Tilburg University Van Wijken Weten: in Het Ondiepe Springen
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Tilburg University Van wijken weten: In het ondiepe springen: Over de oude buurten in de netwerksamenleving Baetens, A.G.M. Publication date: 2011 Link to publication in Tilburg University Research Portal Citation for published version (APA): Baetens, A. G. M. (2011). Van wijken weten: In het ondiepe springen: Over de oude buurten in de netwerksamenleving. [s.n.]. General rights Copyright and moral rights for the publications made accessible in the public portal are retained by the authors and/or other copyright owners and it is a condition of accessing publications that users recognise and abide by the legal requirements associated with these rights. • Users may download and print one copy of any publication from the public portal for the purpose of private study or research. • You may not further distribute the material or use it for any profit-making activity or commercial gain • You may freely distribute the URL identifying the publication in the public portal Take down policy If you believe that this document breaches copyright please contact us providing details, and we will remove access to the work immediately and investigate your claim. Download date: 25. sep. 2021 VAN WIJKEN WETEN IN HET ONDIEPE SPRINGEN: OVER OUDE BUURTEN IN DE NETWERKSAMENLEVING TON BAETENS Ton Baetens USBO Utrecht Van Wijken Weten In het ondiepe springen: over oude buurten in de netwerksamenleving ‘In’ the neighbourhood Jumping into shallow water: on old neighbourhoods in the network society (with a summary in English) Proefschrift ter verkrijging van de graad van doctor aan de Universiteit van Tilburg, op gezag van de rector magnificus, prof. dr. Ph. Eijlander, in het openbaar te verdedigen ten overstaan van een door het college voor promoties aangewezen commissie in de aula van de Universiteit op woensdag 25 mei om 16.15 uur door Anton Gerard Mathilde Baetens geboren op 2 juni 1966 te Sittard. Pagina 2 Promotor: Prof.dr. A. de Ruijter Copromotor: Dr. M. M. van Engelsdorp Gastelaars Leden van de Promotiecommissie Prof.dr. P.H.A. Frissen Prof.dr. J.B. Rijsman Prof.dr. P. Verweel Prof.dr.mr. L. Witvliet Dr. W.F. Verweij Pagina 3 Pagina 4 INHOUDSOPGAVE Dramatis personae & loci p. 8 Hoofdstuk I “Ik ga beginnen bij het begin” p. 14 Hoofdstuk II Een historische schets van de wijk p. 25 2.1 Ondiep: een traditionele volksbuurt in een veranderende tijd p. 25 2.2. Ondiep is ook een wijkplaats voor ‘overgangswoningen’ p. 28 2.3. Ondiep in de jaren vijftig en zestig p. 31 2.4. Ondiep in de jaren zeventig en tachtig p. 34 2.5. Ondiep in de jaren negentig p. 35 2.6. Tot slot p. 36 Hoofdstuk III De veranderende wereld: het perspectief van de overheid p. 39 3.1 Openbaar bestuur en beleid in een sterk veranderende p. 39 samenleving 3.2. Van de 20ste naar de 21ste eeuw: de grote (inter)nationale p. 40 bewegingen 3.3. De veranderende institutionele werkelijkheid p. 46 3.4. Een nieuw millennium: de overheid in crisis p. 47 3.5. Een mix van wantrouwen, normen en waarden: p. 49 de achterstandswijken 3.6. Tot slot p. 51 Hoofdstuk IV De wereld bekeken door de ogen van de burger p. 53 4.1. “Alles gebeurt ergens”: places zijn bepaald, spaces zijn p. 54 onbepaald 4.2. De zoektocht naar legitimiteit p. 56 4.3. Participeren in het perspectief van de overheid: ‘meedoen p. 60 als norm’ 4.4. Participatie in het perspectief van burgers: ‘invloed als p. 61 verlangen’ 4.5. Participatie in buurten en wijken: ‘cohesie als doel’ p. 62 Pagina 5 4.6. Tot slot p. 64 Hoofdstuk V De opkomst van de netwerksamenleving: actoren p. 65 en netwerken 5.1. Karakteristieken van de netwerksamenleving p. 66 5.2. Netwerkvorming in oude en nieuwe netwerken p. 69 5.3. Nieuwe netwerkverhoudingen tussen overheid, markt p. 71 en samenleving 5.4. Actoren in de Nederlandse netwerksamenleving p. 73 5.5. Veranderend denken over verhoudingen tussen p. 75 actoren en netwerken 5.6. Tot slot p. 77 Hoofdstuk VI De wor(s)teling in de dagelijkse praktijk p. 79 6.1. De papieren werkelijkheid van de stedelijke vernieuwing p. 79 en stadsvernieuwing 6.2. Een korte terugblik: van de jaren zeventig naar ‘nu’ p. 80 6.3. De ‘zachte kant’ van stedelijke vernieuwing p. 85 6.4. Verbreding van het speelveld p. 86 6.5. Denken is iets anders dan doen: implementation gap p. 88 (ook in de ruimtelijke ordening) 6.6. Tot slot p. 90 Hoofdstuk VII Vijf sturende vragen in de stedelijke vernieuwing en p. 91 herstructurering 7.1. Voor wie is stedelijke vernieuwing bedoeld? P. 91 7.2. Het accent op ‘fysiek’ of ‘sociaal’? p. 95 7.3. Stedelijke vernieuwing: ‘breed’ of ‘smal’? p. 100 7.4. De positie van de markt en de kracht van particulier initiatief p. 104 7.5. De vijfde kwestie: regie, wie is aan zet? p. 105 7.6. Tot slot p. 108 Pagina 6 Hoofdstuk VIII De aanloop: het grote-stedenbeleid en het Karekietproject p. 109 (1994 - 1999) 8.1 Bestuurlijke aandacht en focus op leefbaarheid en overlast p. 110 8.2 Meten is weten, en de opkomst van ‘nieuwe politiek’ p. 115 8.3 De oplossing: Karekiet als voorbeeld van een integrale aanpak p. 117 8.4 Investeren in professionele netwerken en het betrekken van p. 121 bewoners 8.5. Ondiep krijgt prioriteit bij het opstarten van nieuwe projecten p. 124 8.6. Tot slot p. 125 Hoofdstuk IX De Utrechtse Opgave I en de opmaat naar de wijkvisie p. 127 ‘Ondiep, dorp in de stad’ (periode 1999 - 2002) 9.1. DUO I en ‘het managen van de stad’ p. 127 9.2. Nieuwe inzichten: een wijk verander je samen met bewoners p. 130 9.3. Woonwensenonderzoek en ruimtelijke visie op Ondiep p. 135 9.4. Tot slot p. 136 Hoofdstuk X Rond het voetbalveld (periode 2001 - 2003) p. 139 10.1. Sterspelers en brokers in het bestuurlijk-maatschappelijke veld p. 140 10.2. Gedwongen huwelijken, netwerken en ‘iedereen kent wel p. 144 iemand’ 10.3. De start van de planvorming p. 147 10.4. Werken aan draagvlak p. 149 10.5. Tot slot p. 153 Hoofdstuk XI De provincie neemt bestuurlijk ‘de lead’ (periode 2002 - 2004) p. 155 11.1. De kracht van bestuurlijke netwerken (policy networks) p. 156 11.2. Samenwerken in netwerken (en tussen overheden) p. 162 11.3. Partners in de samenwerking: nieuwe projecten, twee p. 162 eigenaren, veel stakeholders 11.4. Een driehoek met cirkels in Ondiep p. 166 11.5. De voortgang van Trendpark en de start van de andere p. 166 projecten Pagina 7 11.6. Contact met de wijk: zoeken naar verbinding, bouwen p. 169 aan vertrouwen 11.7. Tot slot p. 170 Hoofdstuk XII Bewoners van Ondiep in beeld (participatie nieuwe stijl) p. 173 12.1. Verschillende bewoners laten de verschillende kanten van p. 173 de wijk zien 12.2. De verbindingen van de film p. 177 12.3. De manifestatie als sluitstuk op het participatieproces p. 179 12.4. De manifestatie zorgt voor verbinding (volgens de p. 186 professionals) 12.5. Werken aan de Wijkvisie: Van ‘Wijk met Lef’ naar ‘Dorp p. 187 in de Stad’ 12.6. Tot slot p. 189 Hoofdstuk XIII De fase van implementatie en uitvoering (periode 2005 -2007) p. 191 13.1. Van bestuurlijk netwerken naar praktijk p. 191 13.2. De agenda van corporatie Mitros p. 198 13.3. De aanpak van het wijkcluster en het zorgcluster p. 199 13.4. Trendpark: alles is anders, alles is nieuw p. 204 13.5. Veel praten leidt tot gedragen plannen, maar veel praten p. 207 leidt ook tot stagnatie 13.6. Tot slot p. 208 Hoofdstuk XIV Het resultaat: Ondiep en de sloop van ‘Het Kleine Wijk’ p. 211 14.1. Implementatienetwerken en de politiek van alledag p. 211 14.2. ‘Het grote verlies van het Kleine Wijk’ en ‘Kamervragen’ p. 213 14.3. Sloop is emotie p. 215 14.4. Verschillende argumenten om toch maar niet te slopen p. 217 14.5. De netwerken rond floep.nl p. 224 14.6. Portretten van de nieuwe bewoners van het Kleine Wijk p. 226 14.7. Het Thorbeckepark in 2011 – 2112 p. 227 14.8. Tot slot p. 228 Pagina 8 Hoofdstuk XV Een wandeling door heden en verleden (slotconclusies) p. 231 Dankwoord p. 243 Summary p. 245 Literatuur- en overige bronnen p. 249 Bijlage I Operationalisatie, methodiek en kwaliteitscriteria p. 263 Pagina 9 Pagina 10 DRAMATIS PERSONAE & LOCI Een verhaal over Ondiep kent vele spelers. Zoals uit de inleiding zal blijken vervullen drie sterspelers een hoofdrol in dit verhaal. Daarnaast is er een keur aan andere actoren, die hun deel van het verhaal van Ondiep vertellen en kleur geven. Als houvast introduceer ik de voornaamste spelers en decors in dit boek. De sterspelers: Theo van Wijk: Begint als assistent-architect bij, en later lid van de directie van architectenbureau ONB (Op ten Noort Blijdenstein) in Utrecht. Richt samen met Hans Kars en Maarten Königs de Stichting Transmissie op. Dat leidt uiteindelijk tot het bureau TransForMotion, waar Königs en Van Wijk de leiding hebben. Van Wijk is een netwerker pur sang en kent “alles en iedereen” in de stad. TransForMotion is een van de eerste partijen, die in Ondiep daadwerkelijk rond de voetbalvelden van DOS en Holland aan de slag gaat. Christine Dolman: Is de projectleider, die bij de provincie Utrecht het concept van een levensloopbestendige wijk mee helpt ontwikkelen. In die hoedanigheid is ze drie jaar lang trekker van dit project in Ondiep. Ze is de tweede hoofdrolspeler in dit verhaal. Ook in het ‘bezit’ van een fraai netwerk in en rond het Utrechtse.