Het Geslacht Pyrus
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Het geslacht Pyrus ‘Chanticleer’ en ‘Conference’, wie kent ze niet? De twee bekendste peren van de wereld, de een voor de sier en de ander voor het sap! Beide komen ruim aan bod in dit deel van het feuilleton dat geheel gewijd is aan het geslacht Pyrus, oftewel de peer! Auteur: Jan P. Mauritz, VRT Dit deel van het feuilleton gaat dus over de ook over de noodzakelijke snoei én het enten van del in peren door de oude Grieken, later door peer en dan over de makkers die op een stam deze rassen op wilde onderstammen. de Romeinen. De Romeinen hebben de rassen gekweekt zijn; deels over smakelijke, eetbare Plinius de Oudere beschreef rond 77 ná Christus tijdens hun veroveringstochten in West-Europa productieperen, de echte fruitbomen, en deels in zijn Naturalis historia (een encyclopedie van verder verspreid, tot in Engeland toe. De sappige over de sierperen waar soms wel een peertje 102 delen!!) al 38 perenrassen, de vermeerdering vrucht was zeer geliefd, meer nog dan de appel, aangroeit, maar die in de meeste gevallen ‘niet te daarvan door enten en een bereidingswijze: het bij vorstenhuizen, hoge adel en rijke kooplieden. vreten’ zijn! stoven van peren in honing. In de middeleeuwen en later werd de peer dan ‘Toen al een beetje bourgondisch, die botanis- ook een symbool voor macht en pracht. Franse Peren, zowel de vruchten als de bomen zelf, wer- ten… hé toen al!’ koningen in de 18e eeuw, zoals Lodewijk XV en den al meer dan 10.000 jaar voor Christus in het Dichter bij huis, in Europa, zijn ook resten van Lodewijk XVI, kregen bij hun kroning in de kathe- wild verzameld en omstreeks 3000 jaar voor onze peren en veredelingen van peren aangetroffen bij draal van Reims een peer en een glas champagne jaartelling al veredeld. Ja, waarde lezers, veredeld, archeologische vondsten van voorhistorische paal- als geschenk van het stadsbestuur aangeboden. u leest het goed. De kunst van vermeerdering woningen in een aantal Zwitserse meren. Koning Hendrik III van Engeland kreeg van de door enten bestaat dus al meer dan 5000 jaar! sheriff van de stad Londen peren die per schip De oerpeer stamt uit het gebied aan de voet van De peer is, net als de appel, langs en via de Grote vanuit Frankrijk aangevoerd werden. Een duur het Tian Shan-gebergte in Centraal Azië. Deze Zijderoute verspreid. De genencentra van zowel geschenk in die tijd, mogelijk bedoeld om op bergketen, met toppen tot meer dan 7000 meter de appel als de peer liggen namelijk in de omge- bepaalde momenten even de andere kant op te hoogte, ligt in het grensgebied van Kazachstan ving van de zogenaamde Noordelijke route. In kijken… en Kirgizië en voor een groot deel in de Chinese Centraal Azië komen meer dan 15 wilde peren- autonome regio Sinkiang. In de meeste talen soorten voor, waaruit de gekweekte peer is ont- In Nederland komt van nature uitsluitend de wordt de Chinese naam Tian Shan gebruikt, wat staan. Geselecteerde rassen werden later in stand wilde peer, Pyrus pyraster, voor, vaak verwilderd ‘hemelse bergen’ betekent. gehouden door de Kirgiezen en de Chinezen, in de zoom van oudere gemengde bossen. Het is Theophrastus van Eresus, een plantkundige, die de techniek van enten ontdekten. Tussen de meestal een struikvormige species. beschreef in 322 vóór Christus in zijn Causis achtste eeuw voor Chr. en de vijfde eeuw na plantarum drie perenrassen. Daarbij schreef hij Chr. bestond er al een florerende teelt en han- 36 www.boomzorg.nl Binnen de systematische indeling van het Hoogstamfruitbomen hebben vaak een koepel- van opsteekt!' Parthenocarp betekent letterlijk Regnum Vegetabile – het Plantenrijk - vormige kroon met schuin opgaande gesteltak- ‘maagdelijk fruit’. Het woord is afgeleid van het behoort het geslacht Pyrus tot de orde van ken, die bij oude exemplaren aan het uiteinde Griekse parthenos, wat maagd betekent, en kar- de Rosales en daarbinnen tot de familie van wat doorbuigen of overhangen met wat han- pos, wat fruit of vrucht betekent. In de botanie de Rosaceae, de rozenfamilie. Deze grote gende twijgen. De stam is zelden doorgaand is het de benaming voor fruit dat zich ontwikkelt familie met meer dan 8000 species (= indi- tot in de top, maar vaak vergaffelend in zware zonder dat er bevruchting heeft plaatsgevonden. viduen) en ongeveer 140 geslachten is op nevenstammen of zware gesteltakken. Peren zijn Parthenogenese komt soms als mutatie voor in basis van de vruchten onderverdeeld in een ook prachtig te leiden tegen een zonnige muur de natuur, wat dan een gebrek is, omdat de plant viertal onderfamilies, te weten: Rosoideae, van een woning of een slangenmuur rondom zich niet langer generatief kan voortplanten en Spiraeoideae, Amygdaloideae of Prunoideae een buitenplaats. De cv’s van de sierspecies zijn dan zou uitsterven. In de tuinbouw worden som- en Maloideae. Tot deze laatste onderfamilie veelal geselecteerd op een smallere en volle, mige planten zodanig veredeld dat ze partheno- behoort het geslacht Pyrus, in de volksmond regelmatiger gevormde kroon. De schors op de carp worden. Er hoeft dan niet voor bestuiving peren genoemd. Het geslacht Pyrus is veel stam en de zware gesteltakken is in de jeugdfase gezorgd te worden en de vruchten bevatten geen minder groot qua soortenrijkdom en aantal vaak glad grijzig bruin tot groenig bruin; later of weinig zaden, wat een voordeel kan zijn voor cv’s dan broertje Malus. Er zijn fruitperen en vormen zich prachtige diep gegroefde, ruwe verdere verwerking. sierperen; deze komen allebei aan bod in dit zwartgrijze schorsruggen, vrij diep en grillig Een aantal peren, maar ook veel andere vruchten deel van het feuilleton. verticaal gegroefd, of grove, al dan niet afschilfe- bezitten deze eigenschap. ‘Wel handig niet zo Er zijn ruim 40 soorten, een aantal hybriden rende, grijsbruine tot bijna zwarte ruw gevormde …… toch?’ of kruisingen en honderden cv’s, vooral in de en dikke schorsplaatjes. Alle peren hebben een Verder levert de perenboom kostbaar en bijzon- consumptieperen, binnen het geslacht dat verspreid staande bladstand met enkelvoudige der mooi hout voor draaiwerk, beelden en andere uitsluitend voorkomt in de gematigde stre- bladeren, met een gladde, fijn of grof gezaagde, sier- en gebruiksvoorwerpen. ken van het noordelijk halfrond, in Europa, getande of soms gelobde bladrand. Het blad Noord-Afrika, Centraal-Azië en het Verre verschilt nogal, van klein tot middelgroot, en qua Het sortiment Oosten, China en Japan. vorm van ovaal tot breed ovaal, vrijwel rond tot Een aantal onder u, trouwe lezers van dit feuil- ellipsvormig of smal lancetvormig, ruitvormig, leton, zit al te wachten op de door mij regelmatig Kenmerken eirond of nog anders. Het blad, vaak voorzien gebezigde uitspraak: Opstoken, die rotzooi; Peren zijn bladverliezende, kleine tot middelgrote van steunblaadjes, heeft een breed pallet van Rosaceaeën zijn geen bomen, weg ermee! En dat struiken, meerstammige en ook middelgrote groene kleuren, de één dof tot dof glanzend, is voor een groot aantal species nog altijd aan de solitaire bomen. De meeste exemplaren wor- de ander donkergroen of lichter groen, tot glan- orde. den 6 tot 8 meter of 12 tot 16 meter hoog, zende bladeren. Maar ook zilvergrijze en (tijdelijk) met van origine een breed piramidale of ovale rode species zijn binnen het geslacht te vinden. Allereerst enkele peren voor de dorst, en dan een tot schermvormige, losse en grillige kroon. Behaard, tijdelijk behaard of niet behaard, alle peertje voor het oog mogelijkheden zijn voorhanden. De bloeiwijze is éénnhuizig met tweeslachtige Pyrus communis ‘Conference’ bloemen en is in de meeste gevallen indrukwek- Dit is de meest bekendste peer in Nederland kend tot zeer indrukwekkend. Wat een enorme en de meest gekweekte. Ongeveer 70% van rijkdom aan bloemen, tijdens of net na de blad- het perenareaal in Nederland is ‘Conference’. zetting. De bloemen zijn helder zuiverwit tot Het is van oorsprong een Engels ras van de crèmewit, enkelvoudig, in tuilen, bundels of in heer T. Rivers uit Sawbridgeworth, die de peer trossen van zes tot twaalf bloemen per tuil, elke in 1894 in de handel bracht. Het is een peer bloem met vijf ronde tot ovale petalen; meestal waarmee in Nederland al meer dan 65 jaar zijn er ca. 20 meeldraden aanwezig met rode of ervaring is. Een van de eerste aanplanters van roodbruine helmknoppen en groene kroonblaad- het ras in Nederland was de familie Vogelaar jes aan de buitenrand van de bloemrozet. in Krabbendijke. ‘Conference’ is een grote De vrucht is een vlezige pitvrucht, die in de smaakvolle en sappige peer, lang en bol, met volksmond peer heet. Binnen het geslacht zijn de vaak een wat roestige ronding. De boom draagt vruchten zeer verschillend van grootte, kleur en zeer gemakkelijk en rijk, ook zonder andere soms zelfs smaak. De zaden in een klokhuis zijn bestuivers. Bij veel perenrassen leveren andere klein en zwart van kleur. bestuivers in de buurt wel een hogere opbrengst Ook bij dit geslacht kunnen zich parthenocarpe op. ‘Conference’ is parthenocarp (zie boven), vruchten ontwikkelen. zodat er zelfs vruchtzetting kan plaatsvinden 'Partheno-wat? hoor ik op de achtergrond mom- na vorstschade aan de bloesem. De boom kan pelen. We duiken zeker weer de diepte in J.P.? gemakkelijk biologisch geteeld worden, ook Jazeker, vrienden, heel even want het is zeker de in particuliere tuinen. Het grote voordeel van bedoeling van dit feuilleton dat u er ook nog wat dit ras is de lange afzetperiode, omdat de peer Een hele echte 'Conference' in bloei. www.boomzorg.nl 37 lang bewaard kan worden en de smaak tijdens wat door geen sterveling kan worden uitgespro- De cv ‘Juttepeer’ de bewaring goed behouden blijft. De groei ken, laat staan marketingtechnisch een topper Een zeer oude, waarschijnlijk al uit de van de boom is vrij sterk. Als tussenstam geniet worden. Vandaar de goed in de mond en het oor Middeleeuwen, Nederlandse late zomerhand- ‘Doyenné du Comice’ de voorkeur, met als onder- liggende handelsnaam XENIA.