Program Ochrony Środowiska

dla Powiatu Malborskiego

do roku 2011

z perspektywą na lata 2012 - 2015

Marz ec, 2011 r.

TYTUŁ OPRACOWANIA :

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU MALBORSKIEGO DO ROKU 2011, Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2012 - 2015

ZAMAWIAJĄCY : WYKONAWCA :

STAROSTWO POWIATOWE GREEN KEY W MALBORKU POKRZYWNO 93 PL. SŁOWIAŃSKI 17 86 - 330 MEŁNO 82 – 200 MALBORK

KIEROWNIK PROJEKTU :

mgr Joanna Masiota

AUTORZY OPRACOWANIA :

mgr Joanna Masiota mgr Joanna Walkowiak mgr Piotr Lupa

Marzec, 2011 r.

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego

SPIS TRE ŚCI

ROZDZIAŁ I WS TĘP 7

1.1. PRZEDMIOT I ZAKRES OPRACOWANIA 7 1.2. POTRZEBA I CEL OPRACOWANIA 7 1.3. METODA OPRACOWYWANIA PROGRAMU 8

ROZDZIAŁ II CHARAKTERYSTYKA POWIATU 9

2.1. DANE ADMINISTRACYJNE 9 2.2. POŁO śENIE GEOGRAFICZNE 10 2.3. SPOŁECZE ŃSTWO 11 2.3.1. LICZBA LUDNO ŚCI I JEJ ROZMIESZCZENIE 11 2.3.2. PRZYROST NATURALNY 13 2.3.3. BEZROBOCIE 14 2.4. U śYTKOWANIE TERENU 14 2.5. DZIAŁALNO ŚĆ GOSPODARCZA 16 2.6. ROLNICTWO 17 2.7. TURYSTYKA I REKREACJA 20

ROZDZIAŁ III INFRAKSTRUKTURA POWIATU 22

3.1. GOSPODARKA WODNO - ŚCIEKOWA 22 3.1.1. ZAOPATRZENIE W WOD Ę 22 3.1.1.1. UJ ĘCIA WÓD NA CELE KOMUNALNE 22 3.1.1.2. PODZIEMNE UJ ĘCIA WÓD DLA CELÓW GOSPODARCZYCH, ROLNICZYCH I INNYCH ORAZ UJ ĘCIA WÓD POWIERZCHNIOWYCH 23 3.1.1.3. SIE Ć WODOCI ĄGOWA 23 3.1.1.4. JAKO ŚĆ WÓD UJMOWANYCH I PRZEZNACZONYCH DO ZAOPATRZENIA MIESZKA ŃCÓW DO CELÓW BYTOWYCH 25 3.1.2. GOSPODARKA ŚCIEKOWA 28 3.1.2.1. SIE Ć KANALIZACYJNA 28 3.1.2.1.1. KANALIZACJA BYTOWA 28 3.1.2.1.2. CHARAKTERYSTYKA AGLOMERACJI KANALIZACYJNYCH NA TERENIE POWIATU MALBORSKIEGO 30 3.1.2.1.3. KANALIZACJA DESZCZOWA 31 3.1.2.2. SYSTEMY INDYWIDUALNE GOSPODARKI ŚCIEKOWEJ 32 3.1.2.2.1. ZBIORNIKI BEZODPŁYWOWE 32 3.1.2.2.2. PRZYDOMOWE OCZYSZCZALNIE ŚCIEKÓW 34 3.1.3. OCZYSZCZANIE ŚCIEKÓW 35 3.1.3.1. CHARAKTERYSTYKA KOMUNALNYCH I ZAKŁADOWYCH OCZYSZCZALNI ŚCIEKÓW 35 3.2. ELEKTROENERGETYKA 38 3.2.1. ŹRÓDŁA ENERGII ODNAWIALNEJ 39 3.3. SIE Ć TELEFONII KOMÓRKOWEJ 40 3.4. GAZOWNICTWO 41 3.5. CIEPŁOWNICTWO 42 3.6. KOMUNIKACJA 43 3.6.1. DROGI 43 3.6.2. KOLEJ 49 3.6.3. TRANSPORT WODNY 50

3 SPIS TRE ŚCI

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego Green Key

ROZDZIAŁ IV OCENA I ANALIZA STANU ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO 49

4.1. RZE ŹBA TERENU 49 4.1.1. PRZEKSZTAŁCENIA RZE ŹBY TERENU I PRZYPOWIERZCHNIOWEJ WARSTWY SKORUPY ZIEMSKIEJ 50 4.2. BUDOWA GEOLOGICZNA 51 4.2.1. EKSPLOATACJA SUROWCÓW MINERALNYCH JAKO ŹRÓDŁO PRZEOBRA śEŃ ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO 51 4.3. GLEBY 52 4.3.1. TYPY GENETYCZNE GLEB 52 4.3.2. DEGRADACJA GLEB 53 4.3.2.1. DEGRADACJA NATURALNA GLEB 53 4.3.2.2. DEGRADACJA CHEMICZNA GLEB 54 4.4. WODY PODZIEMNE 54 4.4.1. JAKO ŚĆ WÓD PODZIEMNYCH 57 4.4.2. ŹRÓDŁA PRZEOBRA śEŃ WÓD PODZIEMNYCH 59 4.4.2.1. MIEJSCA POBORU WÓD PODZIEMNYCH JAKO ŹRÓDŁA PRZEOBRA śEŃ 61 4.5. WODY POWIERZCHNIOWE 62 4.5.1. RZEKI 62 4.5.2. JEZIORA 64 4.5.3. SYSTEMY MELIORACYJNE I URZ ĄDZENIA WODNE 64 4.5.4. ZAGRO śENIE POWODZI Ą 65 4.6. STAN ZANIECZYSZCZENIA WÓD POWIERZCHNIOWYCH 66 4.6.1. MONITORING JEZIOR 67 4.6.2. MONITORING RZEK 67 4.6.3. K ĄPIELISKA 69 4.7. ŹRÓDŁA I TENDENCJE PRZEOBRA śEŃ WÓD POWIERZCHNIOWYCH 69 4.8. KLIMAT 70 4.8.1. POWIETRZE ATMOSFERYCZNE 61 4.8.1.1. STAN CZYSTO ŚCI POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO 61 4.8.1.2. ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZE Ń POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO 73 4.8.2. KLIMAT AKUSTYCZNY 74 4.8.3. PROMIENIOWANIE NIEJONIZUJ ĄCE 77 4.8.4. POWA śNE AWARIE PRZEMYSŁOWE 78 4.9. RO ŚLINNO ŚĆ 79 4.9.1. LASY 80 4.9.2. FAUNA I KOŁA ŁOWIECKIE 81 4.9.3. PRZYRODA CHRONIONA I JEJ ZASOBY 81 4.9.3.1. REZERWAT PRZYRODY 81 4.9.3.2. OBSZAR CHRONIONEGO KRAJOBRAZU 82 4.9.3.3. POMNIKI PRZYRODY 82 4.9.3.4. U śYTKI EKOLOGICZNE 82 4.9.3.5. NATURA 2000 83

ROZDZIAŁ V ZAŁO śENIA PROGRAMOWE 84

5.1. WPROWADZENIE 84 5.2. PRIORYTETY EKOLOGICZNE, CELE STRATEGICZNE, KIERUNKI I ZADANIA DO REALIZACJI W RAMACH PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU MALBORSKIEGO 85 5.2.1. GOSPODARKA WODNO - ŚCIEKOWA 87 5.2.2. ZASOBY PRZYRODNICZE 88 5.2.3. POWIERZCHNIA ZIEMI 89 5.2.4. WODY POWIERZCHNIOWE I PODZIEMNE 89 5.2.5. POWIETRZE ATMOSFERYCZNE 90 5.2.6. HAŁAS 90 5.2.7. POLA ELEKTROMAGNETYCZNE 91

SPIS TRE ŚCI 4

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego

5.2.8. RACJONALNE U śYTKOWANIE ZASOBÓW NATURALNYCH 91 5.2.9. EDUKACJA EKOLOGICZNA 92 5.2.10. PRZECIWDZIAŁANIE POWA śNYM AWARIOM 92 5.3. STRATEGIA REALIZACJI PRZYJETYCH CELÓW 93 5.4. HARMONOGRAM REALIZACJI ZADA Ń EKOLOGICZNYCH 94

ROZDZIAŁ VI HARMONOGRAM REALIZACYJNY 96

ROZDZIAŁ VII KONCEPCJA EDUKACJI EKOLOGICZNEJ 10 4

7.1. ZAŁO śENIA OGÓLNE 104 7.2. POTRZEBA EDUKACJII EKOLOGICZNEJ 104

ROZDZIAŁ VIII SYSTEM FINANSOWANIA INWESTYCJI 106

8.1. KRAJOWE I MI ĘDZYNARODOWE PROGRAMY PROMUJ ĄCE ROZWÓJ ZRÓWNOWA śONY, INTEGRACJ Ę I WSPÓŁPRAC Ę MI ĘDZYNARODOW Ą 106

ROZDZIAŁ IX STRATEGIA I MONITORING REALIZACJI PROGRAMU 110

9.1. ZARZ ĄDZANIE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA 110 9.1.1. INSTRUMENTY PRAWNE 111 9.1.2. INSTRUMENTY FINANSOWE 111 9.1.3. INSTRUMENTY SPOŁECZNE 111 9.1.4. INSTRUMENTY STRUKTURALNE 113 9.2. MONITOROWANIE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA 113 9.2.1. ZASADY MONITORINGU 113 9.2.2. MONITOROWANIE ZAŁO śONYCH EFEKTÓW EKOLOGICZNYCH 115

ZAŁ ĄCZNIKI

WYKORZYSTANE MATERIAŁY I OPRACOWANIA

SPIS TABEL, RYCIN, WYKRESÓW

5 SPIS TRE ŚCI

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego Green Key

Spis skrótów

ARiMR – Agencja ODR – Ośrodek Doradztwa RDLP – Regionalna Restrukturyzacji Rolniczego Dyrekcja Lasów i Modernizacji og. – ogólna Pa ństwowych Rolnictwa OHZ – Ośrodek Hodowli RDO Ś – Regionalna art. – artykuł Zwierzyny Dyrekcja Ochrony BZT 5 – biologiczne OSO – Obszar Specjalnej Środowiska zapotrzebowanie na Ochrony RLM – Równowa Ŝna liczba tlen OSP – Ochotnicza Stra Ŝ mieszka ńców ChZT – chemiczne Po Ŝarna RPO – Regionalny Program zapotrzebowanie na OS-5 – sprawozdanie Operacyjny tlen statystyczne – RSGO – Regionalny System CW ś – Centralny Wodoci ąg sprawozdanie Gospodarki śuławski z oczyszczalni ścieków Odpadami dz. ew. – działka miejskich i wiejskich RZGW – Regionalny Zarz ąd ewidencyjna PGO – Plan Gospodarki Gospodarki Wodnej Dz. U. – Dziennik Ustaw Odpadami SG-01 – sprawozdanie Dz. Urz. – Dziennik PKD – Polska Klasyfikacja statystyczne - Urz ędowy Działalno ści gospodarka GDDKiA – Generalna PO – Program Operacyjny komunalna i Dyrekcja Dróg POIi Ś – Program Operacyjny mieszkaniowa Krajowych Infrastruktura i SOO – Specjalne Obszary i Autostrad Środowisko Ochrony FO ŚiGW – Fundusz pon. - poni Ŝej SUW – Stacja Uzdatniania Ochrony PO Ś – Program Ochrony Wody Środowiska i Środowiska UE – Unia Europejska Gospodarki Wodnej pow. – powierzchnia / ust. – ust ęp gm. – gmina poni Ŝej / powiat WIO Ś – Wojewódzka GUS – Główny Urz ąd poz. – pozycja Inspekcja Ochrony Statystyczny pó źn. zm. – pó źniejsze Środowiska GZGKiM – Gminny Zakład zmiany WL – wodoci ąg lokalny Gospodarki PPIS – Pa ństwowy Woj. Pom. – Województwo Komunalnej Powiatowy Inspektor Pomorskie i Mieszkaniowej Sanitarny WP – wodoci ąg publiczny GZWP – Główny Zbiornik PROW – Program Rozwoju WWA – wielopier ścieniowe Wód Podziemnych Obszarów Wiejskich węglowodory KPPSP – Komenda PSP – Pa ństwowa Stra Ŝ aromatyczne Powiatowa Po Ŝarna WZ – wodoci ąg zakładowy Pa ństwowej Stra Ŝy PSSE – Powiatowa Stacja Qmaxd – przepływ Po Ŝarnej Sanitarno – maksymalny dobowy m. – miejscowo ść / miasto Epidemiologiczna Qśrd – przepływ średni MEW – Mała Elektrownia PUP – Powiatowy Urz ąd dobowy Wodna Pracy ZDP – Zarz ąd Dróg Min. – Minister PWiK – Przedsi ębiorstwo Powiatowych mpzp - miejscowy plan Wodoci ągów ZMiUW – Zarz ąd Melioracji i zagospodarowania i Kanalizacji Urz ądze ń Wodnych przestrzennego OChK – Obszar Chronionego Krajobrazu

SPIS TRE ŚCI 6

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego

I. WST ĘP

1.1. PRZEDMIOT I ZAKRES OPRACOWANIA

Przedmiotem opracowania jest „Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego, do roku 2011, z perspektyw ą na lata 2012 - 2015” b ędący aktualizacj ą „Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Powiatu Malborskiego na lata 2004 – 2011” uchwalonego Uchwał ą Nr XXVIV/262/2004 Rady Powiatu Malborskiego z dnia 01.12.2004 r. w sprawie przyj ęcia „Programu Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Powiatu Malborskiego na lata 2004 – 2011”. Zało Ŝono, Ŝe niniejszy dokument obejmowa ć b ędzie realizacj ę zada ń do roku 2011 z perspektyw ą na lata 2012 – 2015. Niniejsze opracowanie prezentuje szeroko rozumian ą problematyk ę ochrony i kształtowania środowiska przyrodniczego powiatu malborskiego, połoŜonego w województwie pomorskim. Obejmuje ono zagadnienia zwi ązane z: - charakterystyk ą obszaru powiatu; - analiz ą sytuacji demograficznej i gospodarczej; - analiz ą obecnego stanu środowiska przyrodniczego z uwzgl ędnieniem realizacji Programu Ochrony Środowiska z 2004 r. oraz analiz ą infrastruktury; - prognozowaniem zmian zachodz ących w środowisku przyrodniczym analizowanego obszaru; - wytyczeniem celów w zakresie ochrony środowiska; - okre śleniem działa ń zmierzaj ących do poprawy stanu środowiska przyrodniczego powiatu; - wytyczeniem konkretnych przedsi ęwzi ęć zwi ązanych z ochron ą środowiska i popraw ą jego stanu, a tak Ŝe okre śleniem harmonogramu ich realizacji; - okre śleniem mo Ŝliwych sposobów finansowania, zało Ŝonych celów i zada ń; - okre śleniem sposobów monitoringu pozwalaj ącego na ocen ę realizacji zało Ŝonego Programu Ochrony Środowiska.

1.2. POTRZEBA I CEL OPRACOWANIA

Powszechne zainteresowanie problematyk ą ochrony środowiska w ka Ŝdej dziedzinie Ŝycia człowieka wymaga opracowywania syntetycznych dokumentów, które zbieraj ą informacje o stanie środowiska przyrodniczego człowieka oraz wyznaczaj ą konkretne kierunki działa ń, które prowadz ą w konsekwencji do zrównowa Ŝonego rozwoju. Wa Ŝne jest równie Ŝ, aby prowadzi ć ci ągł ą aktualizacj ę zamierzonych celów, dostosowywa ć je do aktualnej sytuacji i mierzy ć ich stopie ń wykonania. Przeprowadzanie analiz czasowych pozwala okre śli ć obszary, które faktycznie si ę rozwijaj ą, oczywi ście w kierunku ekologicznego rozwoju, a nad którymi trzeba nadal pracowa ć. Na stan środowiska przyrodniczego maj ą nie tylko wpływ zakłady przemysłowe, czy rozwój komunikacji i urbanizacji. Wpływ na ten jak Ŝe dynamiczny i wra Ŝliwy system ma ka Ŝda działalno ść i aktywno ść człowieka, dlatego wa Ŝne jest aby przeanalizowa ć

7 ROZDZIAŁ - I

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego Green Key

funkcjonowanie człowieka w środowisku na ró Ŝnych płaszczyznach. Program ochrony środowiska jest wła śnie takim dokumentem, który analizuj ąc stan aktualny środowiska Ŝycia człowieka, proponuje w konsekwencji zasady zrównowaŜonego rozwoju i ochrony środowiska, wskazuje kierunki i hierarchi ę działa ń zmierzaj ących do ich wprowadzenia na terenie powiatu. Celem aktualizacji Programu Ochrony Środowiska jest przedstawienie wytycznych do racjonalnych działa ń programowych na dalsze lata i poprawa stanu środowiska przyrodniczego powiatu malborskiego. Zawarte w nim rozwi ązania organizacyjne oraz logistyczno – techniczne przyczyni ą si ę do wła ściwego, zgodnego z zasad ą zrównowa Ŝonego rozwoju gospodarowania zasobami przyrodniczymi. Raz uchwalony Program nie jest zatem dokumentem ostatecznym i niezmiennym. Zaktualizowanie tego dokumentu ma za zadanie przeanalizowanie stanu aktualnego powiatu, przytoczenie aktualnych danych demograficznych, gospodarczych, środowiskowych oraz wytyczenie lub nawi ązanie do kontynuacji zada ń z zakresu ochrony środowiska. Opracowany nowy Program musi nawi ązywa ć do poprzedniego, jednak przeprowadzona na nowo analiza ró Ŝnych wska źników i danych powoduje, Ŝe jest on wzbogacony o nowe elementy i kierunki działa ń. Najpilniejszymi do rozwi ązania kwestiami w zakresie racjonalnego gospodarowania w środowisku przyrodniczym s ą problemy gospodarki odpadami (szeroko omówione z opracowaniu Plan Gospodarki Odpadami), gospodarki wodno - ściekowej, stanu czysto ści wód powierzchniowych i powietrza. Ponadto na skutek rozwoju powiatu, w zakresie urbanizacji, komunikacji i gospodarki, pojawiaj ą si ę lub raczej intensyfikuj ą problemy, które dotychczas nie oddziaływały w sposób znacz ący na środowisko i mieszka ńców. Takimi problemami s ą np. zanieczyszczenie hałasem lub uszczuplanie terenów otwartych kosztem powstawania nowych osiedli. Powy Ŝsze przesłanki, daj ą podstaw ę do zdefiniowania ekologicznych celów strategicznych powiatu malborskiego. Natomiast realizacja poszczególnych celów strategicznych w powi ązaniu z aktywnie wdra Ŝanym programem edukacji ekologicznej społecze ństwa powinna zapewni ć powiatowi zrównowa Ŝony rozwój.

1.3. METODA OPRACOWYWANIA PROGRAMU

Analiza istniej ącego stanu środowiska przyrodniczego, ma na celu identyfikacj ę problemów, które dotycz ą całego powiatu malborskiego. Niniejszy program stanowi szczegółow ą diagnoz ę stanu środowiska przyrodniczego okre ślaj ąc szanse i zagro Ŝenia, przedstawia konkretne działania zmierzaj ące do poprawy jego stanu, ustala harmonogram ich realizacji oraz przedstawia prognoz ę dalszych zmian w środowisku przyrodniczym powiatu w odniesieniu do regionu i kraju. Przy opracowywaniu programu korzystano tak Ŝe z zapisów zawartych w ni Ŝej wymienionych dokumentach: - Polityka ekologiczna pa ństwa w latach 2009 – 2012, z perspektyw ą do roku 2016; - Program Ochrony Środowiska Województwa Pomorskiego na lata 2007 - 2010 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2011 – 2014, wrzesie ń 2007 r. Niniejszy Program opiera si ę na dost ępnej bazie danych Głównego Urz ędu Statystycznego, Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Gda ńsku, Urz ędu Marszałkowskiego i Urz ędu Wojewódzkiego w Gda ńsku. Przy opracowaniu Programu wykorzystano materiały i informacje uzyskane ze Starostwa Powiatowego w Malborku,

ROZDZIAŁ - I 8

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego

Urz ędów Miast i Urz ędów Gminnych oraz informacje z jednostek działaj ących na omawianym terenie oraz na obszarze całego województwa pomorskiego. Wnikliwa analiza materiałów przekazywanych przez poszczególne jednostki oraz rozmowa z pracownikami Starostwa Powiatowego oraz poszczególnych Urz ędów Miast i Gmin pozwoliły na dokładn ą ocen ę stanu aktualnego środowiska przyrodniczego, zidentyfikowanie problemów, jakie dotykaj ą powiat malborski oraz zaproponowanie konkretnych i mo Ŝliwych w rzeczywisto ści do realizacji zada ń. Dokumentami nadrz ędnymi wobec zaktualizowanego Programu Ochrony Środowiska dla powiatu malborskiego są zaktualizowane dokumenty wy Ŝszego szczebla tj. Wojewódzki Program Ochrony Środowiska oraz Polityka Ekologiczna Pa ństwa. Wojewódzki Program Ochrony Środowiska dla Województwa Pomorskiego zaktualizowano we wrze śniu 2007 roku (uchwalony przez Sejmik Województwa Pomorskiego Uchwałą Nr 191/XII/07 z dnia 24 wrze śnia 2007 r.). Plan wojewódzki został zaktualizowany w pa ździerniku 2009 roku Uchwał ą Nr 1006/XXXIX/09 Sejmiku Województwa Pomorskiego z dnia 26 pa ździernika 2009 roku w sprawie przyj ęcia aktualizacji „Planu Gospodarki Odpadami dla Województwa Pomorskiego 2010”.

II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU

2.1. DANE ADMINISTRACYJNE

Powiat malborski poło Ŝony jest we wschodniej cz ęś ci województwa pomorskiego. Sąsiaduje z pi ęcioma powiatami. Są to cztery powiaty województwa pomorskiego: − nowodworski (gminy Nowy Dwór Gda ński i Ostaszewo), − gda ński (gmina Suchy D ąb), − tczewski (gminy Tczew, Subkowy i Pelplin), − sztumski (gminy Sztum, Stary Targ i Dzierzgo ń), oraz jeden powiat województwa warmi ńsko - mazurskiego: - powiat elbl ąski (gminy Gronowo Elbl ąskie i Markusy). Powiat obejmuje nast ępuj ące gminy: miejsk ą - Malbork miejsko – wiejsk ą Nowy Staw oraz gminy wiejskie Malbork, Stare Pole, Miłoradz i Lichnowy, zajmuje ł ączn ą powierzchni ę 494,23 km 2.

9 ROZDZIAŁ - I

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego Green Key

Ryc. 1. Poło Ŝenie administracyjne powiatu malborskiego Źródło: Opracowanie własne

2.2. POŁO śENIE GEOGRAFICZNE

Zgodnie z fizyczno - geograficzn ą regionalizacj ą Polski, wg J. Kondrackiego, w ogólnym podziale powiat malborski jest poło Ŝony w obr ębie nast ępuj ących głównych jednostek: - megaregion – Pozaalpejska Europa Środkowa, - prowincja – Ni Ŝ Środkowoeuropejski, - podprowincja – Pojezierze Południowobałtyckie, - makroregion – granica Pobrze Ŝe Gda ńskie i Pojezierze Iławskie. W podziale na mezoregiony, obszar powiatu malborskiego obejmuje nast ępuj ące jednostki: Pojezierze Iławskie (makroregion bez podziału na mezoregiony) oraz śuławy Wi ślane.

ROZDZIAŁ - II 10

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego

Ryc. 2. Poło Ŝenie powiatu malborskiego na tle mezoregionów fizyczno- geograficznych wg J. Kondrackiego Źródło: www.wikipedia.pl

2.3. SPOŁECZE ŃSTWO

2.3.1. LICZBA LUDNO ŚCI I JEJ ROZMIESZCZENIE

Liczba ludno ści zamieszkuj ąca powiat wynosiła w 2008 roku 63 049 osób. Najwi ększ ą gmin ą (pod wzgl ędem liczby ludno ści) jest gmina miejska, miasto Malbork. Mieszka ńcy Malborka stanowi ą około 60 % ludno ści powiatu. Najmniejsz ą gmin ą jest gmina Miłoradz, której mieszka ńcy stanowi ą około 5 % ogółu mieszka ńców powiatu.

11 ROZDZIAŁ - II

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego Green Key

TABELA 1. Liczba ludno ści powiatu malborskiego Jednostka administracyjna Liczba ludno ści

Miasto Malbork 38 360

Miasto i Gmina Nowy Staw 7 812

Gmina Lichnowy 4 686

Gmina Stare Pole 4 653

Gmina Malbork 4 128

Gmina Miłoradz 3 410

Razem 63 049 Źródło: GUS – Bank Danych Regionalnych (stan na koniec 2008 roku)

Obserwuje si ę stały poziom liczby ludno ści powiatu. Od roku 2000 liczba ludno ści tego obszaru spadła o 42 798 osób. W roku 2002 nastąpiła zmiana administracyjna, w wyniku której liczba ludno ści zmniejszyła si ę o około 40 tys. ludzi. Od roku 2002 obserwuje si ę w miar ę stały poziom liczby mieszka ńców. Zmiany liczby ludno ści powiatu w latach 2000 - 2008 obrazuje tabela nr 2.

Analiza czasowa liczby ludno ści TABELA 2. powiatu malborskiego Rok Liczba ludno ści 2000 105 847 2001 105 889 2002 63 527 2003 63 370 2004 63 350 2005 63 332 2006 63 217 2007 63 074 2008 63 049 Źródło: GUS – Bank Danych Regionalnych

ROZDZIAŁ - II 12

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego

Wykres 1. Liczba ludno ści w powiecie malborskim

Liczba mieszka ńców powiatu wykazuje wy Ŝszy od krajowego (122 osoby/km 2 w 2008 r.) wska źnik g ęsto ści zaludnienia. W powiecie malborskim gęsto ść zaludnienia wynosi 127,57 osób/km 2 (2008 r.).

Struktura ekonomiczna ludno ści, według danych z 2008 roku pochodz ących z GUS-u, przedstawia si ę nast ępuj ąco (przy liczbie ludno ści podanej na koniec roku 2008 przez GUS – 63 049 osób): - grupa ludno ści w wieku przedprodukcyjnym liczy 12 846 osób, co stanowi około 20,37 % ogólnej liczby mieszka ńców; - ludno ść w wieku produkcyjnym liczy 40 851 osób, co stanowi około 64,79 %; - ludno ść w wieku poprodukcyjnym liczy 8 984 osób, co stanowi około 14,24 % ogólnej liczby ludno ści powiatu.

2.3.2. PRZYROST NATURALNY

Analizuj ąc dane GUS-u, mo Ŝna stwierdzi ć, Ŝe przyrost naturalny w powiecie, w roku 2008 osi ągn ął wysok ą, dodatni ą warto ść . Obserwuje si ę zwi ększon ą ilo ść urodze ń i zgonów wśród męŜ czyzn (odwrotnie w stosunku do kobiet).

Ruch naturalny ludno ści w powiecie TABELA 3. malborskim (stan na koniec roku 2008) Wska źnik Ogółem Kobiety MęŜ czy źni Urodzenia Ŝywe 737 333 404 Zgony 640 312 328 Przyrost naturalny 97 21 76 Źródło: GUS – Bank Danych Regionalnych

13 ROZDZIAŁ - II

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego Green Key

2.3.3. BEZROBOCIE

Problem bezrobocia dotyka w niewielkim stopniu rejon powiatu malborskiego. Według danych uzyskanych z PUP w Malborku, liczba zarejestrowanych bezrobotnych, na koniec roku 2009 (listopad), wynosiła 4 311 osób. Niepokojące jest zjawisko du Ŝego bezrobocia wśród kobiet, znacznie przewy Ŝszaj ące wska źnik bezrobocia w śród m ęŜ czyzn.

Bezrobocie w powiecie malborskim TABELA 4. (stan na koniec listopada 2009 r.) Ogółem Jednostka terytorialna W tym kobiet W tym m ęŜ czyzn bezrobotnych Miasto Malbork* 2 338* 1 276* 1 062* Gmina Malbork 286 170 116 Miasto Nowy Staw* 338* 208* 130* Gmina Nowy Staw 305 180 125 Gmina Lichnowy 357 217 140 Gmina Miłoradz 287 173 114 Gmina Stare Pole 400 233 167 Ogółem Powiat 4 311 2 457 1 854 Ogółem obszar miejski* 2 676* 1 484* 1 192* Ogółem obszar wiejski 1 635 973 662 Źródło: PUP w Malborku

2.4. UśYTKOWANIE TERENU

Podstawow ą form ą u Ŝytkowania terenu powiatu malborskiego jest u Ŝytkowanie rolnicze. U Ŝytki rolne zajmuj ą tutaj 41 989 ha tj. 84,95 %. powierzchni geodezyjnej powiatu. UŜytki le śne w obr ębie analizowanego obszaru zajmuj ą mniejsz ą powierzchni ę, 1 444 ha (2,92 % gruntów powiatu), z czego 1 080 ha stanowi ą lasy. Pozostałe tereny w strukturze u Ŝytkowania gruntów w powiecie malborskim kształtuj ą si ę nast ępująco: grunty pod wodami – 2,46 %, grunty zurbanizowane i zaj ęte przez zabudow ę – 6,47 % oraz tereny pozostałe wraz z nieu Ŝytkami – 3,18 %.

Szczegółow ą struktur ę u Ŝytkowania gruntów na terenie powiatu malborskiego, przedstawiono w tabeli nr 5, natomiast jej uproszczony schemat na wykresie.

ROZDZIAŁ - II 14

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego

UŜytkowanie terenu w powiecie malborskim TABELA 5. (stan na koniec 2008 r.) Miasto/Gmina % Nowy Nowy Gmina Powiat udział Rodzaje gruntów Miasto Gmina Gmina Gmina Staw Staw Stare ogółem w pow. Malbork Lichnowy Malbork Miłoradz Obszar Miasto Pole powiatu Wiejski Powierzchnia geodezyjna ogółem 1 716 8 891 10 067 9 370 467 10 963 7 949 49 423 100 (ha) UŜytki r olne 645 8 112 8 712 8 043 299 9 921 6 257 41 989 84,95 Grunty orne 496 7 201 7 337 6 643 254 8 314 5 072 35 317 71,45 Sady 16 15 37 18 4 16 24 130 0,26 Łąki trwałe 23 136 362 330 16 442 516 1 825 3,69 Pastwiska trwałe 87 390 565 725 3 633 354 2 757 5,57 Grunty rolne 16 190 215 169 18 203 118 929 1,87 zabudowane Grunty pod stawami 3 - - - - 36 - 39 0,07 Grunty pod rowami 4 180 196 158 4 277 173 992 2,00 Grunty le śne oraz zadrzewione 1 116 145 457 - 379 346 1 444 2,92 i zakrzewione Lasy - 18 79 311 - 339 333 1 080 2,18 Grunty zadrzewione 1 98 66 146 - 40 13 364 0,73 i zakrzewione Grunty zabudowane 938 391 648 310 133 396 385 3 201 6,47 i zurbanizowane Tereny mieszkalne 294 36 34 21 51 26 70 532 1,07 Tereny przemysłowe 110 7 1 - 16 - 12 146 0,29 Inne tereny 153 2 15 1 7 1 11 190 0,38 zabudowane Zurbanizowane tereny 29 12 222 9 8 3 3 286 0,57 niezabudowane Tereny rekreacyjno 96 10 4 3 7 2 5 127 0,25 wypoczynkowe Drogi 181 250 296 259 34 339 246 1 605 3,24 Tereny Kolej 74 74 74 17 9 25 38 311 0,62 komunikacyjne Inne 1 ------1 0,002 UŜytki kopalne - - 2 - 1 - - 3 0,006 Grunty pod wodami 104 154 233 325 21 180 200 1 217 2,46 Powierzchniowymi 101 154 219 297 11 146 199 1127 2,48 płyn ącymi Powierzchniowymi 3 - 14 28 10 34 1 90 0,18 stoj ącymi Tereny inne 28 118 329 235 14 87 761 1 572 3,18 UŜytki ekologiczne ------Nieu Ŝytki 25 15 92 95 14 72 36 349 0,70 Tereny ró Ŝne 3 103 237 140 - 15 725 1 223 2,47 Źródło: Starostwo Powiatowe w Malborku

15 ROZDZIAŁ - II

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego Green Key

Wykres 2. Struktura u Ŝytkowania gruntów w powiecie malborskim (ha)

2.5. DZIAŁALNO ŚĆ GOSPODARCZA

Wizerunek gospodarczy około 64,5-tysięcznego powiatu przedstawia si ę pozytywnie. Bior ąc pod uwag ę dane GUS-u dotycz ące podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w rejestrze REGON (stan na rok 2008), na terenie powiatu malborskiego działało 5 826 podmiotów gospodarczych.

Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze regon wg sektorów własno ściowych TABELA 6. (stan na koniec 2008 r.) Ogółem 5 826 Sektor publiczny podmioty gospodarki narodowej ogółem 404 pa ństwowe i samorz ądowe jednostki prawa bud Ŝetowego 130 ogółem przedsi ębiorstwa pa ństwowe 1 spółki handlowe 10 pa ństwowe i samorz ądowe jednostki prawa bud Ŝetowego, 3 gospodarstwa pomocnicze Sektor prywatny podmioty gospodarki narodowej ogółem 5 422 osoby fizyczne prowadz ące działalno ść gospodarcz ą 4 218 spółki handlowe 235 spółki handlowe z udziałem kapitału zagranicznego 56 spółdzielnie 30 fundacje 10 stowarzyszenia i organizacje społeczne 117 Źródło: Główny Urz ąd Statystyczny – Bank Danych Regionalnych

ROZDZIAŁ - II 16

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego

Z analizy danych tabelarycznych (tabela nr 6) wynika, Ŝe wi ększo ść podmiotów gospodarczych, 93,07 % nale Ŝy do sektora prywatnego, natomiast 6,93 % do sektora publicznego. W tabeli nr 7 przedstawiono podmioty gospodarcze prowadz ące działalno ść gospodarcz ą wg wybranych sekcji PKD (Polskiej Klasyfikacji Działalno ści) na terenie powiatu.

Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze REGON wg sekcji PKD TABELA 7. (stan na koniec 2008 r.) Ogółem Ilo ść W sekcji A - Rolnictwo, łowiectwo i le śnictwo 124 W sekcji C - Górnictwo 5 W sekcji D - Przetwórstwo przemysłowe 663 W sekcji E - Wytwarzanie i zaopatrywanie w energi ę 5 elektryczn ą, gaz, wod ę W sekcji F - Budownictwo 626 W sekcji G - Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodów, motocykli oraz artykułów 1 616 uŜytku osobistego i domowego W sekcji H - Hotele i restauracje 129 W sekcji I - Transport, gospodarka magazynowa 333 i łączno ść W sekcji J - Po średnictwo finansowe 246 W sekcji K - Obsługa nieruchomo ści, wynajem i usługi 1 186 zwi ązane z prowadzeniem działalno ści gospodarczej W sekcji L - Administracja publiczna i obrona narodowa; obowi ązkowe ubezpieczenie społeczne 46 i powszechne ubezpieczenie zdrowotne W sekcji M - Edukacja 131 W sekcji N - Ochrona zdrowia i pomoc społeczna 324 W sekcji O - Działalno ść usługowa komunalna, 392 społeczna i indywidualna, pozostała Źródło: Główny Urz ąd Statystyczny – Bank Danych Regionalnych

2.6. ROLNICTWO

Rolnictwo stanowi jeden z podstawowych działów gospodarki powiatu malborskiego. UŜytki rolne zajmuj ą 41 989 ha tj. niecałe 85 % powierzchni geodezyjnej powiatu. Nad poszczególnymi typami rolniczego u Ŝytkowania ziemi dominuj ą grunty orne (71,45 % powierzchni powiatu). Znacz ącą powierzchni ę zajmuj ą tak Ŝe ł ąki i pastwiska trwałe (odpowiednio: 3,69 % oraz 5,57 %). Struktur ę u Ŝytkowania rolnego powiatu przedstawia wykres (na podstawie danych o u Ŝytkowaniu terenu na powiecie malborskim, stan na koniec 2008 r.).

17 ROZDZIAŁ - II

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego Green Key

Wykres 3. Struktura uŜytków rolnych powiatu malborskiego (ha)

Wykres 4. Powierzchnia u Ŝytków rolnych w poszczególnych gminach powiatu malborskiego (ha)

Korzystne warunki do prowadzenia produkcji rolniczej sprawiaj ą, Ŝe wielko ść uzyskiwanych tu plonów znacznie przewy Ŝsza średnie krajowe. Dobre wyniki uzyskiwane s ą tak Ŝe w produkcji zwierz ęcej, w śród której dominuje chów bydła mlecznego i trzody chlewnej.

ROZDZIAŁ - II 18

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego

TABELA 8. Powierzchnia zasiewów w powiecie malborskim Miasto Rodzaj upraw (ha) Lichnowy Malbork Miłoradz Nowy Staw Stare Pole Malbork śyto 5 30 5 20 15 10 Pszenica ozima 3 000 3 800 2 800 4 300 2 300 242 Pszenica jara 500 800 850 800 700 Jęczmie ń ozimy 100 50 200 80 50 45 Jęczmie ń jary 150 100 250 400 120 Owiec 20 5 5 5 10 5 Pszen Ŝyto ozime 50 100 25 50 150 30 Mieszanka zbo Ŝowa 50 80 - 100 80 30 Ziemniaki 600 250 - 200 250 200 Buraki cukrowe 600 960 - 800 900 650 Buraki pastewne 50 50 - 50 30 30 Bobik 50 40 - 30 30 25 Groch 50 20 - 50 50 35 Kukurydza 250 300 - 250 800 250 Rzepak 1 300 950 - 850 800 450 Len - 120 - - - - Truskawki 15 5 - 5 5 5 Trawy polowe 5 50 - 65 10 10 Trawy nasienne 30 65 - 35 40 25 Warzywa gruntowe, zioła 324 427 - 351 445 307 Źródło: Charakterystyka rolnictwa na terenie powiatu malborskiego, 2006 r., dane z Urz ędów

TABELA 9. Produkcja zwierz ęca na terenie powiatu malborskiego Rodzaj hodowli Lichnowy Malbork m. Malbork Miłoradz Nowy Staw Stare Pole bydło 1 160 3 420 28 2 600 1 720 700 trzoda chlewna 6 210 4 830 45 4 365 4 925 4 920 owce 32 35 5 22 170 - konie 42 56 8 12 18 20 kozy 15 20 12 30 50 - Źródło: Charakterystyka rolnictwa na terenie powiatu malborskiego, 2006 r., UM Malbork

Łączna liczba gospodarstw rolnych na terenie powiatu wg danych z roku 2009 wynosi 1 173. Najwi ęcej jest gospodarstw średnich o powierzchni 10 - 20 ha i 20 – 50 ha. Jest ich odpowiednio 296 oraz 261. Najmniej jest gospodarstw bardzo du Ŝych, pow. 300 ha – 14 gospodarstw. Poni Ŝsza tabela przedstawia charakterystyk ę gospodarstw rolnych.

19 ROZDZIAŁ - II

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego Green Key

TABELA 10. Liczba gospodarstw rolnych według grup obszarowych u Ŝytków rolnych Grupy obszarowe Ogółem Lichnowy Malbork Miłoradz Nowy Staw Stare Pole uŜytków rolnych 1 – 2 ha 138 19 70 5 14 30 2 – 5 ha 180 15 73 31 40 21 5 – 10 ha 195 28 62 30 51 24 10 – 20 ha 296 39 84 57 75 41 20 – 50 ha 261 21 82 48 70 40 50 – 100 ha 67 6 24 5 22 10 100 – 300 ha 22 3 6 2 4 7 powy Ŝej 300 ha 14 4 3 3 2 2 RAZEM 1 173 135 404 181 278 175 Źródło: Starostwo Powiatowe w Malborku, O środek Doradztwa Rolniczego w Starym Polu, 2009 r.

Na terenie powiatu malborskiego istnieje 5 gospodarstw ekologicznych, z czego 3 na terenie gminy Lichnowy i 2 w gminie Stare Pole. Zainteresowanie rolników, ekologiczn ą produkcj ą wi ąŜ e si ę z mo Ŝliwo ści ą korzystania z dopłat w ramach programów rolno środowiskowych. Wy Ŝej wymienione gospodarstwa korzystaj ą z dopłat do ł ąk ekologicznych i upraw sadowniczych (plantacja aronii).

2.7. TURYSTYKA I REKREACJA

Powiat malborski to obszar o du Ŝych walorach przyrodniczych i kulturowych. Na uwag ę zasługuj ą tu przede wszystkim zabytki Zamku Malborskiego w mie ście Malbork. Ponadto w poszczególnych gminach powiatu zwiedzi ć i zobaczy ć warto wiele zabytkowych cmentarzy (w tym mennonickich), ko ściołów i budynków. Typowe atrakcje turystyczne dla dorosłych, dzieci i młodzie Ŝy oraz turystów zagranicznych, rozwini ęta baza noclegowa i gastronomiczna jest zlokalizowana głównie w mie ście Malbork. Powiat malborski charakteryzuje si ę równie Ŝ duŜymi walorami krajobrazowymi i przyrodniczymi. Środowisko jest urozmaicone antropogeniczn ą działalno ści ą w postaci wałów przeciwpowodziowych, rzek i kanałów. Niewielkie zbiorowiska le śne to doskonałe tereny łowieckie, s ą zasobne w zwierzyn ę. Na całym obszarze mo Ŝna podziwia ć wiele zabytków przyrody, s ą w śród nich kilkusetletnie drzewa. Prawn ą form ą ochrony przyrody są tak Ŝe obszary NATURA 2000, rezerwaty przyrody oraz obszary chronionego krajobrazu. Liczne cieki wodne, z rzek ą Wisł ą i Nogat na czele, to raj dla w ędkarzy i miło śników podziwiania natury oraz aktywnego wypoczynku. Rozwini ętą form ą aktywnej rekreacji na terenie powiatu jest turystyka rowerowa. Ście Ŝki rowerowe to ochrona czystego powietrza, walka z hałasem i propagowanie zdrowego i aktywnego stylu Ŝycia. W samym mie ście Malbork s ą nast ępuj ące ście Ŝki: - Bulwar - rzeka Nogat- Piaski – Wielbark m- 5,5 km, - Wałowa – 0,5 km, - Plac Słowia ński do śeromskiego – 0,4 km, - Aleja Rodła, Aleja Wojska Polskiego - od Wałowej do Nogatowej – 2,5 km, - Konopnickiej, Michałowskiego, Wybickiego – 0,5 km.

ROZDZIAŁ - II 20

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego

Poni Ŝej znajduje si ę schemat sieci dróg rowerowych na terenie całego powiatu. Istniej ące, zaznaczone ście Ŝki rowerowe maj ą długo ść około 81 km.

Ryc. 3. Ście Ŝki rowerowe na terenie powiatu malborskiego

istniej ące trasy rowerowe planowane trasy rowerowe

Ponadto z form aktywnej turystyki i rekreacji nale Ŝy wymieni ć organizowanie spływów kajakowych. Przez ten teren przebiegaj ą równie Ŝ szlaki turystyczne i kulturowe: - Szlak Mennonitów, - Szlak Bursztynowy, - Szlak Zamków Gotyckich, - Szlak Kopernikowski. W okolicy miasta Malbork przebiegaj ą inne szlaki turystyczne: - Szlak domów podcieniowych, - Prawobrze Ŝny szlak dolnego Nogatu, - Szlak malborskiej cz ęś ci wału rzeki Wisły, - Szlak prawego i lewego brzegu Nogatu, - Szlak rzeczek południowo – Ŝuławskich.

Baza noclegowa jest do ść dobrze rozwini ęta na terenie powiatu malborskiego. We wszystkich gminach powiatu funkcjonuj ą gospodarstwa agroturystyczne, pozostałe typy miejsc noclegowych, typu hotele i pensjonaty działaj ą głównie na terenie miasta Malbork. Poni Ŝej znajduje si ę wykaz gospodarstw agroturystycznych na terenie powiatu:

21 ROZDZIAŁ - II

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego Green Key

- Gospodarstwo Agroturystyczne „Zacisze u Weni”, Kamionka 7a, 82 - 200 Malbork; - Gospodarstwo Agroturystyczne „Pod Brzózkami”, A. Reksa, Kamionka 25, 82 - 200 Malbork; - Gospodarstwo Agroturystyczne „Stary Park”, M. Wąsik, Stogi 20 A, 82 - 200 Malbork; - Gospodarstwo Agroturystyczne „Pod Bocianim Gniazdem”, M. Chorz ępa, Kamienica 19, 82 - 200 Malbork; - Gospodarstwo Agroturystyczne „Jawor”, T. i S. Jawora ńscy, Kamionka 18, 82 - 200 Malbork; - Gospodarstwo Agroturystyczne „Rancho w Dębinie”, Dębina 1, 82 - 230 Nowy Staw; - Gospodarstwo Agroturystyczne, D. i R. Jeleniewscy, ul. Gda ńska 16, 82 - 230 Nowy Staw; - Gospodarstwo Agroturystyczne, W. i T. Lory ś, Nidowo 20, 82 - 230 Nowy Staw; - Gospodarstwo Agroturystyczne „Domek”, Ul. Prusa 23, 82 - 220 Stare Pole; - Gospodarstwo Agroturystyczne „Staropolskie”, M. A. Tomczyk, ul. Prusa 30, 82 - 220 Stare Pole.

III. INFRASTRUKTURA POWIATU

3.1. GOSPODARKA WODNO – ŚCIEKOWA

3.1.1. ZAOPATRZENIE W WOD Ę

3.1.1.1. UJ ĘCIA WÓD NA CELE KOMUNALNE

Mieszka ńcy powiatu malborskiego zaopatrywani s ą w wod ę do celów bytowych z komunalnych uj ęć wody eksploatowanych przez: 1. Przedsi ębiorstwo Wodoci ągów i Kanalizacji, ul. Chrobrego 31, Malbork: - miasto Malbork, - cz ęść gminy Malbork: Nowa Wie ś, Grobelno, - cz ęść gminy Stare Pole: Krasnoł ęka, cz ęść Królewa, 2. Centralny Wodoci ąg śuławski, ul. Warszawska 28A, Nowy Dwór Gda ński : - gmina Stare Pole: Stare Pole, Królewo, Złotowo, Szlagnowo, Janówka, Kaczynos, Kaczynos Kolonia, Z ąbrowo, Krzy Ŝanowo, Kławki, Kikojty, Parwark, Kraszewo, Klecie, Szaleniec, - miasto i gmina Nowy Staw, - gmina Lichnowy: Lichnowy, Lichnówek, Lichnówek II, Parszewo, Tropiszewo, Starynia, Boręty, Szymankowo, Dabrowa, Pordenowo, - cz ęść gminy Malbork: Kra śniewo, Cisy, Czerwone Stogi, Lasowice Małe, Lasowice Wielkie, Ko ścieleczki, Kamienica, Kamionka, Gajewo – Tragamin, Stogi i Kapustowo,

ROZDZIAŁ - II 22

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego

3. Przedsi ębiorstwo Wodoci ągów i Kanalizacji, ul. Kochanowskiego 28, Sztum: - gmina Malbork, Wielbark, 4. Gminny Zakład Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej w Malborku: - gmina Malbork: Kamienica, Szawałd, 5. Gminny Zakład Gospodarki Komunalnej w Miłoradzu: - gmina Miłoradz. Na terenie powiatu malborskiego funkcjonuje 12 uj ęć wód dla celów komunalnych. Ich ewidencja znajduje si ę w zał ączniku nr 1 do PO Ś dla Powiatu Malborskiego.

Na przestrzeni lat 2004 – 2008 ogólne ilo ści wody dostarczonej gospodarstwom domowym i zbiorowego zamieszkania kształtowały si ę nast ępuj ąco.

Woda dostarczana gospodarstwom domowym i indywidualnym gospodarstwom rolnym na terenie TABELA 11. powiatu malborskiego na przestrzeni lat 2004 - 2008 Woda dostarczana gospodarstwom domowym i indywidualnym gospodarstwom rolnym w ci ągu roku Rok w dam 3 (tys. m 3) Teren powiatu 2004 2 220,1 2005 2 121,5 2006 2 072,8 2007 2 016,5 2008 2 212,3 Źródło: GUS – Bank Danych Regionalnych.

Z powy Ŝszych zestawie ń wynika, Ŝe na przestrzeni lat zu Ŝycie wody spadło. Od roku 2007 obserwuje si ę jednak niewielki wzrost ilo ści wody dostarczonej do gospodarstw domowych i rolnych.

3.1.1.2. PODZIEMNE UJ ĘCIA WÓD DLA CELÓW GOSPODARCZYCH, ROLNICZYCH I INNYCH ORAZ UJ ĘCIA WÓD POWIERZCHNIOWYCH

Na terenie powiatu malborskiego funkcjonuj ą 22 uj ęcia wód (podziemne i powierzchniowe) ujmuj ące wody dla celów przemysłowych i rolniczych. Ich ewidencja znajduje si ę w Zał ączniku nr 1 do PO Ś dla Powiatu Malborskiego.

3.1.1.3. SIE Ć WODOCI ĄGOWA

Dane na temat sieci wodoci ągowej na terenie powiatu malborskiego przedstawia poni Ŝsza tabela. Informacje pochodz ą z Głównego Urz ędu Statystycznego.

23 ROZDZIAŁ - III

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego Green Key

Dane dotycz ące wodoci ągów na terenie powiatu malborskiego TABELA 12. (stan na koniec 2008 r.) Informacje Warto ść długo ść czynnej sieci rozdzielczej [km] 352,2 długo ść czynnej sieci rozdzielczej b ędącej w zarz ądzie lub 46,3 administracji gmin [km] długo ść czynnej sieci rozdzielczej stanowi ącej własno ść gmin, 46,3 eksploatowanej przez jednostki gospodarki komunalnej [km] poł ączenia prowadz ące do budynków mieszkalnych 6 055 i zbiorowego zamieszkania [szt.] woda dostarczona gospodarstwom domowym [dam 3] 2 212,3 ludno ść korzystaj ąca z sieci wodoci ągowej w miastach [osoby] 42 252 ludno ść korzystaj ąca z sieci wodoci ągowej ogólnie [osoby] 60 103 korzystaj ący z instalacji w miastach 99,3 95,9 [% ogółu ludno ści] na wsi 88,7 w miastach 524,5 sie ć rozdzielcza na 100 km 2 71,3 na wsi 50,3 w miastach 39,4 zu Ŝycie wody na 1 mieszka ńca [m 3] 35,3 na wsi 26,6 zu Ŝycie wody na 1 korzystaj ącego / w miastach 39,7 3 36,8 odbiorc ę [m ] na wsi 30,0 Źródło: Główny Urz ąd Statystyczny – Bank Danych Regionalnych

Dane na temat sieci wodoci ągowej, dotycz ące poszczególnych elementów tej sieci na terenie powiatu w latach 2004 – 2008 według danych zawartych w Banku Danych Regionalnych GUS przedstawiono w poni Ŝszych tabelach.

Długo ść czynnej sieci rozdzielczej na terenie TABELA 13. powiatu malborskiego na przestrzeni lat 2004 – 2008 Długo ść czynnej sieci rozdzielczej w km Rok Teren powiatu 2004 342,8 2005 346,2 2006 345,5 2007 350,5 2008 352,2 Źródło: GUS – Bank Danych Regionalnych

Liczba poł ącze ń prowadz ących do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania na terenie TABELA 14. powiatu malborskiego na przestrzeni lat 2004 – 2008 Liczba poł ącze ń prowadz ących do budynków Rok mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania w sztukach Teren powiatu 2004 5 957 2005 6 015 2006 5 829 2007 5 869 2008 6 055 Źródło: GUS – Bank Danych Regionalnych

ROZDZIAŁ - III 24

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego

Ludno ść korzystaj ąca z sieci wodoci ągowej na terenie powiatu malborskiego na przestrzeni TABELA 15. lat 2004 – 2008 Ludno ść korzystaj ąca z sieci wodoci ągowej Rok Teren powiatu 2004 60 299 2005 60 419 2006 60 236 2007 60 079 2008 60 103 Źródło: GUS – Bank Danych Regionalnych

Dane na temat sieci wodoci ągowej na terenie powiatu malborskiego, TABELA 16. wg podmiotów (stan na koniec 2008 r.) Miasto Miasto Gmina Gmina Gmina Stare Gmina Wska źnik i Gmina Malbork Malbork Lichnowy Pole Miłoradz Nowy Staw 34,8 (CWZ) 62,5 (CWZ) Długo ść sieci + + wodoci ągowej 136,018 55,5 46,9 39,40 10,8933 3,6887 [km] (PWiK) (PWiK) 368 (CWZ) Ilo ść przył ączy 817 (CWZ) + wodoci ągowych 3 868 938 550 + 622 333 [szt.] 9 (PWiK) (PWiK) Długo ść przył ączy 11,3 (CW ś) b.d. 28,9 17,5 25,2 b.d. wodoci ągowych b.d. z PWiK [km] Ilo ść ludzi 946 (PWiK) 3 165 192 (PWiK) korzystaj ących 39 253 b.d. 3 439 b.d. z CW ś (CW ś) b.d. z CW ś [osób] 19,54 Rury (CWZ) 1,5437 azbestowe b.d. 28,666 26,225 3 + (CW ś) [km] 20 (PWiK) Źródło: dane od poszczególnych przedsi ębiorstw wodoci ągowych, dane z Urz ędów Gmin i Miasta, dane z aktualizacji PO Ś poszczególnych Gmin

3.1.1.4. JAKO ŚĆ WÓD UJMOWANYCH I PRZEZNACZONYCH DO ZAOPATRZENIA MIESZKA ŃCÓW DO CELÓW BYTOWYCH

Eksploatatorzy uj ęć wód podziemnych zobowi ązani s ą do wykonywania regularnych bada ń jako ści wody surowej i uzdatnionej na podstawie przepisów Prawa Wodnego oraz postanowie ń pozwole ń wodnoprawnych. Na terenie powiatu malborskiego kontrol ę stanu ujmowanych i oczyszczanych wód podziemnych na eksploatowanych uj ęciach, a tak Ŝe kontrol ę wody na sieci wodoci ągowej prowadzi Pa ństwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Malborku oraz eksploatator sieci wodoci ągowej, CW ś Nowy Dwór Gda ński.

25 ROZDZIAŁ - III

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego Green Key

Jako ść wody przeznaczonej do spo Ŝycia przez ludzi powinna spełnia ć wymagania Rozporz ądzenia Min. Zdrowia z dn. 29.03.2007 r. w sprawie jako ści wody przeznaczonej do spo Ŝycia przez ludzi (Dz. U. 2007 Nr 61 poz. 417). Oceny przydatno ści wody okre śla si ę dla parametrów fizykochemicznych oraz wska źników mikrobiologicznych. Wymagania jakim powinna odpowiada ć woda okre ślono w zał ącznikach do ww. rozporz ądzenia. Jako ść wody przeznaczonej do spo Ŝycia przez ludzi okre ślana jest dla: - wody surowej (woda ujmowana z uj ęcia i wprowadzana do stacji uzdatniania); - wody uzdatnionej podawanej do sieci ze SUW; - wody w punktach czerpania przez konsumentów (woda na sieci wodoci ągowej). Zakres badanych wska źników jest uzale Ŝniony od formy monitoringu (kontrolny lub przegl ądowy). W 2008 r., w powiecie malborskim, wody nieodpowiadaj ące normom jako ści zanotowano w nast ępuj ących punktach pomiarowych: - WP Malbork – zła jako ść wody pod wzgl ędem fizykochemicznym – ponadnormatywna zawarto ść fluorków (sie ć), jonu amonowego (uj ęcia nr 3 – 6), boru (sie ć), sodu (sie ć); - WL Szpital Malbork – zła jako ść wody pod wzgl ędem fizykochemicznym – ponadnormatywna zawarto ść Ŝelaza, jonu amonowego i niezadowalaj ąca m ętno ść wody; - WL PKP, ul. Rolnicza Malbork – zła jako ść wody pod wzgl ędem fizykochemicznym – ponadnormatywna zawarto ść manganu i jonu amonowego; - WZ Cisy – zła jako ść wody pod wzgl ędem fizykochemicznym – ponadnormatywna zawarto ść Ŝelaza i niezadowalaj ąca barwa wody; od ko ńca listopada 2008 r. wodoci ąg jest wył ączony z eksploatacji; - WL Kra śniewo Śluza – zła jako ść wody pod wzgl ędem fizykochemicznym – ponadnormatywna zawarto ść manganu; ze wzgl ędu na brak przydatno ści wody do spo Ŝycia przez ludzi, unieruchomiony decyzj ą PPIS w Malborku; - WP Kra śniewo – zła jako ść wody pod wzgl ędem fizykochemicznym – ponadnormatywna zawarto ść manganu, jonu amonowego i Ŝelaza; - WP Szawałd - zła jako ść wody pod wzgl ędem fizykochemicznym – ponadnormatywna zawarto ść Ŝelaza i niezadowalaj ąca m ętno ść wody. - WP Stara Ko ścielnica – zła jako ść wody pod wzgl ędem fizykochemicznym, ponadnormatywna zawarto ść jonu amonowego; - WP Gnojewo – zła jako ść wody pod wzgl ędem fizykochemicznym, ponadnormatywna zawarto ść jonu amonowego; - WP Miłoradz – zła jako ść wody pod wzgl ędem fizykochemicznym, ponadnormatywna zawarto ść jonu amonowego; - WP M ątowy Wielkie - zła jako ść wody pod wzgl ędem fizykochemicznym, ponadnormatywna zawarto ść jonu amonowego, Ŝelaza i niespełniaj ąca norm barwa; - WP Lisewo – zła jako ść wody pod wzgl ędem fizykochemicznym, ponadnormatywna zawarto ść jonu amonowego.

Z danych przekazanych przez CW ś (2008 rok) wynika, Ŝe Przedsi ębiorstwo to badało wody na sieci wodoci ągowej w nast ępuj ących punktach powiatu: - gmina Nowy Staw: - Cukiernia „Jędru ś” wszystkie wska źniki spełniały wymagania okre ślone przez Min. Zdrowia. Podwy Ŝszone, ale nieprzekraczaj ące norm warto ści notowano w przypadku barwy i manganu;

ROZDZIAŁ - III 26

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego

- gmina Malbork: Gajewo (OHZ), i Gajewo - Tragamin (POHZ) - wszystkie wska źniki spełniały wymagania okre ślone przez Min. Zdrowia; - gmina Stare Pole: uj ęcie Z ąbrowo – woda surowa, SUW Z ąbrowo – woda podawana do sieci, punkty na sieci wodoci ągowej – Złotowo (dom), Janówka (dom), Stare Pole ul. Marynarki Wojennej – przedszkole - wszystkie wska źniki spełniały wymagania określone przez Min. Zdrowia. - gmina Lichnowy: punkty na sieci wodoci ągowej: Lisewo - (woda surowa, sklep ABC, dom 25, ul. Kolejowa 41, szkoła Gimnazjum, Szkoła Podstawowa, studnia), Lichnówek (dom 50), Lichnówek II (dom 1), Parszewo (dom 20), Tropiszewo (dom 22), Starynia (dom 13), Szymankowo (Szkoła Podstawowa), D ąbrowa (dom 40), Pordenowo (dom 19), Lichnowy (Szkoła Podstawowa, Piekarnia), Kra śniewo (woda surowa, woda podawana do sieci, dom 31), Cisy (dom 10). Woda, po odpowiednim uzdatnieniu, do warto ści odpowiadaj ących normom w rozporz ądzeniu, została wprowadzona do sieci. Zapewne niezadowalaj ący jest równie Ŝ stan jako ściowy wód podziemnych pobieranych z wielu lokalnych uj ęć . Podobnie jak przy uj ęciach komunalnych, cz ęś ciowo wynika to z uwarunkowa ń naturalnych i stanowi ich cech ę trwał ą. W zwi ązku z tym woda dla zaopatrzenia ludno ści powinna by ć skutecznie uzdatniana. Wymaga to ci ągłej modernizacji urz ądze ń eksploatowanych przez przedsi ębiorstwa wodoci ągowe. Wskazuje to na konieczno ść ci ągłych modernizacji lub podł ączenia wodoci ągów lokalnych do wodoci ągu centralnego, poniewa Ŝ w du Ŝym zakładzie uzdatniania wody łatwiej jest zapewni ć odpowiednie parametry.

Elementem, jaki mo Ŝe równie Ŝ wpływa ć negatywnie na jako ść wód ujmowanych jest to, Ŝe cz ęść instalacji jest wykonana z rur cementowo – azbestowych. PWiK Malbork nie posiada dokładnej ewidencji długo ści rur azbestowo – cementowych na terenie miasta Malbork. Ogólnie, na obsługiwanym przez ten podmiot terenie, znajduje si ę około 8,84 km rur wykonanych z tego materiału. Na terenie gminy Malbork znajduje si ę 20 km rur wykonanych z tego materiału, b ędących w eksploatacji PWiK w Malborku oraz 19,54 km w eksploatacji CW ś Nowy Dwór Gda ńsk. Według ewidencji GZGKiM w Miłoradzu, na terenie gminy, znajduje si ę około 3 km rur wykonanych z tego materiału. Na terenie miasta i gminy Nowy Staw, znajduje si ę 28,666 km rur azbestowych, b ędących w eksploatacji CW ś. Natomiast na terenie Starego Pola znajduje si ę 26,225 km rur, b ędących w eksploatacji CW ś. W gminie Lichnowy znajduje si ę, wg ewidencji CW ś, 1,5437 km rur.

27 ROZDZIAŁ - III

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego Green Key

3.1.2. GOSPODARKA ŚCIEKOWA

3.1.2.1. SIE Ć KANALIZACYJNA

3.1.2.1.1. KANALIZACJA BYTOWA

Sieci ą kanalizacyjn ą na terenie powiatu malborskiego zajmuj ą si ę nast ępuj ące podmioty: 1. Przedsi ębiorstwo Wodoci ągów i Kanalizacji, ul. Chrobrego 31, Malbork: - miasto Malbork, - cz ęść gminy Malbork, - cz ęść gminy Stare Pole, 2. Zakład Gospodarki Komunalnej w Malborku: - gmina Malbork, 3. Urz ąd Gminy Malbork: - gmina Malbork: Nowa Wie ś (cz ęś ciowo), Grobelno, Tragamin, Ko ścieleczki, 4. Gminny Zakład Gospodarki Komunalnej w Miłoradzu: - gmina Miłoradz: Miłoradz, Stara Ko ścielnica, Gnojewo, Ko ńczewice, Stara Wisła, 5. Centralny Wodoci ąg śuławski, ul. Warszawska 28A, Nowy Dwór Gda ński: - gmina Stare Pole: Stare Pole, Krzy Ŝanowo, Kaczynos, Kaczynos Kolonia i Krasnoł ęka, - miasto i gmina Nowy Staw, - gmina Lichnowy: Lisewo, Szymankowo, Parszewo.

Dane dotycz ące kanalizacji na terenie powiatu malborskiego TABELA 17. (stan na koniec 2008 r.) Informacje Warto ść długo ść czynnej sieci kanalizacyjnej [km] 216,8 długo ść czynnej sieci kanalizacyjnej b ędącej w zarz ądzie lub 67,0 administracji gmin [km] długo ść czynnej sieci kanalizacyjnej stanowi ącej własno ść gmin, eksploatowanej przez jednostki gospodarki komunalnej 43,3 [km] poł ączenia prowadz ące do budynków mieszkalnych 5 169 i zbiorowego zamieszkania [szt.] ścieki odprowadzone [dam 3] 2 190,3 ludno ść korzystaj ąca z sieci kanalizacyjnej w miastach [osoby] 38 212 ludno ść korzystaj ąca z sieci kanalizacyjnej ogólnie [osoby] 45 642 korzystaj ący z instalacji w miastach 89,8 72,8 [% ogółu ludno ści] na wsi 36,9 w miastach 442,1 sie ć rozdzielcza na 100 km 2 43,9 na wsi 25,5 Źródło: GUS – Bank Danych Regionalnych

Dane na temat sieci kanalizacji bytowej na terenie powiatu w latach 2004 – 2008 według danych zawartych w Banku Danych Regionalnych GUS przedstawiono w poni Ŝszych tabelach.

ROZDZIAŁ - III 28

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego

Długo ść sieci kanalizacyjnej na terenie powiatu TABELA 18. malborskiego na przestrzeni lat 2004 – 2008 Długo ść czynnej sieci rozdzielczej w km Rok Teren powiatu 2004 169,2 2005 172,8 2006 187,9 2007 193,2 2008 216,8 Źródło: GUS – Bank Danych Regionalnych

Liczba poł ącze ń prowadz ących do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania na terenie powiatu malborskiego na przestrzeni lat TABELA 19. 2003 – 2008 Liczba poł ącze ń prowadz ących do budynków Rok mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania w sztukach Teren powiatu 2004 4 603 2005 4 871 2006 4 988 2007 5 043 2008 5 169 Źródło: GUS – Bank Danych Regionalnych

Ludno ść korzystaj ąca z sieci kanalizacyjnej na terenie powiatu malborskiego na przestrzeni lat TABELA 20. 2004 – 2008 Ludno ść korzystaj ąca z sieci kanalizacyjnej Rok Teren powiatu 2004 43 437 2005 44 180 2006 45 440 2007 45 441 2008 45 642 Źródło: GUS – Bank Danych Regionalnych

29 ROZDZIAŁ - III

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego Green Key

Na podstawie danych przekazanych przez podmioty zajmuj ące si ę kanalizacj ą na terenie powiatu malborskiego, długo ść sieci kanalizacyjnej jest nast ępuj ąca:

Dane na temat sieci kanalizacyjnej na terenie powiatu malborskiego, TABELA 21. wg podmiotów (stan na koniec 2008 r.) Miasto Miasto Gmina Gmina Gmina Gmina Wska źnik i Gmina Malbork Malbork Lichnowy Stare Pole Miłoradz Nowy Staw 24,1

23,3 Długo ść sieci 106,80 14,6 (SG-01) kanalizacyjnej 24,8 23,7 31,10 (PWiK) (POS ‘09) [km] w tym 7,2472 (wg CW ś) 28 Ilo ść przył ączy (PWiK) 3 010 kanalizacyjnych 865 197 369 402 (PWiK) [szt.] 125 (POS ’09) Długo ść przył ączy b.d. b.d. 9 2,1 7,3 b.d. kanalizacyjnych [km] Ilo ść przepompowni 16 (PWiK) 1 13 11 13 23 [szt.] 112 Liczba osób (PWiK) 34 543 korzystaj ących b.d. 842 (CW ś) b.d. 2 184 (PWiK) [osób] 587 (PO Ś ’09) Ilo ść ścieków odprowadzonych b.d. b.d. 158,4 46,8 80,2 b.d. [dam 3] Źródło: dane od poszczególnych przedsi ębiorstw wodoci ągowych, dane z Urz ędów Gmin i Miasta, dane z aktualizacji PO Ś poszczególnych Gmin

3.1.2.1.2. CHARAKTERYSTYKA AGLOMERACJI KANALIZACYJNYCH NA TERENIE POWIATU MALBORSKIEGO

Krajowy Program Oczyszczania Ścieków jest realizowany przez gminy powiatu malborskiego. We wszystkich gminach sukcesywnie rozbudowywana jest kanalizacja sanitarna, co w efekcie prowadzi do poprawienia stanu czysto ści wód na terenie powiatu. Dla poszczególnych gmin powiatu zostały wyznaczone aglomeracje kanalizacyjne na podstawie art. 43 ust. 2a ustawy z dn. 18.07.2001 r. Prawo wodne (Dz. U. z 2005 r. nr 239 poz. 2019 z pó źn. zm.) oraz rozporz ądzenia Min. Środowiska z dn. 22.12.2004 r. w sprawie sposobu wyznaczania obszaru i granic aglomeracji (Dz. U. 2004 r. nr 283 poz. 2841).

ROZDZIAŁ - III 30

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego

Dla miasta Malbork, miasta i gminy Nowy Staw oraz gmin: Malbork i Lichnowy wyznaczono Aglomeracj ę Malbork na podstawie Rozporz ądzenia Wojewody Pomorskiego: - Rozporz ądzenie Nr 45/06 Wojewody Pomorskiego z dn. 24.02.2006 r. zmieniaj ące rozporz ądzenie w sprawie wyznaczenia aglomeracji Malbork (Dz. Urz. Województwa Pomorskiego Nr 29 poz. 577 z dn. 15.03.2006 r.): - Na podstawie art. 43 ust. 2a ustawy z dn. 18.07.2001 r. Prawo wodne (Dz. U. z 2005 r. nr 239 poz. 2019, Nr 267, poz. 2255) zarządza si ę, co nast ępuje: Wyznacza si ę aglomeracj ę Malbork, z oczyszczalni ą ścieków w Czerwonych Stogach, której obszar obejmuje miasto Malbork w jego granicach administracyjnych, poło Ŝone w gminie Malbork miejscowo ści : Lasowice Małe, Lasowice Wielkie, Tragamin, Stogi, Ko ścieleczki, Kapustowo Cisy, Kra śniewo, Grobelno, Nowa Wie ś, Wielbark, Kamionka, Kamienica, Gajewo II, Szawałd, Czerwone Stogi, miasto Nowy Staw, poło Ŝone w gminie Nowy Staw miejscowo ści : Tr ępnowy, Mart ąg, D ębina oraz miejscowo ści poło Ŝone w gminie Lichnowy : Lisewo Malborskie, Bor ęty I, Bor ęty II, Bor ęty, D ąbrowa, Lichnówki, Lichnowy, Parszewo, Tropiszewo, Szymankowo.

Dla gminy Stare Pole wyznaczono Aglomeracj ę Kanalizacyjn ą Stare Pole na podstawie Rozporz ądzenia Wojewody Pomorskiego: - Rozporz ądzenie Nr 69/06 Wojewody Pomorskiego z dn. 23.05.2006 r. w sprawie wyznaczenia aglomeracji Stare Pole (Dz. Urz. Województwa Pomorskiego Nr 62 poz. 1273 z dn. 23.05.2006 r.): - Na podstawie art. 43 ust. 2a ustawy z dn. 18.07.2001 r. Prawo wodne (Dz. U. z 2005 r. nr 239 poz. 2019, Nr 267, poz. 2255) zarządza si ę, co nast ępuje: Wyznacza si ę aglomeracj ę Stare Pole w powiecie malborskim, z oczyszczalni ą ścieków w Starym Polu, której obszar obejmuje poło Ŝone w gminie Stare Pole miejscowo ści: Stare Pole, Kaczynos, Kaczynos Kolonia, Kikojty, Kławki, Klecie, Kraszewo, Królewo, Krzy Ŝanowo, Parwark, Szlagnowo, Z ąbrowo.

3.1.2.1.3. KANALIZACJA DESZCZOWA

Kanalizacja burzowa (deszczowa) słu Ŝy do odprowadzania wód opadowych i roztopowych ze szczelnych nawierzchni terenów zurbanizowanych. Realizowana jest najcz ęś ciej w postaci sieci kanałów i ruroci ągów odprowadzaj ących wod ę do odbiornika naturalnego (rzeki, jeziora, rowu melioracyjnego, do gruntu) lub do systemu kanalizacji ogólnospławnej. O ile ścieki opadowe z dachów, czy innych powierzchni relatywnie mało zanieczyszczonych mog ą by ć odprowadzane bezpo średnio do odbiornika, to ścieki opadowe z powierzchni parkingów, stacji paliw, czy terenów utwardzonych zakładów przemysłowych, są silnie zanieczyszczone substancjami toksycznymi i powinny by ć wyposa Ŝone w separatory lub inne urz ądzenie podczyszczaj ące wody. Ka Ŝdorazowo, o wyposa Ŝeniu takiego terenu i odpływu ścieków opadowych w specjalne urz ądzenia decyduje indywidualna ocena danego obszaru oraz okre ślone rozporz ądzenie – Rozporz ądzenie Min. Środowiska z dn. 24.07.2006 r. w sprawie warunków, jakie nale Ŝy spełni ć przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U. 2006 r. nr 137 poz. 984 z pó źn. zm.). Zgodnie z tym rozporz ądzeniem wody pochodz ące z zanieczyszczonych powierzchni szczelnych terenów (w ilo ści podanej w rozporz ądzeniu):

31 ROZDZIAŁ - III

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego Green Key

- przemysłowych, - składowych, - baz transportowych, - portów, - lotnisk, - miast, - budowli kolejowych, - dróg zaliczanych do kategorii dróg krajowych, wojewódzkich i powiatowych klasy G, - parkingów o powierzchni powy Ŝej 0,1 ha, - magazynowania i dystrybucji paliw powinny by ć oczyszczane je Ŝeli zawieraj ą substancje zanieczyszczaj ące w ilo ści przekraczaj ącej 100 mg/l zawiesin ogólnych oraz 15 mg/l w ęglowodorów ropopochodnych. Wody opadowe lub roztopowe pochodz ące z innego rodzaju powierzchni (nie wymienionych w rozporz ądzeniu) mog ą by ć wprowadzane do wód lub do ziemi bez oczyszczania. W poszczególnych gminach powiatu malborskiego zostały wydane pozwolenia wodnoprawne na odprowadzanie wód opadowych, w sumie, aktualnie obowi ązuj ą 24 pozwolenia. Ich ewidencja znajduje si ę w Zał ączniku nr 1 do PO Ś dla Powiatu Malborskiego.

Ze wzgl ędu na brak kompletnych i aktualnych danych dotycz ących kanalizacji deszczowej na terenie powiatu malborskiego trudno jest okre śli ć stopie ń skanalizowania powiatu w tym zakresie. Konieczne jest przeprowadzenie ewidencji sieci kanalizacji deszczowej oraz rozbudowa tej sieci, ze wzgl ędu na wymagania stawiane przez ochron ę środowiska.

3.1.2.2. SYSTEMY INDYWIDUALNE GOSPODARKI ŚCIEKOWEJ

Zgodnie z ustaw ą Prawo Wodne z dn. 18.07.2001 r. (Dz. U. z 2005 r. nr 239 poz. 2019 z pó źn. zm.) w miejscach, gdzie budowa systemów kanalizacyjnych nie przyniosłaby korzy ści dla środowiska lub powodowałaby nadmierne koszty, nale Ŝy stosowa ć systemy indywidualne lub inne rozwi ązania zapewniaj ące ochron ę środowiska. Do rozwi ąza ń takich zaliczy ć nale Ŝy: - budowa zbiorników bezodpływowych (szamb), - budowa przydomowych oczyszczalni ścieków.

3.1.2.2.1. ZBIORNIKI BEZODPŁYWOWE

Ustawa nakłada na gminy obowi ązek prowadzenia ewidencji zbiorników bezodpływowych w celu kontroli cz ęstotliwo ści ich opró Ŝniania oraz opracowania planu rozwoju sieci kanalizacyjnej (art. 3, ust. 3). Z powodu braku prowadzenia takiej ewidencji w ka Ŝdej gminie powiatu, trudno jest oszacowa ć ilo ść zbiorników bezodpływowych w powiecie. Z danych uzyskanych od gmin (z Urz ędów lub ze Sprawozda ń SG-01 cz ęść 3b) wynika, Ŝe na ich terenie znajduj ą si ę nast ępuj ące ilo ści zbiorników:

ROZDZIAŁ - III 32

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego

- w mie ście Malbork – 133, - w gminie Malbork – b.d., - w mie ście i gminie Nowy Staw – 307, - w gminie Lichnowy – 9, - w gminie Stare Pole – 55, - w gminie Miłoradz – 145. Dzi ęki ewidencji łatwiej byłoby okre śli ć stan, zagro Ŝenia i potrzeby ochrony środowiska, a tak Ŝe kontrolowa ć warunki utrzymania czysto ści i porz ądku przez wła ścicieli nieruchomo ści (brak zawierania umów). Jest to obecnie wa Ŝny problem w kwestii eksploatacji zbiorników bezodpływowych, poniewa Ŝ wi ększo ść eksploatowanych zbiorników to urz ądzenia stare, które nie gwarantuj ą szczelno ści. Prowadzi to do bezpo średniego zagro Ŝenia środowiska, a zwłaszcza wód gruntowych i powierzchniowych. KaŜda gmina posiada regulamin utrzymania czysto ści i porz ądku na terenie gminy. Jest on jednym z podstawowych aktów prawa miejscowego w zakresie zagadnie ń ochrony środowiska. Nakłada on na wła ścicieli i zarz ądców nieruchomo ści szereg obowi ązków zwi ązanych z gospodark ą odpadami oraz obowi ązki zwi ązane z gospodark ą nieczysto ściami płynnymi. W poszczególnych gminach powiatu obowi ązuj ą nast ępuj ące Regulaminy: - Miasto Malbork – „Regulamin utrzymania czysto ści i porz ądku na terenie miasta Malbork” uchwalony w dniu 27.04.2006 r. (Uchwała Rady Miasta Malborka Nr 411/XLVII/06); - Gmina Malbork – „Regulamin utrzymania czysto ści i porz ądku na terenie Gminy Malbork” uchwalony w dniu 26.09.2006 r. (Uchwała Rady Gminy Malbork Nr XXXXVI/295/2006); - Miasto i Gmina Nowy Staw – „Regulamin utrzymania czysto ści i porz ądku na terenie Miasta i Gminy Nowy Staw” uchwalony w dniu 06.04.2006 r. (Uchwała Rady Miejskiej w Nowym Stawie Nr 295/2006); - Gmina Lichnowy – „Regulamin utrzymania czysto ści i porz ądku na terenie Gminy Lichnowy uchwalony w dniu 08.12.2005 r. (Uchwała Rady Gminy Lichnowy Nr XXXVII/303/05); - Gmina Stare Pole – „Regulamin utrzymania czysto ści i porz ądku na terenie Gminy Stare Pole uchwalony w dniu 21.09.2006 r. (Uchwała Rady Gminy Stare Pole Nr XXIX/225/2006); - Gmina Miłoradz - „Regulamin utrzymania czysto ści i porz ądku na terenie Gminy Miłoradz uchwalony w dniu 28.12.2004 r. (Uchwała Rady Gminy Miłoradz Nr XXI/155/2004). Uchwał ą z dnia 08.03.2006 r. zmieniono Regulamin (Uchwała Rady Gminy Miłoradz Nr XXXII/236/06).

Wywozem nieczysto ści ciekłych na terenie powiatu zajmuj ą si ę nast ępuj ące podmioty: - CLEANER Zakład Sprz ątania ZPChr Sp. j. M. Bukowski, G. Miesiewicz, ul. Mazurska 10, 82 – 300 Elbl ąg. - TOI TOI Systemy Sanitarne Sp. z o.o., - Wywóz Nieczysto ści Płynnych A. Bali ński, ul. Pozna ńska 34, w Malborku. - Gminny Zakład Gospodarki Komunalnej w Miłoradzu, - Zakład Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej w Malborku Sp. z o.o., ul. Gen de Gaulle’a 70, 80 – 200 Malbork,

33 ROZDZIAŁ - III

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego Green Key

- Zakład Gospodarki Komunalnej w Nowym Dworze Gdańskim Sp. z o.o., ul. Kanałowa 2, 82 – 100 Nowy Dwór Gda ński, - Usługi Asenizacyjne B. Kaczorowski, ul Marynarki Wojennej 1B/7, 82 - 220 Stare Pole (aktualnie nie świadczy usług).

3.1.2.2.2. „PRZYDOMOWE OCZYSZCZALNIE ŚCIEKÓW ”

Nale Ŝy zwróci ć uwag ę, Ŝe w Ŝadnym akcie prawnym nie okre ślono definicji „oczyszczalni przydomowej”. Nale Ŝy zało Ŝyć, i Ŝ s ą to zgodnie z ustaw ą Prawo wodne urz ądzenia w ramach „zwykłego korzystania” z wód, polegaj ącego na wprowadzaniu do wód lub do ziemi oczyszczonych ścieków, je Ŝeli ich ilo ść nie jest wi ększa ni Ŝ 5 m3 na dob ę. W my śl przepisów prawnych, przydomowa oczyszczalnia ścieków wymaga zgłoszenia budowy oraz zgłoszenia eksploatacji (wymagania takie wynikaj ą z dwóch odr ębnych przepisów: Prawa Budowlanego – w kwestii zgłoszenia budowy) i Prawa Ochrony Środowiska – w kwestii eksploatacji). W przypadku zgłoszenia budowy takiej instalacji, wła ściwym organem do przyj ęcia zgłoszenia jest Starosta . Natomiast zgłoszenie planowanej eksploatacji oczyszczalni ścieków nale Ŝy przedło Ŝyć Wójtowi, Burmistrzowi lub Prezydentowi Miasta . Zgodnie z Ustaw ą o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach (art. 3, ust. 3) do zada ń własnych gminy nale Ŝy równie Ŝ prowadzenie ewidencji przydomowych oczyszczalni ścieków w celu kontroli cz ęstotliwo ści i sposobu pozbywania si ę komunalnych osadów ściekowych, oraz w celu opracowania planu rozwoju sieci kanalizacyjnej. Przydomowe oczyszczalnie ścieków bytowych słu Ŝą ochronie wód. Instalowane s ą tam, gdzie brak jest systemów zbiorczej kanalizacji sanitarnej. Na terenie poszczególnych gmin ilo ść przydomowych oczyszczalni jest nast ępuj ąca (stan na 2009 r.): - Miasto Malbork – 15 wg danych Starostwa Powiatowego (ul. Urocza – 4, ul. Miła – 2, ul. Szeroka – 3, ul. Pi ękna – 2, ul. Czere śniowa - 2, ul. Cisowa – 1, ul. D ębowa – 1) - Miasto i Gmin Nowy Staw – 9 (Mirowo – 1, Świerki – 1, K ącik – 1, Nowy Staw – 1, Laski – 2, Brzózki – 1, Tralewo – 1, Nidowo – 1) - Gmina Lichnowy – wg danych Starostwa Powiatowego - 4 (Szymankowo – 1, D ąbrowa – 2, Lisewo Malborskie -1) - Gmina Stare Pole – 2 (Stare Pole – 1, Królewo – 1) - Gmina Malbork – 51 (Kamionka – 5, Nowa Wie ś – 31, Cisy – 4, Ko ścieleczki – 1, Kra śniewo – 1, Lasowice Wielkie – 3, Grobelno – 2, Kamienica – 1, Kałdowo - 1, Czerwone Stogi – 2) - Gmina Miłoradz – 2 wg danych Starostwa Powiatowego (M ątowy Małe – 1, Stara Ko ścielnica – 1).

ROZDZIAŁ - III 34

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego

3.1.3. OCZYSZCZANIE ŚCIEKÓW

3.1.3.1. CHARAKTERYSTYKA KOMUNALNYCH I ZAKŁADOWYCH OCZYSZCZALNI ŚCIEKÓW

Wykaz oczyszczalni ścieków posiadaj ących pozwolenie wodnoprawne TABELA 22. na wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi (stan na koniec pa ździernika 2009 r.) Nr decyzji Ilo ści Nazwa Data wydania Podmiot Odbiornik wód odprowadzonych Rodzaj oczyszczalni RLM Obsługiwany obszar oczyszczalni Data odpowiedzialny oczyszczonych ścieków obowi ązywania OS 6223-Ś-9/03 Q =12 000m 3/d Miasto Malbork, Przedsi ębiorstwo śrd Mechaniczno – biologiczna Oczyszczalnia okres bezdeszczowy Gmina Malbork, Z dnia 08.08.2003 r. „NOGAT” Rzeka Nogat oczyszczalnia ścieków ścieków 66 000 Miasto i Gmina Sp. z o.o. w km 19+900 3 z chemicznym usuwaniem Kałdowo Wie ś Q =22 000m /d Nowy Staw, Obowi ązuje do w Kałdowie Wsi śrd biogenów okres deszczowy Gmina Lichnowy 08.08.2013r. OS 62230/2/08-3 Oczyszczalnia Rzeka Du Ŝa Gmina Miłoradz, 3 Mechaniczno – biologiczna ścieków Z dnia 08.04.2008r. Gmina Miłoradz Świ ęta w km Q =440 m /d 2 745 Gmina Lichnowy dmax oczyszczalnia ścieków Miłoradz 6+500 (Szymankowo) Obowi ązuje 10 lat OS 62230/6/06-11 Centralny Gmina Stare Pole Oczyszczalnia Wodoci ąg śuławski Rów Mechaniczno – biologiczna (Stare Pole, 3 ścieków Z dnia 21.12.2006r. Sp. z. o.o. melioracyjny Qśrd = 300 m /d oczyszczalnia ścieków typu 1 939 Krzy Ŝanowo, Stare Pole w Nowym Dworze R-K BOS-500 Kaczynos Wie ś, Obowi ązuje 10 lat Gda ńskim Kaczynos Kolonia) OS 62230/9/06-5 Gmina Stare Pole Oczyszczalnia Kanał Stary Z dnia 30.01.2007r. 3 Mechaniczno – biologiczna (osiedle zabudowy ścieków Gmina Stare Pole Nogat w km Q = 21,2 m /d 160 maxd oczyszczalnia ścieków mieszkaniowej przy Krasnoł ęka 10+333 Obowi ązuje do lotnisku) 30.01.2017r.

35 ROZDZIAŁ - III

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego Green Key

OS 6223-Ś-15/01

Oczyszczalnia Z dnia Gmina Lichnowy Ziemia (studnia 3 Kompaktowa oczyszczalnia ścieków 14.12.2001r. Gmina Lichnowy Q = 1,3 m /d - (O środek Zdrowia w chłonna) maxd typu KSD-8 Lichnowy Lichnowach) Obowi ązuje do 06.07.2011r. OS-62230-22/05

Oczyszczalnia Od 2009 r. Z dnia 21.12.2005 r. Kanał Panie ński 3 Mechaniczno – biologiczna Miasto i Gmina ścieków CW ś Nowy Dwór Q =124,2m /d 859 w km 19+200 maxd oczyszczalnia ścieków Nowy Staw (Lipinka) Lipinka Gda ński Obowi ązuje do 21.12.2015 r. OS-62230-24/05-4 Przydomowa Miasto i Gmina oczyszczalnia Z dnia 27.01.2006 r. Miasto i Gmina 3 Biologiczna oczyszczalnia Nowy Staw (Szkoła ziemia Q =4,5m /d - ścieków Nowy Staw maxd ścieków (przydomowa) Podstawowa Świerki Obowi ązuje do w Świerkach) 27.01.2015 r. Źródło: Starostwo Powiatowe w Malborku, Pozwolenia wodnoprawne na wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi

Informacje o ilo ści i jako ści ścieków oczyszczanych na obiektach oczyszczalni w powiecie malborskim przedstawiaj ą poni Ŝsze tabele.

TABELA 23. Informacja o ilo ści ścieków dopływaj ących do oczyszczalni w Kałdowie Wsi w 2008 r. Ścieki Ścieki oczyszczone bez Ścieki Ścieki dopływaj ące do ścieków opadowych dowo Ŝone do Ścieki z poszczególnych gmin oczyszczone Rok oczyszczalni i dowo Ŝonych oraz bez oczyszczalni ogółem ogółem wód infiltracyjnych dam 3/rok (tys. m 3/rok) gm. miejska Malbork – 1 758 gm. wiejska Malbork – 36 2008 2 252 16 1 984 gm. wiejska Nowy Staw - 153 2 252 miasto Nowy Staw - 8 gm. Lichnowy - 29 Źródło: Sprawozdanie statystyczne OS-5 Sprawozdanie z oczyszczalni ścieków miejskich i wiejskich za rok 2008

ROZDZIAŁ - III 36

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego

Ładunki zanieczyszcze ń w ściekach na oczyszczalni w Kałdowie TABELA 24. Wsi w roku 2008 (sprawozdanie OS-5) Ładunki zanieczyszcze ń w ściekach Rodzaje zanieczyszcze ń w ściekach surowych w ściekach oczyszczonych (dopływaj ących) (odpływaj ących) BZT 5 1 603 978 11 123 ChZT (metod ą 2 919 736 119 476 dwuchromianow ą) [kg/rok] Zawiesiny 835 153 19 354 Azot ogólny 159 954 12 793 Fosfor ogólny 28 401 1 306 Źródło: Sprawozdanie statystyczne OS-5 Sprawozdanie z oczyszczalni ścieków miejskich i wiejskich za rok 2008 (przekazane przez Przedsi ębiorstwo NOGAT)

Informacja o ilo ści ścieków dopływaj ących do oczyszczalni TABELA 25. w Starym Polu w 2008 r. Ścieki Ścieki oczyszczone bez Ścieki dopływaj ące do ścieków opadowych dowo Ŝone do Ścieki oczyszczone ogółem Rok oczyszczalni i dowo Ŝonych oraz bez oczyszczalni ogółem wód infiltracyjnych dam 3/rok (tys. m 3/rok) 2008 87 1 86 87 Źródło: Sprawozdanie statystyczne OS-5 Sprawozdanie z oczyszczalni ścieków miejskich i wiejskich za rok 2008

Ładunki zanieczyszcze ń w ściekach na oczyszczalni w Starym TABELA 26. Polu w roku 2008 (sprawozdanie OS-5) Ładunki zanieczyszcze ń w ściekach Rodzaje zanieczyszcze ń w ściekach surowych w ściekach oczyszczonych (dopływaj ących) (odpływaj ących) BZT 5 32 460 1 498 ChZT (metod ą [kg/rok] 78 861 7 533 dwuchromianow ą) Zawiesiny 32 391 1 321 Źródło: Sprawozdanie statystyczne OS-5 Sprawozdanie z oczyszczalni ścieków miejskich i wiejskich za rok 2008

Informacja o ilo ści ścieków dopływaj ących do oczyszczalni TABELA 27. w Miłoradzu w 2008 r. Ścieki oczyszczone Ścieki Ścieki Ścieki bez ścieków Ścieki dopływaj ące do oczyszczone dowo Ŝone do opadowych oczyszczone Rok oczyszczalni z poszczególnych oczyszczalni i dowo Ŝonych oraz bez ogółem ogółem gmin wód infiltracyjnych dam 3/rok (tys. m 3/rok) Gmina Miłoradz - 56 2008 73 4 69 73 Gmina Lichnowy - 13 Źródło: Sprawozdanie statystyczne OS-5 Sprawozdanie z oczyszczalni ścieków miejskich i wiejskich za rok 2008

37 ROZDZIAŁ – III

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego Green Key

Ładunki zanieczyszcze ń w ściekach na oczyszczalni w Miłoradzu TABELA 28. w roku 2008 (sprawozdanie OS-5) Ładunki zanieczyszcze ń w ściekach Rodzaje zanieczyszcze ń w ściekach surowych w ściekach oczyszczonych (dopływaj ących) (odpływaj ących) BZT 5 51 071 614 ChZT (metod ą [kg/rok] 95 014 5 511 dwuchromianow ą) Zawiesiny 36 007 1 110 Źródło: Sprawozdanie statystyczne OS-5 Sprawozdanie z oczyszczalni ścieków miejskich i wiejskich za rok 2008

Informacja o ilo ści ścieków dopływaj ących do TABELA 29. oczyszczalni w miejscowo ści Lichnowy w 2008 r.

Ścieki dopływaj ące Ścieki dowo Ŝone do Ścieki oczyszczone do oczyszczalni Rok oczyszczalni ogółem ogółem

dam 3/rok (tys. m 3/rok) 2008 3 0 3 Źródło: Sprawozdanie statystyczne OS-5 Sprawozdanie z oczyszczalni ścieków miejskich i wiejskich za rok 2008

Ładunki zanieczyszcze ń w ściekach na oczyszczalni TABELA 30. w miejscowo ści Lichnowy w roku 2008 (sprawozdanie OS-5) Ładunki zanieczyszcze ń w ściekach Rodzaje zanieczyszcze ń w ściekach surowych w ściekach oczyszczonych (dopływaj ących) (odpływaj ących) BZT 5 1 410 373 ChZT (metod ą [kg/rok] 2 140 800 dwuchromianow ą) Zawiesiny 250 200 Źródło: Sprawozdanie statystyczne OS-5 Sprawozdanie z oczyszczalni ścieków miejskich i wiejskich za rok 2008

Gospodarka osadami ściekowymi prowadzona jest na ka Ŝdej oczyszczalni ścieków w powiecie. Poni Ŝej znajduj ą si ę jedynie niektóre ilo ści osadów ściekowych, ze wzgl ędu na brak danych ze wszystkich obiektów oczyszczalni ścieków: - oczyszczalnia Kałdowo Wie ś – w 2008 roku wytworzono 941,8 Mg osadów, - oczyszczalnia ścieków w Miłoradzu - w 2008 roku wytworzono 6 Mg osadów, - oczyszczalnia ścieków Starym Polu - w 2008 roku wytworzono 16,5 Mg osadów.

3.2. ELEKTROENERGETYKA

Powszechno ść u Ŝytkowania energii elektrycznej wymusza budowanie sieci elektroenergetycznej na całym terenie zagospodarowanym przez ludzi i w zale Ŝno ści od ich potrzeb. Infrastruktura energetyczna jest podzielona na sie ć przesyłow ą, zasilaj ącą i rozdzielcz ą.

ROZDZIAŁ – III 38

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego

Przez teren powiatu malborskiego przechodzi linia elektroenergetyczna wysokiego napi ęcia o napi ęciu znamionowym 400 kV (gmina Malbork, Miłoradz, Lichnowy i Nowy Staw) oraz szereg linii elektroenergetycznych o napi ęciu znamionowym 110 kV i ni Ŝszym. Na terenie miasta Malbork funkcjonuj ą dwa Główne Punkty Zasilania - jeden w dzielnicy Piaski, drugi w dzielnicy Moczary. Pola magnetyczne o nat ęŜ eniach wy Ŝszych od dopuszczalnych w miejscach dost ępnych dla ludno ści w praktyce na tym terenie nie wyst ępuj ą. Przebieg sieci elektroenergetycznych nale Ŝy uwzgl ędnia ć przy planowaniu przestrzennym w mie ście, w zwi ązku z funkcjonowaniem wokół tych linii obszarów ograniczonego u Ŝytkowania terenu, które wynosz ą: 1) dla linii o napi ęciu 15 kV po 6,5 m w obie strony od osi linii, 2) dla linii o napi ęciu 110 kV po 20 m w obie strony od osi linii, 3) dla linii o napi ęciu 400 kV po 40 m w obie strony od osi linii. W ww. pasach nie mog ą by ć lokalizowane budynki przeznaczone na stały pobyt ludzi i nasadzenia zieleni wysokiej. Lokalizacja innych obiektów lub zagospodarowanie terenu strefy mo Ŝe nast ąpi ć za zgod ą i na warunkach gestora sieci.

Dane dotycz ące odbiorców i zu Ŝycia energii TABELA 31. elektrycznej (stan na koniec 2008 r.) Wska źnik Jednostka Warto ść odbiorcy energii elektrycznej na szt. 20 441 niskim napi ęciu ogółem odbiorcy energii elektrycznej na szt. 5 401 niskim napi ęciu na wsi zu Ŝycie energii elektrycznej na MW*h 39 129 niskim napi ęciu ogółem zu Ŝycie energii elektrycznej na MW*h 11 888 niskim napi ęciu na wsi zu Ŝycie energii elektrycznej w gospodarstwach domowych kW*h 640,8 w miastach na 1 mieszka ńca zu Ŝycie energii elektrycznej w gospodarstwach domowych kW*h 1 811,2 w miastach na 1 korzystaj ącego / odbiorc ę Źródło: GUS – Bank Danych Regionalnych

3.2.1. ŹRÓDŁA ENERGII ODNAWIALNEJ

Odnawialne źródła energii w przeciwie ństwie do paliw kopalnych powinny by ć rozpatrywane jako zasoby energetyczne o rosn ącym znaczeniu w bilansie energetycznym powiatu. Pozyskiwanie energii poprzez wykorzystanie siły wiatru, wody, energii słonecznej czy geotermalnej jest bardzo korzystne dla powiatu z punktu widzenia ochrony środowiska. Siłownie wiatrowe, elektrownie wodne, baterie słoneczne oraz ogrzewanie geotermalne bazuj ą na odnawialnym źródle energii tym samym nie wyczerpuj ą istniej ących zasobów surowców mineralnych, nie emituj ą gazów, wył ączaj ą stosunkowo niewielki obszar z dotychczasowego u Ŝytkowania, a przy tym koszt ich instalacji jest stosunkowo niski.

39 ROZDZIAŁ – III

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego Green Key

Na terenie powiatu malborskiego jest wiele instalacji i obiektów produkuj ących energi ę ze źródeł odnawialnych. Na terenie powiatu funkcjonuj ą elektrownie wodne: - Rakowiec – Kamienica, na rzece Nogat; - „MEW Szonowo” – Kra śniewo, na rzece Nogat; - „MEW” na Kanale Juranda. Na terenie miasta Malbork funkcjonuje tak Ŝe kilka urz ądze ń wykorzystuj ących energi ę słoneczn ą. S ą to nast ępuj ące kolektory słoneczne: 2 kolektory słoneczne na terenie Kąpieliska Miejskiego, 4 kolektory na zapleczu socjalnym przy boiskach sportowych na osiedlu Południe, 6 kolektorów słonecznych na łazienkach przy polu namiotowym, O środka Sportu i Rekreacji w Malborku). Ponadto na terenie miasta Malbork funkcjonuj ą dwie pompy ciepła, zostały zamontowane na terenie prywatnych posesji przy ul. Sprzymierzonych oraz przy ul. Batorego w Malborku. W gminie Miłoradz oraz Stare Pole funkcjonuj ą urz ądzenia wykorzystuj ące biomas ę. Są to trzy piece na biomas ę: piec na słom ę w Miłoradzu i piec na słomę w M ątowach Wielkich oraz jeden piec w Złotowie w gminie Stare Pole. W Programie Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego przedstawiono jedynie informacje o urz ądzeniach, które były w posiadaniu samorz ądów. Z pewno ści ą na terenie powiatu malborskiego jest wi ęcej urz ądze ń wykorzystuj ących źródła odnawialne, zwłaszcza u osób fizycznych.

3.3. SIE Ć TELEFONII KOMÓRKOWEJ

Stacje bazowe s ą podstawowym elementem struktury sieci komórkowej. Stanowi ą one urz ądzenie nadawczo – odbiorcze, ł ącz ące sie ć telefonii komórkowej z telefonami komórkowymi. Budowa stacji bazowych jest inwestycj ą wymagaj ącą zgłoszenia budowy wła ściwemu organowi nadzoru budowlanego oraz wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizacj ę przedsi ęwzi ęcia. Konfiguracja systemu antenowego stacji bazowej nie mo Ŝe spowodowa ć wyst ąpienia elektromagnetycznego promieniowania niejonizuj ącego o poziomach przekraczaj ących poziom dopuszczalny (w rejonach dost ępnych dla ludzi) okre ślony w przepisach ustawy Prawo ochrony środowiska.

Stacje bazowe telefonii komórkowej na terenie powiatu malborskiego TABELA 32. (stan na koniec 2008 r.) Lp. Inwestor Opis i lokalizacja Stacja bazowa GSM Nr BT-4-0791 POLKOMTEL na wie Ŝy ci śnie ń 1 POLKOMTEL S.A. dz. ew. Nr 25 na Pl. Słowia ńskim w Malborku Polska Telefonia Stacja bazowa nr 45544-2973 na dz. ew. n 62 przy ul. 500-Lecia 2 Komórkowa Sp. z o.o. w Malborku Polska Telefonia Cyfrowa Stacja bazowa sieci ERA nr 38843 przy ul. Gen. de Gaulle’a 3 Sp. z o.o. ERA GSM w Malborku Polska Telefonia Cyfrowa Stacja bazowa sieci ERA nr 38840 na dz. ew. nr 158/61 przy 4 Sp. z o.o. ERA GSM ul. Koszali ńskiej w Malborku Stacja bazowa BT 42152 Malbork Zakopia ńska na budynku szkoły 5 POLKOMTEL S.A. przy ul. Jagiello ńskiej 79-82 na dz. ew. nr 28/12 w Malborku Stacja bazowa operatora P4 na dachu budynku wielorodzinnego na 6 P4 Sp. z o.o. dz. ew. nr 412/5, przy ul. Kotarbi ńskiego w Malborku

ROZDZIAŁ – III 40

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego

Stacja bazowa PLUS na dz. ew. nr 25/27 przy ul. Zamkowej 13 7 POLKOMTEL S.A. w Malborku Stacja bazowa operatora P4 – maszt antenowy wraz z antenami na 8 P4 Sp. z o.o. dz. ew. nr 158/78 przy ul. Głowackiego 115 w Malborku Stacja bazowa PLUS nr BT 42155 na dz. ew. nr 69/12 przy 9 POLKOMTEL S.A. ul. Toru ńskiej 52 w Malborku Stacja bazowa POLKOMTEL nr BT 42153 na dz. ew. nr 188/4 przy 10 POLKOMTEL S.A. ul. Wybickiego 10 w Malborku Stacja bazowa PLUS nr BT 44389 na dz. ew. nr 9/7 przy 11 POLKOMTEL S.A. ul. Sikorskiego, Reymonta na kominie Cukrowni w Malborku Stacja bazowa PTK Centertel na dachu budynku mieszkalnego nr 12 PTK Centertel Sp. z o.o. 58 przy ul. Sienkiewicza w Malborku Stacja bazowa telefonii cyfrowej sieci ERA NR 38201, dz. ew. nr 13 ERA GSM 2/10 ul. Mickiewicza 16, Nowy Staw Stacja bazowa telefonii cyfrowej sieci ERA nr 38835, dz. ew. nr 210 14 ERA GSM w Lubstowie, gmina Nowy Staw Stacja bazowa telefonii komórkowej PTK Centertel Nr 2844/2955 15 PTK Centertel (3572) „NOWY STAW – CUKROWNIA”, dz. ew. nr 2/10, ul. Mickiewicza 16, Nowy Staw Stacja bazowa BT Nr 40752 oraz 38115sieci telefonii komórkowej 16 POLKOMTEL S.A. GSM PLUS, Szymankowo, gm. Lichnowy, dz. ew. nr 59/2, teren POLHOZ Sp. z o.o. Gospodarstwo Rolne Szymankowo Polska Telefonia Cyfrowa Stacja bazowa BT Nr 38846 sieci telefonii komórkowej ERA GSM, 17 Sp. z o.o. Pordenowo, gm. Lichnowy, dz. ew. nr 23

W zwi ązku z istniej ącym na terenie gminy Stare Pole lotniskiem wojskowym na terenie powiatu s ą poło Ŝone dwie stacje radiolokacyjne: w Nowej Wsi i w Lasowicach Wielkich (obie na terenie gminy Malbork). Wokół stacji w Nowej Wsi wyznaczono 2 strefy ograniczonego u Ŝytkowania: w promieniu 0,5 km i 1 km, a wokół stacji w Lasowicach Wielkich – stref ę ograniczonego u Ŝytkowania w promieniu 3,5 km.

3.4. GAZOWNICTWO

Na terenie powiatu malborskiego sie ć gazownicz ą rozwija Pomorska Spółka Gazownictwa Sp. z o.o., Oddział Zakład Gazowniczy w Gda ńsku. Przez powiat przebiega gazoci ąg wysokiego ci śnienia: przez teren gminy Stare Pole, miasto Malbork i południow ą cz ęść gminy Malbork, ze stacj ą redukcyjn ą w Nowej Wsi Malborskiej. Nadal jednak w cz ęś ci gospodarstw domowych wykorzystywany jest gaz butlowy. Obecnie na terenie gminy Miłoradz oraz Lichnowy Pomorska Spółka Gazownictwa nie rozwija sieci gazowej. Zgodnie z obowi ązuj ącym Prawem Energetycznym gazyfikacja mo Ŝe by ć realizowana na wniosek zainteresowanych mieszka ńców oraz przedsi ębiorców po przeprowadzeniu analiz techniczno – ekonomicznych uzasadniaj ących dan ą inwestycj ę. Poni Ŝej znajduje si ę zestawienie danych dotycz ących sieci gazowej na terenie powiatu malborskiego, wykonane na podstawie danych statystycznych GUS.

41 ROZDZIAŁ – III

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego Green Key

Dane dotycz ące sieci gazowej i zu Ŝycia gazu na terenie powiatu malborskiego TABELA 33. (stan na koniec 2008 r.) Wska źnik Warto ść długo ść czynnej sieci ogółem [m] 207 827 długo ść czynnej sieci przesyłowej [m] 32 315 długo ść czynnej sieci rozdzielczej [m] 175 512 czynne poł ączenia do budynków [szt.] 3 609 odbiorcy gazu [gosp. domowe] 13 735 odbiorcy gazu ogrzewaj ący mieszkania gazem [gosp. 3 502 domowe] odbiorcy gazu w miastach [szt.] 13 234 zu Ŝycie gazu [tys. m 3] 7 067,8 zu Ŝycie gazu na ogrzewanie mieszka ń [tys. m 3] 3 959,6 ludno ść korzystaj ąca z sieci gazowej [osoba] 39 486 korzystaj ący z instalacji w % ogółu ludno ści 63,0 korzystaj ący z instalacji w % ogółu ludno ści 89,2 w miastach korzystaj ący z instalacji w % ogółu ludno ści na wsi 7,5 sie ć rozdzielcza na 100 km 2 35,5 sie ć rozdzielcza na 100 km 2 w miastach 666,8 sie ć rozdzielcza na 100 km 2 na wsi 6,3 zu Ŝycie gazu na 1 mieszka ńca [m 3] 112,8 zu Ŝycie gazu na 1 mieszka ńca [m 3] w miastach 153,0 zu Ŝycie gazu na 1 mieszka ńca [m 3] na wsi 28,0 zuŜycie gazu na 1 korzystaj ącego / odbiorc ę [m 3] 514,6 zu Ŝycie gazu na 1 korzystaj ącego / odbiorc ę [m 3] 491,5 w miastach zu Ŝycie gazu na 1 korzystaj ącego / odbiorc ę [m 3] 1 125,3 na wsi Źródło: GUS – Bank danych regionalnych

3.5. CIEPŁOWNICTWO

W powiecie malborskim zbiorowe zaopatrzenie w ciepło ma miejsce tylko w miastach. Malbork posiada dobrze rozwini ętą sie ć ciepłownicz ą. Źródłami energii cieplnej s ą ciepłownia (główna) o mocy ok. 50 MW oraz 10 kotłowni lokalnych o ł ącznej mocy rz ędu 16 MW. Pozostała cz ęść mieszka ń ogrzewana jest indywidualnie lub przez kotłownie lokalne. Na terenie miasta Nowy Staw znajduje si ę jedna kotłownia zlokalizowana na obrze Ŝu miasta. Na terenie gminy Malbork jest 9 kotłowni, w tym 3 kotłownie w ęglowe i 6 kotłowni olejowych, maj ą one znaczenie lokalne. Na pozostałych terenach powiatu stosowane jest indywidualne ogrzewanie, głównie – węglem kamiennym. Obserwuje si ę liczne działania modernizacyjne lokalnych kotłowni, które polegaj ą na zmianie wykorzystywanego paliwa, z tradycyjnych opalanych w ęglem na kotłownie gazowe, olejowe b ądź na biomas ę. Przykładem takich obiektów s ą:

ROZDZIAŁ – III 42

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego

- kotłownia lokalna przy ul. Zwyci ęstwa, Nowy Staw (gaz), - kotłownia przy ul. Ogrodowej, Nowy Staw (gaz), - kotłownia przy ul. Westerplatte, Nowy Staw (olej), - Cukiernia „J ędru ś” przy ul. Pułaskiego, Nowy Staw (gaz), - Piekarnia przy ul. Mickiewicza, Nowy Staw (gaz), - „Herbapol”, Gda ńsk Sp. z o.o., Oddział Nowy Staw przy ul. Obr. Westerplatte, Nowy Staw (gaz), - Rejon Eksploatacji Wodoci ągów i Kanalizacji w Nowym Stawie CW ś Sp. z o.o. w Nowym Dworze Gda ńskim, Zakład Eksploatacji, ul. Sportowa 1 (gaz), - PHU Malnaft, ul. Ł ąkowa 1, Malbork (olej), - Danuta S.A., ul. Daleka 122, Malbork (olej), - PKP Cargo, ul. Dworcowa 1, Malbork (koks i olej), - Odzie Ŝowa Spółdzielnia Pracy Delta, ul. Armii Krajowej 15/16, Malbork (gaz), - Powiatowy Inspektorat Weterynarii, ul. Boczna 8, Malbork (ekogroszek), - Sklep Meblowy nr 3, ul. Mickiewicza 22, Malbork (gaz), - ECO Malbork – kotłownie: Nr 2 na ul. Głównej 19 (olej), Nr 6 na ul. Wejhera 5 (gaz). Zu Ŝycie jednostkowe ciepła i energii spada w ostatnich latach w wyniku podejmowanych inwestycji, takich jak: termorenowacja budynków, modernizacja stacji grupowych i w ęzłów, wymian sieci ciepłowniczej na preizolowane. Wielko ść zapotrzebowania całkowitego waha si ę w zale Ŝno ści od warunków meteorologicznych sezonu grzewczego. Docelowo nale Ŝy d ąŜ yć do stopniowej likwidacji lokalnych kotłowni i indywidualnych źródeł, poprzez przył ączanie obiektów do miejskich sieci cieplnych lub teŜ modernizuj ąc je, przechodz ąc na inne, mniej uci ąŜ liwe dla środowiska paliwa. W zabudowie mieszkaniowej jednorodzinnej i w indywidualnych gospodarstwach, a szczególnie w nowych budynkach mieszkalnych na terenie powiatu zalecane jest stosowanie systemów grzewczych, preferuj ących paliwa ekologiczne, eliminuj ące zanieczyszczenia atmosfery. Celem zmniejszenia strat cieplnych w sieciach konieczna jest wymiana sieci na nowe. Konieczna jest równie Ŝ termomodernizacja budynków na terenie całego powiatu, gdy Ŝ to pozwoli na zmniejszenie zu Ŝycia ciepła.

Dane dotycz ące sieci ciepłowniczej na terenie TABELA 34. powiatu malborskiego (stan na koniec2008 r.) Wska źnik Jednostka Warto ść Sprzeda Ŝ energii cieplnej w ci ągu roku wg celu ogółem 330 667,5 budynki mieszkalne GJ 272 514,4 urz ędy i instytucje 58 153,1 Kotłownie i sie ć cieplna kotłownie ogółem szt. 28 długo ść sieci cieplnej przesyłowej 36,1 długo ść sieci cieplnej poł ącze ń do budynków km 22,6 i innych obiektów Źródło: GUS – Bank danych regionalnych

43 ROZDZIAŁ – III

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego Green Key

3.6. KOMUNIKACJA

3.6.1. DROGI

Sie ć drogow ą na terenie powiatu malborskiego tworz ą drogi publiczne, które ze wzgl ędu na funkcj ę, jak ą pełni ą dzieli si ę na nast ępuj ące kategorie: drogi krajowe, wojewódzkie, powiatowe i drogi gminne. Sieci ą drogow ą zarz ądzaj ą nast ępuj ące organy administracyjne: - drogi krajowe zarz ądzane przez Generaln ą Dyrekcj ę Dróg Krajowych i Autostrad, - drogi wojewódzkie zarz ądzane przez Zarz ąd Dróg Wojewódzkich, - drogi powiatowe zarz ądzane przez Zarz ąd Dróg Powiatowych, - drogi gminne nale Ŝą ce do samorz ądów gminnych. Fakt zarz ądzania drogami na terenie powiatu malborskiego przez czterech zarz ądców dróg z natury jest konfliktogenny i niesie za sob ą potrzeb ę ścisłego skoordynowania poczyna ń wszystkich zarz ądców dróg w dziedzinie rozwoju i modernizacji sieci drogowej jako cało ści.

A. Drogi krajowe:

Przez teren powiatu malborskiego przebiegaj ą drogi krajowe nr: - nr 22 - granica województwa - granica m. Człuchów - /…/ - granica m. Człuchów - Chojnice - Czersk - Starogard Gda ński Czarlin - gmina Miłoradz, gmina Malbork, miasto Malbork, gmina Stare Pole - granica województwa; - nr 55 - Nowy Dwór Gda ński – gmina Nowy Staw, gmina Malbork, miasto Malbork - Sztum - Kwidzyn - granica województwa. Drogi krajowe przebiegaj ące przez powiat nale Ŝą do GDDKiA Gda ńsk, rejon Tczew. Zgodnie z danymi przekazanymi przez GDDKiA w Gda ńsku, drogi w tym rejonie maj ą w wi ększo ści zadowalaj ący stan techniczny (niecałe 55 % - 2008 r.), jednak ponad 25 % długo ści dróg ma stan okre ślany jako zły. Długo ści poszczególnych odcinków dróg nr 22 i 55 na terenie powiatu malborskiego przedstawiaj ą si ę nast ępuj ąco:

Wykaz dróg krajowych z podziałem na gminy powiatu TABELA 35. malborskiego (stan na koniec 2008 r.) Nr Pocz ątek Koniec Gmina Miasto drogi 343+257 343+338 Miłoradz 343+338 346+207 Miłoradz 346+207 350+243 Miłoradz 350+243 352+030 Miłoradz 352+030 354+811 Miłoradz 354+811 357+195 Malbork 22 357+195 357+387 Malbork 357+387 357+638 Malbork 357+638 358+485 Malbork 358+485 361+642 Malbork 361+642 361+870 Malbork 361+870 365+708 Stare Pole

ROZDZIAŁ – III 44

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego

365+708 369+564 Stare Pole 369+564 372+234 Stare Pole 357+638 358+485 Malbork 358+485 359+325 Malbork

009+407 012+200 Nowy Staw 012+200 013+034 Nowy Staw 013+034 016+905 Nowy Staw 016+905 018+188 Malbork 55 018+188 022+114 Malbork 022+114 023+416 Malbork 023+416 026+192 Malbork 026+192 026+840 Malbork 026+840 028+408 Malbork Źródło: Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad w Gda ńsku

B. Drogi wojewódzkie:

Przez teren powiatu malborskiego przebiega jedna droga wojewódzka nr 515, przechodz ąca przez miasto i gmin ę Malbork.

Drogi wojewódzkie na terenie powiatu malborskiego TABELA 36. (stan na koniec 2008 r.) Długo ść na terenie Zarz ądca Lp. Nr drogi Nazwa drogi Odcinek drogi miasta drogi [km] 0+000 – 2+106 1. 2,106 Miasto Malbork RDW 515 Malbork - Susz 2+106-4+754 Sztum 2. - Gmina Malbork Źródło: Zarz ąd Dróg Wojewódzkich w Gda ńsku

C. Drogi powiatowe:

Drogi powiatowe stanowi ą uzupełnienie podstawowego szkieletu komunikacyjnego powiatu malborskiego jakim jest sie ć dróg krajowych i wojewódzkich. Drogi te maj ą znaczenie lokalne oraz stanowi ą poł ączenia z miejscowo ściami poło Ŝonymi w s ąsiednich powiatach. Na terenie powiatu znajduj ą si ę 44 odcinki dróg powiatowych o ł ącznej długo ści 313,714 km, którymi zarz ądza ZDP Malbork.

45 ROZDZIAŁ – III

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego Green Key

Wykaz odcinków dróg powiatowych przebiegaj ących przez teren powiatu TABELA 37. malborskiego (stan na koniec 2008 r.) Nat ęŜenie ruchu mierzone przez 4h Stan drogi w danym punkcie Odcinek Lp. Nr drogi Nazwa drogi drogi Samochody Samochody d - dobry osobowe ci ęŜ arowe ś - średni z - zły [szt.] [szt.] 2337G / od 6+473 1 Ostaszewo – Lichnowy ś - - 09118 do 12+412 2339G / od 4+600 2 Palczewo – Dąbrowa ś - - 09120 do 8+885 Nowy Dwór Gda ński - Nowy Staw - granica Tczew 2340G / ul. Gda ńska - 1,387 od 15+440 3 ś 560 23 09122 ul. Mickiewicza - 1,524 do 27+511 ul. Lipowa - 0,550 ul. Matejki - 0,875 2916G / od 0+000 4 Lisewo – Ko ńczewice ś - - 09123 do 1+750 2917G / od 0+000 5 Lichnówki – Szymankowo – Gnojewo ś - - 09124 do 7+750 2919G / od 4+950 6 Nowy Staw – Laski – Malbork ś - - 09126 do 10+103 2920G / od 0+701 7 Tralewo – Stogi – droga Nr 22 d - - 09127 do 6+080 2921G / od 0+000 8 Stogi – Ko ścieleczki z - - 09128 do 2+820 2927G / od 1+150 9 Świerki – Lasowice Wielkie – Tragamin ś - - 09139 do 6+530 2928G / od 0+000 10 Lasowice Małe – Półmie ście z - - 09140 do 2+430 2929G / Kamionka – Szawałd – Lasowice od 0+000 11 ś - - 09141 Wielkie do 10+700 2902G / od 8+450 12 Mątowy Wielkie – Miłoradz – Kra śniewo ś - - 09478 do 9+900 2904G / od 0+000 13 Cisy – Pogorzała Wie ś – Miłoradz ś 26 12 09480 do 6+750 2905G / od 0+000 14 Malbork – Grobelno – Kra śniewo z 286 20 09481 do 4+030 2616G / od 1+750 15 Lisewo – Ko ńczewice ś - - 09123 do 5+110 2917G / od 7+750 16 Lichnówki – Szymankowo – Gnojewo ś - - 09124 do 8+690 2901G / od 10+712 17 Droga krajowa 22 – Piekło ś - - 09476 do 24+262 2916G / Ko ńczewice – Mątowy Wielkie – Mątowy od 0+000 18 ś - - 09477 Małe do 10+470 2902G / od 0+000 19 Mątowy Wielkie – Miłoradz – Kra śniewo ś - - 09478 do 8+450 2922G / od 0+000 20 Laski – Dębina ś - - 09129 do 2+750 2925G / od 4+400 21 Lichnowy – Parszewo – Gralewo z - - 09132 do 8+996 2926G / od 0+825 22 Pordenowo – Pr ęgowo – Nowy Staw z - - 09133 do 6+901

ROZDZIAŁ – III 46

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego

2341G / od 3+310 23 Stawiec – Kącik ś - - 09134 do 5+810 2343G / od 4+800 24 Orłowo – Tuja – Mirowo ś - - 09136 do 9+640 2345G / od 0+000 25 Chlebówka – Wierciny – Jazowa ś - - 09138 do 12+200 2927G / od 0+000 26 Świerki – Lasowice – Tragami ś - - 09139 do 1+150 2928G / od 2+430 27 Lasowice Małe – Półmie ście ś - - 09140 do 5+600 2303G / od 6+280 28 Rychnowo śuławskie – Myszewo ś - - 09156 do 7+422 2906G / od 0+000 29 Świerki – Nidowo d - - 09157 do 4+018 2930G / od 0+000 30 Królewo – Janówka – Kaczynos ś 30 4 09142 do 5+000 2931G / od 0+000 31 Królewo – Ząbrowo – Fiszewo ś 37 18 09143 do 10+125 2932G / od 0+000 32 Kaczynos - Stare Pole d 68 15 09144 do 2+714 2933G / od 0+000 33 Ząbrowo – Stare Pole z - - 09145 do 4+200 2934G / od 0+000 34 Ząbrowo – Jegłownik z - - 09146 do 1+880 2935G / od 0+000 35 Ząbrowo – Kopanka z - - 09147 do 2+910 2936G / od 0+000 36 Stare Pole – śuławka Szt. – Dzierzgo ń d - - 09385 do 4+698 2910G / Szaleniec – Rozgart – Markusy – od 0+000 37 ś - - 09400 śukowo do 1+951 2911G / od 0+000 38 Szlagnowo - Fiszewo d - - 09405 do 1+100 2914G / od 0+000 39 Stare Pole – Kikojty ś - - 09408 do 2+527 2907G / od 0+000 40 Krzy Ŝanowo – Stalewo ś - - 09460 do 5+412 2908G / od 0+000 41 Szlagnowo – Kławki ś - - 09461 do 1+716 2907G / od 0+000 42 Królewo – Klecie – Krzy Ŝanowo z - - 09462 do 6+300 2909G / od 0+000 43 Droga krajowa 22 – Kraszewo ś - - 09463 do 1+960 2912G / od 0+000 44 Złotowo – Szropy ś - - 09464 do 2+970 Źródło: Zarz ąd Dróg Powiatowych w Malborku

47 ROZDZIAŁ – III

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego Green Key

Wykaz robót drogowych wykonanych TABELA 38. w latach 2004 – 2009 na terenie powiatu malborskiego Długo ść Jedn. remont. Miejscowość Rodzaj robót odcinka Nazwa odcinka [m 2] [km] 2004 2916G / 09123 Lisewo - Ko ńczewice odcinek przez wie ś Stara Remont drogi 7 454,5 0,877 Wisła 2916G / 09123 Lisewo - Ko ńczewice odcinek przez wie ś Remont drogi 4 658 0,548 Ko ńczewice 2005 2340G Nowy Dwór Gdański - Nowy Staw - Tczew odcinek Remont drogi 29 402,5 3,095 Tr ępnowy – Lichnowy 2006 2916G / 09477 Lisewo - Mątowy Małe odcinek od drogi Remont drogi 47 940 5,64 krajowej 22 do m. M ątowy Wielkie 2340G Nowy Dwór Gdański - Nowy Staw - Tczew odcinek Remont drogi 5 605 0,590 przez D ąbrowa 2340G Nowy Dwór Gdański - Nowy Staw - Tczew odcinek Remont drogi 7 970,5 0,839 przez miejscowo ść Lisewo Remont drogi 6 957 0,773 2936G Stare Pole – Dzierzgo ń 2007 dwa odcinki drogi 2919G Nowy Staw – Malbork Kałdowo Modernizacja drogi 54 060 6,360 odcinek 1 w km 0+000 do km 4+000 odcinek 2 w km 4+960 do km 7+320 2340G Nowy Dwór Gda ński – Nowy Staw – Tczew odcinek Przebudowa drogi 4 769 0,502 ul. Gda ńskiej w Nowym Stawie 2008 2339G Palczewo – Dąbrowa, 2925G Lichnowy – Parszewo – Tralewo, 2918G Tr ępnowy – Szymankowo w m. Tropiszewo, 2920G Gralewo – Stogi – Droga krajowa 22, 2902G M ątowy Roboty inwestycyjne – Wielkie – Miłoradz, 2904G Cisy – Kra śniewo – Pogorzała Wie ś 2 177 084 26,631 zadanie podstawowe – Miłoradz, 2906G Świerki – Nidowo, 2907G KrzyŜanowo – Kławki – Stalewo (odcinek Krzy Ŝanowo – Kławki i Kławki - Szaleniec), 2914G Stare Pole – Szlagnowo – Kikojty odcinek Stare Pole – Szlagnowo, 2932G Kaczynos – Stare Pole. 2925G Lichnowy – Parszewo – Tralewo, 2929G Kamienica – Szawałd, 2902G M ątowy Wielkie – Miłoradz, 2303G Rychnowo Roboty inwestycyjne – śuławskie – Myszewo, 2345G Chlebówka – Myszewo – 426 304 5,051 zadanie uzupełniaj ące Lubstowo –Wierciny, 2301G Rakowiska – Lubatowo, 2914G Stare Pole – Szlagnowo – Kikojty, 2911G Szlagnowo – Fiszewo, 2933G Letniki – Stare Pole Roboty inwestycyjne – 2906G Świerki – Nidowo, 2303G Rychnowo śuławskie – b.d. b.d. zadanie dodatkowe Myszewo Przebudowa drogi – 2936G Stare Pole – śuławka Sztumska – Dzierzgoń ul. Bema 7 155 0,795 przebudowa chodnika w m. Stare Pole 2009 2901G Miłoradz – Piekło Przebudowa 2936G Stare Pole – Dzierzgo ń odcinek Krzy Ŝanowo – granica 74 952 8,328 infrastruktury drogowej powiatu, w tym: przebudowa mostu i przepustu (w trakcie realizacji do: 15.12.09r.) 2929G Kamionka - Szawałd Remont drogi 50 400 6,300 W trakcie realizacji do 15.11.09r. Źródło: Zarz ąd Dróg Powiatowych w Malborku

ROZDZIAŁ – III 48

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego

Wykaz robót drogowych planowanych do wykonania w latach 2009 – 2012 na TABELA 39. terenie powiatu malborskiego Długo ść Rok Jedn. remontow. Miejscowo ść Rodzaj robót odcinka Nazwa odcinka 2 [m ] [km] 2009 2010 2011 2012 2340G Nowy Dwór Gda ński - Nowy Przebudowa drogi 53 285,5 5 608,88 x Staw - Tczew 2914G Szlagnowo – Kikojty (odcinek Przebudowa drogi 24 000 3,0 x Szlagnowo do granicy powiatu) 2925G Lichnowy – Gralewo odcinek: Przebudowa drogi 34 000 4,0 x Lichnowy - Parszewo Źródło: Zarz ąd Dróg Powiatowych w Malborku

D. Drogi gminne:

Sie ć dróg powiatowych uzupełnia sie ć dróg gminnych stanowi ących najni Ŝsz ą kategori ę poł ącze ń i obsługuj ących bezpo średnio wszystkie jednostki osadnicze w powiecie. Łączna długo ść dróg gminnych na terenie powiatu malborskiego wynosi 241,948 km. W rozró Ŝnieniu na poszczególne gminy, długo ść dróg przedstawia si ę nast ępuj ąco: - miasto Malbork - 78,459 km, - gmina Malbork – 38,118 km, - miasto i gmina Nowy Staw – 39,871 km, - gmina Lichnowy – 54 km, - gmina Stare Pole – 9,40 km, - gmina Miłoradz – 22,1 km.

Istotny wpływ na stan techniczny dróg maj ą pojazdy ci ęŜ arowe oraz zwi ększona ilo ść pojazdów dostawczych i osobowych w stosunku do ka Ŝdego poprzedniego roku, co z kolei powoduje du Ŝe nat ęŜ enie ruchu, do czego drogi nie s ą przystosowane.

3.6.1. KOLEJ

Przez teren powiatu malborskiego przechodz ą wa Ŝne linie kolejowe. Miasto Malbork jest w ęzłem kolejowym powiatu. Główne kierunki poł ącze ń kolejowych to: Warszawa, Gda ńsk, Elbl ąg, Olsztyn. Miasto ma bezpo średnie poł ączenie z Berlinem, Krakowem, Katowicami, Szczecinem. Przebiegaj ą tu linie kolejowe relacji Warszawa – Gda ńsk, a tak Ŝe Gda ńsk – Elbl ąg – Gronowo (do Kaliningradu) i Gda ńsk – Olsztyn – Białystok oraz linia Malbork – Grudzi ądz – Toru ń. Jest te Ŝ zachowana infrastruktura lokalnej linii kolejowej Szymankowo – Nowy Staw – Nowy Dwór Gda ński, aktualnie bez ruchu pasa Ŝerskiego.

49 ROZDZIAŁ – III

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego Green Key

3.6.2. TRANSPORT WODNY

Wisła i Nogat stanowi ą Ŝeglowne drogi wodne ale w niewielkim stopniu są wykorzystywane. Utrzymuje si ę jednak jazy i śluzy na skanalizowanym Nogacie w Białej Górze, Szonowie, Rakowcu i Michałowie. Szlaki te s ą powi ązane bezpo średnio przez śluz ę Biała Góra i po średnio przez Szkarpaw ę i śluz ę Gda ńska Głowa. System Ŝeglowny ma powi ązania z Gda ńskiem przez śluz ę Przegalina i Martw ą Wisł ę, Elbl ągiem przez Kanał Jagiello ński (5,83 km), a tak Ŝe Kaliningradem przez Zalew Wi ślany. Nogat (62 km), Szkarpawa (25,4 km) i Wisła powy Ŝej Tczewa (między Biał ą Gór ą i Tczewem 23,4 km) to drogi wodne klasy II, poni Ŝej Tczewa Wisła stanowi drog ę wodn ą klasy III (od Tczewa do śluzy Gda ńska Głowa 21,2 km).

IV. OCENA I ANALIZA STANU ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO

4.1. RZE ŹBA TERENU

Ukształtowanie terenu jest odmienne w dwóch głównych jednostkach morfogenetycznych. śuławy s ą do ść monotonn ą płask ą równin ą aluwialn ą niewiele wzniesion ą nad poziom morza (około 10 m n.p.m. na kra ńcach południowych w gm. Miłoradz) i opadaj ącą łagodnie ku północy, lokalnie poło Ŝon ą w depresji i sztucznie odwadnian ą (gm. Lichnowy, Nowy Staw, Stare Pole). Najni Ŝej poło Ŝone tereny wyst ępuj ą w gminie Nowy Staw wokół miejscowo ści Lubstowo – 0,7 m p.p.m. i miejscowo ści Myszewo – 0,6 m p.p.m.). Rze źbę urozmaicaj ą koryta Wisły i Nogatu oraz nielicznie dobrze zachowane starorzecza. Du Ŝe znaczenie maj ą w rze źbie obiekty antropogeniczne: liczne kanały, wały przeciwpowodziowe, groble, nasypy, wyrobiska. To wła śnie układ obiektów antropogenicznych wyznacza podział zlewniowy i system odwadniania terenu. Wały przeciwpowodziowe Wisły i Nogatu miejscami osi ągaj ą nawet 17,3 m n.p.m. i przeszło 10 m wysoko ści wzgl ędnej (nad poziom średni rzeki). Pojezierze Iławskie wykazuje typowo młodoglacjaln ą pagórkowat ą rze źbę na wysoczy źnie morenowej wznosz ącej si ę od kilkunastu metrów nad poziom morza w mie ście Malborku do przeszło 50 m n.p.m. w kulminacjach na południowej granicy powiatu. Wysoczyzna oddzielona jest od równiny aluwialnej śuław przewa Ŝnie wyra źną kraw ędzi ą morfologiczn ą, cho ć w ró Ŝnym stopniu rozczłonkowan ą i o zmiennej wysoko ści. Szczególnie wyra źną posta ć skarpy przybiera kraw ędź od strony Nogatu osi ągaj ąca na południowym kra ńcu gminy Malbork wysoko ść wzgl ędn ą rz ędu 40 m i zmniejszaj ącą si ę stopniowo do ok. 9 m na północno - wschodnim kra ńcu miasta. Północny skraj wysoczyzny w obr ębie miasta Malborka jest ni Ŝej poło Ŝony (poni Ŝej 20 m n.p.m.) i ma rze źbę równinn ą o niewielkich spadkach i deniwelacjach.

ROZDZIAŁ – III 50

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego

Dalej na południe rze źba jest bardziej urozmaicona z obecno ści ą form dolinnych o zało Ŝeniu rynnowym, gł ębokich zagł ębie ń wytopiskowych i miejscami wzniesie ń o charakterze morenczołowych. Deniwelacje dochodz ą do 15, a nawet skrajnie do 25 m. Pewn ą rol ę odgrywaj ą równie Ŝ formy antropogeniczne, rowy, nasypy, wyrobiska, stare fortyfikacje. Istotne zmiany wprowadziły kanały, a zwłaszcza Kanał Juranda modyfikuj ący naturalny układ odwadniania terenu.

4.1.1. PRZEKSZTAŁCENIA RZE ŹBY TERENU I PRZYPOWIERZCHNIOWEJ WARSTWY SKORUPY ZIEMSKIEJ

Przypowierzchniowa warstwa skorupy ziemskiej i pokrywa glebowa poddawana jest ci ągłym, intensywnym zabiegom zmieniaj ącym jej wła ściwo ści: agrotechnicznym, eksploatacyjnym oraz inwestycyjnym oraz procesom naturalnym. Niewła ściwe prowadzenie działalno ści rolniczej oraz wzrost urbanizacji mo Ŝe doprowadzi ć do degradacji przypowierzchniowej warstwy skorupy ziemskiej, a tym samym tak Ŝe gleb. UŜytkowanie rolnicze, które w powiecie malborskim pełni podstawow ą rol ę, niesie ze sob ą wiele zagro Ŝeń. Jednym z nich jest wyst ępowanie zjawiska erozji gleb, który jest efektem procesu spłukiwania. W celu przeciwdziałania erozji gleb nale Ŝy tak prowadzi ć prace agrotechniczne, aby minimalizowały one proces spłukiwania (np. prowadzenie orki równolegle do poziomic). Na strome stoki i zbocza powinna by ć wprowadzana ro ślinno ść z dobrze rozwini ętym systemem korzeniowym, który zwi ększa spójno ść warstwy glebowej. Strefy kraw ędziowe, o du Ŝych spadkach terenu nie s ą przydatne tym samym jako obszary mo Ŝliwe pod zainwestowanie. Tereny takie nie nadaj ą si ę ani pod upraw ę, ani te Ŝ nie s ą korzystne pod zabudow ę. Dlatego te Ŝ strefy te wymagaj ą ochrony ze wzgl ędu na potencjalne zjawiska erozyjne, ale równie Ŝ osuwiskowe. Funkcjonuj ące na terenie powiatu składowiska odpadów równie Ŝ przyczyniaj ą si ę do degradacji powierzchni ziemi. Konieczne jest ich rekultywacja: - składowisko w mie ście Malbork, przy ul. Tczewskiej (ok. 4 ha) i Ceglanej (ok. 5 ha) – planowany termin zako ńczenia rekultywacji 2012 rok, - składowisko w miejscowo ści Świerki (ok. 4,34 ha), - składowisko w miejscowo ści Szaleniec (ok. 1,67 ha) - składowisko w miejscowo ści Mątowy Wielkie (ok., 1,5 ha), - składowisko odpadów w Lisewie Malborskim (ok. 0,47 ha) – wymaga rekultywacji, - składowisko odpadów w Tropiszewie – zrekultywowane.

4.2. BUDOWA GEOLOGICZNA

Pod wzgl ędem geologiczno - tektonicznym teren nale Ŝy do syneklizy perybałtyckiej i le Ŝy w peryferyjnej strefie platformy wschodnioeuropejskiej. Skały prekambryjskiego podło Ŝa le Ŝą gł ęboko (na gł ęboko ści ponad 3 000 m) i podobnie jak zalegaj ący na nich kompleks staropaleozoiczny (kambr, ordowik, sylur) nigdzie na terenie powiatu nie zostały nawiercone. Ze skał mezozoicznego cyklu sedymentacyjnego rozpoczynaj ącego si ę w cechsztynie nawiercono na terenie powiatu tylko najmłodsze – kredowe. Osady trzeciorz ędowe s ą nieci ągłe przestrzennie.

51 ROZDZIAŁ – IV

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego Green Key

Wi ększe mi ąŜszo ści, rz ędu kilkunastu metrów uzyskuj ą na wyniesieniach podło Ŝa czwartorz ędu (od 60 do 70 m n.p.m.) i tam lokalnie wyst ępuje zarówno paleogen (głównie oligocen), jak wyst ępuj ący wyspowo neogen - miocen (Lisewo, Szymankowo, Stara Ko ścielnica, Kra śniewo). Obni Ŝenia podło Ŝa czwartorz ędu cz ęsto pozbawione s ą osadów trzeciorz ędowych, tote Ŝ w nich czwartorz ęd osi ąga najwi ększ ą mi ąŜ szo ść (Kaczynos w gm. Stare Pole – podło Ŝe czwartorz ędu na wysoko ści – 166,7 m. n.p.m). Generalnie mi ąŜ szo ść utworów czwartorz ędowych jest du Ŝa (rz ędu 70 i wi ęcej metrów). Osady czwartorz ędowe wykazuj ą du Ŝe zró Ŝnicowanie genetyczne i litologiczne, obejmuj ą osady lodowcowe i wodnolodowcowe, zastoiskowe, rzeczne, jeziorne, morskie, rzadziej bagienne i eoliczne. Osady morskie i rozległy kompleks deltowych osadów rzecznych charakterystyczne s ą dla śuław. Osady aluwialne, stały si ę skał ą macierzyst ą dla Ŝyznych gleb typu mad, a lokalnie (Nowy Staw, Malbork - Kałdowo) równie Ŝ surowcem ilastym ceramiki budowlanej. Rzadziej wyst ępuj ące mady piaszczyste lokalnie równie Ŝ maj ą znaczenie surowcowe jako kruszywo naturalne (gm. Stare Pole) oraz jako kolektor zasobów wód podziemnych (GZWP 203). Wysoczyzna polodowcowa Pojezierza Iławskiego w okolicy Malborka wykazuje dominacj ę glin zwałowych i iłów zastoiskowych, na których wytworzyły si ę warto ściowe rolniczo gleby brunatne wła ściwe.

4.2.1. EKSPLOATACJA SUROWCÓW MINERALNYCH JAKO ŹRÓDŁO PRZEOBRA śEŃ ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO

Prowadzenie jakiejkolwiek eksploatacji surowców mineralnych równie Ŝ jest przyczyn ą lokalnych przekształce ń rze źby terenu. O ile małe kopalnie odkrywkowe mo Ŝna stosunkowo łatwo zrekultywowa ć, np. poprzez wyrównanie terenu (tak, aby zniwelować du Ŝe wyrobiska), o tyle, nawet w przypadku małej eksploatacji, przekształcenia innych komponentów środowiska s ą znaczne i nie da si ę ich w sposób łatwy i szybki przywróci ć do stanu równowagi przyrodniczej. Środowisko przyrodnicze nale Ŝy traktowa ć jako system wzajemnie powi ązanych ze sob ą komponentów środowiska, gdzie zmiana jednego z nich, powoduje zmiany w pozostałych. Z pozoru mało uci ąŜ liwa eksploatacja kopalin, mo Ŝe powodowa ć du Ŝe zmiany w środowisku. Dlatego wa Ŝne jest aby przeprowadzi ć dokładn ą, przemy ślan ą oraz indywidualnie okre ślon ą dla ka Ŝdego obiektu rekultywacj ę. Obecnie nie prowadzi si ę eksploatacji surowców mineralnych. Na terenie powiatu malborskiego obowi ązuje koncesja na rozpoznanie i poszukiwanie złó Ŝ gazu ziemnego na terenie gmin: Lichnowy, Malbork, Miłoradz i Stare Pole oraz miast Nowy Staw i Malbork. Koncesja obowi ązuje do 2013 roku. Obszary poeksploatacyjne na tym terenie to przede wszystkim tereny po nielegalnej, małej eksploatacji kopalin. Na terenie gminy Malbork znajduje si ę wyrobisko po nielegalnej eksploatacji Ŝwiru. Jest ono obecnie w trakcie rekultywacji (cz ęść dz. ew. nr 8/381, obr ęb Nowa Wie ś). Rekultywacja została zatwierdzona decyzj ą Starosty Powiatu Malborskiego Nr OS7690/1/07-3 z dn. 05.10.2007 r. Lokalnie niewielkie fragmenty przekształconej powierzchni ziemi wyst ępuj ą tak Ŝe w gminie Miłoradz, w rejonie dawnych niewielkich wyrobisk – w okolicach Kolonii Ko ńczewice, na obrze Ŝach Lasu M ątawskiego i w Pogorzałej Wsi. Ka Ŝdy przedsi ębiorca wydobywaj ący ze zło Ŝa kopalin ę, po jej wydobyciu zobowi ązany jest do przeprowadzenia rekultywacji terenu wyrobiska, zgodnie z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego gminy oraz odpowiednimi ustawami (ustaw ą o ochronie

ROZDZIAŁ – IV 52

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego

gruntów rolnych i le śnych, ustaw ą Prawo górnicze i geologiczne oraz ustaw ą Prawo Ochrony Środowiska).

4.3. GLEBY

4.3.1. TYPY GENETYCZNE GLEB

Typologiczne zró Ŝnicowanie gleb jest głównie wynikiem sprz ęŜ eń budowy geologicznej, urze źbienia terenu, warunków wodnych i szaty ro ślinnej. Na terenie powiatu dominuj ą gleby aluwialne (mady), które powstały w procesie osadzania si ę drobnych nanosów rzecznych w płytkiej zatoce morskiej. Na gruntach ornych przewa Ŝaj ą gleby II i IIIa klasy bonitacyjnej. Mady cechuje du Ŝa zmienno ść litologiczna, zarówno powierzchniowa, jak i pionowa w obr ębie profilu. Wyst ępuj ą tu praktycznie wszystkie ich gatunki, od mady bardzo lekkiej do mady ci ęŜ kiej (mady ci ęŜ kie i bardzo ci ęŜ kie - 62,1 %, średnie - 29,3 % i bardzo lekkie - 1,5 %), przewa Ŝaj ą mady darniowo – brunatne (dane za 2006 r.).

Klasyfikacja gruntów w powiecie malborskim TABELA 40. z podziałem na gminy Gminy Klasy gleb m. Nowy Stare (pow. w ha) Lichnowy Malbork Miłoradz Malbork Staw Pole Grunty orne I 294 0,44 207 239 19 256 II 2 779 168,64 2 044 1 826 2 840 1 804 III a 3 128 202,87 2 916 2 628 3 765 2 133 III b 563 74,48 2 250 1 080 1 827 513 IV a 246 24,85 621 860 662 197 IV b 64 16,85 120 260 99 98 V 26 6,21 29 52 4 173 VI 49 2,43 15 16 1 58 VI z ------

UŜytki zielone I 16 - 2 - 7 20 II 453 7,12 502 579 148 208 III 131 44,78 492 268 205 295 IV 120 32,1 208 179 62 132 V 104 18,05 84 68 88 74 VI - 7,95 78 14 75 36 VI z ------Źródło: Charakterystyka rolnictwa na terenie powiatu malborskiego, 2006 r., dane z Urz ędów

Wśród kompleksów przydatno ści rolniczej gleb wyst ępuj ą: - pszenny dobry - 73,8 %, - pszenny bardzo dobry - 10,5 %, - pszenny wadliwy - 7,8 %, - zbo Ŝowy - pastewny mocny - 5,7 %, - Ŝytni bardzo dobry - 2,2 %.

53 ROZDZIAŁ – IV

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego Green Key

Konieczna jest ochrona gleb klas I – III przed zmianą dotychczasowego u Ŝytkowania, a zatem na tych terenach wskazane jest utrzymywanie funkcji rolniczych. Najdogodniejszymi dla rozwoju osadnictwa s ą wi ęc tereny o glebach klas IV – VI.

4.3.2. DEGRADACJA GLEB

Gleby nara Ŝone s ą na degradacj ę w zwi ązku z rozwojem przemysłu, rolnictwa i sieci osadniczej. Ulegaj ą one zarówno degradacji chemicznej, jak i fizycznej. W powiecie gleby s ą wa Ŝnym zasobem przyrodniczym, poniewa Ŝ, od urodzajno ści gleb zale Ŝy rozwój rolnictwa, które niew ątpliwie pełni istotn ą rol ę w rozwoju tego obszaru.

4.3.2.1. DEGRADACJA FIZYCZNA GLEB

Niezale Ŝnie od naturalnej odporno ści własnej, gleby podlegaj ą degradacji fizycznej: - erozja wodna, wietrzna, wąwozowa, która zale Ŝy od nachylenia zboczy, obecno ści i stanu pokrywy ro ślinnej, litologii, stosunków wodnych, u Ŝytkowania rolniczego gruntu i sposobu jego uprawy. Najbardziej nara Ŝone s ą zbocza dolin cieków wodnych oraz zbocza pagórków morenowych; - degradacja wynikaj ąca z usprz ętowienia rolnictwa; - degradacja zwi ązana z pozyskiwaniem surowców mineralnych; - degradacja zwi ązana z niewła ściwie prowadzon ą melioracj ą (przesuszenie gleb lub ich nadmierne zawodnienie); - degradacja antropogeniczna, zwi ązana z rozwojem osadnictwa. Aby zapobiega ć niszczeniu gleb w powiecie nale Ŝy przestrzega ć nast ępuj ących działa ń: - nie likwidowa ć naturalnych pokryw le śnych, zadrzewie ń śródpolnych; - dobrze wykonywa ć melioracj ę (aby nie przesusza ć wierzchnich warstw gleby); - nie u Ŝytkowa ć rolniczo terenów o du Ŝych spadkach; - stosowa ć wła ściwe zabiegi agrotechniczne.

4.3.2.2. DEGRADACJA CHEMICZNA GLEB

Naturalna odporno ść gleb na chemiczne czynniki niszcz ące zwi ązana jest ści śle z typem gleb. Najmniejsz ą odporno ść na tego typu zagro Ŝenia wykazuj ą gleby lu źne i słabo gliniaste, ubogie w składniki pokarmowe, a wi ęc głównie gleby bielicowe. Gleby brunatne, zasobne w składniki pokarmowe i wod ę, s ą bardziej odporne na zagro Ŝenia chemiczne. Działania antropogeniczne (rozwój rolnictwa, komunikacji) powoduj ą przechodzenie zwi ązków biogennych i innych zanieczyszcze ń bezpo średnio do gleby, wód podziemnych i powierzchniowych. Najwi ększe szkody powstaj ą w strefach otaczaj ących zakłady przemysłowe oraz wzdłu Ŝ tras komunikacyjnych. Do głównych zwi ązków chemicznych emitowanych do

środowiska nale Ŝą zwi ązki w ęgla (CO 2, CO, w ęglowodory, w ęgiel – sadza), zwi ązki siarki

SO 2, zwi ązki azotu, metale ci ęŜ kie oraz WWA). Do gruntu mog ą przenikanie substancje ropopochodne z bazy paliw oraz stacji benzynowych czy wylotów kanalizacji deszczowej. Wzdłu Ŝ tras komunikacyjnych obserwuje si ę tak Ŝe zanieczyszczone gleby, które nale Ŝą do urbanosoli i industriosoli (podwy Ŝszona zawarto ść WWA i zasolenia, zag ęszczenie gleb oraz brak poziomu próchnicznego).

ROZDZIAŁ – IV 54

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego

Ponadto du Ŝy udział w zanieczyszczaniu gleb posiada rolnictwo, dotyczy to szczególnie stosowania toksycznych środków ochrony ro ślin, pestycydów. Równie Ŝ nawozy sztuczne, w przypadku ich niewła ściwego stosowania mog ą oddziaływa ć ujemnie na chemizm gleb. Wylewnie gnojowicy na pola jest równie Ŝ działaniem, które mo Ŝe zanieczy ści ć środowisko glebowe i gruntowo – wodne. Odpady powstaj ące przy produkcji zwierz ęcej – ścieki odzwierz ęce (gnojowica) oraz odpady stałe powstaj ące w procesie chowu zwierz ąt gospodarskich mog ą by ć toksyczne. W zale Ŝności od technologii produkcji i systemu utrzymania zwierz ąt tworzy si ę, w systemie wodnym gnojowica, bądź w systemie ściółkowym obornik. Gnojowica jest silnie toksycznym środkiem niebezpiecznym dla środowiska glebowego i wodnego, powoduje w wodach gruntowych wzrost zawarto ści azotanów.

4.4. WODY PODZIEMNE

Ryc. 5. Wyst ępowanie u Ŝytkowych poziomów Ryc. 4. Regiony wodne obejmuj ące powiat wodono śnych malborski Źródło: www.mos.gov.pl Źródło: www.mos.gov.pl

Powiat malborski jest poło Ŝony w wi ększej cz ęś ci na terenie regionu wodnego dolnej Wisły, subregionu śuław Wi ślanych, jedynie niewielki fragment południowej cz ęś ci gminy (okolice Malborka) obejmuje subregion pojezierny. Zalegaj ącymi na tym terenie poziomami wodono śnymi s ą poziomy czwartorz ędu (na północy), neogenu i paleogenu (centrum i południe powiatu) oraz kredy (centrum).

55 ROZDZIAŁ – IV

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego Green Key

Ryc. 6. System kr ąŜ enia wód podziemnych Źródło: www.mos.gov.pl

Płytkie wody gruntowe na terenie śuław pozostaj ą na gł ęboko ści poni Ŝej 2 m, lokalnie nawet płycej – poni Ŝej 1 m, przy czym ich poziom jest utrzymywany sztucznie przez system melioracyjny. Nieco gł ębsze poło Ŝenie zwierciadła wód gruntowych do 3 m zwi ązane jest z nieznacznymi lokalnymi wzniesieniami terenu. W rejonie uj ęcia wód „Letniki” wyst ępuje lej depresyjny obni Ŝaj ący poziom wód gruntowych. Na terenie Pojezierza Iławskiego gł ęboko ść wyst ępowania wód gruntowych jest bardziej zró Ŝnicowana, uwarunkowana zró Ŝnicowan ą rze źbą terenu. Przewa Ŝnie zamyka si ę w przedziale 1 – 5 m, ale lokalnie osi ąga nawet ponad 8 m.

ROZDZIAŁ – IV 56

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego

Ryc. 7. Zasolenie i anomalia fluorkowa wód w subregionie śuław Wi ślanych Źródło: www.mos.gov.pl

Na terenie powiatu malborskiego poło Ŝony jest Główny Zbiornik Wód Podziemnych nr 203 „Dolina Letniki”. Obejmuje on północno – wschodni ą cz ęść gminy Malbork, nad Nogatem, południowo – wschodni ą cz ęść gminy Nowy Staw oraz gmin ę Stare Pole. Jest to zbiornik typu dolinowego. Jest słabo izolowany od powierzchni terenu, a w zwi ązku z tym, nara Ŝony na zanieczyszczenia. Zasoby GZWP „Dolina Letniki” oceniono na 10 000 m³/d, średni ą gł ęboko ść uj ęć na 15 m, jako ść wód jako znacznie odbiegaj ącą od normy. W 2000 r. sporz ądzono dla tego zbiornika dokumentacj ę hydrogeologiczn ą.

4.4.1. JAKO ŚĆ WÓD PODZIEMNYCH

Wody podziemne, jako główne źródło zaopatrzenia w wod ę pitn ą dla ludno ści, musz ą by ć pod szczególn ą ochron ą. Ze wzgl ędu na stosunkowo powolne zmiany w ich jako ści, i co za tym idzie, rozci ągni ęcie w czasie odpowiedzi na zagro Ŝenia antropopresyjne, monitoring jako ści musi by ć prowadzony na wszystkich wyznaczonych jednolitych cz ęś ciach wód podziemnych. Jako ść wód podziemnych bada si ę w ramach monitoringu krajowego, regionalnego i lokalnego. Monitoring wód podziemnych jest systemem kontrolnym oceny dynamiki antropogenicznych przemian wód podziemnych. Polega na prowadzeniu w wybranych, charakterystycznych punktach (punktach obserwacyjnych, otworach, źródłach) powtarzalnych pomiarów stanu gł ęboko ści zalegania zwierciadła wód podziemnych i bada ń ich jako ści oraz interpretacji wyników w aspekcie ochrony środowiska wodnego. Jego celem

57 ROZDZIAŁ – IV

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego Green Key

jest wspomaganie działa ń zmierzaj ących do likwidacji lub ograniczenia ujemnego wpływu czynników antropogenicznych na wody podziemne. Obecnie oceny jako ści chemicznej wód podziemnych w punktach pomiarowych dokonuje si ę w pi ęcioklasowej skali na podstawie Rozporz ądzenia Min. Środowiska z dn. 23.07.2008 r., w sprawie kryteriów i sposobu oceny wód podziemnych (Dz. U. Nr 143, poz. 896). Klasyfikacja jako ści wód podziemnych jest nast ępuj ąca: - Klasa I - wody o bardzo dobrej jako ści, Ŝaden wska źnik nie przekracza warto ści dopuszczalnych dla wód przeznaczonych do spo Ŝycia. - Klasa II - wody dobrej jako ści, Ŝaden wska źnik nie przekracza warto ści dopuszczalnych dla wód przeznaczonych do spo Ŝycia z wyj ątkiem Ŝelaza i manganu. - Klasa III - wody zadowalaj ącej jako ści, mniejsza cz ęść wska źników przekracza warto ści dopuszczalne dla wody przeznaczonej do spo Ŝycia. - Klasa IV - wody niezadowalaj ącej jako ści, wi ększo ść wska źników przekracza warto ści dopuszczalne dla wody przeznaczonej do spo Ŝycia. - Klasa V - woda złej jako ści, woda nie spełnia wymaga ń okre ślonych dla wód przeznaczonych do spo Ŝycia przez ludzi.

Sie ć krajowa

Badania w sieci krajowej s ą prowadzone przez Pa ństwowy Instytut Geologiczny w Warszawie. Wyniki bada ń jako ści wód z punktów monitoringu w tej sieci znajduj ących si ę na terenie powiatu malborskiego znajduj ą si ę poni Ŝej.

TABELA 41. Jako ść zwykłych wód podziemnych w latach 2004 - 2008 - sie ć krajowa Lisewo Stara Miejscowo ść Malbork Ząbrowo Bor ęty Ko ńczewice Malborskie Ko ścielnica Stratygrafia wód Czwartorz ędowe Gł ęboko ść otworu b.d. 14 2,39 16 11 88 1,7 RZGW Gda ńsk Rok 2005 2004 2008 2008 2008 2008 2008 2008 Klasa czysto ści IV IV IV IV IV IV II III Wska źniki NH , Fe, Mn, Fe, Mn, Fe, Mn, 4 Fe, Mn Fe, Mn Fe Na, Tw_og. decyduj ące o klasie HCO 3 NH 4 NH 4 NH 4 Źródło: Raport o stanie środowiska w województwie pomorskim w roku 2004 i 2005

Sie ć regionalna

Badania w sieci regionalnej prowadzone s ą przez Inspekcj ę Ochrony Środowiska w Gda ńsku. Wyniki bada ń monitoringowych zostały przedstawiono poni Ŝej.

ROZDZIAŁ – IV 58

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego

TABELA 42. Jako ść zwykłych wód podziemnych w latach 2004 - 2008 (sieć regionalna) Miejscowo ść Malbork Kamionka Cisy Miłoradz Lichnowy Ząbrowo Stratygrafia Kredowe Czwartorz ędowe wód RZGW Gda ńsk Rok 2004 2007 2008 2008 2004 2007 2005 2005 2007 2004 2005 2007 Klasa IV V II II IV IV V III IV IV IV III czysto ści Wska źniki WWA, decyduj ące HCO F Na NH , Fe HCO F Fe F Mn Mn - 3 4 3 HCO o klasie 3 Źródło: Raport o stanie środowiska w województwie pomorskim w roku 2004, 2005, 2007, 2008

Sie ć lokalna

Badania wód podziemnych w sieciach lokalnych s ą realizowane w rejonie składowisk odpadów, stacji paliw, zakładów przemysłowych i uj ęć wody, przez wła ścicieli tych obiektów. Rozporz ądzenie Min. Środowiska z dn. 09.12.2002 r., w sprawie zakresu, czasu, sposobu oraz warunków prowadzenia monitoringu składowisk odpadów (Dz. U. 2002 nr 220 poz. 1858), na zarz ądzaj ącego nakłada obowi ązek monitorowania składowiska. Zarz ądzaj ący jest zobowi ązany prowadzi ć monitoring składowiska zarówno przed rozpocz ęciem eksploatacji, w trakcie, jak i po zako ńczeniu eksploatacji. Monitorowanie powinno obejmowa ć badanie: wielko ści przepływu wód powierzchniowych, składu wód powierzchniowych, obj ęto ści wód odciekowych, składu wód odciekowych, poziomu wód podziemnych, składu wód podziemnych, emisji i składu gazu składowiskowego (zakres bada ń monitoringowych obejmuje st ęŜ enia metanu, dwutlenku w ęgla i tlenu), wielko ści opadu atmosferycznego, struktury i składu odpadów oraz osiadania powierzchni składowiska. Zakres parametrów wska źnikowych oraz cz ęstotliwo ść tych bada ń uzale Ŝniona jest od poszczególnych faz eksploatacji składowiska odpadów. Zarz ądzaj ący jest równie Ŝ zobowi ązany corocznie przesyła ć wyniki monitoringu do WIO Ś. Dla wód powierzchniowych, podziemnych i odciekowych zakres bada ń monitoringowych obejmuje nast ępuj ące wska źniki: odczyn, przewodnictwo, ogólny w ęgiel organiczny, zawarto ść miedzi, cynku, ołowiu, kadmu, chromu sze ściowarto ściowego i rt ęci oraz sum ę wielopier ścieniowych w ęglowodorów aromatycznych. Na terenie powiatu malborskiego znajduje si ę kilka składowisk odpadów, które s ą obj ęte monitoringiem. Szczegółowe dane dotycz ące monitoringu składowisk odpadów zawarte s ą w Planie Gospodarki Odpadami dla Powiatu Malborskiego.

4.4.2. ŹRÓDŁA PRZEOBRA śEŃ WÓD PODZIEMNYCH

Wody podziemne, podobnie jak wody powierzchniowe, stale podlegaj ą antropopresji. Mog ą by ć nara Ŝone na ró Ŝnego rodzaju czynniki degraduj ące wpływające na ich jako ść i zasobno ść . Wśród potencjalnych i rzeczywistych źródeł zanieczyszcze ń wód podziemnych wyst ępuj ących na terenie powiatu mo Ŝna wyliczy ć:

59 ROZDZIAŁ – IV

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego Green Key

- komunalne: składowiska odpadów, tak Ŝe „dzikie wysypiska”, ścieki, oczyszczalnie ścieków, uj ęcia wód podziemnych (mo Ŝliwo ść nieumy ślnego b ądź celowego zanieczyszczenia); - transportowe: stacje paliw, szlaki komunikacyjne (mo Ŝliwo ść przedostawania si ę zwi ązków ropopochodnych, zwi ększony ruch samochodów, wi ększe st ęŜ enia zanieczyszcze ń pochodz ących ze źródeł komunikacyjnych w glebie), zanieczyszczenia przenikaj ące do wód z ci ągów komunikacyjnych i obszarów magazynowo - składowych; - rolnicze: nawozy, pestycydy i środki ochrony ro ślin, mogilniki, gnojownie przy gospodarstwach rolnych, składowanie obornika bez płyt obornikowych, parki maszyn rolniczych du Ŝych gospodarstw rolnych; - atmosferyczne: zwi ązane z emisj ą zanieczyszcze ń do atmosfery i ich opadem. Z pierwszej grupy nale Ŝy wymieni ć składowiska odpadów (funkcjonuj ące i zamkni ęte) zlokalizowane w: Malborku (ul. Tczewska i Ceglana), w Świerkach, w Szale ńcu, w M ątowach Wielkich oraz w Lisewie Malborskim i Tropiszewie. Du Ŝe zagro Ŝenie drugiej grupy stanowi ą wszystkie stacje benzynowe oraz transport materiałów chemicznych drog ą kolejow ą i samochodow ą. Ostatnie dwie wymienione grupy zanieczyszcze ń maj ą charakter wielkoobszarowy. Zanieczyszczenia grupy trzeciej zwi ązane s ą przede wszystkim z rolnictwem. Niewykorzystane w procesach produkcji nawozy oraz środki ochrony ro ślin czy te Ŝ pestycydy infiltruj ą w gł ąb ziemi, stwarzaj ąc istotne źródła zanieczyszczenia przede wszystkim w rejonach zasilania wód podziemnych. Zanieczyszczenia rolnicze objawiaj ą si ę ponadnormatywnymi st ęŜ eniami zwi ązków azotu w wodach podziemnych. Na obszarze śuław charakterystyczne s ą anomalie azotu amonowego. Wysokie st ęŜ enia azotu azotanowego obserwowane s ą głównie w studniach kopanych. Ze wzgl ędu na bardzo powolny przepływ wód podziemnych oraz strefy ich stagnacji, obszar śuław nara Ŝony jest tak Ŝe na zanieczyszczenia migruj ące z powierzchni terenu wraz z wodami opadowymi. Z uwagi na słabe uprzemysłowienie, zanieczyszczenia atmosferyczne maj ą charakter drugorz ędny i s ą zwi ązane z napływem zanieczyszcze ń z innych cz ęś ci województwa oraz województw ościennych. Ponadto, w sytuacjach kl ęsk Ŝywiołowych i powa Ŝnych awarii, mo Ŝe nast ąpi ć zagro Ŝenie spowodowane nast ępuj ącymi czynnikami: - zalanie przez wody powodziowe terenów oczyszczalni ścieków; - awarie komunikacyjne pojazdów przewo Ŝą cych substancje szkodliwe; - awarie w zakładach przemysłowych i wspomnianych stacjach paliw.

Wody czwartorz ędowe, które dominuj ą na terenie powiatu malborskiego, pozbawione naturalnej izolacji, jak ą stanowi ą skały słabo przepuszczalne, są znacznie bardziej nara Ŝone na oddziaływanie ni Ŝ wody trzeciorz ędowe. Du Ŝe zawarto ści substancji organicznej, powoduj ącej wytworzenie warunków redukcyjnych w środowisku wód podziemnych, wpływaj ą mi ędzy innymi na wysokie st ęŜ enia siarczanów, Ŝelaza i manganu. Centralna i południowa cz ęść śuław Wi ślanych to teren tzw. „anomalii fluorkowej”. Na obszarze tym, zarówno w wodach podziemnych utworów kredy, jak i czwartorz ędu notuje si ę ponadnormatywne (ok. 5 mg/dm 3) ilo ści fluoru.

ROZDZIAŁ – IV 60

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego

Ponadto na du Ŝych obszarach śuław, szczególnie w cz ęś ci centralnej i północnej, w przypowierzchniowych utworach czwartorz ędu wody podziemne s ą zasolone. Jest to zasolenie młodoreliktowe zwi ązane z kształtowaniem si ę delty Wisły w holocenie.

4.4.2.1. MIEJSCA POBORU WÓD PODZIEMNYCH JAKO ŹRÓDŁA PRZEOBRA śEŃ

W celu ograniczenia wpływu na zasób i jako ść wód podziemnych wprowadza si ę strefy ochrony wokół uj ęć tych wód. Strefy ochronne wokół poszczególnych uj ęć wody podziemnej ustanawia dyrektor regionalnego zarz ądu gospodarki wodnej, na wniosek i koszt wła ściciela uj ęcia wody, wskazuj ąc zakazy, nakazy, ograniczenia oraz obszary, na których obowi ązuj ą. Konieczno ść ustanowienia stref ochronnych wynika z analizy warunków hydrogeologicznych rejonów uj ęcia. Zadaniem stref ochronnych jest pełne zabezpieczenie terenu uj ęcia oraz obszaru oddziaływania na uj ęcie przed przypadkowym lub umy ślnym zanieczyszczeniem, co mo Ŝe doprowadzi ć do pogorszenia jako ści zasobów wodnych. W celu ochrony uj ęć wód podziemnych i powierzchniowych w drodze post ępowa ń administracyjnych ustanawiane s ą strefy bezpo średniej i po średniej ochrony uj ęć wód. Organem ustanawiaj ącym bezpo średnie strefy jest Starosta, strefy po średnie Dyrektor Regionalnego Zarz ądu Gospodarki Wodnej. Stref ę ochronn ą obejmuj ącą wył ącznie teren ochrony bezpo średniej ustanawia na wniosek i koszt wła ściciela uj ęcia wody organ wła ściwy do wydania pozwolenia wodnoprawnego. Wszystkie eksploatowane w powiecie uj ęcia wody podziemnej posiadaj ą wyznaczoną stref ę bezpo średniej ochrony, niektóre posiadaj ą stref ę ochrony po średniej. W granicach obszaru strefy ochrony bezpo średniej nale Ŝy: - odprowadza ć wody opadowe w sposób uniemo Ŝliwiaj ący przedostawanie si ę ich do urz ądze ń słu Ŝą cych do poboru wody, - zagospodarowa ć teren zieleni ą, - odprowadza ć poza granic ę terenu ochrony bezpo średniej ścieki z urz ądze ń sanitarnych, słu Ŝą cych do u Ŝytku osób zatrudnionych przy obsłudze urz ądze ń słu Ŝą cych do poboru wody, - ograniczy ć do niezb ędnych potrzeb przebywanie osób niezatrudnionych przy obsłudze urz ądze ń słu Ŝą cych do poboru wody.

Na terenach ochrony po średniej mo Ŝe by ć zabronione lub ograniczone wykonywanie robót oraz innych czynno ści powoduj ących zmniejszenie przydatno ści ujmowanej wody lub wydajno ści uj ęcia, a w szczególno ści: - wprowadzenie ścieków do wód lub do ziemi, - rolnicze wykorzystanie ścieków, - przechowywanie lub składowanie odpadów promieniotwórczych, - stosowanie nawozów oraz środków ochrony ro ślin, - budowa autostrad, dróg oraz torów kolejowych, - wykonywanie robót melioracyjnych oraz wykopów ziemnych, - lokalizowanie zakładów przemysłowych oraz ferm chowu lub hodowli zwierz ąt, - lokalizowanie magazynów produktów ropopochodnych oraz innych substancji, a tak Ŝe ruroci ągów do ich transportu,

61 ROZDZIAŁ – IV

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego Green Key

- lokalizowanie składowisk odpadów komunalnych lub przemysłowych, - mycie pojazdów mechanicznych, - urz ądzanie parkingów, obozowisk oraz k ąpielisk, - lokalizowanie nowych uj ęć wody, - lokalizowanie cmentarzy oraz grzebanie zwłok zwierzęcych.

4.5. WODY POWIERZCHNIOWE

4.5.1. RZEKI

Rzeki przepływaj ące przez teren powiatu malborskiego to:

Rzeka Nogat w granicach powiatu ma około 60 km, w poszczególnych gminach jej długo ść wynosi: - gmina Malbork ok. 18,5 km, - gmina Miłoradz – 11,4 km, - miasto i gmina Nowy Staw – 7,3 km, - gmina Stare Pole – 13,74 km, - miasto Malbork – 9,10 km. Głównym źródłem zasilania Nogatu jest poło Ŝona w s ąsiednim powiecie sztumskim zlewnia rzeki Liwy (990,8 km²). Kaskad ę Nogatu tworz ą 4 jazy za śluzami reguluj ące poziom wody w rzece: Biała Góra, Szonowo, Rakowiec i Michałowo. Zlewnie Wisły i Nogatu s ą zasadniczo w cało ści odwadniane grawitacyjnie, cho ć w tej ostatniej odpływ jest sztucznie regulowany przez liczne urz ądzenia hydrotechniczne i kanały. Wszystkie cieki s ą uregulowane, skanalizowane i nie posiadaj ą naturalnych koryt, maja te Ŝ małe spadki. Powoduje to mał ą zdolno ść samooczyszczania si ę wód. Nogat na całej swej długo ści jest skanalizowany i obwałowany. Koryto rzeki jest szerokie i waha si ę od 100 – 300 m. Gł ęboko ści przy średnim stanie wody wynosz ą od 2,30 – 3,00 m. Drug ą znacz ącą rzek ą na terenie powiatu jest rzeka Świ ęta , której długo ść wynosi około 34 km, a na terenie poszczególnych gmin: - gmina Malbork ponad 10,5 km, - gmina Miłoradz – 13,5 km, - miasto i gmina Nowy Staw – 10,3 km, Rzeka Mała Świ ęta – długo ść w poszczególnych gminach: - gmina Miłoradz – 6,5 km, - miasto i gmina Nowy Staw – 3,3 km, - gmina Lichnowy – 8,853 km Rzeka Wisła - długo ść w poszczególnych gminach powiatu: - gmina Miłoradz – 11,4 km, - gmina Lichnowy – 8,85 km.

ROZDZIAŁ – IV 62

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego

Mniejszymi ciekami s ą jeszcze: - Rzeka Tyna Dolna – długo ść w granicy gminy Stare Pole - 10,49 km, - Rzeka Tyna Górna – długo ść w granicy gminy Stare Pole - 9,09 km - Rzeka Tyna Mała – długo ść w granicy gminy Stare Pole - 6,75 km, - Rzeka Fiszewka – długo ść w granicy gminy Stare Pole - 3,6 km.

Kanały na terenie powiatu malborskiego:

Kanał Juranda: Kanał A: - miasto Malbork – 4,5 km, - gmina Malbork – 3,1 km. - gmina Malbork – 0,67 m. Kanał 80 Stara Wisła: Kanał Ulgi: - gmina Lichnowy – 4,28 km, - miasto Malbork – 4,75 km. - gmina Miłoradz – 3,63 km. Kanał Panie ński: Kanał Lichnowska Struga: - gmina Malbork – 8,5 km, - gmina Lichnowy – 7,02 km, - gmina Nowy Staw – 5 km. - gmina Nowy Staw – 5,5 km. Kanał Stary Nogat: Kanał Lisewska Struga: - gmina Stare Pole – 12,94 km. - gmina Lichnowy – 8,56 km. Kanał K - 100: Kanał Linawa: - gmina Malbork – 7,8 km. - gmina Lichnowy – 6,96 km. Kanał Świerkowski: Kanał Pordenowski: - gmina Malbork – 3,2 km, – w gminie Lichnowy – 5,725 km. - gmina Nowy Staw – 9,7 km. Kanał 51 Bor ęty: Kanał D ębi ńska Struga; - w gminie Lichnowy – 4,396 km. - gmina Malbork – 1,4 km, Kanał „A” Bystrze: - gmina Nowy Staw – 1,46 km. – w gminie Miłoradz - 5,713 km. Kanał Lasowicki: Kanał „L” Miłoradz: - gmina Malbork – 5,2 km, - w gminie Miłoradz – 5,553 km. - gmina Nowy Staw – 2 km. Kanał Kaczynos: Kanał Jeziorna Łacha: - w gminie Stare Pole – 6,10 km. - gmina Malbork – 1,1 km, Kanał Leniwy Nogat: - gmina Miłoradz – 10,9 km, - w gminie Stare Pole – 5,0 km. - gmina Lichnowy – 2,9 km. Kanał Z ąbrowski: Struga Kałdowska: - w gminie Stare Pole – 3,92 km. - gmina Malbork – 4,4 km. Kanał Królewo: Doprowadzalnik I: – w gminie Stare Pole - 8,35 km. - gmina Malbork – 5,52 km. Doprowadzalnik II: - gmina Malbork – 2,70 km.

63 ROZDZIAŁ – IV

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego Green Key

4.5.2. JEZIORA

Wykaz głównych zbiorników wodnych na TABELA 43. terenie powiatu malborskiego Nazwa Wielko ść [ha] Gmina Lubstowo I 5,05 Nowy Staw Lubstowo II 2,73 Nowy Staw Półmie ście 3,03 Nowy Staw Mątowy Wielkie 16,68 Miłoradz Mątowy Długie 9,57 Miłoradz Mątowy Małe 3,86 Miłoradz Gnojewo 7,76 Miłoradz Pogorzała Wie ś 1,55 Miłoradz Ptaszek 4,02 Malbork Ząbrowo 1,96 Stare Pole Źródło: www.infoeko.pomorskie.pl/Powiaty/Malborski, POŚ dla Powiatu 2004 r., WIO Ś

4.5.3. SYSTEMY MELIORACYJNE I URZ ĄDZENIA WODNE

Melioracje wodne maj ą na celu regulacj ę stosunków wodnych na u Ŝytkach rolnych. Utrzymywaniem cieków i urz ądze ń podstawowych zajmuje si ę pa ństwo poprzez wła ściwy Zarz ąd Melioracji i Urz ądze ń Wodnych, natomiast urz ądzeniami szczegółowymi wła ściciele nieruchomo ści pod kontrol ą Starostwa Powiatowego. Na terenie powiatu malborskiego działa pi ęć Gminnych Spółek Wodnych zrzeszonych w dwóch Rejonowych Zwi ązkach Spółek Wodnych. Rejonowy Zwi ązek Spółek Wodnych w Malborku z/s w Waplewie Wielkim zasi ęgiem swojej działalno ści obejmuje: Gminn ą Spółk ę Wodn ą w Malborku, GSW w Miłoradzu i GSW w Starym Polu oraz Rejonowy Zwi ązek Spółek Wodnych w Nowym Dworze Gda ńskim, do którego nale Ŝą Gminna Spółka Wodna w Nowym Stawie i GSW w Lichnowach. Ze wzgl ędu na niskie środki finansowe z bud Ŝetu pa ństwa melioracyjne urz ądzenia podstawowe nie s ą utrzymane w odpowiednim stanie. Równie Ŝ urz ądzenia melioracji szczegółowej nale Ŝą ce do wła ścicieli s ą odnawiane w sporadycznych przypadkach. We wszystkich gminach stwierdzono zły stan utrzymania systemów melioracyjnych. Co roku podejmowane s ą jednak działania maj ące na celu konserwacj ę urz ądze ń wodnych.

TABELA 44. Melioracje szczegółowe na terenie powiatu malborskiego Gminy Wyszczególnienie Jednostka m. Nowy Stare Malbork Lichnowy Miłoradz Malbork Staw Pole 7 687 9 383 7 331 7 071 Ogółem 0 b.d. (6 611) (7 009) (2 943,6) (5 957) 6 024 7 361 5 789 ogółem 0 b.d. 6 395 ha (5 181) (5 431,2) (4 873) Zmeliorowane nawadniane 0 0 120 b.d. 0 0 grunty orne

Obszarzmeliorowany 979 zdrenowane 0 1 240 b.d. 757 88 (842)

ROZDZIAŁ – IV 64

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego

Gminy Wyszczególnienie Jednostka m. Nowy Stare Malbork Lichnowy Miłoradz Malbork Staw Pole 1 663 2 022 936 1 282 ogółem 0 b.d. Zmeliorowane (1 430) (1 576,8) (443,6) (1 084) trwałe u Ŝytki nawadniane 0 0 416 b.d. 0 0 zielone 318 zdrenowane 0 98 b.d. - 88 (273) 552 800,6 523,5 475,1 Rowy km 0 b.d. (470,9) (584) (523,5) (398,4) Powierzchnia uŜytków rolnych grunty orne 0 0 0 b.d. - 500 na których urz ądzenia ha 700 wymagaj ą uŜytki 0 0 0 b.d. - 200 odbudowy, zielone modernizacji Źródło: Urz ędy Miast, Gmin – Sprawozdanie RRW-10 – Sprawozdanie ze stanu ilo ściowego oraz utrzymania wód i urz ądze ń melioracji wodnych, stan na 2008 r. (…) – obszar zmeliorowany obj ęty utrzymaniem

4.5.4. ZAGRO śENIE POWODZI Ą

Na obszarze śuław powszechnie wyst ępuje zagro Ŝenie powodziowe. Za obszar zagro Ŝenia powodziowego uwa Ŝa si ę ka Ŝdy obszar znajduj ący si ę w zasi ęgu wielkich wód danej rzeki niezale Ŝnie od tego, czy jest on zalewany, czy te Ŝ chroniony przed zalaniem. Obszar powiatu malborskiego potencjalnie zagro Ŝony jest wodami Nogatu oraz Wisły, cho ć zabezpieczenia od strony Wisły i Nogatu wydaj ą si ę solidne. Na poziom wody w uj ściowych odcinkach Nogatu i Szkarpawy maj ą istotny wpływ spi ętrzenia sztormowe wód Zalewu Wi ślanego, ale zabudowa hydrotechniczna powoduje, Ŝe wpływ ten na obszar powiatu malborskiego ju Ŝ nie si ęga. Do najbardziej zagro Ŝonych terenów nale Ŝy cz ęść depresyjna oraz przydepresyjna delty, w szczególno ści fragment miast: Nowy Staw, Malbork oraz gmin: Lichnowy, Malbork, Nowy Staw (północna i wschodnia cz ęść gminy), Stare Pole (Szaleniec, Złotowo i Kławki i Ząbrowo). Zagro Ŝenia powodziowe gminy Miłoradz pochodz ą od strony rzeki Wisły. Zagro Ŝenie istnieje w okresie spływu wód wiosennych i letnich, szczególnie w sytuacji wysokich stanów wody w Zatoce Gda ńskiej. W okresie podniesionych stanów wody w rzece Wi śle obserwuje si ę liczne przesi ąki pod stop ą wałów szczególnie w miejscowo ści M ątowy Małe. Z danych pochodz ących z PO Ś dla Powiatu z roku 2004 r. wynika, Ŝe wały przeciwpowodziowe zajmuj ą długo ść 66,8 km i chroni ą obszar o powierzchni 32 523 ha. Nale Ŝy pami ęta ć, Ŝe samo ju Ŝ zaniechanie sztucznego odwadniania spowodowa ć musi podtopienie przez wody gruntowe rozległych terenów depresyjnych i przydepresyjnych. Ponadto wyst ępuj ące na obszarze minimalne nachylenia terenu oraz wyst ępowanie obszarów depresyjnych powoduj ą bardzo powolny spływ wód w przypadku zalania terenów. Z tego wzgl ędu zasadnicze znaczenie maj ą nie tylko główne urz ądzenia przeciwpowodziowe (np. wały), ale wszystkie urz ądzenia hydrotechniczne zwi ązane z regulowaniem gospodarki wodnej na terenie powiatu.

65 ROZDZIAŁ – IV

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego Green Key

4.6. STAN ZANIECZYSZCZENIA WÓD POWIERZCHNIOWYCH

Obecnie zakres i cz ęstotliwo ść wykonywanych bada ń ustala si ę zgodnie z rozporz ądzeniami wykonawczymi do ustawy Prawo Wodne: - rozporz ądzenie Min. Środowiska z dn. 04.10.2002 r. w sprawie wymaga ń, jakim powinny odpowiada ć wody śródl ądowe b ędące środowiskiem Ŝycia ryb w warunkach naturalnych (Dz. U. Nr 176, poz. 1455); - rozporz ądzenie Min. Środowiska z dn. 23.12.2002 r. w sprawie kryteriów wyznaczania wód wra Ŝliwych na zanieczyszczenie zwi ązkami azotu ze źródeł rolniczych (Dz. U. Nr 241, poz. 2093); - rozporz ądzenie Min. Środowiska z dn. 27.11.2002 r. w sprawie wymaga ń, jakim powinny odpowiada ć wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludno ści w wod ę przeznaczon ą do spo Ŝycia (Dz. U. Nr 204, poz. 1728); - rozporz ądzenia Min. Środowiska z dn. 20.08.2008 r. w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych i podziemnych (Dz. U. Nr 162, poz. 1008).

Klasyfikacja dla prezentowania stanu wód powierzchniowych przestawia si ę nast ępuj ąco:

TABELA 45. Klasy czysto ści wód powierzchniowych Klasa Charakterystyka wód wody o bardzo dobrej jako ści, spełniaj ą wymagania okre ślone dla wód powierzchniowych klasa wykorzystywanych do zaopatrzenia ludno ści w wod ę do spo Ŝycia (A1), wska źniki biologiczne nie I wskazuj ą na Ŝadne oddziaływania antropogeniczne wody dobrej jako ści, spełniaj ą w odniesieniu do wi ększo ści wska źników wymagania okre ślone dla wód klasa powierzchniowych przeznaczonych do spo Ŝycia (A2), warto ści biologicznych wska źników wskazuj ą II niewielki wpływ oddziaływa ń antropogenicznych wody zadowalaj ącej jako ści, spełniaj ą wymagania okre ślone dla wód powierzchniowych klasa wykorzystywanych do zaopatrzenia ludno ści w wod ę przeznaczon ą do spo Ŝycia (A2), warto ści III biologicznych wska źników jako ści wód wskazuj ą umiarkowany wpływ oddziaływa ń antropogenicznych wody niezadowalaj ącej jako ści, spełniaj ą wymagania okre ślone dla wód powierzchniowych klasa wykorzystywanych do zaopatrzenia ludno ści w wod ę przeznaczon ą do spo Ŝycia (A3), warto ści IV biologicznych wska źników jako ści wody wykazuj ą, na skutek oddziaływa ń antropogenicznych, zmiany ilo ściowe i jako ściowe w populacjach biologicznych wody złej jako ści, nie spełniaj ą wymaga ń dla wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrzenia klasa ludno ści w wod ę przeznaczon ą do spo Ŝycia, warto ści biologicznych wska źników jako ści wody wykazuj ą, V na skutek oddziaływa ń antropogenicznych, zmiany polegaj ące na zaniku wyst ępowania znacznej cz ęś ci populacji biologicznych

Podstaw ą systemu obserwacji i kontroli jako ści wód powierzchniowych s ą: - monitoring diagnostyczny - ogólna ocena stanu cz ęś ci wód (chemicznego i ekologicznego) oraz długoterminowe zmiany tego stanu, dla opracowywania planów gospodarowania wodami w dorzeczu. Monitoring obejmuje szeroki pomiar wska źników chemicznych z elementami biologicznymi, wspomaganymi przez odpowiednie elementy hydromorfologiczne;

ROZDZIAŁ – IV 66

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego

- monitoring operacyjny , stosowany do tych cz ęś ci wód, których stan jest obecnie oceniony jako słaby lub zły, które s ą zagro Ŝone nieosi ągni ęciem dobrego stanu ekologicznego do roku 2015. Jego zadaniem jest dostarczenie informacji niezb ędnej do oceny, czy stosowane w takich cz ęś ciach wód programy naprawcze osi ągaj ą swój cel. Monitoring powinien słu Ŝyć do oceny krótkoterminowych zmian jako ści wód powierzchniowych, a zakres pomiarowy powinien obejmowa ć wska źniki podstawowe oraz specyficzne, dobrane do rodzaju presji; - monitoring badawczy , stosowany do tych cz ęś ci wód, których stan jest słabo rozpoznany, a zakres bada ń nie daje mo Ŝliwo ści jednoznacznej oceny stanu czysto ści wód.

Stan wód powierzchniowych, klasa wód, została okre ślona na podstawie Rozporz ądzenia Min. Ochrony Środowiska z dn. 25.11.1991 r. (Dz. U. Nr 116 poz. 503), według bada ń prowadzonych przez WIO Ś w Gda ńsku do roku 2003 wł ącznie (klasa I - wody przydatne do zaopatrzenia ludno ści, klasa II - wody przydatne do urz ądzania k ąpielisk, klasa III - wody dla potrzeb rolnictwa, non - wody pozaklasowe). Dla bada ń wykonanych w roku 2004 i pó źniej zastosowano klasyfikacj ę 5-cio stopniow ą, klasy I - V według Rozporz ądzenia Min. Środowiska z dn. 11.02.2004 r. (Dz. U. Nr 32 poz. 284), które obowi ązywało do ko ńca roku 2004.

4.6.1. MONITORING JEZIOR

Na terenie powiatu malborskiego nie ma zlokalizowanych zbiorników wodnych, które byłyby badane przez WIO Ś w Gda ńsku w ramach monitoringu wód powierzchniowych, jezior, ze wzgl ędu na ich niewielk ą powierzchni ę i lokalne znaczenie.

4.6.2. MONITORING RZEK

TABELA 46. Jako ść cieków wodnych na terenie powiatu malborskiego Gmina Ostatni Wyniki bada ń Stan Klasyfikacja Rzeka Punkt kontrolny rok BZT ChZT N P sanitarny ogólna - km rzeki bada ń 5 og og Miłoradz Wisła Most Knybawski 2006 4,2 34,4 2,61 0,32 III IV - 903,0 Malbork pow. Malborka 1999 2,0 30,0 2,58 0,2 non non - 46,0 pon. Malborka 1999 4,3 29,5 3,04 0,25 non non - 38,5 pon. Malborka, Nogat Janówka 2004 4,7 28,1 2,16 0,19 IV IV - 38,5 Biała Góra 2005 3,3 25,1 2,43 0,18 IV III - 61,5 pow. Malborka 2005 2,8 23,2 1,97 1,30 III III - 46,0

67 ROZDZIAŁ – IV

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego Green Key

pon. Malborka, Janówka 2005 4,1 32,0 2,19 0,19 III IV - 38,5 pon. Malborka, Nogat Janówka 2006 3,0 40,3 0,90 0,12 IV IV - 38,5 pon. Malborka, Janówka 2008 3,8 b.d. 2,67 0,205 b.d b.d. - 33,5 Malbork Kanał 1999 8,9 42,0 4,11 0,89 non non ujście do Nogatu Juranda - 0,1 2005 15,4 67,7 1,87 0,82 V V Nowy Staw pow. Nowego 2000 2,3 26,1 1,58 0,12 III III Stawu Tuga - 28,5 pon. Nowego Stawu 2000 2,8 26,4 2,05 0,15 III non - 25,5 Nowy Staw Mała Świ ęta ujście do Tugi, 2000 2,2 24,3 1,66 0,12 II non Nowy Staw Nowy Staw Debi ńska ujście do Tugi 2000 6,5 52,8 5,18 0,52 non non Struga w Dębinie Nowy Staw Kanał ujście do Tugi 2000 4,7 37,9 2,41 0,42 II non Świerkowski w Chlebówce Malbork Młynówka Grobelno 2008 3,6 b.d. 9,49 1,658 b.d. b.d. Malborska - 0,0 Źródło: www.infoeko.pomorskie.pl/Powiaty/Malborski, Raporty o stanie środowiska województwa pomorskiego w latach 2004, 2005 i 2006 r.

Zgodnie z danymi pochodz ącymi z roku 2008, opracowanymi na podstawie rozporz ądzenia Min. Środowiska z dn. 20.08.2008 r. w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych i podziemnych, jako ść wód cieków wodnych na terenie powiatu przedstawia si ę nast ępuj ąco:

TABELA 47. Ocena jednolitej cz ęś ci wód rzeki Nogat w 2008 roku elementy stan / Nazwa jednostek stan km fizyko- potencjał stan wód RZGW Zlewnia cz ęś ci wód rzeki biologiczny chemiczne ekologiczny poni Ŝej Nogat 33,5 dobry umiarkowany zły dobrego Młynówka Zlewnia Malborska Gda ńsk Zalewu poni Ŝej (od jeziora 0,0 zły zły zły Wi ślanego dobrego Dabrówka do uj ścia) Źródło: Raport o stanie środowiska województwa pomorskiego w 2008 roku

Zgodnie z danymi WIO Ś z 2008 roku, na trzech punktach pomiarowych na terenie powiatu malborskiego, na rzece Nogat, stwierdzono, Ŝe wody s ą zeutrofizowane (eutrofizacja komunalna, dane pochodz ące z lat 2004 – 2007).

ROZDZIAŁ – IV 68

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego

Ocena przydatno ści wód do bytowania ryb w warunkach naturalnych

Rzek ą przebadan ą w tym zakresie, na terenie powiatu malborskiego była rzeka Nogat oraz Kanał Juranda – badania z roku 2006. W roku 2008 wody rzeki Nogat były przebadane pod tym k ątem w punkcie Janówka. Ogólna ocena wód w zakresie ich bytowania w warunkach naturalnych była negatywna. Pomimo negatywnej oceny jako ści wód w rzece Nogat, w warunkach naturalnych bytuje wiele gatunków ryb. Prowadzona jest na nich gospodarka rybacka przez Polski Zwi ązek W ędkarski.

4.6.3. K ĄPIELISKA

O mo Ŝliwo ści rekreacyjnego wykorzystania wód decyduje ich jako ść , któr ą okre ślaj ą przepisy podane w rozporz ądzeniu Ministra Zdrowia z dn. 16.10.2002 r. w sprawie wymaga ń, jakim powinna odpowiada ć woda w k ąpieliskach (Dz. U. 2002 r. nr 183 poz. 1530) i rozporz ądzeniu Rady Ministrów z dn. 06.05.1997 r. w sprawie okre ślenia warunków bezpiecze ństwa osób przebywaj ących w górach, pływaj ących, k ąpi ących si ę i uprawiaj ących sporty wodne (Dz. U. 1997 r. nr 57 poz. 358). Miejsca zwyczajowo wykorzystywane do kąpieli, pozostaj ące najcz ęś ciej w gestii organów samorz ądowych, charakteryzuj ą si ę nadal zmiennym stanem sanitarno – technicznym. Z jednej strony poprawia si ę zagospodarowanie tych miejsc (powstaj ą pomosty, sanitariaty), z drugiej strony pojawiaj ą si ę kłopoty z utrzymaniem ich we wła ściwym stanie sanitarno – porz ądkowym. W powiecie, PSSE w Malborku przeprowadza badania wody na rzece Nogat, ze wzgl ędu na funkcjonuj ące tam k ąpielisko. Rzeka Nogat została uznana przez Powiatowego Inspektora Sanitarnego za przydatn ą do celów k ąpielowych.

4.7. ŹRÓDŁA I TENDENCJE PRZEOBRA śEŃ WÓD POWIERZCHNIOWYCH

Główne źródła emisji zanieczyszcze ń Źródła zanieczyszcze ń wód podziemnych i powierzchniowych mo Ŝemy podzieli ć na punktowe (np. wyloty ścieków), liniowe (np. drogi – spływ zanieczyszcze ń), obszarowe (np. rolnictwo – nawo Ŝenie, środki ochrony ro ślin). Zgodnie z definicj ą zawart ą w ustawie Prawo wodne, ścieki, to wprowadzane do wód lub do ziemi: - wody zu Ŝyte na cele bytowe lub gospodarcze ( ścieki bytowe, komunalne i przemysłowe) - ciekłe odchody zwierz ęce, z wyj ątkiem gnojówki i gnojowicy, - wody opadowe lub roztopowe, uj ęte w systemy kanalizacyjne, pochodz ące z powierzchni zanieczyszczonych o trwałej nawierzchni, - wody odciekowe ze składowisk odpadów i miejsc ich magazynowania, - wody wykorzystane, odprowadzane z obiektów chowu lub hodowli ryb. Do czynników wpływaj ących na jako ść wód powierzchniowych nale Ŝą tak Ŝe uwarunkowania naturalne, takie jak warunki klimatyczne i hydrologiczne, czy zdolno ść samooczyszczania zbiorników wodnych oraz zanieczyszczenia antropogeniczne.

69 ROZDZIAŁ – IV

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego Green Key

Za zły stan jako ści wód powierzchniowych odpowiedzialne s ą zazwyczaj: niedostateczne wyposa Ŝenie w oczyszczalnie ścieków (brak oczyszczalni, zły stan techniczny, zbyt mała przepustowo ść lub przestarzałe technologie), mechanizacja rolnictwa oraz budowa sieci wodoci ągowych bez równoległego rozwoju kanalizacji. Prowadz ą one do odprowadzania ścieków komunalnych i przemysłowych bezpo średnio do wód oraz do zanieczyszcze ń powierzchniowych, pochodz ących z działalno ści rolniczej. Potencjalne zagro Ŝenie dla stanu wód powierzchniowych stanowi ą wszystkie obszary zurbanizowane. Gromadzenie nieczysto ści w szambach jest niewystarczaj ące z punktu widzenia potrzeb ochrony środowiska. Intensywne nawo Ŝenie gleb i stosowanie środków ochrony ro ślin powoduje przenikanie ich nadmiaru do wód powoduj ąc wzrost Ŝyzno ści i zaawansowan ą eutrofizacj ę.

Zanieczyszczenie wód Wisły pochodzi głównie spoza terenu powiatu malborskiego. Wzrost zanieczyszczenia w rejonie Mostu Knibawskiego wskazuje te Ŝ na znacz ący udział ścieków pochodz ących z Tczewa. Źródłem zanieczyszcze ń Nogatu na tym odcinku jest dopływ zanieczyszczonych wód Liwy (poza powiatem).

Podmiotami, które wpływaj ą na jako ść wód powierzchniowych s ą niew ątpliwie oczyszczalnie ścieków, które odprowadzaj ą oczyszczone ścieki do cieków lub kanałów: - Przedsi ębiorstwo „Nogat” Kałdowo Wie ś -oczyszczalnia ścieków w gminie Malbork, - Oczyszczalnie ścieków w gminie Stare Pole, - Oczyszczalnia ścieków w Miłoradzu, - Oczyszczalnia ścieków w Lipince, gmina Nowy Staw. Wa Ŝnym zbiornikiem jest, poło Ŝone ju Ŝ poza miastem i powiatem malborskim, Jez. Dąbrówka. Zła jako ść jego wód ma decyduj ący wpływ na wody Kanału Juranda i Kanału Ulgi przepływaj ących nast ępnie przez Malbork i wpadaj ących do Nogatu.

4.8. KLIMAT

Pod wzgl ędem klimatycznym, powiat malborski poło Ŝony jest w strefie klimatu umiarkowanego, przej ściowego od klimatu oceanicznego Europy Zachodniej do kontynentalnego Azji oraz Europy Wschodniej. Według klasyfikacji Gumi ńskiego rejon ten, pod wzgl ędem rolniczo – klimatycznym, zaliczany jest do okr ęgu bałtyckiego. Pod wzgl ędem klimatycznym teren powiatu wykazuje cechy charakterystyczne dla pobrze Ŝa Bałtyku, w szczególno ści stosunkowo łagodn ą zim ę, chłodn ą wiosn ę i niezbyt upalne lato, dług ą i relatywnie ciepł ą jesie ń, do ść cz ęste silne wiatry oraz relatywnie niskie opady w stosunku do s ąsiednich jednostek pojeziernych. Przewa Ŝa generalnie cyrkulacja zachodnia, tote Ŝ widoczne jest zjawisko cienia opadowego wysoczyzn pojezierza i pobrze Ŝa Kaszubskiego, ale cz ęste s ą te Ŝ wiatry z południa i południowego zachodu. Generalnie w stosunku do obszarów otaczaj ących klimat jest cieplejszy, zarówno latem jak i zim ą. Mo Ŝna go uzna ć za relatywnie korzystny zarówno w kategoriach klimatu odczuwalnego, jak i agroklimatu. Klimat lokalny na śuławach modyfikowany jest przez wylesienie i płytkie zaleganie wód gruntowych oraz bogactwo sieci hydrograficznej. Podniesiona wilgotno ść powietrza zwi ększa bezwładno ść termiczn ą i cz ęstotliwo ść wyst ępowania mgieł.

ROZDZIAŁ – IV 70

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego

Obszarowo powiat malborski poło Ŝony jest w rejonie rolniczo - klimatycznym dzielnicy gda ńskiej, odznaczaj ącym si ę cechami klimatu morskiego wykazuj ącego najmniejsze amplitudy średnich temperatur rocznych. Okres zimowy z reguły ma przebieg łagodny, niemniej przymrozki notowane s ą nawet w miesi ącu czerwcu. Równinny teren śuław sprawia, Ŝe zasi ęg łagodz ącego wpływu Bałtyku jest tutaj wi ększy ni Ŝ na wzniesieniach morenowych pozostałej cz ęś ci powiatu. Średnia temperatura wynosi: średnia roczna 7,8 oC, a średnia za okres wegetacji 14,8 oC. Jednym z podstawowych czynników klimatycznych, od którego zale Ŝy wegetacja s ą opady atmosferyczne. Średnie wieloletnie sumy opadów rocznych wynosz ą 503,4 mm, a średnie sumy opadów za okres wegetacji wynosz ą 328,4 mm.

4.8.1. POWIETRZE ATMOSFERYCZNE

4.8.1.1. STAN CZYSTO ŚCI POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO

Ocen ę stanu aerosanitarnego za 2008 rok wykonano poprzez porównanie uzyskanych wyników pomiarów ze stacji pomiarowych z dopuszczalnymi i docelowymi poziomami zanieczyszcze ń, okre ślonymi przez Min. Środowiska w rozporz ądzeniu z dn. 03.03.2008 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. Nr 47 poz.281). Celem monitoringu powietrza atmosferycznego jest sporz ądzenie ocen 5-letnich i ocen rocznych. Ocen dokonuje si ę odr ębnie ze wzgl ędu na ochron ę zdrowia ludzi i odr ębnie ze wzgl ędu na ochron ę ro ślin. Oceny roczne polegaj ą na klasyfikacji stref ze wzgl ędu na porównanie wyników pomiarów prowadzonych w poszczególnych strefach z poziomami dopuszczalnymi. W przypadku zaliczenia strefy w wyniku oceny rocznej do klasy C dla zanieczyszcze ń, dla których obowi ązuj ą poziomy dopuszczalne lub docelowe, sejmik województwa zobowi ązany jest w drodze rozporz ądzenia do okre ślenia programów ochrony powietrza dla tych stref. Powiat malborski znajduje si ę w zasi ęgu strefy malborsko – sztumskiej (kod PL.22.07.z.03). Obejmuje ona nast ępuj ące powiaty: nowodworski, malborski, sztumski. Do roku 2006 powiat malborski znajdował si ę w strefie malborskiej, która obejmowała jedynie omawiany powiat. Poni Ŝej przedstawiona została roczna ocena jako ści powietrza atmosferycznego w tej strefie (2008 r.). Pod poj ęciem strefy kryj ą si ę aglomeracje o liczbie mieszka ńców wi ększej ni Ŝ 250 tysi ęcy oraz obszary jednego lub wi ęcej powiatów poło Ŝonych na obszarze tego samego województwa, niewchodz ących w skład aglomeracji. Strefa malborsko – sztumska obejmuje obszar 1 897 km 2 i w jej zasi ęgu mieszka 141 147 ludzi.

Wynikiem oceny dla wszystkich substancji podlegaj ących ocenie jest zaliczenie strefy do jednej z poni Ŝej wymienionych klas: • klasa A - st ęŜ enia zanieczyszcze ń na terenie strefy nie przekraczaj ą poziomów dopuszczalnych, poziomów docelowych, poziomów celów długoterminowych; • klasa B - st ęŜ enia zanieczyszcze ń na terenie strefy przekraczaj ą poziomy dopuszczalne, lecz nie przekraczaj ą poziomów dopuszczalnych powi ększonych o margines tolerancji;

71 ROZDZIAŁ – IV

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego Green Key

• klasa C - st ęŜ enia zanieczyszcze ń na terenie strefy przekraczaj ą poziomy dopuszczalne powi ększone o margines tolerancji, a w przypadku, gdy margines tolerancji nie jest okre ślony – poziomy dopuszczalne, poziomy docelowe, poziomy celów długoterminowych.

Klasyfikacja stref dokonana w wyniku rocznej oceny za rok 2008 TABELA 48. wraz z porównaniem z klasyfikacjami za lata 2005 – 2007 Klasa strefy ze wzgl ędu na: Ochron ę zdrowia Ochron ę ro ślin Klasa Klasa Aglomeracja ogólna ogólna Strefa

6 2 2 2 2 H )piren 6 α 2007 2008 2007 2008 NO NO PM10 Pb C 2005 SO 2005 2006 SO 2006 Kadm Nikiel Ozon CO arsen Benzo ( Strefa malborsko - A A A A A A A A A A - A A A A A - A A sztumska Źródło: Raporty o stanie środowiska w województwie pomorskim w latach 2005, 2006, 2007, 2008 r.

Według danych z 2008 r. obszar strefy malborsko - sztumskiej został zaklasyfikowany w klasie A. Oznacza to, Ŝe wszystkie badane wska źniki nie wykazywały przekrocze ń normy (zarówno ze wzgl ędu na ochron ę zdrowia, jak i ro ślin). Niekorzystny jest jednak fakt, Ŝe strefa ta, oraz bezpo średnio równie Ŝ powiat malborski, graniczy ze stref ą kwidzy ńsko – tczewsk ą, która została zaklasyfikowana do strefy C, w 2007 roku (ze wzgl ędu na przekroczenia PM-10). W 2008 roku stref ę t ę zaklasyfikowano natomiast do klasy A. Istnieje jednak zagro Ŝenie przedostawania si ę zanieczyszcze ń z innych terenów.

Na terenie powiatu malborskiego zlokalizowane s ą punkty monitoringu powietrza. S ą to punkty na nast ępuj ących ulicach: ul. Konopnickiej i Mickiewicza w Malborku. Ponadto punkt monitoringowy znajduje si ę w mie ście Nowy Staw, ul. Obro ńców Westerplatte .

Średnioroczne st ęŜ enia dwutlenku siarki na terenie strefy TABELA 49. malborsko – sztumskiej Rodzaj Średnia roczna [ ug/m 3] Strefa Stacja pomiaru 2004 2005 2006 2007 200 8 Malbork manualny 1 1 0,7 1,2 0,6 ul. Konopnickiej Strefa malborsko – Nowy Staw b.d. b.d. 12,9 5,8 8,2 sztumska Malbork pasywny b.d. b.d. 7,5 4,2 6,9 ul. Mickiewicza Źródło: Raport o stanie środowiska w województwie pomorskim w roku 2005, 2006, 2007, 2008 r.

ROZDZIAŁ – IV 72

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego

Średnioroczne st ęŜ enia dwutlenku azotu na terenie strefy TABELA 50. malborsko – sztumskiej Rodzaj Średnia roczna [ ug/m 3] Strefa Stacja pomiaru 2004 2005 2006 2007 2008 Malbork manualny 27 16 16,5 19,3 17,1 ul. Konopnickiej Strefa malborsko Nowy Staw b.d. b.d. 18,4 12,8 13,8 – sztumska Malbork pasywny b.d. b.d. 23,5 18,9 18,7 ul. Mickiewicza Źródło: Raport o stanie środowiska w województwie pomorskim w roku 2005, 2006, 2007, 2008 r.

Średnioroczne st ęŜ enia pyłu zawieszonego PM-10 na TABELA 51. terenie strefy malborsko – sztumskiej Rodzaj Średnia roczna [ ug/m 3] Strefa Stacja pomiaru 2004 2005 2006 2007 2008

Strefa malborsko - Malbork reflektomierz 9 6 3,0 b.d. 4,4 sztumska

Źródło: Raport o stanie środowiska w województwie pomorskim w roku 2005, 2006, 2007, 2008 r.

Średnioroczne st ęŜ enia benzenu na terenie strefy TABELA 52. malborsko – sztumskiej Rodzaj Średnia roczna [ ug/m 3] Strefa Stacja pomiaru 2004 2005 2006 2007 2008 Strefa malborsko - Nowy Staw b.d. b.d. 2,2 2,7 2,3 pasywny sztumska Malbork b.d. b.d. 2,6 2,8 2,2 Źródło: Raport o stanie środowiska w województwie pomorskim w roku 2005, 2006, 2007, 2008 r.

4.8.1.2. ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZE Ń POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO

Na obszarze analizowanego powiatu źródłami zanieczyszcze ń do powietrza s ą: - zakłady przemysłowe, lokalne kotłownie i paleniska domowe b ędące źródłami punktowymi, - transport (drogi komunikacyjne) tworz ące tzw. źródła liniowe emisji, - tereny rolnicze, fermy i gospodarstwa rolne, składowiska odpadów nale Ŝą ce do źródeł powierzchniowych ( źródła emisji niezorganizowanej).

Na terenie powiatu malborskiego zostało wydanych 10 pozwole ń na emisj ę gazów i pyłów dla zakładów. Zestawienie tych zakładów oraz dopuszczalne emisje zanieczyszcze ń w zakładach działaj ących na terenie powiatu, okre ślone w pozwoleniach na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza zostały przedstawione w zał ączniku nr 2 do PO Ś dla Powiatu Malborskiego.

Podstawowy wpływ na zanieczyszczenie powietrza na terenie powiatu malborskiego maj ą substancje emitowane z emitorów o niskiej wysoko ści (do 40 m), czyli pochodz ące z tzw. emisji niskiej. Wi ększo ść gospodarstw domowych opalanych jest w ęglem, a tak Ŝe

73 ROZDZIAŁ – IV

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego Green Key

cz ęsto spalane s ą ró Ŝnego rodzaju „paliwa zast ępcze” (butelki i opakowania z mas plastycznych, guma, papier zafoliowany, itp.). Szczególnie dotyczy to okresu jesiennego, kiedy temperatura powietrza jest na tyle wysoka, Ŝe mo Ŝna ogrza ć pomieszczenie mniej kalorycznymi, zast ępczymi paliwami. Lokalne kotłownie oraz indywidualne źródła ciepła na paliwo stałe, cz ęsto wykazuj ą nisk ą sprawno ść oraz charakteryzuj ą si ę wysokim poziomem emisji zanieczyszcze ń do atmosfery (wysokie poziomy zapylenia i zasiarczenia w ęgla niskiej jako ści, toksyczne substancje). Mniejszym problemem z punktu widzenia lokalnych parametrów czysto ści powietrza jest niska emisja na terenach zabudowy luźnej, gdy Ŝ istniej ą tam lepsze warunki przewietrzania i depozycji zanieczyszcze ń. Wa Ŝnym czynnikiem zanieczyszczaj ących powietrze w powiecie jest równie Ŝ rozwój komunikacji samochodowej, a wraz z ni ą ci ągła emisja dwutlenku w ęgla, tlenku azotu, węglowodorów, zwi ązków ołowiu. Ponadto wyst ępuje tzw. emisja wtórna, pochodz ąca ze złej jako ści nawierzchni ulic i placów, niedostatecznego zabezpieczenia transportu szkodliwych materiałów. Na terenie powiatu malborskiego znajduj ą si ę równie Ŝ innego rodzaju emitory zanieczyszcze ń powietrza, które wytwarzaj ą gazy złowonne, odory. Do źródeł odorów na terenie powiatu zaliczy ć nale Ŝy: - oczyszczalnie ścieków, komunalne i zakładowe (odory, przy niesprzyjających warunkach atmosferycznych, mog ą rozprzestrzenia ć si ę na du Ŝe odległo ści), - źródła emisji gazów z indywidualnych palenisk domowych (spalanie tworzyw sztucznych, gumy, opon) - odory z miasta Malbork, w okresie pracy cukrowni, w okresie kampanii. Stan czysto ści powietrza na terenie powiatu malborskiego spowodowany jest głównie emisj ą zanieczyszcze ń ze źródeł znajduj ących si ę na tym terenie jednak nale Ŝy bra ć pod uwag ę tak Ŝe zanieczyszczenia pochodz ące z terenów s ąsiednich. Zanieczyszczenia „obce” pochodz ą przede wszystkim ze strony południowo - zachodniej i zachodniej tj. z kierunku Tczewa oraz z południowej tj. z kierunku Sztumu.

4.8.2. KLIMAT AKUSTYCZNY

Post ępuj ąca urbanizacja i rozwój komunikacji drogowej powoduj ą, Ŝe z ka Ŝdym dniem zwi ększaj ą si ę uci ąŜ liwo ści wynikaj ące ze stałego narastania hałasu, szczególnie w wi ększych miejscowo ściach. Maj ą one wpływ na stan psychiczny i zdrowie człowieka. Zagro Ŝenie hałasem i wibracjami charakteryzuje si ę mnogo ści ą źródeł i powszechno ści ą wyst ępowania. Najbardziej uci ąŜ liwymi emitorami hałasu i wibracji, maj ącymi zasadniczy wpływ na klimat akustyczny środowiska, s ą: trasy komunikacyjne (pojazdy samochodowe, motocykle, ci ągniki, poci ągi), zakłady przemysłowe oraz place budowy na skutek stosowania hała śliwych i wibracyjnych technologii oraz maszyn i urządze ń oraz miejsca publiczne takie jak: centra handlowe, deptaki, skwery oraz inne miejsca zbiorowego nagromadzenia ludno ści. Zakłady przemysłowe i warsztaty usługowe s ą źródłami hałasu o ograniczonym zasi ęgu oddziaływania, wpływaj ą one na klimat akustyczny, jednak Ŝe wpływ ten ma charakter lokalny. Takie stacjonarne źródła hałasu mog ą jednak powodowa ć uci ąŜ liwo ści dla osób zamieszkuj ących w ich najbli Ŝszym s ąsiedztwie.

ROZDZIAŁ – IV 74

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego

Rozpoznania stanu klimatu akustycznego środowiska i jego oceny dokonuje si ę w ramach pa ństwowego monitoringu środowiska. Dopuszczalne warto ści poziomu hałasu okre śla Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dn. 14.06.2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. 2007 r. nr 120 poz. 826). Monitoring zagro Ŝenia hałasem prowadzony był jedynie w mie ście Malbork. Wyników bada ń nie mo Ŝna uzna ć za reprezentatywne dla całego powiatu, poniewa Ŝ Malbork, w porównaniu z innymi miejscowo ściami jest o wiele wi ększ ą jednostk ą terytorialn ą. Ponadto uzyskane wyniki w Ŝaden sposób nie odzwierciedlaj ą emisji hałasu na terenach wiejskich powiatu. W roku 2007, na terenie miasta Malborka, WIO Ś w Gda ńsku wykonał pomiary hałasu komunikacyjnego w 5 punktach pomiarowych: - Wojska Polskiego / Andersa, - Mickiewicza 37, - Batorego / Sprzymierzonych 23, - Wałowa 14, - Armii Krajowej 92. Uzyskane wyniki, jako średnia ze wszystkich czterech serii pomiarowych, przedstawiono na wykresie poni Ŝej.

Wykres 5. Wyniki pomiarów hałasu komunikacyjnego na terenie miasta Malborka w 2007 roku Źródło: Raport o stanie środowiska w województwie pomorskim w 2007 roku

Przy ulicy Armii Krajowej 92 hałas komunikacyjny powodował bardzo du Ŝą uci ąŜ liwo ść . Na taki poziom hałasu wpływ miał, w głównej mierze, ruch pojazdów ci ęŜ arowych. Najwy Ŝsze nat ęŜ enie ruchu wyst ępowało na ul. Wojska Polskiego, która jest główn ą ulic ą przelotow ą miasta Malborka i le Ŝy w ci ągu drogi krajowej nr 22/50. Ponadto, okre ślono udział pojazdów ci ęŜ kich w ogólnym strumieniu pojazdów. Najwy Ŝsz ą warto ść zanotowano przy ul. Armii Krajowej i Wojska Polskiego.

75 ROZDZIAŁ – IV

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego Green Key

Wykres. 6. Ilo ść pojazdów zarejestrowanych na poszczególnych punktach pomiarowych w mie ście Malbork Źródło: Raport o stanie środowiska w województwie pomorskim w 2007 roku

Du Ŝo wi ększe znaczenie ma zatem hałas komunikacyjny. Dla hałasów drogowych i kolejowych dopuszczalne warto ści poziomów hałasu wynosz ą w porze dziennej – w zale Ŝno ści od funkcji terenu – od 50 do 65 dB, w porze nocnej 45 – 55 dB. Źródłami tego rodzaju hałasu są przede wszystkim źródła liniowe zwi ązane z komunikacj ą drogow ą i kolejow ą. Na terenie powiatu hałas komunikacyjny kształtowany jest przede wszystkim przez: - linie kolejowe, - droga krajowa nr 55 i 22, - droga wojewódzka nr 515. Ludno ść mieszkaj ąca wzdłu Ŝ tych dróg jest nara Ŝona na ponadnormatywn ą emisj ę hałasu. Teren powiatu jest równie Ŝ zagro Ŝony hałasem lotniczym, który zwi ązany jest z funkcjonowaniem lotniska wojskowego na terenie gminy Stare Pole. Wyznaczona została strefa ograniczonego u Ŝytkowania, obejmuj ąca fragment miasta i gminy Malbork oraz ponad połow ę terenów gminy Stare Pole, w tym cał ą miejscowo ść gminn ą (Rozporz ądzenie nr 9/2003 Wojewody Pomorskiego z dn. 15.05.2003 r.; Dz. Urz. Woj. Pom. nr 74, poz. 1181). W strefie tej zakazano budowy nowych oraz rozbudowy i nadbudowy wszelkiej zabudowy mieszkaniowej, obiektów o światy, słu Ŝby zdrowia, opieki społecznej i socjalnej i innych obiektów zwi ązanych z wielogodzinnym pobytem dzieci i młodzie Ŝy oraz obiektów mog ących zwi ększy ć poziom hałasu w środowisku. Istniej ące budynki maj ą zapewni ć odpowiedni ą ochron ę przebywaj ących w nich osób (przede wszystkim przez zapewnienie odpowiedniej stolarki okiennej). Hałas produkcyjny ma charakter lokalny i jest zawsze zwi ązany z prowadzon ą działalno ści ą gospodarcz ą. Najwa Ŝniejszym źródłem hałasu przemysłowego na terenie powiatu jest zlokalizowana na tym terenie Cukrownia. Poziom emitowanego hałasu przez przedsi ębiorstwo przekracza dopuszczalne normy (kontrola WIO Ś), w zwi ązku z czym planowane jest w roku 2011 wybudowanie ekranów d źwi ękochłonnych wzdłu Ŝ ul. Chrobrego w Malborku. Wi ększo ść źródeł hałasu w strefach przemysłowych znajduje si ę wewn ątrz budynków, dlatego te Ŝ do środowiska przedostaje si ę w sposób nieznacz ący. Na terenie powiatu malborskiego zostały wydane nast ępuj ące decyzje okre ślaj ące dopuszczaln ą emisj ę hałasu:

ROZDZIAŁ – IV 76

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego

TABELA 53. Wykaz podmiotów posiadaj ących pozwolenie na emisj ę hałasu Nr decyzji, data Dopuszczalny poziom Podmiot odpowiedzialny Uwagi wydania hałasu Krajowa Spółka Cukrowa S.A. w Toruniu 00 00 OS 7680/1/05/06-25 W godz. 6 – 22 – 55 dB Oddział „Cukrownia Malbork” 00 00 - z dnia 21.09.06 r. W godz. 22 – 6 – 45 dB ul. Reymonta 16/17 82 - 200 Malbork KREX Sp. z o.o. 17 - 100 Bielsk Podlaski 00 00 Decyzja ŚR.IV.IG/6611-3/07 ul. Kleszczewska 84A – W godz. 6 – 22 – 55 dB 00 00 Wojewody z dnia 24.10.2007 Obiekt terminal Przeładunkowo – W godz. 22 – 6 – 45 dB Pomorskiego Produkcyjny w Starym Polu – Bocznica PKP Źródło: Starostwo Powiatowe w Malborku

4.8.3. PROMIENIOWANIE NIEJONIZUJ ĄCE

W środowisku przyrodniczym istniej ą pola elektromagnetyczne naturalne, których wyst ępowanie nie jest zwi ązane z działalno ści ą człowieka oraz pola b ędące efektem tej działalno ści (sztuczne, antropogeniczne). Do naturalnych źródeł pola elektromagnetycznego nale Ŝy pole magnetyczne Ziemi i pola zwi ązane ze zjawiskami zachodz ącymi w atmosferze Ziemi. Ci ągły wzrost stosowanych urz ądze ń, które tak Ŝe wytwarzaj ą elektromagnetyczne promieniowanie niejonizuj ące ma równie Ŝ ujemny wpływ na środowisko i zdrowie człowieka. Głównymi rodzajami źródeł sztucznych pól elektromagnetycznych wyst ępuj ących w środowisku s ą linie elektromagnetyczne, stacje elektroenergetyczne, obiekty radiokomunikacyjne (tak Ŝe CB), w tym stacje nadawcze radiowe i telewizyjne, stacje bazowe telefonii komórkowych, systemy przekazu informacji, radiolokacyjne i radionawigacyjne, medyczne urz ądzenia diagnostyczne i terapeutyczne oraz urz ądzenia powszechnego uŜytku, takie jak kuchenki mikrofalowe, telefony bezprzewodowe, komputery, odbiorniki telewizyjne itd. Coraz cz ęś ciej zaczyna si ę mówi ć o zanieczyszczaniu środowiska naturalnego promieniowaniem elektromagnetycznym w podobnym aspekcie jak o ska Ŝeniu chemicznym czy zagro Ŝeniu środowiska hałasem. Ustaw ą z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska zostały wdro Ŝone nowe regulacje dotycz ące pól elektromagnetycznych, które ustawa definiuje jako pola elektryczne, magnetyczne oraz elektromagnetyczne o cz ęstotliwo ściach od 0 Hz do 300 GHz. Zgodnie z art. 123 ustawy, oceny poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku i obserwacji jego zmian dokonuje si ę w ramach Pa ństwowego Monitoringu Środowiska, prowadzonego przez wojewódzkie inspektoraty ochrony środowiska. Dopuszczalne poziomy pól elektromagnetycznych w środowisku reguluje rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dn. 30.10.2003 r. (Dz. U. Nr 192 poz. 1883). Z wojewódzkiej, internetowej bazy danych wynika, Ŝe w roku 2008 WIO Ś prowadził badania w Malborku na ul. Głowackiego - ul. Zacisze 11, wzdłuŜ linii 110 kV. W bazie danych WIO Ś nie ma jeszcze dost ępnego raportu o stanie środowiska w województwie za rok 2008, dlatego te Ŝ nie mo Ŝna przedstawi ć wyników tych bada ń. Zgodnie z ustaw ą Prawo Ochrony Środowiska ochrona przed polami elektromagnetycznymi polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu środowiska poprzez:

77 ROZDZIAŁ – IV

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego Green Key

1) utrzymanie poziomów pół elektromagnetycznych poni Ŝej dopuszczalnych lub co najmniej na tych poziomach 2) zmniejszanie poziomów pól elektromagnetycznych co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie s ą one dotrzymane. Wokół źródeł pól elektromagnetycznych tworzy si ę w razie potrzeby obszary ograniczonego u Ŝytkowania. Aby ograniczy ć uci ąŜ liwo ści promieniowania elektromagnetycznego koniecznym jest podejmowanie niezb ędnych działa ń polegaj ących na: analizie wpływu na środowisko nowych obiektów emituj ących promieniowanie elektromagnetyczne (na etapie wydawania decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu i pozwole ń na budow ę) oraz zobowi ązywaniu inwestorów do pomiarów kontrolnych rzeczywistego rozkładu elektromagnetycznego promieniowania niejonizuj ącego w otoczeniu stacji i uwzgl ędniania kierunków radiolinii przy ewentualnym lokalizowaniu nowych obiektów zwi ązanych z przebywaniem ludzi.

4.8.4. POWA śNE AWARIE PRZEMYSŁOWE

Powa Ŝne awarie obejmuj ą skutki dla środowiska powstałe w wyniku awarii przemysłowych i transportowych z udziałem niebezpiecznych substancji chemicznych. Zapobieganie powa Ŝnym awariom w odniesieniu do przemysłu wykorzystuj ącego niebezpieczne substancje chemiczne ma ogromne znaczenie ekonomiczne i decyduje o jego wizerunku i akceptacji w społecze ństwie. W ustawie Prawo ochrony środowiska, okre ślone zostały podstawowe zasady zapobiegania i przeciwdziałania powa Ŝnym awariom przemysłowym, podmioty, których dotycz ą wprowadzone przepisy, oraz ich obowi ązki i zadania, a tak Ŝe główne procedury i dokumenty. Ponadto zapisy dotycz ące powa Ŝnych awarii znajduj ą si ę w ustawie o Inspekcji Ochrony Środowiska z dn. 20.07.1991 r. (tj. Dz. U. 2007 r. Nr 44 poz. 287) oraz w rozporz ądzeniu Ministra Środowiska z dn. 30.12.2002 r. w sprawie powa Ŝnych awarii (Dz. U. 2003 r. Nr 5 poz. 58). Dane zawarte w dokumentach, o których mowa w ustawie, takich jak zgłoszenie zakładu o zwi ększonym ryzyku lub du Ŝym ryzyku, program zapobiegania awariom, raport o bezpiecze ństwie, wewn ętrzny plan operacyjno - ratowniczy, informacje niezb ędne do opracowania zewn ętrznego planu operacyjno - ratowniczego, przedkładane wła ściwym organom Pa ństwowej Stra Ŝy Po Ŝarnej – maj ą by ć rzetelne i odzwierciedla ć stan bezpiecze ństwa w zakładzie. Na szczeblu powiatowym sporz ądzany jest plan zarządzania ryzykiem dla zdarze ń, które maj ą znamiona awarii. Likwidacj ę tych zdarze ń prowadzi Komenda Powiatowa Pa ństwowej Stra Ŝy Po Ŝarnej w Malborku. Na terenie powiatu malborskiego du Ŝe zagro Ŝenie dla środowiska stanowi ą przede wszystkim zakłady produkcyjne i usługowe stosuj ące w procesie technologicznym lub magazynuj ące ró Ŝnorodne zwi ązki chemiczne. S ą to przede wszystkim: – Cukrownia w Malborku – ze wzgl ędu na przechowywanie w du Ŝej ilo ści formaliny i kwasu solnego oraz zagro Ŝenie po Ŝarowe w przypadku złego składowania cukru; – Zakłady Chemiczne „Organika” w Malborku – ze względu na przechowywanie izocynu, który w przypadku po Ŝaru powoduje wydzielanie truj ącego cyjanowodoru; – gazoci ągi wysokiego i średniego ci śnienia – w przypadku ich rozszczelnienia (na terenie powiatu malborskiego przebiegaj ą przez tereny gmin Stare Pole, Malbork i Nowy Staw, stacje redukcyjne s ą w Starym Polu, Nowej Wsi i Nowym Stawie); – stacje paliw;

ROZDZIAŁ – IV 78

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego

- zakłady produkcyjne, przedsi ębiorstwa wodoci ągowe z instalacjami uzdatniania wody. Innym źródłem nadzwyczajnych zagro Ŝeń s ą drogi i szlaki komunikacyjne, po których odbywa si ę przewóz materiałów niebezpiecznych dla środowiska. Transport kolejowy stanowi tak Ŝe powa Ŝne źródło potencjalnego zagro Ŝenia, ze wzgl ędu na mo Ŝliw ą du Ŝą ilo ść transportowanych materiałów niebezpiecznych.

4.9. RO ŚLINNO ŚĆ

Obszar ten poło Ŝony jest w granicy Krainy Bałtyckiej. Według regionalizacji ekoklimatycznej Kraina Bałtycka znajduje si ę w strefie, któr ą cechuj ą subatlantyckie zbiorowiska potencjalnej ro ślinno ści naturalnej wykształconej pod wpływem Morza Bałtyckiego. W lasach dominuje typ siedliskowy lasu wilgotnego, rzadziej – lasu świe Ŝego, jedynie w Lesie Wielbarskim wyst ępuje obok lasu świe Ŝego równie Ŝ las mieszany i bór mieszany. Wyst ępuj ą wielogatunkowe drzewostany li ściaste oraz sosna (cz ęsto wprowadzona sztucznie). W uj ęciu fitosocjologicznym lasy reprezentuj ą zbiorowiska: - łęgu jesionowo - wi ązowego Fraxino - Ulmetum , - łęgu wierzbowo - topolowego Salici – Populetum , - gr ądu subatlantyckiego Stellario - Carpinetum , - rzadziej – łęgu jesionowo - olszowego Circaeo – Alnetum - oraz ich fazy regeneracyjne i degeneracyjne. Do ść licznie wyst ępuj ą zbiorowiska krzewiaste. W strefie nadbrze Ŝnej Wisły i Nogatu w postaci niemal ci ągłego pasa oraz na wyspach wyst ępuj ą zaro śla wiklin nadrzecznych Salicetum trindro - viminalis . Zaro śla wierzbowe wyst ępuj ą równie Ŝ (przewa Ŝnie w postaci kęp) wzdłu Ŝ cieków i kanałów, stanowi ąc inicjaln ą faz ę ł ęgów. We wschodniej cz ęś ci gminy Nowy Staw na terenach podmokłych zakrzewienia wierzbowe wyst ępuj ą w wi ększych skupieniach, reprezentuj ąc łozowisko Salicetum pentandro - cinereae (siedlisko chronione). Do półnaturalnych zbiorowisk zaro ślowych nale Ŝą te Ŝ, wyst ępuj ące najcz ęś ciej na skarpie wysoczyzny na prawym brzegu Nogatu, a tak Ŝe jako zakrzewienia śródpolne i przydro Ŝne w wy Ŝszych cz ęś ciach terenu, zwłaszcza w obr ębie Pojezierza Iławskiego – czy Ŝnie, reprezentuj ące rz ąd Prunetalia . Do naturalnych i półnaturalnych zbiorowisk nale Ŝą zbiorowiska wodne, bagienne oraz łąkowe. Wyst ępuj ą one głównie w dolinie Wisły i Nogatu oraz we wschodniej cz ęś ci gminy Nowy Staw (Półmie ście), a tak Ŝe w gminie Miłoradz, a ponadto – w wi ększo ści cieków i kanałów oraz zbiorników wodnych. MoŜna stwierdzi ć, Ŝe wyst ępuj ą na tym terenie nast ępuj ące typy siedlisk chronionych: - starorzecza i inne naturalne, eutroficzne zbiorniki wodne ( Nymphaeion i Potamogetonion ), - zalewane muliste brzegi rzek ( Bidentetalia tripartiti ), - zmiennowilgotne ł ąki trz ęś licowe Molinion , - mokre ł ąki u Ŝytkowane ekstensywnie (np. Cirsietum rivularis ), - ni Ŝowe ł ąki u Ŝytkowane ekstensywnie ( Arrhenatheretum medioeuropaeum ), - szuwary wielkoturzycowe ( Caricetum ripariae, Cicuto - Caricetum pseudocyperi).

79 ROZDZIAŁ – IV

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego Green Key

W południowej cz ęś ci powiatu, w obr ębie wysoczyzny Pojezierza Iławskiego, na północ od Wielbarka, wyst ępuje obszar suchych łąk i muraw. Jest prawdopodobne, Ŝe w śród nich wyst ępuj ą pionierskie murawy napiaskowe z klasy Sedo - Scleranthetea oraz śródl ądowe murawy napiaskowe ze zwi ązku Koelerion glaucae (jedne i drugie stanowi ą siedliska chronione). Te ostatnie stanowi ą te Ŝ cenny biotop dla owadów. Ponadto bogate gatunkowo zbiorowiska o cechach po średnich pomi ędzy świe Ŝymi łąkami, a murawami wyst ępuj ą lokalnie na wałach przeciwpowodziowych.

4.9.1. LASY

Grunty le śne i zadrzewione zajmuj ą na terenie powiatu malborskiego (wg ewidencji powiatu) 1 444 ha, co stanowi 2,92 % powierzchni geodezyjnej powiatu. Lasy zajmuj ą 1 080 ha, co stanowi 2,18 % powierzchni powiatu. Stosunkowo najwi ększy udział lasy maj ą w gminach Stare Pole i Miłoradz. W gminie Miłoradz zwarty kompleks le śny wyst ępuje w widłach Wisły i Nogatu w rejonie wsi M ątowy Małe, w gminie Stare Pole – pomi ędzy miejscowo ściami Kaczynos i Letniki, w gminie Malbork – w jej południowej cz ęś ci, blisko granicy z miastem Malbork (Las Wielbarski). Niewielkie fragmenty lasów wyst ępuj ą te Ŝ w dolinach cieków, przy czym cz ęść z nich klasyfikowana jest nie jako lasy, lecz zadrzewienia.

Wykres 7. Powierzchnia gruntów le śnych i zadrzewionych w poszczególnych gminach powiatu malborskiego (ha)

Lasy pa ństwowe administrowane s ą przez dwa nadle śnictwa: - Elbl ąg (gminy Lichnowy, Nowy Staw, Stare Pole i północna cz ęść gminy Malbork), - Kwidzyn (gmina Miłoradz, miasto Malbork i południowa cz ęść gminy Malbork). Nale Ŝą do Regionalnej Dyrekcji Lasów Pa ństwowych w Gda ńsku. Obok lasów b ędących własno ści ą Skarbu Pa ństwa, w ka Ŝdej gminie wyst ępuj ą lasy prywatne.

ROZDZIAŁ – IV 80

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego

Powierzchnia gruntów le śnych z podziałem na grupy TABELA 54. własno ściowe w powiecie malborskim (2008 rok) Rodzaj własno ści Powierzchnia [ha] Gr unty le śne ogółem 1 143,1 Lasy ogółem 1 108,3 Grunty le śne publiczne ogółem 1 059,5 Grunty le śne publiczne Skarbu Pa ństwa 1 058,5 Grunty le śne publiczne Skarbu Pa ństwa w zarz ądzie Lasów 1 043,5 Pa ństwowych Grunty le śne prywatne 83,6 Źródło: Bank Danych Regionalnych - GUS

4.9.2. FAUNA i KOŁA ŁOWIECKIE

Na terenie powiatu prowadzona jest gospodarka łowiecka, maj ąca na celu ochron ę zwierz ąt łownych poprzez zapewnienie jej odpowiednich warunków bytowych i Ŝywieniowych jak równie Ŝ racjonalne wykorzystanie zasobów zwierzyny łownej na planowane odstrzały. Obwody łowieckie dziel ą si ę na obwody łowieckie le śne i polne. Obwody le śne to takie, w których grunty le śne stanowi ą co najmniej 40 % ogólnej powierzchni obwodu. Obwody łowieckie s ą wydzier Ŝawiane na wniosek Polskiego Zwi ązku Łowieckiego, po zasi ęgni ęciu opinii wójta, burmistrza, prezydenta miasta oraz wła ściwej izby rolniczej. Obwody łowieckie le śne wydzier Ŝawia dyrektor regionalnej dyrekcji Pa ństwowego Gospodarstwa Le śnego Lasy Pa ństwowe, a obwody łowieckie polne – starosta. Na terenie powiatu malborskiego działa 9 kół łowieckich (ich zestawienie znajduje si ę w Zał ączniku nr 3 do PO Ś dla Powiatu Malborskiego).

4.9.3. PRZYRODA CHRONIONA I JEJ ZASOBY

Ustawa z dn. 16.04.2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. 2004 r. Nr 92 poz. 880 z pó źn. zm.) przedstawia poszczególne formy ochrony przyrody, na które składaj ą si ę formy wielkoobszarowe takie jak parki narodowe czy parki krajobrazowe, formy indywidualnej ochrony takie jak pomniki przyrody czy stanowiska dokumentacyjne oraz ochrona gatunkowa ro ślin i zwierz ąt. Ponadto do chronionych elementów środowiska przyrodniczego nale Ŝą : parki podworskie, lasy ochronne, przydro Ŝne szpalery drzew, cmentarze.

4.9.3.1. REZERWAT PRZYRODY

Na terenie powiatu malborskiego jest jeden rezerwat przyrody, na terenie gminy Miłoradz - Las M ątawski. Jest to unikatowy, najwi ększy i relatywnie najlepiej zachowany kompleks le śny, stanowi ący relikt dawnych lasów delty Wisły - śuław Wi ślanych. Zajmuje powierzchni ę 231,78 ha. Obejmuje obszar gminy Miłoradz – 56,89 ha na terenie gminy (pow. malborski) i gminy Sztum (pow. sztumski).

81 ROZDZIAŁ – IV

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego Green Key

Obszar został ustanowiono po raz pierwszy Zarz ądzeniem Min. Le śnictwa i Przemysłu Drzewnego z dn. 10.12.1970 r. (MP z 1971 r. nr 2, poz. 9). Nast ępnie rezerwat został uznany 12.01.2005 r. przez Wojewod ę Pomorskiego (Rozporz ądzenie Wojewody Pomorskiego Nr 2/2005 z dn. 12.01.2005 r. w sprawie uznania za rezerwat przyrody; Dz. Urz. Województwa Pomorskiego Nr 5, Poz. 102).

4.9.3.2. OBSZAR CHRONIONEGO KRAJOBRAZU

Na terenie powiatu malborskiego funkcjonuj ą nast ępuj ące Obszary Chronionego Krajobrazu. Środkowo Ŝuławski Obszar Chronionego Krajobrazu zajmuje obszar o powierzchni 2 513 ha. Jest poło Ŝony na terenie nast ępuj ących gmin: Lichnowy i Miłoradz (pow. malborski) oraz Ostaszewo i Stegna (pow. nowodworski gda ński). W granicach powiatu malborskiego zajmuje 1 390 ha, obejmuje koryto i międzywale Wisły z łąkami, zakrzewieniami nadrzecznymi, licznymi starorzeczami oraz kompleksem le śnym M ątawy (gmina Miłoradz). Obszar wyznaczono 26.04.1985 r. - Uchwał ą Wojewódzkiej Rady Narodowej w Elbl ągu Nr VI/51/85 (Dz. Urz. Województwa Elbl ąskiego z 1985 r., Nr 10, poz. 60). Uchwała została zmieniona Rozporz ądzeniem Nr 5/05 Wojewody Pomorskiego (Dz. Urz. Województwa Pomorskiego Nr 29, poz. 585 z 2005 r.). Drugi OChK to Obszar Chronionego Krajobrazu Rzeki Nogat. Jego ogólna powierzchnia w granicach województwa pomorskiego wynosi 11 578 ha W granicach powiatu malborskiego zajmuje 4 516 ha i obejmuje koryto i mi ędzywale Nogatu z łąkami, zakrzewieniami nadrzecznymi, licznymi starorzeczami i zabagnieniami. Obejmuje on nast ępuj ące gminy: Malbork, Nowy Dwór Gda ński, Nowy Staw, Stare Pole, Sztum. Obszar został wyznaczony przez Wojewódzk ą Rad ę Narodow ą w Elbl ągu uchwał ą nr VI/51/85 (Dz. Urz. Woj. Elbl ąskiego z 1985 r., Nr 10, poz. 60.). Nast ępnie uchwała została zmieniona przez Rozporz ądzenie Nr 5/05 Wojewody Pomorskiego (Dz. Urz. Woj. Pom. z 2005 r., Nr 29, poz. 585.).

4.9.3.3. POMNIKI PRZYRODY

Na terenie powiatu malborskiego ustanowione zostały 72 pomniki przyrody. Ich ewidencja znajduje si ę w Zał ączniku nr 4 do PO Ś dla Powiatu Malborskiego.

4.9.3.4. UśYTKI EKOLOGICZNE

Na terenie powiatu malborskiego zostały zatwierdzone dwa u Ŝytki ekologiczne: - Mopkowy Most – powierzchnia 0,22 ha, znajduj ący si ę w Ko ńczewicach w gminie Miłoradz. Przedmiotem ochrony jest miejsce zimowania nietoperzy w schronach dwóch s ąsiaduj ących przyczółków Mostu Knybawskiego na Wi śle. - Oczko wodne – utworzony w 1997 r., powierzchnia 0,22 ha, poło Ŝone jest w miejscowo ści M ątowy Małe w gminie Miłoradz. Przedmiotem ochrony jest zachowane oczko wodne (dawne starorzecze) z naturaln ą ro ślinno ści ą wodn ą i szuwarow ą.

ROZDZIAŁ – IV 82

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego

4.9.3.5. NATURA 2000

Sie ć obszarów Natura 2000 to spójna funkcjonalnie europejska sie ć ekologiczna, tworzona w celu zachowania rodzajów siedlisk przyrodniczych oraz gatunków wa Ŝnych dla Wspólnoty Europejskiej. Zadaniem sieci jest utrzymanie ró Ŝnorodno ści biologicznej przez ochron ę nie tylko najcenniejszych i najrzadszych elementów przyrody, ale te Ŝ najbardziej typowych, wci ąŜ jeszcze powszechnych układów przyrodniczych charakterystycznych dla regionów biogeograficznych. Sie ć obszarów Natura 2000 obejmuje: - Obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO) to obszary wyznaczane, zgodnie z przepisami prawa Unii Europejskiej, do ochrony populacji dziko wyst ępuj ących ptaków jednego lub wielu gatunków, w których granicach ptaki maj ą korzystne warunki bytowania w ci ągu całego Ŝycia, w dowolnym jego okresie albo stadium rozwoju. - Specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO) to obszary wyznaczane, zgodnie z przepisami prawa Unii Europejskiej, w celu trwałej ochrony siedlisk przyrodniczych lub populacji zagro Ŝonych wygini ęciem gatunków ro ślin lub zwierz ąt lub w celu odtworzenia wła ściwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych lub wła ściwego stanu ochrony tych gatunków. Obszar Natura 2000 mo Ŝe obejmowa ć swym zasi ęgiem cz ęść lub cało ść obszarów i obiektów obj ętych innymi formami przyrody (z wyj ątkiem ochrony gatunkowej ro ślin, zwierz ąt i grzybów). Wyznaczenie obszaru Natura 2000, zmiana jego granic lub likwidacja nast ępuje w drodze rozporz ądzenia ministra wła ściwego do spraw środowiska w porozumieniu z ministrem wła ściwym do spraw rolnictwa, ministrem wła ściwym do spraw rozwoju wsi oraz z ministrem wła ściwym do spraw gospodarki wodnej. Na terenie powiatu malborskiego ustanowiono dwa obszary NATURA 2000. S ą to: - obszar PLH 220033 Dolna Wisła (gmina Miłoradz) Obszar obejmuje odcinek doliny Wisły w jej dolnym biegu, od południowej granicy woj. pomorskiego do mostu na Wi śle, na południe od Tczewa. W granicach ostoi znajduje si ę tak Ŝe obszar wideł Wisły i Nogatu w rejonie Białej Góry. Rzeka płynie korytem w du Ŝym stopniu naturalnym, z namuliskami i łachami piaszczystymi. W dolinie zachowane s ą starorzecza, otoczone mozaik ą zaro śli wierzbowych i lasów łęgowych, a tak Ŝe pól uprawnych i pastwisk. Miejscami zbocza doliny tworz ą wysokie skarpy, na których utrzymuj ą si ę ciepłolubne murawy napiaskowe i gr ądy zboczowe. Obszar w wi ększo ści poło Ŝony na terenie 6 obszarów chronionego krajobrazu: Nadwi śla ńskiego, Gniewskiego, Doliny Kwidzy ńskiej, Białej Góry, Rzeki Nogat, Środkowo Ŝuławskiego. Obejmuje rezerwaty przyrody: Wiosło Du Ŝe, Wiosło Małe, Biała Góra, Las M ątawski. - obszar PLB 040003 Dolina Dolnej Wisły (gmina Miłoradz i Lichnowy) Odcinek doliny Wisły w jej dolnym biegu, od Włocławka do Przegaliny, zachowuj ący naturalny charakter i dynamik ę rzeki swobodnie płyn ącej. Rzeka płynie w du Ŝym stopniu naturalnym korytem, z namuliskami, łachami piaszczystymi i wysepkami, w dolinie zachowane s ą starorzecza i niewielkie torfowiska niskie; brzegi pokryte s ą mozaik ą zaro śli wierzbowych i lasów ł ęgowych, a tak Ŝe pól uprawnych i pastwisk. Miejscami dolin ę Wisły ograniczaj ą wysokie skarpy, na których utrzymuj ą si ę murawy kserotermiczne i gr ądy zboczowe. Wisła przepływa w granicach obszaru przez kilka du Ŝych miast, jak: Toru ń, Bydgoszcz, Grudzi ądz, Tczew. Wyst ępuj ą nast ępuj ące

83 ROZDZIAŁ – IV

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego Green Key

formy ochrony: rezerwat przyrody: Las ł ęgowy nad Nogatem, Ł ęgi na Ostrowiu Panie ńskim, Las M ątawski, Wielka K ępa (Ostromecka), Wiosło Małe, K ępa Bazarowa, Rzeka Drw ęca, oraz Park Krajobrazowy: Dolina Dolnej Wisły i Obszary Chronionego Krajobrazu: Białej Góry, Doliny Kwidzy ńskiej, Gniewski, Nadwi śla ński, Uj ścia Nogatu, Środkowo Ŝuławski, Doliny Drw ęcy Doliny Osy i Gard ęgi, Nizina Ciechoci ńska Rzeki Szkarpawy, śuław Gda ńskich, Strefy Kraw ędziowej Doliny Wisły, Wydm Śródl ądowych, a tak Ŝe u Ŝytki ekologiczne: Mopkowy Most i Parowa.

Ryc. 8. Formy ochrony przyrody wyst ępuj ące na terenie powiatu malborskiego Źródło: www.infoeko.pomorskie.pl/Powiaty/Malborski

V. ZAŁO śENIA PROGRAMOWE

5.1. WPROWADZENIE

We wcze śniejszych rozdziałach przeprowadzono analiz ę stanu środowiska oraz uwarunkowa ń społeczno – gospodarczych na terenie powiatu malborskiego. Szczegółowo omówiono poszczególne elementy środowiska oraz towarzysz ące im zagro Ŝenia. Konsekwencj ą dokonanej analizy i zidentyfikowanych zagro Ŝeń jest podj ęcie działa ń zmierzaj ących do naprawy niekorzystnego stanu środowiska.

ROZDZIAŁ – IV 84

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego

W celu realizacji przyj ętego zało Ŝenia konieczne jest zastosowanie głównych zasad polityki ekologicznej w odniesieniu do poszczególnych elementów środowiska. Wymaga to wyznaczenia: a. celów ekologicznych – cel po osi ągni ęciu którego, ma nast ąpi ć poprawa danego elementu środowiska stanowi ący ostateczny efekt podejmowanych kierunków działa ń (a w ramach kierunków działa ń – zada ń ekologicznych); b. kierunków działa ń – kierunki słu Ŝą ce do osi ągni ęcia wyznaczonych celów ekologicznych; c. zada ń ekologicznych – konkretne przedsi ęwzi ęcia prowadz ące do realizacji wyznaczonych kierunków działa ń w ramach danego celu ekologicznego. Poprzez realizacj ę zada ń ekologicznych mo Ŝna b ędzie osi ągn ąć wymiern ą popraw ę środowiska przyrodniczego, mierzon ą za pomoc ą wska źników środowiskowych (mierników realizacji).

Cele, zadania, limity i okresy ich uzyskania wynikaj ą przede wszystkim z opracowanych i zatwierdzonych dokumentów, takich jak: - Polityka ekologiczna pa ństwa na lata 2009 – 2012, z uwzgl ędnieniem perspektywy do roku 2016; - Program Ochrony Środowiska Województwa Pomorskiego na lata 2007 - 2010 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2011 – 2014, wrzesie ń 2007 r.; - Strategia Rozwoju Województwa Pomorskiego, lipiec 2005 r.; - Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Powiatu Malborskiego na lata 2004 – 2011, Warszawa, 2004 r.; - Strategia Rozwoju Społeczno — Gospodarczego Powiatu Malborskiego 2002 — 2012; Malbork, pa ździernik, 2002 r.

Program Ochrony Środowiska dla powiatu malborskiego oparty, wi ęc został o postanowienia wy Ŝej wymienionych dokumentów oraz o postanowienia wynikaj ące z dokumentów planistycznych, koncepcji i innych opracowa ń lokalnych, z uwzgl ędnieniem wymogów wynikaj ących z obowi ązuj ących przepisów.

5.2. PRIORYTETY EKOLOGICZNE, CELE STRATEGICZNE, KIERUNKI I ZADANIA DO REALIZACJI W RAMACH PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU MALBORSKIEGO

PoniŜej przedstawiono cele i kierunki działa ń dla powiatu malborskiego w odniesieniu do poszczególnych elementów środowiska. Ich realizacja zło Ŝy si ę na wypełnianie zada ń okre ślonych w Polityce Ekologicznej Pa ństwa oraz Programie Ochrony Środowiska Województwa Pomorskiego oraz innych dokumentów strategicznych, co powinno prowadzi ć do zrównowa Ŝonego rozwoju całego obszaru. Osi ągni ęcie okre ślonych celów w ramach wyznaczonych kierunków działa ń, powinno by ć realizowane za pomoc ą konkretnych zada ń ekologicznych, które okre ślono szczegółowo w harmonogramie realizacyjnym Programu Ochrony Środowiska. Wiele z zaproponowanych zada ń w zało Ŝeniu powinno by ć realizowanych przez poszczególne gminy powiatu lub przez jednostki działaj ące na terenie powiatu. Starostwo Powiatowe będzie w nich jednak pełni ć funkcje nadzoru działalno ści, będzie wspiera ć działalno ść w charakterze administracyjnym lub będzie to bezpo średni

85 ROZDZIAŁ – V

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego Green Key

współudział, a jedynie w konkretnych zadaniach b ędzie współfinansowa ć lub finansowa ć zało Ŝone zadania. Proponowany harmonogram powinien nawi ązywa ć do zada ń zapisanych w dokumentach wy Ŝszego szczebla oraz by ć aktualizacj ą i zachowywa ć ci ągło ść w stosunku do dokumentów uchwalonych w poprzednich latach. Nawi ązuj ąc do Polityki Ekologicznej Pa ństwa, powiatowy Program Ochrony Środowiska powinien realizowa ć zawarte w niej nast ępuj ące priorytety ekologiczne: I. Działania systemowe: 1. Uwzgl ędnianie zasad ochrony środowiska w strategiach sektorowych - kryteria rozwoju zrównowa Ŝonego powinny by ć uwzgl ędnione we wszystkich dokumentach strategicznych. Dokumenty te, powinny by ć pododawane strategicznym ocenom oddziaływania na środowisko w celu sprawdzenia, czy rozwi ązania w nich zawarte nie przynios ą zagro Ŝenia dla środowiska teraz i w przyszło ści. 2. Aktywizacja rynku na rzecz ochrony środowiska - tworzenie rozwi ąza ń prawno - ekonomicznych sprzyjaj ących rozwojowi gospodarczemu oraz kontrola przestrzegania prawa przez podmioty działaj ące na rynku. 3. Zarz ądzanie środowiskowe - jak najszersze przyst ępowanie do systemu EMAS, rozpowszechnianie wiedzy w śród społecze ństwa o tym systemie i tworzenie korzy ści ekonomicznych dla firm i instytucji b ędących w systemie. 4. Udział społecze ństwa w działaniach na rzecz ochrony środowiska - podnoszenie świadomo ści ekologicznej społecze ństwa, zgodnie z zasad ą „my śl globalnie, działaj lokalnie”. 5. Rozwój bada ń i post ęp techniczny - zwi ększenie roli placówek badawczych we wdra Ŝaniu ekoinnowacji w przemy śle oraz w produkcji wyrobów przyjaznych dla środowiska oraz doprowadzenie do zadowalaj ącego stanu systemu monitoringu środowiska. 6. Odpowiedzialno ść za szkody w środowisku - stworzenie systemu prewencyjnego, maj ącego na celu zapobieganie szkodom w środowisku i sygnalizuj ącego mo Ŝliwo ść wyst ąpienia szkody. 7. Aspekt ekologiczny w planowaniu przestrzennym - przywrócenie wła ściwej roli planowania przestrzennego, w szczególno ści dotyczy to miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, które powinny by ć podstaw ą lokalizacji nowych inwestycji. II. Ochrona zasobów naturalnych: 1. Ochrona przyrody - zachowanie bogatej ró Ŝnorodno ści biologicznej polskiej przyrody na ró Ŝnych poziomach organizacji: na poziomie wewn ątrzgatunkowym (genetycznym), gatunkowym oraz ponadgatunkowym (ekosystemowym), wraz z umo Ŝliwieniem zrównowa Ŝonego rozwoju gospodarczego kraju, który w sposób niekonfliktowy współistnieje z ró Ŝnorodno ści ą biologiczn ą. 2. Ochrona i zrównowa Ŝony rozwój lasów - racjonalne u Ŝytkowanie zasobów le śnych przez kształtowanie ich wła ściwej struktury gatunkowej i wiekowej, z zachowaniem bogactwa biologicznego, rozwijanie idei trwale zrównowa Ŝonej i wielofunkcyjnej gospodarki le śnej.

ROZDZIAŁ – V 86

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego

3. Racjonalne gospodarowanie zasobami wody - racjonalizacja gospodarowania zasobami wód powierzchniowych i podziemnych, aby uchroni ć gospodark ę narodow ą od deficytów wody i zabezpieczy ć przed skutkami powodzi oraz zwi ększenie samofinansowania gospodarki wodnej (dąŜ enie do maksymalizacji oszcz ędno ści zasobów wodnych na cele przemysłowe i konsumpcyjne, zwi ększenie retencji wodnej, skuteczna ochrona głównych zbiorników wód podziemnych przed zanieczyszczeniem). 4. Ochrona powierzchni ziemi - rozpowszechnianie dobrych praktyk rolnych i le śnych, przeciwdziałanie degradacji terenów rolnych, ł ąkowych i wodno - błotnych przez czynniki antropogenie, zwi ększenie skali rekultywacji gleb zdegradowanych i zdewastowanych, przywracaj ąc im funkcj ę przyrodnicz ą, rekreacyjn ą lub rolnicz ą. 5. Gospodarowanie zasobami geologicznymi - racjonalizacja zaopatrzenia ludno ści oraz sektorów gospodarczych w kopaliny i wod ę z zasobów podziemnych oraz otoczenia ich ochron ą przed ilo ściow ą i jako ściow ą degradacj ą. III. Poprawa jako ści środowiska i bezpiecze ństwa ekologicznego - celem działa ń w obszarze zdrowia środowiskowego jest dalsza poprawa stanu zdrowotnego mieszka ńców w wyniku wspólnych działa ń sektora ochrony środowiska z sektorem zdrowia oraz skuteczny nadzór nad wszystkimi w kraju instalacjami b ędącymi potencjalnymi źródłami awarii przemysłowych powoduj ących zanieczyszczenie środowiska. 1. Jako ść powietrza - dąŜ enie do spełnienia zobowi ąza ń wynikaj ących z Traktatu Akcesyjnego oraz z dwóch dyrektyw unijnych: Dyrektywy LCP i CAFE. 2. Ochrona wód - utrzymanie lub osi ągni ęcie dobrego stanu wszystkich wód, w tym równie Ŝ zachowanie i przywracanie ci ągło ści ekologicznej cieków. 3. Oddziaływania hałasu i pól elektromagnetycznych - dokonanie wiarygodnej oceny nara Ŝania społecze ństwa na ponadnormatywny hałas i pola elektromagnetyczne i podj ęcie kroków do zmniejszenia tego zagro Ŝenia tam, gdzie jest ono najwi ększe. 4. Substancje chemiczne w środowisku - stworzenie efektywnego systemu nadzoru nad substancjami chemicznymi dopuszczonymi na rynek, zgodnego z zasadami Rozporz ądzenia REACH.

Ponadto zgodnie ze strategicznymi dokumentami wojewódzkimi oraz z powiatowym Programem Ochrony Środowiska z 2004 roku, w zaktualizowanym powiatowym harmonogramie zada ń do realizacji w zakresie ochrony środowiska powinny znale źć si ę zagadnienia omówione poni Ŝej.

5.2.1. GOSPODARKA WODNO – ŚCIEKOWA

Rozwój infrastruktury wodno – ściekowej prowadzi do polepszenia standardu Ŝycia mieszka ńców powiatu. Niemniej jednak wprowadzanie takiej infrastruktury do środowiska prowadzi ć mo Ŝe do jego dewastacji i zubo Ŝenia. Dodatkowo nieprawidłowo prowadzona gospodarka ściekowa mo Ŝe sta ć si ę źródłem powa Ŝnych lokalnych zagro Ŝeń środowiska przyrodniczego.

87 ROZDZIAŁ – V

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego Green Key

Uwzgl ędniaj ąc konieczno ść ochrony zasobów przyrodniczych oraz zagro Ŝenia wynikaj ące z nieprawidłowej gospodarki wodno – ściekowej okre ślono cel ekologiczny: modernizacja i rozbudowa infrastruktury wodno – ściekowej dla zapewnienia lepszej ochrony środowiska oraz poprawy warunków Ŝycia mieszka ńców. Dla osi ągni ęcia w/w celu, okre ślono ogólne zadania dotycz ące nast ępuj ących zagadnie ń: - modernizacja oczyszczalni ścieków z równoczesn ą rozbudow ą systemów kanalizacji sanitarnej i deszczowej, – rozbudowa i modernizacja infrastruktury wodoci ągowej, – modernizacja uj ęć wody i poprawa uzdatniania wody pitnej, - modernizacja i rozbudowa podczyszczalni i oczyszczalni ścieków przemysłowych i / lub modernizacja technologii produkcji w niektórych dziedzinach wytwarzania w celu ograniczenia zrzutu substancji niebezpiecznych, - świadoma budowa oczyszczalni przydomowych oraz kontrola stanu technicznego tych oczyszczalni oraz zbiorników bezodpływowych.

5.2.2. ZASOBY PRZYRODNICZE

Ochrona zasobów przyrody ma prowadzi ć do zachowania istniej ącego stanu (ró Ŝnorodno ści gatunkowej) oraz prawidłowego wykorzystania jej zasobów, jak równie Ŝ przywracania do stanu wła ściwego. Tak podj ęty cel ochrony stworzy warunki do jak najlepszego rozwoju poszczególnych elementów przyrodniczych, co w wymiernym skutku spowoduje wzrost atrakcyjno ści powiatu. Uwzgl ędniaj ąc konieczno ść ochrony zasobów przyrodniczych okre ślono cel ekologiczny: zachowanie, wła ściwe wykorzystanie oraz odnawianie i przywracanie do stanu wła ściwego składników przyrody, w szczególności ekosystemów zachowanych w stanie naturalnym lub zbli Ŝonym do naturalnego. Dla osi ągni ęcia w/w celu, okre ślono nast ępuj ące ogólne zadania dotycz ące nast ępuj ących zagadnie ń: - wzmocnienie spójno ści i ci ągło ści przestrzennej systemu obszarów chronionych, – realizacja programu NATURA 2000, - ochrona korytarzy ekologicznych, zwłaszcza wzdłu Ŝ dolin rzecznych oraz ochrona i odtwarzanie cennych siedlisk (np. oczek wodnych), - obj ęcie ochron ą w randze u Ŝytku ekologicznego udokumentowanych fragmentów terenu o du Ŝych walorach przyrodniczych, - wykorzystanie istniej ącej i dalszy rozwój infrastruktury dla turystyki rowerowej (budowa ście Ŝek rowerowych) i wodnej (przystosowanie rzeki Nogat), – rozwój turystyki krajoznawczej i miejskiej, - wykorzystanie unikatowych walorów dziedzictwa kulturowego śuław Wi ślanych, - renaturalizacja i poprawa stanu najcenniejszych, zniszczonych ekosystemów i siedlisk, szczególnie le śnych i wodno - błotnych, - rozwój prac badawczych i inwentaryzacyjnych w zakresie oceny stanu i rozpoznawania zagroŜeń ró Ŝnorodno ści biologicznej, – ochrona zasobów przyrodniczych i walorów krajobrazu rolniczego przyjaznego środowisku, – podj ęcie działa ń dla rozwoju rolnictwa ekologicznego i rozwoju agroturystyki, - wprowadzenie i egzekwowanie zasad zagospodarowania rolniczego terenów mi ędzywala i polderów, opartego na u Ŝytkach zielonych, - ochrona gatunków ro ślin i zwierz ąt,

ROZDZIAŁ – V 88

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego

- wyznaczenie obszarów (dróg) bezpo średniego i znacz ącego zagro Ŝenia dla okresowo migruj ących gatunków zwierz ąt i ustanowienie na nich stosownych ogranicze ń ruchu pojazdów, - poprawa zwarto ści przestrzennej lasów i zwi ększenie ich powierzchni, wzrost ró Ŝnorodno ści biologicznej i zwi ększenie odporno ści ekosystemów le śnych, - wdra Ŝanie programu stymulowania wprowadzania zadrzewie ń i zakrzewień śródpolnych; - opracowanie i wdra Ŝanie programów ochrony i rozwoju terenów zieleni w poszczególnych miastach i gminach.

5.2.3. POWIERZCHNIA ZIEMI

Podstawowym działaniem proekologicznym w zakresie ochrony powierzchni ziemi jest zapewnienie racjonalnego sposobu pozyskiwania surowców naturalnych oraz przede wszystkim rekultywacja obszarów zdegradowanych. Uwzgl ędniaj ąc to zało Ŝenie okre ślony został cel ekologiczny: Ograniczenie przekształce ń ziemi w wyniku eksploatacji kopalin oraz zmniejszenie uci ąŜ liwo ści zwi ązanych z istnieniem zdegradowanego nieu Ŝytku. Dla osi ągni ęcia w/w celu okre ślono ogólne zadania dotycz ące nast ępuj ących zagadnie ń: - rekultywacja terenów zdewastowanych zwłaszcza nieczynnych składowisk odpadów, – maksymalne zagospodarowanie terenów poprzemysłowych ponowne wł ączenie tych terenów do obiegu gospodarczego, - rekultywacja terenów po wyrobiskach.

5.2.4. WODY POWIERZCHNIOWE I PODZIEMNE

Gospodarowanie wodami zgodnie z zasad ą zrównowa Ŝonego rozwoju, a w szczególno ści kształtowanie i ochron ę zasobów wodnych oraz korzystanie z wód reguluje ustawa Prawo Wodne. Zakłada ona gospodarowanie wodami uwzgl ędniaj ące zasad ę wspólnych interesów i powinna by ć realizowana przez współprac ę administracji publicznej u Ŝytkowników wód i przedstawicieli lokalnych społeczno ści. Uwzgl ędniaj ąc zało Ŝenia ochrony zasobów wodnych okre ślono cel ekologiczny: zapewnienie wystarczaj ącej ilo ści wody o odpowiedniej jako ści u Ŝytkowej oraz ochrona przed powodzi ą. Dla osi ągni ęcia w/w celu okre ślono zadania dotycz ące nast ępuj ących zagadnie ń: - wzmocnienie obudowy biologicznej cieków i jezior, – oszcz ędne gospodarowanie zasobami wody, - wdra Ŝanie programów zwi ększania retencji zlewni oraz renaturalizacji układów hydrologicznych, obejmuj ących m.in. przywracanie naturalnych starorzeczy, odtwarzanie zanikłych oczek wodnych, ochron ę przepływu wody pomi ędzy ekosystemami, ochron ę torfowisk, bagien, zadrzewie ń i zakrzacze ń jako naturalnych obszarów retencji itp.

89 ROZDZIAŁ – V

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego Green Key

- realizowanie programu zwi ązanego z ochron ą wód powierzchniowych, w tym zwłaszcza – programu skanalizowania powiatu, oczyszczania ścieków kanalizacji opadowej, zmniejszania zanieczyszcze ń powierzchniowych, – ochrona głównych zbiorników wód, - przestrzeganie ogranicze ń zagospodarowania i u Ŝytkowania terenu w strefach ochrony uj ęć wody, - wykluczenie lokalizacji w obr ębie GZWP obiektów, mog ących powodowa ć przenikanie zanieczyszcze ń z powierzchni terenu, - ograniczenie emisji zanieczyszcze ń ze źródeł punktowych: miejskich, przemysłowych i wiejskich, - zmniejszenie ładunku zanieczyszczeń pochodz ących ze źródeł przestrzennych (rozproszonych), trafiaj ących do wód wraz ze spływami powierzchniowymi (przede wszystkim z terenów rolnych oraz z terenów zurbanizowanych, komunikacyjnych), - ograniczenie zanieczyszcze ń azotowych pochodz ących z rolnictwa (budowa stanowisk do składowania obornika i zbiorników na gnojówk ę w gospodarstwach rolnych), - wła ściwe stosowanie nawozów mineralnych i organicznych oraz środków ochrony ro ślin (odpowiednie magazynowanie), - upowszechnianie zasad „Kodeksu dobrej praktyki rolniczej” oraz propagowanie zasad rolnictwa ekologicznego, - regulacja stosunków wodnych w zakresie ochrony przeciwpowodziowej, rozwój systemu małej retencji wodnej, – konserwacja i rozbudowa urz ądze ń ochrony przeciwpowodziowej i urz ądze ń melioracji.

5.2.5. POWIETRZE ATMOSFERYCZNE

Zgodnie z przepisami polskiego prawa, ochrona powietrza polega na zapobieganiu powstawaniu zanieczyszcze ń, ograniczaniu lub eliminowaniu wprowadzonych do powietrza pyłów i gazów zanieczyszczaj ących w celu zmniejszenia st ęŜ eń do dopuszczalnego poziomu lub utrzymania ich na poziomie dopuszczalnych wielko ści. Uwzgl ędniaj ąc zało Ŝenia ochrony powietrza okre ślono cel ekologiczny: utrzymanie standardów jako ści powietrza, redukcja emisji pyłów, gazów i odorów. W celu osi ągni ęcia w/w celu okre ślono ogólne zadania dotycz ące nast ępuj ących zagadnie ń: – rozbudowa i modernizacja infrastruktury energetycznej, gazowej, ciepłowniczej, - zwi ększenie efektywno ści wykorzystania energii i polepszenie zaopatrzenia w energi ę, - rozwój energetyki w oparciu o przyjazne dla środowiska no śniki energii, – modernizacja istniej ących dróg.

ROZDZIAŁ – V 90

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego

5.2.6. HAŁAS

Zgodnie z Prawem Ochrony Środowiska „ochrona przed hałasem polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego środowiska, mi ędzy innymi poprzez utrzymanie hałasu poni Ŝej poziomu dopuszczalnego lub, co najmniej na tym poziomie oraz przez zmniejszenie poziomu hałasu, co najmniej do dopuszczalnego, w przypadku, gdy nie jest on dotrzymany”. Uwzgl ędniaj ąc zało Ŝenia ochrony przed hałasem okre ślono cel ekologiczny: zminimalizowanie uci ąŜ liwego hałasu i utrzymanie jak najlepszej jako ści stanu akustycznego środowiska . W celu osi ągni ęcia w/w celu okre ślono ogólne zadania dotycz ące nast ępuj ących zagadnie ń: - ograniczenie uci ąŜ liwo ści komunikacyjnych w miastach i wzdłu Ŝ głównych tras komunikacyjnych, - budowa obwodnic na drogach o du Ŝym nat ęŜ eniu ruchu, - budowa ście Ŝek rowerowych.

5.2.7. POLA ELEKTROMAGNETYCZNE

Poziom promieniowania niejonizuj ącego jest jednym z czynników wpływaj ących na jako ść Ŝycia człowieka. Podstawowa zasada ochrony przed polami elektromagnetycznymi została zapisana w ustawie Prawo Ochrony Środowiska. Zgodnie z tymi zapisami, ochrona przed polami elektromagnetycznymi polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu środowiska poprzez utrzymanie poziomów pól elektromagnetycznych poni Ŝej dopuszczalnych lub, co najmniej na tych poziomach oraz na zmniejszaniu poziomów pól elektromagnetycznych, co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie s ą one dotrzymane. Uwzgl ędniaj ąc zało Ŝenia ochrony przed promieniowaniem okre ślono cel ekologiczny: ochrona mieszka ńców przed polami elektromagnetycznymi. W celu osi ągni ęcia w/w celu okre ślono ogólne zadania dotycz ące nast ępuj ących zagadnie ń: - zachowanie w planach miejscowych stref ochronnych wzdłu Ŝ linii elektroenergetycznych i Głównych Punktów Zasilania oraz stref ochronnych wokół stacji radiolokacyjnych, - wła ściwa lokalizacja stacji bazowych telefonii komórkowej, - kontrolowanie przy wydawaniu zezwole ń budowlanych zachowania w projektach wła ściwej odległo ści od obiektów mog ących emitowa ć ponadnormatywne promieniowanie elektromagnetyczne.

5.2.8. RACJONALNE U śYTKOWANIE ZASOBÓW NATURALNYCH

Racjonalne gospodarowanie zasobami naturalnymi jest jednym z podstawowych warunków zrównowa Ŝonego rozwoju. Uwzgl ędniaj ąc to zało Ŝenie okre ślony został cel ekologiczny: Racjonalne u Ŝytkowanie zasobów wodnych i złó Ŝ kopalin, a w ramach celu, ogólne zadania dotycz ące nast ępuj ących zagadnie ń:

91 ROZDZIAŁ – V

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego Green Key

- racjonalizacja wykorzystania wody, zwłaszcza w przemy śle, ale tak Ŝe w gospodarstwach indywidualnych – m.in. poprzez instalowanie indywidualnych liczników wody w zabudowie wielorodzinnej. Zmniejszenie zu Ŝycia wody, materiałów i energii oraz wykorzystywanie surowców wtórnych jest bardzo racjonalnym podej ściem w dziedzinie poprawy ekonomiki produkcji. Zmniejsza si ę przez to presja na środowisko, zmniejszeniu ulegaj ą opłaty za gospodarcze korzystanie ze środowiska, zmniejszaj ą si ę tak Ŝe koszty energii i surowców stosowanych w produkcji. Realizacja powy Ŝej scharakteryzowanego celu ekologicznego zale Ŝy przede wszystkim od działa ń podejmowanych przez lokalne przedsi ębiorstwa i energetyk ę zawodow ą, a tak Ŝe przez sfer ę komunaln ą poszczególnych gmin. Powiat malborski, maj ąc jednak na uwadze konieczno ść osi ągni ęcia zało Ŝonych limitów powinien uczestniczy ć w doskonaleniu organizacji rynku energii, promowaniu energooszcz ędnych maszyn i urz ądze ń, stymulowaniu rozszerzenia zakresu inwestycji termoizolacyjnych współpracuj ąc i współdziałaj ąc z jednostkami samorz ądowymi wy Ŝszego i ni Ŝszego szczebla, jak i organizacjami bran Ŝowymi.

5.2.9. EDUKACJA EKOLOGICZNA

Uwzgl ędniaj ąc cele ekologiczne wynikaj ące z polskich i mi ędzynarodowych dokumentów, okre ślony został cel ekologiczny: upowszechnienie idei ekorozwoju we wszystkich sferach Ŝycia oraz wdro Ŝenie edukacji ekologicznej jako edukacji interdyscyplinarnej. W celu osi ągni ęcia w/w celu okre ślono ogólne zadania dotycz ące nast ępuj ących zagadnie ń: – podj ęcie działa ń w kierunku wdro Ŝenia programu ekologicznego w szkołach, - stałe doskonalenie i rozwijanie w Starostwie Powiatu systemu udost ępniania informacji o środowisku, -opracowanie i wdro Ŝenie interaktywnych baz danych o środowisku powiatu w postaci elektronicznej, dost ępnych za po średnictwem Internetu, - zapewnienie bie Ŝą cego udziału przedstawicieli pozarz ądowych organizacji ekologicznych w ciałach doradczych i opiniodawczych, komitetach nadzoruj ących finansowanie projektów ekologicznych z funduszy publicznych, itp., - realizacja prezentacji o tre ściach ekologicznych w ramach oferty programowej środków przekazu oraz instytucji kultury i wypoczynku, - opracowanie programu edukacji ekologicznej dla szkół wszystkich typów i sponsorowanie zaj ęć szkolnych realizuj ących ten program (w tym – wycieczek), - uczestnictwo społeczne w podejmowaniu decyzji związanych z ochron ą środowiska.

5.2.10. PRZECIWDZIAŁANIE POWA śNYM AWARIOM

Jednym z celów polityki ochrony środowiska jest: Minimalizacja wpływu na środowisko oraz eliminacja ryzyka dla zdrowia ludzi w miejscach najwi ększego oddziaływania na środowisko i zapewnienie bezpiecze ństwa chemicznego lub biologicznego, a w ramach celu, ogólne zadania dotycz ące nast ępuj ących zagadnie ń:

ROZDZIAŁ – V 92

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego

– przeciwdziałanie zagro Ŝeniom środowiska z tytułu awarii przemysłowych, infrastrukturowych i innych, – zapobieganie powstawaniu zagro Ŝeń nadzwyczajnych i szybkie usuwanie ich skutków, - wła ściwa polityka lokalizacyjna terenów i obiektów przemysłowych i magazynowych (m.in. poza zasięgiem zagro Ŝenia powodziowego). Cel ten ł ączy działania z zakresu ochrony ró Ŝnych elementów środowiska. Z tego wzgl ędu kierunki działań słu Ŝą ce do jego osi ągni ęcia skupiaj ą si ę na przyczynach i ewentualnych skutkach ich powstawania. Na terenie powiatu malborskiego nieustannej kontroli powinny by ć poddawane: podmioty gospodarcze oraz ci ągi komunikacyjne.

5.3. STRATEGIA REALIZACJI PRZYJ ĘTYCH CELÓW

Wyznaczone cele ekologiczne, a w ich ramach kierunki działa ń, jakie nale Ŝy podj ąć w zakresie ochrony środowiska na terenie powiatu malborskiego, stanowi ą podstaw ę dla realizacji konkretnych zada ń ekologicznych na przestrzeni kilkunastu lat. Zadania zostały wyznaczone na podstawie analizy stanu środowiska przyrodniczego na terenie powiatu, przewidywanych kierunków rozwoju oraz informacji w zakresie planowanych inwestycji (dziedzina ochrony środowiska), które przekazane zostały przez Starostwo Powiatowe, Urz ąd Miasta, Urz ąd Miejski oraz Urz ędy Gmin i instytucje obligatoryjnie zajmuj ące si ę ochron ą środowiska na obszarze powiatu. Zapisy dotycz ące poszczególnych zada ń wynikaj ą z uwarunkowa ń wewn ętrznych, jakimi s ą zapisy dokumentów Strategii Powiatu oraz Wieloletniego Planu Inwestycyjnego, oraz uwarunkowań zewn ętrznych, jakie wynikaj ą z dokumentów Polityki Ekologicznej Pa ństwa oraz programu Ochrony Środowiska dla Województwa Pomorskiego. Cele strategiczne i kierunki działa ń okre ślono jako obowi ązuj ące w czasie długoterminowego programu (do 2011 roku wraz z perspektyw ą do roku 2015). W ramach tych wytycznych, odnosz ących si ę do ogólnych celów i kierunków wyznaczono konkretne działania, których realizacja powinna przyczyni ć si ę do poprawy stanu środowiska przyrodniczego w perspektywie wieloletniej. Z uwagi na szeroki zakres przedsi ęwzi ęć koniecznych do osi ągni ęcia wyznaczonych celów, spo śród wszystkich zada ń ekologicznych wybrano pewn ą grup ę zada ń, któr ą nale Ŝy realizowa ć w pierwszej kolejno ści. Ich zestawienie stanowi krótkookresowy harmonogram (4 – letni) – plan operacyjny Programu Ochrony Środowiska zawarty w rozdziale VI. Cz ęść pozostałych zada ń ekologicznych b ędzie realizowana w okresie długoterminowym (8 – letnim) w ramach długookresowego harmonogramu – planu operacyjnego Programu Ochrony Środowiska (zadania wymagaj ące kontynuacji, np. edukacja ekologiczna, szkolenia). W harmonogramach realizacyjnych zestawiono cele i zadania ekologiczne dla powiatu w odniesieniu do poszczególnych elementów środowiska.

93 ROZDZIAŁ – V

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego Green Key

5.4. HARMONOGRAM REALIZACJI ZADA Ń EKOLOGICZNYCH

W harmonogramie realizacyjnym przygotowanym dla powiatu malborskiego, poszczególnym celom strategicznym, w ramach wyznaczonych kierunków działa ń, przyporz ądkowano konkretne zadania z okre śleniem czasu ich realizacji i instytucje, które powinny je realizowa ć lub współrealizowa ć. Z uwagi na specyfik ę niektórych zada ń np. edukacja ekologiczna, czy zadania kontrolne, b ędą one realizowane zarówno w ramach harmonogramu krótko- i długoterminowego (np. jako zadania ci ągłe). Obowi ązuj ące akty prawne nakładaj ą na organy administracji samorz ądowej szeroki zakres obowi ązków dotycz ących ochrony środowiska. Według definicji wyra Ŝonej w np. 3 pkt. 15 ustawy – Prawo ochrony środowiska, organami ochrony środowiska s ą organy administracji powołane do wykonywania zada ń publicznych z zakresu ochrony środowiska stosownie do okre ślonej wła ściwo ści. Artykuł np. 376 ustawy Prawo ochrony środowiska jako organ ochrony środowiska wskazuje m.in. Starost ę (jako organ samorz ądowy). Zatem w wielu ustawach sektorowych zostały okre ślone obowi ązki i kompetencje Starosty. Samorz ąd powiatowy zajmuje si ę realizacj ą zada ń wynikaj ących z zakresu prawa ochrony środowiska, prawa wodnego, prawa geologicznego i górniczego, ochrony przyrody, gospodarki le śnej, prawa łowieckiego, rybactwa śródl ądowego.

W ramach wyznaczonego harmonogramu realizacyjnego, zadania podzielono na zadania własne Starostwa Powiatowego i zadania koordynowane (wspólne z gminami oraz innymi jednostkami zajmuj ącymi si ę działaniami proekologicznymi oraz infrastruktur ą zapewniaj ącą ochron ę środowiska).
zadania własne Starostwa Powiatowego – przedsi ęwzi ęcia, które b ędą finansowane w cało ści lub cz ęś ciowo ze środków b ędących w dyspozycji powiatu;
zadania koordynowane – pozostałe zadania zwi ązane z ochron ą środowiska i racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych, które s ą finansowane ze środków przedsi ębiorstw oraz ze środków zewn ętrznych, b ędących w dyspozycji organów i instytucji szczebla powiatowego, wojewódzkiego i centralnego, bądź instytucji działaj ących na terenie powiatu, ale podległych bezpo średnio organom powiatowym, wojewódzkim, b ądź centralnym. Proces zarz ądzania środowiskiem spoczywa niew ątpliwie głównie na władzach samorz ądowych. Maj ąc na uwadze spójno ść koordynacji działa ń pomi ędzy poszczególnymi szczeblami władz samorz ądowych i rz ądowych, a tak Ŝe współprac ę z pozostałymi partnerami, zarz ądzanie środowiskiem powiatu malborskiego przy pomocy Programu Ochrony Środowiska wymaga ć b ędzie ustalenia roli i zakresu działania poszczególnych podmiotów zaanga Ŝowanych w jego realizacj ę, struktury organizacji Programu oraz systemu monitoringu. Władze powiatu pełni ą w odniesieniu do Programu kilka funkcji. Jedn ą z wa Ŝniejszych jest funkcja regulacyjna , na któr ą składaj ą si ę akty prawa lokalnego – uchwały oraz decyzje administracyjne zwi ązane odpowiednio z okre ślonymi obszarami zagadnie ń środowiskowych. Władze pełni ą równie Ŝ funkcje wykonawcze (zadania wynikaj ące z ustaw) i kontrolne. Po Ŝą dane jest, aby władze powiatu pełniły równie Ŝ funkcje wspieraj ące dla podmiotów zaanga Ŝowanych w rozwój obszaru oraz funkcje kreuj ące działania ukierunkowane na popraw ę środowiska przyrodniczego.

ROZDZIAŁ – V 94

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego

Do podstawowych instrumentów prawnych odnosz ących si ę do zagadnie ń ochrony środowiska nale Ŝą : standardy i normy środowiskowe, pozwolenia i odpowiedzialno ść administracyjna, karna i cywilna. Głównymi instrumentami finansowymi s ą opłaty ekologiczne, kary, fundusze celowe, ulgi podatkowe. W śród instrumentów o charakterze społecznym wyró Ŝniamy dost ęp do informacji, komunikacj ę społeczn ą, edukacj ę i promocj ę ekologiczn ą.

95 ROZDZIAŁ – V

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego Green Key

VI. HARMONOGRAM REALIZACYJNY

Koszty realizacji w poszczególnych latach 2012 - Termin Podmiot Cele i zadania 2008 2009 2010 2011 2015 realizacji odpowiedzialny Źródła finansowania Cel eko logiczny: modernizacja i rozbudowa infrastruktury wodno – ściekowej dla zapewnienia lepszej ochrony środowiska oraz poprawy warunków Ŝycia mieszka ńców 120 tys. zł 570 tys. zł 636 tys. zł 962 tys. zł Przedsi ębiorstwa, Rozbudowa i modernizacja sieci wodoci ągowej, zgodnie - (CW ś) (CW ś) (CW ś) (CW ś) Zakłady, jednostki z planami inwestycyjnymi i projektowymi poszczególnych zadanie ci ągłe odpowiedzialne za jednostek, przedsi ębiorstw i gmin, opracowywanie dokumentacji Środki własne jednostek realizuj ących, bud Ŝety gmin, środki wodoci ągi na terenie projektowych i technicznych. pomocowe UE, kredyty, RPO, CW ś (brak danych z PWiK gmin, Gminy i GZGK) Przedsi ębiorstwa brak szczegółowych danych kosztowych Zakłady, jednostki Modernizacja istniej ących uj ęć wód wraz ze stacjami uzdatniania b.d. odpowiedzialne za (zgodnie z planami poszczególnym jednostek oraz gmin). Środki własne jednostek realizuj ących, bud Ŝety gmin, środki wodoci ągi na terenie pomocowe UE, kredyty gmin, Gminy Przedsi ębiorstwa Budowa kanalizacji sanitarnej, zgodnie z planami inwestycyjnymi brak szczegółowych danych kosztowych Zakłady, jednostki i projektowymi (planami Aglomeracji Kanalizacyjnych) zadanie ci ągłe odpowiedzialne za poszczególnych jednostek, przedsi ębiorstw i gmin, Środki finansowe gmin, środki prywatnych inwestorów kanalizacj ę na terenie opracowywanie dokumentacji projektowych i technicznych. w ramach partnerstwa publiczno - prywatnego, środki społeczno ści lokalnej, środki UE gmin, Gminy Stworzenie i aktualizacja ewidencji istniej ącej sieci kanalizacji 2015 – brak szczegółowych danych kosztowych deszczowej w poszczególnych gminach, projektów rozbudowy aktualizacja Gminy, tej sieci oraz budowa systemu kanalizacji deszczowej Środki własne jednostek realizuj ących, dotacje, kredyty, rozbudowa sieci Przedsi ębiorstwa z urz ądzeniami podczyszczaj ącymi. RPO, PROW, koszty administracyjne – zadanie ci ągłe Pełne zewidencjonowanie (i stała aktualizacja) zbiorników bezodpływowych oraz oczyszczalni przydomowych oraz Koszty administracyjne 2011 Gminy aktualizacja ewidencji i zintensyfikowanie ich kontroli technicznej oraz cz ęstotliwo ści opró Ŝniania. Środki własne gminy

ROZDZIAŁ – VI 96

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego

Koszty realizacji w poszczególnych latach 2012 - Termin Podmiot Cele i zadania 2008 2009 2010 2011 2015 realizacji odpowiedzialny Źródła finansowania b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. Rozbudowa i modernizacja zakładowych, przemysłowych Zakłady, Środki własne jednostek realizuj ących b.d. oczyszczalni ścieków. Przedsi ębiorstwa (brak szczegółowych danych kosztowych) Cel ek ologiczny: zachowanie, wła ściwe wykorzystanie oraz odnawianie i przywracanie do stanu wła ściwego składników przyrody, w szczególno ści ekosystemów zachowanych w stanie naturalnym lub zbli Ŝonym do naturalnego. ok. 5 ok. 5 ok. 5 ok. 5 Utrzymanie czysto ści w miejscach o wi ększym nat ęŜ eniu ruchu tys. zł tys. zł tys. zł tys. zł Gminy, Nadle śnictwa, turystycznego, rezerwaty przyrody, obszary chronionego zadanie ci ągłe zarz ądcy terenów krajobrazu (np. poprzez akcje Sprz ątanie Świata). Środki własne gminy, środki finansowe Nadle śnictwa, zarz ądcy obiektów Gminy, organizacje koszt dokumentacji ok. 10 tys. zł ekologiczne, Ustanawianie (wraz z opracowaniem dokumentacji) nowych zadanie ci ągłe Samorz ąd form ochrony przyrody oraz ich wdra Ŝanie. Środki własne gminy, bud Ŝet pa ństwa, fundusze ekologiczne Województwa, RDO Ś, Minister Środowiska ok. 10 ok. 10 ok. 10 ok. 10 Gminy, Nadle śnictwa, Bie Ŝą ca ochrona obszarów urz ądzonej zieleni wiejskiej ty ś. zł ty ś. zł ty ś. zł ty ś. zł zadanie ci ągłe Urz ąd Wojewódzki, i miejskiej. Środki własne gminy, środki finansowe Nadle śnictwa, bud Ŝet zarz ądcy obszarów pa ństwa, fundusze ekologiczne Ograniczanie dzikiej turystyki i rekreacji. Gminy, inwestorzy, Rozwój infrastruktury turystycznej – stworzenie warunków dla brak szczegółowych danych kosztowych 2012 - 2015 wła ściciele i zarz ądcy zagospodarowania pla Ŝ, wydzielania k ąpielisk, łowisk, szlaków gruntów i cieków wodnych itp.). Środki jednostek realizuj ących, środki UE szacunkowy koszt zaprojektowania i wykonania ście Ŝki ok. wykonanie 100 tys. zł w zale Ŝno ści od Gminy, Powiat, Rozwój przyrodniczych ście Ŝek rowerowych. planów Nadle śnictwo Środki jednostek realizuj ących, środki UE jednostek realizuj ących wykonanie Gminy, Powiat, w zale Ŝno ści od Społeczni Sporz ądzenie inwentaryzacji ró Ŝnorodno ści biologicznej gmin wykonanie inwentaryzacji od 30 tys. zł planów Opiekunowie lub powiatu. jednostek Przyrody, środowiska Środki własne jednostek realizuj ących realizuj ących naukowe

97 ROZDZIAŁ – VI

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego Green Key

Koszty realizacji w poszczególnych latach 2012 - Podmiot Cele i zadania 2008 2009 2010 2011 termin realizacji 2015 odpowiedzialny Źródła finansowania brak szczegółowych danych kosztowych Ochrona krajobrazu rolniczego. Gminy, Powiat, wykonanie ulotek propaguj ących rolnictwo ekologiczne zadanie ci ągłe Rozwój rolnictwa ekologicznej i agroturystyki. inwestorzy, rolnicy Środki własne jednostek realizuj ących Gminy, Powiat, ok. 5 ok. 5 ok. 5 ok. 5 organizacje Ochrona gatunków ro ślin (kasztanowce) i zwierz ąt (płomykówka, tys. zł tys. zł tys. zł tys. zł zadanie ci ągłe pozarz ądowe, bocian) - opracowanie programów, druk ulotek. ekologiczne, naukowe, Środki własne jednostek realizuj ących Nadle śnictwo Prowadzenie stałego monitoringu środowiska le śnego w celu koszty administracyjne zadanie ci ągłe Nadle śnictwo przeciwdziałania stanom niepo Ŝą danym (choroby, szkodniki). Środki własne Nadle śnictwa Gminy, Powiat, Tworzenie kompleksowych i długoterminowych planów 25 tys. zł Nadle śnictwa, rolnicy 2010 zalesiania terenów z niskimi klasami gleb. indywidualni, wła ściciele gruntów Środki z bud Ŝetu pa ństwa, środki Unii Europejskiej

Gmina, Powiat, rolnicy Tworzenie kompleksowych i długoterminowych planów ok. 25 tys. zł indywidualni, 2010 - 2011 tworzenia i rozwoju zadrzewie ń i zakrzewie ń przydro Ŝnych. wła ściciele gruntów, wła ściwi zarz ądcy dróg Środki z bud Ŝetu pa ństwa, środki Unii Europejskiej Wykorzystanie elementów przyrodniczych do kreowania wizerunku powiatu oraz do wzrostu zainteresowania ok. 5 ok. 5 ok. 5 Powiat, Gminy, turystycznego, wykorzystanie korzystnego poło Ŝenia tys. zł tys. zł tys. zł zadanie ci ągłe inwestorzy geograficznego do rozwoju turystyki i rekreacji – promocja powiatu (ulotki, albumy, foldery). Środki własne powiatu, gmin, przedsi ębiorców Cel ekologiczny: ograniczenie przekształce ń ziemi w wyniku eksploatacji kopalin oraz zmniejszenie uci ąŜ liwo ści zwi ązanych z istnieniem zdegradowanego nieu Ŝytku koszty administracyjne Powiat (nadzór nad Ochrona gleb wysokich klas bonitacyjnych (I – III) w celu zadanie ci ągłe wydawaniem decyzji utrzymania ich rolniczego u Ŝytkowania. Środki własne jednostek realizuj ących o odrolnieniu gruntów)

ROZDZIAŁ – VI 98

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego

Koszty realizacji w poszczególnych latach 2012 - termin Podmiot Cele i zadania 2008 2009 2010 2011 2015 realizacji odpowiedzialny Źródła finansowania 17 tys. zł Prace geodezyjno - urz ądzeniowe na potrzeby rolnictwa. 2010 Powiat Środki finansowe Powiatu Powiat (nadzór nad koszty rekultywacji składowisk na terenie powiatu rekultywacj ą), Gminy zgodnie z PGO, ok. 14 mln zł Rekultywacja składowisk odpadów – kontynuacja monitoringu. do 2012 - 2013 Monitoring – zarz ądcy Środki własne jednostek realizuj ących, fundusze ochrony obiektów, RSGO środowiska Tczew Podejmowanie działa ń zmierzaj ących do ograniczenia koszty administracyjne Gminy, wła ściciele zadanie ci ągłe powstawania miejsc nielegalnego wydobywania kopalin. Środki własne jednostek realizuj ących gruntów Cel ekologiczny: zapewnienie wystarczaj ącej ilo ści wody o odpowiedniej jako ści u Ŝytkowej oraz ochrona przed powodzi ą Inwentaryzacja i ograniczenie miejsc zrzutu ścieków koszty administracyjne Gminy, Powiat, nieoczyszczonych (ze źródeł miejskich, wiejskich, Środki własne jednostek realizuj ących zarz ądcy obiektów przemysłowych i innych). Wła ściwe zagospodarowanie stref ochronnych uj ęć wód Gminy, Powiat, podziemnych oraz obszarów zalegania GZWP (np. poprzez koszty administracyjne zarz ądcy obiektów, zadanie ci ągłe odpowiednio opracowane mpzp itp.). RZGW, Spółki Wodne, Biologiczna odbudowa cieków i zbiorników wodnych. Środki własne jednostek realizuj ących wła ściciele gruntów Edukacja ekologiczna rolników w zakresie wdra Ŝania Kodeksu ok. 5 tys. zł rocznie Gminy, O środki zadanie ci ągłe Dobrych Praktyk Rolniczych. Środki własne jednostek realizuj ących Doradztwa Rolniczego Ograniczenie zanieczyszcze ń pochodz ących z rolnictwa: koszt budowy płyty / zbiornika – ok. 10 tys. zł Powiat (nadzór nad zu Ŝycia nawozów, środków ochrony ro ślin, odpływu azotu ze zadanie ci ągłe zgłoszeniami), Gminy, Środki własne jednostek realizuj ących, dotacje z UE i ARiMR źródeł rolniczych. ODR, ARiMR, rolnicy ok. 50 tys. zł rocznie Gminy, Spółki Wodne, Modernizacja i utrzymywanie w sprawno ści urz ądze ń wła ściwy ZMiUW, melioracyjnych (przepompownie) oraz utrzymanie cieków, zadanie ci ągłe Środki własne gminy, fundusze pomocowe, PROW wła ściciele rowów i kanałów. nieruchomo ści

99 ROZDZIAŁ – VI

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego Green Key

Koszty realizacji w poszczególnych latach 2012 - Podmiot Cele i zadania 2008 2009 2010 2011 termin realizacji 2015 odpowiedzialny Źródła finansowania Monitorowanie stanu sanitarnego k ąpielisk na terenie powiatu, koszty administracyjne Wła ściciele k ąpielisk, ze wzgl ędu na ich wykorzystywanie dla celów rekreacji, zadanie ci ągłe Środki własne PSSE PSSE współpraca z Powiatow ą Inspekcj ą Sanitarn ą. brak szczegółowych danych kosztowych Gminy, ZMiUW, Realizacja planu ochrony przed powodzi ą w przypadku jej RZGW, Urz ąd w razie potrzeb wyst ąpienia. Środki własne gmin, innych jednostek realizuj ących Wojewódzki, samorz ąd powiatowy Modernizacja i utrzymywanie w sprawno ści urz ądze ń ok. 50 tys. zł rocznie Gminy, Spółki Wodne, zadanie ci ągłe przeciwpowodziowych (wały przeciwpowodziowe). Środki własne gminy, fundusze pomocowe, PROW ZMiUW Cel ekologiczny: utrzymanie standardów jako ści powietrza, redukcja emisji pyłów gazów i odorów Kontrola przedsi ębiorstw w zakresie emisji pyłów i gazów do koszty administracyjne zadanie ci ągłe WIO Ś powietrza. Środki własne jednostki realizuj ącej Modernizacja istniej ących kotłowni lokalnych celem ich koszt modernizacja kotłowni ok. 1 mln zł zgodnie z dostosowania do wymogów wielko ści emisji zgodnie Gminy, podmioty planami z wymogami ochrony środowiska, promowanie paliw o ni Ŝszej Fundusze ekologiczne, środki własne, RPO, PO gospodarcze, wła ścicieli zawarto ści pyłów i gazów, w stosunku do spalania w ęgla. Dalsze (Infrastruktura i Środowisko) spółdzielnie obiektów wprowadzanie ekologicznych źródeł ogrzewania. Ograniczanie emisji odorów: Koszty administracyjne - zakaz lokalizacji, w pobli Ŝu obiektów zabudowy mieszkaniowej, Powiat (nadzór), przedsi ębiorstw emituj ących gazy złowonne, zadanie ci ągłe Gminy, Zakłady, - edukacja mieszka ńców w zakresie szkodliwo ści spalania Środki własne jednostek realizuj ących mieszka ńcy tworzyw sztucznych i odpowiedniego gromadzenia nieczysto ści pochodzenia zwierz ęcego (ulotki). brak szczegółowych danych dot. planowanych inwestycji Gminy, Pomorska Spółka Gazownictwa Sp. z o.o., Powiat Gazyfikacja powiatu. Fundusze ekologiczne, środki własne, RPO, PO zadanie ci ągłe (wydawanie decyzji (Infrastruktura i Środowisko) o warunkach zabudowy)

ROZDZIAŁ – VI 100

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego

Koszty realizacji w poszczególnych latach 2012 - Podmiot Cele i zadania 2008 2009 2010 2011 termin realizacji 2015 odpowiedzialny Źródła finansowania Wprowadzanie energii odnawialnej na terenie powiatu. brak szczegółowych danych dot. planowanych inwestycji (gmina Malbork – 2 biogazownie, budowa elektrowni Gminy, Powiat, Fundusze ekologiczne, środki własne, RPO, PO b.d. wiatrowych; prywatni wła ściciele (Infrastruktura i Środowisko) gmina Nowy Staw - „Park elektrowni wiatrowych” brak szczegółowych danych dot. planowanych inwestycji Dofinansowanie termomodernizacji budynków u Ŝyteczno ści Środki własne powiatu i gmin, środki osób prywatnych, zadanie ci ągłe Powiat, Gminy publicznej. fundusze, fundusze pomocowe 7,8 mln zł 2010 Modernizacja i bie Ŝą ce utrzymanie dróg o charakterze (kolejne remonty Powiat, Zarz ąd Dróg Środki własne jednostek realizuj ących, dotacje, kredyty, powiatowym. w ramach Powiatowych po Ŝyczki potrzeb) 30 tys. zł Wła ściwi zarz ądcy na drogi dróg, współpraca Modernizacja dróg gminnych, wojewódzkich i krajowych. 2010 gminne organizacyjna Środki własne jednostki realizuj ącej i finansowa Cel ekologiczny : zminimalizowanie uci ąŜ liwego hałasu i utrzymanie jak najlepszej jako ści stanu akustycznego środowiska Okre ślenie terenów najbardziej zagro Ŝonych hałasem, gdzie brak szczegółowych danych kosztowych nale Ŝy prowadzi ć przedsi ęwzi ęcia ochronne w pierwszej Powiat (post ępowanie kolejno ści – dokonanie rozpoznania klimatu akustycznego. b.d. w sprawie ocen Bud Ŝet pa ństwa, fundusze ekologiczne Tworzenie w sytuacjach okre ślonych w Prawie ochrony oddziaływania), WIO Ś środowiska obszarów ograniczonego u Ŝytkowania. brak szczegółowych danych kosztowych Prowadzenie monitoringu poziomu hałasu wzdłu Ŝ głównych Środki jednostki realizuj ącej, bud Ŝet pa ństwa, fundusze b.d. WIO Ś, zarz ądca drogi szlaków komunikacyjnych przechodz ących przez teren powiatu. ekologiczne koszt budowy ście Ŝki ok. 100 tys. zł zgodnie Wła ściwi zarz ądcy z planami Budowa ście Ŝek rowerowych. Środki własne jednostek realizuj ących, Gmin i Powiatu, dróg, Gminy, Powiat, zarz ądców dróg środki UE inwestorzy i inwestorów Systematyczna kontrola przedsi ębiorstw w zakresie emisji koszty administracyjne zadanie ci ągłe WIO Ś hałasu. Środki własne jednostek realizuj ących

101 ROZDZIAŁ – VI

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego Green Key

Koszty realizacji w poszczególnych latach 2012 - Podmiot Cele i zadania 2008 2009 2010 2011 termin realizacji 2015 odpowiedzialny Źródła finansowania Cel ekologiczny : ochrona mieszkańców przed polami elektromagnetycznym Ewidencja i aktualizacja obszarów, na których znajduj ą si ę koszty administracyjne emitory pól elektromagnetycznych (stworzenie bazy danych) Powiat, Wojewoda, Środki własne Powiatu, analiza post ępowania w sprawie b.d. wraz z pomiarami emisji i analiz ą konieczno ści uchwalenia WIO Ś ocen oddziaływania obszarów ograniczonego u Ŝytkowania. Cel ekologiczny: racjonalizacja zu Ŝycia energii, surowców i materiałów oraz wzrost udziału zasobów odnawialnych brak szczegółowych danych kosztowych Wła ściciele budynków, Rozbudowa i modernizacja infrastruktury energetycznej, zarz ądcy sieci, b.d. gazowej, ciepłowniczej i wodoci ągowej. Środki własne jednostki realizuj ącej Przedsi ębiorstwa, Zakłady koszt likwidacji uj ęcia wód – ok. 100 tys. zł Wła ściwy podmiot Likwidacja nieczynnych uj ęć wód. b.d. zajmuj ący si ę sieci ą Środki własne jednostki realizuj ącej wodoci ągow ą koszt wymiany licznika 200 – 300 zł wła ściciele Ograniczenie zu Ŝycia wody – modernizacja i instalowanie nieruchomo ści, zadanie ci ągłe indywidualnych liczników zu Ŝycia wody. Środki własne jednostki realizuj ącej budynków, zarz ądcy budynków Cel ekologiczny: upowszechnienie idei ekorozwoju we wszystkich sferach Ŝycia oraz wdro Ŝenie edukacji ekologicznej jako edukacji interdyscyplinarnej Dofinansowanie akcji proekologicznych, np. „Sprz ątanie świata”, ok. 5 tys. zł rocznie „Dzie ń Ziemi” oraz inicjowanie innych akcji na terenie powiatu. Organizowanie i dofinansowanie szkole ń, zaj ęć pozalekcyjnych, zadanie ci ągłe Powiat, Gminy Środki własne powiatu i gmin wyjazdów na tzw. Zielone lekcje, festynów ekologicznych, obozów i konkursów. Doskonalenie systemu udost ępniania informacji o środowisku koszty administracyjne i jego ochronie na stronach internetowych powiatu zadanie ci ągłe Powiat, Gminy Środki własne powiatu i gmin i poszczególnych gmin. Rozwój strony internetowej powiatu. Prowadzenie działa ń edukacyjnych na ró Ŝnych poziomach 66 tys. zł Gminy, przedszkola, wiekowych społecze ństwa: program edukacyjny dla szkół, 2010 szkoły ró Ŝnych tematyczne wydawnictwa stałe i okresowe. Dofinansowanie Środki finansowe gmin i Powiatu, środki UE poziomów kształcenia zakupu materiałów edukacyjnych.

ROZDZIAŁ – VI 102

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego

Koszty realizacji w poszczególnych latach 2012 - termin Podmiot Cele i zadania 2008 2009 2010 2011 2015 realizacji odpowiedzialny Źródła finansowania Cel ekologiczny: minimalizacja wpływu na środowisko oraz eliminacja ryzyka dla zdrowia ludzi w miejscach najwi ększego oddziaływania na środowisko i zapewnienie bezpiecze ństwa chemicznego lub biologicznego. koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń KPPSP, Powiat, Realizacja powiatowego planu zarz ądzania ryzykiem. b.d. Środki własne jednostki realizuj ącej, bud Ŝet pa ństwa, RPO Gminy koszty administracyjne WIO Ś, Powiat Kontrola zakładów produkcyjnych, przemysłowych i podmiotów (weryfikacja raportów gospodarczych, które mog ą znacz ąco oddziaływa ć na b.d. oddziaływania na środowisko w celu zapewnienia ich prawidłowej i zgodnej Środki własne jednostki realizuj ącej, bud Ŝet pa ństwa środowisko, nadzór, z przepisami działalno ści. inicjowanie kontroli) koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń PSP, OSP, Policja, Szybkie usuwanie skutków nadzwyczajnych awarii. w ramach Zakłady, osoby Współdziałanie podmiotów odpowiedzialnych za usuwanie Środki własne jednostki realizuj ącej potrzeb prywatne, wła ściwi szkód. zarz ądcy dróg koszty administracyjne WIO Ś, Powiat (weryfikacja raportów Odpowiednia polityka lokalizacyjna dotycz ąca lokalizacji oddziaływania na zakładów produkcyjnych, przemysłowych w okolicach stref zadanie ci ągłe Środki własne jednostki realizuj ącej środowisko, nadzór, ochronnych, zalegania GZWP itp. inicjowanie kontroli), RZGW, Gminy

103 ROZDZIAŁ – VI

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego Green Key

VII. KONCEPCJA EDUKACJI EKOLOGICZNEJ

7.1. ZAŁO śENIA OGÓLNE

Edukacja ekologiczna znalazła stosown ą rang ę zarówno w Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej (np. 5 i 74) jak i sektorowych uregulowaniach prawnych, przede wszystkim w ustawach: Prawo ochrony środowiska, o ochronie przyrody i w ustawie o systemie o światy. Istotne znaczenie dla edukacji ekologicznej wynika równie Ŝ z podpisanych przez Polsk ę dokumentów mi ędzynarodowych przede wszystkim Agendy 21. W wyniku realizacji ustale ń Agendy 21 przez Ministerstwo Edukacji Narodowej i Ministerstwo Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Le śnictwa, powstał w 2000 r. dokument pn. Narodowa Strategia Edukacji Ekologicznej (NSEE). Zostały w nim okre ślone cele, z których do podstawowych nale Ŝą miedzy innymi, upowszechnianie idei ekorozwoju we wszystkich sferach Ŝycia oraz wdro Ŝenie edukacji ekologicznej jako edukacji interdyscyplinarnej. Wa Ŝnym celem jest równie Ŝ kształtowanie pełnej świadomo ści i budzenie zainteresowania społecze ństwa sprawami środowiska, rozpatruj ąc jego walory w ramach ekonomii, ekologii i warto ści społecznych. Ponadto nale Ŝy umo Ŝliwi ć ka Ŝdemu człowiekowi zdobywanie wiedzy i umiej ętno ści niezb ędnych dla poprawy stanu środowiska i zach ęca ć mieszka ńców do anga Ŝowania si ę w sprawy ochrony środowiska i wła ściwego korzystania z jego zasobów. Narodowa Strategia Edukacji Ekologicznej identyfikuje i hierarchizuje główne cele edukacji środowiskowej, wskazuj ąc jednocze śnie mo Ŝliwo ści ich realizacji. Jednym z podstawowych zapisów Strategii jest zało Ŝenie, i Ŝ edukacja ekologiczna powinna obejmowa ć całe społecze ństwo, wszystkie grupy wiekowe, zawodowe oraz decydentów na szczeblu centralnym i lokalnym. Cele zawarte w Strategii Edukacji Ekologicznej i przeło Ŝone na konkretne zadania, uj ęte zostały w Narodowym Programie Edukacji Ekologicznej (2000/2001). Na podstawie postanowie ń tego dokumentu, edukacja ekologiczna powinna by ć realizowana na obszarach jednostek samorz ądowych, przede wszystkim na obszarze gmin.

7.2. POTRZEBA EDUKACJI EKOLOGICZNEJ

Edukacja ekologiczna jest koncepcj ą kształcenia i wychowywania społecze ństwa w duchu poszanowania środowiska przyrodniczego zgodnie z hasłem „my śle ć globalnie, działa ć lokalnie” . Wa Ŝnym elementem jest ł ączenie wiedzy przyrodniczej z humanistyczn ą oraz działaniami praktycznymi. Wdro Ŝenia ekorozwoju, przez edukacj ę ekologiczn ą, jest obecnie spraw ą piln ą, godn ą stawiania jej ponad wszelkimi podziałami. We wszystkich działaniach nale Ŝy uwzgl ędnia ć tematyk ę ochrony i kształtowania środowiska. WaŜne jest znalezienie odpowiednich środków przekazu tak, aby w jak najprostszy i najskuteczniejszy sposób przekazywa ć informacj ę ekologiczn ą. Niewiele osób rozumie, jaki wpływ na stan i jako ść środowiska maj ą zachowania ludzi, jak równie Ŝ ich przyzwyczajenia, styl Ŝycia, sposoby wypoczynku lub od Ŝywiania. Dlatego te Ŝ edukacja ekologiczna, wspomagaj ąca zrozumienie zale Ŝno ści mi ędzy

ROZDZIAŁ – VII 104

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego

człowiekiem, jego wytworami i przyrod ą, obejmowa ć musi wszystkich ludzi – w pierwszej kolejno ści najmłodszych, którzy mog ą skutecznie przekazywa ć osobom starszym wzorce zachowa ń proekologicznych. Jedynie wspólny wysiłek podejmowany codziennie, w ka Ŝdym miejscu, jest w stanie zahamowa ć degradacj ę środowiska, wpłyn ąć na popraw ę jako ści naszego Ŝycia i zdrowia oraz zapewni ć perspektywy godziwego Ŝycia przyszłym pokoleniom. Przy opracowywaniu spójnego programu edukacji ekologicznej nale Ŝy wyznaczy ć cele i efekty , jakie ma przynie ść prowadzona akcja edukacyjno – informacyjna. S ą nimi przede wszystkim: 1. Ograniczenie zanieczyszczania wszystkich komponentów środowiska: wód powierzchniowych i podziemnych, powietrza, gleb, zieleni, krajobrazu; 2. Daj ące si ę zmierzy ć, ograniczenie masy odpadów wytwarzanych przez gospodarstwa domowe, a tym samym wydłu Ŝenie okresu wykorzystania składowiska odpadów; 3. Powstanie trwałych grup mieszka ńców, współpracuj ących z samorz ądem lokalnym, podejmuj ących nowe wyzwania w zakresie edukacji ekologicznej; 4. Zwi ększenie sprzyjaj ącego nastawienia społeczno ści lokalnej do ochrony środowiska oraz zach ęcanie lokalnych przedsi ębiorców do stosowania ekologicznych, czystych technologii jako sprzyjaj ących technologii, a nie ograniczaj ących rozwój. Wła ściwie opracowany Program edukacji ekologicznej powinien równie Ŝ uwzgl ędnia ć nakłady finansowe oraz mo Ŝliwo ści finansowania zada ń edukacyjnych przewidzianych harmonogramem programu. Istotna jest równie Ŝ spójno ść tego programu z zało Ŝeniami programów edukacyjnych wy Ŝszych szczebli (wojewódzkim i krajowym). Skuteczna realizacja polityki ekologicznej pa ństwa wymaga udziału w tym procesie wszystkich zainteresowanych podmiotów wywieraj ących wpływ na sposób i intensywno ść korzystania ze środowiska. Podstawowe znaczenie dla szerokiego udziału społecze ństwa w realizowaniu celów ekologicznych ma edukacja ekologiczna i zapewnienie powszechnego dost ępu do informacji o środowisku. Na terenie powiatu malborskiego działalno ść edukacyjna prowadzona jest przez jednostki samorz ądowe - Starostwo Powiatowe, które wspiera akcje ekologiczne i konkursy oraz Urz ędy: Miasta i Gmin i inne jednostki działaj ące na terenie powiatu.

Realizowane główne formy edukacji ekologicznej na terenie gmin powiatu malborskiego to: - akcje ekologiczne: akcja „Dzie ń bez samochodu”, obchody „ Świ ęta Ziemi”, obchody „Światowego Tygodnia Zwierz ąt”, obchody „Dnia Ziemi”, „Sprz ątanie świata”, „Tydzie ń Zdrowia”, „Drzewka za makulatur ę”, - akcje zwi ązane z segregacj ą odpadów: akcja zbierania zu Ŝytych baterii, - konkursy wiedzy ekologiczno – przyrodniczej, plastyczne i fotograficzne zwi ązane z tematyk ą ekologii, quizy, - zaj ęcia w kołach ekologicznych, zaj ęcia lekcyjne, - wycieczki do gospodarstw agroturystycznych, rajdy ekologiczne (piesze i rowerowe poł ączone z konkursami wiedzy ekologicznej), festyny, Rajd Terenowy z okazji Dnia Ziemi, zaj ęcia edukacyjne w Muzeum Oceanograficznym w Gdyni, - festiwal ta ńca i piosenki ekologicznej, - redakcja gazetek szkolnych, wydawanie plakatów,

105 ROZDZIAŁ – VII

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego Green Key

- wzbogacenie zasobów szkół w środki i pomoce dydaktyczne dotycz ące tematyki i problematyki ekologicznej, - udział w piel ęgnacja oraz sadzenie nowych drzew i krzewów, - szkolenia rolników z zakresu rolnictwa ekologicznego.

Natomiast przez powiat realizowane s ą nast ępuj ące akcje i programy: - projekt edukacyjny „Aktywni z natury” po świ ęcony jest edukacji na rzecz ekorozwoju społeczno ści lokalnej oraz wspieraniu aktywno ści obywatelskiej. Polega na współpracy młodzie Ŝy w szkołach, samorz ądu uczniowskiego, kółek zainteresowa ń, domu kultury i innych organizacji młodzie Ŝowych. Program realizowany jest przy wsparciu malborskiego samorz ądu powiatowego. Finansowany jest przez Starost ę Malborskiego, z Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Jest tak Ŝe wspierany przez Przedsi ębiorstwo „Nogat” Sp. z o. o. w Kałdowie Wsi oraz Zakład Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej w Malborku Sp. z o.o., - akcja ekologiczna Dzie ń Ziemi pn. „Drzewko za makulatur ę”, - konkurs „Bogactwo Energetyczne Natury”.

Ponadto Urz ąd Marszałkowski Województwa Pomorskiego opracował szczegółowy system informacji o środowisku poszczególnych powiatów. Zbiór danych jest dost ępny na stronie internetowej Urz ędu, pod adresem www.infoeko.pomorskie.pl/Powiaty/Malborski. System powstał z inicjatywy Centrum Informacji i Edukacji Ekologicznej w Gda ńsku we współpracy z Urz ędem Marszałkowskim Województwa Pomorskiego i wszystkimi Starostwami Powiatowymi.

VIII. SYSTEM FINANSOWANIA INWESTYCJI

8.1. KRAJOWE I MI ĘDZYNARODOWE PROGRAMY PROMUJ ĄCE ROZWÓJ ZRÓWNOWA śONY, INTEGRACJ Ę I WSPÓŁPRACĘ MI ĘDZYNARODOW Ą

Po uzyskaniu przez Polsk ę członkostwa w Unii Europejskiej zrodziły si ę dla naszego kraju nowe mo Ŝliwo ści i szanse na lepszy rozwój gospodarczy zgodny z ide ą ekorozwoju. Uzyskanie funduszy pochodz ących ze źródeł unijnych b ądź innych organizacji mi ędzynarodowych jest obecnie mo Ŝliwe poprzez przyst ępowanie zainteresowanych stron do konkretnych programów i projektów. W obecnych warunkach gospodarczych kraju, s ą to cz ęsto jedyne źródła finansowania i realizacji inwestycji. Bardzo wa Ŝnym jest, aby władze lokalne podejmowały próby uzyskania tych funduszy, a tym samym wykorzystały szans ę na rozwój zrównowa Ŝony swojego regionu i polepszenie w nim warunków Ŝycia ludno ści. Poni Ŝej przedstawiono wybrane programy dotycz ące działa ń w zakresie ochrony oraz kształtowania środowiska przyrodniczego i kulturowego, dzi ęki którym mo Ŝliwe jest uzyskanie środków na konkretne projekty rozwojowe.

ROZDZIAŁ – VII 106

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego

Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko (2007 – 2013)

Głównym celem programu jest podniesienie atrakcyjności inwestycyjnej Polski i jej regionów poprzez rozwój infrastruktury technicznej przy równoczesnej ochronie i poprawie stanu środowiska przyrodniczego, zdrowia, zachowaniu to Ŝsamo ści kulturowej i rozwijaniu spójno ści terytorialnej. Źródłem finansowania projektów maj ą by ć środki Funduszu Spójno ści i Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Wzrost atrakcyjno ści Polski i regionów b ędzie osi ągni ęty dzi ęki inwestycjom w sze ściu obszarach – transportu, środowiska, energetyki, kultury, ochrony zdrowia i szkolnictwa wy Ŝszego – poprzez realizacj ę nast ępuj ących celów szczegółowych programu: 1. Budowa infrastruktury zapewniaj ącej, Ŝe rozwój gospodarczy Polski b ędzie dokonywał si ę przy równoczesnym zachowaniu i poprawie stanu środowiska naturalnego. 2. Zwi ększenie dost ępno ści głównych o środków gospodarczych w Polsce poprzez powi ązanie ich sieci ą autostrad i dróg ekspresowych oraz alternatywnych wobec transportu drogowego środków transportu. 3. Zapewnienie długookresowego bezpiecze ństwa energetycznego Polski poprzez dywersyfikacj ę dostaw, zmniejszenie energochłonno ści gospodarki i rozwój odnawialnych źródeł energii. 4. Wykorzystanie potencjału kultury i dziedzictwa kulturowego o znaczeniu światowym i europejskim dla zwi ększenia atrakcyjno ści Polski. 5. Wspieranie utrzymania dobrego poziomu zdrowia zasobów pracy. 6. Rozwój nowoczesnych o środków akademickich, w tym kształc ących specjalistów w zakresie nowoczesnych technologii.

Do głównych priorytetów POIi Ś zalicza si ę: I. Gospodark ę wodno – ściekow ą II. Gospodark ę odpadami i ochron ę powierzchni ziemi III. Zarz ądzanie zasobami i przeciwdziałanie zagro Ŝeniom środowiska IV. Przedsi ęwzi ęcia dostosowuj ące przedsi ębiorstwa do wymogów ochrony środowiska V. Ochron ę przyrody i kształtowanie postaw ekologicznych VI. Drogow ą i lotnicz ą sie ć TEN-T VII. Transport przyjazny środowisku VIII. Bezpiecze ństwo transportu i krajowe sieci transportowe IX. Infrastruktur ę energetyczn ą przyjazn ą środowisku i efektywno ść energetyczn ą X. Bezpiecze ństwo energetyczne, w tym dywersyfikacja źródeł energii XI. Kultur ę i dziedzictwo kulturowe XII. Bezpiecze ństwo zdrowotne i popraw ę efektywno ści systemu ochrony zdrowia XIII. Infrastruktur ę szkolnictwa wy Ŝszego

Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko oraz Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka realizuj ą cele Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia (NSRO). Instytucj ą Zarz ądzaj ącą w obu tych programach jest Ministerstwo Rozwoju Regionalnego.

107 ROZDZIAŁ – VIII

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego Green Key

Program Operacyjny Europa Środkowa

Głównym celem programu jest wzmocnienie spójno ści terytorialnej, promowanie wewn ętrznej integracji oraz poprawa konkurencyjno ści obszaru Europy Środkowej. Cele cz ąstkowe przyczyniaj ące si ę do realizacji celu głównego to: 1. Podnoszenie konkurencyjno ści obszaru Europy Środkowej poprzez wzmacnianie struktur innowacyjno ści i dost ępno ści. 2. Poprawa równomiernego i zrównowa Ŝonego terytorialnego rozwoju poprzez podniesienie jako ści środowiska oraz rozwój atrakcyjnych miast i regionów w obszarze Europy Środkowej.

Jednym z najwa Ŝniejszych priorytetów programu, który w szczególny sposób porusza aspekt środowiskowy jest priorytet 3 – Odpowiedzialne korzystanie ze środowiska. Priorytet ten wspiera ć b ędzie wykorzystanie źródeł energii odnawialnej oraz wzrost efektywno ści energetycznej na przestrzeni obszaru współpracy. Obszarami interwencji omawianego priorytetu s ą: - Rozwój środowiska wysokiej jako ści poprzez zarz ądzanie naturalnymi zasobami i dziedzictwem. - Redukcja ryzyka i wpływu zagro Ŝeń naturalnych i wywołanych działalno ści ą człowieka - Wspieranie wykorzystywania źródeł energii odnawialnej i zwi ększania efektywno ści energetycznej. - Wspieranie ekologicznych (przyjaznych środowisku) technologii i działa ń. Podstawowymi grupami docelowymi są wszyscy krajowi, regionalni, lokalni decydenci oraz instytucje działaj ące w obszarze środowiska, zarz ądzania zasobami naturalnymi, gospodarki wodnej, zarz ądzania zagro Ŝeniami środowiskowymi, efektywno ści energetycznej takie jak: władze lokalne i regionalne, środowiskowe grupy interesu, stowarzyszenia środowiskowe, instytuty stosowanych bada ń środowiskowych, stowarzyszenia, dostawcy energii, jak i wszystkie grupy obywateli i ich przedstawiciele działaj ący w danym obszarze interwencji.

Program Unii Europejskiej – Inteligentna Energia dla Europy (IEE)

Głównymi celami IEE jest przede wszystkim: 1. promowanie wydajno ści energetycznej oraz racjonalnego wykorzystania zasobów energetycznych; 2. promowanie nowych i odnawialnych źródeł energii i wspieranie ró Ŝnorodno ści energetycznej; 3. promowanie wydajno ści energetycznej oraz zastosowania nowych i odnawialnych źródeł energii w transporcie.

ROZDZIAŁ – VIII 108

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego

Program Rozwoju Obszarów Wiejskich (2007 – 2013)

Program ma na celu: 1. Popraw ę konkurencyjno ści sektora rolnego i le śnego; 2. Popraw ę środowiska naturalnego i obszarów wiejskich; 3. Popraw ę jako ść Ŝycia na obszarach wiejskich i ró Ŝnicowanie gospodarki wiejskiej.

Program INTERREG IVC

Program INTERREG IVC jest realizowany w ramach celu Europejskiej Współpracy Terytorialnej wspieranej w zgodzie z zało Ŝeniami polityki Funduszy Strukturalnych na lata 2007 – 2013. Ogólnym celem Programu INTERREG IVC, skupiaj ącego si ę równie Ŝ na współpracy mi ędzyregionalnej, jest poprawa skuteczno ść polityki rozwoju regionalnego w obszarach: innowacji, gospodarki opartej na wiedzy, ochrony środowiska i zapobiegania ryzyku, a tak Ŝe wkład w unowocze śnianie gospodarki oraz wzrost konkurencyjno ści w Europie. Cel ten nale Ŝy realizowa ć poprzez wymian ę, współdzielenie oraz transfer do świadcze ń, wiedzy i dobrych praktyk. Promuj ąc ogólnoeuropejsk ą współprac ę, INTERREG IVC wspiera władze regionalne i lokalne w postrzeganiu współpracy mi ędzyregionalnej jako środka rozwoju poprzez dost ęp do do świadczeń innych. Program INTERREG IVC jest finansowany przez Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR). Program opiera si ę na dwóch priorytetach tematycznych powi ązanych z agendami z Lizbony i Goteborga, z których najwa Ŝniejszym w analizowanym aspekcie jest priorytet 2 – Środowisko naturalne i zapobieganie ryzyku. Do głównych zagadnie ń zawartych w tym priorytecie nale Ŝą : - Ryzyko naturalne i technologiczne, - Gospodarka wodna, - Gospodarka odpadami, - Ró Ŝnorodno ść biologiczna i zachowanie dziedzictwa naturalnego, - Energia i zrównowa Ŝony transport, - Dziedzictwo kulturowe i krajobraz.

Regionalny Program Operacyjny Województwa Pomorskiego (2007 - 2013)

Regionalny Program Operacyjny dla województwa pomorskiego na lata 2007 – 2013 (RPO) jest kompleksowym programem maj ącym na celu popraw ę konkurencyjno ści gospodarczej, spójno ści społecznej i dost ępno ści przestrzennej województwa. Podstawowym zało Ŝeniem RPO jest zrównowa Ŝone wykorzystanie specyficznych cech potencjału gospodarczego i kulturowego regionu oraz pełne poszanowanie jego zasobów przyrodniczych. Program zawiera kompleksow ą diagnoz ę stanu województwa, jego silnych i słabych stron oraz mo Ŝliwo ści i szans rozwoju.

Realizacja zało Ŝeń i celów wymienionych w Programie Ochrony Środowiska wymaga znacznych nakładów finansowych. Zdaj ąc sobie z tego spraw ę nale Ŝy d ąŜ yć do zwi ększania wpływów do bud Ŝetu miasta. Innym źródłem finansowania zada ń w zakresie gospodarki

109 ROZDZIAŁ – VIII

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego Green Key

odpadami, gospodarki wodno - ściekowej i szeroko rozumianej ochrony i kształtowania środowiska przyrodniczego na terenie miasta Malbork i całego kraju powinny by ć tak Ŝe Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (Narodowy FO ŚiGW, Wojewódzki FO ŚiGW). Gminy mog ą korzysta ć tak Ŝe z dotacji i preferencyjnych kredytów, oferowanych przez oraz finansowanych ze środków Banku Ochrony Środowiska. Wśród wielu mo Ŝliwych źródeł finansowania inwestycji, jednostki samorz ądowe, ka Ŝdorazowo i indywidualnie powinny dopasowywa ć system mo Ŝliwo ści finansowania do danej inwestycji i przedsi ęwzi ęcia.

IX. STRATEGIA I MONITORING REALIZACJI PROGRAMU

9.1. ZARZ ĄDZANIE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA

Warunkiem realizacji Programu Ochrony Środowiska jest ustalenie systemu zarz ądzania tym programem. Zarz ądzanie Programem odbywa si ę z uwzgl ędnieniem zasad zrównowa Ŝonego rozwoju, w oparciu o instrumenty zarz ądzania zgodne z kompetencjami i obowi ązkami podmiotów zarz ądzaj ących. W odniesieniu do powiatowego Programu Ochrony Środowiska jednostk ą, na której spoczywa ć b ędą główne zadania zarz ądzania tym programem b ędzie Starostwo Powiatowe, jednak cało ściowe zarz ądzanie środowiskiem w powiecie b ędzie odbywa ć si ę równie Ŝ na ni Ŝszych szczeblach administracji, czyli gminach. Zarządzanie b ędzie opiera ć si ę tak Ŝe na jednostkach organizacyjnych, obejmuj ących działania podejmowane przez podmioty gospodarcze korzystaj ące ze środowiska. Na ka Ŝdą z tych jednostek nało Ŝone s ą ró Ŝne (czasami zbie Ŝne) obowi ązki. Na innych zasadach odbywa si ę zarz ądzanie w stosunku do podmiotów gospodarczych korzystaj ących ze środowiska. Kieruj ą si ę one głównie rachunkiem (efektami) ekonomicznym i zasadami konkurencji rynkowej, cho ć powszechne staje si ę tak Ŝe uwzgl ędnianie głosu opinii społecznej. Na tym szczeblu zarz ądzane środowiskiem odbywa si ę przez: - dotrzymywanie wymaga ń stawianych przez przepisy prawa, - porz ądkowanie technologii i re Ŝimów obsługi urz ądze ń, - modernizacje stosowanych technologii, - eliminowanie technologii uci ąŜ liwych dla środowiska, - instalowanie urz ądze ń ochrony środowiska, - stał ą kontrole zanieczyszcze ń. Instytucje działaj ące w ramach administracji, a odpowiedzialne za wykonanie i egzekwowanie prawa maj ą głównie na celu zapobieganie zanieczyszczeniom poprzez: - racjonalne planowanie przestrzenne, - kontrolowanie gospodarczego korzystania ze środowiska, - porz ądkowanie działalno ści zwi ązanej z gospodarczym korzystaniem ze środowiska, - instalowanie urz ądze ń ochrony środowiska.

ROZDZIAŁ – VIII 110

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego

Instrumenty słu Ŝą ce do zarz ądzania programem ochrony środowiska wynikaj ą z obowi ązuj ących aktów prawnych (np. Prawo ochrony środowiska, ustawa o zagospodarowaniu przestrzennym, o ochronie przyrody, o odpadach np.) i mo Ŝna je podzieli ć na instrumenty prawne, finansowe, społeczne oraz strukturalne.

9.1.1. INSTRUMENTY PRAWNE

Do instrumentów prawnych zaliczamy: - pozwolenia na wprowadzanie do środowiska substancji lub energii, w tym pozwolenia zintegrowane, - decyzje zatwierdzaj ące plany gospodarki odpadami, - koncesje geologiczne wydawane na rozpoznanie i eksploatacje surowców mineralnych, - raporty oddziaływania na środowisko planowanych czy istniej ących inwestycji, - uchwały zatwierdzaj ące plany zagospodarowania przestrzennego, - decyzje ustalaj ące lokalizacj ę inwestycji celu publicznego lub warunków zabudowy i zagospodarowania terenu. Szczególnym instrumentem prawnym jest od niedawna monitoring, czyli kontrola jako ści stanu środowiska. Prowadzony on jest zarówno jako badania jako ści środowiska, jak te Ŝ w odniesieniu do ilo ści zasobów środowiska. Obecnie, wprowadzenie bada ń monitoringowych jako obowi ązuj ących, czyni ą je instrumentem o znaczeniu prawym.

9.1.2. INSTRUMENTY FINANSOWE

Do instrumentów finansowych zaliczamy: - opłaty za korzystanie ze środowiska – za emisje zanieczyszcze ń do powietrza, za pobór wody powierzchniowej i podziemnej, za odprowadzanie ścieków do wód lub ziemi, za składowanie odpadów, za powierzchni ę, z której odprowadzane s ą ścieki, - administracyjne kary pieni ęŜ ne, - odpowiedzialno ść cywilna, karna i administracyjna, - kredyty i dotacje z funduszy ochrony środowiska, - pomoc publiczna na ochron ę środowiska w postaci preferencyjnych po Ŝyczek i kredytów, dotacji, odrocze ń, rozło Ŝenia na raty i umorze ń płatno ści wobec bud Ŝetu pa ństwa i funduszy ekologicznych, zwolnie ń i ulg podatkowych.

9.1.3. INSTRUMENTY SPOŁECZNE

Wśród instrumentów społecznych jako najwa Ŝniejszy nale Ŝy wymieni ć współdziałanie. Uzgodnienia i usprawnienia instytucjonalne s ą wa Ŝnym elementem skutecznego zarz ądzania, opartego o zasady zrównowa Ŝonego rozwoju. Mo Ŝna je podzieli ć na: 1. Narz ędzia dla usprawnienia współpracy i budowania partnerstwa tzw. „uczenie si ę poprzez działanie”. Mo Ŝna w nich wyró Ŝni ć dwie kategorie dotycz ące: - działa ń samorz ądów (dokształcanie profesjonalne i system szkole ń, interdyscyplinarny model pracy, współpraca i partnerstwo w systemach sieciowych),

111 ROZDZIAŁ – IX

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego Green Key

- powi ąza ń mi ędzy władzami samorz ądowymi a społecze ństwem (udział społecze ństwa w zarz ądzaniu poprzez system konsultacji i debat publicznych, wprowadzenie mechanizmów, tzw. Budowania świadomo ści – kampanie edukacyjne). 2. Narz ędzia dla formułowania, integrowania i wdro Ŝenia polityk środowiskowych: - środowiskowe porozumienia, karty, deklaracje, statuty, - strategie i plany działa ń, - systemy zarz ądzania środowiskiem, - ocena wpływu na środowisko, - ocena strategii środowiskowych. 3. Narz ędzia wł ączaj ące mechanizmy rynkowe w realizacje zrównowa Ŝonego rozwoju: - opłaty, podatki, grzywny (na rzecz środowiska), - regulacje cenowe, - regulacje u Ŝytkowania, oceny inwestycji, - środowiskowe zalecenia dla bud Ŝetowania, - kryteria środowiskowe w procedurach przetargowych. 4. Narz ędzia dla pomiaru, oceny i monitorowania skutków zrównowa Ŝonego rozwoju: - wska źniki równowagi środowiskowej, - ustalenie wyra źnych celów operacyjnych, - monitorowanie skuteczno ści procesów zarz ądzania.

Kolejnym, bardzo istotnym elementem instrumentów społecznych jest edukacja ekologiczna. Podstaw ą jest tu rzetelne i ci ągłe przekazywanie wiedzy na temat ochrony środowiska oraz komunikowanie si ę władz samorz ądów lokalnych oraz regionalnych ze społecze ństwem na drodze podejmowanych działa ń inwestycyjnych. Nale Ŝy jednak pami ęta ć, Ŝe głównym celem prowadzonej edukacji ekologicznej będzie zmiana postaw (nawyków) społecze ństwa w odniesieniu do poszczególnych dziedzin Ŝycia tak, aby były one zgodne z zasadami zrównowa Ŝonego rozwoju. Z uwagi na specyfik ę tego zagadnienia trzeba mie ć świadomo ść , Ŝe b ędzie to proces wieloletni, co nie oznacza, Ŝe nie nale Ŝy go prowadzi ć.

Wa Ŝna dla ochrony środowiska jest równie Ŝ współpraca pomi ędzy powiatowymi i gminnymi słu Ŝbami ochrony środowiska, instytucjami naukowymi, organizacjami społecznymi oraz podmiotami gospodarczymi. Wzajemne relacje powinny opiera ć si ę na partnerstwie, które b ędą prowadziły do wspólnej realizacji poszczególnych przedsi ęwzi ęć . Pozarz ądowe organizacje ekologiczne mog ą zajmowa ć si ę zarówno działaniami planistycznymi (np. przygotowywa ć plany ochrony rezerwatów lub obszarów NATURA 2000, opracowywa ć operaty ochrony przyrody dla nadle śnictw), prowadzi ć konstruktywne, fachowe programy ochrony ró Ŝnych gatunków czy typów siedlisk, realizowa ć inwestycje (np. zwi ązane z alternatywnymi źródłami energii) np. Tradycyjn ą rol ą organizacji jest te Ŝ prowadzenie kontroli przestrzegania przepisów ochrony środowiska i monitoringu. Niezb ędne jest, aby prowadzona komunikacja społeczna obj ęła swym zasi ęgiem wszystkie grupy społecze ństwa. Bardzo wa Ŝną spraw ą jest wła ściwe, rzetelne i odpowiednio wcze śniejsze informowanie tych mieszka ńców, których planowane inwestycje b ędą dotyczyły w sposób bezpo średni. Podmioty zajmuj ące si ę rozwojem lokalnym oraz podmioty gospodarcze nie mog ą dopu ści ć do zaistnienia sytuacji, kiedy to mieszka ńcy dowiaduj ą si ę

ROZDZIAŁ – IX 112

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego

o planowanych zamierzeniach z „innych” źródeł np. prasy. W takim przypadku wielokrotnie zajm ą oni postaw ę negatywn ą w stosunku do planowanej inwestycji. Edukacja i informacja z komunikacj ą s ą ze sob ą ści śle powi ązane, bowiem dobra i wła ściwa informacja pot ęguje proces edukacji.

9.1.4. INSTRUMENTY STRUKTURALNE

Do instrumentów strukturalnych nale Ŝą wszelkie programy strategiczne np. strategie rozwoju wraz z programami sektorowymi, a tak Ŝe program ochrony środowiska, i to one wytyczaj ą główne tendencje i kierunki działa ń w ramach rozwoju gospodarczego, społecznego i ochrony środowiska. Nadrz ędnym dokumentem powinna by ć strategia rozwoju powiatu. Dokument ten jest baz ą dla opracowania programów sektorowych, poniewa Ŝ wyznacza ogólne, ale konkretne kierunki rozwoju i działania np. dotycz ących rozwoju obszarów wiejskich, przemysłu, ochrony zdrowia, turystyki, ochrony środowiska. W programach tych powinny by ć uwzgl ędnione z jednej strony kierunki rozwoju poszczególnych dziedzin gospodarki i ich konsekwencje dla środowiska, a z drugiej wytyczone pewne ramy tego rozwoju, warunkowane trosk ą o stan środowiska. Oznacza to, Ŝe ochrona środowiska na terenie powiatu wymaga podejmowania pewnych działa ń w okre ślonych dziedzinach gospodarki, jak i codziennego Ŝycia jego mieszka ńców. Ka Ŝda gmina decyduje o kształtowaniu swojej przestrzeni geograficznej, sposobie zarz ądzania środowiskiem i tworzeniem lepszego modelu Ŝycia swoich mieszka ńców. Program Ochrony Środowiska jest jednym z elementów prowadzenia ekorozwoju na terenie całego powiatu, który powinien nawi ązywa ć do: - Polityki Ekologicznej Polski, - programów ekologicznych wy Ŝszego szczebla, ale równie Ŝ odnosi ć si ę do rzeczywistej sytuacji w poszczególnych gminach, - lokalnych warto ści zasobów i zagro Ŝenia środowiskowego, - lokalnej świadomo ści, ch ęci i mo Ŝliwo ści działania. Lokalny rozwój powinien nast ępowa ć bez degradacji zasobów przyrody i jej ekosystemów oraz uwzgl ędnia ć warunki przyrodnicze i społeczne. Podstawowe zało Ŝenie ekorozwoju wymaga zast ąpienia filozofii maksymalnego zysku, filozofi ą wspólnego interesu. Dlatego tak wa Ŝne jest współdziałanie samorz ądów i mieszka ńców regionu (wspomniane wcze śniej rozmowy z mieszka ńcami i edukacja ekologiczna). Dobre warunki środowiskowe wpływaj ą na rozwój gospodarczy powiatu i popraw ę warunków zdrowotnych. Drog ą ich osi ągni ęcia powinien by ć program zrównowa Ŝonego rozwoju powiatu, którego cz ęś ci ą jest Program Ochrony Środowiska oraz przestrzeganie jego zało Ŝeń.

9.2. MONITOROWANIE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA

9.2.1. ZASADY MONITORINGU

W procesie wdra Ŝania Programu wa Ŝna jest kontrola przebiegu tego procesu oraz ocena stopnia realizacji zada ń w nim wyznaczonych z punktu widzenia osi ągni ęcia zało Ŝonych celów. Z tego wzgl ędu wa Ŝne jest wyznaczenie systemu monitorowania, na podstawie, którego b ędzie mo Ŝliwe dokonanie oceny procesu wdra Ŝania oraz b ędą mogły by ć dokonane modyfikacje Programu.

113 ROZDZIAŁ – IX

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego Green Key

Monitoring powinien by ć sprawowany w nast ępuj ących zakresach: - monitoring środowiska; - monitoring programu; - monitoring odczu ć społecznych.

Monitoring środowiska System kontroli środowiska, jest narz ędziem wspomagaj ącym prawne, finansowe i społeczne instrumenty zarz ądzania środowiskiem. Dostarcza informacji o efektach wszystkich działa ń na rzecz ochrony środowiska i mo Ŝe by ć traktowany jako podstawa do oceny całej polityki ochrony środowiska. Jest jednym z najwa Ŝniejszych kryteriów, na podstawie, których tworzona jest nowa polityka. Mierniki efektów ekologicznych s ą w znacznym stopniu dost ępne jako wielko ści mierzone w ramach istniej ących systemów kontroli i monitoringu. Pomiary poziomów emisji i imisji, zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych, s ą wykonywane w ramach działalno ści np. WIO Ś, IMGW, a przyrost obszarów aktywnych przyrodniczo (lasów, ł ąk, terenów parkowych, u Ŝytków ekologicznych) znany jest instytucjom takim jak np. Urz ędy Miast, Gminy, Starostwa Powiatowe, RDLP i innym.

Monitoring programu Najwa Ŝniejszym wska źnikiem jest monitorowanie realizacji poszczególnych zada ń. Zarz ąd Powiatu b ędzie oceniał, co dwa lata stopień wdro Ŝenia Programu, natomiast na bie Ŝą co b ędzie kontrolowany post ęp w zakresie wykonania przedsi ęwzi ęć zdefiniowanych w programie. Co ka Ŝde dwa lata obowi ązywania Programu powinna nast ąpi ć ocena wykonanych działa ń, co zapewni ci ągły nadzór nad jego wykonaniem. W przypadku nie osi ągni ęcia zaplanowanych zamierze ń nale Ŝy dokona ć analizy sytuacji i pozna ć jej przyczyny. Powodem mog ą by ć np. brak czasu, pieni ędzy, zasobów ludzkich lub te Ŝ zmiana kolejno ści przewidzianych w programie zada ń priorytetowych. Stopie ń realizacji celów ekologicznych b ędzie oceniany w kilkuletnich cyklach (okre ślonych w tym dokumencie do ko ńca 2011 roku). Ocena ta b ędzie baz ą do ewentualnej korekty celów i strategii ich realizacji. Taka procedura pozwoli na spełnienie wymaga ń zapisanych w ustawie Prawo ochrony środowiska, dotycz ących okresu, na jaki jest przyjmowany program ochrony środowiska i systemu raportowania o stanie realizacji programu ochrony środowiska. − Ocena post ępów we wdra Ŝaniu programu ochrony środowiska, w tym przygotowanie raportu – co dwa lata, − Aktualizacja listy przedsi ęwzi ęć – co dwa lata, − Aktualizacja polityki ochrony środowiska, tj. celów ekologicznych i kierunków działa ń – co cztery lata (przy ewentualnej ka Ŝdej nast ępnej aktualizacji programu ochrony środowiska).

ROZDZIAŁ – IX 114

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego

Na poni Ŝszym schemacie przedstawiono harmonogram monitoringu realizacji Programu.

TABELA 55. Harmonogram monitoringu i sprawozda ń z Programu Monitoring 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Monitoring stanu

środowiska Mierniki efektywno ści Programu Ocena realizacji listy przedsi ęwzi ęć za lata za lata za lata za lata Raporty z realizacji 2007-2008 2009-2010 2011-2012 2013-2014

Programu Aktualizacja kolejna aktualizacja w zale Ŝności od mo Ŝliwo ści Programu Ochrony finansowych i potrzeb aktualizacji Programu Środowiska

Monitoring odczu ć społecznych Monitoring odczu ć społecznych jest sprawowany na podstawie bada ń opinii społecznej i specjalistycznych opracowa ń słu Ŝą cych jako ściowej ocenie udziału społecze ństwa w działaniach na rzecz poprawy stanu środowiska, a tak Ŝe ocenie odbioru przez społecze ństwo efektów Programu, mi ędzy innymi przez ilo ść i jako ść interwencji zgłaszanych do powiatowych władz środowiskowych.

9.2.2. MONITOROWANIE ZAŁO śONYCH EFEKTÓW EKOLOGICZNYCH

W ocenie post ępu wdra Ŝania Programu Ochrony Środowiska oraz jego faktycznego wpływu na środowisko pomocna jest analiza i monitorowanie załoŜonych efektów ekologicznych. Powinno by ć ono realizowane przy pomocy wska źników (mierników) stanu środowiska i zmian presji na środowisko, a tak Ŝe na wska źnikach świadomo ści społecznej. W tabeli zamieszczonej poni Ŝej zaproponowano najistotniejsze wska źniki, przyjmuj ąc, Ŝe lista ta nie jest wyczerpuj ąca i powinna by ć modyfikowana.

115 ROZDZIAŁ – IX

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego Green Key

TABELA 56. Wska źniki monitorowania efektywno ści Programu Poniesione Lata nakłady finansowe Jednostka (% wykorzystania Źródło informacji Wska źnik miary rok zało Ŝonych o wska źnikach rok bazowy aktualizacji nakładów 2000 2008 finansowych) Zasoby przyrodnicze % powierzchni powiatu obj ętej prawn ą % Urz ąd Wojewódzki ochron ą przyrody Urz ąd Wojewódzki, RDO Ś, Ilo ść form ochrony przyrody szt. Gminy, Powiat % UŜytki le śne oraz grunty zadrzewione powierzchni RDLP, GUS, Powiat i zakrzewione powiatu Utrzymanie czysto ści w miejscach kg odpadów sprawozdania, Gminy, Zakłady publicznych Ilo ść działaj ących gospodarstw szt. Gmina, Powiat, ODR agroturystycznych i ekologicznych Nadle śnictwo, Gminy, Ilo ść gatunków chronionych szt. stowarzyszenia wg oceny ornitolo- Nadle śnictwo, Gminy, Stan gatunków chronionych gicznej, stowarzyszenia zoologi- cznej Powierzchnia ziemi ha, % obszarów Powierzchnia terenów zrekultywowanych przezna- Gmina, Powiat czonych do rekultywacji ha, % pow. Powierzchnia gruntów zdegradowanych Gmina, Powiat powiatu Okr ęgowa Stacja Chemiczno – Udział gleb kwa śnych i bardzo kwa śnych %, ha Rolnicza, WIO Ś

Okr ęgowa Stacja Chemiczno – Powierzchnia gleb wymagaj ąca wapnowania %, ha Rolnicza, WIO Ś Udział poszczególnych klas bonitacyjnych Okr ęgowa Stacja Chemiczno – %, ha gleb (grunty orne) Rolnicza, Gmina, Powiat Wody powierzchniowe i podziemne Jako ść cieków wodnych, udział wód WIO Ś pozaklasowych (wg oceny ogólnej) %, klasa Jako ść wód w jeziorach klasa WIO Ś Jako ść wód w k ąpieliskach przekroczone PSSE wska źniki Jako ść wód podziemnych klasa WIO Ś przedsi ębiorstwa, Gminy, Jako ść oczyszczonych ścieków wska źniki okre ślone w Sprawozdania, karty bada ń odprowadzanych z oczyszczalni ścieków pozwoleniu wód Gmina, przedsi ębiorstwa Liczba uj ęć wody komunalnych szt. wodoci ągowe, GUS Gmina, przedsi ębiorstwa Liczba SUW szt. wodoci ągowe 3 Gmina, przedsi ębiorstwa Wydajno ść uj ęć wody m /d wodoci ągowe, GUS 3 Gmina, przedsi ębiorstwa Produkcja wody m /rok wodoci ągowe, GUS Długo ść sieci wodoci ągowej na terenie Gmina, przedsi ębiorstwa km powiatu wodoci ągowe, GUS Gmina, przedsi ębiorstwa Liczba przył ączy wodoci ągowych szt. wodoci ągowe, GUS Procent mieszka ńców obj ętych sieci ą % ogółu Gmina, przedsi ębiorstwa wodoci ągow ą ludno ści wodoci ągowe, GUS Udział ludno ści obsługiwanej przez % ogółu GUS, przedsi ębiorstwa oczyszczalnie ścieków ludno ści kanalizacyjne Długo ść sieci kanalizacyjnej na terenie Gmina, przedsi ębiorstwa km powiatu kanalizacyjne, GUS

ROZDZIAŁ – IX 116

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego

Gmina, przedsi ębiorstwa Liczba przył ączy kanalizacyjnych szt. kanalizacyjne, GUS Wska źnik skanalizowania gminy (K) K = 1 000 x dł. Sieci kanalizacyjnej/liczba K - mieszka ńców powiatu

Wska źnik proporcji dł. sieci kanalizacyjnej do - - dł. sieci wodoci ągowej Liczba szamb szt. Gmina Liczba przydomowych oczyszczalni ścieków szt. Gmina Ilo ść odprowadzonych ścieków dam 3 Gmina, przedsi ębiorstwa, GUS Ilo ść zlikwidowanych nielegalnych miejsc szt. Gmina zrzutu ścieków % w stosunku % długo ści wałów przeciwpowodziowych ma do całego Zarz ąd Melioracji i Urz ądze ń wła ściwy stan techniczny rozmiaru Wodnych ilo ść przeprowadzonych remontów długo ści wałów [km] % długo ści rowów melioracyjnych, który ma % długo ści wła ściwy stan techniczny wszystkich Spółka Wodna, ZMiUW ilo ść przeprowadzonych remontów rowów [km] Powietrze atmosferyczne Ilo ść pozwole ń na emisj ę szt. Powiat, Gmina Wielko ść dopuszczalnej rocznej emisji (wg pozwole ń) dla wska źników - SO 2 [Mg/rok] Powiat, Gmina - NO 2 -CO - pył całkowity Ilo ść kontroli zakładów, w których szt. WIO Ś zanotowano przekroczenia poziomów emisji Ilo ść lokalnych kotłowni w ęglowych szt. Gmina, Ilo ść kotłowni opartych o „ekologiczne” źródła szt. Gmina, www ogrzewania Emitory odorów szt. Gmina Nat ęŜ enie ruchu pojazdów szt. Gmina, Powiat, Zarz ądcy dróg Hałas Ilo ść kontroli w których zanotowano przekroczenia dopuszczalnych poziomów szt. WIO Ś hałasu liczba Liczba stref ciszy na jeziorach i obszarach akwenów chronionych (zachowana co najmniej na obj ętych Powiat dotychczasowym poziomie) strefami ciszy Nat ęŜ enie ruchu pojazdów szt. Gmina, Powiat, Zarz ądcy dróg Pola elektromagnetyczne Ilo ść emitorów pól elektromagnetycznych: - liniowych; szt. Powiat, Gminy, WIO Ś - punktowych Ilo ść kontroli w których zanotowano przekroczenia dopuszczalnych poziomów pól szt. WIO Ś elektromagnetycznych Racjonalne uŜytkowanie zasobów naturalnych GUS, Gmina, przedsi ębiorstwo Ilo ść zu Ŝytej wody/1 mieszka ńca na rok m3/osoba wodoci ągowe Zu Ŝycie energii w przeliczeniu na kW Zakład Energetyczny, GUS 1mieszka ńca na rok Liczba instalacji działaj ących w oparciu szt. WIO Ś, GUS, Gmina, Powiat o energi ę odnawialn ą Edukacja ekologiczna Liczba projektów zrealizowanych na rzecz szt. Gmina ochrony środowiska Ilo ść ście Ŝek przyrodniczo –dydaktycznych szt. Powiat, Gmina, Nadle śnictwo Powa Ŝne awarie Ilo ść sytuacji awaryjnych w ci ągu roku szt. Gmina, KP PSP, WIO Ś

117 ROZDZIAŁ – IX

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego

SPIS TABEL

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego Green Key

WYKORZYSTANE MATERIAŁY I OPRACOWANIA

Wybrane akty prawne

Regulacje prawne w zakresie ochrony środowiska zawarte s ą w wielu ustawach i aktach wykonawczych (rozporz ądzeniach). Do najwa Ŝniejszych z nich, w kontek ście realizacji niniejszego Programu, nale Ŝy zaliczy ć: • Ustawa z dn. 27.04.2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627 z pó źn. zm., t. j. Dz. U z 2008 r. Nr 25 poz. 150); • Ustawa z dn. 18.07.2001 r. Prawo wodne (t. j. Dz. U. 2005 r. nr 239 poz.; 2019); • Ustawa z dn. 06.04.2004 r. – o ochronie przyrody (Dz. U. 2004 r. nr 92 poz. 880 z pó źń . zm.); • Ustawa z dn. 4.02.1994 r. Prawo geologiczne i górnicze (t. j. Dz. U. z 2005 r. Nr 228, poz. 1947 z pó źn. zm.); • Ustawa z dn. 3.02.1995 r. o ochronie gruntów rolnych i le śnych (t. j. Dz. U. 2004 r. Nr 121 poz. 1266); • Ustawa z dn. 13.09.1996 r. o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminie (t. j. Dz. U. 2006 r. Nr 144, poz. 1042); • Ustawa z dn. 20.07.1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska (Dz. U. 2007 r. Nr 44 poz. 287); • Rozporz ądzenie Ministra Zdrowia z dn. 29.03.2007 r. w sprawie jako ści wody przeznaczonej do spo Ŝycia przez ludzi (Dz. U. 2007 r. Nr 61 poz. 417); • Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dn. 22.12.2004 r. w sprawie sposobu wyznaczania obszaru i granic aglomeracji (Dz. U. 2004 r. Nr 283 poz. 2841); • Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dn. 24.07.2006 r. w sprawie warunków, jakie nale Ŝy spełni ć przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U. 2006 r. Nr 137 poz. 984); • Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dn. 11.02.2004 r. w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód (Dz. U. 2004 r. Nr 32 poz. 284 – nieobowi ązuj ący); • Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dn. 9.12.2002 r. w sprawie zakresu, czasu, sposobu oraz warunków prowadzenia monitoringu składowisk odpadów (Dz. U. 2002 r. Nr 220 poz. 1858); • Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dn. 23.07.2008 r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz. U. 2008 r. Nr 143 poz. 896); • Rozporz ądzenie Ministra Zdrowia z dn. 16.10.2002 r. w sprawie wymaga ń, jakim powinna odpowiada ć woda w k ąpieliskach (Dz. U. 2002 r. Nr 183 poz. 1530); • Rozporz ądzenie Rady Ministrów z dn. 6.05.1997 r. w sprawie okre ślenia warunków bezpiecze ństwa osób przebywaj ących w górach, pływaj ących, k ąpi ących si ę i uprawiaj ących sporty wodne (Dz. U. 1997 r. Nr 57 poz. 358);

SPIS TABEL

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego

• Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dn. 06.06.2002 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów niektórych substancji w powietrzu, alarmowych poziomów niektórych substancji w powietrzu oraz marginesów tolerancji dla dopuszczalnych poziomów niektórych substancji (Dz. U. 2002 r. Nr 87 poz. 796 – uchylony); • Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dn. 03.03.2008 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. 2008 r. Nr 47 poz. 281); • Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dn. 14.06.2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. 2007 r. Nr 120 poz. 826); • Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dn. 30.10.2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku (Dz. U. 2003 r. Nr 192 poz. 1883); • Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dn. 30.12.2002 r. w sprawie powa Ŝnych awarii obj ętych obowi ązkiem zgłoszenia do Głównego Inspektora Ochrony Środowiska (Dz. U. 2003 r. Nr 5 poz. 58); • Rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dn. 27.10.2008 r. zmieniaj ące rozporz ądzenie w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 (Dz. U. 2008 r. Nr 198 poz. 1226).

Literatura i wybrane dokumenty programowe

- Wytyczne sporz ądzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym, Ministerstwo Środowiska, Warszawa, grudzie ń 2002 r., - Polityka Ekologiczna Pa ństwa na lata 2009 – 2012 z perspektyw ą do roku 2016 (Warszawa 2008), - Narodowa strategia ochrony środowiska na lata 2000 – 2006, Ministerstwo Środowiska, 2000, - Krajowa strategia ochrony i umiarkowanego u Ŝytkowania ró Ŝnorodno ści biologicznej, projekt, Ministerstwo Środowiska 2000 r., - Narodowa Strategia Edukacji Ekologicznej, Warszawa, 2001 r., - Krajowy Program Zwi ększania Lesisto ści 2003 r., - Program Ochrony Środowiska Województwa Pomorskiego na lata 2007 - 2010 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2011 – 2014, wrzesie ń 2007 r. (wraz z zał ącznikami); - Strategia Rozwoju Województwa Pomorskiego, lipiec 2005 r.; - Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Pomorskiego, Gda ńsk, 2002 r.; - Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Powiatu Malborskiego na lata 2004 – 2011, Warszawa, 2004 r.; - Strategia Rozwoju Społeczno — Gospodarczego Powiatu Malborskiego 2002 — 2012; Malbork, pa ździernik, 2002 r.; - Uchwała Nr XXXIX/349/2009 Rady Powiatu Malborskiego z dn. 16.12.2009 r. w sprawie przyj ęcia bud Ŝetu Powiatu Malborskiego na 2010 rok; - Programy Ochrony Środowiska i Plany Gospodarki Odpadami dla poszczególnych gmin powiatu malborskiego z 2004 r. oraz projekty ich aktualizacji,

SPIS TABEL

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego Green Key

- Raporty o stanie środowiska województwa pomorskiego, WIO Ś, Biblioteka Monitoringu Środowiska, Gda ńsk, 2004, 2005, 2006, 2007, 2008 r.; - Kodeks dobrej praktyki rolniczej, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Ministerstwo Środowiska, Warszawa, 2007 r., - Kondracki J., Geografia fizyczna Polski, PWN Warszawa 1980 r., - Dost ępne strony internetowe www.sejm.gov.pl www.stat.gov.pl natura2000.mos.gov.pl www.kp.org.pl rop.mps.gov.pl www.gdansk.lasy.gov.pl www.uw.gda.pl www.woj-pomorskie.pl www.infoeko.pomorskie.pl/Powiaty/Malborski powiat.malbork.pl

Materiały w posiadaniu Starostwa Powiatowego w Malborku oraz poszczególnych gmin powiatu:

- decyzje, - pozwolenia, - umowy, - raporty i sprawozdania ilo ściowe, - opracowania, - statystyki.

Materiały przekazane przez instytucje:

- Generaln ą Dyrekcj ę Dróg Krajowych i Autostrad w Gda ńsku, Zarz ąd Dróg Wojewódzkich w Gda ńsku, Zarz ąd Dróg Powiatowych w Malborku, - Pomorsk ą Spółk ę Gazownictwa, Oddział Zakład Gazowniczy w Gda ńsku, - Przedsi ębiorstwo Wodoci ągów i Kanalizacji w Malborku, - Przedsi ębiorstwo NOGAT Sp. z o.o. Kałdowo Wie ś, - Centralny Wodoci ąg śuławski Sp. z o.o. Nowy Dwór Gda ński.

SPIS TABEL

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego

Spis tabel

Nr Nazwa tabeli Strona tabeli 1. Liczba ludno ści powiatu malborskiego 12 2. Analiza czasowa liczby ludno ści powiatu malborskiego 12 3. Ruch naturalny ludno ści w powiecie malborskim (stan na koniec roku 2008) 13 4. Bezrobocie w powiecie malborskim (stan na koniec listopada 2009 r.) 14 UŜytkowanie terenu w powiecie malborskim (powierzchnia geodezyjna – stan na 5. 15 koniec 2008 r.) Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze regon wg sektorów 6. 16 własno ściowych Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze REGON wg sekcji PKD 7. 17 (stan na rok 2008) 8. Powierzchnia zasiewów w powiecie malborskim 19 9. Produkcja zwierz ęca na terenie powiatu malborskiego 19 10. Liczba gospodarstw rolnych według grup obszarowych u Ŝytków rolnych 20 Woda dostarczana gospodarstwom domowym i indywidualnym gospodarstwom 11. 23 rolnym na terenie powiatu malborskiego na przestrzeni lat 2004 - 2008 12. Dane dotycz ące wodoci ągów na terenie powiatu malborskiego (2008 rok) 24 Długo ść czynnej sieci rozdzielczej na terenie powiatu malborskiego na przestrzeni 13. 24 lat 2004 – 2008 Liczba poł ącze ń prowadz ących do budynków mieszkalnych i zbiorowego 14. 24 zamieszkania na terenie powiatu malborskiego na przestrzeni lat 2004 – 2008 Ludno ść korzystaj ąca z sieci wodoci ągowej na terenie powiatu malborskiego na 15. 25 przestrzeni lat 2004 – 2008 16. Dane na temat sieci wodoci ągowej na terenie powiatu malborskiego (wg podmiotów) 25 Dane dotycz ące kanalizacji na terenie powiatu malborskiego (stan na koniec roku 17. 28 2008) Długo ść sieci kanalizacyjnej na terenie powiatu malborskiego na przestrzeni lat 2004 18. 29 – 2008 Liczba poł ącze ń prowadz ących do budynków mieszkalnych i zbiorowego 19. 29 zamieszkania na terenie powiatu malborskiego na przestrzeni lat 2004 – 2008 Ludno ść korzystaj ąca z sieci kanalizacyjnej na terenie powiatu malborskiego na 20. 29 przestrzeni lat 2004 – 2008 21. Dane na temat sieci kanalizacyjnej na terenie powiatu malborskiego (wg podmiotów) 30 Wykaz oczyszczalni ścieków posiadaj ących pozwolenie wodnoprawne na 22. 35 wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi Informacja o ilo ści ścieków dopływaj ących do oczyszczalni w Kałdowie Wsi 23. 36 w 2008 r. Ładunki zanieczyszcze ń w ściekach na oczyszczalni w Kałdowie Wsi w roku 2008 24. 37 (sprawozdanie OS-5) 25. Informacja o ilo ści ścieków dopływaj ących do oczyszczalni w Starym Polu w 2008 r. 37 Ładunki zanieczyszcze ń w ściekach na oczyszczalni w Starym Polu w roku 2008 26. 37 (sprawozdanie OS-5) Informacja o ilo ści ścieków dopływaj ących do oczyszczalni w Miłoradzu Wsi 27. 37 w 2008 r. Ładunki zanieczyszcze ń w ściekach na oczyszczalni w Miłoradzu w roku 2008 28. 38 (sprawozdanie OS-5)48 Informacja o ilo ści ścieków dopływaj ących do oczyszczalni w miejscowo ści Lichnowy 29. 38 Wsi w 2008 r. Ładunki zanieczyszcze ń w ściekach na oczyszczalni w miejscowo ści Lichnowy w 30. 38 roku 2008 (sprawozdanie OS-5)

SPIS TABEL

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego Green Key

31. Dane dotycz ące odbiorców i zu Ŝycia energii elektrycznej 39 32. Stacje bazowe telefonii komórkowej na terenie miasta Malbork 40 Dane dotycz ące sieci gazowej i zu Ŝycia gazu na terenie powiatu malborskiego w 33. 42 roku 2008 r. 34. Dane dotycz ące sieci ciepłowniczej na terenie powiatu malborskiego w roku 2008 r. 43 35. Wykaz dróg krajowych z podziałem na gminy powiatu malborskiego 44 36. Drogi wojewódzkie na terenie powiatu malborskiego 45 Wykaz odcinków dróg powiatowych przebiegaj ących przez teren powiatu 37. 46 malborskiego Wykaz robót drogowych wykonanych w latach 2004 – 2009 r. na terenie powiatu 38. 48 malborskiego Wykaz robót drogowych planowanych do wykonania w latach 2009 – 2012 na 39. 49 terenie powiatu malborskiego 40. Klasyfikacja gruntów w powiecie malborskim z podziałem na gminy 53 41. Jako ść zwykłych wód podziemnych w latach 2004 - 2008 - sie ć krajowa 58 42. Jako ść zwykłych wód podziemnych w latach 2004 - 2008 (sieć regionalna) 59 43. Wykaz głównych zbiorników wodnych na terenie powiatu malborskiego 64 44. Melioracje szczegółowe na terenie powiatu malborskiego 64 45. Klasy czysto ści wód powierzchniowych 66 46. Jako ść cieków wodnych na terenie powiatu malborskiego 67 47. Ocena jednolitych cz ęś ci wód rzeki Nogat w 2008 roku 68 Klasyfikacja stref dokonana w wyniku rocznej oceny za rok 2008 48. 72 wraz z porównaniem z klasyfikacjami za lata 2005 – 2007 49. Średnioroczne st ęŜ enia dwutlenku siarki na terenie strefy malborsko – sztumskiej 72 50. Średnioroczne st ęŜ enia dwutlenku azotu na terenie strefy malborsko – sztumskiej 73 Średnioroczne st ęŜ enia pyłu zawieszonego PM 10 na terenie strefy malborsko – 51. 73 sztumskiej 52. Średnioroczne st ęŜ enia benzenu na terenie strefy malborsko – sztumskiej 73 53. Wykaz podmiotów posiadaj ących pozwolenie na emisj ę hałasu 77 Powierzchnia gruntów le śnych z podziałem na grupy własno ściowe w powiecie 54. 81 malborskim (2008 rok) 55. Harmonogram monitoringu i sprawozda ń z Programu 115 56. Wska źniki monitorowania efektywno ści Programu 116

Spis rycin

Nr Nazwa ryciny Strona ryciny 1. Poło Ŝenie administracyjne powiatu malborskiego 10 Poło Ŝenie powiatu malborskiego na tle mezoregionów fizyczno-geograficznych wg 2. 11 J. Kondrackiego 3. Ście Ŝki rowerowe na terenie powiatu malborskiego 21 4. Regiony wodne obejmuj ące powiat malborski 55 5. Wyst ępowanie u Ŝytkowych poziomów wodono śnych 55 6. System kr ąŜ enia wód podziemnych 56 7. Zasolenie i anomalia fluorkowa wód w subregionie śuław Wi ślanych 57 8. Formy ochrony przyrody wyst ępuj ące na terenie powiatu malborskiego 84

SPIS TABEL

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego

Spis wykresów

Nr Nazwa wykresu Strona wykresu 1. Liczba ludno ści w powiecie malborskim 13 2. Struktura u Ŝytkowania gruntów w powiecie malborskim (ha) 16 3. Struktura u Ŝytków rolnych powiatu malborskiego (ha) 18 Powierzchnia u Ŝytków rolnych w poszczególnych gminach powiatu malborskiego 4. 18 (ha) Wyniki pomiarów hałasu komunikacyjnego na terenie miasta Malborka w 2007 5. 75 roku Ilo ść pojazdów zarejestrowanych na poszczególnych punktach pomiarowych 6. 76 w mie ście Malbork Powierzchnia gruntów le śnych i zadrzewionych w poszczególnych gminach 7. 80 powiatu malborskiego (ha)

Spis zał ączników

Zał ącznik nr 1 Zał ącznik nr 2 Zał ącznik nr 3 Zał ącznik nr 4

SPIS TABEL

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Malborskiego Green Key

SPIS TABEL