1X0 Okul Duvarları Temiz Görünsün Diye Plastik Boyayla Süslemeleri
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
CORE Metadata, citation and similar papers at core.ac.uk Provided by Istanbul Sehir University Repository ri. ',01 1X0 CUMARTESİ, 27 Temmuz 2002 CUMARTESİ Cümsi Kapak konusu Ortaköy tarihten temizlendi sultanların kemikleri sızlıyor Erhan İşözen (mimar) S o n olarak Naime Sultan Yalısı yandı. Daha önce aynı kıyıda yanyana Okul duvarları temiz görünsün diye sıralanmış diğer yalıların akibeti de aynıydı; son 6 0 plastik boyayla süslemeleri kapatmışlar yıl içinde çıkan yangınlarda Ortaköyun düzenlenmesi kül oldular. Çoğu 19. çalışmalarından ötürü Ortaköy Mimarı yüzyılın ortalarında yapılmış diye anılan Erhan İşözen, Naime Sultan olan ve Esma, Hatice, Yalısı yangınından çok etkilenmiş. Çünkü, bu yalmın restore edilmesi ve Fehime, Hatice (V. yapının bir İstanbul Enstitütüsü'ne Murad'ın kızı), Zekiye ve dönüşmesi için çok gayret göstermiş. O Naime Sultanlara ait altı dönemde Gazi Osman Paşa İlkokulu'na fotoğraf çekmek için gittiği bir günü yalıdan geriye sadece biri şöyle anlatıyor: "Zemin katı birinci kata NAİME SULTAN kaldı. Şimdi yerinde yeller bağlayan merdiven sahanlığının esen bu yalıların her biri duvarmda eşsiz güzellikte peysaj Bu binaya gelin gitmişti süslemeler vardı. Gördüklerim mimarlık tarihi açısından Diğer adı Gazi Osman Paşa Yalısı. Hanım sultan karşısında şaşkına döndüm: Resimlerin yalılarının günümüze kalan son iki örneğinden çok önemliydi ve işleme, altı merdivenlerin eğimine göre bir biriydi. Yalı mabeyin müşiri olarak atandığında süsleme, duvar resimleriyle metre boyunda boyanmıştı. Plastik Gazi Osman Paşa’ya II. Abdülhamid tarafından boyayla yapılan bu kapatma işleminin bir dönemin zevkini 1883'te hediye edilmişti. Cumhuriyetten sonra nedenini okul müdürüne sorduğumda, Gazi Osman Paşa İlköğretim Okulu olarak bir yansıtan değerli sanat akıl almaz bir cevap aldım. Müdür Bey, eğitim yuvasına dönüştürülen yalıya Naime Sultan eserleriydi. 1 8. ve 19. çocukların merdivenlerden çıkarken gelin olarak gitmişti. 1898'de Gazi Ösman Paşa'nın dayandıkları duvarlan elleriyle yüzyıl Osmanlı tarihine ışık oğlu Kemalettin Paşa ile evlenen Naime Sultan, kirlettiğini, sözkonusu pisliğin ise bir yapıyı büyük bir onarmadan geçirdi. Bu yalı klasik tutacak özelliklere sahiptiler. eğitim kurumuna yakışmadığını dönem Osmanlı yapılarından farklı özellikler taşıyordu. Birbirinin eşi Bu yalılarda hayatının bir söyledi. Düşünsenize minicik ellerin Yalısı'nın üstüne akbabalar nasıl envanterinin ve İstanbul üzerine haremlik ve selamlık bölümleri çift koridorlu bir sistemle birbirine izlerini yok etmek için Türkiye'nin en bölümünü geçiren padişah üşüşecek. Daha önce yalının (okulun) yazılmış tüm eserlerin içinde bağlanmıştı. Yapının tüm odaları ve salonlar deniz tarafındaki önemli sanat eserlerinden birinin yarısı kızlarının her birinin hayat bahçesini otopark olarak kullananlar toplanacağı bir enstitüye cepheye açılıyordu. Bu sistem yapıyı denizle daha fazla feda edilmişti..." İşözen meramım bile talipliler araşma girecek. Buna izin dönüştürmeliyiz. Bunu yapmazsak, bu bütünleştiriyor, manzarayı daha fazla içine almasmı sağlıyordu. hikayesi hayallere bile anlatamıyor ve 1991'de işin peşini vermemeliyiz. Bu binayı tekrar ayağa binayı ortadan kaldırmış olan zihniyet, Yalının iç duvarlarında ve merdiven sahanlıklarında bulunan peysaj bırakıyor: "Şimdi bakın, Naime Sultan sığmayacak zenginliklerle kaldırarak, tüm İstanbul'un tarihi yapı emeİine ulaşmış olacaktır." süslemeler ile ahşap tavan işlemelerinin dünyada bir eşi daha yoktu. ve trajedilerle doluydu. Çoktan kül olmuş duvarlar ORTAKOY'DEKI 5 YALI, 60 YIL İÇİNDE ÇIKAN YANGINLARDA KUL OLDU Erhan İşözen arşivinden arasında şatafat, ihtiras, Son olarak Naime Sultan Yalısı yandı. Daha önce aynı kıyıda aşk, aldatma, yanyana sıralanmış diğer yalıların akibeti de aynıydı; son 60 yıl h * j * î» m «■? * * - iktidar içinde çıkan yangınlarda kül oldular. Çoğu 19. yüzyılın savaşları, ortalarında yapılmış olan ve Esma, Hatice, Fehime, Hatice (V. m* Mahmud'un kızı), Zekiye ve Naime Sultanlara ait 6 yalıdan geriye kudret, sadece biri kaldı. Yandaki fotoğraf 19. yüzyıl sonunda çekilmiş. azamet, Tüm yalılar sapasağlam, Boğaz kıyılarını süslüyor. Bugün ise iîifF sefalet iç içe yerlerinde karayollarının estetiksiz binaları, eğlence yerlerinin derme çatma mekanları ve otoparklar bulunuyor. yaşandı. W] ESMA SULTAN V. MURAD'IN KIZI HATİCE SULTAN Tahta çıkan ilk Kocasını yatağına almadı, komşu yalıdaki kadın olacaktı Zekiye sultan'm kocasıyla aldattı Ortaköy'den Kuruçeşme'ye uzanan sahildeki Ortaköy'deki yangınlardan arta olarak verdi. Sultanla evlendikten ilk yalıydı. I. Abdiilhamit'in kızı Esma Sultan’a kalan tek yalı Hatice Sultan Yalısı. sonra paşa olan Vasıf'ı Hatice aitti. Esma Sultan 25 yaşında dul kaldı. Ondan V. Murad'ın Şayan Kadın'dan olan Sultan yatağma hiç almadı. sonra da hiç evlenmedi. Yaşadığı aşklarla kızı Hatice Sultan'a aitti. 93 gün Yaptıklarından ötürü padişaha ünlenen, eğlenceye ve şık giyinmeye düşkün padişahlık yaptıktan sonra deliren kızgın olan Sultan, bitişik yalıda Esma Sultan bu yalıda, o dönem İstanbul'unda V. Murad, çok güzel olan bu kızının oturan II. Abdülhamid'in kızı Zeki çıkan isyanları el altından destekledi. Bunun eğitimine önem verdi, piyano ye Sultan'm kocası Nurettin Paşa'yı üzerine kardeşi TV. Mustafa, devrin padişahı II. dersleri almasmı sağladı. Fakat, elinden aldı. Haberin duyulması Mahmud tarafından bir gece boğduruldu. Ama tahttan indirildikten sonra ailesiyle üzerine, Nurettin Paşa Bursa'ya sü ayaklanmalar yatışmadı, yeniçeriler, tahta Esma birlikte Çırağan Sarayı'na kapatılan rüldü, Hatice Sultan ise kocasından Sultan'm çıkmasını talep ettiler. Eğer başardı V. Murad, devrin padişahı II. Ab- boşandı. Ama gönül maceralarına olsalardı Esma Sultan, Osmanlı tahtma çıkan ilk dülhamid'ten izin çıkmadığı için kı kaldığı yerden devam etti. Cumhu kadın olacaktı. II. Mahmud kızkardeşine bir şey zım 31 yaşma kadar evlendiremedi. riyet'ten sonra Beyrut'a yerleşen yapmadı. 1975'deki yangından sonra sadece Sonunda Enderun'da sorgu işleriyle Sultan, sefalet içinde öldü.Bir beden duvarlan kalan Esma Sultan Yalısı'nın uğraşan, asık suratlı, pala bıyıklı, eğitim kurumuna dönüştürülen ya bahçesi konser ve davetler için kullanılmaya çirkin bir adam olan Vasıf Bey'le lı, 1972'de Yüzme İhtisas Kulübü'de başlandı. Geçen yıl ise dış silueti aynen evlendirildi. Padişah, Ortaköy'deki tahsis edildi. Aslma uygun bir korunarak iç mekana tamamiyle camdan Neşatabat Sahil Saraylarından şekilde restore edilen eser, bugüne duvarlar geçirildi ve kapalı bir alan elde edildi. birini de Sultan'a evlilik hediyesi kadar ayakta kalmayı başardı. HATİCE SULTAN ZEKİYE SULTAN Mimarıyla İlişkisi pek yakındı Kocasml Hatice Sultan'a kaptırdı J L J TTII. AhHiilTıamiH'in Abdülhamid'in V kızıt z i Z Zekiyep F î v p W \ -flı* III. Mustafa'nın kızı olan yaptırdı. Bu ortak çalışma Sultan'm en büyük talihsizliği Hatice Sultan, 1786'da Hotin sırasında Melling ile Hatice Hatice Sultan'm komşusu Muhafızı Seyyid Ahmed Paşa ile Sultan arasındaki yalanlaşma o olmasıydı. Kocası Nurettin Paşa'yı evlendi. 1796'da Eyüp'te denli ilerledi ki, ünlü mimar Hatice Sultan'a kaptırdıktan sonra, Defterdar İskelesi'nde bir sultanın isteği üzerine kendisi Ortaköy'deki şatafatlı yalısmda bir sahilsarayı olduğu bilinen Hatice için Sahilsarayı'nm bünyesinde daha mutlu olmadı. 1924'te Sultan, bir taraftan burayı iki katlı bir ahşap konak inşa etti. hanedanın yurtdışma sürülmesi yenilerken, aynı zamanda 1804'te İçinde leylak, gül ve akasya sonrasmda Fransa'nm Pau kentin Ortaköy-Kuruçeşme arasındaki ağaçlarının oluşturduğu labirent de küçük bir otel odasma yerleşti, Zekiye Neşatabat Sarayı'nı da kısmen gibi büyük bir bahçesi de 1950'de kaldığı otel odasmda öldü. Sultan'm onardı. Hatice Sultan, saraym bulunan saray, daha sonraki Göz bebeği gibi baktığı yalı ise çocukluğu dekorasyonunu mimar-ressam yıllarda ortaya çıkan 1940'lann başında çıkan bir yangınla kül oldu ve Ze Antoine-Ignace Melling'e yangınlardan nasibini aldı. kiye Sultandan geriye sadece hatıralar kaldı. FEHİME SULTAN Fahişe kölesinin parasıyla geçindi V. Murad'ın Meyliserved Sarayı, İstanbul'un işgal edildiği Kadın'dan 1875'te doğan kızı yıllarda İngilizlerin uğrak yeri Fehime Sultan, pek güzel değildi. olunca dedikodular çıktı. Sürgün Padişah II. Hamid tarafından Galip sırasında Nice'e gitti. Kocası, İstan Bey'le evlendirildi. Çocuğu olma bul'da sattıkları mülklerin parasını dığı için ablası Hatice Sultan gibi alarak ortadan kaybolunca Fehime kendini alemlere verdiği biliniyor. Sultan'm çileli günleri başladı. Her Subaylıktan ayrılma, evli ve iki ço şeyini kaybeden Fehime Sultan'ı cuk sahibi bir adama gönlünü kap bir tek güzel ve vefalı Habeşi cari- tırarak kocasmdan ayrıldı. Boşan yesi terketmedi. Bu Habeşi geceleri maları sonrasmda Mahmud Bey'le sokaklarda fahişelik yaparak ve di evlenerek muradına eren sultan, lenerek topladığı paralarla sultanı cumhuriyetin ilanına kadar ikinci geçindirdi. Sultan, cariyesinin hi kocasıyla birlikte bu yalıda yaşadı. mayesinde Nice'de öldü. Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi.