DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO

Gdańsk, dnia środa, 26 lipca 2017 r.

Poz. 2808

UCHWAŁA NR XXI/185/17 RADY GMINY SOMONINO

z dnia 28 czerwca 2017 r.

w sprawie przyjęcia Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami Gminy Somonino na lata 2017-2020

Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 15 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2016 r. poz. 446, z późn. zm.), oraz art. 87 ust. 3 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2014 r. poz. 1446, z późn. zm.), Rada Gminy w Somoninie uchwala, co następuje: § 1. Przyjmuje się Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Somonino na lata 2017-2020, w brzmieniu załącznika do niniejszej uchwały. § 2. Wykonanie uchwały powierza się Wójtowi Gminy Somonino. § 3. Uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia i podlega ogłoszeniu w Dzienniku Urzędowym Województwa Pomorskiego.

Przewodniczący Rady Gminy

Andrzej Sołtysek Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 2 – Poz. 2808

Załącznik do uchwały Nr XXI/185/17 Rady Gminy Somonino z dnia 28 czerwca 2017 r.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD

ZABYTKAMI GMINY SOMONINO

NA LATA 2017-2020

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 3 – Poz. 2808

SPIS TRE•CI

1. WST•P 3

2. PODSTAWA PRAWNA OPRACOWANIA PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI 6

3. PRZEDMIOT OCHRONY PRAWNEJ 17

4. FORMY OCHRONY PRAWNEJ ZABYT KÓW 19

5. UWARUNKOWANIA ZEW N•TRZNE I WEWN•TRZNE OCHRONY ZASOBÓW

DZIEDZICTWA KULTUROWEGO 21

6. ZASOBY DZIEDZICTWA I KRAJOBRAZU KULTUROWEGO GMINY 44

7. OCENA STANU DZIEDZICTWA KULTUROWEGO GMINY - ANALIZA SWOT 72

8. ZA!O"ENIA PROGRAMOWE GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI 74

9. INSTRUMENTARIUM REALIZACJI GMINNEGO PROGRAMU

OPIEKI NAD ZABYTKAMI 78

10. ZASADY OCENY REALIZACJI GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI 79

11. #RÓD!A FINANSOWANIA PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI 79

12. MISJA PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI 89

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 2

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 4 – Poz. 2808

1. WST•P

CEL OPRACOWANIA GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY SOMONINO

Podstawowym, ogólnie poj•tym za•o•eniem niniejszego „Gminnego programu opieki nad zabytkami Gminy Somonino na lata 2017 – 2020 ” jest ukierunkowanie polityki Samorz!du, s•u•!cej podejmowaniu planowanych dzia•a" dotycz!cych finansowania, inicjowania, wspierania oraz koordynowania prac z dziedziny ochrony zabytków i krajobrazu kulturowego oraz upowszechniania i promowania dziedzictwa kulturowego. Jest to uzupe•niaj!cy dokument w stosunku do innych aktów planowania gminnego. Zadaniem Programu jest tak•e organizacja dzia•a" edukacyjnych i wychowawczych wobec miejscowej spo•eczno#ci. Dla realizacji powy•szego za•o•enia niezb•dna jest realizacja szczegó•owych celów okre#lonych m.in. w art. 87 ust. 2 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami , do których nale•!:

Ø w•!czenie problemów ochrony zabytków do systemu zada" strategicznych wynikaj!cych z koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju;

Ø uwzgl•dnianie uwarunkowa" ochrony zabytków, w tym krajobrazu kulturowego i dziedzictwa archeologicznego, •!cznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i równowagi ekologicznej;

Ø zahamowanie procesów degradacji zabytków i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania;

Ø wyeksponowanie poszczególnych zabytków oraz walorów krajobrazu kulturowego;

Ø podejmowanie dzia•a" zwi•kszaj!cych atrakcyjno#• zabytków dla potrzeb spo•ecznych, turystycznych i edukacyjnych oraz wspieranie inicjatyw sprzyjaj!cych wzrostowi #rodków finansowych na opiek• nad zabytkami;

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 3

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 5 – Poz. 2808

Ø okre•lenie warunków wspó•pracy z w•a•cicielami zabytków, eliminuj!cych sytuacje konfliktowe zwi!zane z wykorzystaniem tych zabytków;

Ø podejmowanie przedsi"wzi"# umo•liwiaj!cych tworzenie miejsc pracy zwi!zanych z opiek! nad zabytkami

Ø zapoznanie z zasobami dziedzictwa kultur owego, histori! i zabytkami Gminy, w tym tak•e rozró•nienie obiektów wpisanych do rejestru zabytków województwa i figuruj!cych w ewidencji Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków

Ø wspieranie dzia•a% zmierzaj!cych do pozyskania •rodków finansowych na opiek " nad zabytkami

Ø uwzgl"dnienie uwarunkowa% ochrony zabytków przy sporz!dzaniu i zmianie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego oraz studium uwarunkowa% i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy.

Konieczno•# opracowania gminnego programu opieki nad zabytkami jest na•o•ona przez art. 87 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, który stwierdza, i•:

1. Zarz!d województwa, powiatu lub wójt (burmistrz, prezydent miasta) sporz!dza na okres 4 lat odpowiednio wojewódzki, powiatowy lub gminny program opieki nad zabytkami.

2. Programy, o których mowa w ust. 1, maj! na celu, w szczególno•ci:

1) w•!czenie problemów ochrony zabytków do systemu zada% strategicznych, wynikaj!cych z koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju;

2) uwzgl"dnianie uwarunkowa% ochrony zabytków, w tym krajobrazu kulturowego i dziedzictwa archeologicznego, •!cznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i równowagi ekologicznej;

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 4

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 6 – Poz. 2808

3) zahamowanie procesów degradacji zabytków i dopr owadzenie do poprawy stanu ich zachowania;

4) wyeksponowanie poszczególnych zabytków oraz walorów krajobrazu kulturowego;

5) podejmowanie dzia•a" zwi•kszaj•cych atrakcyjno•& zabytków dla potrzeb spo•ecznych, turystycznych i edukacyjnych oraz wspierani e inicjatyw sprzyjaj•cych wzrostowi •rodków finansowych na opiek• nad zabytkami;

6) okre•lenie warunków wspó•pracy z w•a•cicielami zabytków, eliminuj•cych sytuacje konfliktowe zwi•zane z wykorzystaniem tych zabytków;

7) podejmowanie przedsi•wzi•& umo'liwiaj•cych tworzenie miejsc pracy zwi•zanych z opiek• nad zabytkami.

3. Wojewódzki, powiatowy i gminny program opieki nad zabytkami przyjmuje odpowiednio sejmik województwa, rada powiatu i rada gminy, po uzyskaniu opinii wojewódzkiego konserwatora zabytków.

4. Programy, o których mowa w ust. 3, s• og•aszane w wojewódzkim dzienniku urz•dowym.

5. Z realizacji programów zarz•d województwa, powiatu i wójt (burmistrz, prezydent miasta) sporz•dza, co 2 lata, sprawozdanie, które przedstawia si• odpowi ednio sejmikowi województwa, radzie powiatu lub radzie gminy.

6. Sprawozdanie z realizacji wojewódzkiego programu opieki nad zabytkami jest przekazywane Generalnemu Konserwatorowi Zabytków i w•a•ciwemu wojewódzkiemu konserwatorowi zabytków w celu jego w ykorzystania przy opracowywaniu, aktualizacji i realizacji krajowego programu ochrony zabytków i opieki nad zabytkami.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 5

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 7 – Poz. 2808

2. PODSTAWA PRAWNA OPRACOWANIA PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI

Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej

Ochrona zabytków, dawnych mate rialnych i niematerialnych dóbr kultury jest obowi!zkiem konstytucyjnym Pa"stwa. w my#l art. 5 Konstytucji RP „Rzeczpospolita Polska (...) strze•e dziedzictwa narodowego (...). Istotnym elementem tego dziedzictwa s! zabytki, które w swych niematerialnych w arto#ciach s! dobrem wspólnym. Art. 82 Konstytucji wskazuje, i• „obowi!zkiem Obywatela (...) jest troska o dobro wspólne”, z kolei art. 6 Konstytucji stanowi, •e „…Rzeczpospolita Polska, stwarza warunki upowszechniania i równego dost•pu do dóbr kultury (…)”.

Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. 2014, poz. 1446 ze zmianami.).

Obowi!zuj!ca Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami wprowadzi•a poj•cia ochrony i opieki nad zabytkami. Zgodnie z art. 3, u•yte w ustawie okre#lenia oznaczaj!:

1) zabytek – nieruchomo#• lub rzecz ruchom!, ich cz•#ci lub zespo•y, b•d!ce dzie•em cz•owieka lub zwi!zane z jego dzia•alno#ci! i stanowi!ce #wiadectwo minionej epoki b!d* zdarzenia, których zachowanie le•y w interesie spo•ecznym ze wzgl•du na posiadan! warto#• historyczn!, artystyczn! lub naukow!;

2) zabytek nieruchomy – nieruchomo#•, jej cz•#• lub zespó• nieruchomo#ci, o których mowa w pkt. 1;

3) zabytek ruchomy – rzecz ruchom!, jej cz•#• lub zespó• rzeczy ruchomych, o których mowa w pkt. 1;

4) zabytek archeologiczny – zabytek nieruchomy, b•d!cy powierzchniow!, podziemn! lub podwodn! pozosta•o#ci! egzystencji i dzia•alno#ci cz•owieka, z•o•on! z nawarstwie" kulturowych i znajduj!cych si• w nich wytworów b!d* ich #ladów albo zabytek ruchomy, b•d!cy tym wytworem;

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 6

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 8 – Poz. 2808

5) instytucja kultury wyspecjalizowana w opiece nad zabytkami – instytucj ! kultury w rozumieniu!przepisów o organizowaniu i prowadzeniu!dzia"alno#ci! kulturalnej,!której!celem!statutowym!jest!sprawowanie!opieki!nad!zabytkami;

6) prace konserwatorskie – dzia"ania! maj•ce! na! celu! zabezpieczenie! i utrwalenie substancji! zabytku,! zahamowanie! procesów! jego! destruk cji oraz dokumentowanie!tych!dzia"a%;

7) prace restauratorskie – dzia"ania! maj•ce! na! celu! wyeksponowanie! warto#ci! artystycznych i estetycznych zabytku, w tym,! je•eli! istnieje! taka! potrzeba,! uzupe"nienie!lub!odtworzenie!jego!cz #ci,!oraz!dokumentowanie!tych!dzia"a%;

8) roboty budowlane – roboty budowlane w rozumieniu! przepisów! Prawa! budowlanego, podejmowane przy zabytku lub w otoczeniu zabytku;

9) badania konserwatorskie – dzia"ania! maj•ce! na! celu! rozpoznanie! historii!!!!!!!!!!!!!!! i funkcji zabytku, ustalenie! u•ytych! do! jego! wykonania! materia"ów!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! i zastosowanych! technologii,! okre#lenie! stanu! zachowania! tego! zabytku! oraz! opracowanie diagnozy, projektu i programu prac konserwatorskich, a je•eli! istnieje!taka!potrzeba,!równie•!prog ramu prac restauratorskich;

10) badania architektoniczne – dzia"ania!ingeruj•ce!w substancj !zabytku,!maj•ce! na celu rozpoznanie i udokumentowanie pierwotnej formy obiektu budowlanego!oraz!ustalenie!zakresu!jego!kolejnych!przekszta"ce%;

11)badania archeologiczne – dzia"ania! maj•ce! na! celu! odkrycie,! rozpoznanie,! udokumentowanie i zabezpieczenie zabytku archeologicznego;

12)historyczny! uk"ad! urbanistyczny! lub! ruralistyczny! – przestrzenne! za"o•enie! miejskie! lub! wiejskie,! zawieraj•ce! zespo"y! budowlane,! poje dyncze budynki i formy zaprojektowanej zieleni, rozmieszczone w uk"adzie! historycznych! podzia"ów!w"asno#ciowych!i funkcjonalnych, w tym!ulic!lub!sieci!dróg;

13)historyczny! zespó"! budowlany! – powi•zan•! przestrzennie! grup ! budynków! wyodr bnion•! ze! wzgl du! na! form ! architektoniczn•,! styl,! zastosowane! materia"y,!funkcj ,!czas!powstania!lub!zwi•zek!z wydarzeniami historycznymi;

14)krajobraz kulturowy – przestrze%! historycznie! ukszta"towan•! w wyniku dzia"alno#ci! cz"owieka,! zawieraj•c•! wytwory! cy wilizacji oraz elementy przyrodnicze;

15)otoczenie – teren!wokó"!lub!przy!zabytku!wyznaczony!w decyzji o wpisie tego terenu! do! rejestru! zabytków! w celu! ochrony! warto#ci! widokowych! zabytku! oraz! jego! ochrony! przed! szkodliwym! oddzia"ywaniem! czynników! zewn trznych.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 7

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 9 – Poz. 2808

Zgodnie z art. 89 organami ochrony zabytków s•:

1) minister w•a•ciwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, w imieniu którego zadania i kompetencje, w tym zakresie, wykonuje Generalny Konserwator Zabytków;

2) wojewoda, w imieniu którego zadania i kompetencje, w tym zakresie, wykonuje wojewódzki konserwator zabytków.

W art. 4 zapisano, i• ochrona zabytków polega w szczególno•ci na podejmowaniu przez organy administracji publicznej dzia•a$ maj•cych na celu:

1) zapewnienie waru nków prawnych, organizacyjnych i finansowych umo•liwiaj•cych trwa•e zachowanie zabytków oraz ich zagospodarowanie i utrzymanie;

2) zapobieganie zagro•eniom mog•cym spowodowa% uszczerbek dla warto•ci zabytków;

3) udaremnianie niszczenia i niew•a•ciwego korzystania z zabytków;

4) przeciwdzia•anie kradzie•y, zagini&ciu lub nielegalnemu wywozowi zabytków za granic&;

5) kontrol& stanu zachowania i przeznaczenia zabytków;

6) uwzgl&dnianie zada$ ochronnych w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz przy kszta•towaniu •rodowiska.

Art. 5 wskazuje, i• opieka nad zabytkiem sprawowana przez jego w•a•ciciela lub posiadacza polega, w szczególno•ci, na zapewnieniu warunków:

1) naukowego badania i dokumentowania zabytku;

2) prowadzenia prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych przy zabytku;

3) zabezpieczenia i utrzymania zabytku oraz jego otoczenia w jak najlepszym stanie;

4) korzystania z zabytku w sposób zapewniaj•cy trwa•e zachowanie jego warto•ci;

5) popularyzowania i upowszechniania wiedzy o zabytku oraz jego znaczeniu dla historii i kultury.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 8

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 10 – Poz. 2808

Ponadto, w art.6, ustawa definiuje m.in. podstawowe poj•cia z zakresu ochrony i opieki nad zabytkami oraz przedmiot, zakres, formy i sposób ich ochrony. w my!l tej"e ustawy, ochroni e i opiece podlegaj• (bez wzgl•du na stan zachowania):

1) zabytki nieruchome b•d•ce w szczególno!ci:

a) krajobrazami kulturowymi;

b) uk$adami urbanistycznymi, ruralistycznymi i zespo$ami budowlanymi;

c) dzie$ami architektury i budownictwa;

d) dzie$ami budownictwa obronnego;

e) obiektami techniki, a zw$aszcza kopalniami, hutami, elektrowniami i innymi zak$adami przemys$owymi;

f) cmentarzami;

g) parkami, ogrodami i innymi formami zaprojektowanej zieleni;

h) miejscami upami•tniaj•cymi wydarzenia historyczne b•d• dzia$alno!& wybitnych osobisto!ci lub instytucji.

2) zabytki ruchome b•d•ce w szczególno!ci:

a) dzie$ami sztuk plastycznych, rzemios$a artystycznego i sztuki u"ytkowej;

b) kolekcjami stanowi•cymi zbiory przedmiotów zgromadzonych i uporz•dkowanych wed$ug koncepcji osób, które tworzy$y te kolekcje;

c) numizmatami oraz pami•tkami historycznymi, a zw$aszcza militariami, sztandarami, piecz•ciami, odznakami, medalami i orderami;

d) wytworami techniki, a zw$aszcza urz•dzeniami, !rodkami transportu oraz maszynami i narz•dziami !wiadcz•cymi o kulturze materialnej, charakterystycznymi dla dawnych i nowych form gospodarki, dokumentuj•cymi poziom nauki i rozwoju cywilizacyjnego;

e) mat eria$ami bibliotecznymi, o których mowa w art. 5 ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach (tekst jednolity Dz. U. z 2012 r. poz. 642 ze zmianami);

f) instrumentami muzycznymi;

g) wytworami sztuki ludowej i r•kodzie$a oraz innymi obiektami etnograficznymi;

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 9

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 11 – Poz. 2808

h) przedmiotami upami•tniaj•cymi wydarzenia historyczne b•d• dzia!alno"# wybitnych osobisto"ci lub instytucji.

3) zabytki archeologiczne b•d•ce w szczególno"ci:

a) pozosta!o"ciami terenowymi pradziejowego i historycznego osadnictwa;

b) cmentarzyskami;

c) kurhanami;

d) reliktami dzia!alno"ci gospodarczej, religijnej i artystycznej.

Ponadto „ochronie mog• podlega# nazwy geograficzne, historyczne lub tradycyjne nazwy obiektu budowlanego, placu, ulicy lub jednostki osadniczej” (art. 6.2.).

Ustawa w art. 7 okre"la tak$e formy i sposób ochrony zabytków.

Ustawa definiuje obowi•zki oraz kompetencje samorz•du terytorialnego w zakresie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami. Szczegó!owo okre"lone obowi•zki samorz•du w stosunku do obiek tów zabytkowych obj•tych ochron•, których samorz•d jest w!a"cicielem lub posiadaczem zawarte s• w nast•puj•cych artyku!ach: art. 5, 25, 26, 28, 30, 31, 36, 71, 72.

Na mocy art. 21 ewidencja zabytków jest podstaw• do sporz•dzania programów opieki nad zabytkami przez województwa, powiaty i gminy. Art. 22 ust. 4 stwierdza, i$ „Wójt (burmistrz, prezydent miasta) prowadzi gminn• ewidencj• zabytków w formie zbioru kart adresowych zabytków nieruchomych z terenu gminy.”. w ust. 5 tego artyku!u zapisano, i$ w gmi nnej ewidencji zabytków powinny by# uj•te:

1) zabytki nieruchome wpisane do rejestru;

2) inne zabytki nieruchome znajduj•ce si• w wojewódzkiej ewidencji zabytków;

3) inne zabytki nieruchome wyznaczone przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) w porozumieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków.

Jak wspomniano art. 87 Ustawy okre"la obowi•zek samorz•du, dotycz•cy sporz•dzania i uchwalania gminnego programu opieki nad zabytkami:

- program winien by# opracowany na okres 4 lat,

- program s!u$y celom okre"lonym w Ustawie,

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 10

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 12 – Poz. 2808

- program przyjmuje rada gminy, po uzyskaniu opinii wojewódzkiego konserwatora zabytków,

- program og•aszany jest w wojewódzkim dzienniku urz"dowym,

- z realizacji programu w!adze gminy sporz#dzaj# co 2 lata sprawozdanie, które przedstawiane jest radzie gminy.

Artyku!y 18 i 19 nakazuj# samorz#dom uwzgl"dnianie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami przy sporz#dzaniu i aktualizacji planów zagospodarowania przestrzennego województwa.

Szczegó!owo okre$lone obowi#zki samorz#du w stosunku do obiektów zabytkowych obj"tych ochron#, których samorz#d jest w!a$cicielem lub posiadaczem zawarte s# w nast"puj#cych artyku!ach: art. 5, 25, 26, 28, 30, 31, 36, 71, 72.

Dodatkowo nale%y wskaza& odniesienia do zakresu ochrony dziedzictwa kulturowego, zawarte w nast"puj#cych aktach prawnych:

Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorz•dzie gminnym (Dz.U.2016.446)

art. 7 ust. 1 pkt. 9

„Zaspakajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty nale%y do zada' w!asnych gminy. w szczególno$ci zadania w!asne obejmuj# sprawy: 9) kultury w tym bibliotek gminnych i innych instytucji kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami.”

Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2016 r. poz. 778 z pó•niejszymi zmianami).

Na mocy ustawy planowanie i zagospodarowanie przestrzenne musi uwzgl"dni& m.in.: wymagania ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury wspó!czesnej *art. 1. ust. 2, pkt. 4). Ustawa okre$la, i% studium uwarunkowa' i kierunków zagospodarowan ia przestrzennego powinno w swej tre!ci zawiera" nast•puj•ce elementy:

- uwzgl•dnianie stanu dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury wspó%czesnej (art. 10, ust. 1, pkt. 4)

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 11

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 13 – Poz. 2808

- okre•lenie obszarów i zasad ochrony dziedzictwa kulturowego i zab ytków oraz dóbr kultury wspó•czesnej (art. 10, ust. 2, pkt. 4)

W miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego b"d#cym aktem prawa miejscowego ustawa nakazuje obecno•$ nast"puj#cych elementów:

- obowi#zkowe okre•lenie zasad ochrony •rodowiska, pr zyrody i krajobrazu kulturowego (art. 15, ust. 2, pkt. 3) - obowi#zkowe okre•lenie zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury wspó!czesnej (art. 15, ust. 2, pkt. 4) - okre•la si" w zale%no•ci od potrzeb granice pomników zag!ady oraz ich stref ochronnych, a tak%e ograniczenia dotycz#ce prowadzenia na ich terenie dzia!alno•ci gospodarczej, okre•lone w ustawie z dnia 7 maja 1999 r. o ochronie terenów by!ych hitlerowskich obozów zag!ady (art. 15, ust. 3, pkt. 6)

Wymagania ko ncepcji ochrony zabytków uwzgl"dnia si" równie% na szczeblach wojewódzkim i krajowym planowania przestrzennego (art. 39, ust. 3, pkt. 2; art. 47, ust. 2, pkt. 2). Projekt planu wymaga uzgodnienia z w!a•ciwym wojewódzkim konserwatorem zabytków.

Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (Dz.U.2016.290)

W my•l tej ustawy jej przepisy nie naruszaj# przepisów o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami w odniesieniu do obiektów i obszarów wpisanych do rejestru zabytków oraz obiektów i obszarów obj"tych ochron# konserwatorsk# na podstawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego (art. 2. , ust 2 pkt. 3).

W art. 5, ust. 1 pkt. 7 oraz ust. 2 ustawa stwierdza, i% obiekt budowlany nale%y u%ytkowa$ w sposób zgodny z jego przeznaczeniem i wymaganiami ochrony •rodowiska oraz nakazuje projektowanie i budowanie obiektów budowlanych i zwi#zanych z nim urz#dze& zapewniaj#ce ochron" obiektów wpisanych do rejestru zabytków oraz obiektów obj"tych ochron# konserwatorsk#.

W przypadku pozytywnej opinii wojewódzkiego konserwatora zabytków w odniesieniu do obiektów budowlanych wpisanych do rejestru zabytków oraz innych

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 12

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 14 – Poz. 2808

obiektów budowlanych usytuowanych na obszarach obj•tych ochron• konserwatorsk• mo•liwe jest z•o•enie wniosku do w•a•ciwego ministra o zgod• na odst•pienie od przepisów techniczno -budowlanych, o których mowa w art. 7 ustawy (art. 9, ust 3, pkt. 4).

Wg art. 30 ust. 2 w stosunku do prac budowlanych przy obiektach oraz obszarach niewpisanych do rejestru zabytków , a uj•tych w gminnej ewidencji zabytków, wymagane jest zg•oszenie do w•a•ciwego organu. w zg•oszeniu nale•y okre•li• rodzaj, zakres i sposób wykonywania robót budowlanych oraz termin ich rozpocz•cia. Do zg•oszenia nale#y do••czy• o•wiadczenie, o którym mo wa w art. 32 ust. 4 pkt. 2, oraz, w zale#no•ci od potrzeb, odpowiednie szkice lub rysunki, a tak#e pozwolenia, uzgodnienia i opinie wymagane odr•bnymi przepisami. w razie konieczno•ci uzupe•nienia zg•oszenia w•a•ciwy organ nak•ada, w drodze postanowienia, na zg•aszaj•cego obowi•zek uzupe•nienia, w okre•lonym terminie, brakuj•cych dokumentów, a w przypadku ich nieuzupe•nienia – wnosi sprzeciw, w drodze decyzji. Zgodnie z art. 32 ust. 1:

1. Pozwolenie na budow• lub rozbiórk• obiektu budowlanego mo#e by• wyda ne po uprzednim:

1) przeprowadzeniu oceny oddzia•ywania przedsi•wzi•cia na •rodowisko albo oceny oddzia•ywania przedsi•wzi•cia na obszar Natura 2000, je#eli jest ona wymagana przepisami ustawy z dnia 3 pa%dziernika 2008 r. o udost•pnianiu informacji o •rodowisku i jego ochronie, udziale spo•ecze&stwa w ochronie •rodowiska oraz o ocenach oddzia•ywania na •rodowisko; 2) uzyskaniu przez inwestora, wymaganych przepisami szczególnymi, pozwole&, uzgodnie& lub opinii innych organów; 3) wyra#eniu zgody przez ministra w•a•ciwego do spraw budownictwa, lokalnego planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa – w przypadku budowy gazoci•gów o zasi•gu krajowym lub je#eli budowa ta wynika z umów mi•dzynarodowych.

Prowadzenie robót budowla nych przy obiekcie budowlanym wpisanym do rejestru zabytków lub na obszarze wpisanym do rejestru zabytków wymaga, przed

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 13

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 15 – Poz. 2808

wydaniem decyzji o pozwoleniu na budow•, uzyskania pozwolenia na prowadzenie tych robót, wydanego przez w•a•ciwego wojewódzkiego konserwatora zabytków (art. 39, ust. 2).

Pozwolenie na rozbiórk• obiektu budowlanego wpisanego do rejestru zabytków mo!e by" wydane po uzyskaniu decyzji Generalnego Konserwatora Zabytków dzia•aj•cego w imieniu ministra w•a•ciwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego o skre•leniu tego obiektu z rejestru zabytków (art. 39, ust. 2).

W stosunku do obiektów budowlanych oraz obszarów niewpisanych do rejestru zabytków, a uj•tych w gminnej ewidencji zabytków, pozwolenie na budow• lub rozbiórk• obiektu budowlanego wydaje w•a•ciwy organ w uzgodnieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków (art. 39, ust. 3).

Katalog dzia•a• budowlanych, w stosunku do których nale!y uzyska" pozwolenie budowlane, a które podlegaj• zg•oszeniu organowi budowlanemu okre•laj• kolejno art. 29, 29a, 30, 31 ustawy Prawo Budowlane. w stosunku do zamierze•, które wymagaj• jedynie zg•oszenia zgodnie z art. 30 ust. 7 ustawy w•a•ciwy organ mo!e na•o!y" w drodze decyzji obowi•zek uzyskania pozwolenia na wykonanie okre•lonego obiektu lub r obót budowlanych obj•tych obowi•zkiem zg•oszenia, je!eli ich realizacja mo!e narusza" ustalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego lub spowodowa" m.in. pogorszenie stanu •rodowiska lub stanu zachowania zabytków.

Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o dzia•alno•ci po•ytku publicznego i wolontariacie (Dz.U.2016.239)

Okre•la ona, i! w•ród zada• publicznych znajd• si• dzia•ania m.in. w zakresie kultury, sztuki, ochrony dóbr kultury i dziedzictwa narodowego (art. 4, ust. 1, pkt. 16).

Regulacje z tym zwi•zane zawarte s• w art. 19, który okre•la prawa i obowi•zki mieszka•ców w zakresie realizacji wybranych przez nich dzia•a•, zarówno w ramach inicjatyw lokalnych, jak i za po•rednictwem organizacji pozarz•dowych lub innych podmiotów wymienionych w art. 3 ust. 3 ustawy. Artyku• precyzuje te!, i! jednostka samorz•du terytorialnego zawiera na czas okre•lony umow• o wykonanie inicjatywy lokalnej z wnioskodawc•.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 14

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 16 – Poz. 2808

Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony •rodowiska (Dz. U. z 2016 r. poz. 672 z pó•niejszymi zmianami).

Zgodnie z zapisami art. 71 ust. 3 tej ustawy przeznaczenie i sposób zagospodarowania terenu powinny w jak najwi•kszym stopniu zapewnia• zachowanie jego walorów krajobrazowych. Dotyczy to tak•e krajobrazu kulturowego.

Art. 101 ust 1 okre$la, i• ochrona powierzchni ziemi polega m. in. na zachowaniu warto$ci kulturowych, z uwzgl•dnieniem zabytków archeologicznych.

Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody ( Dz. U. 2015.1651).

Jednym z celów ochrony przyrody jest ochrona walorów krajobrazowych, zieleni w miastach i wsiach oraz zadrzewie% (art. 2, ust. 2, pkt. 5). Jako jedn• z form ochrony przyrody w tym jej immamentnego sk'adnika, jakim jest krajobraz ustawa ta przyjmuje w art. 6, ust, pkt. 3 park krajobrazowy. Zgodnie z art. 16, ust. 1,: park krajobrazowy obejmuje obszar chroniony ze wzgl•du na warto$ci przyrodnicze, historyczne i kulturowe oraz walory krajobrazowe w celu zachowania, popularyzacji tych warto$ci w warunkach zrównowa•onego rozwoju. Zarówno ustano wienie parku krajobrazowego jak i nadanie mu statutu nale•• do prerogatyw sejmiku wojewódzkiego (art. 16, ust. 3, ust. 5).

Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomo•ciami (Dz. U. 2015.1774)

W $wietle art. 6 pkt. 5 jednym z celów public znych tej ustawy jest opieka nad nieruchomo$ciami stanowi•cymi zabytki w rozumieniu przepisów o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Art. 13, ust. 4 jasno okre$la, •e: sprzeda•, zamiana, darowizna lub oddanie w u•ytkowanie wieczyste nieruchomo$ci wpis anych do rejestru zabytków, stanowi•cych w'asno$• Skarbu Pa%stwa lub jednostki samorz•du terytorialnego, a tak•e wnoszenie tych nieruchomo$ci, jako wk'adów niepieni••nych (aportów) do spó'ek, wymaga pozwolenia wojewódzkiego konserwatora zabytków.

Cen• nieruchomo$ci lub jej cz•$ci wpisanej do rejestru zabytków obni•a si• o 50% (zgodnie z art. 67). W'a$ciwy organ mo•e, za zgod• odpowiednio wojewody albo

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 15

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 17 – Poz. 2808

rady lub sejmiku, podwy•szy• lub obni•y• t• bonifikat• (art. 68, ust. 3). Identyczny zapis stosuje si• w przypadku op•aty z tytu!u u•ytkowania wieczystego je•eli nieruchomo•• gruntowa zosta!a wpisana do rejestru zabytków (art. 73, ust 4) oraz w przypadku op!aty z tytu!u trwa!ego zarz#du (art. 84, ust 4).

Ustawa z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i op•at ach lokalnych (Dz. U. z 2016 r. poz. 716 ze zm.).

Na podstawie art. 7, ust. 1, pkt. 6 ustawa zwalnia od podatku od nieruchomo•ci: grunty i budynki wpisane indywidualnie do rejestru zabytków, pod warunkiem ich utrzymania i konserwacji, zgodnie z przepisami o ochronie zabytków, z wyj#tkiem cz••ci zaj•tych na prowadzenie dzia!alno•ci gospodarczej.

Ustawa dnia 25 pa!dziernika 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu dzia•alno•ci kulturalnej (Dz. U. z 2012 r. poz. 406 ze zm.)

Wed!ug zapisów tej ustawy zarówno pa$stwo (art. 1 ust. 2) jak i organy jednostek samorz#du terytorialnego (art. 1 ust. 4) sprawuj# mecenat nad dzia!alno•ci# kulturaln# polegaj#cy m.in. na wspieraniu i promocji opieki nad zabytkami. Do powy•szych ustaw nale•y do!#czy• akty prawne, które w ca!ej swojej tre•ci odnosz# si• do zakresu ochrony zabytków i dziedzictwa kulturowego. S# to:

- ustawa z dnia 21 listopada 1996 r. o muzeach (Dz. U. z 2012 roku, poz. 987 ze zm.), - ustawa z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach (Dz. U. z 2012 roku, poz. 642 ze zm.), - ustawa z dnia 14 lipca 1983 r. o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach (tekst jednolity Dz.U.2015.1446 ze zm.), - ustawa z dnia 7 maja 1999 r. o ochronie terenów by!ych hitlerowskich obozów zag!ady (Dz.U.2015.2120 ze zm.) . Ostatni element to akty wykonawcze do ustawy ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. S# to:

- Rozporz#dzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 26 maja 2011 r. (Dz. U. 2011 nr 113 poz. 661) w sprawie prowadzenia rejestru zabytków,

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 16

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 18 – Poz. 2808

k rajowej, wojewódzkiej i gminnej ewidencji zabytków oraz krajowego wykazu zabytków skradzionych lub wywiezionych za granic• niezgodnie z prawem. W oparciu o art. 24 ust. 1 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami rozporz"dzenie okre•la sposób prowadzenia powy$szych rejestrów i wykazów, - Rozporz"dzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 14 pa%dziernika 2015 r. w sprawie prowadzenia prac konserwatorskich, prac restauratorskich, robót budowlanych, bada& konserwatorskich, bada& architektonicznych i innych dzia•a& przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków oraz bada& archeologicznych i poszukiwa& zabytków (Dz.U.2015.1789), - Rozporz"dzenie Ministra Kultury z dnia 6 czerwca 2005 r. w sprawie udzielenia dotacji celowej na prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru (tekst jednolity Dz. U. 2014 r. poz. 399).

3. PRZEDMIOT OCHRONY PRAWNEJ

Przywo•ana na wst!pie ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami stanowi podstaw! prawn" ochrony dziedzictwa kulturowego w Polsce i wprowadza w tej materii szereg fundamentalnych definicji i poj!(. w my•l ustawy zabytek jest to nieruchomo•( lub rzecz ruchoma, ich cz!•ci lub zespo•y, b!d"ce dzie•em cz•owieka lub zwi"zane z jego dzia•alno•ci" i stanowi"ce •wiadectwo minionej epoki b"d% zdarzenia, których zachowanie le$y w interesie spo•ecznym ze wzgl!du na posiadan" warto•( historyczn", artystyczn" lub naukow". Zgodnie z ustaw" opiece podlegaj" – bez wzgl!du na stan zachowania – zabytki pogrupowane w trzech kategoriach:

Zabytki nieruchome b!d"ce w szczególno•ci: o krajobrazami kulturowymi, o uk•adami urbanistycznymi, ruralistycznymi i zespo•ami budowlanymi, o dzie•ami architektury i budownictwa, o dzie•ami budownictwa obronnego,

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 17

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 19 – Poz. 2808

o obiektami techniki, a zw•aszcza kopalniami, hutami, elektrowniami i innymi zak•adami przemys•owymi, o cmentarzami, o parkami, ogrodami i innymi formami zaprojektowanej zieleni, o miejscami upami•tniaj"cymi wydarzenia historyczne b"d# dzia•alno•• wybitnych osobisto•ci lub instytucji.

Zabytki ruchome b•d"ce w szczególno•ci: o dzie•ami sztuk plastycznych, rzemios•a artystycznego i sztuki u•ytkowej, o kolekcjami stanowi"cymi zbiory przedmiotów zgromadzonych i uporz"dkowanych wed•ug koncepcji osób, które tworzy•y te kolekcje, o numizmatami oraz pami"tkami historycznymi, a zw•aszcza m ilitariami, sztandarami, piecz•ciami, odznakami, medalami i orderami, wytworami techniki, a zw•aszcza urz"dzeniami, •rodkami transportu oraz maszynami i narz•dziami •wiadcz"cymi o kulturze materialnej, charakterystycznymi dla dawnych i nowych form gospodar ki, dokumentuj"cymi poziom nauki i rozwoju cywilizacyjnego, o materia•ami bibliotecznymi, o których mowa w art. 5 ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach (Dz. U. z 2012 r. poz. 642 z pó#n. zmianami), o instrumentami muzycznymi, wytworami sztuki ludowej i r•kodzie•a oraz innymi obiektami etnograficznymi, o przedmiotami upami•tniaj"cymi wydarzenia historyczne b"d# dzia•alno•• wybitnych osobisto•ci lub instytucji.

Zabytki archeologiczne b•d"ce w szczególno•ci: pozosta•o•ciami terenowymi pradziejowego i historycznego osadnictwa, cmentarzyskami, kurhanami, reliktami dzia•alno•ci gospodarczej, religijnej i artystycznej.

Ponadto, zgodnie z art. 6.2. ochronie mog" podlega• nazwy geograficzne, historyczne lub tradycyjne nazwy obiektu budowlanego, placu, ulicy lub jednostki osadniczej.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 18

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 20 – Poz. 2808

4. FORMY PRAWNE OCHRONY ZABYTKÓW

Ustawodawca wyró•nia nast•puj•ce formy ochrony zabytków:

wpis do rejestru zabytków, uznanie za pomnik historii, utworzenie parku kulturowego, ustalenia ochrony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, decyzjach o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, decyzjach o warunkach zabudowy, decyzjach o zezwoleniu na realizacj• inwestycji drogowej, decyzjach o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej lub decyzjach o zezwoleniu na realizacj• inwestycji w zakresie lotniska u"ytku publicznego.

Wpis do rejestru zabytków

Podstaw• wpisu do rejestru zabytków jest decyzja administracyjna wydana przez wojewódzkiego konserwatora zabytków. z wnioskiem o taki wpis mo"e wyst•powa$ w•a•ciciel zabytku oraz u"ytkownik wieczysty gruntu na którym znajduj e si• zabytek. Równie" wojewódzki konserwator zabytków ma prawo wszcz•cia post•powania z urz•du w sprawie wpisania zabytku nieruchomego do rejestru zabytków. Rejestr zabytków prowadzi odpowiedni wojewódzki konserwator zabytków dla zabytków znajduj#cych si• na terenie województwa. Do rejestru mo"na wpisa$ tak"e otoczenie oraz nazw• geograficzn#, historyczn# i tradycyjn# zabytku nieruchomego wpisanego do rejestru zabytków. Wojewódzki konserwator zabytków mo"e wpisa$ tak"e do rejestru historyczny uk•ad urba nistyczny lub ruralistyczny. Sprawy te reguluje ustawa z 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami oraz Rozporz#dzenie Ministra Kultury z 26 maja 2011 r. w sprawie prowadzenia rejestru zabytków, krajowej, wojewódzkiej i gminnej ewidencji zabytków oraz krajowego wykazu zabytków skradzionych lub wywiezionych za granic• niezgodnie z prawem (Dz. U. Nr 113, poz. 661).

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 19

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 21 – Poz. 2808

Pomnik Historii

Terminem tym okre•la si• zabytek nieruchomy o szczególnych warto•ciach materialnych i niematerialnych oraz znaczeniu dla dziedzictwa kulturowego naszego kraju. Rang• pomnika historii podkre•la fakt, !e jest on ustanawiany przez Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej specjalnym rozporz"dzeniem na wniosek Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. w tre•ci prezydenckiego rozporz"dzenia wyszczególnia si• cechy danego zabytku •wiadcz"ce o jego najwy!szej warto•ci, okre•la si• precyzyjnie jego granice i zamieszcza schematyczn" mapk• obiektu. Na elitarn" list• Pomników Historii mog" zosta# wpisane obiekty architekt oniczne, krajobrazy kulturowe, uk$ady urbanistyczne lub ruralistyczne, zabytki techniki, obiekty budownictwa obronnego, parki i ogrody, cmentarze, miejsca pami•ci najwa!niejszych wydarze% lub postaci historycznych oraz stanowiska archeologiczne. w roku 2015 w ca$ym kraju by$o 65 miejsc i obiektów uznanych za pomnik historii.

Park kulturowy

Kolejn" form" ochrony jest utworzenie parku kulturowego w celu ochrony krajobrazu kulturowego oraz zachowania wyró!niaj"cych si• krajobrazowo terenów z zabytkami nieruchomymi charakterystycznymi dla miejscowej tradycji budowlanej i osadniczej. Podstaw" jego utworzenia jest uchwa$a rady gminy, któr" podejmuje si• po zasi•gni•ciu opinii wojewódzkiego konserwatora zabytków.

Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego lub decyzja o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, decyzja o warunkach zabudowy, decyzja o zezwoleniu na realizacj• inwestycji drogowej, decyzja o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej lub decyzja o zezwoleniu na realizacj• inwestycji w zakresie lotniska u!ytku publicznego

Relacje pomi•dzy ochron" zabytków a planami zagospodarowania przestrzennego s" regulowane przez artyku$y 18, 19 i 20 ustawy z 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Przede wszystkim art. 18 wprowadza obowi"zek uwzgl•dniania ochrony zabytków i opieki nad zabytkami przy sporz"dzaniu i aktualizacji koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, strategii rozwoju województw, planów zagospodarowania przestrzennego województw, analiz

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 20

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 22 – Poz. 2808

i studiów z zakresu zagospodarowania przestrzennego powiatu, strategii rozwoju gmin, studiów uwarunkowa• i kie runków zagospodarowania przestrzennego gmin oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. W wymienionych decyzjach, koncepcjach, strategiach, analizach, planach i studiach, winno si" w szczególno#ci uwzgl"dni$ krajowy program ochrony zabytków i opieki nad zabytkami, okre#li$ rozwi•zania niezb"dne do zapobiegania zagro•eniom dla zabytków i zapewni$ im ochron" przy realizacji inwestycji oraz przywracania zabytków do jak najlepszego stanu oraz ustali$ przeznaczenie i zasady zagospodarowania teren u uwzgl"dniaj•ce opiek" nad zabytkami. w przypadku zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru i ich otoczenia, zabytków nieruchomych, znajduj•cych si" w gminnej ewidencji zabytków oraz parków kulturowych, ochrona ich musi by$ bezwarunkowo uwzgl"dniona w studium uwarunkowa• i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego i pozosta•ych decyzjach.

5. UWARUNKOWANIA ZEWN•TRZNE I WEWN•TRZNE OCHRONY ZASOBÓW DZIE DZICTWA KULTUROWEGO

5.1 RELACJE GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI Z OPRACOWANIAMI WYKONANYMI NA POZIOMIE KRAJOWYM:

KRAJOWY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI NA LATA 2014-2017

Krajowy Program Opieki nad Zabytkami na lata 2014- 2017 zosta• przyj"ty przez Rad" Ministrów w dniu 24 czerwca 2014 roku i jest efektem wykonania upowa•nienia ustawowego, zawartego w artyku•ach 84 i 85, ust. 1 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami i jest programem rozwoju okre#lonym w artykule 15 ustawy z dnia 6 grudnia 2006 roku o zasadach prowadzenia polityki rozwoju. Gminny Program Opieki nad Zabytkami dla Gminy Somonino opiera si" na za•o•eniach programu krajowego, jednak s• one do#$ ogólne w odniesieniu do zabytków z terenu gminy.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 21

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 23 – Poz. 2808

Jednym ze strategicznych za•o•e• krajowego programu jest wzmocnien ie synergii dzia•ania organów ochrony zabytków, w tym tworzenie podstaw wspó•dzia•ania z organami samorz!du terytorialnego. Program stwierdza, i• jako"ciowa przemiana w zakresie ochrony zabytków w Polsce mo•e nast!pi# jedynie dzi$ki •!czeniu zasobów, lepszemu sieciowaniu struktur i dzia•a• organów ochrony zabytków.

Rol! programu krajowego jest tworzenie warunków dla wypracowania rozwi!za• modelowych oraz ich upowszechnienie. Jak mówi! zapisy tego dokumentu za realizacj$ zada• zwi!zanych z ochron! zabytków odpowiedzialna jest zarówno administracja rz!dowa (wojewódzcy konserwatorzy zabytków oraz Generalny Konserwator Zabytków), jak równie• jednostki samorz!du terytorialnego wszystkich szczebli oraz od stopnia zaanga•owania tych podmiotów b$d! zale•a•y realne efekty podejmowanych dzia•a•.

G•ównym celem Programu jest „Wzmocnienie roli dziedzictwa kulturowego i ochrony zabytków w rozwoju potencja•u kulturowego i kreatywnego Polaków”. Cel ten realizowany b$dzie poprzez trzy cele szczegó•owe:

1. Wspieranie rozw i!za• systemowych na rzecz ochrony zabytków w Polsce

2. Wzmocnienie synergii dzia•ania organów ochrony zabytków

3. Tworzenie warunków do aktywnego uczestnictwa w kulturze, edukacji na rzecz dziedzictwa kulturowego oraz jego promocji i reinterpretacji

W ramach celu szczegó•owego 1 wyznaczono nast$puj!ce kierunki dzia•ania:

1. Porz!dkowanie rejestru zabytków nieruchomych.

2. Przygotowanie ratyfikacji Konwencji UNESCO ds. ochrony dziedzictwa podwodnego.

3. Wypracowanie jednolitych standardów dzia•ania konserwatorskiego w odniesieniu do wybranych typów i kategorii zabytków nieruchomych zgodnie z obowi!zuj!c! doktryn! konserwatorsk!.

4. Wzmocnienie instrumentów ochrony krajobrazu kulturowego.

5. Opracowani e diagnozy prawnej ochrony zabytków ruchomych.

6. Opracowanie kompleksowego raportu o stanie zachowania zabytków.

7. Kontynuacja bada• w ramach AZP na obszarach szczególnie istotnych ze

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 22

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 24 – Poz. 2808

wzgl•du na zagro•enia dla dziedzictwa archeologicznego.

W ramach ce lu szczegó!owego 2 wyznaczono nast•puj"ce kierunki dzia!ania:

1. Zwi•kszenie efektywno#ci zarz"dzania i ochrony zabytków poprzez wdra•anie infrastruktury informacji przestrzennej o zabytkach.

2. Wypracowanie standardów, pozwalaj"cych na lepszy przep!yw informacji pomi•dzy organami ochrony zabytków a spo!eczno#ciami •yj"cymi w otoczeniu zabytków obj•tych ochron".

3. Podniesienie jako#ci procesów decyzyjnych w organach ochrony zabytków.

4. Merytoryczne wsparcie samorz"du terytorialnego w ochronie zabytków.

W ramach celu szczegó!owego 3 wyznaczono nast•puj"ce kierunki dzia!ania:

1. Przygotowanie ratyfikacji Konwencji ramowej Rady Europy w sprawie znaczenia dziedzictwa kulturowego dla spo!ecze$stwa.

2. Wspieranie budowania #wiadomo#ci spo!ecznej funkcj i dziedzictwa kulturowego jako podstawy kszta!towania si• to•samo#ci narodowej i spo!eczno#ci lokalnych.

3. Promocja zasobu dziedzictwa za po#rednictwem Internetu.

4. Zwi•kszanie dost•pu do zasobu dziedzictwa i u!atwienie jego odbioru spo!ecznego.

KONCEPCJA PRZESTRZENNEGO ZAGOSPODAROWANIA KRAJU DO ROKU 2030

Koncepcja przestrzennego zagospodarowania kraju zosta!a przyj•ta przez Rad• Ministrów dnia 13 grudnia 2011 r. Dokument okre#la zasady polityki pa$stwa w dziedzinie przestrzennego zagospodarowania kraju w perspektywie najbli•szych kilkunastu lat.

Polityka przestrzennego zagospodarowania kraju realizuje cele rozwoju kraju w odniesieniu do ca!o#ci przestrzeni polskiej. Bior"c pod uwag• nowy paradygmat polityki rozwoju cel strategiczny (ponadczasowy) polityki przestrzennego zagospodarowania kraju mo•na okre#li% nast•puj"co: Efektywne wykorzystanie

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 23

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 25 – Poz. 2808

przestrzeni kraju i jej terytorialnie zró•nicowanych potencja•ów rozwojowych dla osi•gania ogólnych celów rozwojowych — konkurencyjno•ci, z wi•kszenia zatrudnienia, sprawno•ci funkcjonowania pa•stwa oraz spójno•ci w wymiarze spo•ecznym, gospodarczym i terytorialnym w d•ugim okresie.

Tak sformu•owany cel — przy doborze odpowiednich celów cz!stkowych oraz instrumentów wdro"eniowych — realizowany jest przez wszystkie podmioty publiczne wykonuj•ce zadania rozwojowe w zakresie swoich kompetencji na ró•nych poziomach zarz•dzania, w ró•nych obszarach tematycznych i w odniesieniu do ró•nych terytoriów.

Drog• do zapewnienia realizacji celu strategic znego polityki przestrzennego zagospodarowania kraju jest koncentracja dzia•a• podmiotów publicznych w wybranych obszarach tematycznych i na wyodr•bnionych terytoriach. W odniesieniu do diagnozy sytuacji, uwarunkowa• oraz trendów rozwojowych sformu•owano sze• # wzajemnie powi!zanych celów polityki przestrzennego zagospodarowania kraju w horyzoncie roku 2030:

• Cel 1. Podwy"szenie konkurencyjno•ci g•ównych o•rodków miejskich Polski w przestrzeni europejskiej poprzez ich integracj• funkcjonaln! przy zachowa niu policentrycznej struktury systemu osadniczego sprzyjaj!cej spójno•ci;

• Cel 2. Poprawa spójno•ci wewn•trznej i terytorialne równowa$enie rozwoju kraju poprzez promowanie integracji funkcjonalnej, tworzenie warunków dla rozprzestrzeniania si• czynników rozwoju, wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich oraz wykorzystanie potencja•u wewn•trznego wszystkich terytoriów;

• Cel 3. Poprawa dost•pno•ci terytorialnej kraju w ró$nych skalach przestrzennych poprzez rozwijanie infrastruktury transportowej i telekomunikacyjnej;

• Cel 4. Kszta•towanie struktur przestrzennych wspieraj!cych osi!gni•cie i utrzymanie wysokiej jako•ci •rodowiska przyrodniczego i walorów krajobrazowych Polski;

• Cel 5. Zwi•kszenie odporno•ci struktury przestrzennej kraju na zagro$eni a naturalne i utraty bezpiecze•stwa energetycznego oraz kszta•towanie struktur przestrzennych wspieraj!cych zdolno•ci obronne pa•stwa;

• Cel 6. Przywrócenie i utrwalenie •adu przestrzennego.

Koncepcja wskazuje, i$ wzmocnienie •adu przestrzennego na po ziomie

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 24

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 26 – Poz. 2808

zarz•dzania zasobem krajobrazów kulturowych i przyrodniczych b•dzie jednocze•nie s•u•y•o wdro•eniu zapisów Konwencji Krajobrazowej Rady Europy. Podstawowymi formami ochrony krajobrazów powinny zosta• formy dotychczas stosowane: parki krajobrazowe, pomniki historii, parki kulturowe oraz — dla obiektów rangi mi•dzynarodowej — wpis na list• dziedzictwa kulturowego lub przyrodniczego UNESCO.

Stwierdzono, •e promocja dziedzictwa kulturowego wp•yn••a na wzrost rozpoznawalno•ci i atrakcyjno•• polskiej przestrzeni. Dba•o•• o spu•cizn• kultury dawnych mieszka•ców ziem polskich i wspieranie zachowanych tradycji lokalnych sprzyjaj• rozwojowi turystyki i wspomagaj• proces identyfikacji to•samo•ci kulturowej migrantów. Krajobraz wa•ny dla historii kultury jest chroniony na równi z krajobrazami charakterystycznymi dla regionów geograficzno - przyrodniczych w zintegrowanej z sieci• przyrodnicz• rozwini•tej sieci parków kulturowych i pomników historii.

NARODOWA STRATEGIA ROZWOJU KULTURY NA LATA 2004 – 2013 ORAZ UZUP E"NIENIE STRATEGII NA LATA 2004 – 2020

Strategiczne cele polityki pa$stwa w zakresie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami zosta•y zawarte w dokumencie o nazwie Narodowa Strategia Rozwoju Kultury na lata 2004 – 2013 (przyj•tym przez Rad• Ministrów w dniu 21 wrze•nia 2004 r.) oraz jego uszc zegó•owieniu „Uzupe•nienie Narodowej Strategii Rozwoju Kultury na lata 2004 – 2020” (przyj•tym w 2005 r.). S• to rz•dowe dokumenty tworz•ce ramy dla nowoczesnego mecenatu pa$stwa w sferze kultury, a przede wszystkim dla nowocze•nie pojmowanej polityki kulturalnej pa$stwa, funkcjonuj•cej w warunkach rynkowych, w po••czeniu z perspektywami kolejnych okresów programowania Unii Europejskiej.

G•ównym celem strategii jest dzia•anie na rzecz zrównowa•onego rozwoju kulturalnego regionów w Polsce.

Dokumentem s •u••cym wdro•eniu Narodowej Strategii Rozwoju Kultury jest Narodowy Program Kultury „Ochrona Zabytków i Dziedzictwa Kulturowego na lata 2004-2013”. W programie zapisano nast•puj•ce priorytety i dzia•ania:

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 25

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 27 – Poz. 2808

Ø Priorytet 1. Aktywne zarz•dzanie zasobem stanowi•cym materialne dziedzictwo kulturowe

Dzia•ania realizowane w ramach niniejszego priorytetu maj! na celu materialn! popraw" stanu zabytków, ich adaptacj" i rewitalizacj" oraz zwi"kszenie dost"pno#ci do nich mieszka$ców, turystów i inwestorów. Realizacja dzia•a$ pozwoli na zwi"kszenie atrakcyjno#ci regionów, a tak%e wykorzystanie przez nie potencja•u zwi!zanego z posiadanym dziedzictwem kulturowym.

Dzia•anie 1.1. Budowa nowoczesnych rozwi!za$ organizacyjno - fin ansowych w sferze ochrony zabytków

Dzia•anie 1.2. Kompleksowa rewaloryzacja zabytków i ich adaptacja na cele kulturalne, turystyczne, edukacyjne, rekreacyjne i inne cele spo•eczne

Dzia•anie 1.3. Zwi"kszenie roli zabytków w rozwoju turystyki i prz edsi"biorczo#ci poprzez tworzenie zintegrowanych narodowych produktów turystycznych.

Ø Priorytet 2. Edukacja i administracja na rzecz ochrony i zachowania dziedzictwa kulturowego

Dzia•anie 2.1. Rozwój zasobów ludzkich oraz podnoszenie #wiadomo#ci spo•ecznej w sferze ochrony dziedzictwa kulturowego

Dzia•anie 2.2. Ochrona i zachowanie dziedzictwa kulturowego przed nielegalnym wwozem, wywozem i przewozem przez granic".

Uzupe•nienie Narodowej Strategii Rozwoju Kultury na lata 2004 -2020, opracowane przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego w 2005 r., zawiera wa%ny z punktu widzenia Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami Program Operacyjny „Dziedzictwo kulturowe”.

Priorytet I tego Programu dotyczy rewaloryzacji zabytków nieruchomych i ruchomych. Celami tego priorytetu s!:

poprawa stanu zachowania zabytków,

zwi"kszanie narodowego zasobu dziedzictwa kulturowego (w tym tak%e liczby stanowisk archeologicznych),

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 26

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 28 – Poz. 2808

kompleksowa rewaloryzacja zabytków i ich adaptacja na cele inne ni! kulturalne,

zwi"kszenie roli zabytków i muzealiów w rozwoju turystyki i przedsi"biorczo#ci poprzez tworzenie zintegrowanych narodowych produktów turystycznych,

poprawa warunków instytucjonalnych, prawnych i organizacyjnych w zakresie ochrony zabytków i ich dokumentacji,

zabezpieczenie zabytków, muzealiów i archiwaliów przed skutkami kl"sk !ywio$owych, kradzie!ami i nielegalnym wywozem za granic" oraz na wypadek sytuacji kryzysowych i konfliktu zbrojnego.

5.2 RELACJE GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI Z OPRACOWANIAMI WYKONANYMI NA POZIOMIE WOJ EWÓDZKIM

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI WOJE WÓDZTWA POMORSKIEGO NA LATA 2016 – 2020

Wojewódzki program opieki nad zabytkami przyj"ty Uchwa$% Nr 274/XXVI/16 Sejmiku Województwa Pomorskiego z dnia 26 wrze#nia 2016 r. okre#la cel, priorytety i typy dzia$a& zwi%zanych z opiek% nad zabytkami w województwie pomorskim. Zawarty w programie uk$ad priorytetów stanowi kontynuacj" programów z 2007 i 2011 r. Zosta$ on rozszerzony o Priorytet 4 dedykowany zabytkom stanowi%cym mienie i w$asno#' Samorz%du Województwa Pomorskiego (w tym instytucje kultury, jednostki zdrowia, itp.) or az podnoszeniu kompetencji osób zarz%dzaj%cych tym zasobem, który jednak nie ma wp$ywu na Program Gminny . Ponadto uporz%dkowaniu uleg$a strukt ura kier unków i dzia$a&, którym przypisano podmioty realizuj%ce oraz potencjalne (ród$a finansowania. Celem strategicznym Programu na lata 2016-2020 jest wzmocnienie poziomu ochrony i opieki nad dziedzictwem kulturowym województwa pomorskiego s$u!%ce zachowaniu zabytków, budowaniu to!samo#ci regionalnej oraz promocji turystycznej regionu.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 27

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 29 – Poz. 2808

Powy•szy cel strategiczny ma by• realizowany w ramach 4 priorytetów:

1. Zachowanie dziedzictwa kulturowego miast i wsi

2. Zachowanie kulturowego dziedzictwa morskiego i rzecznego

3. Zadanie, dokumentacja i promocja dziedzictwa kulturowego

4. Opieka nad zabytkami stanowi!cymi mienie i w"asno•• samorz!du województwa pomorskiego

W ramach priorytetu 1 Program ustala nast%puj!ce kierunki oraz zawarte w nich dzia"ania istotne z punktu widzenia Programu Gminnego:

1.1 „ Zachowanie dziedzictwa kulturowego miast i wsi regionu s"u&!ce budowaniu to&samo•ci mieszka'ców oraz promocji turystycznej” wraz z dzia"aniami:

1. Konserwacja, renowacja i inne dzia"ania s"u&!ce poprawie stanu zachowania:

– obiektów sakralnych (ko•cio"y, klasztory, kaplice, domy modlitwy, kapliczki przydro&ne, cmentarze, kalwarie itp.),

– parków, ogrodów, zieleni komponowanej, kompozycji ma"ej architektury.

2. Rewitalizacja zabytkowych zespo"ów ruralistycznych i urbanistycznych.

1.2. „ Zachowanie dziedzictwa kulturowego miast i wsi regionu s"u&!ce budowaniu atrakcyjnej oferty kulturalnej i turystycznej ” wraz z dzia"aniami:

1. Konserwacja, renowacja i inne dzia"ania s"u&!ce pop rawie stanu zachowania zabytków nieruchomych,

3. Ochrona i konserwacja:

– zabytków archeologicznych,

– zbiorów muzealnych i archiwaliów,

– zabytków ruchomych.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 28

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 30 – Poz. 2808

1.3. „Ochrona i ekspozycja charakterystycznych elementó w krajobrazu kulturowego, w tym zachowanie wyró!niaj•cych si# krajobrazowo t erenów z zabytkami nieruchomymi charakterystycznymi dla miejscowej tradycji budowlanej i osadniczej ” wraz z dzia•aniami:

1. Wprowadzenie zapisów w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego zapewniaj•cych ochron# warto%ciowych elementów kr ajobrazu kulturowego oraz dobr• kontynuacj# krajobrazow• struktur osadniczych.

2. Eliminacja obiektów dysharmonijnych i zak•ócaj•cych ekspozycj# krajobrazow• cennych zespo•ów zabytkowych.

3. Skoordynowana iluminacja akcentów i dominant urbanistycznyc h o charakterze zabytkowym.

4. Oznakowanie obiektów zabytkowych i tworzenie szlaków kulturowych.

W ramach priorytetu 2 Program ustala nast#puj•ce kierunki oraz zawarte w nich dzia•ania istotne z punktu widzenia Programu Gminnego :

2.2 „ Zachowanie kulturowego dziedzictwa morskieg o i rzecznego s•u!•ce budowaniu atrakcyjnej oferty kulturalnej i turystycznej ” wraz z dzia•aniem:

6. Adaptacja na cele kulturalne, edukacyjne, turystyczne obszarów i obiektów dziedzictwa morskiego i rzecznego.

W ramach priorytetu 3 Program ustala nast#puj•ce kierunki oraz zawarte w nich dzia•ania istotne z punktu widzenia Programu Gminnego :

3.1 „Poszerzanie wiedzy dotycz•cej dziedzictwa kulturowego regionu” wraz z dzia•aniami:

1. Specjalistyczne opracowania badawczo-dok umentacyjne obiektów, zespo•ów oraz obszarów zabytkowych obejmuj•ce:

– inwentaryzacje architektoniczno-konserwatorskie,

– ekspertyzy techniczne i konserwatorskie,

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 29

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 31 – Poz. 2808

– badania konserwatorskie, architektoniczne i archeologiczne,

– programy prac konserwatorskich i restauratorskich.

2. Wspó!praca z instytucjami kultury oraz jednostkami n aukowymi w zakresie rozpoznania regionalnego dziedzictwa kulturowego oraz wymiany informacji o jego zasobach.

3. Rozbudowa warstwy dziedzictwa kulturowego w ramach Systemu Informacji Przestrzennej.

3.2 „ Edukacja i popularyzacja wiedzy o regionalnym dziedzictwie kulturowym” wraz z dzia!aniami:

1. Promocja najcenniejszych zabytków, w szczególno•ci obejmuj#ca charakterystyczne zabytki "wiadcz•ce o odr$bno"ci i specyfice regionu.

2. Wspieranie dzia•a• edukacyjnych i promocyjnych oraz popularyzuj•cych wiedz$ o dziedzictwie kulturowym województwa pomorskiego – w szczególno"ci:

– przygotowanie i organizacja konferencji naukowych,

– publikacje ksi••kowe i foldery,

– organi zacja konkursów,

– popularyzacja dobrych praktyk zwi•zanych z opiek• i gospodarowaniem zabytkami.

3.3 „Szeroki dost$p do informacji o dorobku kultury regionalnej” wraz z dzia•aniami:

1. Cyfryzacja i udost$pnianie materialnych i niematerialnych zasobów kultury regionu.

2. Udost$pnianie baz danych o zabytkach przy u•yciu nowoczesnych technologii.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 30

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 32 – Poz. 2808

STRATEGIA ROZWOJU WO JEWÓDZTWA POMORSKIEG O DO ROKU 2020

Strategia wojewódzka stwierdza, !e „pomorskie wyró!nia oryginalna wielokulturowo•#, stanowi•ca mieszank% dziedzictwa polskiego (w tym kaszubskiego, kociewskiego i kresowego), hanzeatyckiego, ukrai&skiego i innych. Jej materialnym odzwierciedleniem s• liczne zabytki i obiekty kulturalne. Brakuje jednak spójnej i konsekwentnie realizowanej promocji wykorzystania dziedzictwa kulturowego dla wzmocnienia •wiadomo•ci historycznej i to•samo•ci regionalnej oraz podniesienia atrakcyjno•ci osiedle&czej, turystycznej i inwestycyjnej regionu”.

W ramach prac nad strategi• opracowana zosta'a diagnoza stanu rozwoju spo'ecz no- gospodarczego województwa. W•ród kierunków dzia'a& maj•cych na celu realizacje podstawowych priorytetów i celów strategicznych województwa wymieniona jest ochrona dziedzictwa historycznego, kulturowego i przyrodniczego sprzyjaj•ca jego racjonalnemu wykorzystaniu w rozwoju spo'eczno -gospodarczym, w tym m.in. wspieranie rozwoju regionalnych przemys'ów kultury oraz regionalnych produktów turystycznych. Gminny Program Opieki Nad Zabytkami jest zgodny równie• pozosta'ymi Priorytetami i celami strategicznymi S RWP 2020. Jednocze•nie okre•lono wizj% województwa pomorskiego do roku 2020 wskazuj•c, •e region ten b%dzie znacz•cym partnerem w regionie Morza Ba'tyckiego – regionem czystego •rodowiska; wysokiej jako•ci •ycia; rozwoju opartego na wiedzy, umiej%tno•ciach , aktywno•ci i otwarto•ci mieszka&ców; silnej i zró•nicowanej gospodarki; partnerskiej wspó'pracy; atrakcyjnej i spójnej przestrzeni, a tak•e kultywowania wielokulturowego dziedzictwa oraz tradycji morskich i solidarno•ciowych.

Ponadto województwo ma sta# si%:

regionem konkurencyjnym - dysponuj•cym dobrze zorganizowan•, efektywn• i dzia'aj•c• w sposób przejrzysty administracj• publiczn•, ukierunkowan• na trwa'y rozwój spo'eczno -gospodarczy, z wykorzystaniem m.in. partnerstwa publiczno-prywatnego i publiczno- spo'ecznego, w'•czonym do mi%dzynarodowej sieci przep'ywu informacji, wiedzy i kooperacji naukowej, gospodarczej i kulturalnej; stanowi•cym atrakcyjne miejsce dla inwestorów, turystów, studentów, naukowców, a tak•e obecnych i potencjalnych mieszka&ców;

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 31

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 33 – Poz. 2808

regionem spójnym - umacniaj!cym – zgodnie z zasad! „jedno"# w ró$norodno"ci” – to$samo"# budowan! na fundamencie poszanowania bogatej spu"cizny historycznej oraz tradycji, dorobku i dziedzictwa Kaszub,

regionem dost•pnym - dobrze powi!zanym z otoczeniem zewn•trznym poprzez zintegrowany i bezpieczny regionalny system transportowy wspieraj!cy mobilno"# ludzi, a tak$e poprzez wydajny regionalny system teleinformatyczny zapewniaj!cym sprawny przep&yw informacji i wiedzy, zapewniaj!cym wysoki standard $ycia, dobr! jako"# "rodowiska przyrodniczego i kulturowego, a tak$e bezpiecze'stwo powodziowe i energetyczne, oferuj!cym wyrównany dost•p do wysokiego poziomu "wiadcze' i us&ug w sferach: edukacji, ochrony zdrowia, bezpiecze'stwa publicznego, pomocy spo&ecznej, kul tury, sportu i rekreacji.

PLAN ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO WOJ EWÓDZTWA POMORSKIEGO

Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Pomorskiego okre"la podstawowe zasady polityki przestrzennej województwa. Preferowanym kierunkiem rozwoju struktury przestrzennej województwa jest POLITYKA RÓWNOWA(ENIA ROZWOJU, przejawiaj!ca si• kszta&towaniem o"rodków, pasm i stref aktywno"ci, warunkuj!cych rozwój przedsi•biorczo"ci i innowacji w miejscach, które s! i b•d! wybierane przez mechanizmy gospodarki rynkowej oraz aktywne inicjowanie i wspomaganie przedsi•wzi•# samorz!dów lokalnych i podmiotów publicznych, przy jednoczesnym zachowaniu cech, zasobów i walorów "rodowiska przyrodniczego, kulturowego i krajobrazu warunkuj!cych wysok! jako"# $ycia i zdrowie mieszka'ców.

Zgodnie z Planem w ramach systemu ochrony "rodowiska kulturowego ustanowiono nast•puj!ce zadania polityki przestrzennej, polegaj!ce na:

1. Zachowaniu i eksponowaniu przestrzennych "wiadectw tradycji morskich kraju i województwa, najwarto"ciowszych zespo&ów i obiektów "rodowiska kulturowego, wzmacniaj!cych wizerunek regionu jako integralnego elementu "rodowiska kulturowego Europy Ba&tyckiej.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 32

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 34 – Poz. 2808

2. Zachowaniu ró•norodno•ci kulturowej województwa oraz zapewnieniu dost!pno•ci zasobów i walorów dz iedzictwa kulturowego jako atutu w rozwoju zrównowa•onym i konkurencyjno•ci przestrzeni województwa.

Zadania te powinny by• realizowane poprzez:

a) Ochron! ró•norodno•ci dziedzictwa kulturowego wykszta#conego w wyniku wielu procesów kulturowych oraz dóbr kultury wspó#czesnej.

b) Ochron! zachowanych zespo#ów obiektów zabytkowych o wyrazistej to•samo•ci – nawet je•li poszczególne obiekty nie posiadaj$ wybitnej warto•ci historycznej lub artystycznej.

c) Wprowadzanie funkcji umo•liwiaj$cych efektywne i racjonalne gospodarowanie obiektem zabytkowym.

d) Unikanie przekszta#ce% przestrzennych mog$cych zagra•a" zasobom dziedzictwa kulturowego, np.: dysharmonijne lub szkodliwe s$siedztwo.

e) Stwarzanie przestrzennych warunków dla kontynuacji funkcji to• samych dla tradycji miejsca.

f) Eksponowanie w strukturze przestrzennej, w panoramach i sylwetach miejscowo•ci elementów najcenniejszych i udost!pnianie miejsc o wysokich walorach kulturowych.

g) Komponowanie nowych struktur z uwzgl!dnieniem histor ycznej zabudowy – uzupe#nianie istniej$cych struktur o nowe elementy tworz$ce harmonijn$ ca#o•".

h) W gminnych dokumentach planistycznych nale•y:

- zidentyfikowa" istniej$ce i potencjalne konfli kty funkcjonalno- przestrzenne zwi$zane z ochron$ waloró w kulturowych;

- zidentyfikowa" elementy charakterystyczne krajobrazu kulturowego oraz okre•li" zasady ich ochrony (np.: wskazanie wytycznych dotycz$cych zgodnych z to•samo•ci$ miejscowo•ci zasad: posadowienia obiektów na dzia#ce, formy obiektu, detal u architektonicznego);

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 33

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 35 – Poz. 2808

- okre•li• elementy charakterystyczne w przypadku dóbr kultury wspó!czesnej, które winny zosta• zachowane

Jako kierunki zagospodarowania przestrzennego wskazano mi"dzy innymi:

1) Ochron" i odnow" charakterystycznych zasobów dziedzictwa kulturowego regionu, m.in.: uk!adów urbanistycznych i ruralistycznych, zabytków wsi pomorskiej, dziedzictwa morskiego i rzecznego, dziedzictwa budownictwa ceglanego (przede wszystkim najstarsze ko •cio!y i za!o#enia klasztorne, zamki krzy#ackie) i drewnianego (przede wszystkim dziedzictwo kulturowe Ziemi S!upskiej, $u!aw, Powi•la, Kaszub i Kociewia), obiektów dziedzictwa obronnego i techniki (w tym systemów hydrotechnicznych), kultury materialnej portów morskich i rzecznych oraz wsi rybackich, materialnych reliktów dziedzictwa solidarno•ciowego, zespo!ów rezydencjalnych, zespo!ów zieleni urz%dzonej, wybitnych dóbr kultury wspó!czesnej.

2) Uwzgl"dnianie w dokumentach strategicznych i planistycz nych stref koncentracji elementów dziedzictwa kulturowego wymagaj%cych szczególnej ochrony warto•ci kulturowych i krajobrazowych.

W rozdziale po•wi"conym systemowi ochrony walorów krajobrazu omówione zosta!y nast"puj%ce zasady zagospodarowania przestrz ennego:

a) W strefach krajobrazu harmonijnego (ziemia pucka, bytowska, kartuska, s!owi&ska, dolina dolnej Wis!y, $u!awy Wi•lane, Równina Charzykowska oraz parki krajobrazowe, parki narodowe) zachowanie i uczytelnianie istniej%cych warto•ci estetyczno -w idokowych zwi%zanych z rze'b% terenu oraz jego naturalnym i kulturowym pokryciem.

b) W sferze krajobrazu dysharmonijnego i zdegradowanego (aglomeracja Trójmiasta, obszary podmiejskie o•rodków regionalnych, g!ówne ci%gi komunikacyjne) – przywracanie równowagi przyrodniczej, zwi"kszanie bioró#norodno•ci, porz%dkowanie i odtwarzanie zasobów kulturowych, usuwanie lub maskowanie zieleni% elementów obni#aj%cych walory estetyczno - widokowe.

c) Ograniczanie zainwestowania na terenach le•no -rolnych (szczególn ie o wysokich warto•ciach kulturowych i estetycznych) przez wyznaczanie w

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 34

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 36 – Poz. 2808

dokumentach planistycznych gmin obszarów wy••czonych spod zabudowy i jej ograniczanie oraz wskazywanie linii zabudowy oddzielaj•cej obszar zabudowany od obszarów rolnych lub zagr odowej zabudowy rozproszonej.

d) Eliminacja i przeciwdzia•anie powstawaniu zabudowy o cechach dysharmonijnych w strefach wgl•dów na tereny o wysokich walorach krajobrazowych.

e) Eksponowanie i odtwarzanie dominant architektonicznych (np. baszty, wie!e zamków, ko"cio•ów czy ratuszy).

f) Preferowanie i kontynuacja dobrej praktyki w zagospodarowania przestrzeni (uk•adów ruralistycznych, niw siedliskowych etc.) i sposobie u!ytkowania obszarów o wyra&nych walorach przyrodniczo -kulturowych i krajobrazowych.

g) Ochrona przestrzeni o specyficznych i unikatowych walorach krajobrazowych.

h) Ograniczanie wprowadzania obcych krajobrazowo elementów i form zagospodarowania antropogenicznego oraz dewastowania elementów przyrodniczych i architektonicznych krajobrazu – ochrona to•samo•ci wszystkich typów krajobrazu.

i) Kszta•towanie i podnoszenie walorów krajobrazowych oraz ich lepsze udost•pnienie, jako elementu jako•ci !ycia i atrakcyjno•ci turystycznej województwa.

j) Opracowywanie studiów krajobrazowych pr zy realizacji inwestycji wielkopowierzchniowych, wysoko•ciowych lub liniowych w dominuj•cy sposób oddzia•ywuj•cych na przestrze%.

k) Zachowanie charakterystycznych cech naturalnych krajobrazów nadmorskich i naturalnych procesów ich kszta•towania, ekspo zycji widokowej.

Gminny Program Opieki nad Zabytkami dla Gminy Somonino jest zgodny z dokumentami rz•du wojewódzkiego, cho& konkretne zapisy dotycz•ce terenów Gminy w zasadzie w nich nie wyst•puj•. W dzia•aniach Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami po•o!ono du!y nacisk na ochron• lokalnej tradycji kulturowej i te zapisy s• zgodne z tre•ci• dokumentów wojewódzkich.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 35

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 37 – Poz. 2808

5.4 RELACJE GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI Z OPRACOWANIAMI WYKONANYMI NA POZIOMIE POWIATU

POWIATOWY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA POWIATU KARTUSKIEGO NA LATA 2015-2018

Celem strategicznym Programu Opieki Nad Zabytkami Powiatu Kartuskiego na lata 2015 – 2018 jest: „Zachowanie i odnowa dziedzictwa kulturowego s!u"#ca budowaniu to"samo$ci mieszka%ców oraz rozwojowi gospodarczemu powiatu ”.

Metod# do realizacji tak okre$lonego celu b&dzie jako$ciowe i ilo$ciowe powi&kszenie form ochrony zabytków i opieki nad zabytkami stosowanych przez w!adze powiatu przy wykonywaniu zada% w!asnych realizowanych na rzecz lokalnego $rodowiska: infrastruktury podstawowej, spo!ecznej oraz lokalnej spo!eczno$ci (zasobów ludzkich). Cel b&dzie realizowany w ramach trzech Priorytetów:

I. Ochrona krajobrazu kulturowego powiatu

II. Zarz•dzanie dziedzictwem kulturowym powiatu

III. Promocja, edukacja i dokume ntacja walorów dziedzictwa kulturowego powiatu

W ramach Priorytetu I do realizacji w ramach perspektywy obowi#zywania programu wskazano nast&puj#ce cele operacyjne:

1. 'wiadome kszta!towanie struktur przestrzennych w oparciu o przes!anki historyczne

2. O chrona charakterystycznych elementów krajobrazu kulturowego powiatu

3. Rozszerzenie zasobu i ochrony $rodowiska kulturowego powiatu

W ramach Priorytetu II do realizacji w ramach perspektywy obowi#zywania programu wskazano nast&puj#ce cele operacyjne:

1. Podejmowanie dzia!a% zwi&kszaj#cych atrakcyjno$* zabytków dla potrzeb spo!ecznych, turystycznych i edukacyjnych

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 36

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 38 – Poz. 2808

2. Podejmowanie dzia•a• umo•liwiaj•cych tworzenie miejsc pracy zwi•zanych z opiek• nad zabytkami

W ramach Priorytetu III do realizacji w ramach perspektywy obowi•zywania programu wskazano nast•puj•ce cele operacyjne:

1. Popularyzacja dziedzictwa kulturowego powiatu

2. Edukacja i popularyzacja wiedzy o regionalnym dziedzictwie kulturowym

3. Specjalistyczne rozpoznanie badawcze poszczególnyc h obiektów, zespo•ów oraz obszarów zabytkowych zwi•zane z przygotowywanym lub realizowanym procesem inwestycyjnym

4. Promocja dziedzictwa kulturowego

Gminny Program Opieki nad Zabytkami dla Gminy Somonino jest zgodny z za•o•eniami programu powiatowego. Szczególnie istotne wydaje si• wspó•dzia•anie w zakresie promocji oraz wykorzystania turystycznego i edukacyjnego obiektów zabytkowych, a tak•e zachowania lokalnych tradycji regionalnych . Dzia•ania Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami umo•liwi• ewentualn • realizacj• wspólnych projektów.

5.4 RELACJE GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI Z OPRACOWANIAMI WYKONANYMI NA POZIOMIE GMINY

STUDIUM UWARUNKOWA" I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY SOMONINO

Studium w sposób wyczerpuj•cy traktuje tematyk• ochrony dziedzictwa kulturowego wyznaczaj•c zasady w poszczególnych kategoriach obiektów.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 37

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 39 – Poz. 2808

O biekty architektoniczne i zespo•y przestrzenne o ponadregionalnych warto!ciach kulturowych obj"te ochron# prawn#:

ZESPÓ$ DWORSKO -PARKOWY w miejscowo!ci Borcz

ZESPÓ$ KO%CIO$A PARAFIALNEGO P.W. %W. TRÓJCY I WSZYSTKICH %WI&TYCH w miejscowo!ci Gor"czyno

DOM NR 27 w miejscowo!ci Hopowo (obecnie nr 28)

KU'NIA PRZY DOMU NR 27 w miejscowo!ci Hopowo (obecnie nr 28)

DOM MIESZK. NR 24 w miejscowo!ci Ostrzyce [B$*D - NIE ISTNIEJE ]

ZESPÓ$ DWORSKO -PARKOWY w miejscowo!ci Wyczechowo

Ochrona ma na celu:

zachowanie i w•a!ciwe utrzymanie,

ekspozycj" w krajobrazie,

adaptacj" i w•#czenie w struktur" funkcjonaln# gminy,

Wszelka dzia•alno!+ inwestycyjna w obr"bie tych obiektów wymaga uzgodnienia z wojewódzkim konserwatorem zabytków.

Obiekty architektoniczne i zespo•y prze strzenne postulowane przez PKWZ w Gda-sku do wpisania do rejestru zabytków nieruchomych:

M$YN WODNY w miejscowo!ci Borcz

ZESPÓ$ RURALISTYCZNY WSI XIII w (ROZ PLANOWANIE I STRUKTURA) w miejscowo!ci Gor"czyno

DOM NR 56, w•. Ludwik Ptach, d. Zajazd, XIX/XX w. (w budynku na suficie malunek z widokiem Gor"czyna z ko!cio•em przed przebudow# – stan w 1882 r.) w miejscowo!ci Gor"czyno

CMENTARZ PARAFIALNY w miejscowo!ci Gor"czyno

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 38

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 40 – Poz. 2808

ZESPÓ• RURALISTYCZNY WSI 1600 R. (UK•AD PRZESTRZENNY I ZABUDOWA) w miejscowo!ci Hopowo

KO•CIÓ• PARAFIALNY P.W. NAWIEDZENIA NAJ•WI•TSZEJ MARII PANNY, MUR. 1911- 1913 r. w miejscowo!ci Hopowo [w"#czono]

ZESPÓ• RURALISTYCZNY WSI (ROZPLANOWANIE I STR UKTURA) w miejscowo!ci Ostrzyce

ZESPÓ• RURALISTYCZNY WSI, 1600 r. w miejscowo!ci Piotrowo

DOM MIESZKALNY NR 4 w miejscowo!ci Piotrowo

DOM MIESZKALNY NR 5 w miejscowo!ci Piotrowo

ZESPÓ• RURALISTYCZNY WSI, XIII W. W miejscowo!ci Po"$czyno

KO•CIÓ• PARAFIALNY P.W. •W. ANDRZEJA BOBOLI, MUR., XIX W. (FILIALNY GRABOWA KO•CIERSKIEGO) w miejscowo!ci Po"$czyno

ZESPÓ• RURALISTYCZNY w miejscowo!ci Rybaki

DOM NR 40, D. ADM. DWORU, W•. ZAK•AD ROLNY, MUR., 1914 R. (OB. MIESZKALNY), postulowane rozszerzenie wpisu zespo"u d worskiego w miejscowo!ci Wyczechowo

D la w/w zespo"ów i obiektów obowi#zuje wymóg uzgadniania planów realizacyjnych, decyzji o warunkach zabudowy i zago spodarowania terenu i projektów architektonicznych z PWKZ w Gda%sku oraz wymóg opiniowania przez PWKZ remontów i prac budowlanych nie wymagaj#cych decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu

Studium wyznacza te& uk"ady przestrzenne do bezwzgl$dnego zachowania (planu i struktury):

Borcz – zespó" dworsko -parkowy wpisany do rejestru

Gor$czyno –uk"ad ruralistyczny wsi wraz z zespo"em ko!cio"a i plebanii

Hopowo – uk"ad ruralistyczny wsi i jego struktura

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 39

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 41 – Poz. 2808

Piotrowo – uk•ad ruralistyczny wsi i jego struktura oraz tradycja budowlana

Wyczechowo – zespó• dworsko -parkowy wpisany do rejestru,

Ustala si• rów nie$ zasady realizacji poprzez wpis do rejestru zab ytków poprzedzony ustanowieniem strefy ochrony konserwatorskiej na poziomie planu zagospodarowania przestrzennego:

Borcz – uk•ad wsi folwarcznej wraz z alejami dojazdowymi

Kamela – uk•ad ruralistyczny wsi i zasady kszta•towania zabudowy

Ostrzyce – uk•ad ruralistyczny wsi i zachowane elementy struktury zabudowy

Po••czyno – uk•ad ruralistyczny wsi i jego struktura oraz tradycja budowlana

Rybaki – uk•ad ruralistyczny wsi, jego struktura i tradycja budowlana

Wyczechowo – uk•ad wsi folwarcznej wraz z alejami dojazdowymi

Dla powy"szych uk•adów ruralistycznych wyznaczono w studium nast!puj#ce nakazy:

zachowanie uk•adu komunikacyjnego i historycznego planu wsi;

zachowanie struktury historycznego podzi a•u w•asno$ci (w tym siedlisk i roz•ogów pól, granic maj#tków ziemskich)

zachowanie czytelno$ci granic historycznej zwartej (b#d% skupionej, zagrodowej) zabudowy wiejskiej

zachowanie czytelno$ci zasad kszta•towania zespo•ów zabudowy (zagrody, folwarku) z wszystkimi jej komponentami (zabudowania + ziele& wysoka i $rednia, zbiorniki wodne, pastwiska przydomowe etc.)

wykonanie studiów krajobrazowych i analizy ekspozycji prz y konstruowaniu planu zagospodarowania przestrzennego miejscowo$ci;

konserwacja istniej# cej historycznej struktury zabytkowej;

kontynuacja wyst!puj#cych historyczn ie tradycji budowlanych w nowej zabudowie;

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 40

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 42 – Poz. 2808

zakazy:

stosowania zabudowy o gabarytach dominuj•cych w stosunku do zabudowy historycznej, stosowania domi nant wysoko•ciowych w zabudowie mieszkaniowej;

postulaty:

usuni•cie lub rekompozycja wyst•puj"cych elementów dysharmonijnych zabudowy;

opracowanie zestawu przyk•adów form architektonicznych (skala, kszta•t bry•y, detal architektoniczny, mater ia•, kolorystyka) oraz sposobów zagospodarowania przestrzenne go w skali dzia•ki siedliskowej (rozplanowanie, ogrodzenia, rodzaj zi eleni towarzysz"cej) opartej na miejscowej tradycji kultury osadniczej;

Studium wyznacza te• u k•ady przestrzenne do zacho wania ze wzgl•du na ich warto•% historyczn", kompozycyjn" i kulturow":

uk•ady zwarte:

o Egiertowo – uk•ad ruralistyczny

o Wyczechowo – uk•ad wsi folwarcznej

o Wyczechowo - Osady – uk•ad przysió•ka z folwarkiem Pstra Suka

uk•ady lu&ne i rozproszone:

o Ramleje

o R"ty

o S•awki Dolne i Górne (wraz z wybudowaniami i przysió•kami)

o Starkowa Huta (wraz z wybudowaniami)

Dla powy$szych uk•adów wyznaczono kierunki dzia•a• polityki przestrzennej poprzez nast•puj"ce nakazy:

obowi"zuj"ca zgodnie z prawem •cis&a ochrona konserwatorska obiektów wpisanych do rejestru zabytków

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 41

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 43 – Poz. 2808

uzupe•nienie wpisu do rejestru zabytków obiektów postulowanych do wpisania;

zakazy:

dokonywania jakichkolwiek przekszta•ce• formy i kolorystyki obiektów oraz ich bezpo•redniego s•siedztwa bez zgody PWKZ w Gda!sku

postulaty:

promocja obiektów w celu zagospodarowania i utrzymania zgodnego z ich warto•ci•;

Studium okre•la równie$ zasady ochrony obiektów wpisanych do ewidencji zabytków poprzez:

ochron• kompozycji obiektów (uk•adu elewacji, formy i pokrycia dachu, wielko•ci i proporcji otworów drzwiowyc h i okie nnych oraz kszta•tu i podzia•ów stolarki, detali architektonicznych, itp.)

ochron• kompozycji zespo•ów zabudowy (historycznych linii zabudowy, wysoko•ci budynków, kszta•tu dachów, itp.)

Wskazano równie$ o biekty i strefy ochrony archeologicznej ob j•te ochron• prawn• . Kierunki dzia•a! polityki przestrzennej dla stref ochrony archeologicznej:

dla wydzielonych stref ochrony archeologiczn ej ustala si• wymóg uzgadniania wszystkich planów i projektów dotycz• cych, terenu stref, z Pomorskim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków w Gda!sku i opiniowania w Muzeum Archeologicznym w Gda!sku

tereny p•askich stanowisk archeologicznych mog• by& przeznaczone pod zagospodarowanie, po wykonaniu inwenta ryzacji i dokumentacji obiektów archeologicznych nara$ onych na zniszczenie w trakcie prac ziemnych

dla stanowisk o w•asnej formie krajobrazowej – grodzisk i cmentarzysk kurhanowych przewidzianych do trwa•e j ochrony – wprowadza si• zakaz inwestowania na ich terenie i na obszarz e przylegaj•cym bezpo•rednio do nich.

Elementy przyrodnicze (aleje, parki, cmentarze) do zachowania z uwagi na ich warto•& kompozycyjn• i •rodowiskowo -kulturow•:

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 42

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 44 – Poz. 2808

parki: Borcz, Wyczechowo

aleje: Borcz, Wyczechowo, Somonino (przy le •niczówce Sarni Dwór),Egiertowo (droga do Kameli)

cmentarze lub po zosta&o•ci: Borcz , Chylowa Huta, Egiertowo, Gor" czyno, Hopowo, Kamela, Kaplica, Piotrowo, Po••czyno, Raty, Rybaki, Somonino

W stosunku do powy•szych elementów wskazano kierunki dzia•a" polityki przestrzennej:

nakazy:

zachowanie uk•adu komunikacyjnego i historycznego planu wsi z mo!liwo#ci$ adaptacji do wymogów wspó•czesno#ci;

zachowanie istniej$cej struktury zabudowy historycznej i jej adaptacja oraz modernizacja;

zakazy:

stosowania zabudowy o nadmiernych gabarytach i zabudowy obni!aj$cej estetyk• otoczenia

postulaty:

usuni•cie lub rekompozycja wyst•puj$cych elementów dysharmonijnych zabudowy;

stosowania form architektonicznych kontynuuj$cych tradycje budownictwa tradycyjnego regionu.

Wsie o wysokich walorach ekspozyc yjnych do obj•cia #cis•$ ochron$ istniej$cej harmonii krajobrazowej

Borcz (wraz z wybudowaniami), Gor•czyno, Hopow o, Kamela, Ostrzyce, Po••czyno, Ramleje (wie# rozproszona), Rybaki, S•awki Górne (z wybudowaniami), Wyczechowo

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 43

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 45 – Poz. 2808

Wyznaczono dla nich nast•puj• ce k ierunki dzia•a" polityki przestrzennej w niezb•dnym zasi•gu kszta•towania otoczenia krajobrazowego chronionych zespo•ów przestrzennych

zakazy:

wszelkich przekszta!ce" bez opracowania poprzedzaj•cych studiów krajobrazowych i analizy ekspozycji;

wtórnej parcelacji terenu oraz zmian w kwalifikacji gruntów bez opracowania planu zagospodarowania terenu;

nakazy:

usuni•cie (lub restylizacja i rekompozycja) elementów dysharmonijnych zagospodarowania w obszarze ochrony ekspozycji;

opracowania planu zagospodarowa nia przestrzennego zawieraj•cego poprzedzaj•ce studia krajobrazowe i analizy ekspozycji

postulaty:

wprowadzenie zakazu zabudowy na przedpolach ekspozycyjnych zwartej zabudowy wiejskiej i obj•tych #cis!• ochron• obiektów oraz zespo•ów zabytkowych

rekultywacja i restylizacja struktury obszarów wp•ywaj!cych niekorzystnie na s!siedztwo warto"ciowych obiektów lub ich widoków;

zakaz wprowadzania w zasi•gu stref y ochrony ekspozycji krajobrazu przyrodniczo- kulturowego miejscowo•ci elementów zagospodarowan ia przes•aniaj!cych widok na otwarty krajobraz;

uczytelnienie historycznych podzia•ów roz•ogu pól oraz dróg dojazdowych zieleni! "ródpoln!;

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 44

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 46 – Poz. 2808

MIEJSCOWE PLANY ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO OBOWI•ZUJ•CE W GMINIE SOMONINO

A) Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego Somonina

Somonino jest wsi! ulicow! posiadaj!c! zachowane elementy historycznego tradycyjnego zagospodarowania. Nale$! do nich:

- zespo•y zabytkowe (A. zespó• dworcowo - celny; B. zespó• folwarku, m•yna i tartaku; C. Osada le$na Siemia na; D. Cmentarz; E. Zespó• cegielni; F. Zespó• le$nictwa Sami Dwór - w s!siedztwie planu),

- zagrody,

- obiekty zabytkowe (1. szko•a; 2. most kolejowy; 3. krzy$e przydro$ne),

- domy, chaty,

- budynki gospodarcze,

- uk•ad komunikacyjny.

W ramach ochrony zachowanych elementów historycznego i tradycyjnego zagospodarowania nale$y:

- obj•% ochron• w pe•nym zakresie obiekty i zespo•y o zachowanych warto$ciach zabytkowych,

- obj•% ochron• w ograniczonym zakresie obiekty i zespo•y o zachowanych elementach zabytkowych,

- kontynuowa% formy architektoniczne w•a$ciwe dla wiejskiej tradycji budowlanej obszaru w przypadku budowy nowych obiektów budowlanych oraz remontu lub przebudowy obiektów istniej•cych.

Ustala si& form& architektoniczn• nawi•zuj•c• do stylu regionu Kaszub. Bry•a budynku oparta na rz ucie prostok•ta o proporcjach l:1,5 do l:2,5. Elewacja z u•yciem materia•ów naturalnych: ceg•a, kamie' naturalny, tynk, drewno, dachówka ceramiczna, gont, trzcina i inne. Dopuszcza si& pokrycie dachu bitumiczne lub blachodachówk•.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 45

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 47 – Poz. 2808

Kolorystyka elewacji w barwach naturalnych, pastelowych (paleta ziemna), kolorystyka dachów w kolorach zbli•onych do naturalnych dachówek ceramicznych z dopuszczeniem dachów grafitowych. Zakaz budowy wie•yczek we wszystkich obiektach za wyj!tkiem obiektów sakralnych i u•yteczno•ci publicznej. Dachy dwuspadowe (dla nowej zabudowy oraz w przypadku remontu lub przebudowy budynku istniej!cego), k!t nachylenia po•aci dachowych w przedziale 35° - 45°.

6. ZASOBY DZIEDZICTWA I KRAJOBRAZU KULTUROWEGO GMINY SOMONINO

6.1 CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA GMINY

Gmina S omonino po#o• ona jest w "rodkowej cz$"ci województwa pomorskiego, w powiecie kartuskim. Po•udniowo – wschodnia granica gminy jest jednocze•nie granic! powiatu kartuskiego.

Administracyjnie G mina Somonino stanowi jedn! z o"miu gmin powiatu kartuskiego i s!siaduje z:

od pó•nocy - gmin! Kartuzy,

od pó•nocnego – wschodu – gmin! %ukowo,

od zachodu – gmin• St$•yca,

od wschodu - gmin• Przywidz (powiat gda&ski),

od po %udnia – gminami: Nowa Karczma i Ko"cierzyna (powiat ko"cierski).

Gmina po%o•ona jest w obr$bie Pojezierza Kaszubskiego. Obszar charakteryzuje si$ urozmaicon• rze'b• terenu. Najwy• szy punkt terenu gminy (w okolicach wsi Kaplica) ma wysoko"• 296,2 m n.p.m ., najni •ej po%o• one tereny (w dolinie rzeki Raduni) osi•gaj• wysoko"• nieco powy• ej 157 m n.p.m. Liczne obni •enia terenu, cz$sto

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 46

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 48 – Poz. 2808

wype•nione jeziorami i oczkami wodnymi st anowi! urozmaicenie krajobrazu, determinuj•c jednocze"nie rozwój przestrzenny gminy. Powierzchnia lasów i gruntów le!nych wynosi 4050 h a , co stanowi ok. 36 % ogólnej powierzchni gminy.

Gmina po"o •ona jest w s•siedztwie aglomeracji trójmiejskiej i jest z ni• bardzo dobrze powi•zana komunikacyjnie poprzez sie& dróg:

drog• krajow• nr 20

dr og• wojewódzk• nr 224

lini• kolejow• Ko!cierzyna -Gdynia

Wie! Somonino, pomimo lokalizacji poza w/ w g"ównymi szlakami komunikacji drogowej, stanowi podstawowy o!rodek obs"ugi gminy o charakterze administracyjnym, koncentruje us"ugi podstawowe oraz us"ugi o charakterze ponadgminnym.

W G minie Somonino istniej• dobre warunki dla rozwoju turystyki i wypoczynku. Czynniki sprzyjaj•ce rozwojowi tych funkcji to wyst•powanie:

jezior Ostrzyckie, Po"•czy(skie, R•ty i Trzebno

rzeki Radunia - p"ynie przez obszar gminy, stanowi•c dodatkowy walor urozmaiconego pod wzgl•dem ukszta"towania terenu krajobrazu

znacznych terenów le!nych ok. 36% ogólnej powierzchni gminy

urozmaiconej rze)by terenu ze wzgórzami dochodz•cymi do 260 m n.p.m.

Rozwojowi turystyki w Gminie Somonino spr zyja równie# dogodne po"•czenie (drogowe i kolejowe) z pobliskimi o!rodkami miejskimi. Miejscowo!ci• o dominuj•cej funkcji turystycznej jest wie! Ostrzyce, która skupia wi•kszo!& o!rodków wypoczynkowych. Wszy stkie znajduj•ce si• tu o!rodki dysponu j• kwaterami i ca"odziennym wy# ywien iem, a wi•kszo!& z nich oferuje szeroki wachlarz us"ug w zakresie wypoczynku, g"ównie pobytowego. Poza Ostrzycami o!rodki wczasowe znajduj• si• równie# we wsi Somonino, Ramleje, Gor•czyno oraz Kamela.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 47

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 49 – Poz. 2808

6.2 RYS HISTORYCZNY GMINY SOMONINO ORAZ KRAJOBRAZ KULTUROWY MIEJSCOWO•CI

BORCZ

wzmiankowany 1241, dawne dobro rycerskie, nast•pnie maj•tek ziemski; do Borcza nale •• przysió"ki Ma"y Dwór, Patoka; zespó" dworsko-parkowy z folwarkiem o wysokiej warto#ci dla #rodowiska kulturowego (wpisany do rejestru zabytków ), warto•ciowy krajobrazowo zespó" zabudowy wsi folwarcznej oraz zwi•zane z roz"ogiem pól zagrody rozproszona

Historia

Borcz, d. Borzec, niem. Burcz – wie# szlachecka z folwarkiem Patoka. We wsi od II po". XIX w. is tnia"a szko"a

Uk"ad przestrzenny:

wie• folwarczna o uk"adzie ulicowym powsta"a wzd"u • drogi o przebiegu wsch. - zach. z Hopowa do Skrzeszewa $ ukowskiego przy dawnym zespole dworsko-folwarcznym.

Struktura przestrzenna

na struktur• zabytkow• wsi sk"ada si• zabytk owy zespó" dworsko -folwarczny z dworem, zabudowaniami folwarcznymi, gorzelni•, parkiem i okalaj•cym go murem i parkanem oraz wielorodzinna zabudowa folwarczna wzd"u ! ulicy na p%d. Od folwarku z domami mieszkalnymi usytuowanymi kalenic• równolegle do drogi i budynkami gospodarczymi w tym z piwnicami usytuowanymi po przeciwnej stronie drogi. Struktur• przestrzenn• wsi uzupe%nia% usytuowany niezale!nie zespó% szko%y oraz cmentarz poewangelicki.

Do Borcza nale !a% przysió%ek d. folwark ob. le#nictwo - Patoka

EGIERTOWO

po 1600 r., wie# ch%opska pohutnicza; wie# silnie przekszta%cona i zdeformowana w zwi•zku z przebiegaj•c• przez ni• drog• krajow•, zachowa%o si• kilka elementów

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 48

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 50 – Poz. 2808

struktury zas•uguj•cych na ochron•, warto•ciowe k rajobrazowo zagrody rozproszone (wybudowania) zwi•zane z roz•ogiem pól

Historia

Egiertowo, niem. Eggertshütte w XIX w by•a to wie• w•o•cia!ska (ch•op ska) w powiecie kartuskim. Znajdowa•o si• tu 14 gospodars tw gburskich i 6 zagrodniczych. Wie• o powierzchni 1740 mórg zamieszkiwa•o 16 k atol ików i 168 ewangelików w 25 domostwach. Egiertowo nale $a•o wówczas do parafii katolickiej w Gor•czynie. Szko•a znajdowa•a si• w Kameli. Od ok. 1910 r. szko•a tak $e w Egiertowie.

Uk•ad przestrzenny

uk•ad pierwotny zabudowy zwartej to uk•ad wsi pohutniczej – wielodro $ny

Struktura przestrzenna

zagrody z budynkiem mieszkalnym tradycyjnym (o wysokim dachu dwuspadowym) lub o dachu pó•p•askim na podwy $szonej •cianc e kolankowej; budynek szko•y d. ewangelickiej (obecnie przebudowany) i katolicki ej (istniej•cy wraz z budynkiem gospodarczym) do wsi nale $y tak $e kilka sa motniczych wybudowa$ – siedlisk zwi•zanych z area•em upraw .

GOR#CZYNO

XII w., dawniej opole, kasztelania, nast. wie• ch•opska; wie• o wybitnych warto•ciach historycznych i wysokich walorach krajobrazowych jak o zespó• ruralistyczny, posiada wysokiej warto•ci elementy struktury wsi (ko•ció• w raz z otoczeniem, zabudowania w centrum wsi)

Historia

Gor•czyno, dawne nazwy: Guruchino, Goranchino (1241), Gorrenczin, Gorentzin, Gorrenczyn, Gor•cin, Gor ecino, niem. Gorrenschin (od 1920 r.)

W historiografii oraz w miejscowej tradycji Gor• czyno funkcjonuje jako siedziba wczesno•redniowiecznego opola podleg•ego pocz•tkowo kasztelanii Gda$skiej. W 1241 r. istnia•a ju $ samodzielna kasztelania w Gor•czynie s tanowi•ca w•asno•& ksi•cia lubiszewskiego Sambora II – jedna z najzamo "niejszych i najstarszych

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 49

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 51 – Poz. 2808

na Kaszubach i Pomorzu. W 1241 r. Sambor II nadal kasztelani• w Gor•czynie wraz z 18 wsiami biskupowi kujawsko- pomorskiemu Micha•owi z W•oc•awka w zamian za zrz eczenie si• dziesi•ciny. W 1282 r. ksi" #• Mszczuj II uniewa #ni• nadanie Sambora II. W 1380 Win rich von Kniprode nadaje po•ow• Gor•czyna (i Somonino) braciom Nitschin i B arczelow, drug" po!ow• otrzyma! Clocken. W 1392 r. w Gor•czynie istnia! m!yn, na któ ry w 1436 r. przywilej uzyskuj" bracia Jeszke, Petrasch, Swantke, Mattiz i Rudiger. W 1462 r. szlachetny Maciej ust•puje po!owy wsi Gor•czyno Kartuzom, w 1474 r. drug" po!ow• sprzedaje im Jan z Gor•cina z matk" El •biet". Król Kazimierz potwier dzaj"c obie te z miany w!asno$ci zmieni• jednocze$nie obowi"zuj"ce w miejscowo$ci prawo na magdeburskie i zwolni• wie$ z dodatkowych ci•#arów. Oko•o 1650 .r. , w Gor•czynie by•o 9 gburów osiad•ych oraz 14 komorników.

Ok. 1885 r. Gor•czyno by•o wsi" parafialn" nale#"c" do pow. kartuskiego. Wraz z osad" Koszowatka liczy•o 29 gospodarstw gbburskich i 19 zagrodniczych na 2797 morgach ziemi.

Uk•ad przestrzenny

nieregularny, wielodro #ny dostosowany do topog rafii terenu, powsta•y w wyniku wielowiekowego rozwoju osady

Struktura przestrzenna

powsta•a w oparciu o kilka wi•kszych i mniejszych zagród rolniczych wielobudynkowych; obecne centrum wsi wykszta•ci•o si• wokó• budynku ko$cio•a otoczonego cmentarzem, przy ko$ciele powsta• zajazd, plebania, szko•a i in. Zabudowa o formach tradycyjnych dwóch typów: o dachach wysokich dwuspadowych i o dachach pó•p•askich na wysokiej $ciance kolankowej

HOPOWO

po 1600 r., wie$ ch•opska pohutnicza; wie$ o wybitnych warto$ciach historycznych i wysokich walorach krajobrazowych jako zespó• ruralistyczny; wysokiej warto$ci elementy struktury wsi (ko$ció• wraz z otoczen iem, zabudowania w centrum wsi, szkieletowy dom mieszkalny wraz z ku%ni"), warto$ciowe krajobrazowo zagrody rozproszone zwi"zane z roz•ogiem pól

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 50

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 52 – Poz. 2808

Historia

Hopowo, niem: Hopfendorf, Hoppendorf W XIX w . wie• gburska nale ••c• do Wyczechowa w powiecie kartuskim, usytuo wana przy bitym trakcie Gda$sk - Ko•cierzyna. Za"o •ona zosta"a na gruntach po wytrzebionym lesie d. starostwa Skarszewskiego oko"o 1600 r. W 1880 r. we wsi o powierzchni up raw 767 mórg by"o 16 gospodarstw gburskich i 10 zagrodniczych. Z amieszkiwa"o j• 207 mieszka!ców (wszyscy katolicy) w 26 domostwach. Parafia znajdo wa"a si# w Gor#czynie, szko"a w Nowym Dworze za• poczta w Kartuzach.

Uk"ad przestrzenny

wie• posiada"a uk"ad w ielodro •ny charakterystyczny dla wsi pohutniczych; zabudowa skoncentrowana by"a wokó" placu z du•ym stawem w centrum wsi i wzd"u• dróg dojazdowych zw"aszcza z Egiertowa i z maj•tku Wyczechowo;

Struktura przestrzenna

na struktur# zabytkow• wsi sk"ada si# li cznie reprezentowana zabudowa zagrodowa z domem mieszkalnym usytuowanym przy ulicy (kalenic• równolegle do d rogi) i budynkami gospodarczymi (przewa •nie 2-3 okal aj•cymi podwórze; Struktur# wsi uzupe"nia Ko•ció" wraz ze star• plebani• us ytuowany przy drodze do maj•tku Wyczechowo i jego przysió"ku Nowy Dwór, dawny zajazd, ku$nia, zespó" zabudowa! d. szko"y., cmentarz poewangelicki oraz nowy – parafialny.

KAMELA

po 1600 r., wie• ch"opska pohutnicza; wie• o wybitnych walorach ze wzgl#du na znaczny stopie! zachowania historycznego uk"adu i tradycyjnej struktury zabudowy.

Historia

Kamela, niem. Kamehlen, Ceynowa nazywa Kamel# Wielb"•dowem

Dawna wie• gburska w powiecie kartuskim. Powsta"a oko"o 1600 r. wraz z innymi wsiami za"o• onymi na obszarach wytrzebionego lasu. Pierwotnie nale •a"a do starostwa skarszewskiego i sprawowa"a szarwarki dla utrzymania •luz m"y!skich w Skarszewach, zamienione nast#pnie na op"at# pieni#•n•. Ok. 1880 r. wie• liczy"a 1231

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 51

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 53 – Poz. 2808

mórg obszaru, znajdowa•o si• ta m 12 gospodarstw gburskich i 11 zagrodniczych. Mieszka•o tu 54 katolików i 119 ewangelików w 26 domostwach. Kamela nale •a•a do parafii Gor•czyno, szko•a znajdowa•a si• w miejscu, poczta w Przywidzu.

Uk•ad przestrzenny:

pierwotnie wie" pohutnicza usytuowana w zakl•"ni•ciu terenu rozwin• •a si• w kier. p•n. wzd•u • drogi z Po••czyna do Hopowa i Borcza, o becnie wie• posiada uk•ad ulicowy.

Struktura przestrzenna:

Wzd•u • ulicy wiejskiej zagrody wielobudy nkowe w tym cz•"# o archaicznym usytuowaniu budynków mieszkalnych szczytem do drogi; w pozo sta•ych budynek mieszkalny usytuowana szerokofrontowo (o kalenicy równoleg•ej do drogi) o budynkach gospodarczych szczytem do drogi. Zabudowania przewa •nie o tradycyjnej formie - z wysokimi dachami dwuspa dowymi. Od p•n. zespó• zabudowy zwartej zamyka du •e gospodarstwo (d. folwark ?)

KAPLICA

po 1600 r., wie• ch•opska pohutnicza; wie• o obni •onym poprzez zanik tradycyjnych obiektów walorze, warto•ciowe zagrody rozproszone wkomponowane w roz•óg pól

Historia

Kaplica, dawne nazwy: Kapel, niem. Kapellenhütte,

D awna wie• gburska w powiecie kartuskim nad ma•ym jeziorem, pierwotnie nale ••ca do starostwa skarszewskiego. Przywilej dla wsi wystawiony zosta• przez star ost• skarszewskeigo Jana Dzia•y•skiego w 1703 r. Wie" pe•ni•a szarwark przy utrzymaniu "luz m•y•skich w Skarszewach do 1843 r. Ok. 1880 r. wie" liczy•a obszaru 1280 mórg. Znajdowa•o si• tu 10 zagród gburskich i 6 zagrodniczych. Zamieszkiwa•o j• 9 katolików i 134 ewangelików w 23 domach. Kaplica nale •a•a do parafii w Grabowie, szko•a znajdowa•a si• w Po••cz ynie a poczta w Szymbarku.

Uk•ad przestrzenny:

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 52

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 54 – Poz. 2808

zabudowa skupiona wsi o nieregularna, przy historycznej drodze z Po••czyna do Gor•czyna oraz zabudowa rozproszona zagrodowa zwi!zana z roz•ogiem pól

Struktura przestrzenna:

na struktur• wsi sk•adaj! si• zagrody o ro "nej wielko•ci i programie swobodnie rozmieszczone w terenie; zabudowa o formach tradycyjnych i dysharmonijnych (kostki)

OSTRZYCE

1241 r., dawne dobro rycerskie, nast•pnie wie• ch•opska; wie• o du" ym stopniu przekszta•cenia historycznego uk•adu i struktur y, ze wzgl•du na wysok! warto•& waloru historycznego, zachowane elementy struk tury oraz warto•ci krajobrazowe wskazana do dzia•a% rewaloryzacyjnych

Historia

Ostrzyce, dawne nazwy: Ostriche (1241), Ostrice, niem. Ostritz Wie• gburska, czasowo dob ro rycerskie nast•pnie klasztorne, wzmiankowana po raz pierwszy w dokumencie z 1241 r. w którym ksi!"• Sambor II nada• j! wraz z ca•! kasztelani! gor•czy%sk! biskupowi w•oc•awskiemu Micha•owi. W czasach krzy"ackich, od 1311 r., wie• wesz•a w sk•ad wójtostw a tczewskiego jako dobra rycerskie na prawie polskim. W 1422 r. Ostrzyce wraz z ziemi! gor•czy%sk! naby• klasztor oo. Kartuzów. Zakon Krzy"acki uwolni• je wówczas od wszelkich ci•"arów z wyj!tkiem 1 s•u"by w lekkiej zbroi. Krzy"acy zabronili równie" postawienia w Ostrzycach m•yna, który móg•by stanowi& konkuren cj• dla m•yna Zakonu w Gda%sku. Kartuzi wybudowali jednak m•yn i w 1429 r. oddali go w dzier"aw• z zaleceniem zatrzymywania go zgodnie z wol! Zakonu. Z m•ynem zwi!zana by•a karczma. W 1570 Kartuzi m•yn sprzedali. Tutejsze so•ectwo posiad a•o przywileje z 1425 i 1547 r. Uw•aszczenie nast!pi•o w 1820 r. W III &w. XIX w. wie• liczy•a 1726 mórg obszaru, zawiera•a m•yn, wolne so•ectwo, 13 zagród gburskich i 19 zagrodniczych. Do wsi nale"a•a te" le•niczówka Ostrzyce, która w 1863 r. liczy•a 3 mieszka%ców, katolików

Uk•ad przestrzenny

wie• o uk•adzie placowo -ulicowym z nieregularnie rozmieszczonymi siedliskami, dostosowana do topograficznego uk•adu terenu

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 53

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 55 – Poz. 2808

Struktura przestrzenna

na historyczn• struktur• wsi sk•adaj• si• pozosta•o•ci zagród (wielo i dwubudynkowych) o tradycyjnej formie w tym jeden budynek o konstrukcji szkieletowej kryty strzech•, budynki o charakterze „ma•omiasteczkowym” z dachami pó•p•askimi na wysokiej •ciance kolankowej w centralnej cz••ci wsi (cz••& z nich wchodzi•a w sk•ad zagród) w tym d. zajazd; budynek szko•y wzniesiony wg typowego projektu

PIOTROWO

po 1600 r., wie• ch•opska pohutnicza; wie• o wybitnych walorach ze wzgl•du na znaczny stopie" zachowania historycznego uk•adu i tradycyjnej struktury zabudowy wsi

Historia:

Piotrowo, dawne nazwy: Fuspeterowo, niem: Fusspeterhütte

W XIX w by•a to wie• gburska w pow. kartuskim. Ok. 1880 r. znajdowa•o si• tam 9 gospodarstw gburskich i dwa zagrodnicze na obszarze uprawnym 1 171 mórg. Zamieszki wa•o wie• 95 mieszka"ców (w tym 94 ewangelików i 1 kat olik) w 13 domach mieszkalnych. Piotrowo nale #a•o wówczas do parafii Stare Grabowo, szko•a znajdowa•a si• w K• obuczynie a poczta w Szymbarku.

Uk•ad przestrzenny

wie• o uk•adzie pohutniczym, nieregularnym, o przebiegu dróg dostosowanym do uk•adu terenu

Struktura przestrzenna

zagrody o ro #nej wielko•ci, wielo lub dwubudynkowe rozmieszczone swobodnie; usytuowanie budynków w zagrodzie dowolne – o bok szerokofrontowego wyst•puje w•skofrontowe i cofni•te usytu owanie budynku mieszkalnego

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 54

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 56 – Poz. 2808

PO••CZYNO

1255 r., wie! ch"opska o nieregularnym uk"adzie; f olwark Jeknica – po 1600 wie! o znacznym walorze krajobrazowym (atrakcyjna krajobrazowa sylwetka wsi z dominant# ko!cio"a) i z wysokiej warto!ci obiektem zabytkowego ko!cio"a

Historia

Po"$czyno, dawne nazwy: Po"$cin, albo Po"$cin o, Polusino (1255, 1711), niem. Pollentschin

W 1255 r. wie! Po"$czyno nadana zostaje przez ks. Sambora II cystersom w •eknie. W 1298 r. biskup kujawski Wis"aw zrzek" si$ praw do dziesi$cin z wsi Po"$czyno. Jeszcze zanim cystersi zrzekli si$ swoich praw do wsi Zakon Krzy%acki nada" te dobra w 1420 r. jako puste braciom Miko"ajowi i P iotrowi na prawie magdeburskim. Obejmowa"y one wówczas 64 morgi obszaru, z któ rych dwie przeznaczone by"y dla maj •cego tu stan•& ko!cio•a, co jednak jak si• zadaje nie nast•pi•o. W 1457 r. Po••czyno naby• zakon Kartuzów. Wg wizytacji Szaniawskiego z 1711 r. p•aci•o Po••czyno proboszczowi prebendy 3 floreny i 18 groszy a organi!ci e 1 floren i 16 groszy. W III &w. XIX w. Po••czyno by•o wsi• w•o!cia•sk• w powiecie kartuskim, stacja pocztowa znajdowa•a si• w Przywidzu, p arafia katolicka w Gor•czynie a ewangelicka w Szymbarku. w 1869 r. liczy•o 335 mieszka•ców (47 katolików, 283 ewangelików, 5 *ydów) zamieszkuj•cych 41 do mostwa. We wsi znajdowa•a si• szko•a ewangelicka.

Do Po••czyna nale• y JEKNICA, d. nazwy: Jegmuc, niem: Jäcknitz

Wie! za•o•ona oko•o 1600 r. w miejscu po wyt rzebionych lasach dawne dobra w powiecie kartuskim, wydane w wieczyst• dzier•aw• przez klasztor K artu zów – wcze!niejszych w•a!cicieli. W 1670 r. osadnik Janusz Rink p•aci• z Jeknicy 10 z•. Dzier •awy. ok. 1880 r. wie! liczy•a 666 mórg ziemi uprawnej. Zamieszkiwa•o j• 47 mieszka•ców (wszyscy ewangelicy) w 5 domostwach. Wie! nale•a•a do parafii katolicki ej Gor•czyno, szko•a znajdowa•a si• w Po••czynie a poczta w Przywidzu.

Uk•ad przestrzenny

wie! o nieregularnym uk•adzie

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 55

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 57 – Poz. 2808

Struktura przestrzenna

na struktur• wsi sk•adaj• si• zabudowania zagr odowe usytuowane swobodnie przy zbiegaj•cych si• drogach wewn•trznych wsi; zagrody o zró •nicowanym programie (dwu- czterobudynkowe) tradycyjne; na wzniesien iu ko•ció• ze starodrzewem a za nim budynek szko•y, struktury wsi dope•nia•y dwa cmentarze poewa ngelicki w centrum i katolicki poza wsi•.

RAMLEJE

XIX w., pie rwotnie le"nictwo, nast•pnie wie" ch•opska; wie" o wybitnej warto"ci krajobrazowej ze wzgl•du na wtopienie struktury rozproszonych zagród w malowniczy krajobraz przyrodniczy; warto"ciowe przyk•ady uk•adu zagród i pojedynczych obiektów budownictwa tradycyjn ego

Historia:

Ramleje, dawne nazwy: Ramle, niem. Ramley

Wie" po•o!ona na wzgórzach zwanych dawniej Ramlejskimi Górami. Pierwotnie zn ajdowa•o si• tu tylko le"nictwo nale !•ce do rewiru st•gwa•dzkiego; dopi ero w 1868 r. obszar ten zosta• uw•aszczony. W 1869 by•o tu 30 domostw z 231 mieszka#cami, w 1885 r. by•o 35 domostw o 49 dymach. Wie" zamieszkiwa•o 289 mieszka#ców w tym 1 ewangelik, znajdowa•a si• tu szko•a katolicka (1 nauczyciel i 84 dzieci). Ramleje nale !a•y do pa rafii katolickiej w Gor•czynie.

Uk•ad przestrzenny:

wie" bez uk•adu, rozproszona – zagrody zwi•zane z roz•ogiem pól

Struktura przestrzenna:

na struktur• wsi sk•adaj• si• zagrody wielobudynkowe o ro!nej wielko"ci i uk•adzie;

R$TY

1241 r., dawna wie" ch•opska i folwark; uk•ad wsi przekszta•cony, ma•o czytelny, warto"ciowe krajobrazowo zagrody rozproszone (wybudowania) zwi•zane z roz•ogiem

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 56

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 58 – Poz. 2808

pól, zachowane tradycyjne uk•ady zagród i pojedyncze obiekty tradycyjnego budownictwa mieszkalnego.

Historia

R!ty, dawne nazwy: Ronty, Ronci (1241), Tranthe (1291), niem. Ronti

Najstarsza wzmianka pochodzi z 1241 r. kiedy to ksi! $• Samb or II nada• R!ty wraz z 18-toma innymi wsiami biskupowi kujawskiemu Micha•owi. Od 1311 r. wie• nale $a•a z okolicznymi ziemiami do wójtostwa tczewskiego. Pó%niej by• tu folwark nale "!cy do Czapielska. Wg wizytacji Szaniawskiego z 1710 r. R!ty winny dawa& mesznego 8 korcy "yta i tyle " owsa, ale p•aci•y tylko po•ow•. Ob ecna osada w powiecie kartuskim powsta•a z parcelacji folwarku w 1800 r. Stacja pocztowa znajdowa•a si• w Hopach, p arafia katolicka w Gor•czynie, parafia ewangelic ka w Szymbarku. Wie$ obejmowa•a 285 ha gruntów w tym 176 ornych i 32 •!k. Znajdowa•o si• tu 9 gospodarstw gburskich oraz 2 gospodarstwa zagrodnicze. Szko•a ewangelicka w 185 8 r. mia•a nauczyciela i 65 dzieci. W 1869 r. wie• liczy•a 222 mieszka'ców (44 katolików i 158 ewangelików) w 21 domostwach. W 1885 r. domów by•o 23 za• mieszka'ców 143 (43 katolików, 97 ewangelików i 3 innych wyzna').

Uk•ad przestrzenny

uk•ad pierwotny zniekszta•cony i nieczytelny, warto •& stanowi natomiast pó%niejsza zabudowa zagrodowa rozproszona zwi!zana z roz•ogiem pól .

Struktura przestrzenna

na struktur# wsi sk•adaj! si# zagrody o ró• ne j wielko•ci, kszta•cie i formie architektonicznej; obok tradycyjnej formy budynku mieszkalnego z dachem wysokim dwuspadowym (w tym jeden szkieletowy z po•. XIX w.), wyst#puje budynek z dachem pó•p•askim na wysokiej •ciance kolankowej; na skraju wsi cmentarz poewangelicki.

RYBAKI

po 1600 r., wie• ch•opska pohutnicza; warto•ciowy uk•ad ruralistyczny atrakcyjny krajobrazowo z pozosta•o•ciami historycznej zabudowy .

Historia

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 57

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 59 – Poz. 2808

Rybaki, dawne nazwy: niem. Fischershütte miejs cowo•• wymieniona jako Rybaki w 1780 r.

Uk&ad przestrzenny

wie• pohutnicza o swobodnym uk&adzie zagród skupionych wzd&u $ drogi wewn•trznej Struktura przestrzenna zagrody o ro $nej wielko•ci i sposobie zagospodarowania w tym jedno gospodarstwo du $e, dominuj•ce skal• (zachowanego w stanie szcz•tkowym); Struktur• wsi uzupe•nia budynek szko•y oraz cmentarz ze starodrzewem.

S%AWK I

1241, dawne dobra rycerskie, nast#pnie wie• ch! opska z licznymi wybudowaniami; wie• o wysokich walorach krajobrazowych ze wzgl#du na malownicze usytuowanie i wkomponowanie zagród rozproszonych w krajobraz roz!ogu pól .

Historia

S!awki, dawne nazwy: S!awko wy, Slavcovo (1241), Slafchowo (1291), niem. Schlawkau

Dawne dobra rycerskie nad Raduni$ w powiecie kartuskim wraz z licznymi wybudowaniami. Za czasów ksi$"$t pomorskich S!awki nale"a!y do kasztelanii gor#czy&skiej i wraz z 18 innymi wsiami prze kazane zo sta!y przez Sambora II biskupowi kujawskiemu Micha!owi. W 1311 r. tj. za czasów krzy"ackich S!awki wesz!y w sk!ad wójtostwa tczewskiego i otrzyma!y prawo polskie z obowi$zkiem s!u" by wojennej. Za czasów Królestwa Polskiego nale"a!y do powiatu gda&sko -tczewskiego.

W III •w. XIX w. S!awki wraz z wybudowaniami nale"a!y do powiatu kartuskiego. Stacja kolejowa znajdowa!a si# w Szymbarku, poczto wa w Hopowie, parafia katolicka w Gor#czynie. Przy dominium (S!awki Dolne?) znajdowa!o si# 6 gburstw i 18 zagród na ob szarze 436 ha ( w tym 50 ha !$k, 288 ha roli orne j). W 1885 r. by!o tu ponadto 5 nowych osadników; w 34 domostwach o 46 dymach "y!o tu 253 mieszka&ców (142 katolików i 111 ewangelików). Do S!awek nale" a!y wówczas ponadto wybudowania: Grenzhoff (11 dm. 70 mieszka&ców), Kalbszagel (4 dm, 23 mk.), Owczarnia (Schaeferei) (10 dm, 52 mieszk.), Seehof (2 dm, 15 mk). W S!awkach znajdowa!a si# ponadto cegielnia, mleczarnia., prowadzona by!a hodowla byd!a rasy holenderskiej.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 58

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 60 – Poz. 2808

Uk•ad przestrzenny

wie! bez uk•adu z domi nacj" zabudowy zagrodowej rozproszonej i przysió•ków .

Struktura przestrzenna

zagrody o tradycyjnym uk•adzie dwu i wielobudynkowe; w S•awkach dolnych zabudowa dworca kolejowego z zabudow" mieszkaniow" i towarzysz"cymi jej budynkami gospodarczymi.

SOMONINO

1241, dawne dobra rycerskie, nast•pnie folwark , obecnie wie! gminna; wie! o zniekszta•conym w wyniku gwa•townego rozwoju w XX w. uk•adzie przestrzennym, i negatywnych walorach krajobrazowych – wskazana do rekompozycji.

Historia

Somonino, dawne nazwy: Somonin, Semanino (1241), Semagnino, Somonino (1710), niem. Semlin

Pierwsza wzmianka o Somoninie pochodzi z 1241 r., kiedy to wraz z 18 innymi miejscowo!ciami kasztelanii gor#czy$skiej ksi"%# Sambor II odda• je biskupowi kujawskiemu Micha•owi. W 1311 r. z nast aniem Krzy %aków Somonino wchodzi w sk•ad komturii tczewskiej. W 1380 r. Wlk. mistrz Winrich von Kniprode nada• Somonino braciom Nitschin i Barczelow z obowi"zkiem s•u% by rycerskiej i zwalnia ich z wszelkich innych ci#%arów. Przyznaje im natomiast prawo s"d zenia. W 1462 r. Maciej, w•a!ciciel Somonina i Gor#czyna po•ow# obu wsi oddaje Kartuzom. W 1662 r. Kartuzi posiadali w Somoninie du %y folwark, tar tak, m•yn i owczarni# w Borczu . Po kasacie zakonu rz"d pruski pu!ci• Somonino w dzier %aw# jako folwark, na któr ym z czasem w wyniku parcelacji powsta•y wybudowania. W 1780 r. Somonino liczy•o 82 mieszka$ców (76 katolików i 6 ewangelików). W 1885 r. Somonino by•o wsi" w powiecie kartuskim. Stacja pocztowa znajdowa•a si# w Hopowie, parafia katolicka w Go#czynie. Wie! liczy•a obszaru 531 ha w tym 400 roli ornej. W 53 domostwach o 79 dymach mieszka•o wówczas 423 mieszka$ców (178 katolików, 145 ewangelików) z czego na wybudowanie Ma•e Somonino (Klein Se mlin) przypada 24 domostw i 167 mieszka$ców, na Somoni$ski M•yn 1 domo stwo i 70 mieszka$ców, na Górne Somonino (Ober Semlin) 19 domostw i 96 mieszka$ców, na wybudowanie Wilhelmshof 2 domostwa i 11

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 59

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 61 – Poz. 2808

mieszka•ców. Wszystkie te wybudowania zwane by•y lokalnie Somoni•skim Pustkami. Wi•ksza cz••• Somonina stanowi•a wówczas jedn• wi•ksz• posiad•o•• (278 ha). Oprócz tego by•o 33 gospodarstw gburskich i 9 zagrodniczych.

Uk•ad przestrzenny

pierwotnie by• tu maj•tek ziemski, osada i zespó• przemys•owy m•yna i tartaku, obecnie czytelny jedynie uk•ad nowszy, powsta•y wokó• zespo•u w•z• a kolejowego

Struktura przestrzenna

struktura dawnej wsi w zaniku; zachowane obi ekty zwi•zane z kolej• (dworzec kolejowy, budynki mieszkalne i administracyjne oraz celne przy kolei).

STARKOWA HUTA

po 1600 r., wie• ch•opska pohutnicza; uk•ad wsi ni eregularn y uzupe•niony licznymi wybudowaniami, warto•ciowy krajobrazowo ze wzgl•du na malownicze rozproszenie zabudowa• zagrodowych, wykazuj•cy liczne negatywne deformacje .

Historia

Starkowa Huta, dawne nazwy: Starkowo, Sztarkow a Huta (1780), niem. Starkhütte albo Starkenhütte

Wie• gburska powsta•a na terenie wytrzebionych lasów po 1600 r. Wg wizytacji Szaniawskiego z 1710 r. wie• p•aci•a wówczas proboszczowi i organi•cie z Gor•czyna. W 1772 r. zamieszkiwa•o j• 8 ewangelików, by• tu karczmarz, owczarz i komornik na 6 i ½ w•ókach. W 1780 r. w Starkowej Hucie by•o ju! 39 mieszka•ców. Na p•n. od wsi znajdowa•a si• w XVIII w. huta szk•a. W XIX i I po•. XX w. by•a tu cegielnia i szko •a.

Uk•ad przestrzenny

Wie• pierwotnie bez uk•adu, rozproszona (najstarsze siedliska w m iejscu dawnych smolarni i hut), obecnie wi•ksze skupisko zabudowy o uk•adzie dostosowanym do terenu powsta•e przy d. karczmie (?) przy drodze z Po••czyna i Kaplicy do Gor•czyna .

Struktura przestrzenna

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 60

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 62 – Poz. 2808

na struktur• wsi sk•adaj• si• wielobudynkowe (przewa• nie trzy-budynkowe) zagrody d. rozproszonych siedlisk; przy jednym z d. siedlisk (lub karczmie przy drodze z Po••czyna) wykszta•ci•o si• skupisko zabudowy formuj•ce zabudow• zwart•; szko•a powsta•a w s•siedztwie innego siedliska w pewnej odleg•o!ci od ob. ws i.

WYCZECHOWO

1241 r., dobra rycerskie, nast•pnie maj•tek ziemski i wie! folwarczna z przysió•kami i folwarkami (Tr•tkownica, Nowy Dwór, Osady, Pstra Suka); zespól dworsko -parkowy wraz z folwarkiem o wybitnych walorach, wpisany do rejestru zabytków, uzupe• nia go zachowany zespó• mieszkalnej zabudowy folwarcznej; warto!ciowe krajobrazowo zagrody rozproszone malowniczo w roz•ogu pól .

Historia

Wyczechowo, dawne nazwy: Wyciechowo, Wojciechowo, Vissechechovie (1241, 1291), niem. Fitschkau

Dawne dobra rycerskie po raz pierwszy wzmiankowane w dokumencie z 1241 r. Od 1311 r. Wyczechowo nale •a•o do wójtostwa Tczewskiego a jego zarz•d opiera• si• na prawie polskim. Pierwszy w•a!ciciel o nazwis ku Wyczechowski wymieniony jest dopiero w 1648 r. P•aci• on podatek od 2 osiad•ych w•ók, 4 ogrodników i folwarku. W W 1780 r. Wyczechowo wr az z Daliwod• czyli Tr•tkownic• zamieszkiwa•o 93 katolików i 54 protestantów. W•a!cicielem maj•tku by• kapitan wojsk angielskich Robert wymieniany tak •e w 178 9 r. W sk•ad maj•tku wchodzi•y: folwark, karczma i wie! - razem 16 dymów. W 1856 r. jako w•a!ciciel maj•tku wymieniony jest Wilhelm Neubauer. W 1885 r. wie! liczy•a 839 ha obszaru w tym 536 roli ornej, 31 ••k i 76 lasów. Znajdowa•y si• tu 22 domostwa o 30 dymach zamieszka•e przez 196 mies zka"ców(138 katolików i 58 ewangelików). Tr•tkownic• w tym czasie zamieszkiwa•o 19 osób w 3 domostwach. W latach 1891- 1903 w•adali maj•tkiem Heinrich Bohm i jego administrator Hugo Hering. Po 1945 r. dwór wraz z ca•ym maj•tkiem przeszed• na w•asno!# Skarbu Pa"stwa a z czasem w u• ytkowanie PGR Wyczechowo.

Do Wyczechowa nale •a•y wybudowania: Tr•tko wnica (niem: Flissenkrug), Nowy Dwór (w 1885 r. 2 domy, 11 mieszka"ców) i Osady (n iem. Reinholdshof) (w 1885 r. 4 domy, 47 mieszka"ców) .

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 61

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 63 – Poz. 2808

Uk•ad przestrzenny

Maj!te k ziemski Wyczechowo sk•ada• si" z kilku mn iejszych folwarków i wybudowa#, a po parcelacji dodatkowo powsta•a zabudowa rozproszona. G•ówne sk•adowe to:

Wyczechowo zespó• dworsko -folwa rczny z parkiem wraz z zespo•em mieszkalnej zabudowy folwarcznej w formie krótkiej ulicówki; Wyczechowo – przysió•ek – powsta•y w oparciu o ma•y folwark (Pstra Suka) – posiada równie • kszta•t krótkiej ulicówki; Nowy Dwór - przysió•ek o uk•adzie nieregularnym Tr!tkownica - d. wie%, nast"pnie przysió•ek

Struktura przestrzenna

na struktur" przestrzenn! sk•adaj! si": zabudowania maj!tku - dwór (sk•adaj!cy si" z cz"%ci starszej o formie tradycyjnego dworku ii dobudowanego w pocz. XIX w. pi"trowego skrzyd•a), du$ e budynki gospodarcze i administracyjno-mieszkalne folwarku, zabudowa folwarczna mieszkalna o tradycyjnej formie, zabudowa zagrodowa (w przysió•kach i na wybudowaniach) tradycyjna, wielobudynkowa.

•ród•o: S•ownik Geograficzny Królestwa Polskiego T. III, 1882 r., Studium uwarunkowa• i kierunków z agospodarowania przestrzennego G miny Somonino oraz opracowanie w•asne

6.3 ZABYTKI NIERUCHOME I PERSPEKTYWY ICH OCHRONY

Na terenie Gminy Somonino znajduj• si• obiekty o du•ej warto•ci historycznej. Ochron• konserwatorsk• obj•ty jest wpisany do rejestru zabytków województwa pomorskiego zespó% dworsko -parkowy w Borczu (nr rej. 1047 z 20.07.1988) sk%adaj•cy si• z dworu murowanego z 1911 r., parku podworskiego z XIXlXX w., spichlerza z XIXlXX w. oraz budynku inwentarskiego z pocz•tku XX w. Przy pracach remontowych i rewaloryzacyjnych nale•y si• t rzyma" •ci•le wytycznych Pomorskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 62

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 64 – Poz. 2808

Uk•ad przestrzenny Borcza - ulicowej wsi folwarcznej - nie powinien by& zniekszta•cany, a wszelkie zmiany powinny uwzgl"dnia• potrzeb" uc zynienia go bardziej czytelnym. Grodzisko wczesno#redniowieczne zwane $Gór% Zamkow% " oraz cmentarzysko kurhanowe z kr"gami kamiennymi z okresu wp•ywów rzymskich w Borczu s % wpisane do rejestru zabytków. Na terenie cmentarzyska od lat 70. prowadzone s% prace archeologiczne. Nie nale•y podejmowa• •adnych dzia•a' mog%cych wp•yn%• negatywnie na sta n zachowania obu tych stanowisk archeologicznych. Wszelkie dzia•ania musz% by• wcze# niej uzgadniane z konserwatorem zabytków .

Nale•y zapobiega• dalszej degradacji pierwotnego wielodro•nego uk•adu ruralistycznego Egiertowa, chroni• warto#ciowe krajobrazowo elementy strukt ury wsi, takie jak wybudowania.

W Gor"czynie pod ochron% konserwatorsk% znajduje si" wpisany do rejestru zabytków zespó• ko#cio•a parafialnego pw. #w. Trójcy i Wszystkich (wi"tych (nr rej. 352/20.02.1971), sk•adaj%cy si" z ko#cio•a z 1639 r., cmentarza przyko#cielnego z XVII w., muru ko#cielnego wraz z bram% wjazdow% z ok. 1910 i plebani% z XIX/XX w.

Warto#ciowy uk•ad ruralistyczny Gor"czyna powsta•y w wyniku organicznego rozwoju - nieregularny, wielodro•ny - nie powinien by• zniekszta•cany, a wszelkie zmiany powinny by• dokonywane na zasadzie dobrej kontynuacji. Sporo obiektów nierejestrowych wpisanych do GEZ z najduje si" równie• pod ochron% konserwatorsk%.

W Hopowie do rejestru zabytków województwa pomorskiego wpisany jest zespó• ku*ni, w którego sk•ad wchodzi szachulcowy dom nr 27 z 1876 r. +nr rej . 1116 / 11.03.1995) oraz murowana ku*nia z 1927 r. +nr rej. 1116/ 1.03.1995), a tak•e ko#ció• pw. Nawiedzenia NMP (nr rej. 1877 / 10.05.2011).

Nale•y chroni• cenny, dobrze zachowany wielodro•ny uk•ad ruralistyczny Hopowa. Nie dopuszcza• do bezplanowej zabudowy +w tym tak•e terenów przylegaj%cych do drogi krajowej). Remonty budynków nale•y przeprowadza• w sposób nie naruszaj%cy tradycyjnej zewn"trznej formy obiektów, szczególnie tych obj"tych ochron% konserwat orska - m.in. w•%czonych do GEZ . Nowobudowane obiekty powinny uwzgl"dnia• miejscow% tradycj" zabudowy.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 63

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 65 – Poz. 2808

Nie powinno si• przekszta•ca• dobrze zachowanego uk•adu uk•adu ruralistycznego Kameli. Konieczne jest podj•cie dzia•a! zmierzaj"cych do po wstrzymania dewastacji obiektów zabytkowych, w tym zabudo wa! folwarcznych. Unika• nale#y wprowadzania nowej zabudowy o formach niedostosowanych do miejscowej tradycji budowlanej.

Nale#y przeciwdzia•a• degradacji budynków chronionych wpisem do GEZ po•o#onych na obszarze Kaplicy. Nie nale#y przekszta•ca• ich zewn•trz nej formy. Nowopowsta•e obiekty powinny by• dostosowane do tradycyjnych form miejscowego budownictwa.

W Ostrzycach obecnie b rak obiektów wpisanych do rejestru zabytków. Zalecana jest rekompozycja uk•adu ruralistycznego maj"ca na celu przywracanie historycznego uk•adu. Wskazane jest, aby budynki przebudowane, w których zaburzona zosta•a forma zewn•trzna, zosta•y przy okazji nast•pnego remontu przywrócone do formy pierwotnej. Konieczne jest podj•cie dzia•a! zmierzaj"cych do po wstrzymania dewastacji obiektów zabytkowych. Unika• nale#y budowy nowych obiektów o formach niedostosowanych do miejscowej tradycji budowlanej.

Do rejestru zabytków wpisane s" w Piotrowie dwa stano wiska archeologiczne: grodzisko wczesno$redniowieczne oraz osada wczesno$redniowieczna. Ochrony wymaga dobrze zachowany warto$ciowy uk•ad przest rzenny Piotrowa - nieregularny, dostosowany do urozmaiconego terenu. N iektóre obiekty zabytkowe s" w z•ym stanie technicznym. Podobnie jak w innych wsiach gminy nale#y przeciwdzia•a• ich zniszczeniu, jak te# zapobiega• dewastuj"cym oryginaln" form• i substancj• zabytkow" przebudow" oraz budowie obiektów niezgodnych z miejsco w" tradycj" budowlan" .

W Po••czynie nale#y chroni• zachowany uk•ad ruralistyczny (nieregularny, z folwarkiem Jeknica) zabytkow" zabudow•. Ochronie powinna podlega• tak#e ekspozycja czynna (szczególnie z dróg dojazdowych) i b ierna atrakcyjnej sylwety wsi z dominant" ko$cio•a wpisanego do rejestru zabytków (nr rej. 1779 / 15.06.2009) .

Ramleje powin ny by• chronione przed nadmiern" presja inwestycyjn" ze wzgl•du warto$ci krajobrazowe wynikaj"ce ze $wietnie wkomponowanej w zró#nicowany krajobraz zabudowy. Na le#y przeciwdzia•a• degradacji i niew•a$ciwym moderniz acjom obiektów zabytkowych oraz budowie obiektów niezgodnych z miejscow" tradycj" budowlan" .

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 64

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 66 – Poz. 2808

Do rejestru zabytków wpisane jest w R•tach wczesno•redniowieczne cmentarzysko p•askie. Nale!y przeciwdzia•a" post#puj•cej degradacji obiektów zabytkowych i wprowadzaniu nietradycyjnych form architektury oraz zabudowie terenów pomi#dzy R•tami a Gor#czynem. W R•tach znajduj• si# obiekty wpisane do GEZ.

W Rybakach chroni" nale!y cenny uk•ad przestrzenny oraz obiekty zabytkowe, a tak!e tradycyjne formy zabudowy zagro!one przebudowami i remontami ora z budow• nowych obiektów niedostosowanych form• do otoczenia.

Zachowa" nale!y wysokie warto•ci krajobrazowe S•awek, przeciwdzia•a" degradacji obiektów zabytkowych, budowania obiektów o formie architektonicznej niezgodnej z tradycj• regionu.

W Somoninie wskazana jest rewaloryzacja uk •adu ruralistycznego oraz w•a• ciwe ukierunkowanie inwestycji, unikanie zabudowy o formach niezgodnych z tradycyjnymi. Zachowa" nale!y wysokie warto•ci krajobrazowe Starkow ej Huty, a tak!e przeciwdzia•a" degradacji obiektów zabytkowych, b udowania obiektów niezgodnych z tradycj• regionu.

W Wyczechowie do rejestru zabytków wpisany jest zespó• dworsko -folwarczny z parkiem: dwór i zabudowa folwarczna - murowane z lat 1885-1887, 1907 (nr rej. 1048) oraz podworski park krajobrazowy z ko$ca XIX w. (nr rej. 1048). W rejestrze zabytków znajduje si# tak!e cmentarzysko kurhanowe datowane na epok# br•zu, po•o! one na granicy wsi Wyczechowa i Borcza.

WYKAZ OBIEKTÓW ZABYTKOWYCH WPISANYCH DO REJESTRU ZABYTKÓW WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO

nr nr dawnego obiekt adres nr miejscowo•• rejestru rejestru zabytków zabytków ko•ció• parafialny p.w.Trójcy •w. i Wszystkich Gor$czyno Gor$czyno 514 352 •wi$tych zespó• dworsko -parkowy z folwarkiem (dwór;budynek magazynowy;dwa budynki Borcz Borcz 1238 1047 inwentarskie;gorzelnia;park)

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 65

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 67 – Poz. 2808

zespó• dworsko -parkowy z folwarkiem (dwór;zabudowania gospodarcze: magazyn Wyczechowo Wyczechowo 1257 1048 pasz i chlewnia;park) dom wraz z ku!ni• (ob. #w. Floriana 5) Hopowo d.27 Hopowo 1525 1116 ko#ció• filialny p.w. $w. Andrzeja Boboli wraz z terenem przyko#cielnym oraz kamiennym Po•&czyno Po•&czyno 1779 - murem zachowanym wzd•u• granicy pd. dzia•ki ko#ció• ewangelicki , obecnie rzymskokatolicki ko#ció• parafialny p.w. Hopowo Hopowo 1877 - Nawiedzenia Naj#wi&tszej Marii Panny wraz z dzia•k•

•ród•o: Rejestr zabytków nieruchomych województwa pomorskiego

Wykaz obiektów wpisanych do gminnej ewidencji zabytków znajduje si! na ko"cu opracowania

6.4 ZABYTKI RUCHOME

Na mocy art. 3 pkt. 3 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, zabytkiem ruchomym jest rzecz ruchoma, jej cz!#$ lub zespó• rzeczy ruchomych, b!d&ce dzie•em cz•owieka lub zwi&zane z jego dzia•alno#ci& i stanowi&ce #wiadectwo minionej epoki b&d' zdarzenia, których zachowanie le(y w interesie spo•ecznym ze wzgl!du na posiadan& warto#$ historyczn&, artystyczn& lub naukow&.

Zabytek ruchomy jest wpisywany do rejestru na podstawie decyzji wydanej przez wojewódzkiego konserwatora zabytków na wniosek w•a#ciciela tego zabytku (art. 10 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami). Wojewódzki konserwator zabytków mo(e wyda$ z urz!du decyzj! o wpisie zabytku ruchomego do rejestru w przypadku uzasadnionej obawy zniszczenia, uszkodzenia lub nielegalnego wywiezienia zabytku za granic! albo wywiezienia za granic! zabytku o wyj&tkowej warto#ci historycznej, artystycznej lub naukowej. Do re jestru nie wpisuje si! zabytku wpisanego do inwentarza muzeum lub wchodz&cego w sk•ad narodowego zasobu bibliotecznego (art. 11 ustawy z dnia 23 lipca 2003r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami).

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 66

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 68 – Poz. 2808

WYKAZ ZABYTKÓW RUCHOMYCH Z TERENU GMINY SOMONINO WPIS ANYCH DO REJESTRU ZABYTKÓW

Data Lp. Miejscowo•• Obiekt Ilo•• Nr rej. wpisu Wyposa"enie 1 Gor•czyno 11 B/98 30.09.1972 ko•cio%a

Ze wzgl•du na warto•• obiektów wpisanych do rejestru dok•adniejsze informacje nt. wyposa•enia ko•cio•a w Gor•czynie mo•na uzyska• w archiwach Wojewódzkiego Urz•du Ochrony Zabytków w Gda&sku.

6.5 ZABYTKI ARCHEOLOGICZNE

Zgodnie z tre•ci' art. 3 pkt. 4 Ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, zabytkiem archeologicznym jest zabytek nieruchomy, b•d'cy powierzchniow', podziemn' lub podwodn' pozosta•o•ci' egzystencji i dzia•alno•ci cz•owieka, z•o•on' z nawarstwie& kulturowych i znajduj'cych si• w nich wytworów b'd• ich •ladów albo zabytek ruchomy, b•d'cy tym wytworem. W •wietle tej definicji zabytkiem archeologicznym jest nie tylko konkretny zabytek ruchomy, lecz przede wszystkim obszar wyst•powania nawarstwie& kulturowych, czyli warstw tworz'cych si• w wyniku u•ytkowania przez cz•owieka danego terenu, w którym te zabytki mog' wyst•powa•. W terminologii archeologicznej i konserwatorskiej nieruchomy zabytek archeologiczny zwany jest stanowiskiem archeologicznym. Uk•ad oraz wzajemne relacje nawarstwie& )stratyfikacja* na stanowisku archeologicznym s' •ród•em wiedzy o historii danego miejsca i stanowi' te• kluczow' rol• w okre•laniu chronologii zalegaj'cych w nich poszczególnych ruchomych zabytków archeologicznych.

Stanowiska archeologiczne jako istotny element dziedzictwa oraz krajobrazu kulturowego podlegaj' ochronie na mocy przepisów prawa mi•dzynarodowego (Europejska Konwencja o Ochronie Dziedzictwa Archeologicznego, Europejska Konwencja Krajobrazowa) i tworzonego w ich duchu prawa krajowego (m.in. Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami wraz z aktami wykonawczymi*, które zobowi'zuj' do ich trwa•ego zachowania )je•li to mo•liwe – na miejscu*, uwzgl•dnienia zada& ochronnych w procesie planowania przestrzennego, a je•li niemo•liwa jest trwa•a

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 67

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 69 – Poz. 2808

ochrona – metodycznego przebadania i zadokumentowania warstw kulturowych (warstw tworz!cych si" w trakcie u$ytkowania przez cz%owieka danego terenu) oraz zakonserwowania i zabezpieczenia pozyskanych archeologicznych zabytków ruchomych.

Do trwa$ego zachowania dziedzictwa archeologicznego zobowi•zuje przede wszystkim Europejska Konwencja o Ochronie Dziedzictwa Archeologicznego, której zapis art. 4 pkt. II mówi, •e ka•da strona zobowi•zuje si" do stosowania %rodków fizycznej ochrony dziedzictwa archeologicznego zapewniaj•c, stosownie do okoliczno%ci, konserwacj" i zachowanie dziedzictwa archeologicznego, je•eli j est to mo•liwe na miejscu. Maj•c na uwadze fakt, i• zgodnie z art. 91 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. 1997 nr 78 poz. 483) ratyfikowana umowa mi"dzynarodowa, po jej og$oszeniu w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, stanowi cz"%• krajowego porz•dku prawnego i jest bezpo%rednio stosowana, chyba •e jej stosowanie jest uzale•nione od wydania ustawy, oraz •e Europejska Konwencja o Ochronie Dziedzictwa Archeologicznego zosta$a ratyfikowana przez stron" polsk• i wprowadzona do krajowego obrotu prawnego (Dz.U. 1996 nr 120 poz. 564), ochrona dziedzictwa archeologicznego w miejscu wyst"powania jest obowi•zkiem ustawowym.

Do trwa$ego zachowania powinny zosta• przeznaczone przede wszystkim stanowiska archeologiczne o du•ej warto%ci naukowej, obj"te wpisem do rejestru zabytków oraz wszystkie stanowiska archeologiczne o w$asnej formie krajobrazowej (bez wzgl"du na prawn• form" ochrony), które oprócz warto%ci naukowej posiadaj• tak•e du•e znaczenie ekspozycyjne wzbogacaj•ce krajobraz kulturowy i b"d•ce trwa$ym naziemnym %wiadectwem •ycia i dzia$ania populacji minionych epok. W ich obr"bie powinny by• dozwolone jedynie niezb"dne prace zabezpieczaj•ce, konserwuj•ce, rewaloryzacyjne oraz naukowo -badawcze przy zachowaniu prze pisów odr"bnych. Zagospodarowanie stanowisk o w$asnej formie terenowej na cele u•ytkowe (turystyczne, rekreacyjne, dydaktyczne) powinno by• dopuszczalne jedynie przy uwzgl"dnieniu ich historycznego kontekstu oraz we wspó$pracy z w$a%ciwym organem ochrony z abytków, na zasadach okre%lonych przepisami odr"bnymi.

Osobn• grup" stanowi• stanowiska p$askie nieobj"te wpisem do rejestru zabytków. Podstawowym zagro•eniem dla tych stanowisk s• dzia$ania inwestycyjne i gospodarcze wi•••ce si" z pracami ziemnymi, które powoduj• nieodwracalne zniszczenie nawarstwie' kulturowych oraz zalegaj•cych w nich ruchomych zabytków

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 68

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 70 – Poz. 2808

archeologicznych. W celu ochrony przed nieodwracaln• utrat• dziedzictwa kulturowego, dzia•ania inwazyjne nale•y poprzedzi• badaniami ratowniczymi, w tr akcie których warstwy kulturowe podlegaj• zadokumentowaniu, a zabytki ruchome – zabezpieczeniu i konserwacji. Zgodnie bowiem z art. 31 ust. 1a pkt 2 cyt. Ustawy osoba fizyczna lub jednostka organizacyjna, która zamierza realizowa• roboty ziemne lub dokona• zmiany charakteru dotychczasowej dzia•alno!ci na terenie, na którym znajduj• si" zabytki archeologiczne, co doprowadzi• mo•e do przekszta•cenia lub zniszczenia zabytku archeologicznego, jest obowi•zana, z zastrze•eniem art. 82a ust. 1, pokry• koszty bada# archeologicznych oraz ich dokumentacji, je•eli przeprowadzenie tych bada• jest niezb•dne w celu ochrony tych zabytków.

Istotnym narz"dziem ochrony zabytków, w tym archeologicznych, s• dokumenty planistyczne m.in. takie jak studia uwarunkowa# i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz tworzone na ich bazie plany miejscowe. Przepisy ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, w po••czeniu z ustaw• o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym wraz z jej aktami wykonawczymi daj• szerokie uprawn ienia organom administracji publicznej do wprowadzania zada# ochronnych. Zgodnie z art. 18 ust. 1 Ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, ochron" zabytków i opiek" nad zabytkami uwzgl"dnia si" przy sporz•dzaniu i aktualizacji koncepcji przestrze nnego zagospodarowania kraju, strategii rozwoju województw, planów zagospodarowania przestrzennego województw, planu zagospodarowania przestrzennego morskich wód wewn"trznych, morza terytorialnego i wy••cznej strefy ekonomicznej, analiz i studiów z zakresu zagospodarowania przestrzennego powiatu, strategii rozwoju gmin, studiów uwarunkowa# i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego albo decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, decyzji o warunkach zabudowy, decyzji o zezwoleniu na realizacj" inwestycji drogowej, decyzji o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej lub decyzji o zezwoleniu na realizacj" inwestycji w zakresie lotniska u•ytku publicznego. Zgodnie z art. 18 ust. 2 cyt. U stawy, w koncepcji, strategiach, analizach, planach i studiach, o których mowa w ust. 1, w szczególno!ci:

1. uwzgl"dnia si" krajowy program ochrony zabytków i opieki nad zabytkami;

2. okre'la si" rozwi•zania niezb"dne do zapobiegania zagro•eniom dla zabytków, zapewnienia im ochrony przy realizacji inwestycji oraz przywracania zabytków do jak najlepszego stanu;

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 69

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 71 – Poz. 2808

3. ustala si• przeznaczenie i zasady zagospodarowania terenu uwzgl•dniaj•ce opiek• nad zabytkami.

Z kolei art. 19 ust. 3 cyt. ustawy mówi, •e w studium i planie, o których mowa w ust. 1, ustala si•, w zale!no"ci od potrzeb, strefy ochrony konserwatorskiej obejmuj•ce obszary, na których obowi•zuj• okre"lone ustaleniami planu ograniczenia, zakazy i nakazy, maj•ce na celu ochron• znajduj•cych si• na tym obszarze zabytków. Przepisy te koresponduj• z §4 pkt . 6 Rozporz•dzenia Ministra Infrastruktury z dnia 28 kwietnia 2004 r. w sprawie zakresu projektu studium uwarunkowa# i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy (Dz.U. 2004 nr 118 poz. 1233) oraz §4 pkt . 4 Rozporz•dzenia Ministra Infrastruktury z dnia 26 sierpnia 2003 r. w sprawie wymaganego zakresu projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego (Dz.U. 2003 nr 164 poz. 1587). Przepisy te mo•na i nale•y wykorzystywa• mi•dzy innymi z akazuj•c zabudowy lub prowadzenia dzia%alno"ci inwestycyjnej i gospodarczej na wybranych stanowiskach archeologicznych, powo%uj•c si• na wspomniane wytyczne prawa mi•dzynarodowego, zobowi•zuj•cego do mo!liwie najcz•stszej ich trwa•ej miejscowej ochrony.

Przeznaczenie poszczególnych terenów musi uwzgl•dnia• potrzeb• ochrony zabytków archeologicznych. Tereny wyst•powania stanowisk archeologicznych o w%asnej formie terenowej lub wpisanych do rejestru zabytków nie mog• by$ przeznaczane pod jak•kolwiek dzia%al no•• budowlan•, inwestycyjn• czy gospodarcz• (w tym roln•). W szczególno•ci obszary wyst•powania stanowisk archeologicznych o w•asnej formie terenowej powinny zosta$ przeznaczone do utworzenia zieleni urz•dzonej. Nale!y tak!e zadba$ o ich otoczenie, wytyczaj•c odpowiedni• stref• ochrony ekspozycji. Tereny, na których wyst•puj• stanowiska archeologiczne p%askie (bez w%asnej formy terenowej), nieobj•te wpisem do rejestru zabytków mog• zosta$ przeznaczone pod dzia%alno•$ budowlan•, inwestycyjn• i gospodarcz• z zachowaniem odpowiednich przepisów odr•bnych dotycz•cych prowadzenia niezb•dnych bada# archeologicznych.

W celu skutecznej ochrony zabytków archeologicznych konieczne jest ich uj•cie w gminnej ewidencji zabytków, która stanowi podstaw• do dalszych dzia%a# ochronnych podejmowanych przez organy administracji publicznej. Sporz•dzenie gminnej ewidencji zabytków archeologicznych jest niezb•dne przede wszystkim dla w%a•ciwego wykonywania dzia%a#, o których mowa w art. 39 ust. 3 Prawa budowlanego. Zgodnie z tym przepisem, w stosunku do obiektów budowlanych oraz

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 70

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 72 – Poz. 2808

obszarów niewpisanych do rejestru zabytków, a uj•tych w gminnej ewidencji zabytków, pozwolenie na budow• lub rozbiórk• obiektu budowlanego wydaje w•a•ciwy organ w uzgodnieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków. Procedura taka pozwala na kontrol• konserwatorsk• zamierze• inwestycyjnych.

WYKAZ OBIEKTÓW ZABYTKOWYCH WPISANYCH DO REJESTRU ZABYTKÓW ARCHEOLOGICZNYCH WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO

a) 14 - cmentarzysko kurhanowe – okres wp•ywów rzymskich (Dec. Nr 048/Archeol. z dnia 28.05.1969 r.)

b) 28 - grodzisko – wczesne •redniowiecz e ( Dec. nr 158/Archeol. z dnia 21.11.1971 r.)

c) 29 -osada otwarta – wczesne i pó!ne •redniowiecze (Dec.nr 159/Archeol. z dnia 21.11.1971 r.)

d) 13 - grodzisko – wczesne •redniowiec ze (Dec. Nr 261/Archeol. z dnia 22.12.1975 r.)

e) 7 - cmentarzysko p•askie – wczesna epoka $elaza (Dec. nr 417/Archeol. z dnia 15.12.1986 r.)

f) 11 – cmentarzysko kurhanowe – epoka br•zu ( Dec. nr 424/Archeol. z dnia 26. 10.1987r.)

Wykaz stanowisk wpisanyc h do gminnej ewidencji zabytków znajduje si• na ko•cu opracowania

6.6 ELEMENTY DZIEDZICTWA NIEMATERIALNEGO

UNESCO definiuje dziedzictwo niematerialne jako zwyczaje, przekaz ustny, wiedz• i umiej•tno•ci, które s• uznane za cz••# w•asnego dziedzictwa przez dan• wspólnot•, grup• lub jednostki. Ten rodzaj dziedzictwa jest przekazywany z pokolenia na pokolenie i ustawicznie odtwarzany przez wspólnoty i grupy w relacji z ich •rodowiskiem, histori• i stosunkiem do przyrody. Jest to poj•cie trudno definiowaln e w stosunku do konkretnych wytworów kultury, jednak jego waga dla lokalnej

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 71

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 73 – Poz. 2808

spo•eczno•ci jest ogromna, gdy• jest ono •ród•em poczucia to•samo•ci i kulturowej ci!g•o•ci.

Dziedzictwo niematerialne obejmuje tak•e przejawy zachowa" kulturowych i ich wytworów , takie jak: tradycje i przekazy ustne (w tym j•zyk jako narz•dzie przekazu), spektakle i widowiska, zwyczaje, obyczaje i obchody •wi!teczne, wiedz# o wszech•wiecie i przyrodzie oraz zwi!zane z ni! praktyki, a tak•e rzemios•a.

W zwi!zku z faktem zachowania wielu uk•adów ruralistycznych te elementy krajobrazu kulturowego s! cennym przyk•adem zachowania dziedzictwa niematerialnego.

Oprócz tego jednym z najwa•niejszych elementów dziedzictwa niematerialnego s! kultywowane do dzi• tradycje kaszubskie, przejawiaj!ce si# w utrzymaniu regionalnej gwary, zwyczajów, •wi!t oraz imprez.

.7. OCENA STANU DZIEDZICTWA KULTUROWEGO GMINY - ANALIZA SWOT

Dla potrzeb lepszej diagnozy stanu istniej!cego w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego oraz w celu sformowania priorytetów dzia•a" w•adz samorz!dowych opracowano analiz# SWOT dla Gminy Somonino.

MOCNE STRONY S•ABE STRONY

Po•o•enie gminy, sprzyjaj•ce Zaniedbania w zakresie stanu rozwojowi turystyki i agroturystyki technicznego cz$•ci obiektów wpisanych Urozmaicona rze!ba krajobrazu, do gminnej ewidencji zabytków obecno•# terenów le•nych Niekontrolowane przebudowy i rozbiórki Dobra drogowa dost$pno•# obiektów zabytkowych komunikacyjna Trudno#ci finansowe w•a#cicieli obiektów Blisko•# siedziby powiatu i zabytkowych województwa (a tak•e aglomeracji Utrata walorów zabytkowych przez wiele

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 72

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 74 – Poz. 2808

Trójmiasta) obiektów przebudowanych w ostatnich Bogata historia regionu latach Ciekawe obiekty sakralne zachowane Brak weryfikacji zasobu archeologicznego w dobrym stanie gminy Obecno•• stanowisk archeologicznych Niewielka popularyzacja wiedzy z zakresu o w!asnej formie krajobrazowej ochrony zabytków i dziedzictwa Obecno•• historycznych nekropolii kulturowego oraz uk!adów ruralistycznych Brak •rodków na prowadzenie Obecno•• ciekawych szlaków dok!adnych bada$ archeologiczn ych, turystycznych architektonicznych i historycznych Wykorzystywanie funduszy unijnych Intensywny ruch samochodowy na Odbywaj"ce si# regularnie imprezy g!ównych drogach gminy kulturalne Degradacja elementów historycznych Czysto•• •rodowiska naturalnego uk!adów przestrzennych przez now" S"siedztwo obszarów chronione go zabudow# krajobrazu, terenów le•nych oraz rekreacyjnych Cz#sto aktualizowana strona internetowa gminy, zawieraj"ca informacje dotycz"ce historii oraz zabytków regionu Kultywowane tradycje kultury kaszubskiej SZANSE ZAGRO•ENIA

Zwi#kszenie •rodków bud%etowych Dalsza d egradacja krajobrazu Gminy w zakresie ochrony zabytków kulturowego poprzez wpr owadzanie Pozyskiwanie wsparcia finansowego z elementów nowej zabudowy nie wielu &róde! (w tym unijnych) na prace nawi"zuj"cych do historycznego konserwatorskie zabytków charakteru Rozwój turystyki jednodniowej oraz Niew!a•ciwe dzia!anie inwestycyjne lub weekendowej ich brak, przyczyniaj"ce si# do dalszej Powstawanie i rozwój nowych form degradacji obiektów zabytkowych rozwoju turystycznego Niew!a•ciwe stosowanie nowych Szersza promocja walorów kulturowych elementów budowlanych i technologi i Gminy przy odnawianiu i remoncie obiektów Wzrastaj"ca •wiadomo•• mieszka$ców w zabytkowych zakresie poprawy estetyki budynków Niezbyt skuteczna egzekucja prawna w Wzrost poszanowania dla obiektów zakresie samowoli budowlanych oraz posiadaj"cych walory historyczne dewastacji zabytków i •rodowiska Tworzenie nowych projektów i Zwi#kszony ruch turystyczny powoduj"cy produktów turystycznych w oparciu o degradacj# substancji zabytkowej istniej"ce zasoby Zanieczyszczenie •rodowiska z wi"zane ze Rozwój szlaków turystycznych opartyc h zwi#kszon" liczb" pojazdów na dziedzictwie kulturowym regionu Cz#•ciowy zanik tradycji i to%samo•ci lokalnej, zwi"zany ze zmian" stylu %ycia

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 73

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 75 – Poz. 2808

Wspó•praca mi•dzyregionalna oraz Brak wsparcia w•adz pa%stwowych w mi•dzynarodowa (np. w zakresie dobrych wielu aspektach polityki samorz"dowej praktyk) Cz•ste zmiany prawne w zakresie ochrony Przed•u!enie trwania sezonu dziedzictwa kulturowego turystycznego Niestabilno#$ finansów publicznych i Powstawanie i dalszy rozwój istniej"cych przepisów z nimi zwi"zanych organizacji pozarz"dowych w sferze Kl•ski !ywio•owe i inne zdarzenia losowe dziedzictwa kulturowego Akty wandalizmu Tworzenie systemu informacji turystycznej oraz jednolitej identyfikacji wizualnej obiektów zabytkowych Komplementarno#$ Programu Gminnego z Programem Opieki nad Zabytkami dla Województwa Pomorskiego

8. ZA•O•ENIA PROGRAMOWE GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO

Gminny Program Opieki nad Zabytkami formu•uje szereg dzia•a! samorz•du w zakresie opieki nad zabytkami z terenu Gminy. Wyznaczone kierunki i zadania uwzgl#dniaj• specyfik# dziejów Gminy i charakter jego dziedzictwa kulturowego, s• zgodne z celami wskazanymi w ustawie o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, a tak$e komplementarne w stosunku do pozosta•ych dokumentów strategicznych , takich jak studium uwarunkowa! i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz strategia rozwoju gminy.

CEL 1: Ochrona i opieka nad zabytkami oraz ochrona krajobrazu kulturowego poprzez priorytetowe traktowanie obszarów warto!ciowych kulturowo w kszta"towaniu polityki przestrzennej

Priorytet: Dzia"ania:

%cis•e powi•zanie zada! s•u$•cych - aktualizacja poszczególnych dokumentów opiece nad zabytkami ze studium - dba•o•' o w••czenie ochrony dziedzictwa uwarunkowa! i kierunków kulturowego do tre•ci dokumentów zagospodarowania przestrzennego oraz

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 74

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 76 – Poz. 2808

polityk• przestrzenn• Gminy

Integrowanie ochrony zabytków i opieki - w przypadku uchwalania nowych nad zabytkami oraz walorów miejscowych planów zagospodarowania przyrodniczych w miejscowych planach niezb•dne jest uwzgl•dnianie postulatów zagospodarowania przestrzennego ochrony dziedzictwa kulturowego

- wprowadzenie jednolitej polityki dotycz•cej obiektów zabytkowych Wprowadzenie i egzekwowanie zasad - d•"enie do zachowania #adu ochrony materialnego dziedzictwa przestrzennego w ramach istniej•cych kulturowego w miejscowych planach jednostek osadniczych zagospodarowania przestrzennego - zachowanie istniej•cych uk#adów ruralistycznych

- przeznaczanie $rodków bud"etowych w Stworzenie instrumentów ramach odpowiedniej uchwa#y Rady Gminy umo"liwiaj•cych wsparcie rewaloryzacji obiektów zabytkowych - stworzenie zach!t finansowych dla w#a$cicieli obiektów zabytkowych

Wspó#praca z Wojewódzkim Urz!dem - weryfikacja zasobu archeologicznego Ochrony Zabytków przy identyfikacji gminy poprzez opracowanie ewidencji celów zwi•zanych z ochron• stanowisk archeologicznych dziedzictwa historycznego

CEL 2: Wykorzystanie zasobów i walorów krajobrazu kulturowego Gminy w rozwoju turystyki.

Priorytet: Dzia!ania:

Wprowadzenie na terenie Gminy - identyfikacja najcenniejszych zabytków zintegrowanego systemu informacji - opracowanie jednolitego systemu oznacze• wizualnej dotycz•cej zasobu i walorów dziedzictwa kulturowego, w odniesieniu - odpowiednie wyeksponowanie do najcenniejszych przestrzeni najcenniejszych zabytków (krajobrazów), miejsc (punktów widokowych b•d% pami•tkowych),

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 75

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 77 – Poz. 2808

obiektów (parki, cment arze, budowle, zespo!y).

Stworzenie koncepcji promocji gminy ze - tworzenie nowych produktów szczególnym uwzgl"dnieniem turystyki turystycznych dostosowanych do turystyki jednodniowej i weekendowej, jednodniowej i weekendowej ukierunkowanej przede wszystkim na - dzia!ania promocyjne w aglomeracji mieszka#ców aglomeracji Trójmiasta trójmiejskiej

Opracowanie mapy ukazuj•cej zasoby i walory gminnego krajobrazu kulturowego na tle walorów przyrodniczych i atrakcji turystycznych; udost"pnienie mapy w siedzibie Urz"du Gminy i w siedzibach prowadzonych pr zez niego organów (dom kultury , biblioteka publiczna)

- wraz z udzia!em w targach, konferencjach Przygotowan ie i druk folderów b•d% programach mi"dzygminnych promuj•cych walory krajobrazowe (zabytkowe i przyrodnicze) terenów - uwzgl"dnienie ró•nych mo•liwo'ci Gminy sp"dzania wolnego czasu – turystyki pieszej, rowerowej, wodnej, samochodowej itd.

Inicjowanie, wspieranie i udzielanie - przy wykorzystaniu !rodków krajowych i pomocy (organizacyjnej, rzeczowej i unijnych finansowej) przy tworzeniu nowoczesnych multimedialnych ekspozycji (st a•ych i czasowych) po!wi"conych dziedzictwu regionu

Wspó•praca z mediami regionalnymi w - w tym dzia•ania marketingowe, zakresie promocji walorów dziedzictwa przyci#gaj#ce zarówno turystów, jak i kulturowego, ze szczególn# uwag# inwesto rów zwrócon# na problematyk" rewitalizacji zabytków.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 76

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 78 – Poz. 2808

CEL 3: Rozszerzenie zasobu i ochrony dziedzictwa kulturowego Gminy oraz jego promocja w•ród lokalnej spo•eczno•ci

Priorytet: Dzia•ania:

- regularna aktualizacja gminnej ewidencji zabytków Wprowadzanie zmian w gminnej ewidencji zabytków w oparciu o - opracowanie w roku 2017 kart dla aktualizowany wykaz obiektów zabytkowych cmentarzy wpisanych do WEZ zabytkowych - wyst•powanie do WUOZ o wykre•lanie obiektów, które utraci#y walory zabytkowe

Inwentaryzacja obiektów ma#ej - przeprowadzenie inwentaryzacji terenowej architektury, jako •wiadectwa dla poszczególnych typów obiektów kulturalnej przesz•o"ci regionu (krzy$e, -wpisanie najcenniejszych z nich do gminnej kapliczki przydro$ne, miejsca pami!ci) ewidencji zabytków

Okresowe przegl%dy zabezpiecze& - opracowanie programu ochrony zabytków obiektów zabytkowych zgodnie z na wypadek konfliktu zbrojnego i sytuacji Gminnym programem ochrony kryzysowych zabytków na wypadek konfliktu - okre"lenie procedur przeciwdzia•ania zbrojnego i sytuacji kryzysowych zagro$eniom

Wspieranie rozwoju regionalnych - wsparcie dla wydawania publikacji galerii, izb pami!ci, "wietlic (np. regionalnych istniej%cych izb historycznych, muzeów - o rganizacja konkursów wiedzy o regionie itp.) , ze szczególnym uwzgl!dnieniem itd. kaszubskiego charakteru gminy

Popularyzacja opieki nad zabytkami - we wspó•pracy ze szko•ami, bibliotekami, poprzez wszelkiego rodzaju konkursy regionalistami itd. promuj%ce wiedz! na temat dziedzictwa kulturowego oraz warsztaty i pokazy w zakresie tradycyjnych rzemios• budowlanych

Kultywowanie elementów lokalnej - wprowadzenie elementów lokalnego tradycji i kultury kaszubskiej w"ród folkloru do edukacji szkolnej mieszka&ców gminy

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 77

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 79 – Poz. 2808

9. INSTRUMENTARIUM REALIZACJI GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI

Zadania opisane w Gminnym Programie Opieki nad Zabytkami dla Gminy Somonino powinny by• realizowane poprzez wspólne dzia•ania w•adz samorz•dowych, Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, w•a"cicieli oraz zarz•dców obiektów, parafie, organizacje pozarz•dowe i stowarzyszenia, w ramach posiadanych przez te jednostki kompetencji, praw i obowi•zków wynikaj•cych z obowi•zuj•cych przepisów prawnych.

Ze strony Gminy Somonino zadania b#d• wykonywane b•d$ wspierane przez gminne jednostki organizacyjne (szko•y, przedszkola, placówki kultury – np. biblioteka) oraz Urz•d Gminy w ramach zada% w•asnych, poprzez istniej•ce i planowane instrumenty:

prawne (np. poprzez uchwalanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, wnioskowanie o wpis do rejestru zabytków obiektów o warto"ciach artystycznych i zabytkowych, prowadzenie gminnej ewidencji zabytków, wykonywanie decyzji administracyjnych, np. wojewódzkiego konserwatora zabytków), finansowe (np. udzielanie dotacji na prace remontowe, konserwatorskie i prace budowlane przy zabytkach, "rodki bud&etowe na zadania w•asne z przeznaczeniem na remonty i modernizacje zabytków b#d•cych w•asno"ci• Gminy, korzystanie z programów uwzgl#dniaj•cych dofinansowanie ze "rodków zagranicznych i krajowych, nagrody, ulgi), spo•eczne (dzia•ania stymuluj•ce np. w zakresie edukacji, promocji, informacji , dzia•a% sprzyjaj•cych tworzeniu miejsc pracy zwi•zanych z opiek• nad zabytkami oraz rozwojem turystyki), kontrolne (m.in. monitoring stanu zagospodarowania przestrzennego oraz stanu zachowania dziedzictwa kulturowego – gminnej ewidencji zabytków), koor dynacji (m.in. poprzez realizacje projektów i programów dotycz•cych ochrony dziedzictwa kulturowego zapisanych w wojewódzkich, powiatowych i gminnych strategiach, planach rozwoju lokalnego itp., wspó•praca z gminami s•siednimi, o"rodkami naukowymi i akademickimi, zwi•zkami wyznaniowymi)

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 78

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 80 – Poz. 2808

10. ZASADY OCENY REALIZACJI GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI

Na mocy art. 87 ust. 1 i ust. 5 Ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami Gminny Program Opieki nad Zabytkami jest sporz•dzany na okres 4 lat, co 2 lata wójt (burmistrz, prezydent) sporz•dza sprawozdanie z jego realizacji, które p rzedstawia Radzie Gminy. Wskazane jest aby sprawozdania z realizacji Programu by!y przekazywane do wiadomo•ci Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Sprawozdanie powinno okre•la# poziom realizacji gminnego programu oraz efektywno•# wykonania planowanych zada$, w tym np. poziom (w % b•d& liczbach):

• wydatków bud•etu na ochron• i opiek• nad zabytkami, • warto "# finansow• wykonanych/dofinansowanych prac remontowo - konserwatorskich przy zabytkach, • liczba obiektów poddanych tym pracom, • poziom (w %) obj*cia terenu Gminy miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego, • liczba wniosków o wpis do rejestru zabyt ków obszarów, obiektów i zespo!ów zabytkowych, • liczba utworzonych szlaków turystycznych, • liczba wydanych wydawnictw, liczba szkole$, imprez zwi•zanych z ochron• dziedzictwa kulturowego itd.

11. •RÓD•A FINANSOWANIA PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI

Ni niejszy rozdzia! wskazuje mo'liwo"ci w zakresie pozyskiwania dodatkowych "rodków ze &róde! pozabud'etowych. Nale'y jednak stwierdzi#, i' wa'ne jest, aby gminy równie' z w!asnej inicjatywy podj*!y prób* wygospodarowania w swoich bud'etach "rodków w rozdziale 92120 - Ochrona zabytków i opieka nad zabytkami.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 79

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 81 – Poz. 2808

Jest to o tyle istotne, i• du•a cz••• •róde• wewn•trznych wymaga zapewnienia wk•adu w•asnego we wspó•finansowanych przez nie projektach. Regularne zabezpieczanie •rodków z bud•etu gminy pozwoli na podj•c ie powolnych, ale systematycznych kroków w kierunku ratowania kolejnych obiektów dziedzictwa kulturowego.

Podstawow! zasad• finansowania zada" z zakresu opieki nad zabytkami okre•la Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z dnia 23 lipca 2003 roku. Zgodnie z zapisami zawartymi w rozdziale 7 w/w Ustawy, obowi•zek sprawowania opieki nad zabytkami, w tym finansowania prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych przy zabytku spoczywa na osobie fizycznej lub jedn ostce organizacyjnej posiadaj•cej tytu! prawny do zabytku. Dla jednostki samorz•du terytorialnego, posiadaj•cej w/w tytu! prawny do obiektu, opieka nad zabytkiem jest jej zadaniem w!asnym.

"ród!a zewn#trznego finansowania mo$na podzieli% nast#puj•co:

"ród!a krajowe:

Ø dotacje ministra kultury oraz programy operacyjne Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego

Ø promesa Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego

Ø dotacje wojewódzkiego konserwatora zabytków

Ø dotacje wojewódzkie

Ø dotacje powiatowe

Ø dotacje gminne

Ø inne &ród!a

"ród!a zagraniczne:

Ø &ród!a unijne w ramach funduszy strukturalnych

Ø &ród!a pozaunijne

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 80

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 82 – Poz. 2808

11.1 •RÓD•A KRAJOWE

DOTACJE NA DOFINANSOWANIE PRAC KONSERWATORSKICH, RESTAURATORSKICH LUB ROBÓT BUDOWLANYCH UDZIELANE PRZEZ MINISTRA W•A•CIWEGO D S. KULTURY ORAZ PROGRAMY OPERACYJNE MINISTERSTWA KULTURY I DZIEDZICTWA NARODOWEGO

Og!aszane decyzj" Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego programy operacyjne stanowi" podstaw# ubiegania si# o $rodki ministerialne na zadania z zakresu kultury realiz owane przez jednostki samorz"du terytorialnego, instytucje kultury, instytucje filmowe, szko!y i uczelnie artystyczne, organizacje pozarz"dowe oraz podmioty gospodarcze. Programy operacyjne okre$laj": cele, zadania, typy projektów, alokacj# finansow", uprawnionych wnioskodawców, tryb naboru i wyboru wniosków, kryteria oceny, zobowi"zania wnioskodawców, wska%niki monitoringu. Przy ocenie wniosków branych jest pod uwag# wiele kryteriów, m.in.: warto$& merytoryczna, zakorzenienie w tradycji, zasadno$& realizacji projektu, wiarygodno$& organizatora, efektywno$& wykorzystania $rodków. Programy s" og!aszane rokrocznie, z regu!y w kilku priorytetach.

Celem Programu „Dziedzictwo kulturowe” jest ochrona polskiego dziedzictwa kulturowego w kraju i za granic", wspieranie dzia!alno$ci muzeów oraz popularyzacja kultury ludowej.

PROMESA MINISTRA KULTURY I DZIEDZICTWA NARODOWEGO

Szczególnym rodzajem ministerialnego programu operacyjnego jest Promesa Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Celem programu jest zwi#kszenie efektywno$ci wykorzystania $rodków europejskich na rzecz rozwoju kultury w tym ochrony i zachowania dziedzictwa kulturowego. Program polega na dofinansowaniu przez Ministra Kultury wk!adu w!asnego do wybranych projektów kult uralnych, realizowanych ze $rodków europejskich, w tym na zadania z zakresu ochrony i zachowania dziedzictwa kulturowego. Uprawnionymi do pozyskania dotacji s"

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 81

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 83 – Poz. 2808

jednostki samorz•du terytorialnego oraz pa•stwowe i samorz•dowe instytucje kultury i filmowe, ko !cio"y lub zwi•zki wyznaniowe, archiwa pa•stwowe, organizacje pozarz•dowe ze sfery kultury, organizacje pozarz•dowe i niepubliczne szko"y artystyczne i i II stopnia oraz uczelnie artystyczne. Promesa MKiDN mo#e pokrywa$ maksymalnie 85 % wk"adu krajowego (w"asnego) wnioskodawcy. w szczególnych przypadkach Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego mo#e zadecydowa$ o pokryciu wi&cej ni# 85 % wk"adu krajowego lub nawet odst•pi$ od wymogu posiadania tego wk"adu.

Warto wspomnie$ tak#e o innych programach realizowanych przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, a mianowicie:

Ø „Zabytek Zadbany” - jest corocznym konkursem og"aszanym przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Nadzór nad konkursem sprawuje Generalny Konserwator Zabytków. Od 2011 roku podmiotem realizuj•cym procedur& konkursow• jest Narodowy Instytut Dziedzictwa. Konkurs skierowany jest do w"a!cicieli, posiadaczy i zarz•dców zabytkowych obiektów wpisanych do rejestru zabytków. Jego celem jest promocja opieki nad zabytkami i upowsze chnianie najlepszych wzorów w"a!ciwego utrzymania i zagospodarowania obiektów. Charakter edukacyjny konkursu polega na popularyzacji wiedzy dotycz•cej w"a!ciwego post&powania z zabytkami architektury podczas ich u#ytkowania oraz w trakcie przeprowadzanych remontów. Ocenie Jury konkursowego podlega$ b&d• jako!$ i zakres prac konserwatorskich, restauratorskich lub budowlanych, a tak#e wykonane rewitalizacje zabytków architektury. Konkurs promuje w"a!ciwe u#ytkowanie zabytkowych obiektów, ochron& „substancji zabytkowej” podczas wykonywanych remontów, utrzymanie estetycznego wygl•du budowli oraz ich otoczenia, które nierzadko równie# wpisane jest do rejestru zabytków..

DOTACJE NA DOFINANSOWANIE PRAC KONSERWATORSKICH, RESTAURATORSKICH LUB ROBÓT BUDOWLANYCH UD ZIELANE PRZEZ WOJEWÓDZKIEGO KONSERWATORA ZABYTKÓW

1. Cel rozdzia"u !rodków:

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 82

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 84 – Poz. 2808

Poprawa stanu zachowania zabytków poprzez:

a) ochron• i zachowanie materialnego dziedzictwa kulturowego,

b) konserwacj• i rewaloryzacj• zabytków,

c) udost•pnianie zabytków na cele publiczne.

2. Rodzaje kwalifikuj!cych si• zada": prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków (projekty realizowane bez udzia#u $rodków europejskich):

a) planowane do przeprowadzenia w roku udzielenia dotacji, niewymagaj•ce wy#onienia wykonawcy na podstawie przepisów o zamówieniach publicznych,

b) planowane do przeprowadzenia w roku udzielenia dotacji, wyma gaj•ce wy#onienia wykonawcy na podstawie przepisów o zamówieniach publicznych,

c) przeprowadzone w okresie trzech lat poprzedzaj!cych rok z#o%enia wniosku (tzw. refundacja).

3. Uprawnieni wnioskodawcy:

a) osoby fizyczne, jednostki samorz!du terytorialnego lub inne jednostki organizacyjne posiadaj!ce tytu# prawny do zabytku wynikaj!cy z prawa w#asno•ci, u%ytkowania wieczystego, trwa#ego zarz!du, ograniczonego prawa rzeczowego albo stosunku zobowi!zanioweg o,

b) z wnioskiem o udzielenie dofinansowania, o którym mowa w pkt 2 lit. c, mo%e wyst!pi& wnioskodawca, którego dzia#alno•& nie jest finansowana ze •rodków publicznych, po wykonaniu wszystkich prac lub robót okre•lonych w pozwoleniu wydanym przez wojew ódzkiego konserwatora zabytków.

Wnioskodawcami nie mog! by&: pa"stwowe instytucje kultury nadzorowane przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego lub wspó#prowadzone przez jednostki samorz!du terytorialnego i Ministra Edukacji Narodowej, pa"stwowe szko#y i uczelnie wy%sze, a tak%e podmioty okre•lone w art. 72 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami.

4. Koszty kwalifikuj!ce si• do dofinansowania:

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 83

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 85 – Poz. 2808

a) dofinansowanie prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowla nych mo!e obejmowa" nak#ady konieczne na prace lub roboty okre$lone w art. 77 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. 2014.1446 ze zm.),

b) dofinansowanie mo!e by" udzielone w wysoko$ci do 50% nak#adów koniecznych,

c) dofinansowanie w wysoko$ci do 100 % mo!e by" udzielone jedynie w przypadkach gdy:

Ø zabytek posiada wyj•tkow• warto$" historyczn•, artystyczn• lub naukow•, albo wymaga przeprowadzenia z#o!onych pod wzgl•dem technologicznym prac lub robót,

Ø stan zac howania zabytku wymaga niezw#ocznego podj•cia prac lub robót.

Wnioskodawca ubiegaj•cy si• o kwot• wy!sz• ni! 50% nak#adów koniecznych jest zobowi•zany do uzasadnienia swojego wniosku. Uzasadnienie winno by" poparte dokumentem potwierdzaj•cym spe#nienie przez wnioskodawc• przes#anek o których mowa w art. 78 ust.. 2 i 3 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (np. kserem karty bia#ej, szczegó#owy opis stanu zachowania obiektu sporz•dzony przez autora programu prac konserwatorskich, ekspertyza techniczna itp.).

DOTACJE WOJEWÓDZKIE

Proces dofinansowania prac konserwatorskich, restauratorskich lub robót budowlanych przy zabytku wpisanym do rejestru, odbywa si• zgodnie z art. 81 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami oraz na podstawie od powiedniej uchwa#y Sejmiku Województwa w sprawie trybu i zasad przyznawania dotacji celowej na prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków, po#o!onym na obszarze województwa.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 84

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 86 – Poz. 2808

DOTACJE POWIATOWE

W my•l art. 81. ust. 1. i 2. ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami dotacja na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru mo!e by" udzielona przez organ stanowi•cy powiatu, na zasadach okre•lony ch w podj$tej przez ten organ uchwale. Dotacja, w zakresie okre•lonym w art. 77, mo!e by" udzielona w wysoko•ci do 100 % nak&adów koniecznych na wykonanie przez wnioskodawc$ prac konserwatorskich, restauratorskich lub robót budowlanych przy zabytku wpisany m do rejestru.

Art. 82. 1. Precyzuje, i! ••czna kwota dotacji na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru udzielonych przez ministra w•a•ciwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, wojew ódzkiego konserwatora zabytków b#d' organ stanowi#cy gminy lub powiatu nie mo!e przekracza" wysoko•ci 100% nak•adów koniecznych na wykonanie tych prac lub robót.

DOTACJE GMINNE

Zgodnie z art. 81 w/w ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami oraz zgodnie z ustaw# z dnia 8 marca 1990 r. o samorz#dzie gminnym (Dz. U. 2016 .446, ze zm.) finansowanie prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych przy zabytkach jest równie! obowi#zkiem jednostki samorz#du terytorialnego szczebla gmin nego. Dla jednostki samorz#du terytorialnego, posiadaj#cej tytu• prawny do obiektu, opieka nad zabytkiem jest ponadto jej zadaniem w•asnym. Zasady i tryb post$powania o udzielenie dotacji z bud!etu Gminy na prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlane przy zabytkach wpisanych do rejestru zabytków okre•la odpowiednia uchwa•a, podj$ta przez Rad$ Miasta lub Gminy.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 85

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 87 – Poz. 2808

11.2 •RÓD•A ZAGRANICZNE W RAMACH FUNDUSZY STRUKTURALNYCH

REGIONALNY PROGRAM OPERACYJNY WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO NA LATA 2014-2020

W ramach RPO mog! by" realizowane projekty z zakresu dziedzictwa kulturowego , szczególne znaczenie ma tu o• priorytetowa 8 Konwersja . Celem g•ównym osi jest rewitalizacja zdegradowanych obszarów miejskich i wiejskich oraz zrównowa%one wykorzy stanie regionalnego dziedzictwa kulturowego. Cele szczegó•owe osi s! nast•puj!ce :

zwi•kszenie aktywno•ci spo•ecznej i gospodarczej mieszka•ców zdegradowanych obszarów miejskich,

zwi•kszenie atrakcyjno•ci turystycznej miejsc o szczególnych walorach kulturowych i przyrodniczych.

P oza tym znaczenie w kwestii ochrony dziedzictwa kulturowego maj! priorytety inwestycyjne 6c oraz 9b.

Priorytet 9b „ Wspieranie rewitalizacji fizycznej, go spodarczej i spo•ecznej ubogich spo•eczno•ci na obszarach miejskich i wiejskich” ma na c elu spieranie rewitalizacji fizycznej, go spodarczej i spo•ecznej ubogich spo•eczno•ci na obszarach miejskich i wiejskich. W ramach priorytetu realizowane b•d! projekty:

ukierunkowaniu na aktywizacj• spo•eczno -gospodarcz! oraz popraw• warunków "ycia lokalny ch spo•eczno•ci,

identyfikowaniu i realizowaniu z wykorzystaniem elementów podej•cia oddolnego, integruj!cego aktywno•ci wielu podmiotów w uj•ciu wielosektorowym w oparciu o wspóln! strategi• dzia•ania, zak•adaj!cym uspo•ecznienie wypracowania koncepcji i szczegó•owych za•o%e• oraz w•!czenie lokalnej spo•eczno•ci zarówno na etapie planowania, jak i realizacji,

uwzgl•dniaj!ce zasady projektowania uniwersalnego (tzn. dostosowanie przestrzeni do potrzeb wszystkich u%ytkowników),

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 86

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 88 – Poz. 2808

komplementarne i bezpo•rednio powi!zane z interwencj! prowadzon! w ramach PI 9i w zakresie aktywnej integracji lub PI 9iv w zakresie rozwoju us"ug spo"ecznych.

Maksymalny poziom wsparcia projektów w zakresie k ultury nie b#dzie przekracza$ 2 mln euro kosztów kwalifikowanych.

Priorytet Inwestycyjny 6c Ochrona, promocja i rozwój dziedzictwa kulturowego i naturalnego realizuje projekty:

obejmuj•ce ratowanie, przywracanie warto"ci i ochron# charakterystycznych zabytków lub ich zespo•ów wraz z otaczaj!cym je kontekstem krajobrazowy m, poprzez m.in. prace rehabilitacyjne i modernizacyjne s•u%!ce nadaniu im nowych funkcji (us•ug turystyki lub kultury), przy mo%liwym jednoczesnym zachowaniu funkcji dotychczasowych, jak równie% wdra%anie nowych form zarz!dzania (tworzenie parków kulturow ych),

ukierunkowane na podnoszenie jako"ci przestrzeni publicznej obejmuj•ce realizacj• prac s$u%!cych estetyzacji i podkre•leniu walorów kulturowych tej przestrzeni w ramach uk$adów urbanistycznych i ruralistycznych wpisanych do rejestru zabytków,

umo%liwiaj!ce bezpieczn! eksploatacj• zasobów materialnego i niematerialnego dziedzictwa kulturowego regionu, w tym w zakresie dokumentowania, popularyzacji, inwentaryzacji i udost•pniania zasobów kultury z wykorzystaniem nowoczesnych technologii informacyjno-komunikacyjnych (w szczególno•ci digitalizacja zasobów, tworzenie nowych tre•ci cyfrowych),

s$u%!ce podniesieniu atrakcyjno•ci walorów dziedzictwa naturalnego, o charakterze sieciowym, koordynowane przez samorz!d województwa, b•d!ce efektem trwa$ej wspó$pracy wielu podmiotów (w tym gospodarczych) oraz spo$ecznej akceptacji, polegaj!ce na rozwoju infrastruktury turystycznej, w tym infrastruktury %eglarskiej, szlaków rowerowych i kajakowych oraz tras turystycznych o charakterze regionalnym i ponadregionalnym. Wszystkie przedsi•wzi•cia w tym zakresie powinny przyczynia• si• do uregulowania i ukierunkowania ruchu turystycznego na obszarach cennych przyrodniczo oraz poprawy stanu •rodowiska naturalnego na tych obszarach.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 87

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 89 – Poz. 2808

Wszystkie projekty w ramach tego Priorytetu Inwestycyjnego powinny przyczynia• si• do poprawy jako•ci przestrzeni i zapewnia• zgodno•• z ust aleniami Planu zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego. Warto•• ca!kowita pojedynczego projektu w ramach tego Prior ytetu Inwestycyjnego nie mo"e przekroczy• 5 mln euro.

Trzeba te" wspomnie• o tym, "e w ramach RPO przeznaczane b•d# •rodki na dzia!ania rewitalizacyjne, które równie" mog# obejmowa• inwestycje zwi#zane z ochron# dziedzictwa kulturowego. W celu otrzymania informacji na temat term inów naborów na poszczególne priorytety nale"y dotrze• do odpowiednich dokumentów programowych

PROGRAM OPERACYJNY INFRASTRUKTURA I $RODOWISKO

W zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego najwi•ksze znaczenie ma o• priorytetowa VIII – Ochrona dziedzictwa kulturowego i rozwój zasobów kultury, w ramach której wskazano Priorytet inwestycyjny 6 C – Zachowanie, ochrona, promowanie i rozwój dziedzictwa naturalnego i kulturowego.

Priorytet zak!ada lepsz# dost•pno•• infrastruktury kultury i dziedzictwa kulturowe go oraz wzrost kompetencji kulturowych spo!ecze%stwa jako wa"nych elementów konkurencyjno•ci gospodarki. Rezultatem interwencji b•dzie poprawa uczestnictwa spo!ecze%stwa w kulturze skutkuj#ca wzrostem poziomu kompetencji kulturowych oraz postaw kreatywnych , jako wa"nych elementów poprawy konkurencyjno•ci gospodarki. W ramach priorytetu inwestycyjnego wsparciem obj•te b•d# kompleksowe zadania zwi#z ane z ochron# i udost•pnieniem, w tym turystycznym, zabytków o znaczeniu ogólnopolskim i •wiatowym, w tym znajdu j#cych si• na li•cie $wiatowego Dziedzictwa UNESCO i li•cie obiektów uznanych przez Prezydenta RP za Pomniki Historii. Przewiduje si• równie" realizacj• projektów dotycz#cych rozwoju zasobów kultury jako miejsc prezentacji dziedzictwa kulturowego, w tym po przez popraw• standardów funkcjonowania instytucji kultury, pe!ni#cych rol• kulturotwórcz# i rol• o•rodków "ycia kulturalnego w wielu miastach Polski. Wspierane b•d# równie" nowoczesne rozwi#zania w zakresie dost•pu do kultury.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 88

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 90 – Poz. 2808

Wsparciem obj•te zostan• projekty dotycz•ce infrastruktury ma•ej skali, dla których maksymalna warto•• wynosi 5 mln euro kosztów ca•kowitych; w przypadku projektów dotycz•cych dziedzictwa kulturowego znajduj•cych si• na li•cie UNESCO próg ten wynosi 10 mln euro. Beneficjentami w ra mach priorytetu inwestycyjnego b•d• instytucje kultury, archiwa pa!stwowe, jednostki samorz•du terytorialnego, szko•y i uczelnie artystyczne prowadzone i nadzorowane przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, ko•cio•y i zwi•zki wyznaniowe, organizacje pozarz•dowe, podmioty zarz•dzaj•ce obiektami indywidualnie wpisanymi na List• Dziedzictwa UNESCO. Wsparcie b•d• mog•y uzyska• równie" partnerstwa projektowe zawi•zane przez uprawnionych beneficjentów

Grupami docelowymi wsparcia b•d• u"ytkownicy wspiera nej infrastruktury, tj. mieszka!cy ca•ej Polski oraz tury•ci (równie" zagraniczni). Infrastruktura ta zlokalizowana jest g•ównie na terenie miast wojewódzkich (i obszarów powi•zanych z nimi funkcjonalnie) oraz w mniejszym stopniu w miastach regionalnych i subregionalnych.

Uwaga! Wskazane powy"ej mo"liwo•ci wsparcia finansowego maj• charakter informacyjny. w celu znalezienia dok•adnych szczegó•ów oraz odpowiedniej formy dofinansowania na okre•lone zadania nale"y dotrze• do dokumentów programowych oraz kryte riów przyznawania dotacji, poniewa" co roku mog• one ulega• zmianom.

12. MISJA PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY SOMONINO

Gminny Program Opieki nad Zabytkami dla Gminy Somonino jest dokumentem d•ugofalowym, zapisy w nim zawarte powinny by• brane pod uwag• we wszelkich dzia•aniach zwi•zanych z ochron• dziedzictwa kulturowego na terenie gminy. Konsekwentna realizacja za•o"e! Programu przyczyni si• do poprawy jako•ci •rodowiska kulturowego, wzrostu nak•adów finansowych na inwestycje zwi•zane z obiektami zabytkowymi (zarówno w przypadku osób prywatnych, administracji publicznej, jak i organizacji pozarz•dowych), szerszej promocji gminy

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 89

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 91 – Poz. 2808

i przyci•gni•cia turystów, a tak•e do wzrostu • wiadomo"ci regionalnej mieszka#ców i poprawy ich sytuacji materialnej.

W sporz•dzanych co cztery lata aktualizacjach Programu powinny znajdowa$ si• odniesienia do uaktualnionych zapisów dotycz•cych ochrony dziedzictwa kulturowego, zawartych w innych dokumentach strategicznych gminy, zwróci$ te! nale!y uwag• na wyszczególnienie obowi•zuj•cych w danym momencie aktów prawnych.

Gminny Program Opieki nad Zabytkami k•adzie szczególny nacisk na wykorzystanie istniej•cych &róde% finansowania inwestycji zwi• zanych z opiek• nad zabytkami, intensywne dzia%ania w obszarach najbardziej atrakcyjnych historycznie, promocj• dziedzictwa kulturowego oraz wypracowanie odpowiednich schematów wspó%pracy administracji samorz•dowej z w%a"cicielami obiektów zabytkowych.

G minny Program Opieki nad Zabytkami stanowi$ b•dzie pomocne narz•dzie w ukierunkowaniu polityki gminnej w zakresie rozwoju turystyki, promocji i ochrony dziedzictwa kulturowego, prowadzonej w sposób uporz•dkowany i d•ugoterminowy. Wszystkie te elementy przy czyni• si• do postrzegania gminy Somonino, jako przyjaznej turystom i inwestorom, dumnej ze swoich walorów zabytkowych oraz dbaj•cej o w•asne dziedzictwo kulturowe i historyczne.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 90

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 92 – Poz. 2808

WYKAZ OBIEKTÓW Z TERENU GMINY SOMONINO WPISANYCH DO GMINNEJ EWIDENCJI ZABYTKÓW

LP. MIEJSCOWO!" ULICA NR OBIEKT dwór - w zespole dworsko- parkowym z folwarkiem (dwór;budynek 1 Borcz 2 magazynowy;dwa budynki inwentarskie;gorzelnia;park), dz. 1/106 dawna gorzelnia w zespole 2 Borcz 3 dworsko-parkowym z folwarkiem, dz. 1/107 spichlerz w zespole dworsko- 3 Borcz 2/1 parkowym z folwarkiem, dz. 1/106 stodo!a na terenie wpisanym 4 Borcz 2/2 do rejestru zabytków, dz. 1/106 budynek gospodarczy podworski ( d.warchlakarnia) 5 Borcz 2/3 w zespole dworsko -parkowym z folwarkiem, dz. 1/106 stodo!a na terenie wpisanym 6 Borcz 2/4 do rejestru zabytków, dz. 1/107 budynek inwentarski - (d.owczarnia) w zespole 7 Borcz 2/6 dworsko-parkowym z folwarkiem, dz. 1/106 park podworski w zespole 8 Borcz dworsko-parkowym z folwarkiem cmentarz d.ewangelicki, dz. 9 Chylowa Huta 181 , obr. Kaplica 10 Egiertowo 5 budynek mieszkalny 11 Egiertowo 27 szko!a 12 Egiertowo 43 budynek mieszkalny 13 Egiertowo 44 budynek gospodarczy cmentarz d.ewangelicki, dz. 14 Egiertowo 115 15 Gor"czyno Kasztela•ska 42 budynek mieszkalny 16 Gor"czyno Kasztela•ska 52 budynek mieszkalny 17 Gor"czyno Kasztela•ska 54 budynek mieszkalny 18 Gor"czyno Kasztela•ska 58 brama ko$cielna 19 Gor"czyno Kasztela•ska 58 ko$ció! parafialny p.w.Trójcy

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 91

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 93 – Poz. 2808

•w.i Wszystkich •wi•tych,dz. 3 20 Gor•czyno Kasztela!ska 59 budynek mieszkalny budynek gospodarczy przy 21 Gor•czyno Kasztela!ska 60 plebanii, murowany, dz. 4 budynek gospodarczy przy 22 Gor•czyno Kasztela!ska 60 plebanii, drew. , dz. 4 23 Gor•czyno Kasztela!ska 60 plebania, dz. 4 24 Gor•czyno Kasztela!ska 66 szko"a 25 Gor•czyno Kasztela!ska 68 budynek gospodarczy 62 26 Gor•czyno Kasztela!ska budynek mieszkalny,dz.5/2 (d.64) 27 Gor•czyno Kasztela!ska kapliczka przydro#na cmentarz przyko$cielny, 28 Gor•czyno Kasztela!ska/Topolowa katolicki, dz. 3, dz. 2 cmentarz parafialny, katolicki, 29 Gor•czyno Topolowa dz.1 30 Hopowo D"uga 1 le$niczówka

31 Hopowo D"uga 1 budynek gospodarczy

32 Hopowo D"uga 1 budynek gospodarczy 33 Hopowo Ko$cielna 3 budynek mieszkalny 34 Hopowo Ko$cielna 5 plebania, dz. 253 budynek gospodarczy 35 Hopowo Ko$cielna 5 plebanii, dz. 204 ko$ció" ewangelicki , obecnie rzymskokatolicki ko$ció" 36 Hopowo Ko$cielna 9 parafialny p.w. Nawiedzenia Naj$wi•tszej Marii Panny wraz z dzia"k% 205 37 Hopowo Ko$cierska 1 budynek mieszkalny 38 Hopowo •w.Floriana 1 szko"a 39 Hopowo •w.Floriana 1 budynek gospodarczy budynek mieszkalny, dz. 40 Hopowo •w.Floriana 5 210/3 41 Hopowo •w.Floriana 8 budynek mieszkalny 42 Hopowo •w.Floriana 19 budynek mieszkalny 43 Hopowo •w.Floriana 22 budynek mieszkalny 44 Hopowo •w.Floriana 23 budynek mieszkalny 45 Hopowo •w.Floriana dawna ku&nia, dz. 194/3 46 Hopowo krzy# cmentarz d.ewangelicki, dz. 47 Hopowo 211/2 cmentarz parafialny, katolicki, 48 Hopowo dz. 48/1

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 92

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 94 – Poz. 2808

49 Kamela 4 szko•a 50 Kamela 6 budynek mieszkalny 51 Kamela 7 budynek mieszkalny 52 Kamela 9 budynek mieszkalny 53 Kamela 12 budynek mieszkalny 54 Kamela 16 obora 55 Kamela 19 budynek mieszkalny cmentarz d. ewangelicki, dz. 56 Kamela 150 57 Kaplica 6 budynek mieszkalny 58 Kaplica 11 budynek gospodarczy 59 Kaplica 11 budynek mieszkalny cmentarz d.ewangelicki, dz. 61 Kaplica 136 budynek mieszkalny, d. 62 Ostrzyce Droga Kaszubska 9 szko•a, dz.137/5 63 Ostrzyce Droga Kaszubska 17 budynek mieszkalny, dz.135/1 budynek gospodarczy, dz. 64 Ostrzyce Droga Kaszubska 17 134/5 65 Ostrzyce Droga Kaszubska 23a budynek mieszkalny

66 Ostrzyce Droga Kaszubska 25b budynek mieszkalny 67 Ostrzyce Piaskowa 1 budynek gospodarczy budynek mieszkalny, d. 68 Piotrowo 1 szko•a, dz. 31 69 Piotrowo 1 budynek gospodarczy 70 Piotrowo 2 budynek mieszkalny 71 Piotrowo 4 budynek mieszkalny, dz. 66/3 72 Piotrowo 5 budynek mieszkalny 73 Piotrowo 12 budynek gospodarczy 74 Piotrowo cmentarz d.ewangelicki, dz. 18 75 Po••czyno 8 stodo•a 76 Po••czyno 17 budynek mieszkalny 77 Po••czyno 24 budynek mieszkalny ko•ció• filialny p.w. #w. Andrzeja Boboli wraz z terenem przyko"cielnym po•o$onym na dzia•ce o nr 78 Po••czyno 29 ewidencyjnym 185 oraz kamiennym murem zachowanym wzd•u$ granicy pd. dzia•ki; dz. 185 cmentarz d. ewangelicki, dz. 79 Po••czyno 101 80 Ramleje rozstaje dróg; w"ród pól krzy•

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 93

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 95 – Poz. 2808

81 Ramleje 10 budynek gospodarczy 82 Ramleje 10 budynek mieszkalny 83 Ramleje 57 budynek mieszkalny 84 Ramleje kapliczka przydro•na 85 R•ty 4 budynek mieszkalny 86 R•ty 5 budynek mieszkalny 87 R•ty 6 ku nia 88 R•ty 36 budynek mieszkalny cmentarz d. ewangelicki, dz. 89 R•ty 85, dz. 86 szko!a,"ob."#rodowiskowy" 90 Rybaki 18 Dom"Samopomocy"Spo!ecznej cmentarz d.ewangelicki, dz. 91 Rybaki 109/1 92 S!awki 2 dworzec PKP, dz. 475 93 S!awki 5 budynek mieszkalny 94 Somonino Ceynowy 29 budynek mieszkalny 95 Somonino Dworcowa 8 dworzec PKP, dz. 174/9 96 Somonino Kasztela$ska 4 budynek gospodarczy 97 Somonino Kasztela$ska 4 budynek gospodarczy 98 Somonino os. Pod Lasem 21 budynek mieszkalny cmentarz d.ewangelicki, dz. 99 Somonino Witos!awy 427,dz.428 100 Starkowa Huta 13 szko!a 101 Starkowa Huta 15 budynek mieszkalny 102 Starkowa Huta 16 budynek mieszkalny 103 Starkowa Huta 17 budynek gospodarczy 104 Starkowa Huta 17 budynek mieszkalny 105 Starkowa Huta cmentarz d.ewangelicki, dz. 92 106 Starkowa Huta ogrodzenie cmentarza dwór" - w zespole dworsko- parkowym z folwarkiem (dwór;zabudowania" 107 Wyczechowo 29 gospodarcze: magazyn pasz i chlewnia;park),cz. dz.44/5, 3044/4, 42/2,43/3,43/2,44/4 park podworski krajobrazowy - w zespole dworsko- 108 Wyczechowo 29 parkowym, cz. dz. 44/5, 3044/4 budynek administracyjny 109 Wyczechowo 40 maj•tku magazyn pasz- w zespole 110 Wyczechowo dworsko-parkowym z folwarkiem,dz.44/5 111 Wyczechowo d. chlewnia - w zespole

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 94

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 96 – Poz. 2808

dworsko-parkowym z folwarkiem,dz.44/5 112 Wyczechowo stodo•a,dz.44/5

WYKAZ STANOWISK ARCHEOLOGICZNYCH WPISANYCH DO GMINNEJ EWIDENCJI ZABYTKÓW

L.P. Miejscowo!" Nr stan. Rodzaj stanowiska nr ob. AZP; nr st. 1 BORCZ 1 ZNALEZISKO LU!NE 13-40;48; CMENTARZYSKO KURHANOWE; CMENTARZYSKO KURHANOWE; CMENTARZYSKO GROBÓW SKRZYNKOWYCH; 2 BORCZ 2 CMENTARZYSKO 13-40;51; 3 BORCZ 3 OSADA 13-40;498; 4 BORCZ 4 "LAD OSADNICTWA 13-40;50; CMENTARZYSKO GROBÓW a/13-40,b/13- 5 BORCZ 5 SKRZYNKOWYCH 40;a/47,b/52; 6 BORCZ 6 OSADA 13-40;30; 7 BORCZ 7 OSADA 13-40;31; 8 BORCZ 8 OSADA 13-40;32; 9 BORCZ 9 OSADA 13-40;33; 10 BORCZ 10 SKARB? 13-40;46; 11 BORCZ 11 GRODZISKO? 13-41;1; 12 BORCZ 12 ZNALEZISKO LU!NE 13-41;22; 13 BORCZ 13 "LAD OSADNICTWA 14-40;66; 14 BORCZ 14 "LAD OSADNICTWA 14-40;67; 15 BORCZ 15 "LAD OSADNICTWA 14-40;68; 16 BORCZ 16 "LAD OSADNICTWA 14-40;69; 17 BORCZ 17 "LAD OSADNICTWA 14-40;70; 18 BORCZ 18 "LAD OSADNICTWA 14-40;71; 19 BORCZ 19 "LAD OSADNICTWA 14-40;72; 20 BORCZ 20 "LAD OSADNICTWA 14-40;73; 21 BORCZ 21 "LAD OSADNICTWA 14-40;74; 22 BORCZ 22 "LAD OSADNICTWA 13-41;18; 23 BORCZ 23 "LAD OSADNICTWA 13-41;19; PUNKT OSADNICZY; "LAD 24 BORCZ 24 OSADNICTWA 13-41;20; 25 BORCZ 25 "LAD OSADNICTWA 13-41;21; 26 BORCZ 26 "LAD OSADNICTWA 13-41;66; 27 BORCZ 27 "LAD OSADNICTWA 13-41;67; 28 BORCZ 28 "LAD OSADNICTWA 13-41;9; 29 BORCZ 29 "LAD OSADNICTWA 13-41;9; 30 BORCZ 30 "LAD OSADNICTWA 13-42;11; "LAD OSADNICTWA; "LAD 31 BORCZ 31 OSADNICTWA 13-41;12; 32 BORCZ 32 "LAD OSADNICTWA 13-41;13; 33 BORCZ 33 PUNKT OSADNICZY 13-41;14; 34 BORCZ 34 "LAD OSADNICTWA 13-41;15; 35 BORCZ 35 "LAD OSADNICTWA 13-45;16;

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 95

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 97 – Poz. 2808

36 BORCZ 36 PUNKT OSADNICZY 13-41;17; CMENTARZYSKO GROBÓW 37 EGIERTOWO 1 SKRZYNKOWYCH 14-40;8; OSADA?; !LAD OSADNICTWA; 38 EGIERTOWO 2 OSADA? 14-40;9; 39 EGIERTOWO 3 CMENTARZYSKO 14-40;10; 40 EGIERTOWO 4 CMENTARZYSKO KURHANOWE 41 EGIERTOWO 5 CMENTARZYSKO 14-40;12; 42 EGIERTOWO 6 HUTA SZK"A 14-40;14; 43 EGIERTOWO 7 !LAD OSADNICTWA 14-39;39; 44 EGIERTOWO 8 PUNKT OSADNICZY 14-39;38; 45 EGIERTOWO 9 !LAD OSADNICTWA 14-40;14; 46 EGIERTOWO 10 PUNKT OSADNICZY 14-40;15; 47 EGIERTOWO 11 !LAD OSADNICTWA 14-40;16; 48 EGIERTOWO 12 !LAD OSADNICTWA 14-40;17; !LAD OSADNICTWA; !LAD 49 EGIERTOWO 13 OSADNICTWA 14-40;18; 50 EGIERTOWO 14 !LAD OSADNICTWA 14-40;19; !LAD OSADNICTWA; !LAD 51 EGIERTOWO 15 OSADNICTWA 14-40;20; !LAD OSADNICTWA; !LAD 52 EGIERTOWO 16 OSADNICTWA 14-40;21; 53 EGIERTOWO 17 !LAD OSADNICTWA 14-40;22; !LAD OSADNICTWA; !LAD 54 EGIERTOWO 18 OSADNICTWA 14-40;23; !LAD OSADNICTWA; !LAD 55 EGIERTOWO 19 OSADNICTWA 14-40;24; 56 EGIERTOWO 20 PUNKT OSADNICZY 14-40;25; 57 EGIERTOWO 21 PUNKT OSADNICZY 14-40;26; 58 EGIERTOWO 22 !LAD OSADNICTWA 14-40;27; !LAD OSADNICTWA; !LAD OSADNICTWA; !LAD 59 EGIERTOWO 23 OSADNICTWA 14-40;27; CMENTARZYSKO GROBÓW 60 RYBAKI 1 SKRZYNKOWYCH 14-39;154; CMENTARZYSKO GROBÓW 61 RYBAKI 2 SKRZYNKOWYCH 14-39;155; 62 RYBAKI 3 GRODZISKO? 14-39;156; 63 RYBAKI 4 GRODZISKO WY#YNNE 14-39;157; 64 RYBAKI 5 SKARB 14-39;158; 65 RYBAKI 6 PUNKT OSADNICZY 14-39;159; 66 RYBAKI 7 !LAD OSADNICTWA 14-39;160; 67 RYBAKI 8 !LAD OSADNICTWA 14-39;161; 68 RYBAKI 9 !LAD OSADNICTWA 14-39;162; 69 RYBAKI 10 PUNKT OSADNICZY 14-39;163; !LAD OSADNICTWA; !LAD 70 RYBAKI 11 OSADNICTWA 14-39;164; 71 RYBAKI 12 !LAD OSADNICTWA 14-39;165; 72 RYBAKI 13 PUNKT OSADNICZY 14-39;166; 73 RYBAKI 14 PUNKT OSADNICZY 14-39;167; 74 RYBAKI 15 !LAD OSADNICTWA; OSADA 14-39;168; !LAD OSADNICTWA; PUNKT 75 RYBAKI 16 OSADNICZY 14-39;169; 76 RYBAKI 17 PUNKT OSADNICZY 14-39;170;

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 96

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 98 – Poz. 2808

77 RYBAKI 18 •LAD OSADNICTWA 14-39;171; 78 RYBAKI 19 PUNKT OSADNICZY 14-39;172; 79 RYBAKI 20 PUNKT OSADNICZY 14-39;173; 80 RYBAKI 21 PUNKT OSADNICZY 14-39;174; 81 RYBAKI 22 CMENTARZYSKO? 14-39;175; 82 RYBAKI 23 •LAD OSADNICTWA 14-39;176; 83 RYBAKI 24 PUNKT OSADNICZY 14-39;177; 84 RYBAKI 25 •LAD OSADNICTWA 14-39;178; 85 RYBAKI 26 •LAD OSADNICTWA 14-39;179; •LAD OSADNICTWA; •LAD 86 RYBAKI 27 OSADNICTWA 14-39;180; •LAD OSADNICTWA; PUNKT 87 RYBAKI 28 OSADNICZY 14-39;181; 88 RYBAKI 29 •LAD OSADNICTWA 14-39;182; 89 RYBAKI 30 HUTA SZK!A CMENTARZYSKO GROBÓW a/13-39,b/14- 90 GOR•CZYNO 1 SKRZYNKOWYCH 39;a/118,b/18; 91 GOR•CZYNO 2 GRODZISKO? 13-39;119; 92 GOR•CZYNO 3 PUNKT OSADNICZY 14-39;19; !LAD OSADNICTWA; PUNKT 93 GOR•CZYNO 4 OSADNICZY 14-39;20; PUNKT OSADNICZY; PUNKT OSADNICZY; PUNKT 94 GOR•CZYNO 5 OSADNICZY 13-39;120; !LAD OSADNICTWA; PUNKT OSADNICZY; PUNKT OSADNICZY; PUNKT 95 GOR•CZYNO 6 OSADNICZY 13-39;121; PUNKT OSADNICZY; PUNKT 96 GOR•CZYNO 7 OSADNICZY 13-39;122; !LAD OSADNICTWA; OSADA?; !LAD OSADNICTWA; !LAD 97 GOR•CZYNO 8 OSADNICTWA 13-39;123; !LAD OSADNICTWA; !LAD 98 GOR•CZYNO 9 OSADNICTWA 13-39;124; !LAD OSADNICTWA; !LAD 99 GOR•CZYNO 10 OSADNICTWA 13-39;125; 100 GOR•CZYNO 11 !LAD OSADNICTWA 13-39;126; !LAD OSADNICTWA; !LAD 101 GOR•CZYNO 12 OSADNICTWA 13-39;127; 102 GOR•CZYNO 13 PUNKT OSADNICZY 13-39;128; 103 GOR•CZYNO 14 !LAD OSADNICTWA; OSADA? 13-39;129; 104 GOR•CZYNO 15 !LAD OSADNICTWA 13-39;130; PUNKT OSADNICZY; PUNKT 105 GOR•CZYNO 16 OSADNICZY 13-39;131; 106 GOR•CZYNO 17 !LAD OSADNICTWA; OSADA 13-39;132; !LAD OSADNICTWA; !LAD 107 GOR•CZYNO 18 OSADNICTWA 13-39;133; !LAD OSADNICTWA; !LAD 108 GOR•CZYNO 19 OSADNICTWA 13-39;134; 109 GOR•CZYNO 20 PUNKT OSADNICZY 13-39;135; !LAD OSADNICTWA; OSADA?; 110 GOR•CZYNO 21 !LAD OSADNICTWA; OSADA 13-39;136; 111 GOR•CZYNO 22 !LAD OSADNICTWA; OSADA? 13-39;137;

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 97

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 99 – Poz. 2808

LAD!OSADNICTWA;! LAD! 112 GOR•CZYNO 23 OSADNICTWA 13-39;138; PUNKT OSADNICZY; PUNKT 113 GOR•CZYNO 24 OSADNICZY 13-39;139; 114 GOR•CZYNO 25 LAD!OSADNICTWA 13-39;140; LAD!OSADNICTWA;!OSADA?;! 115 GOR•CZYNO 26 LAD!OSADNICTWA 13-39;141; PUNKT OSADNICZY; PUNKT 116 GOR•CZYNO 27 OSADNICZY 13-39;142; 117 GOR•CZYNO 28 PUNKT OSADNICZY 13-39;143; LAD!OSADNICTWA;!OSADA?;! 118 GOR•CZYNO 29 LAD!OSADNICTWA;!OSADA 13-39;144; LAD!OSADNICTWA;! LAD! 119 GOR•CZYNO 30 OSADNICTWA 13-39;145; 120 GOR•CZYNO 31 PUNKT OSADNICZY 13-39;146; LAD!OSADNICTWA;! LAD! 121 GOR•CZYNO 32 OSADNICTWA 13-39;147; 122 GOR•CZYNO 33 OSADA 13-39;148; 123 GOR•CZYNO 34 LAD!OSADNICTWA;!OSADA? 13-39;149; 124 GOR•CZYNO 35 LAD!OSADNICTWA;!OSADA? 13-39;150; 125 GOR•CZYNO 36 LAD!OSADNICTWA 13-39;151; 126 HOPOWO 1 ZNALEZISKO!LU"NE 14-40;52; 127 HOPOWO 2 LAD!OSADNICTWA 14-40;53; 128 HOPOWO 3 LAD!OSADNICTWA 14-40;54; 129 HOPOWO 4 PUNKT OSADNICZY 14-40;55; 130 HOPOWO 5 LAD!OSADNICTWA 14-40;56; 131 HOPOWO 6 LAD!OSADNICTWA 14-40;57; LAD!OSADNICTWA;! LAD! OSADNICTWA;! LAD! 132 HOPOWO 7 OSADNICTWA 14-40;58; 133 HOPOWO 8 LAD!OSADNICTWA 14-40;59; 134 HOPOWO 9 LAD!OSADNICTWA 14-40;60; LAD!OSADNICTWA;!PUNKT! 135 HOPOWO 10 OSADNICZY 14-40;61; 136 HOPOWO 11 LAD!OSADNICTWA 14-40;62; LAD!OSADNICTWA;! LAD! 137 HOPOWO 12 OSADNICTWA; OSADA 14-40;63; 138 HOPOWO 13 LAD!OSADNICTWA 14-40;64; LAD!OSADNICTWA;! LAD! 139 HOPOWO 14 OSADNICTWA 14-40;65; 140 KAMELA 1 ZNALEZISKO!LU"NE 14-40;75; 141 KAMELA 2 HUTA!SZK#A; 14-40;76; PUNKT!OSADNICZY;! LAD! 142 KAMELA 3 OSADNICTWA 14-40;77; 143 KAMELA 4 PUNKT OSADNICZY 14-40;78; 144 KAMELA 5 PUNKT OSADNICZY 14-40;79; 145 KAMELA 6 PUNKT OSADNICZY 14-40;80; 146 KAMELA 7 LAD!OSADNICTWA 14-40;81; 147 KAMELA 8 PUNKT OSADNICZY 14-40;82; 148 KAMELA 9 PUNKT OSADNICZY 14-40;83; 149 KAMELA 10 LAD! OSADNICTWA 14-40;84; 150 KAMELA 11 LAD!OSADNICTWA 14-40;85; LAD!OSADNICTWA;! LAD! 151 KAMELA 12 OSADNICTWA 14-40;86;

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 98

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 100 – Poz. 2808

•LAD OSADNICTWA; •LAD 152 KAMELA 13 OSADNICTWA 14-40;87; 153 KAMELA 14 •LAD OSADNICTWA 14-40;88; 154 KAPLICA 1 HUTA SZK!A OSADA; ZNALEZISKO LU"NE; 155 KAPLICA 2 ZNALEZISKO LU"NE; OSADA 14-40;40; 156 KAPLICA 3 •LAD OSADNICTWA 14-39;200; 157 KAPLICA 4 •LAD OSADNICTWA 14-39;201; •LAD OSADNICTWA; •LAD 158 KAPLICA 5 OSADNICTWA 14-39;202; 159 KAPLICA 6 •LAD OSADNICTWA 14-39;203; 160 KAPLICA 7 •LAD OSADNICTWA 14-39;204; 161 KAPLICA 8 •LAD OSADNICTWA 14-39;205; 162 KAPLICA 9 •LAD OSADNICTWA 14-40;41; 163 KAPLICA 10 •LAD OSADNICTWA 14-40;42; 164 KAPLICA 11 PUNKT OSADNICZY; 15-40;1; 165 KAPLICA 12 PUNKT OSADNICZY 15-40;2; PUNKT OSADNICZY; PUNKT 166 KAPLICA 13 OSADNICZY 15-40;3; PUNKT OSADNICZY; PUNKT 167 KAPLICA 14 OSADNICZY 15-40;4; 168 KAPLICA 15 •LAD OSADNICTWA 15-40;5; 169 KAPLICA 16 PUNKT OSADNICZY 15-40;6; 170 OSTRZYCE 1 ZNALEZISKO LU"NE 14-39;1; 171 OSTRZYCE 2 •LAD OSADNICTWA; OSADA 14-39;2; 172 OSTRZYCE 3 •LAD OSADNICTWA 14-39;3; •LAD OSADNICTWA; •LAD OSADNICTWA; •LAD 173 OSTRZYCE 4 OSADNICTWA; OSADA 14-39;4; 174 OSTRZYCE 5 PUNKT OSADNICZY 14-39;5; 175 OSTRZYCE 6 PUNKT OSADNICZY 14-39;6; 176 OSTRZYCE 7 •LAD OSADNICTWA 14-39;7; •LAD OSADNICTWA; •LAD 177 OSTRZYCE 8 OSADNICTWA 14-39;8; 178 OSTRZYCE 9 •LAD OSADNICTWA 14-39;9; 179 OSTRZYCE 10 •LAD OSADNICTWA 14-39;10; 180 OSTRZYCE 11 •LAD OSADNICTWA; OSADA? 14-39;11; •LAD OSADNICTWA; •LAD 181 OSTRZYCE 12 OSADNICTWA 14-39;12; 182 OSTRZYCE 13 PUNKT OSADNICZY 14-39;13; 183 OSTRZYCE 14 PUNKT OSADNICZY 14-39;14; 184 OSTRZYCE 15 PUNKT OSADNICZY 14-39;15; 185 OSTRZYCE 16 •LAD OSADNICTWA; OSADA 14-39;16; 186 OSTRZYCE 17 PUNKT OSADNICZY 14-39;17; •LAD OSADNICTWA; •LAD 187 OSTRZYCE 18 OSADNICTWA; OSADA? 13-39;108; •LAD OSADNICTWA; •LAD 188 OSTRZYCE 19 OSADNICTWA 13-39;109; •LAD OSADNICTWA; CMENTARZYSKO?; OSADA; 189 OSTRZYCE 20 OSADA 13-39;110; PUNKT OSADNICZY; PUNKT 190 OSTRZYCE 21 OSADNICZY 13-39;111; 191 OSTRZYCE 22 •LAD OSADNICTWA 13-39;112;

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 99

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 101 – Poz. 2808

•LAD OSADNICTWA; •LAD 192 OSTRZYCE 23 OSADNICTWA 13-39;113; •LAD OSADNICTWA; •LAD 193 OSTRZYCE 24 OSADNICTWA 13-39;114; •LAD OSADNICTWA; •LAD OSADNICTWA; •LAD 194 OSTRZYCE 25 OSADNICTWA; OSADA; OSADA 13-39;115; •LAD OSADNICTWA; •LAD 195 OSTRZYCE 26 OSADNICTWA; OSADA 13-39;116; •LAD OSADNICTWA; •LAD 196 OSTRZYCE 27 OSADNICTWA; OSADA 13-39;117; 197 OSTRZYCE 28 HUTA SZK!A; ZNALEZISKO LU#NE; •LAD 198 PO!"CZYNO 1 OSADNICTWA 15-40;125; ZNALEZISKO LU#NE; •LADY 199 PO!"CZYNO 2 OSADNICTWA 15-40;20; •LAD OSADNICTWA; •LAD OSADNICTWA; •LAD 200 PO!"CZYNO 3 OSADNICTWA 14-40;43; •LAD OSADNICTWA; •LAD OSADNICTWA; •LAD 201 PO!"CZYNO 4 OSADNICTWA 14-40;44; •LAD OSADNICTWA; •LAD 202 PO!"CZYNO 5 OSADNICTWA 14-40;45; •LAD OSADNICTWA; •LAD 203 PO!"CZYNO 6 OSADNICTWA 14-40;46; •LAD OSADNICTWA; OSADA; 204 PO!"CZYNO 7 OSADA 14-40;47; •LAD OSADNICTWA; •LAD 205 PO!"CZYNO 8 OSADNICTWA 14-40;48; 206 PO!"CZYNO 9 OSADA; OSADA 14-40;49; •LAD OSADNICTWA; •LAD 207 PO!"CZYNO 10 OSADNICTWA 14-40;50; •LAD OSADNICTWA; •LAD 208 PO!"CZYNO 11 OSADNICTWA 14-40;51; 209 PO!"CZYNO 12 HUTA SZK!A 15-40;10; PUNKT OSADNICZY; •LAD 210 PO!"CZYNO 13 OSADNICTWA 15-40;7; 211 PO!"CZYNO 14 PUNKT OSADNICZY 15-40;8; 212 PO!"CZYNO 15 PUNKT OSADNICZY 15-40;9; 213 PO!"CZYNO 16 PUNKT OSADNICZY 15-40;16; 214 PO!"CZYNO 17 •LAD OSADNICTWA 15-40;12; 215 PO!"CZYNO 18 PUNKT OSADNICZY 15-40;13; 216 PO!"CZYNO 19 PUNKT OSADNICZY 15-40;14; 217 PO!"CZYNO 20 PUNKT OSADNICZY 15-40;15; 218 PO!"CZYNO 21 PUNKT OSADNICZY 15-40;16; 219 PO!"CZYNO 22 PUNKT OSADNICZY 15-40;17; 220 PO!"CZYNO 23 •LAD OSADNICTWA 15-40;18; 221 PO!"CZYNO 24 PUNKT OSADNICZY 15-40;19; 222 PO!"CZYNO 25 PUNKT OSADNICZY 15-40;30; 223 PO!"CZYNO 26 PUNKT OSADNICZY 15-40;21; 224 PO!"CZYNO 27 PUNKT OSADNICZY 15-40;22; 225 PO!"CZYNO 28 PUNKT OSADNICZY 15-40;23; 226 PO!"CZYNO 29 PUNKT OSADNICZY 15-40;24;

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 100

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 102 – Poz. 2808

227 PO••CZYNO 30 PUNKT OSADNICZY 15-40;25; 228 PO••CZYNO 31 PUNKT OSADNICZY 15-40;26; 229 PO••CZYNO 32 LAD!OSADNICTWA 15-40;27; 230 PO••CZYNO 33 PUNKT OSADNICZY 15-40;28; 231 PO••CZYNO 34 PUNKT OSADNICZY 15-40;29; CMENTARZYSKO;! LAD! 232 RAMLEJE 1 OSADNICTWA 13-39;97; LAD!OSADNICTWA;! LAD! OSADNICTWA;! LAD! 233 RAMLEJE 2 OSADNICTWA 13-39;98; LAD!OSADNICTWA;! LAD! OSADNICTWA;! LAD! 234 RAMLEJE 3 OSADNICTWA 13-39;99; 235 RAMLEJE 4 LAD!OSADNICTWA;!OSADA? 13-39;100; 236 RAMLEJE 5 PUNKT OSADNICZY 13-39;101; LAD!OSADNICTWA;! LAD! 237 RAMLEJE 6 OSADNICTWA 13-39;102; LAD!OSADNICTWA;! LAD! 238 RAMLEJE 7 OSADNICTWA 13-39;103; 239 RAMLEJE 8 LAD!OSADNICTWA 13-39;104; LAD!OSADNICTWA;! LAD! OSADNICTWA;! LAD! 240 RAMLEJE 9 OSADNICTWA 13-39;105; PUNKT OSADNICZY; PUNKT 241 RAMLEJE 10 OSADNICZY 13-39;106; 242 RAMLEJE 11 PUNKT OSADNICZY 13-39;107; CMENTARZYSKO P•ASKIE;! CMENTARZYSKO!P•ASKIE;! CMENTARZYSKO!P•ASKIE;! LAD! 243 R"TY 1 OSADNICTWA 14-39;40; 244 R"TY 2 OSADA 14-39;41; 245 R"TY 3 CMENTARZYSKO KURHANOWE 14-39;42; LAD!OSADNICTWA;! CMENTARZYSKO!GROBÓW! SKRZYNKOWYCH; CMENTARZYSKO!GROBÓW! 246 R"TY 4 SKRZYNKOWYCH 14-39;43; 247 R"TY 5 CMENTARZYSKO 14-39;44; OSADA;! LAD!OSADNICTWA;! 248 R"TY 6 OSADA? 14-39;45; 249 R"TY 7 OSADA 14-39;46; 250 R"TY 8 PUNKT OSADNICZY 14-39;47; 251 R"TY 9 LAD!OSADNICTWA 14-39;48; 252 R"TY 10 PUNKT OSADNICZY 14-39;49; PUNKT!OSADNICZY;! LAD! 253 R"TY 11 OSADNICTWA 14-39;50; 254 R"TY 12 PUNKT OSADNICZY 14-39;51; LAD!OSADNICTWA;!PUNKT! 255 R"TY 13 OSADNICZY 14-39;52; 256 R"TY 14 PUNKT OSADNICZY 14-39;53; 257 R"TY 15 LAD!OSADNICTWA 14-39;54; 258 R"TY 16 PUNKT OSADNICZY 14-39;55; 259 R"TY 17 OSADA 14-39;56; 260 R"TY 18 PUNKT OSADNICZY 14-39;57;

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 101

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 103 – Poz. 2808

LAD!OSADNICTWA;!PUNKT! 261 R•TY 19 OSADNICZY 14-39;58; 262 R•TY 20 PUNKT OSADNICZY 14-39;59; 263 R•TY 21 PUNKT OSADNICZY 14-39;60; 264 R•TY 22 PUNKT OSADNICZY 14-39;61; 265 R•TY 23 OSADA? 14-39;62; LAD!OSADNICTWA;! LAD! 266 R•TY 24 OSADNICTWA 14-39;63; 267 R•TY 25 PUNKT OSADNICZY 14-39;64; 268 R•TY 26 PUNKT OSADNICZY 14-39;65; LAD!OSADNICTWA;!PUNKT! 269 R•TY 27 OSADNICZY 14-39;66; 270 R•TY 28 PUNKT OSADNICZY 14-39;67; 271 R•TY 29 PUNKT OSADNICZY 14-39;68; PUNKT OSADNICZY; PUNKT 272 R•TY 30 OSADNICZY 14-39;69; 273 R•TY 31 PUNKT OSADNICZY 14-39;70; 274 R•TY 32 PUNKT OSADNICZY 14-39;71; 275 R•TY 33 PUNKT OSADNICZY 14-39;72; 276 R•TY 34 LAD!OSADNICTWA;!OSADA 14-39;73; 277 R•TY 35 PUNKT OSADNICZY 14-39;74; LAD!OSADNICTWA;! LAD! OSADNICTWA; PUNKT 278 R•TY 36 OSADNICZY 14-39;75; 279 R•TY 37 OSADA 14-39;76; 280 R•TY 38 PUNKT OSADNICZY 14-39;77; 281 R•TY 39 PUNKT OSADNICZY 14-39;78; CMENTARZYSKO!GROBÓW! SKRZYNKOWYCH;! LAD! OSADNICTWA;! LAD! OSADNICTWA;! LAD! 282 S"AWKI 1 OSADNICTWA 13-39;152; 283 S"AWKI 2 PUNKT OSADNICZY 14-39;21; 284 S"AWKI 3 LAD!OSADNICTWA 14-39;22; 285 S"AWKI 4 PUNKT OSADNICZY 14-39;23; LAD!OSADNICTWA;! LAD! OSADNICTWA; PUNKT 286 S"AWKI 5 OSADNICZY; OSADA 14-39;24; 287 S"AWKI 6 PUNKT OSADNICZY 14-39;25; 288 S"AWKI 7 PUNKT OSADNICZY 14-39;26; LAD!OSADNICTWA;!PUNKT! 289 S"AWKI 8 OSADNICZY 14-39;27; 290 S"AWKI 9 PUNKT OSADNICZY 14-39;28; 291 S"AWKI 10 PUNKT OSADNICZY 14-39;29; LAD!OSADNICTWA;!OSADA?;! 292 S"AWKI 11 LAD!OSADNICTWA 14-39;30; 293 S"AWKI 12 PUNKT OSADNICZY 14-39;31; 294 S"AWKI 13 PUNKT OSADNICZY 14-39;32; 295 S"AWKI 14 PUNKT OSADNICZY 14-39;33; 296 S"AWKI 15 PUNKT OSADNICZY 14-39;34; 297 S"AWKI 16 PUNKT OSADNICZY 14-39;35; PUNKT!OSADNICZY;! LAD! 298 S"AWKI 17 OSADNICTWA 14-39;36; 299 S"AWKI 18 PUNKT OSADNICZY 14-39;37;

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 102

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 104 – Poz. 2808

ZNALEZISKO LU!NE; 300 S•AWKI 19 ZNALEZISKO LU!NE 14-39;206; 301 S•AWKI 20 PUNKT OSADNICZY 14-40;1; 302 S•AWKI 21 "LAD OSADNICTWA 14-40;2; 303 S•AWKI 22 "LAD OSADNICTWA 14-40;3; 304 S•AWKI 23 "LAD OSADNICTWA; OSADA? 14-40;4; "LAD OSADNICTWA; OBIEKT 305 S•AWKI 24 KAMIENNY? 14-40;5; 306 S•AWKI 25 PUNKT OSADNICZY 14-40;6; "LAD OSADNICTWA; "LAD 307 S•AWKI 26 OSADNICTWA 14-40;7; 308 S•AWKI 27 PUNKT OSADNICZY 13-39;153; 309 S•AWKI 28 PUNKT OSADNICZY; OSADA? 13-39;154; "LAD OSADNICTWA; "LAD 310 S•AWKI 29 OSADNICTWA; OSADA? 13-39;155; CMENTARZYSKO GROBÓW SKRZYNKOWYCH; STANOWISKA 311 SOMONINO 1 NIE STWIERDZONO 13-40;40; 312 SOMONINO 2 CMENTARZYSKO 13-40;41; 313 SOMONINO 3 PUNKT OSADNICZY 13-40;42; CMENTARZYSKO GROBÓW 314 SOMONINO 4 SKRZYNKOWYCH 13-40;43; 315 SOMONINO 5 OSADA 13-40;35; STARKOWA CMENTARZYSKO GROBÓW 316 HUTA 1 SKRZYNKOWYCH 14-40;29; CMENTARZYSKO GROBÓW SKRZYNKOWYCH; OSADA; STARKOWA CMENTARZYSKO GROBÓW 317 HUTA 2 SKRZYNKOWYCH 14-39;183; STARKOWA 318 HUTA 3 HUTA SZK•A 14-39;184; STARKOWA 319 HUTA 4 CMENTARZYSKO 14-40;30; STARKOWA CMENTARZYSKO GROBÓW 320 HUTA 5 SKRZYNKOWYCH? 14-39;185; STARKOWA 321 HUTA 6 PUNKT OSADNICZY 14-39;186; STARKOWA 322 HUTA 7 "LAD OSADNICTWA 14-39;187; STARKOWA 323 HUTA 8 "LAD OSADNICTWA 14-39;188; STARKOWA "LAD OSADNICTWA; "LAD 324 HUTA 9 OSADNICTWA 14-39;189; STARKOWA 325 HUTA 10 OSADA? 14-39;190; STARKOWA 326 HUTA 11 PUNKT OSADNICZY 14-39;191; STARKOWA 327 HUTA 12 "LAD OSADNICTWA 14-39;192; STARKOWA 328 HUTA 13 PUNKT OSADNICZY 14-39;193; STARKOWA 329 HUTA 14 "LAD OSADNICTWA 14-39;194;

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 103

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 105 – Poz. 2808

STARKOWA 330 HUTA 15 •LAD OSADNICTWA; OSADA 14-39;195; STARKOWA •LAD OSADNICTWA; •LAD 331 HUTA 16 OSADNICTWA 14-39;196; STARKOWA 332 HUTA 17 PUNKT OSADNICZY 14-39;197; STARKOWA 333 HUTA 18 PUNKT OSADNICZY 14-39;198; STARKOWA 334 HUTA 19 PUNKT OSADNICZY 14-39;199; STARKOWA 335 HUTA 20 HUTA SZK!A STARKOWA 336 HUTA 21 •LAD OSADNICTWA 14-40;31; •LAD OSADNICTWA; •LAD STARKOWA OSADNICTWA; •LAD 337 HUTA 22 OSADNICTWA 14-40;32; STARKOWA 338 HUTA 23 •LAD OSADNICTWA 14-40;33; STARKOWA 339 HUTA 24 •LAD OSADNICTWA 14-40;34; STARKOWA 340 HUTA 25 •LAD OSADNICTWA; 14-40;35; STARKOWA •LAD OSADNICTWA; •LAD 341 HUTA 26 OSADNICTWA 14-40;36; STARKOWA 342 HUTA 27 •LAD OSADNICTWA 14-40;37; STARKOWA 343 HUTA 28 •LAD OSADNICTWA 14-40;38; STARKOWA •LAD OSADNICTWA; •LAD 344 HUTA 29 OSADNICTWA 14-40;39; 345 WYCZECHOWO 1 CMENTARZYSKO KURHANOWE 13-40;53; PUNKT OSADNICZY; OSADA; 346 WYCZECHOWO 2 OSADA; OSADA 13-40;66; •LAD OSADNICTWA; OSADA; 347 WYCZECHOWO 3 OSADA; OSADA 13-40;10; OSADA; PUNKT OSADNICZY; •LAD OSADNICTWA; •LAD 348 WYCZECHOWO 4 OSADNICTWA; OSADA; OSADA 13-40;54; 349 WYCZECHOWO 5 ZNALEZISKO LU"NE 13-40;55; CMENTARZYSKO GROBÓW 350 WYCZECHOWO 6 SKRZYNKOWYCH 13-40;57; •LAD OSADNICTWA; OSADA; 351 WYCZECHOWO 7 PUNKT OSADNICZY; OSADA 13-40;11; 352 WYCZECHOWO 8 OSADA 13-40;34; 353 WYCZECHOWO 11 CMENTARZYSKO KURHANOWE 354 WYCZECHOWO 12 OSADA CMENTARZYSKO; CMENTARZYSKO; CMENTARZYSKO; 355 WYCZECHOWO 13 CMENTARZYSKO 13-40;58; 356 PIOTROWO 1 GRODZISKO ZNALEZISKO LU"NE; 357 PIOTROWO 2 ZNALEZISKO LU"NE

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SOMONINO NA LATA 2017-2020 str. 104