Download PDF Van Tekst

De Vlaamsche Gids. Jaargang 19 bron De Vlaamsche Gids. Jaargang 19. Boekdrukkerij Pol Ruquoy, Delagarde & Van Uffelen, Antwerpen 1930-1931 Zie voor verantwoording: https://www.dbnl.org/tekst/_vla001193001_01/colofon.php Let op: werken die korter dan 140 jaar geleden verschenen zijn, kunnen auteursrechtelijk beschermd zijn. 5 Reisindrukken uit Finland Het land van meren en bosschen. I. Bewoners van een klein land, althans klein van omvang als Nederland is en België, kunnen zich in het algemeen geen begrip vormen van afstanden, die er zijn in een land als Finland. Natuurlijk zijn deze afstanden er ook in Duitschland, Engeland, Frankrijk, maar wanneer zij daar niet of minder opvallen, komt dit, doordat deze landen dicht bevolkt zijn, en elk onderdeel van het land een bestaan op zich zelf heeft. Met Finland is dit anders. Want dit land, dat een oppervlakte heeft van 13 à 14 maal Nederland of België, wordt door niet meer dan 3½ millioen inwoners bevolkt, waarbij men dan wel moet bedenken, dat deze 3½ millioen voor het grootste deel zijn gevestigd in het Zuiden van Finland, bespoeld door de Finsche Golf, het meest vruchtbaar gedeelte van het land, waar ook het meerendeel der groote steden is gelegen. Want Helsingfors ligt aan de Finsche Golf, en Wyborg en Kotka eveneens, terwijl Abö bijkans aan de Finsche Golf is gelegen, doch zich meer tot de Bothnische Golf en tot het tegenover gelegen Zweden wendt. Slechts Tammerfors, het industrieele centrum van Finland, ligt in het midden, maar laat toch ook nog geheel het groote Noorden boven zich. Daar schijnen de afstanden bijkans eindeloos; daar is het echte, het wintersche Finland, doch om dat te bereiken heeft men twee dagen noodig. En toch gaat daarheen bij voorkeur veler oog. Finland is het land van de Kalevala, dat merkwaardige boek van sagen en verhalen, dat een aaneengeschakeld geheel is. Het Finland dat wij kennen, komt eerst naar voren van het oogenblik, dat de Zweedsche Heilige Erik er landde op de plek, waar nu Abö is gevestigd. De eeuwen, die daarop volgden, aanschouwden een bijkans onbestreden heerschappij van Zweden over dit De Vlaamsche Gids. Jaargang 19 6 zoo uitgebreid en voor Zweden geografisch zoo gunstig gelegen gebied. Daarna deed zich, op Finsch grondgebied, gevoelen de strijd, die tusschen Zweden en het geheel nieuw opgekomen Rusland ontstond; een strijd, die dikwerf ten nadeele van Finland werd gevoerd, maar ten slotte er mede eindigde, dat aan Finland bijkans onafhankelijkheid onder persoonlijk toezicht van den Russischen heerscher werd gegeven. Maar voordat dit in 1809 geschiedde, heeft er heel wat bloed gevloeid op den Finschen bodem; bloed, dat meer aan Zweedsche of Russische heerschappij ten goede kwam dan aan de Finsche onafhankelijkheid. Toen koning Erik, begeleid door bisschop Henry van Upsala, van geboorte een Engelschman, zich eenmaal van het Zuid-Westelijk deel van Finland had meester gemaakt, werd de zorg voor de veroverde deelen aan de geestelijkheid overgelaten. Doch het grootste deel van Finland diende nog te worden bekeerd, en ter verdediging daarvan stond het gebied, waarvan Abö de hoofdstad was, aan tal van aanvallen uit het Oosten bloot. Zoo weinig werd ter afwering daarvan medewerking van de Zweedsche vorsten ondervonden, dat in het begin der dertiende eeuw de Paus te Rome zijn ontevredenheid uitte over den gang van zaken in Finland en den bisschopzetel te Abö inrichtte. Met eigen kracht hebben daarna de bisschoppen van Abö, van wie Thomas, ook alweer een Engelschman, de eerste was, zich staande gehouden, en hun gebied voortdurend uitgebreid. Dat was niet geheel ongevaarlijk, want in 1237 brak een opstand uit in Tavastland, waarbij alle daar gevestigde Christenen werden vermoord. Het is niet onwaarschijnlijk, dat het vorstendom Novgorod, de kern van het latere Russische rijk, dat zich toen reeds met Finland bemoeide, aan dezen moord deel had, maar kruistochten, tegen de Newa gericht ten einde Novgorod te tuchtigen, hadden al evenmin resultaat. Eerst toen Thomas' opvolger de hulp van de Zweedsche regeering inriep en Birger Jarl, de zwager van den toenmaligen Zweedschen koning, de zaken in handen nam, werd Finland inderdaad onder de Zweedsche heerschappij gebracht. De Zweedsche veldheer Knutson veroverde zelfs Carelië, en Novgorod werd gedwongen de Zweedsche heerschappij te erkennen. Dat bleef maar niet voortdurend zoo, want ruim 1½ eeuw later sloeg Iwan III voor Wyborg het beleg om het handelsverkeer De Vlaamsche Gids. Jaargang 19 7 van deze plaats met de Hanzesteden te bedreigen. En in het begin der 16e eeuw werd Abö door de Denen, ook al geen vrienden van de Zweden, vernield en geplunderd. De politieke onafhankelijkheid van Finland was inmiddels door den vrede van Nöreborg teloor gegaan, want hierbij werden de politieke grenzen tusschen Zweden en Rusland vastgesteld ten koste van Finland. Het land werd sedert dien weggegeven, zonder dat naar eigen oordeel werd gevraagd of eigen oordeel ook maar een greintje kans had om te worden ingeroepen. Geen wonder, dat Finland nu niet bepaald een voorbeeld was van orde en welvaart; dat vooral langs de Finsche kust dikwerf onrust heerschte en de handelssteden slechts met moeite konden bloeien. Dat werd wel beter, toen in Zweden Gustaaf Wasa, de eenvoudige boerenzoon, als Koning optrad, en zijn zoon Johan installeerde als Hertog van Finland, maar reeds korten tijd na diens dood ontstond een twist tusschen Hertog Johan en zijn broeder, en deze laatste nam het kasteel te Abö in. Weer later, toen inmiddels Johan Koning was geworden, brak een nieuwe oorlog met Rusland los, juist nadat een zevenjarige oorlog tegen Denemarken, Lubeck en Polen was geëindigd en Finland even herademde. De Finnen toonen zich in dezen oorlog gelijk later trouwe soldaten van den Zweedschen koning, en het is daaraan te danken, dat die oorlog ten voordeele van Zweden eindigde. Finland werd nu tot een Groot-hertogdom verheven, maar de pogingen, die Johan III instelde om den katholieken godsdienst overal ingang te doen vinden, ontmoetten verzet, en evenzeer werden zijn willekeurig optreden en zijn hooge belastingen hem niet vergeven. Vandaar weer een binnenlandsche oorlog, die eerst eindigde bij het aanvaarden der regeering door Gustaaf Adolf. Deze heeft heel wat veranderingen in Finland gebracht; rechtspraak en godsdienst geregulariseerd. Maar onder hem ontbrandde de dertigjarige oorlog, en Finland heeft er van geleden, al ware het alleen maar omdat het medehielp veel legers naar het Europeesche slagveld te zenden. Het kreeg echter kort daarna een Zweed, wiens naam nog met den grootsten eerbied wordt genoemd, tot Gouverneur-Generaal. Dat was de bekende Zweedsche Graaf Per Brahe, die zich de voor dien tijd zeldzame moeite gaf om geheel het land zelf te bereizen en daar orde op de zaken te stellen. Niet alleen werd onder zijn beheer voor het eerst De Vlaamsche Gids. Jaargang 19 8 een Universiteit, ook alweer te Abö, geopend, maar werd orde op de zaken gesteld en Finland werd geregeerd gelijk het voor een land van dien omvang en die beteekenis behoort. De zeventiende en achttiende eeuw toont in Finland niet veel anders dan voortdurend beoorlogen van Rusland en Zweden, hetgeen ten koste van Finland en op den Finschen bodem geschiedde. Als gevolg daarvan binnenlandsche opstanden, intriges rondom Koning of Regent, en verdeeling in partijen. Mocht Finland zich onder Karel X en Karel XI voorspoedig ontwikkelen, Karel XII ontketende den Noordelijken oorlog, waardoor hij in den zeeslag bij Hangö niet alleen door de Russen werd vernietigd, maar Finland ook geweldige beproevingen deed doorstaan. Ten gevolge van het tractaat van Nystadt kwam Carelië, waaronder zelfs het typisch Finsche Wyborg, onder Russische heerschappij, gelijk dat ook geschiedde met het grootste deel der Baltische landen. Weer later werd de Russische grens tot aan de rivier Kymene verlegd, en van dat oogenblik af dateert ongetwijfeld bij de Russische staatslieden het voornemen om Finland geheel van Zweden los te maken. Somwijlen leenden Finsche edellieden aan dit voornemen het oor, ontevreden als zij waren over den innerlijken gang van zaken. Eens kwam het tot een uitbarsting. En de voldoening, die Gustaaf III trachtte door een aanval op Rusland daarvoor te verkrijgen, eindigde in geheel tegenovergestelden zin. Toen nu in 1808 de Russen van de gelegenheid gebruik maakten om Finland binnen te vallen, was een gemakkelijke overwinning hun deel; zelfs het in de achttiende eeuw opgerichte en bijkans onneembaar geachte Sveaborg, het Noordelijk Gibraltar, dat Helsingfors beschermde, werd door hen veroverd. Het tractaat van 1809, te Frederiksham gesloten, bracht Finland, inbegrepen de Alandseilanden, geheel bij Rusland. Niet echter als een afhankelijk onderdeel van het Russische Rijk, dat zich steeds sterker begon te vormen, maar als een onafhankelijk Groot-hertogdom, hetgeen het ook naast Zweden was geweest. De Russische Czaar werd Grootvorst van Finland, maar hij bezwoer de politieke en godsdienstige rechten, die Finland in den loop der eeuwen had verworven, te zullen handhaven. Te Borga, nabij Helsingfors gelegen, is het gebouw, waarin Alexander I tegenover den nieuw bijeengeroepen Riksdag die rechten bezwoer. De Vlaamsche Gids. Jaargang 19 9 De Russische tijd voor Finland ving in 1809 aan. Wie aan dien Russischen tijd denkt, denkt in de eerste plaats aan de vertreding der Finsche onafhankelijkheid in 1899 en verwondert zich, wanneer hij, te Helsingfors komende, het standbeeld van Alexander II ziet op het grootste plein dier stad. Maar hij vergeet, dat de persoonlijke heerschappij

Load more