P R E Z Y D E N T W K O N St Y T U C Ja C H
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
PREZYDENT W Oddawana do rąk Czytelnika książka, stanowiąca efekt współpracy między stu- dentami, doktorantami oraz pracownikami naukowymi Wydziału Prawa i Admi- nistracji Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu oraz Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego, opisuje w sposób złożony i wielo- aspektowy instytucję prawną Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z perspektywy trzech różnych regulacji konstytucyjnych, które istniały w przeszłości albo istnieją obecnie w polskim porządku prawnym: Konstytucji marcowej z 1921 r., Konstytu- cji kwietniowej z 1935 r. oraz Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 r. KONSTYTUCJACH Maciej Pewiński – magister prawa, obecnie doktorant w Katedrze Prawa Finan- sowego UWr; jego główne zainteresowania badawcze i naukowe koncentrują się wokół prawa konsumenckiego, bankowego oraz nowoczesnych technologii. Maciej Pisz – doktorant na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu War- szawskiego; autor książek i artykułów naukowych z obszaru nauk prawnych; sty- RP pendysta MNiSW dla doktorantów za wybitne osiągnięcia naukowe w dziedzinie nauk prawnych. Michał Przychodzki – student MISHiS UAM; prowadzona przez niego działalność naukowa skupia się na instytucjach prawa konstytucyjnego, społeczeństwie oby- watelskim oraz demokracji w strukturach Unii Europejskiej. Rafał Świergiel – student MISHiS UAM; jego zainteresowania naukowe koncen- trują się wokół prawa konstytucyjnego (w szczególności funkcjonowania władzy wykonawczej w Polsce), historii powszechnej XX wieku oraz praktyki życia poli- tycznego w Polsce. ISBN 978-83-65599-13-1 9 7 8 8 3 6 5 5 9 9 1 3 1 rezydent w PKONSTYTUCJACH RP rezydent w PKONSTYTUCJACH RP Maciej Pewiński Maciej Pisz Michał Przychodzki Rafał Świergiel © Copyright by Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Poznań 2018 isbn 978-83-65599-13-1 recenzent: dr Antoni Rost redakcja językowa i techniczna: Julia Chęcińska Natalia Mąka Igor Gontarz Jakub Choryński skład i projekt okładki: Libron wydawca: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, ul. Wieniawskiego 1 61–712 Poznań [email protected] Spis treści Wstęp 9 Rozdział 1. Wybór i odwołanie Prezydenta RP 15 1.1. Wybór i odwołanie Prezydenta RP na gruncie Konstytucji marcowej z dnia 17 marca 1921 roku 15 1.1.1. Wstęp 15 1.1.2. Procedura wyboru Prezydenta RP 16 1.1.3. Kwestia liczenia długości siedmioletniej kadencji oraz reelekcja 18 1.1.4. Zastępstwo oraz odwołanie Prezydenta RP z pełnionej funkcji 19 1.1.5. Praktyka konstytucyjna lat 1922–1926 19 1.1.6. Podsumowanie 22 1.2. Wybór i odwołanie Prezydenta RP na gruncie Konstytucji kwietniowej z dnia 23 kwietnia 1935 roku 23 1.2.1. Wstęp 23 1.2.2. Procedura wyboru Prezydenta RP 24 1.2.3. Zastępstwo oraz odwołanie Prezydenta RP z pełnionej funkcji 26 1.2.4. Praktyka konstytucyjna lat 1935–1939 27 1.2.5. Podsumowanie 28 1.3. Wybór i odwołanie Prezydenta RP na gruncie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku 28 1.3.1. Wstęp 28 1.3.2. Procedura wyboru Prezydenta RP 29 1.3.3. Kwestia momentu objęcia urzędu, długość trwania kadencji oraz reelekcja 33 1.3.4. Zastępstwo oraz odwołanie Prezydenta RP z pełnionej funkcji 34 1.3.5. Praktyka konstytucyjna lat 1997–2015 36 1.3.6. Podsumowanie 37 Rozdział 2. Funkcja reprezentacyjna Prezydenta RP 39 2.1. Funkcja reprezentacyjna Prezydenta RP na gruncie Konstytucji marcowej z dnia 17 marca 1921 roku 39 2.2. Funkcja reprezentacyjna Prezydenta RP na gruncie Konstytucji kwietniowej z dnia 23 kwietnia 1935 roku 44 2.3. Funkcja reprezentacyjna Prezydenta RP na gruncie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku 49 2.4. Podsumowanie 58 Rozdział 3. Wykonywanie prawa inicjatywy ustawodawczej przez Prezydenta RP 61 3.1. Wstęp 61 3.2. Wykonywanie prawa inicjatywy ustawodawczej przez Prezydenta RP na gruncie Konstytucji marcowej z dnia 17 marca 1921 roku 62 3.3. Wykonywanie prawa inicjatywy ustawodawczej przez Prezydenta RP na gruncie Konstytucji kwietniowej z dnia 23 kwietnia 1935 roku 64 3.4. Wykonywanie prawa inicjatywy ustawodawczej przez Prezydenta RP na gruncie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku 67 3.5. Podsumowanie 71 Rozdział 4. Wydawanie aktów o mocy ustawy przez Prezydenta RP 73 4.1. Wstęp 73 4.2. Wydawanie aktów o mocy ustawy przez Prezydenta RP na gruncie Konstytucji marcowej z 17 marca 1921 roku 75 4.3. Wydawanie aktów o mocy ustawy przez Prezydenta RP na gruncie Konstytucji kwietniowej z dnia 23 kwietnia 1935 roku 82 4.4. Wydawanie aktów o mocy ustawy przez Prezydenta RP na gruncie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku 86 4.5. Podsumowanie 92 Rozdział 5. Zwierzchnictwo Prezydenta RP nad siłami zbrojnymi 93 5.1. Zwierzchnictwo Prezydenta RP nad siłami zbrojnymi na gruncie Konstytucji marcowej z dnia 17 marca 1921 roku 93 5.1.1. Wstęp 93 5.2. Konstytucyjny model zwierzchnictwa Prezydenta RP nad siłami zbrojnymi 94 5.2.1. Praktyka konstytucyjna 95 5.2.2. Podsumowanie 96 5.3. Zwierzchnictwo Prezydenta RP nad siłami zbrojnymi na gruncie Konstytucji kwietniowej z dnia 23 kwietnia 1935 roku 97 5.3.1. Wstęp 97 5.3.2. Konstytucyjny model zwierzchnictwa Prezydenta RP nad siłami zbrojnymi 97 5.3.3. Praktyka konstytucyjna 100 5.3.4. Podsumowanie 100 5.4. Zwierzchnictwo Prezydenta RP nad siłami zbrojnymi na gruncie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku 101 5.4.1. Wstęp 101 5.4.2. Konstytucyjny model zwierzchnictwa Prezydenta RP nad siłami zbrojnymi 102 5.4.3. Praktyka konstytucyjna 106 5.4.4. Podsumowanie 107 Rozdział 6. Relacje na linii Prezydent RP – Sejm RP i Senat RP 109 6.1. Relacje na linii Prezydent RP – Sejm RP i Senat RP na gruncie Konstytucji marcowej z dnia 17 marca 1921 roku 109 6.1.1. Wstęp 109 6.1.2. Uprawnienia Sejmu RP i Senatu RP względem Prezydenta RP w świetle Konstytucji marcowej 111 6.1.3. Uprawnienia Prezydenta RP względem Sejmu RP i Senatu RP w świetle Konstytucji marcowej 112 6.1.4. Podsumowanie relacji na linii Prezydent RP – Sejm RP i Senat RP w świetle Konstytucji marcowej 115 6.2. Ustawa z dnia 2 sierpnia 1926 roku zmieniająca i uzupełniająca Konstytucję Rzeczpospolitej z dnia 17 marca – Nowela sierpniowa w kontekście relacji na linii Prezydent RP a Sejm RP i Senat RP 115 6.3. Relacje na linii Prezydent RP – Sejm RP i Senat RP na gruncie Konstytucji kwietniowej z dnia 23 kwietnia 1935 roku 117 6.3.1. Uprawnienia Sejmu RP i Senatu RP względem Prezydenta RP w świetle Konstytucji kwietniowej 120 6.3.2. Uprawnienia Prezydenta RP względem Sejmu RP i Senatu RP w świetle Konstytucji kwietniowej 120 6.3.3. Podsumowanie relacji na linii Prezydent RP – Sejm RP i Senat RP w świetle Konstytucji kwietniowej 123 6.4. Relacje na linii Prezydent RP – Sejm RP i Senat RP na gruncie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku 124 6.4.1. Referendum jako przejaw wzajemnych relacji Prezydenta RP z Sejmem RP i Senatem RP 125 6.4.2. Uprawnienia Prezydenta RP względem Sejmu RP i Senatu RP w świetle Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 roku 125 6.4.3. Podsumowanie relacji na linii Prezydent RP – Sejm RP i Senat RP w świetle Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 roku 128 Rozdział 7. Odpowiedzialność polityczna i konstytucyjna Prezydenta RP 131 7.1. Wstęp 131 7.2. Odpowiedzialność polityczna i konstytucyjna Prezydenta RP na gruncie Konstytucji marcowej z dnia 17 marca 1921 roku 132 7.3. Odpowiedzialność polityczna i konstytucyjna Prezydenta RP na gruncie Konstytucji kwietniowej z dnia 23 kwietnia 1935 roku 135 7.4. Odpowiedzialność polityczna i konstytucyjna Prezydenta RP na gruncie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku 138 7.5. Podsumowanie ewolucji odpowiedzialności politycznej i konstytucyjnej Prezydenta na bazie przepisów Konstytucji marcowej, Konstytucji kwietniowej oraz Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 roku 141 Bibliografia 143 Wstęp Monografia „Prezydent w Konstytucjach RP” jest efektem współpracy między studentami, doktorantami oraz pracownikami naukowymi Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu oraz Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. W niniejszej publikacji autorzy w sposób złożony i wieloaspektowy opisują instytucję prawną Prezy- denta Rzeczypospolitej Polskiej z perspektywy polskiego prawa konstytucyjnego, prowadząc rozważania w oparciu o trzy różne regulacje konstytucyjne, które istniały w przeszłości albo istnieją obecnie w polskim porządku prawnym: Konstytucję marcową z 1921 roku (zwaną dalej „Konstytucją marcową”, Dz. U. nr 44 poz. 267), Konstytucję kwietniową z 1935 roku (zwaną dalej „Konstytucją kwietniową”, Dz. U. nr 30 poz. 227) oraz Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 roku (zwaną dalej „Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 roku”, Dz. U. nr 78 poz. 483 ze sprost. i zm.). Już na wstępie autorzy zwracają uwagę, że instytucja Prezydenta RP prze- widziana została zarówno na gruncie Konstytucji marcowej, jak i na płaszczyź- nie Konstytucji kwietniowej oraz Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 roku. Niezależnie jednak od powyższego – w przekonaniu autorów – należy poczynić równoczesne zastrzeżenie i wskazać, że instytucja Prezydenta została ukształtowana w poszczególnych regulacjach konstytucyjnych w znacznie od- mienny względem siebie sposób. Co więcej, trzy wskazane powyżej regulacje konstytucyjne odznaczają się także wieloma innymi odrębnościami w zakresie zaaprobowanych w nich rozwiązań ustrojowych. Warto w tym miejscu podkreślić, iż Konstytucja marcowa – uchwalona w dniu 21 marca 1921 roku – była pierwszym tego typu