Program Ochrony Środowiska

dla Gminy Malbork

do roku 2011

z perspektywą na lata 2012 - 2015

Kwiecień , 20 11 r.

TYTUŁ OPRACOWANIA :

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MALBORK DO ROKU 2011 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2012 - 2015

ZAMAWIAJĄCY : WYKONAWCA :

URZĄD GMINY MALBORK GREEN KEY UL . CEGLANA 7 POKRZYWNO 93 82 – 200 MALBORK 86 - 330 MEŁNO

KIEROWNIK PROJEKTU :

mgr Joanna Masiota

AUTORZY OPRACOWANIA :

mgr Joanna Masiota mgr inż. Anna Tomaszewska mgr Joanna Walkowiak

Kwiecień, 2011 r.

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork

SPIS TRE ŚCI

ROZDZIAŁ I WST ĘP 7

1.1. PRZEDMIOT I ZAKRES OPRACOWANIA 7 1.2. POTRZEBA I CEL OPRACOWANIA 8 1.3. METODA OPRACOWANIA PROGRAMU 9

ROZDZIAŁ II CHARAKTERYSTYKA GMINY 10

2.1 DANE ADMINISTRACYJNE 10 2.2. POŁO śENIE GEOGRAFICZNE 11 2.3. SPOŁECZE ŃSTWO 13 2.3.1. LICZBA LUDNO ŚCI I JEJ ROZMIESZCZENIE 13 2.3.2. PRZYROST NATURALNY 15 2.3.3. BEZROBOCIE 15 2.4. U śYTKOWANIE TERENU 16 2.5. DZIAŁALNO ŚĆ GOSPODARCZA 18 2.6. ROLNICTWO 20 2.7. TURYSTYKA I REKREACJA 22

ROZDZIAŁ III INFRAKSTRUKTURA GMINY 23

3.1. GOSPODARKA WODNO - ŚCIEKOWA 23 3.1.1. ZAOPATRZENIE W WOD Ę 23 3.1.1.1. UJ ĘCIA WÓD ZAOPATRUJ ĄCE SIE Ć WODOCI ĄGOW Ą 23 3.1.1.1.1. UJ ĘCIA WÓD DO CELÓW PRZEMYSŁOWYCH, ROLNICZYCH I INNYCH 24 3.1.1.2. WODA UJMOWANA NA CELE PRZECIWPO śAROWA (PPO ś) 25 3.1.1.3. SIE Ć WODOCI ĄGOWA 25 3.1.1.4. JAKO ŚĆ WÓD UJMOWANYCH I PRZEZNACZONYCH DO ZAOPATRZENIA MIESZKA ŃCÓW DO CELÓW BYTOWYCH 27 3.1.2. GOSPODARKA ŚCIEKOWA 29 3.1.2.1. SIE Ć KANALIZACYJNA 29 3.1.2.1.1. KANALIZACJA BYTOWA 29 3.1.2.1.2. KANALIZACJA DESZCZOWA 31 3.1.2.2. SYSTEMY INDYWIDUALNE GOSPODARKI ŚCIEKOWEJ 32 3.1.2.2.1. ZBIORNIKI BEZODPŁYWOWE 33 3.1.2.2.2. PRZYDOMOWE OCZYSZCZALNIE ŚCIEKÓW 34 3.1.3. OCZYSZCZALNIE ŚCIEKÓW 37 3.1.3.1. OCZYSZCZALNIA ŚCIEKÓW W KAŁDOWIE WSI 37 3.2. ELEKTROENERGETYKA 41 3.2.1. ŹRÓDŁA ENERGII ODNAWIALNEJ 42 3.3. INSTALACJE EMITUJ ĄCE POLE ELEKTROMAGNETYCZNE 43 3.4. GAZOWNICTWO 44 3.5. CIEPŁOWNICTWO 44 3.6. KOMUNIKACJA 45 3.6.1. DROGI 45 3.6.2. KOLEJ 50 3.6.3. DROGI WODNE 50

ROZDZIAŁ IV OCENA I ANALIZA STANU ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO 51

4.1. RZE ŹBA TERENU 51 4.1.1. PRZEKSZTAŁCENIA RZE ŹBY TERENU I PRZYPOWIERZCHNIOWEJ WARSTWY SKORUPY ZIEMSKIEJ 52

3 SPIS TRE ŚCI

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork Green Key

4.2. BUDOWA GEOLOGICZNA 53 4.2.1. EKSPLOATACJA SUROWCÓW MINERALNYCH JAKO ŹRÓDŁO PRZEOBRA śEŃ ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO 54 4.3. GLEBY 54 4.3.1. TYPY GENETYCZNE GLEB 54 4.3.2. DEGRADACJA GLEB 55 4.3.2.1. DEGRADACJA NATURALNA GLEB 55 4.3.2.2. DEGRADACJA CHEMICZNA GLEB 56 4.4. WODY PODZIEMNE 56 4.4.1. GŁÓWNE ZBIORNIKI WÓD PODZIEMNYCH (GZWP) 57 4.4.2. JAKO ŚĆ WÓD PODZIEMNYCH 57 4.4.3. ŹRÓDŁA PRZEOBRA śEŃ WÓD PODZIEMNYCH 59 4.4.3.1. MIEJSCA POBORU WÓD PODZIEMNYCH JAKO ŹRÓDŁA PRZEOBRA śEŃ 60 4.5. WODY POWIERZCHNIOWE 61 4.5.1. SIE Ć RZECZNA 61 4.5.2. ZBIORNIKI WODNE 62 4.5.3. SYSTEMY MELIORACYJNE I URZ ĄDZENIA WODNE 63 4.5.4. ZAGRO śENIE POWODZI Ą 64 4.6. STAN ZANIECZYSZCZENIA WÓD POWIERZCHNIOWYCH 65 4.6.1. MONITORING JEZIOR 67 4.6.2. MONITORING RZEK 68 4.6.3. K ĄPIELISKA 71 4.7. ŹRÓDŁA I TENDENCJE PRZEOBRA śEŃ WÓD POWIERZCHNIOWYCH 71 4.8. KLIMAT 72 4.8.1. POWIETRZE ATMOSFERYCZNE 73 4.8.1.1. STAN CZYSTO ŚCI POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO 73 4.8.1.2. ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZE Ń POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO 75 4.8.1.3. ODORY 77 4.8.2. KLIMAT AKUSTYCZNY 77 4.8.3. PROMIENIOWANIE NIEJONIZUJ ĄCE 79 4.8.4. POWA śNE AWARIE PRZEMYSŁOWE 81 4.9. RO ŚLINNO ŚĆ 82 4.9.1. LASY 83 4.9.2. FAUNA I KOŁA ŁOWIECKIE 84 4.9.3. ZADRZEWIENIA I ZAKRZEWIENIA 85 4.9.3.1. ROLA ZADRZEWIE Ń ŚRÓDPOLNYCH W KRAJOBRAZIE ROLNICZYM 86 4.9.4. Ł ĄKI I PASTWISKA 87 4.9.5. ZIELE Ń URZ ĄDZONA 88 4.9.6. PRZYRODA CHRONIONA I JEJ ZASOBY 88 4.9.6.1. SIE Ć ECONET - POLSKA 88 4.9.6.2. OBSZAR CHRONIONEGO KRAJOBRAZU 89 4.9.6.3. POMNIKI PRZYRODY 89 4.9.6.4. U śYTKI EKOLOGICZNE 90 4.9.6.5. NATURA 2000 90 4.9.6.6. INNE FORMY OCHRONY 91 4.10. WSKA ŹNIKOWA OCENA ROZWOJU GMINY MALBORK 91

ROZDZIAŁ V ZAŁO śENIA PROGRAMOWE 93

5.1. WPROWADZENIE 93 5.2. CELE, KIERUNKI I ZADANIA DO REALIZACJI W RAMACH PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY MALBORK 94 5.2.1. GOSPODARKA WODNO - ŚCIEKOWA 94 5.2.2. ZASOBY PRZYRODNICZE 94 5.2.3. POWIERZCHNIA ZIEMI 95 5.2.4. WODY POWIERZCHNIOWE I PODZIEMNE 95 5.2.5. POWIETRZE ATMOSFERYCZNE 96 5.2.6. HAŁAS 96

ROZDZIAŁ – I 4

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork

5.2.7. POLA ELEKTROMAGNETYCZNE 97 5.2.8. RACJONALNE U śYTKOWANIE ZASOBÓW NATURALNYCH 97 5.2.9. EDUKACJA EKOLOGICZNA 97 5.2.10. PRZECIWDZIAŁANIE POWA śNYM AWARIOM 98 5.3. STRATEGIA REALIZACJI PRZYJETYCH CELÓW 98 5.4. HARMONOGRAM REALIZACJI ZADA Ń EKOLOGICZNYCH 99

ROZDZIAŁ VI HARMONOGRAM REALIZACYJNY 101

ROZDZIAŁ VII KONCEPCJA EDUKACJI EKOLOGICZNEJ 123

7.1. ZAŁO śENIA OGÓLNE 123 7.2. POTRZEBA EDUKACJII EKOLOGICZNEJ 124

ROZDZIAŁ VIII SYSTEM FINANSOWANIA INWESTYCJI 128

8.1. KRAJOWE I MI ĘDZYNARODOWE PROGRAMY PROMUJ ĄCE ROZWÓJ ZRÓWNOWA śONY, INTEGRACJ Ę I WSPÓŁPRAC Ę MI ĘDZYNARODOW Ą 128

ROZDZIAŁ IX STRATEGIA I MONITORING REALIZACJI P ROGRAMU 133

9.1. ZARZ ĄDZANIE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA 133 9.1.1. INSTRUMENTY PRAWNE 134 9.1.2. INSTRUMENTY FINANSOWE 134 9.1.3. INSTRUMENTY SPOŁECZNE 135 9.1.4. INSTRUMENTY STRUKTURALNE 137 9.2. MONITOROWANIE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA 138 9.2.1. ZASADY MONITORINGU 138 9.2.2. MONITOROWANIE ZAŁO śONYCH EFEKTÓW EKOLOGICZNYCH 139

WYKORZYSTANE MATERIAŁY I OPRACOWANIA

SPIS TABEL, RYCIN, WYKRESÓW

5 SPIS TRE ŚCI

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork Green Key

ROZDZIAŁ – I 6

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork

I. WST ĘP

1.1. PRZEDMIOT I ZAKRES OPRACOWANIA

Przedmiotem opracowania jest aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork uchwalonego dnia 31 marca 2005 r. Rada Gminy w Malborku, podj ęła: - Uchwał ę Nr XXIX/166/2005 z dn. 31.03.2005 r. w sprawie przyj ęcia „Programu Ochrony Środowiska wraz z planem gospodarki odpadami dla Gminy Malbork na lata 2004 - 2011”. Zgodnie z art.17 ust.1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo Ochrony Środowiska, Gminy, w celu realizacji polityki ekologicznej pa ństwa, sporz ądzaj ą Gminne Programy Ochrony Środowiska uwzgl ędniając wymagania polityki ekologicznej pa ństwa, okre ślaj ąc cele ekologiczne, priorytety ekologiczne, rodzaj i harmonogram działa ń proekologicznych, środki niezb ędne do osi ągni ęcia celów, w tym mechanizmy prawno - ekonomiczne i środki finansowe. Aktualizacja Programu pozwala na zanalizowanie zmian, jakie zaszły w środowisku przyrodniczym w porównaniu z poprzednimi latami oraz uzupełnienie zada ń, których realizacja przyczyni si ę do ochrony środowiska gminy.

Niniejsze opracowanie prezentuje szeroko rozumian ą problematyk ę ochrony i kształtowania środowiska przyrodniczego Gminy Malbork (gmina wiejska), poło Ŝonej w powiecie malborskim, województwie pomorskim. Obejmuje ono zagadnienia zwi ązane z: - charakterystyk ą obszaru gminy; - analiz ą sytuacji demograficznej i gospodarczej; - analiz ą obecnego stanu środowiska przyrodniczego z uwzględnieniem realizacji PO Ś z 2004 r. oraz analiz ą infrastruktury; - prognozowaniem zmian zachodz ących w środowisku przyrodniczym analizowanego obszaru; - wytyczeniem celów w zakresie ochrony tego środowiska; - okre śleniem działa ń zmierzaj ących do poprawy stanu środowiska przyrodniczego gminy; - wytyczeniem konkretnych przedsi ęwzi ęć zwi ązanych z ochron ą środowiska i popraw ą jego stanu, a tak Ŝe okre ślenie harmonogramu ich realizacji; - okre śleniem mo Ŝliwych sposobów finansowania, zało Ŝonych celów i zada ń; - okre śleniem sposobów monitoringu pozwalaj ącego na ocen ę realizacji zało Ŝonego Programu Ochrony Środowiska.

7 ROZDZIAŁ – I

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork Green Key

1.2. POTRZEBA I CEL OPRACOWANIA

Powszechne zainteresowanie problematyk ą ochrony środowiska w ka Ŝdej dziedzinie Ŝycia człowieka wymaga opracowywania syntetycznych dokumentów, które zbieraj ą informacje o stanie środowiska przyrodniczego człowieka oraz wyznaczaj ą konkretne kierunki działa ń, które prowadz ą w konsekwencji do zrównowa Ŝonego rozwoju obszaru. Wa Ŝne jest równie Ŝ, aby prowadzi ć ci ągł ą aktualizacj ę zamierzonych celów, dostosowywa ć je do aktualnej sytuacji i mierzy ć ich stopie ń wykonania. Przeprowadzanie analiz czasowych pozwala okre śli ć obszary, które faktycznie si ę rozwijaj ą, oczywi ście w kierunku ekologicznego rozwoju, a nad którymi trzeba nadal pracowa ć. Na stan środowiska przyrodniczego maj ą nie tylko wpływ zakłady przemysłowe, czy rozwój komunikacji i urbanizacji. Wpływ na ten jak Ŝe dynamiczny i wra Ŝliwy system ma ka Ŝda działalno ść i aktywno ść człowieka, dlatego wa Ŝne jest, aby przeanalizowa ć funkcjonowanie człowieka w środowisku na ró Ŝnych płaszczyznach. Program ochrony środowiska jest wła śnie takim dokumentem, który analizuj ąc stan aktualny środowiska Ŝycia człowieka, proponuje w konsekwencji zasady zrównowaŜonego rozwoju i ochrony środowiska, wskazuje kierunki i hierarchi ę działa ń zmierzaj ących do ich wprowadzenia na terenie gminy. Celem aktualizacji Programu jest przedstawienie wytycznych do racjonalnych działa ń programowych na dalsze lata i poprawa stanu środowiska przyrodniczego gminy Malbork. Zawarte w nim rozwi ązania organizacyjne oraz logistyczno – techniczne przyczyni ą si ę do wła ściwego, zgodnego z zasad ą zrównowa Ŝonego rozwoju gospodarowania zasobami przyrodniczymi. Najpilniejszymi do rozwi ązania kwestiami w zakresie racjonalnego gospodarowania w środowisku przyrodniczym s ą problemy gospodarki odpadami (szeroko omówione z opracowaniu Plan Gospodarki Odpadami), gospodarki wodno - ściekowej, stanu czysto ści wód powierzchniowych. Ponadto na skutek rozwoju gminy, w zakresie urbanizacji, komunikacji, gospodarki, pojawiaj ą si ę lub raczej intensyfikuj ą problemy, które dotychczas nie oddziaływały w sposób znacz ący na środowisko i mieszka ńców. Takimi problemami s ą np. zanieczyszczenie hałasem lub uszczuplanie terenów otwartych kosztem powstawania nowych osiedli. Powy Ŝsze przesłanki, daj ą podstaw ę do zdefiniowania ekologicznych celów strategicznych gminy Malbork. Natomiast realizacja poszczególnych celów strategicznych w powi ązaniu z aktywnie wdra Ŝanym programem edukacji ekologicznej społecze ństwa powinna zapewni ć gminie zrównowa Ŝony rozwój.

ROZDZIAŁ – I 8

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork

Przyj ęcie Programu Ochrony Środowiska (w tym te Ŝ Planu Gospodarki Odpadami) jest form ą podejmowania strategicznej decyzji umo Ŝliwiaj ącej realizacj ę kierunków rozwoju tego zakresu działalno ści w okre ślonej perspektywie czasowej. Wynikiem procesu planowania (w ramach PO Ś i PGO) jest dokument zawieraj ący wizj ę rozwoju systemu zarz ądzania ochron ą środowiska i gospodark ą odpadami, okre ślaj ący opcje i warunki rozwi ąza ń. Jest on tak Ŝe wa Ŝnym środkiem informacji, narz ędziem kontroli i materiałem wykorzystywanym do rozwoju systemu w przyszło ści. Wła ściwy system zarz ądzania ochron ą środowiska i gospodarki odpadami musi opiera ć si ę na strategicznych wnioskach, które w tym przypadku s ą przedstawione w postaci dokumentów programowych. Najistotniejsza w nich jest strategiczna analiza mo Ŝliwo ści technicznych, organizacyjnych oraz finansowych osi ągni ęcia okre ślonych celów.

1.3. METODA OPRACOWYWANIA PROGRAMU

Analiza istniej ącego stanu środowiska przyrodniczego, ma na celu identyfikacj ę problemów, które dotycz ą całej gminy Malbork. Niniejszy program stanowi szczegółow ą diagnoz ę stanu środowiska przyrodniczego okre ślaj ąc szanse i zagro Ŝenia, przedstawia konkretne działania zmierzaj ące do poprawy jego stanu, ustala harmonogram ich realizacji oraz przedstawia prognoz ę dalszych zmian w środowisku przyrodniczym gminy Malbork w odniesieniu do regionu i kraju. Przy opracowywaniu programu korzystano tak Ŝe z zapisów zawartych w ni Ŝej wymienionych dokumentach: - Polityka ekologiczna pa ństwa w latach 2009 – 2012, z perspektyw ą do roku 2016; - Program Ochrony Środowiska z Planem Gospodarki Odpadami Województwa Pomorskiego na lata 2007 – 2010 z uwzgl ędnieniem perspektywy 2011 – 2014; - Program Ochrony Środowiska Powiatu Malborskiego (2004 r.); - Program Ochrony Środowiska gminy Malbork (2004 r.).

Niniejszy Program opiera si ę na dost ępnej bazie danych GUS, WIO Ś w Gda ńsku, Urz ędu Marszałkowskiego i Urz ędu Wojewódzkiego w Gda ńsku. Przy opracowaniu Programu wykorzystano materiały i informacje uzyskane z Urz ędu Gminy w Malborku, Starostwa Powiatowego w Malborku oraz informacje z jednostek działaj ących na omawianym terenie oraz na obszarze województwa pomorskiego.

Dokumentami nadrz ędnymi wobec zaktualizowanego Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork powinny by ć zaktualizowane dokumenty wy Ŝszego szczebla tj.

9 ROZDZIAŁ – I

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork Green Key

Powiatowy Program Ochrony Środowiska, Wojewódzki Program Ochrony Środowiska oraz Polityka Ekologiczna Pa ństwa. Wojewódzki Program Ochrony Środowiska dla Województwa Pomorskiego zaktualizowano we wrze śniu 2007 roku (uchwalony przez Sejmik Województwa Pomorskiego Uchwałą Nr 191/XII/07 z dnia 24 wrze śnia 2007 r.). Plan wojewódzki został zaktualizowany w pa ździerniku 2009 roku Uchwał ą Nr 1006/XXXIX/09 Sejmiku Województwa Pomorskiego z dnia 26 pa ździernika 2009 roku w sprawie przyj ęcia aktualizacji „Planu Gospodarki Odpadami dla Województwa Pomorskiego 2010”. Powiatowy Program Ochrony Środowiska jest w trakcie opracowywania.

II. CHARAKTERYSTYKA GMINY

2.1. DANE ADMINISTRACYJNE

Gmina Malbork poło Ŝona jest w południowo - wschodniej cz ęś ci województwa pomorskiego i jest jedn ą z 6 gmin powiatu malborskiego. Zajmuje obszar o wielko ści 100,67 km 2, granicz ąc z miastem Malbork (otacza je prawie całkowicie) oraz gminami: Nowy Staw, Lichnowy, Miłoradz, Stare Pole (z powiatu malborskiego) oraz z gminami Sztum i Stary Targ (w powiecie sztumskim). Gmina składa si ę z 16 sołectw: Cisy, Grobelno, Kałdowo Wie ś, Kamienica, Kamionka, Ko ścieleczki, Kra śniewo, Lasowice Małe, Lasowice Wielkie, Lasowice Agro Lawi, Nowa Wie ś, Pielica, Stogi, Szawałd, Tragamin, Wielbark.

ROZDZIAŁ – I 10

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork

Ryc. 1. Poło Ŝenie gminy Malbork (i powiatu malborskiego) na tle s ąsiaduj ących gmin Źródło: opracowanie własne

Gmina Malbork jest poło Ŝona dookoła miasta Malbork, dlatego te Ŝ w zakresie szeregu usług ponadlokalnych pozostaje w sferze obsługi miasta Malbork.

2.2. POŁO śENIE GEOGRAFICZNE

Zgodnie z fizyczno - geograficzn ą regionalizacj ą Polski, wg J. Kondrackiego, w ogólnym podziale gmina Malbork jest poło Ŝona w obr ębie nast ępuj ących głównych jednostek: - megaregion – Pozaalpejska Europa Środkowa, - prowincja – Ni Ŝ Środkowoeuropejski,

11 ROZDZIAŁ – II

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork Green Key

- podprowincja – granica Pobrze Ŝa Południowobałtyckiego i Pojezierza Południowobałtyckiego, - makroregion – granica Pobrze Ŝe Gda ńskie i Pojezierze Iławskie. W podziale na mezoregiony, prawie cały obszar gminy Malbork le Ŝy w południowo - centralnej cz ęś ci regionu śuławy Wi ślane – 313.54 (makroregion Pobrze Ŝe Gda ńskie), a na południu, niewielki fragment gminy znajduje się w granicach Pojezierza Iławskiego – 314.9 (makroregion Pojezierze Iławskie). śuławy Wi ślane granicz ą z nast ępuj ącymi mezororegionami: od północy z Mierzej ą Wi ślan ą (makroregion Pobrze Ŝe Gda ńskie), od wschodu z Wybrze Ŝem Staropruskim, Wysoczyzn ą Elbl ąsk ą oraz Równin ą Warmi ńsk ą (makroregion Pobrze Ŝe Gda ńskie), od południa z Pojezierzem Iławskim i Dolin ą Kwidzy ńsk ą (makroregion Pojezierze Iławskie), a od zachodu z Pojezierzem Starogardzkim i Pojezierzem Kaszubskim (Pojezierze Wschodniopomorskie) oraz Pobrze Ŝem Kaszubskim (makroregion Pobrze Ŝe Gda ńskie).

Ryc. 2. Poło Ŝenie fizyczno-geograficzne powiatu malborskiego (wg J. Kondrackiego) Źródło: www.wikipedia.pl

Obszar gminy ma kształt wydłu Ŝony, w kierunku południkowym, o do ść silnie rozczłonkowanych granicach. Maksymalna rozci ągło ść równole Ŝnikowa wynosi około 12,6 km, a południkowa – około 12 km.

ROZDZIAŁ – II 12

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork

2.3. SPOŁECZE ŃSTWO

2.3.1. LICZBA LUDNO ŚCI I JEJ ROZMIESZCZENIE

Liczba ludno ści zamieszkuj ąca gmin ę wynosi 4 234 osób (dane z 2008 r.). Najwi ększ ą miejscowości ą jest Nowa Wie ś, która liczy 756 mieszka ńców. Z poni Ŝszego zestawienia (tabela nr 1) wynika, Ŝe mieszka ńcy miejscowo ści Nowa Wie ś stanowi ą 17,8 % mieszka ńców całej gminy. Pozostałe wi ększe miejscowo ści tego obszaru to: Tragamin (488 osób), Lasowice Wielkie (487 osób), Ko ścieleczki (419 osób) i Stogi (410 osób). Najmniejsz ą liczb ę mieszka ńców posiada miejscowo ść Pielica (8 osób).

Liczba ludno ści w gminie Malbork TABELA 1. (stan na koniec 2008 r.) Lp. Miejscowo ść Liczba ludno ści 1. Cisy 285 2. Grobelno 230 3. Kałdowo 123 4. Kałdowo Wie ś 77 5. Kamienica 130 6. Kamionka 83 7. Kapustowo 64 8. Ko ścieleczki 419 9. Kra śniewo 241 10. Lasowice Małe 60 11. Lasowice Wielkie 487 12. Nowa Wie ś 756 13. Pielica 8 14. Stogi 410 15. Szawałd 265 16. Tragamin 488 17. Wielbark 108 RAZEM 4 234 Źródło: Urz ąd Gminy Malbork

13 ROZDZIAŁ – II

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork Green Key

Liczba mieszka ńców z podziałem na ulice w najwi ększej miejscowo ści gminy Malbork – Nowa Wie ś TABELA 2. (stan na koniec 2008 r.) Lp. Nazwa ulicy Liczba ludno ści 1. Belgijska 20 2. Działdowska 143 3. Fi ńska 2 4. Francuska 11 5. Gen. de Gaulle’a 74 6. Głowackiego 15 7. Kasztanowa 61 8. Komuny Paryskiej 14 9. Lipowiec 93 10. Milenijna 21 11. Miedziana 68 12. Miłosna 3 13. Moniuszki 115 14. Rakowiec 4 15. Rolnicza 4 16. Sienna 17 17. Zwierzyniecka 91 RAZEM 756 Źródło: Urz ąd Gminy Malbork

Obserwuje si ę nieznacz ące wahania w liczbie ludno ści gminy, jednak tendencja jest dodatnia, mieszka ńców gminy przybywa. W roku 2000 roku liczba ludno ści gminy wynosiła 3 898 osób. W stosunku do roku 2009 przybyły jednak 414 osób. Od roku 2008 przybyło 78 mieszka ńców gminy. Zmiany liczby ludno ści gminy w latach 2000 - 2009 obrazuje tabela nr 3. Zjawisko to jest prawdopodobnie zwi ązane z przemieszczaniem si ę ludno ści miejskiej Malborka na tereny wiejskie.

Analiza czasowa liczby ludno ści TABELA 3. gminy Malbork Liczba ludno ści Rok Ogółem 2000 3 898 2001 3 921 2002 4 012 2003 4 012 2004 4 066 2005 4 099 2006 4 137 2007 4 185 2008 4 234 2009 4 312 stan aktualny Źródło: dane z Urz ędu Gminy w Malborku

ROZDZIAŁ – II 14

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork

Wykres 1. Liczba ludno ści w gminie Malbork

Liczba mieszka ńców gminy wykazuje ni Ŝszy od krajowego (122 osoby/km 2 w 2008 r.) wska źnik g ęsto ści zaludnienia. W gminie Malbork g ęsto ść zaludnienia wynosi 42,05 osoby/km 2 (2008 r.).

2.3.2. PRZYROST NATURALNY

Analizuj ąc przyrost naturalny gminy Malbork, w roku 2008 jego warto ść była zerowa.

Ruch naturalny ludno ści w gminie Malbork TABELA 4. (stan na koniec 2008 r.) Rok 2008 Urodzenia Ŝywe 44 Zgony 44 Przyrost naturalny 0 Źródło: GUS – Bank Danych Regionalnych

2.3.3. BEZROBOCIE

Problem bezrobocia dotyka w niewielkim stopniu rejon gminy Malbork. Według danych uzyskanych z PUP w Malborku, liczba zarejestrowanych bezrobotnych w gminie, w roku 2008, wynosiła 255 osób. Bezrobotni gminy stanowi ą zatem nieco ponad 6 % ludno ści gminy. Analizuj ąc dane od 2005 roku mo Ŝna stwierdzi ć, Ŝe liczba bezrobotnych zmniejszyła si ę w stosunku do połowy roku 2009 prawie o 150 osób.

15 ROZDZIAŁ – II

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork Green Key

Niepokoj ące jest zjawisko du Ŝego bezrobocia w śród kobiet, znacznie przewy Ŝszaj ące wska źnik bezrobocia w śród m ęŜ czyzn.

TABELA 5. Liczba osób bezrobotnych w gminie Malbork 2005 2006 2007 2008 30.06.1009 męŜ czy źni kobiety męŜ czy źni kobiety męŜ czy źni kobiety męŜ czy źni kobiety męŜ czy źni kobiety 172 239 129 210 104 186 86 169 104 158 411 339 290 255 262 Źródło: PUP Malbork

Z danych Powiatowego Urz ędy Pracy w Malborku wynika, Ŝe bezrobocie w śród mieszka ńców gminy nie jest du Ŝe porównuj ąc procent osób bez pracy w powiecie i województwie: - powiat malborki - 20,0 %, - województwo pomorskie - 10,2 %, - Polska - 10,8 %.

Struktura ekonomiczna ludno ści, według danych z 2008 roku pochodz ących z GUS-u (przy ogólnej liczbie mieszka ńców gminy 4 135, tak Ŝe dane GUS, 2008 r.), przedstawia si ę nast ępuj ąco: - grupa ludno ści w wieku przedprodukcyjnym liczy 949 osób, co stanowi 22,9 % ogólnej liczby mieszka ńców; - ludno ść w wieku produkcyjnym liczy 2 703 osób, co stanowi 65,3 %; - ludno ść w wieku poprodukcyjnym liczy 483 osoby, co stanowi 11,6 % ogólnej liczby ludno ści gminy.

2.4. UśYTKOWANIE TERENU

Podstawow ą form ą u Ŝytkowania terenu gminy Malbork jest u Ŝytkowanie rolnicze. Rozpatruj ąc kryterium obszarowe gminy mo Ŝna stwierdzi ć, i Ŝ jest to gmina o charakterze rolniczym. UŜytki rolne zajmuj ą tutaj 8 712 ha tj. 86,54 % powierzchni geodezyjnej gminy. U Ŝytki le śne w obr ębie analizowanego obszaru zajmuj ą bardzo niewielk ą powierzchni ę. Ich powierzchnia geodezyjna wynosi zaledwie 145 ha (1,44 % gminy). Niewielki odsetek powierzchni gminy zajmuj ą tak Ŝe wody powierzchniowe, 2,31 % gminy. Pozostałe tereny w strukturze u Ŝytkowania gruntów w gminie Malbork kształtuj ą si ę nast ępuj ąco: grunty zurbanizowane i zaj ęte przez zabudow ę – 6,43 % powierzchni gminy oraz tereny pozostałe wraz z nieu Ŝytkami – 3,26 %.

ROZDZIAŁ – II 16

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork

Szczegółow ą struktur ę u Ŝytkowania gruntów na terenie gminy Malbork, przedstawiono w tabeli nr 6, natomiast jej uproszczony schemat na wykresie.

TABELA 6. UŜytkowanie ziemi w gminie Malbork Powierzchnia Udział geodezyjna w ogólnej Rodzaje gruntów ogółem powierzchni [ha] [%] Powierzchnia ogólna 10 067 100 UŜytki rolne 8 712 86,54 grunty orne 7 337 72,88 sady 33 0,32 łąki trwałe 362 3,59 pastwiska trwałe 565 5,61 grunty rolne zabudowane 215 2,13 grunty pod stawami 0 0 grunty pod rowami 196 1,94 UŜytki le śne 145 1,44 lasy 79 0,78 grunty zadrzewione i zakrzewione 66 0,65 Grunty zabudowane i zurbanizowane 648 6,43 tereny mieszkalne 34 0,33 tereny przemysłowe 1 0,009 inne tereny zabudowane 15 0,14 zurbanizowane tereny niezabudowane 222 2,20 tereny rekreacyjne wypoczynkowe 4 0,03 tereny drogi 296 2,94 komunikacyjne koleje 74 0,73 uŜytki kopalne 2 0,01 Grunty pod wodami 233 2,31 powierzchniowe płyn ące 219 2,17 powierzchniowe stoj ące 14 0,13 Tereny inne 329 3,26 uŜytki ekologiczne 0 0 nieu Ŝytki 92 0,91 tereny ró Ŝne 237 2,35 Źródło: Starostwo Powiatowe Malbork

17 ROZDZIAŁ – II

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork Green Key

Wykres 2. Struktura u Ŝytkowania gruntów w gminie Malbork

2.5. DZIAŁALNO ŚĆ GOSPODARCZA

Bior ąc pod uwag ę dane Głównego Urz ędu Statystycznego dotycz ące podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w rejestrze REGON (stan na rok 2008), na terenie gminy Malbork działały 333 podmioty gospodarcze.

Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze REGON wg sektorów własno ściowych TABELA 7. na terenie gminy Malbork (stan na koniec 2008 r.) Ogółem 333 Sektor publiczny podmioty gospodarki narodowej ogółem 6 pa ństwowe i samorz ądowe jednostki prawa 2 bud Ŝetowego ogółem Spółki handlowe 2 Sektor prywatny podmioty gospodarki narodowej ogółem 327 osoby fizyczne prowadz ące działalno ść 265 gospodarcz ą spółki handlowe 8 spółki handlowe z udziałem kapitału 1 zagranicznego stowarzyszenia i organizacje społeczne 7 Źródło: Główny Urz ąd Statystyczny – Bank Danych Regionalnych

Z analizy danych tabelarycznych (tabela nr 7) wynika, Ŝe wi ększo ść podmiotów gospodarczych, 98,2 % nale Ŝy do sektora prywatnego, natomiast 1,8 % do sektora publicznego. W tabeli nr 8 przedstawiono podmioty gospodarcze prowadz ące działalno ść

ROZDZIAŁ – II 18

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork

gospodarcz ą wg wybranych sekcji PKD (Polskiej Klasyfikacji Działalno ści) na terenie gminy Malbork.

Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze REGON TABELA 8. wg sekcji PKD (stan na koniec 2008 r.) Ogółem Ilo ść W sekcji A - Rolnictwo, łowiectwo i le śnictwo 28 W sekcji B – Górnictwo i wydobywanie 1 W sekcji D - Przetwórstwo przemysłowe 41 W sekcji F - Budownictwo 37 W sekcji G - Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodów, motocykli oraz artykułów 114 uŜytku osobistego i domowego W sekcji H - Hotele i restauracje 7 W sekcji I - Transport, gospodarka magazynowa 28 i łączno ść W sekcji J - Po średnictwo finansowe 5 W sekcji K - Obsługa nieruchomo ści, wynajem i usługi zwi ązane z prowadzeniem działalno ści 35 gospodarczej W sekcji L - Administracja publiczna i obrona narodowa; obowi ązkowe ubezpieczenie społeczne 3 i powszechne ubezpieczenie zdrowotne W sekcji M - Edukacja 5 W sekcji N - Ochrona zdrowia i pomoc społeczna 7 W sekcji O - Działalno ść usługowa komunalna, 22 społeczna i indywidualna, pozostała Źródło: Główny Urz ąd Statystyczny – Bank Danych Regionalnych

Na terenie gminy Malbork najbardziej rozwini ętą sekcj ą jest sekcja G – handel, mechanika pojazdowa i zakłady usługowo – naprawcze. Wi ększo ść podmiotów gospodarczych prowadzi działalno ść w zakresie usług budowlanych, usług rolniczych, napraw maszyn rolniczych, transportu zarobkowego, handlu hurtowego, detalicznego i obwo źnego artykułów spo Ŝywczych i przemysłowych, mechaniki pojazdowej, blacharstwa oraz lakiernictwa. Bior ąc pod uwag ę niewielk ą ilo ść podmiotów gospodarczych na terenie gminy Malbork, nale Ŝy s ądzi ć, Ŝe wielu mieszka ńców gminy znajduje tak Ŝe zatrudnienie w mie ście Malbork oraz pozostałych jednostkach administracyjnych powiatu malborskiego. Najbli Ŝszymi wi ększymi o środkami, gdzie istniej mo Ŝliwo ść znalezienia pracy s ą Nowy Dwór Gda ński, Sztum, Tczew oraz Gda ńsk, Gdynia i Sopot.

19 ROZDZIAŁ – II

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork Green Key

2.6. ROLNICTWO

Rolnictwo stanowi jeden z podstawowych działów gospodarki gminy Malbork. Ogólna powierzchnia u Ŝytków rolnych gminy Malbork wynosi 8 712 ha, co stanowi 86,54 % ogólnej powierzchni gruntów gminy. Nad poszczególnymi typami rolniczego u Ŝytkowania ziemi zdecydowanie dominuj ą grunty orne nad ł ąkami, pastwiskami, sadami itp. Struktur ę u Ŝytkowania rolnego gminy Malbork przedstawia wykres.

Wykres 3. Struktura u Ŝytków rolnych gminy Malbork

Według danych O środka Doradztwa Rolniczego w Starym Polu, z 2006 r., struktura gospodarki rolnej przedstawia si ę nast ępuj ąco:

TABELA 9. Powierzchnia zasiewów w gminie Malbork Powierzchnia upraw Udział procentowy Rodzaj upraw [ha] [%] śyto 30 0,68 Pszenica ozima 3 800 86,32 Pszenica jara 800 18,17 Jęczmie ń ozimy 50 1,13 Jęczmie ń jary 100 2,27 Owiec 5 0,11 Pszen Ŝyto ozime 100 2,27 Mieszanka zbo Ŝowa 80 1,81 Ziemniaki 250 5,67 Buraki cukrowe 960 21,80

ROZDZIAŁ – II 20

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork

Powierzchnia upraw Udział procentowy Rodzaj upraw [ha] [%] Buraki pastewne 50 1,13 Bobik 40 0,90 Groch 20 0,45 Kukurydza 300 6,81 Rzepak 950 21,58 Len 120 2,72 Truskawki 5 11,35 Trawy polowe 50 1,13 Trawy nasienne 65 1,47 Warzywa gruntowe, zioła 427 9,70 OGÓŁEM 4 402 100,00 Źródło: Charakterystyka rolnictwa na terenie powiatu malborskiego, 2006 r.

W strukturze zasiewów dominuj ą zbo Ŝa (pszenica ozima i jara) oraz uprawy przemysłowe (buraki cukrowe i rzepak). Rolnicy uprawiaj ą równie Ŝ ro śliny str ączkowe (groch, fasola szparagowa, bobik) przeznaczone dla przetwórstwa warzywnego oraz zioła.

W poni Ŝszej tabeli (nr 10) przeanalizowano produkcj ę zwierz ęcą w gminie. Najwi ększy udział w produkcji zwierz ęcej w 2006 r. miała hodowla trzody chlewnej (4 830 szt.). Du Ŝe znaczenie w ogólnym udziale miało te Ŝ bydło (3 420 szt.). Najmniejszy udział miało pogłowie kóz (20 szt.).

TABELA 10. Produkcja zwierz ęca na terenie gminy Malbork Rodzaj hodowli Liczba pogłowia [szt.] bydło 3 420

trzoda chlewna 4 830

owce 35

konie 56

kozy 20 Źródło: Charakterystyka rolnictwa na terenie powiatu malborskiego, 2006 r.

Łączna liczba gospodarstw rolnych na terenie gminy wg Urz ędu Gminy wynosi 460 gospodarstw. Najwi ęcej jest gospodarstw średnich o powierzchni 10 – 20 ha (84 szt.) i 20 – 50 ha (82 szt.). Najmniej jest gospodarstw bardzo du Ŝych: powy Ŝej 300 ha – 3 gospodarstwa. Poni Ŝsza tabela przedstawia charakterystyk ę gospodarstw rolnych.

21 ROZDZIAŁ – II

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork Green Key

Charakterystyka gospodarstw rolnych według wielko ści gospodarstwa TABELA 11. (stan na koniec 2009 r.) Grupy obszarowe Liczba gospodarstw gospodarstw rolnych [szt.] 1 – 2 ha 70 2 – 5 ha 73 5 – 10 ha 62 10 – 20 ha 84 20 – 50 ha 82 50 – 100 ha 24 100 – 300 ha 6 powy Ŝej 300 ha 3 RAZEM 404 Źródło: Starostwo Powiatowe w Malborku, Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Starym Polu, 2009 r.

2.7. TURYSTYKA I REKREACJA

O atrakcyjno ści turystycznej obszaru decyduj ą wysokie walory kulturowe, krajobrazowe i przyrodnicze tych terenów. Jedn ą z atrakcji turystycznych gminy s ą zabytkowe cmentarze, które s ą świadectwem współistnienia ludno ści trzech wyzna ń (katolickiego, ewangelickiego i mennonickiego) na tym terenie. Cmentarz mennonicki w Stogach, którego historia si ęga XVII wieku jest jednym z najpi ękniejszych obiektów tego typu w Europie. Na terenie cmentarza ro śnie kilka posadzonych na pocz ątku XX w. świerków oraz pomnikowy d ąb o odwodzie 440 cm i wysoko ści 20 m. Wiek d ębu okre śla si ę na 300 lat. Na terenie gminy znajduj ą si ę zabytkowe ko ścioły m.in. w Szawałdzie i Lasowicach Wielkich, które powstały na pocz ątku XIX w. W gminie baza noclegowa jest uboga. Głównymi obiektami s ą gospodarstwa agroturystyczne. W gminie znajduj ą si ę 4 gospodarstwa: - Gospodarstwo Agroturystyczne „Stary Park” - Stogi 20A, 82 - 200 Malbork; M. Wąsik (czynne cały rok - 10 miejsc), - Gospodarstwo Agroturystyczne „Pod Bocianim Gniazdem” - Kamienica 19, 82 - 200 Malbork; M. Chorz ępa (czynne sezonowo - V-IX - 8 miejsc), - Agroturystyka "Pod Brzózkami" - Kamionka 24, 82 - 200 Malbork; A. Reksa (czynne cały rok - 7 miejsc), - "Zacisze u Weni" - Kamionka 7A, 82 - 200 Malbork; W. Pasternak (czynne cały rok - 14 miejsc), - Gospodarstwo Agroturystyczne „JAWOR”, Kamionka 18, 82 – 200 Malbork; T. i S. Jawora ńscy.

ROZDZIAŁ – II 22

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork

Przez teren gminy Malbork przebiegaj ą nast ępuj ące szlaki turystyczne: - szlak rowerowy czerwony – kopernikowski, - szlak rowerowy Doliny Dolnej Wisły, - ponadto planuje si ę utworzenie ście Ŝki rowerowej w ramach „Szlaku zamków gotyckich” biegn ącej od Prabut do Malborka.

III. INFRASTRUKTURA GMINY

3.1. GOSPODARKA WODNO – ŚCIEKOWA

3.1.1. ZAOPATRZENIE W WOD Ę

3.1.1.1. UJ ĘCIA WÓD ZAOPATRUJ ĄCE SIE Ć WODOCI ĄGOW Ą

Mieszkańcy gminy Malbork zaopatrywani s ą w wod ę do celów bytowych z komunalnych uj ęć wody eksploatowanych przez: 1. Przedsi ębiorstwo Wodoci ągów i Kanalizacji, ul. Chrobrego 31, Malbork (z sieci miejskiej miasta Malbork zaopatrywane s ą miejscowo ści: Nowa Wie ś i Grobelno); 2. Centralny Wodoci ąg śuławski, ul. Warszawska 28A, Nowy Dwór Gda ński (uj ęcie Kra śniewo zaopatruje miejscowo ści Kra śniewo, Cisy, Czerwone Stogi; natomiast miejscowo ści Lasowice Małe, Lasowice Wielkie, Ko ścieleczki, Kamienica, Kamionka, Gajewo – Tragamin, Stogi i Kapustowo s ą podł ączone do sieci CW ś); 3. Przedsi ębiorstwo Wodoci ągów i Kanalizacji, ul. Kochanowskiego 28, Sztum (Wielbark); 4. Gminny Zakład Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej (uj ęcia lokalne: Kamienica – zaopatruje Kamienice i Szawałd – zaopatruje Szawałd; wła ścicielem uj ęć jest Gmina Malbork).

Podstawowe dane dotycz ące komunalnych uj ęć wód podziemnych znajduj ących si ę na terenie gminy Malbork przedstawiono w tabeli nr 12.

23 ROZDZIAŁ – II

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork Green Key

TABELA 12. Komunalne uj ęcie wody na terenie gminy Malbork Studnia/ Nazwa uj ęcia Wła ściciel/ Wielko ść poboru Pozwolenie gł ęboko ść , Strefy ochrony lokalizacja uŜytkownik wody wodnoprawne wydajno ść Nr 1 Zatwierdzone Nr OS-6223-G-14/01/02 Podziemne Urz ąd bezpo średnia 125,5 m wielko ści poboru uj ęcie wód Gminy 3 3 wymiary Q=5,0m /h Qśrd =10,1m /d z dnia 4.02.2002r. Kamienica Malbork 3 18 x 22 m S=2 m Qmaxh =2,0m /h wa Ŝne 10 lat Podziemne Nr 1 Zatwierdzone Nr OS-6223-G15/01/02 Urz ąd bezpo średnia uj ęcie wód 29,70 m wielko ści poboru Gminy 3 3 wymiary Szawałd Q=5,07m /h Qmaxd =9,86m /d z dnia 4.02.2002r. Malbork 3 18 x 32 m dz. ew. nr 17/10 S=5,15m Qmaxh =1,55m /h wa Ŝne 10 lat

Podziemne Centralny Nr 1 bezpo średnia Zatwierdzone uj ęcie wód Wodoci ąg 98 m wymiary Nr OS-62231/3/09-4 wielko ści poboru Kra śniewo śuławski Nr 2 3 Nr 1 – Qmaxh=24m /h dz. ew. nr 8/8 Sp. z o.o. 101,5 m 3 16 x 16 m z dnia 20.11.2009r. 3 Qśrd =135m /d (studnia nr 1) i Nowy Dwór Q=27 m /h 3 Nr 2 – wa Ŝne 10 lat Q =300m /d 8/2 (studnia nr 2) Gda ński S=11,89 m maxd 16 x 16 m Źródło: Starostwo Powiatowe w Malborku, pozwolenie na pobór wód podziemnych, dane Centralnego Wodoci ągu śuławskiego w Nowym Dworze Gda ńskim

Ponadto gmina Malbork zaopatrywana jest w wod ę z uj ęcia zlokalizowanego na terenie gminy Sztum. Uj ęcie wody U śnice dostarcza wod ę do wsi U śnice Dolne, Parpary,

Węgry, Go ściszewo i Wielbark w gm. Malbork .

Na przestrzeni lat 2004 – 2008 ogólne ilo ści wody dostarczonej gospodarstwom domowym i zbiorowego zamieszkania kształtowały si ę nast ępuj ąco:

Woda dostarczana gospodarstwom domowym i indywidualnym gospodarstwom rolnym na terenie gminy TABELA 13. Malbork na przestrzeni lat 2004 - 2008 Woda dostarczana gospodarstwom domowym i indywidualnym 3 3 Rok gospodarstwom rolnym w ci ągu roku w dam (tys. m ) Teren gminy 2004 104,3 2005 97,1 2006 97,2 2007 100,8 2008 111,2 Źródło: GUS – Bank Danych Regionalnych

3.1.1.1.1. UJ ĘCIA WÓD DO CELÓW PRZEMYSŁOWYCH, ROLNICZYCH I INNYCH

Na terenie gminy Malbork zlokalizowane jest nast ępuj ące uj ęcie wód podziemnych, z którego pobierana jest woda do celów innych ni Ŝ cele bytowe.

ROZDZIAŁ – III 24

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork

TABELA 14. Uj ęcie wód do celów innych ni Ŝ bytowe Studnia / Nazwa uj ęcia / Wła ściciel / Wielko ść Pozwolenie wodno- gł ęboko ść / Strefa ochrony lokalizacja uŜytkownik poboru wody prawne wydajno ść Zakład Pracy Studnia Chronionej Podziemne gł ębinowa Nr OS-6223-G-1/03 MADEX – 3 uj ęcie wód Qmaxd =80,0m /d V & J 3 brak dz. ew. nr 80/4 8 m Qmaxh =8m /h z dnia 05.05.2003r. Majorkowscy, 3 Ko ścieleczki Q=8,0m /h wa Ŝne10 lat G & M S=1,2 m Borkowscy Źródło: Starostwo Powiatowe w Malborku, pozwolenie na pobór wód podziemnych

Ponadto pobierane s ą wody ze źródła powierzchniowego, jakim jest rzeka Nogat.

TABELA 15. Uj ęcie wód ze źródeł powierzchniowych Nazwa uj ęcia / Wła ściciel / Wielko ść poboru Pozwolenie lokalizacja uŜytkownik wody wodnoprawne Rzeka Nogat w km Nr OS-6223-P-5a/00 24+000 Elbl ąskie Zakłady 3 Q = 25 m /s z dnia 14.12.2000r. pobór dla elektrowni Energetyczne S.A. wa Ŝne10 lat wodnej Rakowiec Źródło: Starostwo Powiatowe w Malborku, pozwolenie na pobór wód

3.1.1.2. WODA UJMOWANA NA CELE PRZECIWPO śAROWE (PPO ś)

Woda do celów przeciwpo Ŝarowych pobierana jest z hydrantów zlokalizowanych na sieci wodoci ągowej na terenie gminy. Według danych z CW ś Sp. z o.o., na sieci tego eksploatatora znajduj ą si ę 94 hydranty. Brak danych dotycz ących ilo ści hydrantów na sieciach wodoci ągowych zarz ądzanych przez inne podmioty.

3.1.1.3. SIE Ć WODOCI ĄGOWA

Woda uzdatniana dla zaopatrywania potrzeb bytowych mieszka ńców gminy Malbork dostarczana jest sieci ą wodoci ągow ą eksploatowan ą przez podmioty wymienione w rozdziale 3.1.1.1. Dane na temat sieci wodoci ągowej na terenie gminy Malbork przedstawia poni Ŝsza tabela. Informacje pochodz ą z Głównego Urz ędu Statystycznego.

25 ROZDZIAŁ – III

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork Green Key

Dane dotycz ące wodoci ągów na terenie gminy Malbork TABELA 16. (stan na koniec 2008 r.) Informacje Warto ść długo ść czynnej sieci rozdzielczej 40,1 km długo ść czynnej sieci rozdzielczej b ędącej w zarz ądzie b ądź administracji gminy, eksploatowanej przez jednostki gospodarki 5,3 km komunalnej poł ączenia prowadz ące do budynków mieszkalnych i zbiorowego 453 szt. zamieszkania woda dostarczona gospodarstwom domowym 111,2 dam 3 ludno ść korzystaj ąca z sieci wodoci ągowej 3 828* osób korzystaj ący z instalacji 93,2* % ludno ści sie ć rozdzielcza na 100 km 2 40,2* km zu Ŝycie wody na 1 mieszka ńca 24,7* m 3 zu Ŝycie wody na 1 korzystaj ącego / odbiorc ę 26,3* m 3 Źródło: Główny Urz ąd Statystyczny – Bank Danych Regionalnych * dane za 2007 rok

Dane na temat sieci wodoci ągowej, dotycz ące poszczególnych elementów tej sieci na terenie gminy w latach 2004 – 2008 według danych zawartych w Banku Danych Regionalnych GUS przedstawiono w poni Ŝszych tabelach.

Długo ść czynnej sieci rozdzielczej na terenie gminy Malbork TABELA 17. na przestrzeni lat 2004 - 2008 Długo ść czynnej sieci rozdzielczej w km Rok Teren gminy 2004 41,0 2005 40,5 2006 40,5 2007 40,5 2008 40,1 Źródło: GUS – Bank Danych Regionalnych

Liczba poł ącze ń prowadz ących do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania na terenie gminy Malbork na TABELA 18. przestrzeni lat 2004 - 2008 Liczba poł ącze ń prowadz ących do budynków mieszkalnych Rok i zbiorowego zamieszkania w sztukach Teren gminy 2004 464 2005 456 2006 456 2007 456 2008 453 Źródło: GUS – Bank Danych Regionalnych

ROZDZIAŁ – III 26

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork

Ludno ść korzystaj ąca z sieci wodoci ągowej na terenie TABELA 19. gminy Malbork na przestrzeni lat 2004 - 2007 Liczba ludno ści korzystaj ąca z sieci wodoci ągowej Rok Teren gminy 2004 3 716 2005 3 743 2006 3 784 2007 3 828 Źródło: GUS – Bank Danych Regionalnych

Dane dotycz ące sieci wodoci ągowej pozyskane z: Przedsi ębiorstwa Wodoci ągów i Kanalizacji w Malborku

Dane na temat sieci wodoci ągowej eksploatowanej na terenie gminy Malbork przez PWiK Malbork TABELA 20. (stan na koniec 2008 r.) Ilo ść osób Ilo ść gospodarstw Długo ść sieci korzystaj ących Lp. Miejscowo ść zwodoci ągowanych wodoci ągowej z sieci (odbiorców wody) wodoci ągowej Grobelno 1 3,6295 53 223 gm. Malbork Nowa Wie ś + osiedle 2 ,,Poligon” 7,2638 280 723 gm. Malbork RAZEM 10,8933 333 946 Źródło: dane opracowane przez PWiK Malbork

Dane dotycz ące sieci wodoci ągowej pozyskane z: Centralnego Wodoci ągu śuławskiego w Nowym Dworze Gda ńskim

Dane na temat sieci wodoci ągowej eksploatowanej na terenie gminy Malbork przez CW ś Nowy Dwór Gda ński TABELA 21. (stan na koniec 2008 r.) Poł ączenia do sieci Ilo ść osób Ilo ść gospodarstw Długo ść sieci wodoci ągowej budynków korzystaj ących Gmina zwodoci ągowanych wodoci ągowej mieszkalnych z sieci Malbork (odbiorców wody) km szt. wodoci ągowej 34,8 11,3 368 b.d. 3 784 Źródło: dane opracowane przez CW ś Nowy Dwór Gda ński, Sprawozdanie M-06

3.1.1.4. JAKO ŚĆ WÓD UJMOWANYCH I PRZEZNACZONYCH DO ZAOPATRZENIA MIESZKA ŃCÓW DO CELÓW BYTOWYCH

Eksploatatorzy uj ęć wód podziemnych zobowi ązani s ą do wykonywania regularnych bada ń jako ści wody surowej i uzdatnionej na podstawie przepisów Prawa Wodnego oraz postanowie ń pozwole ń wodnoprawnych.

27 ROZDZIAŁ – III

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork Green Key

Nadzór sanitarny nad jako ści ą wody przeznaczonej do spo Ŝycia sprawuje Pa ństwowa Inspekcja Sanitarna – a z jej ramienia Powiatowy Inspektor Sanitarny na zasadach przepisów o Pa ństwowej Inspekcji Sanitarnej. Na terenie gminy Malbork kontrol ę stanu ujmowanych i oczyszczanych wód podziemnych na eksploatowanych uj ęciach, a tak Ŝe kontrol ę wody na sieci wodoci ągowej prowadzi Powiatowa Stacja Sanitarno - Epidemiologiczna w Malborku oraz podmioty eksploatuj ące poszczególne uj ęcia wód oraz sieci wodoci ągowe. Jako ść wody przeznaczonej do spo Ŝycia przez ludzi powinna spełnia ć wymagania Rozporz ądzenia Min. Zdrowia z dn. 29.03.2007 r. w sprawie jako ści wody przeznaczonej do spo Ŝycia przez ludzi (Dz. U. 2007 Nr 61 poz. 417). Oceny przydatno ści wody okre śla si ę dla parametrów fizykochemicznych oraz wska źników mikrobiologicznych. Wymagania jakim powinna odpowiada ć woda okre ślono w zał ącznikach do ww. rozporz ądzenia. Jako ść wody przeznaczonej do spo Ŝycia przez ludzi okre ślana jest dla: - wody surowej (woda ujmowana z uj ęcia i wprowadzana do stacji uzdatniania); - wody uzdatnionej podawanej do sieci ze SUW; - wody w punktach czerpania przez konsumentów (woda na sieci wodoci ągowej). Zakres badanych wska źników jest uzale Ŝniony od formy monitoringu, kontrolny lub przegl ądowy. W gminie Malbork, wody nieodpowiadaj ące normom jako ści zanotowano w nast ępuj ących punktach pomiarowych: - WZ Cisy – zła jako ść wody pod wzgl ędem fizykochemicznym – ponadnormatywna zawarto ść Ŝelaza i niezadowalaj ąca barwa wody; od ko ńca listopada 2008 r. wodoci ąg jest wył ączony z eksploatacji (mieszka ńcy zostali podł ączeni do wodoci ągu Kra śniewo, wg PSSE Malbork); - WL Kra śniewo Śluza – zła jako ść wody pod wzgl ędem fizykochemicznym – ponadnormatywna zawarto ść manganu; ze wzgl ędu na brak przydatno ści wody do spo Ŝycia przez ludzi, unieruchomiony decyzj ą PPIS w Malborku (mieszka ńcy byli zaopatrywani w wod ę poprzez dostawy wody beczkowozem, wg PSSE Malbork); - WP Kra śniewo – zła jako ść wody pod wzgl ędem fizykochemicznym – ponadnormatywna zawarto ść manganu, jonu amonowego i Ŝelaza; - WP Szawałd - zła jako ść wody pod wzgl ędem fizykochemicznym – ponadnormatywna zawarto ść Ŝelaza i niezadowalaj ąca m ętno ść wody. Woda pobierana w gminie Malbork, podobnie jak w całym regionie, wskazuje na przekroczenia warto ści nast ępuj ących wska źników: barwa, m ętno ść , mangan i Ŝelazo. Po odpowiednim uzdatnieniu, do warto ści odpowiadaj ących normom w rozporz ądzeniu, woda została wprowadzona do sieci. Z danych Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Malborku

ROZDZIAŁ – III 28

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork

wynika, Ŝe na 5 badanych urz ądze ń wodnych, na 4 zanotowano wody niezadowalaj ącej jako ści, które wymagały odpowiedniego uzdatnienia. Z danych przekazanych przez CW ś Nowy Dwór Gda ński (2008 rok) wynika, Ŝe Przedsi ębiorstwo to badało wody na sieci wodoci ągowej w nast ępuj ących punktach gminy Malbork: - Gajewo (OHZ), - Gajewo – Tragamin (POHZ), Wszystkie wska źniki spełniały wymagania okre ślone przez Min. Zdrowia.

Elementem, jaki mo Ŝe równie Ŝ wpływa ć negatywnie na jako ść wód ujmowanych jest fakt, Ŝe cz ęść instalacji wykonana jest z rur cementowo – azbestowych. Na terenie gminy, znajduje si ę 20 km rur wykonanych z tego materiału, b ędących w eksploatacji PWiK w Malborku. W eksploatacji CW ś Nowy Dwór Gda ńsk, na terenie gminy Malbork, znajduje si ę 19,54 km rur tego typu.

3.1.2. GOSPODARKA ŚCIEKOWA

3.1.2.1. SIE Ć KANALIZACYJNA

3.1.2.1.1. KANALIZACJA BYTOWA

Na terenie gminy Malbork funkcjonuje system zbiorowego odprowadzania ścieków komunalnych poprzez systemy kanalizacji eksploatowane przez: - Przedsi ębiorstwo Wodoci ągów i Kanalizacji w Malborku, - Zakład Gospodarki Komunalnej w Malborku, - Urz ąd Gminy w Malborku. Jest to sie ć kanalizacji ogólnospławnej.

TABELA 22. Dane dotycz ące kanalizacji na terenie gminy Malbork (2007 i 2008 r.) Informacje Warto ść długo ść czynnej sieci kanalizacyjnej 14,6 km poł ączenia prowadz ące do budynków mieszkalnych i zbiorowego 125 szt. zamieszkania ścieki odprowadzone 42,3* dam 3 ludno ść korzystaj ąca z sieci kanalizacyjnej 587 osób korzystaj ący z instalacji 18,3* % ludno ści (2007) sie ć rozdzielcza na 100 km 2 13,9* km (2007) Źródło: Urz ąd Gminy Malbork * dane z GUS – Bank Danych Regionalnych

29 ROZDZIAŁ – III

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork Green Key

Dane na temat sieci kanalizacji bytowej na terenie gminy w latach 2004 - 2008 według danych Urz ędu Gminy Malbork przedstawiono w poni Ŝszych tabelach.

Długo ść sieci kanalizacyjnej na terenie gminy Malbork TABELA 23. na przestrzeni lat 2004 - 2008 Długo ść czynnej sieci rozdzielczej w km Rok Teren gminy 2004 10,3 2005 10,3 2006 10,3 2007 14,6 2008 14,6 Źródło: Urz ąd Gminy Malbork

Liczba poł ącze ń prowadz ących do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania na terenie gminy Malbork TABELA 24. na przestrzeni lat 2004 - 2008 Liczba poł ącze ń prowadz ących do budynków mieszkalnych i zbiorowego Rok zamieszkania w sztukach Teren gminy 2004 78 2005 78 2006 78 2007 125 2008 125 Źródło: Urz ąd Gminy Malbork

Ludno ść korzystaj ąca z sieci kanalizacyjnej na terenie gminy TABELA 25. Malbork na przestrzeni lat 2004 - 2007 Liczba ludno ści korzystaj ąca z sieci kanalizacyjnej Rok Teren gminy 2004 572 2005 572 2006 572 2007 587 2008 587 Źródło: Urz ąd Gminy Malbork

Przez PWiK Malbork eksploatowany jest odcinek sieci kanalizacyjnej długo ści 1,2 km.

Liczba ludno ści korzystaj ąca z sieci kanalizacyjnej wynosiła zgodnie z tymi danymi, w 2008 roku – 1 001 osób. Procent mieszka ńców obj ętych systemem kanalizacji okre ślony został na 23,6 %. Skanalizowane s ą nast ępuj ące miejscowo ści w gminie: Nowa Wie ś (cz ęś ciowo), Grobelno, Tragamin, Ko ścieleczki.

ROZDZIAŁ – III 30

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork

Aglomeracja kanalizacyjna Malbork

Gmina Malbork obj ęta jest Aglomeracj ą Kanalizacyjn ą Malbork wyznaczon ą nast ępuj ącym Rozporz ądzeniem Wojewody Pomorskiego: - Rozporz ądzenie Nr 45/06 Wojewody Pomorskiego z dn. 24.02.2006 r. zmieniaj ące rozporz ądzenie w sprawie wyznaczenia aglomeracji Malbork (Dz. Urz. Województwa Pomorskiego Nr 29 poz. 577 z dn. 15.03.2006): - Na podstawie art. 43 ust. 2a ustawy z dn. 18.07.2001 r. Prawo wodne (Dz. U. z 2005 r. nr 239 poz. 2019, Nr 267, poz. 2255) zarządza si ę, co nast ępuje: Wyznacza si ę aglomeracj ę Malbork, z oczyszczalni ą ścieków w Czerwonych Stogach, której obszar obejmuje miasto Malbork w jego granicach administracyjnych, poło Ŝone w gminie Malbork miejscowo ści: Lasowice Małe, Lasowice Wielkie, Tragamin, Stogi, Ko ścieleczki, Kapustowo Cisy, Kra śniewo, Grobelno, Nowa Wie ś, Wielbark, Kamionka, Kamienica, Gajewo II, Szawałd, Czerwone Stogi , miasto Nowy Staw, poło Ŝone w gminie Nowy Staw miejscowo ści: Tr ępnowy, Mart ąg, D ębina oraz miejscowo ści poło Ŝone w gminie Lichnowy: Lisewo Malborskie, Bor ęty I, Bor ęty II, Bor ęty, D ąbrowa, Lichnówki, Lichnowy, Parszewo, Tropiszewo, Szymankowo.

Około 25 % gminy Malbork jest obj ętych Aglomeracj ą Kanalizacyjn ą.

W ramach Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych b ędzie nast ępował dalszy rozwój systemu kanalizacji oraz b ędzie modernizowana oczyszczalnia ścieków.

3.1.2.1.2. KANALIZACJA DESZCZOWA

Na terenie gminy Malbork ścieki wód opadowych i roztopowych s ą odprowadzane z powierzchni utwardzonych: - bezpo średnio do gruntu, - do kanalizacji ogólnospławnej.

Ze wzgl ędu na brak danych dotycz ących kanalizacji deszczowej na terenie gminy trudno jest okre śli ć stopie ń skanalizowania obszaru w tym zakresie. Konieczna jest jednak rozbudowa tej sieci, ze wzgl ędu na wymagania stawiane przez ochron ę środowiska. Wody roztopowe z powierzchni utwardzonych np. z parkingów i ulic, zawieraj ą du Ŝy procent niebezpiecznych zwi ązków chemicznych, których nie nale Ŝy tłoczy ć do kanalizacji

31 ROZDZIAŁ – III

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork Green Key

ogólnospławnej, ani nie powinno si ę ich kierowa ć bezpo średnio do gruntu lub zbiornika wodnego.

Zgodnie z danymi przekazanymi przez Starostwo Powiatowe w Malborku, na terenie gminy Malbork, dwa podmioty posiadaj ą pozwolenie wodnoprawne na wprowadzanie wód opadowych do wód lub do ziemi.

Podmioty na terenie gminy Malbork posiadaj ące pozwolenia wodnoprawne TABELA 26. na wprowadzanie wód opadowych do gruntu Pozwolenie na Zlewnia Podmiot Obszar Urz ądzenie wprowadzanie wód Odbiornik Parametr odpływu całkowita odpowiedzialny odprowadzenia oczyszczaj ące opadowych do gruntu [ha] Zawiesina ogólna 3 - separator Nr OS-6223-Ś-8/03 Spółka Jawna – 100 mg/dm Studnia kolescencyjny z dnia 18.07.2003r. „MADEX” w teren zakładu Substancje 1,1 chłonna - osadnik wa Ŝne do 18.07.2013r. Ko ścieleczkach ropopochodne – 3 piasku 15 mg/dm Zawiesina ogólna 3 - odstojnik – 50 mg/dm Nr OS-6223-Ś-5/00 Polski Koncern rów szlamowy teren stacji Substancje z dnia 23.05.2000r. Naftowy S.A. melioracyjny 0,65 - separator paliw Grobelno ekstrahuj ące si ę waŜne do 30.05.2010r w Płocku R-A6 substancji eterem – 50 3 ropopoch. mg/dm Źródło: Starostwo Powiatowe w Malborku, pozwolenia wodnoprawne

3.1.2.2. SYSTEMY INDYWIDUALNE GOSPODARKI ŚCIEKOWEJ

Zgodnie z art. 42 ust. 4 ustawy Prawo Wodne z dn. 18.07.2001 r. (Dz. U. 2005 nr 239 poz. 2019 z pó źn. zm.) w miejscach, gdzie budowa systemów kanalizacyjnych nie przyniosłaby korzy ści dla środowiska lub powodowałaby nadmierne koszty, nale Ŝy stosowa ć systemy indywidualne lub inne rozwi ązania zapewniaj ące ochron ę środowiska. Do rozwi ąza ń takich zaliczy ć nale Ŝą : - ZBIORNIKI BEZODPŁYWOWE (szamba) - indywidualne gromadzenie ścieków w szczelnych zbiornikach na nieczysto ści ciekłe i okresowym ich wypró Ŝnianiu poprzez pojazdy asenizacyjne. - PRZYDOMOWE OCZYSZCZALNIE ŚCIEKÓW – niewielkich przepustowo ści oczyszczalnie lokalne na potrzeby jednego lub kilku gospodarstw, oparte o róŜne dopuszczalne prawem technologie.

Na podstawie art. 5 ust. 2 i 3a Ustawy o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach z dn. 13.09.1996 (Dz. U. 2005 nr 236 poz. 2008 z późn. zm.) wła ściciele nieruchomo ści zapewniaj ą utrzymanie czysto ści i porz ądku przez przył ączenie nieruchomo ści do istniej ącej sieci kanalizacyjnej lub, w przypadku gdy budowa sieci kanalizacyjnej jest technicznie lub

ROZDZIAŁ – III 32

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork

ekonomicznie nieuzasadniona, wyposa Ŝenie nieruchomo ści w zbiornik bezodpływowy nieczysto ści ciekłych lub w przydomow ą oczyszczalni ę ścieków bytowych, spełniaj ące wymagania okre ślone w przepisach odr ębnych.

3.1.2.2.1. ZBIORNIKI BEZODPŁYWOWE

Ustawa o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach z dn. 13.09.1996 r. (Dz. U. 2005 nr 236 poz. 2008 z pó źn. zm.) okre śla, Ŝe zbiornik bezodpływowy to instalacja i urz ądzenie przeznaczone do gromadzenia nieczysto ści ciekłych w miejscu ich powstawania. Ustawa nakłada na gminy obowi ązek prowadzenia ewidencji zbiorników bezodpływowych w celu kontroli cz ęstotliwo ści ich opró Ŝniania oraz opracowania planu rozwoju sieci kanalizacyjnej (art. 3, ust. 3). Nie zostały okre ślone prawnie wymagania dotycz ące jako ści prowadzonej ewidencji. Wskazane byłoby jednak zewidencjonowanie zbiorników bezodpływowych w stopniu szczegółowo ści okre ślaj ącym: pojemno ść , ilo ść osób korzystaj ących ze zbiornika, stan techniczny (materiał wykonania, szczelno ść ), zawarta umowa na opró Ŝnianie zbiornika z wła ściwym przedsi ębiorc ą (posiadaj ącym zezwolenie gminy na tego rodzaju działalno ść ). Ewidencj ę tak ą mo Ŝna uzupełni ć na podstawie kontroli cz ęsto ści opró Ŝniania szamb na podstawie dokumentów potwierdzaj ących wywóz. W gminie Malbork nie prowadzi si ę ewidencji zbiorników bezodpływowych. Wykonanie takiego spisu jest jednak bardzo wa Ŝne, podobnie jak jego systematyczna weryfikacja i uzupełnianie. Dzi ęki uszczegółowieniu i przeanalizowaniu spisu łatwiej jest okre śli ć stan, zagro Ŝenia i potrzeby ochrony środowiska, a tak Ŝe kontrolowa ć warunki utrzymania czysto ści i porz ądku przez wła ścicieli nieruchomo ści. Jest to obecnie wa Ŝny problem w kwestii eksploatacji zbiorników bezodpływowych, poniewa Ŝ wi ększo ść eksploatowanych zbiorników to urz ądzenia stare, które nie gwarantuj ą szczelno ści. Prowadzi to do bezpo średniego zagro Ŝenia środowiska, a zwłaszcza wód gruntowych i powierzchniowych. Wła ścicieli nieruchomo ści na terenie gminy Malbork oprócz prawa pa ństwowego obowi ązuj ą równie Ŝ przepisy miejscowe – akty prawa miejscowego. Jednym z podstawowych aktów prawa lokalnego w zakresie zagadnie ń ochrony środowiska jest regulamin utrzymania czystości i porz ądku na terenie gminy. Nakłada on na wła ścicieli i zarz ądców nieruchomo ści szereg obowi ązków zwi ązanych z gospodark ą odpadami oraz powinien nakłada ć obowi ązki zwi ązane z gospodark ą nieczysto ściami płynnymi.

33 ROZDZIAŁ – III

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork Green Key

Na terenie gminy obowi ązuje „Regulamin utrzymania czysto ści i porz ądku na terenie Gminy Malbork” uchwalony w dniu 26.09.2006 r. (Uchwała Rady Gminy Malbork Nr XXXXVI/295/2006). Analizuj ąc dokument regulaminu mo Ŝna stwierdzi ć, Ŝe reguluje on dostatecznie i konkretnie przepisy utrzymania czysto ści i porz ądku w zakresie post ępowania z nieczysto ściami ciekłymi gromadzonymi w zbiornikach bezodpływowych. Regulamin okre śla obowi ązki mieszka ńców w zakresie pozbywania si ę nieczysto ści ciekłych z terenu nieruchomo ści oraz podaje definicj ę nieczysto ści ciekłych. Regulamin nakłada na ludno ść obowi ązek gromadzenia nieczysto ści w zbiornikach bezodpływowych lub oczyszczalniach przydomowych oraz podł ączenia nieruchomo ści do sieci kanalizacyjnej. Ponadto w Regulaminie zawarte s ą zapisy dotycz ące: - systematycznego opró Ŝniania zbiorników do gromadzenia nieczysto ści ciekłych i nie dopuszczania do ich przepełnienia oraz wylewania na powierzchni ę gruntu; - zawarcia umowy na wywóz tych nieczysto ści z jednostk ą wywozow ą i okazywania dokumentów potwierdzaj ących wywóz na Ŝą danie osób upowa Ŝnionych przez Wójta do kontrolowania. Post ępowanie z nieczysto ściami ciekłymi gromadzonymi w bezodpływowych zbiornikach regulowane jest nadrz ędnymi aktami prawnymi – głównie Ustaw ą o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminie. Regulamin gminy transponuje te zapisy do swoich ustale ń. W dokumencie tym zawarte s ą równie Ŝ informacje dotycz ące podmiotów, które zajmuj ą si ę działalno ści ą wywozu nieczysto ści płynnych.

Do listopada 2009 r. wywozem nieczysto ści ciekłych na terenie gminy zajmował się jeden podmiot, który w my śl przepisów ustawy o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach (art. 7, 8 i 8a) uzyskał w drodze decyzji Wójta Gminy Malbork zezwolenie na świadczenie usług wywozowych oraz spełnia warunki techniczne okre ślone prawnie i wymagania do prowadzenia takich usług. Jest to Mechanika Pojazdowa Adam Bali ński, ul. Partyzantów, 82–200 Malbork. W listopadzie wniosek o udzielenie takiego pozwolenia zło Ŝył równie Ŝ Zakład Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej w Malborku Sp. z o.o., ul. Gen de Gaulle’a 70, 80 – 200 Malbork.

3.1.2.2.2. PRZYDOMOWE OCZYSZCZALNIE ŚCIEKÓW

W Ŝadnym akcie prawnym nie okre ślono definicji „oczyszczalni przydomowej”. Nale Ŝy zało Ŝyć, i Ŝ s ą to, zgodnie z ustaw ą Prawo wodne, urz ądzenia w ramach „zwykłego korzystania” z wód, polegaj ącego na wprowadzaniu do wód lub do ziemi oczyszczonych ścieków, je Ŝeli ich ilo ść nie jest wi ększa ni Ŝ 5 m 3 na dob ę.

ROZDZIAŁ – III 34

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork

W my śl przepisów prawnych, przydomowa oczyszczalnia ścieków wymaga zgłoszenia budowy oraz zgłoszenia eksploatacji. Wymagania takie wynikaj ą z dwóch odr ębnych przepisów: - Prawa Budowlanego (w kwestii zgłoszenia budowy), - Prawa Ochrony Środowiska (w kwestii eksploatacji).

Zgłoszenie budowy Prawo budowlane z dn. 07.07.1994 r. art. 29 ust. 1. pkt. 3. mówi, Ŝe pozwolenia na budow ę nie wymaga budowa indywidualnych przydomowych oczyszczalni ścieków o wydajno ści do 7,5 m3 na dob ę. Jednak wymaga ona zgłoszenia wła ściwemu organowi. „Zgłoszenie” budowlane w my śl Prawa Budowlanego art. 30. ust. 1. polega na podaniu informacji wła ściwemu organowi faktu budowy. W przypadku zgłoszenia budowy takiej instalacji właściwym organem do przyj ęcia zgłoszenia jest Starosta .

Zgłoszenie eksploatacji Na podstawie art. 153 ust.1 ustawy z dnia 27.04.2001 r. – Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 25 z 2008 r., poz. 150 z pó źn. zm.) powstało Rozporz ądzenie w sprawie rodzajów instalacji, których eksploatacja wymaga zgłoszenia (Dz. U. nr 283 poz. 2839). W rozporz ądzeniu okre ślono rodzaje instalacji, z których emisja nie wymaga pozwolenia, a których eksploatacja wymaga zgłoszenia organowi ochrony środowiska. Zgodnie z Zał ącznikiem do Rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dnia 22.12.2004 r. (Dz. U. nr 283 poz. 2839) - TABELA B: Instalacje niewymagaj ące pozwolenia wodnoprawnego na wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi, których eksploatacja wymaga zgłoszenia z uwagi na wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi s ą to oczyszczalnie ścieków o przepustowo ści do 5 m 3 na dob ę, wykorzystywane na potrzeby gospodarstw domowych lub rolnych w ramach zwykłego korzystania z wód. Instalacja, z której emisja nie wymaga pozwolenia, mog ąca negatywnie oddziaływa ć na środowisko, podlega w my śl art. 152. ust 1 Prawa Ochrony Środowiska z dnia 27.04.2001 r. zgłoszeniu organowi ochrony środowiska. Konkretnych adresatów zgłoszenia okre śla art. 378 Prawa Ochrony Środowiska. Art. 378 okre śla, i Ŝ zgłoszenie planowanej eksploatacji oczyszczalni ścieków nale Ŝy przedło Ŝyć Wójtowi, Burmistrzowi lub Prezydentowi Miasta , w przypadku zwykłego korzystania ze środowiska przez osoby fizyczne nieb ędące przedsi ębiorcami.

35 ROZDZIAŁ – III

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork Green Key

Zgodnie z Ustaw ą o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach (art. 3, ust. 3) do zada ń własnych gminy nale Ŝy prowadzenie ewidencji przydomowych oczyszczalni ścieków w celu kontroli cz ęstotliwo ści i sposobu pozbywania si ę komunalnych osadów ściekowych, oraz w celu opracowania planu rozwoju sieci kanalizacyjnej.

Zestawienie przydomowych oczyszczalni ścieków na terenie gminy Malbork zgłoszonych do budowy w latach TABELA 27. 2007 - 2009 Liczba gospodarstw Ilo ść domowych Rok/miesi ąc oczyszczalni Lp. Nazwa miejscowo ści korzystaj ących zgłoszenia budowy przydomowych z oczyszczalni przydomowych [szt.] [szt.] 1 Kamionka 1 1 Luty 2007 2 Nowa Wie ś 1 1 Kwiecie ń 2007 3 Nowa Wie ś 2 2 Lipiec 2007 4 Nowa Wie ś 1 1 Sierpie ń 2007 5 Kamionka 2 2 Wrzesie ń 2007 6 Nowa Wie ś 2 2 Pa ździernik 2007 Nowa Wie ś 7 1 1 Stycze ń 2008 ul. Miedziana 8 Cisy 1 1 Kwiecie ń 2008 Nowa Wie ś 9 1 1 Kwiecie ń 2008 ul. de Gaulle’a 10 Ko ścieleczki 1 1 Maj 2008 11 Cisy * 1 1 Maj 2008 12 Nowa Wie ś 2 2 Czerwiec 2008 13 Kamionka 1 1 Czerwiec 2008 14 Nowa Wie ś 1 1 Lipiec 2008 Nowa Wie ś 15 1 1 Lipiec 2008 ul. Komuny Paryskiej 16 Kra śniewo 1 1 Lipiec 2008 Nowa Wie ś 17 1 1 Wrzesie ń 2008 ul. Komuny Paryskiej 18 Nowa Wie ś 2 2 Wrzesie ń 2008 Nowa Wie ś 19 1 1 Wrzesie ń 2008 ul. Miedziana 20 Lasowice Wielkie 1 1 Pa ździernik 2008 21 Lasowice Wielkie 1 1 Listopad 2008 22 Nowa Wie ś 1 1 Listopad 2008 Nowa Wie ś 23 1 1 Listopad 2008 ul. Zwierzyniecka 24 Lasowice Wielkie 1 1 Grudzie ń 2008 25 Grobelno 1 1 Grudzie ń 2008 26 Cisy * 1 1 Grudzie ń 2008 27 Nowa Wie ś * 1 1 Grudzie ń 2008 Nowa Wie ś * 28 2 2 Stycze ń 2009 ul. Komuny Paryskiej 29. Nowa Wie ś 2 2 Luty 2009 Nowa Wie ś 30 2 2 Marzec 2009 ul. Miedziana

ROZDZIAŁ – III 36

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork

Nowa Wie ś * 31 1 1 Kwiecie ń 2009 ul. Milenijna 32 Kamienica 1 1 Maj 2009 33 Nowa Wie ś 2 2 Maj 2009 34 Nowa Wie ś 1 1 Czerwiec 2009 Nowa Wie ś 35 1 1 Lipiec 2009 ul. Zwierzyniecka * 36 Kamionka * 1 1 Lipiec 2009 37 Kałdowo 1 1 Lipiec 2009 38 Cisy * 1 1 Lipiec 2009 Czerwone Stogi * 39 1 1 Lipiec 2009 ul. Kolejowa 40 Kamionka 1 1 Sierpie ń 2009 Nowa Wie ś 41 1 1 Wrzesie ń 2009 ul. Francuska 42 Grobelno 1 1 Wrzesie ń 2009 Ogółem: 51 51 obszar gminy Malbork Źródło: Informacja Starostwa Powiatowego w Malborku na podstawie pozwole ń na budow ę oraz dane Urz ędu Gminy w Malborku (*)

UŜytkownik przydomowej oczyszczalni ścieków powinien równie Ŝ wiedzie ć, Ŝe w my śl art. 5 ust. 2 Ustawy o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach przył ączenie nieruchomo ści do sieci kanalizacyjnej nie jest obowi ązkowe, je Ŝeli nieruchomo ść jest wyposa Ŝona w przydomow ą oczyszczalni ę ścieków. Jest to element istotny zarówno dla uŜytkownika, jak i gminy. U Ŝytkownik planuj ąc budow ę przydomowej oczyszczalni ścieków powinien zasi ęgn ąć informacji dotycz ących planów skanalizowania jego działki, poniewa Ŝ mo Ŝe spotka ć się z odmow ą mo Ŝliwo ści eksploatacji przydomowej oczyszczalni. Gmina natomiast powinna zna ć dokładnie plany skanalizowania poszczególnych miejscowo ści i podł ączenia działek, aby przy zgłoszeniu eksploatacji móc wyda ć sprzeciw dla inwestycji, dla której planuje si ę skanalizowanie. Wybudowanie oczyszczalni przydomowej i brak odmowy eksploatacji, a w nast ępstwie odmowa podł ączenia działki do kanalizacji mogłaby bowiem wpływa ć na ekonomiczno ść inwestycji skanalizowania terenu.

3.1.3. OCZYSZCZALNIE ŚCIEKÓW

3.1.3.1. OCZYSZCZALNIA ŚCIEKÓW W KAŁDOWIE WSI

Na terenie gminy Malbork funkcjonuje oczyszczalnia ścieków, która obsługuje nast ępuj ące gminy: gmina wiejska Malbork, gmina miejska Malbork, gmina Nowy Staw, gmina Lichnowy. Eksploatatorem obiektu jest Przedsiębiorstwo „Nogat” Sp. z o.o. w Kałdowie Wsi.

37 ROZDZIAŁ – III

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork Green Key

Oczyszczalnia posiada decyzj ę Starosty Malborskiego nr OS-6223-Ś-9/03 z dnia 08.08.2003 r. udzielaj ącą pozwolenia wodnoprawnego na odprowadzenie do rzeki Nogat w km 19+900 ścieków komunalnych, oczyszczonych na mechaniczno – biologicznej oczyszczalni ścieków z chemicznym usuwaniem miogenów. Pozwolenie wydane jest na odprowadzanie ścieków oczyszczonych w ilo ści: 3 - Q = 12 000 m /d (w okresie bezdeszczowym, - Q = 22 000 m 3/d (w okresie deszczowym). Pozwolenie wodnoprawne udzielone zostało na czas okre ślony do 08 sierpnia 2013 r.

Liczba RLM dla oczyszczalni ścieków została okre ślona na 66 000 (1 RLM okre ślony został, definicj ą w art. 43 ust. 2 Ustawy Prawo Wodne, jako ładunek substancji organicznych biologicznie rozkładalnych wyra Ŝony jako wska źnik pi ęciodobowego biochemicznego zapotrzebowania na tlen w ilo ści 60 g tlenu na dob ę).

Grupowa Oczyszczalnia Ścieków stanowi zespół stacjonarnych urz ądze ń technicznych oraz obiektów budowlanych, powi ązanych ze sob ą technologicznie. Obiekt przyjmuje ścieki socjalno – bytowe i przemysłowe (przede wszystkim cukrownicze) oraz wody opadowe z: miasta Malbork (przepompowywane przez Główn ą Przepompowni ę ścieków „Portowa”, z gminy Malbork, z Kałdowa (Ko ścieleczki, Tragamin, Gajewo II) oraz ścieki z miasta i gminy Nowy Staw (tłoczone kolektorem ściekowym). Ponadto przyjmuje ścieki dowo Ŝone wozami asenizacyjnymi. Cało ściowo ścieki dopływaj ą do budynku krat, w którym nast ępuje oddzielenie zanieczyszcze ń grubych, pływaj ących i wleczonych, tzw. skratek. Nast ępnie przepływaj ą one przez dwa przedmuchiwane piaskowniki sto Ŝkowe, nast ępuje w nich proces odpiaszczania i sedymentacji, czyli oddzielenie ziarnistych zanieczyszcze ń mineralnych od organicznych. Piasek wybierany jest pomp ą i składowany na składowisku piasku. Z piaskowników ścieki kierowane s ą do osadników wst ępnych pionowych, w których wskutek procesu sedymentacji nast ępuje oddzielenie łatwo opadaj ących zawiesin organicznych od ścieków (osad wst ępny) oraz w wyniku procesu flotacji oddzielenie tłuszczy i olejów od ścieków. Z osadników wst ępnych ścieki rozdzielane s ą na dwa strumienie technologiczne: 1. cz ęść ścieków wpływa do bioreaktora osadu czynnego, w którym nast ępuje rozkład zwi ązków organicznych do prostych nieszkodliwych zwi ązków nieorganicznych (w procesie mineralizacji) oraz stopniowe usuwanie substancji biogennych N i P w procesach predenitryfikacji, biologicznej defosfatacji, denitryfikacji i nitryfikacji. W przypadku nie osi ągni ęcia wymaganego stopnia eliminacji fosforu nast ępuje reagentowe wytr ącanie fosforu z pomoc ą PIX-u. Oddzielenie

ROZDZIAŁ – III 38

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork

oczyszczonych ścieków od osadu czynnego nast ępuje w dwóch osadnikach wtórnych radialnych, z których odpływaj ą one do odbiornika. 2. pozostała cz ęść ścieków oraz cało ść wód deszczowych kierowana jest do kontaktowej komory denitryfikacji, a nast ępnie na zło Ŝe zraszane, w którym równie Ŝ nast ępuje proces mineralizacji i usuwania miogenów. Nadmiar fosforu eliminuje si ę równie Ŝ solami Ŝelaza, Fe III (PIX). Po oddzieleniu osadu wtórnego w osadnikach wtórnych podłu Ŝnych ścieki odprowadzane s ą do rzeki Nogat.

W 2008 roku z gminy wiejskiej Malbork, na oczyszczalni ę w Kałdowie Wsi dopłyn ęło 39 000 m3 ścieków Ponadto oczyszczalnia ścieków przyj ęła nast ępuj ące ilo ści ścieków: - z gminy miejskiej Malbork – 1 610 000 m3, - z gminy Nowy Staw – 164 000 m3, - z gminy Lichnowy – 30 000 m3, - z Cukrowni Malbork – 146 000 m3, - ścieki dowo Ŝone wozami asenizacyjnymi – 14 000 m3, - pozostałe ścieki opadowe, wody infiltracyjne – 234 800 m3.

Informacje o ilo ści ścieków oczyszczanych na obiekcie oczyszczalni w Kałdowie Wsi przedstawia poni Ŝsza tabela.

TABELA 28. Informacja o ilo ści ścieków dopływaj ących do oczyszczalni w Kałdowie Wsi w 2008 r. Ścieki Ścieki oczyszczone bez Ścieki Ścieki dopływaj ące do ścieków opadowych dowo Ŝone do Ścieki z poszczególnych gmin oczyszczone Rok oczyszczalni i dowo Ŝonych oraz bez oczyszczalni ogółem ogółem wód infiltracyjnych dam 3/rok (tys. m 3/rok) gm. miejska Malbork – 1 758 gm. wiejska Malbork – 36 2008 2 252 16 1 984 gm. wiejska Nowy Staw - 153 2 252 miasto Nowy Staw - 8 gm. Lichnowy - 29 Źródło: Sprawozdanie statystyczne OS-5 Sprawozdanie z oczyszczalni ścieków miejskich i wiejskich za rok 2008

Ze Sprawozdania OS-5 wynika, Ŝe z oczyszczalni ścieków w Kałdowie Wsi korzysta 56 313 osób, w tym, z poszczególnych jednostek terytorialnych: - gmina miejska Malbork – 39 213 osób, - gmina wiejska Malbork – 4 232 osób, - gmina wiejska Nowy Staw – 4 493, - miasto Nowy Staw – 3 580, - gmina Lichnowy – 4 793.

39 ROZDZIAŁ – III

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork Green Key

Ustalonym miejscem poboru prób ścieków odpływaj ących z oczyszczalni ścieków jest ostatnia studzienka kontrolna przed wylotem, natomiast ścieków dopływaj ących do obiektu, koryto pomiarowe K1.

Kolejn ą istotn ą kwesti ą dla funkcjonowania oczyszczalni ścieków jest jako ść ścieków surowych i oczyszczonych, st ęŜ enia i ładunki zanieczyszcze ń i ich redukcja. W obowi ązuj ącym pozwoleniu wodnoprawnym okre ślone zostały dopuszczalne maksymalne st ęŜ enia zanieczyszcze ń w ściekach oczyszczonych odprowadzanych z oczyszczalni. Oczyszczone ścieki nie mog ą przekracza ć nast ępuj ących parametrów:

- BZT 5 15 mg O 2/l,

- ChZT Cr 125 mg O 2/l, - Zawiesina og. 35 mg/l, - Azot ogólny 15 mg N/l, - Fosfor ogólny 2 mg P/l.

St ęŜ enie i ładunki zanieczyszcze ń w ściekach surowych i oczyszczonych za rok 2008 przedstawiono poni Ŝej.

St ęŜ enie zanieczyszcze ń w ściekach na oczyszczalni w Kałdowie TABELA 29. Wsi w roku 2008 (warto ści średnie z całego roku) Ładunki zanieczyszcze ń w ściekach Rodzaje zanieczyszcze ń w ściekach surowych w ściekach oczyszczonych (dopływaj ących) (odpływaj ących) pH 7,47 7,56 3 BZT 5 [mgO 2/dm ] 712,17 5,04 ChZT (metod ą 3 [mgO /dm ] 1 296,37 54,33 dwuchromianow ą) 2 Zawiesiny [mg/dm 3] 370,81 8,74 Azot ogólny [mg/dm 3] 71,02 5,68 Fosfor ogólny [mg/dm 3] 12,61 0,58 Źródło: dane przekazane przez Przedsi ębiorstwo NOGAT

Ładunki zanieczyszcze ń w ściekach na oczyszczalni w Kałdowie TABELA 30. Wsi w roku 2008 (sprawozdanie OS-5) Ładunki zanieczyszcze ń w ściekach Rodzaje zanieczyszcze ń w ściekach surowych w ściekach oczyszczonych (dopływaj ących) (odpływaj ących) BZT 5 1 603 978 11 123 ChZT (metod ą 2 919 736 119 476 dwuchromianow ą) [kg/rok] Zawiesiny 835 153 19 354 Azot ogólny 159 954 12 793 Fosfor ogólny 28 401 1 306 Źródło: Sprawozdanie statystyczne OS-5 Sprawozdanie z oczyszczalni ścieków miejskich i wiejskich za rok 2008 (przekazane przez Przedsi ębiorstwo NOGAT)

ROZDZIAŁ – III 40

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork

Wymogi prawne dotycz ące redukcji ładunków zanieczyszcze ń w ściekach zawiera Rozporz ądzeniem Min. Środowiska z dn. 24.07.2006 r. w sprawie warunków, jakie nale Ŝy spełni ć przy wprowadzaniu ścieków do wód lub ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U. nr 137 poz. 984). Zał ącznik nr 1 ww. rozporz ądzenia okre śla parametry najwy Ŝszych dopuszczalnych warto ści wska źników zanieczyszcze ń lub minimalnych procentów redukcji zanieczyszcze ń dla oczyszczonych ścieków komunalnych wprowadzanych do wód i do ziemi.

Oczyszczalnia ścieków w Kałdowie Wsi prowadzi gospodark ę osadow ą opart ą na cało ściowym zag ęszczaniu osadów ściekowych. Osady ujmowane s ą z trzech źródeł: - osad wst ępny – z osadników wst ępnych, - osad wtórny – po zło Ŝach z osadników wtórnych podłu Ŝnych, - osad nadmierny – po komorach osadu czynnego z osadników wtórnych radialnych. Osady ściekowe s ą higienizowane i stabilizowane wapnem palonym. S ą one gromadzone okresowo w miejscach wyznaczonych - szczelnych i odpornych na działanie korozyjne podczas humifikacji osadów (północno – wschodnia cz ęść Zakładu). Powierzchnia, na której s ą składowane osady wynosi 8 330 m2, a obj ęto ść wynosi 16 660 m3. Plac podzielony jest na dwie kwatery. Posiada on spadek, który umo Ŝliwia odprowadzanie wód odciekowych i opadowych poza składowisko. S ą one odprowadzane do pompowni ścieków lokalnych i recyrkulowane na pocz ątek ci ągu technologicznego oczyszczalni. Napełnianie osadem realizowane jest w sposób umo Ŝliwiaj ący ich wykorzystanie przyrodnicze na terenie oczyszczalni ścieków po dwurocznym okresie humifikacji. Odpady są wynikiem utrzymania w ci ągłej sprawno ści technicznej i eksploatacyjnej oczyszczalni ścieków, która docelowo b ędzie obsługiwa ć RML = 66 000, co mo Ŝe dawa ć ok. 1 700 ton/rocznie. Według danych przekazanych przez Przedsi ębiorstwo NOGAT w 2007 roku wytworzono 913 Mg osadów, a w 2008 roku 941,8 Mg. W 2008 roku składowanych na oczyszczalni było 180 Mg osadów, a za pomoc ą kompostowania R-3, zagospodarowano w 2008 roku 762 Mg osadów.

3.2. ELEKTROENERGETYKA

Źródłem zaopatrzenia gminy w energi ę elektryczn ą są dwa GPZ-ty w mie ście Malbork. Przez teren gminy Malbork przechodzi linia elektroenergetyczna wysokiego napi ęcia o napi ęciu znamionowym 400 kV (gmina Malbork, Miłoradz, Lichnowy i Nowy Staw) oraz szereg linii elektroenergetycznych o napi ęciu znamionowym 110 kV i ni Ŝszym.

41 ROZDZIAŁ – III

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork Green Key

Przebieg sieci elektroenergetycznych nale Ŝy uwzgl ędnia ć przy planowaniu przestrzennym w gminie, w zwi ązku z funkcjonowaniem wokół tych linii obszarów ograniczonego u Ŝytkowania terenu, które wynosz ą: 1) dla linii o napi ęciu 15 kV po 6,5 m w obie strony od osi linii, 2) dla linii o napi ęciu 110 kV po 20 m w obie strony od osi linii, 3) dla linii o napi ęciu 400 kV po 40 m w obie strony od osi linii. W w/w pasach nie mog ą by ć lokalizowane budynki przeznaczone na stały pobyt ludzi i nasadzenia zieleni wysokiej. Lokalizacja innych obiektów lub zagospodarowanie terenu strefy mo Ŝe nast ąpi ć za zgod ą i na warunkach gestora sieci.

3.2.1 ŹRÓDŁA ENERGII ODNAWIALNEJ

Odnawialne źródła energii w przeciwie ństwie do paliw kopalnych powinny by ć rozpatrywane jako zasoby energetyczne o rosn ącym znaczeniu w bilansie energetycznym gminy. Z punktu widzenia dost ępnych technologii, warunków środowiskowych i ram zrównowa Ŝonego rozwoju Polski, istotne znaczenie mo Ŝe mie ć wykorzystanie nast ępuj ących rodzajów tych źródeł energii, z podziałem na dwie grupy, z uwagi na emisj ę gazów (CO 2,

CH 4, NO x, SO x) i pyłów do atmosfery: 1) odnawialne źródła energii nieemisyjne: - siła wiatru, - promieniowanie słoneczne, - ciepło geotermalne, - pi ętrzenie wody, 2) odnawialne źródła energii emisyjne: - biomasa. Polityka Ekologiczna Pa ństwa zwraca uwag ę na problematyk ę energii odnawialnej. Wzrost udziału odnawialnych źródeł energii w bilansie paliwowo - energetycznym gminy i całego regionu pozwala uzyskiwa ć korzy ści w zakresie zrównowa Ŝonego rozwoju, w tym:

1) środowiskowym - zmniejszenie emisji gazów (głównie CO 2, NO x, SO x), poci ąga to za sob ą zmniejszenie efektu cieplarnianego i popraw ę stanu środowiska naturalnego, 2) gospodarczym - zwi ększenie bezpiecze ństwa energetycznego Polski, dywersyfikacja źródeł energii, rozproszenie miejsc produkcji energii, rozwój infrastruktury), 3) społecznym - rozszerzenie lokalnego rynku pracy, aktywacja zawodowa na terenach o słabo rozwini ętej infrastrukturze, poprawa wizerunku regionu wdra Ŝaj ącego technologie ekologiczne.

ROZDZIAŁ – III 42

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork

Pozyskiwanie energii poprzez wykorzystanie siły wiatru, wody czy energii słonecznej jest bardzo korzystne dla gminy z punktu widzenia ochrony środowiska. Technologie czyste, „ekologiczne” bazuj ą na odnawialnym źródle energii tym samym nie wyczerpuj ą istniej ących zasobów surowców mineralnych, nie emituj ą gazów, wył ączaj ą stosunkowo niewielki obszar z dotychczasowego u Ŝytkowania, a przy tym koszt ich instalacji jest stosunkowo niski. Z informacji uzyskanych z internetowej bazy danych województwa pomorskiego wynika, Ŝe na terenie gminy funkcjonuj ą dwie elektrownie wodne: - Rakowiec – Kamienica, gm. Malbork: o wła ściciel: Elbl ąskie Zakłady Energetyczne S.A. w Elbl ągu, o nazwa rzeki: Nogat, km rzeki: 24+000, o wysoko ść pi ętrzenia: 2,85 m, o moc 0,54 MW. - „MEW Szonowo” – Kra śniewo, gm. Malbork: o wła ściciel: Rejonowy Zarz ąd Gospodarki Wodnej w Gda ńsku, o nazwa rzeki: Nogat, km rzeki: 14+500, o wysoko ść pi ętrzenia: 2,1 m, o moc 0,5 MW. Ponadto na terenie gminy Malbork planuje si ę nast ępuj ące instalacje pracuj ące w oparciu o i produkuj ące energi ę odnawialn ą: - biogazownia o mocy 2 MW (dz. nr 8/8, obr ęb Nowa Wie ś) - firma Produkcyjno Handlowa „ARCONA”, Al. Wojska Polskiego 91, 82 - 200 Malbork, - biogazownia rolnicza o mocy 750 kWe (dz. nr 5/40, obr ęb Tragamin) - Ośrodek Hodowli Zarodowej „GAJEWO” Sp. z o. o., Kałdowo 2, 82 - 200 Malbork, - planowana budowa elektrowni wiatrowych na terenie Gminy Malbork m. in. W miejscowo ści Ko ścieleczki, Lasowice Wielkie, Stogi.

3.3. INSTALCJE EMITUJ ĄCE POLA ELEKTROMAGNETYCZNE

Na terenie gminy Malbork nie ma zlokalizowanych stacji bazowych telefonii komórkowych, które mogłyby emitowa ć promieniowanie niejonizuj ące. W zwi ązku z istniej ącym na terenie gminy Stare Pole lotniskiem wojskowym na terenie powiatu s ą poło Ŝone dwie stacje radiolokacyjne: w Nowej Wsi i w Lasowicach Wielkich (obie na terenie gminy Malbork). Wokół stacji w Nowej Wsi wyznaczono 2 strefy ograniczonego u Ŝytkowania: w promieniu 0,5 km i 1 km, a wokół stacji w Lasowicach Wielkich – stref ę ograniczonego u Ŝytkowania w promieniu 3,5 km.

43 ROZDZIAŁ – III

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork Green Key

3.4. GAZOWNICTWO

Przez teren południow ą cz ęść gminy Malbork przebiega gazoci ąg wysokiego ci śnienia, ze stacj ą redukcyjn ą w Nowej Wsi Malborskiej. Przez wschodni ą cz ęść gminy przebiega odgał ęzienie gazoci ągu w kierunku Nowego Stawu. Nadal jednak w cz ęś ci gospodarstw domowych wykorzystywany jest gaz butlowy. Na terenie powiatu malborskiego sie ć gazownicz ą rozwija Pomorska Spółka Gazownictwa Sp. z o.o., Oddział Zakład Gazowniczy w Gda ńsku. Z danych przekazanych przez spółk ę wynika, Ŝe: - długo ść gazoci ągu średniego ci śnienia wynosi 11 837 m, - gazoci ągu niskiego ci śnienia nie ma, - ilo ść przył ączy wynosi 57. Zgodnie z obowi ązuj ącym Prawem Energetycznym gazyfikacja mo Ŝe by ć realizowana na wniosek zainteresowanych mieszka ńców oraz przedsi ębiorców po przeprowadzeniu analiz techniczno – ekonomicznych uzasadniaj ących dan ą inwestycj ę. Poni Ŝej znajduje si ę zestawienie danych dotycz ących sieci gazowej na terenie gminy Malbork, wykonane na podstawie danych statystycznych GUS.

Dane dotycz ące sieci gazowej i zu Ŝycia gazu TABELA 31. na terenie gminy Malbork w roku 2007 r. Wska źnik Warto ść długo ść czynnej sieci ogółem [m] 23 864 długo ść czynnej sieci przesyłowej [m] 14 128 długo ść czynnej sieci rozdzielczej [m] 9 736 czynne poł ączenia do budynków [szt.] 38 odbiorcy gazu [gosp. domowe] 42 odbiorcy gazu ogrzewaj ący mieszkania gazem [gosp. 41 domowe] zu Ŝycie gazu [tys. m 3] 87,10 zu Ŝycie gazu na ogrzewanie mieszka ń [tys. m 3] 86,2 ludno ść korzystaj ąca z sieci gazowej [osoba] 77 ludno ść korzystaj ąca z sieci w % ludno ści gminy 1,9 sie ć rozdzielcza na 100 km 2 9,7 zu Ŝycie gazu na 1 mieszka ńca [m 3] 21,4 uŜycie gazu na 1 korzystaj ącego / odbiorc ę [m 3] 2 073,8 Źródło: GUS – Bank danych regionalnych

3.5. CIEPŁOWNICTWO

Stopniowo podejmuje si ę działania zmierzaj ące do ograniczenia emisji szkodliwych substancji do atmosfery. Nale Ŝą do nich, np. likwidacja wielu lokalnych, uci ąŜ liwych dla otoczenia kotłowni w ęglowych, zmiana ogrzewania na bardziej „ekologiczne” i podł ączenie obiektów do miejskich systemów ciepłowniczych.

ROZDZIAŁ – III 44

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork

Na obszarze gminy Malbork praktycznie nie wyst ępuje scentralizowana gospodarka cieplna. Ogrzewanie obiektów i produkcja ciepłej wody u Ŝytkowej odbywa si ę indywidualnie w oparciu o ró Ŝne źródła energii (w ęgiel, miał, drewno, w mniejszej ilo ści gaz płynny i olej opałowy). Na terenie gminy Malbork jest 9 kotłowni, w tym 3 kotłownie w ęglowe i 6 kotłowni olejowych, maj ą one znaczenie lokalne (długo ść sieci zewn ętrznej wynosi 95 mb). W zarz ądzie Gminnego Zakładu Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej znajduj ą si ę nast ępuj ące kotłownie:

Dane dotycz ące kotłowni ciepłowniczych TABELA 32. eksploatowanych przez GZGKiM w Malborku Kotłownia moc (MW) no śnik energii Szawałd 0,025 Olej opałowy Stogi GOK 0,115 Olej opałowy Lasowice Wielkie 0,025 Olej opałowy Źródło: dane Urz ędu Gminy w Malborku

3.6. KOMUNIKACJA

Sie ć drogow ą na terenie gminy Malbork tworz ą ogólnodost ępne drogi publiczne, które ze wzgl ędu na funkcj ę, jak ą pełni ą dzieli si ę na nast ępuj ące kategorie: drogi krajowe, drogi wojewódzkie, drogi powiatowe i drogi gminne. Zarz ądcami dróg, do wła ściwo ści, których nale Ŝą sprawy z zakresu planowania budowy, modernizacji, utrzymania i ochrony dróg, s ą nast ępuj ące organy administracji rz ądowej i samorz ądowej: - dróg krajowych – Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad, Oddział w Gda ńsku, - dróg wojewódzkich – Zarz ąd Dróg Wojewódzkich, - dróg powiatowych – Zarz ąd Dróg Powiatowych, - dróg gminnych – Wójt gminy Malbork.

3.6.1. DROGI

A. Drogi krajowe: Przez teren gminy Malbork przebiegaj ą drogi krajowe nr: - nr 22 - gr. woj. - gr. m. Człuchów - /…/ - gr. m. Człuchów - Chojnice - Czersk - Starogard Gd. Czarlin - gmina Miłoradz, gmina Malbork, miasto Malbork, gmina Stare Pole - gr. woj.; - nr 55 - Nowy Dwór Gd. – gmina Nowy Staw, gmina Malbork, miasto Malbork - Sztum - Kwidzyn - gr. woj.

45 ROZDZIAŁ – III

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork Green Key

Drogi krajowe przebiegaj ące przez powiat malborski nale Ŝą do GDDKiA Gda ńsk, rejon Tczew. Zgodnie z danymi przekazanymi przez GDDKiA w Gda ńsku, drogi w tym rejonie maj ą w wi ększo ści zadowalaj ący stan techniczny (niecałe 55 % - 2008 r.), jednak ponad 25 % długo ści dróg ma stan okre ślany jako zły. Długo ści poszczególnych odcinków dróg nr 22 i 55 na terenie powiatu malborskiego przedstawiaj ą si ę nast ępuj ąco:

Wykaz dróg krajowych z podziałem na gminy powiatu TABELA 33. malborskiego Nr Pocz ątek Koniec Gmina Miasto drogi 343+257 343+338 Miłoradz 343+338 346+207 Miłoradz 346+207 350+243 Miłoradz 350+243 352+030 Miłoradz 352+030 354+811 Miłoradz 354+811 357+195 Malbork 357+195 357+387 Malbork 357+387 357+638 Malbork 22 357+638 358+485 Malbork 358+485 361+642 Malbork 361+642 361+870 Malbork 361+870 365+708 Stare Pole 365+708 369+564 Stare Pole 369+564 372+234 Stare Pole 357+638 358+485 Malbork 358+485 359+325 Malbork

009+407 012+200 Nowy Staw 012+200 013+034 Nowy Staw 013+034 016+905 Nowy Staw 016+905 018+188 Malbork 55 018+188 022+114 Malbork 022+114 023+416 Malbork 023+416 026+192 Malbork 026+192 026+840 Malbork 026+840 028+408 Malbork Źródło: Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad w Gda ńsku

ROZDZIAŁ – III 46

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork

Drogi krajowe o nawierzchni asfaltowej i betonowej (*) TABELA 34. przebiegaj ące przez powiat malborski Nr drogi / od km do km długo ść Odcinki dróg jezdnia Droga nr 22 22 / 1 349 737 357 638 7,901 Gnojewo - Malbork Malbork – gr. z woj. warmi ńsko - 22 / 1 359 325 372 234 12,909 mazurskim 22 / 1 357 638 359 325 1,687 Malbork 22 / 2 359 325 357 638 1,687 Malbork 22 / 1 (*) 346 333 349 737 3,404 Ko ńczewice - Gnojewo Droga nr 55 55 / 1 12 200 62 879 50,679 Gm. Nowy Staw – Malbork – Kwidzyn SUMA 76,58 Źródło: Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad w Gda ńsku

B. Drogi wojewódzkie:

Przez teren powiatu malborskiego przebiega jedna droga wojewódzka nr 515, przechodz ąca przez miasto i gmin ę Malbork.

TABELA 35. Drogi wojewódzkie na terenie gminy Malbork Długo ść Nazwa na terenie Zarz ądca L.p. Nr drogi Odcinek drogi drogi miasta drogi [km] 0+000 – 2+106 1. 2,106 Malbork- Miasto Malbork RDW 515 Susz 2+106-4+754 Sztum 2. - Gmina Malbork Źródło: Zarz ąd Dróg Wojewódzkich w Gda ńsku

C. Drogi powiatowe:

Podstawowy układ drogowy w samej gminie tworz ą drogi powiatowe stanowi ące poł ączenie regionalnych o środków z o środkami gminnymi i o środków gminnych mi ędzy sob ą oraz zapewniaj ą powi ązania z sieci ą dróg wojewódzkich i krajowych. Na terenie gminy znajduje si ę 11 odcinków dróg powiatowych o długo ści około 48 km.

47 ROZDZIAŁ – III

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork Green Key

TABELA 36. Wykaz odcinków dróg powiatowych przebiegaj ących przez teren gminy Malbork Nat ęŜ enie ruchu mierzone Nazwa drogi przez 4h w danym punkcie Zarz ądca Lp. Nr drogi stan drogi Odcinek drogi Samochody Samochody d- dobry drogi osobowe ci ęŜ arowe ś - średni z - zły [szt.] [szt.] 2920G / Tralewo – Stogi – droga Nr 22 od 0+701 ZDP 1 - - 09127 d do 6+080 Malbork 2921G / Stogi – Ko ścieleczki od 0+000 ZDP 2 - - 09128 z do 2+820 Malbork 2927G / Świerki – Lasowice Wlk. – Tragami od 1+150 ZDP 3 - - 09139 ś do 6+530 Malbork 2928G / Lasowice Małe – Półmie ście od 0+000 ZDP 4 - - 09140 z do 2+430 Malbork 2929G / Kamionka – Szawałd – Lasowice Wlk. od 0+000 ZDP 5 - - 09141 ś do10+700 Malbork 2902G / Mątowy Wlk. – Miłoradz –Kra śniewo od 8+450 ZDP 6 - - 09478 ś do 9+900 Malbork 2904G / Cisy – Pogorzała Wie ś – Miłoradz od 0+000 ZDP 7 26 12 09480 ś do 6+750 Malbork 2905G / Malbork – Grobelno – Kra śniewo od 0+000 ZDP 8 286 20 09481 z do 4+030 Malbork 2902G / Mątowy Wlk. – Miłoradz – Kra śniewo od 0+000 ZDP 9 - - 09478 ś do 8+450 Malbork 2927G / Świerki – Lasowice – Tragami od 0+000 ZDP 10 - - 09139 ś do 1+150 Malbork 2928G / Lasowice Małe – Półmie ście od 2+430 ZDP 11 - - 09140 z do 5+600 Malbork Źródło: Zarz ąd Dróg Powiatowych w Malborku

Na drogach powiatowych regularnie i w odniesieniu do bie Ŝą cych potrzeb s ą wykonywane roboty drogowe, które maj ą na celu poprawi ć bezpiecze ństwo na drogach, ale równie Ŝ ograniczy ć hałas drogowy oraz emisj ę wtórn ą zanieczyszcze ń z dróg.

Wykaz robót drogowych wykonanych w latach 2004 – 2009 r. TABELA 37. na terenie gminy Malbork Długo ść Jedn. remontowanego Warto ść Miejscowo ść Rodzaj robót odcinka Nazwa odcinka [m 2] [km] [zł brutto] 2007 Dwa odcinki drogi 2919G Nowy Staw – Modernizacja 54 060 6,360 6 546 271,85 Malbork Kałdowo odc. 1 w km 0+000 do km drogi 4+000 odc. 2 w km 4+960 do km 7+320

ROZDZIAŁ – III 48

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork

Długo ść Jedn. remontowanego Warto ść Miejscowo ść Rodzaj robót odcinka Nazwa odcinka [m 2] [km] [zł brutto] 2008 Roboty inwestycyjne – 2920G Tralewo – Stogi – Dk22o, 2904G Cisy – 2 177 084 26,631 5 393 248,75 zadanie Kra śniewo – Pogorzała Wie ś – Miłoradz podstawowe Roboty inwestycyjne – 426 304 5,051 1 065 119,87 2929G Kamienica –Szawałd zadanie uzupełniaj ące 2009 2929G Kamionka – Szawałd Remont drogi 50 400 6,300 1 217 590,26 (w trakcie realizacji do 15.11.09 r.) Źródło: Zarz ąd Dróg Powiatowych w Malborku

Na kolejne lata, na terenie gminy Malbork nie zaplanowano robót modernizacyjnych na drogach powiatowych.

D. Drogi gminne:

Sie ć dróg powiatowych uzupełnia sie ć dróg gminnych stanowi ących najni Ŝsz ą kategori ę poł ącze ń i obsługuj ących bezpo średnio wszystkie jednostki osadnicze w gminie. W gminie Malbork, drogi gminne zajmuj ą długo ść 38,118 km i ci ągn ą si ę wzdłu Ŝ 19 odcinków.

TABELA 38. Wykaz dróg gminnych na terenie gminy Malbork Długo ść Lp. Nr ewidencyjny Nazwa drogi drogi Rodzaj nawierzchni [m] 1 202001G Stogi wieś - Stogi ZR 840 bruk 2 202002G Starynia – Stogi 1 050 gruntowa 3 202003G Stogi – Ko ścieleczki 3 000 gruntowa 4 202004G Stogi – Motyliniec 2 000 gruntowa 5 202005G Kałdowo Wie ś– Stogi 2 000 kostka „Polbruk” 6 202006G Kałdowo Wie ś - Kapustowo 508 kostka „Polbruk” kostka „Polbruk” 7 202007G Ko ścieleczki – Ko ścieleczki ZR 2 180 asfalt – 980 mb 8 202008G Lasowice Wlk. – Mart ąg 1 440 gruntowa 9 202009G Lasowice Wlk. – Sadowo 3 000 asfalt 10 202010G Kamionka – Pielica 2 500 gruntowa

49 ROZDZIAŁ – III

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork Green Key

Długo ść Lp. Nr ewidencyjny Nazwa drogi drogi Rodzaj nawierzchni [m] 11 202011G Kamionka – Kałdowo 1 700 płyty „Yomb” 12 202012G Kamienica – przez wie ś 1 500 gruntowa 13 202013G Kra śniewo - Szonowo 1 000 gruntowa 14 202014G ul. Działdowska 5 000 płyty „Yomb” 15 202015G ul. Kasztanowa 1 500 gruntowa 16 202016G ul. Zwierzyniecka 1 700 płyty „Yomb” 17 ul. Miedziana 1 200 kostka „Polbruk” 18 ul. Lipowiec 4 000 gruntowa 19 ul. Kasztanowa 2 000 gruntowa

OGÓŁEM: 38 118

Źródło: Urz ąd Gminy Malbork

Długo ść dróg o konkretnych rodzajach nawierzchni przedstawia si ę nast ępuj ąco: - drogi brukowane – 3 090 m, - drogi pokryte kostk ą Polbruk – 3 708 m, - drogi asfaltowe – 3 980 m, - drogi o nawierzchni YOMB – 8 400 m, - drogi gruntowe – 18 940 m.

Wszystkie drogi gruntowe wymagaj ą remontu i s ą sukcesywnie naprawiane.

3.6.2. KOLEJ

Przez teren gminy przechodz ą wszystkie wa Ŝne linie kolejowe powiatu malborskiego. Przebiega tu linia kolejowa Warszawa – Gda ńsk, a tak Ŝe Gda ńsk – Elbl ąg – Gronowo (do Kaliningradu) i Gda ńsk – Olsztyn – Białystok oraz linia Malbork – Grudzi ądz – Toru ń. Jest te Ŝ zachowana infrastruktura lokalnej linii kolejowej Szymankowo – Nowy Staw – Nowy Dwór Gda ński, aktualnie bez ruchu pasa Ŝerskiego.

3.6.3. DROGI WODNE

Wisła i Nogat stanowi ą Ŝeglowne drogi wodne w niewielkim stopniu wykorzystywane, ale utrzymywane ł ącznie z jazami i śluzami na skanalizowanym Nogacie w Białej Górze, Szonowie, Rakowcu i Michałowie. Szlaki te s ą powi ązane bezpo średnio przez śluz ę Biała Góra i po średnio przez Szkarpaw ę i śluz ę Gda ńska Głowa. Przy jazie w Malborku - Rakowcu

ROZDZIAŁ – III 50

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork

funkcjonuje niewielka elektrownia wodna (0,54 MW). System Ŝeglowny ma powi ązania z Gda ńskiem przez śluz ę Przegalina i Martw ą Wisł ę, Elbl ągiem przez Kanał Jagiello ński (5,83 km), a tak Ŝe Kaliningradem przez Zalew Wi ślany. Nogat (62 km), Szkarpawa (25,4 km) i Wisła powy Ŝej Tczewa (mi ędzy Biał ą Gór ą i Tczewem 23,4 km) to drogi wodne klasy II, poni Ŝej Tczewa Wisła stanowi drog ę wodn ą klasy III (od Tczewa do śluzy Gda ńska Głowa 21,2 km). W Malborku na Nogacie funkcjonuje port rzeczny, przysta ń Ŝeglugi pasa Ŝerskiej i przysta ń sportów wodnych.

IV. OCENA I ANALIZA STANU ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO

4.1. RZE ŹBA TERENU

Gmina poło Ŝona jest głównie na terenie śuław Wi ślanych. Jest to obszar delty Wisły – nisko poło Ŝona równina utworzona przez akumulacj ę namułów rzecznych w ci ągu ostatnich 5 tys. lat. Współczesny krajobraz śuław jest wynikiem działalno ści gospodarczej, prowadzonej od XIV w. przez osadników sprowadzonych z Holandii. Usypano wówczas wały chroni ące przed powodziami, wykopano kanały i rowy melioracyjne. Wyró Ŝnia si ę śuławy Gda ńskie (na zachód od Wisły), śuławy Wielkie – Malborskie (mi ędzy Wisł ą, a Nogatem) oraz śuławy Elbl ąskie (na wschód od Nogatu). Gmina, w wi ększo ści, nosi zatem cechy rze źby nadmorskiej, deltowej. Jedynie na południu ukształtowanie powierzchni ziemi nosi cechy charakterystyczne rze źby młodoglacjalnej. śuławy s ą do ść monotonn ą, płask ą równin ą aluwialn ą, niewiele wzniesion ą nad poziom morza (około 10 m n.p.m. na kra ńcach południowych w okolicach Kra śniewa) i opadaj ącą łagodnie ku północy, lokalnie poło Ŝon ą na terenach przydepresyjnvch (0,7 m n.p.m. w rejonie m. Stogi). Rze źbę urozmaica koryto Nogatu oraz nielicznie dobrze zachowane starorzecza. Du Ŝe znaczenie maj ą w rze źbie obiekty antropogeniczne: liczne kanały, wały przeciwpowodziowe, groble, nasypy, wyrobiska. To wła śnie układ obiektów antropogenicznych wyznacza podział zlewniowy i system odwadniania terenu. Wały przeciwpowodziowe Nogatu miejscami osi ągaj ą ok. 15 m n.p.m. i przeszło 10 m wysoko ści wzgl ędnej. Pojezierze Iławskie wykazuje typowo młodoglacjaln ą pagórkowat ą rze źbę na wysoczy źnie morenowej wznosz ącej si ę od kilkunastu metrów nad poziom morza na północnych kra ńcach w rejonie Nowej Wsi Malborskiej do przeszło 50 m n.p.m.

51 ROZDZIAŁ – III

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork Green Key

w kulminacjach na południowej granicy gminy w Wielbarku. Wysoczyzna oddzielona jest od równiny aluwialnej śuław przewa Ŝnie wyra źną kraw ędzi ą morfologiczn ą, cho ć w ró Ŝnym stopniu rozczłonkowan ą i o zmiennej wysoko ści. Szczególnie wyra źną posta ć skarpy przybiera kraw ędź od strony Nogatu osi ągaj ąca na południowym kra ńcu gminy Malbork wysoko ść wzgl ędn ą rz ędu 40 m i zmniejszaj ącą si ę stopniowo ku północy. Północny skraj wysoczyzny w obr ębie miasta Malborka jest ni Ŝej poło Ŝony (poni Ŝej 20 m n.p.m.) i ma rze źbę równinn ą o niewielkich spadkach i deniwelacjach. Dalej na południe rze źba jest bardziej urozmaicona z obecno ści ą form dolinnych o zało Ŝeniu rynnowym, gł ębokich zagł ębie ń wytopiskowych i miejscami wzniesie ń o charakterze moren czołowych. Deniwelacje dochodz ą do 15, a nawet skrajnie do 25 m. Pewn ą rol ę odgrywaj ą równie Ŝ formy antropogeniczne, rowy, nasypy, wyrobiska, stare fortyfikacje. Istotne zmiany wprowadziły kanały, a zwłaszcza Kanał Juranda modyfikuj ący naturalny układ odwadniania terenu.

4.1.1. PRZEKSZTAŁCENIA RZE ŹBY TERENU I PRZYPOWIERZCHNIOWEJ WARSTWY SKORUPY ZIEMSKIEJ

Przypowierzchniowa warstwa skorupy ziemskiej i pokrywa glebowa poddawana jest ci ągłym, intensywnym zabiegom u Ŝytkowym: agrotechnicznym, eksploatacyjnym oraz inwestycyjnym. Niewła ściwe prowadzenie tego typu prac mo Ŝe doprowadzi ć do degradacji tej cennej warstwy litosfery. UŜytkowanie rolnicze, które w gminie Malbork pełni podstawow ą rol ę, mo Ŝe nie ść za sob ą pewne zagro Ŝenie. Jednym z takich zagro Ŝeń jest wyst ępowanie zjawiska erozji gleb, które jest efektem procesu spłukiwania. Uruchomienie tego procesu zale Ŝy od wielu czynników np. morfometrii stoku, rodzaju podło Ŝa, szaty ro ślinnej, intensywno ści opadów i ich ilo ści, sposobu zagospodarowania terenu itd. W celu przeciwdziałania erozji gleb nale Ŝy tak prowadzi ć prace agrotechniczne, aby minimalizowały one proces spłukiwania. Jednym ze sposobów jest prowadzenie orki równolegle do poziomic. Powstaj ące w ten sposób bruzdy zatrzymuj ą mas ę wody spływaj ącą po stoku nie doprowadzaj ąc do erozji gleb. Na bardzo strome stoki i zbocza np. dolin rzecznych powinna by ć wprowadzana ro ślinno ść z dobrze rozwini ętym systemem korzeniowym, który zwi ększa spójno ść warstwy glebowej. Strome i wysokie zbocza nie nadaj ą si ę ani pod upraw ę, ani te Ŝ nie s ą korzystne pod zabudow ę; zwłaszcza wi ększych obiektów. Dlatego te Ŝ strefy kraw ędziowe o du Ŝych spadkach wymagaj ą ochrony ze wzgl ędu na potencjalne zjawiska osuwiskowe. Niedopuszczalne s ą lokalizacje inwestycji zakłócaj ących równowag ę statystyczn ą kraw ędzi erozyjnych.

ROZDZIAŁ – IV 52

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork

4.2. BUDOWA GEOLOGICZNA

Pod wzgl ędem geologiczno - tektonicznym teren nale Ŝy do syneklizy perybałtyckiej i le Ŝy w peryferyjnej strefie platformy wschodnioeuropejskiej. Skały prekambryjskiego podło Ŝa le Ŝą gł ęboko (na gł ęboko ści ponad 3 000 m) i podobnie jak zalegaj ący na nich kompleks staropaleozoiczny (kambr, ordowik, sylur) nigdzie na terenie gminy nie zostały nawiercone. Ze skał mezozoicznego cyklu sedymentacyjnego rozpoczynaj ącego si ę w cechsztynie nawiercono na terenie gminy tylko najmłodsze – kredowe. Osady trzeciorz ędowe s ą nieci ągłe przestrzennie. Wi ększe mi ąŜ szo ści uzyskuj ą na wyniesieniach podło Ŝa czwartorz ędu (Lasowice Małe, Lasowice Wielkie, Tragamin) i tam lokalnie wyst ępuje zarówno paleogen (głównie oligocen), jak wyst ępuj ący wyspowo neogen - miocen (Kra śniewo). Obni Ŝenia podło Ŝa czwartorz ędu cz ęsto pozbawione s ą osadów trzeciorz ędowych, tote Ŝ w nich czwartorz ęd osi ąga najwi ększ ą mi ąŜ szo ść (Kamienice – 106,5 m. n.p.m., Ko ścieleczki - 82,0 m n.p.m., Tragamin – 70,0 m n.p.m.). Generalnie mi ąŜ szo ść utworów czwartorz ędowych jest du Ŝa (rz ędu 70 i wi ęcej metrów). Wykazuj ą one du Ŝe zró Ŝnicowanie genetyczne i litologiczne gdy Ŝ obejmuj ą osady lodowcowe i wodnolodowcowe, zastoiskowe, rzeczne, jeziorne, morskie, rzadziej bagienne. Osady morskie i rozległy kompleks deltowych osadów rzecznych charakterystyczne s ą dla śuław. Osady aluwialne, przewa Ŝnie o do ść ci ęŜ kim składzie mechanicznym, stały si ę skał ą macierzyst ą dla Ŝyznych gleb typu mad, a lokalnie (Cisy) równie Ŝ surowcem ilastym ceramiki budowlanej. Zło Ŝe to jest poło Ŝone w s ąsiedztwie zło Ŝa Kałdowo o zasobach geologicznych 201 tys. m³, dawniej eksploatowanego na potrzeby cegielni w Malborku - Kałdowie (cz ęść wyrobisk na terenie gminy w obr ębie Czerwone Stogi), obecnie zaniechanego. Zło Ŝe w Cisach wskazuje plan zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego, nie wymienia go natomiast studium uwarunkowa ń dla gminy Malbork, wskazuj ąc za to inne iły mułkowe na wysoczy źnie w Nowej Wsi Malborskiej. Rzadziej spotykane piaski rzeczne były lokalnie wydobywane w Kra śniewie i Stogach. Wysoczyzna polodowcowa Pojezierza Iławskiego w okolicy Malborka wykazuje dominacj ę glin zwałowych i iłów zastoiskowych na których wytworzyły si ę warto ściowe rolniczo gleby brunatne wła ściwe. Cz ęść nielicznych gruntów piaszczystych (piaski wodnolodowcowe) zajmuje las w Wielbarku. Namuły i torfy holoce ńskie w zagł ębieniach bezodpływowych i dolinach cieków lokalnie maj ą walory jako siedliska dla u Ŝytków ekologicznych.

53 ROZDZIAŁ – IV

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork Green Key

4.2.1. EKSPLOATACJA SUROWCÓW MINERALNYCH JAKO ŹRÓDŁO PRZEOBRA śEŃ ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO

Na terenie gminy Malbork nie eksploatuje si ę obecnie surowców mineralnych.

Jednak nale Ŝy pami ęta ć, Ŝe jakakolwiek eksploatacja złó Ŝ powoduje du Ŝe zmiany w przypowierzchniowej warstwie skorupy ziemskiej, mi ędzy innymi w postaci znacznych obszarów wył ączonych z uŜytkowania (grunty zdewastowane i zdegradowane). Intensywna eksploatacja złó Ŝ kruszyw mineralnych powoduje zmiany w ukształtowaniu terenu w postaci pozostawionych dołów wyrobiskowych i hałd w miejscach wydobywania. Ka Ŝdy przedsi ębiorca wydobywaj ący ze zło Ŝa kopalin ę, po jej wydobyciu zobowi ązany jest do przeprowadzenia rekultywacji terenu kopalni, zgodnie z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego gminy oraz odpowiednimi ustawami (ustaw ą o ochronie gruntów rolnych i le śnych, ustaw ą Prawo górnicze i geologiczne). Prowadzone prace rekultywacyjne po zako ńczonej eksploatacji z jednej strony, w niewielkim stopniu łagodz ą przeobra Ŝenia spowodowane wydobywaniem kopalin, jednak przy dobrze przeprowadzonych pracach mog ą wzbogaca ć krajobraz w nowe elementy, których zaistnienie nie byłoby mo Ŝliwe bez eksploatacji. Na terenie gminy Malbork znajduje si ę wyrobisko po nielegalnej eksploatacji Ŝwiru. Jest ono obecnie w trakcie rekultywacji (cz ęść dz. ew. nr 8/381, obr ęb Nowa Wie ś). Rekultywacja została zatwierdzona decyzj ą Starosty Powiatu Malborskiego Nr OS7690/1/07- 3 z dn. 05.10.2007 r.

4.3. GLEBY

4.3.1. TYPY GENETYCZNE GLEB

Typologiczne zró Ŝnicowanie gleb jest głównie wynikiem sprz ęŜ eń budowy geologicznej, urze źbienia terenu, warunków wodnych i szaty ro ślinnej i warunków klimatycznych. Pokrywa glebowa tego obszaru wykazuje charakterystyczn ą dwudzielno ść spowodowan ą odr ębno ści ą genetyczn ą utworów powierzchniowych i cz ęś ciowo charakterem głównych procesów glebotwórczych. W cz ęś ci Ŝuławskiej (północnej) dominuj ą mady wytworzone na aluwiach deltowych (mady wła ściwe, brunatne b ądź próchniczne). Powszechnie dominuj ą tu mady średnie i ci ęŜ kie, cz ęsto pylaste, rzadziej lekkie i sporadyczne bardzo lekkie, piaszczyste. Mady średnie i ci ęŜ kie to przewa Ŝnie grunty orne kompleksów przydatno ści rolniczej 1, 2, 4 i 8 oraz klas bonitacyjnych I, II, III. W przypadku trwałych u Ŝytków zielonych mamy do czynienia z kompleksami 1z i 2z. Nieliczne mady lekkie

ROZDZIAŁ – IV 54

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork

i piaszczyste zwykle pozostaj ące w pobli Ŝu koryta Nogatu pozostaj ą pod ro ślinno ści ą le śną i zaro ślow ą lub cz ęś ciej s ą u Ŝytkami zielonymi, cho ć zaznacza si ę tendencja do upowszechniania uprawy polowej nawet w mi ędzywalach. W cz ęś ci pojeziernej (południowej) dominuj ą gleby brunatne wła ściwe wytworzone z glin zwałowych lekkich i średnich, rzadziej iłów zastoiskowych o składzie mechanicznym glin ci ęŜ kich. Wyspowo wyst ępuj ą gleby bielicowe wytworzone z piasków wodnolodowcowych o składzie mechanicznym piasków słabogliniastych (las wielbarski). W obni Ŝeniach pojawiaj ą si ę na małych powierzchniach gleby hydrogenicze bagienne i czarne ziemie pobagienne. Znaczna ich cz ęść pozostaje u Ŝytkami zielonymi. Niewielki jest udział tego typu gleb pod lasami. W gminie dominuj ą grunty orne kompleksów: pszennego bardzo dobrego i pszennego dobrego, znacz ący udział maj ą kompleksy zbo Ŝowo - pastewny mocny i pszenny wadliwy. Najwi ększ ą powierzchni ę zajmuj ą gleby zaliczane do klas bonitacyjnych I i III oraz IV. U Ŝytki zielone zaliczone zostały przewa Ŝnie do kompleksu bardzo dobrego i dobrego, głównie u Ŝytki zielone w klasach II – III.

Powierzchnia gruntów w poszczególnych klasach bonitacyjnych na terenie TABELA 39. gminy (stan na koniec 2008 r.) Klasa I II III IIIa IIIb IV IVa IVb V VI VIZ Razem bonitacji Grunty 124,02 1806,63 0 2998,58 1418,07 0 750,46 180,10 80,87 18,31 0 7377,04 orne Łąki 1,01 415,47 237,89 0 0 168,20 0 0 78,34 22,88 0 923,79 Źródło: Urz ąd Gminy Malbork

Średni wska źnik bonitacji gleby w gminie Malbork wynosi 1,33 (PO Ś, 2005).

Konieczna jest ochrona gleb klas I - III przed zmian ą dotychczasowego u Ŝytkowania, a zatem na tych terenach wskazane jest utrzymywanie funkcji rolniczych. Najdogodniejszymi dla rozwoju osadnictwa s ą, zatem tereny o glebach klas IV - VI.

4.3.2. DEGRADACJA GLEB

Gleby nara Ŝone s ą na degradacj ę w zwi ązku z rozwojem przemysłu, rolnictwa i sieci osadniczej. Ulegaj ą one zarówno degradacji chemicznej, jak i fizycznej.

4.3.2.1. DEGRADACJA NATURALNA GLEB

Wi ększo ść obszaru gminy zajmuj ą tereny rolnicze. Dlatego te Ŝ najwi ększe zagro Ŝenie stanowi właśnie niewła ściwa gospodarka rolna. Do najwa Ŝniejszych elementów, które nale Ŝy analizowa ć, aby zapewni ć wła ściw ą jako ść gleb zaliczy ć trzeba:

55 ROZDZIAŁ – IV

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork Green Key

- wła ściwe jako ściowo i ilo ściowo zu Ŝycie środków ochrony ro ślin, - wła ściwe jako ściowo i ilo ściowo zu Ŝycie nawozów mineralnych, - wła ściwe lokalizowanie pól uprawnych w stosunku do wód powierzchniowych, - wła ściw ą gospodark ę wodno - ściekow ą oraz system usuwania zwierz ęcych odchodów. Innym czynnikiem, który mo Ŝe w sposób mechaniczny zdegradowa ć pokrywk ę glebow ą jest eksploatacja kopalin. Na terenie gminy Malbork nie wyst ępuje jednak zagro Ŝenie degradacji powierzchni ziemi spowodowanej t ą działalno ści ą. Gmina Malbork wykazuje jednak du Ŝe zagro Ŝenie niszczenia gleb spowodowane przez czynniki atmosferyczne – wiatr, opady oraz wody powierzchniowe, czego przyczyn ą jest przede wszystkim bardzo mała lesisto ść gminy.

4.3.2.2. DEGRADACJA CHEMICZNA GLEB

Naturalna odporno ść gleb na chemiczne czynniki niszcz ące zwi ązana jest ści śle z typem gleb. Najmniejsz ą odporno ść na tego typu zagro Ŝenia wykazuj ą gleby lu źne i słabo gliniaste, ubogie w składniki pokarmowe, a wi ęc głównie gleby bielicowe. Gleby brunatne, zasobne w składniki pokarmowe i wod ę, s ą odporne na zagro Ŝenia chemiczne. Działania antropogeniczne powoduj ą przechodzenie zwi ązków biogennych i innych zanieczyszcze ń bezpo średnio do gleby, wód podziemnych i powierzchniowych. Do zwi ększenia degradacji przyczyniaj ą si ę tak Ŝe: rze źba terenu oraz warunki atmosferyczne. Oznacza to istnienie mo Ŝliwo ści zanieczyszczenia wód podziemnych i powierzchniowych przez rozwój antropopresji. Jednym z głównych czynników zmian z strukturze chemicznej gleb jest rolnicze uŜytkowanie, które mo Ŝe powodowa ć nadmierne przechodzenie składników pokarmowych, takich jak fosfor, potas i magnez do gleby, a tym samym dalej do wód podziemnych. Niewła ściwe u Ŝywanie nawozów naturalnych i mineralnych mo Ŝe spowodowa ć powa Ŝne straty w środowisku. Ponadto w gminie, we wszystkich miejscowo ściach i wokół terenów komunikacyjnych wyst ępuj ą gleby antropogeniczne przekształcone. Nale Ŝą one do urbanosoli i industriosoli. W bliskim s ąsiedztwie dróg głównych mo Ŝe wyst ępowa ć w glebach podwy Ŝszona zawarto ść wielopier ścieniowych w ęglowodorów aromatycznych i zasolenia.

ROZDZIAŁ – IV 56

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork

4.4. WODY PODZIEMNE

4.4.1. GŁÓWNE ZBIORNIKI WÓD PODZIEMNYCH (GZWP)

Na terenie powiatu malborskiego poło Ŝony jest Główny Zbiornik Wód Podziemnych nr 203 „Dolina Letniki”, uznany za obszar najwy Ŝszej ochrony wód podziemnych (ONO). Teren gminy obejmuje jedynie w północno – wschodniej cz ęś ci, nad Nogatem. Jest to zbiornik typu dolinowego. Jest słabo izolowany od powierzchni terenu, a w zwi ązku z tym nara Ŝony na zanieczyszczenia. Zasoby GZWP „Dolina Letniki” oceniono na 10 000 m³/d, średni ą gł ęboko ść uj ęć na 15 m, jako ść wód jako znacznie odbiegaj ącą od normy.

4.4.2. JAKO ŚĆ WÓD PODZIEMNYCH

Wody podziemne, jako główne źródło zaopatrzenia w wod ę pitn ą dla ludno ści, musz ą by ć pod szczególn ą ochron ą. Ze wzgl ędu na stosunkowo powolne zmiany w ich jako ści, i co za tym idzie, rozci ągni ęcie w czasie odpowiedzi na zagro Ŝenia antropopresyjne, monitoring jako ści musi by ć prowadzony na wszystkich wyznaczonych jednolitych cz ęś ciach wód podziemnych. Jako ść wód podziemnych bada si ę w ramach monitoringu krajowego, regionalnego i lokalnego. Monitoring wód podziemnych jest systemem kontrolnym oceny dynamiki antropogenicznych przemian wód podziemnych. Polega na prowadzeniu w wybranych, charakterystycznych punktach (punktach obserwacyjnych, otworach, źródłach) powtarzalnych pomiarów stanu gł ęboko ści zalegania zwierciadła wód podziemnych i bada ń ich jako ści oraz interpretacji wyników w aspekcie ochrony środowiska wodnego. Jego celem jest wspomaganie działa ń zmierzaj ących do likwidacji lub ograniczenia ujemnego wpływu czynników antropogenicznych na wody podziemne. Obecnie oceny jako ści chemicznej wód podziemnych w punktach pomiarowych dokonuje si ę w pi ęcioklasowej skali na podstawie Rozporz ądzenia Min. Środowiska z dn. 23.07.2008 r., w sprawie kryteriów i sposobu oceny wód podziemnych (Dz. U. Nr 143, poz. 896). Klasyfikacja jako ści wód podziemnych jest nast ępuj ąca: - Klasa I - wody o bardzo dobrej jako ści, Ŝaden wska źnik nie przekracza warto ści dopuszczalnych dla wód przeznaczonych do spo Ŝycia. - Klasa II - wody dobrej jako ści, Ŝaden wska źnik nie przekracza warto ści dopuszczalnych dla wód przeznaczonych do spo Ŝycia z wyj ątkiem Ŝelaza i manganu.

57 ROZDZIAŁ – IV

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork Green Key

- Klasa III - wody zadowalaj ącej jako ści, mniejsza cz ęść wska źników przekracza warto ści dopuszczalne dla wody przeznaczonej do spo Ŝycia. - Klasa IV - wody niezadowalaj ącej jako ści, wi ększo ść wska źników przekracza warto ści dopuszczalne dla wody przeznaczonej do spo Ŝycia. - Klasa V - woda złej jako ści, woda nie spełnia wymaga ń okre ślonych dla wód przeznaczonych do spo Ŝycia przez ludzi.

Sie ć krajowa Badania w sieci krajowej s ą prowadzone przez Pa ństwowy Instytut Geologiczny w Warszawie. Na terenie gminy Malbork nie ma zlokalizowanego punktu pomiarowego. Najbli Ŝszy punkt pomiarowy wód podziemnych w tej sieci znajduje si ę w mie ście Malbork. Badania wód czwartorz ędowych (2005 r.) wykazały, Ŝe wody podziemne posiadaj ą IV klas ę czysto ści.

Jako ść zwykłych wód podziemnych TABELA 40. w 2004 i 2005 r. - sie ć krajowa Miejscowo ść Malbork Stratygrafia wód Czwartorz ędowe RZGW Gda ńsk Rok 2005 2004 Klasa czysto ści IV IV Wska źniki decyduj ące o klasie NH 4, HCO 3 Fe, Mn Źródło: Raport o stanie środowiska w województwie pomorskim w roku 2004 i 2005

Sie ć regionalna Badania w sieci regionalnej prowadzone s ą przez Wojewódzk ą Inspekcj ę Ochrony Środowiska w Gda ńsku. W gminie Malbork stanowisko pomiarowe w tej sieci znajduje si ę w miejscowo ści Cisy.

Jako ść zwykłych wód podziemnych w latach 2004 - 20078 - sie ć TABELA 41. regionalna Miejscowo ść Cisy Kamionka Malbork Stratygrafia wód Czwartorz ędowe Kredowe RZGW Gda ńsk Rok 2004 2007 2008 2004 2007 2008 Klasa czysto ści IV IV II IV V II Wska źniki decyduj ące o HCO Fluorki NH , Fe HCO F Na klasie 3 4 3 Źródło: Raport o stanie środowiska w województwie pomorskim w roku 2004, 2007, 2008

Sie ć lokalna Badania wód podziemnych w sieciach lokalnych s ą realizowane w rejonie składowisk odpadów, stacji paliw, zakładów przemysłowych i uj ęć wody.

ROZDZIAŁ – IV 58

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork

Na terenie gminy Malbork nie ma aktualnie zlokalizowanych eksploatowanych składowisk odpadów lub zakładów przemysłowych wprowadzaj ących du Ŝe ilo ści ścieków do wód lub do ziemi. Jednak obiektem, który mo Ŝe pogarsza ć stan wód jest zlokalizowana na terenie gminy oczyszczalnia ścieków. Niezadowalaj ący jest jednak stan jako ściowy wód podziemnych przeznaczonych na cele bytowe mieszka ńców. Cz ęś ciowo wynika to z uwarunkowa ń naturalnych i stanowi ich cech ę trwał ą. W zwi ązku z tym woda dla zaopatrzenia ludno ści powinna by ć skutecznie uzdatniana. Wymaga to ci ągłej modernizacji urz ądze ń eksploatowanych przez przedsi ębiorstwa wodoci ągowe. Zły jest równie Ŝ stan wody pobieranej z wielu lokalnych uj ęć , wskazuje to na konieczno ść ich modernizacji lub podł ączenia wodoci ągów lokalnych do wodoci ągu centralnego, poniewa Ŝ w du Ŝym zakładzie uzdatniania wody łatwiej jest zapewni ć odpowiednie parametry.

4.4.3. ŹRÓDŁA PRZEOBRA śEŃ WÓD PODZIEMNYCH

Wody podziemne znajduj ące si ę na obszarze gminy Malbork mog ą by ć nara Ŝone na ró Ŝnego rodzaju czynniki degraduj ące wpływaj ące na ich jako ść i zasobno ść . Do czynników mog ących by ć źródłem przeobra Ŝeń wód podziemnych na terenie gminy zaliczamy: - uj ęcia wód podziemnych; - obszary „dzikich” wysypisk śmieci; - stacje paliw; - gnojownie przy gospodarstwach rolnych (bez pryzm obornikowych); - parki maszyn rolniczych du Ŝych gospodarstw rolnych; - miejsca składowania na powierzchni terenu nawozów, środków ochrony ro ślin i innych substancji chemicznych; - obszary zamieszkałe bez odpowiedniej infrastruktury kanalizacyjnej (nieszczelne szamba; - spływy zanieczyszczonych wód z terenów komunikacyjnych i magazynowych. Ponadto w sytuacjach kl ęsk Ŝywiołowych i powa Ŝnych awarii, mo Ŝe nast ąpi ć zagro Ŝenie spowodowane nast ępuj ącymi czynnikami: - zalanie przez wody powodziowe terenów oczyszczalni ścieków; - awarie komunikacyjne pojazdów przewo Ŝą cych substancje szkodliwe; - awarie w zakładach przemysłowych i wspomnianych stacjach paliw.

Wody podziemne o znaczeniu dla zaopatrzenia w wod ę to głównie wody czwartorz ędowe, zwykle nie najlepszej jako ści, o słabej izolacji od powierzchni. Du Ŝe zawarto ści substancji organicznej, powoduj ącej wytworzenie redukcyjnych w środowisku

59 ROZDZIAŁ – IV

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork Green Key

wód podziemnych, wpływaj ą mi ędzy innymi na wysokie st ęŜ enia siarczanów, Ŝelaza i manganu. Centralna i południowa cz ęść śuław Wi ślanych to teren tzw. „anomalii fluorkowej”. Na obszarze tym, zarówno w wodach podziemnych utworów kredy, jak i czwartorz ędu notuje si ę ponadnormatywne (ok. 5 mg/dm 3) ilo ści fluoru. Ponadto na du Ŝych obszarach śuław, szczególnie w cz ęś ci centralnej i północnej, w przypowierzchniowych utworach czwartorz ędu wody podziemne s ą zasolone. Jest to zasolenie młodoreliktowe zwi ązane z kształtowaniem si ę delty Wisły w holocenie. Ze wzgl ędu na bardzo powolny przepływ wód podziemnych oraz strefy ich stagnacji, obszar śuław nara Ŝony jest tak Ŝe na zanieczyszczenia migruj ące z powierzchni terenu wraz z wodami opadowymi. Odr ębnym problemem s ą zanieczyszczenia rolnicze objawiaj ące si ę ponadnormatywnymi st ęŜ eniami zwi ązków azotu w wodach podziemnych. Na obszarze śuław charakterystyczne s ą anomalie azotu amonowego, których źródeł nale Ŝy upatrywa ć w lokalnych ska Ŝeniach rolniczych. Wysokie st ęŜ enia azotu azotanowego obserwowane s ą głównie w studniach kopanych.

4.4.3.1. MIEJSCA POBORU WÓD PODZIEMNYCH JAKO ŹRÓDŁA PRZEOBRA śEŃ

W celu ograniczenia wpływu na zasób i jako ść wód podziemnych wprowadza si ę strefy ochrony wokół uj ęć tych wód. Wszystkie uj ęcia wód w gminie posiadaj ą bezpo średni ą stref ę ochrony. Strefy ochronne wokół poszczególnych uj ęć wody podziemnej ustanawia dyrektor regionalnego zarz ądu gospodarki wodnej lub w przypadku wyznaczenia tylko terenu ochrony bezpo średniej – organ wydaj ący pozwolenie wodno prawne (Starosta Powiatowy), na wniosek i koszt wła ściciela uj ęcia wody, wskazuj ąc zakazy, nakazy, ograniczenia oraz obszary, na których obowi ązuj ą. Konieczno ść ustanowienia stref ochronnych wynika z analizy warunków hydrogeologicznych rejonów uj ęcia. Zadaniem stref ochronnych jest pełne zabezpieczenie terenu uj ęcia oraz obszaru oddziaływania na uj ęcie przed przypadkowym lub umy ślnym zanieczyszczeniem, co mo Ŝe doprowadzi ć do pogorszenia jako ści zasobów wodnych.

W granicach terenu ochrony bezpo średniej strefy ochronnej uj ęcia nale Ŝy: - odprowadza ć wody opadowe w sposób uniemo Ŝliwiaj ący przedostawanie si ę ich do urz ądze ń słu Ŝą cych do poboru wody, - zagospodarowa ć teren zieleni ą,

ROZDZIAŁ – IV 60

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork

- odprowadza ć poza granic ę terenu ochrony bezpo średniej ścieki z urz ądze ń sanitarnych, słu Ŝą cych do u Ŝytku osób zatrudnionych przy obsłudze urz ądze ń słu Ŝą cych do poboru wody, - ograniczy ć do niezb ędnych potrzeb przebywanie osób niezatrudnionych przy obsłudze urz ądze ń słu Ŝą cych do poboru wody.

4.5. WODY POWIERZCHNIOWE

4.5.1. SIE Ć RZECZNA

Region wykazuje szczególn ą specyfik ę kr ąŜ enia wód, z wyra źnie zaznaczonymi ró Ŝnicami mi ędzy śuławami i Pojezierzem Iławskim. Wspóln ą cech ą cało ści jest stosunkowo słabe zasilanie opadowe lokalnych zlewni, relatywnie znaczna rola wód tranzytowych spoza terenu powiatu w kr ąŜ eniu podziemnym i powierzchniowym, wreszcie znacz ąca, a nawet decyduj ąca rola gospodarki wodnej człowieka w stworzeniu i utrzymaniu w specyficznej, zmienionej antropogenicznie równowadze lokalnych stosunków wodnych. W skomplikowanym układzie hydrograficznym delty Wisły silnie zmienionym przez funkcjonowanie urz ądze ń hydrotechnicznych wydzielono zlewnie I rz ędu: - Wisły (przepływ średni 1 080 m³/s), na terenie powiatu jest relatywnie niewielka, ograniczona do mi ędzywala; - Szkarpawy (przepływ średni 2,07 m³/s), jest najobszerniejsza i składaj ą si ę na ni ą zlewnie Linawy (głównie w gm. Lichnowy), Świ ętej Strugi (gminy Miłoradz, Nowy Staw, cz. miasta i gminy Malbork ) oraz Kanału Panie ńskiego (cz ęś ci gmin Malbork i Nowy Staw); - Nogatu (5,95 m³/s), obejmuje poza mi ędzywalem równie Ŝ zlewnie Kanału Juranda, Kanału Ulgi i kilku innych mniejszych cieków spływaj ących z wysoczyzny w obr ębie miasta i gminy Malbork ; - Elbl ąga (9,30 m³/s), głównie gm. Stare Pole, zlewnie tworz ą II rz ędu Tiny (0,90 m³/s) i Fiszewki (0,92 m³/s).

Główne cieki gminy to Nogat i rzeka Świ ęta. Nogat w granicach powiatu ma około 30,6 km, natomiast w granicach gminy ok. 18,5 km (ogólnie długo ść rzeki wynosi 62 km, a jej dorzecze 1 330 km 2). Głównym źródłem zasilania Nogatu jest poło Ŝona w s ąsiednim powiecie sztumskim zlewnia rzeki Liwy (990,8 km²).

61 ROZDZIAŁ – IV

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork Green Key

Kaskad ę Nogatu tworz ą 4 jazy za śluzami reguluj ące poziom wody w rzece: Biała Góra, Szonowo, Rakowiec i Michałowo. Zlewnie Wisły i Nogatu s ą zasadniczo w cało ści odwadniane grawitacyjnie, cho ć w tej ostatniej odpływ jest sztucznie regulowany przez liczne urz ądzenia hydrotechniczne i kanały. W zlewniach Szkarpawy i Elbl ąga obszerne fragmenty są odwadniane sztucznie przez przepompownie. Wszystkie cieki s ą uregulowane, skanalizowane i nie posiadaj ą naturalnych koryt, maj ą te Ŝ małe spadki. Powoduje to mał ą zdolno ść samooczyszczania si ę wód. Nogat na całej swej długo ści jest skanalizowany i obwałowany. Koryto rzeki jest szerokie i waha si ę od 100 – 300 m. Gł ęboko ści przy średnim stanie wody wynosz ą od 2,30 – 3,00 m. Drug ą znacz ącą rzek ą na terenie gminy jest rzeka Świ ęta, której długo ść wynosi 28,2 km, a na terenie gminy ponad 10,5 km. Na terenie gminy Malbork istotnym ciekiem jest równie Ŝ Kanał Jeziorna Łacha o długo ści 13,85 km. Ponadto w gminie du Ŝy udział w ogólnej sieci wód powierzchniowych maj ą równie Ŝ kanały. Ł ączna długo ść kanałów sieci podstawowej wynosi 44,1 km, w tym obj ętych utrzymaniem 9,5 km; sieci szczegółowej – 552,0 km. Wa Ŝniejsze kanały to: - Kanał Panie ński – 14,56 km (w gminie ok. 8,5 km), - Kanał Stary Nogat – 12,94 km (w cało ści w gminie Stare Pole, ale odwadnia cz ęść gminy w rejonie Nowej Wsi Malborskiej), - Kanał K – 100 - 8,46 km (ok. 7,8 km), - Doprowadzalnik I – 5,52 km, - Doprowadzalnik II – 2,70 km, - Kanał Świerkowski – 12,77 km (ok. 3,2 km), - Kanał D ębi ńska Struga – 8,36 km (ok.1,4 km), - Struga Kałdowska - 5,49 km (ok. 4,4 km), - Kanał Lasowicki – 7,05 km (ok.5,2 km), - Kanał Juranda – 5,2 km (głównie na terenie miasta, w gminie tylko ok. 67 m, ale odwadnia cz ęść gminy w rejonie Nowej Wsi Malborskiej i Wielbarka), - Kanał Ulga – 4,75 km (w cało ści w mie ście Malbork, ale odwadnia cz ęść gminy w rejonie Nowej Wsi Malborskiej), - Kanał A6 Kałdowo – 3,1 km.

4.5.2. ZBIORNIKI WODNE

Obszar gminy Malbork nie nale Ŝy do obszarów o du Ŝej jeziorno ści. Znajduje si ę tutaj wiele małych zbiorników wodnych, w wi ększo ści bez nazwy.

ROZDZIAŁ – IV 62

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork

Jeziora i zbiorniki wodne na terenie gminy TABELA 42. Malbork Lp. Nazwa jeziora Powierzchnia [ha] Miejscowo ść

1. Ptaszek 4,02 Ko ścieleczki

2. Staw bez nazwy 3,27 Czerwone Stogi 3. Glinianka bez nazwy 1,96 Grobelno Starorzecze bez 4. 1,95 Kra śniewo nazwy Starorzecze bez 5. 1,66 Kra śniewo nazwy Starorzecze bez 6. 1,60 Kra śniewo nazwy 7. Oczko polodowcowe 1,44 Nowa Wie ś Malborska 8. Oczko polodowcowe 1,28 Nowa Wie ś Malborska Starorzecze bez 9. 1,07 Kra śniewo nazwy Starorzecze bez 10. 0,98 Kra śniewo nazwy 11. Glinianka bez nazwy 0,97 Grobelno Źródło: PO Ś, 2005

4.5.3. SYSTEMY MELIORACYJNE I URZ ĄDZENIA WODNE

Utrzymywaniem cieków i urz ądze ń podstawowych zajmuje si ę pa ństwo poprzez wła ściwy Zarz ąd Melioracji i Urz ądze ń Wodnych, natomiast urz ądzeniami szczegółowymi wła ściciele nieruchomo ści pod kontrol ą Starostwa Powiatowego. W gminie Malbork działa jedna Spółka Wodna w Waplewie Wielkim. Gminna Spółka Wodna zasi ęgiem swojej działalno ści obejmuje 12 wsi (tak Ŝe gmina Miłoradz) i kilka zakładów rolnych. Z danych przekazanych przez Spółk ę Wodn ą wynika, Ŝe zmeliorowana powierzchnia wynosi ogólnie 7 687 ha (obj ętych utrzymaniem jest 4 597 ha): - grunty orne zmeliorowane 6 024 ha (3 347 ha), - grunty orne nawadniane 268 ha (0), - grunty orne zdrenowane 979 ha (800 ha), - trwałe u Ŝytki zielone zmeliorowane 1 663 ha (1 250 ha), - trwałe u Ŝytki zielone nawadniane 280 ha (0), - trwałe u Ŝytki zielone zdrenowane 318 ha (200 ha), - zagospodarowane trwałe u Ŝytki zielone 1 663 ha (0).

63 ROZDZIAŁ – IV

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork Green Key

Zmeliorowany obszar uzbrojony jest w sie ć 44,1 km rzek i kanałów (utrzymywanych jest 9,5 km), 552 km rowów szczegółowych (utrzymywanych jest 319,4 km) oraz ponad 40 km ruroci ągów drenarskich ró Ŝnych średnic na powierzchni 1 297 ha (na u Ŝytkach rolnych). Stan techniczny urz ądze ń szczegółowych jest niezadowalaj ący, s ą to urz ądzenia stare, wyeksploatowane, wymagaj ące kosztownych napraw. Jest to w du Ŝej mierze wynikiem braku konserwacji gruntownej, jak i bie Ŝą cej. Widoczny jest te Ŝ brak dbało ści o te urz ądzenia samych u Ŝytkowników gruntów. Co roku wykonuje si ę jednak liczne prace polegaj ące na okoszeniu i odmuleniu rowów melioracyjnych oraz pracach drenarskich.

4.5.4. ZAGRO śENIE POWODZI Ą

Za obszar zagro Ŝenia powodziowego uwa Ŝa si ę kaŜdy obszar znajduj ący si ę w zasi ęgu wielkich wód danej rzeki niezale Ŝnie od tego, czy jest on zalewany, czy te Ŝ chroniony przed zalaniem. Obszar gminy Malbork potencjalnie zagro Ŝony jest wodami Nogatu oraz Wisły. Głównym zagro Ŝeniem naturalnym na terenie powiatu malborskiego s ą powodzie. Na obszarze śuław powszechnie wyst ępuje zagro Ŝenie powodziowe, cho ć zabezpieczenia od strony Wisły i Nogatu wydaj ą si ę solidne. Na poziom wody w uj ściowych odcinkach Nogatu i Szkarpawy maj ą istotny wpływ spi ętrzenia sztormowe wód Zalewu Wi ślanego, ale zabudowa hydrotechniczna powoduje, Ŝe wpływ ten na obszar powiatu malborskiego ju Ŝ nie si ęga. Do najbardziej zagro Ŝonych terenów nale Ŝy cz ęść depresyjna oraz przydepresyjna delty, w szczególno ści fragment miast: Nowy Staw, Malbork oraz gmin: Lichnowy, Malbork, Nowy Staw, Stare Pole. Zagro Ŝenia powodziowe wyst ępuj ą w nast ępuj ących obszarach: - od strony rzeki Wisły – zagro Ŝone powodzi ą s ą tereny o powierzchni 7 989 ha (79,2 % powierzchni gminy). Zagro Ŝenie istnieje w okresie spływu wód wiosennych i letnich, szczególnie w sytuacji wysokich stanów wody w Zatoce Gda ńskiej. Na terenie gminy Malbork wody Wisły realnie mogłyby zagra Ŝać w wypadku skierowania ich korytem Nogatu. Według Regionalnego Zarz ądu Gospodarki Wodnej nie przewiduje si ę wykorzystywania Nogatu jako kanału ulgi dla Wisły. - od strony Kanału Juranda – istnieje zagro Ŝenie w okresie zlodowacenia koryta cieku przy wzmo Ŝonym przepływie wody. Terenem najbardziej zagro Ŝonym jest dzielnica Wielbark w gminie Malbork. Nale Ŝy pami ęta ć, Ŝe samo ju Ŝ zaniechanie sztucznego odwadniania spowodowa ć musi podtopienie przez wody gruntowe rozległych terenów depresyjnych i przydepresyjnych.

ROZDZIAŁ – IV 64

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork

Ponadto wyst ępuj ące na obszarze minimalne nachylenia terenu oraz wyst ępowanie obszarów depresyjnych powoduj ą bardzo powolny spływ wód w przypadku zalania terenów. Z tego wzgl ędu zasadnicze znaczenie maj ą nie tylko główne urz ądzenia przeciwpowodziowe (np. wały), ale wszystkie urz ądzenia hydrotechniczne zwi ązane z regulowaniem gospodarki wodnej na terenie powiatu. Na terenie gminy Malbork funkcjonuje 4,2 km wałów przeciwpowodziowych. Wały chroni ą obszar o powierzchni 8 254 ha.

4.6. STAN ZANIECZYSZCZENIA WÓD POWIERZCHNIOWYCH

Główne źródła emisji zanieczyszcze ń

Źródła zanieczyszcze ń wód powierzchniowych (tak Ŝe podziemnych) mo Ŝemy podzieli ć na punktowe (np. wyloty ścieków), liniowe (np. drogi – spływ zanieczyszcze ń), i obszarowe (np. rolnictwo – nawo Ŝenie, środki ochrony ro ślin). Zgodnie z definicj ą zawart ą w ustawie Prawo wodne, ścieki, to wprowadzane do wód lub do ziemi: - wody zu Ŝyte, w szczególno ści na cele bytowe lub gospodarcze, - ciekłe odchody zwierz ęce, z wyj ątkiem gnojówki i gnojowicy, przeznaczonych do rolniczego wykorzystania w sposób i na zasadach okre ślonych w przepisach o nawozach i nawo Ŝeniu, - wody opadowe lub roztopowe, uj ęte w systemy kanalizacyjne, pochodz ące z powierzchni zanieczyszczonych o trwałej nawierzchni, w szczególno ści z miast, portów, lotnisk, terenów przemysłowych, handlowych, usługowych i składowych, baz transportowych oraz dróg i parkingów, - wody odciekowe ze składowisk odpadów i miejsc ich magazynowania, - wody wykorzystane, odprowadzane z obiektów chowu lub hodowli ryb oraz innych organizmów wodnych.

Podstaw ą systemu obserwacji i kontroli jako ści wód powierzchniowych s ą: - monitoring diagnostyczny - ogólna ocena stanu cz ęś ci wód (chemicznego i ekologicznego) oraz długoterminowe zmiany tego stanu, wykorzystywane przy opracowywaniu planów gospodarowania wodami w dorzeczu. Monitoring ten obejmuje szerokie spektrum pomiaru wska źników chemicznych z elementami biologicznymi, wspomaganymi przez odpowiednie elementy hydromorfologiczne; - monitoring operacyjny , stosowany do tych cz ęś ci wód, których stan jest obecnie oceniony jako słaby lub zły, które s ą zagro Ŝone nieosi ągni ęciem dobrego stanu ekologicznego do roku 2015. Jego zadaniem jest dostarczenie informacji niezb ędnej do oceny, czy stosowane w takich cz ęś ciach wód programy naprawcze osi ągaj ą

65 ROZDZIAŁ – IV

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork Green Key

swój cel. Monitoring ten powinien słu Ŝyć do oceny krótkoterminowych zmian jako ści wód powierzchniowych, a zakres pomiarowy powinien obejmowa ć wska źniki podstawowe oraz specyficzne, dobrane do rodzaju presji; - monitoring badawczy , stosowany do tych cz ęś ci wód, których stan jest słabo rozpoznany, a zakres bada ń nie daje mo Ŝliwo ści jednoznacznej oceny stanu czysto ści wód.

Prezentowane poni Ŝej wyniki bada ń jako ści wód oparte s ą na obowi ązuj ących ówcze śnie (rok prowadzenia bada ń) oraz obecnie rozporz ądzeniach. Zakres i cz ęstotliwo ść wykonywanych bada ń ustala si ę zgodnie z rozporz ądzeniami wykonawczymi do ustawy Prawo Wodne: - rozporz ądzenie Min. Środowiska z dn. 04.10.2002 r. w sprawie wymaga ń, jakim powinny odpowiada ć wody śródl ądowe b ędące środowiskiem Ŝycia ryb w warunkach naturalnych (Dz. U. Nr 176, poz. 1455); - rozporz ądzenie Min. Środowiska z dn. 23.12.2002 r. w sprawie kryteriów wyznaczania wód wra Ŝliwych na zanieczyszczenie zwi ązkami azotu ze źródeł rolniczych (Dz. U. Nr 241, poz. 2093); - rozporz ądzenie Min. Środowiska z dn. 27.11.2002 r. w sprawie wymaga ń, jakim powinny odpowiada ć wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludno ści w wod ę przeznaczon ą do spo Ŝycia (Dz. U. Nr 204, poz. 1728); - rozporz ądzenie Min. Środowiska z dn. 11.02.2004 r. w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód (Dz. U. Nr 32, poz. 284); - rozporz ądzenie Min. Środowiska z dn. 20.08.2008 r. w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych i podziemnych (Dz. U. Nr 162, poz. 1008).

Klasyfikacja dla prezentowania stanu wód powierzchniowych przestawia si ę nast ępuj ąco (klasyfikacja została zaczerpni ęta z rozporz ądzenia Min. Środowiska z dn. 11.02.2004 r. w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych…, które obecnie posiada status aktu nieobowi ązuj ącego. Badania wód prowadzone przez WIO Ś, pochodz ą z lat kiedy to rozporz ądzenie obowi ązywało): - klasa I, wody o bardzo dobrej jako ści, które spełniaj ą wymagania okre ślone dla wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrzenia ludno ści w wod ę do spo Ŝycia (A1), a wska źniki biologiczne nie wskazuj ą na Ŝadne oddziaływania antropogeniczne,

ROZDZIAŁ – IV 66

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork

- klasa II, wody dobrej jako ści, które spełniaj ą w odniesieniu do wi ększo ści wska źników wymagania okre ślone dla wód powierzchniowych przeznaczonych do spo Ŝycia (A2), a warto ści biologicznych wska źników wskazuj ą niewielki wpływ oddziaływa ń antropogenicznych, - klasa III, wody zadowalaj ącej jako ści, które spełniaj ą wymagania okre ślone dla wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrzenia ludno ści w wod ę przeznaczon ą do spo Ŝycia (A2), a warto ści biologicznych wska źników jako ści wód wskazuj ą umiarkowany wpływ oddziaływa ń antropogenicznych, - klasa IV, wody niezadowalaj ącej jako ści, które spełniaj ą wymagania okre ślone dla wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrzenia ludno ści w wod ę przeznaczon ą do spo Ŝycia (A3), a warto ści biologicznych wska źników jako ści wody wykazuj ą, na skutek oddziaływa ń antropogenicznych, zmiany ilo ściowe i jako ściowe w populacjach biologicznych, - klasa V, wody złej jako ści, które nie spełniaj ą wymaga ń dla wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrzenia ludno ści w wod ę przeznaczon ą do spo Ŝycia, a warto ści biologicznych wska źników jako ści wody wykazuj ą, na skutek oddziaływa ń antropogenicznych, zmiany polegaj ące na zaniku wyst ępowania znacznej cz ęś ci populacji biologicznych.

TABELA 43. Klasy czysto ści wód powierzchniowych

4.6.1. MONITORING JEZIOR

Na terenie gminy Malbork nie ma zlokalizowanych zbiorników wodnych, które byłyby badane przez WIO Ś w Gda ńsku w ramach monitoringu wód powierzchniowych, jezior.

67 ROZDZIAŁ – IV

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork Green Key

4.6.2. MONITORING RZEK

Badania rzeki Nogat były przeprowadzane w Malborku, w 2005 i 2006 roku, na nast ępuj ących punktach kontrolnych: - Nogat w Białej Górze – 61 km, - Biały Rów poni Ŝej oczyszczalni w Sztumie – 6,5 km, - Biały Rów w Koniecwałdzie – 2,2 km, - Kanał Juranda, uj ście do Nogatu (most) – 0,1 km, - Nogat, powy Ŝej Malborka – 46,0 km, - Nogat, poni Ŝej Malborka – 38,5 km.

TABELA 44. Ocena stanu czysto ści rzeki Nogat Lokalizacja Wska źniki Wska źniki Nazwa Km Gmina / Klasa Klasa Rok punktu RZGW odpowiadaj ąca odpowiadaj ąca cieku rzeki powiat sanitarna ogólna pomiarowego IV klasie V klasie Temp. wody, ChZT-Cr, Poni Ŝej zaw. og., tlen 2006 38,5 IV IV OWO, azot Malborka rozp., BZT , 5 Kjeld. rt ęć , LBC fek , I biot Powy Ŝej Malbork / Fosforany, Nogat 46,0 Gda ńsk III III ChZT-Cr Malborka malborski fosfor og. 2005 Poni Ŝej Zawiesina, Tlen rozp., 38,5 III IV Malborka ChZT-Cr, selen BZT5 Poni Ŝej 2004 38,5 IV b.d. b.d. Malborka Źródło: Raport o stanie środowiska województwa pomorskiego w 2005 i 2006 r.

TABELA 45. Ocena stanu czysto ści Kanału Juranda Lokalizacja Wska źniki Wska źniki Nazwa Km Gmina / Klasa Klasa Rok punktu RZGW odpowiadaj ąca odpowiadaj ąca V cieku rzeki powiat sanitarna ogólna pomiarowego IV klasie klasie Tlen rozp., BZT5, ChZT-Cr, OWO, azot og., amoniak, azot Kanał Uj ście do Malbork / 2005 0,1 Gda ńsk V V saprob. Kjeld., fosforany, Juranda Nogatu malborski peryfitonu fosfor og., chlorofil "a", LBC_f Źródło: Raport o stanie środowiska województwa pomorskiego w 2005 r.

Zgodnie z danymi pochodz ącymi z roku 2008, opracowanymi na podstawie rozporz ądzenia Min. Środowiska z dn. 20.08.2008 r. w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych i podziemnych, jako ść wód cieków wodnych na terenie powiatu przedstawia si ę nast ępuj ąco:

ROZDZIAŁ – IV 68

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork

TABELA 46. Ocena jednolitej cz ęś ci wód rzeki Nogat w 2008 roku Nazwa jednostek elementy stan / stan cz ęś ci wód km fizyko- potencjał stan wód RZGW Zlewnia biologiczny rzeki chemiczne ekologiczny poni Ŝej Nogat 33,5 dobry umiarkowany zły dobrego Zlewnia Młynówka Gda ńsk Zalewu Malborska poni Ŝej 0,0 zły zły zły Wi ślanego (od jez. Dabrówka dobrego do uj ścia) Źródło: Raport o stanie środowiska województwa pomorskiego w 2008 roku

Zgodnie z danymi WIO Ś z 2008 roku, na trzech punktach pomiarowych na terenie powiatu malborskiego, na rzece Nogat, stwierdzono, Ŝe wody s ą zeutrofizowane (eutrofizacja komunalna, dane pochodz ące z lat 2004 – 2007).

Wody dopływów Nogatu, Kanału Juranda odznaczały si ę zł ą jako ści ą. Wody Kanału charakteryzowały si ę bardzo wysokim poziomem substancji organicznych i biogennych. Wysoki poziom materii organicznej i azotu ogólnego Kjeldahla obserwowano w ci ągu całego roku. W V klasie plasowały si ę st ęŜ enia fosforanów, fosforu ogólnego amoniaku. Zawartość chlorofilu „a” była bardzo wysoka. Zły stan sanitarny wód utrzymywał si ę praktycznie przez cały okres bada ń.

TABELA 47. Zmiany jako ści wód rzeki Nogat i Kanału Juranda Parametr Rzeka Stanowisko 2004 2005 2006 Warto ści średnioroczne Azot ogólny (mgN/dm3) 2,16 2,19 2,67 Poni Ŝej Azotany (mgNO 2/dm3) 3,69 3,88 4,98 Malborka Fosfor ogólny (mgP/l) 0,19 0,19 0,23 Chlorofil ( ng/l) 34,0 26,6 14,6 Nogat Azot ogólny (mgN/dm3) b.d. 1,97 b.d. Powy Ŝej Azotany (mgNO 2/dm3) b.d. 4,00 b.d. Malborka Fosfor ogólny (mgP/l) b.d. 1,30 b.d. Chlorofil ( ng/l) b.d. 16,1 b.d. Azot ogólny (mgN/dm3) b.d. 5,88 b.d. Kanał Uj ście do Azotany (mgNO 2/dm3) b.d. 3,28 b.d. Juranda Nogatu Fosfor ogólny (mgP/l) b.d. 0,82 b.d. Chlorofil ( ng/l) b.d. 84,5 b.d. Źródło: Raport o stanie środowiska w województwie pomorskim w 2004, 2005 i 2006 r.

Wody rzeki Świ ętej i jej dopływów były badane przez WIO Ś w 2000 r. Rzeka Świ ęta została zaklasyfikowana na wi ększo ści swej długo ści do III klasy czysto ści pod wzgl ędem fizyko-chemicznym. Pod wzgl ędem hydrobiologicznym i sanitarnym wody Świ ętej zaliczono do III klasy. Jej dopływ D ębi ńska Struga prowadził wody uznane za pozaklasowe.

69 ROZDZIAŁ – IV

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork Green Key

Kanał Świerkowski prowadził wody zaklasyfikowane pod wzgl ędem sanitarnym do II klasy. Pod wzgl ędem hydrobiologicznym wody Kanału Świerkowskiego zostały uznane za pozaklasowe. Wody Kanału Panie ńskiego były badane nieco poni Ŝej, za granic ą powiatu Malborskiego – w Solnicy i w tym punkcie klasyfikowano je pod wzgl ędem sanitarnym do II klasy, pod wzgl ędem fizyko-chemicznym – do III klasy, a pod wzgl ędem hydrobiologicznym – do II klasy.

Ocena przydatno ści wód do bytowania ryb w warunkach naturalnych

Na podstawie zapisów w Prawie Wodnym (Dz. U. z 11.10.2001 r., art. 92) Regionalne Zarz ądy Gospodarki Wodnej zostały zobligowane do wyznaczenia wód powierzchniowych do bytowania ryb łososiowatych i karpiowatych w warunkach naturalnych oraz umo Ŝliwiaj ące ich migracj ę. Ocen ę przydatno ści wód do bytowania ryb łososiowatych i karpiowatych w warunkach naturalnych wykonuje si ę w oparciu o rozporz ądzenie Min. Środowiska z dn. 04.10.2002 r., w sprawie wymaga ń, jakim powinny odpowiada ć wody śródl ądowe b ędące

środowiskiem Ŝycia ryb w warunkach naturalnych. Rzek ą przebadan ą w tym zakresie, na terenie powiatu malborskiego była rzeka Nogat. Niestety przytoczone dane pochodz ą z roku 2006, wi ęc nie mo Ŝna ich traktowa ć jako reprezentatywnych w stosunku do roku 2008 i 2009. Brak aktualnych wyników bada ń spowodowany jest brakiem prowadzenia bada ń na tym obszarze przez WIO Ś w Gda ńsku. Pomimo negatywnej oceny jako ści wód w rzekach gminy, w warunkach naturalnych bytuje wiele gatunków ryb. Prowadzona jest na nich gospodarka rybacka przez Polski Zwi ązek W ędkarski.

Przydatno ść do bytowania ryb łososiowatych i karpiowatych TABELA 48. w warunkach naturalnych wód rzeki Nogat

Punkt

Rzeka Nogat ź zki zki pomiarowy 5 ą glow. ę fenolowe W ropopoch. Azot amonowy Azotyny Amoniak amonowy Fosfor og. Cynk Mied Temp. Zawiesina ogólna pH Tlen tozpusz. BZT Zwi

2008 b.d. b.d. b.d. b.d.

Poni Ŝej 2006 Jako ść Malborka wód Poni Ŝej

Malborka 2005 Powy Ŝej

Malborka Źródło: Raport o stanie środowiska w województwie pomorskim w 2005, 2006, 2008 r.

ROZDZIAŁ – IV 70

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork

Przydatno ść do bytowania ryb łososiowatych i karpiowatych TABELA 49. w warunkach naturalnych wód Kanału Juranda

Punkt

ź

Rzeka Nogat zki pomiarowy 5 ą glow. ę fenolowe W ropopoch. Azot amonowy Azotyny Amoniak amonowy Fosfor og. Cynk Mied Temp. Zawiesina ogólna pH Tlen tozpusz. BZT Zwi

Jako ść Uj ście do 2005 wód Nogatu

Źródło: Raport o stanie środowiska w województwie pomorskim w 2005 roku Legenda Warunki spełnione dla ryb Warunki spełnione tylko dla ryb Warunki nie s ą spełnione dla łososiowatych i karpiowatych karpiowatych obu gatunków ryb

4.6.3. K ĄPIELISKA

O mo Ŝliwo ści rekreacyjnego wykorzystania wód decyduje ich jako ść , któr ą okre ślaj ą przepisy podane w rozporz ądzeniu Min. Zdrowia z dn. 16.10.2002 r. w sprawie wymaga ń, jakim powinna odpowiada ć woda w k ąpieliskach (Dz. U. Nr 183 poz. 1530) i rozporz ądzeniu Rady Ministrów z dn. 6.05.1997 r. w sprawie okre ślenia warunków bezpiecze ństwa osób przebywaj ących w górach, pływaj ących, k ąpi ących si ę i uprawiaj ących sporty wodne (Dz. U. Nr 57 poz. 358). Miejsca zwyczajowo wykorzystywane do k ąpieli, pozostaj ące najcz ęś ciej w gestii organów samorz ądowych, charakteryzuj ą si ę nadal zmiennym stanem sanitarno - technicznym. Z jednej strony poprawia si ę zagospodarowanie tych miejsc (powstaj ą pomosty, sanitariaty), z drugiej strony pojawiaj ą si ę kłopoty z utrzymaniem ich we wła ściwym stanie sanitarno - porz ądkowym. W gminie Malbork, PSSE w Malborku nie przeprowadza aktualnie bada ń wody w jeziorach, mimo, Ŝe s ą one wykorzystywane przez lokaln ą ludno ść dla celów rekreacji. Rzeka Nogat została uznana przez Powiatowego Inspektora Sanitarnego za przydatn ą do celów k ąpielowych.

4.7. ŹRÓDŁA I TENDENCJE PRZEOBRA śEŃ WÓD POWIERZCHNIOWYCH

Do czynników wpływaj ących na jako ść wód powierzchniowych nale Ŝą uwarunkowania naturalne, takie jak warunki klimatyczne i hydrologiczne, czy zdolno ść samooczyszczania zbiorników wodnych oraz zanieczyszczenia antropogeniczne. Powodem du Ŝego zanieczyszczenia wód powierzchniowych na terenie gminy Malbork s ą lub mog ą by ć:

71 ROZDZIAŁ – IV

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork Green Key

- niski stopie ń skanalizowania gminy, zły stan techniczny zbiorników bezodpływowych, - brak rozwini ętej sieci kanalizacji deszczowej, - zrzut nieoczyszczonych ścieków z terenu gminy, - dopływ ścieków spoza gminy, - spływ powierzchniowy zanieczyszcze ń typu rolniczego ułatwiony przez rze źbę terenu, mał ą powierzchni ę zadrzewie ń, g ęst ą sie ć rowów, - intensywne nawo Ŝenie gleb i stosowanie środków ochrony ro ślin. Najwa Ŝniejszym źródłem zanieczyszcze ń rzeki Nogat jest oczyszczalnia ścieków w Kałdowie Wsi, na terenie gminy Malbork. Ponadto źródłem zanieczyszcze ń Nogatu jest dopływ zanieczyszczonych wód Liwy (poza powiatem) oraz Kanałów Juranda i Ulgi, a tak Ŝe punktowe zrzuty zanieczyszcze ń z: – Zakładów DAKA – Polska, Uśnice (gm. Sztum), – Gorzelnia w Go ściszewie (pow. sztumski), – Oczyszczalnia ścieków w Starym Polu, Jako punktowe źródła zanieczyszczenia rzeki Świ ętej raport WIO Ś podaje oczyszczalnie ścieków w Miłoradzu i w gminie Nowy Staw.

4.8. KLIMAT

Pod wzgl ędem klimatycznym teren gminy Malbork wykazuje cechy charakterystyczne dla pobrze Ŝa Bałtyku, w szczególno ści stosunkowo łagodn ą zim ę, chłodn ą wiosn ę i niezbyt upalne lato, dług ą i relatywnie ciepł ą jesie ń, do ść cz ęste silne wiatry oraz relatywnie niskie opady w stosunku do s ąsiednich jednostek pojeziernych. Przewa Ŝa generalnie cyrkulacja zachodnia, tote Ŝ widoczne jest zjawisko cienia opadowego wysoczyzn pojezierza i pobrze Ŝa Kaszubskiego, ale cz ęste s ą te Ŝ wiatry z południa i południowego - zachodu. Generalnie w stosunku do obszarów otaczaj ących klimat jest cieplejszy, zarówno latem, jak i zim ą. Mo Ŝna go uzna ć za relatywnie korzystny zarówno w kategoriach klimatu odczuwalnego, jak i agroklimatu. Klimat lokalny na śuławach modyfikowany jest przez wylesienie i płytkie zaleganie wód gruntowych oraz bogactwo sieci hydrograficznej. Podniesiona wilgotno ść powietrza zwi ększa bezwładno ść termiczn ą i cz ęstotliwo ść wyst ępowania mgieł. Obszar wysoczyzny w stosunku do śuław ma zwi ększone opady (w Malborku 589 mm). Charakterystyka wiatrów dla Malborka wykazuje średni ą pr ędko ść 4,1 m/s, mały udział cisz 3,5 m/s. Dominuj ą kierunki z południowego - zachodu 16,3 %, południa 14,8 %

ROZDZIAŁ – IV 72

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork

i zachodu 14 %, najmniej jest wiatrów ze wschodu 8,3 %. Silne wiatry wyst ępuj ą zwłaszcza od grudnia do marca, najwi ększe pr ędko ści uzyskuj ąc z kierunku północno-zachodniego.

4.8.1. POWIETRZE ATMOSFERYCZNE

4.8.1.1. STAN CZYSTO ŚCI POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO

Monitoring powietrza

Ocenę stanu aerosanitarnego za 2008 rok wykonano poprzez porównanie uzyskanych wyników pomiarów ze stacji pomiarowych z dopuszczalnymi i docelowymi poziomami zanieczyszcze ń, okre ślonymi przez Min. Środowiska w rozporz ądzeniu z dn. 3.03.2008 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. Nr 47 poz.281). Celem monitoringu powietrza atmosferycznego jest sporz ądzenie ocen 5-letnich i ocen rocznych. Ocen dokonuje si ę odr ębnie ze wzgl ędu na ochron ę zdrowia ludzi i odr ębnie ze wzgl ędu na ochron ę ro ślin. Oceny roczne polegaj ą na klasyfikacji stref ze wzgl ędu na porównanie wyników pomiarów prowadzonych w poszczególnych strefach z poziomami dopuszczalnymi. W przypadku zaliczenia strefy w wyniku oceny rocznej do klasy C dla zanieczyszcze ń, dla których obowi ązuj ą poziomy dopuszczalne lub docelowe, sejmik województwa zobowi ązany jest w drodze uchwały do okre ślenia programów ochrony powietrza dla tych stref.

Gmina Malbork znajduje si ę w zasi ęgu strefy malborsko – sztumskiej (kod PL.22.07.z.03). Obejmuje ona nast ępuj ące powiaty: nowodworski, malborski, sztumski. Do roku 2006 powiat malborski znajdował si ę natomiast w strefie malborskiej, która obejmowała jedynie omawiany powiat. Poni Ŝej przedstawiona została roczna ocena jako ści powietrza atmosferycznego w tej strefie (2007 r.). Pod poj ęciem strefy kryj ą si ę aglomeracje o liczbie mieszka ńców wi ększej ni Ŝ 250 tysi ęcy oraz obszary jednego lub wi ęcej powiatów poło Ŝonych na obszarze tego samego województwa, niewchodz ących w skład aglomeracji. Strefa malborsko – sztumska obejmuje obszar 1 897 km 2 i w jej zasi ęgu mieszka 141 147 ludzi.

Wynikiem oceny dla wszystkich substancji podlegaj ących ocenie jest zaliczenie strefy do jednej z poni Ŝej wymienionych klas: • klasa A - st ęŜ enia zanieczyszcze ń na terenie strefy nie przekraczaj ą poziomów dopuszczalnych, poziomów docelowych, poziomów celów długoterminowych;

73 ROZDZIAŁ – IV

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork Green Key

• klasa B - st ęŜ enia zanieczyszcze ń na terenie strefy przekraczaj ą poziomy dopuszczalne, lecz nie przekraczaj ą poziomów dopuszczalnych powi ększonych o margines tolerancji; • klasa C - st ęŜ enia zanieczyszcze ń na terenie strefy przekraczaj ą poziomy dopuszczalne powi ększone o margines tolerancji, a w przypadku, gdy margines tolerancji nie jest okre ślony – poziomy dopuszczalne, poziomy docelowe, poziomy celów długoterminowych.

Klasyfikacja stref dokonana w wyniku rocznej oceny za rok 2008 TABELA 50. wraz z porównaniem z klasyfikacjami za lata 2005 – 2007 Klasa strefy ze wzgl ędu na: Ochron ę zdrowia Ochron ę ro ślin Klasa Klasa Aglomeracja ogólna ogólna Strefa

6 2 2 2 2 H )piren 6 α 2007 2008 2007 2008 NO NO PM10 Pb C 2005 SO 2005 2006 SO 2006 Kadm Nikiel Ozon CO arsen Benzo ( Strefa malborsko - A A A A A A A A A A - A A A A A - A A sztumska Źródło: Raport o stanie środowiska w województwie pomorskim w roku 2005, 2006, 2007, 2008 r.

Według raportu WIO Ś z 2008 roku obszar strefy malborsko - sztumskiej został zaklasyfikowany w klasie A. Oznacza to, Ŝe wszystkie badane wska źniki nie wykazywały przekrocze ń normy (zarówno ze wzgl ędu na ochron ę zdrowia, jak i ro ślin). Niekorzystny jest jednak fakt, Ŝe strefa ta oraz bezpo średnio równie Ŝ powiat malborski, graniczy ze stref ą kwidzy ńsko – tczewsk ą, która została zaklasyfikowana do strefy C (ze wzgl ędu na przekroczenia PM-10).

Na terenie gminy Malbork nie ma zlokalizowanych punktów monitoringu powietrza. W najbli Ŝszej odległo ści, w mie ście Malbork (ul. Konopnickiej), znajduje si ę jeden punkt monitoringowy, jednak wyniki bada ń z tego punktu nie mog ą by ć traktowane jako reprezentatywne dla całej gminy, poniewa Ŝ gmina Malbork charakteryzuje si ę mniejszym rozwojem komunikacyjnym i urbanizacyjnym w porównaniu w miastem powiatowym Malbork.

ROZDZIAŁ – IV 74

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork

Średnioroczne st ęŜ enia dwutlenku siarki na terenie strefy TABELA 51. malborsko – sztumskiej Średnia roczna Obszar Rodzaj 3 Strefa Stacja [ug/m ] strefy pomiaru 2004 2005 2006 2007 2008 Malbork manualny 1 1 0,7 1,2 0,6 Strefa ul. Konopnickiej Powiat malborsko - Nowy Staw b.d. b.d. 12,9 5,8 8,2 malborski sztumska Malbork pasywny b.d. b.d. 7,5 4,2 6,9 ul. Mickiewicza Źródło: Raport o stanie środowiska w województwie pomorskim w roku 2005, 2006, 2007 r.

Średnioroczne st ęŜ enia dwutlenku azotu na terenie strefy TABELA 52. malborsko – sztumskiej Średnia roczna Obszar Rodzaj 3 Strefa Stacja [ug/m ] strefy pomiaru 2004 2005 2006 2007 2008 Malbork manualny 27 16 16,5 19,3 17,1 Strefa ul. Konopnickiej Powiat malborsko - Nowy Staw b.d. b.d. 18,4 12,8 13,8 malborski sztumska Malbork pasywny b.d. b.d. 23,5 18,9 18,7 ul. Mickiewicza Źródło: Raport o stanie środowiska w województwie pomorskim w roku 2005, 2006, 2007 r.

Średnioroczne st ęŜ enia pyłu zawieszonego PM 10 na terenie strefy TABELA 53. malborsko – sztumskiej Średnia roczna Obszar 3 Strefa Stacja Rodzaj pomiaru [ug/m ] strefy 2004 2005 2006 2007 2008 Strefa Powiat malborsko – Malbork reflektomierz 9 6 3,0 b.d. 4,4 malborski sztumska Źródło: Raport o stanie środowiska w województwie pomorskim w roku 2005, 2006, 2007 r.

Średnioroczne st ęŜ enia benzenu na terenie strefy malborsko – TABELA 54. sztumskiej Średnia roczna Obszar Rodzaj 3 Strefa Stacja [ug/m ] strefy pomiaru 2004 2005 2006 2007 2008 Strefa Powiat Nowy Staw b.d. b.d. 2,2 2,7 2,3 malborsko - pasywny malborski sztumska Malbork b.d. b.d. 2,6 2,8 2,2 Źródło: Raport o stanie środowiska w województwie pomorskim w roku 2005, 2006, 2007 r.

4.8.1.2. ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZE Ń POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO

Na terenie gminy Malbork znajduj ą si ę źródła emisji zanieczyszcze ń pyłowo - gazowych pochodz ących głównie z instalacji energetycznych. Emisja ta ma charakter niezorganizowany. Wi ększo ść emitowanych zanieczyszcze ń pochodzi z instalacji słu Ŝą cych

75 ROZDZIAŁ – IV

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork Green Key

ogrzewaniu budynków oraz wody u Ŝytkowej. W śród emitowanych zanieczyszcze ń dominuj ą: dwutlenek siarki, tlenki azotu, tlenek w ęgla oraz pył zawieszony. Wi ększo ść emisji ciepłowniczej dotyczy indywidualnych siedlisk gospodarczych, w których zainstalowane s ą piece o niewielkiej mocy. Wi ększe piece zainstalowane s ą w zakładach produkcyjnych, instytucjach publicznych oraz osiedlowych kotłowniach. W zdecydowanej wi ększo ści zabudowa ń paliwem jest w ęgiel kamienny. Jednak to wła śnie emisja z pojedynczych posesji, instytucji w sposób zdecydowany wpływa na stan sanitarny powietrza. Mniejszym problemem z punktu widzenia lokalnych parametrów czysto ści powietrza jest niska emisja na terenach zabudowy luźnej, gdy Ŝ istniej ą tam lepsze warunki przewietrzania i depozycji zanieczyszcze ń. Zwi ększona emisja zanieczyszcze ń pyłowo - gazowych w zdecydowanej cz ęś ci dotyczy sezonu grzewczego. Wa Ŝnym czynnikiem zanieczyszczaj ącym powietrze przez cały rok jest rozwój komunikacji samochodowej, a wraz z ni ą ci ągła emisja dwutlenku w ęgla, tlenku azotu, węglowodorów, zwi ązków ołowiu. Bior ąc pod uwag ę fakt, Ŝe przez gmin ę Malbork przechodz ą drogi krajowe i droga wojewódzka, emisja zanieczyszcze ń spalinowych jest zwi ększona wokół tych ci ągów komunikacyjnych. Ponadto mo Ŝe wyst ępowa ć tzw. emisja wtórna, pochodz ąca ze złej jako ści nawierzchni ulic i placów, niedostatecznego zabezpieczenia transportu szkodliwych materiałów. Zanieczyszczenia pochodz ące ze źródeł technologicznych maj ą charakter marginalny, poniewa Ŝ w gminie nie ma rozwini ętego przemysłu. Starosta Malborski wydał na terenie gminy Malbork jedno pozwolenie na emisj ę gazów i pyłów do powietrza.

TABELA 55. Wydane pozwolenia na emisj ę gazów i pyłów na terenie gminy Malbork Pozwolenie na Podmiot odpowiedzialny Rodzaj substancji Emisja roczna emisj ę 1. butan-1-ol (alkohol butylowy) 1. 0.03036 2. 1-metylo-2-pirolidon (alkohol OS-7644-3/04 A.S.O. Harasimowicz s.c. izobutylowy) 2. 0,01564

El Ŝbieta i Piotr Harasimowicz 3. solwentnafta 3. 0,00204 z dnia ul. Gen. de Gaulle’a 37 4. 2-butoksyetanol 4. 0,04853 07.06.2004 r. Nowa Wie ś 5. dwutlenek azotu 5. 0,01460 obowi ązuje do 82 - 200 Malbork 6. węglowodory alifatyczne 6. 0,02075 07.06.2014 r. 7. pył ogółem 7. 0,00013 8. ołów 8. 0,00013 Źródło: Starostwo Powiatowe w Malborku, pozwolenia na emisj ę gazów i pyłów do powietrza

Ponadto podmiotami, które maj ą du Ŝy udział w ogólnej emisji zanieczyszcze ń, na terenie gminy s ą m. in. (PO Ś, 2005 r.): - kotłownia GOK w Stogach, - szkoły podstawowe w Lasowicach Wielkich i Nowej Wsi, - Ośrodek Hodowli Zarodkowej w Kałdowie „Gajewo” Sp. z o.o.,

ROZDZIAŁ – IV 76

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork

- MADEX V. i J. Majorkowscy, G. i M. Borkowscy, Zakład Pracy Chronionej w Ko ścieleczkach, - Blacharstwo, Lakiernictwo, Mechanika Pojazdowa s.c. R. Przybytkowski, J. Pietrzykowski w Ko ścieleczkach.

Stan czysto ści powietrza na terenie gminy Malbork spowodowany jest przede wszystkim emisj ą zanieczyszcze ń ze źródeł znajduj ących si ę na terenie gminy oraz pochodz ących z terenów s ąsiednich. Zanieczyszczenia „obce” pochodz ą przede wszystkim ze strony południowo - zachodniej i zachodniej tj. z kierunku Tczewa oraz z południowej tj. z kierunku Sztumu.

4.8.1.3. ODORY

Głównym emitorem odorów na terenie gminy Malbork jest oczyszczalnia ścieków Przedsi ębiorstwa „Nogat” w Kałdowie Wsi, głównie ze wzgl ędu na fermentacj ę osadów. Do dezaktywacji odorów ze składowiska osadów wykorzystywany był preparat antyodorowy w postaci areozolu. Ponadto na teren gminy mog ą dochodzi ć odory z miasta Malbork, w okresie pracy cukrowni, w okresie kampanii. Emisje zapachowe pochodz ą głównie z procesów fermentacyjnych zbli Ŝonych do zachodz ących w osadnikach oczyszczalni ścieków. W zwi ązku z tym, Ŝe prawidłowa praca oczyszczalni winna by ć bez zapachowa, poniewa Ŝ oczyszczanie jest procesem tlenowym, uci ąŜ liwo ści te mog ą by ć usuni ęte przez popraw ę pracy oczyszczalni. Uci ąŜ liwo ści zapachowe docieraj ą na teren gminy równieŜ z zakładu utylizacyjnego w Uśnicach, gm. Sztum (okolice miejscowo ści Kra śniewo, Grobelno i Wielbark).

4.8.2. KLIMAT AKUSTYCZNY

Post ępuj ąca urbanizacja i rozwój komunikacji drogowej powoduj ą, Ŝe z ka Ŝdym dniem zwi ększaj ą si ę uci ąŜ liwo ści wynikaj ące ze stałego narastania hałasu. Maj ą one wpływ na stan psychiczny i zdrowie człowieka. Zagro Ŝenie hałasem i wibracjami charakteryzuje si ę mnogo ści ą źródeł i powszechno ści ą wyst ępowania. Najbardziej uci ąŜ liwymi emitorami hałasu i wibracji, maj ącymi zasadniczy wpływ na klimat akustyczny środowiska, s ą: trasy komunikacyjne (pojazdy samochodowe, motocykle, ci ągniki, poci ągi), zakłady produkcyjne, place budowy na skutek stosowania hała śliwych i wibracyjnych technologii oraz maszyn i urządze ń oraz miejsca publiczne, takie jak: centra handlowe, deptaki, skwery oraz inne miejsca zbiorowego nagromadzenia ludno ści.

77 ROZDZIAŁ – IV

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork Green Key

Hałas jest obecnie traktowany jako jeden z czynników zanieczyszczaj ących środowisko. Do oceny akustycznej środowiska stosuje si ę poziom równowa Ŝny d źwi ęku

(L Aeq ), który jest u średnionym poziomem d źwi ęku w funkcji czasu. Poziom ten mierzony jest w decybelach. Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku uzale Ŝnione s ą od źródła hałasu, pory dnia oraz przeznaczenia terenu. Na terenach zabudowy zagrodowej dopuszczalny poziom d źwi ęku w porze dziennej wynosi wzdłu Ŝ dróg 60 dB (w porze nocnej 50 dB), a od pozostałych obiektów w porze dziennej 50 dB, za ś w porze nocnej 40 dB. Hałas produkcyjny ma charakter lokalny i jest zawsze zwi ązany z prowadzon ą działalno ści ą gospodarcz ą. Z uwagi na niewielkie uprzemysłowienie gminy źródeł hałasu przemysłowego jest niewiele. Wi ększo ść źródeł hałasu w strefach przemysłowych znajduje si ę wewn ątrz budynków, dlatego te Ŝ do środowiska przedostaje si ę w sposób nieznacz ący. Źródłami hałasu stacjonarnego w zakładach s ą zlokalizowane na zewn ątrz urz ądzenia wentylacyjne, klimatyzacyjne. Nie powoduj ą one pogorszenia klimatu akustycznego. Du Ŝo wi ększe znaczenie ma hałas komunikacyjny. Stanowi ą go przede wszystkim źródła liniowe zwi ązane z komunikacj ą drogow ą i kolejow ą. Na terenie gminy hałas komunikacyjny kształtowany jest przede wszystkim przez: - linie kolejowe, - drog ę krajow ą nr 55 i 22, - drog ę wojewódzk ą nr 515. Ludno ść mieszkaj ąca wzdłu Ŝ tych dróg jest nara Ŝona na ponadnormatywn ą emisj ę hałasu. Teren gminy jest równie Ŝ zagro Ŝony hałasem lotniczym, który zwi ązany jest z funkcjonowaniem lotniska wojskowego na terenie gminy Stare Pole. W zwi ązku z przekroczeniem dopuszczalnych norm hałasu (w dzień 60 dB i 50 dB w nocy dla terenów zabudowy przeznaczonej dla pobytu dzieci i młodzie Ŝy oraz zabudowy szpitalnej itp., 67 dB w dzie ń i 57 dB w nocy dla terenów zabudowy mieszkaniowej) wyznaczona została strefa ograniczonego u Ŝytkowania, obejmuj ąca fragment miasta i gminy Malbork oraz ponad połow ę terenów gminy Stare Pole, w tym cał ą miejscowo ść gminn ą (Rozporz ądzenie nr 9/2003 Wojewody Pomorskiego z dn. 15.05.2003 r.; Dz. Urz. Woj. Pom. nr 74, poz. 1181). W strefie tej zakazano budowy nowych oraz rozbudowy i nadbudowy wszelkiej zabudowy mieszkaniowej, obiektów oświaty, słu Ŝby zdrowia, opieki społecznej i socjalnej i innych obiektów zwi ązanych z wielogodzinnym pobytem dzieci i młodzie Ŝy oraz obiektów mog ących zwi ększy ć poziom hałasu w środowisku. Istniej ące budynki maj ą zapewni ć odpowiedni ą ochron ę przebywaj ących w nich osób (przede wszystkim przez zapewnienie odpowiedniej stolarki okiennej). Utrzymanie na dłu Ŝsz ą met ę takich ogranicze ń wykluczałoby jakikolwiek rozwój Starego Pola i Królewa oraz innych miejscowości w tej strefie, w tym Nowej Wsi Malborskiej i powinno ł ączy ć si ę z obowi ązkiem odszkodowawczym.

ROZDZIAŁ – IV 78

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork

Rozpoznania stanu klimatu akustycznego środowiska i jego oceny dokonuje si ę w ramach pa ństwowego monitoringu środowiska. Dopuszczalne warto ści poziomu hałasu okre śla Rozporz ądzenie Min. Środowiska z dn. 14.06.2007 r. (Dz. U. 2007, Nr 120, poz. 826). Niezb ędne jest stosowanie zabezpiecze ń akustycznych przynajmniej w postaci zieleni izolacyjnej.

4.8.3. PROMIENIOWANIE NIEJONIZUJ ĄCE

W środowisku przyrodniczym istniej ą pola elektromagnetyczne naturalne, których występowanie nie jest zwi ązane z działalno ści ą człowieka oraz pola b ędące efektem tej działalno ści (sztuczne, antropogeniczne). Ci ągły wzrost stosowanych urz ądze ń, które tak Ŝe wytwarzaj ą elektromagnetyczne promieniowanie niejonizuj ące ma równie Ŝ ujemny wpływ na środowisko i zdrowie człowieka. Głównymi rodzajami źródeł sztucznych pól elektromagnetycznych wyst ępuj ących w środowisku s ą linie elektromagnetyczne, stacje elektroenergetyczne, obiekty radiokomunikacyjne (tak Ŝe CB), w tym stacje nadawcze radiowe i telewizyjne, stacje bazowe telefonii komórkowych, systemy przekazu informacji, radiolokacyjne i radionawigacyjne, medyczne urz ądzenia diagnostyczne i terapeutyczne urz ądzenia powszechnego u Ŝytku, takie jak kuchenki mikrofalowe, telefony bezprzewodowe, komputery, odbiorniki telewizyjne i inne. Pola elektromagnetyczne wytwarzane przez tego typu urz ądzenia nakładaj ąc si ę na istniej ące w przyrodzie pole naturalne zmieniaj ą warunki bytowania człowieka. Coraz cz ęś ciej zaczyna si ę mówi ć o zanieczyszczaniu środowiska naturalnego promieniowaniem elektromagnetycznym (niejonizuj ącym) w podobnym aspekcie jak o ska Ŝeniu chemicznym czy zagro Ŝeniu środowiska hałasem. Ustaw ą z dn. 27.04.2001 r. Prawo ochrony środowiska zostały wdro Ŝone nowe regulacje dotycz ące pól elektromagnetycznych, które ustawa definiuje jako pola elektryczne, magnetyczne oraz elektromagnetyczne o cz ęstotliwo ściach od 0 Hz do 300 GHz. Zgodnie z art. 123 ustawy, oceny poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku i obserwacji jego zmian dokonuje si ę w ramach Pa ństwowego Monitoringu Środowiska, prowadzonego przez wojewódzkie inspektoraty ochrony środowiska. W krajowych przepisach dopuszcza si ę wyst ępowanie pochodz ących od linii elektroenergetycznych pól elektrycznych o nat ęŜ eniach mniejszych od 1 kV/m m.in. na obszarach zabudowy mieszkaniowej. Z punktu widzenia ochrony środowiska człowieka istotne wi ęc mog ą by ć linie i stacje elektroenergetyczne o napi ęciach znamionowych równych co najmniej 110 kV, b ądź wy Ŝszych. Zasi ęg promieniowania mog ącego wpływa ć niekorzystnie na człowieka si ęga do 40 m po obu stronach linii. Trzeba te Ŝ wzi ąć pod uwag ę,

79 ROZDZIAŁ – IV

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork Green Key

Ŝe napowietrzne linie elektroenergetyczne, zarówno wysokiego, jak i średniego napi ęcia, mog ą oddziaływa ć niekorzystnie na ptaki, które rozbijaj ą si ę o linie, a tak Ŝe wpływa ć niekorzystnie na krajobraz. Przez teren gmin Malbork przebiega jedna linia elektroenergetyczna wysokiego napi ęcia o napi ęciu znamionowym 400 kV oraz szereg linii elektroenergetycznych o napi ęciu znamionowym 110 kV i ni Ŝszym. Natomiast pola magnetyczne o nat ęŜ eniach wy Ŝszych od dopuszczalnych w miejscach dost ępnych dla ludno ści w praktyce nie wyst ępuj ą. Obiektami radiokomunikacyjnymi o istotnym z punktu widzenia ochrony środowiska oddziaływaniu mog ą by ć stacje bazowe telefonii komórkowych. Wpływ stacji bazowych telefonii komórkowej na zdrowie i samopoczucie człowieka nie jest jeszcze dokładnie rozpoznany, jednak traktuje si ę je jako obiekty potencjalnie niebezpieczne. W praktyce, w otoczeniu anten stacji bazowych GSM, znajduj ących si ę w miastach, pola o warto ściach wy Ŝszych od dopuszczalnych w praktyce wyst ępuj ą w odległo ści do 25 metrów od anten na wysoko ści zainstalowania tych anten. Poniewa Ŝ anteny s ą instalowane w miastach na dachach wysokich budynków, a na terenach pozamiejskich – na specjalnie stawianych wie Ŝach, prawdopodobnie nie stwarzaj ą one zagro Ŝenia dla mieszka ńców. Mog ą jednak stanowi ć zagro Ŝenia dla ptaków oraz wpływa ć niekorzystnie na krajobraz. Na terenie gminy Malbork nie działa Ŝadna stacja bazowa telefonii komórkowej. W zwi ązku z istniej ącym na terenie gminy Stare Pole lotniskiem wojskowym na terenie powiatu s ą poło Ŝone dwie stacje radiolokacyjne: w Nowej Wsi i w Lasowicach Wielkich (obie na terenie gminy Malbork). Wokół stacji w Nowej Wsi wyznaczono 2 strefy ograniczonego u Ŝytkowania: w promieniu 0,5 km i 1 km, a wokół stacji w Lasowicach Wielkich – stref ę ograniczonego u Ŝytkowania w promieniu 3,5 km. Strefy te zostały wyznaczone jednak dla ochrony pracy stacji przed zakłóceniami z zewn ątrz. Teoretycznie pola elektromagnetyczne o warto ściach wy Ŝszych od dopuszczalnych mog ą wyst ępowa ć do odległo ści kilkuset metrów od anten stacji radiolokacyjnych, na wysoko ści zainstalowania tych anten. Na terenie gminy nie prowadzono bada ń poziomu pól elektromagnetycznych. Zgodnie z art. 121 Ustawy z dn. 27.04.2001 r. Prawo Ochrony Środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627) ochrona przed polami elektromagnetycznymi polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu środowiska poprzez: 1) utrzymanie poziomów pół elektromagnetycznych poni Ŝej dopuszczalnych lub co najmniej na tych poziomach 2) zmniejszanie poziomów pól elektromagnetycznych co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie s ą one dotrzymane.

ROZDZIAŁ – IV 80

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork

Aby ograniczy ć uci ąŜ liwo ści promieniowania elektromagnetycznego koniecznym jest podejmowanie niezb ędnych działa ń polegaj ących na: analizie wpływu na środowisko nowych obiektów emituj ących promieniowanie elektromagnetyczne (na etapie wydawania decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu i pozwole ń na budow ę) oraz zobowi ązywaniu inwestorów do pomiarów kontrolnych rzeczywistego rozkładu elektromagnetycznego promieniowania niejonizuj ącego w otoczeniu stacji i uwzgl ędniania kierunków radiolinii przy ewentualnym lokalizowaniu nowych obiektów zwi ązanych z przebywaniem ludzi. Dopuszczalne poziomy pól elektromagnetycznych w środowisku reguluje rozporz ądzenie Min. Środowiska z dn. 30.10.2003 r. (Dz. U. Nr 192, poz. 1883).

4.8.4. POWA śNE AWARIE PRZEMYSŁOWE

Powa Ŝne awarie obejmuj ą skutki dla środowiska powstałe w wyniku awarii przemysłowych i transportowych z udziałem niebezpiecznych substancji chemicznych. Zapobieganie powa Ŝnym awariom w odniesieniu do przemysłu wykorzystuj ącego niebezpieczne substancje chemiczne ma ogromne znaczenie ekonomiczne i decyduje o jego wizerunku i akceptacji w społecze ństwie. W ustawie z dn. 27.04.2001 r. – Prawo ochrony środowiska, okre ślone zostały podstawowe zasady zapobiegania i przeciwdziałania powa Ŝnym awariom przemysłowym, podmioty, których dotycz ą wprowadzone przepisy, oraz ich obowi ązki i zadania, a tak Ŝe główne procedury i dokumenty. Na obszarze gminy Malbork zagro Ŝenia nadzwyczajne maj ą wzgl ędnie niewielkie znaczenie, co jest spowodowane głównie brakiem na wi ększ ą skal ę przemysłu, który wykorzystuje niebezpieczne substancje, mo Ŝe powodowa ć awari ę instalacji itp. Na terenie gminy powa Ŝne awarie mog ą by ć zwi ązane z funkcjonowaniem nast ępuj ących obiektów: - oczyszczalnia ścieków w Kałdowie Wsi, - magazynowanie i dystrybucja produktów ropopochodnych – 2 stacje benzynowe: Grobelno, Nowa Wie ś, - ewentualny transport drogowy substancji niebezpiecznych, - niewła ściwe post ępowanie z odpadami zawieraj ącymi substancje niebezpieczne. - Cukrownia w Malborku – ze wzgl ędu na przechowywanie w du Ŝej ilo ści formaliny i kwasu solnego oraz zagro Ŝenie po Ŝarowe w przypadku złego składowania cukru oraz Zakłady Chemiczne „Organika” w Malborku – ze wzgl ędu na przechowywanie izocynu, który w przypadku po Ŝaru powoduje wydzielanie truj ącego cyjanowodoru (zlokalizowane s ą na terenie miasta Malbork, ale s ą poło Ŝone blisko granicy gminy Malbork),

81 ROZDZIAŁ – IV

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork Green Key

- gazoci ągi wysokiego i średniego ci śnienia – w przypadku ich rozszczelnienia (na terenie powiatu malborskiego przebiegaj ą przez tereny gmin Stare Pole, Malbork i Nowy Staw, stacje redukcyjne s ą w Starym Polu, Nowej Wsi i Nowym Stawie).

4.9. RO ŚLINNO ŚĆ

W lasach na terenie gminy Malbork dominuje typ siedliskowy lasu wilgotnego, rzadziej – lasu świe Ŝego, jedynie w Lesie Wielbarskim wyst ępuje obok lasu świe Ŝego równie Ŝ las mieszany i bór mieszany. Wyst ępuj ą wielogatunkowe drzewostany li ściaste oraz sosna (cz ęsto wprowadzona sztucznie). W uj ęciu fitosocjologicznym lasy reprezentuj ą zbiorowiska ł ęgu jesionowo - wi ązowego, ł ęgu wierzbowo - topolowego i gr ądu subatlantyckiego, rzadziej – łęgu jesionowo - olszowego. Wszystkie dobrze zachowane fragmenty lasów tego typu stanowi ą siedliska chronione w rozumieniu Ustawy o ochronie przyrody (Rozporz ądzenie Min. Środowiska z dn. 14.08.2001 r. w sprawie okre ślenia rodzajów siedlisk przyrodniczych podlegaj ących ochronie, Dz. U. Nr 92, poz. 1029). Do ść licznie wyst ępuj ą zbiorowiska krzewiaste. W strefie nadbrze Ŝnej Nogatu w postaci niemal ci ągłego pasa oraz na wyspach wyst ępuj ą zaro śla wiklin nadrzecznych. Zaro śla wierzbowe wyst ępuj ą równie Ŝ (przewa Ŝnie w postaci k ęp) wzdłu Ŝ cieków i kanałów, stanowi ąc inicjaln ą faz ę ł ęgów. W podmokłych zagł ębieniach bezodpływowych pojezierza Iławskiego zakrzewienia wierzbowe wyst ępuj ą w wi ększych skupieniach, reprezentuj ąc łozowisko (równie Ŝ siedlisko chronione). Do półnaturalnych zbiorowisk zaro ślowych nale Ŝą te Ŝ, wyst ępuj ące najcz ęś ciej na skarpie wysoczyzny na prawym brzegu Nogatu, a tak Ŝe jako zakrzewienia śródpolne i przydro Ŝne w wy Ŝszych cz ęś ciach terenu, zwłaszcza w obr ębie Pojezierza Iławskiego – czy Ŝnie. Do naturalnych i półnaturalnych zbiorowisk nale Ŝą zbiorowiska wodne, bagienne oraz łąkowe. Wyst ępuj ą one głównie w dolinie Nogatu, a ponadto – w wi ększo ści cieków i kanałów oraz zbiorników wodnych. Nie ma inwentaryzacji ro ślinno ści, jednak mo Ŝna z wystarczaj ącym prawdopodobie ństwem stwierdzi ć, Ŝe wyst ępuj ą w śród nich nast ępuj ące typy siedlisk chronionych: − starorzecza i inne naturalne, eutroficzne zbiorniki wodne, − zalewane muliste brzegi rzek, − zmiennowilgotne ł ąki trz ęś licowe, − mokre ł ąki u Ŝytkowane ekstensywnie, − ni Ŝowe ł ąki u Ŝytkowane ekstensywnie, − szuwary wielko turzycowe.

ROZDZIAŁ – IV 82

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork

W południowej cz ęś ci gminy, w obr ębie wysoczyzny Pojezierza Iławskiego, na północ od Wielbarka, wyst ępuje obszar suchych ł ąk i muraw. Jest prawdopodobne, Ŝe w śród nich wyst ępuj ą pionierskie murawy napiaskowe oraz śródl ądowe murawy napiaskowe. Te ostatnie stanowi ą te Ŝ cenny biotop dla owadów. Ponadto bogate gatunkowo zbiorowiska o cechach po średnich pomi ędzy świe Ŝymi ł ąkami, a murawami wyst ępuj ą lokalnie na wałach przeciwpowodziowych. Na terenie gminy, wobec małej ilo ści lasów, rol ę uzupełniaj ącą w systemie ekologicznym stanowi ą do ść liczne stare parki i zadrzewione cmentarze, stanowi ące ostoj ę niektórych gatunków flory i fauny le śnej. Ro ślinno ść wysok ą uzupełniaj ą te Ŝ, miejscami bardzo warto ściowe, zadrzewienia i zakrzewienia przydro Ŝne, nadwodne i śródpolne.

4.9.1. LASY

W gminie Malbork lasy wyst ępuj ą w jej południowej cz ęś ci, blisko granicy z miastem Malbork (Las Wielbarski). Niewielkie fragmenty lasów wyst ępuj ą te Ŝ w dolinach cieków, przy czym cz ęść z nich klasyfikowana jest nie jako lasy, lecz zadrzewienia. Administracyjnie gmina Malbork nale Ŝy do Nadle śnictwa Kwidzyn (południowa cz ęść gminy) oraz Elbl ąg (północna cz ęść gminy). Nadle śnictwo znajduje si ę na terenie I - Bałtyckiej krainy przyrodniczo - leśnej, a swym zasi ęgiem obejmuje dzielnice Pojezierza Iławsko – Brodnickiego i śuław Wi ślanych oraz mezoregiony Doliny Kwidzy ńskiej, Pojezierza Iławskiego i Garbu Lubawskiego śuław Wi ślanych. Obszar nadzorowany przez nadle śnictwa to powierzchnia 144 308 ha. Lasy niepa ństwowe znajduj ące si ę pod nadzorem Nadle śnictwa Kwidzyn zgodnie z zawartymi porozumieniami zajmuj ą ł ączn ą powierzchni ę 1 410,81 ha. Z tego Starostwo Powiatowe w Sztumie zarz ądza obszarem 637,37 ha, Starostwo Powiatowe Kwidzyn - 751 ha oraz Starostwo Powiatowe Malbork – 22,20 ha . Gospodarka le śna jest prowadzona na podstawie Uproszczonych Planów Urz ądzenia Lasu oraz inwentaryzacji stanu lasów wsi.

Poni Ŝsza tabela przedstawia szczegółowe dane dotycz ące lasów na terenie gminy Malbork.

83 ROZDZIAŁ – IV

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork Green Key

Powierzchnia gruntów le śnych z podziałem na grupy TABELA 56. własno ściowe w gminie Malbork (2008 r.) Rodzaj własno ści Powierzchnia [ha] Gru nty le śne ogółem 80,7 Lasy ogółem 78,0 Grunty le śne publiczne ogółem 70,5 Grunty le śne publiczne Skarbu Pa ństwa 70,5 Grunty le śne publiczne Skarbu Pa ństwa w zarz ądzie Lasów 69,5 Pa ństwowych Grunty le śne prywatne 10,2 Źródło: Bank Danych Regionalnych - GUS

Lesisto ść gminy Malbork wynosi niecały 1 % (GUS, 2008 r.).

4.9.2. FAUNA

Fauna le śna na terenie Nadle śnictwa Kwidzyn jest bardzo bogata. Zwierzyna gruba reprezentowana jest przez jelenie, daniele, sarny i dziki. Szacuje si ę, Ŝe jeleni jest około 420 szt., danieli 140 szt., sarn 5 270 szt., a dzików 980 szt. Okresowo pojawiaj ą si ę łosie. Z gatunków chronionych (kiedy ś łownych) spotka ć mo Ŝna wydr ę, bobra, a czasami wilka. Zwierzyna drobna bytuj ąca na terenie Nadle śnictwa to lisy, zaj ące, ba Ŝanty, kuropatwy, borsuki, kuny i inne. Do najbogatszych i najcenniejszych dla wyst ępowania fauny struktur krajobrazowych na terenie gminy Malbork nale Ŝy zaliczy ć dolin ę Nogatu. Ekosystemy wodne, le śno - zaro ślowe, ł ąkowe, a lokalnie i murawowe tworz ą siedliska dla zróŜnicowanej fauny wodnej, lądowej i dwu środowiskowej – bezkr ęgowców, ryb, płazów, gadów, ptaków i ssaków. Wa Ŝną cech ą tych struktur jest brak osadnictwa i (poza nielicznymi wyj ątkami) sieci komunikacyjnej, za to utrzymanie w mi ędzywalach naturalnych procesów zwi ązanych z wahaniami poziomu wody w rzece. Ten ostatni fakt zaznacza si ę słabo, gdy Ŝ skanalizowany Nogat o niewielkim, regulowanym przepływie nie daje zjawiska zalewu. Z charakterystycznych gatunków warto wymieni ć wydr ę i bobra (przyczyniaj ą si ę jednak do niszczenia wałów), nork ę ameryka ńsk ą i pi Ŝmaka (ekspansywne gatunki obce, ryj ące nory). Wylesienie powiatu powoduje, Ŝe w zaro ślach nadrzecznych znajduj ą ostoje gatunki le śne jak dzik, lis, sarna. Bogata jest fauna ptaków. Poza gatunkami l ęgowymi pojawiaj ą si ę liczne gatunki przelotne. Intensywne s ą w ędrówki ptaków, szczególnie kaczek i g ęsi. Migruj ą t ędy ptaki ze Skandynawii i północno - zachodniej Rosji w kierunkach południowo - zachodnim, południowym i południowo - wschodnim. Wiele gatunków, zwłaszcza zwi ązanych z morzem, przylatuje na zimowisko.

ROZDZIAŁ – IV 84

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork

Przestrzennie dominuj ącą struktur ą krajobrazow ą pozostaj ą zdominowane przez pola uprawne równiny Ŝuławskie, urozmaicone bogat ą sieci ą hydrograficzn ą, zadrzewieniami i zakrzewieniami, i do ść rzadk ą sieci ą osadnicz ą. Charakterystyczne gatunki dla tego typu obszarów to kuropatwa, ba Ŝant, sarna, rzadziej zaj ąc. Liczne s ą te Ŝ drobne gryzonie, wyst ępuj ą ryjówki. Z drapie Ŝników odnotowano głównie łasicowate – kuna le śna, kuna domowa, tchórz zwyczajny i gronostaj. G ęsta sie ć hydrograficzna sprzyja płazom. Gatunki zwi ązane z krajobrazem rolniczym dominuj ą równie Ŝ na wysoczy źnie Pojezierza Iławskiego. Lepsze ni Ŝ w cz ęś ci Ŝuławskiej warunki lokalnie znajduj ą gatunki le śne (Las Wielbarski). Na terenie gminy pojawiaj ą si ę równie Ŝ gatunki charakterystyczne dla zurbanizowanego terenu Malborka. Charakterystyczne s ą tam liczne ptaki krukowate. Z ciekawszych grup zwierz ąt na uwag ę zasługuj ą nietoperze.

Las jest miejscem bytowania zwierzyny, lecz wi ąŜ e si ę z tym problem szkód wyrz ądzanych przez nie w lesie i w uprawach rolnych. Ochrona lasu przed zwierzyn ą w Nadle śnictwie polega na zabezpieczaniu upraw i młodników przed zgryzaniem i spałowaniem (grodzenie, zabezpieczanie mechaniczne i chemiczne). W zamian, aby zapewni ć dobre warunki bytowe zwierzynie, zakładane s ą poletka zgryzowe, do których wprowadza si ę gatunki drzew i krzewów ch ętnie zgryzanych przez zwierzyn ę, takie jak wierzby (iwa i łoza), lipy, d ęby, osiki, śliwy, jabłonie, itp. W okresie zimowym w ramach ci ęć piel ęgnacyjnych ścina si ę i pozostawia w lesie drzewa - jest to karma w postaci świe Ŝych pędów i kory. Dla wzbogacenia bazy pokarmowej dla zwierzyny poza tradycyjnym dokarmianiem w pa śnikach zakładane s ą przez koła łowieckie poletka produkcyjne, na których uprawia si ę topinambur, owies, wyk ę, kapust ę pastewn ą, itp. Natomiast by ograniczy ć wyj ścia zwierzyny na uprawy rolne stosuje si ę pasy zaporowe i poletka zaporowe na granicach lasu z polami. Nadle śnictwo Kwidzyn nadzoruje gospodark ą łowieck ą na 26 obwodach dzier Ŝawionych przez 13 kół łowieckich. S ą to obwody polno - le śne oraz jeden le śny. Na terenie gminy Malbork funkcjonuj ą nast ępuj ące koła łowieckie: Sokół – Kolejarz Gda ńsk, Dzik, Ba Ŝant, Ry ś, Szarak.

4.9.3. ZADRZEWIENIA I ZAKRZEWIENIA

Du Ŝe znaczenie przyrodnicze na terenie gminy Malbork maj ą obszary śródpolnych zadrzewie ń i zakrzewie ń. S ą to: grupy drzew i krzewów rosn ących na polach uprawnych, łąkach i pastwiskach, ale równie Ŝ drzewa rosn ące przy wodach, parki oraz zalesione powierzchnie o areale nawet kilku ha. Zadrzewienia śródpolne mog ą by ć tak Ŝe wytworem zaplanowanego działania, jakim jest zadrzewianie (obsadzanie drzewami i krzewami

85 ROZDZIAŁ – IV

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork Green Key

nieu Ŝytków, dróg, miedz, zagród, cieków wodnych, rowów, skarp, itp. terenów poło Ŝonych poza lasem). Ziele ń śródpolna ma bardzo du Ŝe znaczenie dla środowiska przyrodniczego tego obszaru, gdy Ŝ stanowi wysok ą ziele ń w śród pól i ł ąk, reguluje stosunki wodne na polach i ł ąkach oraz odgrywa du Ŝe znaczenie wiatrochronne dla niezalesionych terenów uprawowych. Nale Ŝy je chroni ć przed degradacj ą oraz prowadzi ć działania prowadz ące do zwi ększenia ich udziału w obr ębie gruntów rolnych.

4.9.3.1. ROLA ZADRZEWIE Ń ŚRÓDPOLNYCH W KRAJOBRAZIE ROLNICZYM

Zadrzewienia śródpolne odgrywaj ą znacz ącą rol ę w kształtowaniu krajobrazu gminy Malbork. Poprawiaj ą estetyk ę obszaru i korzystnie wpływaj ą na plonowanie rolniczych upraw. Zadrzewienia śródpolne posiadaj ą ró Ŝnorakie cechy i wła ściwo ści, które pomagaj ą w pokonywaniu problemów zwi ązanych z zachwianiem równowagi biologicznej pól uprawnych czy te Ŝ zapobiegaj ą erozji. Istniej ące zadrzewienia i zakrzewienia śródpolne wyst ępuj ą głównie wzdłu Ŝ cieków wodnych, rowów odwadniaj ących, na stokach, skarpach i miedzach, czyli tam gdzie uprawa ro ślin jest niemo Ŝliwa lub nieopłacalna. Zadrzewienia stanowi ą tak Ŝe wydzielenie obszarów, pod wzgl ędem własno ści, tworz ą granice.

Wpływ zadrzewie ń na ograniczenie erozji wietrznej

Ograniczenie pr ędko ści wiatru na terenach otwartych jest bardzo wa Ŝne. Erozja wietrzna powoduje wywiewanie z ziemi cz ąsteczek gleby, próchnicy i nawozów mineralnych. Zadrzewienia śródpolne w znacznej mierze ograniczaj ą pr ędko ść wiatru, co prowadzi do ograniczenia erozji wietrznej gleb. W okresie zimy ich funkcja zmniejszania pr ędko ści wiatru jest wa Ŝniejsza ni Ŝ w okresie wiosenno - letnim, poniewa Ŝ wtedy powierzchnia pól jest pozbawiona ro ślinno ści, a wi ęc jest najbardziej nara Ŝona na erozj ę wietrzn ą. Mimo braku li ści na drzewach zadrzewienia doskonale spełniaj ą funkcj ę wiatrochronn ą. Redukcja szybko ści wiatru i wielko ść strefy ochronnej s ą uzale Ŝnione od typu, wysoko ści i zwarto ści zadrzewienia.

Wpływ zadrzewie ń na ograniczenie erozji wodnej

Ilo ść wynoszonego przez erozj ę wodn ą materiału glebowego z pól uprawnych jest uzale Ŝniona od rze źby terenu, składu mechanicznego gleby, wielko ści i rozkładu opadów atmosferycznych, sposobu u Ŝytkowania terenu i pokrycia szat ą ro ślinn ą. W wyniku erozji wodnej wynoszone s ą zarówno nieorganiczne jak i organiczne składniki gleby. Na terenie gminy Malbork mo Ŝna zahamowa ć te procesy poprzez odpowiednie zadrzewianie terenów rolniczych. Ro ślinno ść pokrywaj ąca stok powoduje, Ŝe ilo ść substancji wymywanych przez

ROZDZIAŁ – IV 86

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork

spływaj ącą wod ę jest przez ni ą wła śnie ograniczana i zatrzymywana. Sprzyja to zachowaniu lepszej jako ści gleby.

Wpływ zadrzewie ń na kształtowanie bilansu wodnego

Zadrzewienia śródpolne mog ą równie Ŝ spełnia ć znaczn ą rol ę w kształtowaniu bilansu wodnego obszarów do nich przyległych. W okresie wzrastaj ącego deficytu wody i post ępuj ącego jej zanieczyszczenia, szczególnej wagi nabieraj ą problemy poprawy zagro Ŝonego bilansu wodnego. Na ilo ść wody znajduj ącej si ę w obiegu wpływa głównie parowanie zale Ŝne od wilgotno ści powietrza, temperatury, wiatru, pokrycia i ukształtowania terenu oraz rodzaju powierzchni. Mo Ŝna wpływa ć na warto ści parowania z powierzchni gruntu poprzez wprowadzanie nasadze ń. Transpiracja ro ślin uprawnych jest o wiele mniejsza od transpiracji drzew w lasach, parkach i zadrzewieniach. Wprowadzenie pasów zadrzewie ń na obszary upraw zbo Ŝowych powoduje w okresie wegetacji spadek ewapotranspiracji potencjalnej i wzrost w tym samym czasie parowania rzeczywistego (Karg 1993).

Pozostałe funkcje terenów zielonych

Tereny zielone, nie tylko zadrzewienia na polach uprawnych, ale tak Ŝe pozostałe formy zieleni wysokiej, posiadaj ą ponadto inne, wielorakie funkcje:

- funkcja ekologiczna – ziele ń produkuje tlen, pochłania CO 2, stanowi środowisko Ŝycia dla ró Ŝnych organizmów, - funkcja klimatyczna – reguluje warunki topoklimatyczne, - funkcja estetyczna, - funkcja techniczna - ziele ń wykorzystywana jako ekran akustyczny, osłona przeciw śnie Ŝna, przeciwbłotna (wzdłu Ŝ chodników, ulic), - funkcja społeczna.

4.9.4. ŁĄKI I PASTWISKA

Łąki i pastwiska zajmuj ą 927 ha, co stanowi 9,2 % powierzchni gminy. Wyst ępuj ą one głównie wzdłu Ŝ cieków, w rynnach, zagł ębieniach terenu. Przewa Ŝaj ą ł ąki bagienne, które powstaj ą w miejscach o utrudnionym odpływie wody. Najwi ększe powierzchnie ł ąk znajduj ą si ę w dolinach Nogatu.

87 ROZDZIAŁ – IV

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork Green Key

4.9.5. ZIELE Ń URZ ĄDZONA

Przez poj ęcie zieleni urz ądzonej nale Ŝy rozumie ć ziele ń planowan ą, której układ, fizjonomia oraz ró Ŝnorodno ść s ą efektem przemy ślanych działa ń człowieka. Mo Ŝemy potraktowa ć formy zieleni urz ądzonej jako ekosystemy sztuczne, których przetrwanie cz ęsto uzale Ŝnione jest od ingerencji człowieka. Do form zieleni urz ądzonej zalicza si ę: parki miejskie i wiejskie, parki podworskie, cmentarze, skwery, ziele ńce, kwietniki, aleje i szpalery, klomby, zielone dachy, ogródki działkowe, ziele ń obiektów sportowych, itp. Szczególnym typem zieleni urz ądzonej s ą cmentarze. Na terenie gminy znajduje si ę 8 obiektów: dwa obiekty w miejscowo ści Nowa Wie ś, dwa w miejscowo ści Lasowice Wielkie, po jednym w miejscowo ściach Szawałd i Kra śniewo oraz dwa obiekty w Stogach (w tym jeden mennonicki). S ą to obiekty stare, poniemieckie, nie s ą obecnie u Ŝytkowane, stanowi ą jedynie zało Ŝenia zieleni. Miejsca pochówku zmarłych w kulturze polskiej przyjmuj ą charakterystyczny układ oraz fizjonomi ę, któr ą tworzy mozaika kamiennych nagrobków i ró Ŝnorodnych gatunków ro ślin ozdobnych, cz ęsto obcego pochodzenia.

4.9.6. PRZYRODA CHRONIONA I JEJ ZASOBY

Ustawa z dn. 16.04.2004 roku o ochronie przyrody (Dz. U. 2009 r. nr 151 poz. 1220) przedstawia poszczególne formy ochrony przyrody, na które składaj ą si ę formy wielkoobszarowe, formy indywidualnej ochrony oraz ochrona gatunkowa ro ślin i zwierz ąt. Na obszarze gminy Malbork prawna ochrona przyrody i krajobrazu reprezentowana jest zarówno przez formy wielkoobszarowe, jak równie Ŝ przez formy ochrony indywidualnej.

4.9.6.1. SIE Ć ECONET - POLSKA

W granicach województwa pomorskiego znajduje si ę wiele elementów systemu przyrodniczego sieci ekologicznej ECONET - Polska. Sie ć składa si ę z obszarów w ęzłowych, biocentrów oraz korytarzy ekologicznych. Korytarze te „spinaj ą” biocentra i strefy buforowe oraz obszary w ęzłowe o znaczeniu krajowym i mi ędzynarodowym. Charakteryzuj ą si ę du Ŝą ró Ŝnorodno ści ą gatunkow ą, krajobrazow ą i siedliskow ą. S ą one tak Ŝe wa Ŝnymi ostojami dla gatunków rodzinnych i w ędrownych, a zwłaszcza dla gatunków rzadkich i zagroŜonych wygini ęciem. Gmina Malbork poło Ŝona jest w zasi ęgu wa Ŝnego korytarza ekologicznego o randze mi ędzynarodowej, jakim jest dolina Wisły. Ponadto wyróŜnia si ę inne korytarze: doliny rzeki Nogat, rzeki Świ ęta i kanału Juranda.

ROZDZIAŁ – IV 88

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork

4.9.6.2. OBSZAR CHRONIONEGO KRAJOBRAZU

Według wspomnianej wy Ŝej ustawy o ochronie przyrody, obszarem chronionego krajobrazu nazywamy „ tereny chronione ze wzgl ędu na wyró Ŝniaj ący si ę krajobraz o zró Ŝnicowanych ekosystemach, warto ściowe ze wzgl ędu na mo Ŝliwo ść zaspokajania potrzeb zwi ązanych z turystyk ą i wypoczynkiem lub pełnion ą funkcj ą korytarzy ekologicznych” . Na terenie gminy Malbork znajduje si ę Obszar Chronionego Krajobrazu Rzeki Nogat. Na tym terenie chronione jest koryto rzeki Nogat oraz mi ędzywale. Jego powierzchnia w granicach województwa pomorskiego wynosi 11 578 ha. Obejmuje on nast ępuj ące gminy: Malbork, Nowy Dwór Gda ński, Nowy Staw, Stare Pole, Sztum. Obszar został wyznaczony przez Wojewódzk ą Rad ę Narodow ą w Elbl ągu uchwał ą nr VI/51/85 (Dz. Urz. Woj. Elbląskiego z 1985, Nr 10, poz. 60). Nast ępnie uchwała została zmieniona przez Rozporz ądzenie Nr 5/05 Wojewody Pomorskiego (Dz. Urz. Woj. Pom. z 2005, Nr 29, poz. 585). Nadzór nad obszarem sprawuje, w imieniu Wojewody Pomorskiego – Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska.

4.9.6.3. POMNIKI PRZYRODY

Zgodnie z przytoczon ą ustaw ą „ pomnikami przyrody są pojedyncze twory przyrody Ŝywej i nieo Ŝywionej lub ich skupiska o szczególnej warto ści przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej oraz odznaczaj ące si ę indywidualnymi cechami, wyró Ŝniaj ącymi je w śród innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa, krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe oraz jaskinie.” Na terenie gminy Malbork znajduj ą si ę nast ępuj ące pomniki przyrody: - klon srebrzysty – miejscowo ść Tragamin, przy drodze krajowej nr 55 (Nowy Dwór Gd. - Malbork), o obwodzie 3,16 m, nr w rejestrze WKP 56/98, - dąb szypułkowy – miejscowo ść Stogi, cmentarz mennonicki, o obwodzie 4,60 m, nr w rejestrze WKP 131/93, - dąb szypułkowy – miejscowo ść Stogi, o obwodzie 4,28 m, nr w rejestrze WKP 132/93, - jesion wyniosły – miejscowo ść Ko ścieleczki, przy budynku nr 44, o obwodzie 3,21 m, nr w rejestrze WKP 133/93.

89 ROZDZIAŁ – IV

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork Green Key

4.9.6.4. UśYTKI EKOLOGICZNE

Na terenie gminy Malbork nie ma obecnie ustanowionych u Ŝytków ekologicznych. Jednak na tym obszarze znajduje si ę wiele terenów, które potencjalnie mog ą zosta ć ustanowione jako tego rodzaju formy ochrony przyrody.

4.9.6.5. NATURA 2000

Sie ć obszarów Natura 2000 to spójna funkcjonalnie europejska sie ć ekologiczna, tworzona w celu zachowania rodzajów siedlisk przyrodniczych oraz gatunków wa Ŝnych dla Wspólnoty Europejskiej. Podstaw ą prawn ą tworzenia sieci Natura 2000 s ą dwa akty prawne: Dyrektywa w sprawie ochrony dzikich ptaków, zwana Dyrektyw ą Ptasi ą (Dyrektywa Rady 79/409/EWG z 2.04.1979 r.) oraz Dyrektywa w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory, zwana Dyrektyw ą Siedliskow ą (92/43/EWG z 21.05.1992 r.). Przewiduj ą one stworzenie systemu obszarów poł ączonych korytarzami ekologicznymi, czyli fragmentami krajobrazu zagospodarowanymi w sposób umo Ŝliwiaj ący migracj ę, rozprzestrzenianie i wymian ę puli genetycznej gatunków. Zadaniem sieci jest utrzymanie ró Ŝnorodno ści biologicznej przez ochron ę nie tylko najcenniejszych i najrzadszych elementów przyrody, ale te Ŝ najbardziej typowych, wci ąŜ jeszcze powszechnych układów przyrodniczych charakterystycznych dla regionów biogeograficznych. Jej tworzenie jest obowi ązkiem ka Ŝdego kraju członkowskiego UE, a wybór sposobu ochrony poszczególnych elementów sieci pozostawia si ę danemu pa ństwu. Sie ć obszarów Natura 2000 obejmuje: - Obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO), - Specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO). Obszar Natura 2000 mo Ŝe obejmowa ć swym zasi ęgiem cz ęść lub cało ść obszarów i obiektów obj ętych innymi formami przyrody (z wyj ątkiem ochrony gatunkowej ro ślin, zwierz ąt i grzybów). Na terenie gminy Malbork nie ustanowiono dotychczas obszarów NATURA 2000. Równie Ŝ na li ście potencjalnych obszarów NATURA 2000 - Shadow List 2008, nie znalazły si ę tereny z tej gminy.

ROZDZIAŁ – IV 90

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork

4.9.6.6. INNE FORMY OCHRONY

Na terenie gminy Malbork ochron ą obj ęte s ą równie Ŝ inne elementy środowiska biotycznego. Na analizowanym obszarze ochrona nało Ŝona jest na 7 bocianich gniazd: 1 szt. w Lasowicach Małych, 2 szt. w Stogach, 1 szt. w Tragaminie, 1 szt. w Kamienicy, 2 szt. w Lasowicach Wielkich.

4.10. WSKA ŹNIKOWA OCENA ROZWOJU GMINY MALBORK

W poni Ŝszej tabeli zaprezentowano wska źniki charakteryzuj ące gmin ę Malbork pod wzgl ędem stanu i jako ści środowiska przyrodniczego. Dobrano je w sposób, który ma zapewni ć obiektywn ą i łatw ą ocen ę zmian środowiskowych, jakie zaszły na terenie gminy na przestrzeni 4 ostatnich lat z uwzgl ędnieniem pozytywnych i negatywnych tendencji.

TABELA 57. Wska źniki środowiskowe i zrównowa Ŝonego rozwoju gminy Malbork Jednostka PO Ś i PGO POS i PGO Oceniany element Wska źnik miary 2004-2007 2008-2011 Infrastruktura Liczba komunalnych uj ęć wody szt. b.d. 3 (gminnych) Liczba zakładowych uj ęć wody szt. b.d. 1 Uj ęcia wód Uj ęcia z wód powierzchniowych szt. b.d. 1

Średnia wydajno ść komunalnych uj ęć 3 m /d b.d. 74,93 wody Woda dostarczona gospodarstwom tys. Zu Ŝycie wody 3 b.d. 111,2 domowym m /rok 40,1 (GUS) Długo ść sieci wodoci ągowej km 35,90 45,69 (zakłady) Długo ść rur azbestowych km b.d. 39,54 Sie ć Liczba przył ączy wodoci ągowych km / szt. b.d. / 572 b.d. / 587 wodoci ągowa Liczba mieszka ńców korzystaj ących 3 828 (GUS) os. b.d. z sieci wodoci ągowej 4 730 (zakłady) Procent mieszka ńców obj ętych sieci ą % ogółu 96 96 wodoci ągow ą ludno ści Długo ść sieci kanalizacyjnej na terenie km 15,7 14,6 gminy Wska źnik skanalizowania gminy (K) K = 1 000 x dł. sieci kanalizacyjnej/liczba K 3,9 3,9 mieszka ńców gminy Wska źnik proporcji dł. sieci kanalizacyjnej Oczyszczanie k/w 0,43 0,43 do dł. sieci wodoci ągowej ścieków Liczba przył ączy kanalizacyjnych (liczba km / szt. b.d. / b.d. b.d. / 125 gospodarstw domowych podł ączonych) Liczba przydomowych oczyszczalni szt. b.d. 51 ścieków Liczba szamb szt. b.d. b.d. Liczba mieszka ńców korzystaj ących z 587 (UG) szt. 739 sieci kanalizacyjnej 1 001 (zakłady)

91 ROZDZIAŁ – IV

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork Green Key

Jednostka PO Ś i PGO POS i PGO Oceniany element Wska źnik miary 2004-2007 2008-2011 Procent mieszka ńców obj ętych sieci ą Oczyszczanie kanalizacyjn ą (mieszka ńców % 18,3 23,6 ścieków indywidualnych) Ilo ść odprowadzonych ścieków dam 3 b.d. 42,3 Stacje Ilo ść stacji na terenie gminy szt. 2 2 emituj ące pole Zasoby środowiska przyrodniczego Rze źba terenu Powierzchnia eksploatowanych złó Ŝ ha 0 0 i budowa b.d. Powierzchnia terenów zrekultywowanych ha b.d. geologiczna (1 wyrobisko) Wody Jako ść wód ujmowanych Klasa jako ści b.d. IV podziemne Klasa Jako ść cieków wodnych III / non III / V czysto ści wód Wody Ilo ść jezior z ustalon ą klas ą czysto ści szt. / 0 0 powierzchniowe (przeprowadzone badania) klasa Ilo ść przebadanych k ąpielisk (sezon szt. b.d. 0 turystyczny maj – wrzesie ń) Udział gleb bardzo kwa śnych % b.d. b.d. Udział u Ŝytków rolnych w całkowitej % 82,2 86,54 powierzchni gminy I b.d. 124,02 II b.d. 1806,63 IIIa b.d. 29998,58 Gleby Klasyfikacja IIIb b.d. 1418,07 gruntów ornych IVa powierzchnia b.d. 750,46 z podziałem na klasy bonitacyjne IVb b.d. 180,10 V b.d. 18,31 VI b.d. 0 VIZ b.d. 0 2 NO 2 63 [g(km rok) 0,014 Wielko ść Pył zawieszony 457 [g(km 2rok) 0,00013 Powietrze 3 dopuszczalnej Ołów [µg/m ] b.d. 0,00013 atmosferyczne 2 rocznej emisji SO 2 477 [g(km rok) b.d. CO 656 [g(km 2rok) b.d. Odnawialne Liczba instalacji działaj ących w oparciu o szt. b.d. 2 źródła energii energi ę odnawialn ą Środowisko Ilo ść zakładów posiadaj ących okre ślone szt. b.d. brak akustyczne dopuszczalne poziomy emisji hałasu Obszary Chronionego Krajobrazu szt. 1 1 Pomniki przyrody szt. 4 4 UŜytki ekologiczne szt. 0 0 Ro ślinno ść NATURA szt. 0 0 % 1,44 UŜytki le śne (w tym lasy) powierzchni 1,3 (0,78 ) gminy Parki wiejskie szt. b.d. b.d. Edukacja ekologiczna Ilo ść przeprowadzonych akcji Edukacja szt. b.d. 11 ekologicznych ekologiczna Ilo ść ście Ŝek rowerowych szt. b.d. 2 Źródło: Dane z poprzednich i aktualnych opracowa ń PO Ś i PGO

ROZDZIAŁ – IV 92

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork

V. ZAŁO śENIE PROGRAMOWE

5.1. WPROWADZENIE

We wcze śniejszych rozdziałach przeprowadzono analiz ę stanu środowiska oraz uwarunkowa ń społeczno - gospodarczych na terenie gminy Malbork. Szczegółowo omówiono poszczególne elementy środowiska, towarzysz ące im zagro Ŝenia. Konsekwencj ą dokonanej analizy i zidentyfikowanych zagro Ŝeń jest zaproponowanie działa ń zmierzaj ących do naprawy niekorzystnego stanu środowiska i stworzenie w mie ście warunków do zrównowa Ŝonego rozwoju. W celu realizacji przyj ętego zało Ŝenia konieczne jest zastosowanie głównych zasad polityki ekologicznej w odniesieniu do poszczególnych elementów środowiska. Wymaga to wyznaczenia: a. celów ekologicznych - cel po osi ągni ęciu którego, ma nast ąpi ć poprawa danego elementu środowiska stanowi ący ostateczny efekt podejmowanych kierunków działa ń (główne cele strategiczne); b. kierunków działa ń – kierunki słu Ŝą ce do osi ągni ęcia wyznaczonych celów ekologicznych (kierunki priorytetowe w ramach celów strategicznych); c. zada ń ekologicznych - konkretne przedsi ęwzi ęcia prowadz ące do realizacji wyznaczonych kierunków działa ń w ramach danego celu ekologicznego. Poprzez realizacj ę zada ń ekologicznych mo Ŝna b ędzie osi ągn ąć wymiern ą popraw ę środowiska przyrodniczego, mierzon ą za pomoc ą wska źników środowiskowych (mierników realizacji).

Cele, zadania, limity i okresy ich uzyskania wynikaj ą przede wszystkim z opracowanych i zatwierdzonych dokumentów, takich jak: - Polityka ekologiczna pa ństwa na lata 2009 - 2012, z perspektyw ą do roku 2016; - Program Ochrony Środowiska Województwa Pomorskiego na lata 2007 - 2010 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2011 – 2014, wrzesie ń 2007 r.; - Strategia Rozwoju Województwa Pomorskiego, lipiec 2005 r.; - Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Powiatu Malborskiego na lata 2004 – 2011, Warszawa, 2004 r.; - Strategia Rozwoju Społeczno — Gospodarczego Powiatu Malborskiego 2002 — 2012; Malbork, pa ździernik, 2002 r.; - Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Malbork, Malbork, grudzie ń, 2007 r.

93 ROZDZIAŁ – V

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork Green Key

Program Ochrony Środowiska dla gminy Malbork oparty, wi ęc został o postanowienia wy Ŝej wymienionych dokumentów oraz o postanowienia wynikaj ące z dokumentów planistycznych, koncepcji i innych opracowa ń lokalnych, z uwzgl ędnieniem wymogów wynikaj ących z obowi ązuj ących przepisów.

5.2. CELE, KIERUNKI I ZADANIA DO REALIZACJI W RAMACH PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY MALBORK

Poni Ŝej przedstawiono cele i kierunki działa ń dla gminy Malbork w odniesieniu do poszczególnych elementów środowiska. Ich realizacja zło Ŝy si ę na wypełnianie zada ń okre ślonych w Polityce Ekologicznej Pa ństwa oraz Programie Ochrony Środowiska Województwa Pomorskiego oraz Strategiach Rozwoju Powiatu Malborskiego i Województwa Pomorskiego, co powinno prowadzi ć do zrównowa Ŝonego rozwoju tego obszaru. Osi ągni ęcie okre ślonego celu w ramach wyznaczonych kierunków działa ń, powinno by ć realizowane za pomoc ą konkretnych zada ń ekologicznych, które okre ślono szczegółowo w harmonogramie realizacyjnym Programu Ochrony Środowiska.

5.2.1. GOSPODARKA WODNO - ŚCIEKOWA

Rozwój infrastruktury wodno - ściekowej prowadzi do polepszenia standardu Ŝycia mieszka ńców oraz stanu środowiska przyrodniczego. Nieprawidłowo jednak prowadzona gospodarka ściekowa mo Ŝe sta ć si ę źródłem powa Ŝnych lokalnych zagro Ŝeń środowiska przyrodniczego miasta. Uwzgl ędniaj ąc konieczno ść ochrony zasobów przyrodniczych oraz zagro Ŝenia wynikaj ące z nieprawidłowej gospodarki wodno - ściekowej okre ślono cel ekologiczny: Modernizacja i rozbudowa infrastruktury wodno - ściekowej dla zapewnienia lepszej ochrony środowiska oraz poprawy warunków Ŝycia mieszka ńców. Dla osi ągni ęcia w/w celu, według wytycznych okre ślono dwa ogólne kierunki działań ekologicznych: • Zaopatrzenie w wod ę; • Gospodarka ściekowa.

5.2.2. ZASOBY PRZYRODNICZE

Ochrona zasobów przyrody ma prowadzi ć do zachowania istniej ącego stanu (ró Ŝnorodno ści gatunkowej) oraz prawidłowego wykorzystania jej zasobów, jak równie Ŝ przywracania do stanu wła ściwego. Pozwoli to stworzy ć warunki do jak najlepszego rozwoju

ROZDZIAŁ – V 94

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork

poszczególnych elementów przyrodniczych oraz ich racjonalnego wykorzystania, co w wymiernym skutku spowoduje wzrost atrakcyjno ści gminy. Uwzgl ędniaj ąc konieczno ść ochrony zasobów przyrodniczych okre ślono cel ekologiczny: Zachowanie, wła ściwe wykorzystanie oraz odnawianie i przywracanie do stanu wła ściwego składników przyrody, w szczególno ści ekosystemów zachowanych w stanie naturalnym lub zbli Ŝonym do naturalnego. Dla osi ągni ęcia w/w celu, okre ślono nast ępuj ące kierunki działa ń ekologicznych: • Ochrona i rozwój systemu obszarów chronionych; • Integracja aspektów ekologicznych z planowaniem przestrzennym; • Poprawa ró Ŝnorodno ści biologicznej i krajobrazowej; • Ochrona lasów i zwi ększenie lesisto ści.

5.2.3. POWIERZCHNIA ZIEMI

Podstawowym działaniem proekologicznym w zakresie ochrony powierzchni ziemi jest zapewnienie racjonalnego sposobu pozyskiwania surowców naturalnych. Ponadto wa Ŝne jest racjonalne korzystanie z powierzchni ziemi, ograniczanie „dzikiej” działalno ści oraz bie Ŝą ca rekultywacja obszarów zdegradowanych. Uwzgl ędniaj ąc to zało Ŝenie okre ślony został cel ekologiczny: Ograniczenie przekształce ń ziemi w wyniku eksploatacji kopalin oraz zmniejszenie uci ąŜ liwo ści zwi ązanych z istnieniem zdegradowanego nieu Ŝytku. Dla osi ągni ęcia w/w celu okre ślono nast ępuj ące kierunki działa ń ekologicznych: • Racjonalne pozyskiwanie kopalin; • Ochrona gleb; • Rekultywacja terenów zdegradowanych; • Likwidacja i rekultywacja "dzikich" miejsc eksploatacji kopalin i „dzikich” składowisk odpadów.

5.2.4. WODY POWIERZCHNIOWE I PODZIEMNE

Gospodarowanie wodami zgodnie z zasad ą zrównowa Ŝonego rozwoju, a w szczególno ści kształtowanie i ochrona zasobów wodnych oraz korzystanie z wód reguluje ustawa Prawo Wodne. Zakłada ona gospodarowanie wodami uwzgl ędniaj ące zasad ę wspólnych interesów i powinna by ć realizowana przez współprac ę administracji publicznej u Ŝytkowników wód i przedstawicieli lokalnych społeczno ści. W ochronie wód istotne jest, aby wzbogaca ć zasoby wód powierzchniowych, dba ć o ich jako ść , chroni ć przed negatywnym wpływem zanieczyszcze ń.

95 ROZDZIAŁ – V

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork Green Key

Uwzgl ędniaj ąc zało Ŝenia ochrony zasobów wodnych okre ślono cel ekologiczny: Zapewnienie wystarczaj ącej ilo ści wody o odpowiedniej jako ści u Ŝytkowej oraz ochrona przed powodzi ą. Dla osi ągni ęcia w/w celu okre ślono kierunki działa ń ekologicznych: • Ochrona przeciwpowodziowa.

5.2.5. POWIETRZE ATMOSFERYCZNE

Zgodnie z przepisami polskiego prawa, ochrona powietrza polega na zapobieganiu powstawaniu zanieczyszcze ń, ograniczaniu lub eliminowaniu wprowadzonych do powietrza pyłów i gazów zanieczyszczaj ących w celu zmniejszenia st ęŜ eń do dopuszczalnego poziomu lub utrzymania ich na poziomie dopuszczalnych wielko ści. Aby ograniczy ć emisj ę zanieczyszcze ń nale Ŝy działa ć w ró Ŝnych dziedzinach Ŝycia człowieka: w przemy śle, budownictwie i komunikacji. Uwzgl ędniaj ąc zało Ŝenia ochrony powietrza okre ślono cel ekologiczny: Utrzymanie standardów jako ści powietrza, redukcja emisji pyłów, gazów i odorów. W celu osi ągni ęcia w/w celu okre ślono kierunki działa ń ekologicznym: • Ograniczenie emisji do powietrza ze źródeł komunalnych i technologicznych; • Ograniczenie emisji w sektorze mieszkalnictwa; • Ograniczenie emisji zanieczyszcze ń komunikacyjnych.

5.2.6. HAŁAS

Ochrona przed hałasem polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego środowiska, mi ędzy innymi poprzez utrzymanie hałasu poni Ŝej poziomu dopuszczalnego lub, co najmniej na tym poziomie oraz przez zmniejszenie poziomu hałasu, co najmniej do dopuszczalnego, w przypadku, gdy nie jest on dotrzymany. Polityka Ekologiczna Pa ństwa zakłada ograniczenie do roku 2011 hałasu na obszarach miejskich, wokół terenów przemysłowych oraz głównych dróg i szlaków kolejowych do poziomu równowa Ŝnego nie przekraczaj ącego w porze nocnej 55 dB. Uwzgl ędniaj ąc zało Ŝenia ochrony przed hałasem okre ślono cel ekologiczny: Zminimalizowanie uci ąŜ liwego hałasu i utrzymanie jak najlepszej jako ści stanu akustycznego środowiska . W celu osi ągni ęcia w/w celu okre ślono kierunki działa ń ekologicznych: • Monitoring emisji hałasu; • Ochrona przed hałasem komunikacyjnym; • Ochrona przed hałasem przemysłowym .

ROZDZIAŁ – V 96

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork

5.2.7. POLA ELEKTROMAGNETYCZNE

Poziom promieniowania niejonizuj ącego jest jednym z czynników wpływaj ących na jako ść Ŝycia człowieka. Podstawowa zasada ochrony przed polami elektromagnetycznymi została zapisana w art. 121 Prawa Ochrony Środowiska. Zgodnie z t ą zasad ą ochrona przed polami elektromagnetycznymi polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu środowiska poprzez utrzymanie poziomów pól elektromagnetycznych poni Ŝej dopuszczalnych lub, co najmniej na tych poziomach oraz na zmniejszaniu poziomów pól elektromagnetycznych, co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie s ą one dotrzymane. Uwzgl ędniaj ąc zało Ŝenia ochrony przed promieniowaniem okre ślono cel ekologiczny: Ochrona mieszka ńców przed polami elektromagnetycznymi W celu osi ągni ęcia w/w celu okre ślono kierunki działa ń ekologicznych: • Inwentaryzacja źródeł pól elektromagnetycznych; • Preferowanie małokonfliktowych lokalizacji źródeł promieniowania elektromagnetycznego.

5.2.8. RACJONALNE U śYTKOWANIE ZASOBÓW NATURALNYCH

Racjonalne gospodarowanie zasobami naturalnymi jest jednym z podstawowych warunków zrównowa Ŝonego rozwoju. Zmniejszenie zu Ŝycia wody, materiałów i energii oraz wykorzystywanie surowców wtórnych jest bardzo racjonalnym podej ściem w dziedzinie poprawy ekonomiki produkcji. Zmniejszy si ę przez to presja na środowisko, zmniejszeniu ulegn ą opłaty za gospodarcze korzystanie ze środowiska, zmniejsz ą si ę tak Ŝe koszty energii i surowców stosowanych w produkcji. Uwzgl ędniaj ąc to zało Ŝenie okre ślony został cel ekologiczny: Racjonalizacja zu Ŝycia energii, surowców i materiałów oraz wzrost udziału zasobów odnawialnych. W celu osi ągni ęcia w/w celu okre ślono kierunki działa ń ekologicznych: • Racjonalizacja u Ŝytkowania wody; • Zmniejszenie materiałochłonno ści i odpadowo ści produkcji; • Zmniejszenie energochłonno ści gospodarki i wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych.

5.2.9. EDUKACJA EKOLOGICZNA

Edukacja ekologiczna znalazła swoj ą rang ę zarówno w Konstytucji RP (art. 5 i 74) jak i sektorowych uregulowaniach prawnych, przede wszystkim w ustawach Prawo Ochrony Środowiska, o ochronie przyrody i w ustawie o systemie o światy. Istotne znaczenie dla edukacji ekologicznej wynika równie Ŝ z podpisanych przez Polsk ę dokumentów

97 ROZDZIAŁ – V

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork Green Key

mi ędzynarodowych, przede wszystkim Agendy 21. W wyniku realizacji ustale ń Agendy 21 przez Ministerstwo Edukacji Narodowej i Ministerstwo Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Le śnictwa, powstał w 2000 roku dokument pn. Narodowa Strategia Edukacji Ekologicznej (NSEE). Cele zawarte w Strategii Edukacji Ekologicznej i przeło Ŝone na konkretne zadania, uj ęte zostały w Narodowym Programie Edukacji Ekologicznej (2000/2001). Uwzgl ędniaj ąc to zało Ŝenie okre ślony został cel ekologiczny: Upowszechnienie idei ekorozwoju we wszystkich sferach Ŝycia oraz wdro Ŝenie edukacji ekologicznej jako edukacji interdyscyplinarnej. W celu osi ągni ęcia w/w celu okre ślono kierunki działa ń ekologicznych: • Kształtowanie pełnej świadomo ści i budzenie zainteresowa ń społecze ństwa gminy wzajemnie powi ązanymi kwestiami społecznymi, politycznymi i ekonomicznymi poprzez stworzenie lokalnych mechanizmów pozwalaj ących sprosta ć wyzwaniom zwi ązanym z wdra Ŝaniem idei i zasad zrównowa Ŝonego rozwoju; • Kształtowanie w społecze ństwie poczucia odpowiedzialno ści za stan i potrzebę ochrony środowiska przyrodniczego.

5.2.10. PRZECIWDZIAŁANIE POWA śNYM AWARIOM

Jednym z celów polityki ochrony środowiska jest: Minimalizacja wpływu na środowisko oraz eliminacja ryzyka dla zdrowia ludzi w miejscach najwi ększego oddziaływania na środowisko i zapewnienie bezpiecze ństwa chemicznego lub biologicznego, w tzw. „gor ących punktach” . Cel ten ł ączy działania z zakresu ochrony ró Ŝnych elementów środowiska. Z tego wzgl ędu kierunki działa ń słu Ŝą ce do jego osi ągni ęcia skupiaj ą si ę na przyczynach i ewentualnych skutkach ich powstawania.

5.3. STRATEGIA REALIZACJI PRZYJ ĘTYCH CELÓW

Wyznaczone cele ekologiczne, a w ich ramach kierunki działa ń, jakie nale Ŝy podj ąć w zakresie ochrony środowiska na terenie gminy Malbork, stanowi ą podstaw ę dla realizacji konkretnych zada ń ekologicznych na przestrzeni kilku, a nawet kilkunastu lat. Zadania zostały wyznaczone na podstawie analizy stanu środowiska przyrodniczego na analizowanym terenie, przewidywanych kierunków rozwoju oraz informacji w zakresie planowanych inwestycji, które przekazane zostały przez Urz ąd Gminy oraz instytucje działaj ące na terenie gminy, a które maj ą bezpo średnio lub po średnio wpływ na środowisko.

ROZDZIAŁ – V 98

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork

Z uwagi na szeroki zakres przedsi ęwzi ęć koniecznych do osi ągni ęcia wyznaczonych celów, spo śród wszystkich zada ń ekologicznych wybrano pewn ą grup ę zada ń, któr ą nale Ŝy realizowa ć w pierwszej kolejno ści. Ich zestawienie stanowi krótkookresowy harmonogram - plan operacyjny Programu Ochrony Środowiska, okre ślony w tym opracowaniu do roku 2011 zawarty w rozdziale VI. Cz ęść pozostałych zada ń ekologicznych b ędzie realizowana w okresie długoterminowym w ramach długookresowego harmonogramu - planu operacyjnego Programu Ochrony Środowiska na lata 2012 - 2015.

5.4. HARMONOGRAM REALIZACJI ZADA Ń EKOLOGICZNYCH

W zaproponowanym harmonogramie działa ń z zakresu ochrony środowiska wskazuje si ę krótkoterminowy plan działa ń obejmuj ący 4 lata i długoterminowy program strategiczny, obejmuj ący 8 lat. W dalszej cz ęś ci dokumentu przedstawiono harmonogram okre ślaj ący zadania z podziałem na długookresowe i krótkookresowe:

Zadania do realizacji w najbli Ŝszym okresie czasu (do roku 2011) Zadania do realizacji w pó źniejszym okresie czasu (2012 - 2015) Zadania do realizacji w okresie do 2015

W zwi ązku z szerokim zakresem koniecznych przedsi ęwzi ęć , zadania powinny by ć realizowane w sposób etapowy. W pierwszej kolejno ści powinny by ć realizowane te zadania, dzi ęki którym nast ąpi najszybsza poprawa stanu środowiska, czyli zadania krótkookresowe. W dalszej kolejno ści realizowane powinny by ć zadania, których wykonanie pozwoli na osi ągni ęcie, w wyznaczonej perspektywie czasowej, zało Ŝonych celów strategicznych, czyli zadania długookresowe. W harmonogramie przygotowanym dla gminy Malbork, poszczególnym celom strategicznym, w ramach wyznaczonych kierunków działa ń, przyporz ądkowano konkretne zadania z okre śleniem czasu ich realizacji i instytucje, które powinny je realizowa ć lub współrealizowa ć. Z uwagi na specyfik ę niektórych zada ń np. edukacja ekologiczna, czy zadania kontrolne b ędą one realizowane w ramach harmonogramu krótko i długoterminowego (m.in. jako zadania ci ągłe). W ramach wyznaczonych harmonogramów realizacyjnych, zadania podzielono na zadania własne miasta i zadania koordynowane. - zadania własne gminy - przedsi ęwzi ęcia, które b ędą finansowane w cało ści lub cz ęś ciowo ze środków b ędących w dyspozycji gminy; - zadania koordynowane - pozostałe zadania zwi ązane z ochron ą środowiska i racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych, które s ą finansowane ze środków przedsi ębiorstw oraz ze środków zewn ętrznych, b ędących w dyspozycji

99 ROZDZIAŁ – V

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork Green Key

organów i instytucji szczebla powiatowego, wojewódzkiego i centralnego, b ądź instytucji działaj ących na terenie powiatu, ale podległych bezpo średnio organom powiatowym, wojewódzkim, b ądź centralnym. Proces zarz ądzania środowiskiem spoczywa na władzach lokalnych. Maj ąc na uwadze spójno ść koordynacji działa ń pomi ędzy poszczególnymi szczeblami władz samorz ądowych i rz ądowych, a tak Ŝe współprac ę z pozostałymi partnerami, zarz ądzanie środowiskiem gminy Malbork przy pomocy Programu Ochrony Środowiska wymaga ć b ędzie ustalenia roli i zakresu działania poszczególnych podmiotów zaanga Ŝowanych w jego realizacj ę, struktury organizacji Programu oraz systemu monitoringu. Władze gminy pełni ą w odniesieniu do Programu kilka funkcji. Jedn ą z wa Ŝniejszych jest funkcja regulacyjna , na któr ą składaj ą si ę akty prawa lokalnego - uchwały oraz decyzje administracyjne zwi ązane odpowiednio z okre ślonymi obszarami zagadnie ń środowiskowych. Władze pełni ą równie Ŝ funkcje wykonawcze (zadania wynikaj ące z ustaw) i kontrolne. Po Ŝą dane jest, aby władze gminy pełniły równie Ŝ funkcje wspieraj ące dla podmiotów zaanga Ŝowanych w rozwój obszaru oraz funkcje kreuj ące działania ukierunkowane na popraw ę środowiska przyrodniczego. Do podstawowych instrumentów prawnych odnosz ących si ę do zagadnie ń ochrony środowiska nale Ŝą : standardy i normy środowiskowe, pozwolenia i odpowiedzialno ść administracyjna, karna i cywilna. Głównymi instrumentami finansowymi s ą opłaty ekologiczne, kary, fundusze celowe, ulgi podatkowe. W śród instrumentów o charakterze społecznym wyró Ŝniamy dost ęp do informacji, komunikacj ę społeczn ą, edukacj ę i promocj ę ekologiczn ą.

ROZDZIAŁ – V 100

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork

VI. HARMONOGRAM REALIZACYJNY

GOSPODARKA WODNO - ŚCIEKOWA

Cel ekologiczny : modernizacja i rozbudowa infrastruktury wodno - ściekowej dla zapewnienia lepszej ochrony środowiska oraz poprawy warunków Ŝycia mieszka ńców.

Kierunek działania: Zaopatrzenie w wod ę

1. Zadanie Rozwój i modernizacja sieci i urz ądze ń wodoci ągowych na terenie gminy przez CW ś: - budowa uj ęcia wody w Kra śniewie, - budowa sieci wodoci ągowej na trasie Kamienica – Szawałd (ok. 4500 mb w latach 2011-2013), - wymiana wodomierzy (750 szt.). Jednostka realizuj ąca Centralny Wodoci ąg śuławski Nowy Dwór Gda ński, Gmina Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji około 660 000 zł (dane CW ś) Źródła finansowania Środki własne gminy, WFO ŚiGW; inne środki pomocowe Miernik realizacji zadania Długo ść wybudowanej sieci, liczba mieszka ńców korzystaj ących (wska źnik środowiskowy) z sieci.

2. Zadanie Rozwój i modernizacja sieci i urz ądze ń wodoci ągowych na terenie gminy przez PWiK Malbork. Jednostka realizuj ąca PWiK Malbork, Gmina Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji 50 000 zł (wg bud Ŝetu, w roku 2009) Źródła finansowania Środki własne gminy, inne środki pomocowe Miernik realizacji zadania Długo ść wybudowanej sieci, liczba mieszka ńców korzystaj ących (wska źnik środowiskowy) z sieci, jako ść sieci

3. Zadanie Modernizacja sieci wodoci ągowej (tak Ŝe wymiana rur azbestowo - cementowych na wyroby bezazbestowe w instalacjach wodoci ągowych). Jednostka realizuj ąca Gmina, wła ściwe przedsi ębiorstwa wodoci ągowe Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne jednostek realizuj ących, WFO ŚiGW; inne środki pomocowe Miernik realizacji zadania Długo ść zmodernizowanej sieci, zmniejszenie długo ści sieci (wska źnik środowiskowy) azbestowej, jako ść wody w wodoci ągach.

101 ROZDZIAŁ – VI

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork Green Key

4. Zadanie Budowa przył ączy wodoci ągowych do pojedynczych odbiorców. Jednostka realizuj ąca Gmina, wła ściwe przedsi ębiorstwa wodoci ągowe Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty inwestycyjne, ró Ŝne dla ka Ŝdego przedsi ęwzi ęcia inwestycyjnego Źródła finansowania Środki własne jednostek realizuj ących, WFO ŚiGW, inne środki pomocowe, środki odbiorców Miernik realizacji zadania Liczba wybudowanych przył ączy (wska źnik środowiskowy)

5. Zadanie Modernizacja istniej ących stacji uzdatniania wody w ramach bie Ŝą cych potrzeb. Jednostka realizuj ąca Gmina, wła ściwi eksploatatorzy uj ęć wód Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne jednostek realizuj ących, WFO ŚiGW, inne środki pomocowe Miernik realizacji zadania Jako ść wód uzdatnianych (wska źnik środowiskowy)

Kierunek działania: Gospodarka ściekowa

1. Zadanie W ramach programu "Fundusz Spójno ści", którego liderem jest Miasto Malbork. W ramach tego projektu planuj ę si ę skanalizowanie dwóch miejscowo ści na terenie gminy: Wielbark i Kałdowo Wie ś oraz zmodernizowanie istniej ącej oczyszczalni ścieków. Jednostka realizuj ąca Gmina, wła ściwe przedsi ębiorstwa kanalizacyjne Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne gminy, WFO ŚiGW, fundusze UE Miernik realizacji zadania Długo ść wybudowanej sieci, liczba mieszka ńców podł ączonych do (wska źnik środowiskowy) sieci

2. Zadanie Budowa sieci kanalizacji deszczowej. Jednostka realizuj ąca Gmina, wła ściwe przedsi ębiorstwa kanalizacyjne Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne gminy, WFO ŚiGW, fundusze UE Miernik realizacji zadania Długo ść wybudowanej sieci (wska źnik środowiskowy)

ROZDZIAŁ – VI 102

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork

3. Zadanie Wspieranie inicjatyw budowy oczyszczalni przydomowych na terenach, gdzie budowa sieci kanalizacji sanitarnej jest nieopłacalna z przyczyn ekonomicznych, b ądź bardzo trudna do realizacji ze wzgl ędów technicznych. Jednostka realizuj ąca Indywidualni u Ŝytkownicy (wła ściciele gospodarstw) Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Koordynowane Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszt jednej oczyszczalni ok. 8 000 zł. Źródła finansowania Środki osób prywatnych, fundusze, dotacje, kredyty, po Ŝyczki, bud Ŝety gmin Miernik realizacji zadania Ilo ść przydomowych oczyszczalni ścieków (wska źnik środowiskowy)

ZASOBY PRZYRODNICZE

Cel ekologiczny : zachowanie, wła ściwe wykorzystanie oraz odnawianie i przywracanie do stanu wła ściwego składników przyrody, w szczególno ści ekosystemów zachowanych w stanie naturalnym lub zbli Ŝonym do naturalnego.

Kierunek działania: Ochrona i rozwój systemu obszarów chronionych

1. Zadanie Wykorzystanie walorów przyrodniczych gminy przez tworzenie nowych miejsc pod rozwój turystyki z zachowaniem zasad ochrony środowiska. Jednostka realizuj ąca Gmina, inwestorzy Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń promocyjnych, dofinansowania itp. Źródła finansowania Środki własne gminy Miernik realizacji Ilo ść miejsc i atrakcji turystycznych zadania (wska źnik środowiskowy)

2. Zadanie Utrzymanie czysto ści w miejscach o wi ększym nat ęŜ eniu ruchu turystycznego i rekreacyjnego. Jednostka realizuj ąca Gmina, wła ściciele nieruchomo ści i obiektów, ście Ŝek Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne jednostek realizuj ących Miernik realizacji Powszechne odczucie czysto ści, wzrost estetyki środowiska zadania (wska źnik przyrodniczego środowiskowy)

103 ROZDZIAŁ – VI

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork Green Key

3. Zadanie Ustanawianie (wraz z opracowaniem d okumentacji) u Ŝytków ekologicznych, zespołów przyrodniczo – krajobrazowych i pomników przyrody. Jednostka realizuj ąca Gmina, organizacje ekologiczne, mieszka ńcy Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne gminy Miernik realizacji Ilo ść ustanowionych form ochrony zadania (wska źnik środowiskowy)

4. Zadanie Przygotowanie, realizowanie i aktualizowanie planu zabiegów konserwacyjnych i piel ęgnacyjnych zieleni urz ądzonej, cmentarzy. Jednostka realizuj ąca Gmina, zarz ądcy obiektów Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne gminy Miernik realizacji Opracowanie i realizowanie planu zadania (wska źnik środowiskowy)

5. Zadanie Bie Ŝą ca ochrona obszarów i obiektów prawnie chronionych. Jednostka realizuj ąca Gmina, wła ściwi zarz ądcy obszarów Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji koszty zale Ŝne od bie Ŝą cych wymaga ń Źródła finansowania Środki własne gminy, środki pomocowe Miernik realizacji Ilo ść podj ętych działa ń, wzrost estetyki obszarów zielonych zadania (wska źnik środowiskowy)

Kierunek działania: Integracja aspektów ekologicznych z planowaniem przestrzennym

1. Zadanie Przestrzeganie odpowiednich procedur lokalizacyjnych chroni ących tereny cenne przyrodniczo przed przeinwestowaniem (wprowadzenie ogranicze ń, ustalenie otuliny wokół cennych obszarów). Jednostka realizuj ąca Gmina Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty administracyjne Źródła finansowania Środki własne gminy Miernik realizacji zadania Realizacja zadania, faktyczna kontrola wydawania pozwole ń na (wska źnik środowiskowy) obszarach cennych przyrodniczo

ROZDZIAŁ – VI 104

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork

2. Zadanie Inwentaryzacja zasobów przyrodniczych gminy. Jednostka realizuj ąca Gmina Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne gminy Miernik realizacji zadania Realizacja zadania (wska źnik środowiskowy)

Kierunek działania: Poprawa ró Ŝnorodno ści biologicznej i krajobrazowej

1. Zadanie Przeciwdziałanie wypalaniu traw (kontrola, edukowanie społecze ństwa, nakładanie kar). Jednostka realizuj ąca Gmina, Policja, Stra Ŝ, Społeczni Opiekunowie Przyrody Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty administracyjne Źródła finansowania Środki własne gminy Miernik realizacji zadania Ilo ść interwencji, ograniczenie działa ń (wska źnik środowiskowy)

2. Zadanie Kultywowanie zało Ŝeń śródpolnych (zad rzewie ń i zakrzewie ń) jako elementu wzbogacaj ącego obszary rolnicze oraz chroni ących środowisko przyrodnicze; wprowadzaj ąc ró Ŝnorodno ść biologiczn ą i krajobrazow ą. Jednostka realizuj ąca Gmina, rolnicy Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne gminy, środki własne wła ścicieli gruntów Miernik realizacji zadania Zwi ększenie udziału zadrzewie ń i zakrzewie ń na obszarach (wska źnik środowiskowy) rolniczych

Kierunek działania: Ochrona lasów i zwi ększenie lesisto ści gminy

1. Zadanie Opracowanie granic polno - le śnych lub ich aktualizacja w planie zagospodarowania przestrzennego. Jednostka realizuj ąca Gmina Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne gminy Miernik realizacji zadania Ilo ść u Ŝytków (wska źnik środowiskowy)

105 ROZDZIAŁ – VI

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork Green Key

2. Zadanie Obj ęcie ochron ą (np. u Ŝytk i ekologiczne) enklaw le śnych na terenie gminy. Jednostka realizuj ąca Gmina, organizacje ekologiczne Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne gminy Miernik realizacji zadania Ilo ść u Ŝytków (wska źnik środowiskowy)

3. Zadanie Szkolenie prywatnych wła ścicieli lasów na temat prawidłowych zasad gospodarki le śnej. Jednostka realizuj ąca Gmina we współpracy z Nadle śnictwem Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne gminy, środki Nadle śnictwa Miernik realizacji zadania Realizacja zadania (wska źnik środowiskowy)

4. Zadanie Prowadzenie stałego monitoringu środowiska le śnego w celu przeciwdziałania stanom niepo Ŝą danym (choroby, szkodniki). Jednostka realizuj ąca Nadle śnictwo Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Koordynowane Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne Nadle śnictwa Miernik realizacji zadania Realizacja zadania (wska źnik środowiskowy)

5. Zadanie Prowadzenie zalesiania równolegle z działaniami prowadz ącymi do zró Ŝnicowania struktury gatunkowej lasów i poprawy struktury wiekowej drzewostanów. Jednostka realizuj ąca Nadle śnictwa, prywatni wła ściciele Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Koordynowane Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne Nadle śnictwa i wła ścicieli Miernik realizacji zadania Realizacja zadania (wska źnik środowiskowy)

6. Zadanie Zalesianie le Ŝą cych odłogiem oraz słabych bonitacyjnie uŜytków rolnych. Jednostka realizuj ąca Prywatni wła ściciele gruntów, Skarb Pa ństwa Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Koordynowane Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne osób prywatnych, bud Ŝet pa ństwa, środki pomocowe Miernik realizacji zadania Realizacja zadania (wska źnik środowiskowy)

ROZDZIAŁ – VI 106

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork

Kierunek działania: Edukacja ekologiczna społecze ństwa w zakresie ochrony przyrody

1. Zadanie Wykorzystanie elementów przyrodniczych do kreowania wizerunku gminy oraz do wzrostu zainteresowania turystycznego – promocja gminy. Przygotowanie materiałów promocyjnych: foldery, aktualizacja strony internetowej, udział w targach i wystawach, wydawanie biuletynu. Jednostka realizuj ąca Gmina Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne gminy, sponsorzy Miernik realizacji zadania Ilo ść wydanych pocztówek, reklam (wska źnik środowiskowy)

2. Zadanie Promowanie zachowa ń zwi ązanych z codziennym bytowaniem mieszka ńców zgodnych z zasadami ochrony krajobrazu i przyrody oraz utrzymaniem porz ądku i czysto ści w gminie . Jednostka realizuj ąca Gmina, Powiat, Szkoły, Nadle śnictwo Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne i koordynowane Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne gminy, środki Nadle śnictwa, bud Ŝety organizacji pozarz ądowych, sponsorzy Miernik realizacji zadania Ilo ść podj ętych akcji ekologicznych (wska źnik środowiskowy)

3. Zadanie Tworzenie i rozwój przyrodniczych ście Ŝek dydaktycznych; ście Ŝek rowerowych i pieszych. Jednostka realizuj ąca Gmina, Powiat, Nadle śnictwo, organizacje pozarz ądowe Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne i koordynowane Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne gminy, środki pomocowe Miernik realizacji zadania Długo ść ście Ŝek, rozwój turystyki (wska źnik środowiskowy)

107 ROZDZIAŁ – VI

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork Green Key

POWIERZCHNIA ZIEMI

Cel ekologiczny: ograniczenie przekształce ń ziemi w wyniku eksploatacji kopalin oraz zmniejszenie uci ąŜ liwo ści zwi ązanych z istnieniem zdegradowanego nieu Ŝytku.

Kierunek działania: Racjonalne pozyskiwanie kopalin

1. Zadanie Ewentualne pozyskiwanie i ochrona zasobów kopalin zgodnie z przepisami Prawa geologicznego i górniczego, Prawa ochrony środowiska oraz ustawy o ochronie gruntów rolnych i le śnych. Jednostka realizuj ąca UŜytkownicy środowiska Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Koordynowane Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne osób prywatnych Miernik realizacji zadania Ilo ść wydanych koncesji, ograniczenie pozyskiwania kopalin (wska źnik środowiskowy) z obszarów cennych przyrodniczo

Kierunek działania: Ochrona gleb

1. Zadanie Zapobieganie degradacji gleb na skutek erozji wodnej, wiatrowej. Jednostka realizuj ąca Prywatni wła ściciele gruntów Rodzaj przedsięwzi ęcia Koordynowane Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne osób prywatnych Miernik realizacji zadania Ochrona gleb (wska źnik środowiskowy)

2. Zadanie Oc hrona gruntów pochodzenia organicznego. Jednostka realizuj ąca Wła ściciele gruntów Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Koordynowane Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne jednostek realizuj ących Miernik realizacji zadania Ochrona gleb (wska źnik środowiskowy)

ROZDZIAŁ – VI 108

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork

3. Zadanie Ochrona gleb klas I – III przed ich odrolnieniem. Jednostka realizuj ąca Gmina, Powiat Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Koordynowane Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty administracyjne, w ramach odpowiedzialnie wydawanych decyzji Źródła finansowania Środki własne jednostek realizuj ących Miernik realizacji zadania Ochrona gleb (wska źnik środowiskowy)

Kierunek działania: Rekultywacja terenów zdegradowanych

1. Zadanie Rekultywacja terenów po zako ńczeniu ewentualnej eksploatacji zło Ŝa z przywróceniem u Ŝytkowych walorów środowiska przez ich wła ścicieli (w przypadku prowadzonej eksploatacji). Jednostka realizuj ąca Koncesjonariusze i podmioty gospodarcze eksploatuj ące zło Ŝa Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Koordynowane Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne jednostek realizuj ących Miernik realizacji zadania Przeprowadzona rekultywacja (wska źnik środowiskowy)

Kierunek działania: Likwidacja i rekultywacja wszystkich „dzikich" miejsc eksploatacji kopalin (niekoncesjonowanej eksploatacji surowców)

1. Zadanie Zinwentaryzowanie , likwidacja i rekultywacja wszystkich „dzikich” miejsc eksploatacji kopalin. Ustalenie sprawcy zanieczyszcze ń i przekształce ń, w celu obarczenia go kosztami rekultywacji. Jednostka realizuj ąca Gmina Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń, działania w ramach obowi ązków urz ędników Wydziału Ochrony Środowiska Źródła finansowania Środki własne gminy Miernik realizacji zadania Przeprowadzona inwentaryzacja (wska źnik środowiskowy)

109 ROZDZIAŁ – VI

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork Green Key

Kierunek działania: Likwidacja i rekultywacja wszystkich „dzikich” miejsc składowania odpadów

1. Zadanie Zinwentaryzowanie, likwidacja i rekultywacja wszystkich „dzikich” miejsc składowania odpadów. Ustalenie sprawcy zanieczyszcze ń i przekształce ń, w celu obarczenia go kosztami rekultywacji. Jednostka realizuj ąca Gmina Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń, działania w ramach obowi ązków urz ędników Wydziału Ochrony Środowiska Źródła finansowania Środki własne gminy Miernik realizacji zadania Przeprowadzona inwentaryzacja (wska źnik środowiskowy)

WODY POWIERZCHNIOWE I PODZIEMNE

Cel ekologiczny : zapewnienie wystarczaj ącej ilo ści wody o odpowiedniej jako ści uŜytkowej oraz ochrona przed powodzi ą.

Kierunek działania: Ochrona zasobów wodnych

1. Zadanie Respektowanie ogranicze ń w zagospodarowywaniu terenów ochronnych wód podziemnych oraz uj ęć wody. Jednostka realizuj ąca Gmina Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty administracyjne Źródła finansowania Środki własne gminy Miernik realizacji zadania Realizacja zadania (wska źnik środowiskowy)

2. Zadanie Przeprowadzen ie akcji edukacyjno - informacyjnej propaguj ącej optymalizacj ę zu Ŝycia wody przez indywidualnych u Ŝytkowników (np. gromadzenie wody deszczowej i wykorzystywanie jej na cele agrarne - do podlewania zieleni). Jednostka realizuj ąca Gmina, ODR, sołtysi Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne gminy Miernik realizacji zadania Przeprowadzenie zadania, zmniejszenie zu Ŝycia wody (wska źnik środowiskowy)

ROZDZIAŁ – VI 110

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork

3. Zadanie Inwentaryzacja miejsc zrzutu ścieków nieoczyszczonych. Jednostka realizuj ąca Gmina Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty administracyjne Źródła finansowania Środki własne gminy Miernik realizacji zadania Ilo ść dzikich wylewisk (wska źnik środowiskowy)

4. Zadanie Zewidencjonowanie zbiorników bezodpływowych i regularna ich kontrola techniczna oraz cz ęstotliwo ść opró Ŝniania. Jednostka realizuj ąca Gmina Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty administracyjne Źródła finansowania Środki własne gminy Miernik realizacji zadania Ilo ść zewidencjonowanych zbiorników (wska źnik środowiskowy)

5. Zadanie Edukacja ekologiczna rolników w zakresie wdra Ŝania Kodeksu Dobrych Praktyk Rolniczych. Rozwój rolnictwa ekologicznego. Jednostka realizuj ąca Gmina, O środki Doradztwa Rolniczego Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne i koordynowane Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne gminy Miernik realizacji zadania Przeprowadzone szkolenia (wska źnik środowiskowy)

6. Zadanie Realizacja programu ograniczania zwi ązków azotowy ch ze źródeł rolniczych. Wspieranie budowy płyt gnojowych w gospodarstwach rolnych. Jednostka realizuj ąca Gmina, wła ściciele gospodarstw Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne gminy, inwestorzy, środki pomocowe Miernik realizacji zadania Poprawa jako ści wód gruntowych (wska źnik środowiskowy)

111 ROZDZIAŁ – VI

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork Green Key

7. Zadanie Promowanie i wspieranie ograniczenia, a nast ępnie likwidacja stosowania środków chemicznych w obszarze chronionego krajobrazu rzeki Nogat oraz w zasi ęgu cieków wodnych obj ętych systemem korytarzy ekologicznych. Jednostka realizuj ąca Gmina, wła ściciele gospodarstw Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne gminy, inwestorzy, środki pomocowe Miernik realizacji zadania Poprawa jako ści wód powierzchniowych (wska źnik środowiskowy)

8. Zadanie Zwi ększenie udziału wód powierzchniowych w ramach tzw. małej retencji. Jednostka realizuj ąca Gmina, prywatni wła ściciele nieruchomo ści Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne gminy, fundusze pomocowe Miernik realizacji zadania Wzrost udziału wód powierzchniowych na terenie gminy (wska źnik środowiskowy)

Kierunek działania: Ochrona przeciwpowodziowa

1. Zadanie Aktualizacja planu och rony przed powodzi ą i jego realizacja w razie potrzeb. Jednostka realizuj ąca Gmina, Powiat Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne gminy Miernik realizacji zadania Realizacja planu przeciwpowodziowego (wska źnik środowiskowy)

2. Zadanie Oczyszczenie (konserwacja) studzienek i rowów melioracyjnych. Jednostka realizuj ąca Wła ściciele urz ądze ń, WZMiUW, Gminna Spółka Wodna Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Koordynowane Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne jednostek realizuj ących Miernik realizacji zadania Stan urz ądze ń wodnych (wska źnik środowiskowy)

ROZDZIAŁ – VI 112

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork

3. Zadanie Bie Ŝą ca modernizacja, według potrzeb urz ądze ń wodnych. Jednostka realizuj ąca WZMiUW, wła ściciele obiektów Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Koordynowane Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podjętych działa ń Źródła finansowania Środki własne jednostki realizuj ącej Miernik realizacji zadania Dro Ŝno ść systemów melioracji (wska źnik środowiskowy)

POWIETRZE ATMOSFERYCZNE

Cel ekologiczny: utrzymanie standardów jako ści powietrza, redukcja emisji pyłów gazów i odorów

Kierunek działania : Ograniczenie emisji do powietrza ze źródeł komunalnych i technologicznych

1. Zadanie Zach ęcanie do modernizacji urz ądze ń technologicznych w zakładach produkcyjnych. Jednostka realizuj ąca Gmina Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne zakładów Miernik realizacji zadania Ilo ść przeprowadzonych modernizacji (wska źnik środowiskowy)

2. Zadanie Promowanie i wprowadzanie energii odnawialnej na terenie gminy (budowa biogazowni, budowa elektrowni wiatrowych). Jednostka realizuj ąca Gmina, prywatni inwestorzy Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne jednostek realizuj ących Miernik realizacji zadania Zmniejszenie emisji zanieczyszcze ń (wska źnik środowiskowy)

113 ROZDZIAŁ – VI

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork Green Key

3. Zadanie Kontrola przedsi ębiorstw w zakresie em isji pyłów i gazów do powietrza. Jednostka realizuj ąca WIO Ś Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Koordynowane Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne jednostki realizuj ącej Miernik realizacji zadania Zmniejszenie emisji zanieczyszcze ń (wska źnik środowiskowy)

4. Zadanie Ograniczanie emisji odorów: - zakaz lokalizacji, w pobli Ŝu obiektów zabudowy mieszkaniowej, przedsi ębiorstw emituj ących gazy złowonne, - edukacja mieszkańców w zakresie szkodliwo ści spalania tworzyw sztucznych w gospodarstwach domowych, - edukacja mieszka ńców w zakresie odpowiedniego gromadzenia nieczysto ści pochodzenia zwierz ęcego. Jednostka realizuj ąca Zakłady, mieszka ńcy Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Koordynowane Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne jednostki realizuj ącej Miernik realizacji zadania Zmniejszenie emisji zanieczyszcze ń odorami (wska źnik środowiskowy)

Kierunek działania: Ograniczenie emisji w sektorze mieszkalnictwa

1. Zadanie Gazyfikacja gminy. Jednostka realizuj ąca Gmina, wła ściwa Spółka Gazownictwa Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne gminy, inwestorzy, środki pomocowe Miernik realizacji zadania Długo ść sieci gazowej, ilo ść podł ączonych do sieci gazowej (wska źnik środowiskowy) mieszka ńców

2. Zadanie El iminowanie w ęgla jako paliwa w kotłowniach komunalnych na rzecz paliw niskoemisyjnych i energii odnawialnej (drewno, wierzba energetyczna, olej opałowy, pompy ciepła, energia słoneczna, farmy wiatrowe). Jednostka realizuj ąca Gmina, wła ściciele obiektów, nieruchomo ści Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne jednostek realizuj ących Miernik realizacji zadania Wzrost zu Ŝycia paliw niskoemisyjnych (wska źnik środowiskowy)

ROZDZIAŁ – VI 114

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork

3. Zadanie Edukacja ekologiczna społecze ństwa na temat wykorzystania proekologicznych no śników energii i szkodliwo ści spalania odpadów (szczególnie tworzyw sztucznych). Kontrola i współpraca z mieszka ńcami zwi ązana z egzekwowaniem kar za spalanie szkodliwych odpadów. Jednostka realizuj ąca Gmina Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne gminy Miernik realizacji zadania Ilo ść przeprowadzonych szkole ń (wska źnik środowiskowy)

4. Zadanie Termomodernizacja budynków prywatnych i obiektów uŜyteczno ści publicznej. Jednostka realizuj ąca Wła ściciele budynków (Gmina – budynki komunalne) Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Koordynowane i własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne osób prywatnych, środki własne gminy, fundusze termo renowacyjne, fundusze pomocowe Miernik realizacji zadania Ilo ść przeprowadzonych renowacji, mniejsze zu Ŝycie energii (wska źnik środowiskowy)

5. Zadanie Uwzgl ędnianie w Miejscowym Planie Zagospodarowania przestrzennego obszarów energetyki odnawialnej. Jednostka realizuj ąca Gmina Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty administracyjne Źródła finansowania Środki własne gminy Miernik realizacji zadania Realizacja zadania (wska źnik środowiskowy)

Kierunek działania: Ograniczenie emisji zanieczyszcze ń komunikacyjnych

1. Zadanie Budowa i bie Ŝą ce utrzymanie dróg i ci ągów komunikacyjnych o charakterze gminnym (w razie potrzeb). Jednostka realizuj ąca Gmina Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne gminy, dotacje, kredyty, po Ŝyczki, dofinansowanie z FOGR (Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych) Miernik realizacji zadania Poprawa nawierzchni dróg i bezpiecze ństwa na drogach (wska źnik środowiskowy)

115 ROZDZIAŁ – VI

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork Green Key

2. Zadanie Współpraca z zarz ądcami dróg powiatowych w sprawie potrzeb modernizacji ci ągów komunikacyjnych. Jednostka realizuj ąca Zarz ąd Dróg Powiatowych Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Koordynowane Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń (wg bud Ŝetu powiatu) Źródła finansowania Środki własne jednostki realizuj ącej, środki pomocowe Miernik realizacji zadania Poprawa jako ści dróg powiatowych (wska źnik środowiskowy)

3. Zadanie Współpraca z zarz ądcami dróg wojewódzkich i krajowych w sprawie potrzeb modernizacji ci ągów komunikacyjnych. Jednostka realizuj ąca Zarz ąd Dróg Wojewódzkich, Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Koordynowane Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Koszty jednostek realizuj ących Miernik realizacji zadania Realizacja zadania (wska źnik środowiskowy)

HAŁAS

Cel ekologiczny: zminimalizowanie uci ąŜ liwego hałasu i utrzymanie jak najlepszej jako ści stanu akustycznego środowiska

Kierunek działania: Monitoring emisji hałasu

1. Zadanie Okre ślenie terenów najbardziej zagro Ŝonych hałasem, gdzie nale Ŝy prowadzi ć przedsi ęwzi ęcia ochronne w pierwszej kolejno ści - dokonanie rozpoznania klimatu akustycznego w razie potrzeb. Jednostka realizuj ąca Gmina, Powiat Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne i koordynowane Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne jednostek realizuj ących Miernik realizacji zadania Ilo ść okre ślonych terenów (wska źnik środowiskowy)

ROZDZIAŁ – VI 116

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork

2. Zadanie Prowadzenie monitoringu poziomu hałasu wzdłu Ŝ głównych szlaków komunikacyjnych przechodz ących przez teren gminy. Jednostka realizuj ąca WIO Ś Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Koordynowane Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki jednostki realizuj ącej Miernik realizacji zadania Monitorowany poziom emisji hałasu (wska źnik środowiskowy)

Kierunek działania: Ochrona przed hałasem komunikacyjnym

1. Zadanie Wspieranie inwestycji ograniczaj ących ujemny wpływ hałasu, mianowicie: budowy ekranów akustycznych i tworzenia pasów zwartej zieleni ochronnej, a tak Ŝe izolacji budynków. Jednostka realizuj ąca Gmina, zakłady budowlane Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne jednostek realizuj ących Miernik realizacji zadania Zachowanie standardów akustycznych środowiska na terenie (wska źnik środowiskowy) gminy

Kierunek działania: Ochrona przed hałasem przemysłowym

1. Zadanie Systematyczna kontrola przedsi ębiorstw, zwłaszcza tych zlokalizowanych w pobli Ŝu jednostek osadniczych lub na ich terenie. Jednostka realizuj ąca WIO Ś Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Koordynowane Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne jednostek realizuj ących Miernik realizacji zadania Zachowanie standardów akustycznych środowiska (wska źnik środowiskowy)

117 ROZDZIAŁ – VI

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork Green Key

2. Zadanie Kontrola nowych przedsi ębiorstw w zakre sie u Ŝywania najlepszych dost ępnych technologii. Jednostka realizuj ąca WIO Ś Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Koordynowane Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne jednostek realizuj ących Miernik realizacji zadania Zachowanie standardów akustycznych środowiska (wska źnik środowiskowy)

POLA ELEKTROMAGNETYCZNE

Cel ekologiczny: ochrona mieszka ńców przed polami elektromagnetycznym

Kierunek działania: Inwentaryzacja źródeł pól elektromagnetycznych

1. Zadanie Inwentaryzacja źródeł promieniowania elektromagnetycznego na terenie gminy. Jednostka realizuj ąca Gmina Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty administracyjne Źródła finansowania Środki własne gminy Miernik realizacji zadania Ilo ść zewidencjonowanych źródeł (wska źnik środowiskowy)

Kierunek działania: Preferowanie małokonfliktowych lokalizacji źródeł pól elektromagnetycznych

1. Zadanie Uwzgl ędnienie w studiach uwarunkowa ń i planach zagospodarowania przestrzennego zagadnie ń pola elektromagnetycznego (pozostawienie w sąsiedztwie linii wysokich napi ęć wolnych przestrzeni). Jednostka realizuj ąca Gmina Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty administracyjne Źródła finansowania Środki własne gminy Miernik realizacji zadania Ilo ść stref ochronnych (wska źnik środowiskowy)

ROZDZIAŁ – VI 118

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork

2. Zadanie Przestrzeganie granic stref ochronnych z godnie z ocenami oddziaływania na środowisko dla urz ądze ń nadawczych. Jednostka realizuj ąca Gmina, Powiat Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Koordynowane Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty administracyjne Źródła finansowania Środki własne jednostek realizuj ących Miernik realizacji zadania Brak zainwestowania w strefach ochronnych (wska źnik środowiskowy)

RACJONALNE U śYTKOWANIE ZASOBÓW NATURALNYCH

Cel ekologiczny : racjonalizacja zu Ŝycia energii, surowców i materiałów oraz wzrost udziału zasobów odnawialnych

Kierunek działania: Racjonalizacja u Ŝytkowania wody

1. Zadanie Wspieranie działa ń maj ących na celu oszcz ędzanie wody (zagospodarowanie wód opadowych w gospodarstwach domowych i rolnych, wymiana urz ądze ń wodnych w gospodarstwach domowych, edukacja mieszka ńców). Jednostka realizuj ąca Gmina Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne gminy Miernik realizacji zadania Oszcz ędno ść wody (wska źnik środowiskowy)

119 ROZDZIAŁ – VI

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork Green Key

Kierunek działania: Zmniejszenie materiałochłonno ści i odpadowo ści produkcji

1. Zadanie Wprowadzenie bod źców ekonomicznych dla przedsi ęwzi ęć proekologicznych (ulgi podatkowe, mo Ŝliwo ść współfinansowania, itp.). Wprowadzanie najlepszych dost ępnych technologii w powstaj ących zakładach produkcyjnych. Jednostka realizuj ąca Gmina, zakłady produkcyjne Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne jednostek realizuj ących Miernik realizacji zadania Ilo ść podejmowanych działa ń (wska źnik środowiskowy)

Kierunek działania: Zmniejszenie energochłonno ści gospodarki i wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych

1. Zadanie Poprawa parametrów energetycznych budynków - termomodernizacja (dobór drzwi i okien o niskim współczynniku przenikalno ści cieplnej, wła ściwa izolacja termiczna ścian - ocieplenie budynków, lokalizacja nowych obiektów zgodnie z naturaln ą (cieplejsz ą) kierunkow ą orientacj ą stron świata). Jednostka realizuj ąca Wła ściciele i u Ŝytkownicy budynków Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Koordynowane Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne jednostek realizuj ących Miernik realizacji zadania Ilo ść przeprowadzonych remontów, oszcz ędno ść energii (wska źnik środowiskowy)

2. Zadanie Stosowanie indywidualnych liczników cie pła. Jednostka realizuj ąca Wła ściciele i u Ŝytkownicy budynków Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Koordynowane Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne jednostek realizuj ących Miernik realizacji zadania Ilo ść przeprowadzonych remontów (wska źnik środowiskowy)

ROZDZIAŁ – VI 120

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork

EDUKACJA EKOLOGICZNA

Cel ekologiczny: upowszechnienie idei ekorozwoju we wszystkich sferach Ŝycia oraz wdro Ŝenie edukacji ekologicznej jako edukacji interdyscyplinarnej

Kierunek działania: Kształtowanie pełnej świadomo ści i budzenie zainteresowa ń społecze ństwa gminy wzajemnie powi ązanymi kwestiami ekonomicznymi, społecznymi, politycznymi i ekonomicznymi poprzez stworzenie lokalnych mechanizmów pozwalaj ących sprosta ć wyzwaniom zwi ązanym z wdra Ŝaniem idei i zasad zrównowa Ŝonego rozwoju

1. Zadanie Opracowanie i wdra Ŝanie gminnego programu edukacji ekologicznej. Jednostka realizuj ąca Gmina Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty administracyjne Źródła finansowania Środki własne gminy Miernik realizacji zadania Opracowanie programu (wska źnik środowiskowy)

2. Zadanie Dostosowanie gminnej strony internetowej jako źródła informacji o gminie do potrzeb mieszka ńców w zakresie ochrony środowiska. Jednostka realizuj ąca Gmina Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty administracyjne Źródła finansowania Środki własne gminy Miernik realizacji zadania Wygl ąd strony, ilo ść zawartych informacji (wska źnik środowiskowy)

3. Zadanie Współpraca w zakresie edukacji ekologicznej (ze szkołami, Ośrodek Kultury, rady Sołeckie, organizacje pozarz ądowe). Jednostka realizuj ąca Gmina Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne gminy Miernik realizacji zadania Ilo ść przeprowadzonych akcji, pomoc szkołom (wska źnik środowiskowy)

121 ROZDZIAŁ – VI

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork Green Key

4. Zadanie Szkolenie rolników w zakresie rolnictwa ekologicznego i agroturystyki. Jednostka realizuj ąca Gmina, ODR, ARiMR Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne jednostek realizuj ących Miernik realizacji zadania Ilo ść przeprowadzonych szkole ń i spotka ń (wska źnik środowiskowy)

5. Zadanie Prowadzenie proekologicznej działalno ści wydawniczej (ulotki, informatory, gazetki). Jednostka realizuj ąca Gmina Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne gminy Miernik realizacji zadania Ilość rozdysponowanych ulotek (wska źnik środowiskowy)

Kierunek działania: Kształtowanie w społecze ństwie poczucia odpowiedzialno ści za stan i potrzeb ę ochrony środowiska przyrodniczego

1. Zadanie Organizowanie szkole ń z zakresu edukacji ekologicznej i wiedzy o środowisku. Jednostka realizuj ąca Gmina, sołtysi, placówki o światowe Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne gminy Miernik realizacji zadania Ilo ść przeprowadzonych szkole ń (wska źnik środowiskowy)

2. Zadanie Organizowanie oraz wprowadzenie, drog ą uchwały corocznych akcji proekologicznych np. „Sprz ątanie świata”, „Pi ękna Zagroda” itp. Jednostka realizuj ąca Gmina Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Ok. 10 000 zł rocznie Źródła finansowania Środki własne gminy Miernik realizacji zadania Ustanowienie aktem prawa miejscowego i organizowanie akcji (wska źnik środowiskowy)

ROZDZIAŁ – VI 122

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork

PRZECIWDZIAŁANIE POWA śNYM AWARIOM

Cel ekologiczny : minimalizacja wpływu na środowisko oraz eliminacja ryzyka dla zdrowia ludzi w miejscach najwi ększego oddziaływania na środowisko i zapewnienie bezpiecze ństwa chemicznego lub biologicznego, w tzw. gor ących punktach .

Kierunek działania: Minimalizacja wpływu na środowisko oraz eliminacja ryzyka dla zdrowia ludzi; zapewnienie bezpiecze ństwa

1. Zadanie Kontrola zakładów produkcyjnych i podmiotów gospodarczych, które mog ą znacz ąco oddziaływa ć na środowisko w celu zapewnienia ich prawidłowej i zgodnej z przepisami działalno ści (stacje paliw i gazu). Jednostka realizuj ąca WIOS Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Koordynowane Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne jednostki realizuj ącej Miernik realizacji zadania Ilo ść przeprowadzonych kontroli (wska źnik środowiskowy)

2. Zadanie Zwi ększenie bezpiecze ństwa przewozów substancji niebezpiecznych przez kontrol ę przewozów i stanu technicznego pojazdów oraz czasu pracy kierowców. Jednostka realizuj ąca Policja, Inspekcja ruchu drogowego Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Koordynowane Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne jednostek realizuj ących Miernik realizacji zadania Realizacja zadania (wska źnik środowiskowy)

VII. KONCEPCJA EDUKACJI EKOLOGICZNEJ

7.1. ZAŁO śENIA OGÓLNE

Edukacja ekologiczna znalazła stosown ą rang ę zarówno w Konstytucji RP (art. 5 i 74) jak i sektorowych uregulowaniach prawnych, przede wszystkim w ustawach: Prawo ochrony środowiska, o ochronie przyrody i w ustawie o systemie o światy. Istotne znaczenie dla edukacji ekologicznej wynika równie Ŝ z podpisanych przez Polsk ę dokumentów mi ędzynarodowych przede wszystkim Agendy 21.

123 ROZDZIAŁ – VI

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork Green Key

W wyniku realizacji ustale ń Agendy 21 przez Ministerstwo Edukacji Narodowej i Ministerstwo Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Le śnictwa, powstał w 2000 r. dokument pn. Narodowa Strategia Edukacji Ekologicznej (NSEE). Zostały w nim okre ślone cele, z których do podstawowych nale Ŝą miedzy innymi, upowszechnianie idei ekorozwoju we wszystkich sferach Ŝycia oraz wdro Ŝenie edukacji ekologicznej jako edukacji interdyscyplinarnej. Wa Ŝnym celem jest równie Ŝ kształtowanie pełnej świadomo ści i budzenie zainteresowania społecze ństwa sprawami środowiska, rozpatruj ąc jego walory w ramach ekonomii, ekologii i warto ści społecznych. Ponadto nale Ŝy umo Ŝliwi ć ka Ŝdemu człowiekowi zdobywanie wiedzy i umiej ętno ści niezb ędnych dla poprawy stanu środowiska i zach ęca ć mieszka ńców do anga Ŝowania si ę w sprawy ochrony środowiska i wła ściwego korzystania z jego zasobów. Narodowa Strategia Edukacji Ekologicznej identyfikuje i hierarchizuje główne cele edukacji środowiskowej, wskazuj ąc jednocze śnie mo Ŝliwo ści ich realizacji. Jednym z podstawowych zapisów Strategii jest zało Ŝenie, i Ŝ edukacja ekologiczna powinna obejmowa ć całe społecze ństwo, wszystkie grupy wiekowe, zawodowe oraz decydentów na szczeblu centralnym i lokalnym. Cele zawarte w Strategii Edukacji Ekologicznej i przeło Ŝone na konkretne zadania, uj ęte zostały w Narodowym Programie Edukacji Ekologicznej (2000/2001). Na podstawie postanowie ń tego dokumentu, edukacja ekologiczna powinna by ć realizowana na obszarach jednostek samorz ądowych, przede wszystkim na obszarze gmin.

7.2. POTRZEBA EDUKACJI EKOLOGICZNEJ

Edukacja ekologiczna jest koncepcj ą kształcenia i wychowywania społecze ństwa w duchu poszanowania środowiska przyrodniczego zgodnie z hasłem „my śle ć globalnie, działa ć lokalnie" . Wa Ŝnym elementem jest ł ączenie wiedzy przyrodniczej z humanistyczn ą oraz działaniami praktycznymi. Potrzeba wdro Ŝenia ekorozwoju, m. in. poprzez edukacj ę ekologiczn ą, pojmowanego jako całokształt harmonijnych działa ń człowieka, korzystaj ącego z zasobów środowiska przyrodniczego w sposób racjonalny, odpowiedzialny oraz gwarantuj ący ich zachowanie dla przyszłych pokole ń jest obecnie spraw ą piln ą, godn ą stawiania jej ponad wszelkimi podziałami. Dlatego te Ŝ edukacyjne działania proekologiczne powinny integrowa ć całe społecze ństwo. Obejmuje ona uwzgl ędnianie, we wszystkich działaniach, tematyki z zakresu ochrony i kształtowania środowiska. Zagadnienia szeroko poj ętej ekologii, powinny dociera ć do wszystkich grup społecznych i wiekowych. W zwi ązku z tym wa Ŝne jest znalezienie

ROZDZIAŁ – VII 124

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork

odpowiednich środków przekazu tak, aby w jak najprostszy i najskuteczniejszy sposób przekazywa ć informacj ę ekologiczn ą. Niewiele osób rozumie, jaki wpływ na stan i jako ść środowiska maj ą zachowania poszczególnych osób, rodzin i grup społecznych jak równie Ŝ ich przyzwyczajenia, styl Ŝycia, sposoby wypoczynku lub od Ŝywiania. Dlatego te Ŝ edukacja ekologiczna, wspomagaj ąca zrozumienie zale Ŝno ści mi ędzy człowiekiem, jego wytworami i przyrod ą, obejmowa ć musi wszystkich ludzi bez wyj ątku - w pierwszej kolejno ści najmłodszych, którzy mog ą skutecznie przekazywa ć osobom starszym wzorce zachowa ń proekologicznych. Jedynie wspólny wysiłek wszystkich ludzi razem i ka Ŝdego z osobna, podejmowany codziennie, w ka Ŝdym miejscu: w domu, w pracy, podczas wypoczynku, jest w stanie zahamowa ć degradacj ę środowiska, wpłyn ąć na popraw ę jako ści naszego Ŝycia i zdrowia oraz zapewni ć perspektywy godziwego Ŝycia przyszłym pokoleniom.

Przewidziany do realizacji program edukacji ekologicznej powinien zawiera ć nast ępuj ące zagadnienia: - potrzeb ę edukacji ekologicznej, - uwzgl ędnianie we wszystkich działaniach tematyki z zakresu ochrony i kształtowania środowiska, - znalezienie i zró Ŝnicowanie form i tre ści przekazu, aby w najprostszy i najskuteczniejszy sposób przekazywa ć informacj ę ekologiczn ą, - podział mieszka ńców na grupy, do których trafia ć b ędą odpowiednio przygotowane formy edukacyjne (np. pracowników samorz ądowych miasta, dziennikarzy i nauczycieli, dzieci i młodzie Ŝ, dorosłych mieszka ńców oraz przedsi ębiorców).

NaleŜy równocze śnie wyznaczy ć cele i efekty , jakie ma przynie ść prowadzona akcja edukacyjno - informacyjna. S ą nimi przede wszystkim: 1. Ograniczenie zanieczyszczania wód – poprawa jakości wód; 2. Daj ące si ę zmierzy ć, ograniczenie masy odpadów; 3. Ograniczenie zanieczyszcze ń powietrza; 4. Poprawa stanu zieleni (parki, lasy); 5. Powstanie trwałych grup mieszka ńców, współpracuj ących z samorz ądem lokalnym, podejmuj ących nowe wyzwania w zakresie edukacji ekologicznej; 6. Zwi ększenie sprzyjaj ącego nastawienia społeczno ści lokalnej do ochrony środowiska oraz zach ęcanie lokalnych przedsi ębiorców do stosowania ekologicznych, czystych technologii jako sprzyjaj ących technologii, a nie ograniczaj ących rozwój.

125 ROZDZIAŁ – VII

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork Green Key

Wła ściwie opracowany Program edukacji ekologicznej powinien równie Ŝ uwzgl ędnia ć nakłady finansowe oraz mo Ŝliwo ści finansowania zada ń edukacyjnych przewidzianych harmonogramem programu. Istotna jest równie Ŝ spójno ść tego programu z zało Ŝeniami programów edukacyjnych wy Ŝszych szczebli (powiatowym i wojewódzkim).

W gminie Malbork prowadzone s ą liczne akcje proekologiczne, co prowadzi do wzrostu świadomo ści ekologicznej w śród mieszka ńców, przede wszystkim w śród najmłodszych, które dzi ęki zabawie rozwijaj ą w sobie poczucie troski i obowi ązku za środowisko przyrodnicze, w którym Ŝyj ą. Działania podejmowane przez poszczególne szkoły gminy przedstawiaj ą si ę nast ępuj ąco: 1. Szkoła Podstawowa w Lasowicach Wielkich: - ró Ŝne formy edukacji ekologicznej realizowane były na podstawie podr ęczników „Mój Świat”, - organizacja akcji „Sprz ątanie Świata”, - konkursy plastyczne na temat „Jak chroni ć nasz ą planet ę” i „ Świ ęto Ziemi”, - zbiórka zu Ŝytych baterii, sortowanie śmieci, u Ŝywanie toreb ekologicznych własnor ęcznie wykonanych. 2. Szkoła Podstawowa w Nowej Wsi Malborskiej: - zaj ęcia kółka przyrodniczego „Mały Przyrodnik’’(zagadnienia prozdrowotne i ekologiczne), - uczestnictwo w akcji „Sprz ątanie Świata”, - akcja promuj ąca zdrowy i aktywny styl Ŝycia pt. „Tydzie ń Zdrowia”, - realizacja programu „W zdrowym ciele, zdrowy duch”, - imprezy sportowe organizowane przez szkoł ę, podczas których promowany jest zdrowy i aktywny styl Ŝycia. 3. Gimnazjum Gminne w Malborku: - zbiórka zu Ŝytych baterii, - „Sprz ątanie Świata”, - sadzenie drzewek, krzewów i ro ślinno ści wokół szkoły, - udział w konkursach ekologicznych i przyrodniczych.

W szkołach na terenie Malborka odbywaj ą si ę konkursy o tematyce ekologicznej. Poprzez zainteresowanie dzieci i młodzie Ŝy problemami ochrony środowiska organizatorzy konkursów chc ą zapewne dotrze ć równie Ŝ do rodziców i najbli Ŝszego otoczenia dzieci. Problem świadomo ści ekologicznej w społecze ństwie jest niezwykle istotny w świetle warunków Ŝycia mieszka ńców.

ROZDZIAŁ – VII 126

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork

Podczas ró Ŝnych konkursów i akcji ekologicznych warto jest pogł ębia ć znajomo ść problemów środowiskowych zwi ązanych z odpadami komunalnymi, pokaza ć korzy ści płyn ące ze zbiórki makulatury oraz innych surowców wtórnych, kształci ć umiej ętno ści ograniczenia ilo ści odpadów wytwarzanych w domu oraz aktywnego udziału w działaniach na rzecz środowiska. Działacze zajmuj ący si ę tematyk ą ochrony środowiska powinni równie Ŝ zwróci ć uwag ę na problem spalania odpadów w gospodarstwach domowych. U świadamiaj ąc szkodliwo ść , jaka wynika z wprowadzania do atmosfery substancji pochodz ących ze spalania w nieprzystosowanych do tego urz ądzeniach, mog ą doprowadzi ć do mierzalnej poprawy faktycznego stanu środowiska przyrodniczego. Ró Ŝne działania proekologiczne w postaci akcji ekologicznych podejmuj ą równie Ŝ inne podmioty działaj ące w tym regionie, np. Nadle śnictwo Kwidzyn, które organizuje akcje

Dzie ń Ziemi, w postaci pikniku rodzinnego, na którym za makulatur ę s ą rozdawane drzewka. Wraz z pocz ątkiem sezonu grzewczego powraca temat spalania odpadów w domowych piecach. W świadomo ści wielu osób takie post ępowanie to czysty zysk. Pozbywaj ą si ę odpadów (nie płac ą za ich utylizacj ę) i uzyskuj ą ciepło. Jednak oprócz dozwolonych materiałów opałowych mieszka ńcy spalaj ą: butelki plastikowe, opakowania foliowe, niepotrzebn ą odzie Ŝ, obuwie. W procesie spalania odpadów, w szczególności z tworzyw sztucznych uwalniane s ą do atmosfery szkodliwe zwi ązki chemiczne (dioksyny), które przyczyniaj ąc si ę do zanieczyszczenia powietrza, zagra Ŝaj ą zdrowiu i Ŝyciu ludzi. Spalanie odpadów jest dopuszczalne wył ącznie w spalarniach (posiadaj ących zabezpieczenia ograniczaj ące emisj ę do powietrza). Spalanie odpadów z tworzyw sztucznych powoduje osadzanie si ę tzw. sadzy mokrej w przewodach kominowych, któr ą bardzo trudno usun ąć , a jej nadmiar mo Ŝe spowodowa ć zapalenie si ę przewodu kominowego i przyczyni ć si ę do po Ŝaru domu. Dobrym pomysłem byłoby wydanie informatora gminnego dla mieszka ńców, z wykazem firm, które zajmuj ą si ę działalno ści ą z zakresu ochrony środowiska, unieszkodliwiania odpadów i gospodarowania odpadami zawierającymi azbest. Dokument taki ułatwiałby mieszka ńcom poruszanie si ę w tematyce proekologicznej. Ludno ść wiedziałaby, do jakiej firmy mo Ŝe si ę zgłosi ć w sprawie unieszkodliwiania odpadów i nie wyrzucałaby odpadów niebezpiecznych. Akcje ekologiczne powinny by ć prowadzone cyklicznie oraz anga Ŝowa ć coraz wi ęcej mieszka ńców. Aby propagowa ć postawy ekologiczne nale Ŝy informowa ć społecze ństwo np. za pomoc ą rozdawania ulotek informacyjnych, b ądź poprzez udost ępnianie informacji w Internecie. W dobie informatyzacji społecze ństwa, ekologiczny serwis internetowy byłby bardziej przyst ępny, na przykład dla młodzie Ŝy. Serwis ten mógłby zawiera ć informacje przydatne dla mieszka ńców gminy i regionu w zakresie obowi ązków mieszka ńców, odno śnie gospodarki odpadami i prawidłowego gospodarowania nimi.

127 ROZDZIAŁ – VII

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork Green Key

VIII. SYSTEM FINANSOWANIA INWESTYCJI

8.1. KRAJOWE I MI ĘDZYNARODOWE PROGRAMY PROMUJ ĄCE ROZWÓJ ZRÓWNOWA śONY, INTEGRACJ Ę I WSPÓŁPRAC Ę MI ĘDZYNARODOW Ą

Po uzyskaniu przez Polsk ę członkostwa w Unii Europejskiej zrodziły si ę dla naszego kraju nowe mo Ŝliwo ści i szanse na lepszy rozwój gospodarczy zgodny z ide ą ekorozwoju. Uzyskanie funduszy pochodz ących ze źródeł unijnych b ądź innych organizacji mi ędzynarodowych jest obecnie mo Ŝliwe poprzez przyst ępowanie zainteresowanych stron do konkretnych programów i projektów. W obecnych warunkach gospodarczych kraju, s ą to cz ęsto jedyne źródła finansowania i realizacji inwestycji. Bardzo wa Ŝnym jest, aby władze lokalne podejmowały próby uzyskania tych funduszy, a tym samym wykorzystały szans ę na rozwój zrównowa Ŝony swojego regionu i polepszenie w nim warunków Ŝycia ludno ści. Poni Ŝej przedstawiono wybrane programy dotycz ące działa ń w zakresie ochrony oraz kształtowania środowiska przyrodniczego i kulturowego, dzi ęki którym mo Ŝliwe jest uzyskanie środków na konkretne projekty rozwojowe.

Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko (2007 - 2013)

Głównym celem programu jest podniesienie atrakcyjności inwestycyjnej Polski i jej regionów poprzez rozwój infrastruktury technicznej przy równoczesnej ochronie i poprawie stanu środowiska przyrodniczego, zdrowia, zachowaniu to Ŝsamo ści kulturowej i rozwijaniu spójno ści terytorialnej. Źródłem finansowania projektów są środki Funduszu Spójno ści i Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Wzrost atrakcyjno ści Polski i regionów b ędzie osi ągni ęty dzi ęki inwestycjom w sze ściu obszarach – transportu, środowiska, energetyki, kultury, ochrony zdrowia i szkolnictwa wy Ŝszego – poprzez realizacj ę nast ępuj ących celów szczegółowych programu: 1. Budowa infrastruktury zapewniaj ącej, Ŝe rozwój gospodarczy Polski b ędzie dokonywał si ę przy równoczesnym zachowaniu i poprawie stanu środowiska naturalnego. 2. Zwi ększenie dost ępno ści głównych o środków gospodarczych w Polsce poprzez powi ązanie ich sieci ą autostrad i dróg ekspresowych oraz alternatywnych wobec transportu drogowego środków transportu. 3. Zapewnienie długookresowego bezpiecze ństwa energetycznego Polski poprzez dywersyfikacj ę dostaw, zmniejszenie energochłonno ści gospodarki i rozwój odnawialnych źródeł energii.

ROZDZIAŁ – VIII 128

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork

4. Wykorzystanie potencjału kultury i dziedzictwa kulturowego o znaczeniu światowym i europejskim dla zwi ększenia atrakcyjno ści Polski. 5. Wspieranie utrzymania dobrego poziomu zdrowia zasobów pracy. 6. Rozwój nowoczesnych o środków akademickich, w tym kształc ących specjalistów w zakresie nowoczesnych technologii.

Do głównych priorytetów POIi Ś zalicza si ę: I. Gospodark ę wodno - ściekow ą II. Gospodark ę odpadami i ochron ę powierzchni ziemi III. Zarz ądzanie zasobami i przeciwdziałanie zagro Ŝeniom środowiska IV. Przedsi ęwzi ęcia dostosowuj ące przedsi ębiorstwa do wymogów ochrony środowiska V. Ochron ę przyrody i kształtowanie postaw ekologicznych VI. Drogow ą i lotnicz ą sie ć TEN-T VII. Transport przyjazny środowisku VIII. Bezpiecze ństwo transportu i krajowe sieci transportowe IX. Infrastruktur ę energetyczn ą przyjazn ą środowisku i efektywno ść energetyczn ą X. Bezpiecze ństwo energetyczne, w tym dywersyfikacja źródeł energii XI. Kultur ę i dziedzictwo kulturowe XII. Bezpiecze ństwo zdrowotne i popraw ę efektywno ści systemu ochrony zdrowia XIII. Infrastruktur ę szkolnictwa wy Ŝszego

Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko oraz Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka realizuj ą cele Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia (NSRO). Instytucj ą Zarz ądzaj ącą w obu tych programach jest Ministerstwo Rozwoju Regionalnego.

Program Operacyjny Europa Środkowa

Głównym celem programu jest wzmocnienie spójno ści terytorialnej, promowanie wewn ętrznej integracji oraz poprawa konkurencyjno ści obszaru Europy Środkowej. Cele cz ąstkowe przyczyniaj ące si ę do realizacji celu głównego to: 1. Podnoszenie konkurencyjno ści obszaru Europy Środkowej poprzez wzmacnianie struktur innowacyjno ści i dost ępno ści. 2. Poprawa równomiernego i zrównowa Ŝonego terytorialnego rozwoju poprzez podniesienie jako ści środowiska oraz rozwój atrakcyjnych miast i regionów w obszarze Europy Środkowej.

129 ROZDZIAŁ – VIII

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork Green Key

Jednym z najwa Ŝniejszych priorytetów programu, który w szczególny sposób porusza aspekt środowiskowy jest priorytet 3 – Odpowiedzialne korzystanie ze środowiska. Priorytet ten wspiera ć b ędzie wykorzystanie źródeł energii odnawialnej oraz wzrost efektywno ści energetycznej na przestrzeni obszaru współpracy. Obszarami interwencji omawianego priorytetu s ą: - Rozwój środowiska wysokiej jako ści poprzez zarz ądzanie naturalnymi zasobami i dziedzictwem. - Redukcja ryzyka i wpływu zagro Ŝeń naturalnych i wywołanych działalno ści ą człowieka - Wspieranie wykorzystywania źródeł energii odnawialnej i zwi ększania efektywno ści energetycznej. - Wspieranie ekologicznych (przyjaznych środowisku) technologii i działa ń. Podstawowymi grupami docelowymi są wszyscy krajowi, regionalni, lokalni decydenci oraz instytucje działaj ące w obszarze środowiska, zarz ądzania zasobami naturalnymi, gospodarki wodnej, zarz ądzania zagro Ŝeniami środowiskowymi, efektywno ści energetycznej takie jak: władze lokalne i regionalne, środowiskowe grupy interesu, stowarzyszenia środowiskowe, instytuty stosowanych bada ń środowiskowych, stowarzyszenia, dostawcy energii, jak i wszystkie grupy obywateli i ich przedstawiciele działaj ący w danym obszarze interwencji.

Program Unii Europejskiej Inteligentna Energia dla Europy (IEE)

Głównymi celami IEE jest przede wszystkim: 1. promowanie wydajno ści energetycznej oraz racjonalnego wykorzystania zasobów energetycznych; 2. promowanie nowych i odnawialnych źródeł energii i wspieranie ró Ŝnorodno ści energetycznej; 3. promowanie wydajno ści energetycznej oraz zastosowania nowych i odnawialnych źródeł energii w transporcie.

Program Rozwoju Obszarów Wiejskich (2007 - 2013)

Program ma na celu: 1. Popraw ę konkurencyjno ści sektora rolnego i le śnego; 2. Popraw ę środowiska naturalnego i obszarów wiejskich; 3. Popraw ę jako ść Ŝycia na obszarach wiejskich i ró Ŝnicowanie gospodarki wiejskiej.

ROZDZIAŁ – VIII 130

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork

Program INTERREG IVC

Program INTERREG IVC jest realizowany w ramach celu Europejskiej Współpracy Terytorialnej wspieranej w zgodzie z zało Ŝeniami polityki Funduszy Strukturalnych na lata 2007 - 2013. Ogólnym celem Programu INTERREG IVC, skupiaj ącego si ę równie Ŝ na współpracy mi ędzyregionalnej, jest poprawa skuteczno ść polityki rozwoju regionalnego w obszarach: innowacji, gospodarki opartej na wiedzy, ochrony środowiska i zapobiegania ryzyku, a tak Ŝe wkład w unowocze śnianie gospodarki oraz wzrost konkurencyjno ści w Europie. Cel ten nale Ŝy realizowa ć poprzez wymian ę, współdzielenie oraz transfer do świadcze ń, wiedzy i dobrych praktyk. Promuj ąc ogólnoeuropejsk ą współprac ę, INTERREG IVC wspiera władze regionalne i lokalne w postrzeganiu współpracy mi ędzyregionalnej jako środka rozwoju poprzez dost ęp do do świadcze ń innych. Program INTERREG IVC jest finansowany przez Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR). Program opiera si ę na dwóch priorytetach tematycznych powi ązanych z agendami z Lizbony i Goteborga, z których najwa Ŝniejszym w analizowanym aspekcie jest priorytet 2 – Środowisko naturalne i zapobieganie ryzyku. Do głównych zagadnie ń zawartych w tym priorytecie nale Ŝą : - Ryzyko naturalne i technologiczne, - Gospodarka wodna, - Gospodarka odpadami, - Ró Ŝnorodno ść biologiczna i zachowanie dziedzictwa naturalnego, - Energia i zrównowa Ŝony transport, - Dziedzictwo kulturowe i krajobraz.

Regionalny Program Operacyjny Województwa Pomorskiego (2007 - 2013)

Regionalny Program Operacyjny dla województwa pomorskiego na lata 2007 – 2013 (RPO) jest kompleksowym programem maj ącym na celu popraw ę konkurencyjno ści gospodarczej, spójno ści społecznej i dost ępno ści przestrzennej województwa. Podstawowym zało Ŝeniem RPO jest zrównowa Ŝone wykorzystanie specyficznych cech potencjału gospodarczego i kulturowego regionu oraz pełne poszanowanie jego zasobów przyrodniczych. Program zawiera kompleksow ą diagnoz ę stanu województwa, jego silnych i słabych stron oraz mo Ŝliwo ści i szans rozwoju.

131 ROZDZIAŁ – VIII

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork Green Key

Realizacja zało Ŝeń i celów wymienionych w Programie Ochrony Środowiska wymaga znacznych nakładów finansowych. Zdaj ąc sobie z tego spraw ę nale Ŝy d ąŜ yć do zwi ększania wpływów do bud Ŝetu gminy. Innym źródłem finansowania zada ń w zakresie gospodarki odpadami, gospodarki wodno - ściekowej i szeroko rozumianej ochrony i kształtowania środowiska przyrodniczego na terenie gminy Malbork i całego kraju powinny by ć tak Ŝe Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (Narodowy FO ŚiGW, Wojewódzki FO ŚiGW). Od 1 stycznia 2010 r. maj ą zosta ć zlikwidowane powiatowe i gminne fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Tak zakłada rz ądowy projekt nowelizacji Prawa Ochrony Środowiska przyj ęty w listopadzie 2009 r. przez rz ąd. Środki funduszy powiatowych maj ą przej ąć starostowie, a funduszy gminnych – wójtowie, burmistrzowie lub prezydenci miast. Przychody obecnych funduszy z tytułu opłat i kar stanowi ć maj ą nadal dochody bud Ŝetów gmin i powiatów. Gminy mog ą korzysta ć tak Ŝe z dotacji i preferencyjnych kredytów, oferowanych przez oraz finansowanych ze środków Banku Ochrony Środowiska.

Szczególn ą uwag ę samorz ądu gminy Malbork powinny zwróci ć programy dotycz ące problemu gospodarki odpadami oraz gospodarki wodno - ściekowej. Opracowanie w tym zakresie konkretnego projektu inwestycyjnego dla gminy w ramach jednego z tych programów jest szans ą na uzyskanie środków i faktyczn ą realizacj ę projektu. Działania w zakresie poprawy warunków środowiska przyrodniczego, efektywno ści energetycznej oraz stanu infrastruktury technicznej gminy Malbork, przy zało Ŝeniu rozwoju zrównowa Ŝonego, powinny by ć jednym z głównych celów strategicznych gminy, których osi ągni ęcie staje si ę mo Ŝliwe m.in. dzi ęki wykorzystaniu środków oferowanych przez powy Ŝsze programy i fundusze. Szczegółowe informacje dotycz ące przedstawionych programów odnale źć mo Ŝna na stronie internetowej www.woj-pomorskie.pl . Wśród wielu mo Ŝliwych źródeł finansowania inwestycji, gmina, ka Ŝdorazowo i indywidualnie powinna dopasowa ć system mo Ŝliwo ści finansowania do danej inwestycji i przedsi ęwzi ęcia.

ROZDZIAŁ – VIII 132

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork

IX. STRATEGIA I MONITORING REALIZACJI PROGRAMU

9.1. ZARZ ĄDZANIE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA

Warunkiem realizacji Programu Ochrony Środowiska jest ustalenie systemu zarz ądzania tym Programem. Zarz ądzanie Programem odbywa si ę z uwzgl ędnieniem zasad zrównowa Ŝonego rozwoju, w oparciu o instrumenty zarz ądzania zgodne z kompetencjami i obowi ązkami podmiotów zarz ądzaj ących. W odniesieniu do gminnego Programu Ochrony Środowiska jednostk ą, na której spoczywa ć b ędą główne zadania zarz ądzania tym programem b ędzie Urz ąd Gminy, jednak cało ściowe zarz ądzanie środowiskiem w gminie b ędzie odbywa ć si ę na kilku szczeblach. Oprócz szczebla gminnego s ą jeszcze szczeble powiatowy i wojewódzki, obejmuj ące działania podejmowane w skali województwa i powiatu, a tak Ŝe szczeble jednostek organizacyjnych, obejmuj ących działania podejmowane przez podmioty gospodarcze korzystaj ące ze środowiska. Na ka Ŝdą z tych jednostek nało Ŝone s ą ró Ŝne (czasami zbie Ŝne) obowi ązki. Na innych zasadach odbywa si ę zarz ądzanie w stosunku do podmiotów gospodarczych korzystaj ących ze środowiska. Kieruj ą si ę one głównie rachunkiem (efektami) ekonomicznym i zasadami konkurencji rynkowej, cho ć powszechne staje si ę tak Ŝe uwzgl ędnianie głosu opinii społecznej. Na tym szczeblu zarz ądzane środowiskiem odbywa si ę przez: - dotrzymywanie wymaga ń stawianych przez przepisy prawa, - porz ądkowanie technologii i re Ŝimów obsługi urz ądze ń, - modernizacje stosowanych technologii, - eliminowanie technologii uci ąŜ liwych dla środowiska, - instalowanie urz ądze ń ochrony środowiska, - stał ą kontrole zanieczyszcze ń. Instytucje działaj ące w ramach administracji, a odpowiedzialne za wykonanie i egzekwowanie prawa maj ą głównie na celu zapobieganie zanieczyszczeniom poprzez: - racjonalne planowanie przestrzenne, - kontrolowanie gospodarczego korzystania ze środowiska, - porz ądkowanie działalno ści zwi ązanej z gospodarczym korzystaniem ze środowiska, - instalowanie urz ądze ń ochrony środowiska.

133 ROZDZIAŁ – IX

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork Green Key

Instrumenty słu Ŝą ce do zarz ądzania programem ochrony środowiska wynikaj ą z obowi ązuj ących aktów prawnych (np. Prawo ochrony środowiska, ustawa o zagospodarowaniu przestrzennym, o ochronie przyrody, o odpadach itp.) i mo Ŝna je podzieli ć na instrumenty prawne, finansowe, społeczne oraz strukturalne.

9.1.1. INSTRUMENTY PRAWNE

Do instrumentów prawnych zaliczamy: - pozwolenia na wprowadzanie do środowiska substancji lub energii, w tym pozwolenia zintegrowane, - decyzje zatwierdzaj ące plany gospodarki odpadami, - koncesje geologiczne wydawane na rozpoznanie i eksploatacje surowców mineralnych, - raporty oddziaływania na środowisko planowanych czy istniej ących inwestycji, - uchwały zatwierdzaj ące plany zagospodarowania przestrzennego, - decyzje ustalaj ące lokalizacj ę inwestycji celu publicznego lub warunków zabudowy i zagospodarowania terenu. Szczególnym instrumentem prawnym jest od niedawna monitoring, czyli kontrola jako ści stanu środowiska. Prowadzony on jest zarówno jako badania jako ści środowiska, jak te Ŝ w odniesieniu do ilo ści zasobów środowiska. Obecnie, wprowadzenie bada ń monitoringowych jako obowi ązuj ących, czyni ą je instrumentem o znaczeniu prawym.

9.1.2. INSTRUMENTY FINANSOWE

Do instrumentów finansowych zaliczamy: - opłaty za korzystanie ze środowiska – za emisje zanieczyszcze ń do powietrza, za pobór wody powierzchniowej i podziemnej, za odprowadzanie ścieków do wód lub ziemi, za składowanie odpadów, za powierzchni ę, z której odprowadzane s ą ścieki, - administracyjne kary pieni ęŜ ne, - odpowiedzialno ść cywilna, karna i administracyjna, - kredyty i dotacje z funduszy ochrony środowiska, - pomoc publiczna na ochron ę środowiska w postaci preferencyjnych po Ŝyczek i kredytów, dotacji, odrocze ń, rozło Ŝenia na raty i umorze ń płatno ści wobec bud Ŝetu pa ństwa i funduszy ekologicznych, zwolnie ń i ulg podatkowych.

ROZDZIAŁ – IX 134

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork

9.1.3. INSTRUMENTY SPOŁECZNE

Wśród instrumentów społecznych jako najwa Ŝniejszy nale Ŝy wymieni ć współdziałanie. Uzgodnienia i usprawnienia instytucjonalne s ą wa Ŝnym elementem skutecznego zarz ądzania, opartego o zasady zrównowa Ŝonego rozwoju. Mo Ŝna je podzieli ć na: • Narz ędzia dla usprawnienia współpracy i budowania partnerstwa tzw. „uczenie si ę poprzez działanie”. Mo Ŝna w nich wyró Ŝni ć dwie kategorie dotycz ące: a) działa ń samorz ądów (dokształcanie profesjonalne i system szkole ń, interdyscyplinarny model pracy, współpraca i partnerstwo w systemach sieciowych), b) powi ąza ń mi ędzy władzami samorz ądowymi a społecze ństwem (udział społecze ństwa w zarz ądzaniu poprzez system konsultacji i debat publicznych, wprowadzenie mechanizmów, tzw. budowania świadomo ści – kampanie edukacyjne). • Narz ędzia dla formułowania, integrowania i wdro Ŝenia polityk środowiskowych: a) środowiskowe porozumienia, karty, deklaracje, statuty, b) strategie i plany działa ń, c) systemy zarz ądzania środowiskiem, d) ocena wpływu na środowisko, e) ocena strategii środowiskowych. • Narz ędzia wł ączaj ące mechanizmy rynkowe w realizacje zrównowa Ŝonego rozwoju: a) opłaty, podatki, grzywny (na rzecz środowiska), b) regulacje cenowe, c) regulacje u Ŝytkowania, oceny inwestycji, d) środowiskowe zalecenia dla bud Ŝetowania, e) kryteria środowiskowe w procedurach przetargowych. • Narz ędzia dla pomiaru, oceny i monitorowania skutków zrównowa Ŝonego rozwoju: a) wska źniki równowagi środowiskowej, b) ustalenie wyra źnych celów operacyjnych, c) monitorowanie skuteczno ści procesów zarz ądzania.

Kolejnym, bardzo istotnym elementem instrumentów społecznych jest edukacja ekologiczna. Pod tym poj ęciem nale Ŝy rozumie ć ró Ŝnorodne działania, które zmierzaj ą do kształtowania świadomo ści ekologicznej społecze ństwa oraz przyjaznych dla środowiska nawyków. Podstaw ą jest tu rzetelne i ci ągłe przekazywanie wiedzy na temat ochrony środowiska oraz komunikowanie si ę władz samorz ądów lokalnych ze społecze ństwem na drodze podejmowanych działa ń inwestycyjnych.

135 ROZDZIAŁ – IX

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork Green Key

Nale Ŝy jednak pami ęta ć, Ŝe głównym celem prowadzonej edukacji ekologicznej będzie zmiana postaw (nawyków) społecze ństwa w odniesieniu do poszczególnych dziedzin Ŝycia tak, aby były one zgodne z zasadami zrównowa Ŝonego rozwoju. Z uwagi na specyfik ę tego zagadnienia trzeba mie ć świadomo ść , Ŝe b ędzie to proces wieloletni, co nie oznacza, Ŝe nie nale Ŝy go prowadzi ć. Działania edukacyjne powinny by ć realizowane w ró Ŝnych dziedzinach, ró Ŝnych formach oraz na ró Ŝnych poziomach, pocz ąwszy od szkół wszystkich stopni a sko ńczywszy na tematycznych szkoleniach adresowanych do poszczególnych grup zawodowych i organizacji. W szczególno ści szkolenia ekologiczne powinny by ć organizowane dla: - pracowników administracji; - samorz ądów mieszka ńców; - nauczycieli szkół wszystkich szczebli; - dziennikarzy; - dyrekcji i kadry zakładów produkcyjnych.

Wa Ŝna dla ochrony środowiska jest równie Ŝ współpraca pomi ędzy powiatowymi i gminnymi słu Ŝbami ochrony środowiska, instytucjami naukowymi, organizacjami społecznymi oraz podmiotami gospodarczymi. Wzajemne relacje powinny opiera ć si ę na partnerstwie, które b ędą prowadziły do wspólnej realizacji poszczególnych przedsi ęwzi ęć . Pozarz ądowe organizacje ekologiczne mog ą zajmowa ć si ę zarówno działaniami planistycznymi (np. przygotowywa ć plany ochrony rezerwatów lub obszarów NATURA 2000, opracowywa ć operaty ochrony przyrody dla nadle śnictw), prowadzi ć konstruktywne, fachowe programy ochrony ró Ŝnych gatunków czy typów siedlisk, realizowa ć pro środowiskowe inwestycje (np. zwi ązane z alternatywnymi źródłami energii) itp. Tradycyjn ą rol ą organizacji jest te Ŝ prowadzenie kontroli przestrzegania przepisów ochrony środowiska i monitoringu.

Niezb ędne jest, aby prowadzona komunikacja społeczna obj ęła swym zasi ęgiem wszystkie grupy społecze ństwa. Bardzo wa Ŝną spraw ą jest wła ściwe, rzetelne i odpowiednio wcze śniejsze informowanie tych mieszka ńców, których planowane inwestycje b ędą dotyczyły w sposób bezpo średni. Podmioty zajmuj ące si ę rozwojem lokalnym oraz podmioty gospodarcze nie mog ą dopu ści ć do zaistnienia sytuacji, kiedy to mieszka ńcy dowiaduj ą si ę o planowanych zamierzeniach z „innych” źródeł np. prasy. W takim przypadku wielokrotnie zajm ą oni postaw ę negatywn ą w stosunku do planowanej inwestycji. Edukacja i informacja z komunikacj ą s ą ze sob ą ści śle powi ązane, bowiem dobra i wła ściwa informacja pot ęguje proces edukacji.

ROZDZIAŁ – IX 136

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork

9.1.4. INSTRUMENTY STRUKTURALNE

Do instrumentów strukturalnych nale Ŝą wszelkie programy strategiczne np. strategie rozwoju wraz z programami sektorowymi, a tak Ŝe program ochrony środowiska, i to one wytyczaj ą główne tendencje i kierunki działa ń w ramach rozwoju gospodarczego, społecznego i ochrony środowiska. Nadrz ędnym dokumentem powinna by ć strategia rozwoju gminy. Dokument ten jest baz ą dla opracowania programów sektorowych np. dotycz ących rozwoju obszarów wiejskich, przemysłu, ochrony zdrowia, turystyki, ochrony środowiska itp. W programach tych powinny by ć uwzgl ędnione z jednej strony kierunki rozwoju poszczególnych dziedzin gospodarki i ich konsekwencje dla środowiska, a z drugiej wytyczone pewne ramy tego rozwoju, warunkowane trosk ą o stan środowiska. Oznacza to, Ŝe ochrona środowiska na terenie gminy wymaga podejmowania pewnych działa ń w okre ślonych dziedzinach gospodarki, jak i codziennego Ŝycia jego mieszka ńców. Ka Ŝda gmina decyduje o kształtowaniu swojej przestrzeni geograficznej, sposobie zarz ądzania środowiskiem i tworzeniem lepszego modelu Ŝycia swoich mieszka ńców. Program Ochrony Środowiska jest jednym z elementów prowadzenia ekorozwoju gminy, który powinien nawi ązywa ć do: - Polityki Ekologicznej Polski, - programów ekologicznych wy Ŝszego szczebla, - oraz lokalnych warto ści zasobów i zagro Ŝenia środowiskowego, - lokalnej świadomo ści, ch ęci i mo Ŝliwo ści działania. Lokalny rozwój powinien nast ępowa ć bez degradacji zasobów przyrody i jej ekosystemów oraz uwzgl ędnia ć warunki przyrodnicze i społeczne. Podstawowe zało Ŝenie ekorozwoju wymaga zast ąpienia filozofii maksymalnego zysku, filozofi ą wspólnego interesu. Dlatego tak wa Ŝne jest współdziałanie samorz ądu gminnego i mieszka ńców gminy (wspomniane wcze śniej rozmowy z mieszka ńcami i edukacja ekologiczna). Wła śnie w gminie, wspólny interes jest szczególnie wa Ŝny i musi uwzgl ędnia ć potrzeby wszystkich mieszka ńców. Jest to model Ŝycia, w którym ludzie staraj ą si ę Ŝyć w zgodzie z przyrod ą i mie ć wpływ na otaczaj ącą ich rzeczywisto ść społeczn ą i gospodarcz ą. Dobre warunki środowiskowe wpływaj ą na rozwój gospodarczy gminy i popraw ę warunków zdrowotnych. Drog ą ich osi ągni ęcia powinien by ć program ekorozwoju gminy, którego cz ęś ci ą jest Program Ochrony Środowiska oraz przestrzeganie jego zało Ŝeń.

137 ROZDZIAŁ – IX

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork Green Key

9.2. MONITOROWANIE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA

9.2.1. ZASADY MONITORINGU

W procesie wdra Ŝania Programu wa Ŝna jest kontrola przebiegu tego procesu oraz ocena stopnia realizacji zada ń w nim wyznaczonych z punktu widzenia osi ągni ęcia zało Ŝonych celów. Z tego wzgl ędu wa Ŝne jest wyznaczenie systemu monitorowania, na podstawie, którego b ędzie mo Ŝliwe dokonanie oceny procesu wdra Ŝania oraz b ędą mogły by ć dokonane modyfikacje Programu. Monitoring powinien by ć sprawowany w nast ępuj ących zakresach: - monitoring środowiska; - monitoring programu; - monitoring odczu ć społecznych.

Monitoring środowiska System kontroli środowiska, jest narz ędziem wspomagaj ącym prawne, finansowe i społeczne instrumenty zarz ądzania środowiskiem. Dostarcza informacji o efektach wszystkich działa ń na rzecz ochrony środowiska i mo Ŝe by ć traktowany jako podstawa do oceny całej polityki ochrony środowiska. Jest jednym z najwa Ŝniejszych kryteriów, na podstawie, których tworzona jest nowa polityka. Mierniki efektów ekologicznych s ą w znacznym stopniu dost ępne jako wielko ści mierzone w ramach istniej ących systemów kontroli i monitoringu. Pomiary poziomów emisji i imisji, zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych, s ą wykonywane w ramach działalno ści np. WIO Ś, IMGW, a przyrost obszarów aktywnych przyrodniczo (lasów, ł ąk, terenów parkowych, u Ŝytków ekologicznych) znany jest instytucjom takim jak np. Urz ąd Gminy, RDLP i innym.

Monitoring programu Najwa Ŝniejszym wska źnikiem jest monitorowanie realizacji poszczególnych zada ń. Rada Gminy b ędzie oceniała, co dwa lata stopie ń wdro Ŝenia Programu, natomiast na bie Ŝą co b ędzie kontrolowany post ęp w zakresie wykonania przedsi ęwzi ęć zdefiniowanych w programie. Na pocz ątku 2011 roku nast ąpi kolejna ju Ŝ ocena realizacji przedsi ęwzi ęć przewidzianych do realizacji w harmonogramie PO Ś, ale tak Ŝe PGO. Wyniki oceny b ędą stanowiły wkład dla listy przedsi ęwzi ęć , obejmuj ących kolejne okresy realizacji zada ń. Cykl ten b ędzie si ę powtarzał, co ka Ŝde dwa lata, co zapewni ci ągły nadzór nad wykonaniem Programu. W przypadku nie osi ągni ęcia zaplanowanych zamierze ń nale Ŝy dokona ć analizy sytuacji i pozna ć jej przyczyny. Powodem mog ą by ć np. brak czasu, pieni ędzy, zasobów ludzkich lub te Ŝ zmiana kolejno ści przewidzianych w programie zada ń priorytetowych.

ROZDZIAŁ – IX 138

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork

W cyklach czteroletnich b ędzie oceniany stopie ń realizacji celów ekologicznych (okre ślonych w tym dokumencie do ko ńca 2011 roku). Ocena ta b ędzie baz ą do ewentualnej korekty celów i strategii ich realizacji. Taka procedura pozwoli na spełnienie wymaga ń zapisanych w ustawie Prawo ochrony środowiska, a dotycz ących okresu, na jaki jest przyjmowany program ochrony środowiska i systemu raportowania o stanie realizacji programu ochrony środowiska. - Ocena post ępów we wdra Ŝaniu programu ochrony środowiska, w tym przygotowanie raportu - co dwa lata, - Aktualizacja listy przedsi ęwzi ęć - co dwa lata, - Aktualizacja polityki ochrony środowiska, tj. celów ekologicznych i kierunków działa ń - co cztery lata.

Na poni Ŝszym schemacie przedstawiono harmonogram monitoringu realizacji Programu.

Monitoring 2008 2009 2010 2011 Itd. Monitoring stanu

środowiska Mierniki efektywno ści

Programu Ocena realizacji listy

przedsi ęwzi ęć Raporty z realizacji

Programu Aktualizacja Programu

Ochrony Środowiska

Monitoring odczu ć społecznych Monitoring odczu ć społecznych jest sprawowany na podstawie bada ń opinii społecznej i specjalistycznych opracowa ń słu Ŝą cych jako ściowej ocenie udziału społecze ństwa w działaniach na rzecz poprawy stanu środowiska, a tak Ŝe ocenie odbioru przez społecze ństwo efektów Programu, mi ędzy innymi przez ilo ść i jako ść interwencji zgłaszanych do powiatowych władz środowiskowych.

9.2.2. MONITOROWANIE ZAŁO śONYCH EFEKTÓW EKOLOGICZNYCH

W ocenie post ępu wdra Ŝania Programu Ochrony Środowiska oraz jego faktycznego wpływu na środowisko pomocna jest analiza i monitorowanie załoŜonych efektów ekologicznych. Powinno by ć ono realizowane przy pomocy wska źników (mierników) stanu środowiska i zmian presji na środowisko, a tak Ŝe na wska źnikach świadomo ści społecznej.

139 ROZDZIAŁ – IX

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork Green Key

W tabeli zamieszczonej poni Ŝej zaproponowano najistotniejsze wska źniki, przyjmuj ąc, Ŝe lista ta nie jest wyczerpuj ąca i powinna by ć modyfikowana. Lista ta została oparta na dokonanej w rozdziale IV punkt 4.10. Analizie wska źnikowej.

TABELA 58. Wska źniki monitorowania efektywno ści Programu Jednostka Lata Źródło informacji Wska źnik miary 2008 2009 2010 2011 o wska źnikach Cele ekologiczne: Zasoby przyrodnicze % powierzchni gminy obj ęty % Urz ąd Wojewódzki prawna ochron ą przyrody Ministerstwo Środowiska Sie ć NATURA 2000, ha Urz ąd Wojewódzki Sie ć ECONET Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska Regionalny Dyrektor Liczba rezerwatów szt. Ochrony Środowiska Liczba rezerwatów Regionalny Dyrektor szt. posiadaj ących plany ochrony Ochrony Środowiska Regionalny Dyrektor Liczba planowanych rezerwatów szt. Ochrony Środowiska Regionalny Dyrektor Liczba u Ŝytków ekologicznych szt. Ochrony Środowiska Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska Liczba pomników przyrody szt. Starostwo Powiatowe % UŜytki le śne oraz grunty RDLP, powierzchni zadrzewione i zakrzewione Urz ąd Statystyczny gminy Powierzchnia ziemi Powierzchnia terenów ha Gmina, Powiat zrekultywowanych Okr ęgowa Stacja Udział gleb kwa śnych i bardzo % Chemiczno – kwa śnych Rolnicza, WIO Ś Okr ęgowa Stacja Udział poszczególnych klas % ogólnej Chemiczno – bonitacyjnych gleb (grunty orne) powierzchni Rolnicza, Powierzchnia gleb ochronnych ha Gmina Wody powierzchniowe i podziemne % udziału w Jako ść cieków wodnych, udział ogólnej ilo ści wód pozaklasowych (wg oceny punktów WIO Ś pomiarowych ogólnej) (na terenie gminy) Ilo ść jezior z ustalon ą klas ą szt. WIO Ś czysto ści (raz na rok) Ilo ść przebadanych k ąpielisk (sezon turystyczny maj – szt. PSSE wrzesie ń) Długo ść linii brzegowej WIO Ś, Gmina, wyznaczonej dla zbiorników i km ZMiUW cieków wodnych % udziału w ogólnej ilo ści Jako ść wód podziemnych, udział punktów wód o bardzo dobrej i dobrej WIO Ś monitoringu jako ści (klasa Ia i Ib) (na terenie gminy) Liczba uj ęć wody komunalnych szt. Gmina, Zakład, GUS Liczba SUW szt. Gmina, Zakład Wydajno ść uj ęć wody m3/d Gmina, Zakład Produkcja wody m3/rok Gmina Zakład, GUS Długo ść sieci wodoci ągowej na km Gmina, Zakład, GUS terenie gminy

ROZDZIAŁ – IX 140

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork

Jednostka Lata Źródło informacji Wska źnik miary 2008 2009 2010 2011 o wska źnikach Liczba przył ączy wodoci ągowych szt. Gmina Zakład, GUS Procent mieszka ńców obj ętych % ogółu Gmina, Zakład, GUS sieci ą wodoci ągow ą ludno ści Udział ludno ści obsługiwanej % ogółu Gmina, Zakład, GUS przez oczyszczalnie ścieków ludno ści Długo ść sieci kanalizacyjnej na km Gmina, Zakład, GUS terenie gminy Liczba przył ączy kanalizacyjnych szt.. Gmina, Zakład, GUS Wska źnik skanalizowania gminy (K) K = 1 000 x dł. sieci K kanalizacyjnej/liczba mieszka ńców gminy Wska źnik proporcji dł. sieci kanalizacyjnej do dł. sieci - wodoci ągowej Liczba szamb szt. Gmina Liczba przyzagrodowych szt. Gmina, Starostwo oczyszczalni ścieków 100% długo ści wałów % całej przeciwpowodziowych ma długo ści ZmiUW wła ściwy stan techniczny wałów Powietrze atmosferyczne Ilo ść pozwole ń na emisj ę szt. Powiat, Gmina Wielko ść dopuszczalnej rocznej emisji (wg pozwole ń) dla wska źników - SO 2 [Mg] Powiat, Gmina - NO 2 -CO - pył całkowity Ilo ść lokalnych kotłowni Gmina, węglowych Ilo ść kotłowni opartych o Gmina, www „ekologiczne” źródła ogrzewania Emitory odorów Szt. Gmina Gmina, Powiat, Nat ęŜ enie ruchu pojazdów Szt. Zarz ądcy dróg Hałas Ilo ść zakładów posiadaj ących okre ślone dopuszczalne szt. WIO Ś, Powiat poziomy emisji hałasu liczba Liczba stref ciszy na jeziorach akwenów i obszarach chronionych obj ętych Powiat (zachowana co najmniej na strefami dotychczasowym poziomie) ciszy Gmina, Powiat, Nat ęŜ enie ruchu pojazdów Szt. Zarz ądcy dróg Pola elektromagnetyczne Ilo ść emitorów pól elektromagnetycznych: Powiat, WIO Ś, szt. - liniowych; Gmina - punktowych Racjonalne u Ŝytkowanie zasobów naturalnych Ilo ść zu Ŝytej wody/1 mieszka ńca Gmina, Zakłady, m3/osoba na rok GUS Zu Ŝycie energii w przeliczeniu kW Zakład, GUS na 1mieszka ńca na rok Liczba instalacji działaj ących WIO Ś, Gmina, szt. w oparciu o energi ę odnawialn ą Powiat, GUS, www

141 ROZDZIAŁ – IX

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork Green Key

Jednostka Lata Źródło informacji Wska źnik miary 2008 2009 2010 2011 o wska źnikach Edukacja ekologiczna Liczba projektów zrealizowanych Gmina, Powiat, szt. na rzecz ochrony środowiska Nadle śnictwo Ilo ść ście Ŝek przyrodniczo – Powiat, Gmina, szt. dydaktycznych nadle śnictwo Przeciwdziałanie powa Ŝnym awariom Ilo ść sytuacji awaryjnych na Gmina, Powiat, szt. terenie gminy w ci ągu roku WIO Ś

ROZDZIAŁ – IX 142

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork Green Key

WYKORZYSTANE MATERIAŁY I OPRACOWANIA

Wybrane akty prawne

• Ustawa z dn. 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U z 2008 r. Nr 25 poz. 150 z pó źn. zm.); • Ustawa z dn. 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. 2009 Nr 151 poz. 1220 z pó źn. zm.), • Ustawa z dn. 4 lutego 1994, Prawo geologiczne i górnicze. (Dz. U. Z 2005 r. Nr 228, poz. 1947 z pó źn. zm.), • Ustawa z dn. 3 luty 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i le śnych (Dz. U. 2004 nr 121 poz. 1266 z pó źn. zm.); • Ustawa z dn. 18 lipca 2001 r. – Prawo wodne (Dz. U. 2005 nr 239 poz. 2019 z pó źn. zm.); • Ustawa z dn. 13 wrze śnia 1996 r. o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach (Dz. U. z 2006 r. Nr 144, poz. 1042 z pó źn. zm.); • Rozporz ądzenie Min. Środowiska w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych z dn. 23 lipca 2008 r. (Dz. U. Nr 143, poz. 896); • Rozporz ądzenie Min. Środowiska w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód z dn. 11 lutego 2004 r. (Dz. U. Nr 32, poz. 284).

Literatura i wybrane dokumenty programowe

- Wytyczne sporz ądzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym, Ministerstwo Środowiska, Warszawa, grudzie ń 2002 r., - Polityka Ekologiczna Pa ństwa w latach 2009 – 2012 z perspektyw ą do roku 2016 (Warszawa, 2008) - Narodowa strategia ochrony środowiska na lata 2000-2006, Ministerstwo Środowiska, 2000, - Krajowa strategia ochrony i umiarkowanego u Ŝytkowania ró Ŝnorodno ści biologicznej, projekt, Ministerstwo Środowiska 2000, - Narodowa Strategia Edukacji Ekologicznej, Warszawa, 2001 r., - Krajowy Program Zwi ększania Lesisto ści 2003 r.,

WYKORZYSTANE MATERIAŁY I OPRACOWANIA

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork

- Program Ochrony Środowiska Województwa Pomorskiego na lata 2007 – 2010 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2011 – 2014, wrzesie ń 2007 r. (wraz z zał ącznikami); - Strategia Rozwoju Województwa Pomorskiego, lipiec 2005 r.; - Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Pomorskiego, Gda ńsk, 2002 r.; - Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Powiatu Malborskiego na lata 2004 – 2011, Warszawa, 2004 r.; - Strategia Rozwoju Społeczno — Gospodarczego Powiatu Malborskiego 2002 — 2012; Malbork, pa ździernik, 2002 r.; - Program Ochrony Środowiska Gminy Malbork, Warszawa, 2004 r.; - Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Malbork, Malbork, grudzie ń, 2007 r.; - Raporty o stanie środowiska w województwie pomorskim, WIO Ś, Biblioteka Monitoringu Środowiska, Gda ńsk, 2004; 2005, 2006, 2007 r.; - Kodeks dobrej praktyki rolniczej, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Ministerstwo Środowiska, Warszawa, 2007 r.; - Kondracki J., Geografia fizyczna Polski, PWN Warszawa 1980 r.; - Kozłowski S., Ekorozwój w gminie, materiały informacyjne do przygotowania programu ekorozwoju gminy, Wydawnictwo Ekonomia i Środowisko Białystok – Kraków 1993 r.; - Dost ępne strony internetowe: www.sejm.gov.pl www.stat.gov.pl natura2000.mos.gov.pl www.kp.org.pl rop.mps.gov.pl www.gdansk.lasy.gov.pl www.uw.gda.pl www.woj-pomorskie.pl www.infoeko.pomorskie.pl/Powiaty/Malborski www.gmina.malbork.pl powiat.malbork.pl

WYKORZYSTANE MATERIAŁY I OPRACOWANIA

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork Green Key

Materiały w posiadaniu Urz ędu Gminy w Malbork: - decyzje, - pozwolenia, - umowy, - raporty i sprawozdania ilo ściowe, - opracowania, - statystyki.

Materiały przekazane przez instytucje: - Generaln ą Dyrekcj ę Dróg Krajowych i Autostrad w Gda ńsku, Zarz ąd Dróg Powiatowych w Malborku, - Powiatow ą Stacj ę Sanitarno – Epidemiologiczn ą w Malborku, - Pomorsk ą Spółk ę Gazownictwa, Oddział Zakład Gazowniczy w Gda ńsku, - Centralny Wodoci ąg śuławski Sp. z o.o. Nowy Dwór Gda ński, - Przedsi ębiorstwo Wodoci ągów i Kanalizacji w Malborku, - Przedsi ębiorstwo Nogat Sp. z o.o. w Kałdowie Wsi, - Spółk ę Wodn ą w Waplewie Wielkim

WYKORZYSTANE MATERIAŁY I OPRACOWANIA

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork Green Key

Spis tabel

Nr Nazwa tabeli Strona tabeli 1. Liczba ludno ści w gminie Malbork 13 Liczba mieszka ńców z podziałem na ulice w najwi ększej miejscowo ści gminy 2. 14 Malbork – Nowa Wie ś 3. Analiza czasowa liczby ludno ści gminy Malbork 14 4. Ruch naturalny ludno ści w gminie Malbork 15 5. Liczba osób bezrobotnych w gminie Malbork 16 6. UŜytkowanie ziemi w gminie Malbork 17 Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze REGON wg sektorów 7. 18 własno ściowych na terenie gminy Malbork Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze REGON wg sekcji PKD 8. 19 (stan na rok 2008) 9. Powierzchnia zasiewów w gminie Malbork 20 10. Produkcja zwierz ęca na terenie gminy Malbork 21 11. Charakterystyka gospodarstw rolnych według wielko ści gospodarstwa 22 12. Komunalne uj ęcie wody na terenie gminy Malbork 24 Woda dostarczana gospodarstwom domowym i indywidualnym gospodarstwom 13. 24 rolnym na terenie gminy Malbork na przestrzeni lat 2004 – 2008 14. Uj ęcie wód do celów innych ni Ŝ bytowe 25 15. Uj ęcie wód ze źródeł powierzchniowych 25 16. Dane dotycz ące wodoci ągów na terenie gminy Malbork 26 Długo ść czynnej sieci rozdzielczej na terenie gminy Malbork na przestrzeni lat 2004 17. 26 – 2008 Liczba poł ącze ń prowadz ących do budynków mieszkalnych i zbiorowego 18. 26 zamieszkania na terenie gminy Malbork na przestrzeni lat 2004 – 2008 Ludno ść korzystaj ąca z sieci wodoci ągowej na terenie gminy Malbork na przestrzeni 19. 27 lat 2004 – 2007 Dane na temat sieci wodoci ągowej eksploatowanej na terenie gminy Malbork przez 20. 27 PwiK Malbork Dane na temat sieci wodoci ągowej eksploatowanej na terenie gminy Malbork przez 21. 27 CW ś Nowy Dwór Gda ński 22. Dane dotycz ące kanalizacji na terenie gminy Malbork (2007 i 2008 r.) 29 Długo ść sieci kanalizacyjnej na terenie gminy Malbork na przestrzeni lat 2004 – 23. 30 2008 Liczba poł ącze ń prowadz ących do budynków mieszkalnych i zbiorowego 24. 30 zamieszkania na terenie gminy Malbork na przestrzeni lat 2004 – 2008 Ludno ść korzystaj ąca z sieci kanalizacyjnej na terenie gminy Malbork na przestrzeni 25. 30 lat 2004 – 2007 Podmioty na terenie gminy Malbork posiadaj ące pozwolenia wodno prawne na 26. 32 wprowadzanie wód opadowych do gruntu Zestawienie przydomowych oczyszczalni ścieków na terenie gminy Malbork 27. 36 zgłoszonych do budowy w latach 2007 – 2009 28. Informacja o ilo ści ścieków dopływaj ących do oczyszczalni w Kałdowie Wsi w 2008r. 39 St ęŜ enie zanieczyszcze ń w ściekach na oczyszczalni w Kałdowie Wsi w roku 2008 29. 40 (warto ści średnie z całego roku) Ładunki zanieczyszcze ń w ściekach na oczyszczalni w Kałdowie Wsi w roku 2008 30. 40 (sprawozdanie OS-5) Dane dotycz ące sieci gazowej i zu Ŝycia gazu na terenie gminy Malbork w roku 31. 44 2007r. Dane dotycz ące kotłowni ciepłowniczych eksploatowanych przez GZGKiM 32. 45 w Malborku 33. Wykaz dróg krajowych z podziałem na gminy powiatu malborskiego 46

SPIS TABEL

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork

Drogi krajowe o nawierzchni asfaltowej i betonowej (*) przebiegaj ące przez powiat 34. 47 malborski 35. Drogi wojewódzkie na terenie gminy Malbork 47 36. Wykaz odcinków dróg powiatowych przebiegaj ących przez teren gminy Malbork 48 Wykaz robót drogowych wykonanych w latach 2004 – 2009 r. na terenie gminy 37. 48 Malbork 38. Wykaz dróg gminnych na terenie gminy Malbork 49 39. Powierzchnia gruntów w poszczególnych klasach bonitacyjnych na terenie gminy 55 40. Jako ść zwykłych wód podziemnych w 2004 i 2005 r. – sie ć krajowa 58 41. Jako ść zwykłych wód podziemnych w 2004 i 2007r. – sie ć regionalna 58 42. Jeziora i zbiorniki wodne na terenie gminy Malbork 63 43. Klasy czysto ści wód powierzchniowych 67 44. Ocena stanu czysto ści rzeki Nogat 68 45. Ocena stanu czysto ści Kanału Juranda 68 46. Ocena jednolitej cz ęś ci wód rzeki Nogat w 2008 roku 69 47. Zmiany jako ści wód rzeki Nogat i Kanału Juranda 69 Przydatno ść do bytowania ryb łososiowatych i karpiowatych w warunkach 48. 70 naturalnych wód rzeki Nogat Przydatno ść do bytowania ryb łososiowatych i karpiowatych w warunkach 49. 71 naturalnych wód Kanału Juranda Klasyfikacja stref dokonana w wyniku rocznej oceny za rok 2007 wraz 50. 74 z porównaniem z klasyfikacjami za lata 2005 – 2006 51. Średnioroczne st ęŜ enia dwutlenku siarki na terenie strefy malborsko – sztumskiej 75 52. Średnioroczne st ęŜ enia dwutlenku azotu na terenie strefy malborsko – sztumskiej 75 Średnioroczne st ęŜ enia pyłu zawieszonego PM 10 na terenie strefy malborsko – 53. 75 sztumskiej 54. Średnioroczne st ęŜ enia benzenu na terenie strefy malborsko – sztumskiej 75 55. Wydane pozwolenia na emisj ę gazów i pyłów na terenie gminy Malbork 76 Powierzchnia gruntów le śnych z podziałem na grupy własno ściowe w gminie 56. 84 Malbork (2008 r.) 57 Wska źniki środowiskowe i zrównowa Ŝonego rozwoju gminy Malbork 91 58. Wska źniki monitorowania efektywno ści Programu 140

Spis rycin

Nr Nazwa ryciny Strona ryciny 1. Poło Ŝenie gminy Malbork (i powiatu malborskiego) na tle s ąsiaduj ących gmin 11 2. Poło Ŝenie fizyczno-geograficzne powiatu malborskiego (wg J. Kondrackiego) 12

Spis wykresów

Nr Nazwa wykresu Strona wykresu 1. Liczba ludno ści w gminie Malbork 15 2. Struktura u Ŝytkowania gruntów w gminie Malbork 18 3. Struktura u Ŝytków rolnych gminy Malbork 20

SPIS TABEL

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Malbork Green Key

SPIS TABEL