Indigena. Przeszłość I Współczesność Tubylczych Kultur Amerykańskich
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
INDIGENA PRZESZŁOŚĆ I WSPÓŁCZESNOŚĆ TUBYLCZYCH KULTUR AMERYKAŃSKICH / – – Słowem wStępu iedoświadczonym trudno podejmuje się wy- zwania. Dla nas, młodych redaktorów, tym wyzwaniem stało się tworzenie czasopisma. Trudniejsze, niż samo budzenie do życia, wy- Ndaje się być urzeczywistnianie pomysłu i praco- wanie nad jego udoskonalaniem. Jednak istnieje jeszcze jeden problem, z którym będziemy zmagać się przy kom- pletowaniu każdego kolejnego numeru „Indigeny”. Gabriel García Márquez napisał: „Tak więc żyli w wymykającej się rzeczywistości, którą chwilowo mogli schwytać za pomocą słów, ale która musiała wymykać się bezpowrotnie wraz z zapomnieniem wartości słowa pisanego”. Naszym pragnieniem jest jak najlepsze przybliżenie pol- skiemu czytelnikowi owej „wymykającej się rzeczywistości”, z którą zetknął się chyba każdy badacz lub sympatyk ludzi popularnie na- zywanych Indianami. Jest to niełatwe zadanie, wszak od autochto- nicznych Amerykanów dzieli nas nie tylko Atlantyk, ale także ocean różnorodności i odmienności światopoglądów. Pierwszy numer, który właśnie oddajemy do rąk czytelników – jak to zwykle bywa – nie jest doskonały. Jednak mamy nadzieję, że z każdą kolejną edycją będziemy publikować coraz ciekawsze i bar- dziej profesjonalne artykuły. Jesteśmy otwarci na wszelkie uwagi, propozycje oraz konstruktywną krytykę. Pozwoli to nam lepiej po- znać Państwa wymagania i oczekiwania, a nas wyposaży w umiejęt- ności, dzięki którym szerzenie wiedzy z zakresu historii i współczes- ności rdzennych mieszkańców kontynentów amerykańskich będzie łatwiejsze oraz skuteczniejsze. Chciałbym zaznaczyć, iż nie bez znaczenia jest bagaż pozosta- wiony przez redaktorów czasopisma „Tawacin”. Wiedza i doświad- czenie gromadzone od lat nie mogą odejść w zapomnienie, zatem z należytym szacunkiem, łamy naszego czasopisma przezna- czamy na słowa także tych, których kiedyś mogliśmy czy- tywać w niezapomnianym periodyku z Wielichowa. Następny numer „Indigeny” pojawi się wraz z je- sienią. Tymczasem, nie przedłużając, oddaję pióro moim redakcyjnym kolegom i koleżankom. Dariusz Niezgoda Indigena 1/2011 1 INDIGENA PRZESZŁOŚĆ I WSPÓŁCZESNOŚĆ TUBYLCZYCH KULTUR AMERYKAŃSKICH Redaktor naczelny: Dariusz Niezgoda Zastępcy redaktora naczelnego: Cezary Cieślak, Marcin Jacek Kozłowski Zespół redakcyjny: ewa Borsukiewicz, Wioleta Hypiak, Radosław Kozłowski, Dagmara Kubit, Agnieszka Nocuń, Joanna Pastuszak, Izabela Puk, Magdalena Rusek, Urszula Zofia Wolna Redaktorzy naukowi: dr Marta Kania, prof. UJ, dr hab. Kazimiera Mikoś, dr Radosław Palonka, dr Michał Wasilewski, dr Jarosław Źrałka Recenzenci: dr Agnieszka Gondor-Wiercioch, prof. UJ, dr hab. Kazimiera Mikoś, dr Radosław Palonka, dr Michał Wasilewski, dr Jarosław Źrałka Skład, łamanie oraz projekt graficzny: Bartosz Tylkowski ([email protected]) Ilustratorzy: Joanna Kafka, ewa Szozda Tłumacze: Dagmara Kubit, Urszula Zofia Wolna Korekta: Izabela Puk oraz Justyna Kozłowska i Magdalena Rusek Promocja i reklama: Mirosława Monika Ster Rysunek na okładce: Tecum Umam (wykonała Joanna Kafka, na podstawie fotografii wykonanych przez el Torrito i Ruud W. van Akkeren) Adres redakcji: ul. Dunin-Wąsowicza 10/3 30 – 112 Kraków www.indigena.edu.pl [email protected] ISSN: 2083-1382 Wydawca: Dariusz Niezgoda Druk: PRINT GROUP Sp. z o.o. ul. Mieszka I 63/64 71 – 011 Szczecin Nakład: 260 egzemplarzy Format: B5 Papier: objętościowy ecco-book v2.0. 70g/m² Oddano do składu w marcu 2011 r. Podpisano do druku w marcu 2011 r. Druk ukończono w kwietniu 2011 r. Organizacje współpracujące: Koło Naukowe Studentów Archeologii UJ Dziennikarskie Koło Naukowe Ignatianum, WSPF Ignatianum Stowarzyszenie Wspierania Rozwoju IM-PULS Instytut Amerykanistyki i Studiów Polonijnych UJ Specjalne podziękowania dla: Marka Maciołka oraz Wydawnictwa Tipi Piotra Macieja Małachowskiego autora bloga operujewperu.bloog.pl Czasopismo wydawane jest dzięki Kołu Naukowemu Studiów Latynoamerykańskich Uniwersytetu Jagiellońskiego Publikacja dofinansowana przez Radę Kół Naukowych Uniwersytetu Jagiellońskiego Wszelkie prawa do tekstów prezentowanych w czasopiśmie posiada Indigena. Przeszłość i współczesność tubyl- czych kultur amerykańskich oraz autorzy (chyba, że zaznaczono inaczej). Redakcja czasopisma zastrzega sobie prawo do skracania i redagowania nadsyłanych tekstów, zachowując przy tym nie- zmieniony sens wypowiedzi. Redakcja czasopisma nie odpowiada za zawartość i treść zamieszczanych reklam. Wydawca zastrzega sobie możliwość występowania błędów w publikacji. Za każdą opinię oraz zdanie odpowiedzial- ność ponoszą jego autorzy. Recenzenci nie biorą odpowiedzialności za ewentualne błędy występujące w artykułach recenzowanych. Oznaczone fotografie i zdjęcia pochodzą ze strony www.commons.wikimedia.org i udostępniane są na licencji Creative Commons (uznanie autorstwa) lub znajdują się w tzw. „domenie publicznej”. Niniejsze czasopismo jest całkowicie niedochodowym projektem, przeznaczonym do celów edukacyjnych. SpiS treści Aktualności 4 Tecum Umam – Postać mityczna, czy historyczna? 10 Kroki ku cywilizacji – Szejenowie w okowach polityki federalnej w latach 1804–1840 26 Szept na wietrze – tradycyjna literatura indiańska 40 Olmekowie – dialog pomiędzy mitologią, religią i świętym krajobrazem 50 Titu Kusi Inqa Yupanki – ostatnia próba konwersji religijnej w państwie inkaskim 70 Początki rozwoju kultury Mexików 80 Zapowiedź – Odkrywanie Irokezów 90 Recenzja – John Womack Jr. Rebelión en chiapas 98 Sylwetki – Samuel Ruiz García 108 Wywiad – Beatriz Pichi Malen 112 XV european Maya Conference w Madrycie 118 Felieton – Widziane z Scheyechbi 120 Projekt Andy 122 Indigena 1/2011 3 Aktualności Kolejne prace polskich nauKowców w caStillo de huarmey styczniu 2010 roku archeolo- głównej El Castillo, odkryto także, że tech- Wdzy z Uniwersytetu Warszawskiego, nika stosowana do budowy piramidy była kierowani przez doktora Miłosza Giersza jedną z pierwszych tego typu na wybrzeżu. (Instytut Archeologii UW) i doktor Znaleziska są niezwykle ważne – suge- Patrycję Prządkę-Giersz (Instytut Badań rują bowiem, że pomiędzy VII i IX w. n.e. Interdyscyplinarnych „Artes Liberales” Huarmey stanowiło główne centrum eks- UW) wraz z badaczami z Pontyfikalnego pansji Imperium Wari w tej części Andów. Uniwersytetu Katolickiego w Limie Warto też zaznaczyć, że rzadko naukow- (Pontificia Universidad Católica del Perú) com udaje się uprzedzić w swych poszuki- pod kierownictwem prof. Krzysztofa waniach huacqueros *. Makowskiego, rozpoczęli badania przed- Dr Miłosz Giersz poinformował nas, hiszpańskiego ośrodka ceremonialno-reli- że kilka tygodni temu stanowisko zostało gijnego i nekropolii. zabezpieczone i wraz z żoną wrócił on do Stanowisko Castillo de Huarmey, któ- kraju. Na miejscu pozostała zaufana ekipa rego głównym obiektem jest piramida El współpracowników, która to, przygotowu- Castillo, otoczona ruinami zabudowań pa- jąc kompleks do kolejnej dużej kampanii łacowo-świątynnych i administracyjnych, wykopaliskowej, dba o Castillo de Huarmey znajduje się na północ od Limy (Peru), na i prowadzi drobne prace inwentaryzacyjne. wzgórzu doliny Rio Huarmey. Po kilku W najbliższym czasie powinna na- miesiącach prac wykopaliskowych – we stąpić kontynuacja badań, jednak przy- wrześniu ubiegłego roku, dokonano od- czyną opóźnienia rozpoczęcia kolejnego krycia pochówków, w tym tzw. „młodej etapu prac są wysokie koszty. Jak po- ŚCI pary”, czyli szczątków mężczyzny (18 l.) daje „Uniwersytet Warszawski. Pismo i kobiety (16 l.), należących do preinka- Uczelni” (nr 51), prof. Mariusz Ziółkowski, skiego Imperium Wari. Ciała znajdowały który jest kierownikiem Ośrodka Badań się w otoczeniu luksusowych, jak na tamte Prekolumbijskich UW i Centrum Studiów czasy, przedmiotów. Po odsłonięciu fasady Andyjskich UW w Cuzco zapewnił, że ze względu na rangę od- kryć, dołoży wszelkich starań, aby wykopaliska w Castillo de Huarmey zostały jak najszybciej wznowione. UALNO Dagmara Kubit t AK Zdjęcie: dr Miłosz Giersz 4 Indigena 1/2011 wySiedlenie wSpólnoty mapuche Santa roSa ak podaje Południowe Obserwa to- Jrium Naftowe (Observatorio Petroleo Sur) i Chilijskie Stowarzyszenie Indian Mapuche (Avkin Pivke Mapu), dnia dzie- siątego marca 2011 roku w esquel (ar- gentyńska prowincja Chubut) miejscowy sędzia, Omar Magallanes wydal orzecze- nie o wysiedleniu wspólnoty Mapuche Santa Rosa. Ziemie, które do tej pory były własnością Indian, wykupiła od miej- scowych władz firma Benetton. Podczas rozprawy, Magallanes zignorował całko- Graffiti na wyspie Chiloé (Chile). Napis w języku wicie rozporządzenia argentyńskiego Sądu mapudungun: „Rada Wojenna”. Autor: Fiestoforo Najwyższego, według których w przy- padku tego rodzaju konfliktów należy sto- sować się do norm zawartych ustawie chro- właśnie wyszła“, „Jest nieobecna“, „Udała niącej prawa własności Indian, oraz do 75 się na ważną konferencję do innego mia- artykułu konstytucji Argentyny, który za- sta”. W chwili zakończenia manifestacji, brania wysiedlania Indian z terytoriów przed demonstrantami pojawił się wice- przez nich zamieszkiwanych. Nie wzięto przewodniczący Komisji Praw Człowieka również pod uwagę faktu, iż rzeczona (Comisión de Derechos Humanos), Juan wspólnota, w styczniu bieżącego roku od- Arcuri, któremu wręczono list protesta- nowiła akta własności spornych ziem. cyjny podpisany przez manifestantów. Tego samego dnia, w stolicy prowin- Wspólnota Santa Rosa apeluje do braci cji Chubut, zorganizowano manifestację Mapuche i wszystkich ludzi dobrej woli na rzecz obrony wspólnoty Santa Rosa. Jej o solidarność i potępienie tak rażącej nie- uczestnicy, z transparentami