DOCSLIB.ORG

Cultuurgeschiedenis Van Het Bildt. Capita

Total Page：16

File Type：pdf, Size：1020Kb

Download full-text PDF Read full-text
Cultuurgeschiedenis Van Het Bildt. Capita Het Bildt is geen eiland RIJKSUNIVERSITEIT GRONINGEN Het Bildt is geen eiland Capita cultuurgeschiedenis van een vroegmoderne polder in Friesland Proefschrift ter verkrijging van het doctoraat in de Letteren aan de Rijksuniversiteit Groningen op gezag van de Rector Magnificus, dr. E. Sterken, in het openbaar te verdedigen 3 oktober 2013 om 15.00 uur door Cornelis Jan Kuiken geboren op 11 oktober 1954 te Leeuwarden Promotor: prof. dr. M.G.J. Duijvendak Beoordelingscommissie: prof. dr. G.T. Jensma prof. dr. P. Kooij prof. dr. Y.B. Kuiper Het Bildt is geen eiland Capita cultuurgeschiedenis van een vroegmoderne polder in Friesland Kees Kuiken Nederlands Agronomisch Historisch Instituut Groningen/Wageningen 2013 Historia Agriculturae 45 Published by / uitgegeven door Nederlands Agronomisch Historisch Instituut (NAHI) Oude Kijk in ’t Jatstraat 26, 9712 EK Groningen Hollandseweg 1, 6706 KN Wageningen Internet: www.rug.nl/research/nederlands-agronomisch-historisch-instituut E-mail: [email protected] Deze uitgave werd mede mogelijk gemaakt door: Boelstra-Olivier Stichting Ottema-Kingma Stichting Stichting Frisia en een bijdrage voor buitenpromovendi vanwege de Faculteit der Letteren van de Rijksuniversiteit Groningen ISBN: 978-90-367-6484-1 © 2013 dr. C.J. Kuiken h/o Prosopo, Haren Gn Niets in deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautoma- tiseerd gegevensbestand, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, of op enige andere manier zonder voorafgaande toestemming van de uitgever. No part of this book may be stored in a computerized system or reproduced in any form, by print, photo print, microfilm or any other means without written permission from the publisher. Foto omslag: L.J. Waghenaer, Spieghel der Zeevaerdt (foto Zuiderzeemuseum) Omslagontwerp: Frank de Wit Druk: Grafisch Centrum Rijksuniversiteit Groningen vii INHOUDSOPGAVE Lijst van tabellen x Lijst van afbeeldingen xi Lijst van genealogische schema’s xii Lijst van bijlagen xiii Dank xv 1. Translokaliteit, cultuurbegrip, historiografie, leemten en cesuren 1 Een vroegmoderne polder in Friesland 1 Translokaliteit 4 Cultuurbegrip 9 Historiografie 13 Leemten 20 Cesuren 23 2. Bezits- en rechtsverhoudingen tot 1506 29 Inleiding 29 Geopolitiek 31 Kwelderkwesties 33 Dadingen 37 Opstrek 40 Besluit 44 3. De inrichting van een vroegmoderne polder (1505-1555) 45 Inleiding 45 Terminologie 46 ‘Renaissance’ en modulariteit 48 Van Zuid-Holland naar Friesland 50 Een mathematisch opgezette infrastructuur 54 Ontfriesing 57 Contractmigratie 63 Kettingmigratie 66 Sacrale infrastructuur 68 Het Bildt als financiële onderneming 71 Emancipatie en elitevorming 73 Samenvatting en besluit 74 viii 4. Groei en bloei van het Bildtse patriciaat (1550-1650) 77 Goud uit graan 77 De weg van het graan 78 Andere handel: laken, boter en bier 81 De as Amsterdam-Harlingen 85 Productiviteit, pacht, propijn 88 Van immigrantencultuur naar elitecultuur 90 Huwelijkscultuur en wooncultuur 94 Leescultuur en studiecultuur 98 Grafcultuur 100 Het sociale en sportieve kapitaal van Dirk Jans 102 Besluit: een ‘fatsoenlijke’ elite 105 5. Een aristocratische graanrepubliek (1650-1750) 107 Inleiding 107 De Van Harens: van ritmeesters tot regenten 108 Een adelstempel in het middelpunt 115 De grietman en het Bildtse patriciaat 119 De buiteneigenaars in 1698 123 Buiteneigenaars en Bildtmeiers 126 De brede Bildtse bevolking: bronnen 136 De brede Bildtse bevolking: armoede 137 De brede bevolking: migratie binnen Friesland 140 De Bildtse trek naar de steden 144 Van plattelandspatronymici tot stadspatriciërs 167 Het einde van een recessie? 170 6. Bildts protoliberalisme en liberalisme (1750-1850) 173 Inleiding 173 Liberalisme in Nederland: historiografie en methodologie 175 Friesland en Groningen 180 Protoliberalen op de Friese klei 187 Van protoliberaal naar liberaal 194 7. Bildtse notabelen en notabelencultuur omstreeks 1900 197 Inleiding 197 Boerse en burgerlijke zelfbeelden 200 Het Bildt en zijn buiteneigenaars 207 Economisch overleven 215 Notabiliteit en memoriecultuur 224 De liberaal en de bon-vivant 229 ix 8. Slotbeschouwing: migratie en memoriecultuur 233 Inleiding 233 Memoriecultuur: fasen en facetten 235 Translokale aartsvaders 238 Adelspretentie en fama 242 Translokale en lokale beelden 245 Van Steffen naar Rembrandt 248 Breuklijnen of elitewisseling? 249 De historische rol van het vergeetboek 253 Summary 255 Bildtse samenfatting 264 Genealogische schema’s 265 Lijst van gebruikte afkortingen 275 Lijst van geraadpleegde archieven en collecties 277 Lijst van geraadpleegde literatuur 281 Over de auteur 309 Historia Agriculturae 310 Bijlagen 313 Stellingen bij het proefschrift 417 x Lijst van tabellen Tabel 1.1 Dimensies van territoriale en translokale culturen volgens Nederveen Pieterse (1995) 12 Tabel 2.1 Bezit (in pondsmaten) van geestelijke stichtingen in drie randdorpen in 1505 en 1543 38 Tabel 3.1 Namen van aangeslagenen in de grondbelasting in Stiens in 1511 en 1540 59 Tabel 3.2 Ontfriesing van Het Bildt in de zestiende eeuw 61 Tabel 4.1 Pachten van Bildtse domeinlanden en twee gasthuisboerde- rijen per pondsmaat 89 Tabel 4.2 Bildtmeiers met ploeggang, harnas en ringkraag in 1552 91 Tabel 4.3 Personele impositie in Het Bildt (1578) 92 Tabel 4.4 Aangeslagenen voor f 6 in de personele impositie in Het Bildt (1578) 92 Tabel 4.5 Bekleders van ambten op dorps- of polderniveau en hun welstandsklasse in 1578 93 Tabel 4.6 Consanguïne huwelijken binnen vijf zestiende-eeuwse families 95 Tabel 5.1 Stembezit van de familie Van Haren in Friesland 1640- 1728 110 Tabel 5.2 Bildtse stemgerechtigden en hun kerkelijke gezindte in 1655 115 Tabel 5.3 Bildtse landeigenaars met volledig stemrecht en hun woon- plaats in 1655 121 Tabel 5.4 Van de Friese Staten gepachte oppervlakten en stemrechten in het Oud Bildt in 1738 127 Tabel 5.5 Bildtmeiers, tevens inwoners met >60 morgen gepacht land volgens het RLB (1738) 128 Tabel 5.6 Zeventiende- en achttiende-eeuwse zilveren siervoorwer- pen in het Fries Museum 130 Tabel 5.7 Vier zeventiende- en achttiende-eeuwse bibliotheken van Bildtse notabelen 133 Tabel 5.8 Percentages bedeelden (1698-1796) in Het Bildt en elders in Friesland 138 Tabel 5.9 Binnenlandse Friese migratie (1750-1805) volgens McCants (1992) 140 Tabel 5.10 Verhuizingen van lidmaten tussen Het Bildt en het overige Friese platteland 1650-1750 141 Tabel 5.11 Burgers of poorters uit Het Bildt, ingeschreven 1650-1750 144 Tabel 5.12 Nieuwe brouwers en bakkers in de Friese burgerboeken 1650-1750 163 xi Tabel 5.13 De parenteel Wassenaar 1742-1749: woonplaatsen, beroe- 168 pen en naamvoering Tabel 7.1 Absenteïsme in Het Bildt en elders in Nederland volgens de 208 Statistiek van 1880 Tabel 7.2 Absenteïsme in Het Bildt en elders in Nederland volgens 209 Bergsma (1896) Tabel 7.3 Armenzorg in Het Bildt, Leeuwarderadeel en Leeuwarden 212 in 1891 Tabel 7.4 Biografisch dubbelportret van mr. Anne en Atze Wassenaar 229 Lijst van afbeeldingen Afbeelding 1 Krukhuizen in De Zilk (1591) 27 Afbeelding 2 Het wantij bij Ameland (1864) 28 Afbeelding 3 Het eerste wegenplan voor Het Bildt (1505) 76 Afbeelding 4 Plattegrond van de Van Harenskerk (1682-1686) 106 Afbeelding 5 Akte van 20 november 1564 in het protocol van de Leeuwarder notaris Nikolaas Cleuting 145 Afbeelding 6 Martenahuis te Franeker 146 Afbeelding 7 Wapenglas Leidse Pieterskerk met wapens van de fami- lies Oom van Wijngaarden, Van Schoten en Van Bos- 147 huizen Afbeelding 8 Reconstructie door Brouwer en Eekhoff (1834) van de grenzen van de Middelzee 148 Afbeelding 9 Opstrekkende verkaveling langs de Dollard (1902) 149 Afbeelding 10 Nes en Buren op Ameland met opstrek van Zwart- woude (1832) 149 Afbeelding 11 De Oude Bildtdijk (1570) 150 Afbeelding 12 De Oude Bildtdijk (1994) 150 Afbeelding 13 Kopie van de Gabbemakaart (1584) 151 Afbeelding 14 Leven op een pachtboerderij in de zestiende eeuw 151 Afbeelding 15 Het Bildt omstreeks 1700 152 Afbeelding 16 Elitewooncultuur onmstreeks 1600: majolicategels 154 Afbeelding 17 Elitegrafcultuur: de oudste grafzerk (1541) 154 Afbeelding 18 Gevelsteen met huwelijks- of vruchtbaarheidssymbool (1574) 155 Afbeelding 19 Haardsteen (1561) uit Oudebildtzijl 155 Afbeelding 20 Brabantse boerenbruiloft omstreeks 1560 155 Afbeelding 21 Elitetrouwcultuur omstreeks 1600: wapenbeker 156 Afbeelding 22 Elitegrafcultuur omstreeks 1700: Van Harenskapel 157 xii Afbeelding Elitecultuur van Bildtse migranten naar de steden om- 23-25 streeks 1700: wapenboek (Dokkum) en wapenzerk (Amsterdam) 158 Afbeelding 26 Cultuurgrond in en om Het Bildt (1832) 159 Afbeelding 27 Winkelhaakboerderij aan de Oude Bildtdijk 435 159 Afbeelding 28 Stamboom in steen op dezelfde boerderij 160 Afbeelding 29 Wapens van dorpsnotabelen op de Van Harenskerk. 172 Afbeelding 30 Gerrit Wassenaar (1781-1854) 196 Afbeelding 31 Villa van Atze Wassenaar te Haren (1904) 232 Afbeelding 32 Hollandse wortels: huurboek uit Sassenheim (1530) 272 Genealogische schema’s Schema 1 Geneagram Bonteman-Kuik-Van Zoutelande-Van der Does-Van Viersen 265 Schema 2 Familierelaties Bildtse hoogstaangeslagenen in de personele impositie (1578) 266 Schema 3 Fragmentparenteel Van der Mey naar Schutte en Brouwers (2009) 267 Schema 4 Geneagram Fortuin-Bennema 1606-1698 267 Schema 5 Fragmentparenteel Van Viersen (met Van Haren) 1564- 1728 268 Schema 6 Fragmentparenteel Altena (Harlingen, Franeker) cum suis 270 Schema 7 Fragmentparenteel Dirk Boiens (Het Bildt-Amsterdam) 1610-1710 270 Schema 8 Stamboomfragmenten Rienks 1749-1839 271 Schema 9 Geneagram Wassenaar-Van der Mey 1807-1908 272
Load more

Recommended publications
  • Lelylijn. Terecht Nog Een Ver Van Mijn Bed Show? 18 April 2021, Door Michiel Osinga Sanders
    Lelylijn. Terecht nog een ver van mijn bed show? 18 april 2021, door Michiel Osinga Sanders Zaterdag 17 april 2021 stond in de Leeuwarder Courant een groot artikel waarin diverse Plaatselijke Belangenverenigingen (PB’n) door de krant zijn bevraagd over de Lelylijn. De vraag was of de toekomstige spoorlijn leeft in de dorpen. Luxwoude, Gorredijk, Beetsterzwaag, Boornburgum/Kortehemmen… – diverse PB’n komen in het artikel aan het woord. De strekking is bijna altijd dat het geen issue is. Hetzij omdat het nog maar de vraag is dat de spoorlijn er überhaupt komt (Gorredijk), het nog vroeg genoeg is (Oudehaske), omdat het niet de verwachting is dat het traject dicht langs het dorp komt (Luxwoude en Beetsterzwaag) en een dorp als Ureterp ziet voordelen van de spoorlijn. De Lelylijn houdt nog maar weinig mensen bezig. Sterker, de reactue is eerder laconiek. Afgelopen weekend sprak Beets Online hierover nog kort met De Nijs Beetster en de dorpskrant ziet de bui nog niet zo snel hangen. “Het traject zal ten zuiden van de A7 lopen”. Dat kan... toch lijkt het er niet op. Wat als het anders blijkt te gaan? Is het tij dan nog te keren? Het wordt tijd dat de mensen in zowel Oud Beets als Nij Beets wakker worden. Wat ook werd opgemerkt, dat de communicatie vanuit de overheid is erg summier. Het is erg stil. Een terechte opmerking wat Beets Online betreft. Beets Online heeft de weinige informatie die hierover is verschenen, zoals opiniestukken eerder al op haar Facebookpagina gedeeld. Toch is er een belangrijk stuk beschikbaar, het Potentieonderzoek verbeterde OV- verbinding Noord-Nederland - Randstad.1 2 Een duidelijk spoorboekje van de volgen stappen, dat met het publiek is gedeeld, ontbreekt.
    [Show full text]
  • Lancering Bildt.Nu Valt Samen Met Koop Lokaal &
    dinsdag 1 december 2020 Actie Koop Lokaal & Win Bildt.nuKerst culinair Uit de regio Cultuur Feestelijke recepten van Bildt.nu wil lokale Het Bildts fotoboek kok Jacob Jensma » p14 verbinder zijn » p3 ‘Knypoog naar t ferleden’ » p9 Lancering Bildt.nu valt samen met Koop Lokaal & Win Volop drukte in de winkelstraat FOTO JELKE DE JAGER bermaand veel positiefs te halen. Door voor alle bestaande en ook nieuwe initiatie- De decembermaand is ieder het afgelopen jaar hebben veel van ons ven die de aandacht van (oud-)inwoners en jaar een maand om naar uit te het besef gekregen hoe bijzonder de bezoekers van het Bildt verdienen. De december- eigen omgeving eigenlijk is. Hoe fijn je hier kijken. Dat begint met drukte in de omgeving kunt wandelen en fietsen, Voor de actie Koop Lokaal & Win stelden maand wordt in de winkelstraten, waar de hoe prettig het hier wonen en werken is. de winkeliers meer dan 150 weekprijzen dit jaar anders Dat wisten we allang. Maar dit jaar zijn we en drie hoofdprijzen ter beschikking. Het Goedheiligman en zijn helpers dat nog meer gaan beseffen, misschien om- principe is simpel: koop gedurende de dan voorgaande cadeaus inslaan voor pakjes- dat we verder nergens anders naartoe kon- actieperiode t/m 24 december bij de deel- jaren. En toch den. Zo zijn velen van ons ook meer gaan nemende winkels voor €10,- of meer, dan avond. waarderen wat we hier eigenlijk allemaal ontvang je een voucher met een unieke valt er ook uit hebben. De winkels die ‘om de hoek’ lig- code. Deze kan worden ingevuld op www.
    [Show full text]
  • DE Genealogffi VAN DE FRIESE ADEL Heerenveen, Ontslagen 24-7-1852, Domicilie Van Onderhoud Is Amsterdam
    Laurens Otlo Spil, nr. 1829, geb. 1-8-1804, Luthersch, aangekomen 10-5-1848 van DE GENEALOGffi VAN DE FRIESE ADEL Heerenveen, ontslagen 24-7-1852, domicilie van onderhoud is Amsterdam. volgens Upcke van Burrnauia Gerrit Keizer, nr. 1830, geb. 29-3-1820, Roomsch, aangekomen 30-5-1859 van Zwolle, domicilie van onderhoud is Leeuwarden. Herke Sikkes Nieowenhuis, nr. 1831, geb. 1819, Hervormd, aangekomen 1-5-1848 van Heerenveen, gedeserteerd 17-2-1849, domicilie van onderhoud is Achlum. INLEIDJNG Johannes Franciscus Robert, nr. 1831, geb. 1-11-1795, Roomsch, aangekomen 31-7-1850 van Heerenveen, ontslagen 1-6-1853, domicilie van onderhoud is Upcke van Burmauia (overleden in 1615) stelde tussen 1597 en 1604 zijn Genealogie Leeuwarden. van de Friese adel ("Frisicae nobilitatis genealogia") samen. 1 Dit handschrift, meestal Salomon Vos, nr. 1834, geb. 26-3-1834, Isra!!litisch, aangekomen 15-3-1843 van Burmaniaboek genoemd, was de "eerste en voornaamste hoofdbron" van het Stam­ Leeuwarden. ontslagen 12-4-1844, domicilie van onderhoud is Leeuwarden. boek van den Friesehen Adel van M. de Haan Hettema en A. van Halmael. Al vaak Jeltje Johannes Woudboer, nr. 1837, geb. 25-10-1795, Roomsch, aangekomen is gesignaleerd dat dit Stamboek voor de middeleeuwen en de 16de eeuw weinig be­ 18-3-1841 van Bolsward, overleden 7-10-1847. trouwbaar is. Het verdient voor deze periode in het algemeen daarom aanbeveling Wmem Franciscus Robert, nr. 1837, geb. 12-2_1831, Roomsch, aangekomen Hettema's monumentale werk buiten beschouwing te laten en zijn betrouwbaarste 31-7-1850 van Heerenveen, 8-5-1854 in dienst, domicilie van onderhoud is bron, het Burrnauiaboek, als uitgangspnnt Ie nemen voor verder onderzoek.
    [Show full text]
  • Centraal Stembureau
    Nr. 184076 25 oktober GEMEENTEBLAD 2017 Officiële uitgave van de gemeente Leeuwarden CENTRAAL STEMBUREAU Kandidatenlijsten verkiezing van de leden van de gemeenteraad van Leeuwarden De voorzitter van het centraal stembureau voor de verkiezing van de leden van de gemeenteraad van Leeuwarden; gelet op artikel I 17 van de Kieswet; maakt bekend dat voor de op 22 november 2017 te houden verkiezing de volgende geldige kandidaten- lijsten zijn ingeleverd: Lijst 1 Partij van de Arbeid (P.v.d.A.) Gecombineerd met PAL GROENLINKS Nr Naam Woonplaats 1 Jacobi, L. (Lutz) (v) Wergea 2 Feitsma, S.R. (Sjoerd) (m) Leeuwarden 3 Deinum, H.S. (Henk) (m) Leeuwarden 4 Ekhart, A. (Andries) (m) Leeuwarden 5 de Haan, H.G. (Hein) (m) Leeuwarden 6 Slagter, L.R. (Linda) (v) Grou 7 de Voogd, U.C. (Ursula) (v) Britsum 8 Tipurić, M. (Mirka) (v) Leeuwarden 9 Benmhammed, M. (Mohammed) (m) Leeuwarden 10 de Koning, E. (Eline) (v) Leeuwarden 11 Kaya, C. (Cem) (m) Leeuwarden 12 Visser, D. (Dirk) (m) Leeuwarden 13 Douma, R.I.S. (Sander) (m) Leeuwarden 14 Adema, A. (Anneke) (v) Warten 15 Aalbers, B. (Bauke) (m) Leeuwarden 16 van Santen, E.B.M. (Lydia) (v) Wergea 17 Mol, R.A.J. (Roderik) (m) Leeuwarden 18 Cornelisse, P.B. (Flip) (m) Jirnsum 19 van Barneveld, A. (Arie) (m) Grou 20 Hellegers, J.W.H. (Jop) (m) Leeuwarden 1 Gemeenteblad 2017 nr. 184076 25 oktober 2017 21 Zarza, S. (Sakar) (v) Leeuwarden 22 Heijs, T.N. (Theda) (v) Leeuwarden 23 van der Vlugt, R. (Rob) (m) Leeuwarden 24 van der Geest, T.C. (Trino) (m) Stiens 25 Jager, J.
    [Show full text]
  • Genealogysk Jierboek 1991
    GENEALOGYSK JIERBOEK 1991 ûnder redaksje fan Ype Brouwers, Reid van der Ley, Douwe J. van der Meer, Pieter Nieuwland en Hein Walsweer Genealogysk Wurkferbân fan de Fryske Akademy Ljouwert, 1991 Nr. 736 © Fryske Akademy - Ljouwert/Leeuwarden CIP-GEGEVENS KONINKLIJKE BIBLIOTHEEK, DEN HAAG Genealogysk Jierboek 1991 / ûnder redaksje fan Ype Brouwers ... [et al.]. - Ljouwert [Leeuwarden]: Genealogysk Wurkferbân fan de Fryske Akademy. - Yll. - (Fryske Akademy; nr. 736) ISBN 90-6171-736-1 SISO 902.5 UDC 929.5(492.71) NUGI 647 Trefw.: genealogie; Friesland. Printe by Grafysk Bedriuw 'Fedde Dykstra B.V.', Ljouwert. Fan dit boek mei neat fermannichfâldige en/of iepenbier makke wurde troch printsjen, fotokopiearjen, it meitsjen fan mikrofilm of op hokker oare wize dan ek, sûnder dat de útjouwer yn 't foar syn tastimming jûn hat. YNHALD side K.P. de Boer Seis generaasjes Holtrop 7 Jacob van Sluis en D.J. van der Meer Het geslacht Hemsterhuis 30 Petronella J.C. Elema en Rijpema, een Fries-Groningse familie 45 Reid van der Ley Dr. ir. Johan Genealogie Roorda - P.N.L. van Eysinga Roorda van Eysinga 80 Melle Koopmans, Garypster Wiarda's, Reid van der Ley en neiteam en komôf 114 Hein Walsweer D.J. van der Meer Lijst van dorpen en steden (1701-1706) 139 Reid van der Ley Friezen in Groningen (1739-1762) 148 Fryske Rie foar Heraldyk Wapenregistratie 170 SEIS GENERAASJES HOLTROP Doe't ik in jiermennich lyn by famyljeûndersyk ûntduts, dat de frou fan myn rjochtstreekse foarfaar Egbert Meines in Holtrop wie, krige ik omtinken foar dizze fa- mylje. Ik ha der mei nocht oan arbeide om de tûken út Grinslân en Fryslân, dy't ta de- selde famylje hearre.
    [Show full text]
  • Matterscape Taskscape Feltscape
    Matterscape Taskscape Feltscape De invloed van agrarische grondbewerkingen op de morfologie van de Lionserpolder (De Greidhoeke, Friesland) tussen 1950 en heden Cora Krista Jongsma Matterscape Taskscape Feltscape De invloed van agrarische grondbewerkingen op de morfologie van de Lionserpolder (De Greidhoeke, Friesland) tussen 1950 en heden Auteur C. K. (Cora) Jongsma Assen, juli 2017 Onder begeleiding van: Prof. dr. ir. Th. (Theo) Spek (hoogleraar Landschapsgeschiedenis, RUG) Deze scriptie master is geschreven in het kader van de masteropleiding Landschapsgeschiedenis Prof. dr. A.S. (Ann-Sophie) Lehmann (hoogleraar Moderne Hedendaagse Kunst, RUG) aan de Rijksuniversiteit Groningen (RUG), Faculteit der Letteren. Voorwoord Op de eerste warme lenteavond van mei 2017 ke kant van het landschap confronterend en stond ik, samen met één van de voor dit on- deze ervaring maakte mij nog bewuster en derzoek geïnterviewde boeren, midden in de betrokken bij de aan het landschap verbonden Lionserpolder. Terwijl wij boven onze hoofden problematieken; de kwetsbaarheid, tijdelijk- nauwlettend in de gaten werden gehouden heid ervan en de noeste en vakkundige arbeid door een zwerm grutto’s, bekeken wij een van de mensen die het landschap beheren, kunstwerk dat nog maar een paar jaar in zijn bewerken en onderzoeken. bezit was. Het was niet groot, had onregelma- tige contouren en het unieke reliëf kwam door De beleving van het landschap is in al haar de grote variëteit aan groentinten goed tot zijn gelaagdheden heel vruchtbaar geweest voor recht. Werkelijk schitterend. Daarnaast waren mijn beeldend werk en daarom wil ik iedereen de hydrologische omstandigheden waarin het danken die mijn pad door de Lionserpolder kunstwerk zich bevond onder controle en was heeft gekruist.
    [Show full text]
  • Open Akkercomplexen in Friesland
    OPEN AKKERCOMPLEXEN IN FRIESLAND Een interdisciplinair onderzoek naar verspreiding, genese en gebruik (1640-1830), met een detailstudie van de ikkers van Westergeest. Jeroen Wiersma 1 OPEN AKKERCOMPLEXEN IN FRIESLAND Een interdisciplinair onderzoek naar verspreiding, genese en gebruik (1640-1830), met een detailstudie van de ikkers van Westergeest. Groningen, november 2013 Auteur: Jeroen Wiersma Onder Begeleiding van: prof. dr. ir. Th. (Theo) Spek (hoogleraar Landschapsgeschiedenis, RUG) Tweede lezer: dr. Oebele Vries (Universitair docent Oudfries en Friese Geschiedenis RUG) Deze masterscriptie is geschreven in het kader van de masteropleiding Landschapsgeschiedenis aan de Rijksuniversiteit Groningen (RUG), Faculteit der Letteren. VOORWOORD De masterscriptie die voor u ligt is geschreven in het kader van de masteropleiding Landschapsgeschiedenis. Deze master heb ik gevolgd aan de Rijksuniversiteit Groningen, nadat ik aan dezelfde universiteit mijn Bachelor in Geschiedenis had behaald. Al vanaf het derde studiejaar heeft de regionale agrarische geschiedenis mij weten te boeien. Tijdens mijn masteropleiding ben ik vooral geïnteresseerd geraakt in de bodemkunde als bron voor onderzoek. Het bestuderen van de open akkercomplexen in Friesland, met speciale aandacht voor de ikkers van Westergeest heeft mij de mogelijkheid geboden om meer thuis te raken in de regionale agrarische geschiedenis, en tevens ervaring op te doen met de praktische kant van de bodemkunde. Graag wil ik mijn begeleider prof. dr. ir. Theo Spek bedanken voor alle inspirerende contactmomenten en ondersteunende commentaren. Dankzij zijn kennis van zaken die hij op enthousiaste manier met mij heeft gedeeld ben ik tot aan de eindstreep gemotiveerd gebleven. Het was dr. Oebele Vries die mij heeft geïntroduceerd in de boeiende geschiedenis van Westergeest en omstreken.
    [Show full text]
  • Inhoudsopgave
    INHOUDSOPGAVE INLEIDING -Archief gemeente Opsterland 1920 - 1985 10 -Organisatie 10 -Geschiedenis van het archief en verantwoording van de inventarisatie 12 INVENTARIS ORGANISME -Gemeente 14 -Bestuurlijke organisatie 14 -Gemeentewapen en -vlag 14 -Grondgebied 14 -Straatnaamgeving 15 -Betrekkingen tot andere lichamen en organen 16 -Samenwerking 16 -Financiële verhouding 16 -Verzekering tegen wettelijk aansprakelijkheid 17 -Eigendom en bezit 17 -Gemeentewoningen 19 -Gemeentegebouwen 22 -Aankoop onroerend goed 22 -Verkoop onroerend goed 25 -Ruiling onroerend goed 32 -Schenking 33 -Onteigening onroerend goed 33 -Andere wijzen van verkrijging en verlies 33 -Verjaring 33 -Zakelijke rechten 33 -Erfpacht 34 -Verpachting jacht- en visrecht 34 -Verhuur en verpachting 34 -Ingebruikgeving van gemeente-eigendommen 35 -Rechten en verplichtingen aangrenzende eigendommen 35 -Bouwrijpmaken 35 -Verzekering van gemeente-eigendommen 35 -Bescherming gemeente-eigendommen 35 -Frauderisico gemeenten 35 -Gemeentefinanciën 35 -Begroting 36 -Jaarrekening 39 -Financieel beheer 46 -Rekening-courant 47 -Controle rekenplichtige ambtenaren 47 -Geldleningen 47 -Kasgeldleningen 47 -Archief en registratuur 48 -Abonnementen en lidmaatschappen 48 -Telecommunicatie 48 -Publiciteit en voorlichting 49 -Gemeentehuis en dienstgebouwen 49 -Werkclassificatie 51 -Organisatie van de dienst 51 -Mechanisatie en automatisering 51 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Inventaris gemeentearchief
    [Show full text]
  • Putting Frisian Names on the Map
    GEGN.2/2021/68/CRP.68 15 March 2021 English United Nations Group of Experts on Geographical Names Second session New York, 3 – 7 May 2021 Item 12 of the provisional agenda * Geographical names as culture, heritage and identity, including indigenous, minority and regional languages and multilingual issues Putting Frisian names on the map Submitted by the Netherlands** * GEGN.2/2021/1 ** Prepared by Jasper Hogerwerf, Kadaster GEGN.2/2021/68/CRP.68 Introduction Dutch is the national language of the Netherlands. It has official status throughout the Kingdom of the Netherlands. In addition, there are several other recognized languages. Papiamentu (or Papiamento) and English are formally used in the Caribbean parts of the Kingdom, while Low-Saxon and Limburgish are recognized as non-standardized regional languages, and Yiddish and Sinte Romani as non-territorial minority languages in the European part of the Kingdom. The Dutch Sign Language is formally recognized as well. The largest minority language is (West) Frisian or Frysk, an official language in the province of Friesland (Fryslân). Frisian is a West Germanic language closely related to the Saterland Frisian and North Frisian languages spoken in Germany. The Frisian languages as a group are closer related to English than to Dutch or German. Frisian is spoken as a mother tongue by about 55% of the population in the province of Friesland, which translates to some 350,000 native speakers. In many rural areas a large majority speaks Frisian, while most cities have a Dutch-speaking majority. A standardized Frisian orthography was established in 1879 and reformed in 1945, 1980 and 2015.
    [Show full text]
  • Bent U Nieuwsgierig Geworden Naar De
    0 levensboom Hoofdstraot2J bovtnlKht 0 PHrd 0 Verfvogel Bent u nieuwsgierig geworden naar de verhalen over Hoohlwa11r&) m9llng rum Hoofdstraat 11 Beetsterzwaag en haar vroegere bewoners? Wapen tuinmanswoning 0) Ouroboros Gedoofde fakkels U kunt een historische rondleiding aanvragen op 0512-383963 of in de zomermaanden, zaterdags om 14.00 uur aansluiten Hoofd..cwot 78 Zu1dz11de kRrkhof Noordzijde kerkhof voor een adellijke wandeling. 0 Huls met de arend C Antlnoüs Start bij restaurant Baboeshka. Flyers vindt u in winkels en restaurants. www.historischbeetsterzwaag.nl Hoofdstraat 70 8119ebouwen HoofdstraatJ 0 Piilmet G) Pijnappel HoofdstraM 31 HoofclHwatJ C, Koppen aan console Cl) Frult op Je bord(es) HoofJstroat 46 d11kw11d Hoofcls lrdd( J - Sr1nbolen en Iconen 7. Levensboom We gaan vaak achteloos voorbij aan details en zelfs Keltische en Chinese mythen vertellen over magische krachten aan grotere bezienswaardigheden. Weet u de volgen­ van gewijde bomen die daarmee symbool staan voor groei, de symbolen te vinden in Beetsterzwaag en kent u genezing en hoge leeftijd. In onze christelijke traditie staat de le­ vensboom voor onsterfelijkheid en wijsheid. Vooral in Nederland • de achtergronden? Start op Hoofdstraat 82 en loop komt de levensboomvoor als versiering in bovenlichten. - vervolgens westwaarts verder. Succes! 8. Beroep . Hier woont een ........ 1. Gemeentewapen Opsterland Gevonden? Dan loopt u nu het laantje in met het hek waarop 0/SCE }o Dit wapen bestaat uit een kroon, vijf populieren (de vijf mairies MOR/ ( leer te sterven) staat. Aan het einde gaat u linksaf.Na enkele 0 Beetsterzwaag, Ureterp, Lippenhuizen, Gorredijk en Lange­ meters ziet u ..... zwaag) en een haas die van rechts naar links rent, gevolgd door ! - een hond.Van 1622 tot 1739 liepen ze in tegengestelde richting.
    [Show full text]
  • Terpen Tussen Vlie En .Eems
    • VERENIGING VOOR TERPENONDERZOEK • TERPEN TUSSEN VLIE EN .EEMS EEN GEOGRAFISCH-HISTORISCHE BENADERING DOOR • H. HALBER TSMA II • TEKST • • • J. B. WOLTERS GRONINGEN • • TERPEN TUSSEN VLIE EN EEMS VERENIGING VOOR TERPENONDERZOEK TERPEN TUS'SEN VLIE EN EEMS EEN GEOGRAFISCH-HISTORISCHE BENADERING DOOR H. HALBERTSMA Conservator bij de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek te Amersfoort 11 TEKST J. B. WOLTERS GRONINGEN 1963 Uitgegeven in opdracht van de Vereniging voor Terpenonderzoek, met steun van de Nederlandse organisatie voor zuiver-wetenschappelijk onderzoek (Z. W.O.), het Prins Bernhard Fonds, de provinciale besturen van Friesland en Groningen, het Provinciaal Anjeifonds Friesland en het Harmannus Simon Kammingafonds Opgedragen aan Afbert Egges van Giffen door de schrijver WOORD VOORAF Het is geen geringe verdienste van de Vereniging voor Terpenonderzoek, de ver­ schijning van dit werk mogelijk te hebben gemaakt. Met nimmer aflatend ver­ trouwen heeft het Bestuur zich bovendien de moeilijkheden willen getroosten en de oplossingen helpen zoeken toen de schrijver zijn arbeid op een aanzienlijk later tijdstip voltooide dan hij zich aanvankelijk had voorgesteld, met alle gevolgen van dien. Moge de ontvangst" welke het werk vindt, de verwachtingen derhalve niet beschamen. Dank is de schrijver ook verschuldigd aan de Directeur van de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek te Amersfoort, die hem ten volle in de ge­ legenheid stelde zich geruime tijd vrijwel uitsluitend aan de samenstelling van atlas en tekst te wijden en nimmer een beroep op de hulpmiddelen van zijn Dienst afwees. Woorden van erkentelijkheid zijn niet minder op hun plaats aan het Biologisch­ Archaeologisch Instituut der R.U. te Groningen, het Provinciaal Museum aldaar, het Fries Museum te Leeuwarden, het Rijksmuseum van Oudheden te Leiden, de Stichting voor Bodemkartering te Bennekom, de Topografische Dienst te Delft, de Niedersächsische Landesstelle für Marschen- und Wurtenforschung te Wilhelms­ haven alsmede aan de Hypotheekkantoren te Groningen en Leeuwarden.
    [Show full text]
  • Nieuwsblad Van Oosterbierum & Klooster-Lidlum
    #1 2021 NIEUWSBLAD VAN OOSTERBIERUM & KLOOSTER-LIDLUM - JAARGANG 35 advertentie Sint Joris nr. 1, maart 2021 – jaargang 35 Van de redactie Om ons heen begint de natuur leven gesproken, in deze editie leest weer langzaam te ontwaken uit de u ook een bijzonder interview over winterslaap. En zie je in de bomen, het belang van orgaandonatie en planten en bloemen weer langzaam wat dit voor sommige mensen kan nieuw leven ontstaan. betekenen. Ook wij hopen deze zomer te kunnen Laten we hopen dat de volgende Sint ontwaken uit een “winterslaap / Joris gevuld is met allerlei activiteiten coronaslaap” die inmiddels al meer omdat het weer kan! dan een jaar duurt. En dat we weer meer écht contact kunnen hebben Graag zien we de kopij voor de met de mensen om ons heen. volgende Sint Joris voor 1 juni op onze mail [email protected] In deze Sint Joris zijn er een aantal verschijnen. (nieuwe) dorpsbewoners die wat over zichzelf vertellen en wat hen Met vriendelijke groet, zoal bezighoudt. En over nieuw De redactie Colofon Heeft u een nieuwtje voor ons of wilt u ook adverteren? Mail dan naar: [email protected] of bel naar 0518 - 48 18 70. Mocht u de Sint Joris financieel willen steunen dan kan dat door een bijdrage over te maken op IBAN: NL88 RABO 0325 5602 50. Redactie: Vormgeving: Coverfoto: Sara Mulder Terp 10 Communicatie Hester Andringa Hester Andringa www.terp10.nl Tessa Koster 3 Dorpsblad van Oosterbierum en Klooster-Lidlum Sint Joris nr. 1, maart 2021 – jaargang 35 Wie aan de weg timmert… Helaas is aan de situatie voor wat nog niets veranderd.
    [Show full text]