Repositorium für die Medienwissenschaft

Caroline Amann; Ludger Kaczmarek; Christian Wehmeier; Olaf Möller : Eine Arbeitsbibliographie 2014 https://doi.org/10.25969/mediarep/12793

Veröffentlichungsversion / published version Buch / book

Empfohlene Zitierung / Suggested Citation: Amann, Caroline; Kaczmarek, Ludger; Wehmeier, Christian; Möller, Olaf: Béla Tarr: Eine Arbeitsbibliographie. Westerkappeln: DerWulff.de 2014 (Medienwissenschaft: Berichte und Papiere 159). DOI: https://doi.org/10.25969/mediarep/12793.

Erstmalig hier erschienen / Initial publication here: http://berichte.derwulff.de/0159_14.pdf

Nutzungsbedingungen: Terms of use: Dieser Text wird unter einer Creative Commons - This document is made available under a creative commons - Namensnennung - Nicht kommerziell - Keine Bearbeitungen 4.0/ Attribution - Non Commercial - No Derivatives 4.0/ License. For Lizenz zur Verfügung gestellt. Nähere Auskünfte zu dieser Lizenz more information see: finden Sie hier: https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/ https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/ Medienwissenschaft: Berichte und Papiere 159, 2014: Béla Tarr.

Redaktion und Copyright dieser Ausgabe: Hans J. Wulff u. Ludger Kaczmarek. ISSN 2366-6404. URL: http://berichte.derwulff.de/0159_14.pdf. Letzte Änderung: 20.8.2014.

Béla Tarr: Eine Arbeitsbibliographie Zusammengestellt von Caroline Amann, Ludger Kaczmarek und Christian Wehmeier Mit einer Einleitung von Olaf Möller

Inhalt: Tarrs: Die Erfahrung von Gegenwart und Gemein- Einleitung schaft, Dauer und Raum angelegentlich einer Prä- Bibliographie sentation schwarzweißer Bilder und einiger weniger Bücher Klänge, die mal Worte sind und mal Töne und mal Artikel Musik. Sátántangó, dieses Antiepos vom Zerfall Artikel und Rezensionen zu den einzelnen Filmen einer landwirtschaftlichen Produktionsgenossen- schaft in spät- bis postkommunistischen Zeiten, be- steht im Wesentlichen aus Plansequenzen, die auch Einleitung mal zehn, zwölf Minuten lang sein können. Die we- nigsten davon wirken forciert, im Sinne von: Alles Auch die Bäume, der Weg, der Regen und die hat sich nach der Kamerabewegung zu richten. Viele Nacht strömten Ruhe aus – das Kino des Béla haben sogar etwas recht Spontanes, so als hätte es Tarr (*) vorab eine gewisse Abmachung darüber gegeben, von Olaf Möller was in etwa in den folgenden Szenen passieren solle, aber auch nicht mehr – sodass die Kamera im Au- Tarr Béla ist der international einflussreichste mittel- genblick der Aufnahme das Geschehen ganz direkt europäische Filmemacher der Nach-1989er-Dekaden erforschen kann. Das heißt: Die Darsteller „führen“ – was nicht heißt, dass sein Schaffen allgemein ge- die Kamera. Selten nur hat man den Eindruck, dass läufig und regelmäßig zu sehen wäre, ganz im Ge- sie sich einem Regie- und damit einem Kamerakon- genteil. Davon abgesehen: Wenn die Leute vom zept unterwerfen. Der Gesamteindruck ist eigen-, ja Schaffen Tarrs schwärmen, der Radikalität seiner widersinnig: Einerseits ist da eine mächtige Luftig- Ästhetik, dann reden sie in Wirklichkeit eigentlich keit in jedem Moment, andererseits wirken die ein- immer nur von einem Film: Sátántangó (1994), ein zelnen Szenen wie versiegelt; einerseits hat das et- rund siebeneinhalb Stunden langes Monument, das was brachial Veristisches, andererseits etwas Ab- damals, noch während seiner ersten internationalen straktes am Rande zum Transzendentalen – Spiritu- Vorführung bei der Berlinale 1994, zum Axiom alität für eine Zeit nach Gott. einer ästhetischen Spätmoderne akklamiert worden Tarrs Eltern waren beide beim Theater beschäftigt: war. Wobei kaum jemand Sátántangó je zu sehen Der Vater als Bühnenbildner, die Mutter als Souf- bekam, was daran liegt, dass sich Kinos nur in Aus- fleuse. Wäre es nach ihnen gegangen, hätte der 1955 nahmefällen dazu aufschwingen, solche Normen- in Pécs geborene Béla eine Karriere als Schauspieler sprenger zu zeigen. Freilich gibt es DVD-Veröffent- anstreben sollen. Mitte der 1960er war er sogar ein- lichungen; da sieht und hört man zwar was, nur ge- mal in einer TV-Produktion zu sehen; interessiert hat lebt hat man Sátántangó so nicht. Wie auch, wenn ihn das aber anscheinend nicht – zumindest blieb’s weder der Film selbst atmet noch eine Menschen- bei diesem einen Auftritt (Mitte der 1980er kehrte er masse oder zumindest -menge um einen herum, und denn doch noch einmal vor die Kamera zurück, für man mit ihr? Und darum geht es bei diesem Brocken den großen Jancsó Miklós). filmgewordenen Lebens, überhaupt dem Schaffen Béla Tarr // Medienwissenschaft, 159, 2014 /// 2

Was Tarr wollte, war Regie führen, auf diese Weise wurde auch der Komponist Vig Mihály, dessen mi- mit der Wirklichkeit arbeiten. Seine ersten Amateur- nimalistisch-serielle Walls of Sound als eigenständi- filme gestaltete er als Teenager, in den frühen 1970- ge Elemente neben den Bildern und sonstigen Klän- ern. Diese waren offenbar so außerordentlich, dass gen dahinfließen, sowie der Kameramann Fred Kele- sich das Balázs-Béla-Studio für ihn zu interessieren men (der für Tarr seine eigene Regiekarriere mehr begann. Das Balázs-Béla-Studio (kurz: BBS) war oder weniger aufgegeben hat). eine Freistatt innerhalb der ungarischen Filmkultur: Was das Schaffen Tarrs über die ästhetischen Ent- Gegründet 1959, war es allein dazu da, dass junge wicklungen wie politischen Umbrüche hinweg eint, Filmemacher „ihre“ Kurzspiel- und -dokumentarfil- ist eine tiefe Faszination für Zerfallsprozesse: In Fa- me realisieren konnten, frei von allem Druck. Das miliennest (Családi tüzfészek) darf eine Familie BBS erwies sich als ein derartiger Erfolg, dass das nicht auseinandergehen, können ihre vielen Mitglie- Studio in den späten 1960ern expandieren konnte: der keine eigenen Wohnungen finden. Sie müssen Zum einen begann man mit der Produktion von alle zusammenleben – und leben sich so dabei inner- Langfilmen, zum anderen wurde eine eigene Abtei- lich auseinander. In Szabadgyalog [The Outsider] lung für Avantgardekino eingerichtet. Zu dieser Zeit gehen Menschen zugrunde, vielleicht auch, weil Un- entwickelte sich im BBS auch die sogenannte Buda- garn nichts Sinnstiftenderes anzubieten hatte, da- pester Schule: Regisseure wie Dárday István oder mals. In Panelkapcsolat [] merkt Szalai György versuchten, Spielfilme allein mit do- ein Paar, dass es sich immer weniger zu sagen hat – kumentarischen Mitteln zu drehen – gearbeitet wur- der Kauf von Haushaltsgeräten und Möbeln soll die de mit Verlaufsskizzen und Laiendarstellern, Hand- seelische Leere füllen –, und auch den Menschen in kameras und Direktton. Als Vergleichsgröße wird Verdammnis (Kárhozat) ergeht es ähnlich, nur ist oft John Cassavetes herangezogen, angemessener hier schon klar, dass es um den Stillstand einer gan- aber wären Jean Rouch und Allan King – ersterer zen Lebensweise geht. Bei Sátántangó kommt es arbeitete stets mit Schauspielern, letzterer nicht un- schließlich zum kollektiven Stillstand, der sich in bedingt, was eher den Budapester Idealen entspricht. der Aufteilung des Films in zwölf Tanzschritte – Das Kino Dárdays sowie der anderen Protagonisten sechs vor, sechs zurück – ausdrückt. Danach? Stag- der Budapester Schule war eine Art Befreiungs- nation: In Werckmeister harmóniák (Die werckmeis- schlag: Das BBS hatte seine erste Dekade durch eine terschen Harmonien, 2000) und A londoni férfi vergleichsweise gletscherne Gestaltungsweise mit (2007) scheint Tarr zu versuchen, Sinn allein aus der einem mächtigen Zug zur Allegorie kultiviert – mit Ästhetik heraus zu schöpfen, mit eher durchwachse- der ward nun gebrochen, so gründlich wie nur mög- nen Ergebnissen. Tarrs Lösung für seine Schaffens- lich, indem man alles künstlerisch unbotmäßig Ge- krise zwischen Eurokoproduktionswahnsinn (die wollte verweigerte. Tarrs Frühwerk – Familiennest Realisierung von Der Man aus London [A londoni (Családi tüzfészek, 1979), Szabadgyalog (1981) und férfi] wurde zum Albtraum, da sich mittendrin der Panelkapcsolat (1982) – entstand im Idiom der Bu- hochverschuldete Produzent das Leben nahm) und dapester Schule, nach Tarr-eigenen Vorlagen. Die immer stärkeren Selbstzweifeln (was soll man ei- Filme sind lang, ihr Tonfall ist insistierend – irgend- gentlich noch sagen?) ist angemessen extrem: In wo zwischen Schrei und Seufzer. dem von vielen nicht mehr erwarteten Meisterwerk Mit den beiden transitorischen Werken Herbstalma- Das Turiner Pferd (A torinói ló) versinkt die Welt nach (Öszi almanach, 1985) und Verdammnis (Kár- langsam in der Dunkelheit, am Ende ist allein hozat, 1988) verliert sich Tarrs Lebenswut – das Da- Schwärze, schließlich Stille. Das Turiner Pferd soll sein tritt sich fest, kontempliert wird mehr seine Tarrs letzter Film sein. Schlüssig wär’s. Dauer als sein Sinn. Herbstalmanach (Öszi alma- (*) Anm. d. Red.: Das Ungarische folgt hinsichtlich der nach) ist dabei von besonderer Relevanz, da Tarr Reihenfolge von Personennamen dem sog. “eastern or- hier zum ersten Mal mit dem Schriftsteller Kraszna- der”, d.h. der Nachname steht an erster Stelle, es folgt der horkai László zusammenarbeitete, der seither alle Vorname (also “Tarr Béla” statt “Béla Tarr”). Diesem Vorlagen für seine Werke verfasste beziehungsweise Prinzip folgt auch der Einleitungstext. die narrativen Rahmenbedingungen absteckte (Tarr und Krasznahorkai weisen immer wieder darauf hin, dass die Bücher bei den Drehs selbst oft keine Rolle spielen – die zuvor geschriebenen Szenen werden Bibliographie vor Ort neu und wieder erfunden. Krasznahorkai ist für Tarr so wichtig, dass er ihn, neben seiner Gattin Pentelényi, László: Tarr Béla válogatott magyar und Schnittmeisterin Hranitzky Ágnes, oft als Ko- nyelvű bibliográfiája. In: Filmszem 2,2, 14.7.2012: schöpfer seiner Werke aufführt. Ähnlich relevant “Tarr – Újratöltve!”, S. 81–94. Béla Tarr // Medienwissenschaft, 159, 2014 /// 3

URL: . creatively re-think Deleuzian concepts while thinking Umfangreiche Auswahlbibliographie zu ungarischen ‘about’ still and moving images, in relation to the real Arbeiten über Béla Tarr. as affect and thought. On the other, to ‘continue’ films’ images by opening their thinking further. The project of reclaiming the image as re-thinking in non- representational terms of immanent becoming will en- Bücher gage the Deleuzian- Bergsonian- Nietzschean con- cepts of time, life and aesthetics, and Tarr’s intensely Boháčková, Kamila (ed.): Béla Tarr: v oku velryby. felt image-world in the series of encounters – affect- Praha: AČFK ve spolupráci s nakl. Casablanca 2010, thoughts – that will undermine the normative notion of 202 S. (Iniciály/ AČFK: Casablanca.). reality. The two modes – critical and creative – are not constructed separately but weaved together throughout Mit engl. Zusammenfassung. – Inhalt: 1. Studie: Ko- what is ‘enacted’ as filmosophical “free indirect dis- vács, András Bálint: Svět podle Bély Tarra [S. 12–37] course” – a poetic coming together of film, philosophy – Michalovič, Michal: Béla Tarr a jeho filmy [S. 38– and writing (as art). 57] – Stuchlíková, Hana: Muž z Londýna aneb Film noir podle Tarra [S. 58–69] – Stuchlý, Aleš: Maďar- Chiffoleau, Hubert (éd.): Dossier Béla Tarr. Clichy: ské tango s ďáblem [S. 70–83] – Procházka, Michal: Éd. de Corlevour 2013, 127 S. (Nunc. 29, fév. Postavy Tarrova univerza [S. 84–97] – Křenková, Jar- 2013.) mila: V krajinách obtěžkaných významy [S. 98–111] – Ciel, Martin: Tanec planet [S. 112–123]. – 2. Roszho- Un dossier sur le cinéaste hongrois Béla Tarr, ours vory [Interviews:] Holý, Zdeněk / Valák, Radim: Svit d’argent au festival de Berlin 2011 pour Le Cheval de jako sociální, ontologický a kosmický problém (ro- Turin. Béla Tarr a réalisé ses films comme des exer- zhovor s Bélou Tarrem) [S. 124–136] – Michalovič, cices spirituels: ils initient à une ascèse du regard, Michal / Prikler, Mátyás: Naslouchání životu (rozho- pour atteindre l’être des choses, la profondeur des vor s Bélou Tarrem) [S. 137–147] – Kovács, Gellért: visages, un cinéma du côté des humbles – qui nous ap- Zajímají mě věci pod stolem (rozhovor s Bélou Tar- prend à voir autrement. – Avec des entretiens de Béla rem) [S. 148–157] – Kolmanová, Simona: Zůstat a tak Tarr et de Mihaly Vig, des articles critiques de Joël odejít (rozhovor s Lászlóem Krasznahorkaiem) [S. Vernet, Jérome de Gramont et David Lengyel. 158–169] – Bárdonicseková, Klára: Kameraman, kte- Hetzenauer, Bernhard: Das Innen im Aussen: Béla rý se chtěl vyhnout vojně (rozhovor s Gáborem Med- Tarr, Jacques Lacan und der Blick. Berlin/Köln: vigyem ) [S. 170–183]. – 3. Dokumentace: Béla Tarr [S. 184–186] – Filmografie [S. 187–191] – Bibliogra- Alexander Verlag 2013, 128 S. fie [S. 192–196] – Ediční poznámka [S. 197–198] – Darin [S. 39–91]: Der Blick bei Bela Tarr: Und immer Résumé [S. 199]. wieder der Regen – Von Räumen, Rahmen und Fen- stern – Die Nahtstelle. Buslowska, Elzbieta: Reclaiming the Image: Béla Tarr’s World of ‘Inhuman’ Becoming. An Artistic Jensen, Jytte / Museum of Modern Arts (eds.): Béla and Philosophical Inquiry. PhD thesis, London: Tarr. Budapest: Filmunio Hungary 2001, 71 S. University of Westminster, School of Media, Arts Catalogue. – Published on the occasion of the retro- and Design 2012, 323 S. spective of Béla Tarr’s films at the Museum of Mod- URL:. ern Art, New York, October 5–15, 2001. Includes an interview with Tarr. – Mit Beiträgen von Jytte Jensen, The thesis entitled ‘Reclaiming the Image’ is an artis- Gus Van Sant, Jim Jarmusch, Ulrich Gregor, Derek tic and philosophical enquiry. It aims at a radical re- Elley, Jonathan Rosenbaum, Bérénice Reynaud, Jona- thinking of the concept of the image outside the ac- than Romney, Stéphane Bouquet, András Bálint Ko- cepted notions of realism and representation by open- vács. ing up the photographic real in the process of bringing together photography and cinema, stillness and move- Kovács, András Bálint: The Cinema of Béla Tarr: ment, life and art, aesthetics and politics. It involves a The Circle Closes. London/New York: Wallflower thinking and writing with Béla Tarr’s cinematic im- Press 2013, 256 S. agery through Gilles Deleuze’s philosophical con- cepts. Its objective is not to illustrate Deleuze’s ideas The Cinema of Béla Tarr is a critical analysis of the with Tarr’s images, nor to read Tarr’s cinema through work of Hungary’s most prominent and internationally Deleuze as such, but to think with images philosophic- best known film director, written by a scholar who has ally, in the hope of opening up the area of theory to followed Tarr’s career through a close personal and the creative ‘powers of the false’. I wish it to be seen professional relationship for more than twenty-five as an aesthetico-ethical experiment which, rather than years. András Bálint Kovács traces the development developing an overarching theoretical argument, con- of Tarr’s themes, characters, and style, showing that structs a critical and creative assemblage of different almost all of his major stylistic and narrative innova- ideas and voices. On the one hand, the project seeks to tions were already present in his early films and that through a conscious and meticulous recombination of Béla Tarr // Medienwissenschaft, 159, 2014 /// 4

and experimentation with these elements, Tarr arrived ration avec le Festival d’automne à Paris, du 3 décem- at his unique style. The significance of these films is bre 2011 au 2 janvier 2012. that, beyond their aesthetic and historical value, they Dazu: Toscano, Alberto: Béla Tarr, le temps d’après provide the most powerful vision of an entire region by Jacques Rancière / Les écarts du cinema by and its historical situation. Tarr’s films express, in Jacques Rancière. In: Film Quarterly 65,3, 2012. S. their universalistic language, the shared feelings of 83ff. millions of Eastern Europeans. Dt.: Bèla Tarr. Die Zeit danach. Aus dem Franz. von Inhalt: Introduction [1–6] – 1. The Persona [7–20] – 2. Julian Radlmaier. Berlin: August-Verlag 2013, 108 S. Style in the Early Years [21–46] – 3. The Tarr style (Kleine Edition. 13.). [47–71] – 4. The Tarr style in Evolution [72–98] – 5. Engl.: Béla Tarr, the Time After. Transl.: Erik Narration in the Tarr Films [99–153] – 6. The Charac- Beranek. Minneapolis, MN: Univocal Publishing ters [154–170] – Conclusion [171–176]. 2013, 81 S. Rez. v. Bátori, Anna: A Tarr-univerzum (Kovács An- From Almanac of Fall (1984) to drás Bálint: The Cinema of Béla Tarr: The Circles (2011), renowned Hungarian filmmaker Béla Tarr has Closes című könyvéről). In: Filmszem 3,3, 30.9. followed the collapse of the communist promise. The 2013, S. 64–67. “time after” is not the uniform and morose time of URL: those who no longer believe in anything. It is the time . cesses or failures than we are in the delicate fabric of time from which they are carved. It is the time of pure Kővári, Orsolya: Árnyékvilág: Tarr Béla-retrospek- material events against which belief will be measured tív. A torinói lótól a Családi tűzfészekig. Budapest: for as long as life will sustain it. Sprint Kiadó 2012, 173 S. (Filmkönyvek.). Sammlung von Rezensionen zum Buch (Forgách, An- Reinuma, Ege Celeste: The Image of Women in the drás; Kovács, Dezső; Bársony, Éva; Farkas, György; Films of Béla Tarr. Diss. University of Jyväskylä Jolsvai, András; Szabó G., László; Horváth, András 2011 [unveröff.]. Dezső; Kozár, Alexandra): This research is a gateway to the world of Béla Tarr, URL: . his films, his female characters, and his ability to Rez. v. Láng, Orsolya: Gondolatok az első Tarr-mo- show the audience the different sides of society, and nográfiáról. In: Filmtett, 18.7.2012; also reveal the human inner world, the dignity and URL: . narrative and to audience, do not only represent the Interview zum Buch: Ozsda, Erika: Árnyékból a fény- unknown life or problems but also give the opportuni- re – Könyv Tarr Béla filmjeiről. In: filmkultura.hu, ty for the audience to identify itself as a part of story. jún. 2012; Thus the main hypothesis of this research are twofold: URL: . where it is necessary to express one single unambigu- ous ideational or emotional content, or emphasize that Lastens, Emeric de (coord.): [Dossier:] Béla Tarr. over something else; secondly, this content tends to be In: Vertigo: Revue de cinema 41, 2011, S. 88–126. very similar in films otherwise diverse in terms of plot Umfasst: Wright, Lucie / Lastens, Emeric de: Ecce or genre, and it tends to be so regardless of which par- homines: La pesanteur et la grâce selon Béla Tarr [88– ticular work is used. – But to understand more deeply 95]. – Breton, Émile: Quelques jalons dans une œuvre and largely the background of Béla Tarr, the research vouée au noir; Du Nid familial au Cheval de Turin, la is giving overview about Hungarian cinema and its longue marche vers le désespoir absolu [96–101]. – history in social context generally. The supportive as- Rollet, Sylvie: Une phénoménologie du chaos [102– pects focusing theories of feminism, gender, but also 107]. – Giannouri, Evgenia: Voir avec perte: Autour the narration and image which are more than large d’un plan-séquence des Harmonies Werckmeister scale of facts. – Methods come partly from cognitive (2000) [108–110]. – Marguet, Damien: Traductions et studies, feminist theory, phenomenology, and partly métamorphoses: A propos de Sátántangó (1994) from semiotics, through which it is possible to state [111–117]. – Samocki, Jean-Marie: Tant de nuits out that cinematic meaning depends on certain codes [118–121]. – Le Bihan, Loig: L’épreuve du temps: De used to interpret it, that the meaning is subject to Damnation à L’Homme de Londres: un cinéma change over time and in different interpretive commu- hypnotique [122–126]. nities. – Béla Tarr’s films comprise deep reflection of natural humanity, and achieve multiple forms of cine- Rancière, Jacques: Béla Tarr, le temps d’après. [Pa- matic signification. They reflect international and Eu- ris]: Capricci / [Avignon]: l’Âge d’Or 2011, 88 S. ropean forms of filmmaking in a creative way and (Actualité critique. 6.). provide possibilities for a wide range of audiovisual interpretations, multiple ways to interpret and under- Publ. à l’occasion de la rétrospective “Béla Tarr: l’al- stand them. The formal language of Béla Tarr’s cine- chimiste”, organisée au Centre Pompidou en collabo- Béla Tarr // Medienwissenschaft, 159, 2014 /// 5

ma has great descriptive power and activity that can Biró, Yvette: Confined Space. In: Unspoken Journal, affect the spectator’s consciousness, not only dealing May 2009: “Unspoken: Tarr”. Ed. by Yvette Biró, with the structures of audiovisual experience, but also Edwin Mak & Harry Tuttle; their becoming in cinematic language. Béla Tarr can URL: [Heft offline! (9.8.2014)]. show how cinematic experience works on the level system of communication, and entails audiovisual, ki- Biró, Yvette: Essay in Turbulence and Flow in netic aspects of sensible experience to make sense of Film: The Rhythmic Design. Bloomington, the filmmaker’s cinematic world. IN/London: Indiana University Press 2008, xii, 268 Signorelli, Angelo / Vecchi, Paolo (a cura di): Béla S. Tarr. [Bergamo: Bergamo Film Meeting (Druck: Darin: Timeless Time: Béla Tarr [S. 166–172]. Bergamo: Stefanoni)] 2002, 111 S. Auch als: Biró, Yvette: Timeless Time. In: Unspoken Anläßl.: Nell’occhietto: Bergamo film meeting 2002, Journal, May 2009: “Unspoken: Tarr”. Ed. by Yvette ventesima Mostra internazionale del cinema d’essai, Biró, Edwin Mak & Harry Tuttle; 9–17 marzo; [veranstaltet v.] Ministero per i beni e le URL: [Heft offline! (9.8. 2014)]. attivita culturali, Direzione generale per il cinema; Re- gione Lombardia, Direzione generale culture, autono- Bori, Erzsébet: Nehéz fiúk klubja: beszélgetés Tarr mia e identita della Lombardia; Comune e Provincia Bélával. In: Filmvilág 47,7, júl. 2004, S. 18–21. di Bergamo; Commissione europea-media program- me; Magyar Filmunió. URL: . Tarr, Béla: Béla Tarr. Budapest: MOKÉP 2004, 19 Interview mit Béla Tarr. S. Bori, Erzsébet: From a Tower, Darkly (Béla Tarr). Ungarisch. In: The Hungarian Quarterly 49,189, 2008, S. 159– 162. Artikel Bouquet, Stéphane: La splendeur de Béla Tarr. In: Cahiers du Cinéma, 510, Févr. 1997, S. 57–59. Anon.: Portrait: Béla Tarr. In: Télérama, 2456, 8.– Breteau-Skira, Gisèle (sous la direction de): Ciné- 14.2.1997. astes de la mélancolie: Béla Tarr, Aki Kaurismäki, Anon.: Béla Tarr. In: Cahiers du Cinéma, 542, Janv. Theo Angelopoulos, Reha Erdem, Henry Colomer. 2000, S. 18. Biarritz: Séguier 2010, 60 S. (Entretiens de Zeuxis.). Anon.: Hongrie. In: Cahiers du Cinéma, 557, Mai Breton, Émile: (Gros plan) Pour Béla Tarr. In: L’Hu- 2001, S. 60–61. manité, 5.2.1997. Antin, Eduardo (Quintin): El rumor viene de Hun- Breton, Émile: Béla Tarr, le regard du maître. In: Ci- gria. In: El Cine Amante 10,109, April 2001, zwi- néma, 3, Spring 2002, S. 75–81. schen S. 24 und 25 [insges. 11 S.]. Repr. In: Eisenschitz, Bernard (coord.): Cinéma 03. Revue semestrielle d’esthétique et d’histoire du ciné- Ballard, Phil: In Search of Truth. In: Kinoeye 4,2, ma. Printemps 2002: Passerelles, Y. Masumura et H. 29.3.2004; Hawks, Fictions en ruines, J. Skolimowski, Béla Tarr... Paris: Léo Scheer 2002, 140 S. URL: . Interview with Tarr. On: decay; philosophy. Burdeau, Emmanuel / Neyrat, Cyril: La penúltima película: Entrevista Béla Tarr. In: Cahiers du Ciné- Balsom, Erika: Saving the Image: Scale and Dura- ma: España, 22, abr. 2009, S. 74–77. tion in Contemporary Art Cinema. In: CinéAction, 72, Oct. 2007, S. 23–31. Interview mit Béla Tarr. Über Kunstfilm. U.a. über Tarr. Buslowska, Elzbieta: Cinema as Art and Philosophy Subjects: art film; Dumont, Bruno; Tarr, Béla; Cai in Béla Tarr’s Creative Exploration of Reality. In: Mingliang; Bu san. Acta Universitatis Sapientiae, Film and Media Stud- Beszélgetésmorzsák: Interjú Tarr Bélával – 2012. jú- ies, 1, 2009, S. 107–116. nius. In: Filmszem 2,2, 14.7.2012: “Tarr – Újratölt- Cantu, Mari: Ich habe keine Träume mehr. In: Film ve!”, S. 62–65. und Fernsehen 19,4, 1991, S. 44–47. URL: . Béla Tarr im Gespräch mit György Farkas. Béla Tarr // Medienwissenschaft, 159, 2014 /// 6

Cárdenas, Juan Sebastián: Sobre Béla Tarr. In: Arte- Feigelson, Kristian: Profil: Béla Tarr. In: Cinepur, contexto: Arte, Cultura, Nuevos medios, 25, 2010, S. 18,64, 2009, S. 37–40. 69. Feigelson, Kristian: Entretien avec Béla Tarr: Carmona Cannobbio, Alejandra: Béla Tarr, el cine L’homme de Budapest. In: Positif, 610, 2011, S. 9– de la resistencia ontológica. In: Question 1,34, 2012, 14. S. 6–13. Féjja, Sándor: Alkotói portré: Tarr Béla. Budapest: Cattaneo, Francesco: Il metodo di Béla Tarr. Lo spa- Magyar Filmintézet. [Manuskript ké.390.9.] zio del conflitto. In: Cineforum: Quaderno mensile della Federazione italiana dei Cineforum 43,1 (= Fejja, Sándor: Tarr Béla. In: Filmkultura 22,9, 1986, 421), Gen. 2003, S. 66–72. S. 47–49. Essay on Béla Tarr’s cinema: the plan sequence shot Garcia, Jorge: Trato de mostrar la vide en la and the close up. Critical remarks on Werckmeister pantalla. In: El Cine Amante 10 [=110], May 2001, harmóniák, Sátántangó, Kárhozat, Családi tűzfészek, S. 32–33. Macbeth. Grosoli, Marco: The Damnation of the Sight. The Cermanova, Eva: Landscapes of Disaster: Sudek, Point of View in Three Movies by Béla Tarr. In: Ac- Tarkovsky, Tarr. In: Harper, Graeme / Rayner, Jona- ta Universitatis Sapientiae, Film and Media Studies, than (eds.): Film Landscapes: Cinema, Environment 4, 2011, S.101–113. and Visual Culture. Newcastle upon Tyne: Cam- bridge Scholars 2013, S. 88–105. URL: . The paper focuses on Satantango (Sátántangó, 1994), Chapron, Joël: Le cinéma hongrois rouvre un oeil. (Werckmeister harmóniák, In: Cahiers du Cinéma 588, Mars 2004. 2000) and (A londoni férfi, 2007), particularly on the manner in which the key no- Crittenden, Roger: Fine Cuts: The Art of European tion at the core of Tarr’s universe finds a development Film Editing. Amsterdam/Boston: Focal Press 2006, within those films: the relation between the narrative xvi, 400 S. and its (“entropic,” so to speak) excess. Notably, the Point of View proves to be the ultimate device Includes an interview with Tarr. through which something like a spatial form Cunningham, John: Hungarian Cinema: From Cof- structuring the aforementioned relation can be shaped. fee House to Multiplex. London/New York: Wall- Grugeau, Gérard: Entretien avec Béla Tarr. In: 24 flower Press 2004, xii, 258 S. Images, 111, Winter 2002, S. 42–44. Daly, Fergus: Waiting for the Prince: An Interview Hames, Peter: The Melancholy of Resistance: The with Béla Tarr. In: Senses of Cinema: An Online Films of Béla Tarr. In:Kinoeye 1,1, 3.9.2001; Film Journal Devoted to the Serious and Eclectic URL: . Discussion of Cinema, 12, Febr.-March 2001; Bezug nehmend auf: Brann, Noel L.: The Renaissance URL: . passion of melancholy. The paradox of its cultivation Dermutz, Klaus: Der Stillstand der Zeit. In: Film and resistance. Ann Arbor, Mich.: UMI 1965. Vor al- und Fernsehen 22,4–5, 1994, S. 44–47. lem zu den Werckmeister Harmonies (2000). Director’s bio-filmographies. In: Hungarofilm Heijs, Jan: Béla Tarr. In: Skrien, 94, Febr. 1980, S. Bulletin, 3 (=164), Juni 1983, S. 19–29. 28–29. Esposito, Lorenzo: L’immagine spirituale. In: Film- Hicks, Robert: “Kicking in the Door” on Realistic critica. Mensile di studi cinematografici 53,531– Films. In: Downtown Express 9,6, 1996. 532, gen.–feb. 2003, S.. 47–53. Hoberman, J[ames]: Movie Material: A Selection. Long conversation with the hungarian director Gabor In: Artforum 33,4, 1994, S. 73. Dettre: his debut film Cloud Over the River Ganges, the independent American cinema, the hungarian past Hoberman, J[ames]: Points of no Return. In: The and present movies, and the director Béla Tarr. Village Voice 4, 9.10.2001, S. 113. Estrada, Javier H.: Dos cineastas: Béla Tarr / Fred Holý, Zdenìk: Béla Tarr: Svìt jako sociální, ontolo- Kelemen. In: Caimán Cuadernos de Cine, 2, feb. gický a kosmický problém. In: Cinepur, 16,52, 2012, S. 32. 2007, S. 10–11. Béla Tarr // Medienwissenschaft, 159, 2014 /// 7

Jánossy, Lajos: Egyszer Jóllakni? In: Magyar Na- Kovács, András Bálint: The Circle Closes: hatodik rancs, 13, April, 2001, S. 4–5. fejezet. In: Filmszem 1,3, 28.8.2011: “Tarr Béla – Életmű a mérlegen”, S. 5–19. Jensen, Jytte / Museum of Modern Art: Béla Tarr. URL: Budapest: Filmunio Hungary 2001, 71 S. . Catalogue. Published on the occasion of the retrospec- tive of Béla Tarr’s films at the Museum of Modern Kovacsics, Violeta: Entrevista Béla Tarr: Contra el Art, New York, October 5–15, 2001. naturismo. In: Caimán Cuadernos de Cine, 2, feb. 2012, S. 22–23. Jeancolas, Jean-Pierre: Cinéma hongrois 1963– Interview mit Béla Tarr. 1988. Paris: Ed. du Centre National de la Recherche Scientifique / Budapest: Corvina Kiadó 1989, 248 S. Kővári, Orsolya: Ha minden perfekt lenne, az élet szűnne meg: beszélgetés Tarr Bélával. In: Kritika: Jeancolas, Jean-Pierre: L’oeil hongrois: quatre dé- társadalomelméleti és kulturális lap 38,1, jan. 2009, cennies de cinéma á Budapest 1963–2000. Buda- S. 13–17. pest: Magyar Filmunió 2001, 324 S. Interview mit Béla Tarr. Kelemen, Fred: The Last Dance. In: Sight & Sound Kövesdy, Gábor: A léket kapott élet: Dokumentum 22,6, June 2012, S. 39. és fikció viszonya Tarr Béla korai filmjeiben. In: On Béla Tarr’s The Turin Horse and The Man from Metropolis, Sommer 1997; London. URL: Kenyeres, Bálint: Beszélgetés Tarr Bélával. In: Me- . tropolis, Sommer 1997; This text analyses the first three films of Béla Tarr (, The Outsider, Prefab People), locating URL: . them by means of the Hungarian documentary move- ment of the seventies. At the end of the sixties some Interview mit Béla Tarr. young film-makers came on the scene who tried to discover a new way forward for Hungarian cinema Kovács, András Bálint: Tarr szerint a világ: A Zóna with documentary and experimental methods. In their belülről – 1. rész. In: Filmvilág 44,11, nov. 2001, S. manifesto appearing in 1969 (For a Sociological Film 17–23. Group) scientific methodology and thinking pushes its URL: . ed a change, a new form of politicisation. Kovács, András Bálint: Tarr szerint a világ: A Zóna Krasznahorkai, László: Egy fényképész: Medvigy belülről – 2. rész. In: Filmvilág 44,12 dec. 2001, S. Gábor kiállításmegnyitója. In: Alföld 41,1, 1991, S. 12–16. 30–31. URL: . la Tarr. Kovács, András Bálint: The World According to Bé- Lalik, Sándor: A peremléten innen és túl: Tarr Béla la Tarr. In: Jensen, Jytte / Museum of Modern Arts filmjeiről. In: Filmkultúra 23,4/5, 1987, S. 91–106. (eds.): Béla Tarr. Budapest: Filmunio Hungary 2001. Laurinen, Sampsa: Kolme väkivallan ikonia. In: Fil- mihullu, 4, 2012, S. 42–44. Repr. in: KinoKultura, Specials, 7, Febr. 2008, Suppl.; URL: . tangó (1994). – “The best piece of writing I know on Tarr’s cine- ma.” – David Bordwell. Le Cain, Maximilian / Daly, Fergus: Béla Tarr. In: Film West, 43, Spring 2001, S. 30–33. Kovács, András Bálint: Béla Tarr and Ágnes Hra- nitzky in Conversation with András Bálint Kovács. Lengyel, David: Béla Tarr, un cinéaste de neutralité? In: Unspoken Journal, May 2009: “Unspoken: Quelques jalons filmographiques. In: Veivo, Harri / Tarr”. Ed. by Yvette Biró, Edwin Mak & Harry Nyikos, Julia (dir.): Marges, interstices, contacts. Tuttle; Paris: Éd. l’Harmattan 2013, S. 55ff. (Cahiers d’Etudes Hongroises et Finlandaises. 19, 2013.). URL: [Heft offline! (9.8.2014)]. David Lengyel propose une réflexion herméneutique sur l’œuvre cinématographique de Béla Tarr, dont la Béla Tarr // Medienwissenschaft, 159, 2014 /// 8

nature radicale pose de nombreuses difficultés à la re- Interview. cherche. Méranger, Thierry: Cadences hongroises. In: Ca- Lestocart, Louis-José: Béla Tarr: un cinéma topolo- hiers du Cinéma, 617, 2006. gique. Interview. In: Art Press, 279, 2002, S. 52ff. Murai, Gábor: Nem láthatunk bármit – Megfigyelé- Levine, Amy: Phantasmatic cinema. Delinkage and sek zárt rendszere Tarr Béla filmjeiben [1. rész]. In: disarticulation in Michelangelo Antonioni, Béla Filmszem 1,3, 28.8.2011: “Tarr Béla – Életmű a Tarr, Jean-Luc Godard and Alexander Sokurov. mérlegen”, S. 35–38. Ann Arbor: UMI 2009, vii, 370 S. URL: Ph.D. Thesis, University of Minnesota 2009. Includes: . pp. 145–199: The phantasm in Ufuk Aksoy’s cinema of time and Béla Tarr’s cinema of space. Morice, Jacques: Mélancolie hongroise. In: Téléra- ma, 8.2.1997. Lynch, David Thomas: The Films of Béla Tarr. In: Cineaction, 39, 1995, S. 31–35. Navarro, Antonio José: (Re)descubriendo a Béla Tarr: Existencialismo, belleza y caos. In: Dirigido Macnab, Geoffrey: Hungarian disharmonies. In: por…: Revista de cine, 365, mar. 2007, S. 68–69. Sight & Sound 22,6, 2012, S. 37. Nachdr. In: miradas de cine 119, feb. 2012: “Dossier Last year’s shake-up of funding in the Hungarian film Béla Tarr”; industry has pitted arthouse legend Bela Tarr against a URL: . Hollywood producer Andrew Vajna, of “Rambo” Recuperamos esta aproximación al cineasta de Pécs fame. (Hungría) a cargo del crítico catalán y programador del festival de Sitges, publicado en 2007 coincidiendo Makkonen, Velipekka: Saatana saapuu Unkariin. In: con la edición doméstica de Intermedio de Nido fami- Filmihullu, 4, 2012, S. 39–41. liar, La condena y Armonías de Werckmeister. Zu Kárhozat (1987), Sátántangó (1994), Werck- Navarro, Antonio José: El “film noir” según Béla meister harmóniák (2000) und A londoni férfi (2007). Tarr. In: Dirigido por ...: Revista de cine, 389, 2009, Malusia, Vincent: J’ai perdu toutes mes illusions. In: S. 84–85. Transfuge, Sept. 2008, S. 20–26. Neyrat, Cyril: Le gardien du vide. In: Cahiers du Ci- Marguet Damien: L’or noir du cas Tarr. In: Libérati- néma, nov. 2006, S. 28. on – Next Magazine, 30.11.2011. Oldani, Maria Teresa. Tempo e durata. In: Filmcriti- Mátrai, Titanilla: Tarr Béla Japánban. In: Filmszem ca: Rivista mensile di Studi sul Cinema 45 (=450), 2,2, 14.7.2012: “Tarr – Újratöltve!”, S. 68–77. nov./dic. 1994, S. 523–527. URL: . Orr, John: Béla Tarr: Circling the Whale. In: Sight Mátrai, Titanilla: Tarr Béla filmjei Japánban. In: & Sound 11,4, April 2001, S. 22–24. Filmszem 2,2, 14.7.2012: “Tarr – Újratöltve!”, S. Introduction to the world of Hungarian filmmaker 78–80. Tarr. Subjects: film adaptation; Tarr, Béla; Krasznahorkai, URL: . Lászlo; Satántangó; Kárhozat. Maudente, Floriana: Paesaggio, uomini, animali, og- Palmiéri, Christine: Béla Tarr: De l’outrance à l’in- getti... In: Filmcritica: Rivista mensile di Studi sul digence. In: Art Actuel 87, 2004, S. 21–23. Cinema 45 (= 448), Sept. 1994, S. 390–393. URL: Maudente, Floriana / Pastor, Andrea: L’utopica iro- . nia. In: Filmcritica: Rivista mensile di Studi sul Ci- nema 50 (=506–507), June/July 2000, S. 346–347. Piccardi, Adriano. Il paradosso della speranza. In: Cineforum: Quaderno mensile della Federazione McLaren, Rose: The Prosaic Sublime of Béla Tarr. italiana dei Cineforum 40,3 (= 393), Aprile 2000, S. In: The White Review, 6, 2012; 69–70. URL: . A portrait of hungarian director Béla Tarr, with notes about his work on the long narration and some of his Meade, Fionn: Béla Tarr. In: Bomb, 100, Summer movies. 2007, S. 34–39. Béla Tarr // Medienwissenschaft, 159, 2014 /// 9

Piccino, Cristina (a cura di): Cambiare il cinema. Rollet, Sylvie: Theo Angelopoulos, Alexandre So- Conversazione con Béla Tarr, Berlino 2011. In: Pa- kourov, Béla Tarr ou la mélancolie de l’Histoire. In: noramiche-Panoramiques. Rivista cinematografica Positif: Revue Mensuelle de Cinéma, 556, Juin 2007, quadrimestrale 21,52, 2011, S. 53–56. S. 96–99. Poch, Paco: Béla Tarr, entre la calma i la tempesta. Rollet, Sylvie: L’archipel de la résistance: Bartas, In: Serra d’Or, 607–608, 2010, S. 87-89. Loznitsa, Sokourov, Tarr. In: Positif, 597, Nov. 2010, S. 105–108. Popek, Simon: Poet tragicne lepote. Béla Tarr v Kinoteki. In: Delo, Leto 45,88, 16.4.2003, S. 18. Romney, Jonathan: End of the Road: The Films of Slowenisch. Béla Tarr. In: Film Comment 37,5, 2001, S. 55–63. It’s unlikely you’ve seen either Werckmeister Harmo- Pörös, Géza: A legtöbb, amit tehetünk: őszintének nies or Satantango, or, for that matter, any of the films lenni. In: Új Forrás 18,6, 1986, S. 66–71. of this Hungarian master. We tell you why it’s worth the effort to follow him down his uniquely mystical, Putter, Jos de / Zuilhof, Gertjan / Dominicus, Mart: mythical road. “Meer dan een festival”: Acht cineasten over Rotter- dam. In: Skrien, 165, April/Mai 1989, S. 34–37. Romney, Jonathan: Out of the Shadows. In: The U.a. über Tarr. Guardian, 24.3.2001. URL: Radnóti, Sándor: A nagy redukció. In: Filmszem 1,3, . 22. Interview. URL: . Romney, Jonathan: Béla Tarr. In: Exile Cinema: Filmmakers at Work beyond Hollywood. Ed. by Mi- Rancati, Fiorano / Rossi, Umberto (a cura di): Illusi- chael Atkinson. Albany, NY: State University of oni e realtà., Cinema ungherese 1989–2001. Roma: New York Press 2008, S. 73–78. Ucca 2001, 247 S. (Cinema/differenze.). Includes a chapter on Béla Tarr (besides Miklós Jan- Rosenbaum, Jonathan: Placing Movies: The Prac- csó, Istvan Szabó, János Szász). tice of Film Criticism. Berkeley, CA: University of California Press 1995, vii, 337 S. Rancière, Jacques: Béla Tarr: le travail du temps. In: Darin: A bluffer’s guide to Béla Tarr, S. 54–58. Cahiers du Cinéma, 591, 2004, S. 80–81. Rosenbaum, Jonathan: A Place in the Pantheon. Rapfogel, J.: Three Films by Béla Tarr: Family Nest, Films by Béla Tarr. In: Chicago Reader 25,31, 9.5. The Outsider and The Prefab People. In: Cineaste 1996, S. 44–46. 31,2, 2006, S. 62–63. URL: . Regnier, Isabelle: Béla Tarr: La véritable damnation, c’est la solitude absolue. In: Le Monde, 9.9. 2011. Rosenbaum, Jonathan: Falling Down, Walking, De- stroying, Thinking. In: Cinema Scope, 8, Sept. 2001, Richou, Pascal: Béla Tarr, le cosmos sinon rien. In: S. 21–25. Cahiers du Cinéma, 547, Juin 2000, S. 31. Rother, Hans-Jörg: Glaubenslose Geschichten. In: Rico, Ignacio Pablo: A propósito de Béla Tarr. In: Film und Fernsehen 18,12, 1990, S. 33–35. miradas de cine 119, feb. 2012: “Dossier Béla Tarr”; URL: . Faust: Internationale Filmzeitschrift, 91/92, März- Empleando a menudo actores no profesionales y con Juni 1994, S, 10–11. un estilo poderosamente formalista, Tarr interviene el Sartor, Freddy: Het regent, het regent... In: Film en lenguaje cinematográfico para desviarlo de sus vías Televisie + Video, 419, April 1992, S 33. convencionales, lo cual supone una alteración o modi- ficación de la realidad – en tanto que su cine está poé- Schlegel, Hans-Joachim: Der nackte Mensch. Fil- ticamente ligado a la misma [...]. men am Rande des Nichts: Béla Tarr. In: Film- Rollet, Sylvie: Béla Tarr ou le temps inhabitable. In: Dienst, 23, 2009. Positif: Revue Mensuelle de Cinéma, 542, avril 2006, S. 101–103. Béla Tarr // Medienwissenschaft, 159, 2014 /// 10

Signorelli, Angelo: Anomalia d’autore. In: Cinefo- drei Tarkovsky. In: Hungarologische Beiträge 11, rum: Quaderno mensile della Federazione italiana 1998, S. 211–238. dei Cineforum 35,346, Juli/Aug. 1995, S. 28–30. Valkola, Jarmo: Aesthetics of Visual Signorelli, Angelo / Vecchi, Paolo / Francia Di Expressionism: Béla Tarr’s Cinematic Landscapes. Celle, Stefano / Fornara, Bruno: Il metodo di Béla In: Hungarologische Beiträge 13, 2001, S. 191–218. Tarr. Un lavoro primitivo. In: Cineforum. Quaderno mensile della Federazione italiana dei Cineforum Valkola, Jarmo: Interpretation of the Images: A 43,1 (= 421), Gen. 2003, S. 73–77. Cognitive and Media Cultural Perspective on the Theory, and Aesthetics of Audiovisual Narration. Jy- Long conversation with the hungarian director Béla Tarr with critical remarks on the physical and sym- väskylä: Jyväskylä Polytechnic 2003, 319 S. bolical landscape in his films, the use of the plan se- (Reports from the Jyväskylä Polytechnic. 16.). quence shot and the musical soundtrack by M. Vig. Insbesondere zu Chris Marker und Béla Tarr. Notes on film Werckmeister harmóniák. Valkola, Jarmo: L’esthétique visuelle de Béla Tarr. Somogyi, Lia (ed.): Hungarian Film Directors In: Cinéma hongrois: le temps et l’histoire. Sous la 1948–1983. Budapest: Interpress [1984], 195 S. dir. de Kristian Feigelson avec Jarmo Valkola. Post- Zu: István Szabó, Béla Tarr und Miklós Jancsó. face de Jean-Pierre Jeancolas. [Paris]: Presses Sor- bonne Nouvelle 2003, S. 181–192. (Théorème. 7.). Stuchlý, Aleš: Maďarské tango s ďáblem: Démono- logie kamery ve filmech Bély Tarra a Benedeka Valkola, Jarmo: Unkarilainen todellisuus Fliegaufa. In: Cinepur, 17,46, 2006, S. 22–25. lähikuvassa – Béla Tarrin elokuvien visuaalinen URL: . estetiikka. In: Tieteessä tapahtuu, 1, 2005, S. 28–32. URL: . Sweeney, Emmet R.: Interview: Béla Tarr, the Com- plete Works. In: Film Comment, Febr. 2012. Valkola, Jarmo: Waiting for the Eternal Return – Béla Tarr’s Film Philosophy. In: Anachronia, 11, Tammi, Eero: Savuttava karhiainen – Béla Tarrin 2012, S. 13–31. haastattelu. In: Filmihullu, 4, 2012, S. 32–38. The Hungarian director Béla Tarr (born in 1956) is Interview mit Béla Tarr; Übersetzung Marjatta Manni- one of the truly original filmmakers of our time. His Hämäläinen. special use of time, space, and extremely long takes puts him into the front row of European pictorialism, a Tapper, Michael: Jag bara iakttar livet: Intervju med way of stylizing narrative. In that field his closest cou- Béla Tarr. In: Sydsvenska Dagbladet, 27.9.2008. sins are another Hungarian Miklós Jancsó, Russian Andrei Tarkovsky and Greek Theo Angelopoulos. Tarr, Béla: Béla Tarr. In: Cahiers du Cinéma, 542, Through philosophical connections we can find traces jan. 2000, S. 18. of Gilles Deleuze’s, Friedrich Nietzsche’s, and Jean- Paul Sartre’s thinking inside Béla Tarr’s universe. Tarr, Béla: Hongrie. In: Cahiers du Cinéma, 557, mai 2001, S. 60–61. Vecchi, Paolo: Budapest al top con Béla Tarr nel quadro di una buona annata. In: Cineforum: Quader- Tarr, Béla: Playing Jesus Christ. In: Sight & Sound no mensile della Federazione italiana dei Cineforum 18,4, April 2008, S. 9. 41, April 2001, S. 77–79. Béla Tarr tells of this enduring respect for hungarian director Miklós Jancsó. Vecchi, Paolo: Fino alla fine del mondo. Il cinema di Béla Tarr. In: La Rivista del Cinema 10,99, gen. Timonen, Lauri (ohjelmakirjan toim. / catalogue 2012, S. 1–2. ed.): Midnight Sun Film Festival 27 – 2012: Sodan- URL: . tit / introductions by Anton Asikainen, Peter von Bagh & al. Sodankylä: Sodankylän elokuvajuhlat Vincz, Jason: Master Builder. Hungarian Director 2012, 168 S. Béla Tarr on His Anti-Comic Book Style. In: The U.a. zu Bela Tarr. Village Voice 41,31, 30.7.1996, S. 50. Valkola, Jarmo: Visual Thinking and Various Euro- Vincze, Teréz: “Tudod mi az az Ember tragédiája?”, pean Cinematic Landscapes – Examples from Peter Rendezőportrék: Tarr Béla. In: Filmtett 33, 15. jún. Greenaway, Theo Angelopoulos, Béla Tarr and An- 2003, S. 28–31; URL: . Béla Tarr // Medienwissenschaft, 159, 2014 /// 11

Portrait of Béla Tarr. 1989–1990: Az utolsó hajó. [Kurzfilm; Segment des Episodenfilms City Life, 1990.] Vincze, Teréz: Nézem, érzem – Tarr Béla, a “lassú 1990–1994: Sátántangó (Satanstango; Ungarn/ mozi” és a befogadói folyamat. In: Filmszem 2,2, 14. Deutschland/Schweiz). 7.2012: “Tarr – Újratöltve!”, S. 5–33. 1995: Utazás az Alföldön (Reise in der Tiefebene. URL: . [Kurzfilm.] Béla Tarr, “slow cinema” and the process of film per- 1997–2000: Werckmeister harmóniák (Die werck- ception. meisterschen Harmonien; Ungarn/Italien/ Waarala, Hannu: Maailman dreyeriläisin elokuva: Deutschland/Frankreich). “Jos silmä olisi eläin, näkeminen olisi sen sielu” – 2004: Prologue (Prológus). [Kurzfilm; Segment des Aristoteles: De Anima. In: Filmihullu, 4, 2012, S. Anthologiefilms Visions of Europe.] 38. 2003–2007: A londoni férfi (Der Mann aus London; Frankreich/Deutschland/Ungarn). Walder, Martin: “Meine Schauspieler sollen nicht 2008–2011: A torinói ló (Das Turiner Pferd; Un- spielen, sie sollen sein“: Gespräch mit Béla Tarr. In: garn/ Frankreich/Deutschland/Schweiz/USA). Filmbulletin, 54, 2012, S. 19–23. Weiland, Marc: Ontologie des Nicht-Mehr. Rurale Räume bei Béla Tarr und László Krasznahorkai, Családi tüzfészek oder: Der Mensch in der Landschaft danach? In: IT: Family Nest Nell, Werner / Weiland, Marc (Hrsg.): Imaginäre dt.: Familiennest Dörfer. Zur Wiederkehr des Dörflichen in Literatur, Ungarn 1977 [1979] Film und Lebenswelt. Bielefeld: Transcript 2014, S. 100 [108] min – Balázs Béla Stúdió 463–480. D: Béla Tarr; K: Ferenc Pap; S: Anna Korniss; M: János Bródy, Mihály Móricz, Szabolcs Szörényi, Béla Wilmington, Michael: Hungarian Béla Tarr’s Genius Tolcsvay, László Tolcsvay. Mit: Lászlóné Horváth, on View during Facets Retrospective. In: Chicago László Horváth, Gábor Kun, Gáborné Kun, Gábor Tribune, 10.5. 1996. Kun ifj. , Irén Rácz, Jánosné Oláh, Jánosné Szekeres, Krisztina Horváth, József Korn, Adrienn Kádár. Zambetti, S.: Cinema ungherese fra vizi e virtu dei due sistemi. In: Cineforum: Quaderno mensile della anon.: “Family Nest” (“Családi tüzfészek”). In: Federazione italiana dei Cineforum 28 (=272), mar- Hungarofilm Bulletin, 2, 1979, S. 15–17. zo 1988, S. 21–26. Includes interview excerpts with Béla Tarr. Erdélyi, Z. Ágnes ([ed.]): Családi tűzfészek. Buda- Analysen zu einzelnen Filmen pest: BBS 1979, S. 44. Fábri, Péter: Midász király rosszkedvű sarjai. In: Filmographie Mozgó Világ 5,3, 1979, S. 15–26.

Eine ausführliche Filmographie zum Werk Béla Gantner, Ilona: Családi tűzfészek. In: Népszava 107, Tarrs, auch zu den verlorenen Filmen und Beteili- 25.1.1979, S. 6. gungsarbeiten von Tarr, bietet: Pentelényi, László: A Geszti, Pál: Családi tűzfészek. In: Magyar Hírlap 12, Tarr-életmű genealógiája. In: Filmszem 2,2, 14.7. 25.1.1979, S. 6. 2012: “Tarr – Újratöltve!”, S. 95–108. URL: . Gyertyán ErvIn: Családi tűzfészek. In: Népszabad- ság 37, 25.1.1979, S. 7. 1977: Családi tüzfészek. Gyulai László: Családi tűzfészek. In: Kritika: társa- 1978–1980: Hotel Magnezit. [Kurzfilm; Segment dalomelméleti és kulturális lap 16,5, 1978, S. 30. des Episodenfilms Hat bagatell, 1980.] 1980: Szabadgyalog. Moj, Pacze: Béla Tarr’s Family Nest. In: Unspoken 1982: Panelkapcsolat. Journal, Mai 2009: “Unspoken: Tarr”. Ed. by Yvette 1982–1983: Macbeth. [TV-Film.] Biró, Edwin Mak & Harry Tuttle; 1984: Öszi almanach (Herbstalmanach). URL: [Heft offline! (9.8. 2014)]; 1987–1988: Kárhozat (Verdammnis). URL: . Béla Tarr // Medienwissenschaft, 159, 2014 /// 12

Mosk. [d.i. Moskovitz, Gene]: Family Nest. In: Vari- bó, László Pásztor/György Jakab, HBB, Minerva. Mit: ety 294,4, 1979, S. 22. András Szabó, Jolán Fodor, Imre Donkó, Ferenc Já- nossy, Imre Vass, István Balla, Péter Völgyi, László Rubín de Celis, Santiago: Nido familiar. In: miradas Domus, Vendel Tóth. de cine 119, feb. 2012: “Dossier Béla Tarr”; URL: . S. 6. Reseña de la ópera prima del cineasta húngaro Béla Tarr, Nido familiar (Családi tüzfészek, 1979), muy Dékány, István: A “lehetőségek” filmje. In: Magyar próxima a la ficción documental de la “Escuela de Bu- Ifjúság, 25.1.1980, S. 32–33. dapest”, surgida en el seno del Béla Balász Stúdió. Dékány, István: “Nem volt döntő tényező az Székely, Gabriella: Családi tűzfészek. In: Filmvilág életemben”. In: Magyar Ifjúság, 16.4.1983, S. 18– 22,3, 1979, S. 5–7. 19. Tarr, Béla: Hogyan sikerült a Családi tűzfészek című Gervai, András ([ed.]): Szabadgyalog. Budapest: filmet ötszázezer forintból elkészíteni? In: Mafilm Mafilm Objektív Stúdió / MOKÉP 1982, S. 44. Híradó 7, 1979, S. 2. Hegyi, Gyula: Szabadgyalog. In: Magyar Hírlap 15, Tuttle, Harry: Hands & Faces: Family Nest Photo- 28.1.1982, S. 6. essay. In: Unspoken Journal, May 2009: “Unspoken: Tarr”. Ed. by Yvette Biró, Edwin Mak Mosk[owitz, Gene]: A Piece of Ground. In: Variety, & Harry Tuttle; 18.3.1981. URL: [Heft offline! (9.8.2014)]. Papp Zsolt: Szabadgyalog, lépéshátrányban. In: Varjas, Endre: Lakáserkölcs. In: Élet és Irodalom Filmkultúra 17,6, 1981, S. 46–52. 23, 4, 1979, S. 13. Pérez Romero, Enrique: Szabadgyalog: Ensayo de Vértessy, Péter: Meg nem történt történet. In: Ma- una vida. In: miradas de cine 119, feb. 2012: “Dos- gyar Nemzet 42, 23.1.1979, S. 5. sier Béla Tarr”; URL: . Vértessy, Péter: Családi tűzfészek. In: Magyar Nem- Resulta revelador analizar con atención la puesta en zet 42, 25.1.1979, S. 4. escena de Szabadgyalog (1981; distribuida fuera de Hungría como The Outsider), el segundo largometraje de Béla Tarr, y el primero que realizó para televisión (Magyar Televízió, Dramai Föosztaly). Evidencia, en Hotel Magnezit (I–II) primer lugar, que […]. Ungarn 1978–1980 Posova, Katerina: Madarská bilance 1980. In: Film Segment des Episodenfilms Hat bagatell [Sechs a Doba 6, 1981, S. 333. Bagatellen], 1980 12 [13; 10] min + ca. 20 min – Színház- és Film- Sas, György: Keskeny mezsgyén. In: Film Színház művészeti Főiskola Muzsika, 30.1.1982. D: Béla Tarr; K: Béla Tarr; S: Béla Tarr. Sumonyi, Zoltán: Beváltható–e a Szabadgyalog? In: Élet és Irodalom 26,5, 1982, S. 13. Bikácsy, Gergely: A bennszülöttek: Hat bagatell. In: Filmvilág 32,8, 1989, S. 28–29. Vértessy, Péter: Szabadgyalog. In: Magyar Nemzet URL: . 45, 28.1.1982, S. 4. Zalán, Vince: “Tehetetlen vagy!”: Szabadgyalog. In: Filmvilág 25,2, 1982, S. 16–17. URL: . Szabadgyalog IT: The Outsider Zöldi, László: Szabadgyalog. In: Népszabadság 40, Ungarn 1980 28.1.1982, S. 7. 122 [136] min – Objektív Stúdió, Magyar Televí- zió Zsugán, István: Műfaja: film. Beszélgetés Tarr Bélá- D: Béla Tarr: K: Ferenc Pap, Barna Mihók; S: Ágnes val. In: Filmvilág 24,7, júl. 1981, S. 14–16. Hranitzky; M: D. Appel, Béla Zerkovitz, András Sza- URL: . Macbeth Interview mit Béla Tarr. Ungarn 1982–1983 62 [60] min – Magyar Televízió Drámai Főosztály Buchvorlage: William Shakespeare (Ü: Lőrinc Szabó); D: Ágnes Hranitzky, Béla Tarr; K: Ferenc Pap, Buda Gulyás; M: András Szabó. Mit: György Cserhalmi, Panelkapcsolat Erzsébet Kútvölgyi, János Ács, Ferenc Bencze, Imre IT: The Prefab People Csuja, János Derzsi, István Dégi, Roszics Dzsoko, Pál Ungarn 1982 Hetényi, Tamás Jordán, Attila Kaszás, Gyula Maár, 84 [82] min – Társulás Filmstúdió, Balázs Béla Lajos Õze, Géza Rácz, József Ruszt, B. Miklós Széke- ly. Stúdió, Magyar Televízió Fiatal Művészek Stú- diója D: Béla Tarr: K: Ferenc Pap, Barna Mihók; S: Ágnes Farkas, György: Zártkörű előadás – Tarr Macbethjé- Hranitzky. Mit: Judit Pogány, Róbert Koltai, Gábor ről. In: Filmszem 2,2, 14.7.2012: “Tarr – Újratölt- Koltai, Kyri Ambrus, Józsefné Sothó, András Udvar- ve!”, S. 54–61. helyi, Péter Gellért, László Vágyi, László Sinkó, János URL: . Fábián, Lajosné Bráda, Barna Mihók, Adrián Nagy, Istvánné Szabó, Tibor Tóth, László Varga.

Csala, Károly: Holtidő: Tarr Béla: Panelkapcsolat. Öszi almanach In: Filmkultúra, 18, Sept./Oct. 1982, S. 34–38. IT: Almanach of Fall Edna [d.i. Fainara, Edna]: Prefabricated People. In: dt.: Herbstalmanach Variety 308,4, 1982, S. 15. Ungarn 1984 115 [121] min – Társulás Filmstúdió Gantner, Ilona: Panelkapcsolat. In: Népszava 110, 9. D: Béla Tarr; K: Sándor Kardos, Ferenc Pap, Buda 12.1982, S. 6. Gulyás; S: Ágnes Hranitzky; M: Mihály Víg, Living- ston. Mit: Hédi Temessy, Erika Bodnár, B. Miklós Hegyi, Gyula: Panelkapcsolat. In: Magyar Hírlap Székely, Pál Hetényi, János Derzsi. 15, 9.12.1982. S. 6. Junyent, Toni: Panelkapcsolat: Así que el comunis- Ardai, Zoltán: Bensőséges árulások. Beszélgetés mo era esto. In: miradas de cine 119, feb. 2012: Tarr Bélával. in: Filmvilág 27,11, 1984, S. 14–17. “Dossier Béla Tarr”; URL: . URL: . Arias Carrión, Rafael: Öszi almanach: Un punto de kp [d.i. Posova, Katerina]: Madarská kinematografie inflexión. In: miradas de cine 119, feb. 2012: “Dos- 1982. In: Film a Doba 9, 1983, S. 527. sier Béla Tarr”; URL: . dalom 26,50, 1982, S. 13. Hay películas que, dentro de la filmografía completa Tarján, Tamás: Aki “jól bír lenni” és aki nem. In: Je- de un autor, se revelan como puntos de inflexión, co- lenkor 26,2, 1983, S. 169–173. mo películas que marcan un antes y un después dentro de la obra de un cineasta. Öszi almanach es, sin duda, Urbán, Mária: Panelkapcsolat. In: Kritika: társada- dentro de la […]. lomelméleti és kulturális lap 21,1, 1983, S. 36–37. Balassa, Péter: A kárpit és a végkifejlet. In: Életünk Vértessy, Péter: Panelkapcsolat. In: Magyar Nemzet 23,7, 1985, S. 624–626. 45, 9.12.1982, S. 6. Beke, László: Szégyenfoltok az Őszi almanach lap- Zalán, Vince: A mindennapok foglyai: jain. In: Életünk 23,7, 1985, 627–630. Panelkapcsolat. In: Filmvilág 25,11, 1982, S. 22–23. Bikácsy, Gergely: Zárt tárgyalás: Őszi almanach. In: URL: . Filmvilág 28,1, 1985, S. 7–9. Zöldi, László: Panelkapcsolat. In: Népszabadság 40, URL: . 9.12.1982, S. 7. Erdély, Miklós: Őszi almanach. In: Életünk 23,7, 1985, S. 620–623. Béla Tarr // Medienwissenschaft, 159, 2014 /// 14

Fenyves, Katalin: A pokol – a többiek. In: Filmkul- Kárhozat túra 21,1, 1985, S. 21–24. IT: Damnation dt.: Verdamnis Gantner, Ilona: Őszi almanach. In: Népszava 113, Ungarn 1987–1988 17.1.1985, S. 4. 122 [116, 120] min – Magyar Filmintézet, Geszti, Pál: Őszi almanach. In: Magyar Hírlap 18, MOKÉP, Magyar Televízió 17.1.1985, S. 6. D: László Krasznahorkai, Béla Tarr: P: József Marx; K: Gábor Medvigy; S: Ágnes Hranitzky; M: Mihály Gyertyán, Ervin: Three Attempts at Authenticity: Víg. Mit: B. Miklós Székely, Vali Kerekes, Hédi Te- László Lugossy: Szirmok, virgágok, koszurúk (Flow- messy, Gyula Pauer, György Cserhalmi, Péter Brez- ers of Reverie); Imre Gyöngyössy and Barna Kabay: nyik Berg, Gáspár Ferdinándy, Jenő Gaál, János Dixi Gémes, István Zsugán. Yerma; Béla Tarr: Őszi almanach (Almanac of Fall). In: The New Hungarian Quarterly 26,98, Summer 1985, S. 201–205. Bikácsy, Gergely: Holott: Kárhozat. In: Filmvilág 31,10, 1988, S. 18–19. Heilman, Jeremy: Almanac of Fall. In: Almanac of URL: . Fall. [Chicago, IL]: Facets Multi-Media 2006, [= Beiheft, S. 11–13]. Crespi, Alberto: Intervista a Béla Tarr. In: Cinefo- rum: Quaderno mensile della Federazione italiana Koltai, Ágnes: Haláltánc. In: Új Tükör, 20.1.1985, S. dei Cineforum 28,3, 1988, S. 23–26. 29. Interview mit Béla Tarr. Kovács, András Bálint: Egy műfajváltásról. In: Dermutz, Klaus: Irreparabler Verfall. Die Filme des Filmkultúra 21,1, 1985, S. 25–29. Ungarn Béla Tarr im Berliner Arsenal. In: Süddeut- Mátyás, Győző: Őszi almanach. In: Kritika: társa- sche Zeitung 291, 1989, S. 41. dalomelméleti és kulturális lap 23,1, 1985, S. 37. Dominicus, Mart: Damnation is een monument voor Niecikowski, Jerzy: Piekło samoobsługowe – Jesi- de nietigheid. In: Skrien, 158, Okt./Nov. 1989, S. enny almanach. In: Film [Warszawa] 41,14, 1986, S. 15–17. 9. Gantner, Ilona: Kárhozat. In: Népszava 116, 20.10. Rosenbaum, Jonathan: A Bluffer’s Guide to Béla 1988, S. 6. Tarr: Almanach of Fall. In: Chicago Reader, 24.5. Grugeau, Gérard: Le naufrage du Titanic. In: 24 1990; Images 41, Winter 1988–89, S. 18. URL: . Howard, Edward: Damnation. In: Unspoken Jour- Repr. in: Rosenbaum, Jonathan: Placing Movies: The nal, May 2009: “Unspoken: Tarr”. Ed. by Yvette Bi- Practice of Film Criticism. Berkeley, CA: University ró, Edwin Mak & Harry Tuttle; of California Press 1995, S. 57. URL: [Heft offline! (9.8.2014)]. Rutkowski, A.: Jesienny almanach. In: Filmowy Ser- Keresztury, Tibor: Nem lehet megúszni: Beszélgetés wis Prasowy 31,19 (= 581), 1985, S. 19–23. Krasznahorkai Lászlóval. In: Alföld 41,1, 1991, S. Veress, József: Őszi almanach. In: Népszabadság 32–41. 43, 17.1.1985, S. 7. Interview mit László Krasznahorkai, Drehbuchautor von Kárhozat. Vértessy. Péter: Őszi almanach. In: Magyar Nemzet 48, 17.1.1985, S. 7. Komár, Erzsi ([ed.]): Kárhozat. Budapest: Magyar Filmintézet / MTV / MOKÉP 1988. Zöldi, László: Dokumentar(r)izmus. In: Élet és Iro- dalom 29,3, 1985, S. 12. Kovács, András Bálint: Monológok a Kárhozatról: Tarr Béla új filmjéről. In: Filmvilág 31,2, 1988, S. 16–19. URL: . Zu László Krasznahorkai, Gyula Pauer und Béla Tarr. Béla Tarr // Medienwissenschaft, 159, 2014 /// 15

Menéndez, Laura: Muñecas rusas: La doble engañifa Az utolsó hajó del comienzo de La condena. In: miradas de cine IT: The Last Boat 119, feb. 2012: “Dossier Béla Tarr”; Ungarn 1989–1990 URL: . Foundation Damnation / La condena (Kárhozat, 1988) comienza (als Segment des Episodenfilms City Life, Argen- con un plano secuencia de algo más de tres minutos tinien/Niederlande 1990) milimétricamente coreografiado. En un principio sólo Buchvorlage: László Krasznahorkai; D: László Krasz- vemos un paisaje más o menos desértico, adornado nahorkai, Béla Tarr: K: Gábor Medvigy; S: Ágnes únicamente por una meseta y un rancio funicular que Hranitzky; M: Mihály Víg, W. A. Mozart. Mit: B. transporta mercancía en vagonetas faltas [...]. Miklós Székely, Michael Mehlmann, László Kistamás, Gyula Pauer, Mihály Víg. Moj, Pacze: Damnation. In: Critical Culture, 2.6. 2007; Báron, György: Bábeli csönd. City Life. In: Filmkul- URL: . túra 27,2, 1991, S. 20–24. Putter, Jos de: De wijkende wereld van Béla Tarr. In: Skrien, 168, Okt./Nov. 1989, S. 18–19. Remy, Vincent: La révélation Béla Tarr. In: La Re- vue du Cinéma, 462, 1990, S. 78. Sátántangó IT: Satantango Roek, Anton: Damnation, monument van sublieme dt.: Satanstango filmkunst. In: De Waarheid, 3.11.1989, S. 7. Ungarn/BRD/Schweiz 1990–1994 430 min – MAFILM; Mozgókép Innovációs Tár- Signorelli, Angelo: Perizione. In: Cineforum: Qua- sulás; Von Vietinghoff Filmproduktion, Berlin; derno mensile della Federazione italiana dei Cinefo- Vega Film AG, Zürich rum 29,10, 1989, S. 73–76. Buchvorlage: László Krasznahorkai; D: László Krasz- nahorkai, Béla Tarr, (Mihály Víg, Péter Dobai, Barna Souto Pacheco, J. A.: La condena: Arquitectura de Mihók); P: György Fehér, Joachim von Vietinghoff, estados y atmósferas. In: miradas de cine 119, feb. Ruth Waldenburger; K: Gábor Medvigy; S: Ágnes 2012: “Dossier Béla Tarr”; Hranitzky; M: Mihály Víg. Mit: Mihály Víg, Putyi URL: . Horváth, Erika Bók, Peter Berling, B. Miklós Székely, La condena es una exhortación pesarosa, de trazo fir- László Lugossy, Albert Éva Almási, Alfréd Járay, Er- me y enérgico, sobre la esencia del ser humano, sobre zsi Gaál, János Derzsi, Irén Szajki, Barna Mihók, Ist- su desorientación moral y su naturaleza pesimista. El ván Juhász, Zoltán Kamondi, Péter Dobai, András primer plano de la película es una buena muestra de Bodnár, Ica Bojár, Gyula Pauer, Ernő Mihályi, Mihá- ello. Melancólica y hermosa, […]. ly Kormos, András Fekete, Andor Simai, Katalin Kri- zsánné Kovács, Vilmosné Pataki, Mária Borbély, Kati Tarr, Béla: Cahier critique – Damnation. In: Cahiers Makrányi, Zsuzsa Fodor, Beatrix Jeszenszky, Rita De- du Cinéma, 600, 2005, S. 45. ák Varga, Frigyes Hollósy, Ágnes Kamondi, Kina Ve- tő, Santamaria Mia, József Kresinka, Mihály Ráday Végh, Attila: Kárhozat. In: Kapu 6, 1990, S. 70. (Erzähler). Vértessy, Péter: Kárhozat. In: Magyar Nemzet 51, 20.10.1988, S. 7. Achermann, Erika: Grandiose Reise in die Finster- nis. Béla Tarrs siebenstündiger Film “Satantango”. Zambetti, Sandro: Cinema ungherese fra vizi e virtù In: Tages–Anzeiger, 24.3.1995. dei due sistemi. In: Cineforum: Quaderno mensile della Federazione italiana dei Cineforum 28,13, Balassa, Péter / Lengyel, László / Szilágyi, Ákos: Az 1988, S. 21–26. Időtől keletre. In: Filmvilág 37,10, 1994, S. 4–9. URL: . Zsizsmann, Erika: Tánc az esőben: a leépülés Diskussion. rituáléi Tarr Béla Kárhozat című filmjében. In: [ME.DOK]: média – történet – kommunikáció 3,2, Bársony, Éva: Sátántangó. In: Népszava 122, 28.4. 2008. 1994, S. 22. Zöldi, László: Nyúzott arcok, esőben. In: Élet és Iro- Bátori, Anna: A leépülés táncrendje – Krasznahorkai dalom 32,43, 1988, S. 12. és Tarr Sátántangója. In: Filmszem 2,2, 14.7.2012: “Tarr – Újratöltve!”, S. 34–41. Béla Tarr // Medienwissenschaft, 159, 2014 /// 16

URL: . ralized characters, and the world of the film spectator and his or her relation to film image as such. BB: Zeven uur film: kijker veert pas op bij seks en geweld. In: NRC Handelsblad, 21.12.1994, S. 9. Egger, Christoph: Aus der Zeit gefallen. Siebenein- halb Stunden mit Béla Tarrs “Satanstango”. In: Neue Bikácsy, Gergely: Sátántangó. In: Hungarian Quar- Zürcher Zeitung, 24.3.1995, S. 35. terly 35,134, 1994, S. 161–164. Esterházy, Péter: Egy nagyszabású: Sátántangó. In: Bordwell, David: Tango Marathon. In: Observations Filmvilág 37,6, 1994, S. 8–9. on Film Art: David Bordwell’s Website on Cinema, URL: . 22.10.2006; URL: . getés Tarr Bélával. In: Magyar Nemzet 57, 5.3.1994, S. 18. Bori, [Erzsébet]: Sátántangó. In: Beszélő, 5.5.1994. Interview mit Béla Tarr. Breton, Émile: Budapest: trois générations, trois films, un théme. In: Digraphe 69, 1994, S. 145–151. Flanagan, Matthew: “The Style’s Function”: Narra- tion in Béla Tarr’s Sátántangó. In: Unspoken Jour- Burg, Jos van der: Inderdaad, het regent nog steeds. nal, May 2009: “Unspoken: Tarr”. Ed. by Yvette Bi- In: Parool, 21.12.1994. ró, Edwin Mak & Harry Tuttle; URL: [Heft offline! (9.8.2014)]. Burg, Jos van der: Zompige Hongaarse grond onder een grauwe hemel. In: Filmrent 152,1, 1995, S. 7. Forgách, András: Black and Blacker. In: Metropolis, Sommer 1997; Csurka, István: Film, éjszakára. In: Magyar Fórum URL: 9,8, 1997, S. 4. . Davis, Robert: Piercing the Hermetic Skin of Satan- [Text ungarisch.] The basic idea of this text: that Béla tango. In: Unspoken Journal, May 2009: “Unspo- Tarr’s Satantango stands beside the Round Up as uni- versal and at the same time incomparably Hungarian ken: Tarr”. Ed. by Yvette Biró, Edwin Mak & Harry films of the post-Second-World-War period. Reduc- Tuttle; tion, the choice of black and white colouring, and sys- URL: [Heft offline! (9.8.2014)]. temic thinking all characterise both works. [...] Dermutz, Klaus: Nur noch schlimmer. Interview mit Gelencsér, Gábor: Ítélet. Idő. In: Filmkultúra 30,5, dem ungarischen Regisseur Béla Tarr über kapitalis- 1994, S. 37–36. tische Metaphysik, das Ende der Utopien und seinen Film Satanstango. In: Die Tageszeitung, 18.2.1994. Gelencsér, Gábor: Késő vagy után? A Sátántangó modernsége. In: Filmszem 1,3, 28.8.2011: “Tarr Dudková, Jana: An Image of Recurrent Time: Notes Béla – Életmű a mérlegen”, S. 23–34. on Cinematic Image and the Gaze in Béla Tarr’s Sá- URL: tántangó. In: Human Affairs 23,1, Jan. 2013, S. 21– . 31. Gervai, András: Az univerzum csendje. In: Magyar The article deals with Béla Tarr’s longest film Sátán- tangó and examines relations between image, time Hírlap 28, 5.5.1994. and ways of looking, comparing it to Lászlo Kraszna- Györffy, Miklós: Sátántangó. In: Magyar Nemzet horkai’s 1985 eponymous novel on which the film was based. It reveals connections between episodes 57, 12.5.1994. and shots in Sátántangó that lead to a conception of Hansen, James: Opening Shots: Satantango (Béla time that passes extremely slowly. It is recurrent— Tarr, 1994). In: Out1 Filmjournal, 28.7.2008; leading toward similar, repetitive situations—but at the same represents an inability to change. The image URL: . Tarr frequently uses compositions involving ways of Hirsch, Tibor: Sátántangó, törmelékek között. In: looking through some kind of optical device or a win- Népszabadság 55, 17.2.1997, S. 17. dow. The only way of accessing reality is to look at it when there is no real opportunity, will or ability to in- Hoberman, J[ames]: Rev. In: The Village Voice Film tervene and change it. In this sense the article shows Guide: 50 Years of Movies from Classics to Cult the relationship between the image of the fictional world of Sátántangó, inhabited by passive and demo- Hits. Ed. by Dennis Lim. Hoboken, NJ: Wiley 2007, S. 232–233. Béla Tarr // Medienwissenschaft, 159, 2014 /// 17

James, Nick: Slow-moving marathon winner: Satan- Lorsque le psychanalyste A. Green rencontre le philo- tango. In: Sight & Sound 17,4, April 2007, S. 84. sophe J. Derrida au début des années 1960, ils remet- tent en question la thèse freudienne sur l’intemporalité Nearly seven hours to watch Béla Tarr’s epic about a de l’inconscient. Cet accord, surtout sur le rôle de bunch of idiots? Time well spent argues Nick James. l’après-coup dans le travail psychique et conceptuel, Johnson, William: A Short Take on Long Films. In: rapproche leurs disciplines. Il ouvre à des prolonge- Film Comment 31,5, 1995, S. 78–83. ments dans l’art contemporain. Au cinéma, comment peut- on mettre en rapport le temps diachronique avec Király, Hajnal: Making Meaning in Béla Tarr’s la pratique d’une mise en scène ? En s’intéressant à un Adaptation Satan Tango. In: Pethö, Ágnes (ed): long métrage européen emblématique, on postule l’ex- Words and Images on the Screen: Language, Litera- istence d’un cinéma paradoxal qui conteste le pouvoir hégémonique de la vision. ture, Moving Pictures. Newcastle upon Tyne: Cam- bridge Scholars 2008, S. 76–88. Margócsy, István: Kinek a szemével? Sátántangó. Über die Adaptation von Lászlo Krasznahorkais Vor- In: Filmvilág 37,6, 1994, S. 4–7. lage. URL: . Knight, Ryland Walker: Lateral Sculpture: Béla Martin, Ferenc: Sátántangó – Tarr Béla. In: Szellem- Tarr’s Sátántangó. In: The House Next Door, 19.1. kép 7, 3/4, 1996, S. 1–2. 2007; URL: . regista ungherese (pardo di bronzo nell’84) parla del suo “Satantango”. In: Giornale del Popolo, 16.8. Körte, Peter: Das Prinzip Verzweiflung. Béla Tarrs 1994. Satanstango nach László Krasznahorkai. In: Frank- Interview mit Béla Tarr. furter Rundschau, 21.2.1994. Pósa, Zoltán: Egyre veszettebb lesz ez a körtánc. In: Kovács, András Bálint: A falfelület is történet: Be- Új Magyarország 4, 29.4.1994, S. 11. szélgetés Tarr Bélával és Hranitzky Ágnessel. In: Filmvilág 37,6, 1994, S. 10–13. Rais, Alessandro: Un tuffo nel lungo fiume di “Sa- URL: . tantango”: Sarà “Fuori orario” su Raitre a proporre Interview mit Béla Tarr und Ágnes Hranitzky. in televisione la pellicolla dell’ungherese Béla Tarr. In: La Sicilia, 3.8.1994. Kovács, András Bálint: Sátántangó: Béla Tarr, Hun- gary/Germany/Switzerland, 1994. In: Hames, Peter Rancière, Jacques: Béla Tarr: Le Travail du temps. (ed.): The Cinema of Central Europe. London: Wall- A propos de Sátántangó. In: Cahiers du Cinéma, flower 2004, S. 237–243. 591, juin 2004, S. 80–81. Über die Adaptation von Lászlo Krasznahorkais Vor- Reiter, Otto: Duizend Jaar Eenzaamheid. In: Skrien lage. 199, 1994, S. 20–21. Krasznahorkai, László: Heavenly Vision? Hallucina- Reynaud, Bérénice: Toronto et Tarr. In: Cahiers du tion? An Excerpt from the Novel Satantango. In: Cinéma 496, 1995, S. 10. The Hungarian Quarterly, 204, 2011, S. 15–24. Rico, Ignacio Pablo: Sátántangó: La gran broma Kroon, Hans: Béla Tarr toont in 7,5 uur ‘dat ge- cósmica. In: miradas de cine 119, feb. 2012: “Dos- scharrel van ons’. In: Trouw, 24.12.1994. sier Béla Tarr”; Kuhlbrodt, Detlef: So lange ist es eben. Die sieben- URL: . einhalb vielleicht wichstigsten Stunden des Festi- Y pese a la inestable y terrible situación humana ex- vals: Béla Tarrs “Satanstango”. In: Die puesta – el único acto en pos de una armonía mayor es Tageszeitung, 22.2.1994. el suicidio de una niña desequilibrada mentalmente –, donde los seres humanos se hallan pasivamente su- Kylmälä, Otto: Elämän oppitunti: Sátántangó Sodik- peditados a las fuerzas de la Naturaleza y de la Histo- sessa. In: Filmihullu, 4, 2012, S. 44. ria, [...]. Lengyel, David: Sátántangó: Éléments pour une lec- Rosenbaum, Jonathan: The Importance of Being ture psychanalytique. In: Le Coq-Héron 4, 1.2.2013, Sarcastic: Sátántangó. In: Chicago Reader, 13.10. S. 67–76. 1994; URL: . Béla Tarr // Medienwissenschaft, 159, 2014 /// 18

Rossi, Umberto: E Budapest piange. Per sette ore. tántangó. – Time and location constantly influence In: L’Unità, 11.2.1994. one another, and in particular places and scenes how much time the camera is held gives special emphasis Sátántangó. Budapest: Budapest Film 1994. S. 64. to the stories. Slow movements, long- sometimes al- most motionless-stagings of events, the natural Schulz-Ojala, Jan: Der letzte Tanz. Ein Traum von rhythms of the land contribute, and in their own way Film: Satanstango, das Siebeneinhalbstunden-Opus bring into being the distinctived time and place of the des Ungarn Béla Tarr. In: Der Tagesspiegel, 20.2. film. – The author stresses, on the basis of connections 1994. between the film and the novel by Krasznahorkai, that is no coincidence that the ascension into heaven of the Stephens, Chuck: Rain Dance. Hungarian Director little girl in the novel is left out of the film, because it Béla Tarr Takes His Time and Yours. In: San Fran- would have broken the smoothly blended stylistic bal- cisco Bay Guardian, 6.3.1996, S. 33. ance of profanity and fantasy. – In Vincze’s view, the film’s handling of time and place conforms to this Tammi, Eero: Ihmettä odottaessa: Béla Tarrin Sátán- basic principle: to bequeath to the land, by means of tangó. In: Filmihullu, 4, 2012, S. 37. which space, from one object to another holding movement, has a living, created continuity. On the Totaro, Donato: Sátántangó: And Then There Was other hand the space carries mythical elements in Darkness. In: Offscreen, 30.4.2002; itself: multiplying the dimensions of time and events URL: . Zwick, Reinhold: Sátántango. In: Zoom 3, 1995, S. Toth, Alfred: A Semiotic Satan’s Tango. In: Mathe- 32–33. matical Semiotics 236, 2008, 4 S.; URL: . Turcsányi, Sándor: Tánc az ördöggel. In: Filmvilág Utazás az Alföldön 37,4, 1994, S. 6–9. IT: Journey on the Plain URL: . dt.: Reise in der Tiefebene Ungarn 1995 Vasák, Benedek Balázs: “Rituális történet ez...”: Be- 35 min – Magyar Televízió, MTV X Stúdió. szélgetés Tarr Béla filmrendezővel és Krasznahorkai Buchvorlage: Sándor Petőfi; D: László Krasznahor- László íróval. In: Film-hírek 2,4, 1994, S. 34–35. kai, Béla Tarr: K: Fred Kelemen; S: Ágnes Hranitzky; Interview mit Béla Tarr und dem Drehbuchautor M: Mihály Víg. Mit: Mihály Víg. László Krasznahorkai. Vecchi, Paolo: Cinema ungherese: la carica dei sei- Lalík, Sándor: Utazások az Alföldön. In: cento. In: Cineforum: Quaderno mensile della Fede- Filmkultúra 31,10, 1995, S. 28. razione italiana dei Cineforum 34,3, 1994, S. 14–18. Veress, József: Freskó a szétesésről. In: Népszabad- ság 52, 6.5.1994, S. 22. Werckmeister harmóniák Vincze, Teréz: “Csak nézni, hogy telik a kurva élet”, IT: Werckmeister Harmonies avagy profán mitológia (Tarr Béla Sátántangó című dt.: Die werckmeisterschen Harmonien filmjéről). In: Metropolis 2, 1997, S. 106–113. Ungarn/Italien/Deutschland/Frankreich 1997– URL: . 2000 [“Just look how fucking life goes by”, or A Profane 145 min – 13 Productions, Fondazione Monteci- Mythology.] nemaverita, Goëss Film, Magyar Televízió, RAI Essay on Tarr Béla’s Sátántangó. – The writer analys- 3, Studio Babelsberg, Von Vietinghoff Filmpro- es Sátántangó from the point of view of the handling duktion (VVF), Zweites Deutsches Fernsehen of time and place, adaptation solutions, and sound and (ZDF) rhythm. She places Béla Tarr’s film in a set of crea- R: Béla Tarr, Ágnes Hranitzky; Buchvorlage: László tions (the films of Antonioni, Resnais, Warhol) which Krasznahorkai; D: László Krasznahorkai, Béla Tarr, provoke and undermine traditional conceptions of Péter Dobai, Gyuri Dósa Kiss, György Fehér; P: time and place, as the end-point of a process. The Ralph E. Cotta, Franz Goëss, Paul Saadoun, Miklós writer believes that interweaving of stylised mythical Szita, Béla Tarr, Joachim von Vietinghoff; K: Patrick and profane elements mark the handling of time in Sá- de Ranter, Miklós Gurbán, Erwin Lanzensberger, Gá- Béla Tarr // Medienwissenschaft, 159, 2014 /// 19 bor Medvigy, Emil Novák, Rob Tregenza; S: Ágnes Gómez, Juan Antonio: Werckmeister harmóniák: Hranitzky; M: Mihály Vig. Mit: Lars Rudolph, Peter Béla Tarr en clave política. In: miradas de cine 119, Fitz, Hanna Schygulla, János Derzsi, Djoko Rosic, Ta- feb. 2012: “Dossier Béla Tarr”; más Wichmann, Ferenc Kállai, Mihály Kormos, Putyi URL: . Szajki, Alfréd Járai, György Barkó, Lajos Dobák, An- drás Fekete, Gyuri Dósa Kiss, Józsi Mihályfi, Péter Béla Tarr es un excelente cineasta con un estilo pecu- Dobai, Géza Balkay, Kati Lázár, Péter Tóth, László liar, en la tradición de los grandes poetas del cine eu- feLugossy, Gyula Pauer, Barna Mihók, Viktor Lois, ropeo. Cualidad de lo poético en general es la tensión, Béla Máriáss, Mátyás Dráfi, József Ropog, Sandor Be- dialéctica y juego entre lo que se dice y lo que […]. se, Erika Horineczky, Béla Nagy, Ágnes Kamondy, Pé- Hodgkins, John: Not Fade Away: Adapting History ter Magyar, Dóra Kováts, Gábor Werner, Lajos Bu- locs, Ferenc Gazdag, Gyula Herpai, Tibor Komáromi, and Trauma in László Krasznahorkai’s The Melan- Géza Kósa, József Szántó, János Váradi, Miklós choly of Resistance and Béla Tarr’s Werckmeister Waszlavik. Harmonies. In: Adaptation: The Journal of Litera- ture on Screen Studies 2,1, 2009, S. 49–64. Subjects: national history; trauma; the Holocaust; Les Harmonies Werckmeister. Un film de Béla Tarr. Tarr, Béla; film adaptation; Hungarian history; Dossier sur le film et le réalisateur. Découpage inté- Krasznahorkai, Lászlo; Ellenállás melankóliája. gral et dialogues. Paris: L’Avant-Scène 2011, 95 S. (L’Avant-Scène: Cinéma. 588.). Hoyle, Brian: ‘Musical Resistance’: Piano Tuning Includes: 4–7: Entretien avec Bêla Tarr. – 8–10: Un and Politics in Béla Tarr’s Werckmeister Harmonies. conte politique. – 11–13: Esthétique de l’adaptation In: Spark, Gordon / Findlay, Laura / MacPherson, sur deux films de Béla Tarr. – 14–16: Sur les plans- Pauline / Wood, Andrew (eds.): Alienation and Re- séquences du film. – 17: Revue de presse. – 18–21: sistance: Representation in Text and Image. New- Portrait de Bêla Tarr. – 22–23: Le Cheval de Turin. – castle upon Tyne: Cambridge Scholars Press 2010, 24: Filmographie de Bêla Tarr. – 25–27: Histoire du S. 81–95. cinéma hongrois. – 28–29: La fiche technique. – 30– 63: Découpages integral et dialogues. Hunter, Gillian: Red Is Dead: The Lessons of Post- Soviet Cinema. In: Spark, Gordon / Findlay, Laura / anon.: Werckmeister Harmonies. In: Unspoken Cine- MacPherson, Pauline / Wood, Andrew (eds.): Alie- ma, Oct. 17, 2009; nation and Resistance: Representation in Text and URL: Image. Newcastle upon Tyne: Cambridge Scholars . Subjects: Kieslowski, Krzysztof; Tarr, Béla; Werck- Bayon, Estelle: (Dés)Ordre: corps ordinaires et fi- meister harmóniák; political context. gures politiques dans Les harmonies Werckmeister de Béla Tarr. In: Raison-publique.fr (13.10.2013); Johnston, Ian: Seeking Order in Disorder: Béla Tarr’s Werckmeister Harmonies. In: Unspoken Jour- URL: . nal, May 2009: “Unspoken: Tarr”. Ed. by Yvette Bi- Camper, Fred: Preserving Disorder. In: Chicago ró, Edwin Mak & Harry Tuttle; Reader, 20.12.2011; URL: [Heft offline! (9.8. 2014)]. URL: . Klinger, Gabe: Hope Deep WithIn: Béla Tarr’s Werckmeister Harmonies. In: Senses of Cinema: An Cappabianca, Alessandro: Senza un perché? In: Online Film Journal Devoted to the Serious and Filmcritica. Mensile di studi cinematografici 50, Eclectic Discussion of Cinema, 11, Dec.-Jan. 2000; 506–507, giu.–lug. 2000, S. 307–308. URL: . Dottorini, Daniele: Memoria di un incubo. In: Klinger realises it’s probably more fulfilling watching the films than speaking with the man. Filmcritica. Mensile di studi cinematografici 50, 506–507, giu.-lug. 2000, S. 309–311. Marchant, Steven: Nothing Counts: Shot and Event in Werckmeister Harmonies. In: New Cinemas: Frambrosi, Andrea: La durata dello sguardo. In: Pa- Journal of Contemporary Film 7,2, 2009, S. 137– noramiche-panoramiques: Rivista cinematografica 154. quadrimestrale 11,32, 2002, S. 4–5. On cinematic technique in Tarr‘s film and in Antonio- Zu Tarrs Werckmeister harmóniák. ni‘s L’eclisse. Béla Tarr // Medienwissenschaft, 159, 2014 /// 20

North, Dan: How to Watch Werckmeister Harmo- importance and meaning of symbols for European and nies? In: Spectacular Attractions, 9.11. 2008; western culture construction and survival. URL: . 19.4.2003; Orr, John: Béla Tarr Circling the Whale. In: Sight & URL: . Features Béla Tarr, a motion picture director in Hun- gary. Information on the Werckmeister Harmonies, a film adaptation directed by Tarr; Style of Tarr in di- recting the film Damnation; Overview of how Tarr Prologue directed Satantango; Commendation on the perfor- ungar.: Prológus mance of Tarr as a director. Ungarn 2004 Pastor, Andrea / Maudente, Floriana: L’utopica iro- Segment des Anthologiefilms Visions of Europe, nia. In: Filmcritica: Mensile di studi cinematografici 2004 50,506–507, giu.–lug. 2000, S. 346–347. 5,5 [6] min – T.T. Filmműheli A short interview with director B.Tarr recorded at R: Béla Tarr, Ágnes Hranitzky; D: Béla Tarr; P: Lars Cannes Film Festival 2000 about his movie Werck- von Trier, Gábor Téni; K: Robby Müller; S: Ágnes meister Harmóniák. Hranitzky; M: Mihály Vig. Mit: Krisztina Tomka, Zoltán Ágost, Juli Andrésí [u.v.a.]. Roberti, Bruno: Terra desolata. In: Filmcritica. Men- sile di studi cinematografici 50,506–507, giu.–lug. Biro, Yvette: Confined Space. Béla Tarr: Prologue. 2000, S. 312–315. In: Unspoken Journal, May 2009: “Unspoken: Über Werckmeister harmóniák und Zamani barayé Tarr”. Ed. by Yvette Biró, Edwin Mak & Harry masti asbha (Frankreich/Iran 2000, Bahman Ghoba- Tuttle; di). URL: [Heft offline! (9.8. 2014)]; Romney, Jonathan: Outside the Whale, Film of the URL: . Month: Werckmeister Harmonies. In: Sight & Sound Vargas Llopis, Borja: Béla Tarr y el mundo: Notas 13,4, April 2003, S. 32–33. sobre Tarr a partir de ‘Prologue’. In: miradas de ci- Schlosser, Eric: Interview with Béla Tarr about ne 119, feb. 2012: “Dossier Béla Tarr”; Werckmeister Harmonies (Cannes 2000, Director’s URL: . 2000; A partir de su corto Prologue y de una comparación con Miklós Jancsó, se estudia la pesimista y resignada URL: . visión determinista del mundo que tiene Tarr, así co- Signorelli, Angelo: Rev. In: Cineforum: Quaderno mo la forma en que su cámara registra el significado mensile della Federazione italiana dei Cineforum del individuo en Europa. 40,6 (= 396), lug. 2000, S. 24. Skrodzka, Aga: Magic Realist Cinema in East Cen- tral Europe. Edinburgh: Edinburgh University Press A londoni férfi 2012, S. 91–98. (Traditions in World Cinema.). IT: The Man from London Torres, Lorenzo: Europa, la ballena y lo demoníaco. dt.: Der Mann aus London In: Trama y Fondo: Revista de Cultura 23, 2007, S. Ungarn/Frankreich/Deutschland 2003–2007 47–60. 132 [139] min – T.T. Filmműhely, 13 Productions, Cinema Soleil, Von Vietinghoff Filmproduktion With the aim of attempting to establish the symbolic (VVF), Black Forest Films structure underlying images on the whole, in this pa- Buchvorlage: Georges Simenon; R: Béla Tarr, Ágnes per we carry out the textual analysis of some key se- Hranitzky; D: Béla Tarr, László Krasznahorkai; P: quences from the film Werckmeister hármóniak by Humbert Balsan, Christoph Hahnheiser, Paul Saa- Béla Tarr and how they intertwine with an author’s doun, Gábor Téni, Joachim von Vietinghoff; K: Fred childhood memory. To be precise, herein we are con- Kelemen; S: Ágnes Hranitzky; M: Mihály Vig. Mit: cerned with the symbolic structure arising from the Miroslav Krobot, Tilda Swinton, Ági Szirtes, János utilization of an element shared by the childhood Derzsi, Erika Bók, Gyula Pauer, István Lénárt, Kati memory and the film. It is our purpose to highlight the Lázár, Éva Almássy Albert, László Lugossy, Philippe Béla Tarr // Medienwissenschaft, 159, 2014 /// 21

Guerrini, Alfréd Járai, Mihály Kormos, Jacques Pilip- Censi, Rinaldo: Inafferrabile: Béla Tarr. In: Filmcri- pi. tica: Rivista mensile di Studi sul Cinema 576, 2007, S. 350–351. Andrew, Geoff: Béla Tarr. In: Sight & Sound 17,7, Zu Tarrs A londoni férfi (2007). July 2007, S. 19. Chilcott, Robert: The More Desperate We Are, the It’s seven years since Werckmeister Harmonies pre- More Hope There Is. In: Vertigo 3,7, Fall 2007; miered to widespread acclaim in Cannes; Hungarian maestro Béla Tarr’s return with an adaptation of URL: . brought to an end a troubled production that involved not only the usual funding problems but the suicide of Decker, Kerstin: The Man from London. In: Der Ta- producer Humbert Balsan, to whom the film is dedi- gesspiegel, 12.11.2009; cated. Working with regular collaborators including URL: . and DoP Fred Kelemen, Tarr has transformed Sime- non’s story into a dreamlike noir cinepoem, less con- Elley, Derek: The Man from London. In: Variety, 8. cerned with suspense than with a measured and mel- 6.2007; ancholy meditation on the loneliness and uncertainty URL: . anon.: L’Homme de Londres + Entretien avec Béla French, Philip: The Man from London. In: The Ob- Tarr. In: Cahiers du Cinéma, 637, 2008, S. 28. server, 14.12.2008; anon.: The Man from London di Béla Tarr. In: Cine- URL: . na dei Cineforum, 466, 2007, S. 43. Gilbey, Ryan: Slow-Gestation Films. In: The Guar- dian, 5.12.2008; Baute, Michael: The Man from London im Kino. Kurz vor der Ohnmacht: Béla Tarrs Film erschöpft URL: . sich in überdeutlichem Kunstwollen. In: tip Berlin, 11.9.2009; Gonzalez, Ed: Béla Tarr’s Magnificent Harmonies URL: . für politische Bildung, 12.11.2009; URL: . Honeycutt, Kirk: The Man from London. In: Holly- wood Reporter, 23.5.2007; Bori, Erzsébet: From a Tower, Darkly: Béla Tarr: A URL: . garian Quarterly 49,189, Spring 2008. Ide, Wendy: The Man from London. In: The Times, Bradshaw, Peter: The Man from London. In: The 11.12.2008. Guardian, 12.12.2008; URL: . weiss, in Film gemeisselt: Der ungarische Regisseur Béla Tarr hat Georges Simenons Roman The Man Brooke, Michael: The Weight of the World: The from London fürs Kino adaptiert. In: taz, Man from London. In: Sight & Sound 19,1, January 12.11.2009; 2009, S. 54–55. URL: . digi-artikel/?ressort=ku&dig=2009%2f11%2f12%2fa0149& Bela Tarr’s latest film may initially appear to be his chash=ed04f56f72>. most conventional work to date, but the Hungarian di- Koltai, Susan: Kunst fürs Ausland oder Kommerz rector hasn’t softened his uncompromising worldview in The Man from London. fürs breite Publikum? Der ungarische Film im Di- lemma. In: Neue Züricher Zeitung, 1.3.2008; Béla Tarr // Medienwissenschaft, 159, 2014 /// 22

URL: . S: Ágnes Hranitzky; M: Mihály Vig. Mit: János Der- zsi, Erika Bók, Mihály Kormos, Mihály Ráday (Er- Kovács, András Bálint: Körbezárva: Tarr Béla: A zähler); mit den Pferden Ricsi und Lisa (Double). londoni férfi. In: Filmvilág 51,1, jan. 2008, S. 4–9. URL: . Tarr, Béla / Krasznahorkai, László: The Turin Kovács, András Bálint: The Dieppe Switchman. In: Horse: Una pellícula de Béla Tarr. Barcelona: Paco Unspoken Journal, May 2009: “Unspoken: Tarr”. Poch Cinema D.L. 2011, 23 S. Ed. by Yvette Biró, Edwin Mak & Harry Tuttle; Spanisch. Großformatig. Dramatischer Text. URL: [Heft offline! (9.8.2014)]. Lee, Nathan: Slowly, Slowly in the Fog to Noir, Via Assheuer, Thomas: Sack und Asche. Grandiose Mo- Simenon. In: New York Times, 21.9.2008; notonie: Béla Tarr lässt in seinem Film Das Turiner URL: Pferd die Welt untergehen. In: Die Zeit, 12, 15.3. . 2012, S. 52. Neyrat, Cyril: Le gardien du vide. In: Cahiers du Ci- Aubron, Hervé: Béla Tarr fait cavalier seul. In: Le néma, Nov. 2006, S. 28. Magazine littéraire 12, 1.12.2011, S. 22–23. Nochimson, Martha P.: Affirmation? New York Bori, Erzsébet: Stormy Times. The Way the World Film Festival Report 2007 (Part Two). In: film- Ends. Béla Tarr: The Turin Horse. In: Hungarian philosophy 11,3, S. 118–131; Quarterly 52,201, 2011. URL: . Broll, Simon: Film: Das Turiner Pferd: Es werde Nacht. In: Spiegel Online, 15.3.2012; Ranze, Michael: Meisterstück im Niemandsland aus URL: . 2009; Búdosó, Bori: Tarr Béla: Filmmel semmit nem lehet URL: . elérni. In: origo.hu, 15.2.2011; URL: . ni ferfi). In: Screen Daily, 24.5. 2007; Interview mit Béla Tarr über seinen Film A torinói ló. URL: . Endzeitkino. In Das Turiner Pferd schaut Béla Tarr der Welt beim Vergehen zu und nimmt das Ende des Schenk, Ralf: Interview: „Ich taste nach dem Drama analogen FILMS vorweg. In: taz, 14.3.2012; des Lebens“. In: Berliner Zeitung, 12.11.2009; URL: . taste-nach-dem-drama-des-lebens-,10810590,10679042.html>. Ciprian, David: Berlinale 2011 – Wettbewerb: Das Schneider, Dan: The Man from London. In: Alt Film Turiner Pferd / The Turin Horse. In: Negativ, 17.2. Guide, 3.8.2009; 2011; URL: . wettbewerb-das-turiner-pferd-the-turin-horse>. Daudelin, Robert: Das Turiner Pferd de Béla Tarr. In: 24 Images 154, Oct.–Nov. 2011, S. 6–7. A torinói ló Debruge, Peter: The Turin Horse. In: Variety, 15.2. IT: The Turin Horse 2011; dt.: Das Turiner Pferd URL: . 2008–2011 146 min – T.T. Filmműhely Dotzauer, Gregor: Der Letzte macht das Licht aus. Längst alles gesagt: Béla Tarr reitet mit dem Turiner Béla Tarr // Medienwissenschaft, 159, 2014 /// 23

Pferd sein Kino zu Tode. In: Der Tagesspiegel, 16.2. URL: . URL: . Frankfurter allgemeine Zeitung, 19.2.2011; Egger, Christoph: Versuche über die Unzeit. Béla URL: . und die neue Zeit-Rechnung im europäischen Auto- renkino. In: Neue Züricher Zeitung, 15.03.2012; Midding, Gerhard: Vom Winde verweht. In: Der URL: . URL: . Foerster, Lukas: Minimalistisches Monument: Béla Tarrs The Turin Horse. In: Perlentaucher.de, 16.2. m.s.: Turiner Pferd & Budapester Angsthase. Béla 2011; Tarr kritisiert ungarische Regierung und distanziert URL: . URL: . im Gespräch. In: Tip Berlin, 14.3.2012; Olbert, Frank: Béla Tarr entführt in die Puszta. In: URL: . URL: . In: Kunst+Film, 17.3.2012; Quandt, J.: Béla Tarr’s The Turin Horse. In: Artfo- URL: . Romney, Jonathan: Gone with the Wind. In: Sight & Hurst, Heike: Béla Tarr: Le Cheval de Turin. In: Sound 22,6, June 2012, S. 34–36. Jeune Cinéma, 342–343, 2011, S. 24-27. The Turin Horse is the last testament of the legendari- James, Nick: Berlin Report: Horse Latitudes. In: ly uncompromising Hungarian auteur Béla Tarr. He Sight & Sound 21,4, April 2011, S. 24–27. talks to Jonathan Romney. Nick James sees all the sound and fury of this year’s Rosenbaum, Jonathan: The Turin Horse. Misery Berlin festival – from Shakespeare to terrorism to 3D Loves Company in the Cinema of Béla Tarr. In: – left in the shade by Béla Tarr’s tale of a man, a girl Film Comment 47,5, 2011, S. 48–51. and a horse. Rosenfelder, Andreas: Das arme Pferd, das von Kilb, Andreas: Béla Tarrs Das Turiner Pferd. Sechs Nietzsche umarmt wurde. Béla Tarrs Wettbewerbs- Tage bis zum Weltuntergang. In: Frankfurter Allge- beitrag Das Turiner Pferd erzählt von dem Tier, das meine Zeitung, 17.3.2012; den Zusammenbruch des Philosophen erlebt. In: Die URL: . URL: . te. Die Welt erlischt. In: taz, 17.2.2011; Schulz-Ojala, Jan: Béla Tarrs letzter Film. Reise ans URL: . Ende der Welt. In: Der Tagesspiegel, 16.3.2012; Koehler, Robert: Interview: The Thinking Image: URL: . Cinema-Scope, 46; Schulz-Ojala, Jan: „Die Regierung muss weg, nicht URL: . spricht Béla Tarr über Politik in Ungarn und seine Zukunft ohne Filme. In: Der Tagesspiegel, 7.3.2012; Kovács, András Bálint: Az utolsó Tarr-film: Tarr URL: . Béla Tarr // Medienwissenschaft, 159, 2014 /// 24

Schulz-Ojala, Jan: Schweigen ist Gold. In: Der Ta- URL: . URL: . zései magyar és angol nyelvű írások tükrében. In: Schenk, Ralf: Interview: Tag für Tag verlieren wir Filmszem 2,2, 14.7.2012: “Tarr – Újratöltve!”, S. etwas. Der Regisseur Béla Tarr über seinen Film 42–53. Das Turiner Pferd, das klassische Kino und die be- URL: . sonders Beziehung zu seinem Kameramann. In: Walder, Martin: Der Reinheit am nächsten. The Tu- Frankfurter Rundschau, 16.3.2012; rin Horse von Béla Tarr. In: Filmbulletin 54,2, URL: . Gefolgt von einem Interview: „Meine Schauspieler Seitz, Alexandra: Das Turiner Pferd. Der letzte sollen nicht spielen, sie sollen sein“. Gespräch mit Film. In: fluter. Magazin der Bundeszentrale für Béla Tarr. In: ebd., S. 19–23. politische Bildung, 15.3.2012; Westphal, Anke: Streng, schön und schweigend: “A URL: . torinói ló (Das Turiner Pferd)” von Béla Tarr: Ein Signorelli, Angelo: Il Cavallo di Torino. Béla Tarr: Königreich für ein Pferd. In: Berliner Zeitung, 16.2. La luce breve. In: Cineforum: Quaderno mensile 2011; della Federazione italiana dei Cineforum, 512, URL: . Suchsland, Rüdiger: Vom Ende der Welt. Der Kino- film Das Turiner Pferd von Béla Tarr. In: Deutsch- landfunk, 16.3. 2012;