STRATEGIA ROZWOJU

SPOŁECZNO-GOSPODARCZEGO

ZIEMI KO ŚCIERSKIEJ

NA LATA 2010-2025

KO ŚCIERZYNA, SIERPIE Ń 2010

Strategia Rozwoju Społeczno -Gospodarczego Ziemi Ko ścierskiej na lata 2000 -2025 Strona 2

Spis tre ści:

1. Podstawa opracowania dokumentu ...... 3

2. Opis zastosowanej metodologii ...... 5

3. Przebieg konsultacji społecznych ...... 7

4. Analiza SWOT ...... 11

5. Zidentyfikowane scenariusze rozwojowe ...... 15

6. Wizja Ziemi Kościerskiej ...... 22

7. Cel nadrzędny Strategii ...... 23

8. Misja Strategii ...... 24

9. Priorytety działań strategicznych ...... 25

10. Cele operacyjne w ramach PRIORYTETU I.: Konkurencyjność gospodarcza i atrakcyjność...... 28

11. Cele operacyjne w ramach PRIORYTETU II: Dostępność komunikacyjna i spójność wewnętrzna . 29

12. Cele operacyjne w ramach PRIORYTETU III: Środowisko i racjonalne wykorzystanie zasobów .... 30

13. Cele operacyjne w ramach PRIORYTETU IV: Zasoby ludzkie i zintegrowane społeczeństwo ...... 31

14. System realizacji Strategii ...... 32

15. Monitoring i ewaluacja Strategii ...... 38

Strategia Rozwoju Społeczno -Gospodarczego Ziemi Ko ścierskiej na lata 2000 -2025 Strona 3

1. Podstawa opracowania dokumentu

Podstaw ą opracowania dokumentu jest uchwała numer XXXVI/29/2009 Rady Powiatu Ko ścierskiego z dnia 29 maja 2009 roku w sprawie przyst ąpienia Powiatu Ko ścierskiego do opracowania „STRATEGII ROZWOJU SPOŁECZNO-GOSPODARCZEGO ZIEMI KO ŚCIERSKIEJ NA LATA 2010-2025”.

Gminy Powiatu Ko ścierskiego równie ż podj ęły stosowne uchwały w sprawie opracowania dokumentu Strategii:

• – uchwał ą numer XXVIII/157/09 z dnia 30.06.2009 r.;

• – uchwał ą numer XXVII/184/09 z dnia 08.07.2009 r.;

• – uchwał ą numer XXXII/174/2009z dnia 25.08.2009 r.;

• Gmina – uchwałą numer XXXI/230/2009 z dnia 05.06.2009 r.;

• – uchwał ą nr XXX/152/2009 z dnia 12.06.2009 r.;

• – uchwał ą numer XXXI/192/2009 z dnia 27.10.2009 r.;

• Gmina Ko ścierzyna – uchwał ą numer XII/256/09 z dnia 30.12.2009 r.;

• Gmina Miejska Ko ścierzyna – uchwałą numer XLVII/345/09 z dnia 26.08.2009 r.;

Przyj ęta formuła opracowania, struktura dokumentu i proces jego konsultacji jest zgodny z definicj ą „strategii rozwoju ”, okre ślonej w ustawie z dnia 7 listopada 2008 roku o zmianie niektórych ustaw w zwi ązku z wdra żaniem funduszy strukturalnych i Funduszu Spójno ści (Dz. U. nr 216 poz. 1370) oraz ustawy z dnia 6 grudnia 2006 roku o zasadach polityki rozwoju (Dz. U. nr 227 poz. 1685 z pó źniejszymi zmianami), co zapewnia spójno ść dokumentu z innymi strategiami krajowymi, regionalnymi, sektorowymi oraz programami operacyjnymi.

Koordynatorem cało ści prac zwi ązanych z opracowaniem dokumentu na mocy uchwały Powiatu był Zarz ąd Powiatu Ko ścierskiego, który powołał uchwał ą Zarz ądu Powiatu Ko ścierskiego numer 84/138/2009 z dnia 2 wrze śnia 2009 r. Zespół Monitoruj ący ds. Strategii Społeczno-Gospodarczej Ziemi Ko ścierskiej, w składzie:

• Przedstawiciela Rady Powiatu Ko ścierskiego;

• Przedstawiciela Zarz ądu Powiatu Ko ścierskiego;

• Przedstawiciela Starostwa Powiatowego w Ko ścierzynie; Strategia Rozwoju Społeczno -Gospodarczego Ziemi Ko ścierskiej na lata 2000 -2025 Strona 4

• Przedstawiciela gminy Dziemiany;

• Przedstawiciela gminy Karsin;

• Przedstawiciela gminy Ko ścierzyna;

• Przedstawiciela gminy Miasto Ko ścierzyna;

• Przedstawiciela gminy Lipusz;

• Przedstawiciela gminy Liniewo;

• Przedstawiciela gminy Nowa Karczma;

• Przedstawiciela gminy Stara Kiszewa;

• Przedstawiciela Powiatowego Urz ędu Pracy w Ko ścierzynie;

• Przedstawiciela Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie;

• Przedstawiciela organizacji pozarz ądowych.

Jednocze śnie, proces przygotowania dokumentu strategii został powierzony umow ą numer RP.R.0214-4/2009 z dnia 11 sierpnia 2009 roku firmie Doradztwo i Szkolenia TREK Jacek Zdrojewski.

Zespół konsultantów firmy TREK, współpracuj ący z naczelnikiem Wydziału Rozwoju Powiatu Ko ścierskiego przygotowywał poszczególne cz ęś ci Strategii:

W oparciu o wykonane analizy i poszczególne elementy Strategii oraz przeprowadzony proces konsultacji opracowano ostateczn ą tre ść dokumentu. Strategia Rozwoju Społeczno -Gospodarczego Ziemi Ko ścierskiej na lata 2000 -2025 Strona 5

2. Opis zastosowanej metodologii

Dokument Strategii został opracowany przez reprezentantów społeczno ści Powiatu Ko ścierskiego. Proces przygotowania dokumentu nadzorował powołany przez Zarz ąd Powiatu Ko ścierskiego Zespół ds. Strategii Społeczno-Gospodarczej Ziemi Ko ścierskiej, który monitorował i wspierał prac ę zespołu ekspertów firmy Doradztwo i Szkolenia TREK Jacek Zdrojewski, zajmuj ącej si ę opracowaniem tre ści dokumentów, wchodz ących w skład Strategii.

Strategia rozwoju społeczno-gospodarczego Ziemi Ko ścierskiej na lata 2010-2025 jest dokumentem długookresowym, wyznaczaj ącym kierunki rozwoju Ziemi Ko ścierskiej w perspektywie 15 lat, do roku 2025.

Poprzez poj ęcie „Ziemi Ko ścierskiej ” w dokumencie rozumie si ę obszar ograniczony granicami administracyjnymi Powiatu Ko ścierskiego, w którego skład wchodz ą gminy: Dziemiany, Karsin, Liniewo, Lipusz, Ko ścierzyna, Nowa Karczma, Stara Kiszewa oraz Miasto Ko ścierzyna.

Strategia składa si ę z nast ępuj ących elementów:

• Diagnozy prospektywnej sytuacji Powiatu Ko ścierskiego i jego uwarunkowa ń przestrzennych

• Raportu z konsultacji społecznych oraz wniosków z ewaluacji funkcjonuj ącej do roku 2010 Strategii Rozwoju Gospodarczego Ziemi Ko ściersko-Zaborskiej

• Wła ściwego dokumentu Strategii, zawieraj ącego analiz ę SWOT, prognoz ę trendów rozwojowych w zakresie obj ętym Strategi ą, definiuj ącego wizj ę, cel nadrz ędny, misj ę i priorytety oraz cele strategiczne i operacyjne oraz zało żenia do realizacji i monitoringu Strategii.

Taki podział dokumentu pozwolił na wyodr ębnienie od siebie stosunkowo du żej obj ęto ściowo cz ęś ci diagnostycznej i sprawozdawczej oraz krótszej częś ci prognostyczno-realizacyjnej, wyznaczaj ącej kierunki działania oraz system realizacji.

Wizj ę Powiatu w roku 2025 oraz misj ę, wskazuj ącą w ogólny sposób proces dochodzenia do stanu okre ślonego w wizji, skonstruowano w oparciu o diagnoz ę stanu istniej ącego oraz wnioski, wynikaj ące z ewaluacji dokumentu „Strategii Rozwoju Ziemi Ko ściersko-Zaborskiej” dla lat 2000-2010. Strategia Rozwoju Społeczno -Gospodarczego Ziemi Ko ścierskiej na lata 2000 -2025 Strona 6

Dokument Strategii wskazuje priorytety i cele strategiczne, zakładane do osi ągni ęcia w roku 2025, uszczegóławiaj ące działania okre ślone w misji. Wskazuje równie ż, kto i w jakim zakresie będzie odpowiedzialny za ich realizację i monitoring b ędzie odpowiedzialny.

W procesie opracowania Strategii zastosowano nast ępuj ące metody i narz ędzia:

• Analiz ę (metod ą desk research) dost ępnych źródeł informacji (m.in. statystyk GUS, bada ń i analiz zleconych w roku 2009 przez Powiatowy Urząd Pracy, prognoz i analiz Instytutu Bada ń Nad Gospodark ą Rynkow ą oraz innych źródeł, planów i strategii szczebla unijnego, krajowego, regionalnego i lokalnego);

• Analiz ę SWOT (sił, słabo ści, szans i zagro żeń), uzupełnion ą o analiz ę interesariuszy – grup interesu, zainteresowanych rozwojem powiatu;

• Prognozowanie scenariuszowe (z zastosowaniem metod eksperckich – burzy mózgów, dyskusji panelowych), w tym równie ż uwzgl ędniaj ącego elementy 1 metodologii foresight , poprzez uspołecznienie i tworzenie wizji scenariuszy rozwoju powiatu w ramach otwartych konsultacji oraz wywiadów i opinii ekspertów zewn ętrznych.

1 Poj ęcie foresight w j ęzyku angielskim oznacza „przewidywanie” i nie ma jednowyrazowego polskiego odpowiednika. Mo żna je rozumie ć jako „spojrzenie” lub „si ęgni ęcie” w przyszło ść , przy czym nie chodzi tylko o prognoz ę, ale tak że o mo żliwo ść wpływu na bieg wydarze ń. Foresight ma na celu wskazanie i ocen ę przyszłych potrzeb, szans i zagro żeń zwi ązanych z rozwojem społecznym i gospodarczym oraz przygotowanie odpowiednich działa ń wyprzedzaj ących z dziedziny nauki i techniki. Jest cz ęsto stosowany w tworzeniu dokumentów strategicznych.

Strategia Rozwoju Społeczno -Gospodarczego Ziemi Ko ścierskiej na lata 2000 -2025 Strona 7

3. Przebieg konsultacji społecznych

Za organizacj ę debat i spotka ń odpowiedzialni byli członkowie Zespołu Monitoruj ącego ds. Strategii Społeczno-Gospodarczej Ziemi Ko ścierskiej. Zespół ten monitorował prace firmy opracowuj ącej strategi ę - „Doradztwo i Szkolenia TREK”, której wła ściciel, pan Jacek Zdrojewski, był odpowiedzialny za proces moderowania debat i konsultacji oraz opracowanie wniosków i rekomendacji ko ńcowych.

Uspołecznienie procesu opracowania dokumentu nast ąpiło poprzez przeprowadzenie cyklu 12 konsultacji społecznych, w których wzi ęło udział ł ącznie ponad 220 osób. Na spotkaniach tych prezentowano i dyskutowano główne wnioski, wynikaj ące z diagnozy stanu i analizy SWOT oraz cele i kierunki działania.

Uzupełnieniem procesu konsultacji było przeprowadzenie w formie indywidualnych wywiadów pogł ębionych ewaluacji dokumentu „Strategii Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Ziemi Ko ściersko-Zaborskiej” z roku 2000.

Cały cykl konsultacji składał si ę z nast ępuj ących elementów:

a) Przeprowadzenie debaty wprowadzaj ącej w proces konsultacji Strategii

Debata odbyła si ę 12 marca 2010 r. w Starostwie Powiatowym w Ko ścierzynie. W debacie uczestniczyło ok. 50 osób. Program debaty był nast ępuj ący:

• Otwarcie debaty

• Wnioski z diagnozy dla Powiatu Ko ścierskiego i analizy SWOT

• Przedstawienie wst ępnie zidentyfikowanych obszarów problemowych oraz kierunków działa ń

• Przedstawienie kolejnych etapów prac nad Strategi ą (spotkania w gminach, debaty tematyczne)

• Dyskusja, wnioski

• Zamkni ęcie Debaty

Czas trwania debaty wynosił ok. 3 godzin. Celem debaty było zapoznanie społeczno ści Powiatu Ko ścierskiego z procesem opracowania dokumentu Strategii, przedstawienie dalszego harmonogramu prac oraz wst ępnie zidentyfikowanych obszarów problemowych. Strategia Rozwoju Społeczno -Gospodarczego Ziemi Ko ścierskiej na lata 2000 -2025 Strona 8

Uwagi zgłoszone przez uczestników pozwoliły przygotowa ć ankiety i proces organizacji pozostałych debat w sposób pozwalaj ący na zwi ększenie ich efektywno ści, jak równie ż zwi ększenie zainteresowania uczestnictwem w pozostałych debatach lokalnych i tematycznych.

b) Przeprowadzenie ewaluacji dokumentu „Strategii...” z roku 2010.

W ramach procesu ewaluacji przeprowadzono ł ącznie 10 spotka ń o charakterze indywidualnych wywiadów pogł ębionych, na których w oparciu o jednolity schemat ankiety przeprowadzono rozmowy dotycz ące wniosków z realizacji dokumentu strategii z roku 2000.

Wywiady przeprowadzono z osobami odpowiedzialnymi za realizacj ę polityki rozwoju w poszczególnych gminach Powiatu Ko ścierskiego, na poziomie wójtów, wicewójtów lub kierowników jednostek odpowiedzialnych za rozwój gminy, a ponadto osobami odpowiedzialnymi za realizacj ę polityki rozwoju ze Starostwa Powiatowego w Ko ścierzynie oraz Powiatowego Urz ędu Pracy w Ko ścierzynie.

Ramy czasowe wywiadów to okres pomi ędzy 16 marca a 7 kwietnia 2010. Wzór ankiety stanowi zał ącznik nr 1 do raportu. Wnioski z ewaluacji przedstawione s ą w rozdziale 3 raportu.

c) Przeprowadzenie 3 debat tematycznych

Trzy spotkania po świ ęcone poszczególnym obszarom problemowym Strategii odbyły si ę w Starostwie Powiatowym w Ko ścierzynie:

• w dniu 29 marca, temat debaty: gospodarka. W debacie uczestniczyło 25 osób;

• w dniu 30 marca, temat debaty: jako ść życia. W debacie uczestniczyło 21 osób;

• w dniu 7 kwietnia, temat debaty: środowisko. W debacie uczestniczyły 22 osoby.

Wszystkie spotkania odbywały si ę według jednolitego schematu. Program debat był nast ępuj ący:

• Rozpocz ęcie debaty;

• Przedstawienie sposobu organizacji debaty;

• ANKIETA - wizja, hierarchizacja problemów i kierunków działa ń;

• Wprowadzenie - przesłanki i potrzeba realizacji strategii;

• Przedstawienie przebiegu prac nad strategi ą;

• Prezentacja wniosków z przeprowadzonej diagnozy stanu; Strategia Rozwoju Społeczno -Gospodarczego Ziemi Ko ścierskiej na lata 2000 -2025 Strona 9

• Kluczowe obszary problemowe;

• Scenariusze rozwojowe;

• Misja Strategii Ziemi Ko ściersko – Zaborskiej: czy i w jakim zakresie została zrealizowana?

• Strategiczne kierunki działa ń – dyskusja;

• Wolne wnioski, zako ńczenie.

Uczestnicy debat wypełniali ankiety, okre ślaj ące m. in. wizj ę Ziemi Ko ścierskie, oraz hierarchizuj ące główne problemy i kierunki działa ń w obszarze środowiska, gospodarki i jako ści życia mieszka ńców. Ankiety te stanowiły uzupełnienie dyskusji. Łącznie zebrano 67 ankiet.

Wzór ankiety stanowi zał ącznik nr 2 do raportu. Wnioski z debat przedstawione s ą w rozdziałach 4-7 raportu.

Czas trwania ka żdej z debat wynosił od 2,5 do 3,5 godzin.

Uwagi zgłoszone przez uczestników oraz zawarte w ankietach pozwoliły na przygotowanie i opracowanie wniosków oraz priorytetów Strategii, jak równie ż dokona ć hierarchizacji problemów w analizie SWOT.

d) Przeprowadzenie 8 debat lokalnych w poszczególnych gminach Powiatu

Dla zapewnienia jak najwi ększego uspołecznienia procesu opracowania Strategii oraz uzyskania zgodno ści kierunków działania dla całego obszaru Ziemi Ko ścierskiej przeprowadzono debaty lokalne we wszystkich 8 gminach Powiatu Ko ścierskiego.

Spotkania te odbyły si ę w nast ępuj ących miejscach i terminach:

Tabela 1. Zestawienie spotka ń w ramach konsultacji społecznych Strategii

Lp. Data przeprowadzenia debaty Miejsce przeprowadzenia debaty Liczba uczestników

1 25 marca 2010 r. Lipusz – Gminny O środek Kultury 19 osób 2 26 marca 2010 r. Dziemiany - Urz ąd Gminy 8 osób 3 08 kwietnia 2010 r. Ko ścierzyna - Urz ąd Miasta 11 osób 4 09 kwietnia 2010 r. Nowa Karczma - Urz ąd Gminy 23 osoby 5 13 kwietnia 2010 r. Liniewo – Gminny O środek Kultury 12 osób 6 15 kwietnia 2010 r. Karsin – Gminny O środek Kultury 5 osób 7 16 kwietnia 2010 r. Ko ścierzyna - Urz ąd Gminy 12 osób 8 16 kwietnia 2010 r. Stara Kiszewa - Urz ąd Gminy 15 osób

Źródło: opracowanie własne na podstawie list obecno ści Strategia Rozwoju Społeczno -Gospodarczego Ziemi Ko ścierskiej na lata 2000 -2025 Strona 10

W spotkaniach lokalnych uczestniczyło ł ącznie 105 osób. Wszystkie spotkania odbywały si ę według jednolitego schematu. Program debat był nast ępuj ący:

• Rozpocz ęcie debaty; • Przedstawienie sposobu organizacji debaty; • ANKIETA - wizja, hierarchizacja problemów i kierunków działa ń; • Wprowadzenie - przesłanki i potrzeba realizacji strategii; • Przedstawienie przebiegu prac nad strategi ą; • Prezentacja wniosków z przeprowadzonej diagnozy stanu; • Kluczowe obszary problemowe; • Scenariusze rozwojowe; • Misja Strategii Ziemi Ko ściersko – Zaborskiej: czy i w jakim zakresie została zrealizowana? • Strategiczne kierunki działa ń – dyskusja; • Wolne wnioski, zako ńczenie. Uczestnicy debat wypełniali ankiety, okre ślaj ące m. in. wizj ę Ziemi Ko ścierskie, oraz hierarchizuj ące główne problemy i kierunki działa ń w obszarze środowiska, gospodarki i jako ści życia mieszka ńców. Ankiety te stanowiły uzupełnienie dyskusji. Łącznie zebrano 81 ankiet.

Wzór ankiety stanowi zał ącznik nr 2 do raportu. Wnioski z debat przedstawione s ą w rozdziałach 4 - 7 raportu.

Czas trwania ka żdej z debat wynosił od 2 do 3 godzin.

Uwagi zgłoszone przez uczestników oraz zawarte w ankietach pozwoliły przygotowa ć opracowa ć wnioski i kierunki działa ń oraz priorytety działa ń Strategii, jak równie ż dokona ć hierarchizacji problemów w analizie SWOT i dokona ć porównania poszczególnych gmin Powiatu, jak równie ż dokona ć zró żnicowania przestrzennego kierunków i problemów działania na Ziemi Ko ścierskiej. Na tej podstawie sporz ądzono robocz ą wersj ę dokumentu Strategii.

e) Opracowanie ostatecznej tre ści dokumentu

Roboczy dokument Strategii został przedyskutowany na komisjach Rady Powiatu Ko ścierskiego, przesłany członkom Zespołu Monitoruj ącego ds. Strategii Społeczno- Gospodarczej Ziemi Ko ścierskiej oraz poddany pod dyskusj ę Konwentu Wójtów.

W oparciu o przekazane uwagi została opracowana ostateczna wersja dokumentu Strategii. Strategia Rozwoju Społeczno -Gospodarczego Ziemi Ko ścierskiej na lata 2000 -2025 Strona 11

4. Analiza SWOT

Analiza SWOT jest jedn ą z analiz strategicznych, które wykształciły si ę w planowaniu strategicznym w firmach. Nazwa pochodzi od pierwszych liter słów w j ęzyku angielskim: strengths, weaknesses, opportunities, threats (siły, słabo ści, sposobno ści, zagro żenia).

Do istoty metody nale ży ocenianie sytuacji przedmiotu planu w relacji do otoczenia, czego wyrazem jest:

• Rozpoznawanie tzw. czynników sytuacyjnych, zwanych te ż rozwojowymi, w podziale na wewn ętrzne siły (atuty, mocne strony) i słabo ści (słabe strony) oraz tkwi ące w otoczeniu czynniki korzystne (szanse, okazje) i niekorzystne (zagro żenia);

• Konfrontacja czynników wewn ętrznych z zewn ętrznymi jako drugi etap metody.

W przypadku Ziemi Ko ścierskiej analiza SWOT sporz ądzono w oparciu o wnioski wynikaj ące z przeprowadzonej diagnozy stanu oraz wnioski z konsultacji społecznych i ewaluacji „Strategii…” z roku 2000.

Tabela nr 2 przedstawia kluczowe wnioski w formie analizy SWOT.

Strategia Rozwoju Społeczno -Gospodarczego Ziemi Ko ścierskiej na lata 2000 -2025 Strona 12

Tabela 2. Analiza SWOT dla Ziemi Ko ścierskiej SIŁY SŁABO ŚCI (ATUTY, CZYNNIKI PRZEWAGI OBSZARU) (WEWN ĘTRZNE CZYNNIKI NIEKORZYSTNE) • • Walory przyrodnicze sprzyjaj ące rozwojowi turystyki i rekreacji Mały potencjał gospodarczy – istniej ące podmioty nie s ą w stanie (szczególnie obszar wokół Jeziora Wdzydzkiego, rzeki Wdy i zapewni ć wystarczaj ącej liczby miejsc pracy, niski poziom szereg innych atrakcji turystycznych, w tym równie Ŝ kulturowych) wynagrodze ń, wysokie bezrobocie szczególnie na obszarach wiejskich • Ŝ Warunki do rozwoju bran y drzewnej, budownictwa i niektórych • Niepełne wykorzystanie posiadanych zasobów, szczególnie dla form przemysłu wymagaj ących du Ŝej ilo ści siły roboczej oraz o rozwoju turystyki i innych obszarów działalno ści gospodarczej małej uci ąŜ liwości dla środowiska naturalnego • Słaba dost ępno ść Ziemi Ko ścierskiej (drogowa, kolejowa) • Poło Ŝenie w centrum regionu, w ęzeł komunikacyjny o skali szczególnie w odniesieniu do Aglomeracji Trójmiejskiej, oraz regionalnej utrudniona dost ępno ść ośrodków turystycznych w regionie • Wysoki przyrost naturalny zapewniaj ący stabilno ść demograficzn ą • Problemy komunikacyjne zwi ązane z utrudnionym przejazdem (nawet nadwy Ŝki), du Ŝe zasoby siły roboczej przez Ko ścierzyn ę (kongestia) oraz nierównomiernym rozwojem sieci komunikacyjnej na terenie Ziemi Ko ścierskiej • Dobry system o światy na poziomie podstawowym i gimnazjalnym, • Zanieczyszczenie środowiska (powietrze – Ko ścierzyna, wody – potencjał w zakresie szkolnictwa na poziomie średnim braki w sieci kanalizacyjnej, lokalnie eksploatacja kruszywa, niska • Brak w pobli Ŝu Ko ścierzyny innych du Ŝych o środków (lokalne emisja, śmieci, lokalnie inne rodzaje zanieczyszcze ń) centrum obsługi ludno ści) i zwi ązane z tym istotne funkcje • Zły stan podstawowej infrastruktury, szczególnie dróg lokalnych administracyjne i usługowe (np. szkolnictwo) (ale równie Ŝ powiatowych i wojewódzkich) – niska jako ść Ŝycia, • Wysoki odsetek obszarów chronionych kiepska dost ępno ść obiektów turystycznych • • Potencjał Szpitala Specjalistycznego w Ko ścierzynie w zakresie Niewystarczaj ąca dost ępno ść zasobów mieszkaniowych, rozwoju oferty medycznej i rehabilitacyjnej generuj ąca wysokie koszty utrzymania, zwłaszcza dla młodych ludzi, niesprzyjaj ąca pozostaniu na Ziemi Ko ścierskiej po • Sprzyjaj ący klimat dla przedsi ębiorczo ści – przyjazny urz ąd zako ńczeniu edukacji skarbowy, urz ąd pracy, umiarkowana wysoko ść podatków • Niskie kwalifikacje pracowników i bezrobotnych, niska mobilno ść lokalnych (nie dotyczy całego obszaru) zawodowa • Nowe inwestycje – np. basen w Ko ścierzynie • System kształcenia (szczególnie zawodowego) niedostosowany • Walory kulturowe – szczególnie kultury kaszubskiej, oraz niektóre do potrzeb rynku pracy • unikalne produkty (np. truskawka kaszubska) stanowią dobr ą Niewystarczaj ące infrastruktura edukacyjna (baza lokalowa i podstaw ę do tworzenia unikalnych produktów i marki regionu wyposa Ŝenie) szczególnie w obszarze kształcenia zawodowego oraz kwalifikacje kadr nauczaj ących w tym zakresie • Funkcjonowanie tradycyjnego niskotowarowego rolnictwa, • Brak wystarczaj ącej liczby placówek przedszkolnych produkuj ącego zdrow ą Ŝywno ść atrakcyjn ą dla konsumentów z • Niewystarczaj ąca promocja gospodarcza i turystyczna obszaru, obszarów zurbanizowanych • Brak atrakcyjnych terenów inwestycyjnych, • Dobra pozycja Targów Rolnych w Lubaniu jako wa Ŝnego • Brak systemu informacji turystycznej i produktów turystycznych markowego wydarzenia w bran Ŝy rolniczej o randze regionalnej wysokiej jako ści • Ograniczone mo Ŝliwo ści rozwoju zawodowego i kariery na obszarze Ziemi Ko ścierskiej • Niewystarczaj ące wsparcie dla istniej ących przedsi ębiorstw • Kiepskie warunki dla rozwoju sektora rolno-spo Ŝywczego • Niska dost ępno ść do szybkiego Internetu na obszarach wiejskich • Niewystarczaj ący dost ęp do oferty usługowej Aglomeracji Trójmiejskiej • Wysokie koszty Ŝycia w odniesieniu do zarobków (w porównaniu np. do Aglomeracji Trójmiejskiej) • Niewystarczaj ące planowanie, brak długofalowej wizji rozwoju gospodarki obszaru – polityki ekologicznej, zagospodarowania turystycznego • Słaba współpraca pomi ędzy samorz ądami, firmami oraz niska aktywno ść organizacji pozarz ądowych i niewystarczaj ąca współpraca trójsektorowa w tym w ramach PPP • Mała aktywno ść społeczna mieszka ńców Ziemi Ko ścierskiej • Niewystarczaj ące środki na inwestycje, szczególnie drogowe oraz infrastruktur ę ochrony środowiska • Brak kompleksowego systemu gospodarki odpadami • Upór, opór wobec propozycji wspólnych działa ń i nadmierny indywidualizm ograniczaj ą wiele inicjatyw (problem społecze ństwa ale sygnalizowany równie Ŝ w stosunku do administracji lokalnej) • Lokalne konflikty społeczne i gospodarcze zwi ązane z eksploatacj ą kruszywa, a równie Ŝ problem śmieci (antropopresja) oraz uci ąŜ liwej produkcji rolnej i przemysłowej (fermy) Strategia Rozwoju Społeczno -Gospodarczego Ziemi Ko ścierskiej na lata 2000 -2025 Strona 13

SZANSE ZAGRO śENIA (CZYNNIKI SPRZYJAJ ĄCE W OTOCZENIU) (CZYNNIKI NIEKORZYSTNE W OTOCZENIU) • Poprawa stanu środowiska spowodowana inwestycjami • Zagro Ŝenie marginalizacj ą w zakresie mo Ŝliwo ści pozyskania infrastrukturalnymi (kanalizacja, oczyszczalnie ścieków) środków w okresie po 2013 roku (wsparcie kierowane na obszary • Sprzyjaj ące utrzymaniu pozytywnych wska źników demograficznych słabe strukturalne i metropolie) – ograniczenie inwestycji w zadowolenie mieszka ńców z Ŝycia na Ziemi Ko ścierskiej zakresie infrastruktury podstawowej, dróg, kanalizacji, o światy spowodowana walorami przyrody i spokojnym stylem Ŝycia • Malej ący popyt wewn ętrzny – osłabianie filarów gospodarki Ziemi • Du Ŝy potencjał ludzki – mo Ŝliwo ść aktywizacji lokalnej Ko ścierskiej, zwi ązane z powolnym rozwojem i drena Ŝem tego przedsi ębiorczo ści i inicjatywy, ukierunkowanie na działania obszaru (emigracja kadr specjalistów do Trójmiasta, ucieczka rozwojowe społeczno ści lokalnych kapitału inwestycyjnego na tereny o lepszej dost ępno ści komunikacyjnej) • Du Ŝy rynek zbytu Aglomeracji Trójmiejskiej – bran Ŝa budowlana, • meblarska, turystyczna Peryferyjne traktowanie regionu przez władze regionalne • • Silna świadomo ść wspólnoty - to Ŝsamo ść kaszubska uzupełniona o Niski priorytet poł ącze ń drogowych w kierunku Ziemi Ko ścierskiej, elementy kociewskie i borowiackie, mo Ŝliwo ść budowy „małej szczególnie w kierunku Aglomeracji Trójmiejskiej ojczyzny” • Rosn ące bezrobocie, szczególnie na obszarach wiejskich • Plany budowy Kolei Kaszubskiej – wzmocnienie znaczenia w ęzła • Brak miejsc pracy dla osób młodych i specjalistów komunikacyjnego w Ko ścierzynie, poprawa dost ępno ści • Brak miejsc pracy dla osób odchodz ących z rolnictwa komunikacyjnej do Trójmiasta • Emigracja zarobkowa poza Ziemi ę Ko ściersk ą, drena Ŝ • Budowa Obwodnicy Ko ścierzyny specjalistycznych kadr • Ograniczenie niskiej emisji i poprawa stanu powietrza poprzez • Zmiana tradycyjnego modelu rodziny wielopokoleniowej, utworzenie zbiorczego systemu zaopatrywania w ciepło dla miasta atomizacja i spadek poczucia wspólnoty w społecze ństwie Ko ścierzyny • Brak polityki prorodzinnej, szczególnie pozwalaj ącej kobietom • Rozwój i poprawa poziomu kształcenia, szczególnie wróci ć na rynek pracy (przedszkola itp.) b ędzie powodował ukierunkowanego na potrzeby lokalnego rynku pracy wy Ŝsze bezrobocie w tej grupie i ograniczy przyrost naturalny • Rozwój oferty turystycznej (podmioty prywatne) oraz rosn ący popyt • Starzej ące si ę społecze ństwo – rosn ące potrzeby w zakresie na turystyk ę, szczególnie wiejsk ą, aktywn ą i agroturystyk ę opieki społecznej • Rosn ący popyt na produkty ekologiczne, regionalne i tradycyjne i • Niska atrakcyjno ść Ziemi Ko ścierskiej dla inwestorów produkty kulturowe oparte o to Ŝsamo ść regionu (kreowanie marek zewn ętrznych (słaba dost ępno ść , brak wykwalifikowanych kadr) regionalnych w ró Ŝnych obszarach gospodarki i kultury) • Marginalizacja Ko ścierzyny jako o środka usługowego i • Trójmiasto jako rynek zbytu zdrowej Ŝywno ści administracyjnego • Mo Ŝliwo ść utworzenia Centrum Innowacji Rolnictwa w Lubaniu • Zmniejszaj ąca si ę atrakcyjno ść kultury kaszubskiej i tradycji • Mo Ŝliwo ść rozwoju atrakcji turystycznych o randze regionalnej skutkuj ąca słabsz ą to Ŝsamo ści ą mieszka ńców, szczególnie osób (Skansen-Parowozownia w Ko ścierzynie, Kalwaria Wielewska wraz młodych z zagospodarowaniem turystycznym, B ędomin, lotniska i in.) • Brak kompleksowych działa ń w zakresie zagospodarowania • Mo Ŝliwo ść rozwoju oferty opartej o lecznictwo i rehabilitację, opiek ę turystycznego i rozwoju infrastruktury turystycznej oraz promocji nad osobami starszymi i niepełnosprawnymi obszaru • Mo Ŝliwo ść rozwoju sieci tras turystycznych, w tym m.in. dróg • Utrudnienia dla rozwoju gospodarczego spowodowane rowerowych i infrastruktury szlaków kajakowych restrykcyjnymi przepisami m.in. ochrony przyrody oraz brak • Mo Ŝliwo ść rozwoju przedsi ęwzi ęć w zakresie energii odnawialnej, odpowiedniego planowania przestrzennego, zwi ązane z tym szczególnie zwi ązanej z gospodark ą roln ą (biogazownie itp.) ograniczenia inwestycyjne i rozbudowane procedury administracyjne zwi ązane z realizacj ą przedsi ęwzi ęć na • Wysoki przyrost naturalny obszarach chronionych (stanowi ących znaczn ą cz ęść powiatu), • Mo Ŝliwo ści pozyskania środków zewn ętrznych na inwestycje zniech ęcaj ą potencjalnych inwestorów infrastrukturalne oraz rozwój zasobów ludzkich i współprac ę • Rosn ąca antropopresja powoduje zanieczyszczenie i pogorszenie • Tworzenie klimatu sprzyjaj ącego przedsi ębiorczo ści (działania stanu środowiska, szczególnie na obszarach cennych administracyjne, szkolenia, promocja) przyrodniczo • Poprawa dialogu i współpracy w sferze administracji publicznej • Niewystarczaj ąca współpraca w zakresie polityki rozwoju obszaru oraz dialogu trójsektorowego pomi ędzy gminami oraz na szczeblu gminy-powiat • Podj ęcie wspólnych działa ń w zakresie promocji turystycznej i • Eskalacja konfliktów społeczno-środowiskowych (wokół kwestii inwestycyjnej, budowanie sieci współpracy i wspólnych produktów zwi ązanych z eksploatacj ą kruszywa naturalnego w okolicach w ramach poszczególnych bran Ŝ gospodarki (klastry) np. w ramach Ko ścierzyny oraz problem śmieci w obszarach atrakcyjnych „Kaszubskiego Pier ścienia” czy LGD turystycznych). • Wypracowanie konsensusu w obszarze szczególnie silnych konfliktów społecznych i środowiskowych (eksploatacja kruszywa, śmieci) Źródło: opracowanie własne w oparciu o wnioski z diagnozy stanu i przeprowadzonych konsultacji oraz ewaluacji „Strategii…” z roku 2000 Strategia Rozwoju Społeczno -Gospodarczego Ziemi Ko ścierskiej na lata 2000 -2025 Strona 14

Drugi etap analizy strategicznej to badanie relacji czynników wewn ętrznych z zewn ętrznymi poprzez zestawienie ich w macierze w dwóch komplementarnych podej ściach, badaj ących wpływ: czynników zewn ętrznych na wewn ętrzne i czynników 2 wewn ętrznych na zewn ętrzne.

Dla poszczególnych kombinacji czynników odpowiada si ę na pytania typu:

• Czy ta szansa wzmacnia t ę sił ę?

• Czy pozwala lepiej j ą wykorzysta ć?

• Czy ta szansa pozwala przezwyci ęż yć t ę słabo ść ? itd.

Zestawiaj ąc ze sob ą oddziaływanie czynników zewn ętrznych na wewn ętrzne i czynników wewn ętrznych na zewn ętrzne, sformułowano nast ępuj ące pytania:

• Czy atuty (siły) jakimi dysponuje Ziemia Ko ścierska pozwol ą na wykorzystanie szans oraz przezwyci ęż enie zagro żeń zewn ętrznych i słabo ści obszaru?

• Czy słabo ści obszaru zwi ększ ą zagro żenia zewn ętrzne oraz przyczyni ą si ę do uniemo żliwienia wykorzystania szans rozwojowych oraz atutów tego obszaru?

• Czy mo żliwo ści rozwojowe pozwol ą zwi ększy ć atuty (siły) regionu i pozwol ą przezwyci ęż yć zagro żenia i słabo ści regionu?

• Czy zagro żenia zewn ętrzne nie uniemo żliwi ą wykorzystania szans rozwojowych i czynników przewagi tego obszaru oraz nie zwi ększ ą jego słabych stron?

W oparciu o analiz ę korelacji pomi ędzy tymi czynnikami dokonano identyfikacji czterech prawdopodobnych scenariuszy rozwojowych.

2 Planowanie strategiczne, Praca zbiorowa. (Red. A. Klasik). Warszawa: PWE., 1993 Strategia Rozwoju Społeczno -Gospodarczego Ziemi Ko ścierskiej na lata 2000 -2025 Strona 15

5. Zidentyfikowane scenariusze rozwojowe

W oparciu o przeprowadzon ą analiz ę SWOT i badanie interakcji pomi ędzy czynnikami rozwojowymi (atutami obszaru, sprzyjaj ącymi i niesprzyjaj ącymi uwarunkowaniami zewn ętrznymi, słabo ściami obszaru) zidentyfikowano cztery mo żliwe scenariusze rozwojowe:

a) Scenariusz wykorzystanych szans (umiarkowanego rozwoju); b) Scenariusz przewagi negatywnych czynników zewn ętrznych (stabilizacji); c) Scenariusz niewykorzystanych szans (drena żu, marginalizacji); d) Scenariusz pora żki (regresu). Model tych czterech scenariuszy i ich wzajemne relacje przedstawia rysunek 1. Rysunek 1. Scenariusze rozwojowe dla Ziemi Ko ścierskiej

Czynniki zewn ętrzne Przewaga szans Przewaga zjawisk negatywnych nad zagro Ŝeniami (zagro Ŝeń) nad szansami Czynniki wewn ętrzne Sprzyjaj ące otoczenie zewnętrzne Niesprzyjaj ące otoczenie zewn ętrzne

Scenariusz przewagi negatywnych Scenariusz wykorzystanych szans czynników zewn ętrznych (stabilizacja) (umiarkowany rozwój) Sukces (+ / - ) (+ / +) (wykorzystanie silnych stron Negatywne uwarunkowania zewn ętrzne i ograniczenie słabo ści powiatu) Skuteczne wykorzystanie szans przy nie pozwalaj ą osi ągn ąć znacznego efektu sprzyjaj ącym otoczeniu zewn ętrznym Aktywna i skuteczna polityka pomimo racjonalnej gospodarki i aktywnej powoduje popraw ę stanu gospodarki i wewn ętrzna - prorozwojowa oraz skutecznej polityki rozwoju ale podniesienie jako ści Ŝycia na Ziemi region nie rozwija si ę wolniej od Ko ścierskiej otoczenia – ró Ŝnice si ę nie pogł ębiaj ą

Scenariusz niewykorzystanych Pora Ŝka Scenariusz pora Ŝki (regresu) (niewykorzystanie czynników szans (drena Ŝ, marginalizacja) (- / -) przewagi, brak ograniczenia ( - / +) słabo ści powiatu) Brak wykorzystania mo Ŝliwo ści Niewykorzystanie szans rozwojowych rozwojowych w regionie i jednocze śnie Brak aktywno ści w zakresie z jednoczesnym rozwojem otoczenia brak mo Ŝliwo ści ucieczki na zewn ątrz polityki wewn ętrznej lub zwi ązane powoduje ucieczk ę kapitału i oraz niski popyt na usługi z zewn ątrz z nieskuteczno ść podejmowanych zasobów ludzkich oraz ograniczenie powoduje spadek liczby miejsc pracy, działa ń zwi ązanych z potencjału gospodarki obszaru, w wzrost bezrobocia i drastyczne obni Ŝenie wykorzystaniem szans konsekwencji emigracj ę i spadek jako ści Ŝycia rozwojowych jako ści Ŝycia

Źródło: opracowanie własne na podstawie analizy SWOT.

Tylko jeden z tych scenariuszy (scenariusz umiarkowanego rozwoju) jest bardzo pozytywny dla Ziemi Ko ścierskiej. Strategia Rozwoju Społeczno -Gospodarczego Ziemi Ko ścierskiej na lata 2000 -2025 Strona 16

Pozostałe scenariusze s ą albo negatywne (scenariusz stagnacji i drena żu) albo skrajnie negatywne (scenariusz regresu). Wynika to z trudnej sytuacji wyj ściowej obszaru Ziemi Ko ścierskiej, szczególnie w odniesieniu do innych cz ęś ci regionu.

SCENARIUSZ WYKORZYSTANYCH SZANS (UMIARKOWANEGO ROZWOJU)

Scenariusz wykorzystanych szans (umiarkowanego rozwoju) jest scenariuszem najbardziej korzystnym dla Ziemi Ko ścierskiej. Zakłada on jednocze śnie:

• Skuteczne i efektywne wykorzystanie przez władze i mieszka ńców Ziemi Ko ścierskiej elementów potencjału rozwojowego obszaru, jego sił i czynników przewagi (np. walorów turystycznych, zasobów ludzkich, mo żliwo ści rozwoju gospodarki);

• Sprzyjaj ące otoczenie zewn ętrzne: szybki rozwój gospodarczy Polski i regionu, szczególnie Aglomeracji Trójmiejskiej oraz przyjazną polityk ę władz regionalnych, mo żliwo ść pozyskania środków na inwestycje własne i szereg inwestycji zewn ętrznych, szczególnie w sferze dost ępno ści transportowej.

Taka sytuacja pozwoli na znaczne przy śpieszenie rozwoju Ziemi Ko ścierskiej, porównywalne do przeci ętnej w województwie i Polsce. Raczej nie jest prawdopodobne (z uwagi na uwarunkowania wyj ściowe) uzyskanie szybszej stopy wzrostu. Jednak taki wariant jest najbardziej po żą dany, gdy ż przyczynia si ę do znacznego wzrostu jako ści życia na Ziemi Ko ścierskiej, podniesieniu konkurencyjno ści gospodarki (głównie dzi ęki zwi ększeniu popytu na produkty i usługi), zwi ększeniu eksportu, a co za tym idzie zwi ększeniu liczby miejsc pracy, wy ższym zarobkom, ograniczeniu bezrobocia i zwi ązanych z nim negatywnych zjawisk. Rosn ące bogactwo społecze ństwa przekłada ć si ę b ędzie na wi ększe zasoby finansowe samorz ądów, a tym samym dalsze poszerzenie mo żliwo ści inwestycyjnych oraz szybszy dalszy rozwój (efekt mno żnikowy). Dynamiczny wzrost gospodarczy Aglomeracji Trójmiejskiej generowa ć b ędzie rosn ący popyt na usługi oferowane przez producentów usług i produktów z terenu Ziemi Ko ścierskiej (np. usługi budowlano-remontowe, turystyczne, zdrow ą żywno ść ). Prawdopodobie ństwo takiego scenariusza zwi ększy ć mo żna poprzez: skuteczny lobbing interesów Ziemi Ko ścierskiej we władzach województwa i wsparcie inicjatyw sprzyjaj ących rozwojowi tego obszaru (odpowiednie planowanie funduszy na rozwój regionalny w okresie 2014-2020 przez Samorz ąd Województwa Pomorskiego, wsparcie np. Kolei Kaszubskiej czy modernizacji dróg wojewódzkich i krajowych prowadz ących w kierunku Aglomeracji Trójmiejskiej), lobbowanie za zmianami obecnych priorytetów projektu Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego, a w zakresie wykorzystania czynników wewn ętrznych skuteczne pozyskiwaniu środków na kluczowe inwestycje, rozwój systemu partnerstwa Strategia Rozwoju Społeczno -Gospodarczego Ziemi Ko ścierskiej na lata 2000 -2025 Strona 17

i współpracy w skali powiatu oraz przede wszystkim m ądre i konsekwentne realizowanie zało żonej strategii działania.

SCENARIUSZ PRZEWAGI NEGATYWNYCH CZYNNIKÓW ZEWNĘTRZNYCH (STABILIZACJI)

Scenariusz przewagi negatywnych czynników zewn ętrznych (scenariusz stabilizacji) to scenariusz niezbyt korzystny dla obszaru Ziemi Ko ścierskiej, ale te ż nie do ko ńca niekorzystny. Zakłada on jednocze śnie:

• Skuteczne i efektywne wykorzystanie przez władze i mieszka ńców Ziemi Ko ścierskiej elementów potencjału rozwojowego obszaru, jego sił i czynników przewagi (np. walorów turystycznych, zasobów ludzkich, mo żliwo ści rozwoju nowych form gospodarki);

• Niesprzyjaj ące otoczenie zewn ętrzne: wolny rozwój gospodarki regionu i kraju (kryzys, recesja gospodarcza) oraz pomijanie interesów regionu przez władze województwa i krajowe, ukierunkowanie wsparcia unijnego i krajowego po roku 2013 na obszary słabe strukturalnie i metropolie, ograniczone wsparcie w zakresie rozwoju obszaru, niewielkie inwestycje w infrastrukturę warunkuj ącą dost ępno ść itp.

W scenariuszu tym region rozwija si ę w stopniu przeci ętnym, nieco ni ższym w porównaniu do reszty województwa i kraju. Zwi ększa si ę dysproporcja pomi ędzy poziomem życia na Ziemi Ko ścierskiej a np. Aglomeracj ą Trójmiejsk ą, ale zmiana ta nie jest znacz ąca i w znacznym stopniu niwelowana poprzez skuteczne wykorzystanie rozwojowych czynników wewn ętrznych. Scenariusz ten zakłada zniwelowanie znacznej cz ęś ci wysiłków samorz ądów i społeczno ści Ziemi Ko ścierskiej przez niesprzyjaj ące otoczenie zewn ętrzne, ograniczaj ące dost ępno ść tego obszaru, rozwój gospodarczy oraz nie pozwalający uzyska ć efektów mno żnikowych, charakterystycznych dla wcze śniejszego scenariusza. Mo że to by ć równie ż spowodowane nieskutecznym lobbowaniem interesów Ziemi Ko ścierskiej we władzach regionu i niesprzyjaj ącej polityce krajowej. Nie jest on jednak do ko ńca negatywny, poniewa ż analiza wskazuje że wa żniejsze dla rozwoju gospodarczego s ą działania lokalne. Tym samym korzy ści dla Ziemi Ko ścierskiej, wynikaj ące z m ądrej i długofalowej polityki rozwojowej i rozwoju gospodarki pozwalaj ą w du żym stopniu ograniczy ć brak korzy ści zwi ązanych ze wsparciem zewn ętrznym. Negatywne efekty wyst ępuj ące w tym scenariuszu mo żna ograniczy ć przez podejmowanie maksymalnej ilo ści skutecznych działa ń lobbingowych na rzecz interesów Ziemi Ko ścierskiej.

Strategia Rozwoju Społeczno -Gospodarczego Ziemi Ko ścierskiej na lata 2000 -2025 Strona 18

Jednocze śnie warunkiem realizacji tego scenariusza jest wła ściwe wykorzystanie czynników wewn ętrznych skuteczne pozyskiwaniu środków na kluczowe inwestycje, rozwój systemu partnerstwa i współpracy w skali powiatu oraz przede wszystkim m ądre i konsekwentne realizowanie zało żonej strategii działania.

SCENARIUSZ NIEWYKORZYSTANYCH SZANS (DRENAŻU, MARGINALIZACJI)

Scenariusz niewykorzystanych szans (drena żu, marginalizacji) to scenariusz niekorzystny dla Ziemi Ko ścierskiej, znacznie gorszy od poprzednich. Zakłada on jednocze śnie:

• Brak skutecznych działa ń zwi ązanych z wykorzystaniem potencjału obszaru (w zakresie rozwoju gospodarki, poprawy jako ści życia, budowy oferty turystycznej i zwi ększania konkurencyjno ści poszczególnych bran ż gospodarki);

• Sprzyjaj ące otoczenie zewn ętrzne: szybki rozwój gospodarczy Polski i regionu, szczególnie Aglomeracji Trójmiejskiej oraz przyjazną polityk ę władz regionalnych, mo żliwo ść pozyskania środków na inwestycje własne i szereg inwestycji zewn ętrznych, szczególnie w sferze dost ępno ści transportowej.

W scenariuszu tym sprzyjaj ące otoczenie zewn ętrzne oraz ogólny wzrost gospodarki i poziomu jakości życia w regionie i w kraju (oraz poparcie dla regionu przez władze województwa, dost ęp do funduszy zewn ętrznych) nie pozwala na przezwyci ęż enie problemów, zwi ązanych z niewła ściwym wykorzystaniem potencjału obszaru. Polityka rozwojowa jest realizowana niewła ściwie, brak jest konsekwencji, planowania i monitoringu efektywno ści podejmowanych działa ń. Brak jest współpracy i koordynacji. Powoduje to wzrost dysproporcji pomi ędzy poziomem życia na Ziemi Ko ścierskiej a otoczeniem. Sprawia to, że ro śnie emigracja, nie powstaj ą nowe przedsi ębiorstwa, spada potencjał gospodarki, zasoby samorz ądów i zwi ązane z tym inwestycje, a tym samym jako ść życia obni ża si ę. Jednocze śnie nadwy żki siły roboczej znajduj ą zatrudnienie poza obszarem Ziemi Ko ścierskiej, nast ępuje drena ż kadr (szczególnie najlepiej wykwalifikowanych i młodych). Jednak nie powoduje to całkowitego regresu, poniewa ż relatywnie poprawia si ę dost ępno ść komunikacyjna, mo żliwo ść zatrudnienia i dojazdu do pracy poza tym obszarem. Ziemia Ko ścierska staje si ę źródłem siły roboczej dla np. Aglomeracji Trójmiejskiej, pozostaj ą na niej głównie osoby starsze oraz osoby słabo wykształcone. Ro śnie bezrobocie i potrzeby w zakresie opieki społecznej. Jedynym czynnikiem pozytywnym zwi ązanym z rosn ącymi dysproporcjami pomi ędzy obszarem Ziemi Ko ścierskiej a np. Aglomeracj ą Trójmiejsk ą jest Strategia Rozwoju Społeczno -Gospodarczego Ziemi Ko ścierskiej na lata 2000 -2025 Strona 19

mo żliwo ść emigracji i zatrudnienia nadwy żek zasobów ludzkich z obszaru Ziemi Ko ścierskiej w Trójmie ście, co po średnio przyczynia si ę do łagodzenia problemów bezrobocia i transferu cz ęś ci środków (wynagrodze ń) do obszaru Ziemi Ko ścierskiej. Nast ępuje stopniowa degradacja społeczna tego obszaru, a w dłu ższej perspektywie regres, spada przyrost naturalny i rozmywa si ę tradycyjna to żsamo ść obszaru.

Analiza opinii uczestników debat w trakcie opracowania dokumentu strategii oraz ewaluacja dokumentu „Strategii…” z roku 2000 wskazuje, że obecna sytuacja jest najbardziej zbli żona do tego scenariusza. Jednocze śnie dost ęp do funduszy zewn ętrznych i wsparcie władz regionalnych równie ż jest zbli żone do tego scenariusza (region w latach 2007-2013 nie jest w gorszej sytuacji wzgl ędem innych, podobnych obszarów).

SCENARIUSZ PORAŻKI (REGRESU)

Scenariusz pora żki (regresu) to scenariusz skrajnie negatywny, zakładaj ący jednoczesne:

• Brak skutecznych działa ń zwi ązanych z wykorzystaniem potencjału obszaru (w zakresie rozwoju gospodarki, poprawy jako ści życia, budowy oferty turystycznej i zwi ększania konkurencyjno ści poszczególnych bran ż gospodarki);

• Niesprzyjaj ące otoczenie zewn ętrzne: wolny rozwój gospodarki regionu i kraju (kryzys, recesja gospodarcza) oraz pomijanie interesów regionu przez władze województwa i krajowe, ukierunkowanie wsparcia unijnego i krajowego po roku 2013 na obszary słabe strukturalnie i metropolie, ograniczone wsparcie w zakresie rozwoju obszaru, niewielkie inwestycje w infrastruktur ę warunkuj ącą dost ępno ść itp.

Efekty dla regionu wynikaj ące z takiego scenariusza s ą dokładnym przeciwie ństwem scenariusza umiarkowanego rozwoju. Na niesprzyjaj ące otoczenie gospodarcze (ograniczone mo żliwo ści zatrudnienia poza regionem) i nisk ą dost ępno ść komunikacyjn ą utrudniaj ącą przyjazdy turystyczne do regionu oraz wyjazdy mieszka ńców do pracy i nauki nakłada si ę stagnacja gospodarcza na miejscu, zwi ązana z brakiem wykorzystania potencjału w zakresie gospodarki. Powoduje to znaczny wzrost bezrobocia przy jednoczesnej niewielkiej emigracji. Znacznie zwi ększaj ą si ę problemy społeczne, patologie, potrzeby w zakresie pomocy społecznej. Jednocze śnie samorz ądy lokalne dysponuj ą znacznie mniejszymi środkami, wi ęc niezb ędne jest dalsze ograniczenie inwestycji. Spadek zasobów finansowych powoduje dalszy spadek konsumpcji, w wyniku czego sytuacja przedsi ębiorstw lokalnych, głównie małych i zale żnych od popytu lokalnego, znacznie si ę Strategia Rozwoju Społeczno -Gospodarczego Ziemi Ko ścierskiej na lata 2000 -2025 Strona 20

pogarsza. Powoduje to dalszy kryzys i znaczne pogł ębienie si ę problemów społecznych, a w konsekwencji drastyczny spadek jako ści życia. Obecna sytuacja gospodarcza wskazuje, że taki scenariusz jest stosunkowo mało prawdopodobny, lecz przy pogorszeniu si ę mo żliwo ści wsparcia dla regionu Ziemi Ko ścierskiej z zewn ątrz (co jest mo żliwe w nowym okresie programowania) i jednoczesnym niewielkim wzro ście efektywno ści działa ń rozwojowych podejmowanych lokalnie (w porównaniu do lat 2000-2010, co wynika z ewaluacji „Strategii…” prawdopodobie ństwo takiego scenariusza ro śnie. Czyni to szczególnie władze lokalne i społeczno ść lokaln ą odpowiedzialn ą za podj ęcie sprawnych, skutecznych i konsekwentnych działa ń w celu wykorzystania do maksimum wszystkich elementów potencjału regionu, aby scenariusz ten zmieni ć i d ąż yć w kierunku scenariusza „wykorzystanych szans” lub scenariusza „stabilizacji”. O ile władze i społeczno ść lokalna maj ą niewielk ą mo żliwo ść wpływu na uwarunkowania zewn ętrzne (ale nie nale ży nie docenia ć znaczenia lobbingu i promocji interesów Ziemi Ko ścierskiej, szczególnie władz regionalnych), to sprawne wdro żenie zało żeń Strategii mo że przyczyni ć si ę do zwi ększenia prawdopodobie ństwa scenariusza pozytywnego (umiarkowanego rozwoju) i ograniczenia ryzyka scenariusza skrajnie negatywnego (pora żki) w sposób przedstawiony na rysunku 2.

Rysunek 2. Znaczenie skutecznego wdro żenia strategii dla rozwoju obszaru

Skuteczny lobbing interesów regionu

Czynniki zewn ętrzne Przewaga zjawisk Przewaga szans negatywnych nad zagro Ŝeniami (zagro Ŝeń) nad szansami Sprzyjaj ące otoczenie Niesprzyjaj ące otoczenie zewn ętrzne Czynniki wewn ętrzne zewn ętrzne

Sukces Scenariusz wykorzystanych Scenariusz przewagi szans (umiarkowany rozwój) negatywnych czynników

(wykorzystanie silnych stron zewn ętrznych (stabilizacja) i ograniczenie słabo ści powiatu) (+ / +) (+ / - ) Aktywna i skuteczna polityka wewn ętrzna - prorozwojowa

Pora Ŝka (niewykorzystanie czynników przewagi, brak ograniczenia słabo ści Scenariusz powiatu) niewykorzystanych szans (drena Ŝ, marginalizacja) Scenariusz pora Ŝki (regresu) Brak aktywno ści w zakresie polityki (- / -) wewn ętrznej lub zwi ązane z ( - / +) nieskuteczno ść podejmowanych działa ń zwi ązanych z wykorzystaniem szans rozwojowych Skuteczne wdrożenie założeń strategii strategii założeń wdrożenie Skuteczne Źródło: opracowanie własne Strategia Rozwoju Społeczno -Gospodarczego Ziemi Ko ścierskiej na lata 2000 -2025 Strona 21

Żadnego z opisywanych scenariuszy nie mo żna wykluczy ć, lecz mo żna podejmuj ąc odpowiednie działania (realizuj ąc zało żenia strategii) d ąż yć do zwi ększenia si ę prawdopodobie ństwa zaistnienia scenariusza pozytywnego lub zmniejsza ć uci ąż liwo ść scenariuszy mniej korzystnych oraz minimalizowa ć wyst ąpienie scenariusza skrajnie niekorzystnego. Strategia Rozwoju Społeczno -Gospodarczego Ziemi Ko ścierskiej na lata 2000 -2025 Strona 22

6. Wizja Ziemi Ko ścierskiej

Wizja w dokumencie strategicznym to długofalowe wyobra żenie, idea, marzenie, b ędące podstaw ą konstruowania misji i wyznaczania priorytetów i celów działania. Definiuje stan idealny do którego d ąż y si ę w okresie realizacji strategii. Jest nadrz ędna w stosunku do podejmowanych bie żą cych działa ń i inicjatyw, a jej osi ągni ęcie (d ąż enie do jej osi ągni ęcia) trwa wiele lat.

3 W oparciu o wnioski z przeprowadzonych debat, ewaluacj ę wizji (misji) „Strategii…” z roku 2000 oraz wnioski z przeprowadzonej diagnozy okre ślono w trakcie prac nad strategi ą now ą wizj ę obszaru Ziemi Ko ścierskiej w roku 2025:

WIZJA ZIEMI KOŚCIERSKIEJ W ROKU 2025:

ZIEMIA KOŚCIERSKA – SERCE KASZUB - JEST OBSZAREM WYSOKIEJ JAKOŚCI ŻYCIA.

OBOK WALORÓW ŚRODOWISKA NATURALNEGO, NAJWIĘKSZYM ZASOBEM

ZIEMI KOŚCIERSKIEJ SĄ JEJ WYKSZTAŁCENI I PRZEDSIĘBIORCZY MIESZKAŃCY.

TWORZĄ ONI NOWOCZESNE I ZINTEGROWANE SPOŁECZEŃSTWO, KTÓREGO FUNDAMENTEM JEST TOŻSAMOŚĆ REGIONALNA.

ROZWÓJ ZIEMI KOŚCIERSKIEJ REALIZOWANY JEST DZIĘKI UMIEJĘTNOŚCI WSPÓŁPRACY, DIALOGU I PARTNERSTWA, W OPARCIU O ZASADĘ ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU.

Tak skonstruowana wizja wyznacza zarówno misj ę Strategii (okre ślenie sposobu jej realizacji przez podmioty odpowiedzialne za realizacj ę Strategii), jak i cel nadrz ędny, priorytety i cele szczegółowe Strategii.

3 „misja” dokumentu „Strategii Rozwoju Ziemi Ko ściersko-Zaborskiej” z roku 2000 po analizie została uznana przez uczestników procesu konsultacji oraz osoby realizuj ące strategi ę za wizję, gdy ż spełnia ona zało żenia i definicj ę „wizji”. Brzmiała ona nast ępuj ąco: „Ziemia Ko ściersko-Zaborska sercem Kaszub. Region czystych lasów i jezior, niepowtarzalnej i wci ąż żywej tradycji i kultury Kaszubów, zapewniaj ący rozwój przedsi ębiorczo ści w oparciu o wykorzystywane w sposób zrównowa żony zasoby, stwarzaj ący jego mieszka ńcom i turystom wysok ą jako ść życia ”.

Strategia Rozwoju Społeczno -Gospodarczego Ziemi Ko ścierskiej na lata 2000 -2025 Strona 23

7. Cel nadrz ędny Strategii

Cel nadrz ędny ( overall objective ) to uj ęta w sposób mo żliwy do skwantyfikowania wizja obszaru, do którego osi ągni ęcia d ąż y si ę w trakcie realizacji Strategii.

Z punktu widzenia pojedynczych działa ń i projektów, którymi realizuje si ę Strategi ę, jest on odniesieniem bie żą cych działa ń do szerszej perspektywy, pokazuj ąc jednocze śnie, jak podejmowane działania przybli żaj ą realizacj ę celu głównego.

W oparciu o wizj ę Ziemi Ko ścierskiej w roku 2025 sformułowano nast ępuj ąco cel nadrz ędny Strategii:

CEL NADRZĘDNY STRATEGII ROZWOJU SPOŁECZNO- GOSPODARCZEGO ZIEMI KOŚCIERSKIEJ NA LATA 2010-2025

Podniesienie jakości życia mieszkańców Ziemi Kościerskiej poprzez: • Zwiększenie konkurencyjności gospodarki lokalnej;

• Poprawę dostępności komunikacyjnej i spójności wewnętrznej obszaru;

• Poprawę stanu środowiska naturalnego;

• Podniesienie umiejętności i aktywności mieszkańców Ziemi Kościerskiej.

Cel ten realizowany będzie w oparciu o zasadę zrównoważonego rozwoju społeczeństwa i gospodarki, z poszanowaniem środowiska naturalnego, w oparciu o racjonalne wykorzystanie zasobów obszaru oraz partnerstwo

trójsektorowe, dialog społeczny i współpracę wszystkich odpowiedzialnych

za realizację Strategii podmiotów, osób i instytucji.

W oparciu o tak zdefiniowany cel nadrz ędny dokonano okre ślenia misji Strategii, priorytetów oraz celów szczegółowych Strategii. Strategia Rozwoju Społeczno -Gospodarczego Ziemi Ko ścierskiej na lata 2000 -2025 Strona 24

8. Misja Strategii

Misja wskazuje, w jaki sposób b ędą realizowane działania, przyczyniaj ące si ę do osi ągni ęcia głównego celu Strategii. Adresatem misji s ą podmioty (osoby i instytucje), odpowiedzialne za wdra żanie strategii. Misja pokazuje, w jaki sposób zało żenia i wyzwania, okre ślone w wizji obszaru, b ędą przekłada ć si ę na działania, podejmowane przez te podmioty dla osi ągni ęcia celu nadrz ędnego Strategii oraz uzasadnia te działania w perspektywie długofalowej.

W oparciu o wizj ę i cel nadrz ędny Strategii sformułowano nast ępuj ącą misj ę Strategii:

MISJA STRATEGII ROZWOJU SPOŁECZNO-GOSPODARCZEGO ZIEMI KOŚCIERSKIEJ NA LATA 2010-2025

Działania samorządów i pozostałych instytucji odpowiedzialnych za wdrażanie Strategii

mają na celu uczynienie Ziemi Kościerskiej obszarem wysokiej jakości życia. W tym celu dążymy do:

• Podniesienia konkurencyjności gospodarki regionu; • Poprawy dostępności komunikacyjnej i spójności wewnętrznej obszaru; • Poprawy stanu środowiska naturalnego; • Podniesienia umiejętności i aktywności mieszkańców Ziemi Kościerskiej.

Działania nasze opieramy o zasadę zrównoważonego rozwoju społeczeństwa i gospodarki, poszanowanie środowiska naturalnego oraz racjonalne wykorzystanie zasobów obszaru. Nasze działania koncentrujemy na budowaniu nowoczesnego, zdrowego, aktywnego

i zintegrowanego społeczeństwa, którego fundamentem jest tożsamość regionalna oparta

o kulturę i tradycje kaszubskie, uzupełniona o różnorodność innych elementów

kulturowych, występujących na obszarze Ziemi Kościerskiej. Budując wizerunek naszego regionu, dla zaakcentowania jego oryginalności oraz

wykorzystania i wzmocnienia najsilniejszego wyróżnika kulturowego, jakim jest tożsamość kaszubska, używamy sloganu (hasła) marketingowego: „ Ziemia Kościerska – Serce Kaszub ”.

Dbamy przy tym o zachowanie i pielęgnowanie pozostałych elementów kulturowych występujących na obszarze Ziemi Kościerskiej.

Podstawą podejmowanych inicjatyw i projektów jest partnerstwo trójsektorowe, dialog społeczny i współpraca wszystkich odpowiedzialnych za realizację Strategii podmiotów, osób i instytucji. Strategia Rozwoju Społeczno -Gospodarczego Ziemi Ko ścierskiej na lata 2000 -2025 Strona 25

9. Priorytety działa ń strategicznych

Wizja oraz cel nadrz ędny wskazuj ą na priorytety strategiczne, których osi ągni ęcie zakłada Strategia.

Są to kluczowe obszary działania, wynikaj ące przede wszystkim ze zidentyfikowanych w fazie przygotowania dokumentu problemów, których rozwi ązanie jest kluczowe dla osi ągni ęcia stanu docelowego, zało żonego w wizji dokumentu.

Strategia zakłada nast ępuj ące cztery priorytety:

PRIORYTETY ROZWOJOWE STRATEGII ROZWOJU SPOŁECZNO- GOSPODARCZEGO ZIEMI KOŚCIERSKIEJ NA LATA 2010-2025

PRIORYTET I: KONKURENCYJNOŚĆ GOSPODARCZA I ATRAKCYJNOŚĆ

PRIORYTET II:

DOSTĘPNOŚĆ KOMUNIKACYJNA I SPÓJNOŚĆ WEWNĘTRZNA

PRIORYTET III: ŚRODOWISKO I RACJONALNE WYKORZYSTANIE ZASOBÓW

PRIORYTET IV:

ZASOBY LUDZKIE I ZINTEGROWANE SPOŁECZEŃSTWO

Priorytety te wyznaczaj ą kluczowe obszary działa ń, w ramach których wyznaczone s ą konkretne grupy zada ń i przedsi ęwzi ęcia niezb ędne do realizacji dla osi ągni ęcia nadrz ędnego celu strategii.

Jednocze śnie priorytety te s ą ze sob ą powi ązane i w du żej mierze przenikaj ą si ę wzajemnie. Schemat wzajemnych powi ąza ń pomi ędzy priorytetami przedstawia rysunek 3.

Strategia Rozwoju Społeczno -Gospodarczego Ziemi Ko ścierskiej na lata 2000 -2025 Strona 26

Rysunek 3. Powi ązania pomi ędzy priorytetami Strategii

OBSZAR STRATEGII

PRIORYTET I

KONKURENCYJNO ŚĆ GOSPODARCZA I ATRAKCYJNO ŚĆ PRIORYTET IV: PRIORYTET II : ZASOBY LUDZKIE I ZINTEGROWANE DOST ĘPNO ŚĆ KOMUNIKACYJNA SPOŁECZE ŃSTWO I SPÓJNO ŚĆ WEWNĘTRZNA

PRIORYTET III:

ŚRODOWISKO I RACJONALNE WYKORZYSTANIE ZASOBÓW

Główne kierunki powi ąza ń strategicznych

Uzupełniaj ące interakcje pomi ędzy priorytetami

Źródło: opracowanie własne

W ramach ka żdego z priorytetów okre ślono cel strategiczny (cel działa ń w danym priorytecie) oraz zidentyfikowano szereg celów szczegółowych (operacyjnych), do których przyporz ądkowano poszczególne zadania o charakterze operacyjnym.

Dla osi ągni ęcia efektów okre ślonych w ka żdym z priorytetów niezb ędne jest osi ągni ęcie celów cz ąstkowych, którego stopie ń mo że by ć mierzony w ramach systemu realizacji strategii. Jednocze śnie zaniechanie działa ń w którym ś z obszarów i celów równie ż nale ży traktowa ć jako działanie, z tym, że nie przynosz ące żadnych efektów.

Poszczególne inicjatywy (projekty), podejmowane dla osi ągni ęcia celu głównego oraz wizji zapisanej w Strategii, powinny wpisywa ć si ę w jeden lub wi ęcej celów szczegółowych okre ślonych dla ka żdego z priorytetów.

Zbiorcze zestawienie celów w poszczególnych priorytetach przedstawione jest na rysunku 4. Strategia Rozwoju Społeczno -Gospodarczego Ziemi Ko ścierskiej na lata 2000 -2025 Strona 27

Rysunek 4. Schemat priorytetów i celów Strategii Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Ziemi Ko ścierskiej na lata 2010-2025

WIZJA ZIEMI KO Ś CIERSKIEJ 2025

MISJA STRATEGII

CEL NADRZ ĘDNY STRATEGII

PRIORYTET I PRIORYTET II PRIORYTET III PRIORYTET IV Konkurencyjno ść gospodarcza Dost ępno ść komunikacyjna Środowisko i racjonalne Zasoby ludzkie i zintegrowane i atrakcyjno ść i spójno ść wewn ętrzna wykorzystanie zasobów społecze ństwo

Cel strategiczny I Cel strategiczny II Cel strategiczny III Cel strategiczny IV

Podniesienie konkurencyjno ści Poprawa dost ępno ści Poprawa stanu środowiska Wsparcie rozwoju kompetencji gospodarczej i atrakcyjno ści komunikacyjnej i zwi ększenie naturalnego i racjonalne i aktywno ści mieszka ńców inwestycyjnej oraz turystycznej spójno ści wewn ętrznej wykorzystanie zasobów oraz budowa zintegrowanego Ziemi Ko ścierskiej Ziemi Ko ścierskiej Ziemi Ko ścierskiej społecze ństwa na Ziemi Ko ścierskiej

Cel operacyjny I.1. Cel operacyjny II.1. Cel operacyjny III.1. Cel operacyjny IV.1.

Tworzenie sprzyjaj ącego klimatu dla Poprawa dost ępno ści do Aglomeracji Poprawa stanu środowiska naturalnego Zwi ększenie aktywno ści, kompetencji

rozwoju gospodarki i przedsi ębiorczo ści Trójmiejskiej i s ąsiednich obszarów poprzez działania inwestycyjne i mobilno ści zawodowej mieszka ńców

i informacyjno – edukacyjne Ziemi Ko ścierskiej

oraz koordynacj ę działa ń

Cel operacyjny I.2. Cel operacyjny II.2. Cel operacyjny IV.2.

Cel operacyjny III.2. Wsparcie kluczowych bran Ŝ Wzmacnianie roli Ko ścierzyny jako Poprawa podstawowej infrastruktury gospodarki obszaru Ziemi Ko ścierskiej regionalnego w ęzła transportowego Planowanie i zagospodarowanie społecznej oraz zwi ększanie zakresu uwzgl ędniaj ące zrównowa Ŝone i jako ści usług dla mieszka ńców wykorzystanie czynników rozwoju obszaru Cel operacyjny II.3. Cel operacyjny I.3. Systemowe wsparcie promocji Poprawa lokalnej infrastruktury Cel operacyjny IV.3. gospodarczej i turystycznej oraz podstawowej warunkuj ącej dost ępno ść Cel operacyjny III.3. Wzmacnianie to Ŝsamo ści regionalnej pozyskiwania nowych inwestorów i spójno ść wewn ętrzn ą Racjonalne wykorzystywanie zasobów i integracja społecze ństwa obszaru Ziemi Ko ścierskiej Źródło: opracowanie własne Strategia Rozwoju Społeczno -Gospodarczego Ziemi Ko ścierskiej na lata 2000 -2025 Strona 28

10. Cele operacyjne w ramach PRIORYTETU I.: Konkurencyjno ść gospodarcza i atrakcyjno ść

Celem strategicznym tego priorytetu jest:

Podniesienie konkurencyjno ści gospodarczej i atrakcyjno ści inwestycyjnej oraz turystycznej Ziemi Ko ścierskiej

Priorytet ten odpowiada na podstawowe problemy Ziemi Ko ścierskiej, jakimi s ą (w oparciu o wnioski z przeprowadzonej analizy SWOT):

• Mały potencjał gospodarczy – istniej ące podmioty nie s ą w stanie zapewni ć wystarczaj ącej liczby miejsc pracy, niski poziom wynagrodze ń, wysokie bezrobocie szczególnie na obszarach wiejskich • Niepełne wykorzystanie posiadanych zasobów, szczególnie dla rozwoju turystyki i innych obszarów działalno ści gospodarczej • Niewystarczaj ąca promocja gospodarcza i turystyczna obszaru, brak atrakcyjnych terenów inwestycyjnych, systemu informacji turystycznej i produktów turystycznych wysokiej jako ści • Niewystarczaj ące wsparcie dla istniej ących przedsi ębiorstw • Niekorzystne warunki dla rozwoju sektora rolno-spo Ŝywczego • Brak miejsc pracy dla osób młodych i specjalistów i osób odchodz ących z rolnictwa, emigracja zarobkowa poza Ziemi ę Ko ściersk ą, drena Ŝ specjalistycznych kadr, ograniczone mo Ŝliwo ści rozwoju zawodowego i kariery na obszarze Ziemi Ko ścierskiej • Niska atrakcyjno ść Ziemi Ko ścierskiej dla inwestorów zewn ętrznych (słaba dost ępno ść , brak wykwalifikowanych kadr) • Zagro Ŝenie marginalizacj ą w zakresie mo Ŝliwo ści pozyskania środków w okresie po 2013 roku (wsparcie kierowane na obszary słabe strukturalne i metropolie) – ograniczenie inwestycji w zakresie infrastruktury podstawowej, dróg, kanalizacji, o światy • Malej ący popyt wewn ętrzny – osłabianie filarów gospodarki obszaru zwi ązane z powolnym rozwojem i drena Ŝem obszaru Priorytet b ędzie realizowany poprzez osi ągni ęcie nast ępuj ących celów cz ąstkowych:

Cel operacyjny I.1.: Tworzenie sprzyjaj ącego klimatu dla rozwoju gospodarki i przedsi ębiorczo ści

Cel operacyjny I.2.:

Wsparcie kluczowych bran ż gospodarki obszaru Ziemi Ko ścierskiej

Cel operacyjny I.3.: Systemowe wsparcie promocji gospodarczej i turystycznej oraz pozyskiwania nowych inwestorów Strategia Rozwoju Społeczno -Gospodarczego Ziemi Ko ścierskiej na lata 2000 -2025 Strona 29

11. Cele operacyjne w ramach PRIORYTETU II: Dost ępno ść komunikacyjna i spójno ść wewn ętrzna

Celem strategicznym tego priorytetu jest:

Poprawa dost ępno ści komunikacyjnej i zwi ększenie spójno ści wewn ętrznej Ziemi Ko ścierskiej

Priorytet ten odpowiada na podstawowe problemy Ziemi Ko ścierskiej, jakimi s ą (w oparciu o wnioski z przeprowadzonej analizy SWOT):

• Słaba dost ępno ść Ziemi Ko ścierskiej (drogowa, kolejowa) szczególnie w odniesieniu do Aglomeracji Trójmiejskiej, oraz utrudniona dost ępno ść o środków turystycznych w regionie • Problemy komunikacyjne zwi ązane z utrudnionym przejazdem przez Ko ścierzyn ę (kongestia) oraz nierównomiernym rozwojem sieci komunikacyjnej na terenie Ziemi Ko ścierskiej • Zły stan podstawowej infrastruktury, szczególnie dróg lokalnych (ale równie Ŝ powiatowych i wojewódzkich) – niska jako ść Ŝycia, kiepska dost ępno ść obiektów turystycznych • Niska dost ępno ść do szybkiego Internetu na obszarach wiejskich • Niewystarczaj ący dost ęp do oferty usługowej Aglomeracji Trójmiejskiej • Peryferyjne traktowanie regionu przez władze regionalne • Niski priorytet poł ącze ń drogowych w kierunku Ziemi Ko ścierskiej, szczególnie w kierunku Aglomeracji Trójmiejskiej • Marginalizacja Ko ścierzyny jako o środka usługowego i administracyjnego

Priorytet b ędzie realizowany poprzez osi ągni ęcie nast ępuj ących celów cz ąstkowych:

Cel operacyjny II.1.: Poprawa dost ępno ści do Aglomeracji Trójmiejskiej i s ąsiednich obszarów

Cel operacyjny II.2.: Wzmacnianie roli Ko ścierzyny jako regionalnego w ęzła transportowego

Cel operacyjny II.3.: Poprawa lokalnej infrastruktury podstawowej warunkuj ącej dost ępno ść i spójno ść wewn ętrzn ą

Strategia Rozwoju Społeczno -Gospodarczego Ziemi Ko ścierskiej na lata 2000 -2025 Strona 30

12. Cele operacyjne w ramach PRIORYTETU III: Środowisko i racjonalne wykorzystanie zasobów

Celem strategicznym tego priorytetu jest:

Poprawa stanu środowiska naturalnego i racjonalne wykorzystanie zasobów

Ziemi Ko ścierskiej

Priorytet ten odpowiada na podstawowe problemy Ziemi Ko ścierskiej, jakimi s ą (w oparciu o wnioski z przeprowadzonej analizy SWOT):

• Zanieczyszczenie środowiska (powietrze – Ko ścierzyna, wody – braki w sieci kanalizacyjnej, lokalnie eksploatacja kruszywa, niska emisja, śmieci, lokalnie inne rodzaje zanieczyszcze ń) • Niewystarczaj ące planowanie, brak długofalowej wizji rozwoju gospodarki obszaru – polityki ekologicznej, zagospodarowania turystycznego i rozwoju infrastruktury turystycznej oraz promocji obszaru • Niewystarczaj ące środki na inwestycje, szczególnie drogowe oraz infrastruktur ę ochrony środowiska • Brak kompleksowego systemu gospodarki odpadami • Konflikty społeczne i gospodarcze zwi ązane z eksploatacj ą kruszywa, a lokalnie równie Ŝ problem śmieci (antropopresja) oraz uci ąŜ liwej produkcji rolnej i przemysłowej (fermy) • Utrudnienia dla rozwoju gospodarczego spowodowane restrykcyjnymi przepisami m.in. ochrony przyrody oraz brak odpowiedniego planowania przestrzennego • Rosn ąca antropopresja powoduj ąca zanieczyszczenie i pogorszenie stanu środowiska, szczególnie na obszarach cennych przyrodniczo

Priorytet b ędzie realizowany poprzez osi ągni ęcie nast ępuj ących celów cz ąstkowych i zada ń:

Cel operacyjny III.1.:

Poprawa stanu środowiska naturalnego poprzez działania inwestycyjne i informacyjno – edukacyjne oraz koordynacj ę działa ń

Cel operacyjny III.2.:

Planowanie i zagospodarowanie uwzgl ędniaj ące zrównowa żone wykorzystanie czynników rozwoju obszaru

Cel operacyjny III.3.: Racjonalne wykorzystywanie zasobów Ziemi Ko ścierskiej

Strategia Rozwoju Społeczno -Gospodarczego Ziemi Ko ścierskiej na lata 2000 -2025 Strona 31

13. Cele operacyjne w ramach PRIORYTETU IV: Zasoby ludzkie i zintegrowane społecze ństwo

Celem strategicznym tego priorytetu jest:

Wsparcie rozwoju kompetencji i aktywno ści mieszka ńców oraz budowa zintegrowanego społecze ństwa na Ziemi Ko ścierskiej

Priorytet ten odpowiada na podstawowe problemy Ziemi Ko ścierskiej, jakimi s ą (w oparciu o przeprowadzon ą analiz ę SWOT):

• Niskie kwalifikacje pracowników i bezrobotnych, niska mobilno ść zawodowa • System kształcenia (szczególnie zawodowego) niedostosowany do potrzeb rynku pracy • Brak wystarczaj ącej liczby placówek przedszkolnych • Wysokie koszty Ŝycia w odniesieniu do zarobków (w porównaniu np. do Aglomeracji Trójmiejskiej) • Słaba współpraca pomi ędzy samorz ądami, firmami oraz niska aktywno ść organizacji pozarz ądowych i niewystarczaj ąca współpraca trójsektorowa w tym w ramach PPP • Mała aktywno ść społeczna mieszka ńców Ziemi Ko ścierskiej • Upór, opór wobec propozycji wspólnych działa ń i nadmierny indywidualizm ograniczaj ą wiele inicjatyw (problem społecze ństwa ale sygnalizowany równie Ŝ w stosunku do administracji lokalnej) • Zmiana tradycyjnego modelu rodziny wielopokoleniowej, atomizacja i spadek poczucia wspólnoty w społecze ństwie • Brak polityki prorodzinnej, szczególnie pozwalaj ącej kobietom wróci ć na rynek pracy (przedszkola itp.) b ędzie powodował wy Ŝsze bezrobocie w tej grupie i ograniczy przyrost naturalny • Starzej ące si ę społecze ństwo – rosn ące potrzeby w zakresie opieki społecznej • Zmniejszaj ąca si ę atrakcyjno ść kultury kaszubskiej i tradycji skutkuj ąca słabsz ą to Ŝsamo ści ą mieszka ńców, szczególnie osób młodych Priorytet b ędzie realizowany poprzez osi ągni ęcie nast ępuj ących celów cz ąstkowych i zada ń:

Cel operacyjny IV.1.:

Zwi ększenie aktywno ści, kompetencji i mobilno ści zawodowej mieszka ńców Ziemi Ko ścierskiej

Cel operacyjny IV.2.:

Poprawa podstawowej infrastruktury społecznej oraz zwi ększanie zakresu i jako ści usług dla mieszka ńców

Cel operacyjny IV.3.: Wzmacnianie to żsamo ści regionalnej i integracja społecze ństwa obszaru Strategia Rozwoju Społeczno -Gospodarczego Ziemi Ko ścierskiej na lata 2000 -2025 Strona 32

14. System realizacji Strategii

a) Zało żenia i zasady realizacji Strategii

Do realizacji strategii konieczna jest efektywna współpraca ró żnych organizacji, jednostek, instytucji, podmiotów gospodarczych i samorz ądowych na szczeblu przede wszystkim lokalnym, ale równie ż wojewódzkim i centralnym.

Równocze śnie potrzebna jest koncentracja i mobilizacja wszelkich środków finansowych na priorytetowych zadaniach warunkuj ących wykonanie celów i proponowanych programów.

Dokument strategii powinien zawiera ć mo żliwie jasno okre ślony schemat wdra żania strategii oraz finansowania działa ń zało żonych w nim.

Strategia zakłada realizacj ę dwóch zasadniczych grup działa ń:

a) Zadania własne, podejmowane przez podmioty i instytucje działaj ące na obszarze Ziemi Ko ścierskiej (przede wszystkim samorz ądy terytorialne). Są to projekty, inicjatywy oraz działania o charakterze ci ągłym, które przyczyniaj ą si ę bezpo średnio lub po średnio do realizacji zało żonych w strategii zada ń i celów operacyjnych. Finansowanie s ą przede wszystkim ze środków własnych i finansowania zewn ętrznego (np. funduszy unijnych). Zadania te wynikają z przepisów wykonawczych lub s ą uj ęte np. w wieloletnich planach inwestycyjnych.

b) Zadania realizowane przez podmioty i instytucje zewn ętrzne w stosunku do obszaru Ziemi Ko ścierskiej oraz systemu realizacji Strategii . S ą to ró żnego rodzaju przedsi ęwzi ęcia podejmowane i finansowane przez podmioty i instytucje administracji centralnej (np. inwestycje drogowe realizowane przez GDDKiA), jednostki Samorz ądu Województwa Pomorskiego, czy zewn ętrznych inwestorów. Wiele z tych przedsi ęwzi ęć jest kluczowych dla osi ągni ęcia zało żonych w strategii celów (szczególnie w obszarze dost ępno ści komunikacyjnej, np. budowa Kolei Kaszubskiej). Dla podmiotów realizuj ących Strategi ę z obszaru Ziemi Ko ścierskiej kluczowe jest budowanie odpowiedniego klimatu i lobbowanie za realizacj ą tych przedsi ęwzi ęć , ich przy śpieszanie, promocja w śród zarówno mieszka ńców, jak i np. władz regionu czy administracji centralnej. Wsparcie tych działa ń mo że mie ć charakter po średni (promocja, ułatwienia proceduralne, przy śpieszanie obiegu dokumentacji projektowej itp.), ale równie ż bardzo konkretny (np. współfinansowanie dokumentacji, uchwalanie zwolnie ń podatkowych czy współfinansowanie niektórych elementów przedsi ęwzi ęć zewn ętrznych). Strategia Rozwoju Społeczno -Gospodarczego Ziemi Ko ścierskiej na lata 2000 -2025 Strona 33

Narz ędziem realizacji strategii powinny by ć konkretne przedsi ęwzi ęcia (projekty i zadania o charakterze ci ągłym), wpisuj ące si ę w zapisy strategii i słu żą ce wdra żaniu konkretnych przedsi ęwzi ęć w okre ślonym horyzoncie czasowym. W tym celu wykorzysta ć mo żna równie ż programy sektorowe, fundusze zewn ętrzne (w tym unijne) środki własne i partnerów.

Kluczowa jest jednak mo żliwo ść ukierunkowania i uporz ądkowania nakładów na rozwój obszaru, któr ą daje strategia. Pozwala ona na wskazanie, w jakich obszarach i na jakie przedsi ęwzi ęcia nale ży przeznaczy ć środki priorytetowo, co pozwala na koncentracj ę zasobów i osi ągni ęcie precyzyjnie okre ślonych celów w zało żonym horyzoncie czasowym.

Strategia za nadrz ędne przyjmuje zasady, którymi kieruje si ę równie ż polityka rozwoju Wspólnoty Europejskiej:

• Zasad ę zrównowa żonego rozwoju , tj. podejmowanie działa ń i procesów, maj ących na celu zaspokojenie aspiracji rozwojowych obecnego pokolenia z zachowaniem mo żliwo ści zaspokojenia tych samych aspiracji przez przyszłe pokolenia, ochron ą środowiska naturalnego oraz uwzgl ędniania w procesach rozwojowych zarówno potrzeb gospodarczych, jak i społecznych mieszka ńców, przy zapewnieniu równowagi społecznej, ekologicznej i przestrzennej;

• Zasad ę partnerstwa , polegaj ącą na udziale społeczno ści lokalnej w programowaniu rozwoju i realizacji zało żonych w strategii przedsi ęwzi ęć , rozumian ą szczególnie poprzez współprac ę samorz ądów szczebla powiatowego i gminnego oraz współpracę sektora publicznego, prywatnego i organizacji społecznych, w szczególno ści poprzez tworzenie warunków sprzyjaj ących wysokiej aktywno ści obywatelskiej mieszka ńców Ziemi Ko ścierskiej i ich udział w podejmowaniu decyzji o kierunkach rozwoju obszaru;

• Zasad ę koncentracji , polegaj ącą na ograniczeniu si ę w strategii jedynie do rozwi ązania ograniczonej liczby kluczowych dla Powiatu problemów. Jest to rozumiane jako wskazanie mo żliwie konkretnych i ograniczonych celów i okre ślenie sposobów ich realizacji w zało żonym okresie czasu;

• Zasada programowania , polegaj ąca na realizacji zało żeń Strategii zgodnie z przyj ętymi celami i priorytetami w sposób okre ślony w systemie realizacji oraz zgodnie z przyj ętym harmonogramem zada ń. Przyjmuje si ę jednocze śnie zało żenie nadrz ędno ści zapisów strategii nad innymi planami i dokumentami w Powiecie Ko ścierskim i konieczno ść ich koordynacji z zało żeniami tego dokumentu;

• Zasada koordynacji, polegaj ąca na skupieniu działa ń i środków podmiotów i instytucji zaanga żowanych w realizacj ę strategii na celach i priorytetach okre ślonych w dokumencie; Strategia Rozwoju Społeczno -Gospodarczego Ziemi Ko ścierskiej na lata 2000 -2025 Strona 34

b) System realizacji i monitoringu Strategii

W oparciu o wnioski z przeprowadzonych analiz proponuje si ę nast ępuj ący system realizacji Strategii Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Ziemi Ko ścierskiej na lata 2010-2025:

Rysunek 5. System realizacji i monitoringu Strategii

ZMIENIONA TRE ŚĆ STRATEGII

Uchwały zmieniaj ące tre ść Strategii

RADA POWIATU

Procedura zmiany tre ści Strategii, konsultacje

ZARZ ĄD ZESPÓŁ Decyzje o kierunkach działa ń POWIATU STRATEGICZNY

Propozycje zmian Rekomendacje działa ń w tre ści Strategii

ZESPÓŁ MONITORUJ ĄCY REALIZACJA STRATEGII

Zadania, projekty, inicjatywy o charakterze ci ągłym Raporty roczne z realizacji Strategii

Monitoring Ewaluacja

KOORDYNATOR

Źródło: opracowanie własne Strategia Rozwoju Społeczno -Gospodarczego Ziemi Ko ścierskiej na lata 2000 -2025 Strona 35

System realizacji Strategii zakłada rozdzielenie funkcji decyzyjnych, monitoruj ących, wykonawczych i koordynacyjnych na sze ść oddzielnych podmiotów.

• Rada Powiatu Ko ścierskiego : podmiot nadzoruj ący ogóln ą realizacj ę Strategii oraz podejmuj ący uchwały o zmianie tre ści Strategii (na wniosek Zarz ądu Powiatu) po przeprowadzeniu procedury zmiany tre ści Strategii

• Zarz ąd Powiatu Ko ścierskiego : podmiot odpowiedzialny przed Rad ą Powiatu za realizacj ę Strategii, współpracuj ący z Zespołem Strategicznym i podejmuj ący procedur ę zmiany tre ści Strategii (samodzielnie lub w oparciu o rekomendacje Zespołu Monitoruj ącego);

• Zespół Strategiczny : podmiot kluczowy w systemie realizacji Strategii, odpowiedzialny za kierowanie procesem rozwoju obszaru i podejmowanie bie żą cych (operacyjnych) decyzji o wyborze zada ń do realizacji, przydzielania im priorytetów realizacyjnych i zasobów. W skład Zespołu wchodz ą wójtowie i burmistrzowie gmin z obszaru Powiatu Ko ścierskiego oraz Starosta Powiatu Ko ścierskiego, b ędący jednocze śnie Przewodnicz ącym Zespołu Strategicznego;

• Zespół Monitoruj ący : podmiot odpowiedzialny opracowywanie rekomendacji działa ń dla Zespołu Strategicznego i opracowywanie rekomendacji zmian tre ści Strategii dla Zarz ądu Powiatu Ko ścierskiego;

• Koordynator: zespół pracowników Wydziału Starostwa Powiatowego w Ko ścierzynie odpowiedzialnego za rozwój powiatu. Do jego zada ń nale ży organizacja prac zwi ązanych z realizacj ą Strategii, przygotowywanie raportów z realizacji Strategii oraz bie żą ca współpraca z Zespołem Monitoruj ącym i Zespołem Realizuj ącym Strategi ę.

Charakterystyk ę poszczególnych podmiotów przedstawia tabela 7.

Strategia Rozwoju Społeczno -Gospodarczego Ziemi Ko ścierskiej na lata 2000 -2025 Strona 36

Tabela 3. Zadania i kompetencje organów realizuj ących Strategi ę

Funkcja Sposób powołania organu Lp. Nazwa organu w systemie Przewodnicz ący i podejmowania decyzji realizacji strategii

Nadzór nad realizacj ą Strategii RADA POWIATU Przewodnicz ący Zgodnie z ustaw ą o samorz ądzie powiatowym 1 oraz przepisami wewn ętrznymi KO ŚCIERSKIEGO Podejmowanie uchwał Rady Powiatu w sprawie zmiany tre ści Powiatu Ko ścierskiego Strategii Nadzór nad realizacj ą ZARZ ĄD Strategii Starosta Powiatu Zgodnie z ustaw ą o samorz ądzie powiatowym 2 POWIATU oraz przepisami wewn ętrznymi Rozpoczynanie Ko ścierskiego KO ŚCIERSKIEGO procedury zmiany tre ści Powiatu Ko ścierskiego Strategii Automatycznie wchodz ą w jego skład Decydowanie o wójtowie (burmistrzowie) ZESPÓŁ bie Ŝą cych kierunkach Starosta Powiatu gmin Powiatu Ko ścierskiego 3 STRATEGICZNY działania i realizacji Ko ścierskiego oraz Starosta Powiatu Ko ścierskiego zada ń strategicznych Decyzje podejmowane s ą kolegialnie w drodze konsensusu Osoby odpowiedzialne za koordynowanie Opiniowanie raportów z polityki rozwoju w gminach Powiatu realizacji strategii Ko ścierskiego oraz Starostwa Powiatowego oraz przedstawiciele instytucji publicznych, Proponowanie organizacji pozarz ądowych i bran Ŝy ZESPÓŁ Przewodnicz ący 4 kierunków działa ń Rady Powiatu z obszaru Powiatu Ko ścierskiego, MONITORUJ ĄCY i zmian w Strategii do Ko ścierskiego Członkowie Zespołu s ą powoływani Zespołu Strategicznego i odwoływani przez Zarz ąd Rad ę Powiatu i Zarz ądu Powiatu Ko ścierskiego Ko ścierskiego Decyzje Zespołu podejmowane są wi ększo ści ą głosów Naczelnik Wydziału Monitoring i ewaluacja Starostwa Pracownicy wydziału Starostwa Powiatowego, Strategii, koordynacja Powiatowego w odpowiedzialnego za rozwój powiatu, podlegli 5 KOORDYNATOR Naczelnikowi Wydziału prac i spotka ń, Ko ścierzynie, oraz ew. firma / instytucja wspomagaj ąca sprawozdawczo ść odpowiedzialny za proces ewaluacji. rozwój powiatu

Źródło: opracowanie własne

W oparciu o przygotowan ą ewaluacj ę realizacji Strategii (ankiety i ew. ewaluacja dokonana przez zewn ętrznego audytora) wydział odpowiedzialny za rozwój powiatu przygotowuje corocznie (w II kwartale) raport z realizacji Strategii.

Raport zawiera ocen ę ilo ściow ą i jako ściow ą podejmowanych działa ń (opisan ą w systemie monitoringu Strategii, propozycje ew. zmian Strategii oraz rekomendacje dotycz ące zakresu podejmowania dalszych działa ń zwi ązanych z realizacj ą Strategii).

Dokument ten przedkładany jest w III kwartale pod obrady Zespołu Monitoruj ącego, który na podstawie raportu przedkłada rekomendacje działań dla Zespołu Strategicznego. Strategia Rozwoju Społeczno -Gospodarczego Ziemi Ko ścierskiej na lata 2000 -2025 Strona 37

W III kwartale Zespół Strategiczny podejmuje w oparciu o rekomendacje Zespołu Monitoruj ącego uchwał ę o okre śleniu zada ń do realizacji w kolejnym roku realizacji Strategii, ujmuj ąc jednocze śnie te zadania i projekty oraz działania zwi ązane z ich realizacj ą wraz z zabezpieczeniem zasobów niezb ędnych do ich realizacji (finansów i zasobów osobowych) w bud żetach i planach działania jednostek odpowiedzialnych za realizacj ę Strategii oraz okre ślaj ą podj ęcie okre ślonych działa ń lobbingowych oraz wspieraj ących realizacj ę Strategii wobec podmiotów zewn ętrznych.

Taki podział pozwala na efektywne wdra żanie strategii, sprawne podejmowanie decyzji operacyjnych i monitoring oraz ewaluacj ę Strategii oraz mo żliwo ść jej dostosowania do zmian w otoczeniu. Strategia Rozwoju Społeczno -Gospodarczego Ziemi Ko ścierskiej na lata 2000 -2025 Strona 38

15. Monitoring i ewaluacja Strategii

System monitoringu, zawieraj ący opis wska źników ilo ściowych i jako ściowych, jest niezb ędnym elementem strategii, pozwalaj ącym oceni ć stopie ń osi ągni ęcia zało żonych celów oraz harmonogram jej realizacji.

System ten, aby był skuteczny, powinien równie ż wskazywa ć podmiot odpowiedzialny za prowadzenie monitoringu oraz instytucj ę nadzoruj ącą cały proces.

System monitoringu „Strategii…” przedstawia rysunek 5.

Rysunek 5. System monitoringu i ewaluacji Strategii

NARZ ĘDZIA MONITORINGU I EWALUACJI INSTYTUCJE ODPOWIEDZIALNE

UCHWAŁY O ZMIANIE TRE ŚCI RADA DOKUMENTU STRATEGII POWIATU

PROJEKTY UCHWAŁ ZARZ ĄD ZMIENIAJ ĄCYCH STRATEGI Ę POWIATU

PROPOZYCJE ZMIAN ZESPÓŁ W STRATEGII MONITORUJ ĄCY

RAPORT ROCZNY Z REALIZACJI STRATEGII KOORDYNATOR

EWALUACJA ZEWN ĘTRZNA PODMIOT ZEWN ĘTRZNY

(AUDYTOR) ANKIETA

Źródło: opracowanie własne Strategia Rozwoju Społeczno -Gospodarczego Ziemi Ko ścierskiej na lata 2000 -2025 Strona 39

System ten wynika wprost z systemu realizacji strategii. Oparty jest o wska źniki ilo ści i efektywno ści podejmowanych działa ń, funkcjonuj ący na poziomie priorytetów: ilo ść i stopie ń realizacji zało żonych w Strategii działa ń, okre ślaj ący stopie ń realizacji celu strategicznego danego priorytetu, mierzone co min. 5 lat prze Koordynatora w oparciu o dane i badania zewn ętrzne i własne.

Monitoring realizacji Strategii polega ć b ędzie na sporz ądzaniu przez podmiot koordynuj ący realizacj ę Strategii (Starostwo Powiatowe) w II kwartale danego roku raportu z realizacji przedsi ęwzi ęć zbie żnych z zało żeniami Strategii.

Dane te będą gromadzone w oparciu o jednolity formularz ankiety, wskazuj ącej realizacj ę przedsi ęwzi ęć wskazanych priorytetach Strategii.

Podmioty wypełniaj ące ankiet ę (koordynatorzy poszczególnych zada ń pod nadzorem Liderów Priorytetów Strategii) wskazywa ć b ędą w ankiecie ile i jakich zada ń zrealizowały oraz w jakim stopniu osi ągn ęły zało żone efekty.

W oparciu o sporz ądzone zestawienie zrealizowanych działa ń w ramach poszczególnych priorytetów i celów operacyjnych sporz ądza ć si ę b ędzie zbiorcze zestawienie pozwalaj ące okre śli ć stopie ń realizacji poszczególnych priorytetów Strategii (Zada ń Strategicznych), przedstawione w tabeli 10.

System pomiaru efektów realizacji poszczególnych priorytetów oparty jest o osiem specyficznych, obiektywnych i weryfikowalnych wska źników.

Przyj ęto po dwa dla ka żdego z priorytetów Strategii. Dla ka żdego z priorytetów jeden ze wska źników ma charakter ilo ściowy, a drugi – jako ściowy.

Strategia Rozwoju Społeczno -Gospodarczego Ziemi Ko ścierskiej na lata 2000 -2025 Strona 40

Tabela 4. Wykaz wska źników słu żą cych pomiarowi stopnia realizacji celów strategicznych

Numer Nazwa priorytetu Wska źniki priorytetu

• (I) Liczba zrealizowanych przedsi ęwzi ęć w ramach ka Ŝdego z celów operacyjnych • Wska źniki osi ągni ęcia celu strategicznego w priorytecie:  (1) Liczba podmiotów gospodarczych na 1000 KONKURENCYJNO ŚĆ mieszka ńców nie mniejsza ni Ŝ przeci ętna w województwie pomorskim I GOSPODARCZA I ATRAKCYJNO ŚĆ  (2) Dobra ocena klimatu dla prowadzenia działalno ści gospodarczej i inwestowania na terenie Ziemi Ko ścierskiej przez przedsi ębiorców Źródło: dane GUS oraz badania klimatu dla przedsi ębiorczo ści na Ziemi Ko ścierskiej Okres pomiaru: co min. 5 lat • (II) Liczba zrealizowanych przedsi ęwzi ęć w ramach ka Ŝdego z celów operacyjnych • Wska źniki osi ągni ęcia celu strategicznego w priorytecie:  (3) Przeci ętny czas dojazdu do Aglomeracji Trójmiejskiej DOST ĘPNO ŚĆ komunikacj ą publiczn ą poni Ŝej 60 minut II KOMUNIKACYJNA  (4) Dobra ocena wewn ętrznej dost ępno ści i spójno ści I SPÓJNO ŚĆ WEWN ĘTRZNA komunikacyjnej przez wi ększo ść mieszka ńców Ziemi Ko ścierskiej i turystów Źródło: badania dost ępno ści komunikacyjnej Ziemi Ko ścierskiej Okres pomiaru: co min. 5 lat • (III) Liczba zrealizowanych przedsi ęwzi ęć w ramach ka Ŝdego z celów operacyjnych • Wska źniki osi ągni ęcia celu strategicznego w priorytecie:  (5) Brak przekroczenia ustawowych norm zanieczyszczenia powietrza i wody na całym obszarze ŚRODOWISKO I RACJONALNE Ziemi Ko ścierskiej III WYKORZYSTANIE ZASOBÓW  (6) Dobra ocena stanu środowiska naturalnego i wykorzystania zasobów obszaru przez wi ększo ść mieszka ńców Ziemi Ko ścierskiej i turystów Źródło: badania czysto ści środowiska (WIO Ś) oraz badania własne Okres pomiaru: co min. 5 lat • (IV) Liczba zrealizowanych przedsi ęwzi ęć w ramach ka Ŝdego z celów operacyjnych • Wska źniki osi ągni ęcia celu strategicznego w priorytecie  (7) Zdawalno ść egzaminów przez uczniów szkół ZASOBY LUDZKIE podstawowych, gimnazjalnych i średnich nie ni Ŝsza ni Ŝ przeci ętna w województwie pomorskim IV I ZINTEGROWANE  (8) Liczna organizacji pozarz ądowych na 1000 SPOŁECZE ŃSTWO mieszka ńców nie ni Ŝsza ni Ŝ przeci ętna w województwie pomorskim Źródło: dane WUP oraz badania aktywno ści obywatelskiej mieszka ńców Ziemi Ko ścierskiej Okres pomiaru: co min. 5 lat Źródło: opracowanie własne

Strategia Rozwoju Społeczno -Gospodarczego Ziemi Ko ścierskiej na lata 2000 -2025 Strona 41

Roczny raport z realizacji „ Strategii…” sporz ądzony przez wydział odpowiedzialny za rozwój powiatu, na podstawie ankiet powinien zawiera ć:

• Zestawienie podj ętych działa ń;

• Stopie ń osi ągni ęcia celów operacyjnych i strategicznych;

• Rekomendacje dotycz ące dalszych działa ń i ew. modyfikacj ę dokumentu strategii.

Ponadto wskazane jest dokonanie przez podmiot zewn ętrzny wzgl ędem systemu realizacji „Strategii…” (np. firm ę doradcz ą lub instytut badawczy), dokonania ewaluacji zewn ętrznej raportu, pokazuj ącego w jakim stopniu podj ęte działania przyczyniaj ą si ę do realizacji zało żonego w „Strategii…” celu nadrz ędnego i wizji obszaru, oraz w jakim stopniu przy realizacji zało żeń „Strategii…” stosowane s ą zapisy uj ęte w misji dokumentu.

Taki zewn ętrzny podmiot jest obiektywny wzgl ędem podmiotów wdra żaj ących Strategi ę i wskaza ć mo że szereg cennych uwag i spostrze żeń, które nie s ą do zauwa żenia przy zbyt bliskim zaanga żowaniu w działania zwi ązane z rozwojem obszaru.

Udział takiej instytucji zapewni wi ększ ą obiektywno ść systemu monitoringu i jego wi ększ ą efektywno ść , przy stosunkowo niewielkich kosztach.

W III kwartale roku opracowany raport przedstawia si ę Zespołowi Monitoruj ącemu, który na tej podstawie podejmuje decyzje o potrzebie dokonania zmian w tre ści Strategii. Propozycje zmian w formie rekomendacji przekazywane s ą Zarz ądowi Powiatu Ko ścierskiego.

Na podstawie przedło żonych propozycji Zarz ąd Powiatu Ko ścierskiego w drodze uchwały podejmuje decyzj ę o rozpocz ęciu procedury zmiany Strategii.

Taki system monitoringu Strategii, anga żuj ący cztery podmioty (Wydział Rozwoju Powiatu, zewn ętrzny podmiot ewaluuj ący, Komitet Monitoruj ący oraz Konwent Wójtów), przy konsekwentnym i systematycznym prowadzeniu działa ń (rokrocznie), zapewnia sprawn ą, prost ą i efektywn ą ocen ę stopnia realizacji Strategii oraz aktywne dostosowywanie dokumentu do zmian w otoczeniu.