzielanych odpowiedziach, natomiast większość z nich dotyczy walorów środowiska przyrodniczego i elementów jego zagospodarowania. Tab. 3 Największe atrakcje na obszarze Doliny Baryczy wg opinii respondentów atrakcje liczebność udział procentowy stawy 56 16,9 bliski kontakt z naturą 41 12,3 awifauna 38 11,4 czatownia Grabownica, Niezgoda 31 9,3 cisza 24 7,2 zabytki 22 6,6 bogactwo fauny i flory 12 3,6 szlaki rowerowe 12 3,6 szlaki kajakowe 9 2,7

13 Barycz 8 2,4 lasy 6 1,8 zamek Żmigród 6 1,8 kościół wTrzebicku 5 1,5 baszta 5 1,5 wieża Odyniec 5 1,5 pałac w Miliczu 5 1,5 krajobraz 4 1,2 ryby 3 0,9 ludzie 3 0,9 łowiska 3 0,9 Inne: 22 6,6 punkt informacji turystycznej, wiatrak Duchowo, pasieki zabytkowe, ścianka wspinaczkowa, blisko Wrocławia, darzbór, gościnność, konie, mało turystów, miejsca na spacery, ogniska, plac targowy, spacery, Sułów, ścieżka edukacyjna Ruda- Dyminy, świeży karp, wiaty, wyłuszczarnia Źródło: opracowanie własne na podstawie badań ankietowych

W większości stan zagospodarowania atrakcji turystyczny został oceniony jako dobry (jest to najliczniejsza grupa respondentów), zróżnicowanie oceny wyraża się poprzez większą reprezentację osób oceniających poszczególne elementy jako niedostateczne bądź dostateczne.

niedostateczna 25 dostateczna dobra 20 bardzo dobra nie mam zdania

0 dostępność dla dostępność oznakowanie stan techniczny miejsca do parkingi obecność turystów informacji o dojścia do obiektu odpoczynku informacji o obiekcie na trasie zasadach zachowania w obszarach chronionych

Ryc. 4 Ocena atrakcji turystycznych na obszarze Doliny Baryczy. Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań ankietowych.

14 Wśród elementów branych pod uwagę, najsłabiej oceniane przez respondentów jest: oznakowanie dojścia do atrakcji turystycznych, obecność miejsc do odpoczynku oraz obecność informacji o zasadach zachowania na obszarze chronionym. Ponad 1/5 odwiedzających bardzo negatywnie oceniła system oznakowania dojścia do atrakcji turystycznej na trasie. 23% uważa oznakowanie za dostateczne, a jedynie 9% za bardzo dobre. Słabym punktem Doliny Baryczy zdaniem 54% respondentów jest niewystarczająca ilość miejsc do wypoczynku (wiaty, stoliki) na trasie. 35% odwiedzających oceniło ten element jako dobry lub bardzo dobry. Daleko od ideału jest również sytuacja obecności i możliwości zaparkowania samochodu w pobliżu atrakcji. 47% odwiedzających wystawiło tutaj ocenę niedostateczną lub dostateczną. Z punku widzenia turystyki zrównoważonej ważna jest obecność informacji o zasadach zachowania w obszarach chronionych. W tej materii jest jeszcze bardzo wiele do zrobienia na obszarze Doliny Baryczy. Ponad połowa respondentów oceniła ten element jako niedostateczny bądź dostateczny, a prawie 1/5 nie ma zdania w tej sprawie, co także może wskazywać na niezbyt pochlebną ocenę. Atrakcje turystyczne w Dolinie Baryczy najlepiej oceniane są pod kątem dostępności dla odwiedzających oraz stanu technicznego. Jako dobrą i bardzo dobrą dostępność oceniło 56,5% respondentów, natomiast stan techniczny 58%.

4.5. Ocena bazy noclegowej w Dolinie Baryczy Baza noclegowa w Dolinie Baryczy była oceniana pod kątem standardu, ceny, gościnności, porządku oraz obecności i jakości usług dodatkowych np. sauna, basen, spa. W ocenie brało udział 67 respondentów (tj. 36%), tj. ci, którzy korzystali z bazy noclegowej na obszarze. Widoczne jest dosyć duże zróżnicowanie pomiędzy ocenami poszczególnych elementów. Najlepiej ocenione przez respondentów zostały gościnność, porządek oraz cena oferowanych usług w obiektach noclegowych (Ryc. 5). Bardzo dobrze poziom gościnności jako bardzo dobry oceniło 70% respondentów, wskazuje to na właściwe podejście gestorów bazy noclegowej do swoich klientów. Jest to cecha, na której należy budować właściwe relacje w kontaktach z turystami. Pozostałe elementy były oceniane słabiej, ale również na

15 zadowalającym poziomie. Standard, gościnność oraz porządek nie uzyskały żadnej oceny negatywne. Przeprowadzone badania ankietowe wskazują na dosyć ubogą ofertę dodatkową bazy noclegoej oraz jej jakość. Poziom usług dodatkowych przez 68% respondentów został oceniony jako niedostateczny lub dostateczny.

% 80

niedostateczna dostateczna 40 dobra bardzo dobra

0 standard cena gościnność porządek usługi dodatkowe

Ryc. 5 Ocena bazy noclegowej na obszarze Doliny Baryczy Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań ankietowych

4.6. Ocena usług pilockich i przewodnickich Usługi pilockie oraz przewodnickie zostały ocenione wg kryterium wiedzy o obszarze, sposobu przekazywania wiedzy, dostosowania przekazu informacji do grupy, korzystania z nagłośnienia podczas wycieczki oraz kontakt z grupą. W ocenie usług pilockich i przewodnickich brało udział jedynie 9% respondentów (16 osób), którzy z tych usług korzystali. Świadczy to z jednej strony o niewielkiej dostępności tych usług dla odwiedzających, z drugiej strony może wskazywać również na brak potrzeby korzystania z tego typu usług. Rozstrzygnięcie tej kwestii wymaga pogłębionych badań. Należy również traktować poniższe wyniki orientacyjnie, a w kolejnych latach badania pogłębić. Z przeprowadzonych badań wynika, że jakość usług przewodnickich i pilockich w Dolinie Baryczy jest dosyć dobra. Bardzo dobrze zostały ocenione wiedza nt. obszaru (44% respondentów) oraz kontakt z grupą (45,5%). Najwięcej zastrzeżeń było do korzystania z

16 urządzeń nagłośniających umożliwiających odbiór informacji, 20% respondentów oceniła ten element na ocenę niedostateczną lub dostateczną.

niedostateczna dostateczna 40 dobra bardzo dobra

0 wiedza nt. obszaru sposób przekazywania dostosowanie przekazu korzystanie z nagłośnienia kontakt z grupą wiedzy informacji do grupy

Ryc. 6 Ocena usług przewodnickich i pilockich na obszarze Doliny Baryczy Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań ankietowych.

17 4.7 Podsumowanie Na podstawie badań ankietowych podjęto próbę identyfikacji elementów, których zabrakło odwiedzającym w czasie pobytu w Dolinie Baryczy. Wymieniane elementy potwierdzają się również przy okazji oceny usług noclegowych, przewodnickich. Najczęściej wymienianym elementem jest brak lub niedobór informacji i oznakowania obiektów, tras; brak odpowiedniego zagospodarowania turystycznego (bazy noclegowej, gastronomicznej), brak łatwego dostępu do lokalnej kuchni, produktów, pamiątek Tab. 4). Brakuje również podstawowych elementów zagospodarowania takich jak kosze na śmieci, toalety, miejsca do odpoczynku (ławki, wiaty). Przynajmniej niektóre z braków są do uzupełnienia niewielkim kosztem.

Tab. 4 Elementy, których brakowało odwiedzającym w czasie pobytu w Dolinie Baryczy Udział Czego zabrakło podczas pobytu w Dolinie Baryczy? Liczebność procentowy informacji i oznakowania: o noclegach, gastronomi, szlakach, 28 16,4 atrakcjach, o smażalniach ryb, kuchni regionalnej, stawach restauracji i małej gastronomii 17 9,9 miejsc do odpoczynku (np.ławek) 15 8,8 kuchni, produktów i pamiątek lokalnych 14 8,2 dobrych dróg i parkingów, oraz dostępności do obiektów 14 8,2 koszy na odpady 12 7,0 kąpielisk, plaż, rekreacyjnego wykorzystania stawów 10 5,8 niczego 9 5,3 możliwości zwiedzania pałaców i ich renowacja 8 4,7 wież widokowych 5 2,9 wc 5 2,9 ścieżek rowerowych 5 2,9 internetu i zasięgu tel. komórkowych 5 2,9 bazy noclegowej (np.agroturystyki i pól namiotowych) 5 2,9 dobrej pogody 4 2,3 czasu 4 2,3 Inne: Polowania, wypożyczalni rowerów, wykoszonych stawów żeby 9 5,3 można zrobić zdjęcia, wąskotorówki, troski o turystę, spray na komary, łowisk, ciszy, ciepłych skarpet, atrakcje dla dzieci Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań ankietowych

Mimo wielu zastrzeżeń pobyt w Dolinie Baryczy należy uznać za udany, ponieważ aż 98% respondentów ma zamiar ponownie odwiedzić obszar.

18 5. Wnioski Na podstawie przeprowadzonych analiz można sformułować następujące wnioski: 1. Badania wskazują na dosyć dobrze „ugruntowany” segment turystyczny, większość odwiedzających są to osoby przyjeżdżające cyklicznie, dla których ważna jest jakość usług i dostęp do bazy turystycznej. Są to osoby w średnim wieku, z wykształceniem wyższym. Niewielka jest grupa osób starszych w związku z tym należy podjąć działania aktywizujące do odwiedzenia „Doliny Baryczy” grupy osób w wieku 60+. W perspektywie najbliższych lat przewidywany jest wzrost znaczenia grupy osób w wieku poprodukcyjnym w strukturze ludności. Zatem można liczyć na wzrost popytu turystycznego w tej grupie ludności, zwłaszcza, że uprawianie turystyki w Dolinie Baryczy nie niesie za sobą dużego obciążenia budżetów osób starszych. Należałoby rozszerzyć ofertę dla segmentu turystycznego młodszych grup wiekowych z wykształceniem podstawowym oraz dla rodzin z dziećmi- uruchomienie oferty „zielonych szkół”, „wolontariatu dla przyrody” i innych form turystyki dla tego segmentu. Należałoby podjąć działania wspierające wzrost motywu edukacyjnego odwiedzania Doliny Baryczy poprzez rozbudowanie oferty turystyki edukacyjnej np. zielonych szkół, obozy dla młodzieży. Istnieje wyraźne oczekiwanie oferty dla dzieci i rodzin z dziećmi.

2. Głównym motywem przyjazdu odwiedzających jest wypoczynek i obserwacja walorów środowiska przyrodniczego oraz turystyka aktywna, należy w dalszym ciągu wspierać te rodzaje i formy turystyki. 3. Należałoby prowadzić działania mające na celu rozwinięcie i rozszerzenie narzędzi promocyjnych przede wszystkim internetowych (np. system rezerwacji usług noclegowych, pilockich, przewodnickich, rozszerzenie portali branżowych dla różnych form turystyki w Dolinie Baryczy). Niewielką rolę w promocji odgrywają targi turystyczne jako źródło informacji o destynacji turystycznej jaką jest Dolina Baryczy (niecałe 3% respondentów wskazała na to źródło informacji). Jest to niewykorzystana szansa prezentacji tego miejsca, zwłaszcza na targach o znaczeniu europejskim (np. Berlin) i przyciągnięcia turystów, zwłaszcza niemieckich, którzy dominują w strukturze ruchu turystycznego w województwie dolnośląskim.

4. Wśród atrakcji, które zostały uznane za najważniejsze, charakterystyczne dla obszaru Doliny Baryczy, respondenci wskazywali obecność stawów (16,9%), bliski kontakt z naturą

19 (12,3%), awifaunę (11,4%). Należy budować markowe produkty turystyczne w oparciu o te charakterystyki. Wśród elementów branych pod uwagę przy ocenie atrakcji, najsłabiej oceniane przez respondentów jest: oznakowanie dojścia do atrakcji turystycznych, obecność miejsc do odpoczynku oraz obecność informacji o zasadach zachowania na obszarze chronionym. Należy prowadzić działania niwelujące te niedogodności, zwłaszcza w zakresie edukacji ekologicznej, która jest podstawą ekologicznego produktu turystycznego. W tym kontekście nieoceniona jest rola kompetentnych przewodników turystycznych, którzy w należyty sposób będą o tym mówić.

5. Usługi pilockie oraz przewodnickie zostały ocenione wg kryterium wiedzy o obszarze, sposobu przekazywania wiedzy, dostosowania przekazu informacji do grupy, korzystania z nagłośnienia podczas wycieczki oraz kontakt z grupą. W ocenie usług pilockich i przewodnickich brało udział jedynie 9% respondentów (16 osób), którzy z tych usług korzystali. Świadczy to z jednej strony o niewielkiej dostępności tych usług dla odwiedzających, z drugiej strony może wskazywać również na brak potrzeby korzystania z tego typu usług. Rozstrzygnięcie tej kwestii wymaga pogłębionych badań. Należy również traktować poniższe wyniki orientacyjnie, a w kolejnych latach badania pogłębić.

6. Interesujące są wskazania respondentów odnośnie elementów, których brakowało im podczas pobytu w Dolinie Baryczy. Najczęściej wymienianym elementem jest brak lub niedobór informacji i oznakowania obiektów, tras; brak odpowiedniego zagospodarowania turystycznego (bazy noclegowej, gastronomicznej), brak łatwego dostępu do lokalnej kuchni, produktów, pamiątek ( Tab. 4). Brakuje również podstawowych elementów zagospodarowania takich jak kosze na śmieci, toalety, miejsca do odpoczynku (ławki, wiaty). Przynajmniej niektóre z braków są do uzupełnienia niewielkim kosztem. Wraz z informacją i gościnnością są to podstawowe elementy zagospodarowania turystycznego, które wpływają na rozwój turystyki.

7. Aby monitorować wielkość i popyt turystyczny w Dolinie Baryczy należałoby kontynuować badania w kolejnych sezonach turystycznych. Zalecane jest wprowadzenie zmian, w celu uzyskania pełniejszych informacji, aby móc na bieżąco ocenić wpływ, jaki niesie ze sobą turystyka na środowisko przyrodnicze. Zalecane jest:

20 - rozszerzenie badań od kwietnia do września oraz w ciągu dnia na godziny od 9-18, uwzględniając jedną z podstawowych form turystyki – obserwację ptaków, - uzupełnienie danych dotyczących wielkości ruchu turystycznego przeprowadzanych przez obiekty noclegowe, IT, rejestry Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody (pozwolenia na wejścia do rezerwatów), - rozszerzenie badań na miejsca o najbardziej cennych walorach środowiskowych oraz weryfikacja rekomendowanych punktów pomiarowych (np. Grabownica przy wejściu na groblę a nie przy wieży) - większych zakres pytań ankietowych, które dadzą możliwość oceny wpływu turystyki na środowisko przyrodnicze, - rozszerzyć zakres pytań odnośnie usług przewodników turystycznych, oceny szlaków turystycznych, - przeznaczyć większą liczbę osób na badania (w każdym punkcie dwie osoby do liczenia, dwie do badań ankietowych- dla każdego punku dwie zmiany w ciągu dnia pomiarowego).

Spis rycin str Ryc. 1 Charakterystyka respondentów: A- wg płci, B- wg wieku, C- wg wykształcenia...... 10 Ryc. 2 Charakterystyka pobytu na obszarze Doliny Baryczy: A- długość pobytu, B- motywy podróży, C-sposób spędzania czasu ...... 11 Ryc. 3 Źródła informacji nt. Doliny Baryczy ...... 13 Ryc. 4 Ocena atrakcji turystycznych na obszarze Doliny Baryczy...... 14 Ryc. 5 Ocena bazy noclegowej na obszarze Doliny Baryczy ...... 16 Ryc. 6 Ocena usług przewodnickich i pilockich na obszarze Doliny Baryczy ...... 17

Spis tabel Tab. 1 Miejsca i liczba przeprowadzonych ankiet ...... 3 Tab. 2 Charakterystyka ruchu turystycznego w Dolinie Baryczy- aspekt ilościowy ...... 5 Tab. 3 Największe atrakcje na obszarze Doliny Baryczy wg opinii respondentów ...... 13 Tab. 4 Elementy, których brakowało odwiedzającym w czasie pobytu w Dolinie Baryczy ... 18

Spis załączników Załącznik 1 Zestawienie wyników badań ankietowych...... 23 ......

22 Załączniki Załącznik 1 Zestawienie wyników badań ankietowych. płeć mężczyźni kobiety suma % 50,6 49,4 100 liczebność 87 85 172

wiek do 18 18-24 lat 25-35 lat 36-46 lat 47-60 lat powyże 60 suma % 4,7 8,1 33,1 19,8 25,0 9,3 100 liczebność 8 14 57 34 43 16 172

wykształcenie podstawowe zawodowe średnie wyższe suma % 3,5 4,1 34,7 57,6 100,0 liczebność 6 7 59 98 170

1 dzień z więcej dni z długość pobytu do 3 godzin powyzej 3 godzin noclegiem noclegami suma % 5,3 43,2 10,1 41,4 100 liczebność 9 73 17 70 169

motyw podróży poznawczy wypoczynkowy specjalistyczny inne biznesowy suma % 40,4 30,8 20,0 7,5 1,4 100,0 liczebność 172 131 85 32 6 426

nie wiedziałam/- źródło rodzina, przewodniki targi łem o informacja biuro informacji znajomi internet turystyczne foldery, ulotki inne szkoła prasa turystyczne telewizja obszarze turystyczna radio podróży suma % 32,2 28,2 13,3 6,3 5,5 4,7 3,1 2,0 2,0 1,2 0,8 0,4 0,4 100 liczebność 82 72 34 16 14 12 8 5 5 3 2 1 1 255

zwiedzanie wizyta w poznawanie obiektów spotkania realizacja kawiarniach uczestnictwo zabawa w sposób obserwacja okolicznych architektury i pływam ze bierny własnych i zwiedzanie jazda w imprezach klubach, spędzania czasu ptaków spacery jazda na rowerze miejscowości budownictwa kajakiem znajomymi wypoczynek zainteresowań restauracjach muzeów inny konna lokalnych dyskotekach suma % 18,2 17,6 12,1 11,7 10,7 6,5 5,4 4,6 4,2 3,3 1,5 1,3 1,1 1,0 0,8 100 liczebność 95 92 63 61 56 34 28 24 22 17 8 7 6 5 4 522

Czy zamierz Pan(i) przyjechać do Doliny Baryczy zdecydowanie ponownie tak raczej tak raczej nie zdecydowanie nie suma % 67 31 1 1 100 liczebność 112 52 2 2 168

Który raz przyjechał(a) Pan(i) do tej po raz byłem/am tu przyjeżdżam tu miejscowości? pierwszy po raz drugi kilka razy często suma

% 40 10 22 28 100 liczebność 68 18 38 48 172

bardzo ocena przewodników turystycznych% niedostateczna dostateczna dobra dobra wiedza nt. obszaru 6,3 12,5 37,5 43,8 sposób przekazywania wiedzy 0,0 6,3 68,8 25,0 dostosowanie przekazu informacji do grupy 0,0 7,7 61,5 30,8 korzystanie z nagłośnienia 11,1 11,1 44,4 33,3 kontakt z grupą 0,0 9,1 45,5 45,5

ocena bazy bardzo noclegowej % niedostateczna dostateczna dobra dobra standard 0,0 14,9 31,3 53,7 cena 3,1 6,2 43,1 47,7 gościnność 0,0 6,0 22,4 71,6 porządek 0,0 6,1 31,8 62,1 usługi dodatkowe 38,6 29,5 15,9 15,9