PLAN ODNOWY MIEJSCOWOŚCI STARE POLE Gmina Stare Pole
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Zał ącznik do uchwały nr XXX/____/2014 Rady Gminy Stare Pole z dnia 17 czerwca 2014 r. PLAN ODNOWY MIEJSCOWOŚCI STARE POLE Projekt Gmina Stare Pole Powiat Malborski Województwo Pomorskie Stare Pole 2014 Plan Odnowy Miejscowo ści Stare Pole Spis tre ści strona Wst ęp 2 Charakterystyka miejscowo ści Stare Pole na tle gminy 3 1. Poło żenie administracyjno – geograficzne 3 2. Demografia 4 3. Historia 4 4. Układ przestrzenny 7 Inwentaryzacja zasobów słu żą cych odnowie miejscowo ści 14 1. Dziedzictwo kultury materialnej 8 2. Zasoby przyrodnicze 9 3. Rynek pracy. Gospodarka. Rolnictwo 9 4. Infrastruktura 10 5. Oświata. Zdrowie. Bezpiecze ństwo 11 6. Kultura. Rekreacja 12 Analiza zasobów miejscowo ści Stare Pole 14 Mocne i słabe strony, szanse i zagro żenia – analiza SWOT 15 Wizja rozwoju wsi Stare Pole 16 Opis planowanych zada ń inwestycyjnych i przedsi ęwzi ęć aktywizuj ących 17 społeczno ść ° Charakterystyka projektów 19 Koszty realizacji projektów i harmonogram ich wdra żania 24 Obszary o szczególnym znaczeniu dla zaspokojenia potrzeb mieszka ńców 26 Podsumowanie 28 1 Plan Odnowy Miejscowo ści Stare Pole Wst ęp Wst ąpienie Polski do Unii Europejskiej otworzyło przed naszym krajem szerokie perspektywy rozwoju dzi ęki mo żliwo ści otrzymania finansowego wsparcia na realizacj ę działa ń w ró żnych dziedzinach życia gospodarczego i społecznego. Szans ę na dofinansowanie maj ą zarówno projekty obejmuj ące swym zasi ęgiem du że obszary i wielu beneficjentów, jak równie ż te, kierowane do lokalnych, cz ęsto małych społeczno ści. Wła śnie dla tych ostatnich to niejednokrotnie szansa na odmian ę dotychczasowego otoczenia i sposobu życia. Wspólne planowanie przez mieszka ńców małych miejscowo ści wizji rozwoju miejsca, w którym żyj ą na co dzie ń oraz świadomo ść , że mo żna otrzyma ć wymierne wsparcie finansowe i merytoryczne na realizacj ę konkretnych działa ń, prowadzi do budowania trwałych wi ęzi mi ędzys ąsiedzkich, podj ęcia bezinteresownych działa ń na rzecz lokalnej wspólnoty, a jednostkowo – wzrost wiary we własne mo żliwo ści, ch ęć rozwoju osobistego oraz motywacj ę do poszukiwania dla siebie nowych szans na popraw ę życia materialnego i duchowego. Pierwszym krokiem na drodze do lepszej przyszło ści dla społeczno ści, jak ą stanowi ą mieszka ńcy wsi, jest opracowanie Planu Odnowy Miejscowo ści. W Planie Odnowy Miejscowo ści Stare Pole, jako dokumencie strategicznym, dokonano inwentaryzacji zasobów i identyfikacji problemów, nast ępnie skupiono si ę nad kierunkami rozwoju – jak ą drog ą nale ży pój ść , aby najlepiej wykorzysta ć potencjał wsi. Ostatnim etapem było stworzenie wizji i zaplanowanie działa ń zmierzaj ących do jej urzeczywistnienia. Proponowane przedsi ęwzi ęcia są mo żliwe do zrealizowania jedynie przy aktywnym zaanga żowaniu mieszka ńców oraz przy wsparciu władz samorz ądowych gminy Stare Pole i województwa pomorskiego. Plan Odnowy Miejscowo ści Stare Pole zaplanowany został na kilka kolejnych lat. W okresie tym podejmowane b ędą działania inwestycyjne, a tak że inne, o charakterze integracyjnym i rekreacyjno - wypoczynkowym. Przyst ąpienie do realizacji danego projektu poprzedzone zostanie przygotowaniem odpowiednich opracowa ń i kosztorysów. 2 Plan Odnowy Miejscowo ści Stare Pole Charakterystyka miejscowo ści Stare Pole 1. Poło żenie administracyjno – geograficzne Miejscowo ść Stare Pole jest stolic ą gminy, poło żon ą w jej centralnej cz ęś ci, wzdłu ż drogi krajowej nr 22. Jest jednym z 12 sołectw należą cych do gminy Stare Pole, skupiaj ącej 16 miejscowo ści. Gmina Stare Pole jest jedn ą z pi ęciu gmin wchodz ących w skład Powiatu Malborskiego, poło żonego na wschodnich kresach województwa pomorskiego. W podziale fizyczno-geograficznym Gmina Stare Pole pozostaje w obr ębie Żuław Wi ślanych, b ędących cz ęś ci ą makroregionu Pobrze ża Gda ńskiego, wchodz ącego w skład podprowincji Pobrze ży Południowobałtyckich, a ści ślej w jego wschodniej cz ęś ci nazwanej Żuławami Elbl ąskimi. Reprezentuje typ krajobrazu naturalnego – nadmorski deltowy, zajmuje powierzchni ę 7 949 ha, z czego 322 ha to lasy, a 6 257 u żytki rolne. Poni ższa mapka przedstawia obszar gminy i lokalizacj ę miejscowo ści Stare Pole. 3 Plan Odnowy Miejscowo ści Stare Pole 2. Demografia Stare Pole jest najwi ększ ą pod względem liczby mieszka ńców miejscowo ści ą w gminie. Na dzie ń 31 marca 2014 r. zamieszkiwało j ą 1870 osób, co stanowi blisko 40% ogólnej liczby mieszka ńców gminy. Przewa ża ludno ść w wieku produkcyjnym - 69,8%, w wieku przedprodukcyjnym jest 17,5% społeczno ści i 12,7% w wieku poprodukcyjnym. Poni ższy wykres przedstawia liczb ę mieszka ńców Starego Pola na tle gminy. 3. Historia Obszar, na którym le ży Stare Pole, do XVI w. był na znacznej jego cz ęś ci pokryty rozlewiskami jeziora Dru żno, bagnami oraz lasem gr ądowym. Badania archeologiczne wykazuj ą, że mimo takich warunków, istniej ą ślady obecno ści człowieka na tych terenach ju ż ok. 2500 – 1700 lat p.n.e. Dowodem na istnienie osadnictwa s ą stanowiska archeologiczne w Kleciu, Janówce i w zakolu koryta Starego Nogatu (nieopodal Starego Pola, na Piachowej Górze). W średniowieczu (ok. VI w.) tereny rozci ągaj ące si ę na wschód od Wisły i Nogatu opanowali poga ńscy Prusowie, którzy osiedlili si ę równie ż w okolicach Starego Pola. Świadcz ą o tym staropruskie nazwy miejscowości jak Krauslamks (Kraszewo) czy Matkutkaimis (Parwark). Tereny Starego Pola wchodziły w obr ęb wło ści Altem, która si ęgała na północ do okolic Jegłownika. 4 Plan Odnowy Miejscowo ści Stare Pole Przybycie Krzy żaków rozpocz ęło wielk ą akcj ę kolonizacyjn ą terenów Żuław. Wówczas to nast ępuje lokacja wi ększo ści istniej ących wsi w okolicach Starego Pola. Korzystne warunki stosowanego przez Krzy żaków prawa chełmi ńskiego przyci ągały osadników, którzy zamiast rozproszonych osad i pojedynczych dworów zakładali zwarte, zało żone według jednolitego planu wsie, których granice były ści śle okre ślone w przywilejach lokacyjnych. 14 lutego 1330 roku nast ępuje lokacja wsi Atfelde (Stare Pole) z r ąk komtura dzierzgo ńskiego Lutra von Braumchweiga. Po wieku świetno ści i rozwoju, jaki prze żywał Zakon w ci ągu XIV w. nast ąpił upadek Krzy żackiej pot ęgi. W czasie wojny polsko-krzy żackiej oraz wojny trzynastoletniej, wiele wiosek zostało zniszczonych. Na mocy pokoju z 1466 r. Stare Pole i okolice znalazły si ę w Prusach Królewskich, w tzw. Ekonomii Malborskiej. Wówczas to na nowo rozpocz ęto uporz ądkowywanie spraw osadniczych. Król Kazimierz Jagiello ńczyk dokonał nowej lokacji wsi Krzy żanowo (Nocendorf) i Szlagnowo (Schlablau). O sytuacji społecznej we wsi Stare Pole dowiadujemy si ę z zachowanego przekazu z 1510 r.: „Zarówno sołtys Jost, jak i 11 kmieci i karczmarz nosili niemieckie nazwiska. Istniała jednak wówczas we wsi tradycja o mieszkaj ących tu wcze śniej Polakach, zawarta w nazwie Polensfelt odnosz ąca si ę do 6 włók ziemi. Tradycja ta utrzymywała si ę do ko ńca XVI w. Za polskich czasów ludno ść narodowo ści polskiej powróciła do Starego Pola i była liczna. W 1569 r. król Zygmunt August wydał potwierdzenie przywileju dla wsi Altfelde". Kiedy w 1569 r. król Zygmunt August wydał edykt gwarantuj ący swobody religijne, wi ększość pó źniejszych osadników wokół Starego Pola pochodziła z Holandii i Niemiec. Osiedlali si ę oni na terenach najsłabiej dotychczas zasiedlonych i najtrudniejszych do uprawy. Kolonistów tych zwano w dawnej Polsce Ol ędrami, nale żeli oni do protestanckiej sekty menonitów, prze śladowanej w Niderlandach. Specjalizowali si ę oni w zakresie osuszania błot i bagien. Spo śród miejscowo ści le żą cych wokół Starego Pola, osadnicy wybrali na utworzenie swojej osady Szaleniec, gdzie do tej pory był folwark. Osiedlaj ąc si ę tworzyli zagrody holenderskie. Oprócz prac melioracyjnych i nowego typu osadnictwa, zasług ą menonitów było sprowadzenie na Żuławy biało-czarnych krów rasy holenderskiej i zwi ązana z tym produkcja serów. Do dzi ś zachowały si ę liczne zabytki ich specyficznego budownictwa – domy podcieniowe. Napływ ludno ści wyznania protestanckiego spowodował powstanie pierwszego, drewnianego ko ścioła ewangelickiego w Starym Polu. Kilka lat pó źniej powstała plebania ze szkoł ą ewangelick ą. W zwi ązku ze spaleniem ko ścioła - 1705 roku, podj ęto z pomoc ą oficerów szwedzkich odbudowanie ko ścioła, za ś w 1749 roku równie ż szkoły. Nowy 5 Plan Odnowy Miejscowo ści Stare Pole cmentarz ewangelicki zorganizowano na nieco wzniesionym terenie w 1843 roku - obecnie cmentarz katolicki. Równie ż w połowie XIX wieku zakupiono dzwony i zawieszono na małej cmentarnej drewnianej wie ży. W 1879 roku wybudowano nowy ko ściół w okolicy cmentarza, do dzi ś istniej ący, a w 1896 roku plebani ę (obecnie przedszkole). Ostatni ą ewangelick ą szkoł ę wybudowano w ko ńcu XIX wieku, która funkcjonowała do 1934 roku - późniejszy budynek Gminy i Komisariat Policji. Mieszka ńcy Starego Pola i okolicznych wsi wyznania katolickiego posiadali wybudowany w XIV w. ko ściół w Krzy żanowie wraz z podstawow ą szkoł ą dla dzieci z tej Parafii (która była czynna do 1934 roku) w budynku, gdzie był sklep spo żywczy. Obie szkoły ewangelicka i katolicka w 1934 roku zostały poł ączone i przeniesione do nowo wybudowanej pi ętrowej szkoły w Starym Polu wraz z mał ą hal ą sportow ą, która uległa spaleniu w 1945 roku. W latach powojennych odbudowano szkoł ę z innym kształtem zadaszenia, do której w pó źniejszym okresie (w 1960 roku) dobudowano skrzydło północno - zachodnie. Po drugiej stronie szkoły za szos ą urz ądzono boisko sportowe wraz z przebieralni ą, przy której działało szereg klubów: piłki no żnej, rowerzystów, który został zorganizowany w 1898 roku przez warzelnika z miejscowej cukrowni - Hoffmanna. Dynamiczny rozwój Starego Pola w XIX w. wi ązał si ę z zaistnieniem kilku czynników. Po pierwsze zmieniono przebieg drogi nr 1 Kolonia – Berlin – Malbork – Elbl ąg – Królewiec, z pierwotnej trasy Królewo – Z ąbrowo na tras ę Królewo – Stare Pole. Kolejnymi, znacznymi przedsi ęwzi ęciami była budowa drogi w kierunku Dzierzgonia (1844- 1845) oraz oddanie linii kolejowej Malbork - Braniewo – Królewiec wraz z dworcem w Starym Polu.