Lokalny Program Rewitalizacji Gminy Kalisz Pomorski Na Lata 2017-2023 Został Przygotowany Przez Zespół Badawczy Konsorcjum Firm 4CS Sp

Kalisz Pomorski, luty 2019 roku

Lokalny Program Rewitalizacji Gminy Kalisz Pomorski na lata 2017-2023 został przygotowany przez Zespół badawczy konsorcjum firm 4CS Sp. z o.o. oraz OMR Grupa Badawcza Sławomir Kozieł. Dokument zrealizowany w ramach projektu pn. „Partycypacyjne opracowanie Programu Rewitalizacji dla Gminy Kalisz Pomorski”. Projekt został dofinansowany w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2014-2020, zatwierdzonego decyzją wykonawczą Komisji Europejskiej z dnia 9 grudnia 2014 roku nr C(2014) 9550, przyjmującą niektóre elementy programu operacyjnego „Pomoc Techniczna 2014-2020” do wsparcia z Funduszu Spójności w ramach celu „Inwestycje na rzecz wzrostu i zatrudniania”.

Zamawiający:

Gmina Kalisz Pomorski ul. Wolności 25 78-540 Kalisz Pomorski

Wykonawca:

4CS Sp. z o.o. ul. Kazimierza Wielkiego 7/5 65-047 Zielona Góra

Spis treści

Rozdział I. Wprowadzenie ...... 4 Rozdział II. Mechanizmy włączenia interesariuszy rewitalizacji w proces rewitalizacji ...... 9 Rozdział III. Diagnoza obszaru zdegradowanego, obszaru rewitalizacji i opis ludności ...... 31 Rozdział IV. Wizja obszaru po przeprowadzeniu rewitalizacji ...... 122 Rozdział V. Cele rewitalizacji oraz odpowiadające zidentyfikowanym potrzebom rewitalizacyjnym kierunki działań mających na celu eliminację lub ograniczenie negatywnych zjawisk ...... 125 Rozdział VI. Opis powiązań programu z dokumentami strategicznymi i planistycznymi Gminy ...... 126 Rozdział VII. Projekty i przedsięwzięcia rewitalizacyjne ...... 130 Rozdział VIII. Mechanizmy integrowania działań służących realizacji celów rewitalizacji oraz odpowiadające im kierunki działań służących eliminacji lub ograniczeniu negatywnych zjawisk oraz przedsięwzięć rewitalizacyjnych ...... 161 Rozdział IX. System wdrażania i monitorowania programu rewitalizacji ...... 173 Rozdział X. Ramy finansowe i czasowe realizacji Programu...... 177 Rozdział XII. Podsumowanie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko ...... 185 Spis ilustracji...... 187

Rozdział I. Wprowadzenie

Niniejszy rozdział opisuje wprowadzenie do Lokalnego Programu Rewitalizacji wyjaśniając pojęcie rewitalizacji, obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji, pokazując poszczególne etapy formalne pracy nad Programem. W rozdziale znajduje się syntetyczna informacja o zaplanowanych projektach rewitalizacyjnych. Rozdział ma cel streszczenia zarządczego i pokazuje również kluczowe rozstrzygnięcia w ramach programu. W rozdziale znajduje się również informacja o przeprowadzeniu analizy jej zapisów pod kątem spełnienia kryteriów kwalifikujących do oceny oddziaływania na środowisko i jej wynikach oraz wynik uzgodnień w sprawie konieczności przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko w przypadku obowiązku jej przeprowadzenia. Lokalny Program Rewitalizacji Gminy Kalisz Pomorski na lata 2017-2023 (dalej „Program”) stanowi wieloletni program działań o charakterze gospodarczym lub społecznym, dotyczący gospodarki przestrzennej i urządzeń technicznych, zmierzający do wyprowadzenia danego obszaru zdegradowanego z sytuacji kryzysowej oraz stworzenia warunków do jego dalszego rozwoju, realizowany przez różne podmioty, zgodnie z określonym harmonogramem czasowym i finansowany z różnych źródeł, opracowany, przyjęty i koordynowany przez gminę. Podstawą przyjęcia Programu był art. 18 ust. 2 pkt 6 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym zgodnie z Wytycznymi w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014-2020 opracowanymi przez Ministra Rozwoju i obowiązującymi od 2 sierpnia 2016 r. Zgodnie z zapisami ustawy z dnia 9 października 2015 roku o rewitalizacji, od 1 stycznia 2024 r. jedyną podstawą realizacji przedsięwzięć rewitalizacyjnych w gminach będzie gminny program rewitalizacji przyjęty uchwałą Rady Miejskiej zgodnie z wymogami wskazanymi w ustawie o rewitalizacji. Z uwagi na przygotowanie Programu na podstawie Wytycznych Ministra Rozwoju w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014-2020 przyjęto okres obowiązywania Programu do 2023 roku. Program uwzględnia również Zasady realizacji przedsięwzięć rewitalizacyjnych w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Zachodniopomorskiego 2014-2020. W celu przeprowadzenia szerokiego procesu partycypacji społecznej, zarządzeniem Burmistrza Kalisza Pomorskiego z dnia 10 kwietnia 2017 roku o numerze 27/2017 powołano członków Zespołu ds. rewitalizacji, którzy reprezentowali zróżnicowanych przedstawicieli środowisk lokalnych mających wpływ na proces rewitalizacji w gminie. Członkami Zespołu zostały następujące osoby:  Michał Hypki – Burmistrz Kalisza Pomorskiego;  Joanna Maras – Koordynator projektu;  Magdalena Dąbrowska –asystent koordynatora projektu;  Bernadetta Klimczak - Specjalista ds. promocji i komunikacji społecznej projektu;  Elżbieta Skrobacka – Inspektor ds. planowania przestrzennego;  Dawid Bejnarowicz – Kierownik Referatu Inwestycji i Planowania Przestrzennego;  Jolanta Nowak – Inspektor ds. inwestycji;  Wanda Kaczorek – Kierownik Referatu Nieruchomości i Ochrony Środowiska;  Ludwika Labuda-Rulewicz - Kierownik Referatu Podatków i Opłat Lokalnych;  Maria Sroka - Inspektor ds. Handlu, kultury i sportu;  Zbigniew Chołuj- Przewodniczący Rady Miejskiej w Kaliszu Pomorski ;

 Jacek Romaniuk - Strażnik Straży Miejskiej w Kaliszu Pomorskim;  Zbigniew Maślak- Komendant Komisariatu Policji w Kaliszu Pomorskim;  Aneta Olszacka – Z-ca Dyrektora Miejsko- Gminnego Ośrodka Kultury w Kaliszu Pomorskim;  Halina Maras – Kierownik Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Kaliszu Pomorskim;  Seweryn Szymczyk - Miejsko Gminna Komisja ds. Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych;  Tadeusz Sochacki – Dyrektor Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej w Kaliszu Pomorskim;  Beata Pierzgalska - Dyrektor Szkoły Podstawowej im. Kornela Makuszyńskiego w Kaliszu Pomorski;  Dorota Ławniczak - Dyrektor Gimnazjum im. Marii Skłodowskiej-Curie w Kaliszu Pomorskim;  Kazimiera Ignaszewska – Dyrektor Przedszkola Miejskiego w Kaliszu Pomorskim;  Krzysztof Wiśniewski – przedstawiciel Sołtysów;  Dariusz Domański – Przewodniczący Samorządu Mieszkańców;  Agnieszka Chwastek – Dyrektor Przedszkola Wesołe Nutki w Dębsku.

Ważnymi elementami źródłowymi dającymi podstawę opracowań Programu była analiza celów dokumentów strategicznych określających kierunki rozwoju Gminy oraz dokumentów strategicznych na poziomie regionalnym i krajowym. Zapewniono spójność planowanych działań rewitalizacyjnych z aktualnie obowiązującym dokumentami: Strategią Rozwoju Gminy Kalisz Pomorski na lata 2015-2020, Strategią Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Kalisz Pomorski. Wpływ na zakres Programu miały również uwarunkowania zewnętrzne, do których należą cele rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego określone w Strategii Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego do roku 2020. Obszar rewitalizacji wyznaczony został na obszarze miejskim Gminy obejmującym ulice: Profesora Zbigniewa Religi, Kilińskiego, Koszalińska, Leśna, Strzelecka, Świętego Wojciecha, Wrocławska. Obszar rewitalizacji na terenie wiejskim obejmuje natomiast sołectwa: Sienica, Stara Korytnica, Suchowo i Cybowo. Gminę Kalisz Pomorski zamieszkuje 7 472 osoby, a obszar rewitalizacji zamieszkiwany jest przez 1744 mieszkańców, co stanowi 23,3% mieszkańców i obejmuje powierzchnię 175 ha, co stanowi 0,36% w stosunku co całkowitej powierzchni gminy wynoszącej 47 900 ha. Działania rewitalizacyjne będą realizować cel główny Programu jakim jest Odnowa zdegradowanego obszaru popegeerowskiego poprzez podjęcie efektywnych działań w zakresie aktywizacji społecznej i zawodowej. Cel główny będzie realizowany przez trzy cele szczegółowe oraz kierunki działań:

Cel szczegółowy 1. Przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu mieszkańców poprzez aktywizację zawodową.

 Kierunek działań: Rozwój przedsiębiorczości wśród osób wykluczonych

 Kierunek działań: Zapewnienie możliwości aktywizacji zawodowej

 Kierunek działań: Zwiększenie dostępności obiektów

Cel szczegółowy 2. Przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu mieszkańców poprzez aktywizację społeczną

 Kierunek działań: Organizowanie wydarzeń integrujących społeczność

 Kierunek działań: Bezpośrednie aktywizowanie osób wykluczonych

 Kierunek działań: Prowadzenie działań wspierających osoby wykluczone

Cel szczegółowy 3. Aktywizacja seniorów oraz przeciwdziałanie ich wykluczeniu

 Kierunek działań: Wykorzystanie potencjału organizacji pozarządowych

 Kierunek działań: Prowadzenie bezpośrednich działań aktywizacyjnych

 Kierunek działań: Zagospodarowanie przestrzeni na cele społeczne W ramach działań rewitalizacyjnych zidentyfikowano projekty rewitalizacyjne pogrupowane w przedsięwzięcia rewitalizacyjne: 1. LOKOMOTYWOWNIA ORAZ WIEŻA CIŚNIEŃ MIEJSCAMI AKTYWIZACJI ZAWODOWEJ W OBSZARZE TURYSTYKI 1.1. Utworzenie przedsiębiorstwa ekonomii społecznej. 1.2. Adaptacja pomieszczeń na potrzeby utworzenia Muzeum Kolejnictwa. 1.3. Adaptacja pomieszczeń na potrzeby działalności organizacji pozarządowej. 1.4 Organizowanie warsztatów z zakresu kolejnictwa. 1.5 Utworzenie klubu malucha „Kolejarz”. 1.6 Organizacja cyklicznych zlotów kolejarskich. 1.7 Wyposażenie terenu przy dworcu kolejowym w małą architekturę niezbędną dla podróżnych. 1.8 Modernizacja przejazdu kolejowego. 1.9 Adaptacja przestrzeni na potrzeby parkingu.

2. UTWORZENIE CENTRUM AKTYWNOŚCI „KOTŁOWNIA” 2.1. Kompleksowa modernizacja i wyposażenie budynku. 2.2. Utworzenie miejsca zdrowotnej pomocy specjalistycznej. 2.3. Wyposażenie pomieszczeń w sportowo-rehabilitacyjny sprzęt specjalistyczny. 2.4. Prowadzenie stałego wsparcia w ramach aktywizacji społecznej. 2.5. Prowadzenie punktu pomocy sąsiedzkiej oraz banku czasu. 2.6. Zagospodarowanie przyległego terenu parkowego.

3. RYNEK KALISZA POMORSKIEGO MIEJSCEM AKTYWNOŚCI SPOŁECZNEJ 3.1. Organizowanie cyklicznych wydarzeń promujących lokalne produkty rolne. 3.2. Przebudowa ulicy na potrzeby wyłączenia jej z ruchu i rozbudowy targowiska. 3.3. Organizowanie wydarzeń kulturalnych na rynku. 3.4. Wspieranie wydarzeń mających na celu budowę tożsamości lokalnej. 3.5. Umieszczenie przy rynku obiektów małej architektury.

4. AKTYWIZACJA OSÓB WYKLUCZONYCH POPRZEZ FUNKCJONOWANIE PRZEDSIĘBIORSTWA EKONOMII SPOŁECZNEJ NA TERENIE GMINY KALISZ POMORSKI 4.1. Adaptacja pomieszczeń zlokalizowanych w piwnicy Pałacu na potrzeby utworzenia miejsca aktywizacji osób wykluczonych. 4.2. Wyposażenie pomieszczeń w sprzęt niezbędny do prowadzenia aktywizacji zawodowej. 4.3. Organizacja warsztatów kulinarnych i szkoleń. 4.4. Utworzenie podmiotu ekonomii społecznej. 4.5. Marginalizacja wpływu barier architektonicznych na aktywność osób wykluczonych. 4.6. Zakup infrastruktury niezbędnej do funkcjonowania przedsiębiorstwa ekonomii społecznej.

5. WYKORZYSTANIE POTENCJAŁU SENIORÓW GMINY KALISZ POMORSKI 5.1. Zagospodarowanie placu przy Domu Dziennego Pobytu Senior Plus. 5.2. Organizacja warsztatów aktywizacyjnych dla seniorów. 5.3. Organizowanie spotkań klubowych „Wspomnienia starszych osób” jako wydarzeń łączących pokolenia osób młodych i starszych. 5.4. Organizacja „Święta ulic” opartego na promowaniu działalności poprzez organizację warsztatów i wydarzeń artystycznych. 5.5. Wspieranie aktywności Uniwersytetu Trzeciego Wieku. 5.6. Wykonanie muralu symbolizującego potencjał seniorów oraz możliwość współpracy międzypokoleniowej. 5.7. Oświetlenie muralu.

6. AKTYWIZACJA MIESZKAŃCÓW OBSZARÓW WIEJSKICH ORAZ PRZECIWDZIAŁANIE ZJAWISKOM KRYZYSOWYM 6.1. Organizowanie wydarzeń aktywizujących mieszkańców w świetlicach wiejskich. 6.2. Organizowanie warsztatów mających na celu przeciwdziałanie zjawiskom kryzysowym. 6.3. Organizacja „Dni Zdrowia” dla mieszkańców obszarów wiejskich. 6.4. Likwidacja barier dla osób niepełnosprawnych w świetlicach. 6.5. Wykorzystanie potencjału tradycji lokalnych jako działań aktywizujących. 6.6. Stworzenie siłowni zewnętrznych. 6.7. Stworzenie wiat jako miejsc organizacji działań integracyjnych mieszkańców.

7. ZWIĘKSZENIE UDZIAŁU SPOŁECZNOŚCI LOKALNEJ OSIEDLA CYBOWO POPRZEZ ROZSZERZENIE BAZY KULTURALNO- OŚWIATOWEJ 7.1. Kompleksowa modernizacja wraz z wyposażeniem budynku służącego aktywizacji społecznej 7.2. Organizowanie warsztatów i wydarzeń społeczno- oświatowych 7.3. Utworzenie miejsca opieki nad dziećmi

8. DOSTOSOWANIE ZDEGRADOWANEJ PRZESTRZENI PUBLICZNEJ DO POTRZEB MIESZKAŃCÓW OSIEDLA CYBOWO 8.1. Zagospodarowanie obszaru aktywizacji mieszkańców 8.2. Utworzenie spółdzielni socjalnej Program z uwagi na swój ogólny charakter, nie wyznacza jednocześnie ram dla późniejszej realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz nie spowoduje znaczącego oddziaływania na środowisko, a co za tym idzie nie jest dokumentem wymagającym przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko. Program nie spełnia przesłanek określonych w art. 46 ust. 2 ustawy OOŚ, a co za tym idzie nie jest dokumentem wymagającym przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko. W ramach pracy nad Programem uzgodniono odstąpienie od strategicznej oceny na środowisko dla

Programu. Obecny Program stanowić będzie kontynuację wcześniejszych projektów realizowanych przez Gminę oraz podmioty publiczne działające na terenie Gminy. Umożliwi on również efektywne pozyskiwanie środków zewnętrznych na zidentyfikowane projekty i przedsięwzięcia rewitalizacyjne. Ze względu na silne powiązanie proponowanych działań rewitalizacyjnych z możliwością ubiegania się o finansowanie ze środków unijnych, szczególny nacisk położony został na inwestycje planowane do realizacji w perspektywie finansowej 2014-2020, szczególnie w ramach RPO WZ 2014-2020 działania 9.3 Wspieranie rewitalizacji w sferze fizycznej, gospodarczej i społecznej ubogich społeczności i obszarów miejskich i wiejskich. Program ujmuje działania w sposób kompleksowy łącząc aspekty społeczne oraz ekonomiczne, przestrzenne, techniczne, środowiskowe lub kulturowe związane zarówno z danym obszarem, jak i jego otoczeniem, stosownie do lokalnych uwarunkowań.

Rozdział II. Mechanizmy włączenia interesariuszy rewitalizacji w proces rewitalizacji Niniejszy rozdział opisuje mechanizmy włączenia mieszkańców, przedsiębiorców i innych podmiotów i grup aktywnych na terenie gminy w proces rewitalizacji i konsultacje społeczne. W rozdziale opisane są działania realizowane zarówno na etapie programowania programu rewitalizacji jak również na etapie wdrożenia programu. Partycypacyjne włączenie interesariuszy w proces działań rewitalizacyjnych było podstawą podejmowanych aktywności w ramach opracowywania Lokalnego Programu Rewitalizacji. Najważniejszym założeniem było uzyskanie jak najbardziej rzetelnych oraz pełnych informacji odnośnie potrzeb społeczności lokalnej, ze szczególnym uwzględnieniem oczekiwań związanych z koniecznością odnowy obszarów, na których występuje sytuacja kryzysowa związana z występującymi problemami społecznymi, ale również obszarów o wysokim stopniu koncentracji deficytów odnoszących się do uwarunkowań technicznych, przestrzenno-funkcjonalnych, środowiskowych i gospodarczych.

W związku z realizacją celu związanego z koniecznością włączenia jak najszerszego grona mieszkańców, podjęto następujące działania:

 Przeprowadzono szkolenia dla członków Zespołu ds. Rewitalizacji;

 Przeprowadzono szkolenia dla partnerstw;

 Zorganizowano festyny rewitalizacyjne;

 Zrealizowano badania internetowe CAWI;

 Zrealizowano badania kwestionariuszowe PAPI;

 Przeprowadzono spacery studyjne;

 Prowadzono zintensyfikowane działania informacyjne.

Realizacja powyższych działań pozwoliła na zaangażowanie szerokiego grona mieszkańców oraz ważnych grup interesariuszy z punktu widzenia działań rewitalizacyjnych, w proces określenia sytuacji kryzysowych istniejących na obszarze miejskim i wiejskim gminy. Pozwoliła również na zaplanowanie projektów oraz przedsięwzięć, które będą mogły zostać opracowane w dokumencie oraz pozwolić na odnowę obszaru rewitalizacji oraz marginalizację występujących deficytów, które podkreślone zostały w diagnozie.

SZKOLENIA DLA CZŁONKÓW ZESPOŁU DS. REWITALIZACJI

Szkolenia dla członków Zespołu ds. Rewitalizacji zostały przeprowadzone w ramach procesu partycypacji społecznej realizowanego w ramach opracowania programu rewitalizacji i miały na celu włączenie członków zespołu do prac związanych z określaniem problemów oraz potrzeb społeczności lokalnej. Pierwsze organizowane szkolenie miało na celu przekazanie podstawowej wiedzy w zakresie prowadzonego procesu rewitalizacji. Uczestnicy szkolenia zapoznali się między innymi z zasadami prowadzenia procesu opracowywania Lokalnego Programu Rewitalizacji, wyznaczania obszarów zdegradowanych i obszarów rewitalizacji w gminie

oraz etapy wdrażania programu rewitalizacji, w tym prowadzenie monitoringu i ewaluacji procesu rewitalizacji. Tematem przewodnim była partycypacja społeczna, która oznacza, że dokument który powstanie nie powinien być tworzony dla mieszkańców, ale z mieszkańcami. Jest to pierwszy taki dokument, który kładzie szczególny nacisk na to, by mieszkańcy (w tym organizacje pozarządowe i biznes) wraz z samorządem współtworzyli wizję rozwoju naszej gminy oraz angażowali się w jej realizację. W związku z powyższym spotkanie zakończyło się owocną dyskusją na temat możliwości zaangażowania kaliszan w proces tworzenia programu oraz wykorzystania pojawiających się wśród mieszkańców pomysłów, które będą służyły przywróceniu obszaru zdegradowanego mieszkańcom.

Zdjęcie 1 Spotkanie i szkolenie dla zespołu ds. rewitalizacji, 17 maja 2017 r.

Źródło: Opracowanie własne Drugie szkolenie Zespołu ds. rewitalizacji odbyło się dnia 8 czerwca i miało na celu przekazanie niezbędnej wiedzy w zakresie procesów i zjawisk społecznych oraz prowadzenia procesu diagnozy społecznej w kontekście rewitalizacji. W trakcie szkolenia poruszone zostały szczegółowo trzy aspekty związane z głównym tematem, czyli procesami i zjawiskami społecznymi, a mianowicie:  Zjawiska społeczne w kontekście procesów rewitalizacji - wykluczenie społecznie, bezrobocie, ubóstwo;  Elementy diagnozy społecznej w procesie rewitalizacji;  Procesy społeczne i ich wskazywanie – mechanizmy oddziaływania społecznego. W ramach pierwszego obszaru uczestnicy szkolenia mieli możliwość dyskutować nad istotnymi problemami społecznymi, które są przedmiotem analizy w ramach działań rewitalizacyjnych. Uczestnicy brali czynny udział w

zadaniach warsztatowych, które dotyczyły między innymi znaczenia stereotypów w życiu społecznym, a tym samym stereotypów dotyczących wykluczenia społecznego. W drugiej części zostały przedstawione zasady przygotowania diagnozy społecznej dla Lokalnego Programu Rewitalizacji oraz wstępna diagnoza dla Gminy Kalisz Pomorski, która dotyczy uwarunkowań społecznych, uwarunkowań gospodarczych, uwarunkowań środowiskowych, uwarunkowań przestrzenno – funkcjonalnych oraz uwarunkowań technicznych. Uczestnicy szkolenia za pomocą narzędzia jakim jest analiza SWOT (mocne strony, słabe strony, szanse i zagrożenia) dyskutowali nad zdiagnozowanymi obszarami zdegradowanymi na terenie Gminy. Trzecia część szkolenia dotyczyła dyskusji nad trudnościami komunikacji w grupie i przykładami trudności w podejmowaniu decyzji. Uczestnicy szkolenia w ramach zadań warsztatowych ćwiczyli między innymi aktywne słuchanie. Znajomość procesów grupowych pomaga w ustaleniu problemów, które występują w obszarach zdegradowanych i może się przyczynić do ich wykrywania w trakcie konsultacji społecznych, w związku z tym niniejsze szkolenie wniosło wysoką wartość w prowadzone na terenie gminy procesy partycypacji społecznej. Zdjęcie 2 Spotkanie i szkolenie dla zespołu ds. rewitalizacji, 8 czerwca 2017 r.

Źródło: Opracowanie własne Trzecie szkolenie Zespołu ds. rewitalizacji zostało przeprowadzone dnia 13 czerwca i dotyczyło kwestii związanych z prowadzeniem procesu rewitalizacji, w ramach następujących zagadnień:  Przyczyn wykluczenia społecznego i jego konsekwencji dla społeczności lokalnej;  Psychologicznych aspektów wykluczenia społecznego;

 Trudności w komunikacji z osobami wykluczonymi, jako przeszkody w określaniu działań rewitalizacyjnych;  Sposobu rewitalizacji i aktywizacja wykluczonych społecznie. Zespół ds. Rewitalizacji został zapoznany z przyczynami wykluczenia społecznego, poruszono tematy związane z celami rewitalizacji, a zwłaszcza z jej celem społecznym, tj. związanym z zatrzymaniem rozwoju negatywnych tendencji społecznych, przeciwdziałaniem patologiom i wykluczeniu społecznemu, a także z poprawą stanu bezpieczeństwa. Poprzez dyskusje i omawianie konkretnych przykładów ze społeczności lokalnej uczestnicy szkolenia definiowali grupy osób wykluczonych, ich potrzeby deklaratywne i te nieuświadamiane a także ich potencjał osobisty i społeczny. Wnikliwie omówione zostały psychologiczne przyczyny wykluczenia społecznego, co pozwoliło uświadomić sobie skalę trudności w aktywizacji i dobieraniu adekwatnych form pomocy dla osób zagrożonych ekskluzją. Istotną częścią szkolenia były ćwiczenia z komunikacji interpersonalnej, które miały na celu przygotowanie uczestników do przeprowadzenia konsultacji społecznych zwłaszcza z osobami wykluczonymi lub zagrożonymi wykluczeniem. Szkolenie zostało zakończone żywą dyskusją na tematy związane z lokalnymi potrzebami oraz konkretnymi działaniami, które pozwolą zaktywizować grupy defaworyzowane i adekwatnie przygotować Lokalny Program Rewitalizacji. Zdjęcie 3 Spotkanie i szkolenie dla zespołu ds. rewitalizacji, 13 czerwca 2017 r.

Źródło: Opracowanie własne

Podsumowując realizowane szkolenia dla członków Zespołu ds. rewitalizacji należy podkreślić, iż umożliwiły one przekazanie kompleksowej wiedzy w zakresie prowadzonego procesu rewitalizacji oraz uwrażliwienie na kwestie

społeczne i konieczność ich rozwiązania poprzez prowadzone działania przyczyniające się do marginalizacji stwierdzonych problemów społecznych na obszarze rewitalizacji. Członkowie Zespołu ds. rewitalizacji nabyli wiedzę, która umożliwi im podejmowanie działań na rzecz realizacji celów określonych w programie rewitalizacji poprzez zaangażowanie w zaplanowane przedsięwzięcia i projekty rewitalizacyjne.

SZKOLENIA DLA PARTNERSTW

W celu realizacji procesu rewitalizacji na obszarze gminy, przeprowadzono szkolenia dla partnerstw, czyli obejmujące podmioty oraz osoby, które pełnią ważną rolę w społeczności lokalnej oraz mogą być głównymi interesariuszami realizowanego procesu mającego na celu rozwiązanie problemów społecznych na obszarze kryzysowym. Osoby mogące pełnić funkcję partnerską i współpracować wraz z Urzędem Miasta w Kaliszu Pomorskim, wzięły udział w szkoleniach, które zostały poprowadzone przez specjalistów. Włączenie osób i jednostek mogących być wsparciem dla realizowanych partnerskich inicjatyw wpłynęło na efektywniejsze opracowanie programu rewitalizacji oraz określenie problemów i zjawisk kryzysowych występujących na obszarze gminy, ze szczególnym uwzględnieniem obszaru rewitalizacji.

Dnia 31 maja 2017 roku w sali narad Urzędu Miejskiego zorganizowane zostały szkolenia dla partnerstw, które skierowane były do uczniów szkoły ponadgimnazjalnej, którzy brali udział w warsztatach dotyczących określenia potrzeb związanych z realizowanym procesem odnowy gminy. Uczniowie zostali przeszkoleni w zakresie podstaw procesu rewitalizacji, co pozwoliło im na sformułowanie potrzeb dotyczących całościowej wizji odnowy gminy, obejmującej kwestie społeczne, techniczne, przestrzenno- funkcjonalne.

Uczniowie w trakcie pracy warsztatowej wskazywali na najważniejsze potrzeby odnoszące się do:

 odnowy obszaru zlokalizowanego przy szkole oraz wprowadzeniu rozwiązań funkcjonalnych umożliwiających korzystanie z miejsc odpoczynku w budynku szkolnym;

 odnowy obszaru parkowego;

 odnowy jeziora;

 zagospodarowania terenu przy Pałacu na miejsce rekreacji;

 stworzenia lokalu gastronomicznego zapewniającego możliwość atrakcyjnego spędzenia czasu ze znajomymi.

Uczniowie w trakcie pracy zwracali szczególną uwagę na brak odpowiednich miejsc pracy oraz niewystarczający dostęp do lekarzy specjalistów, a biorąc pod uwagę całościową wizję rozwoju gminy podkreślali konieczność zwiększenia atrakcyjności rynku pracy, aby mogli związać swoją przyszłość z Gminą Kalisz Pomorski.

Najważniejszą kwestią odnoszącą się do przyszłości gminy, podkreślaną przez uczestników warsztatów, była konieczność migracji z terenu gminy, spowodowana niedopasowaniem możliwości do potrzeb oraz oczekiwań.

Zdjęcie 4 Szkolenie dla partnerstw, 31 maja 2017 r.

Źródło: Opracowanie własne

Zdjęcie 5 Szkolenie dla partnerstw, 31 maja 2017 r.

Źródło: Opracowanie własne

Kolejne szkolenia realizowane dla partnerstw objęły osoby zagrożone wykluczeniem społecznym, które poprzez realizowane warsztaty mogły pogłębić swoją wiedzę w zakresie:

 Przyczyn sytuacji kryzysowych;

 Określania własnych potrzeb i potrzeb danej grupy społecznej w kontekście rewitalizacji. Elementy treningu asertywności;

 Określania własnych możliwości i możliwości danej grupy społecznej w kontekście rewitalizacji. Co my możemy zrobić dla siebie i dla Gminy;

 Działań rewitalizacyjnych, czyli tego co Gmina może zrobić dla nas.

Uczestnicy szkolenia mogli przyjrzeć się swojej sytuacji, odnaleźć źródła problemów, z jakimi się borykają oraz sprecyzować własne potrzeby oraz potrzeby innych grup dotkniętych wykluczeniem. Szkolenie było okazją do wymiany poglądów, konfrontacji własnej postawy z możliwościami zaangażowania się w zmianę swojej sytuacji. Każdy uczestnik definiował zasoby, jakimi dysponuje oraz przeszkody zwłaszcza ze strony psychologicznej, które blokują go w podejmowaniu konstruktywnych działań. Uczestnicy sporządzili listę potrzeb i pomysłów, w jaki sposób Gmina mogłaby udzielić wsparcia osobom wykluczonym.

Szkolenie pozwoliło uczestnikom otwarcie zaangażować się w dyskusję nad działaniami zawartymi w rewitalizacji społecznej w ujęciu lokalnym. Ponadto umożliwiło uzyskanie informacji odnośnie potrzeb osób zagrożonych wykluczeniem społecznym oraz możliwości przeciwdziałania eskalacji problemów na obszarze rewitalizacji.

Zdjęcie 6 Szkolenie dla partnerstw, 14.06.2017 r.

Źródło: Opracowanie własne

Kolejne organizowane szkolenia dla partnerstw miały na celu włączenie przedstawicieli organizacji pozarządowych oraz sołtysów i przedstawicieli samorządów mieszkańców w prace nad programem rewitalizacji, a w szczególności określenie problemów występujących na obszarze rewitalizacji, ze szczególnym uwzględnieniem możliwości przeciwdziałania ich narastaniu oraz podjęcia działań mających na celu niwelację sytuacji kryzysowych.

Uczestnikom warsztatów przedstawiono założenia dotyczące procesu rewitalizacji realizowanego na terenie gminy. Zaprezentowano również założenia ogłaszanych konkursów, które mogą być związane z pozyskaniem finansowania dla działań zapisanych z programie rewitalizacji. W trakcie prac warsztatowych przedstawiciele organizacji pozarządowych określili potrzeby społeczności lokalnej, które koncentrują się na konieczności realizowania działań zmierzających do aktywizacji seniorów. Sołtysi oraz przedstawiciele samorządów mieszkańców wskazywali na potrzeby związane z realizacją procesu rewitalizacji w obszarze uwarunkowań przestrzenno- funkcjonalnych, oraz gospodarczych. Wskazywana była konieczność zaktywizowania osób długotrwale wykluczonych społecznie oraz aktywizacja gospodarcza obszaru gminy.

Efektem prowadzonego szkolenia było zwiększenie wiedzy przedstawicieli społeczności lokalnej w zakresie rewitalizacji oraz wypracowanie przedsięwzięć zapisanych w Lokalnym Programie Rewitalizacji dla Gminy Kalisz Pomorski. Zdjęcie 7 Szkolenia dla partnerstw, 5 lipca 2017 r.

Źródło: Opracowanie własne

Kolejne zorganizowane warsztaty dla partnerstw odbyły się w drugiej połowie lipca i miały na celu zaangażowanie przedstawicieli organizacji pozarządowych oraz osób zaangażowanych na rzecz rozwoju gminy w prace nad przedsięwzięciami rewitalizacyjnymi. W trakcie warsztatów omawiano szczegółowo przedsięwzięcia, które byłyby możliwe do realizacji w ramach zaplanowanego procesu odnowy obszaru zdegradowanego. Prowadzone prace warsztatowe miały na celu aktywne opracowanie przez osoby biorące udział w szkoleniu, założeń realizowanych działań będących podstawą prac rewitalizacyjnych. Efektem bezpośrednim prowadzonych warsztatów z przedstawicielami organizacji pozarządowych, jednostek gminnych, osób pełniących ważne funkcje społeczne w gminie oraz przedstawicieli Zespołu ds. Rewitalizacji były następujące przedsięwzięcia: 1. LOKOMOTYWOWNIA ORAZ WIEŻA CIŚNIEŃ MIEJSCAMI AKTYWIZACJI ZAWODOWEJ W OBSZARZE TURYSTYKI 2. UTWORZENIE CENTRUM AKTYWNOŚCI „KOTŁOWNIA” 3. RYNEK KALISZA POMORSKIEGO MIEJSCEM AKTYWNOŚCI SPOŁECZNEJ 4. AKTYWIZACJA OSÓB WYKLUCZONYCH POPRZEZ FUNKCJONOWANIE PRZEDSIĘBIORSTWA EKONOMII SPOŁECZNEJ NA TERENIE GMINY KALISZ POMORSKI 5. WYKORZYSTANIE POTENCJAŁU SENIORÓW GMINY KALISZ POMORSKI 6. AKTYWIZACJA MIESZKAŃCÓW OBSZARÓW WIEJSKICH ORAZ PRZECIWDZIAŁANIE ZJAWISKOM KRYZYSOWYM Zdjęcie 8 Szkolenia dla partnerstw, 20 lipca 2017 r.

Źródło: Opracowanie własne

FESTYNY REWITALIZACYJNE Festyny rewitalizacyjne były innowacyjną formą włączenia mieszkańców w proces rewitalizacji, poprzez możliwość poprowadzenia aktywnych działań informacyjnych mających na celu przekazanie podstawowych informacji na temat założeń związanych z określeniem zjawisk kryzysowych oraz możliwości ich przeciwdziałania. Konsultanci wykonawcy, którzy brali udział w festynach, rozmawiali z mieszkańcami na temat ich potrzeb oraz możliwości rozwiązania sytuacji, które wpływają na pogorszenie jakości życia na obszarze gminy, ze szczególnym uwzględnieniem obszarów mogących zostać zaliczonymi do szczególnego występowania sytuacji kryzysowych.

Ważnym celem, który udało się osiągnąć poprzez zorganizowanie festynów, było włączenie w proces partycypacyjny młodych mieszkańców gminy, którzy mieli możliwość wyrażenia swoich potrzeb. Niniejsi interesariusze są bardzo często marginalizowani w ramach prowadzonych działań partycypacyjnych, a ich zdanie pozwoliło na spojrzenie z perspektywy młodych osób na występujące problemy, co wzbogaciło prowadzone działania. Zdjęcie 9 Festyn rewitalizacyjny

Źródło: Opracowanie własne

W trakcie festynu organizowanego w miejscowości Suchowo określono następujące, główne potrzeby oraz pomysły wymagające realizacji ze względu na prowadzony proces rewitalizacji:

• Zła opieka medyczna w Kaliszu Pomorskim;

• Siłownia plenerowa;

• Brak integracji mieszkańców sołectwa;

• Ogrodzenie placu zabaw;

• Remont świetlicy;

• Za mało zajęć dla dzieci w świetlicy wiejskiej;

• Porady psychologa, radcy prawnego;

• Brak lekarzy: ginekolog, dermatolog, pulmonolog;

• Organizacja kolonii dla dzieci za dopłatą;

• Ulepszyć boiska dla młodych piłkarzy;

• Zajęcia dla seniorów;

• Zabawy taneczne przy orkiestrze. Zdjęcie 10 Festyn rewitalizacyjny

Źródło: Opracowanie własne Kolejne festyny rewitalizacyjne, które były organizowane na obszarze wiejskim oraz miejskim doprowadziły do zidentyfikowania potrzeb oraz pomysłów rewitalizacyjnych, które wskazywali mieszkańcy w trakcie rozmów z konsultantami oraz poprzez organizowane animacje rewitalizacyjne i możliwość anonimowego wyrażenia opinii za pośrednictwem tablicy potrzeb. Najważniejsze potrzeby mieszkańców wskazane podczas festynów zostały wskazane poniżej:

 Większy plac zabaw

 Klub na „stacji” w miejscu po byłym sklepie

 Świetlica na „stacji”

 Cykliczne zabawy tematyczne bez alkoholu, dla ludzi w różnym wieku na deskach przy stanicy wodnej

 Kawiarnia plenerowa

 Powołanie dziecięcej i młodzieżowej Rady Miejskiej

 Cykliczne szkolenia udzielania pierwszej pomocy

 Organizacja spotkań klubowych typu: „Wspomnienia starszych osób”

 Budynek kotłowni w parku miejskim przeznaczyć na siłownię, fitness, bawialnie dla dzieci

 Utworzenie zaplecza turystycznego np. pola biwakowe, domki campingowe

 Więcej imprez dla dzieci na osiedlu przy ulicy Dworcowej

 Systematyczne wykaszanie traw przy chodnikach, skarpach, rowach

 Remont Ośrodka Kultury

 Wspieranie festynów na wioskach

 Działania gminy na rzecz młodzieży ( zespoły muzyczne)

 Sauna

 Remonty siłowni plenerowych

 Kurs tańca towarzyskiego

 Mini place zabaw przy świetlicach wiejskich

 Doposażenie świetlic wiejskich

 Poprawa jakości opieki medycznej w kaliskich przychodniach

 Aby do świetlic wiejskich docierali wykwalifikowani instruktorzy z zewnątrz np. taniec, teatr, śpiew, rękodzieło

 Dzienny dom opieki

 Organizacja letnich koncertów w plenerze

 Place zabaw przy świetlicach wiejskich, ogrodzenie placów od ulic

 Zagospodarowanie kotłowni przy parku miejskim

 Mało miejsca do działań Ośrodka Kultury

 Wycieczki dla dzieci.

Zdjęcie 11 Festyn rewitalizacyjny

Źródło: Opracowanie własne Zdjęcie 12 Festyn rewitalizacyjny

Źródło: Opracowanie własne

BADANIA INTERNETOWE CAWI Prowadzone działania partycypacyjne obejmowały również przeprowadzenie badań internetowych, które są formą najefektywniejszego zebrania informacji od mieszkańców, ponieważ pozwalają na nieograniczone włączenie mieszkańców do prowadzonego procesu. W celu zachęcenia jak największej liczby mieszkańców do wzięcia udziału w badaniach, przeprowadzono szerokie działania informacyjne za pośrednictwem publikowania informacji na portalach lokalnych, dystrybucji za pośrednictwem ulotek oraz podczas organizowanych wydarzeń partycypacyjnych.

Wykres 1 Zadowolenie z zamieszkania na terenie gminy

Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań internetowych

W prowadzonych badaniach internetowych wzięły udział 132 osoby, które odpowiadały na pytania związane z oceną jakości życia w gminie oraz problemów społecznych i możliwości ich rozwiązania za pośrednictwem realizowanych przedsięwzięć i projektów rewitalizacyjnych.

Biorąc pod uwagę ocenę zadowolenia mieszkańców z zamieszkania na terenie Gminy Kalisz Pomorski należy podkreślić, iż większość osób biorących udział w badaniu jest zadowolona z faktu zamieszkania. Jednakże w przypadku 1/3 mieszkańców należałoby podjąć działania mające na celu wzrost ich zadowolenia. Negatywna ocena niniejszego faktu wynika z problemów związanych z utrudnionym dostępem do działań zdrowotnych, małą ilością organizowanych działań aktywizacyjnych oraz integracyjnych. Ważnym obszarem, który wymaga podjęcia działań rewitalizacyjnych jest również zapewnienie mieszkańcom dostępu do możliwości prowadzenia działań związanych z aktywnością fizyczną, a także zwiększenie miejsc pracy poprzez podjęcie działań wpływających na marginalizację wykluczenia społecznego.

Wykres 2 Problemy społeczne zidentyfikowane na terenie gminy

Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań internetowych Badania internetowe posłużyły również do możliwości precyzyjnego określenia problemów społecznych występujących na terenie gminy. Za największy problem na terenie gminy została uznana sytuacja związana z migracjami osób młodych i wykształconych oraz utrudnione możliwości znalezienia pracy przez mieszkańców. Z rozmów z mieszkańcami, które odbywały się podczas festynów można wywnioskować, iż nasilone migracje osób młodych wynikają wprost z braku atrakcyjnych perspektyw na zatrudnienie. Brak odpowiedniej ilości miejsc pracy wpływa na ubożenie społeczeństwa i możliwość uzależnienia się od substancji psychoaktywnych, co również wpływa bezpośrednio na nasilanie problemów społecznych związanych z wykluczeniem mieszkańców. Warto również zwrócić uwagę na zasygnalizowanie przez ¼ badanych problemu małej liczby aktywnych organizacji pozarządowych, które mogłyby stanowić podstawę do rozwoju aktywności społecznej oraz wpłynąć na rozwiązanie problemów społecznych zidentyfikowanych na terenie gminy. Analizując kwestie poruszone w ankiecie internetowej, które dotyczyły możliwości podjęcia działań wpływających na przeciwdziałanie problemom społecznym, mieszkańcy wielokrotnie wskazywali, iż podstawowym celem, który powinien zostać zrealizowany jest podjęcie działań na rzecz rozwoju rynku pracy i możliwości aktywizacji zawodowej mieszkańców. Osoby posiadające zatrudnienie sygnalizowały konieczność podjęcia działań mających na celu zwiększenie wynagrodzeń, co wynika z bezpośredniej, negatywnej oceny wynagrodzeń, które są oferowane pracownikom w Gminie Kalisz Pomorski.

Wykres 3 Działania, które powinny zostać podjęte w ramach procesu rewitalizacji

Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań internetowych Najważniejszymi działaniami, które powinny zostać podjęte według mieszkańców na obszarze gminy jest przede wszystkim poprawa infrastruktury drogowej oraz możliwość rozwoju infrastruktury służącej turystyce. Niniejsza potrzeba wynika z przeświadczenia mieszkańców na temat możliwości rozwoju miejsc pracy poprzez podjęcie działań mających na celu wytworzenie potencjałów w nowych obszarze gospodarczym. Mieszkańcy biorący udział w ankiecie internetowej podkreślali konieczność podjęcia działań mających na celu pobudzenie aktywności społecznej mieszkańców, między innymi poprzez możliwość integracji ich działalności w ramach jednostki organizacyjnej pełniącej funkcję centrum wolontariatu. Analizując odpowiedzi mieszkańców biorących udział w ankiecie należy podkreślić, iż dostrzegają oni również konieczność podejmowania działań aktywizujących seniorów oraz realizację przedsięwzięć mających na celu budowanie poczucia tożsamości lokalnej. Niniejsze działania byłyby wartościowe według mieszkańców do realizacji w ramach działań rewitalizacyjnych.

BADANIA KWESTIONARIUSZOWE PAPI

Kompleksowy proces partycypacji społecznej, który był prowadzony w ramach działań mających na celu opracowanie Lokalnego Programu Rewitalizacji Gminy Kalisz Pomorski obejmował przeprowadzenie badań kwestionariuszowych na próbie 200 mieszkańców, obejmującej osoby zamieszkujące obszary wiejskie oraz miejskie. Badanie kwestionariuszowe było prowadzone od 19 do 30 czerwca, a jego celem było uzyskanie ocen

mieszkańców dotyczących problemów występujących na obszarze gminy oraz możliwości wykorzystania potencjałów.

Osoby biorące udział w badaniach ankietowych wskazywały kluczowe działania, które wymagałyby podjęcia w ramach realizacji procesu rewitalizacji w gminie. Najwięcej odpowiedzi wskazujących na konieczność podjęcia określonych działań uzyskało działanie mające na celu podjęcie aktywności na rzecz osób starszych. Mieszkańcy dostrzegają zachodzący proces starzenia się społeczeństwa i konieczność integracji osób, które przechodzą na emeryturę, tak aby ich czas wolny został odpowiednio zagospodarowany i nie dochodziło do zjawiska wykluczenia niniejszych osób. Pobudzenie aktywności społecznej mieszkańców jako działanie, które mogłoby zostać zrealizowane w ramach procesu rewitalizacji jest również ważne dla mieszkańców i należy zauważyć, iż osoby badane poprzez ankietę internetową również dostrzegały konieczność podjęcia niniejszych działań. Jednakże aktywność społeczna nie jest jedyną, która jest ważna dla mieszkańców i wymagane jest przez nich również wdrożenie rozwiązań w zakresie rozwoju infrastruktury turystycznej jako potencjału do rozwoju nowych miejsc pracy i wykorzystania potencjałów turystycznych gminy. Ważne dla mieszkańców biorących udział w badaniu byłoby poprawienie estetyki przestrzeni publicznych, pod względem odnowy podstawowej infrastruktury oraz zagospodarowanie nieużywanych przestrzeni.

Tabela 1 Działania wymagające podjęcia według mieszkańców Działania podejmowane w ramach procesu rewitalizacji Gminy Kalisz Pomorski

Działanie Dane w %

Budowanie poczucia tożsamości lokalnej 34

Działania na rzecz osób starszych (aktywizacja seniorów) 63

Odnowa terenów zielonych i ich zagospodarowanie 26

Pobudzenie aktywności społecznej mieszkańców 52

Poprawa bezpieczeństwa mieszkańców 35

Poprawa gospodarki odpadami, ściekami 9

Poprawa infrastruktury drogowej 38

Poprawa stanu technicznego obiektów użyteczności publicznej 17

Rozwój infrastruktury turystycznej/ścieżek rowerowych 56

Poprawa estetyki przestrzeni publicznych 70 Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań ankietowych Ważnym pogłębieniem uzyskiwanych danych w ramach prowadzonego badania ankietowego była możliwość skoncentrowania analiz na problemach istniejących, według mieszkańców, na obszarze poszczególnych sołectw. Analizując skalę występowania problemów na poszczególnych obszarach, można stwierdzić, iż najczęściej wskazywanym przez mieszkańców problemem jest utrudniony dostęp do połączeń komunikacji publicznej, co wpływa na wykluczenie mieszkańców obszaru rewitalizacji z możliwości podejmowania aktywności zawodowej

oraz będzie utrudnieniem podczas realizacji procesu wyprowadzania osób z sytuacji wykluczenia społecznego. Brak odpowiedniej ilości pracy jest również problemem wskazywanym przez mieszkańców, który wpływa na występowanie ubóstwa na terenie obszarów wiejskich gminy. Koncentracja poszczególnych problemów jest odmienna w każdym z sołectw, jednakże ich dokładna analiza pozwala na określenie sytuacji kryzysowych i podjęcie działań mających na celu ich marginalizację.

Tabela 2 Problemy występujące na obszarze wiejskim gminy według mieszkańców Obszar wiejski Gminy Kalisz Pomorski Biały Zdrój 4 12 15 Bralin 1 5 12 Cybowo 4 12 5 Dębsko 2 4 8 Giżyno 1 8 5 Głębokie 1 5 9 Krężno 12 15 12 Pepłówek 1 8 12 Pomierzyn 5 8 9 Poźrzadło Wielkie 1 6 2 Prostynia 2 8 5 Sienica 5 4 8 Stara Korytnica 4 7 12 Stara Studnica 2 5 12 Suchowo 4 12 15 Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań ankietowych Tabela 3 Legenda do cyfr określonych w tabeli problemów 1 Migracje osób młodych i wykształconych 2 Ubóstwo mieszkańców 4 Wielu mieszkańców nie ma pracy 5 Uzależnienie mieszkańców od alkoholu, narkotyków 6 Niedoświetlenie ulic i chodników 7 Zły stan dróg 8 Nadmierny hałas 9 Niesprawna kanalizacja lub brak kanalizacji 12 Brak lub zbyt mała ilość połączeń komunikacji publicznej 15 Niedostosowanie przestrzeni publicznej do potrzeb osób niepełnosprawnych Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań ankietowych

SPACERY STUDYJNE

Partycypacyjna forma włączenia mieszkańców obszarów rewitalizacji bazowała również na możliwości jakościowej oceny potrzeb występujących na terenie gminy w ramach planowanych działań rewitalizacyjnych, które zostałyby zaplanowane w programie rewitalizacji. Mieszkańcy mieli możliwość wzięcia udziału w spacerach studyjnych, których celem było naoczne zidentyfikowanie problemów wymagających rozwiązania w Gminie Kalisz

Pomorski. W trakcie spacerów studyjnych zidentyfikowano problemy w obszarze uwarunkowań społecznych, technicznych, przestrzenno- funkcjonalnych oraz środowiskowych, które pokrywają się z problemami sygnalizowanymi przez mieszkańców biorących udział w badaniach oraz festynach. Zdjęcie 13 Identyfikacja kryzysowych uwarunkowań podczas spacerów studyjnych

Źródło: Opracowanie własne

Zdjęcie 14 Identyfikacja kryzysowych uwarunkowań podczas spacerów studyjnych

Źródło: Opracowanie własne

Zdjęcie 15 Identyfikacja kryzysowych uwarunkowań podczas spacerów studyjnych

Źródło: Opracowanie własne

DZIAŁANIA INFORMACYJNE

W ramach prowadzenia działań partycypacyjnych, podejmowano działania mające na celu dotarcie z informacją do jak najszerszego grona mieszkańców gminy, ale również osób zamieszkujących obszary rewitalizacji. Prowadzona kampania informacyjna miała na celu przekazanie informacji odnośnie podstaw realizowanego procesu w gminie, ale również zachęcenie mieszkańców do wyrażenia własnego stanowiska poprzez wzięcie udziału w badaniach, uczestnictwo w festynach lub zwrócenie się do zespołu ds. rewitalizacji z własnymi sugestiami. Urząd Miejski w Kaliszu Pomorskim promował niniejszy proces z wykorzystaniem nowoczesnych kanałów komunikacji, między innymi specjalnie utworzonej strony internetowej: http://zmieniamy.kaliszpom.pl, na której publikowane były aktualne informacje z prowadzonych działań w ramach opracowywania programu rewitalizacji. Ponadto poprzez lokalną gazetę rozdystrybuowano przewodniki po rewitalizacji, które trafiły do większości mieszkańców. Na bieżąco rozwieszano również plakaty informujące o organizowanych wydarzeniach. Kompleksowość podejmowanych działań informacyjnych wpłynęła na zwiększenie efektywności procesu włączenia mieszkańców w wydarzenia rewitalizacyjne, które były podstawą uzyskania informacji odnośnie potrzeb i oczekiwań osób zamieszkujących obszar gminy.

Obraz 1 Przykłady działań informacyjnych

Źródło: Opracowanie własne na podstawie strony internetowej www.kaliszpom.pl

Obraz 2 Przykłady informacji publikowanych na dedykowanej stronie internetowej

Źródło: Opracowanie własne na podstawie strony internetowej www.zmieniamy.kaliszpom.pl

Rozdział III. Diagnoza obszaru zdegradowanego, obszaru rewitalizacji i opis ludności

Niniejszy rozdział opisuje diagnozę czynników i zjawisk kryzysowych oraz skalę i charakter potrzeb rewitalizacyjnych oraz zasięgi przestrzenne obszaru/obszarów rewitalizacji, tj. określenie, w oparciu o inne dokumenty strategiczne gminy lub diagnozę i identyfikację potrzeb rewitalizacyjnych, terytorium/terytoriów najbardziej wymagających wsparcia oraz lokalne potencjały występujące na terenie wyznaczonego obszaru rewitalizacji. WPROWADZENIE Diagnoza obszaru opisuje najważniejsze kwestie, na które może mieć wpływ realizacja Programu. Ponadto diagnoza wskazuje również na najważniejsze problemy i potrzeby z jednej strony, a z drugiej strony wskazuje na zasoby i potencjał obszaru diagnozowanego. Diagnoza uzasadnia ponadto dobór kluczowych grup docelowych i obszarów interwencji oraz przedstawia wewnętrzną spójność obszaru nie tylko pod względem administracyjnym, ale przede wszystkim historycznym i kulturowym. Opis diagnozy został podzielony na uwarunkowania społeczne, gospodarcze, środowiskowe, przestrzenno-funkcjonalne oraz techniczne. Analiza stanu istniejącego obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji została opracowana na podstawie danych dostępnych w bazach GUS oraz danych z OPS, PUP, Policji, itd. lub na podstawie opracowań istniejących w Gminie Kalisz Pomorski.

Należy podkreślić, że dane dotyczące diagnozy pochodzące z Banku Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego dotyczą lat 2010 – 2015. Przyjęcie danego okresu analizy jest ważne ze względu na uchwycenie tendencji pewnych zjawisk demograficznych i społecznych. Dane gminne i inne dane opracowane dla poszczególnych uwarunkowań to dane pochodzące z końca 2016 roku i początku 2017 roku, aby na ich podstawie można było wyznaczyć obszary rewitalizacji. Dane odnoszą się do 7472 mieszkańców Gminy (aktualna liczba osób zamieszkujących na stałe oraz tymczasowo na obszarze gminy, zgodnie z danymi przekazanymi przez Urząd Miasta).

Tak zdefiniowana diagnoza obszaru została poddana konsultacjom z mieszkańcami obszaru rewitalizacji podczas spotkań zrealizowanych w każdym z podobszarów i była przedmiotem pracy Zespołu ds. rewitalizacji.

Wyznaczając obszar rewitalizacji dokonano obliczenia syntetycznego wskaźnika „społecznego” dla poszczególnych jednostek urbanistycznych. Należy zauważyć, że podział gminy na jednostki pseudonaturalne, jakimi są jednostki urbanistyczne ulice, jest metodą powszechnie wykorzystywaną w badaniach społecznych. Do głównych zalet można zaliczyć możliwość jednoznacznego pomiaru cech oraz określoną strukturę wewnętrzną, podkreślającą całościowy charakter.

Daną referencyjną była średnia dla poszczególnych sołectw. W pierwszej kolejności dla badanych jednostek urbanistycznych dokonano analizy dziewięciu wskaźników odnoszących się do problemów społeczno- gospodarczych gminy, wskazujących na występowanie kryzysu w sferze społecznej tj. stopień korzystania z zasiłku stałego, okresowego, celowego, stopień korzystania ze świadczeń na dożywianie dzieci, wskaźnika przestępczości oraz koncentracji niebieskich kart. Przeanalizowano również uwarunkowania demograficzne, takie jak liczbę osób w wieku przedprodukcyjnym i poprodukcyjnym oraz poziom bezrobocia. Jednostki urbanistyczne, dla których wskaźnik syntetyczny byłby gorszy niż średnia dla gminy zostały potencjalnie uznane za

zdegradowane. Na podstawie danych o problemach społeczno-gospodarczych opracowano Index of Multiple Deprivation, czyli syntetyczny wskaźnik degradacji.

W dalszej kolejności dokonano analizy występowania przynajmniej jednego z dodatkowych problemów/wskaźników kryzysowych odnoszących się do, co najmniej jednej z następujących sfer: gospodarczej, środowiskowej, przestrzenno-funkcjonalnej oraz technicznej. Na tym etapie pracy dokonano analizy występowania, co najmniej jednego z problemów (tj. poziomu wskaźników odbiegających od średniej gminy), co pozwoliło na wskazanie obszaru rewitalizacji. Ostatnim elementem stanowiącym o wyznaczeniu danego obszaru rewitalizacji było istotne znaczenie dla rozwoju lokalnego gminy. Element ten został poddany szczegółowej analizie podczas konsultacji społecznych.

Finalnie, dokonano analizy spełnienia warunków wskazanych w Wytycznych dot. rewitalizacji oraz ustawie o rewitalizacji, warunkujących wyznaczenie obszaru rewitalizacji, który nie może obejmować łącznie terenów o powierzchni większej niż 20% powierzchni gminy oraz zamieszkałych przez więcej niż 30% mieszkańców gminy. Analizując liczbę ludności zamieszkującej podobszary, warto wskazać, iż obszar rewitalizacji został określony na ulicach oraz w odniesieniu do sołectw, które uzyskały najwyższą liczbę punktów w skali IMD. Ponadto objął głównie takie obszary, które posiadają największy poziom zdegradowania społecznego, przestrzenno- funkcjonalnego, technicznego oraz środowiskowego i gospodarczego. GMINA KALISZ POMORSKI – informacje podstawowe Miasto i Gmina Kalisz Pomorski leżą w północno-zachodniej Polsce, w południowej części województwa zachodniopomorskiego w powiecie drawskim nad rzeką Drawicą i czterema jeziorami.

Gmina sąsiaduje z następującymi gminami: Drawsko Pomorskie, Wierzchowo, Złocieniec, Drawno, Recz, Dobrzany, Ińsko, Mirosławiec i Tuczno.

Gminę zamieszkuje prawie 8 tysięcy mieszkańców, a miasto Kalisz Pomorski blisko 5 tysięcy osób. Przez Kalisz Pomorski przebiega droga krajowa nr 10 (Szczecin – Bydgoszcz – Warszawa). Miasto leży 100 km od Szczecina, 124 km od Koszalina, 74 km od Piły i 175 km od Poznania.

Gmina Kalisz Pomorski leży na Południu Pojezierza Drawskiego w zachodnio – północnej części kraju i administracyjnie, od 1 stycznia 1999 r. należy do Powiatu Drawskiego i Województwa Zachodniopomorskiego.

Powierzchnia gminy wynosi 48 000 ha, z czego połowę zajmuje Poligon Drawski (jeden z największych w Europie). Obszar gminy położony w bezpośrednim sąsiedztwie Drawieńskiego Parku Narodowego oraz Drawskiego i Ińskiego Parku Krajobrazowego charakteryzuje się wyjątkowymi walorami przyrodniczymi.

Największym bogactwem gminy Kalisz Pomorski są lasy zajmujące ponad 50% powierzchni gminy, czyste ichtiologicznie akweny wodne, których w całej gminie jest ponad 50 oraz rzeki Drawa i Korytnica.

Siedzibą gminy jest miasto Kalisz Pomorski zamieszkałe przez ok. 4,4 tys. osób (ogółem gmina liczy ok. 7,8 tys. mieszkańców). Miasto położone jest pośród czterech jezior: Bobrowo Wielkie (24 ha), Bobrowo Małe (10,5 ha) Młyńskie (30 ha) i Jez. Lasek (6 ha), rozpostarte wśród wzgórz na wysokości ok. 90 – 100 m n.p.m.

Przez Kalisz Pomorski biegnie droga tranzytowa nr 10 Szczecin – Bydgoszcz – Warszawa. Droga krajowa nr 10 wiodąca ze wschodu (Bydgoszcz) na zachód (Szczecin) prowadzi duży ruch tranzytowy i stanowi jednocześnie dogodne połączenie z krajem, a także wschodem i zachodem Europy. Miasto leży 100 km od Szczecina, 124 km od Koszalina i 74 km od Piły.

Na terenie Gminy Kalisz Pomorski funkcjonuje również Miejsko – Gminny Ośrodek Kultury, w ramach działalności którego realizowane są zajęcia artystyczne takie jak zajęcia taneczne, muzyczne i wokalne, teatralne, a także zajęcia plastyczne.

Ważne dla działalności Ośrodka jest również to, ze został zakwalifikowany do udziału w programie „Dom Kultury +”, którego organizatorem jest Narodowe Centrum Kultury. Najważniejszym celem programu jest propagowanie kultury wśród mieszkańców społeczności lokalnych oraz poszerzanie dostępu do kultury.1

Ponadto na terenie miasta Kalisz Pomorski istnieją samorządy mieszkańców, które w ramach swoich zadań realizują działania wspierające działalność organizacyjną miasta.

Istnieje również wiele organizacji pozarządowych, które stanowią ważny zasób w kształtowaniu kapitału społecznego Gminy i który to zasób wydaje się być ważnym potencjałem, jaki można wykorzystać w działaniach rewitalizacyjnych na terenie Gminy.

Do organizacji pozarządowych należą:

 Promocja zdrowia i sportu:

 Towarzystwo Przyjaciół Dzieci Koło Pomocy Dzieciom z Niepełną Sprawnością Ruchową Koło w Kaliszu Pomorskim  Polskie Stowarzyszenie Diabetyków – Koło w Kaliszu Pomorskim  Automobil Klub w Kaliszu Pomorskim  Klub Piłkarski „Calisia”  Klub Piłkarski „Błękitni”:  Klub Piłkarski „Grom”  Klub Karate Kyokushin Kalisz Pomorski

 Klub Olimpijczyka w Kaliszu Pomorskim

 Uczniowski Klub Sportowy "Olimpijczyk" w Kaliszu Pomorskim

 Stowarzyszenie Motosport w Kaliszu Pomorskim

 Kaliskie Stowarzyszenie Tenisa Ziemnego "Masters" w Kaliszu Pomorskim

 Szkółka Piłkarska "Junior" w Kaliszu Pomorskim

 Uczniowski Klub Sportowy "Strzelec" w Kaliszu Pomorskim

1 http://kaliszpom.pl/

 Uczniowski Klub Sportowy "Sokół"

 Przedsiębiorczość i rozwój:

 Stowarzyszenie Przedsiębiorczości i Inicjatyw "Nowator"

 Stowarzyszenie na rzecz Rozwoju Gminy Kalisz Pomorski "Szansa"

 Stowarzyszenie Przedsiębiorców i Kupców Kalisza Pomorskiego

 Spółdzielnia Socjalna "Galeria Smaków"

 Stowarzyszenie Wiosek Kaliskich  Stowarzyszenie "Pozytywna Zmiana"  Stowarzyszenia Kobiet Wiejskich "Poźrzadlanki"  Stowarzyszenie Biały Zdrój  Stowarzyszenie Kobiet Aktywnych

 Kultura i oświata;

 Stowarzyszenie Historyczno-Kulturalne "Bastion Tradycji"

 Stowarzyszenie Sympatyków Gimnazjum w Kaliszu Pomorskim

 Stowarzyszenie Uniwersytet Trzeciego Wieku

 Pozostałe;

 Ochotnicza Straż Pożarna w Kaliszu Pomorskim

 Ochotnicza Straż Pożarna w Poźrzadle Wielkim

 Ochotnicza Straż Pożarna w Białym Zdroju

 Stowarzyszenie "Jesteśmy Razem"

 Polski Związek Emerytów Rencistów I Inwalidów Koło Nr 4 Koło w Kaliszu Pomorskim  Polski Związek Działkowiczów Rodzinnego Ogrodu Działkowego Zarząd „Tulipan” w Kaliszu Pomorskim2.

Według dokumentu Specjalna Strefa Włączenia Gmina Kalisz Pomorski znajduje się na wysokim miejscu zdefiniowanych deficytów, które dotyczą takich stref jak:

 dostępność usług publicznych,

 demografia,

 infrastruktura techniczna,

2 www.bazy.ngo.pl dn. 23.07.2017

 problemy popegeerowskie,

 potencjał gospodarczy,

 ubóstwo.

Ważnym odwołaniem w ocenie problemów oraz deficytów występujących na obszarze gminy jest Lokalny Wskaźnik Rozwoju Społecznego (LHDI), który jest obliczany dla województw oraz powiatów. Niniejszy wskaźnik został utworzony w 1990 roku z inicjatywy Programu Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju i jego celem była możliwość pokazania potencjału rozwojowego obszaru pod względem kluczowych kwestii, takich jak zdrowie, warunki życia oraz poziom edukacji. Przesłankami do stworzenia wskaźnika była konieczność stworzenia jednego, syntetycznego wskaźnika, który pozwoliłby na pokazanie jak poszczególne jednostki administracyjne pozycjonują się względem siebie wraz ze wskazaniem potencjałów obszaru oraz ukazaniem obszarów deficytowych oraz gwarantujących mieszkańcom odpowiedni poziom życia. Kalisz Pomorski należy do powiatu, który plasuje się poniżej 200 miejsca na liście powiatów w Polsce. Biorąc pod uwagę jednostki zlokalizowane w województwie zachodniopomorskim, jedynie Miasto Koszalin plasuje się na 121 miejscu pod tym względem.3

Biorąc pod uwagę założenia dotyczące prowadzonych prac diagnostycznych w Gminie Kalisz Pomorski, poniżej zostaną przeanalizowane uwarunkowania będące podstawą wyznaczenia obszaru zdegradowanego.

UWARUNKOWANIA SPOŁECZNE

Jedną z najważniejszych kwestii są uwarunkowania społeczne, ponieważ pomagają w określaniu obszaru zdegradowanego oraz obszaru rewitalizacji, dlatego w programie skoncentrowana została uwaga na różnych wskaźnikach, które pozwolą na precyzyjne wskazanie terenu wymagającego objęcia działaniami rewitalizacyjnymi. Analizie poddane zostaną dane odzwierciedlające sytuację demograficzną gminy, ale również stan bezrobocia, korzystanie z pomocy opieki społecznej, system edukacji, procesy migracyjne. Ponadto wyznaczone zostaną wskaźniki precyzyjnie obrazujące sytuację istniejącą w poszczególnych częściach gminy.

Dodatkowo analizie zostały poddane dane dotyczące bezrobocia w Gminie Kalisz Pomorski w porównaniu z danymi Powiatu Drawskiego dostępnych w Wojewódzkim Urzędzie Pracy w Szczecinie. Ważne jest ukazanie tych danych głównie dlatego, że sytuacja bezrobocia mieszkańców Gminy wpływa na ich funkcjonowanie społeczne, ryzyko ubóstwa i wykluczenia społecznego. Jednocześnie może to być wskaźnikiem dla działań rewitalizacyjnych, które należy uruchomić w zakresie np. uwarunkowań gospodarczych i technicznych.

Analizując strukturę demograficzną gminy Kalisz Pomorski możemy zauważyć, że nieznacznie z roku na rok maleje liczba osób w wieku przedprodukcyjnym. Jest to tendencja ogólnopolska. Jednakże w Gminie nie jest to liczba, która mogłaby niepokoić obecnie. Należy jednak tę tendencje wziąć pod uwagę przygotowując strategie rozwoju Gminy na najbliższe lata.

3 Specjalna Strefa Włączenia na obszarze województwa zachodniopomorskiego oraz planowane kierunki działań interwencyjnych 2017

Zwiększa się nieznacznie liczba osób w wieku poprodukcyjnym. Z jednej strony jest wtedy szansa, że osoby w wieku produkcyjnym wymienią starsze pokolenie na rynku pracy, z drugiej strony jednak zwiększająca się liczba seniorów generuje potrzeby związane z zapewnieniem im odpowiedniej opieki, aktywizacji społecznej, form spędzania wolnego czasu. Należy pamiętać o tym, że oprócz opieki medycznej seniorzy potrzebują dla swojego ogólnego dobrostanu posiadać poczucie kontroli nad otaczającą ich rzeczywistością, co można im zapewnić poprzez angażowanie ich w wielorakie działania również na rzecz ich samych, a także na rzecz Gminy jako formy rozwoju społeczności lokalnej.

Tabela 4 Struktura demograficzna mieszkańców Gminy Kalisz Pomorski Lata Liczba Liczba osób w wieku Liczba osób w wieku Liczba osób w wieku mieszkańców przedprodukcyjnym produkcyjnym poprodukcyjnym ogółem

Liczba % Liczba % Liczba % Liczba

2010 7320 17,5 1 280 69,1 5 057 13,4 983 1 271 5 054 1 031 2011 7356 17,3 68,7 14,1

2012 7 376 17,4 1 281 67,7 4 994 14,9 1 101

2013 7 383 17,2 1 268 67,4 4 977 15,4 1 138 7 365 1 238 4 963 1 164 2014 16,8 67,4 15,8

2015 7 349 16,7 1 228 66,9 4 913 16,4 1 208 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS

Dane dotyczące liczby osób bezrobotnych wskazują, że na przestrzeni lat liczba ta spadła. Może to być również efektem wyżej wspomnianej wymiany pokoleniowej na rynku pracy. Jednakże należy pamiętać również o tym, że jest to liczba wskazująca na osoby bezrobotne, ale zarejestrowane. Zjawisko bezrobocia ukrytego jest powszechne i należy mieć też na uwadze, że nie wszystkie osoby, które nie mają formalnego zatrudnienia rejestrują się w Urzędzie Pracy. Należy również przypuszczać, że osoby bezrobotne i niezarejestrowane mogą zasilać nieformalny rynek pracy (praca w szarej strefie, praca „na czarno”).

Wykres 4 Liczba osób bezrobotnych w Gminie Kalisz Pomorski 1000 851 826 763 645 616 500 555

0 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS

Poniższy wykres ukazuje również odsetek bezrobotnych kobiet i mężczyzn oraz liczbę osób pracujących na 1000 osób. Na przestrzeni lat zmniejszyła się ogólna liczba osób bezrobotnych.

Poniższy wykres ukazuje również odsetek bezrobotnych kobiet i mężczyzn oraz liczbę osób pracujących na 1000 osób. Od 2013 roku zmniejszyła się ogólna liczba osób bezrobotnych. Szczególny nacisk należy położyć na liczbę bezrobotnych kobiet w stosunku do bezrobotnych mężczyzn. Polski rynek pracy generalnie charakteryzuje się większym udziałem procentowym bezrobotnych kobiet.

Długotrwałe bezrobocie kobiet przyczynia się do poczucia braku bezpieczeństwa w związku z często trudną sytuacją finansową. To z kolei może przyczyniać się to redefinicji planów związanych z założeniem rodziny. Ważna jest aktywizacja bezrobotnych kobiet zarówno tych, które doświadczają braku pracy długotrwale jak i tych, które decydując się na macierzyństwo i po urlopie związanym z opieką nad dzieckiem nie mogą odnaleźć się na rynku pracy. Wykres 5 Struktura osób bezrobotnych w Gminie Kalisz Pomorski

2015 616 409 207 128

2014 555 309 246 127 Ogółem bezrobotni

2013 763 418 345 125 Bezrobotne kobiety

Bezrobotni mężczyźni 2012 826 480 346 113 Pracujący na 1000 ludności

2011 851 508 343 127

2010 645 358 287 140 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS

Można również zauważyć zmniejszającą się na przestrzeni lat liczbę osób bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym. Jednak nie jest znacząca zmiana, stąd też w przyszłości liczba osób bezrobotnych może stać się trudnym problemem do rozwiązania.

Należy zwrócić uwagę na konieczność monitorowania sytuacji bezrobocia przez instytucje rynku pracy, ponieważ ustawowo mają one wspierać osoby zagrożone wykluczeniem społecznym wynikającym z braku pracy i jednocześnie braku środków do życia.

Dodatkowo należy pamiętać, że brak środków do życia wynikający z bezrobocia przyczynia się do pojawienia bezradności wyuczonej, kiedy to osoby bezrobotne zaczynają zarówno pod względem ich emocji (przestają wierzyć w zmianę sytuacji), wiedzy (zaprzestają poszukiwania informacji dotyczących ofert pracy) i działań (nie uczestniczą w spotkaniach specjalnie dla nich zorganizowanych) nie widzieć sensu w staraniach się o pracę, we własnej aktywizacji na rynku pracy. Występuje też często niechęć do podejmowania szkoleń, udziału w kursach mających na celu przekwalifikowanie zawodowe.

Wykres 6 Udział osób bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym

20 17,8 17,5 15 16,4 13,6 12,0 13,5 10 5 0 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS Poniższe tabele przedstawiają procentowy udział liczby osób bezrobotnych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym dla poszczególnych gmin w powiecie drawskim, a także dane dotyczące tego samego wskaźnika dla województwa zachodniopomorskiego. Należy zauważyć, iż procentowy wskaźnik liczby osób bezrobotnych na terenie Gminy Kalisz Pomorski przewyższa średnią wartość procentową dla powiatu drawskiego oraz jest najwyższy spośród gmin zlokalizowanych w tym powiecie. Wskaźnik ten jest również ponad dwukrotnie wyższy niż w województwie zachodniopomorskim. W związku z tym konieczne byłoby podjęcie działań mających na celu zaktywizowanie społeczności lokalnej poprzez podjęcie działań mających na celu obniżenie liczby osób bezrobotnych.

Tabela 5 Procentowy udział liczby osób bezrobotnych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym Ogółem Zamieszkali na wsi Procentowy udział liczby Miasto / Gmina bezrobotnych w liczbie ludności razem kobiety razem kobiety w wieku produkcyjnym

MG. Drawsko P. 909 484 311 178 8,9%

MG. Kalisz Pom. 538 341 267 166 11,8%

G. Ostrowice 145 85 145 85 9,1%

MG. Czaplinek 607 314 307 156 8,1%

G. Wierzchowo 282 155 282 155 10,2%

MG. Złocieniec 935 487 158 80 9,6%

Powiat Drawski 3 416 1 866 1 470 820 9,4%

Źródło: Dane ze strony internetowej WUP w Szczecinie (https://www.wup.pl/pl/dla-instytucji/statystyka-badania-i- analiza/bezrobocie-w-gminach/2017/maj/powiat-drawski/) dn. 13.07.2107

Tabela 6 Procentowy udział liczby osób bezrobotnych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym Zamieszkali na Procentowy udział liczby bezrobotnych w Ogółem Miasto / Gmina wsi liczbie ludności w wieku produkcyjnym razem kobiety razem kobiety

5,5% Województwo 59 044 32 953 25 383 14 868

Źródło: Dane ze strony internetowej WUP w Szczecinie (https://www.wup.pl/pl/dla-instytucji/statystyka-badania-i- analiza/bezrobocie-w-gminach/) dn. 13.07.2107 Analiza danych dotyczących salda migracji w Gminie Kalisz Pomorski wskazuje na ogólną poprawę omawianego wskaźnika. Sytuacja odpływu z terenu Gminy mieszkańców, która była znacząca szczególnie w 2014 roku, powinna być monitorowana w najbliższych latach. Należy w działaniach rewitalizacyjnych uwzględnić taką aktywność, która wpłynie na uzyskanie dodatniego salda migracji. Niniejszy problem był również wskazywany przez respondentów w prowadzonych badaniach ankietowych i łączy się z utrudnioną sytuacją w znalezieniu pracy na obszarze gminy. Dalszy odpływ osób, mający miejsce szczególnie wśród osób młodych może być znacznym problemem w zakresie rozwoju gminy w przyszłości. Należy podkreślić, iż w trakcie warsztatów dla partnerstw, które były prowadzone w ramach procesu partycypacji społecznej, 90% uczestników grupy uczniów stwierdziło, iż zamierza wyjechać z Kalisza Pomorskiego zaraz po zakończeniu edukacji na poziomie ponadgimnazjalnym. Pogłębianie tematu doprowadziło do uzyskania informacji, iż decyzja osób młodych wynika z oceny rynku pracy jako niedostosowanego do potrzeb osób młodych i niezapewniającego możliwości otrzymania stałej pracy. W związku z powyższym, w celu przeciwdziałania stwierdzonej sytuacji kryzysowej, należy kreować dobre warunki dla rozwoju mieszkańców nie tylko pod względem społecznym, ale również pod względem gospodarczym (np. stwarzanie możliwości inwestowania w Gminie, a tym samym tworzeniem miejsc pracy) a także technicznym (np. poprawa dróg, odpowiednie oświetlenie, chodniki).

Wykres 7 Saldo migracji w Gminie Kalisz Pomorski 50 25 0 0 -4 -11 2010-19 2011 2012 2013 2014 2015 -50 -51

-100

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS Analiza danych dotyczących korzystania z zasiłków rodzinnych pozwala na wskazanie, iż na przestrzeni lat sukcesywnie spada liczba rodzin oraz liczba dzieci korzystających z zasiłków rodzinnych. Podsumowując zaobserwowane zjawisko można podkreślić, iż niniejszą sytuację należy ocenić pozytywnie, ale jest ona również

skorelowana z systematycznym spadkiem bezrobocia, co wynika z trendu ogólnopolskiego. Niepokojące jest długotrwałe pobieranie zasiłków przez rodziny, co wynika z problemów społecznych koncentrujących się w tych rodzinach i wymagających podjęcia działań prowadzących do wyjścia rodzin z sytuacji wykluczenia społecznego.

Tabela 7 Liczba rodzin i dzieci korzystających z zasiłków rodzinnych Lata Rodziny otrzymujące zasiłki rodzinne na Dzieci, na które rodzice otrzymują zasiłek dzieci rodzinny

Liczba rodzin Liczba dzieci

2010 551 1013

2011 470 890

2012 428 816

2013 380 731

2014 340 635

2015 313 590

Źródło: Opracowanie własne na podstawie BDL GUS W kwestii kwot przeznaczanych na świadczenia rodzinne można zauważyć, że wydatki na świadczenia rodzinne na przestrzeni lat zmieniają się i nie można uchwycić trendu, ze względu na ich duże zróżnicowanie. Rok 2015 wskazuje na nieznaczny wzrost kwoty, po czym można przypuszczać, że kwoty w następnych latach mogą wzrastać. Może to być efektem zarówno sytuacji na rynku pracy, mimo spadającego na przestrzeni lat bezrobocia rejestrowanego, ale również może być efektem niskich zarobków i braku stabilizacji na rynku pracy (umowy krótkookresowe, umowy o dzieło, zlecenie).

Wykres 8 Kwota świadczeń rodzinnych wypłaconych w Gminie Kalisz Pomorski

3 000 2 330 2 000 2 225 2 133 1 977 1 737 1 757 1 000

0 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS

Trudna sytuacja finansowa rodzin to jeden z wielu problemów społecznych występujących na terenie Gminy. Należy również wziąć pod uwagę takie problemy jakimi są uzależnienie od alkoholu, narkotyków a także przemoc w rodzinie.

W Gminie Kalisz Pomorski są prowadzone zarówno analizy i diagnozy stanu sytuacji dysfunkcyjnych, które służą odpowiedniemu przygotowaniu programów mających na celu zmniejszanie się liczby osób w trudnej sytuacji społecznej, prowadzącej do wykluczenia.

Niniejsze działania prowadzone są przez instytucje mające na celu realizowanie misji społecznej i pomaganie rodzinom znajdującym się w trudnej sytuacji życiowej. Do instytucji prowadzących takie działania można zaliczyć:

 Na terenie Gminy Kalisz Pomorski:

 Poradnia Psychologiczno - Pedagogiczna

 Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej ,,Salus" - lekarze rodzinni i pielęgniarki środowiskowo – rodzinne

 Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej ESKULAP

 Komenda Miejska Policji

 Szkoły, pedagodzy szkolni - szkoły podstawowe, gimnazjum i szkoła ponadgimnazjalna z terenu Miasta i Gminy Kalisz Pomorski

 Caritas przy Parafii p.w. Matki Bożej Królowej Polski

 Koto Towarzystwa Przyjaciół Dzieci z Niepełnosprawnością Ruchową w Kaliszu Pomorskim.

 Na terenie powiatu drawskiego

 Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Drawsku Pomorskim

 Ośrodek Wspierania Dziecka i Rodziny w Drawsku Pomorskim

 Sąd Rejonowy - Wydział Rodzinny i Nieletnich i Wydział Karny Drawsko Pomorski

 Punkt Informacyjno - Konsultacyjny dla Ofiar Przemocy w Rodzinie Drawsko Pomorskie

 Punkt Interwencji Kryzysowej Drawsko Pomorskie

 Prokuratura Rejonowa Drawsko Pomorskie4.

Instytucje działające na terenie gminy i powiatu stanowią ważny element poprawy sytuacji rodzin, które znalazły się w trudnej sytuacji życiowej. Należy wykorzystać ich potencjał w podejmowanych długofalowych działaniach rewitalizacyjnych.

Działania profilaktyczne realizowane przez Miejsko – Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Kaliszu Pomorskim dotyczące przeciwdziałania narkomanii odnoszą się do realizacji między innymi następujących zadań:

 Prowadzenie programu „Znajdź pomysł na siebie”, który w 2016 roku był realizowany przez zespół hip- hop’owy – Full Power Spirit z Białej Podlaskiej i miał za zadanie pokazywanie dobrych wartości, które w życiu można realizować,

4 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Kalisz Pomorski w latach 2015 - 2020

 Sfinansowanie nagrody na konkurs wiedzy o HIV i AIDS oraz o środkach psychoaktywnych, który zorganizowało Gimnazjum w Kaliszu Pomorskim. Do konkursu przystąpiły szkoły gimnazjalne i ponadgimnazjalne z Kalisza Pomorskiego, Mirosławca, Złocieńca i Wierzchowa.

 Udzielono również pomocy osobie uzależnionej5.

Ośrodek podejmuje również działania z zakresu udzielania pomocy osobom i rodzinom, których członkowie są uzależnieni od alkoholu:

 W ramach profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych w 2016 r. działał Punkt Konsultacyjny mieszący się w MGOPS w Kaliszu Pomorskim, gdzie zatrudniony jest terapeuta posiadający specjalistyczne wykształcenie w dziedzinie terapii od alkoholu. Konsultacje odbywały się trzy razy w miesiącu. W 2016 r. na spotkania z terapeuta zgłosiło się 48 osób, w sumie odbyło się 237 konsultacji z terapeutą.

 W 2016 r. prowadzone były konsultacje psychologiczne (cały rok) dla osób dorosłych, które prowadził psychoterapeuta. Na konsultacje zgłosiło się 51 osób (w sumie 212 konsultacji).

 Przez cały rok 2016 r. prowadzono także konsultacje z psychologiem pracującym z dziećmi sprawiającymi problemy opiekuńczo – wychowawcze lub dziećmi, które posiadają inne problemy z rodzin zagrożonych powstawaniem zjawisk patologicznych. Psychologiem przyjmującym dzieci był pracownik Poradni Psychologiczno – Pedagogicznej w Wałczu. Z konsultacji skorzystało 72 osoby z 33 rodzin. W sumie w ubiegłym roku udzielono 189 konsultacji dla dzieci i rodziców.

 W ubiegłym roku kontynuowana była również współpraca z terapeutą przyjeżdżającym do Gminy Kalisz Pomorski ze Złotowa, który prowadził grupę wsparcia dla osób współuzależnionych. W ramach grupy 7 kobiet skorzystało z pomocy a spotkania odbywały się dwa razy w miesiącu. 6

Uzależnienie od narkotyków, alkoholu oraz problemy związane z trudnościami życiowymi przyczyniają się do wykluczenia społecznego. Zagrożenie w jednym aspekcie życia człowieka przyczynia się do pojawienia się zagrożeń w innej sferze jego życia. Dlatego szczególnie należy zwrócić uwagę na wspieranie działań instytucji, które pomagają trudnych życiowo sytuacjach, a także pomagają ich rodzinom. Dodatkowo wsparcie instytucji poprzez aktywizację społeczności lokalnej przyczyni się do niwelowania izolacji społecznej osób wykluczonych społecznie lub zagrożonych wykluczeniem społecznym, co można wprowadzić poprzez długofalowe działania rewitalizacyjne.

Ważne w kontekście diagnozy jest analiza dostępu do usług publicznych w Gminie Kalisz Pomorski, które w znacznej mierze decydują o jakości życia mieszkańców, ponieważ umożliwiają zaspokojenie wielu potrzeb, na poziomie pierwszego i drugiego rzędu. „Zaliczyć do nich można dostępność do podstawowej opieki lekarskiej, możliwość korzystania z infrastruktury przedszkolnej, jakość nauczania, gęstość placówek bibliotecznych,

5 Informacja z wykonywania zadań z zakresu przeciwdziałania narkomanii za rok 2016 6 Informacja z realizacji zadań dotyczących rozwiązywania problemów alkoholowych w 2016 r.

nasycenie podmiotami prowadzącymi działalność w zakresie kultury, rozrywki i rekreacji. Obok dostępu do podstawowych usług publicznych istotne znaczenie na również dostęp do usług wyższego rzędu (np. wyspecjalizowanych usług medycznych, szkolnictwa wyższego i nauki, kultury i sztuki, doradztwa prawnego i finansowego) świadczonych w większych ośrodkach miejskich – miarą dostępu to tej kategorii usług jest dostępność transportowa (kołowa) do ośrodków regionalnych, tj. Szczecina i Koszalina7.” W tym przypadku gmina Kalisz Pomorski znajduje się w drugiej części skali, co może w przyszłości prowadzić do jeszcze większych trudności w dostępie do usług publicznych.

Ze względu na wzrastającą liczbę osób w wieku poprodukcyjnym oraz tendencję do zapadania na choroby cywilizacyjne należy przeanalizować dane dotyczące podstawowej opieki zdrowotnej.

Na terenie Gminy Kalisz Pomorski funkcjonują następujące instytucje opieki zdrowotnej;

 Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej "Salus"

 Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej "Eskulap".

Analizując ilość porad udzielanych dziennie, należy wziąć pod uwagę, iż średnia liczba dni roboczych w miesiącu wynosi 22, co oznacza, iż przychodnia otwarta jest 264 dni w roku. W tym czasie dziennie udzielanych jest około 60 porad (dane z 2015roku), jednakże biorąc pod uwagę okresy letnie i zimowe, liczba przyjętych pacjentów znacznie się zmienia. W okresach zimowych ilość osób korzystających z pomocy przychodni zdecydowanie ponad 90 dziennie (dane z 2015roku), co oznacza konieczność udzielenia wszystkim potrzebującym pomocy, ze względu na brak dostępu do wielu specjalistów.

Można zauważyć nagły spadek w 2015 roku udzielanych porad w ramach podstawowej opieki zdrowotnej. Należy monitorować te kwestię, ponieważ zwiększa się liczba osób w wieku poprodukcyjnym, które są częściej narażone na dolegliwości i choroby różnego pochodzenia.

Powyższa kwestia jest ważna w kontekście uwarunkowań społecznych procesu rewitalizacji, głównie w kontekście aktywizacji osób starszych (i nie tylko) w zakresie działań na rzecz swojego zdrowia oraz form spędzania wolnego czasu i przestrzeni ku temu przeznaczonych, które również z dbaniem o zdrowie może być związane.

7 Specjalna Strefa Włączenia na obszarze województwa zachodniopomorskiego oraz planowane kierunki działań interwencyjnych

Wykres 9 Liczba porad udzielonych w ramach podstawowej opieki zdrowotnej w Gminie Kalisz Pomorski

36 000 35 191 34 748 34 000 32 959 32 426 32 567 32 000 31 888 30 000 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS Ponadto, analiza internetowych spisów firm w obszarze zdrowia pozwala stwierdzić, że w Kaliszu Pomorskim nie jest dostępny gabinet ginekologiczny. Stwarza to w konsekwencji ogromną trudność zwłaszcza kobietom w trudnej sytuacji materialnej w dostępie do usługi badań profilaktycznych jak i również procesu prowadzenia ciąży i kontrolowania jego prawidłowego przebiegu. Dojazd do pobliskiego większego miasta do lekarza ginekologa stwarza trudności nie tylko finansowe, ale również organizacyjne, ponieważ wymaga to poświęcenia czasu i zadbania o zapewnienie opieki dzieciom, które w tym czasie pozostania bez opieki matki i ojca w domu, co z kolei generuje kolejne koszty dla mieszkańców.

Na terenie Gminy Kalisz Pomorski funkcjonuje również Biblioteka Publiczna (http://www.kalisz-pom.pl/ ), która w ramach swoich usług oferuje usługi biblioteczne, informacyjne oraz reprograficzne. Wskaźniki dotyczące zasobów i wypożyczeń w Gminie Kalisz Pomorski od 2014 roku wskazują na spadek liczby wypożyczeń na jednego czytelnika. Natomiast od 2013 spadła liczba czytelników na 1000 mieszkańców. W 2014 roku liczba woluminów w bibliotece wzrosła, nadal jednak liczba wypożyczeń na 1 czytelnika jest niska. Można zauważyć znaczny spadek woluminów na przestrzeni lat. Świadomość mieszkańców na temat ubogich zasobów biblioteki może zniechęcać ich do aktywnego korzystania z książek, a jednocześnie ze wszystkich usług, które biblioteka może proponować jako miejsce spotkań kulturalnych.

Można przypuszczać, że spadek czytelnictwa jest charakterystyczny dla społeczeństwa informacyjnego ze względu na rozwój usług elektronicznych, a tym samym istnieje prawdopodobieństwo coraz częstszego korzystania z elektronicznych książek, podręczników i dokumentów. Jest to efektem wzrostu dostępu do Internetu za pomocą nie tylko komputera, ale także różnych urządzeń mobilnych.

Dla celów rewitalizacyjnych ważne jest wspieranie działań inicjowanych przez bibliotekę publiczną, ponieważ jest to również miejsce korzystne dla spotkań różnych grup społecznych i organizowanie dla nich zadań aktywizujących społecznie i stanowi jednocześnie bardzo dobry zasób służący integracji społeczności lokalnej.

Tabela 8 Liczba wypożyczeń oraz wielkość zbiorów biblioteki publicznej Lata Liczba wypożyczeń Liczba czytelników Księgozbiór biblioteki na 1 czytelnika na 1000 mieszkańców na 1000 mieszkańców 170 2010 14,1 5 696,9

2011 14,0 179 5 509,4

2012 13,4 176 5 552,1 171 2013 16,6 5 572,0 159 2014 14,8 5 588,9

2015 12,9 162 4 396,4

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS W Gminie Kalisz Pomorski funkcjonują następujące instytucje edukacyjne:

Przedszkola:

 Przedszkole Miejskie „Bajkolandia”

 Przedszkole „Wesołe Nutki”

Szkoły:

 Szkoła Podstawowa im. Kornela Makuszyńskiego

 Szkoła Podstawowa w Pomierzynie

 Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych

Analizując uwarunkowania społeczne w kontekście liczby dzieci korzystających z wychowania przedszkolnego w placówkach, dostrzegalny jest systematyczny wzrost. W 2011 roku 495 dzieci w wieku 3 – 5 lat korzystało z wychowania przedszkolnego, a w roku 2014 liczba ta wynosi 679, oznacza to znaczący wzrost. Nieznaczny spadek można zauważyć w 2015 roku. Liczba dzieci przebywających w przedszkolu ma wpływ na późniejsze wyniki egzaminacyjne, a dodatkowo wpływa na lepszą socjalizację dzieci, dlatego wyższy współczynnik oznacza lepsze uwarunkowania społeczne w procesie wychowania dzieci.

Dane dotyczące wartości liczbowych obrazujących liczby bezwzględne dzieci uczęszczających do przedszkola wskazują, iż liczba dzieci w wieku 3 – 6 lat spada w 2014 roku. Jest to efekt spowodowany niżem demograficznym, który będzie odgrywał znaczną rolę w procesie rozwoju Gminy w przyszłości. Jednocześnie należy zwrócić uwagę na to, że mniejsza liczba dzieci oznacza łatwiejsze zapewnienie im miejsc w przedszkolach.

Wykres 10 Liczba dzieci w wieku 3-5 lat uczęszczających do placówek wychowania przedszkolnego

200 150 168 159 124 133 123 100 90 50 0 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS Należy więc szczególnie wziąć pod uwagę możliwość tworzenia miejsc dla dzieci w wieku przedszkolnym oraz zachęcać rodziny do edukacji przedszkolnej. Można taki stan osiągnąć poprzez aktywizację zawodową młodych matek, zapewnieni im miejsc pracy, ulgi w opłatach przedszkolnych a także możliwość rozwoju zarówno edukacyjnego jak i zawodowego.

Tabela 9 Liczba dzieci korzystających z wychowania przedszkolnego Lata Dzieci w wieku 3-6 Dzieci objęte Odsetek dzieci objętych ogółem wychowaniem wychowaniem przedszkolnym w wieku przedszkolnym 3-6 313 162 2010 51,8 311 176 2011 56,6 346 203 2012 58,7 366 202 2013 55,2 304 2014 210 69,1 364 2015 ------

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS Analizując rozwój oświaty oraz kultury na terenie gminy oraz odnosząc się do wcześniej przeanalizowanych wskaźników wychowania przedszkolnego oraz korzystania z zasobów biblioteki należy również zwrócić uwagę na potencjał jakim jest aktywność Miejsko - Gminnego Ośrodka Kultury w Kaliszu Pomorskim – samorządowej instytucji kultury, z siedzibą przy ul. Dworcowej 6. W strukturze tego ośrodka funkcjonuje obecnie 13 świetlic wiejskich oraz Biblioteka Publiczna znajdująca się w Pałacu Wedlów i kawiarnia STANICA przy Jeziorze Bobrowo Wielkie.

Zdjęcie 16 Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury w Kaliszu Pomorskim

Źródło: Opracowanie własne na podstawie spacerów studyjnych Ośrodek Kultury prowadzi działalność kulturalną, w ramach której organizuje m.in. zajęcia artystyczne typu taniec, teatr, zajęcia rękodzielnicze, plastyczne, ceramiczne, wokalne, witrażu artystycznego, naukę gry na instrumentach, w tym na bębnach afrykańskich, teatr ognia. Są one skierowane głównie do dzieci i młodzieży, choć mamy również propozycje zajęć dla dorosłych. Z zajęć korzysta obecnie ok. 150 osób. W miarę możliwości staramy się wspierać również szkoły, przedszkole, stowarzyszenia i inne nieformalne grupy inicjatywne.

Ośrodek Kultury w Kaliszu Pomorskim prowadzi działalność kulturalną wielokierunkowo tzn. nie koncentruje się tylko na jednym obszarze działania, ale analizuje i reaguje na potrzeby gminnej społeczności. W efekcie oprócz codziennej pracy (tzn. pozalekcyjnych zajęć dla dzieci i młodzieży i dorosłych), a także organizacji imprez i wydarzeń kulturalnych, wspierane są lokalne inicjatywy, inicjowane są próby budowania lokalnych partnerstw na rzecz rozwiązywania problemów, inicjowane są lokalne akcje i wydarzenia, wspierane są sołectwa gminy poprzez podejmowanie działań np. na rzecz poprawy wyglądu wioski oraz zapewnienia ciekawego i bezpiecznego popołudnia dzieciom uczęszczającym do świetlic wiejskich.

Poniżej przedstawiona jest lista aktywności w ramach działań MGOK w Kaliszu Pomorskim:

1. UDZIAŁ W PROGRAMIE DOM KULTURY+

W roku 2011 w ramach udziału w Programie Dom Kultury+ i przy współpracy z przedstawicielami lokalnych instytucji i organizacji pozarządowych powstała Strategia Rozwoju Ośrodka Kultury w Kaliszu Pomorskim, w której ustalono kierunki działania instytucji do 2015 roku, tj.

 I POPRAWA WIZERUNKU ORAZ PROMOCJI OŚRODKA KULTURY I JEGO DZIAŁAŃ;

 II ANIMACJA KULTURALNA SPOŁECZNOŚCI LOKALNEJ;

 III POPRAWA SPRAWNOŚCI SYSTEMU KOMUNIKACJI ORAZ KOORDYNACJA DZIAŁAŃ KULTURALNO SPOŁECZNYCH.

Cele główne zawarte w ww. strategii w pełni odpowiadają kierunkom działania MGOK . W najbliższym czasie planowana jest aktualizacja strategii.

2. ZACHODNIOPOMORSKIE FORUM KULTURY

Ośrodek Kultury w Kaliszu Pomorskim jest również współzałożycielem i członkiem Zachodniopomorskiego Forum Kultury (ZFK). Zachodniopomorskie Forum Kultury powstało pod auspicjami Forum Kraków i zaczęło regularnie się spotykać od sierpnia 2011 roku. Do ZFK należy kilkanaście instytucji kultury, stowarzyszeń oraz osób zajmujących się działalnością kulturalną na terenie Pomorza Zachodniego chętnych do realizacji działań kulturalno-społecznych w partnerstwie. Podczas spotkań dyskutuje się na tematy najbardziej aktualne związane z kulturą tj. instytucji kultury oraz organizacji pozarządowych ukierunkowanych na rozwój kulturalno-społeczny środowiska lokalnego. Zachodniopomorskie Forum Kultury realizowało wspólne projekty tj. 1) "Zachodniopomorskie Forum Kultury sieć animatorów w działaniu" (2012 r. jako lider projektu) oraz "Zachodniopomorskie Forum Kultury sieć animatorów w działaniu odsłona druga" (2013 r. jako Partner projektu). W ramach ww. projektów animatorzy z MGOK w Kaliszu Pomorskim oraz kilkunastu innych instytucji/podmiotów kultury z terenu Pomorza Zachodniego brali udział w szkoleniach, które miały na celu podniesienie ich kwalifikacji z zakresu diagnozowania środowiska, budowania widowni - audience development - oraz szeroko rozumianej animacji środowiska lokalnego. W wyniku udziału w projektach animatorom udało się jednocześnie praktykować zdobyte umiejętności. W pierwszym projekcie wybrano 3 miejscowości o wysokich deficytach społecznych, gdzie przy współudziale lokalnych społeczności przeprowadzono wydarzenia artystyczne, które miały zainicjować zmianę. Ośrodek Kultury był organizatorem jednego z tych 3 wydarzeń. Była to "Sztuka Performance w Cybowie". W drugim projekcie animatorzy z wszystkich instytucji biorących udział w projekcie, prowadzili działanie animacyjne pod hasłem "Zostaw swój ślad w sztuce", które wymyślili i zrealizowali pod okiem zaproszonego artysty rzeźbiarza. W swoich lokalnych środowiskach zbierali gipsowe odciski dłoni od mieszkańców i umieszczali je w "cases" rozmawiając jednocześnie z mieszkańcami i spisując ich refleksje i myśli. Wszystkie odciski dłoni pozwoliły na stworzenie wspólnej artystycznej instalacji, która została zaprezentowana na zakończenie projektu, a także przez kilka miesięcy wędrowała po instytucjach Pomorza Zachodniego. Prezentowana była również podczas II Niekongresu Animatorów Kultury w Lubiążu w dniach 7-9 lipca 2016 roku podczas i przy Slot Art Festiwal w ramach programu Europejskiej Stolicy Kultury Wrocław 2016.

Udział w ww. przedsięwzięciach był bardzo ważny, ponieważ otwiera animatorów kultury na podejmowanie działań angażujących mieszkańców, publiczność podpartych diagnozą oraz pozwala na budowanie pozytywnych relacji w środowisku.

OBECNIE Ośrodek Kultury w Kaliszu Pomorskim jest partnerem w kolejnym 3-letnim projekcie ZFK pt. „EKDUS” (EDUKACJA KULTUROWA DLA UMIEJETNOŚCI SPOŁECZNYCH). Projekt ten realizowany jest w ramach Programu BARDZO MŁODA KULTURA 2016-2018. Założeniem działań jest szkolenie i nawiązywanie

współpracy animatorów kultury i nauczycieli by wspólnie realizować inicjatywy na rzecz dzieci i młodzieży. W roku 2016 na terenie gminy Kalisz Pomorski były realizowane inicjatywy w ramach tego projektu skierowane do młodzieży gimnazjalnej i licealnej np. „PRZERWA NA MUZĘ W PRZERWIE NA LUNCH” (SZKOLNY RADIOWĘZEŁ), czy „UWOLNIJ TKANINY - RADOŚĆ Z SZYCIA”.

3. „Program Dom Kultury + INICJATYWY LOKALNE 2013”

Ośrodek Kultury w Kaliszu Pomorskim otrzymał dofinansowanie ze środków Narodowego Centrum Kultury przeznaczone na realizację zadania w ramach Programu Dom Kultury + Inicjatywy lokalne 2013”. Cały projekt składał się z dwóch części. Podczas realizacji I części zadania zostały przeprowadzone diagnozy wśród społeczności w gminie Kalisz Pomorski , ukierunkowane na bezpośrednią i bliską współpracę z przedstawicielami społeczności lokalnej. W wyniku przeprowadzonych diagnoz i ich ewaluacji zostały wyłonione ciekawe inicjatywy oddolne dotyczące działań kulturalnych. Ze wszystkich zgłoszonych do Miejsko Gminnego Ośrodka Kultury w Kaliszu Pomorskim (wpłynęło 8 wniosków) Komisja Konkursowa powołana przez dyrektora wybrała 6 inicjatyw do realizacji. Ich realizacja odbyła się w II części zadania, również dofinansowanej ze środków Narodowego Centrum Kultury. W pełni zrealizowane projekty to:

1. „Za kurtyną czasu – spektakl teatralny” – inicjatywa Grupy Teatralnej Klepsydra,

2. „Cztery pory roku w kuchni” – inicjatywa nieformalnej grupy rodziców "Coś Niecoś",

3. „Krawiectwo moja pasja…” – inicjatywa nieformalnej grupy Kreatywne kobitki,

” – inicjatywa nieformalnej grupy rodziców ” Klub osób kreatywnych”,

5. „Życie z Rapem” – inicjatywa nieformalnej grupy młodzieży Profesorowie Rapu,

6. „Domowe smaki” – inicjatywa nieformalnej grupy Kobiety aktywne – Biały Zdrój.

4. ERASMUS +

W ramach programu Unii Europejskiej Erasmus + zrealizowany został w 2015 - 2016 roku Projekt "Poligon Kultury". Przez 12 miesięcy goszczono w gminie dwóch wolontariuszy: Raquel z Hiszpanii i Tiago z Portugalii. Przez ten okres wolontariusze rozwijali swoje umiejętności poprzez udział a następnie pomoc instruktorom w prowadzeniu zajęć: tanecznych, teatralnych, plastycznych, rękodzielniczych, teatru ognia. Mieli również możliwość realizacji własnych pomysłów i działań. Jako współpracownicy Ośrodka Kultury brali udział w organizacji różnorakich wydarzeń kulturalnych i artystycznych na poziomie lokalnym, ale również i międzynarodowym, np.: Projekt ”CARAVAN NEXT” – Nakarmić przyszłość: Sztuka Zmienia Miasta” (w partnerstwie z Teatrem BRAMA z Goleniowa) Raquel i Tiago na spotkaniach w kaliskich szkołach oraz na świetlicach wiejskich zapoznali mieszkańców z kulturą , historią państw z których pochodzą, gdzie często musieli przełamywać bariery językowe. Działania jakie podejmowali wolontariusze spowodowały, że mieszkańcy gminy Kalisz Pomorski, jak również pracownicy Ośrodka Kultury, nauczyli się okazywać zrozumienie i doceniać różnice pomiędzy kulturami. Okazali się bardzo ciekawi nowych kultur i otwarci na nowe inspiracje i kontakty.

5. PROGRAM „ZAPROŚ NAS DO SIEBIE”

W 2015 r. współrealizacja Projektu Narodowego Centrum Kultury „Zaproś nas do siebie”, który powstał przy współpracy 3 programów działających na rzecz profesjonalizacji sektora kultury: Domu Kultury+, Kadry Kultury i Platformy Kultury. Polegał on na zorganizowaniu w siedzibie instytucji zapraszającej cyklu 3 szkoleń na temat pobudzania aktywności i działań lokalnych. Na podstawie Porozumienia zawartego z Narodowym Centrum Kultury w M-GOK w Kaliszu Pomorskim zostały zorganizowane i odbyły się następujące szkolenia:

 "Działaj wspólnie! metody, narzędzia i korzyści ze współpracy międzysektorowej",

 29 i 30 wrzesień 2015 r., 16 godzin. Prowadzący: Marcin Mitzner. Liczba uczestników: 20 osób.

 "Projektowanie oferty instytucji w oparciu o diagnozę potrzeb społeczności lokalnej", 6 i 7 październik 2015 r., 16 godzin. Prowadzący Karol Wittels, Fundacja Obserwatorium. Liczba uczestników: 22 osoby.

 "Liderzy lokalnych społeczności – jak wzmocnić ich potencjał?",

 20 i 21 październik 2015 r., 16 godzin. Prowadzący: Karolina Pluta, Towarzystwo Inicjatyw Twórczych „ę”. Liczba uczestników: 19 osób.

Podmioty biorące udział w szkoleniach:

 Biblioteka Publiczna w Kaliszu Pomorskim,

 Szkoła Podstawowa w Pomierzynie,

 Urząd Miejski w Kaliszu Pomorskim,

 Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych w Kaliszu Pomorskim,

 Gimnazjum w Kaliszu Pomorskim,

 Rada Miejska w Kaliszu Pomorskim,

 Koło Emerytów w Kaliszu Pomorskim,

 Miejsko Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Kaliszu Pomorskim,

 Stowarzyszenie Kobiet Wiejskich "Poźrzadlanki" z Poźrzadła Wielkiego,

 Świetlice wiejskie gminy Kalisz Pomorski znajdujące się w: Pomierzynie, Poźrzadle Wielkim, Pepłówku, Starej Studnicy, Sienicy, Giżynie, Starej Korytnicy, Bralinie, Białym Zdroju, Dębsku, Cybowie, Cybowie Osiedle, Suchowie i Prostyni.

 Miejsko Gminny Ośrodek Kultury w Kaliszu Pomorskim.

Rodzaje szkoleń zostały odpowiednio dobrane, aby ich tematyka odpowiadała uczestnikom. Już po szkoleniu pojawiły się pierwsze pomysły na wspólne inicjatywy. Wspólny udział w szkoleniach pozwolił uczestnikom na lepsze poznanie siebie nawzajem i instytucji które reprezentowali.

Ośrodek Kultury realizuje również wiele bieżących przedsięwzięć kulturalnych w partnerstwach lokalnych np. regionalny Festiwal Piosenki Przyrodniczej (od ponad 10 lat ze Szkołą Podstawową w Kaliszu Pomorskim), Ogólnopolski Konkurs Plastyczny „BARWY LASU” (od 12 lat ze wsparciem Nadleśnictwa Kalisz Pomorski), Finał WOŚP (z dotychczasowym Gimnazjum w Kaliszu Pomorskimi, szeregiem instytucji i osób zaangażowanych), jarmark nad jeziorem Ogórkowym (od 13 lat z Urzędem Miejskim, instytucjami i stowarzyszeniami lokalnymi, którzy włączają się w przygotowanie imprezy) itp. itd.

Podsumowując przeprowadzoną analizę uwarunkowań społecznych oraz biorąc pod uwagę konieczność kompleksowego zdiagnozowania wszystkich obszarów występujących w gminie, zarówno na obszarze miejskim oraz wiejskim, poniżej przeprowadzono kompleksową analizę danych liczbowych. Niniejsza analiza pozwala na wskazanie obszarów o wysokim stopniu degradacji, ze względu na występowanie problemów społecznych. Pozwala ona na wskazanie obszarów wymagających podjęcia działań rewitalizacyjnych. W tabelach zaprezentowanych poniżej przeanalizowane zostały dane odnoszące się do bezrobocia, liczby przyznanych świadczeń społecznych, osób w wieku przedprodukcyjnym oraz poprodukcyjnym, a także podjętych procedur niebieskiej karty i liczby przestępstw. Przeprowadzona diagnoza pozwala wskazać koncentrację problemów społecznych mających wysoki wpływ na jakość życia mieszkańców.

Tabela 10 Uwarunkowania społeczne – zestawienie danych dla obszaru miejskiego Gminy Kalisz Pomorski

Liczba Liczba osób Liczba osób Liczba osób Liczba osób wszczętych Liczba korzystających z korzystających z Liczba Wiek Wiek Liczba osób Lp. Miejscowość Kalisz Pomorski ulice korzystających z korzystających z procedur ludności zasiłku pomocy na przestępstw przedprodukcyjny poprodukcyjny bezrobotnych zasiłku stałego zasiłku celowego Niebieskiej okresowego dożywianie dzieci Karty

1 Akacjowa 20 0 0 0 0 0 0 6 2 0

2 Aleja Prof. Leona Mroczkiewicza 28 0 0 0 0 0 0 7 1 0

3 Aleja Sprzymierzonych 8 0 0 0 0 0 0 1 0 0

4 Błonie Kaszubskie 45 0 0 0 0 0 0 7 9 4

5 Bolesława Chrobrego 50 0 4 0 0 0 0 13 5 8

6 Bolesława Krzywoustego 50 0 0 0 0 0 0 11 25 2

7 Brzozowa 247 1 0 4 2 0 1 37 26 19

8 Bydgoska 36 0 0 0 0 0 0 7 10 0

9 Drawska 95 0 0 2 0 2 0 16 12 8

10 Dworcowa 911 2 1 7 17 9 2 198 151 62

11 Gdańska 46 0 0 0 0 0 0 6 9 3

12 Prof. Zbigniewa Religi 126 0 1 6 5 1 2 33 16 0

13 Generała Władysława Sikorskiego 78 0 0 2 1 0 0 12 12 16

14 Grunwaldzka 64 1 0 1 0 0 0 12 15 2

15 Janowiecka 57 0 0 0 0 0 0 18 1 6

16 Jasna 35 0 0 0 0 0 0 5 8 2

17 Kilińskiego 146 0 0 5 6 1 1 21 50 4

18 Kolejowa 17 0 1 1 0 0 0 2 0 1

19 Kołobrzeska 10 0 0 0 0 0 0 1 0 0

20 Koszalińska 164 1 2 7 2 1 0 13 41 12

21 Kwiatowa 101 0 0 0 0 0 0 19 14 3

22 Leśna 79 0 0 1 0 0 0 24 15 6

23 Lipinki 11 0 0 0 0 0 0 2 0 0

24 Lipowa 11 0 0 0 0 0 0 3 0 0

25 Mickiewicza Adama 104 0 0 0 1 1 0 10 23 6

26 Młyńska 28 0 0 1 0 0 0 3 7 1

27 Modrzewiowa 12 0 0 0 0 0 0 5 0 0

28 Na Skarpie 11 0 0 0 0 0 0 2 0 1

29 Ogrodowa 19 0 0 0 0 0 0 2 5 0

30 Piaskowa 14 0 0 0 2 0 0 3 2 0

31 Podgórna 16 0 0 0 0 0 0 2 6 0

32 Polna 2 0 0 0 0 0 0 0 2 0

33 Poprzeczna 39 1 2 4 0 0 0 6 1 6

34 Powiatowa 110 0 0 4 7 0 2 23 12 10

35 Półwiejska 71 0 0 1 1 0 0 20 8 2

36 Przemysłowa 78 0 0 0 2 1 0 14 10 7

37 Rybacka 39 0 0 0 1 0 2 6 10 9

38 Sosnowa 9 0 0 1 0 0 0 1 2 0

39 Strzelecka 116 2 7 14 1 0 1 23 22 20

40 Suchowska 59 1 0 1 0 0 0 12 11 3

41 Szczecińska 105 1 2 2 1 4 0 13 19 5

42 Świerkowa 20 0 0 0 0 0 0 6 0 0

43 Świętego Wojciecha 116 0 0 2 3 2 0 18 28 13

44 Tartaczna 38 0 0 1 0 0 0 6 7 3

45 Toruńska 43 0 0 2 2 3 0 9 6 0

46 Tylna 2 0 0 0 0 0 0 0 0 0

47 Wczasowa 59 0 0 0 0 0 0 41 10 1

48 Wiśniowa 3 0 0 0 0 0 0 1 0 0

49 Wojska Polskiego 62 1 0 2 0 0 0 8 9 4

50 Wolności 598 2 4 9 4 6 0 144 173 13

51 Wrocławska 192 0 2 11 15 2 0 61 16 26

52 Wschodnia 51 0 0 0 2 0 0 12 14 1

4451 13 26 91 75 33 11 925 825 289

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Gminy Kalisz Pomorski

Tabela 11 Uwarunkowania społeczne – wskaźnik IMD dla obszaru miejskiego Gminy Kalisz Pomorski

Stopień Stopień Stopień Stopień Liczebność osób w korzystania z korzystania ze Wskaźnik Koncentracja Liczebność osób w Stopień korzystania z korzystania z wieku Liczba zasiłku świadczenia przestępczości Niebieskich wieku bezrobocia / Lp. Miejscowość Kalisz Pomorski ulice zasiłku zasiłku poprodukcyjnym IMD ludności okresowego / na dożywianie / 100 Kart / 100 przedprodukcyjnym 100 stałego / 100 celowego / 100 / 100 100 dzieci / 100 mieszkańców mieszkańców / 100 mieszkańców mieszkańców mieszkańców mieszkańców mieszkańców mieszkańców mieszkańców

1 Akacjowa 20 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 30,0 10,0 0,0 9

2 Aleja Prof. Leona Mroczkiewicza 28 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 25,0 3,6 0,0 9

3 Aleja Sprzymierzonych 8 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 12,5 0,0 0,0 11

4 Błonie Kaszubskie 45 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 15,6 20,0 8,9 18

5 BolesławaChrobrego 50 0,0 8,0 0,0 0,0 0,0 0,0 26,0 10,0 16,0 14

6 Bolesława Krzywoustego 50 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 22,0 50,0 4,0 12

7 Brzozowa 247 0,4 0,0 1,6 0,8 0,0 0,4 15,0 10,5 7,7 17

8 Bydgoska 36 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 19,4 27,8 0,0 12

9 Drawska 95 0,0 0,0 2,1 0,0 2,1 0,0 16,8 12,6 8,4 19

10 Dworcowa 911 0,2 0,1 0,8 1,9 1,0 0,2 21,7 16,6 6,8 17

11 Gdańska 46 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 13,0 19,6 6,5 15

12 Prof. Zbigniewa Religi 126 0,0 0,8 4,8 4,0 0,8 1,6 26,2 12,7 0,0 24

13 Generała Władysława Sikorskiego 78 0,0 0,0 2,6 1,3 0,0 0,0 15,4 15,4 20,5 17

14 Grunwaldzka 64 1,6 0,0 1,6 0,0 0,0 0,0 18,8 23,4 3,1 16

15 Janowiecka 57 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 31,6 1,7 10,5 11

16 Jasna 35 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 14,3 22,9 5,7 15

17 Kilińskiego 146 0,0 0,0 3,4 4,1 0,7 0,7 14,4 34,2 2,7 30

18 Kolejowa 17 0,0 5,9 5,9 0,0 0,0 0,0 11,8 0,0 5,9 19

19 Kołobrzeska 10 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 10,0 0,0 0,0 11

20 Koszalińska 164 0,6 1,2 4,3 1,2 0,6 0,0 7,9 25,0 7,3 32

21 Kwiatowa 101 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 18,8 13,9 3,0 11

22 Leśna 79 0,0 0,0 1,3 0,0 0,0 0,0 30,4 19,0 7,6 14

23 Lipinki 11 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 18,2 0,0 0,0 11

24 Lipowa 11 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 27,3 0,0 0,0 9

25 Mickiewicza Adama 104 0,0 0,0 0,0 1,0 1,0 0,0 9,6 22,1 5,8 19

26 Młyńska 28 0,0 0,0 3,6 0,0 0,0 0,0 10,7 25,0 3,6 18

27 Modrzewiowa 12 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 41,7 0,0 0,0 9

28 Na Skarpie 11 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 18,2 0,0 9,1 12

29 Ogrodowa 19 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 10,5 26,3 0,0 14

30 Piaskowa 14 0,0 0,0 0,0 14,3 0,0 0,0 21,4 14,3 0,0 13

31 Podgórna 16 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 12,5 37,5 0,0 14

32 Polna 2 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 100,0 0,0 14

33 Poprzeczna 39 2,6 5,1 10,3 0,0 0,0 0,0 15,4 2,5 15,4 29

34 Powiatowa 110 0,0 0,0 3,6 6,4 0,0 1,8 20,9 10,9 9,1 24

35 Półwiejska 71 0,0 0,0 1,4 1,4 0,0 0,0 28,2 11,3 2,8 10

36 Przemysłowa 78 0,0 0,0 0,0 2,6 1,3 0,0 17,9 12,8 9,0 19

37 Rybacka 39 0,0 0,0 0,0 2,6 0,0 5,1 15,4 25,6 23,1 29

38 Sosnowa 9 0,0 0,0 11,1 0,0 0,0 0,0 11,1 22,2 0,0 18

39 Strzelecka 116 1,7 6,0 12,1 0,9 0,0 0,9 19,8 19,0 17,2 37

40 Suchowska 59 1,7 0,0 1,7 0,0 0,0 0,0 20,3 18,6 5,1 14

41 Szczecińska 105 1,0 1,9 1,9 1,0 3,8 0,0 12,4 18,1 4,8 25

42 Świerkowa 20 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 30,0 0,0 0,0 9

43 Świętego Wojciecha 116 0,0 0,0 1,7 2,6 1,7 0,0 15,5 24,1 11,2 30

44 Tartaczna 38 0,0 0,0 2,6 0,0 0,0 0,0 15,8 18,4 7,9 16

45 Toruńska 43 0,0 0,0 4,7 4,7 7,0 0,0 20,9 14,0 0,0 20

46 Tylna 2 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 11

47 Wczasowa 59 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 69,5 16,9 1,7 10

48 Wiśniowa 3 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 33,3 0,0 0,0 9

49 Wojska Polskiego 62 1,6 0,0 3,2 0,0 0,0 0,0 12,9 14,5 6,5 16

50 Wolności 598 0,3 0,7 1,5 0,7 1,0 0,0 24,1 28,9 2,2 17

51 Wrocławska 192 0,0 1,0 5,7 7,8 1,0 0,0 31,8 8,3 13,5 24

52 Wschodnia 51 0,0 0,0 0,0 3,9 0,0 0,0 23,5 27,5 2,0 14

4451 0,3 0,9 2,2 1,6 0,5 0,3 20 16,4 6,2

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Gminy Kalisz Pomorski

WIELKOŚĆ KONCENTRACJI PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH

ŚREDNIA W % (wspólna dla obszaru miejskiego i wiejskiego)

Wartość stała 0,3 0,9 2,2 1,6 0,5 0,3 20 16,4 6,2

Przedział wartości 0,2 - 0,4 0,6 - 1,2 1,5-2,9 1,1 - 2,1 0,4 - 0,7 0,2 -0,4 17 - 23 13,9 - 18,9 5,3 - 7,1

Poniżej średniej <0,2 <0,6 <1,5 <1,1 <0,4 <0,2 >23 <13,9 <5,3

Średnia

Powyżej średniej >0,4 >1,2 >2,9 >2,1 >0,7 >0,4 <17 >18,9 >7,1

Tabela dotycząca uwarunkowań społecznych dla obszaru miejskiego Gminy Kalisz Pomorski przedstawia obszary zdegradowane pod względem uwarunkowań społecznych. Można zaobserwować, iż większość obszaru miejskiego gminy posiada deficyty wynikające z niskiego wskaźnika osób w wieku przedprodukcyjnym, wysokiego wskaźnika osób w wieku poprodukcyjnym oraz wysokiego wskaźnika osób bezrobotnych, a także korzystających ze świadczeń społecznych.

Każdy z pojawiających się problemów często generuje kolejne obszary wykluczenia społecznego i prowadzi do sytuacji, kiedy reakcja na problemy jest zbyt późna bądź zbyt krótkotrwała. Działania rewitalizacyjne mają za zadanie wprowadzić zmianę na długo okres, po którym z założenia ma być widoczna poprawa w ramach wcześniej zdefiniowanych obszarów zdegradowanych. Analizując powyższe zestawienie można wyodrębnić obszary, które wymagają działań rewitalizacyjnych pod względem uwarunkowań społecznych. Należy podjąć działania aktywizujące mieszkańców Miasta, którzy są narażeni na wykluczenie społeczne z tytułu wieku, problem starzejącego się społeczeństwa, który jest problemem ogólnopolskim. Działania rewitalizacyjne w tym zakresie mogą polegać m. in. na zaangażowaniu mieszkańców w aktywność, dzięki której odzyskają kontrolę nad swoim losem, aby zminimalizować możliwość wystąpienia bezradności wyuczonej.

Mapa 1 Uwarunkowania społeczne wyrażone w IMD społecznym na obszarze miejskim Gminy Kalisz Pomorski

Źródło: Opracowanie własne

Tabela 12 Uwarunkowania społeczne – zestawienie danych dla obszaru wiejskiego Gminy Kalisz Pomorski

Liczba Liczba osób Liczba osób Liczba osób Liczba osób wszczętych Liczba korzystających z korzystających z Liczba Wiek Wiek Liczba osób Lp. Sołectwo korzystających z korzystających z procedur ludności zasiłku pomocy na przestępstw przedprodukcyjny poprodukcyjny bezrobotnych zasiłku stałego zasiłku celowego Niebieskiej okresowego dożywianie dzieci Karty

1. Biały Zdrój 297 0 4 0 13 1 2 61 43 30

2. Bralin 188 1 2 4 11 0 0 43 23 19

3. Cybowo 323 0 5 22 19 1 3 120 22 31

4. Dębsko 231 0 2 6 4 0 1 41 40 21

5. Giżyno 380 1 4 11 2 5 4 75 52 43

6. Głębokie 49 0 0 0 0 2 0 5 5 2

7. Krężno 55 1 1 3 2 0 0 13 7 7

8. Pepłówek 108 1 3 2 2 0 0 24 14 9

9. Pomierzyn 476 2 7 20 32 0 2 114 65 37

Poźrzadło 10. 161 0 0 3 1 1 0 26 36 6 Wielkie

11. Prostynia 71 0 4 0 0 1 2 13 14 8

12. Sienica 124 2 5 9 1 1 0 19 22 13

13. Stara 147 0 2 9 6 0 0 36 34 17

Korytnica

Stara 14. 95 0 4 7 1 1 0 20 20 8 Studnica

15. Suchowo 316 2 3 8 19 5 4 64 46 33

3021 10 46 104 113 18 18 674 443 284

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Gminy Kalisz Pomorski

Tabela 13 Uwarunkowania społeczne – wskaźnik IMD dla obszaru wiejskiego Gminy Kalisz Pomorski

Stopień Stopień Stopień Stopień korzystania ze Wskaźnik Koncentracja Liczebność osób w Liczebność osób w Stopień korzystania z korzystania z korzystania z Liczba świadczenia na przestępczości / Niebieskich wieku wieku bezrobocia / Lp. Sołectwo zasiłku stałego / zasiłku zasiłku celowego IMD ludności dożywianie dzieci 100 Kart / 100 przedprodukcyjnym / poprodukcyjnym / 100 100 okresowego / 100 / 100 / 100 mieszkańców mieszkańców 100 mieszkańców 100 mieszkańców mieszkańców mieszkańców mieszkańców mieszkańców mieszkańców

1 Biały Zdrój 297 0,0 1,3 0,0 4,4 0,3 0,7 20,5 14,5 10,1 25

2 Bralin 188 0,5 1,1 2,1 5,9 0,0 0,0 22,9 12,2 10,1 21

3 Cybowo 323 0,0 1,5 6,8 5,9 0,3 0,9 37,2 6,8 9,6 29

4 Dębsko 231 0,0 0,9 2,6 1,7 0,0 0,4 17,7 17,3 9,1 17

5 Giżyno 380 0,3 1,1 2,9 0,5 1,3 1,1 19,7 13,7 11,3 18

6 Głębokie 49 0,0 0,0 0,0 0,0 4,1 0,0 10,2 10,2 4,1 14

7 Krężno 55 1,8 1,8 5,5 3,6 0,0 0,0 23,6 12,7 12,7 29

8 Pepłówek 108 0,9 2,8 1,9 1,9 0,0 0,0 22,2 13,0 8,3 25

9 Pomierzyn 476 0,4 1,5 4,2 6,7 0,0 0,4 24,0 13,7 7,8 25

10 Poźrzadło Wielkie 161 0,0 0,0 1,9 0,6 0,6 0,0 16,2 22,4 3,7 19

11 Prostynia 71 0,0 5,6 0,0 0,0 1,4 2,8 18,3 19,7 11,3 30

12 Sienica 124 1,6 4,0 7,3 0,8 0,8 0,0 15,3 17,7 10,5 37

13 Stara Korytnica 147 0,0 1,4 6,1 4,1 0,0 0,0 24,5 23,1 11,6 29

14 Stara Studnica 95 0,0 4,2 7,4 1,1 1,1 0,0 21,5 21,1 8,4 31

15 Suchowo 316 0,6 0,9 2,5 6,0 1,6 1,3 20,3 14,6 10,4 33

3021 0,3 0,9 2,2 1,6 0,5 0,3 20 16,4 6,2

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Gminy Kalisz Pomorski

Wyliczenia IMD dla poszczególnych obszarów obejmujących ulice na obszarze miejskim oraz sołectwa na obszarze wiejskim były dokonywane poprzez określenie wielkości koncentracji problemów społecznych w poszczególnych obszarach w ramach każdej z badanych jednostek. Poprzez wyliczenie średnich określono obszary, w których natężenie poszczególnych problemów jest wysokie lub niskie. Wyliczenia dokonano za pomocą punktów, które przyznawane są kolorom: czerwony (3 punkty), żółty (2 punkty), zielony (1 punkt). Podjęto założenie, iż wysokie nasilenie negatywnych zjawisk w ramach poszczególnych problemów społecznych występujących na określonych obszarach, powoduje proporcjonalne narastanie nasilenia stopnia wykluczenia oraz zjawisk kryzysowych na danym obszarze. W związku z tym wystąpienie koloru czerwonego w przypadku jednego problemu społecznego na danym obszarze oznacza uzyskanie 3 punktów, jednakże wystąpienie kolejnego problemu będzie premiowane 4 punktami (3 +1 punkt), a trzeciego problemu 5 punktami (3 + 1 + 1). Pozwala to na szczególne wskazanie obszarów kryzysowych na terenie gminy.

WIELKOŚĆ KONCENTRACJI PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH

ŚREDNIA W % (wspólna dla obszaru miejskiego i wiejskiego)

Wartość stała 0,3 0,9 2,2 1,6 0,5 0,3 20 16,4 6,2

Przedział wartości 0,2 - 0,4 0,6 - 1,2 1,5-2,9 1,1 - 2,1 0,4 - 0,7 0,2 -0,4 17 - 23 13,9 - 18,9 5,3 - 7,1

Poniżej średniej <0,2 <0,6 <1,5 <1,1 <0,4 <0,2 >23 <13,9 <5,3

Średnia

Powyżej średniej >0,4 >1,2 >2,9 >2,1 >0,7 >0,4 <17 >18,9 >7,1

Mapa 2 Uwarunkowania społeczne wyrażone w IMD społecznym na obszarze wiejskim Gminy Kalisz Pomorski

Źródło: Opracowanie własne

Analiza uwarunkowań społecznych nasuwa następujące wnioski:

 Do grup, które przede wszystkim potrzebują wsparcia należą osoby bezrobotne oraz osoby w wieku poprodukcyjnym – seniorzy. Analiza danych z Głównego Urzędu Statystycznego wskazują, że są to kategorie osób, na które należy zwrócić uwagę w pracach rewitalizacyjnych. Seniorzy stanowią kategorię osób, które należy chronić przed izolacja społeczną. Z drugiej strony, Seniorzy posiadają ogromne doświadczenie, zasób wiedzy również na temat społeczności lokalnej, co wydaje się ważne w kontekście włączenia ich jako kapitału społecznego do działań rewitalizacyjnych Gminy. W związku z tym należy podjąć działania mające na celu aktywizację społeczną i edukacyjną osób starszych i stworzyć im do tego potrzebne odpowiednie warunki, aby aktywizacja była długofalowa i systematyczna.  Ponadto szczególną uwagę należy zwrócić na bezrobotne kobiety, ponieważ ich potencjalna długa nieobecność na rynku pracy może w przyszłości wpływać negatywnie na zdrowie fizyczne i psychiczne, na brak możliwości rozwoju ich nabytych kompetencji, na dewaluację już zdobytych umiejętności oraz na zabezpieczenie społeczne. Ponadto zapewnienie zatrudniania kobietom być może w przyszłości ograniczy korzystanie z instrumentów pomocy społecznej – w tym korzystanie ze świadczeń i zasiłków. W ramach procesu rewitalizacji należy podjąć takie działania, które zaktywizują m.in. kobiety długotrwale bezrobotne, ale również pozostałe osoby, które w wyniku bezrobocia znajdują się w grupie osób wykluczonych społecznie bądź zagrożonych wykluczeniem społecznym. Warto również zapewnić rodzicom poszukującym pracy bądź pracującym miejsca, w którym będzie możliwa opieka przedszkolna nad dziećmi na czas pracy rodziców. Z jednej strony zapewni to dzieciom możliwość kierunkowej socjalizacji, z drugiej strony pomoże rodzicom w aktywizacji zawodowej.  Dodatkowo należy pamiętać, że zapewnienie kobietom w wieku produkcyjnym zatrudnienia w dobrych warunkach fizycznych i finansowych może przełożyć się bezpośrednio na ich poczucie bezpieczeństwa w miejscu pracy, a tym samym na pozytywny wizerunek firmy w opinii pracownika, ale i również istnieje wysokie prawdopodobieństwo związane z planowaniem rodziny. Ostatnia wspomniana kwestia jest o tyle ważna, o ile w gminie również możemy mówić o niskim wskaźniku osób w wieku przedprodukcyjnym.  Działania rewitalizacyjne powinny również uwzględnić możliwości ekonomicznie i gospodarcze gminy, ponieważ ułatwi to aktywizację zawodową i społeczną wyżej wymienionych grup i może ograniczyć liczbę zasiłków i świadczeń, z których obecnie korzystają mieszkańcy gminy.  Należy również pamiętać, że wymienione grupy należy również zaktywizować pod kątem społeczno – kulturowym, aby nie dopuścić do ich wykluczenia społecznego. Poprawienie infrastruktury drogowej, infrastruktury techniczno –sanitarnej pozwoli na częstsze korzystanie z zasobów kulturalnych gminy, działalności wolontariackiej w ramach gminnych organizacji pozarządowych oraz korzystanie z różnych proponowanych w gminie form spędzania wolnego czasu. Ponadto istotne wydaje się podjęcie działań w ramach rewitalizacji, które wykorzystają specyfikę społeczności lokalnej pod względem kulturowym,

organizacji imprez tematycznych charakterystycznych dla Gminy i które jednocześnie w ten sposób będą budowały tożsamość lokalną mieszkańców.  Należy również podjąć działania na rzecz osób uzależnionych od alkoholu i narkotyków oraz ich rodzin, aby niwelować skutki uzależnienia. W związku z tym należy podejmować działania na poziomie aktywizacji społeczności lokalnej, dzięki którym osoby dodatkowo nie będą czuły się wykluczone ze swojej społeczności, co sprawi, że lepsze efekty będzie przynosiła pomoc udzielana im przez pedagogów i psychoterapeutów.

Wskazując skonkretyzowane działania, które można byłoby podjąć ze względu na chęć rozwiązania deficytów w obszarze uwarunkowań społecznych należy wskazać następujące założenia potencjalnych przedsięwzięć:

 W ramach działań rewitalizacyjnych należy przystosować pomieszczenia na organizację spotkań, imprez i warsztatów historyczno – kulturalnych w celu zaktywizowania mieszkańców Gminy, szczególnie na obszarach zdegradowanych wśród mieszkańców wykluczonych społecznie bądź też zagrożonych wykluczeniem społecznym (osoby starsze, bezrobotne, osoby samotnie wychowujące dzieci). Działania te mają na celu również kształtowanie tożsamości lokalnej mieszkańców, a także włączenie do życia społecznego osoby społecznie wykluczone

 Ponadto ważne jest też, aby wspierać postawy prozdrowotne wśród mieszkańców i zapewnić im darmowy dostęp do aktywności ruchowej, zwłaszcza osobom starszym. Wymaga to w ramach działań rewitalizacyjnych stworzenia odpowiedniej przestrzeni funkcjonalnej mieszkańcom w celu wzmożenia ich aktywności fizycznej.

 Istotna jest również potrzeba stworzenia funkcjonalnej przestrzeni dla aktywizacji zawodowej mieszkańców wykluczonej społecznie. Wydaje się być elementem niezbędnym, aby w procesie rewitalizacji wykreować miejsce, które będzie odpowiednie do prowadzenia warsztatów dla osób długotrwale bezrobotnych, wyposażenie tego miejsca we właściwe temu celowi stanowiska konsultacyjne i warsztatowe. Ponadto przystosowanie przestrzeni funkcjonalnie dla celów aktywizacji zawodowej przyczyni się do wzmocnienia więzi społecznej osób bezrobotnych oraz pozwoli im zobaczyć, że nie są odizolowani w swoim problemie, pracując we wspólnej przestrzeni z innymi bezrobotnymi osobami.

 Równie ważne jest wspieranie działań integracyjnych wśród mieszkańców poprzez stworzenie im odpowiedniej infrastruktury na świeżym powietrzu. Kalisz Pomorski jest miejscem atrakcyjnym przyrodniczo zwłaszcza w okresach ciepłych, dlatego tez należałoby w ramach działań rewitalizacyjnych zadbać o zapewnienie odpowiedniej przestrzeni dla integracji na zewnątrz, którą można by wykorzystać bez względu na pogodę.

Województwo zachodniopomorskie charakteryzuje się największym odsetkiem udzielonych noclegów na tle Polski. Należy ten potencjał wykorzystać w procesach rewitalizacji w mniejszej skali, w skali Gminy Kalisz Pomorski, ponieważ jest to już zastany zasób regionu. Z jednej strony może być wykorzystany w ramach działań rewitalizacyjnych, z drugiej strony zwiększy się jakościowy potencjał tego zasobu i będzie odpowiadał na potrzeby mieszkańców. W rekomendacjach zawartych w Strategii podkreślono znaczenie bazy noclegowej oraz konieczność rozwijania jej w kierunku możliwości wykorzystania dla działań aktywności sportowej, społecznej, rozbudowy usług związanych ze zdrowiem i rehabilitacją. Może też być skierowana do młodzieży – miejsca do rodzinnego uprawiania sportu, wycieczki tematyczne, przy jednoczesnym wykorzystaniu kapitału społecznego jaki mogą się stać lokalni przewodnicy, liderzy społeczni, eksperci społeczni, którzy otrzymując wsparcie ze strony władz samorządowych będą inicjować lokalne działania społeczne.8 Wykres 11 Noclegi udzielone w obiektach zbiorowego zakwaterowania

Źródło: Strategia Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego 2010

Na obszarze województwa zachodniopomorskiego zidentyfikowano wiele terenów popegeerowskich, na których występuje wiele problemów m.in. natury społecznej.

„Wiele, nie tylko rodzin, ale i całych społeczności wiejskich okazało się bezradnych, nie będąc w stanie przystosować się nowej rzeczywistości. Panujący ogólnie zastój, a nawet regres wsi popegeerowskich w efekcie doprowadził do alienacji i wykluczenia zamieszkujących je lokalnych społeczności. Wykluczenie to, oprócz wymiaru społecznego, przejawia się w aspekcie ekonomicznym (bariera finansowa w dostępie do dóbr i usług), a także przestrzennym (fizyczne oddalenie od dużych ośrodków miejskich oraz brak, bądź bardzo ograniczona komunikacja środkami transportu publicznego).” 9

Kalisz Pomorski to gmina, w której we wszystkich miejscowościach występuje wysokie obciążenie problemowymi miejscowościami popegeerowskimi. Wynikają one z funkcjonowania Państwowych Gospodarstw Rolnych w następujących miejscowościach: Pomierzyn, Giżyno, Suchowo, Dębsko i Bralin. Ze względu na lokalizację gospodarstw, stanowiły one miejsce pracy dla znacznej liczby osób z sąsiednich miejscowości, takich jak Sienica

8 Strategia Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego 2010 9 Specjalna Strefa Włączenia na obszarze województwa zachodniopomorskiego oraz planowane kierunki działań interwencyjnych 2017, s.20

oraz Stara Korytnica. W trakcie prowadzonych prac badawczych związanych z pozyskiwaniem materiału odnośnie obszarów popegeerowskich na obszarze Gminy Kalisz Pomorski, nie udało się dotrzeć do większej ilości informacji. W oparciu o dane uzyskane z Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa można jedynie wywnioskować, iż podejmowane będą działania mające na celu sprzedaż posiadanych nieruchomości, które koncentrują się na obszarze byłego PGR Suchowo.

Analizując uwarunkowania społeczne, w odniesieniu do tych obszarów, należy wskazać, iż problemy związane z funkcjonowaniem na obszarze popegeerowskim, to przede wszystkim dziedziczenie biedy, a tym samym duża liczba osób korzystająca z zasiłków, ukryte bezrobocie. Na terenach popegeerowskich kształtuje się często kultura biedy, specyficzne schematy zachowań, które przekazywane z pokolenia na pokolenie sprawiają trudność w wykorzystaniu potencjału Gminy. Tereny popegeerowskie powinny być szczególnie uwzględnione w procesie rewitalizacji, gdyż zakłada ona aktywność społeczną w celu zmniejszenia się problemów w innych strefach. Analizę uwarunkowań popegeerowskich w gminie można skoncentrować w oparciu o publikację wydaną przez Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego pod nazwą „Diagnoza środowisk popegeerowskich”. W Gminie Kalisz Pomorski odsetek mieszkańców problemowych miejscowości popegeerowskich w liczbie ludności wiejskiej ogółem jest bardzo wysoka i wynosi powyżej 40%, a gmina należy do jednego z dwudziestu pięciu obszarów w województwie zachodniopomorskim o najwyższym stopniu koncentracji niniejszego wskaźnika. Ponadto w dokumencie „Specjalna Strefa Włączenia na obszarze województwa zachodniopomorskiego oraz planowane kierunki działań interwencyjnych” Gmina Kalisz Pomorski została zakwalifikowana do obszarów o bardzo dużym obciążeniu problemowymi miejscowościami popegeerowskimi. Obszar gminy należy również do jednego z najbardziej ubogich, do których zostały zakwalifikowane w województwie zachodniopomorskim obszary dziesięciu gmin. W gminie zaobserwowano deficyty w zakresie sześciu problemów, takich jak dostępność do usług publicznych, demografia, infrastruktura techniczna, potencjał gospodarczy oraz ubóstwo i trwałe występowanie problemów popegeerowskich. Należy podkreślić, iż podejmowane działania w ramach procesu rewitalizacji powinny koncentrować się na marginalizowaniu zaobserwowanych deficytów i przezwyciężaniu obciążeń istniejących na obszarze gminy.

Mapa 3 Klasyfikacja gmin ze względu na obciążenie problemami popegeerowskimi

Źródło: Specjalna Strefa Włączenia na obszarze województwa zachodniopomorskiego oraz planowane kierunki działań

UWARUNKOWANIA GOSPODARCZE W dokumencie „Specjalna Strefa Włączenia na obszarze województwa zachodniopomorskiego oraz planowane kierunki działań interwencyjnych 2017” do analizy potencjału gospodarczego województwa posłużono się danymi dotyczącymi:

 udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym,

 saldo migracji (2010 – 201413) na tle średniej liczby mieszkańców (2010 – 2014),

 dochody gmin z tytułu udziału w dochodach z PIT na 1 mieszkańca,

 dochody z gmin z tytułu udziału w dochodów z CIT na 1 mieszkańca.

Gmina Kalisz Pomorski mieści się wraz z wieloma gminami na ostatnim miejscu pod względem potencjału gospodarczego, gdyż wartość syntetycznego miernika potencjału gospodarczego wynosi od 0,1 do 0,2, przy czym wartość maksymalna, która świadczy o wysokim potencjale gospodarczym powinna wynosić 0,9 – 1,0. Oznacza to, iż potencjał gospodarczy obszaru gminy jest dziesięciokrotnie mniejszy niż głównych ośrodków miejskich województwa zachodniopomorskiego, takich jak Szczecin oraz Koszalin.

Pod względem rozwoju gospodarczego Gmina opiera się głównie na przemyśle drzewnym, leśnictwie, rolnictwie indywidualnym i wielkoobszarowym, przemyśle rolno-spożywczym, a także handlu i usługach. W ostatnich latach rozwinął się przede wszystkim handel drobno-detaliczny, usługi transportowe, usługi hotelarskie, gastronomiczne, produkcja galanterii drzewnej. Polityka inwestycyjna władz gminy nastawiona jest głównie na systematyczny i planowy rozwój gospodarczy z jednoczesną dbałością o zachowanie walorów przyrodniczych.10 Analizując informacje o dostępnych formach działalności gospodarczej można stwierdzić, że przeważają usługi, pojawia się również produkcja dotycząca mebli i przetwórstwa drzewnego, a także działalność budowlana.11 „Gmina Kalisz Pomorski to dynamicznie rozwijający się obszar leżący przy drodze krajowej nr 10 Szczecin – Bydgoszcz – Warszawa. Dzięki staraniom władz samorządowych gminy, trwających ponad rok, na terenie Kalisza Pomorskiego powstała podstrefa Słupskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej (SSSE).

Podstrefa Kalisz Pomorski położona jest przy ulicy Przemysłowej i posiada powierzchnię 9,3866 ha. Jest to teren niezabudowany, będący własnością gminy, stanowiący jeden zwarty kompleks inwestycyjny. Polska Agencja Informacji i Inwestycji Zagranicznych S.A. w Warszawie przyznała mu tytuł „Grunt na medal 2010”. Wolne obszary inwestycyjne znajdują się na terenie miasta Kalisz Pomorski i są dobrze skomunikowane z całym regionem. W pobliżu terenów Podstrefy znajduje się świetnie prosperujący tartak zatrudniający blisko dwustu pracowników z miasta i gminy Kalisz Pomorski. Lokalizacja Podstrefy Ekonomicznej w Kaliszu Pomorskim pozwala na bardzo sprawne dotarcie do przyszłych terenów inwestycyjnych - trzy kilometry od drogi krajowej nr 10 leży ulica Kolejowa, którą można bez problemów dojechać na miejsce. Drugą ulicą dojazdową jest ulica

10 http://kaliszpom.pl/o-gminie/charakterystyka/ 11 https://panoramafirm.pl/szukaj/zachodniopomorskie,drawski,kalisz_pomorski/firmy,3.html

Przemysłowa leżąca tuż przy terenach Podstrefy Ekonomicznej, którą również można dotrzeć do terenów przyszłych inwestycji. Obie drogi mają połączenie z drogą krajową nr 10 zarówno jadąc z kierunku Szczecina jak i Bydgoszczy. Grunt posiada dostęp do drogi gminnej, która łączy się z drogą wojewódzką nr 175 relacji Drawsko Pomorskie – Choszczno. Przez miasto przebiega też linia kolejowa Szczecin – Piła. Stacja zlokalizowana jest 500 metrów od terenów Podstrefy i wyposażona jest w rampę rozładunkową.”12

Natomiast według danych Głównego Urzędu Statystycznego w 2015 roku na terenie Gminy było 704 podmiotów gospodarki narodowej w rejestrze REGON, z tego 82 w sektorze rolniczym, 72 w sektorze przemysłowym oraz 96 w sektorze budowlanym. Dane wskazują również, że było 717 osób prowadzących działalność gospodarczą na 10 tys. ludności. W porównaniu z tymi samymi zmiennymi dla powiatu okazuje się, ze w powiecie drawskim było 755 osób prowadzących działalność gospodarczą na 10 tys. ludności. 13 O ile w porównaniu z innymi sektorami najlepiej rozwija się sektor budowlany, o tyle uwagi wymaga sektor przemysłowy, czyli wsparcia ze strony inwestorów przy wykorzystaniu lokalizacji w jakiej znajduje się Kalisz Pomorski, czyli w Słupskiej Specjalnej Strefie Ekonomicznej.

Na przestrzeni lat spadła również liczba podmiotów gospodarki narodowej wg klas wielkości na 10 tys. mieszkańców w wieku produkcyjnym dla podmiotów zatrudniających pomiędzy 50 do 249 pracowników:

 2010 – 12,6

 2011 – 12,6

 2012 – 8,5

 2013 – 8,6

 2014 – 8,7

 2015 – 8,8

Widać wyraźny spadek pomiędzy rokiem 2011 a 2012, który do 2015 roku utrzymuje się na niskim poziomie. Utrzymujący się na niższym poziomie wskaźnik średnich przedsiębiorstw determinuje konieczność poszukiwania pracy przez mieszkańców poza terenem gminy, co wiąże się z emigracjami, brakiem chęci inwestowania przez inwestorów i niższych dochodach gminy z tytułu wpływów z podatków od dużych przedsiębiorstw.

Poniższe dane przedstawiają współczynnik przedsiębiorczości, który jest wynikiem stosunku liczby podmiotów zlokalizowanych na poszczególnych ulicach na obszarze miejskim oraz w sołectwach na obszarze wiejskim, do liczby mieszkańców zamieszkujących tożsamy obszar. Współczynnik poniżej średniej oznacza niską przedsiębiorczość, która oznacza, iż zdecydowanie trudniej będzie aktywizować poszczególne obszary w ramach tworzenia nowych miejsc pracy.

12 http://kaliszpom.pl/dla-inwestorow/gospodarka/slupska-specjalna-strefa-ekonomiczna/ 13 Statystyczne Vademecum Samorządowca, GUS Szczecin 2016

Tabela 14 Uwarunkowania gospodarcze dla obszaru miejskiego Gminy Kalisz Pomorski

Poniżej Miejscowość Kalisz Pomorski Liczba Liczba Współczynnik Lp. średniej - ulice ludności podmiotów przedsiębiorczości stan zły

1 Akacjowa 20 2 10,0 nie

2 Aleja Prof. Leona Mroczkiewicza 28 0 0,0 tak

3 Aleja Sprzymierzonych 8 0 0,0 tak

4 Błonie Kaszubskie 45 1 2,2 tak

5 Bolesława Chrobrego 50 5 10,0 nie

6 Bolesława Krzywoustego 50 1 2,0 tak

7 Brzozowa 247 15 6,1 nie

8 Bydgoska 36 0 0,0 tak

9 Drawska 95 13 13,7 nie

10 Dworcowa 911 29 3,2 tak

11 Gdańska 46 3 6,5 nie

12 Prof. Zbigniewa Religi 126 8 6,4 nie

13 Generała Władysława Sikorskiego 78 3 3,8 tak

14 Grunwaldzka 64 2 3,1 tak

15 Janowiecka 57 4 7,0 nie

16 Jasna 35 4 11,4 nie

17 Kilińskiego 146 5 3,4 tak

18 Kolejowa 17 0 0,0 tak

19 Kołobrzeska 10 0 0,0 tak

20 Koszalińska 164 8 4,9 nie

21 Kwiatowa 101 1 1,0 tak

22 Leśna 79 4 5,1 nie

23 Lipinki 11 0 0,0 tak

24 Lipowa 11 0 0,0 tak

25 Mickiewicza Adama 104 3 2,9 tak

26 Młyńska 28 3 10,7 nie

27 Modrzewiowa 12 0 0,0 tak

28 Na Skarpie 11 0 0,0 tak

29 Ogrodowa 19 1 5,3 nie

30 Piaskowa 14 2 14,3 nie

31 Podgórna 16 1 6,3 nie

32 Polna 2 0 0,0 tak

33 Poprzeczna 39 0 0,0 tak

34 Powiatowa 110 2 1,8 tak

35 Półwiejska 71 4 5,6 nie

36 Przemysłowa 78 2 2,6 tak

37 Rybacka 39 1 2,6 tak

38 Sosnowa 9 0 0,0 tak

39 Strzelecka 116 2 1,7 tak

40 Suchowska 59 5 8,5 nie

41 Szczecińska 105 9 8,6 nie

42 Świerkowa 20 3 15,0 nie

43 Świętego Wojciecha 116 2 1,7 tak

44 Tartaczna 38 3 7,9 nie

45 Toruńska 43 5 11,6 nie

46 Tylna 2 0 0,0 tak

47 Wczasowa 59 5 8,5 nie

48 Wiśniowa 3 0 0,0 tak

49 Wojska Polskiego 62 1 1,6 tak

50 Wolności 598 39 6,5 nie

51 Wrocławska 192 3 1,6 tak

52 Wschodnia 51 8 15,7 nie

średnia 4,0 4451 212 (wspólna dla obszaru miejskiego

i wiejskiego)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z CEiDG

Powyższe dane pokazują, że wskaźnik przedsiębiorczości poniżej średniej występuje na większości ulic w mieście Kalisz Pomorski. Taka sytuacja nie sprzyja kształtowaniu postaw przedsiębiorczych wśród mieszkańców. Przyczyny takiego zjawiska mogą być wielorakie:

 zbyt niska motywacja do prowadzenia własnej działalności gospodarczej;

 brak wiedzy na temat zakładania i prowadzenia działalności gospodarczej;

 trudności w uzyskaniu dofinansowania na rozpoczęcie działalności;

 trudności w rozumieniu przepisów prawa związanego z zakładaniem działalności.

Ważne jest, aby w działaniach rewitalizacyjnych móc wykorzystać potencjał miasta do stworzenia odpowiednich warunków dla zakładania i prowadzenia działalności gospodarczej – bliski dostęp do bankowości, administracji a także dostosowanie odpowiednie pomieszczeń i obiektów dla przedsiębiorczości.

Mapa 4 Uwarunkowania gospodarcze na obszarze miejskim Gminy Kalisz Pomorski

Źródło: Opracowanie własne W Gminie Kalisz Pomorski przedsiębiorczość mieszkańców koncentruje się również na działalności rolniczej skupionej na przetwórstwie warzywno–owocowym. Ważnym dla mieszkańców Gminy symbolem charakteryzującym teren Gminy jest coroczny Jarmark nad Jeziorem Ogórkowym, który jest organizowany od roku 2005 w jeden z lipcowych weekendów. Na dwa dni Kalisz Pomorski zamienia się w światową stolicę ogórka. Ogłasza to każdorazowo burmistrz miasta licznie przybyłym na Jarmark nad Jeziorem Ogórkowym mieszkańcom

i gościom. W trakcie święta mieszkańcy kiszą ogórki w ogromnych beczkach i uroczyście zatapiają je w jeziorze, a jednocześnie wyławiają beczki z poprzedniego roku i każdy mieszkaniec może skosztować kiszonego ogórka.

Symbolem świtą i jednocześnie Gminy jest ogórek Beczuś, który „stanowi nawiązanie do lokalnej tradycji związanej z kiszeniem ogórków w beczkach zatopionych w jeziorze (…). Zgodnie z przekazem historycznym oraz wiedzą najstarszych mieszkańców, dawniej w Kaliszu Pomorskim kiszono ogórki w dębowych beczkach według tradycyjnej receptury14”.

Zdjęcie 17 Ogórek „Beczuś” – symbol Gminy Kalisz Pomorski

Źródło: Opracowanie własne na podstawie spacerów studyjnych W związku z zasobami dotyczącymi przetwórstwa warzywno – owocowego Gmina starała się o dotacje na stworzenie w Słupskie Strefie Ekonomicznej, na terenie Kalisza Pomorskiego przetwórni owocowo – warzywnej, co mogłoby jednocześnie gospodarczo wzmocnić gminę poprzez produkcję i sprzedaż wyprodukowanych towarów, ale co ważniejsze była to zapowiedź stworzenia miejsc pracy dla kilkudziesięciu osób.15 Społecznie jest to o tyle ważne, o ile gmina została uznana za zagrożoną pod względem ubóstwa i pod względem negatywnych skutków płynących z tego, że częściowo teren gminy to tereny popegeerowskie.16 Stworzenie nowych miejsc pracy przyczyniłoby się choć w niewielkim stopniu na zmniejszenie liczby osób bezrobotnych i pobierających zasiłki.

14 http://kaliszpom.pl/dla-turystow/ogorek-beczus/ 15 http://www.gp24.pl/strefa-biznesu/wiadomosci/a/w-kaliszu-pomorskim-powstanie-nowa-przetwornia,11512486/ 16 Specjalna Strefa Włączenia na obszarze województwa zachodniopomorskiego oraz planowane kierunki działań interwencyjnych 2017

Tabela 15 Uwarunkowania gospodarcze na obszarze wiejskim Gminy Kalisz Pomorski

Liczba Liczba Współczynnik Poniżej średniej Lp. Sołectwo ludności podmiotów przedsiębiorczości - stan zły

1 Biały Zdrój 297 4 1,3 tak

2 Bralin 188 1 0,5 tak

3 Cybowo 323 3 0,9 tak

4 Dębsko 231 4 1,7 tak

5 Giżyno 380 3 0,8 tak

6 Głębokie 49 1 2,0 tak

7 Krężno 55 1 1,8 tak

8 Pepłówek 108 3 2,8 tak

9 Pomierzyn 476 6 1,3 tak

10 Poźrzadło Wielkie 161 2 1,2 tak

11 Prostynia 71 2 2,8 tak

12 Sienica 124 5 4,0 nie

13 Stara Korytnica 147 1 0,7 tak

14 Stara Studnica 95 2 2,1 tak

15 Suchowo 316 5 1,6 tak

średnia 4,0 3021 43 (wspólna dla obszaru miejskiego

i wiejskiego)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z CEiDG Współczynnik poniżej średniej występujący w określonej jednostce analitycznej może przyczyniać się do zmniejszania atrakcyjności danego terenu jako obszaru wartościowego do zamieszkania. Skutkiem takiego zjawiska może też być odpływ młodych ludzi do większych miejscowości w celu szukania pracy i wyższej jakości życia. Analizując mapę przedstawiającą nasilenie dodatnich wartości wskaźnika IMD oraz ujemnych, na obszarze gminy, można dostrzec, iż wartości przewyższające średnie koncentrują się w obszarze granicznym z Gminą Drawsko Pomorskie, w której skupia się działalność jednostki wojskowej, co może mieć bezpośredni wpływ na taki stan rzeczy na obszarze rewitalizacji. Biorąc pod uwagę nasilenie ujemnych wartości należy dostrzec, iż skupiają się one w miejscowościach zlokalizowanych w centralnej części gminy, co może świadczyć o pewnych

problemach strukturalnych istniejących w jednostce gminnej i wpływać na trudniejsze wyprowadzenie obszaru rewitalizacji z sytuacji kryzysowej.

Mapa 5 Uwarunkowania gospodarcze na obszarze wiejskim Gminy Kalisz Pomorski

Źródło: Opracowanie własne W procesie rewitalizacyjnym należy podjąć działania mające na celu aktywizację postaw przedsiębiorczych. Ponadto należy wykorzystać potencjał jakim dysponuje Gmina i kierować działania na promocję lokalnych produkcji i usług poprzez m.in. szkolenia na temat produkcji i wykorzystywania płodów rolnych.

Gmina dysponuje ogromnym potencjałem pod względem przetwórstwa owocowo- warzywnego, co mogłoby stanowić oś rozwoju dla małych wytwórców i nadałoby w przyszłości kierunek działalność gospodarczej. Mieszkańcy chętnie biorą udział w święcie kiszenia ogórków, mają świadomość symbolu jakim charakteryzuje się gmina, co z kolei stanowi ogromny kapitał do rozwijania tożsamości lokalnej i działalności gospodarczej. Przyczynia się również do poczucia sprawstwa i współodpowiedzialności za podejmowane działania.

UWARUNKOWANIA ŚRODOWISKOWE Gmina Kalisz Pomorski jest pod względem przyrodniczym i środowiskowym terenem bardzo atrakcyjnych, co może stanowić ogromy potencjał, jeżeli bierzemy pod uwagę jej rozwój. Analizując środowisko naturalne należy wspomnieć o ważnych dla Gminy miejscach chronionych oraz problemach z tym związanych. Według informacji pochodzących z dokumentu Strategia Rozwoju Gminy Kalisz Pomorski na lata 2014 – 2020 można stwierdzić, że „udział terenów podlegających ochronie na terenie gminy Kalisz Pomorski w latach 2002-2012 wzrósł nieznacznie z 2530 ha do 2605 ha, co stanowi obecnie 5,42% powierzchni ogółem gminy. W stosunku do innych jednostek terytorialnych jest to niewielki udział. Dla porównania w powiecie drawskim udział ten wynosi 43,4% dla regionu zachodniopomorskiego 21,1%, zaś średnio dla kraju 32,5%. Na terenie gminy brak jest form

najściślejszej ochrony prawnej, tj. rezerwatów przyrody oraz parków narodowych, bądź krajobrazowych. Z głównych form ochrony przyrody wymienić należy przede wszystkim:

 dwa obszary chronionego krajobrazu o powierzchni 2530 ha: „Pojezierze Drawskie” powołany na podstawie ustawy o planowaniu przestrzennym oraz „Okolice Kalisza Pomorskiego” (na wschód od miasta), wyznaczony na podstawie uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej w Koszalinie, z dnia 17 listopada 1975 r. (uchwała Nr X/46/75);

 użytek ekologiczny - śródleśne oczko wodne „Dębsko”, wyznaczone w lasach Nadleśnictwa Kalisz Pomorski. Ponadto za użytek ekologiczny uznano teren leżący w pododdziale 456d Nadleśnictwa, Obrębu i Leśnictwa Kalisz Pomorski o powierzchni 1,23 ha, oraz „Bagno Czertyńskie” Leśnictwo Czertyń oddz. 339a o powierzchni 78,52 ha17”;

 Obszary objęte ochroną w ramach Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000 zajmują znaczną część gminy. Obejmują one Specjalne obszary ochrony siedlisk: Jezioro Lubie i Dolina Drawy 15046,7 ha, Uroczyska Puszczy Drawskiej 74416,3 ha, Pojezierze Ińskie 10229,9 ha oraz specjalne obszary ochrony ptaków Ostoja Ińska 87711 ha, Lasy Puszczy nad Drawą o powierzchni 190279,1 ha, w tym na terenie gminy Kalisz Pomorski 2528,3 ha i Ostoja Drawska 153906,1 ha18.

Analiza uwarunkowań środowiskowych dokonana na obszarze Gminy Kalisz Pomorski nie wykazała występowania szczególnych problemów w obszarze środowiskowym, które pozwalałyby na zróżnicowanie obszarowe w odniesieniu do obszarów wiejskich i miejskich.

Tabela 16 Wielkość odebranych zmieszanych odpadów na terenie Gminy Kalisz Pomorski Zmieszane odpady zebrane wciągu roku Z gospodarstw domowych Ogółem Na 1 mieszkańca Na 1 mieszkańca Lata w tonach w kilogramach w kilogramach

2010 828,40 112,9 88,7

2011 1 146,07 156,4 124,6

2012 908,60 123,2 95,6

2013 1 068,27 145,1 132,8

2014 1 323,82 179,7 161,5

2015 1 406,56 190,9 176,7

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS

17 Strategia Rozwoju Gminy Kalisz Pomorski na lata 2014 – 2020, Kalisz Pomorski 2014, 18 http://eregion.wzp.pl/gminy/kalisz-pomorski

Zdjęcie 18 Działania prowadzone z zakresu edukacji ekologicznej

Źródło: Opracowanie własne na podstawie spacerów studyjnych

Ważnym elementem stanowiącym o uwarunkowaniach środowiskowych oprócz rzek i jezior, są także gleby i ich jakość na terenie gminy. To jakość gleby determinuje rodzaj uprawianych roślin oraz opłacalność tego zabiegu w kontekście rozwoju gospodarczego gminy. „Gleby na terenie gminy nie należą do zbyt urodzajnych i mają niewielką wartość produkcyjną. Większość powierzchni gminy zajmują lasy, głównie bory świeże i bory mieszane świeże powstałe na glebach bielicowych. Użytki rolne zajmują ok. 8,5 tys. ha, z czego grunty orne stanowią niecałe 7 tys. ha. Przeważają gleby klasy IV i V, które stanowią odpowiednio 44% i 31% powierzchni gruntów ornych (GO). Ponadto występuje tu duży areał gruntów VI klasy bonitacyjnej (ponad 24%). Jedynie w okolicach Dębska i Suchowa występują gleby III klasy bonitacyjnej, które stanowią mniej niż 1% pow. GO.

W związku z niską urodzajnością gleb, większość swego czasu leżała odłogiem, jednak z biegiem lat postępuje sukcesywne zalesianie gruntów najsłabszych klas bonitacyjnych. Dotyczy to zwłaszcza gruntów klasy VI oraz V. Biorąc pod uwagę przydatność rolniczą tych gleb, takie działanie określić można mianem racjonalnych. Pozostałe grunty niskich klas bonitacyjnych, które pozostają w użytkowaniu rolniczym wymagają dużego nakładu pracy i środków w celu prowadzenia opłacalnej ekonomicznie gospodarki rolnej19”. Cechy gleby w znacznym stopniu determinują również zachowania związane z wykorzystaniem potencjału gospodarczego gminy – decydują o planowaniu upraw. Można również zauważyć, że nieużytkowanie przez dłuższy czas gleby może być wynikiem upadku PGR-ów i braku możliwości rozwoju działalności rolniczej wykorzystujących glebę.

Położenie Gminy, jej walory przyrodnicze i uwarunkowania środowiskowe powinny być podstawą do prowadzenia działań na rzecz kształtowania postaw proekologicznych – zaczynając o edukacji na temat potencjału

19 Strategia Rozwoju Gminy Kalisz Pomorski na lata 2014 – 2020, Kalisz Pomorski 2014, s. 18-19

środowisko- przyrodniczego a kończąc na ukazaniu powiązania codziennych zachowań proekologicznych mieszkańców gminy z jej uwarunkowaniami środowiskowymi.

UWARUNKOWANIA PRZESTRZENNO - FUNKCJONALNE Uwarunkowania przestrzenno – funkcjonalne będą analizowane pod kątem dostępności sieci kanalizacyjnej, występowania obiektów zabytkowych oraz budynków wybudowanych po 1966 roku oraz potencjału przestrzeni do wykorzystania dla rozwoju gminy. W imieniu miasta gospodarkę wodno-ściekową prowadzi spółka komunalna „Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej” w Kaliszu Pomorskim zlokalizowane przy ul. Wolności 10. Łączna długość sieci wodociągowej w gminie wynosi 56,5 km. Stan sieci wodociągowej jest zadowalający, gros pochodzi z lat osiemdziesiątych. Liczba eksploatowanych ujęć wód podziemnych wynosi 18, które zlokalizowane są w następujących miejscowościach: Kalisz Pomorski – 4, Prostynia -1, Suchowo – 2, Jasnopole -1, Pomierzyn -2, Giżyno -2, Poźrzadło Wielkie -1, Pepłówek -1, Stara Studnica -1, Stara Korytnica -2, Bralin – 2, Biały zdrój -1. Sumaryczna wydajność eksploatacyjna ujęć wody wynosi 6281 m3. Stacje uzdatniania wody znajdują się w: Kaliszu Pomorskim przy ul. Przemysłowej i ul. Wolności 10, a ponadto w Prostyni, Starej Studnicy i Starej Korytnicy.

Główni odbiorcy wodociągów to:

 gospodarstwa domowe (92% odbiorców korzystających z sieci)

 odbiorcy komunalni (2%)

 przedsiębiorcy i rzemieślnicy (1%)

Jakość dostarczanej wody pitnej spełnia wymogi sanitarne. Ubytki wody na sieci szacuje się na ~8%.

Zużycie wody wynosi:

 na cele przemysłowe (m3/rok) ok. 1900 m3

 na cele bytowo – gospodarcze (m3/rok) ok. 230 000 m3.

SIEĆ KANALIZACYJNA

Długość sieci kanalizacyjnej na terenie gminy wynosi prawie 76 tys. m (wg danych Urzędu Miejskiego w Kaliszu Pomorskim), w tym sieci rozdzielczej: deszczowej – 2420 m i sanitarnej – 73500 m. Z uwagi na wiek sieci (2005 r.) jej stan techniczny jest bardo dobry. Główni odbiorcy dostępu do sieci kanalizacyjnej to:

 gospodarstwa domowe (94% odbiorców korzystających z sieci),

 odbiorcy komunalni (2%),

 przedsiębiorcy i rzemieślnicy (1%)

Na terenie gminy istnieje 10 gospodarstw posiadających indywidualne oczyszczanie ścieków (przydomowe, przyzagrodowe). Liczba gospodarstw posiadających szamba to 35. Podstawowym elementem odbioru ścieków

są oczyszczalnie ścieków znajdujące się w Kaliszu Pomorski przy ul. Szczecińskiej i Sienicy. Podobnie jak sama sieć, także oczyszczalnie są nowym obiektem technicznym, bowiem pochodzą z lat 2005 (Kalisz Pom.) i 2006 (Sienica). Moc przerobowa na dobę to 1000m3/d (w Kaliszu Pom.) i 36m3/d (w Sienicy). Ilość oczyszczanych ścieków/dobę wynosi analogicznie 620 m3/d i 15 m3/d.20

Tabela 17 Uwarunkowania przestrzenno – funkcjonalne na obszarze miejskim Gminy Kalisz Pomorski Obiekty zabytkowe w Udział budynków Liczba Lp. Miasto Kalisz Pomorski ulice ewidencji i obiekty w wybudowanych przed ludności gminnej ewidencji 1966r.

1 Akacjowa 20 0 0

2 Aleja Prof. Leona Mroczkiewicza 28 0 0

3 Aleja Sprzymierzonych 8 0 0

4 Błonie Kaszubskie 45 0 0

5 Bolesława Chrobrego 50 0 4

6 Bolesława Krzywoustego 50 0 1

7 Brzozowa 247 0 0

8 Bydgoska 36 1 0

9 Drawska 95 0 3

10 Dworcowa 911 5 0

11 Gdańska 46 0 3

12 Prof. Zbigniewa Religi 126 11 4

13 Generała Władysława Sikorskiego 78 2 0

14 Grunwaldzka 64 2 6

15 Janowiecka 57 2 0

16 Jasna 35 0 0

17 Kilińskiego 146 1 3

18 Kolejowa 17 0 2

19 Kołobrzeska 10 0 0

20 Koszalińska 164 4 2

21 Kwiatowa 101 0 0

22 Leśna 79 0 0

23 Lipinki 11 0 0

20 http://kaliszpom.pl/dla-inwestorow/infrastruktura/gospodarka-wodno-kanalizacyjna/

24 Lipowa 11 0 0

25 Mickiewicza Adama 104 3 0

26 Młyńska 28 2 0

27 Modrzewiowa 12 0 0

28 Na Skarpie 11 0 0

29 Ogrodowa 19 0 0

30 Piaskowa 14 0 0

31 Podgórna 16 0 0

32 Polna 2 0 0

33 Poprzeczna 39 0 0

34 Powiatowa 110 0 5

35 Półwiejska 71 0 0

36 Przemysłowa 78 0 1

37 Rybacka 39 0 0

38 Sosnowa 9 0 0

39 Strzelecka 116 1 1

40 Suchowska 59 2 2

41 Szczecińska 105 0 2

42 Świerkowa 20 0 0

43 Świętego Wojciecha 116 1 1

44 Tartaczna 38 0 0

45 Toruńska 43 4 1

46 Tylna 2 0 0

47 Wczasowa 59 0 0

48 Wiśniowa 3 0 0

49 Wojska Polskiego 62 0 0

50 Wolności 598 7 4

51 Wrocławska 192 1 4

52 Wschodnia 51 0 0

4451 49 49

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Gminy Kalisz Pomorski

Podsumowując dane liczbowe w zakresie uwarunkowań przestrzenno- funkcjonalnych występujących na obszarze miejskim Gminy Kalisz Pomorski należy zwrócić uwagę na wskaźniki, które zostały wzięte pod uwagę, czyli postępująca dewastacja obiektów zabytkowych oraz liczbę budynków mieszkalnych wybudowanych przed 1966 rokiem. Niniejsze zmienne zostały przeanalizowane ze względu na to, iż określają stopień w jakim dochodzi do niszczenia tkanki historycznej obszaru miasta, co wpływa na degradację obszarów. Należy pamiętać, iż negatywne zjawiska społeczne współwystępują ze sobą, co oznacza, iż degradacja przestrzenna wpływa na koncentrację społecznych zachowań negatywnych w powstających ruinach wraz z przejmowaniem nieruchomości przez osoby bezdomne, co wpływa na wzrost poczucia zagrożenia przez mieszkańców. Utrudniona możliwość podjęcia działań prowadzących do odnowy obiektów zabytkowych, ze względu na stan prawny, wpływa na nasilanie się zjawisk degradacji występującej na obszarze ulic. Można również wspomnieć o konieczności podejmowania działań konserwacyjnych obiektów wybudowanych kilkadziesiąt lat temu oraz ciągłym niszczeniu tych obiektów. W przypadku Gminy Kalisz Pomorski, w której istnieje problem bezrobocia postępująca degradacja obiektów, które ze względu na brak środków finansowych przez mieszkańców, nie są na bieżąco konserwowane wpływa na obniżenie jakości życia w obszarze uwarunkowań przestrzenno- funkcjonalnych. Poniżej przeprowadzona została analiza uwarunkowań przestrzenno- funkcjonalnych oraz poprzez dokonane wyliczenia wskazano obszary, na których występuje zły stan infrastruktury oraz niska jakość budynków związana z zastosowaniem przestarzałych rozwiązań urbanistycznych, obniżających jakość życia mieszkańców i wpływających na obniżenie jakości terenów publicznych.

W celu obliczenia natężenia problemów przestrzenno-funkcjonalnych na poszczególnych obszarach dokonano analizy jakościowej obiektów występujących na wszystkich analizowanych obszarach. Na podstawie zgromadzonych w taki sposób danych podjęto się wskaźnikowania dwóch analizowanych czynników, które obliczono poprzez odniesienie liczby budynków do liczby ludności zamieszkującej poszczególne obszary. Następnie wartość uzyskana w danej jednostce analitycznej odniesiona została do średniej wyliczonej sumarycznie dla obszaru miejskiego i wiejskiego. Pozwoliło to na wyliczenie wskaźnika małe IMD, który jest sumą analizowanych czynników. W celu wyliczenia małego IMD negatywna koncentracja zjawisk w jednym obszarze otrzymała 3 punkty, a w przypadku wystąpienia tożsamej sytuacji w drugim obszarze otrzymała 4 punkty. Brak negatywnych uwarunkowań na danym obszarze otrzymywał jeden punkt. Małe IMD stanowi sumę poszczególnych czynników, które występowały na ulicy lub w sołectwie.

Wartość średnia wskazana w tabeli 18 i 20 została obliczona na podstawie odniesienia sumy obiektów na obszarze wiejskim i miejskim (tj.99=49+50) do liczby mieszkańców obu obszarów(tj.7472=4451+3021)a następnie pomnożona przez 100. Niniejsze działanie doprowadziło do wskazania średniej na poziomie 1,3 w przypadku postępującej dewastacji obiektów oraz 2,1 w przypadku obiektów wybudowanych przed 1966 rokiem.

Tabela 18 Uwarunkowania przestrzenno- funkcjonalne na obszarze miejskim Gminy Kalisz Pomorski

Obiekty zabytkowe w ewidencji i Udział budynków wybudowanych Miasto Kalisz Pomorski Liczba obiekty w gminnej ewidencji/ 100 przed 1966r. - poniżej średniej stan małe Lp. ulice ludności mieszkańców - poniżej średniej dobry IMD stan dobry [średnia – 1,3] [średnia – 2,1]

1 Akacjowa 20 <1,3(stan dobry) <2,1(stan dobry) 2 Aleja Prof. Leona 2 28 <1,3(stan dobry) <2,1(stan dobry) 2 Mroczkiewicza Aleja 3 8 <1,3(stan dobry) <2,1(stan dobry) 2 Sprzymierzonych 4 Błonie Kaszubskie 45 <1,3(stan dobry) <2,1(stan dobry) 2 Bolesława 5 50 <1,3(stan dobry) >2,1 (stan zły) 4 Chrobrego Bolesława 6 50 <1,3(stan dobry) <2,1(stan dobry) 2 Krzywoustego 7 Brzozowa 247 <1,3(stan dobry) <2,1(stan dobry) 2

8 Bydgoska 36 >1,3(stan zły) <2,1(stan dobry) 4

9 Drawska 95 <1,3(stan dobry) >2,1 (stan zły) 4

10 Dworcowa 911 <1,3 (stan dobry) <2,1(stan dobry) 2

11 Gdańska 46 <1,3(stan dobry) >2,1 (stan zły) 4 Prof. Zbigniewa 12 126 >1,3 (stan zły) >2,1 (stan zły) 7 Religi Generała 13 Władysława 78 >1,3 (stan zły) <2,1(stan dobry) 4 Sikorskiego 14 Grunwaldzka 64 >1,3 (stan zły) >2,1 (stan zły) 7

15 Janowiecka 57 >1,3 (stan zły) <2,1(stan dobry) 4

16 Jasna 35 <1,3(stan dobry) <2,1(stan dobry) 2

17 Kilińskiego 146 <1,3(stan dobry) >2,1 (stan zły) 4

18 Kolejowa 17 <1,3(stan dobry) <2,1(stan dobry) 2

19 Kołobrzeska 10 <1,3(stan dobry) <2,1(stan dobry) 2

20 Koszalińska 164 >1,3 (stan zły) <2,1(stan dobry) 4

21 Kwiatowa 101 <1,3(stan dobry) <2,1(stan dobry) 2

22 Leśna 79 <1,3(stan dobry) <2,1(stan dobry) 2

23 Lipinki 11 <1,3(stan dobry) <2,1(stan dobry) 2

24 Lipowa 11 <1,3(stan dobry) <2,1(stan dobry) 2

25 Mickiewicza Adama 104 >1,3 (stan zły) <2,1(stan dobry) 4

26 Młyńska 28 >1,3 (stan zły) <2,1(stan dobry) 4

27 Modrzewiowa 12 <1,3(stan dobry) <2,1(stan dobry) 2

28 Na Skarpie 11 <1,3(stan dobry) <2,1(stan dobry) 2

29 Ogrodowa 19 <1,3(stan dobry) <2,1(stan dobry) 2

30 Piaskowa 14 <1,3(stan dobry) <2,1(stan dobry) 2

31 Podgórna 16 <1,3(stan dobry) <2,1(stan dobry) 2

32 Polna 2 <1,3(stan dobry) <2,1(stan dobry) 2

33 Poprzeczna 39 <1,3(stan dobry) <2,1(stan dobry) 2

34 Powiatowa 110 <1,3(stan dobry) >2,1 (stan zły) 4

35 Półwiejska 71 <1,3(stan dobry) <2,1(stan dobry) 2

36 Przemysłowa 78 <1,3(stan dobry) <2,1(stan dobry) 2

37 Rybacka 39 <1,3(stan dobry) <2,1(stan dobry) 2

38 Sosnowa 9 <1,3(stan dobry) <2,1(stan dobry) 2

39 Strzelecka 116 <1,3(stan dobry) <2,1(stan dobry) 2

40 Suchowska 59 >1,3 (stan zły) <2,1(stan dobry) 4

41 Szczecińska 105 <1,3(stan dobry) <2,1(stan dobry) 2

42 Świerkowa 20 <1,3(stan dobry) <2,1(stan dobry) 2

43 Świętego Wojciecha 116 <1,3(stan dobry) <2,1(stan dobry) 2

44 Tartaczna 38 <1,3(stan dobry) <2,1(stan dobry) 2

45 Toruńska 43 >1,3 (stan zły) <2,1(stan dobry) 4

46 Tylna 2 <1,3(stan dobry) <2,1(stan dobry) 2

47 Wczasowa 59 <1,3(stan dobry) <2,1(stan dobry) 2

48 Wiśniowa 3 <1,3(stan dobry) <2,1(stan dobry) 2

49 Wojska Polskiego 62 <1,3(stan dobry) <2,1(stan dobry) 2

50 Wolności 598 >1,3 (stan zły) >2,1 (stan zły) 7

51 Wrocławska 192 <1,3(stan dobry) >2,1 (stan zły) 4

52 Wschodnia 51 <1,3(stan dobry) <2,1(stan dobry) 2 1,3 2,1 4451 (wspólna dla obszaru (wspólna dla obszaru

miejskiego i wiejskiego) miejskiego i wiejskiego) Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Gminy Kalisz Pomorski

Mapa 6 Uwarunkowania przestrzenno – funkcjonalne na obszarze miejskim Gminy Kalisz Pomorski

Źródło: Opracowanie własne Obszar Gminy koncentruje się na uwarunkowaniach przestrzennych, które pozwalają na wykorzystanie ich w celu rozwoju gminy zarówno pod względem funkcjonalnym jak i gospodarczym. Oprócz zabytków, starych budynków i dostępnej infrastruktury należy pamiętać, aby w sposób funkcjonalny wykorzystać również krajobraz i środowisko, na którym można zorganizować przestrzenie użytku turystycznego, ale również publicznego – boiska, skwery, co przyczyni się do poprawy jakości życia mieszkańców, ale również przyciągnie turystów i potencjalnych inwestorów. „Gmina Kalisz Pomorski wyróżnia się wysokimi walorami środowiska przyrodniczego i krajobrazowego, zwłaszcza z punktu widzenia rozwoju turystyki i agroturystyki. Położona jest w bezpośrednim sąsiedztwie Drawieńskiego Parku Narodowego oraz Drawskiego i Ińskiego Parku Krajobrazowego. Oprócz lasów dużym walorem gminy są czyste ichtiologicznie jeziora, których jest ponad 50 oraz doliny rzek Drawa i Korytnica. Endogeniczny potencjał środowiska przyrodniczego predysponuje gminę do rozwoju funkcji turystycznej, jako podstawowego sektora rozwoju gminy z szerokim wachlarzem usług związanych z obsługą ruchu turystycznego. Tereny rozwoju usług turystycznych mogą stanowić swego rodzaju rdzenie stref rozwoju aktywności gospodarczej. Uwzględniając istniejący potencjał endogeniczny gminy, wskazane jest ukierunkowanie lokalnej polityki na wykorzystanie posiadanych zasobów i rozwój działalności w zakresie turystyki i rekreacji, w tym turystyki kwalifikowanej (np. jazda konna, turystyka piesza, nordic walking, rowerowa, kajakowa, narciarska biegowa oraz zjazdowa - istniejący wyciąg w pobliżu wsi Stara Studnica, turystyka kwalifikowana w zakresie rajdów, zlotów - Poligon Drawski) oraz agroturystyki (obecnie istnieje 13 gospodarstw agroturystycznych - wg

danych ze strony gminy). Niezbędnym czynnikiem warunkującym rozpoznawalność gminy wśród potencjalnych turystów jest aktywność marketingowa władz samorządowych.”21 Tabela 19 Uwarunkowania przestrzenno- funkcjonalne na obszarze wiejskim Gminy Kalisz Pomorski

Liczba Obiekty zabytkowe w ewidencji Liczba budynków mieszkalnych Lp. Sołectwo ludności i obiekty w gminnej ewidencji wybudowanych przed 1966r.

1. Biały Zdrój 297 8 14

2. Bralin 188 1 0

3. Cybowo 323 0 5

4. Dębsko 231 6 11

5. Giżyno 380 5 5

6. Głębokie 49 0 0

7. Krężno 55 4 3

8. Pepłówek 108 0 1

9. Pomierzyn 476 7 7

10. Poźrzadło Wielkie 161 3 12

11. Prostynia 71 3 2

12. Sienica 124 5 15

13. Stara Korytnica 147 3 14

14. Stara Studnica 95 4 2

15. Suchowo 316 1 14

3021 50 105

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Gminy Kalisz Pomorski

21 Strategia Rozwoju Gminy Kalisz Pomorski na lata 2014 – 2020, Kalisz Pomorski 2014, s. 106

Tabela 20 Uwarunkowania przestrzenno- funkcjonalne na obszarze wiejskim Gminy Kalisz Pomorski

Obiekty zabytkowe w ewidencji i Udział budynków wybudowanych Liczba obiekty w gminnej ewidencji/ 100 przed 1966r. - poniżej średniej stan Lp. Sołectwo małe IMD ludności mieszkańców - poniżej średniej stan dobry dobry [średnia – 1,3] [średnia – 2,1]

1 Biały Zdrój 297 >1,3 (stan zły) >2,1 (stan zły) 7

2 Bralin 188 <1,3 (stan dobry) <2,1(stan dobry) 2

3 Cybowo 323 <1,3 (stan dobry) >2,1 (stan zły) 4

4 Dębsko 231 >1,3 (stan zły) >2,1 (stan zły) 7

5 Giżyno 380 >1,3 (stan zły) >2,1 (stan zły) 7

6 Głębokie 49 <1,3 (stan dobry) <2,1(stan dobry) 2

7 Krężno 55 >1,3 (stan zły) >2,1 (stan zły) 7

8 Pepłówek 108 <1,3 (stan dobry) <2,1(stan dobry) 2

9 Pomierzyn 476 >1,3 (stan zły) >2,1 (stan zły) 7

10 Poźrzadło Wielkie 161 >1,3 (stan zły) >2,1 (stan zły) 7

11 Prostynia 71 >1,3 (stan zły) <2,1(stan dobry) 4

12 Sienica 124 >1,3 (stan zły) >2,1 (stan zły) 7

13 Stara Korytnica 147 >1,3 (stan zły) >2,1 (stan zły) 7

14 Stara Studnica 95 >1,3 (stan zły) <2,1(stan dobry) 4

15 Suchowo 316 <1,3 (stan dobry) >2,1 (stan zły) 4 1,3 2,1 3021 (wspólna dla obszaru miejskiego (wspólna dla obszaru miejskiego

i wiejskiego) i wiejskiego)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Gminy Kalisz Pomorski Analizując uwarunkowania przestrzenno- funkcjonalne na obszarze wiejskim gminy należy zwrócić szczególną uwagę na koncentrację problemów przestrzenno- funkcjonalnych, które głównie występują na obszarach skoncentrowanych w bezpośredniej bliskości do centrum gminy, czyli miejscowości Kalisz Pomorski. Interpretując wyniki analiz można dostrzec, iż w miejscowościach Biały Zdrój, Dębsko, Sienica występuje szczególne nasilenie problemów związanych z uwarunkowaniami przestrzenno- funkcjonalnymi. Na pozostałych obszarach problemy występują w ramach jednego ze wskaźników, co w mniejszym stopniu wpływa na obniżenie jakości życia i możliwość wystąpienia dodatkowych, negatywnych konsekwencji związanych z eskalowaniem sytuacji kryzysowej.

Mapa 7 Uwarunkowania przestrzenno- funkcjonalne na obszarze wiejskim Gminy Kalisz Pomorski

Źródło: Opracowanie własne Diagnoza wykazała, że istnieje potrzeba realizacji działań w zakresie uwarunkowań przestrzenno-funkcjonalnych uwarunkowania. Planowane działania mają na celu odnowienia obszarów zdegradowanych oraz wsparcie osób wykluczonych społecznie bądź też zagrożonych wykluczeniem społecznym:

 Należy w ramach działań rewitalizacyjnych odnowić budynki zdewastowane w celu poprawienia jakości życia mieszkańców i możliwości prowadzenia aktywizacji mieszkańców z użyciem zasobów historyczno – kulturowych.

 Zdiagnozowano potrzebę zwiększenia aktywności społecznej mieszkańców, którą można uzyskać poprzez przystosowanie terenów parkowych oraz małych skwerów, co może się odbyć poprzez zagospodarowanie ich małej architektury. Można na nich stworzyć miejsca do wspólnego spędzania czasu, co może przyczynić się do zwiększenia integracji społecznej, a tym samym do zniwelowania zjawiska wykluczenia społecznego wśród osób starszych i bezrobotnych.

UWARUNKOWANIA TECHNICZNE

Analizując uwarunkowania techniczne należy podkreślić, iż stan obiektów budowlanych ma wpływ na degradację obszaru i możliwość rozwoju jego potencjału w przyszłości lub wystąpienie deficytów uniemożliwiających efektywne przeciwdziałanie zjawiskom kryzysowym. Efektywność wykorzystania obiektów budowlanych oraz możliwość na tej podstawie prowadzenia działań pozwalających na wyprowadzenie obszaru z sytuacji kryzysowej w pozostałych uwarunkowaniach, wpływa na procesy rewitalizacyjne, które będą mogły być prowadzone w

przyszłości. Analizując obiekty budowlane należy zwrócić uwagę na definicję obiektu, która jest zawarta w ustawie prawo budowlane i obejmuje między innymi budowlę stanowiącą całość techniczno- użytkową wraz z instalacjami i urządzeniami. Do takich budowli zalicza się drogi.

Ze względu na występujący na obszarze gminy problem w obszarze wysokiego wskaźnika bezrobocia, stan dróg może być kluczowy w zakresie przeciwdziałania kryzysowym obszarom w ramach uwarunkowań społecznych. Konieczność rozwoju odpowiednich dróg została również ostatnio podkreślona przez samorządowców pięciu gmin skoncentrowanych w sąsiedztwie Gminy Kalisz Pomorski, które podjęły inicjatywę mającą na celu wpłynięcie na podjęcie działań w zakresie budowy drogi S10, która będzie stanowiła impuls dla rozwoju regionu. Biorąc pod uwagę rozwój drogi ekspresowej, kluczowe będzie podjęcie działań zmierzających do poprawy dróg lokalnych, których stan będzie miał wpływa na lokowanie przedsiębiorstw. Wynika to z faktu, iż obecnie transport drogowy jest podstawą efektywnego funkcjonowania firm produkcyjnych, logistycznych oraz usługowych.

Drogi stanowią ważny czynnik w kontekście prowadzonego procesu wyznaczania obszaru zdegradowanego, ponieważ ich stan jest ważny dla społeczności lokalnej, wpływa na możliwość rozwoju regionu oraz przeciwdziałania kryzysowym zjawiskom w obszarach związanych z uwarunkowaniami społecznymi oraz gospodarczymi. Tabela 21 Uwarunkowania techniczne na obszarze miejskim Gminy Kalisz Pomorski

Rodzaj nawierzchni / stan Lp. Miejscowość Kalisz Pomorski ulice Liczba ludności drogi - utwardzona/ nieutwardzona

gruntowa - 1. Akacjowa 20 utwardzona 2. Aleja Prof. Leona Mroczkiewicza 28 płyty betonowe gruntowa - 3. Aleja Sprzymierzonych 8 utwardzona 4. Błonie Kaszubskie 45 bruk

5. Bolesława Chrobrego 50 asfalt

6. Bolesława Krzywoustego 50 asfalt

7. Brzozowa 247 kostka betonowa gruntowa - 8. Bydgoska 36 utwardzona 9. Drawska 95 asfalt

10. Dworcowa 911 kostka betonowa gruntowa - 11. Gdańska 46 utwardzona 12. Prof. Zbigniewa Religi 126 asfalt

13. Generała Władysława Sikorskiego 78 asfalt

14. Grunwaldzka 64 bruk

15. Janowiecka 57 asfalt

16. Jasna 35 asfalt

17. Kilińskiego 146 asfalt

18. Kolejowa 17 asfalt gruntowa - 19. Kołobrzeska 10 nieutwardzona asfalt + gruntowa - 20. Koszalińska 164 utwardzona 21. Kwiatowa 101 kostka betonowa

22. Leśna 79 asfalt

23. Lipinki 11 asfalt gruntowa - 24. Lipowa 11 utwardzona 25. Mickiewicza Adama 104 asfalt asfalt +gruntowa - 26. Młyńska 28 utwardzona gruntowa - 27. Modrzewiowa 12 nieutwardzona gruntowa - 28. Na Skarpie 11 nieutwardzona 29. Ogrodowa 19 kostka betonowa

30. Piaskowa 14 asfalt

31. Podgórna 16 asfalt gruntowa - 32. Polna 2 nieutwardzona gruntowa - 33. Poprzeczna 39 utwardzona 34. Powiatowa 110 asfalt

35. Półwiejska 71 kostka betonowa

36. Przemysłowa 78 asfalt

37. Rybacka 39 asfalt

38. Sosnowa 9 kostka betonowa

39. Strzelecka 116 asfalt

40. Suchowska 59 asfalt

41. Szczecińska 105 asfalt asfalt oraz gruntowa 42. Świerkowa 20 - utwardzona 43. Świętego Wojciecha 116 asfalt

44. Tartaczna 38 kostka betonowa

45. Toruńska 43 asfalt

46. Tylna 2 emulsja asfaltowa

47. Wczasowa 59 asfalt gruntowa 48. Wiśniowa 3 utwardzona 49. Wojska Polskiego 62 asfalt

50. Wolności 598 asfalt

51. Wrocławska 192 asfalt zły stan

52. Wschodnia 51 kostka betonowa 4451

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Gminy Kalisz Pomorski

Tabela 22 Uwarunkowania techniczne (wskaźnik) na obszarze miejskim Gminy Kalisz Pomorski

Rodzaj nawierzchni / Liczba Lp. Miasto Kalisz Pomorski ulice stan drogi - utwardzona/ ludności nieutwardzona

1 Akacjowa 20 0

2 Aleja Prof. Leona Mroczkiewicza 28 1

3 Aleja Sprzymierzonych 8 0

4 Błonie Kaszubskie 45 1

5 Bolesława Chrobrego 50 2

6 Bolesława Krzywoustego 50 2

7 Brzozowa 247 1

8 Bydgoska 36 0

9 Drawska 95 2

10 Dworcowa 911 1

11 Gdańska 46 0

12 Prof. Zbigniewa Religi 126 2

13 Generała Władysława Sikorskiego 78 2

14 Grunwaldzka 64 1

15 Janowiecka 57 2

16 Jasna 35 2

17 Kilińskiego 146 2

18 Kolejowa 17 2

19 Kołobrzeska 10 0

20 Koszalińska 164 1

21 Kwiatowa 101 1

22 Leśna 79 2

23 Lipinki 11 2

24 Lipowa 11 0

25 Mickiewicza Adama 104 2

26 Młyńska 28 1

27 Modrzewiowa 12 0

28 Na Skarpie 11 0

29 Ogrodowa 19 1

30 Piaskowa 14 2

31 Podgórna 16 2

32 Polna 2 0

33 Poprzeczna 39 0

34 Powiatowa 110 2

35 Półwiejska 71 1

36 Przemysłowa 78 2

37 Rybacka 39 2

38 Sosnowa 9 1

39 Strzelecka 116 2

40 Suchowska 59 2

41 Szczecińska 105 2

42 Świerkowa 20 1

43 Świętego Wojciecha 116 2

44 Tartaczna 38 1

45 Toruńska 43 2

46 Tylna 2 2

47 Wczasowa 59 2

48 Wiśniowa 3 0

49 Wojska Polskiego 62 2

50 Wolności 598 2

51 Wrocławska 192 1

52 Wschodnia 51 1

1,3 (wspólna dla obszaru 4451 miejskiego i wiejskiego) Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Gminy Kalisz Pomorski

Mapa 8 Uwarunkowania techniczne na obszarze miejskim Gminy Kalisz Pomorski

Źródło: Opracowanie własne

Uwarunkowania techniczne, na które w omawianej analizie składa się stan dróg w dużej mierze determinują pozostałe uwarunkowania. Na obszarach uznanych jako tych, których droga jest w złych stanie technicznym mogą występować następujące problemy:  Brak możliwości bezpiecznego przemieszczania się na terenie miasta, co może prowadzić do zaniechania aktywności społecznej mieszkańców,  Zwiększające się poczucie braku bezpieczeństwa związane ze złym stanem dróg i poruszania się po nich – prawdopodobna zwiększająca się liczba wypadków,  Ogólna trudność w poruszania się pomiędzy ulicami w mieście a obszarem na terenie gminy ze względu na zagrożenie zniszczenia pojazdów, co może determinować niechęć do zamieszkiwania bądź inwestowania na terenie gminy. Tabela 23 Uwarunkowania techniczne na obszarze wiejskim Gminy Kalisz Pomorski

Rodzaj nawierzchni / stan drogi - utwardzona/ Lp. Sołectwo Liczba ludności nieutwardzona

1. Biały Zdrój 297 emulsja asfaltowa

2. Bralin 188 emulsja asfaltowa

3. Cybowo 323 asfalt

4. Dębsko 231 asfalt + emulsja asfaltowa

5. Giżyno 380 gruntowa

6. Głębokie 49 szutrowa

7. Krężno 55 gruntowa utwardzona

8. Pepłówek 108 emulsja asfaltowa

9. Pomierzyn 476 asfalt zły stan

10. Poźrzadło Wielkie 161 kostka betonowa

11. Prostynia 71 gruntowa utwardzona

12. Sienica 124 asfalt

13. Stara Korytnica 147 bruk

14. Stara Studnica 95 asfalt

15. Suchowo 316 kostka betonowa 3021

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Gminy Kalisz Pomorski

Tabela 24 Uwarunkowania techniczne (wskaźnik) na obszarze wiejskim Gminy Kalisz Pomorski

Rodzaj nawierzchni / Liczba Lp. Sołectwo stan drogi - utwardzona/ ludności nieutwardzona

1 Biały Zdrój 297 2

2 Bralin 188 2

3 Cybowo 323 2

4 Dębsko 231 2

5 Giżyno 380 0

6 Głębokie 49 0

7 Krężno 55 0

8 Pepłówek 108 2

9 Pomierzyn 476 1

10 Poźrzadło Wielkie 161 1

11 Prostynia 71 0

12 Sienica 124 2

13 Stara Korytnica 147 1

14 Stara Studnica 95 2

15 Suchowo 316 1 1,3 (wspólna dla obszaru 3021 miejskiego i wiejskiego) Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Gminy Kalisz Pomorski

Tabela 25 Legenda do wskaźnika jakości dróg NIEUTWARDZONA 0 – gruntowa nieutwardzona, szutrowa nieutwardzona

UTWARDZONA 0 – gruntowa utwardzona, szutrowa utwardzona

UTWARDZONA 1 - bruk, kostka betonowa, płyty betonowe, asfalt zły stan

UTWARDZONA 2 - asfalt, emulsja asfaltowa

Analiza stanu dróg została dokonana na podstawie kategoryzacji dróg w odniesieniu do rodzajów nawierzchni, które zostały wskazane w powyższej legendzie. Należy podkreślić, iż drogi gruntowe oraz szutrowe podzielono

na utwardzone/nieutwardzone. Następnie przydzielono poszczególnym rodzajom dróg wartości punktowe od 0 – droga o niskiej jakości do 2 – droga o wysokiej jakości. Dla dróg szutrowych oraz gruntowych przyjęto wartość 0 niezależnie od stanu - utwardzona/nieutwardzona, gdyż przez społeczność lokalną niniejszy rodzaj drogi jest klasyfikowany jako negatywne uwarunkowanie techniczne. W przypadku obszarów, na których istnieje podzielony rodzaj dróg, przyjmowano rodzaj, który w przeważającym stopniu występuje w analizowanej jednostce. Mapa 9 Uwarunkowania techniczne na obszarze wiejskim Gminy Kalisz Pomorski

Źródło: Opracowanie własne Diagnoza wykazała, że istnieje potrzeba zadbania o techniczne uwarunkowania, w ramach prowadzonych procesów rewitalizacyjnych. Niniejsze działania mają na celu odnowienia obszarów zdegradowanych oraz wsparcie osób wykluczonych społecznie bądź też zagrożonych wykluczeniem społecznym:

 Należy zadbać o stan techniczny infrastruktury drogowej jako szansy na wyprowadzenie obszarów zdegradowanych z sytuacji kryzysowej, ze względu na ułatwienie możliwości komunikacyjnych mieszkańców ze stolicą gminy oraz potencjalnymi miejscami pracy.

 Ponadto ważne jest również uwzględnienie takich działań, które umożliwiły osobom z niepełnosprawnościami możliwość uczestniczenia w działaniach integrujących społeczność lokalną.

PODSUMOWANIE Gmina Kalisz Pomorski to obszar, który charakteryzuje się wieloma walorami naturalnymi (dostępne na terenie Gminy jeziora), potencjałem gospodarczym (Słupska Strefa Ekonomiczna) oraz kulturowym (coroczny Jarmark kiszenia ogórków nad Jeziorem Ogórkowym). Wymienione cechy stanowią potencjał do wykorzystania w celu społecznej aktywizacji mieszkańców, aktywizacji zawodowej oraz ogólnego ożywienia społecznego i gospodarczego zaniedbanych obszarów gminy. Jednakże jest to teren, na którym występują obszary popegeerowskie, które generują trudności w sferze społecznej, a także w sferze infrastrukturalnej. Według dokumentu „Specjalna Strefa Włączenia na obszarze województwa zachodniopomorskiego oraz planowane kierunki działań interwencyjnych 2017” Gmina Kalisz Pomorski znajduje się na wysokiej pozycji na liście Gmin Województwa Zachodniopomorskiego, dla których wyróżniono deficyty. Gminę Kalisz Pomorski charakteryzuje występowanie deficytów we wszystkich wyróżnionych sześciu wskaźnikach: dostępność do usług publicznych, demografia, infrastruktura techniczna, problemy popegeerowskie, potencjał gospodarczy oraz ubóstwo. Przeprowadzona diagnoza wskazuje istnienie potencjału Gminy, który może być wykorzystany w ramach działań rewitalizacyjnych z jednej strony, z drugiej strony ukazuje szereg problemów występujących w wymiarach:  społecznym,  gospodarczym,  środowiskowym,  przestrzenno – funkcjonalnym,  technicznym.

Analiza uwarunkowań społecznych definiuje kategorie osób zagrożonych oraz problemy społeczne i potencjalne ich konsekwencje. Do tych kategorii należą przede wszystkim osoby starsze oraz osoby bezrobotne (w tym kategoria bezrobotnych kobiet). Równie ważnym problemem jest liczba osób uzależnionych, do których również powinny być kierowane działania aktywizacji społecznej. Gmina charakteryzuje się również stosunkowo niskim wskaźnikiem osób w wieku przedprodukcyjnym. We wspomnianym wcześniej dokumencie (SSW) jednym z deficytów występującym w gminie jest utrudniony dostęp do usług publicznych, do których między innymi należy dostęp do służby zdrowia. Na terenie gminy problemem jest również dostęp do lekarzy specjalistów. Stanowi to szczególny problem w kontekście podejmowania działań rewitalizacyjnych szczególnie ze względu na osoby starsze, o które, jako kategorię osób wykluczonych społecznie, należy zadbać. Problemem dla dostępności lekarzy może być niewystarczająca infrastruktura funkcjonalna i techniczna, która zniechęca między innymi do zakładania specjalistycznych praktyk, taka jak brak dostępu do odpowiednio przygotowanego miejsca bądź też utrudniony dostęp do miasta i terenu gminy ze względu na zły stan dróg. Stworzenie Seniorom możliwości konsultacji lekarskich na terenie miasta zwiększyłoby ich szanse na aktywny udział w życiu społecznym a tym samym przyczyniłoby się do zmniejszenia poczucia izolacji społecznej.

Potencjałem, który należałoby wykorzystać w działaniach rewitalizacyjnych jest działalność organizacji pozarządowych a także sprawnie i aktywnie działającego Miejsko – Gminnego Ośrodka Kultury w Kaliszu Pomorskim, który podejmuje wiele działań w ramach lokalnych i ogólnopolskich programów. Uwarunkowania gospodarcze dotyczą przede wszystkim wskaźnika osób prowadzących działalność gospodarczą na terenie Gminy. Wskaźnik ukazuje generalnie niską aktywność gospodarczą mieszkańców gminy. Ponadto gmina charakteryzuje się spadkiem na przestrzeni ostatnich lat wskaźnika przedsiębiorstw zatrudniających pomiędzy 50 a 249 pracowników. Gmina należy do Słupskiej Strefy Ekonomicznej, co stanowi ogromny potencjał dla rozwoju gospodarki, uwzględniając walory turystyczne i historyczne, którymi gmina dysponuje. Inwestycje w powstanie przedsiębiorstw bazujących na przetwórstwie owocowo – warzywnych, wykorzystujących potencjał gospodarczy i społeczny gminy przyczyniło by się do zmniejszenie liczby osób wykluczonych na terenie gminy, w szczególności osób bezrobotnych. Ponadto zwiększyłoby to również szanse na wzmocnienie pozycji gminy na tle powiatu i województwa pod względem atrakcyjności gospodarczej. Należy podjąć działania mające na celu aktywizację postaw przedsiębiorczych wśród mieszkańców. Należy wykorzystać również potencjał jakim dysponuje gmina i kierować działania na promocję lokalnych produkcji i usług poprzez m.in. szkolenia na temat produkcji i wykorzystywania płodów rolnych a także poprzez stwarzanie miejsc, na których możliwa byłaby sprzedaż własnej produkcji rolnej.

Analiza uwarunkowań środowiskowych wskazuje przede wszystkim na stosunkowo wysoki wskaźnik zmieszanych odpadów komunalnych, który wg danych GUS wzrósł w ciągu kilku lat znacznie na ternie gminy. Może to determinować brak ukształtowanych postaw proekologicznych. Dodatkowo brak właściwej infrastruktury takiej jak śmietniki w odpowiednich miejscach oraz brak działań aktywizujących społeczność na rzecz edukacji ekologicznej, walorów środowiskowych terenów, na których zamieszkują mieszkańcy gminy, nie sprzyja kształtowaniu postaw proekologicznych. Należy wykorzystując potencjał jakim jest położenie gminy i jej walory wykorzystać do prowadzenia działań na rzecz kształtowania postaw proekologicznych – zaczynając o edukacji na temat potencjału środowisko- przyrodniczego a kończąc na ukazaniu powiązania codziennych zachowań proekologicznych mieszkańców gminy z jej uwarunkowaniami środowiskowymi. Zaniedbane środowisko naturalne determinuje niską motywację potencjalnych przedsiębiorców do zakładania między innymi działalności opartej na turystyce i agroturystyce

Uwarunkowania przestrzenno - funkcjonalne determinują funkcjonalność, bezpieczeństwo i jakość zamieszkiwania na terenie gminy. Przeanalizowane zmienne prowadzą do wniosków związanych ze stopniem zniszczenia tkanki historycznej miasta, co wpływa na degradację obszarów. Degradacja przestrzeni i funkcji gminy sprawia, że mieszkańcy nie czują się bezpiecznie a jednocześnie nie mogą być realizowane działania na rzecz aktywizacji społecznej osób wykluczonych, zarówno przez jednostki publiczne a także przez organizacje pozarządowe. Należy podjąć działania na rzecz poprawy przestrzeni i funkcji terenu gminy w celu prowadzenia właściwej integracji społecznej wykorzystując potencjał jakim jest działalność Miejsko- Gminnego Ośrodka Kultury. Przyczyni się do zniwelowania problemów związanych z bezrobociem, może zaktywizować osoby

100

starsze a jednocześnie przyczyni się do zwiększenia się atrakcyjności obiektów w oczach potencjalnych inwestorów.

Ostatecznie analiza uwarunkowań technicznych ukazuje przede wszystkim stan dróg na terenie gminy. Zły stan dróg przyczynia się między innymi do utrudnionego komunikowania się z miejscowościami ościennymi, a tym samym osobom poszukującym pracy utrudnia do niej dostęp w ramach granic gminy. Trudności związane z niewykorzystaniem potencjału gospodarczego gminy w związku ze złym stanem dróg nie wpływają korzystnie na jej wizerunek w oczach potencjalnego inwestora, nie dorównuje to też światowym standardom, które określają szybki i dobry transport jako jeden z głównych wskaźników dobrego rozwoju gospodarczego. Ponadto może to wpływać na odpływ młodych mieszkańców do większych ośrodków, ze względu na styl życia opierający się na łatwym i szybkim dostępie do potrzebnych im usług i dóbr.

Metodologia liczenia Index of Multiple Deprivation: 3 punkty (kolor czerwony), a za każdy kolejny obszar oznaczony na czerwono, do wartości ogólnej punktów przyznawanych za kolor czerwony, powinien zostać dopisany dodatkowo jeden punkt. Uzyskana wartość sumaryczna staje się podstawą do dopisania kolejnego punktu w przypadku wykrycia trzeciego obszaru oznaczonego na czerwono w danej jednostce analityczne, czyli odpowiednio: 1 obszar (3 punkty), 2 obszary (3 punkty + 1), 3 obszary (3 punkty + 1 + 1). Niniejszy proces sumowania wartości powinien zostać powtórzony w odniesieniu do kolejnych obszarów oznaczonych na czerwono. Obszary oznaczone na inne kolory uzyskują odpowiednio: 2 punkty (kolor żółty), 1 punkt (kolor zielony). Zapis matematyczny: Suma wartości społecznego IMD + ZIELONY (1 punkt) + ŻÓŁTY (2 punkty) + CZERWONY (3 punkty) + CZERWONY II (4 punkty) + CZERWONY III (5 punktów). W ramach wyznaczania wartości średniej koncentracji problemów na danych obszarze przyjęto wskaźnik o odpowiednim odchyleniu punktowym (30% punktów liczonych od wartości stałej – wartość punktowa stałej od 0,1 do 5, biorąc pod uwagę wskaźnik najniższy oraz najwyższy wartości średniej). W przypadku wartości stałych powyżej 5 punktów przyjęto odchylenie na poziomie 15%, ze względu na węższe spektrum oddziaływania zjawisk. Niniejsza analiza pozwala na określenie wartości liczbowych obowiązywania poszczególnych kolorów (zielonego, żółtego, czerwonego), jako stopnia natężenia problemów społecznych. Należy podkreślić, iż przyjęty sposób obliczeń zakłada nakładanie się problemów społecznych, które w przypadku wielokrotnego wystąpienia na danym obszarze sprawiają, iż staje się on obszarem o wysokiej liczbie deficytów utrudniających możliwość prowadzenia aktywizacji społecznej mieszkańców i wyprowadzania obszaru z sytuacji kryzysowej.

101

Tabela 26 Podsumowanie uwarunkowań w zakresie wyznaczenia obszaru zdegradowanego oraz obszaru rewitalizacji na obszarze miejskim gminy Wskaźniki Miejscowość Kalisz Pomorski Liczba IMD Lp. ulice ludności IMD Uwarunkowania IMD Uwarunkowania IMD Uwarunkowania ogólne społeczne gospodarcze przestrzenno-funkcjonalne techniczne

1 Akacjowa 20 9 2 15

2 Aleja Prof. Leona Mroczkiewicza 28 9 2 18

3 Aleja Sprzymierzonych 8 11 2 20

4 Błonie Kaszubskie 45 18 2 27

5 Bolesława Chrobrego 50 14 4 20

6 Bolesława Krzywoustego 50 12 2 18

7 Brzozowa 247 17 2 23

8 Bydgoska 36 12 4 23

9 Drawska 95 19 4 25

10 Dworcowa 911 17 2 26

11 Gdańska 46 15 4 23

12 Prof. Zbigniewa Religi 126 24 7 33

13 Generała Władysława Sikorskiego 78 17 4 25

14 Grunwaldzka 64 16 7 30

15 Janowiecka 57 11 4 17

16 Jasna 35 15 2 19

102

17 Kilińskiego 146 30 4 38

18 Kolejowa 17 19 2 25

19 Kołobrzeska 10 11 2 20

20 Koszalińska 164 32 4 40

21 Kwiatowa 101 11 2 20

22 Leśna 79 14 2 18

23 Lipinki 11 11 2 17

24 Lipowa 11 9 2 18

25 Mickiewicza Adama 104 19 4 27

26 Młyńska 28 18 4 26

27 Modrzewiowa 12 9 2 18

28 Na Skarpie 11 12 2 21

29 Ogrodowa 19 14 2 20

30 Piaskowa 14 13 2 17

31 Podgórna 16 14 2 18

32 Polna 2 14 2 23

33 Poprzeczna 39 29 2 38

34 Powiatowa 110 24 4 32

35 Półwiejska 71 10 2 16

103

36 Przemysłowa 78 19 2 25

37 Rybacka 39 29 2 35

38 Sosnowa 9 18 2 27

39 Strzelecka 116 37 2 43

40 Suchowska 59 14 4 20

41 Szczecińska 105 25 2 29

42 Świerkowa 20 9 2 15

43 Świętego Wojciecha 116 30 2 36

44 Tartaczna 38 16 2 22

45 Toruńska 43 20 4 26

46 Tylna 2 11 2 17

47 Wczasowa 59 10 2 14

48 Wiśniowa 3 9 2 18

49 Wojska Polskiego 62 16 2 22

50 Wolności 598 17 7 26

51 Wrocławska 192 24 4 35

52 Wschodnia 51 14 2 20

4451

104

Tabela 27 Podsumowanie uwarunkowań w zakresie wyznaczenia obszaru zdegradowanego oraz obszaru rewitalizacji na obszarze wiejskim gminy Wskaźniki Liczba IMD Lp. Sołectwo ludności IMD Uwarunkowania IMD Uwarunkowania przestrzenno- IMD Uwarunkowania ogólne społeczne gospodarcze funkcjonalne techniczne

1 Biały Zdrój 297 25 7 36

2 Bralin 188 21 2 27

3 Cybowo 323 29 4 37

4 Dębsko 231 17 7 28

5 Giżyno 380 18 7 32

6 Głębokie 49 14 2 23

7 Krężno 55 29 7 43

8 Pepłówek 108 25 2 31

9 Pomierzyn 476 25 7 39

10 Poźrzadło Wielkie 161 19 7 33

11 Prostynia 71 30 4 41

12 Sienica 124 37 7 46

13 Stara Korytnica 147 29 7 43

14 Stara Studnica 95 31 4 39

15 Suchowo 316 33 4 44

3021

105

METODOLOGIA INDEX OF MULTIPLE DEPRIVATION:

Index od Multiple Deprivation został wyliczony poprzez zsumowanie wartości uzyskiwanych przez obszary w poszczególnych uwarunkowaniach, przy czym kolor czerwony oznacza wysoki stopień poziomu degradacji na wskazanym obszarze, uwzględniając konkretne uwarunkowanie, a kolor zielony niski stopień degradacji, uwzględniając dane uwarunkowanie.

Metoda przyznawania punktów oparta była na zsumowaniu punktów w poszczególnych uwarunkowaniach, dla danego obszaru badawczego, przy uwzględnieniu, iż bazową wartością były wskaźniki uzyskane przez obszar w uwarunkowaniu społecznym, a w następnych uwarunkowaniach sumowane były poszczególne kolory – zielony (1 punkt), a kolor czerwony (3 punkty) oraz za każdy kolejny obszar oznaczony kolorem czerwonym dodatkowo doliczono 1 pkt [1 obszar = 3 pkt, 2 obszary = 7 pkt, 3 obszary = 12 pkt, itd] Analizując wartości liczbowe przyjęto, iż poziom szczególnej koncentracji uwarunkowań wskazujących na deficyty obszarów zdegradowanych koncentruje się na poziomie 29 punktów. Niniejsze założenie wynika z kompleksowej analizy obszarów dokonanych przez Zespół ds. Rewitalizacji oraz odniesienie danych liczbowych do potrzeb wyrażanych przez mieszkańców w procesie partycypacji społecznej wraz z analizą dokumentów strategicznych. Pozwoliło to na eksperckie przyjęcie stałego poziomu wartości indeksu IMD, jednakże analiza uwarunkowań strategicznych dotyczących realizowanego procesu rozwoju gminy oraz możliwości realizacji działań rewitalizacyjnych na obszarze gminy, a także istniejących deficytów na wskazanych obszarach została przeprowadzona jakościowo wśród członków Zespołu ds. rewitalizacji, którzy wskazywali na koncentrację poszczególnych deficytów na obszarach zdegradowanych. Członkowie zespołu w odniesieniu do stanu obecnego oraz ze względu na aspekty strategiczne wskazali poniższe deficyty, które istnieją na obszarach zdegradowanych. Każdy z członków Zespołu ds. Rewitalizacji miał możliwość przyznania 1 punktu w każdym uwarunkowaniu, w odniesieniu do każdej ulicy/sołectwa. Łączna liczba osób biorących udział w głosowaniu to 22 osoby, dlatego maksymalna liczba punktów do uzyskania w każdym uwarunkowaniu, w odniesieniu do poszczególnych obszarów wynosi 22 punkty.

Tabela 28 Analiza podobszarów zdegradowanych wykonana przez Zespół ds. Rewitalizacji Ulica/Sołectwo Utrudniona Niskie Długotrwale Niski potencjał Koncentracja SUMA dostępność do poczucie wykluczenie gospodarczy ubóstwa usług bezpieczeństwa mieszkańców obszaru publicznych mieszkańców Prof.

Zbigniewa 20 19 14 22 22 97 Religi

Grunwaldzka 15 10 11 8 14 58 Kilińskiego 15 21 20 18 18 92 Koszalińska 17 22 22 14 22 97 Poprzeczna 8 5 7 20 7 47 Powiatowa 10 10 9 16 8 53 Rybacka 8 8 6 14 8 44

106

Strzelecka 15 18 22 17 22 94 Szczecińska 20 17 18 21 20 96

Świętego 16 18 22 16 22 94 Wojciecha

Wrocławska 15 19 20 17 20 91

Biały Zdrój 10 12 5 10 8 45 Cybowo 22 20 22 18 22 104 Giżyno 12 14 8 5 5 44

Krężno 11 13 17 9 9 59 Pepłówek 15 4 5 10 4 38 Pomierzyn 14 6 6 6 6 38 Poźrzadło 10 4 8 10 8 40 Wielkie Prostynia 14 3 3 3 6 29 Sienica 18 20 20 21 22 101 Stara 20 18 22 19 22 101 Korytnica Stara Studnica 17 5 4 4 5 35 Suchowo 15 15 22 22 22 96 ŚREDNIA 69

Przeprowadzona analiza wyników wskazać udzielonych przez członków Zespołu ds. Rewitalizacji pozwala na wskazanie obszarów, na których występuje wysoka koncentracja negatywnych uwarunkowań, wykraczająca powyżej średniej dla wszystkich analizowanych obszarów. Ulice i sołectwa, które osiągnęły wartość przewyższającą średnią (29 punktów) zostały uznane za podobszary rewitalizacji i wskazane w poniższych tabelach. Tabela 29 Zestawienie podobszarów rewitalizacji na obszarze miejskim Gminy Kalisz Pomorski Lp. Ulica Liczba ludności Ogólne IMD 1. Prof. Zbigniewa Religi 126 33 2. Kilińskiego 146 38

3. Koszalińska 164 40 4. Strzelecka 116 43 5. Szczecińska 105 29 6. Świętego Wojciecha 116 36 7. Wrocławska 192 35

107

Tabela 30 Zestawienie podobszarów rewitalizacji na obszarze wiejskim Gminy Kalisz Pomorski Lp. Sołectwo Liczba ludności Ogólne IMD 1. Sienica 124 41 2. Stara Korytnica 147 41 3. Suchowo 316 43 4. Cybowo 323 37

W Kaliszu Pomorskim oraz sołectwach zakwalifikowanych jako obszary szczególnie zagrożone, wyznaczony został obszar zdegradowany oraz obszar rewitalizacji, który jest tożsamy, ze względu na szczególną koncentrację problemów we wskazanych jednostkach urbanistycznych. Obszary zdegradowane nie posiadają znacznego zróżnicowania problemów, które pozwoliłoby na wyróżnienie koncentracji szczególnych deficytów, dlatego zostały zakwalifikowane w pełni jako obszary rewitalizacji, tak aby możliwe było efektywne realizowanie procesów umożliwiających zmarginalizowanie zjawisk kryzysowych. Analizując poszczególne mapy podobszarów, należy podkreślić, iż obszary na mapach zostały wyznaczone w odniesieniu do miejsc zamieszkałych obejmujących poszczególne działki ewidencyjne, które są przypisane do najbardziej zdegradowanych obszarów. Do obszarów rewitalizacji zlokalizowanych na podobszarach wiejskich i miejskich zostały zaliczone miejsca o znacznych deficytach, które jednocześnie są zamieszkałe i występuje na nich możliwość realizowania procesów rewitalizacyjnych. Ostatni aspekt dotyczy szczególnie obszarów wiejskich, na których obszary rewitalizacji objęły miejscowości centralne sołectw, tak aby możliwe było efektywne realizowanie działań rewitalizacyjnych dla mieszkańców wymagających wsparcia w miejscowościach będących częściami składowymi sołectw.

ANALIZA PODOBSZARÓW REWITALIZACJI

Podobszar rewitalizacji 1 – Kalisz Pomorski I Podobszar rewitalizacji obejmuje następujące ulice: Profesora Zbigniewa Religi, Kilińskiego, Koszalińską, Strzelecką i Szczecińską oraz Świętego Wojciecha, na których łącznie zamieszkuje 965 osób. Powierzchnia podobszaru wynosi 35,2ha. Analiza wskaźników w obszarze uwarunkowań społecznych wskazuje, iż na powyższych ulicach występuje najwyższy stopień degradacji społecznej, gdyż stopień nasilenia osób pobierających zasiłki, a także pozostających bez pracy na większości ulic skupionych w ramach podobszaru, przewyższa średnią dla całej gminy. Nasila się również zjawisko przestępczości oraz przemocy rodzinnej. Na wybranych ulicach istnieje również wysoka koncentracja osób w wieku poprodukcyjnym, które wymagają podjęcia działań aktywizacyjnych. Można obecnie dostrzec, iż negatywne zjawiska społeczne występujące w wielu obszarach uwarunkowań społecznych prowadzą do wysokiego stopnia degradacji obszaru. Znaczna liczba osób pobierających zasiłki wpływa na pojawienie się procesu, w ramach którego jednym z żywicieli rodziny staje się osoba otrzymująca publiczne świadczenia, np. emeryturę, co wpływa na niemożność samostanowienia przez niniejszą osobę i wycofanie się z życia społecznego na rzecz własnej rodziny. Negatywne zjawiska w pozostałych podobszarach prowadzą do nasilania skali problemów oraz utrudnionego procesu wyprowadzenia obszaru z sytuacji kryzysowej.

108

Mapa 10 Podobszar rewitalizacji Kalisz Pomorski I

Źródło: Opracowanie własne

109

Zdjęcie 19 Zdjęcie kotłowni

Źródło: Urząd Miasta Kalisz Pomorski Tabela 31 Analiza SWOT podobszaru rewitalizacji 1 MOCNE STRONY SŁABE STRONY

Położenie obszaru w pobliżu jezior oraz ogródków Wysoki stopień korzystania mieszkańców z pomocy działkowych, które mogą stanowić potencjał do społecznej oraz wysokie nasilenie liczby osób w podejmowania działań aktywizacyjnych wieku poprodukcyjnym

Działalność Uniwersytetu Trzeciego Wieku Niski stopień aktywności mieszkańców na stanowiącego potencjał do realizacji działań mających podobszarze rewitalizacji na celu aktywizację seniorów

SZANSE ZAGROŻENIA

Rozwój aktywności zawodowej opartej na tożsamości Utrudniona możliwość aktywizacji i integracji osób lokalnej w obszarze rolnictwa ekologicznego wykluczonych społecznie oraz trudność ze skłonieniem seniorów do aktywności

Możliwość wykorzystania infrastruktury na potrzeby Niski stopień przedsiębiorczości co może prowadzić prowadzenia działań aktywizacji społecznej do utrudnionej możliwość rozwoju działań mających na celu aktywizację zawodową Źródło: Opracowanie własne

110

Zdjęcie 20 Zdjęcie rynku

Źródło: Urząd Miasta Kalisz Pomorski

Potencjały podobszaru rewitalizacji:  Aktywnie działające organizacje pozarządowe mające na celu aktywizację osób w wieku poprodukcyjnym – Uniwersytet Trzeciego Wieku;  Wysokie skoncentrowanie lokalnych działalności gospodarczych;  Występowanie infrastruktury służącej podniesieniu jakości mieszkańców. Podobszar rewitalizacji 2 – Kalisz Pomorski II Podobszar skoncentrowany jest w ramach ulicy Wrocławskiej i obejmuje powierzchnię 9,8ha. Liczba osób zamieszkujących podobszar wynosi 192. Podobszar cechuje się wysokim stopniem nasilenia problemów społecznych związanych z korzystania przez mieszkańców z zasiłków, wsparcia na dożywianie dzieci. Oznacza to występowanie strukturalnego problemu na niniejszym podobszarze ze względu na konieczność świadczenia mieszkańcom pomocy społecznej. Ponadto obszar charakteryzuje się wysokim wskaźnikiem przestępczości oraz przekraczającą średnią liczbę osób bezrobotnych. Można dostrzec wzajemne powiązanie wymienionych powyżej deficytów, gdyż trudności ze znalezieniem pracy wpływają na wykluczenie społeczne mieszkańców i konieczność korzystania z zasiłków. Jednocześnie brak perspektyw wpływa na łamanie prawa, między innymi poprzez dokonywanie przestępstw. Biorąc pod uwagę pozostałe uwarunkowania, należy podkreślić, iż występuje wysoki stopień koncentracji problemów w obszarze uwarunkowań gospodarczych, środowiskowych, przestrzenno- funkcjonalnych i technicznych. Nasilenie problemów społecznych wpływa na utrudnioną możliwość aktywizacji zawodowej. Osoby wykluczone społecznie

111 wymagają podjęcia działań skłaniających do aktywności zawodowej, ponieważ możliwość samodzielnego podjęcia działań prowadzących do rozpoczęcia działalności gospodarczej jest bardzo utrudniona. Wysokie nasilenie problemów w obszarze zniszczenia infrastruktury wpływa na pogłębienie stopnia wykluczenia mieszkańców oraz utrudnione możliwości wyprowadzenia obszaru ze stanu kryzysowego. Mapa 11 Podobszar rewitalizacji Kalisz Pomorski II

Źródło: Opracowanie własne

Tabela 32 Analiza SWOT podobszaru rewitalizacji 2 MOCNE STRONY SŁABE STRONY

Występowanie terenów rekreacyjnych przeznaczonych Wysokie nasilenie problemów społecznych oraz dla dzieci i mieszkańców wykluczenia mieszkańców

Funkcjonowanie organizacji pozarządowej działającej w Wysoki stopień zdegradowania infrastruktury, która obszarze kolejnictwa będącego podstawą rozwoju stanowi wartość kryzysową obszaru obszaru

SZANSE ZAGROŻENIA

Odnowa infrastruktury stanowiącej potencjał obszaru Utrudniona współpraca z PKP w zakresie rewitalizacji, który przyczyni się do niwelacji udostępnienia infrastruktury niezbędnej do realizacji negatywnych zjawisk społecznych przedsięwzięć rewitalizacyjnych

Podjęcie działań aktywizacji zawodowej mającej na celu Brak chęci osób wykluczonych społecznie do włączenie wykluczonych mieszkańców zaangażowania się w prowadzone działania aktywizacyjne Źródło: Opracowanie własne

112

Zdjęcie 21 Panorama lokomotywowni

Źródło: Urząd Miasta Kalisz Pomorski

Potencjały podobszaru rewitalizacji:  Aktywna działalność organizacji pozarządowych skoncentrowanych na kolejnictwie;  Istnienie zabytkowych obiektów kolejowych stanowiących potencjał do realizacji działań rewitalizacyjnych;  Usytuowanie w pobliżu najważniejszych szlaków komunikacyjnych. Podobszar rewitalizacji 3 - Sienica Podobszar charakteryzuje się wysokim stopniem koncentracji udzielanej pomocy społecznej, obejmującej zasiłki, ale również wysoką liczbą osób w wieku poprodukcyjnym i niskim wskaźnikiem osób w wieku przedprodukcyjnym. Oznacza to, iż na obszarze występują problemy związane z wykluczeniem społecznym mieszkańców, które wymagają rozwiązania. Wysoki stopień koncentracji seniorów wymaga podjęcia działań zmierzających do ich aktywizacji, tak aby nie doszło do procesu ich marginalizacji. Biorąc pod uwagę pozostałe uwarunkowania, można zauważyć, iż obszar nie posiada problemów w zakresie uwarunkowań gospodarczych, co jest związane z umiejscowieniem na terenie miejscowości dużego i rozwijającego się Tartaku Drawex. Ponadto dobry rozwój dróg i niska koncentracja problemów środowiskowych są atrybutami obszaru. Jedynie występuje nasilenie problemów przestrzenno- funkcjonalnych, co wpływa na obniżenie jakości życia mieszkańców i może być utrudnieniem w zakresie realizacji działań mających wpłynąć na proces wyprowadzania obszaru z kryzysu. Podsumowując wielkość podobszaru należy podkreślić, iż obejmuje on obszar 29ha, a zamieszkiwany jest przez 124 osoby.

113

Mapa 12 Podobszar rewitalizacji Sienica

Źródło: Opracowanie własne Tabela 33 Analiza SWOT podobszaru rewitalizacji 3 MOCNE STRONY SŁABE STRONY

Funkcjonowanie ważnego gospodarczo Wysoki stopień pobierania świadczeń społecznych przedsiębiorstwa przerobu drewna przez mieszkańców podobszaru

Wysoki rozwój obszaru w zakresie uwarunkowań Narastający proces wykluczenia seniorów z technicznych lokalnego życia społecznego

SZANSE ZAGROŻENIA

Możliwość rozwoju aktywności społecznej w oparciu o Utrudniona możliwość dotarcia do osób długotrwale spływy kajakowe, które są możliwe do zorganizowania wykluczonych społecznie, ze względu na ich niechęć na obszarze miejscowości do podejmowania działań mających na celu ich włączenie do społeczności lokalnej

Aktywizacja seniorów w ramach prowadzonych działań Utrudniona możliwość zapewnienia osób, które mających na celu integrację osób starszych i podjęły się aktywizacji społeczności lokalnej przeciwdziałanie ich wykluczeniu Źródło: Opracowanie własne

Potencjały podobszaru rewitalizacji:  Rozwój działalności gospodarczych opartych na produkcji drzewnej;  Możliwość stanowienia zaplecza noclegowego względem Poźrzadła Wielkiego jako miejsca koncentracji warsztatów tematycznych – warsztaty na bazie szkła.

114

Podobszar rewitalizacji 4 – Stara Korytnica Podobszar obejmuje 26ha oraz zamieszkiwany jest przez 147 osób. Na terenie miejscowości występuje wysoki stopień natężenia problemów społecznych w obszarze pobieranych zasiłków celowych oraz na dożywianie dzieci, co można utożsamiać z występującymi problemami dotyczącymi nagłych sytuacji kryzysowych w rodzinach. Można niniejsze zasiłki powiązać z sytuacją wysokiego stopnia występowania bezrobocia, czyli sytuacją, w której w przypadku utraty pracy, osoby otrzymują pomoc społeczną. Podobszar może zostać zakwalifikowany jako miejsce, w którym nie następuje korzystny przyrost demograficzny ludności, a społeczność lokalna się starzeje i będzie wymagała podjęcia działań mających na celu prowadzenie aktywizacji seniorów i przeciwdziałanie ich wykluczeniu w obszarze dostępu do systemu zdrowia oraz wsparcia w zakresie aktywności.

Ze względu na występowanie niekorzystnej struktury demograficznej, na obszarze koncentrują się negatywne zjawiska w obszarze uwarunkowań gospodarczych, gdyż brak pozostawania osób młodych wpływa na obniżony wskaźnik przedsiębiorczości. Ponadto występują niekorzystne uwarunkowania techniczne, czyli degradacja dróg, które również utrudniają wyprowadzanie podobszaru rewitalizacji z sytuacji kryzysowej. Tabela 34 Analiza SWOT podobszaru rewitalizacji 4 MOCNE STRONY SŁABE STRONY

Systematyczna organizacja spływów kajakowych na Wysoki stopień pobierania świadczeń społecznych podobszarze rewitalizacji przez mieszkańców podobszaru

Występowanie prężnie działającego Koła Łowieckiego Niski stopień przedsiębiorczości mieszkańców WIENIEC wynikający z niekorzystnej struktury demograficznej mieszkańców

SZANSE ZAGROŻENIA

Możliwość prowadzenia działań aktywizacyjnych Niezainteresowanie mieszkańców formami seniorów, ze szczególną koncentracją na włączeniu ich aktywizacji podejmowanymi w ramach do społeczności lokalnej wyprowadzania obszaru z sytuacji kryzysowej

Brak występowania znacznego nasilenia długotrwałego Utrudniona możliwość włączenia aktywnie stopnia wykluczenia mieszkańców, sprzyjająca działających podmiotów do realizacji działań możliwości podejmowania działań aktywizacyjnych aktywizacyjnych mieszkańców Źródło: Opracowanie własne

Potencjały podobszaru rewitalizacji:  Rozwój turystyki regionalnej opartej na spływach kajakowych oraz łowiectwie;  Występowanie koncentracji działalności agroturystycznych.

115

Mapa 13 Podobszar rewitalizacji Stara Korytnica

Źródło: Opracowanie własne

116

Podobszar rewitalizacji 5 - Suchowo Podobszar zajmuje powierzchnię 59 ha oraz zamieszkiwany jest przez 316 osób. W miejscowości zauważalny jest wysoki wskaźnik osób długotrwale wykluczonych, który przejawia się w znacznej ilości przyznanych zasiłków stałych. Spośród społecznych problemów strukturalnych można wyróżnić wysoki współczynnik przestępczości oraz założonych Niebieskich Kart, co świadczy o trwałych problemach występujących na podobszarze rewitalizacji. Stopień bezrobocia oscyluje w granicach średniej dla gminy. Podobna sytuacja występuje w przypadku liczby osób w wieku poprodukcyjnym, która jest wysoka i wymagałaby podjęcia działań mających na celu integrację i aktywizację seniorów. W ramach pozostałych uwarunkowań również występuje wysoki stopień nasilenia zjawisk negatywnych, chociażby w obszarze poziomu przedsiębiorczości oraz dostępu do odnowionej infrastruktury. Nakładanie się na siebie zjawisk kryzysowych wpływa na sytuację kryzysową występującą na podobszarze, wymagającą podjęcia działań skoncentrowanych na aktywizacji społecznej mieszkańców, która wpłynie na proces wyprowadzenia obszaru z sytuacji kryzysowej. Mapa 14 Podobszar rewitalizacji Suchowo

Źródło: Opracowanie własne

Potencjały podobszaru rewitalizacji:  Bliskie położenie podobszaru względem obszarów leśnych jako miejsca o wysokim stopniu atrakcyjności;  Bliskie położenie względem miejscowości o rozwiniętej funkcji aktywizacyjnej, stanowiącej potencjał do prowadzenia działalności społecznej.

117

Tabela 35 Analiza SWOT podobszaru rewitalizacji 5 MOCNE STRONY SŁABE STRONY

Możliwość podjęcia działań opartych na aktywizacji ze Wysoki stopień osób długotrwale wykluczonych względu na atrybuty przyrodnicze regionu społecznie oraz rodzin posiadających problemy w obszarze przemocy

Bliskie sąsiedztwo obszaru posiadającego Wysoki stopień wykluczenia mieszkańców w doświadczenie w zakresie aktywizacji mieszkańców obszarze problemów technicznych i gospodarczych

SZANSE ZAGROŻENIA

Możliwość realizacji działań aktywizacji społecznej na Położenie miejscowości w obszarze znacznej podstawie doświadczeń miejscowości przylegającej do lesistości, co utrudnia możliwości przeciwdziałania podobszaru – Poźrzadła Wielkiego, w którym zjawiskom kryzysowym ze względu na położenie i rozwinięto działania warsztatowe na bazie szkła stopień degradacji technicznej

Położenie w pobliżu poligonu wojskowego szansą na Utrudnione prowadzenie działań aktywizacyjnych ze wzrost działalności gospodarczej mieszkańców względu na długotrwałe wykluczenie mieszkańców Źródło: Opracowanie własne Podobszar rewitalizacji 6 - Cybowo Cybowo Osiedle należy do miejscowości, którą zasiedlają mieszkańcy pochodzący z różnych obszarów gminy. Mieszkania, które w przeważającej części są zasobem gminy Kalisz Pomorski zasiedlane są przez tzw. mieszkańców socjalnych, którzy borykają się głównie z problemami socjalno-ekonomicznymi. Głównie są to ludzie, których dotknęło zjawisko marginalizacji społecznej. Przeważająca część społeczności Cybowo Osiedle to osoby trwale bezrobotne, zmagające się z problemami natury egzystencjalnej , które prowadzą ich do wykluczenia społecznego. Wieś zamieszkują głownie rodziny wielodzietne, samotne matki z dziećmi oraz rodziny, w których występuje niepełnosprawność lub przewlekła choroba. Są to osoby, które są stałymi klientami tutejszego MGOPS. Wysoki poziom ubóstwa oraz brak perspektyw przyczyniły się do wzrostu patologii społecznych związanych z uzależnieniami, wysokim poziomem demoralizacji wśród młodzieży oraz niewydolnością wychowawczą rodziców. Niepokojącym zjawiskiem społeczności wsi są częste interwencje służb publicznych ( policja, pracownicy MGOPS, kuratorzy, straż miejska) dotyczące głównie aktów przemocy domowej. Zjawiska, mające miejsce w lokalnym środowisku prowadzą do demoralizacji dzieci i młodzieży. Porównując społeczność całej gminy Cybowo Osiedle stoi na czele rankingu nadzorów kuratorskich . Są to nadzory w sprawach opiekuńczych nad małoletnimi oraz dotyczące uzależnień głównie od alkoholu. W miejscowości brakuje miejsc uporządkowanej i urządzonej zieleni, które poprawiłby estetykę wsi i mogłoby pełnić funkcję rekreacyjną, integrującą lokalną społeczność. Jedynym miejscem, w którym dzieci wraz z rodzicami mogą spędzić czas na zabawach i grach jest świetlica wiejska i plac zabaw. Jednak świetlica nie spełnia wymogów młodzieży, która woli spędzać czas na klatkach schodowych zakłócając zasady współżycia społecznego. W miejscowości brakuje również miejsca dla dzieci w wieku przedszkolnym. Część dzieci jest dowożona transportem prywatnym do pobliskim dwóch przedszkoli (prywatnego i publicznego). Nie wszyscy jednak rodzice są w stanie zapewnić dzieciom wychowanie przedszkolne ze względu na trudną sytuacje finansowa i/lub brak możliwości dowiezienia dziecka do przedszkola. To przyczynia się do pozostawania matek z dziećmi w domu i zmniejsza ich szanse na znalezienie pracy lub jej utrzymanie. Społeczność to mieszkańcy w większości mieszkań komunalnych (ok. 75%), pozostali to mieszkańcy mieszkań zarządzanych przez WAM oraz wspólnota. Trudno jest o integrację

118 społeczności i wspólne działania dla dobra społeczności ze względu na rozbieżność interesów i odmienne postawy wobec zajmowanych lokali. Podsumowując najważniejsze problemy społeczne występujące na obszarze, należy wskazać przede wszystkim wysoki stopień ubóstwa oraz niedostrzeganie perspektyw przez mieszkańców. Ponadto dostrzegalny jest wzrost ilości kobiet pozostających bez zatrudnienia (matki pracujące – 6, matki niepracujące – 11), a także wysoki wskaźnik niepracujących mężczyzn (ojcowie pracujący – 5, ojcowie niepracujący – 7). Dzieci wychowujące się w ubogich rodzinach, pozbawione możliwości edukacji w przedszkolu będą miały utrudnioną możliwość nabycia wzorców umożliwiających im rozwój kompetencji. Mapa 15 Podobszar rewitalizacji Cybowo

Źródło: Opracowanie własne Potencjały podobszaru rewitalizacji:  Funkcjonowanie świetlicy wiejskiej jako miejsca prowadzenia potencjalnych działań aktywizacyjnych;  Plac zabaw przystosowany dla dzieci;  Wysoki wskaźnik młodych osób;  Duża liczba młodych małżeństw.

119

Tabela 36 Analiza SWOT podobszaru rewitalizacji 6 MOCNE STRONY SŁABE STRONY

Możliwość podjęcia działań opartych na aktywizacji ze Wysoki stopień osób długotrwale wykluczonych względu na występowanie miejsc aktywizacji społecznie oraz rodzin posiadających problemy w społecznej obszarze przemocy

Usytuowanie przy drodze krajowej numer 10 Wysoki stopień osób dziedziczących biedę

Brak możliwości aktywnego spędzania wolnego czasu przez dzieci

Niedostosowanie przestrzeni do możliwości spędzania wolnego czasu i integracji społeczności

Brak punktu przedszkolnego/ przedszkola dla miejscowych dzieci

SZANSE ZAGROŻENIA

Możliwość realizacji działań aktywizacji społecznej Długotrwały proces wykluczenia mieszkańców mającej na celu zaktywizowanie zawodowe wynikający z uwarunkowań społecznych oraz społeczności lokalnej procesu dziedziczenia biedy

Wykorzystanie przestrzeni oraz infrastruktury do Wysoki stopień występujących działań społeczności realizacji procesu włączenia społecznego osób lokalnej, zakłócających zasady współżycia wykluczonych społecznie społecznego

Trudności transportowe uniemożliwiające korzystanie mieszkańców z życia kulturalnego i społecznego poza miejscem zamieszkania

Brak odpowiedniej infrastruktury technicznej zapewniającej bezpieczeństwo mieszkańców  Źródło: Opracowanie własne

120

Mapa 16 Podsumowanie podobszarów rewitalizacji – mapa poglądowa

Źródło: Opracowanie własne

121

Rozdział IV. Wizja obszaru po przeprowadzeniu rewitalizacji

Niniejszy rozdział opisuje wizję stanu obszaru po przeprowadzeniu rewitalizacji (planowany efekt rewitalizacji). Zadaniem realizacji działań rewitalizacyjnych będzie zapobieganie rozprzestrzenianiu się zjawisk kryzysowych zidentyfikowanych podczas konsultacji społecznych, nadanie przestrzeniom publicznym waloru przyjaznego otoczenia i uzbrojenie kapitału ludzkiego w narzędzia, w szczególności infrastrukturę pozwalającą na realizację inicjatyw oddolnych w celu utrwalenia efektu rewitalizacji. Wizja stanu obszaru po przeprowadzeniu rewitalizacji zrealizowana zostanie poprzez cele ogólne, szczegółowe oraz przedsięwzięcia programu. Warunkiem realizacji programu będzie włączenie elementu społecznego w działania infrastrukturalne na obszarze rewitalizowanym.

Wizja stanu obszaru rewitalizacji po przeprowadzeniu rewitalizacji przedstawia się następująco:

Aktywizacja seniorów oraz osób wykluczonych na obszarze rewitalizacji prowadzi do marginalizacji stopnia korzystania ze wsparcia ośrodka pomocy społecznej oraz umożliwia podjęcie zatrudnienia przez osoby długotrwale wykluczone. W ramach aktywizacji zostają wykorzystane potencjały istniejące na obszarze gminy, co prowadzi do przezwyciężenia bardzo wysokiego stopnia koncentracji deficytów wynikających z uwarunkowań popegeerowskich.

Tabela 37 Zmiany w zakresie zjawisk negatywnych na wszystkich podobszarach rewitalizacji Zjawisko Opis zmian

Bezrobocie Ze względu na cykliczne realizowanie działań aktywizacyjnych mających na celu włączenie mieszkańców do uczestnictwa w rynku pracy, zwiększa się liczba osób pracujących, co w szczególności obejmuje osoby długotrwale wykluczone, które nie posiadały wystarczających kompetencji zawodowych.

Ubóstwo Aktywizacja mieszkańców realizowana poprzez organizowane przedsięwzięcia wpływa na wyprowadzenie osób ze środowiska, które ograniczało ich możliwości do podjęcia zatrudnienia, a poprzez prowadzenie działań aktywizacyjnych w obszarze zawodowym osoby znalazły zatrudnienie.

Wykluczenie Stworzenie możliwości do podjęcia działalności zawodowej przez osoby wykluczone społecznie, a także społeczne atrakcyjniejszego spędzania czasu wpływają na zmianę środowiska, w którym osoby prowadzą swoją aktywność, co jednocześnie spowoduje ich włączenie do społeczności lokalnej.

Starzenie Zmiany infrastrukturalne oraz organizowanie działań skierowanych na zapewnienie aktywności społecznej społeczności mieszkańców wpływa na możliwość zapewnienia aktywności osobom starszym, co przyczynia się do ich włączenia do społeczności lokalnej, a także zapobieżenia wystąpienia negatywnych zjawisk w kontekście poczucia wykluczenia społecznego osób starszych.

Migracje Podejmowanie bezpośrednich działań mających na celu odnowę obszaru i marginalizowanie deficytów w poszczególnych uwarunkowaniach wpłynie na zwiększenie atrakcyjności gminy i zapobieganie migracjom. Analizując poszczególne przedsięwzięcia, które stanowią odpowiedź na zdiagnozowane problemy należy podkreślić, iż najważniejszym założeniem wizji obszaru po przeprowadzeniu rewitalizacji jest doprowadzenie do rozwiązania stwierdzonych problemów oraz kompleksowe włączenie osób wykluczonych społecznie do działań mających na celu ich aktywizację zawodową. Przedsięwzięcie pierwsze, którego celem jest odnowa zdegradowanego budynku lokomotywowni spowoduje, iż dokonana zostanie poprawa infrastruktury technicznej, ale jednocześnie utworzony zostanie obiekt stanowiący potencjał działań aktywizacji zawodowej osób wykluczonych. Wykorzystany zostanie również potencjał osób zaangażowanych w działalność organizacji pozarządowych. Ponadto istotnym celem będzie stworzenie pewnej marki lokalnej, która będzie mogła zostać wykorzystana do trwałej odnowy obszaru.

122

W ramach przedsięwzięcia drugiego oraz trzeciego możliwe będzie wykorzystanie potencjału społecznego osób angażujących się obecnie w działalność organizacji pozarządowych, ale jednocześnie na tej podstawie stworzenie warunków do aktywizacji osób wykluczonych. Przedsięwzięcia doprowadzą do wykorzystania potencjału mieszkańców angażujących się w uprawianie roli poprzez stworzenie warunków do możliwości podejmowania aktywności zawodowej. Ponadto mieszkańcy zyskają dostęp do obiektu mającego na celu ich aktywizację sportową oraz profilaktykę zdrowia. Jednocześnie działania realizowane w niniejszym obiekcie będą prowadzone pod kątem wyprowadzania osób wykluczonych z sytuacji kryzysowej. Możliwość realizacji kompleksowych działań w tym obszarze jest szczególnie ważna ze względu na cechy obszaru popegeerowskiego, do którego zalicza się obszar gminy, czyli znaczny stopień bierności mieszkańców i poczucia braku wpływu.

Kolejne przedsięwzięcia skoncentrowane są na realizacji działań mających na celu aktywizację seniorów na obszarze miejskim i wiejskim, ze względu na silne narastanie ilości osób starszych, które wymagają podjęcia odpowiednich działań, mających na celu ich włączenie do społeczności lokalnej. Możliwość realizacji określonych działań wpłynie bezpośrednio na wyeliminowanie procesu wykluczenia społecznego osób starszych oraz umożliwi wykorzystanie ich potencjału w rozwoju obszaru rewitalizacji.

Obszar rewitalizacji, na którym występuje obecnie największa koncentracja zjawisk kryzysowych będzie obszarem, który w roku 2023 nie będzie wyróżniał się pod względem negatywnych uwarunkowań społecznych. Przeprowadzone działania doprowadzą do zmniejszenia liczby osób spełniających kryteria uprawniające do otrzymania pomocy społecznej w postaci zasiłków, a jednocześnie przyczynią się do zmniejszenia liczby osób długotrwale wykluczonych, które pozostawały bardzo długi okres czasu bez zatrudnienia. Niniejsze osoby będą mogły korzystać z organizowanych wydarzeń społecznych, które będą organizowały ich czas wolny, a także podczas których na bieżąco będą otrzymywały wsparcie pozwalające na utrzymanie swojej aktywności zawodowej. Stworzone obiekty pozwolą na stałe zaktywizowanie seniorów, co jest kluczowe ze względu na konieczność przeciwdziałania wykluczeniu grupy społecznej, do której będzie należała coraz większa liczba mieszkańców obszaru rewitalizacji. Przeprowadzone inwestycje infrastrukturalne doprowadzą do wytworzenia na obszarze rewitalizacji znacznej aktywności społecznej, co przyczyni się do zmarginalizowania niekorzystnych zjawisk społecznych i wpłynie na zwiększenie atrakcyjności obszaru. Niniejszy proces wpłynie na możliwość częstszego osiedlania się młodych osób, co jednocześnie przyczyni się do zwiększenia liczby osób zamieszkujących obszar rewitalizacji w wieku przedprodukcyjnym, a także zmniejszenia stopnia migracji osób spoza gminy. Poprzez podejmowane działania w zakresie aktywizacji społecznej będzie możliwe wykreowanie nowych przedsięwzięć gospodarczych na obszarze rewitalizacji i zwiększenie stopnia przedsiębiorczości mieszkańców. Odpowiednia adaptacja przestrzeni wpłynie na znaczne zmniejszenie miejsc koncentracji negatywnych zachowań społecznych, a także obniżenie stopnia degradacji obszarów i zwiększenia jakości życia mieszkańców. Organizowane cyklicznie działania edukacyjne wpłyną na poprawę stopnia dbałości o środowisko naturalne, gdyż umożliwią promowanie odpowiednich zachowań ekologicznych wśród mieszkańców. Stopień niewłaściwych działań związanych z niedbałością mieszkańców o środowisko naturalne zostanie również ograniczony poprzez rozwój działań rolniczych i możliwości dystrybucji towarów rolnych za pośrednictwem targu lokalnego.

123

Analizując wizję obszaru rewitalizacji po przeprowadzeniu zaplanowanych działań dostrzegalne będą efekty w postaci większej liczby osób zaktywizowanych społecznie, zmniejszenia stopnia wykluczenia społecznego, marginalizacji negatywnych uwarunkowań przestrzenno-funkcjonalnych, negatywnego wpływu mieszkańców na środowisko. Obszar rewitalizacji stanie się atrakcyjnym miejscem zamieszkania dla osób, a także będzie stanowił miejsce kreowania aktywności gospodarczej i atrakcyjne miejsce do życia dla osób zagrożonych wykluczeniem społecznym.

124

Rozdział V. Cele rewitalizacji oraz odpowiadające zidentyfikowanym potrzebom rewitalizacyjnym kierunki działań mających na celu eliminację lub ograniczenie negatywnych zjawisk

Niniejszy rozdział opisuje, cele rewitalizacji oraz odpowiadające zidentyfikowanym potrzebom rewitalizacyjnym kierunki działań mających na celu eliminację lub ograniczenie negatywnych zjawisk Cele rewitalizacji określają efektywność procesów, które w ramach działań rewitalizacyjnych powinny zostać podjęte. Głównym założeniem przedsięwzięć jest przeciwdziałanie zjawiskom kryzysowym i możliwość rozwiązania problemów istniejących długotrwale na obszarze rewitalizacji. W związku z tym cele odnoszą się bezpośrednio do zjawisk kryzysowych, które zostały określone w diagnozie, a mianowicie mają w założeniu doprowadzić do podjęcia efektywnej interwencji na obszarze rewitalizacji, prowadzącej do jego odnowy i rozwiązania fundamentalnych problemów. Wyznaczone cele określają kierunki działań skierowanych na przeciwdziałanie zdiagnozowanym problemom w długiej perspektywie, mających na celu wyprowadzenie obszaru z sytuacji kryzysowej. Cel szczegółowy 1. Przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu mieszkańców poprzez aktywizację zawodową.

 Kierunek działań: Rozwój przedsiębiorczości wśród osób wykluczonych  Kierunek działań: Zapewnienie możliwości aktywizacji zawodowej  Kierunek działań: Zwiększenie dostępności obiektów

Cel szczegółowy 2. Przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu mieszkańców poprzez aktywizację społeczną

 Kierunek działań: Organizowanie wydarzeń integrujących społeczność  Kierunek działań: Bezpośrednie aktywizowanie osób wykluczonych  Kierunek działań: Prowadzenie działań wspierających osoby wykluczone

Cel szczegółowy 3. Aktywizacja seniorów oraz przeciwdziałanie ich wykluczeniu

 Kierunek działań: Wykorzystanie potencjału organizacji pozarządowych  Kierunek działań: Prowadzenie bezpośrednich działań aktywizacyjnych  Kierunek działań: Zagospodarowanie przestrzeni na cele społeczne

Ważnym założeniem będzie położenie nacisku na jakościowy wymiar procesów rozwojowych oraz zbudowanie trwałych podstaw do zwiększania wykorzystania potencjału gminy. Program rewitalizacji ma stać się narzędziem redukcji barier ożywienia terenów zdegradowanych poprzez poprawę ich dostępności, redukcję uciążliwości ekologicznych, poprawę bezpieczeństwa publicznego. Służyć będzie wzmacnianiu tożsamości lokalnej oraz potencjałów ekonomicznych oraz społecznych obszarów objętych interwencją. Realizacja Programu ma służyć wparciu projektów generujących aktywizację społeczną i zawodową osób wykluczonych zamieszkujących podobszary rewitalizacji, ze szczególnym uwzględnieniem działań ukierunkowanych na kreowanie przedsiębiorczości, co będzie możliwe na podstawie organizowanego procesu wsparcia zawodowego, a także zmniejszenia stopnia oddziaływania mieszkańców na środowisko, co będzie możliwe na podstawie realizowanych działań edukacyjnych.

125

Rozdział VI. Opis powiązań programu z dokumentami strategicznymi i planistycznymi Gminy

Niniejszy rozdział zawiera opis powiązań Programu z dokumentami strategicznymi i planistycznymi gminy, w tym strategią rozwoju gminy, studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz strategią rozwiązywania problemów społecznych a także opis powiązań z dokumentami strategicznymi wyższego rzędu. Lokalny Program Rewitalizacji Gminy Kalisz Pomorski na lata 2017 – 2023 jest dokumentem, którego założenia oraz zaplanowane przedsięwzięcia odpowiadają na potrzeby zidentyfikowane w ramach prowadzonej diagnozy obszaru gminy, ale również z dokumentami strategicznymi i planistycznymi gminy. Podstawowym dokumentem określającym kierunki rozwoju jest Strategia Rozwoju Gminy Kalisz Pomorski na lata 2014 – 2020, w której założono, iż jednym z podstawowych celów jest tworzenie warunków umożliwiających prowadzenie działań mających na celu aktywizację lokalnej społeczności, ze szczególnym uwzględnieniem możliwości rozwoju miejsc pracy i zagwarantowania możliwości związania swojego życia zawodowego mieszkańców z gminą. Jest to cel, który przyświeca również zaplanowanym przedsięwzięciom mającym na celu stworzenie warunków do rozwoju przedsiębiorczości poprzez wykorzystanie zdegradowanych potencjałów obszaru. Ponadto zakłada się podjęcie działań mających na celu zaktywizowanie zawodowe osób wykluczonych społecznie poprzez wykorzystanie możliwości, które stwarzane są przez ekonomię społeczną umożliwiającą tworzenie wspomaganych miejsc pracy. Prowadzenie działań na obszarze miejskim i wiejskim realizuje również założenia związane ze Strategią Rozwiązywania Problemów Społecznych oraz Strategią Rozwoju Powiatu Drawskiego.

Kolejnym celem tożsamym z programem rewitalizacji jest podejmowanie przez gminę działań mających na celu poprawę jakości życia poprzez rozwój kapitału ludzkiego oraz realizację działań mających na celu przeciwdziałanie wykluczeniu seniorów. W ramach niniejszego celu przewiduje się również realizację działań zmierzających do podejmowania inwestycji infrastrukturalnych wpływających na poprawę sytuacji społecznej. W programie rewitalizacji zostały zaplanowane przedsięwzięcia mające na celu aktywizację społeczną osób wykluczonych poprzez realizację działań edukacyjnych, ale również podejmowanie kroków w celu skłonienia osób do aktywności społecznej. Przystosowanie infrastruktury ma na celu jak najszersze włączenie społeczności obszaru rewitalizacji w proces przeciwdziałania zjawiskom kryzysowym, co jest zgodnie z celami strategii lokalnych. W ramach założeń dokumentów strategicznych niezbędne jest podejmowanie inwestycji w obszarze infrastrukturalnym, jednakże w programie rewitalizacji przyjęte zostało założenie, iż inwestycje infrastrukturalne będą bezpośrednio służyły realizacji celów społecznych. Ważnymi przedsięwzięciami są działania zmierzające do aktywizacji seniorów jako grupy wymagającej szczególnych działań, co zostało podkreślone w strategiach rozwoju gminy, powiatu oraz województwa. Odwołując się do Studium uwarunkowań należy podkreślić, iż wskazano w nim konieczność realizacji działań sprzyjających wyrównywaniu poziomu życia, a przedsięwzięcia rewitalizacyjne służą niniejszemu celowi, gdyż umożliwiają przywracanie potencjału obszarom o wysokim stopniu deficytów w porównaniu do pozostałych obszarów gminy.

Podsumowując należy stwierdzić, iż założenia programu rewitalizacji wpisują się w dokumenty gminne: Strategię Rozwoju Gminy Kalisz Pomorski na lata 2014 – 2020, Strategię Rozwiązywania Problemów Społecznych na lata 2015 – 2020 oraz Strategię Rozwoju Powiatu Drawskiego na lata 2015 – 2025. Sposób powiązania celów programu rewitalizacji z innymi dokumentami, również o zasięgu ponadlokalnym, został wykazany w poniższych tabelach:

126

Tabela 38 Zgodność celów Programu z lokalnymi dokumentami strategicznymi Gminy Kalisz Pomorski Cele szczegółowe Lokalnego Programu Rewitalizacji Gminy Kalisz Pomorski na lata 2017 - 2023 Dokumenty strategiczne Cel szczegółowy 1. Przeciwdziałanie Cel szczegółowy 2. Przeciwdziałanie Cel szczegółowy 3. Aktywizacja seniorów wykluczeniu społecznemu mieszkańców wykluczeniu społecznemu mieszkańców oraz przeciwdziałanie ich wykluczeniu poprzez aktywizację zawodową poprzez aktywizację społeczną Strategia Rozwoju Gminy Kreowanie warunków Kreowanie warunków gospodarowania Intensyfikacja działań na rzecz poprawy Kalisz Pomorski na lata gospodarowania oraz aktywizacja oraz aktywizacja społeczności lokalnej w jakości i warunków życia mieszkańców 2014 - 2020 społeczności lokalnej w oparciu o oparciu o wewnętrzny potencjał przy zachowaniu wysokich standardów wewnętrzny potencjał rozwojowy rozwojowy środowiska przyrodniczego Strategia Rozwiązywania Budowa efektywnego i dobrze Brak powiązania Budowa efektywnego i dobrze Problemów Społecznych na funkcjonującego systemu funkcjonującego systemu kształcenia lata 2015 - 2020 kształcenia Strategia Rozwoju Powiatu Dostosowanie rynku pracy do zmian Kreowanie aktywnego stylu życia Kreowanie aktywnego stylu życia Drawskiego na lata 2015 - gospodarczych

2025 Przeciwdziałanie wykluczeniu Przeciwdziałanie wykluczeniu Wsparcie rozwoju obszarów wiejskich społecznemu i rozwój usług pomocy społecznemu i rozwój usług pomocy społecznej społecznej Studium uwarunkowań i Podniesienie rangi Miasta Kalisza Podniesienie rangi Miasta Kalisza Podniesienie rangi Miasta Kalisza kierunków Pomorskiego w regionalnym systemie Pomorskiego w regionalnym systemie Pomorskiego w regionalnym systemie zagospodarowania osadniczym, wyrównanie poziomu życia osadniczym, wyrównanie poziomu życia osadniczym, wyrównanie poziomu życia mieszkańców w poszczególnych częściach przestrzennego Gminy gminy mieszkańców w poszczególnych mieszkańców w poszczególnych Kalisz Pomorski częściach gminy częściach gminy

Źródło: Opracowanie własne

127

Tabela 39 Zgodność celów programu z dokumentami strategicznymi o znaczeniu ponadlokalnym w odniesieniu do Gminy Kalisz Pomorski Cele szczegółowe Lokalnego Programu Rewitalizacji Gminy Kalisz Pomorski na lata 2017-2023 Dokumenty strategiczne o znaczeniu ponadlokalnym Cel szczegółowy 1. Przeciwdziałanie Cel szczegółowy 2. Przeciwdziałanie Cel szczegółowy 3. Aktywizacja seniorów wykluczeniu społecznemu mieszkańców wykluczeniu społecznemu mieszkańców oraz przeciwdziałanie ich wykluczeniu poprzez aktywizację zawodową poprzez aktywizację społeczną Strategia Rozwoju Cel strategiczny nr 5 „Budowanie otwartej i Cel strategiczny nr 6 „Wzrost tożsamości i Cel strategiczny nr 6 „Wzrost tożsamości i Województwa konkurencyjnej społeczności” spójności społecznej regionu” spójności społecznej regionu” Zachodniopomorskiego do Cel strategiczny nr 2 „Wzmocnienie roku 2020 atrakcyjności inwestycyjnej regionu” Lokalna Strategia Rozwoju Cel 1. Konkurencyjność gospodarki i Cel 2. Wysoka jakość życia wzmacniająca Cel 2. Wysoka jakość życia wzmacniająca na lata 2014 – 2020 tworzenie miejsc pracy związek mieszkańców z miejscem zamieszkania związek mieszkańców z miejscem zamieszkania Stowarzyszenia LGD Partnerstwo Drawy z Liderem Wałeckim Koncepcja Przestrzennego Cel 2. Poprawa spójności wewnętrznej i Cel 2. Poprawa spójności wewnętrznej i Cel 2. Poprawa spójności wewnętrznej i Zagospodarowania Kraju terytorialne równoważenie rozwoju kraju terytorialne równoważenie rozwoju kraju poprzez terytorialne równoważenie rozwoju kraju poprzez 2030 poprzez promowanie integracji promowanie integracji funkcjonalnej, tworzenie promowanie integracji funkcjonalnej, tworzenie funkcjonalnej, tworzenie warunków dla warunków dla rozprzestrzeniania się czynników warunków dla rozprzestrzeniania się czynników rozprzestrzeniania się czynników rozwoju, rozwoju, wielofunkcyjny rozwój obszarów rozwoju, wielofunkcyjny rozwój obszarów wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich wiejskich oraz wykorzystanie potencjału wiejskich oraz wykorzystanie potencjału oraz wykorzystanie potencjału Strategia na rzecz Cel szczegółowy II Cel szczegółowy II Cel szczegółowy II Odpowiedzialnego Rozwoju Rozwój społecznie wrażliwy i terytorialnie Rozwój społecznie wrażliwy i terytorialnie Rozwój społecznie wrażliwy i terytorialnie do roku 2020 zrównoważony zrównoważony zrównoważony

128

Długookresowa Strategia Cel 6. Rozwój kapitału ludzkiego poprzez Cel 11. Wzrost społecznego kapitału rozwoju Cel 11. Wzrost społecznego kapitału rozwoju Rozwoju Kraju. Polska wzrost zatrudnienia i stworzenie „workfare

2030. Trzecia Fala state” Nowoczesności Krajowa Strategia Rozwoju Cel 2 SPÓJNOŚĆ Przeciwdziałanie Cel 2 SPÓJNOŚĆ Przeciwdziałanie zjawisku Cel 2 SPÓJNOŚĆ Przeciwdziałanie zjawisku Regionalnego 2010-2020: zjawisku wykluczenia społecznego, wykluczenia społecznego, integracja społeczna wykluczenia społecznego, integracja społeczna Regiony, Miasta, Obszary integracja społeczna

Wiejskie. Cele KSRR w Cel 2 SPÓJNOŚĆ Zapóźnione obszary układzie trzech wymiarów wiejskie – restrukturyzacja społeczna i strategii gospodarcza i przestrzenna

Źródło: Opracowanie własne

129

Rozdział VII. Projekty i przedsięwzięcia rewitalizacyjne

Niniejszy rozdział opisuje listę planowanych, podstawowych projektów i przedsięwzięć rewitalizacyjnych wraz z ich opisami zawierającymi, w odniesieniu do każdego projektu/przedsięwzięcia rewitalizacyjnego, co najmniej: nazwę i wskazanie podmiotów go realizujących, zakres realizowanych zadań, lokalizację (miejsce przeprowadzenia danego projektu), szacowaną wartość, prognozowane rezultaty wraz ze sposobem ich oceny i zmierzenia w odniesieniu do celów rewitalizacji oraz charakterystykę pozostałych rodzajów przedsięwzięć rewitalizacyjnych realizujących kierunki działań, mających na celu eliminację lub ograniczenie negatywnych zjawisk powodujących sytuację kryzysową. Zgodnie z Wytycznymi dot. rewitalizacji w Programie opisano główne i pozostałe projekty rewitalizacyjne składające się na przedsięwzięcia rewitalizacyjne. Pozostałe projekty rewitalizacyjne są pozostałymi przedsięwzięciami w rozumieniu Wytycznych w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014-2020 wydanych przez Ministra Rozwoju. Obejmuję one zarówno projekty społeczne jak i projekty „miękkie” które finansowane będą ze środków zewnętrznych oraz środków własnych gminy lub innych beneficjentów. Wymienione przedsięwzięcia rewitalizacyjne zostały poddane analizie pod względem oddziaływania oraz potencjału integracji z projektami społecznymi. W wyniku przeprowadzonych analiz wskazano przedsięwzięcia, które w najwyższym stopniu wpływają na realizację celów społecznych oraz umożliwiają integrację z innymi projektami, realizowanymi przez partnerów. Poprzez realizację przedsięwzięć, nadane zostaną nowe funkcje gospodarcze obszarów, a także turystyczne, co jest bardzo ważne w kontekście rozwoju Gminy. W ramach działań rewitalizacyjnych zidentyfikowano projekty rewitalizacyjne pogrupowane w siedem przedsięwzięć rewitalizacyjnych:

1. LOKOMOTYWOWNIA ORAZ WIEŻA CIŚNIEŃ MIEJSCAMI AKTYWIZACJI ZAWODOWEJ W OBSZARZE TURYSTYKI

1.1. Utworzenie przedsiębiorstwa ekonomii społecznej.

1.2. Adaptacja pomieszczeń na potrzeby utworzenia Muzeum Kolejnictwa.

1.3. Adaptacja pomieszczeń na potrzeby działalności organizacji pozarządowej.

1.4 Organizowanie warsztatów z zakresu kolejnictwa.

1.5 Utworzenie klubu malucha „Kolejarz”.

1.6 Organizacja cyklicznych zlotów kolejarskich.

1.7 Wyposażenie terenu przy dworcu kolejowym w małą architekturę niezbędna dla podróżnych.

1.8 Modernizacja przejazdu kolejowego.

1.9 Adaptacja przestrzeni na potrzeby parkingu.

2. UTWORZENIE CENTRUM AKTYWNOŚCI „KOTŁOWNIA”

2.1. Kompleksowa modernizacja i wyposażenie budynku.

2.2. Utworzenie miejsca zdrowotnej pomocy specjalistycznej.

2.3. Wyposażenie pomieszczeń w sportowo-rehabilitacyjny sprzęt specjalistyczny.

2.4. Prowadzenie stałego wsparcia w ramach aktywizacji społecznej.

130

2.5. Prowadzenie punktu pomocy sąsiedzkiej oraz banku czasu.

2.6. Zagospodarowanie przyległego terenu parkowego.

3. RYNEK KALISZA POMORSKIEGO MIEJSCEM AKTYWNOŚCI SPOŁECZNEJ

3.1. Organizowanie cyklicznych wydarzeń promujących lokalne produkty rolne.

3.2. Przebudowa ulicy na potrzeby wyłączenia jej z ruchu i rozbudowy targowiska.

3.3. Organizowanie wydarzeń kulturalnych na rynku.

3.4. Wspieranie wydarzeń mających na celu budowę tożsamości lokalnej.

3.6. Umieszczenie przy rynku obiektów małej architektury.

4. AKTYWIZACJA OSÓB WYKLUCZONYCH POPRZEZ FUNKCJONOWANIE PRZEDSIĘBIORSTWA EKONOMII SPOŁECZNEJ NA TERENIE GMINY KALISZ POMORSKI

4.1. Adaptacja pomieszczeń zlokalizowanych w piwnicy Pałacu na potrzeby utworzenia miejsca aktywizacji osób wykluczonych.

4.2. Wyposażenie pomieszczeń w sprzęt niezbędny do prowadzenia aktywizacji zawodowej.

4.3. Organizacja warsztatów kulinarnych i szkoleń.

4.4. Utworzenie podmiotu ekonomii społecznej.

4.5. Marginalizacja wpływu barier architektonicznych na aktywność osób wykluczonych.

4.6. Zakup infrastruktury niezbędnej do funkcjonowania przedsiębiorstwa ekonomii społecznej.

5. WYKORZYSTANIE POTENCJAŁU SENIORÓW GMINY KALISZ POMORSKI

5.1. Zagospodarowanie placu przy Domu Dziennego Pobytu Senior Plus.

5.2. Organizacja warsztatów aktywizacyjnych dla seniorów.

5.3. Organizowanie spotkań klubowych „Wspomnienia starszych osób” jako wydarzeń łączących pokolenia osób młodych i starszych.

5.4. Organizacja „Święta ulic” opartego na promowaniu działalności poprzez organizację warsztatów i wydarzeń artystycznych.

5.5. Wspieranie aktywności Uniwersytetu Trzeciego Wieku.

5.6. Wykonanie muralu symbolizującego potencjał seniorów oraz możliwość współpracy międzypokoleniowej.

5.7. Oświetlenie muralu.

131

6. AKTYWIZACJA MIESZKAŃCÓW OBSZARÓW WIEJSKICH ORAZ PRZECIWDZIAŁANIE ZJAWISKOM KRYZYSOWYM

6.1. Organizowanie wydarzeń aktywizujących mieszkańców w świetlicach wiejskich.

6.2. Organizowanie warsztatów mających na celu przeciwdziałanie zjawiskom kryzysowym.

6.3. Organizacja „Dni Zdrowia” dla mieszkańców obszarów wiejskich.

6.4. Likwidacja barier dla osób niepełnosprawnych w świetlicach.

6.5. Wykorzystanie potencjału tradycji lokalnych jako działań aktywizujących.

6.6. Stworzenie siłowni zewnętrznych.

6.7. Stworzenie wiat jako miejsc organizacji działań integracyjnych mieszkańców.

7. ZWIĘKSZENIE UDZIAŁU SPOŁECZNOŚCI LOKALNEJ OSIEDLA CYBOWO POPRZEZ ROZSZERZENIE BAZY KULTURALNO- OŚWIATOWEJ

7.1. Kompleksowa modernizacja wraz z wyposażeniem budynku służącego aktywizacji społecznej

7.2. Organizowanie warsztatów i wydarzeń społeczno- oświatowych

7.3. Utworzenie miejsca opieki nad dziećmi

6. DOSTOSOWANIE ZDEGRADOWANEJ PRZESTRZENI PUBLICZNEJ DO POTRZEB MIESZKAŃCÓW OSIEDLA CYBOWO

8.1. Zagospodarowanie obszaru aktywizacji mieszkańców

8.2. Utworzenie spółdzielni socjalnej

Analiza wyników konsultacji społecznych przedstawiona w Rozdziale III. Diagnoza obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji warunkowała wybór przedsięwzięć rewitalizacyjnych zaszeregowanych do grupy projektów głównych i pozostałych projektów rewitalizacyjnych. Projekty te wpłyną na realizację celów rewitalizacji poprzez szeroki wachlarz zaplanowanych działań. Przyczynią sią do eliminacji lub ograniczenia negatywnych zjawisk występujących na obszarze rewitalizacji powodując wzmocnienie wzajemnych efektów i ich maksymalizację tzw. efekt synergii. Pozostałe projekty rewitalizacyjne wpłyną pozytywnie w szczególności na aktywizację i integrację społeczna mieszkańców obszarów rewitalizowanych, tworzenie miejsc integracji społecznej mieszkańców obszarów rewitalizowanych, ożywienie gospodarcze obszarów rewitalizowanych, oraz ożywienie kulturalne i edukacyjne obszarów rewitalizowanych.

Realizacja głównych projektów rewitalizacyjnych przyczyni się bezpośrednio do osiągniecia zakładanych celów Programu (zob. Rozdział VII. Cele rewitalizacji oraz odpowiadające zidentyfikowanym potrzebom rewitalizacyjnym kierunki działań mających na celu eliminację lub ograniczenie negatywnych zjawisk).

132

Nazwa przedsięwzięcia 1. LOKOMOTYWOWNIA ORAZ WIEŻA CIŚNIEŃ MIEJSCAMI AKTYWIZACJI ZAWODOWEJ W rewitalizacyjnego OBSZARZE TURYSTYKI Nazwa wnioskodawcy GMINA KALISZ POMORSKI Nazwa podmiotu/podmiotów Towarzystwo Miłośników Kolei Drezynowej współpracujących Miejsce realizacji danego Kalisz Pomorski, ulica Wrocławska projektu na obszarze rewitalizacji Odziaływanie przedsięwzięcia Sfera społeczna Sfera gospodarcza Sfera przestrzenno-funkcjonalna Sfera środowiskowa Sfera techniczna Cel (cele) projektu Zwiększenie zaangażowania społecznego w ramach wykorzystania potencjałów regionu. Zaangażowanie zawodowe osób wykluczonych społecznie poprzez aktywizację w obszarze turystyki. Wykorzystanie potencjału organizacji pozarządowych prowadzących działalność na obszarze rewitalizacji. Cele programu rewitalizacji Cel 1. Przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu mieszkańców poprzez aktywizację zawodową

Główne projekty 1.1. Utworzenie przedsiębiorstwa ekonomii społecznej. rewitalizacyjne Nazwa wnioskodawcy Opis problemu Cel projektu Zadania Gmina Kalisz Pomorski Wysoki stopień dezintegracji Zaangażowanie osób 1. Rekrutacja osób. społecznej ze względu na tereny wykluczonych społecznie w 2. Przeprowadzenie szkoleń. popegeerowskie. Niemożność działalność zawodową poprzez 3. Założenie podmiotu ekonomii aktywizacji mieszkańców oraz stworzenie podmiotu ekonomii społecznej. osób wykluczonych w sferze społecznej będącego szansą 4. Wsparcie podmiotu w trakcie społecznej ze względu na brak wyprowadzenia mieszkańców z działalności. odpowiedniej infrastruktury sytuacji kryzysowej. technicznej. Niewykorzystany potencjał obszaru pod względem aktywizacji zawodowej. Miejsce realizacji Szacunkowa wartość Produkty i rezultaty Sposób pomiaru Kalisz Pomorski, 120 000 Liczba zaktywizowanych osób Sprawozdanie końcowe ul. Wrocławska wykluczonych społecznie – 5 beneficjenta Liczba nowoutworzonych miejsc

133

pracy – 5 1.2. Adaptacja pomieszczeń na potrzeby utworzenia Muzeum Kolejnictwa. Nazwa wnioskodawcy Opis problemu Cel projektu Zadania Gmina Kalisz Pomorski Brak możliwości realizacji Wykorzystanie potencjału 1. Remont dachu. działań aktywizujących w sferze występującego na obszarze 2. Odnowa elewacji. społecznej wynikający z rewitalizacji w celu podjęcia 3. Wymiana instalacji. niedostosowania potencjału aktywnych działań mających na 4. Wymiana stolarki. terenu pod względem celu przeciwdziałanie sytuacji 5. Odnowa posadzki. funkcjonalnym i technicznym. kryzysowej i adaptację 6. Postawienie ścian Niewykorzystanie potencjału infrastruktury na cele użyteczne działkowych. obszaru ze względu na jego społecznie. 7. Odnowa pomieszczeń. walory historyczne służące 8. Stworzenie systemu edukacji historycznej ogrzewania. społeczności lokalnej. Brak 9. Utworzenie ekspozycji. dodatkowych czynników 10. Budowa makiet kolejowych. kształtujących tożsamość lokalną. 11. Zakup maszyn na ekspozycje. Miejsce realizacji Szacunkowa wartość Produkty i rezultaty Sposób pomiaru Kalisz Pomorski, 4 000 000 Powierzchnia obszarów Sprawozdanie końcowe ul. Wrocławska zdegradowanych poddanych beneficjenta rewitalizacji – 4 ha Powierzchnia udostępnionych przestrzeni służących do celów społecznych – 350 m2 1.3. Adaptacja pomieszczeń na potrzeby działalności organizacji pozarządowej. Nazwa wnioskodawcy Opis problemu Cel projektu Zadania Gmina Kalisz Pomorski Brak możliwości aktywizacji Zwiększenie aktywności 1. Adaptacja pomieszczeń na osób wykluczonych społecznie ze społecznej poprzez wykorzystanie potrzeby stworzenia pomieszczeń względu na złe uwarunkowania potencjału efektywnie biurowych oraz warsztatowych. funkcjonalne i techniczne. działających organizacji 2. Wyposażenie pomieszczeń w Trudności w pełnym pozarządowych i zwiększenie sprzęt biurowy. wykorzystaniu potencjału zaangażowania społecznego 3. Wyposażenie pomieszczeń w organizacji pozarządowych we mieszkańców wymagających sprzęt do aktywizacji społecznej. aktywizacji osób wykluczonych wsparcia na obszarze 4. Prowadzenie biura ze względu na złe rewitalizacji. poradnictwa. uwarunkowania funkcjonalne i techniczne. Miejsce realizacji Szacunkowa wartość Produkty i rezultaty Sposób pomiaru Kalisz Pomorski, 1 000 000 Powierzchnia udostępnionych Sprawozdanie końcowe ul. Wrocławska przestrzeni służących do celów beneficjenta

134

społecznych – 100 m2 Liczba osób biorących udział w wydarzeniach aktywizacyjnych – 150 1.4. Organizowanie warsztatów z zakresu kolejnictwa. Nazwa wnioskodawcy Opis problemu Cel projektu Zadania Gmina Kalisz Pomorski Trudności w wykorzystaniu Zwiększenie aktywności 1. Zakup niezbędnego sprzętu do potencjału jakim są walory społecznej osób wykluczonych organizacji warsztatów. historyczne obszaru, brak społecznie oraz zintegrowanie ich 2. Zatrudnienie szkoleniowca. możliwości realizacji działań ze społecznością lokalną poprzez 3. Prowadzenie prac edukacyjnych w tym zakresie w włączenie do aktywności organizacyjnych w ramach celu integracji społecznej i zawodowej. przygotowania warsztatów. aktywizacji osób wykluczonych 4. Prowadzenie eksperymentów. oraz mieszkańców. Miejsce realizacji Szacunkowa wartość Produkty i rezultaty Sposób pomiaru Kalisz Pomorski, 100 000 Liczba osób korzystających z Sprawozdanie końcowe ul. Wrocławska działań aktywizacyjnych – 250 beneficjenta Liczba zaktywizowanych osób wykluczonych społecznie – 4 1.5. Utworzenie klubu malucha „Kolejarz”. Nazwa wnioskodawcy Opis problemu Cel projektu Zadania Gmina Kalisz Pomorski Wysoki stopień dezintegracji Zapewnienie dostępu 1. Wyposażenie pomieszczeń w społecznej wynikający z mieszkańców do możliwości sprzęt niezbędny do funkcjonowania na terenach uzyskania opieki nad dziećmi, ze funkcjonowania klubu. popegeerowskich. Brak szczególnym uwzględnieniem możliwości wspierania osób osób wykluczonych społecznie, wykluczonych za pomocą usług które będą podejmowały publicznych ze względu na brak aktywność zawodową. odpowiedniej infrastruktury. Miejsce realizacji Szacunkowa wartość Produkty i rezultaty Sposób pomiaru Kalisz Pomorski, 50 000 Liczba osób korzystających z Sprawozdanie końcowe ul. Wrocławska działań aktywizacyjnych – 100 beneficjenta 1.6. Organizacja cyklicznych zlotów kolejarskich. Nazwa wnioskodawcy Opis problemu Cel projektu Zadania Gmina Kalisz Pomorski Degradacja terenu ze względów Zwiększenie aktywności 1. Włączenie osób wykluczonych społecznych na terenach społecznej osób wykluczonych społecznie do organizacji zlotów. popegeerowskich. Trudności w społecznie oraz zintegrowanie ich 2. Wykonywanie prac prowadzeniu działań ze społecznością lokalną poprzez organizacyjnych.

135

aktywizujących mieszkańców, ze włączenie do aktywności 3. Zakup niezbędnych narzędzi szczególnym uwzględnieniem zawodowej. służących do organizacji zlotu. osób wykluczonych na obszarze rewitalizacji, ze względu na niedostosowanie infrastruktury. Niemożność realizacji imprez związanych z historią gminy związanych z kolejarstwem ze względu na brak odpowiednio przygotowanej do tych celów infrastruktury. Miejsce realizacji Szacunkowa wartość Produkty i rezultaty Sposób pomiaru Kalisz Pomorski, 250 000 Liczba osób korzystających z Sprawozdanie końcowe ul. Wrocławska działań aktywizacyjnych – 500 beneficjenta Liczba zaktywizowanych osób wykluczonych społecznie – 10

1.7. Wyposażenie terenu przy dworcu kolejowym w małą architekturę niezbędną dla podróżnych. Nazwa wnioskodawcy Opis problemu Cel projektu Zadania Gmina Kalisz Pomorski Niemożność aktywizacji Zwiększenie dostępności 1. Zakup ławek. mieszkańców oraz osób komunikacyjnej oraz komfortu 2. Zakup śmietników. wykluczonych w obszarze korzystania z infrastruktury 3. Budowa wiat. zawodowym ze względu na brak kolejowej poprzez jej odnowę, 4. Stworzenie miejsca odpowiedniej infrastruktury która przyczyni się do oczekiwania w starym wagonie. technicznej . Utrudnienia w zwiększenia stopnia procesie integracji społecznej ze udostępnienia komunikacyjnego względu na zły stan rewitalizowanego obiektu. infrastruktury, który utrudnia komunikację przestrzenną, a tym samym utrudnia dojazd do miejsc aktywizacji społecznej. Miejsce realizacji Szacunkowa wartość Produkty i rezultaty Sposób pomiaru Kalisz Pomorski, 20 000 Powierzchnia obszarów Sprawozdanie końcowe ul. Wrocławska zdegradowanych poddanych beneficjenta rewitalizacji – 2 ha Liczba wspartych obiektów infrastruktury zlokalizowanych na rewitalizowanych obszarach – 2

136

Pozostałe projekty 1.8 Modernizacja przejazdu kolejowego (Kalisz Pomorski, ulica Wrocławska). rewitalizacyjne (Dokonanie przebudowy przejazdu kolejowego w celu zwiększenia jego bezpieczeństwa oraz zapewnienia możliwości wykorzystania zrewitalizowanej infrastruktury do aktywizacji społeczności. Realizowany projekt obejmuje wymianę fragmentu torowiska, stworzenie bezpiecznego przejścia dla pieszych wraz z odpowiednim oznakowaniem). 1.9 Adaptacja przestrzeni na potrzeby parkingu (Kalisz Pomorski, ulica Wrocławska). (Dokonanie adaptacji przestrzeni zlokalizowanej w pobliżu obiektów na cele parkingu umożliwiającego łatwiejszy dostęp mieszkańców oraz innych osób do zrewitalizowanego obszaru. Projekt obejmuje adaptację terenu oraz budowę nawierzchni). Krótki opis problemu jaki ma Najważniejszym problemem jest brak możliwości aktywizacji społecznej mieszkańców. Poza tym istniejące zasoby rozwiązać realizacja projektu historyczne i kulturowe nie są w pełni wykorzystane, co przyczynia się do jeszcze większej degradacji obszaru, a tym samym do mniejszego zaangażowania mieszkańców w budowanie tożsamości lokalnej. Ponadto, na terenie Gminy, jak wykazała diagnoza, działa szereg organizacji pozarządowych o charakterze kulturowym i oświatowym, promocji zdrowia i sportu oraz o charakterze promującym przedsiębiorczość i rozwój. Do właściwego funkcjonowania i realizacji celów statutowych działających organizacji jest potrzebna odpowiednia przestrzeń, którą można by było zaadaptować jednocześnie dbając o walory historyczne i kulturowe terenu. Niemożność realizacji zadań stawianych sobie przez organizacje pozarządowe sprawia, że trudno jest obecnie aktywizować osoby, które są wykluczone społecznie bądź tez wykluczeniem społecznym są zagrożone. Nie można również wykorzystać zdegradowanej przestrzeni do celów wychowawczych takich jak opieka przedszkolna, która wspomogłaby rodziców pracujących zawodowo lub tych, którzy ze względu na brak możliwości opieki nad swoimi dziećmi nie są w stanie pracy aktywnie poszukiwać. Planowany okres realizacji 2018 - 2021

Szacowana (orientacyjna) 5 840 000,00 wartość projektu Przewidywane  RPO WZ 2014-2020, działanie 9.3 Wspieranie rewitalizacji w sferze fizycznej, gospodarczej i społecznej ubogich źródła finansowania społeczności i obszarów miejskich i wiejskich  PO WER 2014 – 2020, działanie 2.9 Rozwój ekonomii społecznej  RPO WZ 2014-2020, działanie 7.2 Wsparcie dla tworzenia podmiotów integracji społecznej oraz podmiotów działających na rzecz aktywizacji społeczno-zawodowej  RPO WZ 2014- 2020, działanie 7.4 Tworzenie miejsc pracy w sektorze ekonomii społecznej m.in. poprzez wsparcie na tworzenie przedsiębiorstw społecznych (w szczególności spółdzielni socjalnych)  Ministerstw Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, Funduszu Inicjatyw Obywatelskich  Budżet gminy

137

Nazwa przedsięwzięcia rewitalizacyjnego 2. UTWORZENIE CENTRUM AKTYWNOŚCI „KOTŁOWNIA” Nazwa wnioskodawcy GMINA KALISZ POMORSKI Nazwa podmiotu/podmiotów Nie występuje podmiot współpracujący współpracujących Miejsce realizacji danego Kalisz Pomorski, ulica Świętego Wojciecha projektu na obszarze rewitalizacji Odziaływanie przedsięwzięcia Sfera społeczna Sfera gospodarcza Sfera przestrzenno-funkcjonalna Sfera środowiskowa Sfera techniczna Cel (cele) projektu Zwiększenie aktywizacji społecznej osób wykluczonych i zamieszkujących obszar rewitalizacji poprzez prowadzenie działań mających na celu trwałą integrację z mieszkańcami oraz możliwość rozwiązania zdiagnozowanych zjawisk kryzysowych. Cele programu rewitalizacji Cel 2. Przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu mieszkańców poprzez aktywizację społeczną

Główne projekty 2.1. Kompleksowa modernizacja i wyposażenie budynku. rewitalizacyjne Nazwa wnioskodawcy Opis problemu Cel projektu Zadania Gmina Kalisz Pomorski Niemożność aktywizacji Adaptacja zdegradowanego 1. Odnowa elewacji. mieszkańców oraz osób budynku na cele aktywizacji 2. Uszczelnienie dachu. wykluczonych w obszarze społecznej służącej przede 3. Wymiana stolarki. społecznym ze względu na brak wszystkim osobom 4. Wymiana instalacji. odpowiedniej infrastruktury wykluczonym, pozostającym w 5. Remont pomieszczeń. technicznej. Brak odpowiedniego sytuacji kryzysowej, 6. Wyposażenie w niezbędny miejsca dla organizacji wymagającej podjęcia działań sprzęt. warsztatów aktywizacji aktywizacyjnych. 7. Namalowanie muralu na społecznej i zawodowej. elewacji. Miejsce realizacji Szacunkowa wartość Produkty i rezultaty Sposób pomiaru Kalisz Pomorski, 1 500 000 Powierzchnia obszarów Sprawozdanie końcowe ul. Świętego Wojciecha zdegradowanych poddanych beneficjenta rewitalizacji – 1 ha Powierzchnia udostępnionych przestrzeni służących do celów

138

społecznych – 300 m2 2.2. Utworzenie miejsca zdrowotnej pomocy specjalistycznej. Nazwa wnioskodawcy Opis problemu Cel projektu Zadania Gmina Kalisz Pomorski Brak na terenie gminy Zwiększenie aktywności 1. Zatrudnienie fizjoterapeuty. odpowiedniej działalności społecznej osób wykluczonych 2. Zatrudnienie instruktora. profilaktycznej i zdrowotnej dla społecznie oraz zintegrowanie ich 3. Cykliczne zatrudnianie lekarzy mieszkańców i osób ze społecznością lokalną poprzez specjalistów. wykluczonych społecznie. Brak włączenie do aktywności 4. Prowadzenie cyklicznych możliwości niwelowania z tego zawodowej służącej wszystkim warsztatów zdrowotnych. względu przyczyn potencjalnej mieszkańcom obszarów 5. Prowadzenie warsztatów z izolacji społecznej osób starszych zdegradowanych. zakresu zdrowego stylu życia. i dostępu do badań 6. Zaangażowanie osób specjalistycznych i wykluczonych społecznie w profilaktycznych. opiekę nad infrastrukturą. Miejsce realizacji Szacunkowa wartość Produkty i rezultaty Sposób pomiaru Kalisz Pomorski, 200 000 Liczba osób korzystających z Sprawozdanie końcowe ul. Świętego Wojciecha działań aktywizacyjnych – 150 beneficjenta Liczba zaktywizowanych osób wykluczonych społecznie – 4 2.3. Wyposażenie pomieszczeń w sportowo-rehabilitacyjny sprzęt specjalistyczny. Nazwa wnioskodawcy Opis problemu Cel projektu Zadania Gmina Kalisz Pomorski Brak infrastruktury, która może Wykorzystanie potencjału 1. Wyposażenie w sprzęt odgrywać rolę w procesie zrewitalizowanego budynku na sportowy i rehabilitacyjny. aktywizacji mieszkańców ze cele prowadzenia działań 2. Wyposażenie szatni w względu na swoje specjalistycznych w obszarze niezbędny sprzęt. niedostosowanie do ich potrzeb. aktywizacji społecznej, 3. Stworzenie miejsca obsługi Brak odpowiednich warunków do skierowanych przede wszystkim osób korzystających z prowadzenia działalności na rzecz osób wykluczonych infrastruktury. aktywizacji społecznej, społecznie oraz wymagających zdrowotnej i sportowej. Brak wsparcia ze względu na trudną aktywności służącej kreowaniu sytuację. postaw pro lokalnych i prozdrowotnych. Miejsce realizacji Szacunkowa wartość Produkty i rezultaty Sposób pomiaru Kalisz Pomorski, 100 000 Liczba osób korzystających z Sprawozdanie końcowe ul. Świętego Wojciecha działań aktywizacyjnych – 150 beneficjenta Liczba zaktywizowanych osób wykluczonych społecznie – 2

139

2.4. Prowadzenie stałego wsparcia w ramach aktywizacji społecznej. Nazwa wnioskodawcy Opis problemu Cel projektu Zadania Gmina Kalisz Pomorski Brak warunków na aktywną Zwiększenie aktywności 1. Stałe wsparcie osób integrację i rozwój kultury ze społecznej osób wykluczonych wymagających wsparcia w względu na niedostosowaną społecznie oraz zintegrowanie ich zakresie aktywizacji społecznej. infrastrukturę techniczną. Brak ze społecznością lokalną poprzez 2. Zaangażowanie osób możliwości integracji osób włączenie do aktywności wykluczonych do działań wykluczonych społecznie z zawodowej. bieżących związanych z mieszkańcami społeczności funkcjonowaniem centrum. lokalnej ze względu na 3. Prowadzenie szkoleń utrudnienia funkcjonalne i motywacyjnych dla osób techniczne. wykluczonych. Miejsce realizacji Szacunkowa wartość Produkty i rezultaty Sposób pomiaru Kalisz Pomorski, 100 000 Liczba osób korzystających z Sprawozdanie końcowe ul. Świętego Wojciecha działań aktywizacyjnych – 200 beneficjenta Liczba zaktywizowanych osób wykluczonych społecznie –54 2.5. Prowadzenie punktu pomocy sąsiedzkiej oraz banku czasu. Nazwa wnioskodawcy Opis problemu Cel projektu Zadania Gmina Kalisz Pomorski Wysoki stopień dezintegracji Zwiększenie aktywności 1. Stworzenie infrastruktury społecznej wynikający z społecznej osób wykluczonych niezbędnej do obsługi banku istniejących problemów społecznie oraz zintegrowanie ich czasu i punktu pomocy społecznych na terenach ze społecznością lokalną poprzez sąsiedzkiej. popegeerowskich. Brak włączenie do aktywności 2. Zaangażowanie osób możliwości aktywizacji osób zawodowej służącej wszystkim wykluczonych w prowadzenie starszych poprzez tworzenie sieci mieszkańcom obszarów punktu. wspólnot sąsiedzkich Brak zdegradowanych. możliwości realizacji zadań związanych z aktywizacja społeczną osób wykluczonych. Miejsce realizacji Szacunkowa wartość Produkty i rezultaty Sposób pomiaru Kalisz Pomorski, 50 000 Liczba osób korzystających z Sprawozdanie końcowe ul. Świętego Wojciecha działań aktywizacyjnych – 100 beneficjenta Liczba zaktywizowanych osób wykluczonych społecznie – 2 Pozostałe projekty 2.6. Zagospodarowanie przyległego terenu parkowego (Kalisz Pomorski, ulica Świętego Wojciecha). rewitalizacyjne (Zwiększenie atrakcyjności rewitalizowanego obszaru będzie możliwe poprzez przeprowadzenie działań mających na celu oczyszczenie obszaru, ponowne jego zagospodarowanie wraz z dokonaniem nasadzeń oraz postawieniem małej

140

architektury. Projekt ma na celu zwiększenie efektów podejmowanych działań w ramach przedsięwzięcia poprzez możliwość przeniesienia realizowanego procesu aktywizacji na obszary parkowe). Krótki opis problemu jaki ma Widocznym problemem na terenie Gminy Kalisz Pomorski jest brak specjalistycznej opieki medycznej. Wpływa to rozwiązać realizacja projektu poważnie na jakość życia mieszkańców oraz na ich sytuację finansową, ponieważ, aby skorzystać z pomocy specjalisty należy przemieścić się do większego miasta, co wiąże się z potrzebą wydania dodatkowych pieniędzy, a także z potrzebą odpowiednich zasobów czasowych. Sytuacja utrudnionego dostępu do specjalisty, między innymi takiego jak ginekologa, rehabilitanta, kardiologa szczególnie jest uciążliwa dla osób starszych, ale również bezrobotnych, czyli dla grup, które należy wesprzeć poprzez działania rewitalizacyjne. W wyniku braku stałej pomocy specjalistycznej brakuje również stałych działań profilaktycznych i promujących zdrowie. Jednocześnie brakuje odpowiedniego zaplecza funkcjonalnego, które wspomogłoby aktywność kategorii osób wykluczonych społecznie, szczególnie seniorów. Gmina Kalisz Pomorski to również tereny popegeerowskie, na których mieszkańcy są narażeni na wykluczenie społeczne, ale przede wszystkim na izolację społeczną. Społeczności zamieszkujące tereny popegeerowskie charakteryzują się tym, ze często są to zamknięte enklawy, które nie są aktywne społecznie i zawodowo. Sytuacja taka sprawia przekazywanie z pokolenia na pokolenie postaw biernych, co należy wykluczyć w długofalowych działaniach rewitalizacyjnych poprzez ich aktywizację społeczną. Planowany okres realizacji 2018 - 2019

Szacowana (orientacyjna) 2 050 000,00 wartość projektu Przewidywane  RPO WZ 2014-2020, działanie 9.3 Wspieranie rewitalizacji w sferze fizycznej, gospodarczej i społecznej ubogich źródła finansowania społeczności i obszarów miejskich i wiejskich  RPO WZ 2014-2020, działanie 9.1 Infrastruktura zdrowia  Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, Fundusz Inicjatyw Obywatelskich  Budżet gminy

141

Nazwa przedsięwzięcia 3. RYNEK KALISZA POMORSKIEGO MIEJSCEM AKTYWNOŚCI SPOŁECZNEJ rewitalizacyjnego Nazwa wnioskodawcy GMINA KALISZ POMORSKI Nazwa podmiotu/podmiotów Nie występuje podmiot współpracujący współpracujących Miejsce realizacji danego Kalisz Pomorski, ulica Świętego Wojciecha projektu na obszarze rewitalizacji Odziaływanie przedsięwzięcia Sfera społeczna Sfera gospodarcza Sfera przestrzenno-funkcjonalna Sfera środowiskowa Sfera techniczna Cel (cele) projektu Wykorzystanie potencjału z zakresu aktywności zawodowej obszaru poprzez umożliwienie mieszkańcom podejmowania aktywności zawodowej skoncentrowanej na uprawach rolnych, ze szczególnym włączeniem w niniejszy proces osób wymagających wsparcia. Cele programu rewitalizacji Cel 2. Przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu mieszkańców poprzez aktywizację społeczną

Główne projekty 3.1. Organizowanie cyklicznych wydarzeń promujących lokalne produkty rolne. rewitalizacyjne Nazwa wnioskodawcy Opis problemu Cel projektu Zadania Gmina Kalisz Pomorski Brak możliwości aktywizacji Zakup niezbędnego wyposażenia 1. Zakup infrastruktury gospodarczej mieszkańców umożliwiającego podjęcie działań niezbędnej do organizacji gminy. Niewykorzystany aktywizacyjnych wydarzeń. potencjał drobnej produkcji skoncentrowanych na 2. Organizowanie cyklicznych rolnej. Niski poziom zwiększeniu zaangażowania osób wydarzeń promocyjnych. przedsiębiorczości mieszkańców wykluczonych poprzez 3. Organizowanie lokalnego gminy. przezwyciężenie ich bierności. „Pchlego Targu”. Miejsce realizacji Szacunkowa wartość Produkty i rezultaty Sposób pomiaru Kalisz Pomorski, 30 000 Liczba osób korzystających z Sprawozdanie końcowe ul. Świętego Wojciecha działań aktywizacyjnych – 500 beneficjenta Liczba zaktywizowanych osób wykluczonych społecznie – 30 3.2. Przebudowa ulicy na potrzeby wyłączenia jej z ruchu i rozbudowy targowiska. Nazwa wnioskodawcy Opis problemu Cel projektu Zadania

142

Gmina Kalisz Pomorski Brak możliwości promowania Adaptacja zdegradowanego 1. Zagrodzenie ulicy dla ruchu lokalnych produktów ze względu obszaru na cele aktywizacji samochodowego. na niedostosowane warunki społecznej i zawodowej. 2. Postawienie małej techniczne służące ich sprzedaży i infrastruktury. promocji. Niski poziom 3. Zagospodarowanie miejsc na przedsiębiorczości mieszkańców potrzeby terenów zielonych. gminy. 4. Stworzenie infrastruktury targowo – rekreacyjnej. Miejsce realizacji Szacunkowa wartość Produkty i rezultaty Sposób pomiaru Kalisz Pomorski, 150 000 Powierzchnia obszarów Sprawozdanie końcowe ul. Świętego Wojciecha zdegradowanych poddanych beneficjenta rewitalizacji – 1 ha 3.3. Organizowanie wydarzeń kulturalnych na rynku. Nazwa wnioskodawcy Opis problemu Cel projektu Zadania Gmina Kalisz Pomorski Brak odpowiednio dostosowanej Zwiększenie aktywności 1. Organizowanie cyklicznych przestrzeni przystosowanej do społecznej osób wykluczonych wydarzeń kulturalnych. organizacji wydarzeń społecznie oraz zintegrowanie ich 2. Zatrudnienie animatora. kulturalnych na terenie gminy. ze społecznością lokalną poprzez 3. Włączenie osób wykluczonych Brak możliwości integracji włączenie do aktywności w prace organizacyjne w zakresie społecznej a tym samym zawodowej służącej wszystkim wydarzeń kulturalnych. możliwości kształtowania mieszkańcom obszarów tożsamości lokalnej zdegradowanych. mieszkańców. Miejsce realizacji Szacunkowa wartość Produkty i rezultaty Sposób pomiaru Kalisz Pomorski, 50 000 Liczba osób korzystających z Sprawozdanie końcowe ul. Świętego Wojciecha działań aktywizacyjnych – 100 beneficjenta Liczba zaktywizowanych osób wykluczonych społecznie – 3 3.4. Wspieranie wydarzeń mających na celu budowę tożsamości lokalnej. Nazwa wnioskodawcy Opis problemu Cel projektu Zadania Gmina Kalisz Pomorski Postępująca dezintegracja Zwiększenie aktywności 1. Stworzenie koncepcji budowy społeczna, która jest efektem społecznej osób wykluczonych tożsamości lokalnej. wielu problemów społecznych na społecznie oraz zintegrowanie ich 2. Organizowanie cyklicznych terenie gminy. Brak ze społecznością lokalną poprzez wydarzeń z zakresu tożsamości interesujących aktywności, które włączenie do aktywności lokalnej. mogłyby rozwijać lokalną zawodowej. 3. Zatrudnienie animatora. tożsamość. 4. Włączenie osób wykluczonych w działania mające na celu

143

organizowanie wydarzeń. Miejsce realizacji Szacunkowa wartość Produkty i rezultaty Sposób pomiaru Kalisz Pomorski, 100 000 Liczba osób korzystających z Sprawozdanie końcowe ul. Świętego Wojciecha działań aktywizacyjnych – 300 beneficjenta Liczba zaktywizowanych osób wykluczonych społecznie – 5 Pozostałe projekty 3.5. Umieszczenie przy rynku obiektów małej architektury (Kalisz Pomorski, ulica Świętego Wojciecha). rewitalizacyjne (Dokonanie montażu obiektów małej architektury służących możliwości wykorzystania przez mieszkańców do odpoczynku oraz możliwości zwiększenia atrakcyjności rewitalizowanego obszaru. Obiektami małej architektury będą między innymi ławki, tablice informacyjne). Krótki opis problemu jaki ma Problemem na terenie Gminy Kalisz Pomorski jest niski wskaźnik przedsiębiorczości. Wynikać to może z braku rozwiązać realizacja projektu odpowiedniej promocji działań gospodarczych na terenie Gminy a także nieodpowiedniej do tej promocji przestrzeni. Niski wskaźnik przedsiębiorczości i brak możliwości wspierania lokalnych producentów może negatywnie wpływać na kształtowanie się tożsamości lokalnej mieszkańców Gminy. Brak świadomości o lokalnych produktach nie sprzyja rozwoju przedsiębiorczości, trudno w takiej sytuacji jest o dbanie o lokalność poprzez kupowanie lokalnych produktów i usług, jeżeli nie ma o nich właściwie wyeksponowanej informacji. Ponadto brakuje odpowiednio przystosowanej przestrzeni do organizacji imprez kulturalnych na terenie Gminy. Organizacja takich spotkań przyczyniłaby się zarówno do aktywizacji społecznej mieszkańców jak i do promocji Gminy wśród mieszkańców, ale również poza Gminą, co stanowiło by ważny wskaźnik dla potencjalnych inwestorów spoza Gminy, aby móc inwestować w Gminie. Planowany okres realizacji 2018 - 2020

Szacowana (orientacyjna) 350 000,00 wartość projektu Przewidywane  PROW 2014 – 2020, LGD Partnerstwo Drawy, Zachowanie dziedzictwa lokalnego źródła finansowania  Budżet gminy

144

Nazwa przedsięwzięcia rewitalizacyjnego 4. AKTYWIZACJA OSÓB WYKLUCZONYCH POPRZEZ FUNKCJONOWANIE PRZEDSIĘBIORSTWA EKONOMII SPOŁECZNEJ NA TERENIE GMINY KALISZ POMORSKI Nazwa wnioskodawcy GMINA KALISZ POMORSKI Nazwa podmiotu/podmiotów Miejsko – Gminny Ośrodek Kultury w Kaliszu Pomorskim współpracujących Miejsce realizacji danego Kalisz Pomorski, ulica Kilińskiego projektu na obszarze rewitalizacji Odziaływanie przedsięwzięcia Sfera społeczna Sfera gospodarcza Sfera przestrzenno-funkcjonalna Sfera środowiskowa Sfera techniczna Cel (cele) projektu Aktywizacja zawodowa osób wykluczonych społecznie poprzez podjęcie działań skoncentrowanych na rozwoju lokalnej działalności gospodarczej. Cele programu rewitalizacji Cel 1. Przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu mieszkańców poprzez aktywizację zawodową

Główne projekty 4.1. Adaptacja pomieszczeń zlokalizowanych w piwnicy Pałacu na potrzeby utworzenia miejsca aktywizacji osób rewitalizacyjne wykluczonych. Nazwa wnioskodawcy Opis problemu Cel projektu Zadania Gmina Kalisz Pomorski Brak możliwości realizacji Adaptacja zdegradowanego 1. Oczyszczenie pomieszczeń. działań aktywizacji społecznej i budynku na cele aktywizacji 2. Odnowa ścian. zawodowej kategorii osób społecznej służącej przede 3. Zakup niezbędnej wykluczonych ze względu na wszystkim osobom infrastruktury na potrzeby niedostosowaną infrastrukturę wykluczonym, pozostającym w miejsca aktywizacji. techniczną. sytuacji kryzysowej, 4. Przygotowanie miejsca wymagającej podjęcia działań aktywnej integracji. aktywizacyjnych. Miejsce realizacji Szacunkowa wartość Produkty i rezultaty Sposób pomiaru Kalisz Pomorski, 50 000 Powierzchnia udostępnionych Sprawozdanie końcowe ul. Kilińskiego przestrzeni służących do celów beneficjenta społecznych – 200 m2 4.2. Wyposażenie pomieszczeń w sprzęt niezbędny do prowadzenia aktywizacji zawodowej. Nazwa wnioskodawcy Opis problemu Cel projektu Zadania

145

Gmina Kalisz Pomorski Brak infrastruktury, która mogła Zapewnienie dostępu osobom 1. Zakup infrastruktury odgrywać aktywną rolę w wykluczonym do działań niezbędnej do prowadzenia procesie aktywizacji mających na celu ich aktywizację warsztatów kulinarnych. mieszkańców, niedostosowanie zawodową. 2. Zakup infrastruktury infrastruktury do ich potrzeb. niezbędnej do prowadzenia Brak odpowiednich warunków do warsztatów edukacyjnych i prowadzenia działalności kulturalnych. aktywizacji społecznej Miejsce realizacji Szacunkowa wartość Produkty i rezultaty Sposób pomiaru Kalisz Pomorski, 50 000 Liczba zakupionej infrastruktury Sprawozdanie końcowe ul. Kilińskiego – 30 beneficjenta Możliwość adaptacji powierzchni budynku – 60m2 4.3. Organizacja warsztatów kulinarnych i szkoleń. Nazwa wnioskodawcy Opis problemu Cel projektu Zadania Gmina Kalisz Pomorski Brak aktywności - warsztatów i Zwiększenie aktywności 1. Zatrudnienie animatorów. specjalistycznych szkoleń społecznej osób wykluczonych 2. Organizowanie warsztatów wspierających osoby wykluczone społecznie oraz zintegrowanie ich kulinarnych. społecznie. Brak odpowiedniej ze społecznością lokalną poprzez 3. Organizowanie warsztatów dla infrastruktury umożliwiającej włączenie do aktywności przedstawicieli edukacji i kultury. realizację zadań aktywności zawodowej. 4. Prowadzenie zajęć społecznej. certyfikowanej kuchni produktów lokalnych „Kaliszanki”. Miejsce realizacji Szacunkowa wartość Produkty i rezultaty Sposób pomiaru Kalisz Pomorski, 20 000 Liczba osób korzystających z Sprawozdanie końcowe ul. Kilińskiego działań aktywizacyjnych – 300 beneficjenta Liczba zaktywizowanych osób wykluczonych społecznie – 5 4.4. Utworzenie podmiotu ekonomii społecznej. Nazwa wnioskodawcy Opis problemu Cel projektu Zadania Gmina Kalisz Pomorski Wysoki stopień dezintegracji Zwiększenie aktywności 1. Rekrutacja osób. społecznej ze względu na tereny społecznej osób wykluczonych 2. Przeprowadzenie szkoleń. popegeerowskie. Niemożność społecznie oraz zintegrowanie ich 3. Założenie podmiotu ekonomii aktywizacji mieszkańców oraz ze społecznością lokalną poprzez społecznej. osób wykluczonych w sferze włączenie do aktywności 4. Wsparcie podmiotu w trakcie społecznej ze względu na brak zawodowej służącej wszystkim działalności. odpowiedniej infrastruktury mieszkańcom obszarów 5. Zaangażowanie podmiotu w technicznej. zdegradowanych. działalność na rzecz rozwoju

146

działalności lokalnej. Miejsce realizacji Szacunkowa wartość Produkty i rezultaty Sposób pomiaru Kalisz Pomorski, 120 000 Liczba zaktywizowanych osób Sprawozdanie końcowe ul. Kilińskiego wykluczonych społecznie – 5 beneficjenta Liczba nowoutworzonych miejsc pracy – 5 4.5. Marginalizacja wpływu barier architektonicznych na aktywność osób wykluczonych. Nazwa wnioskodawcy Opis problemu Cel projektu Zadania Gmina Kalisz Pomorski Niedostosowanie przestrzeni Zwiększenie dostępności 1. Podejmowanie działań fizycznej do możliwości infrastruktury społecznej dla osób technicznych mających na celu poruszania się mieszkańców. niepełnosprawnych oraz likwidację barier Brak odpowiedniej infrastruktury obniżenie ich stopnia architektonicznych. technicznej włączającej osoby wykluczenia społecznego. 2. Budowa infrastruktury wykluczone społecznie w umożliwiającej dotarcie do działania aktywności społecznej i budynku osób zawodowej. niepełnosprawnych. Miejsce realizacji Szacunkowa wartość Produkty i rezultaty Sposób pomiaru Kalisz Pomorski, 400 000 Liczba odnowionych obiektów Sprawozdanie końcowe ul. Kilińskiego infrastruktury – 3 beneficjenta Łatwiejszy dostęp mieszkańców do obiektów użyteczności publicznej – 80% Pozostałe projekty 4.6. Zakup infrastruktury niezbędnej do funkcjonowania przedsiębiorstwa ekonomii społecznej (Kalisz Pomorski, ulica rewitalizacyjne Kilińskiego). (Zapewnienie możliwości funkcjonowania podmiotu ekonomii społecznej poprzez zakup niezbędnego sprzętu umożliwiającego prowadzenie działalności przez podmiot. Dokładne wyposażenie zostanie określone z chwilą powołania podmiotu, ze względu na kompetencje członków zaangażowanych w działalność). Krótki opis problemu jaki ma Najważniejszym problemem wydaje się być trudność w aktywizacji osób wykluczonych społecznie bądź zagrożonych rozwiązać realizacja projektu wykluczeniem społecznym. Brakuje działań, które w sposób systematyczny, wykorzystując potencjał terenu i kapitału społecznego mogłyby przyczynić się aktywizacji społecznej mieszkańców. Potrzebne są działania, które również zaktywizują mieszkańców, którzy są bezrobotni. Zapewnienie w działaniach rewitalizacyjnych działań na rzecz aktywizacji zawodowej mieszkańców mogłoby się przyczynić do ich ponownego włączenia do życia w społeczności lokalnej. Ważne jest przygotowanie przestrzeni poprzez właściwe dla działań rewitalizacyjnych wyposażenie i infrastrukturę, aby móc w pełni wykorzystać potencjał tych działań. Trudność aktywizacji osób starszych i bezrobotnych może przyczynić się do ich izolacji społecznej, a tym samym wykluczeniem z życia społecznego. Niezapewnienie odpowiednich miejsc do aktywności społecznej i zawodowej dla niniejszej grupy osób zubaża kapitał społeczny gminy. Planowany okres realizacji 2020 - 2023

147

Szacowana (orientacyjna) 640 000,00 wartość projektu Przewidywane  PO WER 2014 – 2020, działanie 2.9 Rozwój ekonomii społecznej źródła finansowania  RPO WZ 2014-2020, działanie 7.2 Wsparcie dla tworzenia podmiotów integracji społecznej oraz podmiotów działających na rzecz aktywizacji społeczno-zawodowej  RPO WZ 2014- 2020, działanie 7.4 Tworzenie miejsc pracy w sektorze ekonomii społecznej m.in. poprzez wsparcie na tworzenie przedsiębiorstw społecznych (w szczególności spółdzielni socjalnych)  RPO WZ 2014-2020, działanie 7.6 Wsparcie rozwoju usług społecznych świadczonych w interesie ogólnym  Budżet gminy

Nazwa przedsięwzięcia rewitalizacyjnego 5. WYKORZYSTANIE POTENCJAŁU SENIORÓW GMINY KALISZ POMORSKI Nazwa wnioskodawcy GMINA KALISZ POMORSKI Nazwa podmiotu/podmiotów Uniwersytet Trzeciego Wieku w Kaliszu Pomorskim współpracujących Miejsce realizacji danego Kalisz Pomorski, ulica Koszalińska projektu na obszarze rewitalizacji Odziaływanie przedsięwzięcia Sfera społeczna Sfera gospodarcza Sfera przestrzenno-funkcjonalna Sfera środowiskowa Sfera techniczna Cel (cele) projektu Przeciwdziałanie wykluczeniu seniorów poprzez podejmowania aktywnych działań zapewniających ich integrację ze społecznością lokalną oraz wykorzystanie potencjałów niniejszej grupy mieszkańców. Cele programu rewitalizacji Cel 3. Aktywizacja seniorów oraz przeciwdziałanie ich wykluczeniu

Główne projekty 5.1. Zagospodarowanie placu przy Domu Dziennego Pobytu Senior Plus. rewitalizacyjne Nazwa wnioskodawcy Opis problemu Cel projektu Zadania Gmina Kalisz Pomorski Brak możliwości realizacji Zwiększenie aktywności 1. Oczyszczenie placu. działań aktywizujących osoby seniorów poprzez podjęcie 2. Stworzenie infrastruktury

148

wykluczone społecznie, głównie działań mających na celu ich rekreacyjnej. osoby starsze ze względu na brak integrację oraz podejmowanie 3. Budowa zewnętrznych miejsc odpowiedniej infrastruktury. Brak przedsięwzięć wpływających na integracji i rekreacji. dostępu do infrastruktury przeciwdziałanie ich umożliwiającej rozwój kulturalny wykluczeniu. i integrację mieszkańców. Miejsce realizacji Szacunkowa wartość Produkty i rezultaty Sposób pomiaru Kalisz Pomorski, 70 000 Powierzchnia obszaru poddanego Sprawozdanie końcowe ul. Koszalińska rewitalizacji – 1,5ha beneficjenta 5.2. Organizacja warsztatów aktywizacyjnych dla seniorów. Nazwa wnioskodawcy Opis problemu Cel projektu Zadania Gmina Kalisz Pomorski Wysoka dezintegracja społeczna Zwiększenie aktywności 1. Zatrudnienie animatora. osób wykluczonych. Brak seniorów poprzez podjęcie 2. Organizacja warsztatów możliwości aktywizacji osób w działań mających na celu ich fotograficznych. wieku poprodukcyjnym w sferze integrację oraz podejmowanie 3. Organizacja warsztatów społecznej oraz zawodowej. Brak przedsięwzięć wpływających na rękodzielniczych. możliwości wykorzystania przeciwdziałanie ich 4. Organizacja warsztatów potencjału i doświadczenia wykluczeniu. sportowych. Seniorów. 5. Organizacja zajęć rehabilitacyjnych. Miejsce realizacji Szacunkowa wartość Produkty i rezultaty Sposób pomiaru Kalisz Pomorski, 50 000 Liczba osób korzystających z Sprawozdanie końcowe ul. Koszalińska działań aktywizacyjnych – 80 beneficjenta Liczba zaktywizowanych osób wykluczonych społecznie – 5 5.3. Organizowanie spotkań klubowych „Wspomnienia starszych osób” jako wydarzeń łączących pokolenia osób młodych i starszych. Nazwa wnioskodawcy Opis problemu Cel projektu Zadania Gmina Kalisz Pomorski Brak integracji społecznej Zwiększenie aktywności 1. Zaangażowanie osób szczególnie między najstarszym i społecznej osób wykluczonych wykluczonych społecznie na najmłodszym pokoleniem. społecznie oraz zintegrowanie ich rzecz wykonywania prac Niemożność aktywizacji we ze społecznością lokalną poprzez organizacyjnych. właściwy sposób potencjału włączenie do aktywności 2. Zaangażowanie młodzieży najmłodszego i najstarszego społecznej odpowiadającej na szkolnej oraz seniorów w pokolenia, a co za tym idzie brak potrzeby seniorów. organizowane wydarzenia. możliwości kształtowania 3. Cykliczne organizowanie tożsamości lokalnej. wydarzeń. Miejsce realizacji Szacunkowa wartość Produkty i rezultaty Sposób pomiaru

149

Kalisz Pomorski, 30 000 Liczba osób korzystających z Sprawozdanie końcowe ul. Koszalińska działań aktywizacyjnych – 200 beneficjenta Liczba zaktywizowanych osób wykluczonych społecznie – 2 5.4. Organizacja „Święta ulic” opartego na promowaniu działalności poprzez organizację warsztatów i wydarzeń artystycznych. Nazwa wnioskodawcy Opis problemu Cel projektu Zadania Gmina Kalisz Pomorski Brak wydarzeń lokalnych Zwiększenie aktywności 1. Zaangażowanie osób integrujących osoby starsze i społecznej osób wykluczonych wykluczonych społecznie na jednocześnie brak możliwość społecznie oraz zintegrowanie ich rzecz wykonywania prac włączenia wiedzy i ze społecznością lokalną poprzez organizacyjnych. doświadczenia życiowego w włączenie do aktywności 2. Zakup niezbędnego proces kształtowania tożsamości zawodowej służącej wszystkim wyposażenie niezbędnego do lokalnej. mieszkańcom obszarów organizacji wydarzenia. zdegradowanych. Miejsce realizacji Szacunkowa wartość Produkty i rezultaty Sposób pomiaru Kalisz Pomorski, 30 000 Liczba osób korzystających z Sprawozdanie końcowe ul. Koszalińska działań aktywizacyjnych – 800 beneficjenta Liczba zaktywizowanych osób wykluczonych społecznie – 8 5.5. Wspieranie aktywności Uniwersytetu Trzeciego Wieku. Nazwa wnioskodawcy Opis problemu Cel projektu Zadania Gmina Kalisz Pomorski Brak realizacji zadań mających na Zwiększenie aktywności 1. Organizowanie stałych szkoleń celu wspomaganie działalności społecznej poprzez wykorzystanie i warsztatów dla uczestników intelektualnej osób w wieku potencjału efektywnie UTW. poprodukcyjnym. Wysoki działających organizacji 2. Organizowanie wydarzeń wskaźnik osób w wieku pozarządowych i zwiększenie aktywizacyjnych dla uczestników poprodukcyjnym. Trudność w zaangażowania społecznego UTW. uzyskaniu oferty edukacyjnej mieszkańców wymagających 3. Zakup niezbędnego skierowanej do Seniorów. wsparcia na obszarze wyposażenia dla UTW. rewitalizacji. Miejsce realizacji Szacunkowa wartość Produkty i rezultaty Sposób pomiaru Kalisz Pomorski, 70 000 Liczba zorganizowanych Sprawozdanie końcowe ul. Koszalińska wydarzeń aktywizacyjnych – 20 beneficjenta Liczba osób biorących udział w wydarzeniach - 180 5.6. Wykonanie muralu symbolizującego potencjał seniorów oraz możliwość współpracy międzypokoleniowej.

150

Nazwa wnioskodawcy Opis problemu Cel projektu Zadania Gmina Kalisz Pomorski Brak możliwości przestrzennych Stworzenie symboliki 1. Przygotowanie ściany do dla dokumentowania działalności nawiązującej do prowadzonych możliwości wykonania muralu. wspólnej między najmłodszym i działań rewitalizacyjnych 2. Zakup niezbędnego sprzętu. najstarszym pokoleniem obrazujących wagę 3. Wykonanie muralu. mieszkańców. Brak działań prowadzonego procesu odnowy. integrujących najstarsze i najmłodsze pokolenie. Miejsce realizacji Szacunkowa wartość Produkty i rezultaty Sposób pomiaru Kalisz Pomorski, 30 000 Powierzchnia poddana Sprawozdanie końcowe ul. Koszalińska rewitalizacji – 50m2 beneficjenta Liczba zaangażowanych osób wykluczonych społecznie - 5 Pozostałe projekty 5.7. Oświetlenie muralu (Kalisz Pomorski, ulica Koszalińska). rewitalizacyjne (Zwiększenie dostępności wizualnej muralu poprzez budowę infrastruktury oświetleniowej. Projekt obejmuje zakup oświetlenia LED oraz jego zamontowanie). Krótki opis problemu jaki ma Do grup, które przede wszystkim potrzebują wsparcia należą osoby w wieku poprodukcyjnym – seniorzy. Analiza danych rozwiązać realizacja projektu z Głównego Urzędu Statystycznego wskazują, że są to kategorie osób, na które należy zwrócić uwagę w pracach rewitalizacyjnych, ponieważ Seniorzy stanowią kategorie osób, które należy chronić przed izolacja społeczna. Z drugiej strony, Seniorzy posiadają ogromne doświadczenie, zasób wiedzy również na temat społeczności lokalnej, co wydaje się ważne w kontekście włączenia ich jako kapitału społecznego do działań rewitalizacyjnych Gminy. W związku z tym należy podjąć działania mające na celu aktywizację społeczną i edukacyjną osób starszych i stworzyć im do tego potrzebne odpowiednie warunki, aby aktywizacja była długofalowa i systematyczna. Stworzenie odpowiednich warunków dla funkcjonowania seniorów prowadzi również do kształtowania prospołecznych postaw wśród najmłodszego pokolenia. Społeczeństwo polskie staje się społeczeństwem starzejącym się. Jeżeli więc szczególnie zauważa się wykluczenie osób starszych, należy zadbać o właściwe warunki techniczne, infrastrukturalne i kapitał społeczny, aby nie doprowadzić do izolacji tej kategorii wiekowej. Ze względu na konieczność prowadzenia kompleksowych działań ukierunkowanych na aktywizowanie seniorów zamieszkujących obszary rewitalizacji, utworzone zostanie centrum zapewniające dostępność zajęć aktywizacyjnych. Utworzenie jednego miejsca aktywizacji wynika z konieczności zapewnienia efektywności realizowanego procesu, a możliwość włączenia seniorów z całego obszaru rewitalizacyjnego gminy wpłynie na lepszy proces aktywizacji, gdyż w ramach realizowanych działań będą oni mogli korzystać z kompleksowego wsparcia. Realizowane działania odbywają się poza obszarem rewitalizacji, jednakże obejmują osoby zamieszkujące obszar rewitalizacji, co wynika z dostępności infrastruktury oraz obecnie prowadzonych przez gminę działań. Planowany okres realizacji 2018 - 2021

Szacowana (orientacyjna) 565 000,00 wartość projektu Przewidywane  RPO WZ 2014-2020, działanie 9.3 Wspieranie rewitalizacji w sferze fizycznej, gospodarczej i społecznej ubogich

151

źródła finansowania społeczności i obszarów miejskich i wiejskich  PO WER 2014 – 2020, działanie 2.8 Rozwój usług społecznych świadczonych w środowisku lokalnym  NFOŚiGW, Program „Wzmocnienie działań społeczności lokalnych dla zrównoważonego rozwoju"  Program Wieloletni „Senior+” na lata 2015-2020  Budżet gminy

Nazwa przedsięwzięcia rewitalizacyjnego 6. AKTYWIZACJA MIESZKAŃCÓW OBSZARÓW WIEJSKICH ORAZ PRZECIWDZIAŁANIE ZJAWISKOM KRYZYSOWYM Nazwa wnioskodawcy GMINA KALISZ POMORSKI Nazwa podmiotu/podmiotów Nie występuje podmiot współpracujący współpracujących Miejsce realizacji danego Sienica projektu na obszarze Stara Korytnica rewitalizacji Suchowo Cybowo Odziaływanie przedsięwzięcia Sfera społeczna Sfera gospodarcza Sfera przestrzenno-funkcjonalna Sfera środowiskowa Sfera techniczna Cel (cele) projektu Aktywizacja społeczna osób zamieszkujących wiejski obszar rewitalizacji, ze szczególnym uwzględnieniem działań mających na celu włączenie osób wykluczonych w społecznością lokalną oraz trwałe wyprowadzenie ich z sytuacji kryzysowej. Cele programu rewitalizacji Cel 2. Przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu mieszkańców poprzez aktywizację społeczną

Główne projekty 6.1. Organizowanie wydarzeń aktywizujących mieszkańców w świetlicach wiejskich. rewitalizacyjne Nazwa wnioskodawcy Opis problemu Cel projektu Zadania Gmina Kalisz Pomorski Brak możliwości realizacji Zwiększenie aktywności 1. Zakup niezbędnej działań aktywizacji społecznej i społecznej osób wykluczonych infrastruktury do organizacji zawodowej kategorii osób społecznie oraz zintegrowanie ich wydarzeń. wykluczonych ze względu na ze społecznością lokalną poprzez 2. Zatrudnienie animatora. niedostosowaną infrastrukturę. włączenie do aktywności 3. Organizowanie cyklicznych

152

Postępująca dezintegracja zawodowej. wydarzeń. społeczna, która jest efektem 4. Włączenie osób wykluczonych wielu problemów społecznych na w organizację oraz prowadzenie terenie miejscowości. Brak działań aktywizujących. interesujących aktywności, które mogłyby rozwijać lokalną tożsamość. Miejsce realizacji Szacunkowa wartość Produkty i rezultaty Sposób pomiaru Sienica 30 000 Liczba osób korzystających z Sprawozdanie końcowe Stara Korytnica działań aktywizacyjnych – 80 beneficjenta Suchowo Liczba zaktywizowanych osób Cybowo wykluczonych społecznie – 3 6.2. Organizowanie warsztatów mających na celu przeciwdziałanie zjawiskom kryzysowym. Nazwa wnioskodawcy Opis problemu Cel projektu Zadania Gmina Kalisz Pomorski Brak działań aktywizujących Zwiększenie aktywności 1. Organizowanie cyklicznych kategorie osób wykluczonych . społecznej osób wykluczonych warsztatów. Brak oferty specjalistycznych społecznie oraz przeciwdziałanie 2. Zatrudnienie specjalisty z warsztatów spotkań skierowanych sytuacjom kryzysowym w zakresu zjawisk kryzysowych. do mieszkańców w celu integracji rodzinach. 3. Włączenie osób wykluczonych społecznej. w organizację oraz prowadzenie działań aktywizujących. Miejsce realizacji Szacunkowa wartość Produkty i rezultaty Sposób pomiaru Sienica 20 000 Liczba osób korzystających z Sprawozdanie końcowe Stara Korytnica działań aktywizacyjnych – 60 beneficjenta Suchowo Liczba zaktywizowanych osób Cybowo wykluczonych społecznie – 3 6.3. Organizacja „Dni Zdrowia” dla mieszkańców obszarów wiejskich. Nazwa wnioskodawcy Opis problemu Cel projektu Zadania Gmina Kalisz Pomorski Brak dostępu do odpowiednich Zwiększenie aktywności 1. Zakup niezbędnej usług z zakresu profilaktyki społecznej osób wykluczonych infrastruktury do organizacji zdrowotnej. Brak odpowiedniej społecznie oraz zintegrowanie ich wydarzeń. infrastruktury technicznej ze społecznością lokalną poprzez 2. Przygotowanie organizacyjne uniemożliwiającej korzystanie z włączenie do aktywności wydarzenia. usług specjalistów z zakresu zawodowej służącej wszystkim 3. Włączenie osób wykluczonych dbania o zdrowie. mieszkańcom obszarów w organizację wydarzenia. zdegradowanych. Miejsce realizacji Szacunkowa wartość Produkty i rezultaty Sposób pomiaru Sienica 100 000 Liczba osób korzystających z Sprawozdanie końcowe

153

Stara Korytnica działań aktywizacyjnych – 300 beneficjenta Suchowo Liczba zaktywizowanych osób Cybowo wykluczonych społecznie – 5 6.4. Likwidacja barier dla osób niepełnosprawnych w świetlicach. Nazwa wnioskodawcy Opis problemu Cel projektu Zadania Gmina Kalisz Pomorski Brak odpowiednich warunków Zwiększenie dostępności 1. Podejmowanie działań przestrzenno – funkcjonalnych infrastruktury społecznej dla osób technicznych mających na celu umożliwiających aktywizację niepełnosprawnych oraz likwidację barier osób z niepełnosprawnością. Brak obniżenie ich stopnia architektonicznych. możliwości integracji osób z wykluczenia społecznego. 2. Budowa infrastruktury niepełnosprawnościami umożliwiającej dotarcie do ruchowymi ze społecznością budynku osób lokalną. niepełnosprawnych. Miejsce realizacji Szacunkowa wartość Produkty i rezultaty Sposób pomiaru Sienica 60 000 Liczba odnowionych obiektów Sprawozdanie końcowe infrastruktury – 2 beneficjenta Łatwiejszy dostęp mieszkańców do obiektów użyteczności publicznej – 60% 6.5. Wykorzystanie potencjału tradycji lokalnych jako działań aktywizujących. Nazwa wnioskodawcy Opis problemu Cel projektu Zadania Gmina Kalisz Pomorski Brak możliwości realizacji Zwiększenie aktywności 1. Zakup niezbędnej aktywności społecznej mającej na społecznej osób wykluczonych infrastruktury do organizacji celu kształtowanie postaw społecznie oraz zintegrowanie ich wydarzeń. prolokalnych. Niemożność ze społecznością lokalną poprzez 2. Przygotowanie organizacyjne wykorzystania potencjału włączenie do aktywności wydarzenia. historycznego obszaru ze zawodowej. 3. Włączenie osób wykluczonych względu na niedostosowanie pod w organizację wydarzenia. względem infrastruktury. Miejsce realizacji Szacunkowa wartość Produkty i rezultaty Sposób pomiaru Sienica 30 000 Liczba osób korzystających z Sprawozdanie końcowe Stara Korytnica działań aktywizacyjnych – 100 beneficjenta Suchowo Liczba zaktywizowanych osób Cybowo wykluczonych społecznie – 2 Pozostałe projekty 6.6. Stworzenie siłowni zewnętrznych (Sienica, Stara Korytnica). rewitalizacyjne (Zwiększenie dostępności mieszkańców obszarów wiejskich do infrastruktury sportowej umożliwiającej aktywizację społeczną osób wykluczonych oraz zagrożonych wykluczeniem społecznym na obszarze rewitalizacji. Projekt obejmuje zakup sprzętu sportowego oraz umiejscowienie na obszarze rewitalizacji).

154

6.7. Stworzenie wiat jako miejsc organizacji działań integracyjnych mieszkańców (Suchowo, Cybowo). (Zwiększenie dostępności mieszkańców obszarów wiejskich do infrastruktury umożliwiającej podejmowanie działań aktywizacyjnych na otwartej przestrzeni. Projekt obejmuje budowę otwartych obiektów drewnianych, które mogą służyć do organizowania działań aktywizacyjnych). Krótki opis problemu jaki ma Głównym problemem terenów wiejskich gminy są niski wskaźnik przedsiębiorczości , problemy natury społecznej oraz rozwiązać realizacja projektu zły stan dróg. Można mówić tutaj o dużej liczbie osób korzystających z zasiłków społecznych oraz o wzrastającej liczbie osób w wieku przedprodukcyjnym. Jednocześnie należy zadbać o odpowiednią dla działań aktywizacyjnych infrastrukturę, ponieważ potrzebna są zarówno odpowiednie warunki jak i przestrzeń, aby móc zaproponować mieszkańcom wspólne działania, atrakcyjne spędzanie czasu. Należy szczególnie się odnieść do osób starszych, ponieważ skierowane do nich specjalnie działania aktywizacyjne przyczynią się w przyszłości do reintegracji społecznej i zapobiegną dalszej izolacji społecznej osób wykluczonych społecznej bądź też tym wykluczeniem zagrożonych. Szczególnie na terenie gminnych miejscowości można mówić o braku odpowiedniej opieki specjalistycznej i profilaktyce. Brak dostępu do właściwych usług medycznych sprawia, że osoby starsze, których zdrowie się pogarsza jeszcze bardziej izolują się od społeczności i nie są w stanie aktywnie funkcjonować. Planowany okres realizacji 2020 - 2023

Szacowana (orientacyjna) 275 000,00 wartość projektu Przewidywane  PROW 2014 – 2020, LGD Partnerstwo Drawy, Wzmocnienie kapitału społecznego źródła finansowania  NFOŚiGW, Program „Wzmocnienie działań społeczności lokalnych dla zrównoważonego rozwoju"  Program Wieloletni „Senior+” na lata 2015-2020  Budżet gminy

Nazwa przedsięwzięcia 7. ZWIĘKSZENIE UDZIAŁU SPOŁECZNOŚCI LOKALNEJ OSIEDLA CYBOWO POPRZEZ rewitalizacyjnego ROZSZERZENIE BAZY KULTURALNO- OŚWIATOWEJ Nazwa wnioskodawcy GMINA KALISZ POMORSKI Nazwa podmiotu/podmiotów Brak podmiotów współpracujących Miejsce realizacji danego Cybowo projektu na obszarze rewitalizacji Odziaływanie przedsięwzięcia Sfera społeczna

155

Sfera gospodarcza Sfera przestrzenno-funkcjonalna Sfera środowiskowa Sfera techniczna Cel (cele) projektu Aktywizacja społeczna osób zamieszkujących wiejski obszar rewitalizacji, ze szczególnym uwzględnieniem działań mających na celu włączenie osób wykluczonych w społecznością lokalną a także zapewnienie dzieciom w wieku przedszkolnym opieki. Cele programu rewitalizacji Cel 2. Przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu mieszkańców poprzez aktywizację społeczną

Główne projekty 7.1. Kompleksowa modernizacja wraz z wyposażeniem budynku służącego aktywizacji społecznej rewitalizacyjne Nazwa wnioskodawcy Opis problemu Cel projektu Zadania Gmina Kalisz Pomorski Brak możliwości realizacji Zapewnienie miejsca służącego 1. Kompleksowa modernizacja działań aktywizacji społecznej aktywizacji społecznej i fasady zewnętrznej budynku. osób wykluczonych ze względu kulturalnej społeczności lokalnej 2. Wymiana infrastruktury na niedostosowaną infrastrukturę. Zapewnienie miejsca dla wewnętrznej. Postępująca dezintegracja spędzania czasu przez młodzież. 3. Wymiana instalacji. społeczna, która jest efektem 4. Wymiana stolarki. wielu problemów społecznych na 5. Wykonanie prac terenie miejscowości. Brak wykończeniowych. interesujących aktywności, które 6. Zakup sprzętu służącego do mogłyby zachęcić młode osoby. aktywizacji lokalnej dzieci i młodzież.

Miejsce realizacji Szacunkowa wartość Produkty i rezultaty Sposób pomiaru Cybowo 2 000 000 Powierzchnia udostępnionych Sprawozdanie końcowe przestrzeni służących do celów beneficjenta społecznych – 200 m2 Liczba osób biorących udział w wydarzeniach aktywizacyjnych – 150

7.2. Organizowanie warsztatów i wydarzeń społeczno- oświatowych Nazwa wnioskodawcy Opis problemu Cel projektu Zadania Gmina Kalisz Pomorski Brak działań aktywizujących Zwiększenie aktywności 1. Organizowanie cyklicznych kategorie osób wykluczonych . społecznej osób wykluczonych warsztatów. Brak cyklicznych spotkań dla społecznie oraz zapewnienie 2. Włączenie osób wykluczonych

156

mieszkańców umożliwiających mieszkańcom możliwości w organizację oraz prowadzenie im aktywność kulturalną i korzystania z atrakcji działań aktywizujących. rękodzielniczą. kulturalnych i edukacyjnych. 3. Organizowanie spotkań z ekspertami z zakresu aktywności społecznej i edukacyjnej. 4. Zatrudnienie animatora. Miejsce realizacji Szacunkowa wartość Produkty i rezultaty Sposób pomiaru Cybowo 500 000 Liczba osób korzystających z Sprawozdanie końcowe działań aktywizacyjnych – 150 beneficjenta Liczba zaktywizowanych osób wykluczonych społecznie – 10

7.3. Utworzenie miejsca opieki nad dziećmi Nazwa wnioskodawcy Opis problemu Cel projektu Zadania Gmina Kalisz Pomorski Wysoki stopień dezintegracji Zapewnienie dostępu 1. Wyposażenie pomieszczeń w społecznej wynikający z mieszkańców do możliwości sprzęt niezbędny do funkcjonowania na terenach uzyskania opieki nad dziećmi funkcjonowania opieki nad popegeerowskich. Brak również z uwzględnieniem osób dziećmi. możliwości wspierania osób wykluczonych społecznie, które wykluczonych za pomocą usług będą podejmowały aktywność publicznych ze względu na brak zawodową. odpowiedniej infrastruktury.. Miejsce realizacji Szacunkowa wartość Produkty i rezultaty Sposób pomiaru Cybowo 50 000 Liczba osób korzystających z Sprawozdanie końcowe działań aktywizacyjnych – 100 beneficjenta Krótki opis problemu jaki ma Głównym problemem terenów wiejskich gminy są niski wskaźnik przedsiębiorczości , problemy natury społecznej oraz rozwiązać realizacja projektu zły stan dróg. Można mówić tutaj o dużej liczbie osób korzystających z zasiłków społecznych oraz o wzrastającej liczbie osób w wieku przedprodukcyjnym. Jednocześnie należy zadbać o odpowiednią dla działań aktywizacyjnych infrastrukturę, ponieważ potrzebna są zarówno odpowiednie warunki jak i przestrzeń, aby móc zaproponować mieszkańcom wspólne działania, atrakcyjne spędzanie czasu. Należy szczególnie się odnieść do osób młodych – zarówno dzieci i młodzieży jak i młodych małżeństw. Brak dostępu do właściwych usług publicznych sprawia, że dzieci, młodzież i młodzi dorośli nie są w stanie w pełni funkcjonować w życiu społecznym. Jednocześnie samotnie wychowujący dzieci, które nie uczęszczają do przedszkola powodu trudności finansowych i transportowych zmniejszają swoje szanse na stałą aktywność zawodową. Planowany okres realizacji 2019 - 2021

Szacowana (orientacyjna) 2 550 000,00 wartość projektu Przewidywane  RPO WZ 2014-2020, działanie 9.3 Wspieranie rewitalizacji w sferze fizycznej, gospodarczej i społecznej ubogich

157

źródła finansowania społeczności i obszarów miejskich i wiejskich  Budżet gminy

Nazwa przedsięwzięcia 8. DOSTOSOWANIE ZDEGRADOWANEJ PRZESTRZENI PUBLICZNEJ DO POTRZEB rewitalizacyjnego MIESZKAŃCÓW OSIEDLA CYBOWO Nazwa wnioskodawcy GMINA KALISZ POMORSKI Nazwa podmiotu/podmiotów Brak podmiotów współpracujących Miejsce realizacji danego Cybowo projektu na obszarze rewitalizacji Odziaływanie przedsięwzięcia Sfera społeczna Sfera gospodarcza Sfera przestrzenno-funkcjonalna Sfera środowiskowa Sfera techniczna Cel (cele) projektu Integracja społeczna mieszkańców ze szczególnym uwzględnieniem wsparcia osób wykluczonych społecznie poprzez rozwiązanie kluczowych problemów infrastrukturalnych. Cele programu rewitalizacji Cel 2. Przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu mieszkańców poprzez aktywizację społeczną

Główne projekty 8.1. Zagospodarowanie obszaru aktywizacji mieszkańców rewitalizacyjne Nazwa wnioskodawcy Opis problemu Cel projektu Zadania Gmina Kalisz Pomorski Brak warunków na aktywną Zwiększenie aktywności 1. Budowa infrastruktury integrację społeczną mieszkańców poprzez podjęcie służącej integracji mieszkańców ze względu na działań mających na celu ich mieszkańców. niedostosowaną infrastrukturę integrację oraz podejmowanie 2. Oczyszczenie terenu. techniczną. Brak możliwości przedsięwzięć wpływających na 3. Odpowiednie doświetlenie integracji z mieszkańców przeciwdziałanie ich centralnego miejsca spotkań. społeczności lokalnej ze względu wykluczeniu. 4. Odbudowa placu wraz z na utrudnienia funkcjonalne i wyposażeniem w techniczne. Brak infrastrukturę dla dzieci.

158

zagospodarowanej przestrzeni na spotkania mieszkańców na zewnątrz budynków. Miejsce realizacji Szacunkowa wartość Produkty i rezultaty Sposób pomiaru Cybowo 1 800 000 Liczba osób korzystających z Sprawozdanie końcowe działań aktywizacyjnych – 50 beneficjenta Liczba zaktywizowanych osób wykluczonych społecznie – 4 8.2. Utworzenie spółdzielni socjalnej Nazwa wnioskodawcy Opis problemu Cel projektu Zadania Gmina Kalisz Pomorski Wysoki stopień dezintegracji Zaangażowanie osób 1. Rekrutacja osób. społecznej ze względu na tereny wykluczonych społecznie w 2. Przeprowadzenie szkoleń. popegeerowskie. Niemożność działalność zawodową poprzez 3. Założenie podmiotu ekonomii aktywizacji mieszkańców oraz stworzenie podmiotu ekonomii społecznej. osób wykluczonych w sferze społecznej będącego szansą 4. Wsparcie podmiotu w trakcie społecznej ze względu na brak wyprowadzenia mieszkańców z działalności. odpowiedniej infrastruktury sytuacji kryzysowej. technicznej. Niewykorzystany potencjał obszaru pod względem aktywizacji zawodowej. Miejsce realizacji Szacunkowa wartość Produkty i rezultaty Sposób pomiaru Cybowo 120 000 Liczba zaktywizowanych osób Sprawozdanie końcowe wykluczonych społecznie – 5 beneficjenta Liczba nowoutworzonych miejsc pracy – 5 Krótki opis problemu jaki ma Głównym problemem terenów wiejskich gminy są niski wskaźnik przedsiębiorczości , problemy natury społecznej oraz rozwiązać realizacja projektu niewykorzystana, ze względu na brak zagospodarowania, przestrzeń publiczna. Można wskazać również znaczną liczbę osób korzystających z zasiłków społecznych oraz o wzrastającej liczbie osób w wieku przedprodukcyjnym. Jednocześnie należy zadbać o odpowiednią dla działań aktywizacyjnych infrastrukturę, ponieważ potrzebna są zarówno odpowiednie warunki jak i przestrzeń, aby móc zaproponować mieszkańcom wspólne działania, atrakcyjne spędzanie czasu. Ze względu na położenie niezagospodarowanego obszaru wśród budynków mieszkalnych istnieje utrudniona możliwość aktywizowania mieszkańców, a w szczególności osób młodych. Brak atrakcyjnych form spędzania czasu wolnego wpływa na wykluczenie mieszkańców oraz niemożność zapewnienia realizacji potrzeb społecznych. Ze względu na występujące deficyty w obszarze społecznym oraz konieczność prowadzenia działań związanych z integracją mieszkańców, istnieje potrzeba zagospodarowana niewykorzystywanych obszarów oraz wyposażenie tej przestrzeni w odpowiednią infrastrukturę techniczną. Planowany okres realizacji 2019 - 2021

Szacowana (orientacyjna) 1 920 000,00

159

wartość projektu Przewidywane  RPO WZ 2014-2020, działanie 9.3 Wspieranie rewitalizacji w sferze fizycznej, gospodarczej i społecznej ubogich źródła finansowania społeczności i obszarów miejskich i wiejskich  PO WER 2014 – 2020, działanie 2.9 Rozwój ekonomii społecznej  RPO WZ 2014-2020, działanie 7.2 Wsparcie dla tworzenia podmiotów integracji społecznej oraz podmiotów działających na rzecz aktywizacji społeczno-zawodowej  RPO WZ 2014- 2020, działanie 7.4 Tworzenie miejsc pracy w sektorze ekonomii społecznej m.in. poprzez wsparcie na tworzenie przedsiębiorstw społecznych (w szczególności spółdzielni socjalnych)  Budżet gminy

160

Rozdział VIII. Mechanizmy integrowania działań służących realizacji celów rewitalizacji oraz odpowiadające im kierunki działań służących eliminacji lub ograniczeniu negatywnych zjawisk oraz przedsięwzięć rewitalizacyjnych

Niniejszy rozdział opisuje mechanizmy zapewnienia komplementarności między poszczególnymi projektami/przedsięwzięciami rewitalizacyjnymi oraz pomiędzy działaniami różnych podmiotów i funduszy na obszarze objętym programem rewitalizacji. W rozdziale znajduje się opis mechanizmów zachowania komplementarności działań (projektów i przedsięwzięć rewitalizacyjnych) na poziomie programu w ujęciu przestrzennym, problemowym, instytucjonalno-proceduralnym, źródeł finansowania, międzyokresowy. W Programie zintegrowano różne działania służące realizacji celów rewitalizacji, w związku z czym zachowana została komplementarność dokumentu w aspektach odnoszących się do zaplanowanych przedsięwzięć i projektów rewitalizacyjnych. Kompleksowe rozwiązanie problemów jest nadrzędnym celem realizowanych przedsięwzięć rewitalizacyjnych, występujących na obszarze zdegradowanym. Poniżej zaprezentowano mechanizmy zachowania komplementarności działań (projektów i przedsięwzięć) na poziomie programu w ujęciu przestrzennym, problemowym, instytucjonalno-proceduralnym, źródeł finansowania, międzyokresowym

MECHANIZMY ZACHOWANIA KOMPLEMENTARNOŚCI DZIAŁAŃ W UJĘCIU PRZESTRZENNYM Diagnoza obszaru pozwoliła na wskazanie poszczególnych terenów miejscowości, na których istnieje największa koncentracja negatywnych zjawisk, takich jak bezrobocie, ubóstwo analizowane na podstawie wykorzystania zasiłków, a także problemów środowiskowych, technicznych, przestrzenno- funkcjonalnych i gospodarczych. Planowane do wykonania przedsięwzięcia rewitalizacyjne skupiają się na tym obszarze i są z nim ściśle powiązane. Efektem działań będzie możliwość korzystania z nowej infrastruktury oraz podjęcie czynności integrujących społeczność lokalną i przeciwdziałającym zjawiskom kryzysowym skierowanym bezpośrednio do interesariuszy rewitalizacji zamieszkujących obszar rewitalizacji. Najwięcej projektów rewitalizacyjnych zaplanowano do realizacji na terenie miejskim, co wynika z bezpośredniego wpływu projektów na możliwość zaktywizowania największej ilości osób i rozwiązania problemów, które zostały zaobserwowane w najwyższym stopniu na obszarze rewitalizacji.

Analizując komplementarność w ujęciu przestrzennym należy pamiętać, iż realizowane przedsięwzięcia mają swoim zakresem przestrzennym wykraczają poza obszar, na którym zostały umiejscowione przestrzennie, jednakże koncentrują się na obszarach rewitalizacji. Prowadzenie działań społecznych oraz mających na celu aktywizację zawodową będzie skoncentrowane na wszystkich obszarach rewitalizacji. Osoby wykluczone zamieszkujące obszar wiejski będą mogły wziąć udział w zadaniach realizowanych na obszarze miejskim ze względu na cel jaki będzie przyświecał ich włączeniu. Najważniejszym założeniem jest jak najszersze włączenie społeczności osób wymagających działań rewitalizacyjnych i gmina podejmie niezbędne działania aby osoby potrzebujące wsparcia na obszarze wiejskim mogły być beneficjentami projektów realizowanych na obszarze miejskim. Mieszkańcy obu obszarów wezmą udział w aktywizacji zawodowej prowadzonej w ramach przedsięwzięcia numer 2 i 3, w których odpowiednie zagospodarowanie obiektów umożliwi prowadzenie działań aktywizacyjnych. Przedsięwzięcie numer 4, ze względu na formę aktywizacji opartą na spółdzielczości socjalnej, będzie skierowane do wszystkich mieszkańców obszarów rewitalizacji, a przedsięwzięcie numer 5 doprowadzi do aktywizacji seniorów. Analizując przedsięwzięcie numer 1 i 6 należy wskazać, iż realizują one tożsame cele, jednakże na odmiennych obszarach przestrzennych.

161

Tabela 40 Komplementarność działań rewitalizacyjnych w ujęciu przestrzennym Przedsięwzięcie Obszar rewitalizacji Gminy Kalisz Pomorski rewitalizacyjne Podobszar Podobszar Podobszar Podobszar Podobszar Podobszar rewitalizacji I. rewitalizacji II. rewitalizacji III. rewitalizacji IV. rewitalizacji V. rewitalizacji VI. Kalisz Pomorski Kalisz Pomorski Sienica Stara Korytnica Suchowo Cybowo I II Przedsięwzięcie 1.

LOKOMOTYWOWNIA ORAZ WIEŻA CIŚNIEŃ MIEJSCAMI AKTYWIZACJI ZAWODOWEJ W OBSZARZE TURYSTYKI

Przedsięwzięcie 2.

UTWORZENIE CENTRUM AKTYWNOŚCI „KOTŁOWNIA”

Przedsięwzięcie 3.

RYNEK KALISZA POMORSKIEGO MIEJSCEM AKTYWNOŚCI SPOŁECZNEJ

Przedsięwzięcie 4.

AKTYWIZACJA OSÓB WYKLUCZONYCH POPRZEZ FUNKCJONOWANIE PRZEDSIĘBIORSTWA EKONOMII SPOŁECZNEJ NA TERENIE GMINY KALISZ POMORSKI

Przedsięwzięcie 5.

WYKORZYSTANIE POTENCJAŁU SENIORÓW GMINY KALISZ POMORSKI

Przedsięwzięcie 6.

AKTYWIZACJA MIESZKAŃCÓW OBSZARÓW WIEJSKICH ORAZ PRZECIWDZIAŁANIE ZJAWISKOM KRYZYSOWYM

162

Przedsięwzięcie 7.

ZWIĘKSZENIE UDZIAŁU SPOŁECZNOŚCI LOKALNEJ OSIEDLA CYBOWO POPRZEZ ROZSZERZENIE BAZY KULTURALNO- OŚWIATOWEJ

Przedsięwzięcie 8.

DOSTOSOWANIE ZDEGRADOWANEJ PRZESTRZENI PUBLICZNEJ DO POTRZEB MIESZKAŃCÓW OSIEDLA CYBOWO

MECHANIZMY ZACHOWANIA KOMPLEMENTARNOŚCI DZIAŁAŃ W UJĘCIU PROBLEMOWYM Analiza problemów występujących na obszarze rewitalizacji pozwoliła na wskazanie przedsięwzięć, które w największym stopniu sprawią, iż problemy zostaną zmarginalizowane. Pod uwagę zostały wzięte rozwiązania sygnalizowane przez mieszkańców w trakcie spotkań oraz warsztatów rewitalizacyjnych. Planowane przedsięwzięcia zostały stworzone po dokładnym zapoznaniu się z danymi pozyskanymi w trakcie wykonywania diagnozy oraz na podstawie działań partycypacyjnych, które były realizowane w trakcie przygotowywania Programu. Zadania przewidziane do realizacji w ramach procesu rewitalizacji realizują różne cele Programu. Wynikają one również z potencjału rozwoju obszaru rewitalizacji, a także odpowiadają na potrzeby sygnalizowane w obszarach społecznym, przestrzenno - funkcjonalnym, technicznym oraz środowiskowym. Zaplanowane przedsięwzięcia oddziałują w znacznym stopniu na eliminację negatywnych zjawisk, które zostały określone w diagnozie potrzeb i potencjału rozwoju obszaru rewitalizacji. Wynika to z dokładnego przeanalizowania komplementarności wyników diagnozy, na którą odpowiada realizacja konkretnych przedsięwzięć oraz poszczególnych działań. Ponadto przeprowadzono analizę wskaźników i prognozowanych rezultatów. Analiza wykazała komplementarność przedsięwzięć pod względem problemowym w skali podobszaru rewitalizacji.

Tabela 41 Komplementarność przedsięwzięć pod względem problemowym w skali podobszaru rewitalizacji Przedsięwzięcie Oddziaływanie działań rewitalizacyjnych rewitalizacyjne Sfera społeczna Sfera Sfera Sfera Sfera techniczna gospodarcza przestrzenno - środowiskowa funkcjonalna

Przedsięwzięcie 1.

LOKOMOTYWOWNIA ORAZ WIEŻA CIŚNIEŃ MIEJSCAMI AKTYWIZACJI ZAWODOWEJ W OBSZARZE TURYSTYKI

163

Przedsięwzięcie 2. UTWORZENIE CENTRUM AKTYWNOŚCI „KOTŁOWNIA” Przedsięwzięcie 3. RYNEK KALISZA POMORSKIEGO MIEJSCEM AKTYWNOŚCI SPOŁECZNEJ

Przedsięwzięcie 4. AKTYWIZACJA OSÓB WYKLUCZONYCH POPRZEZ FUNKCJONOWANIE PRZEDSIĘBIORSTWA EKONOMII SPOŁECZNEJ NA TERENIE GMINY KALISZ POMORSKI Przedsięwzięcie 5. WYKORZYSTANIE POTENCJAŁU SENIORÓW GMINY KALISZ POMORSKI

Przedsięwzięcie 6. AKTYWIZACJA MIESZKAŃCÓW OBSZARÓW WIEJSKICH ORAZ PRZECIWDZIAŁANIE ZJAWISKOM KRYZYSOWYM

Przedsięwzięcie 7. ZWIĘKSZENIE UDZIAŁU SPOŁECZNOŚCI LOKALNEJ OSIEDLA CYBOWO POPRZEZ ROZSZERZENIE BAZY KULTURALNO- OŚWIATOWEJ

Przedsięwzięcie 8. DOSTOSOWANIE ZDEGRADOWANEJ PRZESTRZENI PUBLICZNEJ DO POTRZEB MIESZKAŃCÓW OSIEDLA CYBOWO Przeprowadzając analizę komplementarności zaplanowanych do realizacji przedsięwzięć należy zwrócić szczególną uwagę na kompleksowe rozwiązywania stwierdzonych w diagnozie problemów społecznych w obszarach dotyczących przede wszystkim uwarunkowań społecznych jako podstawowych, których rozwiązanie skutkować będzie

164

wyprowadzeniem obszaru rewitalizacji z kryzysu. Jednakże biorąc pod uwagę kompleksowość wykazanych problemów w pozostałych uwarunkowaniach, podjęte zostaną również działania zmierzające do ich rozwiązania. Realizacja pierwszego przedsięwzięcia doprowadzi przede wszystkim do aktywizacji zawodowej mieszkańców w obszarze wykorzystania potencjałów turystycznych gminy. Ponadto w ramach realizowanych projektów zwiększone zostanie zaangażowanie społeczne mieszkańców, które pozwoli na zwiększenie aktywności społecznej osób wykluczonych. Celem przedsięwzięć numer 2 i 3 jest rozwiązanie problemów związanych z niewykorzystywaniem przez mieszkańców potencjału lokalnego jakim jest przydomowe rolnictwo ekologiczne oraz możliwość zapewnienia aktywności zdrowotnej, ze względu na brak odpowiedniej infrastruktury oraz znaczną potrzebę w tym zakresie. Wskazane powyżej przedsięwzięcia są komplementarne względem siebie w obszarze problemowym, ponieważ doprowadzają do rozwiązywania problemów społecznych oraz możliwości zaktywizowania osób poprzez centrum aktywności, a jednocześnie możliwość oferowania w sprzedaży produktów rolnych i realizację pozostałych, aktywnych działań dla mieszkańców. Rozwój aktywności w organizacjach pozarządowych jest również ważny w ramach wykorzystania efektu komplementarności przedsięwzięć.

Ważnym działaniem mającym na celu włączenie grupy seniorów, która jest zagrożona wykluczeniem społecznym jest stworzenie potencjału obiektu oraz realizowanie aktywności mających na celu prowadzenie działań włączających seniorów oraz prowadzących kampanię edukacyjną poprzez odpowiednie wydarzenia. Niniejsze działania łączą się z projektami dotyczącymi aktywności osób zamieszkujących obszary wiejskie, którzy będą mogli korzystać z infrastruktury odnowionej na obszarach miejskich, a podejmowane działania będą komplementarne względem siebie. Szczególnie istotne jest również wykorzystywanie potencjałów istniejących na obszarach o szczególnym natężeniu problemów społecznych. Do niniejszych obszarów, o wysokim stopniu wykluczenia społecznego, należy zaliczyć Cybowo. Poprzez realizację przedsięwzięć numer 7 i 8 możliwe będzie zapewnienie mieszkańcom bezpośredniego dostępu do infrastruktury wpływającej na możliwość aktywizacji społecznej, co docelowo wpłynie na efektywniejsze realizowanie działań związanych z aktywizacją zawodową oraz przeciwdziałaniem wykluczeniu osób młodych.

Podsumowując należy podkreślić, iż wszystkie z zaplanowanych przedsięwzięć prowadzą do zwiększenie zaangażowania społecznego w obszarze zawodowym oraz społecznym i w przypadku całościowego zrealizowana doprowadzą do wyprowadzenia obszaru z sytuacji kryzysowej, jednakże biorąc pod uwagę szczegółowe powiązania przedsięwzięć należy dostrzec, iż kluczową rolę w zakresie aktywizacji zawodowej odgrywają przedsięwzięcia numer 1, 3 i 4, które prowadzą do zwiększenia aktywności zawodowej mieszkańców. Jednakże przedsięwzięcie numer 1 jest bardzo silnie powiązane z przedsięwzięciem numer 2, ponieważ uzupełniają one swoją rolę w zakresie dostępu do procesu aktywizacji. Poprzez stworzenie dwóch obiektów możliwe będzie zaoferowanie mieszkańcom wymagającym wsparcia kompleksowych usług. Jednocześnie przyczynią się do wzrostu jakości życia mieszkańców. Poprzez organizowanie działania edukacyjne możliwe będzie przeciwdziałanie narastaniu negatywnych zjawisk oraz kreowanie pozytywnych wzorców zachowań opartych na zainteresowaniu i odpowiednim wykorzystaniu czasu wolnego. Kompleksowa realizacja przedsięwzięć wpłynie na zmniejszenie skali przemocy i przestępczości. Działania edukacyjne będą również podejmowane w odniesieniu do sposobu dbania o środowisko naturalne, co przyczyni się do zmniejszenia stopnia negatywnego oddziaływania na środowisko. Kreowanie aktywności społecznej i zawodowej 165

będzie mogło odbywać się w niniejszych obiektach, jednakże wymaga również skanalizowania w postaci konkretnych efektów dostrzegalnych za pośrednictwem kreowanych rozwiązań w obszarze ekonomii społecznej, a także rynku służącego do sprzedaży produktów lokalnych, jako miejsca lokalnej przedsiębiorczości i wykorzystania potencjałów. Działanie oparte na lokalnym rynku produktów rolnych jest kluczowym składnikiem aktywizacji zawodowej mieszkańców obszarów wiejskich, ale również seniorów, którzy w większym stopniu będą mogli zaangażować się w realizację niniejszego działania. Będzie to sprzyjało ich zaangażowaniu oraz wpływało na wykorzystanie ich potencjału, co jest szczególnie ważne w sytuacji wzrostu liczby seniorów na obszarze gminy. Działalność centrum skierowanego do seniorów będzie komplementarna względem działań realizowanych bezpośrednio na obszarach wiejskich, ponieważ rozbudzona aktywność na obszarze wiejskim może wpływać na późniejsze zwiększenie ich aktywności w specjalnie utworzonej jednostce. Analizując komplementarność działań realizowanych na obszarach wiejskich i miejskich należy podkreślić, iż bezpośrednia możliwość zaktywizowania osób wykluczonych i seniorów na obszarze zamieszkania jest bardzo ważna, gdyż wpływa na zwiększoną efektywność podejmowanych działań, jednakże możliwość zapewnienia kompleksowego wsparcia będzie się odbywała na obszarze miejskim, tak aby seniorzy mogli integrować się pomiędzy sobą oraz zmieniać środowisko zaangażowania.

Analizując poszczególne powiązanie przedsięwzięć należy nakreślić główne założenie, na podstawie którego przedsięwzięcia aktywizacyjne będą wpływały na możliwość przezwyciężenia poczucia wykluczenia wśród mieszkańców i zaktywizowania ich zawodowo. Następnie aspekt pomocy i wsparcia będzie nakierowany na umożliwienie im podjęcia aktywności zawodowej w miejscach, które zapewniają kompleksową pomoc w trakcie wdrażania w zakresie świadczenia pracy. Kluczowym aspektem podejmowanych działań będą również seniorzy jako grupa wymagająca aktywizacji i korzystające ze wsparcia. Realizowane przedsięwzięcia obejmą wsparciem wszystkie zagrożone grupy społeczne i wpłyną na możliwość przeciwdziałania stwierdzonym deficytom.

166

Tabela 42 Matryca powiązań przedsięwzięć rewitalizacyjnych zaplanowanych do realizacji w ramach programu rewitalizacji

Nazwa przedsięwzięcia Przedsięwzięcie 1. Przedsięwzięcie 2. Przedsięwzięcie 3. Przedsięwzięcie 4. Przedsięwzięcie 5. Przedsięwzięcie 6. Przedsięwzięcie 7. Przedsięwzięcie 8. rewitalizacyjnego LOKOMOTYWOWN UTWORZENIE RYNEK KALISZA AKTYWIZACJA WYKORZYSTANIE AKTYWIZACJA ZWIĘKSZENIE DOSTOSOWANIE IA ORAZ WIEŻA CENTRUM POMORSKIEGO OSÓB POTENCJAŁU MIESZKAŃCÓW UDZIAŁU ZDEGRADOWANEJ CIŚNIEŃ AKTYWNOŚCI MIEJSCEM WYKLUCZONYCH SENIORÓW GMINY OBSZARÓW SPOŁECZNOŚCI PRZESTRZENI MIEJSCAMI „KOTŁOWNIA” AKTYWNOŚCI POPRZEZ KALISZ POMORSKI WIEJSKICH ORAZ LOKALNEJ PUBLICZNEJ DO AKTYWIZACJI SPOŁECZNEJ FUNKCJONOWANI PRZECIWDZIAŁANI OSIEDLA CYBOWO POTRZEB ZAWODOWEJ W E E ZJAWISKOM POPRZEZ MIESZKAŃCÓW OBSZARZE PRZEDSIĘBIORST KRYZYSOWYM ROZSZERZENIE OSIEDLA CYBOWO TURYSTYKI WA EKONOMII BAZY SPOŁECZNEJ NA KULTURALNO- TERENIE GMINY OŚWIATOWEJ KALISZ POMORSKI

Przedsięwzięcie 1.

LOKOMOTYWOWNIA ORAZ WIEŻA CIŚNIEŃ MIEJSCAMI AKTYWIZACJI ZAWODOWEJ W OBSZARZE TURYSTYKI

Przedsięwzięcie 2.

UTWORZENIE CENTRUM AKTYWNOŚCI „KOTŁOWNIA”

Przedsięwzięcie 3.

RYNEK KALISZA POMORSKIEGO MIEJSCEM AKTYWNOŚCI SPOŁECZNEJ

Przedsięwzięcie 4.

AKTYWIZACJA OSÓB WYKLUCZONYCH POPRZEZ FUNKCJONOWANIE PRZEDSIĘBIORSTWA EKONOMII SPOŁECZNEJ NA

167

TERENIE GMINY KALISZ POMORSKI

Przedsięwzięcie 5.

WYKORZYSTANIE POTENCJAŁU SENIORÓW GMINY KALISZ POMORSKI

Przedsięwzięcie 6.

AKTYWIZACJA MIESZKAŃCÓW OBSZARÓW WIEJSKICH ORAZ PRZECIWDZIAŁANIE ZJAWISKOM KRYZYSOWYM

Przedsięwzięcie 7.

ZWIĘKSZENIE UDZIAŁU SPOŁECZNOŚCI LOKALNEJ OSIEDLA CYBOWO POPRZEZ ROZSZERZENIE BAZY KULTURALNO- OŚWIATOWEJ

Przedsięwzięcie 8.

DOSTOSOWANIE ZDEGRADOWANEJ PRZESTRZENI PUBLICZNEJ DO POTRZEB MIESZKAŃCÓW OSIEDLA CYBOWO Źródło: Opracowanie własne

168

W powyższej tabeli zaprezentowany został stopień komplementarności pod względem problemowym poszczególnych działań względem siebie, który ukazuje stopień, w jakim łączna realizacja planowanych działań doprowadzi do marginalizacji problemów występujących na obszarze rewitalizacji zgodnie z poniższą legendą.

+2 - bardzo silne powiązanie +1 - silne powiązanie 0 - neutralne powiązanie

169

MECHANIZMY ZACHOWANIA KOMPLEMENTARNOŚCI DZIAŁAŃ W UJĘCIU INSTYTUCJONALNO- PROCEDURALNYM W celu zachowania komplementarności działań na poziomie Programu rewitalizacji zaplanowano działania przypisane do Zespołu ds. rewitalizacji oraz do Urzędu Miejskiego. Dla zapewnienia skuteczności procesu dane będą prezentowane za pośrednictwem Zespołu ds. rewitalizacji, którego zadaniem będzie ocena stopnia możliwości zrozumienia dostępnych danych przez interesariuszy rewitalizacji i potrzeba ich przetworzenia (np. w formie grafów, broszur, diagramów). Należy przypomnieć, że planuje się kontynuację pracy Zespołu ds. rewitalizacji w okresie wdrożenia programu, który rozpoczął swoją pracę na etapie programowania programu. Wypracowana struktura pracy zespołu ds. rewitalizacji umożliwi zaangażowanie w proces rewitalizacji szerokiego grona interesariuszy, którzy aktywnie uczestniczyli w pracach nad programem już na etapie jego programowania, w tym poprzez aktywne uczestnictwo w organizowanych konsultacjach społecznych. Zadaniem poszczególnych komórek organizacyjnych Urzędu Miejskiego będzie współpraca z jednostkami odpowiedzialnymi za wdrażanie przedsięwzięć-wsparcie w uzyskiwaniu dotacji, dokumentacji projektowej poszczególnych projektów rewitalizacyjnych. W system zarządzania zaangażowani będą również lokalni partnerzy z sektorów: publicznego, społecznego i gospodarczego.

Docelowo serwis udostępniony na stronie internetowej Urzędu Miejskiego dedykowany problematyce rewitalizacji, w szczególności wdrożeniu programu rewitalizacji, służyć będzie jako kanał dwustronnej komunikacji na linii samorząd– obywatele (interesariusze rewitalizacji). Planuje się zawarcie szczegółowych porozumień regulujących zakres i częstotliwość zbieranych danych sprawozdawczych. Celem takiego podejścia jest udostępnienie danych i informacji dotyczących stopnia rozwiązania konkretnego problemu zidentyfikowanego na obszarze zdegradowanym i obszarze rewitalizacji dla interesariuszy rewitalizacji. Dostęp do danych ma pozwolić interesariuszom monitorować skuteczność zmian społeczno-gospodarczych.

MECHANIZMY ZACHOWANIA KOMPLEMENTARNOŚCI DZIAŁAŃ W UJĘCIU ŹRÓDEŁ FINANSOWANIA Projekty, które zostały zapisane w Programie mają zapewnione finansowanie z różnych źródeł, które wzajemnie się uzupełniają i łączą. Głównym źródłem finansowania projektów wskazanych w Programie będą środki własne gminy. Źródłem finansowania zewnętrznego będą środki działania 9.3 RPOWZ 2014-2020 Wspieranie rewitalizacji fizycznej, gospodarczej i społecznej ubogich społeczności i obszarów miejskich i wiejskich. Celem finansowanych z tego działania projektów będzie zmniejszenie zagrożenia wykluczeniem społecznym ludności zamieszkującej obszary zdegradowane i peryferyjne. Rezultatem interwencji będzie włączenie społeczne marginalizowanych grup z obszarów zdegradowanych i peryferyjnych, jak również poprzez kompleksowe działania niwelowania wszystkich zjawisk związanych z problemami społecznymi dotyczącymi danych obszarów. Projekty te będą rozszerzeniem – uzupełnieniem działań o charakterze społecznym, realizowanych w ramach wsparcia EFS w osiach priorytetowych VI, VII i VIII. Komplementarnym źródłem finansowania projektów rewitalizacyjnych będą środki w ramach działania 7.1. RPOWZ 2014-2020 Programy na rzecz integracji osób i rodzin zagrożonych ubóstwem i/lub wykluczeniem społecznym ukierunkowane na aktywizację społeczno-zawodową wykorzystującą instrumenty aktywizacji edukacyjnej, społecznej, zawodowej oraz 7.4 Tworzenie miejsc pracy w sektorze ekonomii społecznej m.in. poprzez

170

wsparcie na tworzenie przedsiębiorstw społecznych (w szczególności spółdzielni socjalnych). Planuje się pozyskać wsparcie na projekty rewitalizacyjne dotyczące głownie wzrostu zdolności do zatrudnienia osób zagrożonych ubóstwem i wykluczeniem społecznym, zwiększenia dostępności wysokiej jakości usług społecznych dla osób zagrożonych wykluczeniem społecznym oraz wzmocnienie sektora ekonomii społecznej w regionie.

Pomimo że w programie rewitalizacji wskazano projekty, które mogą być realizowane z wykorzystaniem dofinansowania pochodzącego z różnorodnych źródeł finansowania, aplikowanie o środki zewnętrzne na realizację zaplanowanych przedsięwzięć będzie odbywało się w sposób gwarantujący wykorzystanie jednego źródła finansowania22. Aplikowanie o finansowanie projektu rewitalizacyjnego poprzedzone będzie analizą wystąpienia podwójnego finansowania. Informacja o złożeniu wniosku o przyznanie pomocy przez gminę (innych wnioskodawców) do instytucji zarządzających programami pomocowymi i stan sprawy będzie transparentnie publikowany na stronie internetowej gminy w zakładce dotyczącej rewitalizacji. Na etapie ubiegania się o środki oraz realizacji projektu prowadzona będzie bieżąca kontrola krzyżowa możliwości jako podstawowy instrument weryfikujący stosowanie zakazu równoległego finansowania wydatków z krajowych i wspólnotowych środków publicznych. Poprzez zaplanowane mechanizmy kontroli wykluczono ryzyko podwójnego dofinansowania.

MECHANIZMY ZACHOWANIA KOMPLEMENTARNOŚCI DZIAŁAŃ W UJĘCIU MIĘDZYOKRESOWYM Narzędziem służącym trwałemu zintegrowaniu działań w ujęciu międzyokresowym będzie ewaluacja Programu:

 Ewaluacja ex ante (przed rozpoczęciem działań Programu, celem ustalenia, czy i w jakim stopniu podejmowane działania będą zgodne z przyjętymi założeniami oraz czy możliwe jest osiągnięcie długotrwałych efektów w tym kontekście);

 Ewaluacja w połowie obowiązywania Programu (umożliwia zbadanie stopnia efektywności podejmowanych działań oraz ich zgodności z założeniami, ale także na ile aktywności są zgodne z harmonogramem, a poziom wykorzystania zasobów odpowiada opisowi w projekcie);

 Ewaluacja bieżąca – monitoring przynajmniej raz na rok (dokonywana przez cały czas trwania Programu, związana z oceną poziomu wykonywania zadań i działań w poszczególnych podobszarach rewitalizacyjnych);

 Ewaluacja końcowa (dokonywana pod koniec realizacji projektu, wiąże się z analizą zgodności podejmowanych działań wynikających z harmonogramu oraz z rozliczeniem poziomu wykorzystania zasobów);

 Ewaluacja ex post (dokonywana po zakończeniu przedsięwzięcia).

O efektywnym połączeniu i skoordynowaniu zadań w ujęciu międzyokresowym stanowić będzie kontynuacja podjętych w poprzednim okresie działań, ale także istotna jest świadomość strategicznego wzmacniania ich w

22 Zakaz podwójnego finansowania wydatków wynika m.in. z rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1303/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. (art. 37 ust. 7-9 oraz art. 65 ust. 11). Przedmiotowe zapisy informują o tym, że podwójne finansowanie dotyczy sytuacji, gdy ten sam wydatek w części lub w całości zostanie sfinansowany ze środków pochodzących z co najmniej jednego funduszu, programu, instrumentu, czy inicjatywy wspieranej przez unijny budżet.

171

kolejnych okresach. Zaplanowane działania rewitalizacyjne bazują na poprzednich doświadczeniach Gminy. zdobytych podczas realizacji projektów inwestycyjnych finansowanych ze środków Regionalnego Programu Operacyjnego oraz środków budżetowych. W związku z tym realizacja zaplanowanych projektów rewitalizacyjnych powiązana jest z projektami zrealizowanymi przez Gmina w latach ubiegłych. Podsumowując, należy wykazać powiązania zaplanowanych do realizacji projektów rewitalizacyjnych z projektami "miękkimi" dotyczącymi rozwoju kapitału społecznego, które były/są/będą finansowane z EFS, w szczególności w zakresie edukacji ogólnej i zawodowej oraz wsparcia przedsiębiorczości mieszkańców, które realizowane były w poprzednim okresie programowania na 2007-2013 oraz będą kontynuowane w latach 2014-2020.

172

Rozdział IX. System wdrażania i monitorowania programu rewitalizacji

Niniejszy rozdział opisuje strukturę zarządzania realizacją programu rewitalizacji w tym zadania zespołu ds. rewitalizacji, wskazanie jednostki w strukturze organizacyjnej Urzędu w Gminie odpowiedzialnego za zarządzenie procesem rewitalizacji. Rozdział opisuje również system monitoringu i oceny skuteczności działań i system wprowadzania modyfikacji w reakcji na zmiany w otoczeniu programu.

Podstawą skutecznego wdrażania założeń Programu będzie system informacji o zjawiskach i procesach społeczno- gospodarczych zachodzących na obszarze rewitalizacji. Inicjując działania mające na celu osiągnięcie wytyczonych w Programie celów, należy systematycznie gromadzić informacje o efektach ich realizacji i skuteczności zastosowanych działań rewitalizacyjnych. Głównymi obszarami monitorowania, ewaluacji i aktualizacji Programu są zatem wyznaczone cele strategiczne jej realizacji oraz przypisane im wskaźniki, a dalej projekty rewitalizacyjne. System monitorowania i oceny Programu dotyczyć będzie czterech płaszczyzn dotyczących wdrożenia programu. Monitoring obejmować będzie cztery poniższe płaszczyzny:

Wykres 12 Płaszczyzny monitorowania Lokalnego Programu Rewitalizacji Gminy Kalisz Pomorski na lata 2017-2023

Źródło: Opracowanie własne Za wdrożenie Programu odpowiedzialny będzie Burmistrz Miasta, który corocznie przedkładać będzie Radzie Miejskiej sprawozdanie monitorujące z wdrażania Programu (sprawozdanie) według stanu na koniec grudnia roku poprzedniego. Zadania związane z bieżącym wdrożeniem programu będą realizowane przez pracowników Wydziału Referatu Zamówień Publicznych i Promocji Gminy, którzy wspólnie z członkami Zespołu ds. Rewitalizacji będą prowadzili monitoring stopnia realizacji celów programu. Monitoring będzie prowadzony poprzez porównanie stopnia realizacji przedsięwzięć oraz poszczególnych projektów rewitalizacyjnych do założonych wskaźników monitorowania poszczególnych celów programu rewitalizacji. Monitoring będzie prowadzony corocznie, tak aby możliwe było zaprezentowanie sprawozdania członkom Rady Miasta. Zakres sprawozdania będzie obejmować, co najmniej Informację o postępach finansowych, źródłach finansowania zadań, Informację o postępach rzeczowych,

173

zgodność z przyjętym harmonogramem, odchyleń od harmonogramu. W sprawozdaniu przedstawione zostaną również problemy, bariery, trudności, które zostały zidentyfikowane przez gminę na etapie programowania programu rewitalizacji. Planuje się zbieranie danych dotyczących postępu w realizacji projektów rewitalizacyjnych na podstawie kart informacyjnych projektu rewitalizacyjnego - wzór poniżej:

Kata sprawozdawcza realizacji projektu rewitalizacyjnego

Numer projektu w LPR: …………………………….. Nazwa projektu w LPR: ………………………………

I. Uzasadnienie realizacji projektu w kontekście Rewitalizacji /należy zaznaczyć odpowiednie pole oraz uzupełnić opis/ W jaki sposób projekt realizuje cele rewitalizacyjne gminy? - Uzasadnienie: Projekt rewitalizacyjny

II. Opis projektu w kontekście Rewitalizacji

II.1 Umiejscowienie, planowane działania oraz cel projektu

II.2 Wskaźniki postępu rzeczowego w kontekście Rewitalizacji /należy wybrać i uzupełnić pola wskaźników, które wpisują się w zakres rzeczowy projektu. Lista ma charakter indykatywny, a podane dane nie są wiążące./ Jednostka Źródło danych Nazwa wskaźnika Wartość docelowa miary (przykładowe)

III. Dane osób do kontaktu w zakresie działań rewitalizacyjnych w projekcie Osoba 1 Osoba 2 1. Imię i nazwisko 2. Adres 3. Nazwa pracodawcy 4. Zajmowane stanowisko 5. Numer telefonu / faksu 6. Adres e-mail

Planuje się kontynuację pracy Zespołu ds. rewitalizacji w okresie wdrożenia programu. Burmistrzowi Kalisza Pomorskiego podlegać będzie Zespół ds. rewitalizacji powołany na potrzeby pracy w okresie programowania Programu. Zespół ds. rewitalizacji stanowić będzie forum współpracy i dialogu interesariuszy rewitalizacji z organami gminy w sprawach dotyczących przygotowania, prowadzenia i oceny rewitalizacji oraz pełni funkcję opiniodawczo- doradczą Burmistrza. Planuje się spotkania Zespołu ds. rewitalizacji co najmniej raz na rok. Zadaniem Zespołu ds. rewitalizacji będzie także pomoc techniczna dla beneficjentów Programu przy aplikowaniu o środki zewnętrzne (uczestnictwo w szkoleniach, seminariach czy warsztatach). Na etapie wdrożenia Programu Zespół, z inicjatywy własnej lub na wniosek podmiotu realizującego przedsięwzięcie będzie mógł przeprowadzić spotkanie – naradę w

174

celu omówienia występującego problemu. Ponadto Zespół ds. Rewitalizacji będzie mógł wystąpić o włączenie poszczególnych interesariuszy w pracę monitoringową. Realizowane działania przez pracowników Referatu Zamówień Publicznych i Promocji Gminy będą promowane za pośrednictwem strony internetowej gminy oraz poprzez bezpośrednie kolportowanie informacji do mieszkańców i interesariuszy. Celem głównym działań promocyjnych i komunikacyjnych będzie zachęcenie interesariuszy do aktywnego udziału we wdrożeniu i realizacji Programu.

W przypadku konieczności dokonania aktualizacji zapisów programu rewitalizacji zorganizowane zostaną spotkania Zespołu ds. Rewitalizacji, a pracownicy Referatu Zamówień Publicznych i Promocji Gminy Urzędu Miejskiego będą odpowiedzialni za włączenie interesariuszy rewitalizacji w proces aktualizacji dokumentu, poprzez dotarcie z informacją do jak największej liczby osób, wykorzystując odpowiednio przygotowane materiały informacyjne (m.in. materiały informacyjne na stronie www urzędu, plakaty, reklamę w gazecie, listy kierowane bezpośrednio do interesariuszy). Interesariusze, którzy odpowiedzą na kierowane informacje oraz wysyłane zaproszenia oraz zgłoszą się samodzielnie do wskazanego powyżej referatu będą mogli składać propozycje oraz uwagi dotyczące rewitalizacji, a także brać czynny udział w pracach Zespołu ds. Rewitalizacji, po poinformowaniu o takiej chęci pracowników Referatu Zamówień Publicznych i Promocji Gminy Urzędu Miejskiego.

Wskaźniki oddziaływania odnoszące się do stopnia koncentracji osób korzystających ze wsparcia ośrodków pomocy społecznej oraz koncentracji osób wykluczonych i bezrobotnych zostały obliczone w odniesieniu do obszaru rewitalizacji, którego mieszkańcy będą bezpośrednio włączeni w działania (projekty/przedsięwzięcia) prowadzące do realizacji określonych w programie celów. Przedstawiają sumaryczną liczbę osób posiadających określone uwarunkowania deficytowe w obszarze społecznym, w odniesieniu do liczy osób ogółem zamieszkujących obszar.

Tabela 43 Wskaźniki monitorowania celów programu rewitalizacji Cel 1 – Przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu mieszkańców poprzez aktywizację zawodową.

Źródło Jednostka Stan początkowy Wskaźniki oddziaływania Plan 2023 rok danych/sposób miary 2017 rok pomiaru Stopień koncentracji osób korzystających ze Dane sprawozdawcze wsparcia ośrodków pomocy społecznej (w % 3,2 2,4 Urzędu Miejskiego ujęciu okresu obowiązywania programu) Dane sprawozdawcze Stopień koncentracji osób bezrobotnych (w % 8,9 7,1 ujęciu okresu obowiązywania programu) Urzędu Miejskiego Stopień koncentracji osób wykluczonych (w Dane sprawozdawcze ujęciu okresu obowiązywania programu) % 20,4 17,2 Urzędu Miejskiego Liczba zaktywizowanych osób wykluczonych Dane sprawozdawcze społecznie (w ujęciu okresu obowiązywania osoby 0 19 Urzędu Miejskiego programu) Liczba nowoutworzonych miejsc pracy (w ujęciu Dane sprawozdawcze szt. 0 5 okresu obowiązywania programu) Urzędu Miejskiego Powierzchnia obszarów zdegradowanych Dane sprawozdawcze poddanych rewitalizacji (w ujęciu okresu ha 0 6 Urzędu Miejskiego obowiązywania programu)

175

Cel 2 – Przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu mieszkańców poprzez aktywizację społeczną

Źródło Jednostka Stan początkowy Wskaźniki oddziaływania Plan 2023 rok danych/sposób miary 2017 rok pomiaru Stopień koncentracji osób korzystających ze Dane sprawozdawcze wsparcia ośrodków pomocy społecznej (w % 4,3 3,5 Urzędu Miejskiego ujęciu okresu obowiązywania programu) Dane sprawozdawcze Stopień koncentracji osób bezrobotnych (w % 10,0 9,0 ujęciu okresu obowiązywania programu) Urzędu Miejskiego Liczba osób korzystających z działań Dane sprawozdawcze aktywizacyjnych (w ujęciu okresu osoby 20 400 Urzędu Miejskiego obowiązywania programu) Liczba zaktywizowanych osób wykluczonych Dane sprawozdawcze społecznie (w ujęciu okresu obowiązywania osoby 5 45 Urzędu Miejskiego programu)

Cel 3 – Aktywizacja seniorów oraz przeciwdziałanie ich wykluczeniu

Źródło Wskaźniki oddziaływania Jednostka Stan początkowy Plan 2023 rok danych/sposób miary 2017 rok pomiaru Stopień zaktywizowania osób w wieku Dane sprawozdawcze poprodukcyjnym (w ujęciu okresu % 20 50 Urzędu Miejskiego obowiązywania programu) Liczba osób korzystających z działań Dane sprawozdawcze aktywizacyjnych (w ujęciu okresu osoby 100 1000 Urzędu Miejskiego obowiązywania programu) Liczba zaktywizowanych osób wykluczonych Dane sprawozdawcze społecznie (w ujęciu rocznym) osoby 1 3 Urzędu Miejskiego Liczba zorganizowanych wydarzeń Dane sprawozdawcze aktywizacyjnych (w ujęciu rocznym) osoby 4 20 Urzędu Miejskiego

176

Rozdział X. Ramy finansowe i czasowe realizacji Programu

Niniejszy rozdział opisuje indykatywne ramy finansowe i czasowe w odniesieniu do przedsięwzięć rewitalizacyjnych z indykatywnymi wielkościami środków finansowych z różnych źródeł (także spoza funduszy polityki spójności na lata 2014-2020 – publiczne i prywatne środki krajowe w celu realizacji zasady dodatkowości środków UE. Program rewitalizacji ujmuje działania w sposób kompleksowy (z uwzględnieniem projektów rewitalizacyjnych współfinansowanych ze środków EFRR, EFS, FS, EFRROW oraz innych publicznych lub prywatnych). Finansowanie działań rewitalizacyjnych zakłada wykorzystanie środków gminnych oraz środków zewnętrznych, w tym środków przewidzianych w ramach działania 9.3 RPO WZ 2014-2020. Projekty te będą komplementarne z projektami realizowanymi ze wsparcia EFS w ramach OP VI, VII i VIII. Wspierane będą wyłącznie projekty, które wynikają z zapisów LPR i wzajemnie się uzupełniają z projektami realizowanymi w ramach wsparcia EFS. Łączny budżet Programu rewitalizacji stanowi kwotę 14 270 000,00 zł. Harmonogram realizacji działań rewitalizacyjnych obejmuje lata 2017-2023 zgodnie z poniższym szczegółowym zestawieniem

Tabela 44 Harmonogram realizacji przedsięwzięć i projektów rewitalizacyjnych

PRZEDZIĘWZIĘCIA REWITALIZACYJNE LATA REALIZACJI PROGRAMU

2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023

Przedsięwzięcie 1.

LOKOMOTYWOWNIA ORAZ WIEŻA CIŚNIEŃ MIEJSCAMI AKTYWIZACJI ZAWODOWEJ W OBSZARZE TURYSTYKI

Przedsięwzięcie 2.

UTWORZENIE CENTRUM AKTYWNOŚCI „KOTŁOWNIA”

Przedsięwzięcie 3.

RYNEK KALISZA POMORSKIEGO MIEJSCEM AKTYWNOŚCI SPOŁECZNEJ

Przedsięwzięcie 4.

AKTYWIZACJA OSÓB WYKLUCZONYCH POPRZEZ FUNKCJONOWANIE PRZEDSIĘBIORSTWA EKONOMII SPOŁECZNEJ NA TERENIE GMINY KALISZ POMORSKI

Przedsięwzięcie 5.

WYKORZYSTANIE POTENCJAŁU SENIORÓW GMINY KALISZ POMORSKI

Przedsięwzięcie 6.

AKTYWIZACJA MIESZKAŃCÓW OBSZARÓW WIEJSKICH ORAZ PRZECIWDZIAŁANIE ZJAWISKOM KRYZYSOWYM

Przedsięwzięcie 7.

ZWIĘKSZENIE UDZIAŁU SPOŁECZNOŚCI LOKALNEJ OSIEDLA CYBOWO POPRZEZ ROZSZERZENIE BAZY KULTURALNO- OŚWIATOWEJ

177

Przedsięwzięcie 8.

DOSTOSOWANIE ZDEGRADOWANEJ PRZESTRZENI PUBLICZNEJ DO POTRZEB MIESZKAŃCÓW OSIEDLA CYBOWO Źródło: Opracowanie własne

178

Tabela 45 Budżet oraz szczegółowy harmonogram realizacji przedsięwzięć i projektów rewitalizacyjnych Szacunkowe nakłady finansowe w zł

PROJEKTY HARMONOGRAM Szacunkowe Wartość krajowych Wartość Wartość środków UE Wartość Źródło finansowania nakłady środków środków (EFRR /EFS /FS/ środków z finansowe publicznych prywatnych EFMiR/ EFRROW) innych źródeł 1. LOKOMOTYWOWNIA ORAZ WIEŻA CIŚNIEŃ MIEJSCAMI AKTYWIZACJI ZAWODOWEJ W OBSZARZE TURYSTYKI

RPO WZ 2014- 2020, działanie 7.4 Tworzenie miejsc pracy w sektorze 1.1. Utworzenie przedsiębiorstwa ekonomii społecznej m.in. 2018 - 2020 120 000,00 30 000,00 0,00 90 000,00 0,00 ekonomii społecznej. poprzez wsparcie na tworzenie przedsiębiorstw społecznych (w szczególności spółdzielni socjalnych) RPO WZ 2014-2020, działanie 9.3 Wspieranie 1.2. Adaptacja pomieszczeń na rewitalizacji w sferze potrzeby utworzenia Muzeum 2018 - 2020 4 000 000,00 1 000 000,00 0,00 3 000 000,00 0,00 fizycznej, gospodarczej i Kolejnictwa. społecznej ubogich społeczności i obszarów miejskich i wiejskich RPO WZ 2014-2020, działanie 9.3 Wspieranie 1.3. Adaptacja pomieszczeń na rewitalizacji w sferze potrzeby działalności organizacji 2018 - 2020 1 000 000,00 250 000,00 0,00 750 000,00 0,00 fizycznej, gospodarczej i pozarządowej. społecznej ubogich społeczności i obszarów miejskich i wiejskich Ministerstwo Rodziny, Pracy i 1.4. Organizowanie warsztatów z 2020 - 2021 100 000,00 25 000,00 0,00 75 000,00 0,00 Polityki Społecznej, Fundusz zakresu kolejnictwa. Inicjatyw Obywatelskich RPO WZ 2014-2020, działanie 9.3 Wspieranie rewitalizacji w sferze 1.5. Utworzenie klubu malucha fizycznej, gospodarczej i 2020 - 2021 50 000,00 12 500,00 0,00 37 500,00 0,00 „Kolejarz”. społecznej ubogich społeczności i obszarów miejskich i wiejskich

179

RPO WZ 2014-2020, działanie 7.2 Wsparcie dla tworzenia podmiotów 1.6. Organizacja cyklicznych zlotów 2020 - 2021 250 000,00 62 500,00 0,00 187 500,00 0,00 integracji społecznej oraz kolejarskich. podmiotów działających na rzecz aktywizacji społeczno- zawodowej 1.7. Wyposażenie terenu przy dworcu kolejowym w małą 2020 - 2021 20 000,00 20 000,00 0,00 0,00 0,00 Budżet gminy architekturę niezbędna dla podróżnych. 1.8 Modernizacja przejazdu 2020 - 2021 150 000,00 150 000,00 0,00 0,00 0,00 Budżet gminy kolejowego. 1.9 Adaptacja przestrzeni na 2020 - 2021 150 000,00 150 000,00 0,00 0,00 0,00 Budżet gminy potrzeby parkingu. 2. UTWORZENIE CENTRUM AKTYWNOŚCI „KOTŁOWNIA”

RPO WZ 2014-2020, działanie 9.3 Wspieranie rewitalizacji w sferze 2.1. Kompleksowa modernizacja i 2018 - 2019 1 500 000,00 375 000,00 0,00 1 125 000,00 0,00 fizycznej, gospodarczej i wyposażenie budynku. społecznej ubogich społeczności i obszarów miejskich i wiejskich 2.2. Utworzenie miejsca zdrowotnej RPO WZ 2014-2020, pomocy specjalistycznej. 2018 - 2019 200 000,00 50 000,00 0,00 150 000,00 0,00 działanie 9.1 Infrastruktura zdrowia 2.3. Wyposażenie pomieszczeń w RPO WZ 2014-2020, sportowo-rehabilitacyjny sprzęt 2018 - 2019 100 000,00 25 000,00 0,00 75 000,00 0,00 działanie 9.1. Infrastruktura specjalistyczny. zdrowia Ministerstwo Rodziny, Pracy i 2.4. Prowadzenie stałego wsparcia w 2018 - 2019 100 000,00 25 000,00 0,00 75 000,00 0,00 Polityki Społecznej, Fundusz ramach aktywizacji społecznej. Inicjatyw Obywatelskich Ministerstwo Rodziny, Pracy i 2.5. Prowadzenie punktu pomocy 2018 - 2019 50 000,00 12 500,00 0,00 37 500,00 0,00 Polityki Społecznej, Fundusz sąsiedzkiej oraz banku czasu. Inicjatyw Obywatelskich 2.6. Zagospodarowanie przyległego 2018 - 2019 100 000,00 100 000,00 0,00 0,00 0,00 Budżet gminy terenu parkowego. 3. RYNEK KALISZA POMORSKIEGO MIEJSCEM AKTYWNOŚCI SPOŁECZNEJ

180

PROW 2014 – 2020, LGD 3.1. Organizowanie cyklicznych Partnerstwo Drawy, wydarzeń promujących lokalne 2019 - 2020 30 000,00 7 500,00 0,00 22 500,00 0,00 Zachowanie dziedzictwa produkty rolne. lokalnego PROW 2014 – 2020, LGD 3.2. Przebudowa ulicy na potrzeby Partnerstwo Drawy, wyłączenia jej z ruchu i rozbudowy 2018 - 2019 150 000,00 37 500,00 0,00 112 500,00 0,00 Zachowanie dziedzictwa targowiska. lokalnego PROW 2014 – 2020, LGD 3.3. Organizowanie wydarzeń Partnerstwo Drawy, 2019 – 2020 50 000,00 12 500,00 0,00 37 500,00 0,00 kulturalnych na rynku. Zachowanie dziedzictwa lokalnego PROW 2014 – 2020, LGD 3.4. Wspieranie wydarzeń mających Partnerstwo Drawy, 2019 – 2020 100 000,00 25 000,00 0,00 75 000,00 0,00 na celu budowę tożsamości lokalnej. Zachowanie dziedzictwa lokalnego 3.5. Umieszczenie przy rynku Budżet gminy obiektów małej architektury. 2018 - 2019 20 000,00 20 000,00 0,00 0,00 0,00

4. AKTYWIZACJA OSÓB WYKLUCZONYCH POPRZEZ FUNKCJONOWANIE PRZEDSIĘBIORSTWA EKONOMII SPOŁECZNEJ NA TERENIE GMINY KALISZ POMORSKI

RPO WZ 2014-2020, działanie 7.1 Programy na rzecz integracji osób i rodzin zagrożonych ubóstwem i/lub 4.1. Adaptacja pomieszczeń wykluczeniem społecznym zlokalizowanych w piwnicy Pałacu na 2020 - 2022 50 000,00 30 000,00 0,00 20 000,00 0,00 ukierunkowane na potrzeby utworzenia miejsca aktywizację społeczno- aktywizacji osób wykluczonych. zawodową wykorzystującą instrumenty aktywizacji edukacyjnej, społecznej, zawodowej 4.2. Wyposażenie pomieszczeń w RPO WZ 2014-2020, sprzęt niezbędny do prowadzenia działanie 7.1 Programy na aktywizacji zawodowej. rzecz integracji osób i rodzin 2020 - 2022 50 000,00 30 000,00 0,00 20 500,00 0,00 zagrożonych ubóstwem i/lub wykluczeniem społecznym ukierunkowane na aktywizację społeczno-

181

zawodową wykorzystującą instrumenty aktywizacji edukacyjnej, społecznej, zawodowej RPO WZ 2014-2020, działanie 7.1 Programy na rzecz integracji osób i rodzin zagrożonych ubóstwem i/lub wykluczeniem społecznym 4.3. Organizacja warsztatów 2022 - 2023 20 000,00 5 000,00 0,00 15 000,00 0,00 ukierunkowane na kulinarnych i szkoleń. aktywizację społeczno- zawodową wykorzystującą instrumenty aktywizacji edukacyjnej, społecznej, zawodowej RPO WZ 2014- 2020, działanie 7.4 Tworzenie miejsc pracy w sektorze 4.4. Utworzenie podmiotu ekonomii ekonomii społecznej m.in. 2020 - 2022 120 000,00 30 000,00 0,00 90 000,00 0,00 społecznej. poprzez wsparcie na tworzenie przedsiębiorstw społecznych (w szczególności spółdzielni socjalnych) RPO WZ 2014-2020, 4.5. Marginalizacja wpływu barier działanie 7.6 Wsparcie architektonicznych na aktywność 2020 - 2022 400 000,00 100 000,00 0,00 300 000,00 0,00 rozwoju usług społecznych osób wykluczonych. świadczonych w interesie ogólnym 4.6. Zakup infrastruktury niezbędnej do funkcjonowania przedsiębiorstwa ekonomii społecznej. 2020 - 2022 80 000,00 80 000,00 0,00 0,00 0,00 Budżet gminy

5. WYKORZYSTANIE POTENCJAŁU SENIORÓW GMINY KALISZ POMORSKI

RPO WZ 2014-2020, działanie 9.3 Wspieranie 5.1. Zagospodarowanie placu przy rewitalizacji w sferze Domu Dziennego Pobytu Senior 2018 - 2019 70 000,00 17 500,00 0,00 52 500,00 0,00 fizycznej, gospodarczej i Plus. społecznej ubogich społeczności i obszarów miejskich i wiejskich / PO

182

WER 2014 – 2020, działanie 2.8 Rozwój usług społecznych świadczonych w środowisku lokalnym

Program Wieloletni „Senior+” 5.2. Organizacja warsztatów 2020 - 2021 50 000,00 12 500,00 0,00 37 500,00 0,00 na lata 2015-2020 / Rządowy aktywizacyjnych dla seniorów. Program ASOS 5.3. Organizowanie spotkań Program Wieloletni „Senior+” klubowych „Wspomnienia starszych 2020 - 2021 30 000,00 7 500,00 0,00 22 500,00 0,00 na lata 2015-2020 / Rządowy osób” jako wydarzeń łączących Program ASOS pokolenia osób młodych i starszych. 5.4. Organizacja „Święta ulic” PO WER 2014 – 2020, opartego na promowaniu działalności działanie 2.8 Rozwój usług 2019 - 2021 300 000,00 75 000,00 0,00 225 000,00 0,00 poprzez organizację warsztatów i społecznych świadczonych w wydarzeń artystycznych. środowisku lokalnym Program Wieloletni „Senior+” 5.5. Wspieranie aktywności 2018 - 2021 70 000,00 17 500,00 0,00 52 500,00 0,00 na lata 2015-2020 / Rządowy Uniwersytetu Trzeciego Wieku. Program ASOS RPO WZ 2014-2020, działanie 9.3 Wspieranie rewitalizacji w sferze fizycznej, gospodarczej i 5.6. Wykonanie muralu społecznej ubogich symbolizującego potencjał seniorów 2018 - 2020 30 000,00 7 500,00 0,00 22 500,00 0,00 społeczności i obszarów oraz możliwość współpracy miejskich i wiejskich / PO międzypokoleniowej. WER 2014 – 2020, działanie 2.8 Rozwój usług społecznych świadczonych w środowisku lokalnym Budżet gminy 5.7. Oświetlenie muralu. 2018 - 2020 15 000,00 15 000,00 0,00 0,00 0,00

6. AKTYWIZACJA MIESZKAŃCÓW OBSZARÓW WIEJSKICH ORAZ PRZECIWDZIAŁANIE ZJAWISKOM KRYZYSOWYM

PROW 2014 – 2020, LGD 6.1. Organizowanie wydarzeń Partnerstwo Drawy, aktywizujących mieszkańców w Wzmocnienie kapitału 2020 - 2021 30 000,00 7 500,00 0,00 22 500,00 0,00 świetlicach wiejskich. społecznego / Program Wieloletni „Senior+” na lata 2015-2020

183

6.2. Organizowanie warsztatów PROW 2014 – 2020, LGD mających na celu przeciwdziałanie Partnerstwo Drawy, zjawiskom kryzysowym. Wzmocnienie kapitału 2020 - 2021 20 000,00 5 000,00 0,00 15 000,00 0,00 społecznego / Program Wieloletni „Senior+” na lata 2015-2020 6.3. Organizacja „Dni Zdrowia” dla PROW 2014 – 2020, LGD mieszkańców obszarów wiejskich. Partnerstwo Drawy, Wzmocnienie kapitału 2022 - 2023 100 000,00 25 000,00 0,00 75 000,00 0,00 społecznego / Program Wieloletni „Senior+” na lata 2015-2020 6.4. Likwidacja barier dla osób PROW 2014 – 2020, LGD niepełnosprawnych w świetlicach. Partnerstwo Drawy, Wzmocnienie kapitału 2020 - 2023 60 000,00 15 000,00 0,00 45 000,00 0,00 społecznego / Program Wieloletni „Senior+” na lata 2015-2020 6.5. Wykorzystanie potencjału PROW 2014 – 2020, LGD tradycji lokalnych jako działań Partnerstwo Drawy, aktywizujących. Wzmocnienie kapitału 2020 - 2021 30 000,00 7 500,00 0,00 22 500,00 0,00 społecznego / Program Wieloletni „Senior+” na lata 2015-2020 6.6. Stworzenie siłowni 2020 - 2021 25 000,00 25 000,00 0,00 0,00 0,00 Budżet gminy zewnętrznych. 6.7. Stworzenie wiat jako miejsc organizacji działań integracyjnych 2020 - 2021 10 000,00 10 000,00 0,00 0,00 0,00 Budżet gminy mieszkańców. 7. ZWIĘKSZENIE UDZIAŁU SPOŁECZNOŚCI LOKALNEJ OSIEDLA CYBOWO POPRZEZ ROZSZERZENIE BAZY KULTURALNO – OŚWIATOWEJ

RPO WZ 2014-2020, działanie 9.3 Wspieranie rewitalizacji w sferze 7.1. Kompleksowa modernizacja fizycznej, gospodarczej i wraz z wyposażeniem budynku 2019 -2021 2 000 000,00 500 000,00 0,00 1 500 000,00 0,00 społecznej ubogich służącego aktywizacji społecznej społeczności i obszarów miejskich i wiejskich

184

RPO WZ 2014-2020, działanie 9.3 Wspieranie rewitalizacji w sferze 7.2. Organizowanie warsztatów i fizycznej, gospodarczej i 2019 – 2021 500 000,00 125 000,00 0,00 375 000,00 0,00 wydarzeń społeczno- oświatowych społecznej ubogich społeczności i obszarów miejskich i wiejskich

RPO WZ 2014-2020, działanie 9.3 Wspieranie rewitalizacji w sferze 7.3. Utworzenie miejsca opieki nad 2019 – 2021 50 000,00 12 500,00 0,00 37 500,00 0,00 fizycznej, gospodarczej i dziećmi społecznej ubogich społeczności i obszarów miejskich i wiejskich 8. DOSTOSOWANIE ZDEGRADOWANEJ PRZESTRZENI PUBLICZNEJ DO POTRZEB MIESZKAŃCÓW OSIEDLA CYBOWO RPO WZ 2014-2020, działanie 9.3 Wspieranie rewitalizacji w sferze 8.1. Zagospodarowanie obszaru 2019 – 2021 1 800 000,00 450 000,00 0,00 1 350 000,00 0,00 fizycznej, gospodarczej i aktywizacji mieszkańców społecznej ubogich społeczności i obszarów miejskich i wiejskich RPO WZ 2014- 2020, działanie 7.4 Tworzenie miejsc pracy w sektorze ekonomii społecznej m.in. 8.2. Utworzenie spółdzielni socjalnej 2019 – 2021 120 000,00 30 000,00 0,00 90 000,00 0,00 poprzez wsparcie na tworzenie przedsiębiorstw społecznych (w szczególności spółdzielni socjalnych) RAZEM 14 270 000,00 4 030 000,00 0,00 10 240 000,00 0,00 Źródło: Opracowanie własne

185

Rozdział XII. Podsumowanie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko

Niniejszy rozdział opisuje informację o przeprowadzeniu analizy jej zapisów pod kątem spełnienia kryteriów kwalifikujących do oceny oddziaływania na środowisko i jej wynikach oraz wynik SOOŚ w przypadku obowiązku jej przeprowadzenia W oparciu o zapisy art. 47 w związku z art. 49 ustawy z dnia 3 października 2008 roku o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (tj. Dz. U. z 2016 r. poz. 353 z późn. zm.) (dalej ustawa o OOŚ), Burmistrz Miasta i Gminy Kalisz Pomorski zwrócił się z wnioskiem do Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Szczecinie oraz do Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego o uzgodnienie braku obowiązku przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko dla programu rewitalizacji. W swoim wystąpieniu Burmistrz Kalisza Pomorskiego wskazał, że przygotowany projekt dokumentu nie spełnia przesłanek określonych w art. 46 ust. 2 ww. ustawy o OOŚ, a co za tym idzie nie jest dokumentem wymagającym przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko.

Gmina dokonała wnikliwej analizy zakresu projektu w przedmiocie uwarunkowań określonych w art. 49 ustawy OOŚ. Obszar rewitalizacji Gminy nie obejmuje całego obszaru administracyjnego jednostki samorządowej, stanowi jedynie niewielką cześć obszaru gminy. Obszar, na którym planowane są działania rewitalizacyjnej nie obejmuje obszarów chronionych, ani żadnego pomnika przyrody znajdującego się na terenie gminy. Projekty gminy nie znajdują się ona na obszarze NATURA 2000 i nie oddziałują na obszary podlegające ochronie na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody. Planowane do realizacji projekty rewitalizacyjne nie stanowią zagrożenia dla środowiska oraz higieny i zdrowia użytkowników. Nie wpływają negatywnie na otoczenie, nie pozbawiają światła sąsiednich nieruchomości, nie naruszają równowagi przyrodniczej i nie utrudniają prowadzenia racjonalnej gospodarki zasobami środowiska. W bliskim sąsiedztwie nie występują obszary przylegające do uzdrowisk i obszary ochrony uzdrowiskowej, bądź obszary, na których standardy jakości środowiska zostały przekroczone. Projekty inwestycyjne nie spełniają kryteriów określonych w §3 ust. 1 pkt 55 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko.

186

Spis ilustracji Spis tabel Tabela 1 Działania wymagające podjęcia według mieszkańców ...... 25 Tabela 2 Problemy występujące na obszarze wiejskim gminy według mieszkańców ...... 26 Tabela 3 Legenda do cyfr określonych w tabeli problemów ...... 26 Tabela 4 Struktura demograficzna mieszkańców Gminy Kalisz Pomorski ...... 36 Tabela 5 Procentowy udział liczby osób bezrobotnych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym ...... 38 Tabela 6 Procentowy udział liczby osób bezrobotnych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym ...... 39 Tabela 7 Liczba rodzin i dzieci korzystających z zasiłków rodzinnych ...... 40 Tabela 8 Liczba wypożyczeń oraz wielkość zbiorów biblioteki publicznej ...... 45 Tabela 9 Liczba dzieci korzystających z wychowania przedszkolnego ...... 46 Tabela 10 Uwarunkowania społeczne – zestawienie danych dla obszaru miejskiego Gminy Kalisz Pomorski ...... 52 Tabela 11 Uwarunkowania społeczne – wskaźnik IMD dla obszaru miejskiego Gminy Kalisz Pomorski .. 56 Tabela 12 Uwarunkowania społeczne – zestawienie danych dla obszaru wiejskiego Gminy Kalisz Pomorski ...... 61 Tabela 13 Uwarunkowania społeczne – wskaźnik IMD dla obszaru wiejskiego Gminy Kalisz Pomorski ... 63 Tabela 14 Uwarunkowania gospodarcze dla obszaru miejskiego Gminy Kalisz Pomorski ...... 73 Tabela 15 Uwarunkowania gospodarcze na obszarze wiejskim Gminy Kalisz Pomorski...... 77 Tabela 16 Wielkość odebranych zmieszanych odpadów na terenie Gminy Kalisz Pomorski ...... 79 Tabela 17 Uwarunkowania przestrzenno – funkcjonalne na obszarze miejskim Gminy Kalisz Pomorski .. 82 Tabela 18 Uwarunkowania przestrzenno- funkcjonalne na obszarze miejskim Gminy Kalisz Pomorski ... 85 Tabela 19 Uwarunkowania przestrzenno- funkcjonalne na obszarze wiejskim Gminy Kalisz Pomorski .... 88 Tabela 20 Uwarunkowania przestrzenno- funkcjonalne na obszarze wiejskim Gminy Kalisz Pomorski .... 89 Tabela 21 Uwarunkowania techniczne na obszarze miejskim Gminy Kalisz Pomorski ...... 91 Tabela 22 Uwarunkowania techniczne (wskaźnik) na obszarze miejskim Gminy Kalisz Pomorski ...... 93 Tabela 23 Uwarunkowania techniczne na obszarze wiejskim Gminy Kalisz Pomorski ...... 96 Tabela 24 Uwarunkowania techniczne (wskaźnik) na obszarze wiejskim Gminy Kalisz Pomorski ...... 97 Tabela 25 Legenda do wskaźnika jakości dróg ...... 97 Tabela 26 Podsumowanie uwarunkowań w zakresie wyznaczenia obszaru zdegradowanego oraz obszaru rewitalizacji na obszarze miejskim gminy ...... 102 Tabela 27 Podsumowanie uwarunkowań w zakresie wyznaczenia obszaru zdegradowanego oraz obszaru rewitalizacji na obszarze wiejskim gminy ...... 105 Tabela 28 Analiza podobszarów zdegradowanych wykonana przez Zespół ds. Rewitalizacji ...... 106 Tabela 29 Zestawienie podobszarów rewitalizacji na obszarze miejskim Gminy Kalisz Pomorski ...... 107 Tabela 30 Zestawienie podobszarów rewitalizacji na obszarze wiejskim Gminy Kalisz Pomorski ...... 108 Tabela 31 Analiza SWOT podobszaru rewitalizacji 1...... 110 Tabela 32 Analiza SWOT podobszaru rewitalizacji 2...... 112 Tabela 33 Analiza SWOT podobszaru rewitalizacji 3...... 114 Tabela 34 Analiza SWOT podobszaru rewitalizacji 4...... 115

187

Tabela 35 Analiza SWOT podobszaru rewitalizacji 5...... 118 Tabela 36 Analiza SWOT podobszaru rewitalizacji 5...... 120 Tabela 37 Zmiany w zakresie zjawisk negatywnych na wszystkich podobszarach rewitalizacji ...... 122 Tabela 38 Zgodność celów Programu z lokalnymi dokumentami strategicznymi Gminy Kalisz Pomorski127 Tabela 39 Zgodność celów programu z dokumentami strategicznymi o znaczeniu ponadlokalnym w odniesieniu do Gminy Kalisz Pomorski ...... 128 Tabela 40 Komplementarność działań rewitalizacyjnych w ujęciu przestrzennym ...... 162 Tabela 41 Komplementarność przedsięwzięć pod względem problemowym w skali podobszaru rewitalizacji ...... 163 Tabela 42 Matryca powiązań przedsięwzięć rewitalizacyjnych zaplanowanych do realizacji w ramach programu rewitalizacji ...... 167 Tabela 43 Wskaźniki monitorowania celów programu rewitalizacji ...... 175 Tabela 44 Harmonogram realizacji przedsięwzięć i projektów rewitalizacyjnych ...... 177 Tabela 45 Budżet oraz szczegółowy harmonogram realizacji przedsięwzięć i projektów rewitalizacyjnych ...... 179

Spis wykresów Wykres 1 Zadowolenie z zamieszkania na terenie gminy ...... 22 Wykres 2 Problemy społeczne zidentyfikowane na terenie gminy ...... 23 Wykres 3 Działania, które powinny zostać podjęte w ramach procesu rewitalizacji ...... 24 Wykres 4 Liczba osób bezrobotnych w Gminie Kalisz Pomorski ...... 36 Wykres 5 Struktura osób bezrobotnych w Gminie Kalisz Pomorski ...... 37 Wykres 6 Udział osób bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym ...... 38 Wykres 7 Saldo migracji w Gminie Kalisz Pomorski ...... 39 Wykres 8 Kwota świadczeń rodzinnych wypłaconych w Gminie Kalisz Pomorski ...... 40 Wykres 9 Liczba porad udzielonych w ramach podstawowej opieki zdrowotnej w Gminie Kalisz Pomorski ...... 44 Wykres 10 Liczba dzieci w wieku 3-5 lat uczęszczających do placówek wychowania przedszkolnego ..... 46 Wykres 11 Noclegi udzielone w obiektach zbiorowego zakwaterowania...... 68 Wykres 12 Płaszczyzny monitorowania Lokalnego Programu Rewitalizacji Gminy Kalisz Pomorski na lata 2017-2023 ...... 173

Spis map Mapa 1 Uwarunkowania społeczne wyrażone w IMD społecznym na obszarze miejskim Gminy Kalisz Pomorski ...... 60 Mapa 2 Uwarunkowania społeczne wyrażone w IMD społecznym na obszarze wiejskim Gminy Kalisz Pomorski ...... 65 Mapa 3 Klasyfikacja gmin ze względu na obciążenie problemami popegeerowskimi ...... 70 Mapa 4 Uwarunkowania gospodarcze na obszarze miejskim Gminy Kalisz Pomorski ...... 75 Mapa 5 Uwarunkowania gospodarcze na obszarze wiejskim Gminy Kalisz Pomorski ...... 78

188

Mapa 6 Uwarunkowania przestrzenno – funkcjonalne na obszarze miejskim Gminy Kalisz Pomorski ...... 87 Mapa 7 Uwarunkowania przestrzenno- funkcjonalne na obszarze wiejskim Gminy Kalisz Pomorski ...... 90 Mapa 8 Uwarunkowania techniczne na obszarze miejskim Gminy Kalisz Pomorski ...... 95 Mapa 9 Uwarunkowania techniczne na obszarze wiejskim Gminy Kalisz Pomorski ...... 98 Mapa 10 Podobszar rewitalizacji Kalisz Pomorski I ...... 109 Mapa 11 Podobszar rewitalizacji Kalisz Pomorski II ...... 112 Mapa 12 Podobszar rewitalizacji Sienica ...... 114 Mapa 13 Podobszar rewitalizacji Stara Korytnica ...... 116 Mapa 14 Podobszar rewitalizacji Suchowo ...... 117 Mapa 15 Podobszar rewitalizacji Cybowo ...... 119 Mapa 16 Podsumowanie podobszarów rewitalizacji – mapa poglądowa ...... 121

Spis obrazów Obraz 1 Przykłady działań informacyjnych ...... 29 Obraz 2 Przykłady informacji publikowanych na dedykowanej stronie internetowej ...... 30

Spis zdjęć Zdjęcie 1 Spotkanie i szkolenie dla zespołu ds. rewitalizacji, 17 maja 2017 r...... 10 Zdjęcie 2 Spotkanie i szkolenie dla zespołu ds. rewitalizacji, 8 czerwca 2017 r...... 11 Zdjęcie 3 Spotkanie i szkolenie dla zespołu ds. rewitalizacji, 13 czerwca 2017 r...... 12 Zdjęcie 4 Szkolenie dla partnerstw, 31 maja 2017 r...... 14 Zdjęcie 5 Szkolenie dla partnerstw, 31 maja 2017 r...... 14 Zdjęcie 6 Szkolenie dla partnerstw, 14.06.2017 r...... 15 Zdjęcie 7 Szkolenia dla partnerstw, 5 lipca 2017 r...... 16 Zdjęcie 8 Szkolenia dla partnerstw, 20 lipca 2017 r...... 17 Zdjęcie 9 Festyn rewitalizacyjny ...... 18 Zdjęcie 10 Festyn rewitalizacyjny ...... 19 Zdjęcie 11 Festyn rewitalizacyjny ...... 21 Zdjęcie 12 Festyn rewitalizacyjny ...... 21 Zdjęcie 13 Identyfikacja kryzysowych uwarunkowań podczas spacerów studyjnych ...... 27 Zdjęcie 14 Identyfikacja kryzysowych uwarunkowań podczas spacerów studyjnych ...... 27 Zdjęcie 15 Identyfikacja kryzysowych uwarunkowań podczas spacerów studyjnych ...... 28 Zdjęcie 16 Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury w Kaliszu Pomorskim ...... 47 Zdjęcie 17 Ogórek „Beczuś” – symbol Gminy Kalisz Pomorski ...... 76 Zdjęcie 18 Działania prowadzone z zakresu edukacji ekologicznej ...... 80 Zdjęcie 19 Zdjęcie kotłowni ...... 110 Zdjęcie 20 Zdjęcie rynku ...... 111 Zdjęcie 21 Panorama lokomotywowni ...... 113

189