STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY KALISZ POMORSKI
- CZ ĘŚĆ OPISOWA-
ZAŁ ĄCZNIK NR 1 Do Uchwały Nr XV/69/15 Rady Miejskiej w Kaliszu Pomorskim z dnia 24 wrze śnia 2015 r.
Stycze ń 2002 r. I zmiana studium: luty 2007 r. II zmiana studium: luty 2010 r. III zmiana studium: kwiecie ń 2012 r. IV zmiana studium: wrzesie ń 2012 r. V zmiana studium: luty 2013 r. VI zmiana studium: wrzesie ń 2015 r.
Studium opracowano w pracowni projektowej studio PLAN w Poznaniu
Zespół autorski: mgr in ż. arch. Piotr Kozłowski - upr. urban. nr 1485/96 - główny projektant mgr Eleonora Rybczy ńska – upr. urban. nr 1484/96 zagadnienia społ.-gospod. dr Beata Raszka – zagadnienia przyrodnicze mgr Tadeusz Błaszak – zagadnienia prawne, program mgr in ż. Adam Rogoziecki – infrastruktura techniczna in ż. Stefan Dutkowiak – komunikacja - konsultant mgr in ż.arch. Beata Horoszko – układ przestrzenny, infrastruktura mgr in ż.arch. Dawid Bejnarowicz – układ przestrzenny, zapis studium
współpraca: mgr Michał Dudzi ński
opracowanie I zmiany Studium: mgr in ż. arch. Piotr Kozłowski - upr. urb. 1485/96 ZOIU Z-292 mgr Marcin Boruc mgr Marcin Brytan mgr Łukasz Ma ńszewski
opracowanie II, III, IV, V i VI zmiany Studium: mgr Marcin Brytan dr Witold Andrzejczak
2
Strona:
CZ ĘŚĆ I – WPROWADZENIE 1. Przedmiot i cel opracowania. 6 2. Podstawa prawna opracowania. 6 3. Procedura formalno - prawna. 7 4. Forma opracowania. 7 5. Podstawowe dane o mie ście i gminie. 9 6. Zało żenia i podstawa prawna opracowania zmiany Studium oraz synteza ustale ń 10
CZ ĘŚĆ II – UWARUNKOWANIA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY KALISZ POMORSKI 1. Uwarunkowania geograficzno - przyrodnicze. 11 1.1. Poło żenie gminy. 11 1.2. Warunki fizjograficzne i geologiczne terenu. 11 1.2.1. Klimat. 12 1.2.2. Gleby. 12 1.2.3. Charakterystyka hydrologiczna. 13 1.3. Zasoby przyrodnicze gminy Kalisz Pomorski. 20 1.3.1. Kopaliny. 20 1.3.2. Lasy. 22 1.3.3. Wa żniejsze gatunki fauny. 22 1.3.4. Wa żniejsze gatunki flory. 24 1.4. Istniej ące obszary chronione i obiekty gminy Kalisz Pomorski. 25 1.5. Układ przyrodniczy gminy Kalisz Pomorski – powi ązania systemowe. 27 2. Uwarunkowania kulturowe – zasoby kultury. 30 2.1. Zarys historii Kalisza Pomorskiego i regionu. 30 2.2. Kalendarium. 31 2.3. Historyczny układ przestrzenny. 34
3. Struktura przestrzenna gminy. 35 4. Uwarunkowania społeczno – gospodarcze. 38 4.1. Demografia. 38 4.2. Rynek pracy. 41 4.3. Rolnictwo. 43 4.4. Mieszkalnictwo. 45 4.5. Usługi. 46 4.5.1. Oświata. 46 4.5.2. Zdrowie. 47 4.5.3. Kultura. 47 4.5.4. Sport i turystyka. 47 4.6. Działalno ść gospodarcza. 47 4.7. Jako ść życia mieszka ńców. 47 5. Turystyka, rekreacja i wypoczynek. 49 5.1. Zewn ętrzne (krajowe) uwarunkowania rozwoju turystyki. 49 5.2. Potencjał turystyczno – rekreacyjny gminy Kalisz Pomorski. 51 6. Infrastruktura techniczna. 54 6.1. Zaopatrzenie w wod ę. 54 6.2. Kanalizacja. 55
3 6.2.1. Miasto Kalisz Pomorski. 56 6.2.2. Biały Zdrój. 56 6.2.3. Gmina Kalisz Pomorski. 56 6.3. Elektryczno ść . 57 6.4. Gaz, ciepłownictwo. 57 6.5. Telekomunikacja. 58 6.6. Transport i komunikacja. 58 6.6.1. Drogi. 58 6.6.2. Komunikacja autobusowa. 59 6.6.3. Komunikacja kolejowa. 59 6.7. Gospodarka odpadami. 59 6.8. Cmentarze. 59
CZ ĘŚĆ III. KIERUNKI ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY KALISZ POMORSKI. 1. Generalna koncepcja rozwoju miasta i gminy. 60 2. Zasady realizacji polityki przestrzennej gminy Kalisz Pomorski. 60 2.1. Sfery polityki przestrzennej. 61 2.2. Programy działa ń w poszczególnych strefach rozwoju. 62 3. Kierunki ochrony warto ści i zasobów środowiska przyrodniczego 63 3.1. Tereny i obiekty chronione na podstawie przepisów szczególnych 63 3.2. Kształtowanie systemu ekologicznego gminy 65 3.3. Wytyczne w zakresie lokalizacji elektrowni wiatrowych oraz obwodnicy Kalisza Pom. 66 4. Kierunki ochrony warto ści i zasobów środowiska kulturowego. 67 4.1. Zasady ochrony obszarów i obiektów wpisanych do rejestru i ewidencji zabytków. 68 4.2. Zasady ochrony stanowisk archeologicznych. 69 4.3. Zasady ochrony przestrzennych walorów kulturowych krajobrazu. 70 4.4. Zasady ochrony walorów kulturowych układów przestrzennych i zabudowy jednostek 71 osadniczych. 5. Funkcje miasta i gminy. 71 6. Kierunki zagospodarowania przestrzennego. 73 6.1. Kształtowanie przestrzeni jednostek osadniczych. 74 6.1.1. Przestrze ń wiejska. 74 6.1.2. Przestrze ń miejska. 74 6.2. Obszary rozwojowe przeznaczone pod zabudow ę. 75 6.3. Obszary przekształce ń przestrzennych. 77 6.4. Obszary wył ączone z zabudowy. 77 7. Kierunki rozwoju komunikacji. 77 7.1. Komunikacja drogowa. 77 7.2. Kształtowanie systemu ście żek rowerowych. 79 7.3. Komunikacja kolejowa. 79 8. Kierunki rozwoju infrastruktury technicznej. 79 8.1. Elektroenergetyka. 79 8.2. Zaopatrzenie w wod ę. 80 8.3. Kanalizacja sanitarna. 81 8.4. Zaopatrzenie w gaz i ciepło. 81 8.5. Gospodarka odpadami. 82 8.6. Kierunki rozwoju telekomunikacji. 82 8.7. Kierunki rozwoju cmentarzy. 83 9. Zarys strategii rozwoju społeczno – gospodarczego miasta i gminy Kalisz Pomorski. 83
4 9.1. Wprowadzenie. 83 9.2. Model SWOT. 83 9.3. Wizja gminy. 84 9.4. Zarys problemów do rozwi ązania. 85 9.5. Strategia rozwoju. 85 9.6. Kierunki działania władz samorz ądowych 88
5 CZ ĘŚĆ I – WPROWADZENIE
1. Przedmiot i cel opracowania Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym wprowadziła obowi ązek sporz ądzania przez gminy studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy jako dokument okre ślaj ący polityk ę przestrzenn ą gminy. Dokument ten miał by ć sporz ądzony do ko ńca 1999 r. i miał obejmowa ć cał ą gmin ę. Równocze śnie z ko ńcem roku 1999 miały przesta ć obowi ązywa ć plany zagospodarowania przestrzennego sporz ądzone przed 1995 rokiem. W zwi ązku z niewielkim zaawansowaniem w zakresie sporz ądzania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego i sporz ądzania studiów uwarunkowa ń i zagospodarowania przestrzennego gmin w skali całego kraju, Sejm RP z ko ńcem 1999 r. znowelizował ustaw ę o zagospodarowaniu przestrzennym, przedłu żaj ąc o dwa lata obowi ązywanie wspomnianych wy żej planów, a z ko ńcem 2001 kolejna nowelizacja przedłu żyła ich obowi ązywanie o dalszy rok (przy spełnieniu okre ślonych warunków dwa lata), a wi ęc tak że czas na sporz ądzanie studiów uwarunkowa ń. Jednocze śnie przygotowywany jest nowy projekt ustawy o zagospodarowaniu i planowaniu przestrzennym, który wprowadza zasadnicze zmiany w systemie planowania przestrzennego w Polsce, zbli żaj ąc go do standardów Unii Europejskiej. Uchwalone przez Rad ę Miejsk ą w Kaliszu Pomorskim “Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Kalisz Pomorski” nie jest przepisem gminnym i nie stanowi podstawy do wydawania decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu. Studium jest dokumentem koordynacyjnym okre ślaj ącym polityk ę w zakresie gospodarki przestrzennej oraz okre ślaj ącym działania na rzecz rozwoju zagospodarowania przestrzennego. Polityka przestrzenna okre ślona w studium stanowi wytyczne koordynacyjne dla prowadzenia dalszych prac, w szczególno ści sporz ądzania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego i wydawania decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu dla obszarów nie posiadaj ących opracowanego planu miejscowego. W niniejszym Studium okre ślono ogólnie tereny wymagaj ące opracowa ń planistycznych – tj. miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. W planach miejscowych powinny by ć ka żdorazowo okre ślone zasady podziału terenu, wydzielania nowych działek, minimalna wielko ść wydzielonych działek, procent zabudowy działki, procentowy udział powierzchni zieleni w zagospodarowaniu działki oraz podstawowe parametry zabudowy i zasady obsługi technicznej. Proces realizacji polityki przestrzennej winien by ć bie żą co monitorowany, informacja o zagospodarowaniu przestrzennym i zmianach w nim zachodz ących ma fundamentalne znaczenie dla prowadzenia optymalnej gospodarki przestrzennej. Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego jest dokumentem o charakterze strategicznym (ogólnym), okre śla uwarunkowania (przyrodnicze, kulturowe, społeczne i ekonomiczne) oraz okre śla kierunki rozwoju miasta i terenów wiejskich gminy Kalisz Pomorski. Zapisy Studium s ą na tyle elastyczne aby mo żna było unikn ąć szybkiej ich dezaktualizacji. W przypadku zmiany istotnych uwarunkowa ń zewn ętrznych i wewn ętrznych maj ących wpływ na zagospodarowanie i polityk ę przestrzenn ą gminy, mo że zaj ść potrzeba wprowadzenia zmian do studium.
2. Podstawa prawna opracowania W dniu 25 kwietnia 1996 r. Rada Miejska w Kaliszu Pomorskim podj ęła uchwał ę nr XVII/131/96 o przyst ąpieniu do sporz ądzenia “Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Kalisz Pomorski”, zgodnie z art. 6 ust. 1
6 ustawy z dnia 7 lipca 1994r. o zagospodarowaniu przestrzennym /tekst jednolity Dz. U. Nr 15 z 1999r. poz. 139 z pó źniejszymi zmianami. Celem opracowania Studium jest okre ślenie długookresowej polityki przestrzennej na obszarze gminy. Zakres merytoryczny opracowania Studium reguluje art. 6 ust. 4 i 5 ustawy. Natomiast, ze wzgl ędu na specyfik ę gminy Kalisz Pomorski studium okre śla: - funkcje gminy i sposoby ich aktywizacji, - porz ądkuje struktur ę zagospodarowania w poszczególnych strefach funkcjonalnych, - wskazuje sposób odnowy krajobrazu rolniczego i prowadzenia gospodarki rolnej, - przedstawia mo żliwo ści rekonstrukcji stosunków wodnych, - wskazuje sposób kształtowania zieleni.
3. Forma opracowania Elaborat opracowania Studium składa si ę z nast ępuj ących cz ęś ci: 1. Uchwały Rady Miejskiej w Kaliszu Pomorskim w sprawie Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Kalisz Pomorski – stanowi ącej Ustalenia Studium. 2. Zał ącznika nr 1 do Uchwały: Rysunek Studium pt. “Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Kalisz Pomorski”, w skali 1:10000 ( w sekcjach ) i 1 : 25 000, stanowi ącego graficzny zapis opracowania, 3. Rysunków stanowi ących ilustracj ę graficzn ą analizowanych zagadnie ń tematycznych (schematy i mapy): a) Kalisz Pomorski- studium uwarunkowa ń i zagospodarowania przestrzennego i gminy- INFRASTRUKTURA TECHNICZNA skala 1:100000. b) Kalisz Pomorski- studium uwarunkowa ń i zagospodarowania przestrzennego i gminy- KOMUNIKACJA skala 1:100000. c) Kalisz Pomorski- studium uwarunkowa ń i zagospodarowania przestrzennego i gminy- ZASOBY PRZYRODNICZE skala 1:100000. d) Kalisz Pomorski- studium uwarunkowa ń i zagospodarowania przestrzennego i gminy- OBSZARY CHRONIONE stan projektowany skala 1:100000. e) Kalisz Pomorski- studium uwarunkowa ń i zagospodarowania przestrzennego i gminy- OBSZARY CHRONIONE stan istniej ący skala 1:100000. f) Kalisz Pomorski- studium uwarunkowa ń i zagospodarowania przestrzennego i gminy- STRUKTURA PRZESTRZENNA stan istniej ący skala 1:100000. g) Kalisz Pomorski- studium uwarunkowa ń i zagospodarowania przestrzennego i gminy- STRUKTURA PRZESTRZENNA stan projektowany skala 1:100000. h) Kalisz Pomorski – struktura przestrzenna: - widok centrum od strony północnej - widok centrum od strony południowej - centrum 2 - potencjalne tereny gosp-przem., w przemysłowej cz ęś ci miasta - przebieg planowanej obwodnicy Kalisz Pomorski- studium uwarunkowa ń i zagospodarowania przestrzennego i gminy- TURYSTYKA skala 1:100000. Kalisz Pomorski- studium uwarunkowa ń i zagospodarowania przestrzennego i gminy- SIE Ć OSADNICZA skala 1:100000. Kalisz Pomorski- studium uwarunkowa ń i zagospodarowania przestrzennego i gminy- MIASTO KALISZ POMORSKI skala 1:5000.
7 Kalisz Pomorski- MAPA HYDROGRAFICZNA Mapa krajobrazu naturalnego, podział fizyczno geograficzny kraju z uwzgl ędnieniem gminy Kalisz Pomorski skala 1:3300000 Mapa ostoi ptaków i stanowisk nietoperzy w kraju z uwzgl ędnieniem gminy Kalisz Pomorski skala 1:3300000 Mapa krajobrazu naturalnego, podział fizyczno geograficzny kraju z uwzgl ędnieniem gminy Kalisz Pomorski skala 1:3300000 Uwarunkowania geomorfologiczne gminy Kalisz Pomorski na tle mapy kraju skala 1:330000 Mapa ochrony przyrody kraju z uwzgl ędnieniem gminy Kalisz Pomorski skala 1:3300000 Mapa krajowej sieci ekologicznej z uwzgl ędnieniem gminy Kalisz Pomorski skala 1:3300000 Mapa antropopresji z uwzgl ędnieniem gminy Kalisz Pomorski skala 1:3000000 Mapa struktury krajobrazu kraju z uwzgl ędnieniem gminy Kalisz Pomorski skala 1:3300000 Mapa uwarunkowa ń hydrograficznych gminy Kalisz Pomorski na tle mapy kraju skala 1:3300000 Schemat lokalizacji terenów dla których nale ży opracowa ć miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego skala 1: 10 0000 Zdj ęcia archiwalne – 10 egz. Zdj ęcia istniej ącego zagospodarowania gminy - 90 egz. Wraz z mapkami topograficznymi 1 : 10 000 (17 egz.) 4. Dokumentacji formalno-prawnej Studium, teczki zawieraj ącej dokumenty zwi ązane z procedur ą opracowania Studium. Cało ść dokumentacji studium (teksty, rysunki, mapy, zdj ęcia) znajduje si ę w komputerowej bazie danych. Rysunek studium zapisano jako wielowarstwow ą wektorowo – rastrow ą map ę, zapisan ą w programie Auto-CAD udost ępniony przy pomocy przegl ądarki WHIP umo żliwiaj ącą wydruk map dowolnego fragmentu gminy w dowolnie wybranej tematyce i skalach od 1: 100 000 do 1: 5 000.
4. Podstawowe dane o mie ście i gminie. Liczba ludno ści w gminie - 7.715. Liczba ludno ści w Kaliszu Pomorskim - 4.366. dane uzyskane z Urz ędu Stanu Cywilnego w Kaliszu Pomorskim z ko ńca 2001 r.
Gęsto ść zaludnienia w gminie ok. 16 osób/km 2.
Powierzchnia terenu ogółem - 48.078 ha a) u żytki rolne - 8.580 ha w tym: - grunty orne - 7.271 ha - pastwiska - 340 ha - sady - 24 ha - łąki - 945 ha b) lasy - 25.860 ha c) wody - 1.354 ha d) nieu żytki - 1.878 ha e) pozostałe grunty - 10.401 ha
8 53% użytki rolne
lasy
wody
3% nieu żytki 4% 18% pozostałe tereny 22%
W granicach administracyjnych gminy znajduj ą si ę: - 1 miasto - 14 wsi - 12 osad
Kalisz Pomorski to gmina poło żona w południowej cz ęś ci województwa zachodniopomorskiego, w powiecie Drawsko Pomorskie. Od północy s ąsiaduje z gminami: Drawsko Pomorskie, Złocieniec i Wierzchowo, od zachodu z gmin ą I ńsko, Dobrzany, Recz, od strony południowej z gmin ą Drawno, Tuczno, natomiast od strony wschodniej z gmin ą Tuczno i Mirosławiec.
Kalisz Pomorski le ży po śród trzech jezior: Bobrowo Wielkie (24 ha), Bobrowo Małe (10,5 ha) i Mły ńskie (30 ha), rozpostarty w śród wzgórz na wysoko ści ok. 90 –100 m n.p.m. Przez miasto przepływa rzeka Drawica kieruj ąca si ę przez jezioro M ąkowary do Drawy. Miasto otaczaj ą lasy, przewa żnie sosnowe, poprzecinane połaciami pól. Miasto poło żone jest na szlakach komunikacyjnych – drogowym i kolejowym (dwie linie w tym jedna w likwidacji). Droga krajowa nr 10 wiod ąca ze wschodu (Bydgoszcz) na zachód (Szczecin) prowadzi du ży ruch tranzytowy i stanowi jednocze śnie dogodne poł ączenie z krajem a tak że wschodem i zachodem Europy. Gmina Kalisz Pomorski nale ży do najwi ększych w Polsce, ale 25 000 ha jej powierzchni słu ży jedynie Wojsku Polskiemu jako cz ęść najwi ększego w Polsce poligonu wojskowego.
9 5. Zało żenia i podstawa prawna opracowania zmiany Studium oraz synteza ustale ń.
Pierwsza zmiana studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego dokonana została na podstawie ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80, poz. 717 z pó źniejszymi zmianami). Procedur ę zmiany Studium zainicjowała uchwała Nr XLIII/248/2006 Rady Miejskiej w Kaliszu Pomorskim z dnia 22 lutego 2006 r. w sprawie przyst ąpienia do sporz ądzenia zmiany Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Kalisz Pomorski. Zmiana powy ższa weszła w życie, na mocy uchwały Rady Miejskiej w Kaliszu Pomorskim nr V/42/07 z dnia 28 lutego 2007 r. Drug ą zmian ę Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego rozpocz ęła uchwała Rady Miejskiej w Kaliszu Pomorskim Nr XXXII/205/08 z dnia 30 grudnia 2008 r. w sprawie przyst ąpienia do zmiany studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Kalisz Pomorski. Trzeci ą zmian ę Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego rozpocz ęła uchwała Rady Miejskiej w Kaliszu Pomorskim Nr LV/328/10 z dnia 30 czerwca 2010 r. w sprawie przyst ąpienia do zmiany studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Kalisz Pomorski. Czwart ą zmian ę Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego rozpocz ęła uchwała Rady Miejskiej w Kaliszu Pomorskim Nr XVIII/125/11 z dnia 24 listopada 2011 r. w sprawie przyst ąpienia do zmiany studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Kalisz Pomorski. Pi ątą zmian ę Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego zainicjowała uchwała Rady Miejskiej w Kaliszu Pomorskim Nr XVI/111/11 Rady Miejskiej w Kaliszu Pomorskim z dnia 27 pa ździernika 2011 roku. Szósta zmian ę Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego zainicjowała uchwała Rady Miejskiej w Kaliszu Pomorskim Nr LIX/415/2014 Rady Miejskiej w Kaliszu Pomorskim z dnia 29 maja 2014 roku. Zakres zmiany polega na uzupełnieniu Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Kalisz Pomorski o pojedyncze ustalenia dla cz ęś ci gminy obj ętych zmiana Studium i wprowadzeniu ich do ujednoliconego tekstu i rysunku Studium. Obszar szóstej zmiany obejmuje 3 tereny poło żone na terenie gminy. Pierwszy teren poło żony jest po śród lasów na zachód od miejscowo ści D ębsko. Kolejne dwa obszary zlokalizowane s ą w granicach miasta Kalisz Pomorski w zachodniej i południowo – zachodniej jego cz ęś ci. Uwarunkowania przyrodnicze i kulturowe dotycz ące obszarów obj ętych zmianami Studium zamieszczone zostały w opracowaniu ekofizjograficznym dotycz ącym zmian w Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Kalisz Pomorski. Zmiany w poszczególnych terenach polegały na wprowadzeniu nast ępuj ących funkcji: - teren 1 (lasy na zachód od D ębska) – wprowadzono granice strefy ochronnej kompleksu wojskowego (ustalenia szczegółowe na str. 77), - teren 2 (Kalisz Pomorski) – cmentarz, (dotychczasowe przeznaczenie terenu: łąki, las), - teren 3 (Kalisz Pomorski) – ziele ń publiczna, (dotychczasowe przeznaczenie terenu: tereny zieleni).
10 Ponadto w konsekwencji zmian w ustawie Prawo geologiczne i górnicze ujawnione zostały w studium granice wyst ępowania złó ż kopalin oraz granica głównego zbiornika wód podziemnych (GZWP). Zmiany w tek ście z tym zwi ązane na str. 14 i 20. W zwi ązku z licznymi zmianami własno ściowymi dotycz ącymi dróg najni ższej kategorii zmianie w legendzie rysunku uległ opis tych dróg. Na potrzeby zmiany studium została sporz ądzona prognoza oddziaływania na środowisko skutków uchwalenia zmiany studium zgodnie z zapisami ustawy z dnia 3 pa ździernika 2008 r. o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227 ze zmianami). Zgodnie z § 8 ust 1, 2 i 3 Rozporz ądzenia Ministra Infrastruktury z dnia 28 kwietnia 2004 r. – w sprawie zakresu projektu studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy , zmiana Studium polegaj ąca na uzupełnieniu Studium o pojedyncze ustalenia, została wprowadzona w formie ujednoliconego projektu Studium z wyró żnieniem projektowanych zmian kolorem.
II. Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego gminy Kalisz Pomorski. 1. Uwarunkowania geograficzno-przyrodnicze.
1.1. Poło żenie gminy. Gmina Kalisz Pomorski le ży na Południu Pojezierza Drawskiego w zach.-półn. cz ęś ci kraju i administracyjnie od 1.01.1999 r. nale ży do Powiatu Drawskiego i Województwa Zachodniopomorskiego. Gmina graniczy z dziewi ęcioma nast ępuj ącymi gminami: Drawsko Pomorskie, Złocieniec, Wierzchowo, Mirosławiec, Tuczno, Drawno, Recz, Dobrzany i I ńsko.
1.2. Warunki fizjograficzne i geologiczne terenu. Gmina Kalisz Pomorski poło żona jest w obr ębie dwóch krain fizyczno-geograficznych (typologia Kondrackiego), tj. Równiny Drawskiej i Pojezierza Wałeckiego, wchodz ących w skład Pojezierza Południowo Pomorskiego. Od wschodu granic ę gminy wyznacza Puszcza Drawska, od północy jez. Lubie i rzeka Drawa, od zachodu rzeka Korytnica, od południa zespół jezior: Krzywe, Środkowe, Szerokie. W podło żu zalegaj ą utwory czwartorz ędowe, reprezentuj ące holocen i plejstocen. Utwory plejstoce ńskie reprezentowane s ą przez wodnolodowcowe piaski i zastoiskowe pyły i gliny pylaste, a z holocenu pochodz ą gleby, kreda jeziorna, piaski próchniczne, piaski drobne i średnie oraz pospółki żwirowe. Wod ę nawiercono w ró żnych poziomach, zale żnie od rze źby terenu; s ą to warstwy wodono śne o zwierciadle swobodnym lub napi ętym, zalegaj ące w strefie gł ęboko ści ok. 0,5-3,7 m p.p.t. Wpływ na ukształtowanie powierzchni gminy wywarło zlodowacenie bałtyckie fazy pomorskiej. Faza pomorska reprezentowana jest przez osady lodowcowe, wodnolodowcowe i zastoiskowe. Piaski i żwiry wodnolodowcowe wyst ępuj ą powszechnie na całym terenie gminy cho ć koncentruj ą si ę głownie w południowej cz ęś ci. Tworz ą tu rozległe pola sandrowe na przedpolu moren czołowych - sandr Drawy na południe od Kalisza Pomorskiego. Powierzchnia sandru Drawy w s ąsiedztwie moren czołowych znajduje si ę na wysoko ści 90- 120m n.p.m., opadaj ąc do poziomu 70-80 m w s ąsiedztwie dolin rzecznych. Mi ąż szo ść utworów sandrowych wynosi 5-15 m. Wykształcone s ą one w postaci szaro żółtych piasków ró żnoziarnistych ze żwirami i żwirów. Niekiedy, głównie w stropowych partiach, wyst ępuj ą piaski drobnoziarniste. W środkowej i północnej cz ęś ci gminy wyst ępuj ą gliny zwałowe, ci ągn ące si ę rozległymi płatami w okolicach Kalisza Pomorskiego i na północ od tej miejscowo ści. Mi ąż szo ść glin zwałowych z reguły nie przekracza 10 m. Piaski i żwiry oraz głazy moren czołowych buduj ą liczne wzgórza, wyznaczaj ące etapy postoju czoła l ądolodu.
11 W ich budowie przewa żaj ą zapylone piaski ró żnoziarniste. Do ść du że zgrupowania tych form wyst ępuj ą w rejonie Kalisza Pomorskiego, Po źrzadła Wielkiego i Prostyni. W okolicach Kalisza wyst ępuj ą kemy, zbudowane z piasków i żwirów, w morfologii terenu uwidocznione jako niewielkie pagórki o kolistej lub owalnej podstawie i wysoko ściach dochodz ących do 10-15 m powy żej powierzchni terenu. W budowie kemów przewa żaj ą piaski drobnoziarniste z przewarstwieniami mułków. Ponadto w kemach cz ęsto spotyka si ę piaski ró żnoziarniste ze żwirem oraz przewarstwienia lub soczewki żwirów. W dolinach rzek Drawy i Prostyni wyst ępuj ą piaski i żwiry rzeczne. Osady holocenu reprezentowane s ą przez mady, mułki, piaski i żwiry rzeczne - mo żna je obserwowa ć równie ż wzdłu ż innych, mniejszych cieków. Mi ąż szo ść ich nie przekracza kilku metrów. Torfy zajmuj ą rozległe powierzchnie w dolinach rzecznych oraz liczne zagł ębienia bezodpływowe i brzegi jezior. Mi ąż szo ść torfów dochodzi do 5 m, przewa żnie jednak nie przekracza 2,5 m. Podstawowe jednostki geologiczne gleb wyst ępuj ących w gminie Kalisz Pomorski to: - utwory lodowcowe: gliny lodowcowe, piaski lodowcowe, piaski na glinach zwałowych - utwory wodnolodowcowe: piaski akumulacji wodno-lodowcowej (buduj ące sandry), piaski akumulacji wodnolodowcowej kemów i ozów, pyły zastoiskowe, iły zastoiskowe - utwory akumulacji rzecznej: piaski rzeczne dawnych teras akumulacyjnych - utwory bagienne: torfy i mursze, - utwory eoliczne: piaski eoliczne, - utwory deluwialne: piaski deluwialne - utwory akumulacji jeziornej: piaski, pyły i gytie. Utwory lodowcowe wyst ępuj ą w okolicach miejscowo ści: Gi żyno, Stara Studnica, Biały Zdrój (w postaci moreny czołowej), Bralin, Cybowo. Obszar gminy le ży w zasi ęgu zlewni Odry, jest odwadniany przez płyn ącą przez Kalisz Pomorski Drawic ę i Prostyni ę, b ędące dopływem Drawy oraz przez szereg mniejszych cieków.
1.2.1. Klimat. Według Romera klimat tu wyst ępuj ący jest przykładem wpływów klimatycznych krain pozna ńskiej i drawskiej, a wi ęc obszarów pojeziernych i wielkich dolin. Przewa żaj ą wiatry z południowego zachodu i zachodnie. Okres wegetacyjny trwa 200 dni, zaczyna si ę w pierwszej dekadzie kwietnia, a ko ńczy wraz z ko ńcem pa ździernika. Średnia roczna wielko ść opadów wynosi 784 mm. Średni opad w miesi ącach wegetacyjnych wynosi 554 mm. Charakterystyczna dla tego typu klimatu jest łagodna amplituda temperatur. Średnia roczna temperatura to 7,8 o; w okresie wegetacyjnym średnia temperatura wynosi 12,7 o.
1.2.2. Gleby. Gleby gminy Kalisz Pomorski maj ą niewielk ą warto ść produkcyjn ą. Ponad 50% terenu gminy zajmuj ą lasy, głównie bory świe że i bory mieszane świe że, na bielicach. U żytki rolne zajmuj ą 8580 ha, z czego grunty orne to 7271 ha, sady - 24 ha, a pastwiska 348 ha. Przewa żaj ą gleby V klasy, jedynie w okolicy D ębska i Suchowa wyst ępuj ą gleby lepszych klas (IV i III). Około 3500 ha gruntów ornych (w większo ści nale żą cych do AWRSP) le ży odłogiem.
Tabela: Warunki glebowe gm. Kalisz Pomorski (zgeneralizowano, za WUS Koszalin) pH w Próchnica S Cd Zn Ni Pb Cu HCl (%) siarczanowa (ppm) (ppm) (ppm) (ppm) (ppm) (mg/100g) 4,8 0,97 1,688 0,183 27,9 4,6 12,4 3,9
12 Tabela. Procentowy udział gleb w klasach o ró żnej zawarto ści substancji od żywczych Zawarto ść substancji (% u żytków rolnych) bardzo niska niska średnia wysoka bardzo wysoka P2O5 1 9 22 34 34 K2O 20 42 23 8 7 Mg 13 25 46 11 5 b. kwa śne kwa śne lekko oboj ętne zasadowe kwa śne pH: 27 18 24 23 8 1.2.3. Charakterystyka hydrologiczna. Wody powierzchniowe Obszar gminy Kalisz Pomorski odwadniany jest przez dopływy Drawy. Spadki cieków wynosz ą ok. 1 %o. Na całym obszarze cieki zostały pogł ębione i wyprostowane, stanowi ąc cz ęść sytemu melioracyjnego. Prace melioracyjne przyczyniły si ę do wł ączenia dawnych obszarów bagiennych w cykl kr ąż enia powierzchniowego, obejmuj ąc swym zasi ęgiem obszary dolin i obni żeń terenowych, głównie w okolicy Kalisza Pomorskiego. Cieki na znacznych odcinkach maj ą brzegi umocnione faszyn ą. W dolinie Drawy wyst ępuj ą okresowe mokradła. Doliny rzeczne, wykorzystuj ące cz ęsto znaczne odcinki rynien subglacjalnych, s ą w ąskie i gł ęboko wci ęte w powierzchni ę terenu. Rozszerzenia dolin na ogół zaj ęte s ą przez zbiorniki jeziorne. Stosunkowo młoda rze źba powierzchni terenu jest przyczyn ą istnienia znacznej ilo ści jezior. Wszystkie wyst ępuj ące jeziora s ą pochodzenia lodowcowego, tworz ąc ci ągi rynnowe. Kierunki ci ągów rynien s ą zwykle prostopadłe do moren czołowych i najcz ęś ciej zorientowane południkowo. Wyj ątkiem jest rynna jezior: Dominikowo - Krzywe D ębsko – Szerokie, o przebiegu równole żnikowym. Z uwagi na znaczne gł ęboko ści rynien, jeziora s ą wa żnym czynnikiem współdziałaj ącym z wodami podziemnymi w utworach czwarto- i trzeciorz ędowych. S ą wa żnym czynnikiem równowagi hydraulicznej. Rzeka Drawa charakteryzuje si ę bardzo wyrównanym przebiegiem stanów i przepływów wody, w okresie wielolecia. Wi ąż e si ę to z gł ębokim wci ęciem dolin rzecznych jej systemu w rozległe pokrywy utworów sandrowych, co stwarza dogodne warunki do drena żu wód podziemnych, o znacznej zasobno ści, oraz znacznej liczby jezior, b ędących regulatorami obj ęto ści przepływu wody w ciekach. Współczynnik niejednorodno ści przepływów skrajnych wynosi 3,2 (wodowskaz Kamienna) i nale ży do najni ższych w dorzeczu Odry. Średni roczny odpływ jednostkowy wynosi 7,1 l ∗s-1∗km 2, a dla warto ści ekstremalnych 3,9-12,7 l ∗s-1∗km 2. Warto ści te świadcz ą równie ż o du żej zasobno ści dorzecza Drawy. Obj ęto ść przepływów innych cieków tego obszaru wynosi: Drawica: 0,4 m 3/s, Stawica: 0,05 m 3/s, Korytnica: 1,3 m 3/s.
Wody podziemne. Gł ęboko ść zalegania wód podziemnych nawi ązuje do ukształtowania terenu, powtarzaj ąc w złagodzonej formie jego kształt. Na przewa żaj ącej cz ęś ci rozpatrywanego terenu wody podziemne zalegaj ą na gł ęboko ści od 5 do 10 i od 10 do 20 metrów. Du że gradienty hydrauliczne wyst ępuj ą w strefach wysoczyznowych przyległych do dolin rzecznych i rynien jeziornych. Warto ści średnie i skrajne zwierciadła wód podziemnych pierwszego poziomu wodono śnego w posterunku obserwacyjnym D ębsko, w latach 1958-80 zebrano poni żej:
13 Rz ędna Wys. znaku Max abs Min abs. Amplitudy Amplitudy Średnia pow. terenu mierniczeg (cm). (cm) skrajne średnie roczna (m n.p.m.) o (cm) (cm) gł ęboko ść i (cm) (cm) 98,65 83 91 400 309 98 253 W latach 1981-86: Max abs.: 84 cm (III 1981) Min abs. : 320 cm (X 1983) Amplituda skrajna: 236 cm
W strefie kraw ędziowej doliny Studzienicy, w okolicy miejscowo ści Stara Studnica i Sienica, wyst ępuj ą źródła.
Centralna (w rejonie miasta Kalisz Pomorski), wschodnia i południowo wschodnia cz ęść gminy znajduj ą si ę w granicach czwartorz ędowego, mi ędzy morenowego GZWP (Głównego Zbiornika Wód Podziemnych) Wałcz - Piła nr 125 (ryc. poni żej), o szacunkowych zasobach dyspozycyjnych 169 ty ś m3/d i średniej gł ęboko ści uj ęć 65 m.
Ryc. Zasi ęg GZWP Wałcz – Piła nr 125
Źródło: opracowanie własne na podst. www.pgi.gov.pl
Zasoby wód powierzchniowych Sie ć rzeczna oraz zasoby jezior gminy Kalisz Pomorski są bardzo bogate. Przez środek gminy, z północy na południe przepływa rzeka Drawa, wpływaj ąca na teren gminy z jeziora Wiry i przepływaj ąca kolejno przez jeziora: Ko źlanka, Zły Ł ęg, Strunowo, w którym rozdziela si ę na dwie, płyn ące równolegle rzeki: Draw ę i Prostyni ę. Prostynia przepływa przez jeziora Mielno i Prostynia i na wysoko ści wsi Prostynia ł ączy si ę z Draw ą, stanowi ąc na odcinku ok. 3 km naturaln ą granic ę gminy. Drawa i Prostynia stanowi ą zlewni ę dla dopływaj ących z zachodu i wschodu szeregu lokalnych cieków: Słopicy, Stawicy, Kamionki, Gł ębokiej, Korytnicy, Drawicy. Rzeki Drawa i Drawica obj ęte są regionalnym monitoringiem wód. Ogółem powierzchnia jezior w gminie wynosi ok. 710 ha, wi ększe z nich wraz z podstawow ą charakterystyk ą zestawiono poni żej.
14
Tabela. Wa żniejsze jeziora gminy Kalisz Pomorski. (Ja ńczak J. (red.) 1996: Atlas jezior Polski IMiGW, Bogucki Wyd. Naukowe, Pozna ń, pomiary –wg danych IR Ś w Olsztynie). Wysoko ść Pow. Obj ęto ść Gł ęboko ś Gł ęboko ś Długo ść Szeroko ść Długo ść Rozwini ę- Wska źnik (m) n.p.m. (ha) (tys. m 3) ć max (m) ć x (m) max max (m) linii cie linii odsłoni ęcia (m) brzeg. (m) brzegowej Bobrowo Wlk. 90,2 24,0 3192,0 34,4 13,3 640 600 2100 1,21 1,8 Bobrowo Małe 90,2 9,4 413,6 9,8 4,4 420 300 1200 1,10 2,1 Domini 79,0 78,6 7326,6 16,5 9,3 1740 570 4400 1,4 8,5 kowo Gi żyno 98,0 63,3 7098,8 26,3 11,2 2450 425 6000 2,13 5,6 Krzywe D ębsko 79,2 121,6 7131,7 18,1 5,9 4050 540 9400 2,41 20,6 Mąkowarskie 79,6 170,5 23196, 31,2 13,6 3000 825 8450 1,83 12,5 5 Mielno 88,4 36,4 386,3 2,5 1,0 - - - - - Mły ńskie 90,1 14,8 830,9 15,3 5,6 640 380 1900 1,39 2,2 Prostynia 80,2 49,0 1715,0 7,7 3,5 1640 510 4100 1,65 6,4 Szerokie 79,4 75,1 4581,1 14,8 6,1 2070 620 5600 1,82 12,3 Wieli ż 89,5 31,1 831,8 4,2 2,7 - - - - - Zły Ł ęg 88,4 45,5 794,6 3,7 1,7 - - - - -
Jeziora gminy Kalisz Pomorski nale żą do zbiorników płytkich. Wi ększo ść z nich ma naturaln ą osłon ę biologiczn ą w postaci lasu. Dla płytkich akwenów ta naturalna osłona ma szczególne znaczenie jako bariera chroni ąca przed spływami powierzchniowymi. Typowo śródle śnymi jeziorami s ą: M ąkowarskie, Krzywe D ębsko, Szerokie, Mielno i Prostynia. One te ż najlepiej chronione s ą przed zjawiskami fluwialnymi, a w efekcie przed dalszym wypłyceniem i eutrofizacj ą. Najwi ększe zagro żenia dla stanu czysto ści i trofii wód jeziornych stanowi s ąsiedztwo zwartych układów osadniczych. Wpływom antropogenicznym, w postaci odprowadzenia wód z oczyszczalni lub bezpo średnich uj ść ścieków, podlega ć mog ą jeziora poło żone w s ąsiedztwie Kalisza (Bobrowo Wielkie i Małe, Jez. Młyńskie), Gi żyna (jezioro Gi żyno), Białego Zdroju (jezioro Wieli ż). Wysoki wska źnik rozwini ęcia linii brzegowej w przypadku jezior Krzywe D ębsko, Mąkowarskie i Szerokie świadczy o urozmaiconej linii brzegowej i wysokich walorach krajobrazowych pobrze ża, a wi ęc równie ż atrakcyjno ści turystycznej tych terenów.
15
Jez. WIELKIE BOBROWO woj. ZACHODNIOPOMORSKIE m-to. KALISZ POMORSKI
Wys. n.p.m 90.4
POWIERZCHNIA (P) GŁ ĘBOKOS Ć (G)
zw. wody 25.25 ha maksym. 34.1 m
wysp - ha średnia v/p 12.4 m
POWIERZCHNIE I OBJ ĘTO ŚCI BATYMETRYCZNE OBJ ĘTO ŚĆ (V) 3132.25 ty ś. m 3
POWIERZCHNIA OBJ ĘTO ŚĆ WARSTWY WYMIARY (D i S) IZOBATA MI ĘDZY IZOBATAMI długo ść max. (D) 650 m okre ślona pasa mi ędzy izoba. m izobata ha szerok. max. (S) 600 m ha % ty ś m 3 % 0 25.25 5.37 21.3 1128.25 36.0 5 19.88 5.50 21.8 856.50 27.0 10 14.38 6.78 26.8 549.50 17.5
15 7.60 2.98 11.8 305.50 9.8
20 4.62 2.00 7.9 181.00 5.8 LINIA BRZEGOWA (L) 25 2.62 1.62 6.4 90.5 2.8 misy jeziora 2050 m 30 1.0 0.95 3.8 21.0 0.7 wysp. - m 34 0.05 0.05 0.2 0.01 0.1 ogółem 2050 m 34.1 rozwój linii brzegowej:
Opracowano na podstawie pomiarów batymetrycznych wykonanych Metod ą siatki kwadratów 50 X 50 m
Ilo ść sondowa ń na 100 ha 350
Data pomiarów LIPIEC 1988r
Sondował A. KOPIECKI , J. KOZAKIEWICZ
Opracował W. URBANOWSKI
16
Jez. BOBROWO MAŁE woj. ZACHODNIOPOMORSKIE m-to. KALISZ POMORSKI
Wys. n.p.m 90.2
POWIERZCHNIA (P) GŁ ĘBOKOS Ć (G)
zw. wody 11.56 ha maksym. 10.1 m
wysp - ha średnia v/p 4.7 m
POWIERZCHNIE I OBJ ĘTO ŚCI BATYMETRYCZNE OBJ ĘTO ŚĆ (V) 541.5 ty ś. m 3
POWIERZCHNIA OBJ ĘTO ŚĆ WARSTWY WYMIARY (D i S) IZOBATA MI ĘDZY IZOBATAMI długo ść max. (D) 420 m okre ślona pasa mi ędzy izoba. m izobata ha szerok. max. (S) 300 m ha % tyś m 3 % 0 11.56 2.68 23.2 102.4 18.9 1 8.88 0.78 6.7 84.9 15.7 2 8.10 1.10 9.5 75.5 13.9
3 7.0 0.65 5.6 66.7 12.3
4 6.35 0.95 8.2 58.8 10.8 LINIA BRZEGOWA (L) 5 5.4 1.0 8.6 49.0 9.0 misy jeziora 1180 m 6 4.4 0.92 8.0 39.4 7.3 wysp. - m 7 3.48 1.1 9.5 29.3 5.4 ogółem 1180 m 8 2.8 1.03 8.9 18.6 3.4 rozwój linii brzegowej: 9 1.35 1.0 8.7 17.0 3.1 10 0.35 0.35 3.1 0.1 0.2 10.1
Opracowano na podstawie pomiarów batymetrycznych wykonanych Metod ą siatki kwadratów 50 X 50 m Ilo ść sondowa ń na 100 ha 360 Data pomiarów LIPIEC 1988r
Sondował J.RZEPECKI, J.KOZAKIEWICZ Opracował P. KOKOCI ŃSKI
17
Jez. MŁY ŃSKIE woj. ZACHODNIOPOMORSKIE m-to. KALISZ POMORSKI
Wys. n.p.m 90.1
POWIERZCHNIA (P) GŁ ĘBOKOS Ć (G)
zw. wody 14.78 ha maksym. 15.3 m
wysp - ha średnia v/p 5.6 m
POWIERZCHNIE I OBJ ĘTO ŚCI BATYMETRYCZNE OBJ ĘTO ŚĆ (V) 830.9 ty ś. m3
POWIERZCHNIA OBJ ĘTO ŚĆ WARSTWY WYMIARY (D i S) IZOBATA MI ĘDZY IZOBATAMI długo ść max. (D) 510 m okre ślona pasa mi ędzy izoba. m izobata ha szerok. max. (S) 400 m ha % ty ś m 3 % 0 14.78 1.6 10.8 139.8 16.8 1 13.18 3.0 20.3 233.6 28.1 3 10.18 2.86 19.4 175.0 21.1
5 7.75 2.57 17.4 120.7 14.5
7 4.75 2.57 17.4 103.95 12.5 LINIA BRZEGOWA (L) 10 2.18 0.93 6.3 34.3 4.1 misy jeziora 1800 m 12 1.25 0.95 6.4 23.25 2.8 wysp. - m 15 0.3 0.3 2.0 0.3 0.1 ogółem 1800 m 15.3 rozwój linii brzegowej:
Opracowano na podstawie pomiarów batymetrycznych wykonanych Metod ą siatki kwadratów 50 X 50 m
Ilo ść sondowa ń na 100 ha 360
Data pomiarów CZERWIEC 1988r
Sondował J.RZEPECKI , J.KOZAKIEWICZ
Opracował R. KOPIECKI
18 Gospodarka wodna - melioracje Na terenie gminy znajduj ą si ę nast ępuj ące urz ądzenia melioracji podstawowych utrzymywane i konserwowane przez Zarz ąd Melioracji i Urz ądze ń Wodnych Województwa Zachodniopomorskiego w Szczecinie: - Rzeka Drawica – 15,1 km - Rzeka Gł ęboka – 8,5 km - Rzeka Kamionka – 5,5 km - Rzeka Korytnica – 12,2 km - Rzeka Makowarka – 1,5 km - Rzeka Prostynia – 3,0 km - Rzeka Stawica – 7,4 km - Rzeka Studzienica – 8,5 km - Rzeka Zgnilec – 3,0 km Razem na terenie gminy utrzymaniem i konserwacj ą obj ętych jest 65,2 km cieków podstawowych, w tym 23,4 km uregulowanych.
W ewidencji urz ądze ń melioracji szczegółowych znajduje si ę obszar zmeliorowany o powierzchni 1610 ha (w tym grunty orne stanowi ą 1069 ha i 541 u żytki zielone). W programach „Perspektywicznym Programie Melioracji na lata 1991-2020” i „Programie Inwestycji Melioracyjnych na lata 1996 – 2015” nie przewiduje si ę realizacji inwestycji w zakresie melioracji. W „Programie małej retencji na lata 1997-2015” przewidziano mo żliwo ść realizacji: -odbudowy systemu nawadniaj ącego Stara Korytnica i zbiornika retencyjnego RDLP, a w terminie pó źniejszym retencja zbiornikowa Prostynia.
Naturalna ro ślinno ść potencjalna Według geobotanicznego podziału Polski gmina Kalisz Pomorski nale ży do Prowincji Ni żowo-Wy żynnej, Środkowoeuropejskiej, Działu Bałtyckiego, Krainy: Pojezierze Pomorskie, (ryciny dalej).
Rycina: Krainy geobotaniczne Legenda: 5 - Kraina: Pojezierze Pomorskie, b - Okr ęg Drawsko-Wałecki
19 Dominuj ącym zespołem ro ślinnym s ą żyzne buczyny ni żowe ( Melico-Fagetum ) szczególnie rozwini ęte w zachodniej cz ęś ci gminy, subatlantyckie acidofilne lasy bukowo- dębowe typu pomorskiego ( Fago-Quercetum petraeae ), wyst ępuj ące w północno-wschodniej cz ęś ci gminy oraz kontynentalne bory mieszane ( Pino-Quercetum ), zajmuj ące południow ą cz ęść gminy. Na mniejszych powierzchniach rozwini ęte s ą gr ądy subatlantyckie, bukowo- dębowo-grabowe ( Stellario-Carpinetum ), posta ć pomorska, uboga. Dominuj ą one w okolicy miasta Kalisz Pomorski, na południowy wschód od jeziora Drawsko. Dolinom rzecznym towarzysz ą ni żowe ł ęgi olszowe i jesionowo-olszowe, siedlisk wodno-gruntowych okresowo lekko zabagnionych ( Circaeo-Alnetum ) oraz olsy środkowoeuropejskie ( Carici elongate- Alnetum sensu lato ).
Wyró żnienie zespołów ro ślinno ści potencjalnej ma znaczenie przy modelowaniu przestrzennych systemów przyrodniczych gminy, rewitalizacji i renaturalizacji krajobrazów oraz rekultywacji gruntów zdegradowanych. Do naturalnych układów ro ślinnych nale ży nawi ązywa ć przy wprowadzaniu jakichkolwiek zalesie ń gruntów porolnych.
1.3. Zasoby przyrodnicze gminy Kalisz Pomorski
1.3.1. Kopaliny
Na terenie gminy zlokalizowane s ą nast ępuj ące udokumentowane zło ża kopalin: - „Kalisz Pomorski” – kruszywo naturalne - „Kalisz Pomorski II” – kruszywo naturalne - „Kalisz Pomorski III” – kruszywo naturalne - „Kalisz Pomorski IV” – kruszywo naturalne - „Prostynia II” – kreda jeziorna - „Prostynia III” – kreda jeziorna
Granice złó ż zostały przedstawione na rysunku studium.
20
ZBIORCZE ZESTAWIENIE OBSZARÓW PERSPEKTYWICZNYCH WYST ĘPOWANIA KOPALIN NA OBSZARZE GMINY KALISZ POMORSKI wg stanu na dzie ń 31.12.1995 r Numer obszaru miejscowo ść Rodzaj i wiek Wytypowano na Rodzaj Przypuszczalne Forma wyst ępowania na mapie kopalin podstawie opracowania zasoby tys.ton geologicznego Stara Piasek plejstocen wiercenia sprawozdanie pokładowa A Korytnica 800 Stara Piasek plejstocen wiercenia sprawozdanie pokładowa B Korytnica 400 Jaworze Kreda jeziorna wiercenia orzeczenie pokładowa C Żółwino holocen 200 Kreda jeziorna wiercenia sprawozdanie Pokładowa D Kr ęż no holocen 150 Obszar poło żony w OCHK „Okolice Kalisz Pomorskiego” Kreda jeziorna wiercenia sprawozdanie pokładowa E Gi żyno holocen 250 Jaworze Torf wiercenia orzeczenie pokładowa F Żółwino holocen 300 Czerty ń- Mielno Torf wiercenia sprawozdanie pokładowa G Starogardzkie holocen 700 Kr ęż no Torf wiercenia sprawozdanie pokładowa H holocen 200 Borowo II Torf wiercenia sprawozdanie Pokładowa I holocen 100 Obszar poło żony w OCHK „Okolice Kalisz Pomorskiego” Prostynia 3 Torf wiercenia sprawozdanie pokładowa J holocen 100 Mąkowary Torf wiercenia sprawozdanie pokładowa K holocen 100 Prostynia I Torf wiercenia sprawozdanie pokładowa L holocen 150
21 1.3.2. Lasy Gmina Kalisz Pomorski charakteryzuje si ę wysokim udziałem lasów (54%), głównie siedlisk borowych (bory świe że, bory mieszane świe że, lasy mieszane). Podlegaj ą one nast ępuj ącym nadle śnictwom: Drawsko Pomorskie, Kalisz Pomorski i Złocieniec. Najwi ększa powierzchnia zarz ądzana jest przez Nadle śnictwo Drawsko – 22176,55 ha, przy czym zaznaczy ć nale ży, że 95% tego obszaru zaj ętych jest przez poligon wojskowy. W jej obr ębie powierzchnia le śna stanowi 13931,88 ha, z czego tereny zalesione to 12897,61 ha, a grunt niezalesiony – 145,88 ha. Według operatu urz ądzenia lasów Nadle śnictwa Kalisz na lata 1994-2003 lasy zajmuj ą 12932,66 ha. Wiek r ębno ści drzewostanów przyj ęto nast ępuj ąco, dla poszczególnych gatunków: d ąb, jesion - 140 lat, sosna, modrzew, buk - 100 lat, świerk, daglezja, brzoza, grab, lipa - 80 lat, osika, olsza - 60 lat, topola, wierzba - 40 lat. Planuje si ę pozyskanie nie wi ększe ni ż 3992,65 m 3 grubizny. Lasy ochronne zajmuj ą 1926,94 ha, z tego lasy ochronne w miastach zajmuj ą 75,93 ha, lasy glebochronne: 547,78 ha, wodochronne: 1217,85 ha, ostoje zwierzyny wymagaj ącej ochrony: 85,38 ha. Najmniejszy odsetek lasów w obr ębie gminy Kalisz Pomorski podlega zarz ądowi Nadle śnictwa Złocieniec. Ogólna powierzchnia le śna wynosi 623,30 ka, z lego powierzchnia le śna to 597,19 ha, zalesiona – 572,27 ha. Obszar niezalesiony zajmuje 6,26 ha. Obecnie na obszarze nadle śnictw nie ma żadnych obszarów chronionych, w uj ęciu konserwatorskim. Synteza powy ższych danych uj ęta została poni ższ ą tabel ą.
Nadl. Nadl. Kalisz Nadl. Drawsko Pomorski Złocieniec Ogólna powierzchnia 22 176,65 12932,66 623,30 (ha) Pow. le śna (ha) 13 931,88 597,19 Pow. zalesiona (ha) 12 897,61 572,27 Pow. niezalesiona (ha) 145,88 6,26
1.3.3. Wa żniejsze gatunki fauny Poni żej przedstawiono zasoby fauny, jakie zidentyfikowano na podstawie obserwacji terenowych oraz publikowanych materiałów źródłowych, w podziale na grupy systematyczne.
Mi ęczaki ŚLIMAKI Rodzina: Rozdepkowate: rozdepka rzeczna Żyworódkowate: żyworódka pospolita Zawójkowate: zawójka płaska, zawójka przypłaszczona, zawójka pospolita Źródlarkowate: wodo żytka Jenkinsa, sadzawczak drobny Zagrzebkowate: zagrzebka pospolita, zagrzebka sklepiona Rozd ętkowate: rozd ętka pospolita Błotniarkowate: błotniarka stawowa, błotniarka uszata, błotniarka pospolita, błotniarka moczarowa, Lymnaea peregra , Lymnaea corvus Zatoczkowate: zatoczek pospolity, zatoczek obrze żony, zatoczek wieloskr ętny, zatoczek ostrokraw ędzisty, zatoczek skr ęcony, zatoczek białawy, zatoczek Rossmaesslera, zatoczek malutki,
22 zatoczek l śni ący, zatoczek rogowy Przytulikowate: przytulik strumienowy Acroloxidae: przytulik jeziorny MAŁ ŻE Skójkowate: skójka zostrzona, skójka malarska, skójka wielka, szcze żuja pospolita, szcze żuja wielka Racicznicowate: racicznica zmienna Groszkówkowate: gałeczka rogowa, kruszynka delikatna, groszkówki
Wy żej wymieniony skład gatunkowy mi ęczaków nale ży do pospolitych w jeziorach nizinnych naszego kraju. Gatunki te wyst ępuj ą powszechnie w jeziorach gminy Kalisz Pomorski.
Ryby Dane poni ższe uzyskano na podstawie danych literaturowych oraz informacji dost ępnych w PZW. Tabela zawiera wykaz gatunków ryb, wraz z podziałem ze wzgl ędu na stan zagro żenia (rzadko ść wyst ępowania) (według Polskiej czerwonej ksi ęgi zwierz ąt).
Gatunki najwy ższego ryzyka: EN - gatunek zagro żony: piskorz, sieja VU - gatunek nara żony: mi ętus, sielawa
Gatunki ni ższego ryzyka: CD - gatunek zale żny od ochrony: w ęgorz NT - gatunki „najmniejszej” troski: ciernik jazgarz ja ź jelec kara ś kiełb kr ąp jelec kara ś kiełb kr ąp leszcz lin oko ń pło ć sandacz słonecznica szczupak ukleja wzdr ęga
Gatunki o bli żej nieokre ślonym statusie: DD - dane niedostateczne lub brak informacji o liczebno ści gatunku i tendencjach zmian: stynka
Pozostałe gatunki ichtiofauny, nieklasyfikowane w kategoriach zagro żonych: karp
Ptaki Zasoby ornitofauny reprezentowane s ą przez liczne gatunki podlegaj ące ochronie: bielik, puchacz, bocian czarny, kania ruda, kania czarna, rzadkie gatunki ptaków ekosystemów wodnych: b ąk, zimorodek, perkoz, g ągoł, a tak że pospolita kaczka krzy żówka. Na terenie Nadle śnictwa Kalisz Pomorski wyznaczono stref ę ochronn ą bielika (zaznaczon ą na planie). Na podstawie wywiadu w Nadle śnictwie Drawsko uzyskano informacje o istnieniu stref ochronnych obszarów gniazdowania ptaków drapie żnych równie ż i w tym Nadle śnictwie. Znajduj ą si ę one w lasach le żą cych na terenie gminy Kalisz Pomorski, obj ętych poligonem. Dokładne dane nie s ą udostępniane, wobec czego w niniejszym opracowaniu nie zdecydowano si ę na uszczegółowienie tych informacji. Zaznaczy ć przy tym nale ży, że według licznych opracowa ń po świ ęconych zasadom ochrony przyrody (m.in. prof. prof. Olaczka, Denisiuka i Dobrowolskiego, Dubelowej) nie nale ży popularyzowa ć miejsc wyst ępowania szczególnie cennych okazów fauny i flory, gdy ż mimo woli mo żna narazi ć je na zagro żenie. Zalecenie to w szczególno ści stosuje si ę do miejsc gniazdowania ptaków drapie żnych i innych rzadkich przedstawicieli fauny, np. żółwia błotnego. perkoz dwuczuby - Jez. Bobrowo Wielkie, Kalisz Pomorski bocian biały - gniazda zasiedlone (wizja lokalna czerwiec`99): Jasnopole, Suchowo, Prostynia, Czerty ń
23 łab ędź niemy - oczka wodne na terenie poligonu przy drodze do Jaworza
Nietoperze Na terenie gminy Kalisz Pomorski brak jest miejsc zimowania tych zwierz ąt. Najbli ższe dot ąd stwierdzone zimowiska nietoperzy zlokalizowane s ą w Drawie ńskim Parku Narodowym w nast ępuj ących miejscowo ściach i obiektach: Drawnik - piwnica, Moczele - piwnica, Pustelnia - bunkier, piwnica, Jelenie - piwnica. W zimowiskach tych stwierdzono nast ępuj ące gatunki: Myotis myotis (nocek du ży), Myotis nattereri (nocek Natterera), Myotis daubentoni (nocek rudy), Plecotus auritus (gacek brunatny). Nietoperze te spotykane s ą na terenie gminy Kalisz Pomorski na żerowiskach.
Pozostała fauna Na terenach le śnych licznie wyst ępuje tzw. zwierzyna łowna: sarny, jelenie dziki, lisy. Jej stan jest regulowany poprzez działania prowadzone przez stosowne Nadle śnictwo w ramach tzw. planowej gospodarki łowieckiej.
1.3.4. Wa żniejsze gatunki flory Ro śliny rzadkie w skali regionu • go ździcznik skalnicowy - Petronhagia saxifraga (L.) Link - żwirownia na N kra ńcach Kalisza Pomorskiego (siatka ATPol BC02) • pieprzyca polna ( Lepidum campestre
24 • wil żyna ciernista Ononis spinosa - Borowo • porzeczka czarna Ribes nigrum - Lasy Nadle śnictwa Drawsko
Parki miejskie Zasoby zieleni miejskiej zostały zewidencjonowane w mie ście Kalisz Pomorski. Wynosz ą one 2 parki miejskie o pow. 1,2 ha i 0,3 ha (dane z 1994 r.). Parki wiejskie (podworskie) zostały uj ęte w niniejszym opracowaniu w cz ęś ci „Chronione obszary i obiekty gminy Kalisz Pomorski”.
1.4. Istniej ące chronione obszary i obiekty gminy Kalisz Pomorski Pomniki przyrody Na terenie gminy t ą form ą ochrony obj ęto 9 obiektów (tabela poni żej):
Tabela: Pomniki przyrody gminy Kalisz Pomorski Lp. Nazwa obiektu Wymiary Lokalizacja obwód (cm) wysoko ść (m) 1. Dąb bezszypułkowy 600 22 Biały Zdrój 2. Buk zwyczajny 450 22 Po źrzadło 3. Dąb szypułkowy 630 27 Jasnopole 4. Lipa drobnolistna 330 20 Biały Zdrój 5. Lipa drobnolistna 640 Biały Zdrój 6. Lipa drobnolistna 540 Biały Zdrój 7. Lipa drobnolistna 700 Biały Zdrój 8. Aleja d ębowa Dębsko 9. Głaz narzutowy Kalisz Pom., jez. Bobrowo Wlk
Obszar chronionego krajobrazu Wyznaczony został na podstawie uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej w Koszalinie, z dnia 17 listopada 1975 r. (uchwała Nr X/46/75). Wyznaczono go na wschód od miasta, nosi nazw ę „ Okolice Kalisza Pomorskiego” (naniesiony na planszy). Użytek ekologiczny Jest nim śródle śne oczko wodne „D ębsko”, wyznaczone w lasach podlegaj ących Nadle śnictwu Kalisz Pomorski. Ponadto za u żytek ekologiczny uznano teren le żą cy w pododdziale 456 d Nadle śnictwa, Obr ębu i Le śnictwa Kalisz Pomorski o powierzchni 1,23 ha, oraz „Bagno Czerty ńskie” Le śnictwo Czerty ń oddz. 339 a o powierzchni 78,52 ha. Zabytkowe parki Do rejestru Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków wpisano park podworski w Kaliszu Pomorskim (nr rej. 235, z dn. 16.01. 1960 r.).
Inne formy ochrony środowiska Strefa ciszy wyznaczona została na obszarze jeziora M ąkowary i jego pasie brzegowym.
Waloryzacja krajobrazu Ocena (waloryzacja), jako s ąd warto ściuj ący, wyra żaj ący dodatnie lub ujemne ustosunkowanie si ę, aprobat ę lub dezaprobat ę zdarzenia lub stanu rzeczy, pojawia si ę w geografii w momencie, gdy chcemy dokona ć warto ściowania struktury składników środowiska przyrodniczego dla potrzeb naukowych i praktycznych. Według Bartkowskiego (1985), przedmiotem oceny jest środowisko przyrodnicze człowieka, definiowane jako „zbiór czynników oddziałuj ących na podmiot środowiska”
25 (podmiotem jest człowiek). W procesie oceny walorów krajobrazowych gminy Kalisz Pomorski wydzielono jednostk ę przestrzenn ą, tzw. pole podstawowe oceny , na której dokonano warto ściowania struktury środowiska. Jako jednostk ę najbardziej porównywaln ą przyj ęto figur ę geometryczn ą – kwadrat o bokach w rzeczywisto ści 1 km x 1km (o powierzchni 1km²). Ocen ę przeprowadzono w oparciu o mapy topograficzne w skali 1:50 000. Układ kwadratów oparto na oznaczonej na mapie siatce kilometrowej. Dla dokonania klasyfikacji zjawisk fizyczno-geograficznych ustalono kryteria, przyjmuj ąc na użytek niniejszego opracowania: stopie ń urze źbienia terenu – wyra żony wielko ści ą spadków terenu [w %] w polu podstawowym oceny; stopie ń lesisto ści – udział powierzchni le śnej [w %] w polu podstawowym oceny; stopie ń jeziorno ści – udział powierzchni jezior [w %] w polu podstawowym oceny; mozaikowato ść typów u żytkowania terenu – wyra żony ilo ści ą form u żytkowania terenu w polu podstawowym oceny o okre ślonych cechach jako ściowych. Wydzielenie to umo żliwiło przeprowadzenie jako ściowego warto ściowania składników i cech struktury środowiska, czyli bonitacj ę. Po ustaleniu kryterium oceny dokonano klasyfikacji bonitacyjnej – podziału zjawisk fizyczno-geograficznych na klasy według okre ślonych zasad, przy zało żeniu, że jedna sytuacja fizyczno-geograficzna jest lepsza od drugiej, druga od trzeciej, itd. W oparciu o zasad ę atrakcyjno ści kryterium (jego wagi) przyj ęto poni ższ ą klasyfikacj ę (tabela):
Tabela: Kryteria oceny atrakcyjno ści środowiska przyrodniczego . Atrakcyjno ść terenu według przyj ętego kryterium Kryterium Du ża Średnia Mała oceny Stopie ń Tereny silnie urze źbione, o du żych Tereny słabo urze źbione. Przewaga Tereny płaskie. deniwelacjach i spadkach terenu. obszarów o spadkach w przedziale od Przewaga obszarów o spadkach do 3,0%. urze źbienia Przewaga obszarów o spadkach powy żej 3,1% do 6,0%. terenu 6,0%. Lesisto ść Lasy zajmuj ą powy żej 40,0% ocenianej Lasy zajmuj ą badan ą powierzchni ę w Lasy zajmuj ą poni żej 20,0% pola oceny. powierzchni. przedziale od 20,1% do 40%.
Jeziorno ść Jeziora w polu oceny zajmuj ą powy żej Jeziora zajmuj ą od 10,1% do 20,0% Jeziora zajmuj ą poni żej 10,0% 20,0% powierzchni. badanej powierzchni. powierzchni pola oceny. Mozaikowato Dominuj ący typ u żytkowania: le śny, Dominuj ący typ u żytkowania: pola Dominuj ący typ u żytkowania: pola le śny z jeziorami, le śny z polami uprawne z ł ąkami, pola uprawne z uprawne, pola uprawne na terenach ść typów uprawnymi, le śny z jeziorami i polami lasami, pola uprawne z jeziorami, ł ąki z podmokłych, ł ąki, laki na terenach użytkowania uprawnymi. polami uprawnymi i lasem, jezioro z podmokłych, lasy na terenach łąkami i polami uprawnymi. podmokłych oraz ich dominuj ące terenu sąsiedztwo w polu oceny z bardziej atrakcyjnymi typami u żytkowania terenu.
Ocena jako ści wybranych cech komponentów środowiska przyrodniczego została przedstawiona w formie kartogramu. Okre ślonej cesze przypisano stosowne nasycenie barwy, uzyskuj ąc dzi ęki temu plastyczny obraz oceny powierzchni w kategoriach przestrzennych. Analityczn ą stron ę oceny przedstawiono w formie graficznej (zał ączniki 1 – 6). Po zako ńczeniu klasyfikacji bonitacyjnej dokonano zamiany warto ści jako ściowych na ilo ściow ą (bonitacja punktowa ) oraz dokonano kwalifikacji terenu, polegaj ącej na wydzieleniu kategorii kwalifikacyjnych. S ą to: tereny mało atrakcyjne krajobrazowo, tereny średnio atrakcyjne, tereny atrakcyjne. Oceny wskazuj ą, że przewa żaj ąca cz ęść gminy dysponuje wysokimi walorami
26 krajobrazowymi. Szczególne ich nat ęż enie znale źć mo żna na wschodnim (dolina Korytnicy) i północno- zachodnim skraju gminy (otoczenie Jeziora M ąkowarskiego).
1.5. Układ przyrodniczy gminy Kalisz Pomorski - powi ązania systemowe Podstawowe poj ęcia i definicje W przedstawionej analizie b ędą stosowane poj ęcia: 1. Korytarz ekologiczny : liniowy element struktury biotycznej i abiotycznej w heterogennej przestrzeni, przez który odbywa si ę przepływ materii przez fizjocenoz ę (rozprzestrzenianie si ę materii nieo żywionej, zwierz ąt, ro ślin, nasion, itp.). Korytarz ekologiczny jest struktur ą przyrodnicz ą, dla której funkcjonowania konieczne jest zachowanie ci ągło ści przestrzennej. W zwi ązku z powy ższym nale ży przeciwdziała ć fragmentacji środowiska, czyli powstawaniu wysp środowiskowych, a je żeli takie s ą to planowa ć ich poł ączenie ł ącznikami ekologicznymi. Korytarze ekologiczne w postaci zadrzewie ń i zakrzewie ń, poza ł ączeniem wysp środowiskowych i wzmacnianiem przepływu organizmów, oddziałuj ą na tereny otaczaj ące, zasilaj ąc je w gatunki, wpływaj ą na mikroklimat, przeciwdziałaj ą przesuszeniu, ograniczaj ą erozj ę, reguluj ą stosunki wodne. Szeroko ść korytarza ekologicznego powinna by ć jak najwi ększa (wystarczaj ąca jest ju ż szeroko ść 500 m, poniewa ż ogranicza wpływ środowiska zewn ętrznego). Za wa żne korytarze ekologiczne, wzdłu ż których odbywa si ę ruch no śników materii - wody, powietrza i samych organizmów - uwa ża si ę doliny rzek i wszystkie cieki wodne, poniewa ż stanowi ą one o całokształcie procesów zachodz ących w krajobrazie. Korytarz ekologiczny winien by ć w miar ę ci ągły i nie powinien by ć przeci ęty przez linie kolejowe, drogi itp. 2. Dla potrzeb niniejszej pracy wprowadzono poj ęcie subkorytarza na oznaczenie odgał ęzienia korytarza głównego. Subkorytarz ma rang ę ni ższ ą, lokaln ą, funkcjonuje w obr ębie wyodr ębnionej jednostki terytorialnej. W przeciwie ństwie do ł ącznika ekologicznego nie jest elementem scalaj ącym dwa korytarze ekologiczne, lecz stanowi oddzieln ą przestrzennie struktur ę przyrodnicz ą w ramach tej samej jednostki biocenotycznej. 3. Węzeł ekologiczny : fragmenty terenu, które w sposób jednoznaczny ł ącz ą ze sob ą kilka korytarzy ekologicznych lub ich odnóg, albo stanowi ą ł ącznik mi ędzy korytarzami ekologicznymi a innymi cennymi przyrodniczo obszarami. Poprzez mo żliwo ść krzy żowania si ę w takich miejscach ró żnych lokalnych szlaków migracyjnych, istnienia potencjalnego bogactwa gatunków ro ślin i zwierz ąt a tak że przenikania zagro żeń (np. zanieczyszczenia wód) wyodr ębnienie w ęzłów ekologicznych ma istotne znaczenie dla typowania obiektów planowanych do objęcia ochron ą, np. jako zespoły przyrodniczo- krajobrazowe.
System przyrodniczy gminy Kalisz Pomorski Dla ochrony zasobów przyrodniczych gminy Kalisz Pomorski niezb ędne jest utrzymanie spójno ści istniej ącego systemu przestrzeni przyrodniczych, wł ączonego poprzez gminy s ąsiednie w ogólnowojewódzki, a nast ępnie ogólnokrajowy system ochrony cennych zasobów przyrody. Korytarze i łączniki ekologiczne oraz obszary w ęzłów ekologicznych wyznacza si ę bior ąc pod uwag ę warunki naturalne, głównie rze źbę terenu, przebieg dolin rzecznych, obecno ść terenów torfowiskowych i bagiennych, zadrzewie ń śródpolnych, obszarów le śnych i innych terenów cz ęsto o małej przydatno ści gospodarczej, lecz du żym znaczeniu biocenotycznym. W uj ęciu systemu o znaczeniu ponadlokalnym Gmina Kalisz Pomorski le ży na styku dwóch jednostek w ęzłowych sieci ECONET-PL, o randze mi ędzynarodowej tj. w ęzła 6M – Pojezierze Drawskie i 7M – Dolina Drawy . Częś ciowo wkracza na teren korytarza ekologicznego o znaczeniu krajowym: 2k – pobrze że Iny , granicz ącego z jednostk ą 4m – Pojezierze Choszcze ńskie , stanowi ącą mi ędzynarodowy korytarz ekologiczny oraz 14k – Pojezierze Wałeckie . Od wschodu ł ączno ść z jednostkami przyrodniczymi rangi ponadlokalnej jest przerwana.
27 Niezale żnie od wymienionych wy żej na terenie gminy wyró żni ć nale ży wewn ętrzne korytarze ekologiczne - subkorytarze , zapewniaj ące migracj ę organizmów w skali lokalnej. S ą one odgał ęzieniami podstawowego korytarza Drawy, ł ącz ąc si ę z nim – z wyj ątkiem subkorytarza A - poza terytorium gminy: subkorytarz A: dolina Prostyni, obejmuj ąca ci ąg jezior: Mielno, Prostynia subkorytarz B: dolina Drawicy, z jeziorami: Gi żyno, Bobrowo Wielkie i Małe, Mły ńskie i Mąkowarskie, subkorytarz C: dolina Stawicy i Kamionki z jeziorem Wieli ż. Subkorytarz A – Dolina Prostyni ma najwi ększe znaczenie w skali regionu, gdy ż stanowi poł ączenie zasobów przyrodniczych cz ęś ci zachodniej gminy z jednostkami wy ższej rangi, w skali regionu, kraju i mi ędzynarodowym (elementy sieci ECONET). Centralny subkorytarz B - dolina Drawicy z punktu widzenia utrzymania wewnętrznych zasobów przyrodniczych gminy jest najwa żniejszy, bowiem w cało ści le ży na jej terytorium. Tym samym trwało ść i jego stan uzale żnione s ą od działa ń prowadzonych przez podmioty i osoby z terenu gminy Kalisz Pomorski. Szczególne znaczenie dla cało ści tej jednostki systemu przyrodniczego gminy ma działalno ść prowadzona w obr ębie miasta Kalisz Pomorski. Tło przyrodnicze okolic miasta nadaje im rang ę centrum biocenotycznego (zespół trzech jezior, powi ązania mi ędzy jednostkami ekosystemowymi i krajobrazowymi przez lokalne cieki). Obecnie przywrócenie funkcji w ęzłowych nie jest mo żliwe, a Kalisz jest przykładem historycznego zawłaszczenia obszarów przyrodniczo warto ściowych, przez urbanizacj ę. Dla utrzymania cało ści biocenotycznej subkorytarza Drawicy konieczne jest niwelowanie barier w przestrzeni przyrodniczej i dbanie o prawidłowy stan fizyczno- chemiczny środowiska. Dzi ęki subkorytarzowi C – dolinie Stawicy i Kamionki - gmina zachowuje kontakt z terenami najbli ższego s ąsiedztwa (wschodnia cz ęść gminy). Najwa żniejszym elementem systemu przyrodniczego gminy jest rzeka Drawa, scalaj ący zasoby środowiska gminy. Podstawowe znaczenie wszystkich korytarzy wynika ze stwarzania mo żliwo ści migracji organizmów, co zapewnia bogactwo i jednorodno ść gatunkow ą, a poprzez to utrzymanie stabilno ści zbiorowisk ro ślinnych i zgrupowa ń zwierz ąt. Opisywane korytarze umo żliwiaj ą migracje organizmów wzdłu ż dolin rzecznych, a tak że ułatwiaj ą i ukierunkowuj ą ruch mas powietrza (znaczenie przewietrzaj ące). Uszczuplenie zasobów przyrodniczych, ich degradacja - rozerwanie korytarza - spowoduje izolacj ę przyrodnicz ą terenów gminy.
• Cenne elementy środowiska przyrodniczego proponowane do obj ęcia ochron ą Proponowane u żytki ekologiczne Kolejny u żytek ekologiczny proponowany do wyznaczenia znajduje si ę na wschód od wsi Stara Studnica , Tworz ą go k ępy śródpolne, stanowi ące malowniczy element w rolniczym krajobrazie okolicy i, z racji swego poło żenia, pełni ące funkcj ę śródpolnych ostoi biocenotycznych. Wielko ść tego obszaru winna obejmowa ć ok. 20 ha.
Proponowany obszar chronionego krajobrazu Dla wzmocnienia ochrony krajobrazu niecki Jeziora Mąkowarskiego proponuje si ę ustanowi ć tam obszar chronionego krajobrazu. Teren ten według ocen atrakcyjno ści krajobrazu, przeprowadzonej metod ą bonitacji punktowej (patrz rozdział: Walory krajobrazowe) przestawia jeden z najwarto ściowszych obszarów Gminy. Na zasób walorów krajobrazowych składa si ę przede wszystkim du ża mozaikowato ść pokrywy ro ślinnej i sposobów u żytkowania terenu oraz znaczne urze źbienie. Obecnie Jezioro M ąkowarskie obj ęte jest stref ą ciszy, a towarzysz ące mu terenu le śne maj ą status lasów ochronnych. Zasi ęg ich winien by ć granic ą wyznaczonego obszaru chronionego krajobrazu, gdy ż pokrywa si ę jednocze śnie ze zlewni ą jeziora. Utworzenie obszaru chronionego krajobrazu zapewni bezpiecze ństwo podstawowemu walorowi tego terenu, tj. naturalno ść krajobrazu le śnego i jeziornego, przede wszystkim przed zabudow ą letniskow ą. Jednocze śnie wymusi obowi ązek dbało ści o estetyk ę
28 istniej ących ju ż obiektów rekreacyjnych (modernizacja i nadzór architektoniczny). Z drugiej za ś strony proponowana forma ochrony przestrzeni jest na tyle elastyczna, że dozwala na jej racjonalne wykorzystanie, np. dla wypoczynku.
Wszystkie proponowane formy ochrony winny mie ć przygotowan ą odr ębn ą dokumentacj ę, zawieraj ącą, obok inwentaryzacji, wskaza ń ochrony zachowawczej i opracowania planistycznego, informacje o dopuszczalnym sposobie wykorzystania.
Parki podworskie i stare cmentarze Warto ściowe elementy przyrodnicze zwi ązane s ą równie ż z obiektami kulturowymi. Cennym drzewostanem, zachowanym w dobrym stanie charakteryzuj ą si ę nast ępuj ące, nie wpisane do rejestru cho ć cenne, krajobrazowe parki podworskie, pochodz ące z połowy XIX w. Znajduj ą si ę one w: Białym Zdroju, Dębsku (dwa), Gi żynie, Gł ębokiem, Jasnympolu, Pomierzynie, Po źrzadle Wielkim, Suchowie Starej Studnicy. Podlegaj ą one w wi ększo ści zarz ądowi AWRSP. Nale ży je otoczy ć opiek ą i zastosowa ć najprostsze zabiegi piel ęgnacyjne, tj. wyci ąć samosiewy i usun ąć posusz. Cennym elementem krajobrazowym s ą aleje drzew: aleja jesionowa Pomierzyn - Ślizno (a. przydro żna) aleja jesionowa w Jasnopolu (a. przydro żna) aleja lipowa w Jasnopolu (a. przydro żna) aleja jesionowa w Suchowie w kierunku Borowa (a. przydro żna) aleja jesionowa w D ębsku (a. przydro żna)
Inne obiekty warte ochrony Podobnych jak parki podworskie prac piel ęgnacyjnych wymagaj ą cmentarze poewangelickie: w Kaliszu Pomorskim Po źrzadle.
Cmentarze te charakteryzuj ą si ę dobrze zachowanymi nagrobkami, niezdeformowanymi, wyrazi ście nakre ślonymi granicami w przestrzeni, a tak że cennym starodrzewem. Na cmentarzu poewangelickim w Kaliszu Pomorskim zachowała si ę w dobrym stanie główna aleja lipowa; bogato rozrasta si ę bluszcz pospolity i cebulica. Cmentarz ewangelicki w Po źrzadle ma wyra źnie wyodr ębnion ą granic ę wyznaczon ą świerkami; ponadto rosn ą tu pojedynczo lipy oraz szereg ro ślin charakterystycznych dla starych cmentarzy: bluszcz pospolity, cebulica, konwalia majowa. Obydwa obiekty wymagaj ą prac piel ęgnacyjnych. Obok nagrobków, stanowi ących niew ątpliw ą pami ątk ę dziejów i przyczynek dziedzictwa kulturowego, na starych cmentarzach zachowało si ę tu wiele cennych egzemplarzy drzew, których k ępy maj ą szczególny walor w krajobrazie rolniczym. Podstawowym zabiegiem w przypadku obiektu w Kaliszu powinno by ć usuni ęcie samosiewnego podrostu. Prace nale ży wykona ć zim ą, unikaj ąc zniszczenia podło ża, aby nie uszkodzi ć bujnie porastaj ącej stary cmentarz cebulicy i bluszczu. Te same prace powinny by ć wykonane na cmentarzu w Po źrzadle, który dodatkowo nale ży wyposa żyć w prosty krzy ż, oznaczaj ący miejsce pochówków.
29
2. Uwarunkowania kulturowe - zasoby kultury. 2.1. Zarys historii Kalisza Pomorskiego i regionu. Kalisz Pomorski – Nova Calisja nale ży nale ży historycznie do dawnej Wielkopolski. Na tych terenach znane s ą ślady osadnictwa z czasów epoki kamienia i br ązu. Na podstawie bada ń archeologicznych stwierdzono, i ż pierwszy gród, a obok niego osada rybacko-rolnicza istniały ju ż w VIII w. Pierwsze przekazy pisane pojawiły si ę w XIII w. Przemysł I (ojciec Przemysła II) podbił Kalisz nad Prosn ą a pó źniej osadził swoich ludzi w Novej Calisii, st ąd etymologia nazwy Kalisza Pomorskiego. W okresie rozbicia dzielnicowego nie ugruntowano zwi ązków i przynale żno ści pa ństwowej do Polski. W 1296 na ziemie te wkroczyli Branderburczycy, a w 1303 margrabiowie branderburscy wydali przywilej lokacyjny. Władza ko ścielna przynale żała w tym czasie dieciezji polskiej pozna ńskiej. Kolejny etap w dziejach rozwoju Kalisza Pomorskiego to przekazanie miasta w lenno rodziny Wedlów. W połowie XIV w. zbudowali oni zamek obronny, a miasto licz ące wówczas ok.. 7 ha otoczyli murami obronnymi posiadaj ącymi dwie bramy: Kamienn ą na drodze do Wałcza i Reck ą na trakcie wiod ącym do Recza. Bramy flankowały drog ę królewsk ą ł ącz ącą Branderburgie z Pa ństwem Krzy żackim. Trasa ta ł ączyła My ślibórz z Tczewem, korzystali z niej kupcy i wojskowi. Był to niezmiernie wa żny politycznie i strategicznie szlak zasilaj ący pa ństwo zakonne na Wschodzie. Wedlowie wznie śli w niedalekiej Prostyni drugi niewielki zamek o charakterze stra żnicy, do którego dostepu broniły przeszkody terenowe. Źródła podaj ą, że budowy zamku nigdy nie uko ńczono,był obsadzony do ść krótko, a po jego opuszczeniu popadł w ruin ę. Krzy żacy w 1405 r. odkupili od Marchii ziemie kaliskie (tzw. Nowa Marchia) i panowali na tych terenach przez pół wieku. Władztwo krzy żackie przypadło na niekorzystny okres w stosunkach z Polsk ą (przegrana wojna). Wielkopolskie pospolite ruszenie (1409 r.), w odwecie na krzy żack ą napa ść na Wałcz, doprowadziło do obl ęż enia Kalisza, zamek spalono, (odbudowano go w połowie XV w). W 1433 miasto na dwa lata zaj ęli Polacy, wycofali si ę na mocy układów pokojowych. W 1445 r. Branderburgia powróciła na te ziemie odkupuj ąc je od Krzy żaków. Od XV w. rozwija si ę w Kaliszu sukiennictwo, prosperuj ąc dobrze a ż do pocz ątku XIX w. Po żar w 1577 r. Spowodował spore szkody w zabudowie miasta, nie oszcz ędzaj ąc tak że zamku, co stało si ę pretekstem do jego przebudowy jako renesansowej rezydencji. W 1771 r. wydarzył si ę najwi ększy po żar w dziejach miasta, który zniszczył a ż 130 budynków, zamek kolejny raz popadł w ruin ę i został odbudowany jako pałac. Od tego czasu miasto zacz ęło traci ć znaczenie. Zburzono mury obronne, aby umo żliwi ć odbudow ę i rozbudow ę, ale rozwój post ępował powoli. W XIX w. rozpocz ęto w okolicach Kalisza intensywn ą upraw ę ziemniaka, a w 1890 r. odnotowano ok. tysi ąca kopaczy ziemniaków. Wiek XVIII i XIX przyniósł spore zmiany na wsi, w 1815 dokonano reformy administracyjnej monarchii pruskiej, mimo próby nasilenia akcji kolonizacyjnej, w połowie wieku nast ąpił odwrót mieszka ńców wsi w kierunku centrum Rzeszy. Pod koniec XIX w. rozpocz ęto budow ę kolei żelaznej, która szybko przyniosła miastu ponownie ożywienie gospodarcze. Wówczas rozwijały si ę tak że maj ątki ziemskie i do ść szybki rozwój wiejskich jednostek osadniczych- wznoszono folwarki i pałace wraz z zało żeniami parkowymi. W Gi żynie do czasu II wojny światowej rozwijał si ę najwi ększy na Pojezierzu Drawskim maj ątek junkierski licz ący ok. 1890 ha. Miasto stało si ę w ęzłem komunikacji kolejowej. Szybko te ż powstały pierwsze zakłady przemysłowe: tartak, cegielnia, gorzelnia, garbarnia. W 1900 r. Kalisz liczył ok. 3700 mieszka ńców, a tu ż przed wojn ą ok. 4000. Kolej przyczyniła si ę do rozwini ęcia turystycznej funkcji Kalisza – jako znacz ącego o środka wypoczynkowego. Miasto posiadało dwa hotele z zapleczem gastronomicznym, liczne pensjonaty i kwatery prywatne. Podczas sezonu w wielkiej kawiarni ogrodowej koncertowała orkiestra d ęta. Kolejn ą
30 atrakcj ą było k ąpielisko nad jeziorem Bobrowo Wielkie, z wypo życzalni ą sprz ętu wodnego. W okresie tym Kalisz był modnym kurortem, do którego przyje żdżali m.in. berli ńczycy. Miasto było wówczas bardzo atrakcyjne pod wzgl ędem architektonicznym i urbanistycznym, uroku dodawało niezwykłe poło żenie w śród lasów i trzech jezior –ślady tej świetno ści zachowały si ę głównie na archiwalnych fotografiach, pocztówkach i materiałach filmowych. W okresie II Wojny Światowej nast ąpiło o żywienie przemysłu pracuj ącego na potrzeby prowadz ącej znacznymi nakładami środków wojn ę III Rzeszy. W okresie wojny nie odczuwano w Kaliszu jej działa ń, dopiero w 1945 r. położone tu ż za lini ą Wału Pomorskiego miasto uległo niemal całkowitemu zniszczeniu, w wyniku uporczywych walk armii niemieckiej i radzieckiej. W czasie tych działa ń zniszczeniu uległo ok. 75% tkanki miejskiej. Zniszczonych obiektów nigdy nie odbudowano, zbudowano natomiast w okresie powojennym zespoły blokowej zabudowy mieszkaniowej, pozostawiaj ąc po dzi ś dzie ń wolne parcele i nieuporz ądkowany układ urbanistyczny miasta. Miasto pozbawione jest dzi ś atrakcyjnego wizerunku architektonicznego. W okresie powojennym rozwijano w Kaliszu głownie przemysł, zapominaj ąc o tkwi ącym w mie ście i gminie potencjale turystycznym. W najnowszej historii Kalisza du że znaczenie odgrywa lokalizacja najwi ększego w Polsce l ądowego poligonu wojskowego. Do niedawna najwa żniejsze decyzje dotycz ące tej ziemi zapadały na szczeblach wojewódzkim i centralnym. Z pocz ątkiem lat 90 -tych gospodarowaniem miasta zaj ęły si ę władze samorz ądowe, które musiały podj ąć olbrzymi wysiłek nadrobienia wieloletnich zaległo ści inwestycyjnych i poprawienia standardów zaspakajania potrzeb mieszka ńców.
2.2. Kalendarium. (przytoczono bez zmian materiał otrzymany z Urz ędu Miasta i Gminy w Kaliszu Pomorskim- autor nieznany)
1251 - pierwsza wzmianka - ksi ążę Wielkopolski Przemysł II sprowadza z Wielkopolski osadników i nadaje osadzie o nazwie Nowa Calisia prawa miejskie 1303 - Kalisz przejmuj ą Brandenburczycy- zatwierdzenie przywilejów miejskich i przeniesienie ustroju miasta na prawo magdeburskie. Mieszka ńcy Kalisza otrzymuj ą od margrabiów brandenburskich Ottona, Konrada, Waldemara i Jana: 154 włóki uprawnej ziemi, 50 włók ł ąk (oprócz jezior) oraz zwalnia mieszka ńców od podatków na okres 6 lat. Miasto posiadało prawo składowe smoły i w ęgla drzewnego odbywały si ę w nim targi, polowania na drobn ą zwierzyn ę, wypiekano chleb i zakładano ławy mi ęsne 1313 - margrabia Waldemar nadaje miastu młyn, jezioro i teren grodu 1323 - w dokumentach pojawia si ę proboszcz Heinrich 1335 - margrabia Ludwik ustanawia obieralny urz ąd prefekta ( pierwszy prefekt nazywał si ę Kurow i otrzymał w lenno 4 włóki ziemi i co trzeci grosz z łokciowego cła) 1336 - margrabia Ludwik zwalnia miasto na 3 lata od podatków, aby ulepszyło swoje obwarowania- potwierdzenie na istnienie obwarowa ń miejskich 1337 - Henryk Wedel otrzymuje miasto w lenno i przyst ępuje do budowy zamku w obr ębie obwarowa ń miejskich, w ich płd.-zach. naro żniku 1347 - margrabia Ludwik zwalnia miasto od podatków na 6 lat, ze wzgl ędu na wielkie ubóstwo mieszczan 1350 - nowe nadanie dla Henryka Wedla - otrzymuje w lenno Kalisz z prawem sądownictwa i usługami mieszczan wobec wła ściciela 1374 - Kalisz staje si ę miastem wcielonym do Rzeszy 1374 - z dokumentu margrabiego Zygmunta wiadomo, i ż zamek w Kaliszu przekazany zostały w Lenno Henrykowi von Güntersbergowi 1375 - w spisie własno ści ziemskiej zwanym Landbuchem cesarza Karola IV podano „terra Callies est Henrici de Wedel”
31 1378 - potwierdzenie przez cesarza Karola IV ustanowienia drugiego wła ściciela lennego Jakuba von Güntersberga; miasto i zamek pozostały we władaniu rodu Güntersbergów do 1731 r. 1399 - król Zygmunt potwierdza to nadanie 1402 - król Zygmunt sprzedaje Now ą Marchi ę Krzy żakom 1404 - miasto sprzedaje Krzy żakom młyny, prawo połowu ryb i w ęgorzy w miejskich wodach 1409 - wielki mistrz krzy żacki Ulrych von Jungingen przekazał listownie Henrykowi von Güntersbergowi potwierdzenie praw lennych dla miasta i zamku. Wojska polskie przed rozpraw ą z Krzy żakami pustosz ą ziemi ę Kalisk ą do 1435 jeszcze czyni ą to dwukrotnie) 1434 - Krzy żacy zrzekli si ę Nowej Marchii na rzecz elektora brandenburskiego Fryderyka II. Młyny nad Drawic ą powracaj ą do miasta. Miasto zaczyna si ę rozwija ć. 1447 - wzmianka o proboszczu Frantzke 1506 - ksi ążę elektor Joachim zezwala na nie opodatkowan ą sprzeda ż piwa 1532 - 1577 miasto w tych latach nawiedzaj ą trzy wielkie po żary 1535 - wprowadzenie Reformacji 1562 - margrabia Hanns ustanawia katastry i podatek od nich- miasto zajmuje 318 włók ziemi 1577 - po żar zamku gotyckiego 1580 - powstaje cech sukienników, miasto staje si ę o środkiem wyrobu sukna 1700 - odbudowa zamku w stylu renesansowym 1619 - pierwsze zapiski w nowej ksi ędze miejskiej 1618 -1648 - wojna 30-letnia powoduje przeci ąż enie mieszczan kontrybucjami wojennymi i kwaterami wojsk szwedzkich i cesarskich. Mieszkańcy Kalisza masowo uciekaj ą na tereny Polski 1622 - w dokumencie wzmianka o istnieniu ratusza 1625 - w mie ście panuje d żuma 1649 - przez Kalisz prowadzi konna poczta z Berlina do Królewca 1652 - powstaje panorama ukazuj ąca miasto od wschodu w prawie niezmienionej od średniowiecza sylwecie 1668 - zbudowano w mie ście pierwsz ą szkoł ę 1679 - 1 I - wielki elektor brandenburski przeje żdża przez miasto 1680 - nało żenie akcyzy na sprowadzane do miasta towary spo żywcze 1683 - po żar cz ęś ciowo niszczy ko ściół i zabudow ę miasta 1694 - w mie ście panuje tyfus plamisty 1709 - znów ma miejsce po żar 1719 - miasto liczy 776 mieszka ńców 1731 - wła ścicielami miasta i zamku zostaje ród Golców 1734 - powstaje cech krawców 1740 - ci ęż ka zima spowodowała złe zbiory i bied ę 1742 - Joachim Heinrich Struensee proboszczem 1750 - miasto liczy 1016 mieszka ńców 1758 - 26.VI podczas 7-letniej wojny Rosjanie pl ądruj ą miasto 1765 - miasto liczy 921 mieszka ńców 1771 - 17-18 V wielki po żar miasta; spłon ęło: 163 domy, ko ściół, plebania, szkoła, ratusz, zamek i liczne budynki gospodarcze. Ocalało tylko 25 domów budniczych w obr ębie miasta. 1771-1777 - odbudowa miasta. Fryderyk II wyasygnował ze skarbu pa ństwa kwot ę 80 000 talarów na odbudow ę miasta, którymi zarz ądzał tajny radca finansowy Brenkenhof. Projekt odbudowy miasta i budowy nowego ko ścioła wykonał berli ński budowniczy Holsche.
32 1775 - dobra rycerskie wraz ze spalonym zamkiem nabyła od Golców rodzina Beausobre. Ze wzgl ędu na zaopatrzenie w wod ę (w mie ście działaj ą 3 pompy i 2 otwarte studnie) miasto podzielono na 4 dzielnice i ponumerowano domy. 1783 - w mie ście otworzono aptek ę 1801 - miasto liczy 1944 mieszka ńców 1802 - Kirchstein burmistrzem miasta 1806 - podczas ucieczki do Prus Wschodnich król Fryderyk Wilhelm III i królowa Luiza przeje żdżaj ą przez Kalisz 1807 - zakwaterowanie i kontrybucje nakładane na mieszka ńców przez stacjonuj ące w mie ście wojska francuskie zuba żaj ą miasto 1815 - Kalisz nale ży do Prowincji Pomorskiej 1816 - miasto liczy 2182 mieszka ńców (10 katolików i 92 Żydów), 771 to sukiennicy 1817 - C.G. Harder burmistrzem 1831 - wzrasta liczba mieszka ńców do 2663 ( 11 katolików, 147 Żydów) 1832 - C. Kithy burmistrzem 1842 - L.Mieskie Burmistrzem 1844 - mieszczanie po raz ostatni poluj ą na wilki 1852 - miasto liczy 3092 mieszka ńców (2 katolików 164 Żydów) 1856 - uko ńczono budow ę szosy do Drawna. Schartow do 1857 tymczasowym burmistrzem 1861 - miasto liczy 1016 mieszka ńców ( 4 katolików 119 Żydów) 1866 - areał ziemi uprawnej w okolicach miasta powiększony do 900 morgów dzi ęki osuszeniu ł ąk nad Drawic ą 1881 - otwarcie „Gazety Kaliskiej” 1888 - poł ączenie kolejowe Kalisza z Pił ą i Stargardem Szczeci ńskim. Zühlsdorff burmistrzem. 1896 - uruchomienie poł ącze ń kolejowych z Ulikowem i Choszcznem. 1898 - oddanie do u żytku szosy Kalisz - Märk 1899 - budowa silosa zbo żowego 1905 - 1 V - uruchomienie poł ączenia kolejowego Kalisz-Złocieniec. Dyli żans pocztowy do Drawska przestaje kursowa ć. Powstaje tartak. 1901 - budowa ratusza 1905 - otwarcie fabryki cementu- wła ścicel Abraham. Thäter burmistrzem 1905 - Kalisz uzyskuje poł ączenie szos ą z Gi żynkiem i Suchowem. 1 IV otwarto w mie ście prywatn ą szkoł ę. Miasto zostało zgazyfikowane. 1908 - otwarto i fabryk ę skórzanych pantofli Jahnke 1909 - uruchomiono fabryk ę butów Großpietscha 1910 - miasto liczy 3343 mieszka ńców 1912 - działa fabryka beczek i wapienniki 1917 - Franz Reiner burmistrzem 1918 - zarz ądzanie miastem przez referendarzy 1920 - Franz Reiner znowu burmistrzem 1923 - elektryfikacja miasta 1925 - 3216 mieszka ńców 1926 - dr Caesar burmistrzem 1927 - zostaje zamkni ęta ostatnia fabryka sukna 1933 - 3837 mieszka ńców 1934 - Willi Pagal dowódca z Barth burmistrzem 1935 - przebudowa ratusza 9.XI.1938 - „ noc kryształowa” - w 1938 r. mieszkało w mie ście16 Żydów
33 12 II 1945 - walki o miasto - stare miasto zniszczone w 95 %
2.3. Historyczny układ przestrzenny. Miasto Kalisz Pomorski poło żone jest na obszarze moreny dennej wrzynaj ącej si ę od płd. w piaszczysty płaszcz zandrów i wysoczyzn przykrywaj ących moren ę, w dolinie pomi ędzy trzema jeziorami (Bobrowo Wielkie, Bobrowo Małe, Mły ńskie) i zalesionymi wzniesieniami. Ukształtowanie geograficzno-geologiczne zdeterminowało kształt i rozplanowanie miasta. Zabudowa w naturalny sposób ograniczyła si ę do obszaru miedzy trzema jeziorami, a zbiegiem czasu rozwin ęła si ę tak że wzdłu ż dróg wylotowych do Mirosławca, Złocie ńca, Drawska, Recza i Drawna. Centrum miasta znajduje si ę na łagodnym wyniesieniu mi ędzy jeziorami i nieznacznym zagł ębieniu terenu, przez który płynie rzeka Drawic ą. Obszar starego miasta (historyczny układ urbanistyczny) wyznaczaj ą ulice - Pocztowa, Rybacka, Kili ńskiego i brzeg Jeziora Mły ńskiego. Układ ten powstał po po żarze w 1771 r. i jest oparty na regularnym podziale szachownicowym, pokrywaj ącym swym zasi ęgiem i cz ęś ciowo siatk ą ulic prawdopodobnie obszar miasta średniowiecznego. W centrum układu znajduje si ę plac, pozostało ść po prostok ątnym rynku o wymiarach 70m x 47m. Z dawnej świetno ści zabudowy historycznej starego miasta pozostały: ko ściół, ruiny zamku - cz ęś ciowo odbudowane i nieliczne budynki mieszkalne przy ul. Bolesława Krzywoustego, Chrobrego, Rybackiej i Świerczewskiego. Przy płn.-wsch. odcinku ul. wzniesiono w ko ńcu XIX w. i w XX budynki u żyteczno ści publicznej i administracji pa ństwowej o wi ększej wysoko ści zabudowy niż pozostałe budynki. Ul. Wolno ści stanowi ąca przedłu żenie ul. Dworcowej (b ędącej historyczn ą drog ą do Drawna) po doprowadzeniu linii kolejowej stała si ę jedn ą z wa żniejszych ulic. Teren dawnego starego miasta stanowi nadal ścisłe centrum dzisiejszego rozczłonkowanego układu przestrzennego. W latach 60-tych i 70-tych XX w. wzniesiono tam nowe kilkukondygnacyjne bloki, które bardzo zniekształciły układ przestrzenny zacieraj ąc historyczne kwartały. Po przeciwległej stronie starego miasta w rejonie ul. Szczecińskiej, gdzie w pó źnym średniowieczu powstał tzw. Chy ż - osiedle Słowian, po połowie XIX w. wymieniono star ą głównie drewnian ą zabudow ę na murowan ą. Zabudowa ulic na północ od centrum cechuje si ę typowym tradycyjnym charakterem mieszkalno-gospodarczym i wysoko ści ą nie przekraczaj ącą parteru z nieu żytkowym poddaszem. Przy ul. Drawskiej i Toru ńskiej zachował si ę ciekawy zespół murowanych stodół (ok.30)z 2 poł. XIX w. i pocz. XX w. , które zapewne zast ąpiły starsze z ryglówki czy drewna. Od XVIII w. rozwijały si ę przedmie ścia poza średniowiecznymi murami obronnymi wzdłu ż dróg prowadz ących do okolicznych miast: Szczeci ńskiej (do Recza), Drawskiej (do Drawska), Koszali ńskiej (do Złocie ńca), Toru ńskiej (do Mirosławca) i Dworcowej (do Drawna). Powstanie linii kolejowej spowodowało rozwój miasta w kierunku południowym, wraz z zabudow ą mieszkaln ą i przemysłow ą. Na obszarze przedmie ść nie zachowała si ę zabudowa XVIII-wieczna, a istniej ąca pochodzi z ko ńca XIX w i pocz ątku XX w. W latach 20-tych i 30-tych XX w. powstały osiedla przy ul. Powiatowej , Grunwaldzka Wojska Polskiego). Fabryki, magazyny, tartaki, silos zbo żowy powstawały na południe od centrum miasta, w bliskim s ąsiedztwie linii kolejowej, głównie przy ul. Dworcowej. W połowie XIX w. zało żono cmentarz po wsch. stronie ul. Wolno ści na brzegu jeziora Wielkie Bobrowo. W XIX w. istniał równie ż niewielki cmentarz przy ul. Toru ńskiej niedaleko skrzy żowania z ul. Drawsk ą. W latach 30-tych XX w. zało żono cmentarz komunalny przy ul. Strzeleckiej.
34 3. Struktura przestrzenna gminy. Struktura przestrzenna i sie ć osadnicza gminy. Na struktur ę przestrzenn ą gminy składa si ę dominuj ąca (obszarowo) strefa ekologiczno – rolnicza, obejmuj ąca obszary le śne, ł ąki, wody powierzchniowe, pola uprawne oraz strefa zurbanizowana (jednostki osadnicze) obejmuj ąca miasto i wsie. Szczególn ą form ą zagospodarowania gminy jest poligon wojskowy, którego obszar nie podlegał szczegółowej analizie. Ponad połowa ludno ści gminy zamieszkuje miasto Kalisz Pomorski, usytuowane w centrum obszaru gminy, pomi ędzy trzema jeziorami. Struktura przestrzenna miasta opiera si ę o historyczny układ przestrzenny w rejonie ulic Wolno ści, Św. Wojciecha, Pocztowa, Mickiewicza, Krzywoustego, stanowi ący centrum miasta oraz w cz ęś ci południowej o dawne przedmie ście w rejonie ulic Szczeci ńska, Dworcowa, Przemysłowa – stanowi ące rejon mieszkaniowo – przemysłowy. Południowa cz ęść miasta rozwija si ę w oparciu o w ęzeł kolejowy. Historyczny, bardzo atrakcyjny układ przestrzenny zachował si ę głównie w podziałach własno ści i przebiegu dróg; zachowała si ę tylko niewielka cz ęść zabudowy historycznej przypominaj ącej o dawnej miejskiej świetno ści Kalisza Pomorskiego. W wyniku działa ń wojennych, a pó źniej braku rozs ądnej polityki przestrzennej miasto zatraciło atrakcyjny wizerunek. Zabudowa blokowa, tylko w cz ęś ci lokalizowana w sposób szanuj ący historyczn ą struktur ę przestrzenn ą miasta zdominowała jego centrum. Mała intensywno ść i zwarto ść zabudowy oraz wiele wolnych placów i parcel w centrum miasta sprawia, że jego obraz jest niekorzystny. W ostatnich latach zainwestowanie w centrum ograniczało si ę do realizacji obiektów handlowych, raczej o charakterze substandardowym, niewła ściwym dla centrum. Zabudowa mieszkaniowa natomiast realizowana była w południowej cz ęś ci miasta ze wzgl ędu na wi ększ ą dost ępno ść terenu. Zjawisko to nale ży uzna ć za niekorzystne, gdy ż przemieszaniu uległy tam funkcje mieszkaniowe i przemysłowe. Z 14 wsi usytuowanych na terenie gminy: Biały Zdrój, Stara Korytnica, D ębsko, Gi żyno, Stara Studnica, Sienica, Suchowo, Prostynia – maj ą wyra źnie wykształcon ą struktur ę przestrzenn ą i zachowan ą historyczn ą zabudow ę. Krajobraz wsi D ębsko, Gi żyno i Stuchowo został wprawdzie zakłócony obiektami dawnych PGR, ale stanowi ą one dzi ś potencjał do ewentualnego rozwoju gospodarczego tych wsi. Wsie Jaworze, Biały Zdrój, Stara Korytnica, Sienica posiadaj ą program turystyczno – wypoczynkowy (baza noclegowa, o środki wypoczynkowe, usługi).
Zasoby i walory środowiska kulturowego. Zasoby i walory środowiska kulturowego gminy Kalisz Pomorski zostały jak to opisano wy żej znacznemu uszczupleniu w wyniku działa ń wojennych i nieracjonalnej gospodarce przestrzennej prowadzonej po jej zako ńczeniu a ż do czasów transformacji ustrojowej na przełomie lat 80-tych i 90- tych. Obecnie natomiast odnotowujemy stagnacj ę w przekształcaniu i rozwoju układów osadniczych zwi ązan ą z nienajlepsza kondycj ą ekonomiczn ą wi ększo ści gmin w Polsce. W zwi ązku z tym nale ży szczególn ą trosk ą otoczy ć to co pozostało po dawnych czasach, co świadczy o procesie rozwoju kulturowego tych ziem, zwi ązanym z burzliw ą histori ą narodu polskiego i niemieckiego. Kalisz Pomorski niestety nie miał szcz ęś cia znale źć si ę w kr ęgu zainteresowa ń badaczy historii, nie był te ż oczkiem w głowie organów administracji zajmuj ącej si ę ochron ą zabytków i dóbr kultury – brak popularyzatorskich czy specjalistycznych opracowa ń, uniemo żliwia społecze ństwu gminy zapoznanie si ę z histori ą tej ziemi, a tak że utrudnia sporz ądzanie opracowa ń takich jak niniejsze studium. Ślady prehistorycznego i średniowiecznego osadnictwa zostały odkryte podczas bada ń archeologicznych w okresie mi ędzywojennym i po wojnie do ko ńca lat 60- tych. Lokalizacja 243 stanowisk archeologicznych zestawionych w Archeologicznym Zdj ęciu Polski, przedstawiona została
35 na rysunku studium. Ich charakterystyka przedstawiona jest w zestawieniu stanowisk AZP wraz z mapkami 1: 25 000 (przekazana UMiG – odpis i odrys oraz zapis w komputerowej bazie danych). Do rejestru zabytków zapisano 12 obiektów budowlanych i dziesi ęć obiektów ruchomych zwi ązanych z nimi, natomiast do w ewidencji kart adresowych obiektów o warto ściach zabytkowych wpisano 558 pozycji. Z przeprowadzonej wizji wynika, że w ewidencji zapisano niemal że wszystkie obiekty powstałe przed II wojn ą światow ą i co było prawdopodobnie jedynym kryterium podstaw do tego wpisu. W mie ście Kaliszu odnotowano 234 obiekty w ewidencji konserwatorskiej, które w wi ększo ści nie tworz ą zwartych pierzei i zespołów z wyj ątkiem nielicznych poło żonych przy ulicach: Świerczewskiego, Koszali ńskiej, i Szczeci ńskiej, w zwi ązku z czym nie postrzegamy warto ściowego krajobrazu kulturowego miasta. Układ urbanistyczny miasta wpisany do rejestru zabytków! widoczny jest jedynie w układzie podziałów geodezyjnych i na mapach topograficznych. Dokumentacja fotograficzna z okresu mi ędzywojennego świadczy o tym, że układ przestrzenny miasta w zestawieniu z poło żeniem mi ędzy jeziorami miał fenomenalny charakter w skali całego Pomorza. Ówczesna atrakcyjno ść przestrzenna (zabudowa zrealizowana w wi ększo ści w okresie mi ędzywojennym!) była jedn ą z podstaw świetno ści miasta. Do najcenniejszych zabytków miasta nale ży niedawno odrestaurowany ko ściół pod wezwaniem Matki Bo żej Królowej Polski, zbudowany w stylu klasycystycznym w 1771 r. Jako jednonawowy z trzykondygnacyjn ą wie żą , przykryt ą czterospadowym dachem. Wewn ątrz ko ścioła znajduje si ę rokokowy ołtarz ambonowy (drewno i stiuk, XVIII w.), rokokowy kontusz herbowy z inicjałami „FR” (drewno rze źbione i polichromowane), rokokowe rze źby „Aniołek” z XVIII w. Umieszczone na gzymsie ołtarza (drewno rze źbione i polichromowane), rokokowe drzwi do ko ścioła z II poł.XVIII w.,krucyfiks ludowy z XIX w. (drewno rze źbione i malowane), barokowe epitafium Ernesta Wedla z 1693 r. (drewno rze źbione i polichromowane), wypukła rze źba neogotycka „Ukrzy żowanie” z XIX w. W ozdobnej ramie na tle czerwonego sukna, krucyfiks gotycki z pocz. XVI w. (drewno rze źbione i polichromowane). Ruiny zamku murowanego, cz ęś ciowo odbudowanego i zabezpieczonego w ostatnich latach kryj ą w sobie mury i sklepienia piwniczne o średniowiecznym pochodzeniu, obecna forma pałacu pochodzi z czasów przebudów w XVIII i XIX wieku. W rejestrze zabytków znajduje si ę park dworsko- krajobrazowy z II połowy XIX w z cennym wiekowym drzewostanem. Do zabytków archeologicznych najwy ższej rangi nale ży grodzisko wy żynne owalne z VIII – XV w. - przykład słowia ńskiego budownictwa obronnego oraz poło żona 300 m na północ osada słowia ńska. Przestrze ń miasta wymaga zdecydowanych działa ń na rzecz przywrócenia dawnego układu przestrzennego miasta ze zwarta zabudow ą. Głównym problemem do rozwi ązania b ędzie waloryzacja zabudowy blokowej i konieczno ść likwidacji substandartowej zabudowy pawilonowej powstałej w ostatnich 10-ciu latach.
Na terenie gminy najwa żniejsze warto ści środowiska kulturowego skupiaj ą si ę we wsiach: - Biały Zdrój – du ża wie ś w układzie owalnicy przechodz ącej w ulicówk ę z zabudow ą ko ścioła filialnego p.w. św. Izydora Oracza, murowanego z przełomu XIX i XX w. wraz z dzwonnic ą z pocz.XX w., murowanym dworem z pocz ątku XX w. i krajobrazowym parkiem dworskim z połowy XIX w. - Dębsko – du ża wie ś w układzie owalnicy cechuj ąca si ę atrakcyjnym układem ruralistycznym, posiada sporo atrakcyjnej, historycznej zabudowy, w szczególno ści murowany ko ściół filialny p.w. św. Piotra i Pawła z II poł. XIX w. z cmentarzem z ko ńca XIX i pocz. XX w., dwa murowane dwory z pocz ątku XX w. i dwa krajobrazowe parki dworskie z II poł. XIX w. - Gi żyno – wie ś w układzie owalnicy z zabytkowym ryglowym ko ściołem filialnym p.w. Matki Bo żej Królowej Polski z XVIII w. wyposa żonym w ołtarz barokowy, z cmentarzem przyko ścielnym z XVIII w., neogotycki pałac z wie żą z ko ńca XIX w. Wraz z krajobrazowym parkiem z tego ż okresu oraz spichlerz murowany z przełomu XIX i XX w.
36 - Pomierzyn – wie ś w układzie wielodrożnicy z pozostało ści ą parku podworskiego z II poł. XIXw. oraz na koloni drugi park krajobrazowy z tego ż okresu. - Po źrzadło Wielkie – typowa ulicówka z zabytkowym ko ściołem filialnym p.w. Stanisława Biskupa z XVIII w., parkiem krajobrazowym z ko ńca XIX w. i cmentarzem ewangelickim z pocz. XIX w. - Prostynia – niewielka osada w typie ulicówki posiada sporo atrakcyjnej zabudowy z pocz ątku XX w., jednak najbardziej znacz ącymi obiektami s ą pozostało ści zamku średniowiecznego, typu stra żniczego, składaj ącego si ę z regularnego sto żka o do ść stromych zboczach, fosy wypełnionej wod ą i wału wewn ętrznego oraz poło żone nieopodal wsi grodzisko nizinne, sto żkowate z fos ą i wałem. - Sienica – ulicówka z rozwidleniem na obu ko ńcach wraz z spor ą ilo ści ą atrakcyjnej zabudowy historycznej z ko ńca XIX i pocz. XX w., w szczególno ści ko ściół filialny p.w. Narodzonego Pana Jezusa z poł. XIX w., z cmentarzem ewangelickim z II poł. XIX w. - Stara Korytnica – to niewielka wielodro żnica z murowanym młynem z pocz.XX w. nad Draw ą. - Stara Studnica – to obecnie typ wielodro żnicy z neoklasycystycznym dworem z II poł. XIX w. wraz z parkiem krajobrazowym, spichlerzem ryglowo/murowanym z ko ńca XIX w., i cmentarzem z połowy XIX w. z zachowanym układem przestrzennym, nagrobkami i starodrzewem. - Suchowo – w przewadze ulicówka z zauwa żalnym elementem owalnicy, z neoroma ńskim ko ściołem p.w. Zmartwychwstania Pana Jezusa z 1861 r., wraz z drewniana dzwonnic ą z pocz. XX w., parkiem krajobrazowym z pocz. XX w. i cmentarzem wielowyznaniowym z II poł. XIX w. - Ślizno – osada z zało żeniem pałacowym, neorenesansowym z II poł. XIXw. i parkiem krajobrazowym z II poł. XIX w. oraz gorzelni ą pofolwarczn ą z 1905 r. Ponadto parki podworskie znajduj ą si ę w Gł ębokiem, Jasnopolu. W dawnym Nowym Łowiczu znajduje si ę cmentarz kurchanowy i grodzisko, inne grodziska znajduj ą si ę ponadto w Bralinie i Mielnie Stargardzkim. Zało żenia folwarczne i ko ścioły zacz ęły powstawa ć od połowy XVII wieku. W XVII i XVIII w. wi ększo ść ko ściołów pobudowano w konstrukcji ryglowej, by w XIX w. zast ąpi ć je w wi ększo ści neogotyckimi, ceglanymi. Tak że budownictwo wiejskie do połowy XIX w. realizowano w konstrukcji szachulcowej, a dachy kryto wówczas strzech ą. W drugiej połowie XIX w. budowano ju ż domy murowane z cegły. Charakter tej zabudowy jest bardzo jednolity na znacznie wi ększym obszarze ni ż gmina Kalisz Pomorski i cechuje si ę podobnymi gabarytami budynku parterowego z dwuspadowym dachem z nielicznymi elementami wzbogacaj ącymi (lukarny, naczółki, ganki). Elewacje cechuj ą si ę zwykle symetryczno ści ą (cztero i pi ęciookienne), z wej ściem i sieni ą od strony ulicy i wej ściem gospodarczym od strony podwórza. Na przestrzeni wieków zmieniał si ę charakter, koloryt, detale budynków, ale pozostawały stosunkowo niezmienne gabaryty budynków ich rozplanowanie w obr ębie zagrody, linie rozgraniczaj ące dróg i podział na parcele. Rozwój ekonomiczny tych terenów pod koniec XIX w. skutkował zakładaniem maj ątków ziemskich a co za tym idzie wznoszeniem dworów i pałaców z zało żeniami folwarcznymi i parkowymi.
Zasady ochrony warto ści i zasobów środowiska kulturowego przedstawione zostały w rozdziale III Studium. Pełna lista obiektów i obszarów chronionych zawarta jest w Studium Krajobrazu Kulturowego gminy Kalisz Pomorski (Szczecin 2006 r.).
37 4. Uwarunkowania społeczno – gospodarcze. 4.1. Demografia.
W czerwcu 1998 r. gmina Kalisz Pomorski liczyła 7832 mieszka ńców, w tym: miasto – 4348 mieszka ńców wie ś – 3484 mieszka ńców W czerwcu 1999 r. gmina Kalisz Pomorski liczyła 7832 mieszka ńców, w tym : miasto – 4370 mieszka ńców wie ś – 3420 mieszka ńców W grudniu 2001 r. gmina Kalisz Pomorski liczyła 7715 mieszka ńców, w tym: miasto – 4366 mieszka ńców wie ś – 3349 mieszka ńców Średnia g ęsto ść zaludnienia gminy wynosi tylko 15,6 os./ km 2, przy czym w mie ście = 375,5 os./ km 2 . Na 100 m ęż czyzn w gminie przypada 105 kobiet, jednak w mie ście ta nadwy żka jest wi ększa i wynosi 111. W ci ągu ostatnich 20 lat (1978 – 98) ludno ść miasta wzrosła tylko o 700 osób. Daje to przyrost równy tylko 35 osób średniorocznie. Równie niewielkie tempo charakteryzuje przyrost liczby ludno ści wiejskiej.
1978 1988 1996 1997 1998 2001 miasto 3647 4097 4149 4131 4348 4366 gmina ogółem 7541 7507 7832 7715
Jest to wynik utrzymuj ącego si ę od wielu lat ujemnego salda migracji, nieco równoważonego przez, jeden z wy ższych w b. wojew., przyrost naturalny, szczególnie na wsi. W mie ście przyrost naturalny wykazuje tendencje malej ącą. Utrzymuj ące si ę ujemne saldo migracji przy zmniejszaj ącym si ę przyro ście naturalnym powoduje proces starzenia si ę ludno ści, gdy ż zwykle migruj ą jednostki młode, nierzadko z dzie ćmi. O wyst ępowaniu takiego procesu w gminie świadczy wysoki udział ludno ści w wieku poprodukcyjnym w ogólnej populacji si ęgaj ący 12% oraz malej ący współczynnik dynamiki demograficznej (stosunek liczby urodze ń żywych do liczby zgonów).
Ludno ść wg grup wieku gmina w tym miasto 0 – 2 lat 302 4,0% 155 3,8% 3 – 6 lat 493 6,6% 231 5,6% 7 – 14 lat 1182 15,7% 633 15,3% 15 – 17 lat 395 5,3% 259 6,2% 18 – 19 lat 245 3,3% 141 3,4% 20 – 64 lat 4138 55,1% 2349 56,8% 65 i wi ęcej 752 10,0% 363 8,8%
38 Ludno ść w wieku 1996 1997 gmina miasto gmina miasto przedprodukcyjnym 2437 32,3% 1298 31,3% 2372 31,6% 1278 30,9% produkcyjnym 4203 55,7% 2397 57,8% 4202 56,0% 2387 57,8% poprodukcyjnym 901 12,0% 454 10,9% 933 12,4% 466 11,3%
ludno ść gminy wg kryterium ekonomiczneg o
12% 32% wiek przedprodukcyjny wiek produkcyjny
wiek poprodukcyjny
56%
Przyrost naturalny w 1997 r. gmina w tym miasto urodzenia 118 59 zgony 63 40 przyrost naturalny 55 19 przyrost naturalny w ‰ 7,2 4,5
Migracje w 1997 r. gmina w tym miasto napływ 177 89 odpływ 248 138 saldo migracji - 71 - 49
39 Tabela: Ludno ść wg. wsi. stan na 20.09.99r. Lp. Nazwa wsi Razem sołectwo Wsie 1 Biały Zdrój 343 2 Bralin 187 3 Cybowo 360 4 Dębsko 287 281 Lipniki 2 Łowno 4 5 Gi żyno 448 427 Wierzchucin 21 6 Suchowo 355 303 Borowo 20 Jasnopole 32 7 Kr ęż no 93 75 Pruszcz 3 Siekiercze 4 Smugi 11 8 Pepłówek 98 9 Pomieszyn 545 437 Ślizno 85 Tarnice 23 10 Po źrzadło 174 Wielkie 11 Prostynia 152 81 Gł ębokie 70 Jaworze 1 12 Sienica 176 13 Stara Korytnica 182 175 Karwiga ć 7 14 Stara Studnica 107
Tabela: Ludno ść wg. wsi. stan na koniec 2001 r. Lp. Nazwa wsi Razem sołectwo Wsie 1 Biały Zdrój 322 2 Bralin 186
40 3 Cybowo 311 4 Dębsko 289 286 Lipniki 2 Łowno 1 5 Gi żyno 448 427 Wierzchucin 21 6 Suchowo 355 303 Borowo 20 Jasnopole 32 7 Kr ęż no 72 54 Pruszcz 5 Siekiercze 3 Smugi 10 8 Pepłówek 97 9 Pomieszyn 549 437 Ślizno 89 Tarnice 23 10 Po źrzadło 167 Wielkie 11 Prostynia 152 81 Gł ębokie 70 Jaworze 1 12 Sienica 165 13 Stara Korytnica 167 160 Karwiga ć 7 14 Stara Studnica 102
4.2. Rynek pracy. W 1997 roku na terenie gminy zarejestrowanych było ogółem 348 podmiotów gospodarki narodowej, w tym 235 podmiotów w mieście. Jest to zaledwie 0,9% wszystkich podmiotów gospodarki narodowej w b. wojew. koszali ńskim i daje wska źnik 43 podmioty / 1000 mieszka ńców, przy średniej dla b. województwa = 74 podm. / 1000 mieszka ńców i średnim wska źniku dla wszystkich gmin miejsko – wiejskich = 49 podm. / 1000 mieszka ńców. 97% podmiotów w gminie Kalisz Pomorski nale ży do sektora prywatnego, a z tego 94% to zakłady osób fizycznych, najbardziej nara żone na zmiany koniunktury rynku. Najwi ęcej, bo 130 podmiotów prowadzi działalno ść “handel i naprawy”. Pracuj ący w gospodarce narodowej stanowi ą ok. 27% ludno ści w wieku produkcyjnym. Wska źnik ilo ści pracuj ących w gospodarce narodowej / 1000 ludno ści wynosi 136,1 i nale ży do najni ższych w b. województwie, przy średniej dla województwa = 226,6. Najwi ęcej osób zwi ązanych jest z działalno ści ą
41 produkcyjn ą, rolnictwem i le śnictwem oraz handlem i naprawami. Znacz ącą pozycj ę w zatrudnieniu zajmuje te ż edukacja.
Pracuj ący w gospodarce narodowej wg sekcji EKD w 1997 r.
( bez rolników indywidualnych i zakładów zatrudn. mniej ni ż 5 osób) gmina w tym miasto ogółem 1021 835 w tym: rolnictwo, le śnictwo 199 64 działalno ść produkcyjna 237 237 budownictwo 21 21 handel, naprawy 80 72 transport, składowanie 56 52 adm. publiczna, obrona narod. 75 74 edukacja 152 137 ochrona zdrowia, op. społ. 46 46 Pracuj ący w gospodarce narodowej w 2000r. gmina w tym miasto ogółem 822 663 w tym: kobiety 356 312 Rolnictwo, łowiectwo i le śnictwo, rybołówstwo i rybactwo 134 34
Przemysł i budownictwo 282 256 Usługi rynkowe 214 204 Usługi nierynkowe 192 169
Na koniec 2001 r. zarejestrowano ju ż 1043 podmioty gospodarcze, co zmienia obraz gospodarczy gminy i ka że zweryfikowa ć powy ższe dane statystyczne.
Gmina Kalisz Pomorski nale ży do gmin o wysokim wska źniku bezrobocia: 115,6 bezrobotnych / 1000 mieszka ńców w 1997 r., (przy średniej dla b. wojew. = 81,6), na koniec 1998 r. – 106 bezrobotnych / 1000 mieszka ńców. Wg danych z Powiatowego Urz ędu Pracy do ko ńca 1998 r. liczba bezrobotnych malała (1994 – ok. 1300 osób, 1998 – 831 osób), w marcu 1999 r. zarejestrowanych było 960 osób, z czego 61% to kobiety, a ponad połowa bezrobotnych mieszka na wsi. To ostatnie
42 zjawisko niestety pogł ębia si ę. Niezwykle istotny jest tu fakt, że ponad 80% ogółu bezrobotnych to ludzie stosunkowo młodzi, w tzw. wieku mobilnym, między 18 – 44 rokiem życia. Na koniec 2001 r. zarejestrowano a ż 1210 osoby bezrobotne.
4.3. Rolnictwo.
Użytkowanie gruntów wg granic adm. ogółem wojew. gmina w tym gospod. indywid. pow. ogólna 100,0% 48053 ha 100,0% 3958 ha 100,0% w tym: grunty orne 37,4 7510 15,6 3085 78,0 sady 0,2 14 14 0,4 łąki 5,5 915 1,9 415 10,5 pastwiska 3,4 347 0,7 121 3,0 lasy i grunty le śne 38,6 27910 58,0 47 1,2 pozostałe grunty 14,9 11351 23,6 276 6,9
W gminie Kalisz Pomorski zdecydowanie dominuj ą lasy zajmuj ące ponad połow ę powierzchni gminy. Grunty orne, głównie w posiadaniu gospodarstw indywidualnych, stanowi ą niewiele ponad 15% powierzchni gminy.
Liczba indywidualnych gospodarstw i działek rolnych wg grup obszarowych u żytków rolnych (stan na 1998 r.) wojew. % gmina wie ś miasto ogółem 100,0 100,0% 503 355 100,0% 148 100,0% do 1 ha 42,9 55,9 281 177 50,0 104 70,0 1 – 2 ha 55 45 10 2 – 3 ha 23,3 20,0 26 16 10 3 – 5 ha 20 16 4 5 – 7 ha 14 8 6 7 – 10 ha 9,8 6,4 18 16 2 10 – 15 ha 28 25 3 15 – 20 ha 14,8 9,3 19 17 2 20 – 30 ha 14 13 1 30 – 50 ha 7,2 7,0 21 18 3 50 – 100 ha 1,2 0,8 4 3 1 100 – 200 ha 2 1 1 200 – 500 ha 0,8 0,6 - - - 500 – 1000 ha 1 - 1
Jak z powy ższego zestawienia wynika i w mie ście i na wsi dominuj ą liczebnie gospodarstwa małe, głównie działki rolne do 1 ha, które stanowi ą w gminie ok. 56% wszystkich gospodarstw ogółem. Jest to zdecydowanie wi ęcej ni ż w ogólnej strukturze gospodarstw rolnych b. wojew. koszali ńskiego.
43 Charakterystyczny jest te ż fakt, że a ż 63% wszystkich działek rolnych w gminie znajduje si ę na wsi. Nie jest to struktura prawidłowa dla produkcji rolniczej. 20% wszystkich indywidualnych gospodarstw rolnych posiada u żytki rolne w grupie od 1 – 5 ha, a tylko 18% gospodarstw dysponuje powierzchni ą u żytków rolnych wi ększ ą ni ż 10 ha. W rzeczywisto ści u żytkowana rolniczo jest o wiele mniejsza powierzchnia, i to nie tylko w gospodarstwach indywidualnych. Wieloletnie przemiany w rolnictwie, w wyniku których nast ępowało załamanie produkcji rolnej, a nast ępnie likwidacja gospodarstw pa ństwowych i spółdzielczych, spowodowały, że znaczne areały u żytków rolnych nie s ą wykorzystywane rolniczo. Proces restrukturyzacji byłych gospodarstw pa ństwowych i spółdzielczych wpłyn ął istotnie na powi ększenie areału gospodarstw indywidualnych oraz na powstanie gospodarstw o du żych powierzchniach (powy żej 100 ha). Gmina charakteryzuje si ę nie najlepszymi glebami. Blisko 60% gospodarstw indywidualnych na wsi posiada grunty o wska źniku bonitacji poni żej 0,4, a dalsze 38% - o wska źniku od 0.4 – 0.7. W gminie uprawia si ę przede wszystkim zbo ża i ziemniaki.
Powierzchnia zasiewów poszczególnych upraw w gospodarstwach indywidualnych województwo % gmina Kalisz Pomorski ogółem 100,0 1929 ha 100,0 w tym zbo ża 81,2 1453 75,3 kukurydza 0,2 4 0,4 str ączkowe jadalne 0,3 21 1,1 ziemniaki 7,4 254 13,2 przemysłowe 2,6 11 0,6 pastewne 5,7 119 6,2 pozostałe 2,6 67 3,4
Powierzchnia zasiewów w ha
1453 zbo ża kukurydza str ączkowe ziemniaki 67 przemysłowe pastewne 119 4 21 pozostałe 11 254
44 Plony wa żniejszych ziemiopłodów w gospodarstwach indywidualnych w dt z 1 ha województwo gmina Kalisz Pomorski zbo ża ogółem 23,9 20,8 ziemniaki 173 180 rzepak i rzepik 10,1 15,0
W hodowli dominuje trzoda chlewna, której pogłowie w gminie stanowi 3.9% całego pogłowia b. województwa. Tylko 6 gmin w b. wojew. ma wy ższe pogłowie trzody ni ż gmina Kalisz Pomorski. Pogłowie bydła stanowi analogicznie 0,8% pogłowia b. województwa, a drobiu – 1,5%.
Obsada zwierz ąt gospodarskich na 100 ha u żytków rolnych w gospodarstwach indywidualnych gmina w tym wie ś bydło 18,2 27,1 trzoda chlewna 100,2 83,0
Wśród gospodarstw indywidualnych a ż 10% nie prowadzi żadnej działalno ści, nawet rolniczej. Natomiast 47,3% indywidualnych gospodarstw prowadzi działalno ść rolnicz ą wył ącznie lub głównie na własne potrzeby. Tylko 40% gospodarstw produkuje głównie na rynek. Struktura wykształcenia u żytkowników gospodarstw indywidualnych przedstawia si ę nast ępuj ąco: 65% rolników posiada wykształcenie podstawowe, ok. 26% - zawodowe, tylko 8,5% rolników jest z wykształceniem średnim, a zaledwie 0,9% - z wy ższym.
4.4. Mieszkalnictwo. Zasoby mieszkaniowe w 1997 roku. gmina ogółem miasto - mieszkania 2148 1190 - izby 7844 4413 - pow. u żytkowa w tys. m 2 132,8 70,6 - wska źniki: osób / mieszkanie 3,49 3,47 osób / izb ę 0,96 0,94 m2 pow. u żyt./ osob ę 17,7 17,1
Zasoby mieszkaniowe w 2000 roku. gmina ogółem miasto - mieszkania 2159 1197 - izby 7902 4451 - pow. u żytkowa m 2 134217 71488 - wska źniki: osób / mieszkanie 3,48 3,44 osób / izb ę 0,95 0,93 m2 pow. u żyt./ osob ę 17,9 17,3
Warunki zamieszkania w gminie nie odbiegaj ą zasadniczo od przeci ętnych standardów dla b. województwa lub innych gmin miejsko – wiejskich. Niestety porównuj ąc je z gminami w innych regionach kraju – są niezadawalaj ące. Wynikaj ą jednak z ogólnej kondycji finansowej społeczno ści gminy i z tymi realiami nale ży si ę liczy ć.
45 Pod wzgl ędem własno ściowym na 2148 mieszka ń w gminie 600 jest komunalnych, co stanowi 28%. 95% mieszka ń komunalnych znajduje si ę w mie ście. Niepokoj ące s ą minimalne efekty ruchu budowlanego: wg danych Urz ędu Statystycznego w Koszalinie w 1996 roku oddano do u żytku 2 mieszkania w mie ście w budownictwie indywidualnym, a w 1997 r. – 3 mieszkania w budownictwie indywidualnym, równie ż w mie ście. Niestety taki mniej wi ęcej sam poziom reprezentowało prawie całe b. województwo koszali ńskie. W tej sytuacji głównym problemem do rozwi ązania jest sposób w jaki mo żna zaktywizowa ć budownictwo mieszkaniowe oraz jego obecne standardy. Jednocze śnie w wyniku zmienionych warunków na rynku budowlanym trudno obecnie okre śli ć szanse rozwojowe budownictwa mieszkaniowego i oceni ć wielko ść mo żliwych do realizacji liczby mieszka ń w perspektywie.
4.5. Usługi. 4.5.1. O świata. Na terenie gminy istnieje obecnie jedno przedszkole – w mie ście. Przedszkole ma teoretycznie 8 oddziałów i 175 miejsc, w chwili obecnej działa 6 oddziałów i ucz ęszcza do niego 120 dzieci. Ponadto przy 2 szkołach podstawowych znajduj ą si ę oddziały przedszkolne, do których ucz ęszcza 30 – 40 dzieci, w zale żno ści od potrzeb. Miasto charakteryzuje si ę bardzo dobrym wska źnikiem ilo ści dzieci w placówkach wychowania przedszkolnego / 1000 dzieci w wieku 3 – 6 lat – wynosi on 610. W b. województwie tylko Koszalin miał lepszy wska źnik od Kalisza Pomorskiego. Ilo ść miejsc w placówkach przedszkolnych jest obecnie wystarczaj ąca, o czym świadczy wska źnik ilo ści dzieci / 100 miejsc w przedszkolach – w Kaliszu Pom. wynosi 89.
Szkoły podstawowe w roku szkolnym 1998 / 1999 SP Kalisz Pomorski kl. I-VIII 877 ucz. 35 oddz. 33 izby szkolne SP Pomierzyn kl. I-VIII 188 ucz. 8 oddz. 10 SF Biały Zdrój kl. I-III 34 ucz. 3 oddz. 4 SF Stara Studnica kl. I-III 16 ucz. 3 oddz. 3 razem 1115 ucz. 49 oddz. Szkoły podstawowe w roku szkolnym 2001 / 2002 SP Kalisz Pomorski kl. I-VI 446 ucz. 15 oddz. SP Pomierzyn kl. I-VI 136 ucz. SF Biały Zdrój kl. I-III 33 ucz. 3 oddz. SF D ębsko kl. I-III 64 ucz. razem 679 ucz.
Od roku szkolnego 1999 / 2000 w mie ście uruchomiono gimnazjum przy szkole podstawowej, obecnie ucz ęszcza 406 uczniów (14 oddz.). Prognozuj ąc rozwój szkolnictwa podstawowego na najbli ższe lata przewiduje si ę ok. 30% spadek liczby uczniów zarówno w mie ście jak i na wsi.
Szkoły średnie. W Kaliszu Pomorskim znajduje si ę jedno z 27 liceów ogólnokształc ących w b. wojew. koszali ńskim. rok szk. 96 / 97 97 / 98 pom. do nauki 22 22 oddziały 10 11 uczniowie ogółem 315 338 w tym kl. I 103 107 W zwi ązku z tym, że liceum jest jedyn ą szkoł ą średni ą w gminie, nale żałoby d ąż yć do powstania równie ż placówki szkolnictwa zawodowego o profilu dostosowanym do specyfiki gminy i potrzeb rynku pracy.
46 4.5.2. Zdrowie. W zakresie słu żby zdrowia ludno ść gminy obsługuje jedna przychodnia w mie ście. Personel słu żby zdrowia: 3 lekarzy, 3 lekarzy stomatologów, 10 piel ęgniarek, 1 farmaceuta (1 apteka). Pod wzgl ędem wska źnika ilo ści personelu słu żby zdrowia na 10 tys. mieszka ńców gmina plasuje si ę mniej wi ęcej na poziomie gmin wiejskich. Okoliczne gminy miejsko – wiejskie wska źniki te maj ą wy ższe, co wskazuje na pewne niedobory w tym zakresie.
4.5.3. Kultura. Sfer ą kultury w gminie zajmuje si ę Miejsko – Gminny O środek Kultury w Kaliszu Pomorskim, Biblioteka Publiczna i jej filie oraz punkty biblioteczne we wsiach, a tak że świetlice wiejskie m.in. w Bralinie, Białym Zdroju, D ębsku, Po źrzadle Wielkim, Sienicy, Starej Studnicy i Suchowie.
4.5.4. Sport i turystyka Gmina Kalisz Pomorski cho ć ma walory mog ące przyci ągn ąć ruch turystyczny jest pod tym wzgl ędem niedoinwestowana. Mieszka ńcy gminy mog ą korzysta ć z k ąpieliska nad jez. Wielkie Bobrowo, ze stadionu sportowego w mie ście oraz placów sportowych w poszczególnych wsiach.
4.6. Działalno ść gospodarcza. Wiod ące działy gospodarki w gminie Kalisz Pomorski to: 1) rolnictwo 2) le śnictwo 3) przemysł rolno-spo żywczy 4) przemysł drzewny 5) handel drobnodetaliczny 6) usługi transportowe 7) turystyka
Wśród zarejestrowanych podmiotów gospodarczych dominuj ą firmy jednoosobowe zajmuj ące si ę handlem i usługami niematerialnymi.
Najwi ęksi pracodawcy: 1) Nadle śnictwo Kalisz Pomorski 2) Zakłady Przemysłu Drzewnego 3) Gminna Spółdzielnia “Samopomoc Chłopska” 4) Przedsi ębiorstwo Produkcyjno – Usługowe “Aura” 5) Spółdzielnia Inwalidów “Sinogal” 6) “Poldanor” SA (produkcja rolna) 7) “Caro” firma prywatna (wyrób galanterii drewnianej) 8) “Styropol” Sp. z o.o. (wyrób styropianu)
4.7. Jako ść życia mieszka ńców. Pod hasłem “jako ść życia” rozumiemy ogół warunków życia ludno ści . Składaj ą si ę na to i warunki mieszkaniowe, i poziom wyposa żenia gminy w usługi, i dost ępno ść rynku pracy, ale tak że jako ść środowiska przyrodniczego oraz poziom wyposa żenia zabudowy w infrastruktur ę techniczn ą. Oceniaj ąc poziom życia mieszka ńców gminy Kalisz Pomorski przeprowadzono analiz ę porównawcz ą – gmina na tle byłego województwa koszali ńskiego i gmin s ąsiednich. W przeprowadzonej analizie poziomu życia zostały uwzgl ędnione nast ępuj ące mierniki: - warunki zamieszkania - sytuacja w zakresie: oświaty i wychowania kultury
47 ochrony zdrowia - elementy charakteryzuj ące organizacj ę życia codziennego.
Mierniki warunków życia mieszka ńców gminy Kalisz Pomorski w 1997 r.
wska źnik województwo Kalisz Drawsko Złocieniec Wierzchowo Pomorski Pomorskie ____ - mieszkania oddane do użytku / 1000 ludno ści 1,45 0,4 0,75 0,24 -
- pow. u żyt. mieszk. / osob ę 17,8 17,8 17,5 17,7 18,6
- liczba osób / mieszkanie 3,38 3,48 3,41 3,29 3,53
- liczba osób / izb ę 0,94 0,95 0,94 0,92 0,95
- dzieci w przedszkolach 105 89 81 104 104 na 100 miejsc
- ucz. szk. podst. / oddz. 24 24 23 25 21
- plac.pocztowe / 10 tys. ludn. 2,5 2,7 2,3 1,2 4,3
- abon. telefon. / 1000 ludn. 190,2 130,9 160,0 152,8 127,0 m 192,9 205,2 168,0 - - liczba ludn. / bibliotek ę 2604 1072 2869 5503 1158
- ksi ęgozbiór bibl. / 1000 ludn. 3808 5049 4612 3017 7387
- lekarze / 10 tys. ludno ści 15,5 4,0 20,3 4,8 4,3
- lekarze denty ści / 10 tys. ludn. 3,7 4,0 4,1 3,6 2,2
- piel ęgniarki / 10 tys. ludno ści 48,1 13,3 97,0 17,6 17,3
- ludno ść w miastach korzyst. z sieci komunalnych w %: wodoci ągowej 92,1 83,3 61,8 100,0 -
kanalizacyjnej 88,6 81,9 35,5 91,1 -
gazowej 74,6 4,4 85,8 81,8 -
- dochód bud żetu gminy na 1 mieszka ńca w zł 1008,2 1089,6 851,9 901,9 1017,2
Jak wynika z powy ższego zestawienia gmina charakteryzuje si ę zró żnicowanym poziomem życia, w zale żno ści jakiej dziedziny to dotyczy. Gmina posiada korzystn ą struktur ę demograficzn ą: 31,6% ludno ści jest w wieku przedprodukcyjnym ( śr. wojew. = 27.7%), co zawdzi ęcza wysokiemu przyrostowi naturalnemu = 7,2%0. Jest to jeden z wy ższych wska źników w województwie (śr. wojew. = 3,0%0). Niew ątpliwie ujemnie na jako ść życia mieszka ńców gminy wpływa wysoki wska źnik bezrobocia, szczególnie w śród kobiet (62% bezrobotnych to kobiety). Minusem jest równie ż niewielki ruch budowlany mieszkaniowy - tylko 3 mieszkania oddane do u żytku w 1997 roku jest jednym z gorszych wyników w województwie. Jednak warunki zamieszkania w gminie nie odbiegaj ą od średniej dla całego województwa. Pozytywnie nale ży oceni ć stopie ń wyposa żenia gminy w usługi podstawowe, cho ć oczywi ście nie wszystkie s ą w jednakowym stopniu rozwini ęte. Dodatkowym atutem dla miasta jest posiadanie szkoły średniej – liceum ogólnokształc ącego. Analizuj ąc wska źniki dotycz ące dost ępno ści technicznej sieci komunalnej w mie ście nale ży stwierdzi ć niedoinwestowanie w infrastruktur ę gazow ą.
48 Jednym z mierników poziomu i jako ści życia w gminie jest wysoko ść dochodu bud żetu gminy na 1 mieszka ńca. W tym przypadku Kalisz Pomorski wypada bardzo korzystnie na tle porównywanych gmin i województwa.
Mierniki warunków życia mieszka ńców gminy Kalisz Pomorski w 2000 r.
Wska źnik województwo Kalisz Drawsko Złocieniec Wierzchowo Pomorski Pomorskie
- mieszkania oddane do u żytku/ 1000 ludno ści 2,38 0,27 2,15 0,24 0,21
- pow. u żyt. Mieszk. / osob ę 18,4 17,9 17,9 17,8 18,7
-liczba osób / mieszkanie 3,25 3,48 3,35 3,28 3,53
- liczba osób / izb ę 0,91 0,95 0,92 0,92 0,94
- dzieci w przedszkolach na 100 miejsc 98,87 112,8 100,9 88,04 109,3
- ucz. szk. Podst. / oddz. 21,5 22,7 21,2 23,1 25,57
- placówki pocztowo-telekomunikacyjne / 10 tys. ludn 2,3 2,7 2,3 1,2 4,9
- abon. telefon. / 10 tys. ludn. 301,8 198,1 225,3 201,2 136,1
- liczba ludn. / bibliotek ę 2760,9 1257,0 3435,8 1832,4 1163,3
- ksi ęgozbiór bibl. w woluminach /1000 ludn. 4,2 5,2 4,5 3,1 7,5
- ludno ść w miastach korzyst. z sieci komunalnych w %
wodoci ągowej 94,9 83,6 62,4 100,0 -
kanalizacyjnej 90,7 83,1 38,5 91,1 -
gazowej 88,0 19,7 79,0 79,4 -
- dochód bud żetu gminy na 1 mieszka ńca w zł - 1305,57 1135,46 1215 1312,07
5. Turystyka, rekreacja i wypoczynek. 5.1. Zewn ętrzne (krajowe) uwarunkowania rozwoju turystyki. Poprawa sytuacji ekonomicznej, spadek inflacji i wzrost realnych dochodów znajduj ą odbicie w rosn ącej aktywno ści turystycznej mieszka ńców Polski. W 1998 r. z wyjazdów urlopowo-wakacyjnych skorzystało 35% Polaków, realizuj ąc ok. 26 mln podró ży. Podstawowe cechy charakterystyczne dla wypoczynku Polaków to: • sp ędzanie urlopu u krewnych i znajomych (powinno to kształtowa ć typ lokalnego produktu turystycznego) • korzystanie z własnego samochodu jako środka lokomocji • utrzymywanie si ę wzrostowej tendencji wydatków zwi ązanych z wyjazdami • wzrost liczby podró ży zagranicznych. Infrastruktura turystyczna Zjawiskami pozytywnymi s ą: podnoszenie standardu usług hotelowych (szczególnie poziomu - wyposa żenia, ró żnorodno ści świadczonych usług dodatkowych, poziomu obsługi), rozwój bazy gastronomicznej, rozwój usług około turystycznych (paraturystycznych) - sieci parkingów, punktów obsługi samochodów, stacji benzynowych itp., rozwój i specjalizacja biur podró ży.
49 Zjawiskami negatywnymi s ą: zanik taniej bazy noclegowej - schronisk młodzie żowych, pól biwakowych, domów wycieczkowych oraz stosunkowo słaba promocja i informacja. Oczekiwania odbiorców Od pewnego czasu zauwa ża si ę wzrost zainteresowania turystyk ą na obszarach chronionych. Ta forma turystyki kwalifikowanej, przybieraj ąca ró żne oblicza, ma niebagatelny wymiar społeczny - bowiem dzi ęki generowaniu dochodów mo że łagodzi ć konflikty i ograniczenia nakładane lokalnie na gospodark ę, a wynikaj ące z s ąsiedztwa obszarów chronionych. Nowym elementem, dostrzeganym przez animatorów turystyki i wymagaj ącym podj ęcia innych form aktywno ści, jest zainteresowanie turniejami rycerskimi, imprezami “ światło i dźwi ęk”, biesiadami na zamku. Strategia Rozwoju Krajowego Produktu Turystycznego W roku 1997 podj ęto działania dla wdro żenia Strategii Rozwoju Krajowego Produktu Turystycznego. Najwa żniejszym spo śród nich było powołanie biura mened żerów marek turystycznych i ukierunkowanie działa ń na tworzenie, rozwój i promocj ę produktów markowych na wytypowanych obszarach. Wyznaczono 5 kategorii turystycznych produktów markowych: • turystyka biznesowa • turystyka miejska i kulturowa • turystyka aktywna, rekreacyjna i specjalistyczna • turystyka na terenach wiejskich • turystyka przygraniczna i tranzytowa. Elementy promocji Działania promocyjne winny opiera ć si ę wy żej podanych przesłankach. Zadania do realizacji to: • tworzenie pozytywnego wizerunku kraju jako przyjaznego tury ście i posiadaj ącego atrakcyjne produkty turystyczne (promocja walorów, infrastruktury i obsługi - fachowego personelu) • tworzenie sieci informacyjnej (punktów informacji turystycznej) • tworzenie mody na wypoczynek w kraju.
TEZY ROBOCZE OPRACOWANIA PROGRAMU ROZWOJU PRODUKTU TURYSTYCZNEGO GMINY KALISZ POMORSKI Zaproponowano nast ępuj ące hipotezy robocze: 1. Ze wzgl ędu na: a) inny rodzaj aktywno ści, b) odmienno ść celów, c) ró żne preferencje i oczekiwania rekreanta odno śnie sposobu wypoczynku i produktu turystycznego nale ży oddzielnie rozpatrze ć szanse rozwoju turystycznego gminy Kalisz Pomorski oraz możliwo ści zagospodarowania rekreacyjnego.
Rekreacja Turystyka Cel Wypoczynek poznanie Miejsce aktywno ści ośrodek rekreacyjny lub obiekt obiekt przyrodniczy lub kulturowy przyrodniczy o dodatkowej (element szeroko rozumianego infrastrukturze rekreacyjnej środowiska) Rekreant zwykle mieszkaniec gminy lub zamiejscowy, na ogół spoza terenu gminy najbli ższego s ąsiedztwa
2. Mo żliwo ści zagospodarowania rekreacyjnego winny by ć rozpatrzone na trzech poziomach: a) poziom miejski (Kalisz i najbli ższe miejscowo ści)
50 b) poziom gminny c) poziom ponadlokalny. 3. W tworzeniu o środków rekreacyjnych nale ży wzi ąć pod rozwag ę nast ępuj ące elementy: - potencjał rekreacyjny środowiska (obecno ść jezior o wła ściwym stanie czysto ści wody), - typ s ąsiedztwa (obecno ść lasu, zró żnicowanie rze źby terenu, istnienie osad mog ących pełni ć funkcje wsi letniskowych), - dotychczasowe preferencje mieszka ńców gminy odno śnie sposobów i miejsc wypoczynku, - mobilno ść mieszka ńców gminy. - mo żliwo ść przyci ągni ęcia turystów spoza gminy; dost ępno ść komunikacyjn ą. 4. Wytypowano nast ępuj ące turystyczne produkty markowe, jako podstaw ę rozwoju produktu turystycznego gminy: • turystyka biznesowa - centrum kongresowe, dom pracy twórczej • turystyka aktywna, rekreacyjna i specjalistyczna • turystyka na terenach wiejskich = ekoturystyka i agroturystyka
5.2. Potencjał turystyczno-rekreacyjny gminy Kalisz Pomorski. (Ocena przydatno ści środowiska przyrodniczego gminy Kalisz Pomorski dla potrzeb turystyki, metod ą bonitacji punktowej) Przydatno ść środowiska dla potrzeb turystyki i rekreacji oceniono uwzgl ędniaj ąc nast ępuj ące kryteria: 1. stopie ń urze źbienia terenu, 2. lesisto ść , 3.jeziorno ść , 4. mozaikowato ść typów u żytkowania terenu. Analizowano kwadraty o pow. 1 km. Ka żdej uwzgl ędnianej cesze przypisano warto ść punktow ą, odpowiadaj ącą kategorii atrakcyjno ści: du żej, średniej lub małej. Szczegółowe zestawienie rang zawiera zał ącznik. Ocena kompleksowa, b ędąca syntetycznym uj ęciem analiz poszczególnych kryteriów, wskazuje na wyj ątkowo wysok ą ogóln ą przydatno ść terenu gminy Kalisz Pomorski dla uprawiania turystyki i rekreacji. Jedynie fragment zachodni gminy, ze wzgl ędu na podmokłe i zabagnione tereny oraz obszary zurbanizowane wykazuj ą ogóln ą nisk ą przydatno ść dla turystyki.
Infrastruktura turystyczna Na terenie gminy znajduj ą si ę trzy szlaki turystyczne 1.pieszy wokół Kalisza, wkraczaj ący w obszar chronionego krajobrazu 2.kajakowy, po Drawie i Prostyni 3.szlak samochodowy (tzw. szlak “Lobelii”), utworzony przez Stowarzyszenie Gmin Pojezierza Drawskiego. Na obszarze gminy, głównie na terenach le śnych, podległych Nadle śnictwu Kalisz Pomorski, zorganizowano biwaki, pola namiotowe i karawaningowe.
Tabela: Miejsca biwakowe i karawaningowe - pola namiotowe Miejsce – Typ Wła ściciel – Liczba miejsc Wyposażenie miejscowo ść obozowiska zarz ądzaj ący w zakresie ochrony środowiska Jez. Bobrowo Wlk. pole namiot. Prywatny 50 pełne Jez. M ąkowary pole namiot. Nadl. Kalisz 100 niepełne Jez. Szerokie pole namiot. Nadl. Kalisz 70 brak Jez. Gi żyńskie pole namiot. Nadl. Kalisz 50 brak Jez. Szerokie pole namiot. Nadl. Kalisz brak Jez. Orle Małe Biwak Nadl. Kalisz brak
51 Jez. Nowa Korytnica Biwak Nadl. Kalisz brak Jez. Krzywe pole namiot. Nadl. Kalisz brak
Infrastruktura paraturystyczna Baza noclegowa. Jest do ść liczna i stosunkowo ró żnorodna, jednak o do ść niskim standardzie. Składaj ą si ę na ni ą motele, pensjonaty, prywatny kamping, kwatery prywatne oraz internat. Ponadto istnieje mo żliwo ść zakwaterowania w gospodarstwach agroturystycznych w Po źrzadle Wielkim i Pruszczu. W ostatnich latach baza noclegowa uległa uszczupleniu o wojskowy O środek Wypoczynkowy w Jaworzu, O środek Wypoczynkowy w Borowie. Z usług agroturystycznych zrezygnowali wła ściciele domu w Kaliszu.
Tabela: Baza noclegowa gm. Kalisz Pomorski Miejscowo ść Obiekt Własno ść Liczba miejsc Standard Kalisz Pom. motel SOLARIS Prywatna 18 (12 dostawek) średni Kalisz Pom. motel ARCUS Prywatna 50 średni Kalisz Pom. motel-stacja CPN Prywatna max.14 niski Kalisz Pom. internat LO 30 niski Biały Zdrój Pensjonat Prywatna 6 średni Stara Korytnica Pensjonat Prywatna 30 średni Prostynia domki kamp. Prywatna Jaworze Ośr. Wczasowy WP obecnie wył ączone Borowo Ośr. Wczasowy Prywatna z powszechnego użytkowania
Baza gastronomiczna. Stałe obiekty gastronomiczne wyst ępuj ą w Kaliszu Pom. i dysponuj ą ok. 200 miejscami. Nale żą do nich: restauracja motelu “Solaris”, kawiarnia “Panda”, całodobowy bar przy stacji benzynowej oraz kilka punktów małej gastronomii. W miejscowo ści Pomierzyn funkcjonuje bar- kawiarnia, przy szosie w Prostyni “Bar nad Draw ą”, obsługuj ący głównie kierowców. W pozostałych miejscowo ściach gminy brak stałych punktów gastronomicznych, Sezonowo obiekty takie działaj ą przy zorganizowanych biwakach i k ąpieliskach.
Dost ępno ść komunikacyjna Szczegółowo omawia j ą rozdział po świ ęcony układom komunikacyjnym gminy Kalisz Pomorski. Z punktu widzenia mo żliwo ści rozwoju ró żnych form turystyki poło żenie Kalisza Pomorskiego jest bardzo korzystne. Ok. 100 km do Szczecina (granica pa ństwa), ok. 180 km do Poznania, liczne poł ączenia PKP, dobrze rozwini ęta sie ć dróg - czyni ą z Kalisza Pomorskiego interesuj ący obiekt turystyczny i rekreacyjny. Poł ączenia przedstawiaj ą si ę nast ępuj ąco: PKP: do Stargardu = 3. krotnie w ci ągu dnia, do Piły: 4.krotnie; PKS: poł ączenia z Choszcznem (5), Złocie ńcem (2), Bydgoszcz ą, Koszalinem i Kołobrzegiem (1), z Pił ą i Szczecinem (2), Drawskiem (10), D ębskiem (10), Bralinem (4), Prostyni ą (4). Pomi ędzy miejscowo ściami gminy i gmin o ściennych: Biały Zdrój, Bralin, Osiek, Wierzchowo, Żabin, Garbowo, Mirosławiec, Złocieniec, Garbowo, Stara Korytnica, wprowadzono zamiast poci ągu zast ępcze poł ączenia autobusowe. Kursy odbywaj ą si ę raz dziennie, wahadłowo.
52 Infrastruktura rekreacyjna - stan i ocena Obiekty sportowe (sale gimnastyczne i odkryte boiska) zwi ązane s ą z Kaliszem Pomorskim. Nad Jez. Bobrowo Wielkie czynna jest pla ża miejska i wypo życzalnia kajaków. Stan pozostałych obiektów rekreacyjnych przedstawia si ę nast ępuj ąco: Biały Zdrój - pensjonat, hipika, Po źrzadło - boisko z siedziskami dla widowni, plac zabaw, boisko do siatkówki, kr ąg na ognisko Jezioro Szerokie: urz ądzony i dzier żawiony biwak le śny, wyposa żony w wiaty, ławostoły, kosze na śmieci, sanitariaty, parking. Nad jeziorem pomosty; brak wyznaczonego k ąpieliska. W sezonie sklepik prowadzony przez dzier żawc ę biwaku. Bardzo złe oznakowanie drogi dojazdowej, co amatorom wypoczynku nie przeszkadza w odnalezieniu tego miejsca. Dzier żawca skar żył si ę na nadmiar go ści; w sezonie brakuje miejsc na biwaku. Jezioro M ąkowarskie - biwak zorganizowany przez Nadle śnictwo Kalisz, pole namiotowe z wydzielonymi kwaterami, kosze, miejsce na ognisko, pomost, brak zadasze ń i ławostołów, bardzo uboga infrastruktura techniczna - brak pr ądu i uj ęcia wody, brak sanitariatów. O środek wojskowy, ogrodzony i strze żony, wył ączony z powszechnego u żytkowania, drewniane domki, stołówka i świetlica. Miejsce Postoju Pojazdów - zorganizowane przez Nadle śnictwo Kalisz Pomorski, zwykle wyposa żone w ławostoły, zadaszenia i kosze na śmieci. Zinwentaryzowano je przy drogach: Gi żyno - Stara Korytnica, Kalisz Pom. - Dębsko, Kalisz - Jasnopole, Kalisz - Cybowo, Cybowo-Prostynia, Kalisz – Mirosławiec.
Inne obiekty turystyczne Obecnie na terenie gminy Kalisz Pomorski działaj ą dwa gospodarstwa agroturystyczne: w Po źrzadle Wielkim i w Pruszczu. Gospodarstwo w Kaliszu Pomorskim w 1999 r. zawiesiło działalno ść .
Potencjał niewykorzystany Wykorzystanie potencjału turystycznego gminy powinno by ć odpowiedzi ą na zapotrzebowania klientów. Preferowana by ć powinna, zgodnie z krajow ą strategi ą produktów markowych w turystyce, turystyka na terenach wiejskich, szczególnie agroturystyka, oraz turystyka aktywna i specjalistyczna (np. w ędkarstwo, hipika, kajakarstwo). Najwi ększymi mo żliwo ściami rozwoju tych segmentów turystyki, wynikaj ącymi z uwarunkowa ń przyrodniczych i infrastruktury technicznej dysponuj ą nast ępuj ące miejscowo ści: Gi żyno - zakres agroturystyki; konieczne zagospodarowanie jeziora, Sienica, Pomierzyn, Tarnice - agroturystyka, Stara Studnica, Po źrzadło - agroturystyka, hipika, obiekty o usługach paramedycznych, kwatery my śliwskie, zabudowa rezydencjonalna (2 domy), Borowo, Prostynia - wędkarstwo, konieczno ść zorganizowania stanicy wraz z polem biwakowym albo w przypadku Borowa przywróci ć usługi hotelarskie w obiektach elektrowni. Dodatkowo, w Prostyni nale ży propagowa ć agroturystyk ę oraz tereny pod zabudow ę rezydencjonaln ą (2 domy). Jezioro M ąkowarskie - urz ądzi ć punkt widokowy, zabezpieczy ć resztki budowli wodnej, jako atrakcji krajoznawczej.
Niewykorzystany potencjał materialny - obiekty Stara Korytnica - młyn, mo że by ć przeznaczony na pensjonat, Gi żyno - opuszczony dwór wraz z zaniedbanym parkiem (nie rozdziela ć obiektów!), potencjalne wykorzystanie obiekt sanatoryjno-wypoczynkowy z zakresem usług rehabilitacyjnych, medycznych i paramedycznych (kosmetycznych), Pomierzyn - gorzelnia, wykorzystanie - pensjonat, obiekt konferencyjny. Kalisz Pomorski - zamek, przeznaczenie - centrum kongresowe, odbiorcami usług winny by ć firmy i przedsi ębiorstwa oraz wojsko.
53 Poligon drawski - bardzo modne i poszukiwane “szkoły przetrwania”, walki “paintball”; mo żliwe wykorzystanie tylko po uzgodnieniu z wojskiem.
6. Infrastruktura techniczna. 6.1. Zaopatrzenie w wod ę. Podstaw ę zaopatrzenia mieszka ńców gminy ,oraz przemysłu- szczególnie gał ęzi zu żywaj ących do procesów technologicznych wód dobrej jako ści pod wzgl ędem fizyko-chemicznym ,stanowi ą wody podziemne . Podstawowy poziom u żytkowy wód podziemnych zwi ązany jest z wyst ępowaniem utworów czwartorz ędowych. W mniejszym stopniu warunki do magazynowania wód zawieraj ą utwory trzeciorz ędowe, oraz- utwory kredowe i jurajskie . Wszystkie zwodoci ągowane wsie w gminie zasilane s ą w wod ę z uj ęć lokalnych nale żą cych do gminy i cz ęś ciowo do AWSRP – są to studnie w Skotnikach ,Lipnikach ,oraz w Gi żynie. Miasto Kalisz Pomorski posiada tak że własn ą siec wodoci ągow ą zasilana z czterech uj ęć wody pitnej, znajduj ących si ę na terenie miasta. - przy ul. Półwiejskiej- woda pobierana jest ze studni przy wydajno ści stacji: S 1 15,3 m3/h, S 2 15,8 m3/h - przy ul. Wolno ści- woda pobierana jest ze studni przy wydajno ści stacji 84m3/h - przy ul. Dworcowej- woda pobierana jest ze studni przy wydajno ści stacji 40m3/h - przy ul. Wolno ści- woda pobierana jest ze studni przy wydajno ści stacji 40m3/h
Łącznie ze wszystkich uj ęć w mie ście pobór wody pitnej wynosi ok. 195 m3/h. Udokumentowane zasoby wód powierzchniowych i podziemnych s ą wystarczaj ące dla pełnego pokrycia zapotrzebowania miasta. Wi ększo ść wsi w gminie Kalisz Pomorski posiada własne uj ęcia wody pitnej , które w dostateczny sposób pokrywaj ą zapotrzebowanie tych wsi w wod ę. Zu życie wody z wodoci ągów na jednego mieszka ńca wyniosło około 30m3 (na rok 1994). Wszystkie zwodoci ągowane wsie zasilane s ą w wod ę z uj ęć lokalnych nale żą cych głównie do Gminy i cz ęś ciowo do AWRSP. Tocz ący si ę proces komunalizacji doprowadzi do ujednolicenia własno ści sieci. Stacje ze wzgl ędu na dobr ą jako ść wody nie posiadaj ą urz ądze ń jej uzdatniania.
54 Tabela: Zu życie wody z wodoci ągów komunalnych w gospodarstwach domowych (dane WUS Koszalin). Wyszczególnienie a - w dam 3 b-na 1 mieszka ńca w 1990 1991 1992 1993 1994 m3 Kalisz Pom. A 86,1 86,7 98,3 91,0 126,2 B 21,4 21,3 24,0 21,8 30,1
Tabela: Uj ęcia wody pitnej w mie ście i gminie Kalisz Pomorski MIASTO ROK GŁEBOKOSC ILOSC WODY (m) (m3/h) Półwiejska 1967 30 15,3 1998 15,8 Wolno ści 13 1967 45,2 84 Dworcowa 1984 41 40 Wolno ści22 1984 stacja główna 50 40 GMINA
Biały Zdrój 1978 23 18 Bralin 1964 28 18 1975 39 18 Dębsko 1962 30 22,4 Stara Studnica 1975 69 30 Gi żyno 3 studnie pompowe Suchowo 1964 43,5 14,4 1973 41,5 15 Jasnopole 1983 58 16 Prostynia 1986 28 24,7 Pomierzyn 1964 40 15,7 1 studnia pompowa Po źrzadło Wielkie 1974 41 54,4 Stara Korytnica 1964 29,5 24,8 1973 38 25,4 Pępłówek 1974 72 15
6.2. Kanalizacja Sie ć kanalizacyjna ogólnospławna istnieje na terenie miasta Kalisz Pomorski, wsi Biały Zdrój, Bralin i Cybowo ( istniej ące osiedle wojskowe). Na terenie miasta realizowana jest sie ć kanalizacji rozdzielczej grawitacyjnej m.in. zrealizowano kolektory w ulicach Mickiewicza, Piaskowa, Wczasowa, Podgórna, Półwiejska, Bydgoska, Toru ńska. W 2000 r. zrealizowano kolektor tłoczny z Białego Zdroju do Kalisza Pomorskiego, a obecnie (2000 r.) realizuje si ę kolektor tłoczny z Gi żyna do Kalisza Pomorskiego. Pozostałe wsie obsługiwane s ą przez wozy asenizacyjne.
55 6.2.1.Miasto Kalisz Pomorski. Oczyszczalnia ścieków w Kaliszu Pomorskim zaprojektowana dla docelowej przepustowo ści 650m 3 ścieków na dob ę całkowicie zaspokaja potrzeby miejskie i wsi Biały Zdrój. Aktualnie oczyszczalnia działa prawidłowo i zapewnia redukcj ę zanieczyszcze ń poni żej warto ści dopuszczalnych.
Oczyszczalnia jest niedoci ąż ona i przerabia 360-380 ścieków na dob ę. Dla stabilno ści prowadzonych procesów technologicznych korzystniejsze byłoby pełniejsze doci ąż enie oczyszczalni, tak pod wzgl ędem ilo ści ścieków, jak i doprowadzanego ładunku.
Podstawowym źródłem ścieków s ą ścieki socjalno-bytowe, spływaj ące istniej ącymi kolektorami zbiorczymi, oraz ścieki dowo żone przez PGKiM. Ogółem do oczyszczalni ścieków dopływa około Q=400m 3 ścieków na dob ę. Obecnie realizowana jest inwestycja na terenie miasta Kalisza Pomorskiego, dotycz ąca budowy kolejnego kolektora miejskiego. Miasto posiada mo żliwo ść pełnej utylizacji ścieków sanitarnych w mechaniczno-biologicznej oczyszczalni ścieków. Osi ągni ęcie tego stanu b ędzie mo żliwe po rozbudowie systemu kanalizacji.
6.2.2. Biały Zdrój: Do niedawna pracuj ąca oczyszczalnia została zaprojektowana i wybudowana pod potrzeby osiedla le śnego na przepustowo ść ścieków równ ą Q=19,8m3/d. Z uwagi na konieczno ść odprowadzenia ścieków z całej wsi, oraz aktualnie obowi ązuj ące wymogi dotycz ące parametrów ścieków oczyszczonych, oczyszczalnia została przebudowana na przepompownie ścieków, z odprowadzeniem ich do oczyszczalni w Kaliszu.
6.2.3. Gmina Kalisz Pomorski. Na terenie gminy Kalisz Pomorski powstałe ścieki odprowadzane s ą wozami asenizacyjnymi do pobliskich oczyszczalni ścieków, lub odprowadzane s ą bezpo średnio do gruntu. Zwi ększona mo żliwo ść przerobowa oczyszczalni ścieków w Kaliszu Pomorskim pozwala na przył ączenie do głównego kolektora miejskiego terenów wiejskich z północnej, zachodniej, oraz południowo-zachodniej cz ęś ci gminy.
Tablea: Bilans ścieków – stan na 1998 r. (ilo ść ścieków 0,12m 3/d/os.) Lp Nazwa wsi Ilo ść mieszka ńców Qśr.dob Qmax d Qmax h Qmax sek M3/d M3/d M3/h M3/sek 1 Biały Zdrój 341 40,92 53,20 3,99 1,108 2 Bralin 180 21,60 28,08 2,106 0,585 3 Cybowo 383 45,96 59,75 4,481 1,245 4 Dębsko 284 34,08 44,30 3,322 0,923 5 Lipniki 2 0,24 0,31 0,023 0,006 6 Łowno 4 0,48 0,62 0,047 0,013 7 Gi żyno 410 49,20 63,96 4,797 1,332 8 Wierzchucin 22 2,64 3,43 0,257 0,071 9 Suchowo 303 36,36 47,27 3,545 0,985 10 Borowo 18 2,16 2,81 0,211 0,059 11 Jasnopole 32 3,84 4,99 0,374 0,104 12 Kr ęż no 77 9,24 12,01 0,901 0,250 13 Pruszcz 3 0,36 0,47 0,035 0,010 14 Siekiercze 4 0,48 0,62 0,047 0,013
56 15 Smugi 11 1,32 1,72 0,129 0,036 16 Pępłówek 94 11,28 14,66 1,100 0,306 17 Pomierzyn 431 51,72 67,24 5,043 1,400 18 Slizno 82 9,84 12,79 0,959 0,266 19 Tawice 23 2,76 3,59 0,269 0,074 20 Po źrzadło Wielkie 182 21,84 28,39 2,129 0,591 21 Prostynia 81 9,72 12,64 0,948 0,263 22 Gł ębokie 70 8,40 10,92 0,819 0,227 23 Jaworze 1 0,06 0,08 0,006 0,002 24 Sienica 169 20,28 26,36 1,977 0,549 25 Stara Korytnica 163 19,56 25,43 1,907 0,530 26 Karwiga ć 7 0,84 1,09 0,082 0,023 27 Stara Studnica 107 12,84 16,69 1,274 0,354 28 Razem 3484 418,50 543,50 40,778 11,327
6.3. Elektryczno ść . Cała gmina jest zelektryfikowana, obsługiwana przez Rejon Energetyczny w Drawsku Pomorskim. Energia elektryczna jest dostarczana poprzez główny punkt zasilania (GPZ) w Mirosławcu i nowoczesn ą rozdzielnie sieciow ą (RS) w Kaliszu Pomorskim. Parametry obu obiektów jak i głównych linii przesyłowych 15 kV s ą dobre, a w zwi ązku z niewielkim obci ąż eniem rozdzielni istniej ą rezerwy dostaw mocy na tym poziomie zasilania. Niestety cz ęść linii przesyłowych 15 kV i stacji transformatorowych 15/0,4 kV oraz wi ększo ść lini 0,4 kV nie spełnia współczesnych wymaga ń co obni ża sprawno ść sieci na poziomie dystrybucji do odbiorców. Zu życie energii elektrycznej na terenie gminy było najwi ększe pod koniec lat 80-tych, a wyniku upadku wielu przedsi ębiorstw w tym gospodarstw rolnych uległo znacznemu obni żeniu. Od połowy lat 90-tych zu życie energii ponownie wzrasta, co spowodowane jest głównie przez nowopowstaj ące podmioty gospodarcze. W 1996 r. na terenie gminy zlokalizowane były: 211 km linii 15 kV 102 km linii 0,4 kV 34 km linii oswietlenia drogowego 92 stacje transformatorowe ok. 3100 drobnych odbiorców 77 wielkich odbiorców Na terenie gminy – w Borowie, znajduje si ę zabytkowa elektrownia wodna z 1912 r., nadal dostarczaj ąca pr ąd do sieci ogólnopolskiej (w zarz ądzie Koszali ńskie Elektrownie Wodne Sp. z o.o..).
6.4. Gaz, ciepłownictwo. Obecnie mieszka ńcy gminy korzystaj ą z sieci gazowej, wybudowanej przez Urz ąd Miasta i Gminy, obejmuj ącej znaczn ą cz ęść miasta, dostarczaj ącej gaz GZ-35. Do sieci przył ączono dotychczas głównie odbiorców instytucjonalnych i w mniejszym stopniu budownictwo mieszkaniowe zorganizowane. W trakcie prac nad studium nast ąpiło pewne czasowe zahamowanie gazyfikacji miasta z powodu niekorzystnych warunków przył ączenia do sieci (braku ch ętnych nowych odbiorców). W roku 2000 na terenie miasta realizowano w dalszym ci ągu sieci gazowe i przył ącza tak że w wi ększym stopniu do indywidualnych odbiorców. Zaopatrzenie w gaz nast ępuje z gazoci ągu przesyłowego wysokiego ci śnienia Dn 250 mm Pił ą – Stargard Szczeci ński – Szczecin, przesyłaj ącego gaz z Ni żu Wielkopolskiego do Szczecina. Stacja redukcyjno-pomiarowa I o, zlokalizowana na terenie miasta zapewni docelowo dostaw ę 6000 m3/h.
57 Cz ęść mieszka ńców miasta i gminy zaopatruje si ę w gaz butlowy, a punkty jego dystrybucji znajduj ą si ę w wi ększych wsiach. Ciepło na terenie miasta wytwarzane jest w kotłowniach lokalnych (obsługuj ących osiedla mieszkaniowe) i indywidualnych, opalanych w coraz wi ększym stopniu gazem. Na terenie gminy zarówno kotłownie lokalne jak i indywidualne opalane s ą w ęglem kamiennym. Nieliczni, zwłaszcza nowi inwestorzy wykorzystuj ą dla celów grzewczych olej opałowy i gaz płynny.
6.5. Telekomunikacja. Wi ększo ść miejscowo ści posiada co najmniej jeden telefon ( u sołtysa), stopie ń telefonizacji nie przekracza 14 na 100 mieszka ńców (56 telefonów na 100 rodzin) w Kaliszu Pomorskim. S ą te ż wsie w których jeden telefon przypada na ok. 30 rodzin (Stara Studnica). Na terenie gminy funkcjonuj ą systemy telefonii komórkowej Idea Centertel, Plus GSM, oraz system ERA GSM.
6.6. Transport i komunikacja 6.6.1. Drogi Przez gmin ę Kalisz Pomorski przebiega droga krajowa nr 10 w ciągu drogi mi ędzynarodowej E 10, prowadz ąca znaczny ruch tranzytowy krajowy i miedzynarodowy. Droga ta przebiega ulicami Szczeci ńsk ą, Wolno ści, Świerczewskiego i Toru ńsk ą przez miasto i jego centrum. Taki przebieg drogi jest niezwykle uci ąż liwy dla funkcjonowania miasta, stwarza zagro żenia bezpiecze ństwa dla mieszka ńców oraz znaczne utrudnienie dla kierowców. Droga ta przebiega te ż przez centrum niewielkiej, ale do ść g ęsto zabudowanej wsi Cybowo, powoduj ąc podobne uci ąż liwo ści i zagro żenia dla jej mieszka ńców. Droga wojewódzka nr 175 przebiegaj ąca w kierunku północ-południe ł ączy miasto Kalisz Pomorski z Drawnem i Drawskiem Pomorskim. oraz drogi powiatowe: 9) Kalisz Pomorski – Suchowo – nr 17360 10) Droga nr 10 - Biały Zdrój – Stara Korytnica – nr 17362 11) Stara Korytnica – droga nr 10- nr 17362 12) Po źrzadło – Studnica – nr 17363 13) Ślizno – Gi żyno – nr 17361 14) Borowo - Prostynia – droga nr 10 - 17359 Pozostałe drogi – gminne i lokalne zaznaczono na rysunku.
Uwarunkowania ruchowe. Badania nat ęż enia ruchu przeprowadzone w 1995 r przez Generaln ą Dyrekcj ę Dróg Publicznych wykazuj ą całkowite nat ęż enie ruchu: - droga krajowa nr 10 Stargard Szczeci ński - Bydgoszcz – 3800 poj/d - droga wojewódzka nr 175 Kalisz Pomorski - Drawsko– 750 - 900 poj/d - droga wojewódzka nr 175 Drawno – Kalisz Pomorski – 750 - 950 poj/d Badania przeprowadzone w 2000 r. wykazały ruch na drodze nr 10 ogółem (SDR): - na odcinku Mirosławiec – Kalisz – 4957 poj. - na odcinku Kalisz – Prostynia – 3770 poj.
W strukturze przeje żdżaj ących pojazdów coraz wi ększ ą liczb ę stanowi ą pojazdy ci ęż arowe, w tym ci ęż kie zestawy siodłowe, przewo żą ce towary w tranzycie Rosja – Europa Zachodnia. Na drogach wojewódzkich przyrosty natęż enia ruchu nie s ą tak znacz ące, w zwiazku z czym nie wyst ępowały na nich i nie wyst ępuj ą nadal wi ększe utrudnienia ruchowe.
58 Uwarunkowania techniczne Drogi na terenie gminy cechowały si ę w momencie sporz ądzania studium ró żnym stanem technicznym. Droga krajowa kwalifikowana jako ekspresowa nie spełniała normatywnych wymaga ń technicznych (klasy technicznej) ze wzgl ędu na przekrój całej drogi , no śno ść i stan nawierzchni jezdni. W 2000 roku podj ęto prace modernizacyjne na zachodnim odcinku drogi (od Cybowa), poszerzaj ąc jezdnie do 7 m i wzmocniono nawierzchni ę do wymaga ń normatywnych. Niestety ze wzgl ędu na trudne uwarunkowania fizjograficzne przebiegu drogi nie poszerzono jej przekroju (korony, pobocza). Droga wojewódzka i cz ęść drogi powiatowej cechuj ą się zadowalaj ącym stanem technicznym (stan nawierzchni), cho ć tak że nie odpowiadaj ą normatywom technicznym w zakresie przekroju drogi. W złym stanie technicznym jest spora cz ęść dróg powiatowych i gminnych przebiegaj ących przez teren gminy, drogi gminne w dużym stopniu posiadaj ą nawierzchnie gruntowe (nieutwardzone).
6.6.2. Komunikacja autobusowa Komunikacja autobusowa realizowana jest przez przedsi ębiorstwa PKS i KSK zapewniaj ące poł ączenia lokalne (gminne), ponadlokalne z gminami s ąsiednimi oraz m.in. ze Szczecinem, Toruniem i Bydgoszcz ą. Dworzec komunikacji autobusowej zlokalizowany jest przy ul. Toru ńskiej .
6.6.3. Komunikacja kolejowa Przez gmin ę Kalisz Pomorski przebiega linia kolejowa nr 365 Stargard Szczeci ński – Piła która prowadzi ruch towarowy i pasa żerski. Do niedawna Kalisz Pomorski był w ęzłem kolejowym obsługuj ącym skrzy żowanie w/w linii z lini ą Choszno-Połczyn Zdrój. Linia ta została zlikwidowana, pozostawiono jedynie szlak kolejowy pomi ędzy Kaliszem i Złocie ńcem. Na linii nr 365 stacje kolejowe zlokalizowano w Kaliszu Pomorskim (dawna w ęzłowa) i Prostyni, a przystanki zlokalizowane s ą w Cybowie i Bratym Zdroju (północ) i Starej Korytnicy. W trakcie sporz ądzania studium obecny przewo źnik Polskie Koleje Pa ństwowe rozwa żał mo żliwo ść radykalnego ograniczenia lub całkowitej likwidacji ruchu poci ągów pasa żerskich na linii Stargard Szczeci ński- Piła.
6.7. Gospodarka odpadami Ani miasto Kalisz ani tereny wiejskie gminy nie prowadz ą selektywnej zbiórki odpadów. Obecnie odpady wywo żone s ą głównie z miasta na wysypisko poło żone na jego południowym skraju, na terenach powyrobiskowych. Wysypisko to jest położone do ść korzystnie (transport), cho ć nie jest ono urz ądzone zgodnie ze współczesnymi wymogami ochrony środowiska. Odpady na terenach wiejskich s ą w znacznym stopniu zagospodarowywane b ądź “utylizowane” we własnym zakresie mieszka ńców, niestety cz ęść tzw. śmieci trudnych trafia do lasu b ądź na dzikie wysypiska. Nagl ącym problemem jest urz ądzenie odpowiadaj ące przepisom ochrony środowiska, składowisko odpadów komunalnych dla miasta i gminy Kalisz Pomorski.
6.8. Cmentarze Cmentarze komunalne zlokalizowane s ą w Kaliszu Pomorskim przy ul. Strzeleckiej (dom przedpogrzebowy ) oraz w Białym Zdroju, Gi żynie i Sienicy. Wszystkie cmentarze maj ą jeszcze wolne powierzchnie, a cmentarz w mie ście ma mo żliwo ść poszerzenia. Na terenie gminy zewidencjonowano ponadto 32 głównie poewangelickie cmentarze w Borowie (3), Cybowie, D ębsku, Gi żynie, Gł ębokim (2), Jasnopolu, Jaworzu (4), M ąkowarach, Mielnie Stargardzkim (2), Oporowie, Peptówku, Pomierzynie, Po źrzadle (2), Po źrzadle Wielkim (3), Prostynii, Radowie, Sienicy (2), Starej Korytnicy, Starej Studnicy, Suchowie (3). W Kaliszu Pomorskim zlokalizowane były jeszcze cztery cmentarze, obecnie zamkni ęte lub zlikwidowane.
59 III. Kierunki zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Kalisz Pomorski.
1. Generalna koncepcja rozwoju miasta i gminy. Uwarunkowania przestrzenne gminy wskazuj ą na wyra źną przewag ę czynników środowiska przyrodniczego (ekologicznych) nad pozostałymi (kulturowymi i społeczno – gospodarczymi). Czynniki te, zwłaszcza tereny wymagaj ące ochrony, w wielu przypadkach mogłyby by ć czynnikami ograniczaj ącymi rozwój. W przypadku Kalisza Pomorskiego stanowi ą one ogromne bogactwo, unikatowe w skali kraju jak i kontynentu. Walory przyrodniczo - krajobrazowe stanowi ą potencjał rozwoju gminy w kierunku turystyki, rekreacji i wypoczynku. Niestety dziedzina ta nie została dotychczas w znacz ący sposób rozwini ęta w stosunku do obecnych wymaga ń i standardów. Zagospodarowanie turystyczne ma raczej charakter ekstensywny nie tworz ący wyra źnego systemu. W Kaliszu nie rozwin ęły si ę niestety inne prorozwojowe dziedziny takie jak przemysł, rolnictwo (z wyj ątkiem le śnictwa), usługi ponadlokalne itp. Ze wzgl ędu na istniej ące uwarunkowania (przyrodnicze, kulturowe i społeczno – gospodarcze) rozwoju i zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy (brak wyra źnie rozwini ętych lub wiod ących funkcji i form zagospodarowania) oraz szczególne walory przyrodniczo krajobrazowe, zakłada si ę zrównowa żony rozwój miasta i gminy, ze szczególnym uwzgl ędnieniem rozwoju turystyki, pod ąż aj ący w kierunku zmian jako ściowo-ilo ściowych w strefie zurbanizowanej oraz zmian jako ściowych przestrzeni gminy w strefie rolniczo-ekologicznej.
W strefie rolniczo-ekologicznej gospodarowanie w przestrzeni post ępowa ć b ędzie w kierunku: Odnowy krajobrazu rolniczego na drodze - wła ściwego kształtowania systemu zieleni, - ochrony i rekonstrukcji stosunków wodnych, - wprowadzenia rolnictwa ekologicznego Wdra żania, aktywizacji i rozwoju sadownictwa, warzywnictwa gruntowego, szkółkarstwa i plantatorstwa oraz upraw rolnych Rozwoju wielofunkcyjnych zespołów osadniczych (wsi) Rozwoju ró żnorodnych form rekreacji, turystyki i wypoczynku
W strefie zurbanizowanej kierunki zagospodarowania przestrzennego odnosz ą si ę do: - rewaloryzacji przestrzeni miejskiej - poprawy standardów w mieszkalnictwie i wyposa żenia miasta i wsi w obiekty i tereny usługowe, - rozwoju sieci urz ądze ń technicznych, - rozwoju programu w zakresie turystyki, - zagospodarowania terenów aktywno ści gospodarczej, przemysłu, baz i składów w taki sposób, aby harmonijnie wpasowały si ę w krajobraz i nie były uci ąż liwe dla środowiska przyrodniczego.
2. Zasady realizacji polityki przestrzennej gminy Kalisz Pomorski . Okre ślone w niniejszym opracowaniu zasady gospodarowania przestrzeni ą stanowi ą wol ę władz gminy – wytyczaj ą polityk ę przestrzenn ą. Polityka przestrzenna gminy okre ślona w Studium, stanowi wytyczne koordynacyjne dla prowadzenia dalszych prac, w szczególno ści sporz ądzania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego i wydawania decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu dla obszarów nie posiadaj ących opracowanego planu miejscowego. Opracowania miejscowych planów wymagaj ą: 1) tereny zorganizowanego budownictwa mieszkaniowego, 2) tereny rozwoju przemysłu i rekreacji, 3) tereny wskazane na cele realizacji zada ń publicznych, w szczególno ści usługi podstawowe – oświaty, kultury, administracji, zdrowia, sportu oraz usługi komunalne, wysypiska śmieci, oczyszczalnie
60 ścieków, uj ęcia wody, pompownie, przepompownie, stacje redukcyjno-pomiarowe, stacje transformatorowe, parkingi publiczne, targowiska, cmentarze, drogi publiczne, tereny innych urz ądze ń infrastruktury technicznej, sieci infrastruktury technicznej przebiegaj ącej poza pasami dróg publicznych. 4) tereny, dla których nale ży opracowa ć plany na podstawie przepisów szczególnych, a w tym te, które wymagaj ą zmiany przeznaczenia gruntów rolnych na cele nierolnicze oraz na których wyznaczone zostan ą drogi publiczne, 5) obiekty i tereny osiedlowe, rekreacyjne, usług publicznych, infrastruktury technicznej, drogi i ulice zlokalizowane dotychczas w ramach terenów specjalnych, a przechodz ące pod administracje samorz ądu gminnego, 6) granice obszarów zamkni ętych.
Tereny wymienione powy żej zapisano w komputerowej wersji rysunku studium.
Gospodarka przestrzenna w mie ście i gminie winna by ć prowadzona w oparciu o miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego jako zasada, które w miar ę mo żliwo ści nale ży sporz ądza ć dla stosunkowo wi ększych obszarów – jednostek funkcjonalnych, wa żniejszych cz ęś ci struktury przestrzennej itp. W cz ęś ci Studium - uchwała okre ślono generalne standardów funkcjonalne i zagospodarowania przestrzennego. W planach miejscowych winny by ć ka żdorazowo okre ślane zasady podziału terenu, wydzielania nowych działek, minimalna wielko ść wydzielanych działek, procent zabudowy działki, procentowy udział powierzchni zieleni w zagospodarowaniu działki oraz podstawowe parametry zabudowy i zasady obsługi technicznej. Lokalizacja obiektów słu żą cych działalno ści gospodarczej winna by ć poprzedzona opracowaniami udowadniaj ącymi brak konfliktu z otoczeniem. Lokalizacja zabudowy na obszarach o trudnych warunkach fizjograficznych winna by ć poprzedzona specjalistycznymi badaniami i ekspertyzami – w tych przypadkach wielko ść inwestycji, a tak że jej technologi ę nale ży dostosowa ć do zbadanych warunków. W przypadku sporz ądzania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego dla obszarów o trudnych warunkach fizjograficznych, ich ustalenia nale ży oprze ć na wspomnianych wy żej badaniach i ekspertyzach. Proces realizacji polityki przestrzennej winien by ć na bie żą co monitorowany. Informacja o zagospodarowaniu przestrzennym i zmianach w nim zachodz ących ma fundamentalne znaczenie dla prowadzenia optymalnej gospodarki przestrzennej. Celowym jest stworzenie, w niedalekiej przyszło ści, systemu informacyjnego pozwalaj ącego prowadzi ć tzw. monitoring zachodz ących zmian w zagospodarowaniu miasta. Rzetelna i aktualna informacja na temat tych zmian pozwoli reagowa ć Zarz ądowi Miasta i Gminy na ewentualne zjawiska negatywne, pozwoli okre śli ć preferencje i harmonogram prac planistycznych i przedsi ęwzi ęć realizacyjnych.
Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego jest dokumentem o charakterze strategicznym (ogólnym). Zapisy Studium s ą na tyle elastyczne aby mo żna było unikn ąć szybkiej ich dezaktualizacji. W przypadku zaistnienia istotnych okoliczno ści b ędących w sprzeczno ści z zapisem Studium nale ży dokona ć jego zmian – aktualizacji.
2.1. Sfery polityki przestrzennej Polityka przestrzenna odnosi si ę do czterech płaszczyzn zrównowa żonego rozwoju: - ochrony środowiska przyrodniczego - środowiska mieszkaniowego - sfera pracy - sfera wypoczynku
61 Ka żda z w/w sfer tworzy odpowiednie elementy struktury przestrzennej. Sfery przenikaj ą si ę wzajemnie. Żadnego z elementów struktury przestrzennej nie mo żna rozpatrywa ć i kształtowa ć w oderwaniu od cało ści, jak ą jest przestrze ń gminy, ł ącznie z jej wszystkimi składnikami, a w tym środowiskiem przyrodniczym i człowiekiem. Realizacja polityki przestrzennej, jej sprawno ść i skuteczno ść bazuje na fachowo ści, organizacji i prawidłowej atmosferze pracy słu żb administracji samorz ądowej, umiej ętno ści wł ączania ró żnych podmiotów do wspólnych działa ń oraz od poziomu i kultury obsługi interesantów.
2.2. Programy działa ń w poszczególnych sferach rozwoju A) Ochrona środowiska przyrodniczego - przygotowanie szczegółowego programu ochrony i wzbogacania środowiska bazuj ącego na specjalistycznych opracowaniach ekologów i przyrodników, a w tym inwentaryzacji przyrodniczej, programu ochrony i kształtowania zieleni, - rozwój sieci infrastruktury technicznej, w miar ę post ępuj ącej urbanizacji nowych terenów gminy - budowa sieci kanalizacji sanitarnej na terenie gminy, oraz budowa oczyszczalni ścieków. Propagowanie rozwi ąza ń indywidualnych oczyszczalni zagrodowych na terenach le żą cych poza systemem kanalizacji, pomoc finansowa dla indywidualnych inwestorów - propagowanie idei i organizowanie segregacji odpadów i kompostowania odpadów organicznych. Rozwój zorganizowanego odbioru odpadów - egzekwowanie od uci ąż liwych zakładów likwidacji uci ąż liwo ści z nakazem zagospodarowania zieleni ą granic działki - wprowadzanie zadrzewie ń i zakrzewie ń na terenach nieu żytków rolnych, wprowadzanie pasów zieleni przydro żnej, nadwodnej i śródpolnej oraz “wiatrochronów”. Kształtowanie tzw. “korytarzy ekologicznych”. - oprowadzenie do udro żnienia, oczyszczenia i rozbudowy systemów wód otwartych gminy. Realizacja programu małej i średniej retencji - prowadzenie prac restytucyjnych i piel ęgnacyjnych w parkach miejskich i dworskich - hamowanie procesów degradacji gleb przez czuwanie nad prawidłow ą struktur ą pól uprawnych, ł ąk, zadrzewie ń i zbiorników wodnych - działania na rzecz sukcesywnego wprowadzania metod rolnictwa ekologicznego: szkolenia, pokazy, wyjazdy szkoleniowe - stymulowanie inicjatyw społecznych na rzecz działa ń proekologicznych. Propagowanie i prowadzenie edukacji ekologicznej, uzyskiwanie środków na cele edukacji, obj ęcie programem dzieci w wieku szkolnym, organizowanie spotka ń
B) zaspokojenie elementarnych potrzeb ludno ści w zakresie - zamieszkania i usług - pracy - wypoczynku poprzez a) przygotowanie terenów pod rozwój zabudowy mieszkaniowej drog ą - opracowania planów miejscowych - wykup i urz ądzenie dróg dojazdowych - uzbrojenie terenów w infrastruktur ę techniczn ą - budow ę infrastruktury społecznej - urz ądzenie zieleni towarzysz ącej - podnoszenie estetyki zabudowy poprzez działalno ść doradcz ą i promocyjn ą b) Działania na rzecz poprawy wyposa żenia terenów osadniczych w usługi podstawowe i bytowe poprzez: - modernizacj ę, konserwacj ę i rozwój gminnej sieci drogowej i infrastruktury technicznej - udost ępnienie terenów metodami j.w. pod aktywno ść gospodarcz ą
62 - aktywizacj ę rolnictwa we wszystkich jego formach, z wykluczeniem uci ąż liwych dla środowiska - udost ępnienie terenów dla rozwoju ró żnorodnych form sportu, wypoczynku i rekreacji, a tak że urz ądzanie parków miejskich i gminnych - promocja gminy w tym zakresie , celem pozyskiwania inwestorów.
3. Kierunki ochrony warto ści i zasobów środowiska przyrodniczego.
3.1. Tereny i obiekty chronione na podstawie przepisów szczególnych Ustawa o zagospodarowaniu przestrzennym okre śla uwarunkowania środowiska, które maj ą wpływ na polityk ę przestrzenn ą gminy. S ą to: - ponadlokalne powi ązania przyrodniczo-ekologiczne - wyst ępowanie obiektów i terenów chronionych na podstawie przepisów szczególnych - stan i funkcjonowanie środowiska przyrodniczego i kulturowego, w tym stan rolniczej przestrzeni produkcyjnej - lokalne warto ści zasobów środowiska przyrodniczego i jego zagro żenia
W systemie ponadlokalnych powi ąza ń przyrodniczych gmina Kalisz Pomorski zajmuje znaczące miejsce w krajowej sieci ekologicznej ECONET- POLSKA, będącej cz ęś ci ą europejskiej sieci ekologicznej ECONET . Ma ona na celu powi ązanie najcenniejszych pod wzgl ędem przyrodniczym obszarów Polski ( i całej Europy ) w jeden system ochrony przyrody w strukturze obszarów w ęzłowych i korytarzy ekologicznych. Gmina Kalisz Pomorski le ży na styku dwóch obszarów w ęzłowych sieci ECONET-PL: 6M – Pojezierze Drawskie i 7M – Dolina Drawy , które posiadaj ą rang ę mi ędzynarodow ą. Ponadto teren gminy wchodzi cz ęś ciowo w skład korytarzy ekologicznych o znaczeniu krajowym: 2k – pobrze że Iny , granicz ącego z jednostk ą 4m – Pojezierze Choszcze ńskie , stanowi ącą mi ędzynarodowy korytarz ekologiczny oraz 14k – Pojezierze Wałeckie . Niezale żnie od wymienionych wy żej na terenie gminy wyró żni ć nale ży wewn ętrzne korytarze ekologiczne - subkorytarze , zapewniaj ące migracj ę organizmów w skali lokalnej. S ą one odgał ęzieniami podstawowego korytarza Drawy, ł ącz ąc si ę z nim – z wyj ątkiem subkorytarza A - poza terytorium gminy: subkorytarz A: dolina Prostyni, obejmuj ąca ci ąg jezior: Mielno, Prostynia subkorytarz B: dolina Drawicy, z jeziorami: Gi żyno, Bobrowo Wielkie i Małe, Mły ńskie i Mąkowarskie, subkorytarz C: dolina Stawicy i Kamionki z jeziorem Wieli ż. Subkorytarz A – Dolina Prostyni ma najwi ększe znaczenie w skali regionu, gdy ż stanowi poł ączenie zasobów przyrodniczych cz ęś ci zachodniej gminy z jednostkami wy ższej rangi, w skali regionu, kraju i mi ędzynarodowym (elementy sieci ECONET). Centralny subkorytarz B - dolina Drawicy z punktu widzenia utrzymania wewnętrznych zasobów przyrodniczych gminy jest najwa żniejszy, bowiem w cało ści le ży na jej terytorium. Tym samym trwało ść i jego stan uzale żnione s ą od działa ń prowadzonych przez podmioty i osoby z terenu gminy Kalisz Pomorski. Szczególne znaczenie dla cało ści tej jednostki systemu przyrodniczego gminy ma działalno ść prowadzona w obr ębie miasta Kalisz Pomorski. Tło przyrodnicze okolic miasta nadaje im rang ę centrum biocenotycznego (zespół trzech jezior, powi ązania mi ędzy jednostkami ekosystemowymi i krajobrazowymi przez lokalne cieki). Obecnie przywrócenie funkcji w ęzłowych nie jest mo żliwe, a Kalisz jest przykładem historycznego zawłaszczenia obszarów przyrodniczo warto ściowych, przez urbanizacj ę. Dla utrzymania cało ści biocenotycznej subkorytarza Drawicy konieczne jest niwelowanie barier w przestrzeni przyrodniczej i dbanie o prawidłowy stan fizyczno- chemiczny środowiska. Dzi ęki subkorytarzowi C – dolinie Stawicy i Kamionki - gmina zachowuje kontakt z terenami najbli ższego s ąsiedztwa (wschodnia cz ęść gminy).
63 Najwa żniejszym elementem systemu przyrodniczego gminy jest rzeka Drawa, scalaj ący zasoby środowiska gminy. Podstawowe znaczenie wszystkich korytarzy wynika ze stwarzania mo żliwo ści migracji organizmów, co zapewnia bogactwo i jednorodno ść gatunkow ą, a poprzez to utrzymanie stabilno ści zbiorowisk ro ślinnych i zgrupowa ń zwierz ąt. Opisywane korytarze umo żliwiaj ą migracje organizmów wzdłu ż dolin rzecznych, a tak że ułatwiaj ą i ukierunkowuj ą ruch mas powietrza (znaczenie przewietrzaj ące). Uszczuplenie zasobów przyrodniczych, ich degradacja - rozerwanie korytarza - spowoduje izolacj ę przyrodnicz ą terenów gminy.
1) Istniej ące chronione obszary i obiekty gminy Kalisz Pomorski Pomniki przyrody Na terenie gminy t ą form ą ochrony obj ęto 9 obiektów (tabela poni żej):
Tabela: Pomniki przyrody gminy Kalisz Pomorski Lp. Nazwa obiektu Wymiary Lokalizacja obwód (cm) wysoko ść (m) 1. Dąb bezszypułkowy 600 22 Biały Zdrój 2. Buk zwyczajny 450 22 Po źrzadło 3. Dąb szypułkowy 630 27 Jasnopole 4. Lipa drobnolistna 330 20 Biały Zdrój 5. Lipa drobnolistna 640 Biały Zdrój 6. Lipa drobnolistna 540 Biały Zdrój 7. Lipa drobnolistna 700 Biały Zdrój 8. Aleja d ębowa Dębsko 9. Głaz narzutowy Kalisz Pom., jez. Bobrowo Wlk
Obszar chronionego krajobrazu Wyznaczony został na podstawie uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej w Koszalinie, z dnia 17 listopada 1975 r. (uchwała Nr X/46/75). Wyznaczono go na wschód od miasta, nosi nazw ę „ Okolice Kalisza Pomorskiego” (naniesiony na planszy). Użytek ekologiczny Jest nim śródle śne oczko wodne „D ębsko”, wyznaczone w lasach podlegaj ących Nadle śnictwu Kalisz Pomorski. Ponadto za u żytek ekologiczny uznano teren le żą cy w pododdziale 456 d Nadle śnictwa, Obr ębu i Le śnictwa Kalisz Pomorski o powierzchni 1,23 ha, oraz „Bagno Czerty ńskie” Le śnictwo Czerty ń oddz. 339 a o powierzchni 78,52 ha. Zabytkowe parki Do rejestru Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków wpisano park podworski w Kaliszu Pomorskim (nr rej. 235, z dn. 16.01. 1960 r.).
Inne formy ochrony środowiska Strefa ciszy wyznaczona została na obszarze jeziora M ąkowary i jego pasie brzegowym. Odr ębn ą kategori ę obszarów prawnie chronionych s ą lasy ochronne, podlegaj ące ochronie w trybie ustawy o lasach. Podlegaj ą one ochronie ze wzgl ędu na pełnione funkcje wodochronne i glebochronne. Na terenie Nadle śnictwa Kalisz Pomorski wyznaczono stref ę ochronn ą bielika (zaznaczon ą na planie). Na podstawie wywiadu w Nadle śnictwie Drawsko uzyskano informacje o istnieniu stref ochronnych obszarów gniazdowania ptaków drapie żnych równie ż i w tym Nadle śnictwie. Znajduj ą si ę one w lasach le żą cych na terenie gminy Kalisz Pomorski, obj ętych poligonem. Dokładne dane nie s ą
64 udost ępniane, wobec czego w niniejszym opracowaniu nie zdecydowano si ę na uszczegółowienie tych informacji.
3.2. Kształtowanie systemu ekologicznego gminy W "Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania gminy" sprawy środowiska, zgodnie z zapisan ą w ustawie o zagospodarowaniu przestrzennym zasad ą zrównowa żonego rozwoju - są priorytetowe. Wynika z tego potrzeba ukierunkowania działa ń społeczno ści miasta i gminy na racjonalne użytkowanie krajobrazu i naturalnych zasobów przyrody. Składa si ę na to utrzymanie odpowiedniej jako ści poszczególnych komponentów środowiska (powietrza, wody, gleby), zapewnienia trwało ści ekosystemów le śnych, ł ąkowych i rolniczych (agroekosystemów) oraz ukształtowanie ładu ekologicznego, przestrzennego i estetycznego w krajobrazie miasta i gminy. Efektem tych działa ń ma by ć podniesienie jako ści życia, jego bytowanie w czystym, zdrowym środowisku i pi ęknym otoczeniu. Istotne znaczenie ma tu kwestia świadomo ści ekologicznej społecze ństwa. Bowiem problemy ekologiczne to te ż problemy moralno ści i odpowiedzialno ści - rozró żnienie ładu i nieładu, woli oraz potrzeb mieszka ńców - co do jako ści środowiska i poszanowania otoczenia. Planowanie przestrzenne jest podstawowym narz ędziem dla realizacji postulatów ochrony przyrody i kształtowania środowiska. Uwzgl ędnienie w studium systemu ekologicznego gminy jako jednego z podstawowych uwarunkowa ń rozwoju pozwoliło na zdefiniowanie kierunków ochrony środowiska oraz struktury funkcjonalno-przestrzennej.
2) Cenne elementy środowiska przyrodniczego proponowane do obj ęcia ochron ą Proponowane u żytki ekologiczne Kolejny u żytek ekologiczny proponowany do wyznaczenia znajduje si ę na wschód od wsi Stara Studnica , Tworz ą go k ępy śródpolne, stanowi ące malowniczy element w rolniczym krajobrazie okolicy i, z racji swego poło żenia, pełni ące funkcj ę śródpolnych ostoi biocenotycznych. Wielko ść tego obszaru winna obejmowa ć ok. 20 ha.
Proponowany obszar chronionego krajobrazu Dla wzmocnienia ochrony krajobrazu niecki Jeziora Mąkowarskiego proponuje si ę ustanowi ć tam obszar chronionego krajobrazu. Teren ten według ocen atrakcyjno ści krajobrazu, przeprowadzonej metod ą bonitacji punktowej (patrz rozdział: Walory krajobrazowe) przestawia jeden z najwarto ściowszych obszarów Gminy. Na zasób walorów krajobrazowych składa si ę przede wszystkim du ża mozaikowato ść pokrywy ro ślinnej i sposobów u żytkowania terenu oraz znaczne urze źbienie. Obecnie Jezioro M ąkowarskie obj ęte jest stref ą ciszy, a towarzysz ące mu terenu le śne maj ą status lasów ochronnych. Zasi ęg ich winien by ć granic ą wyznaczonego obszaru chronionego krajobrazu, gdy ż pokrywa si ę jednocze śnie ze zlewni ą jeziora. Utworzenie obszaru chronionego krajobrazu zapewni bezpiecze ństwo podstawowemu walorowi tego terenu, tj. naturalno ść krajobrazu le śnego i jeziornego, przede wszystkim przed zabudow ą letniskow ą. Jednocze śnie wymusi obowi ązek dbało ści o estetyk ę istniej ących ju ż obiektów rekreacyjnych (modernizacja i nadzór architektoniczny). Z drugiej za ś strony proponowana forma ochrony przestrzeni jest na tyle elastyczna, że dozwala na jej racjonalne wykorzystanie, np. dla wypoczynku. Wszystkie proponowane formy ochrony winny mie ć przygotowan ą odr ębn ą dokumentacj ę, zawieraj ącą, obok inwentaryzacji, wskaza ń ochrony zachowawczej i opracowania planistycznego, informacje o dopuszczalnym sposobie wykorzystania. Podstawowe elementy systemu przyrodniczego gminy Kalisz Pomorski to kompleksy le śne, doliny rynnowe jezior, cieków, obszary rolne i zurbanizowane. Dla wła ściwego funkcjonowania i zachowania równowagi środowiska najwa żniejsz ą rol ę pełni ą wszystkie powierzchnie naturalne - środowiskotwórcze, a wi ęc lasy, wody, torfowiska, bagna, ł ąki, tereny zadrzewione. Pojezierze Drawskie i Dolina Drawy znajduj ące si ę w centralnej cz ęś ci
65 Województwa Zachodniopomorskiego stanowi ą główny element regionalnego systemu przyrodniczego jako w ęzły ekologiczne. Ochrona ta polega ć winna m.in. na utrzymaniu lub przywróceniu czysto ści wód jezior, rzeki Drawy oraz mniejszych cieków, utrzymania trwało ści ekosystemów le śnych ł ąkowych oraz trzcinowisk jako miejsc l ęgowych bogatej populacji ptaków wodno-błotnych. Proponuje si ę zwi ększy ć zasi ęg lasów grupy I (ochronnych) w strefach przyjeziernych, celem ograniczenia ich wyr ębu i zapewnienia ci ągło ści ich funkcji wodochronnej i turystycznej. Ponadto cz ęść terenów nieu żytków rolniczych i słabych gleb powinna by ć przeznaczona pod zalesienie. Niezwykłe znaczenie maj ą te ż zadrzewienia przywodne, przydro żne, śródpolne. Na terenach rolniczych pełni ą one rol ę wiatrochronn ą, wodochronn ą, sanitarn ą, krajobrazow ą oraz s ą schronieniem dla wielu gatunków ptaków i owadów. Wprowadzanie różnorodno ści krajobrazowej na terenach rolniczych, a wi ęc zwi ększania powierzchni ł ąk, zadrzewie ń, wód otwartych nadaje im charakter krajobrazu wypoczynkowego. Wobec rekreacyjnej funkcji gminy i tworzenia o środków obsługi ruchu turystyczno-wypoczynkowego na bazie istniej ących wsi, problem ten jest tym samym jeszcze wa żniejszy. W studium postuluje si ę utrzymanie zadrzewie ń, ł ąk, oczek wodnych oraz zwi ększenie ich powierzchni, szczególnie uzupełnienie zadrzewie ń. Utrzymanie dobrej jako ści wody wymaga ograniczenia dopływu zanieczyszcze ń ze źródeł punktowych i obszarowych oraz stałej kontroli sposobu zagospodarowania zlewni. Winny by ć podj ęte działania maj ące na celu kompleksow ą ochron ę jezior i cieków wodnych wraz z monitoringiem zmian jako ści wód i źródeł ska żenia. Mimo, i ż w gminie Kalisz Pomorski nie wyst ępuj ą szczególne zagro żenia higieny atmosfery w zakresie emisji pyłowych i gazowych nale ży podejmowa ć zdecydowane działania na rzecz ich minimalizacji. Zwi ększa si ę udział zanieczyszcze ń komunikacyjnych. Wpływa na to szybki rozwój motoryzacji i nieprzystosowanie drogowe miasta. Konieczne s ą modernizacje dróg, realizacje pasów zieleni izolacyjnych oraz podj ęcie stara ń zmierzaj ących do budowy obwodnicy Kalisza Pomorskiego.
3.3. Wytyczne w zakresie lokalizacji elektrowni wiatrowych oraz obwodnicy Kalisza Pomorskiego
Wyznaczenie w studium terenów dopuszczaj ących lokalizacj ę siłowni wiatrowych musi uwzgl ędnia ć szereg uwarunkowa ń natury przyrodniczej. Ze wzgl ędu na znaczny poziom ogólno ści ustale ń studium trudno jest bezpo średnio przenie ść precyzyjne wytyczne w zakresie ochrony zasobów przyrody. W zwi ązku z powy ższym poni żej zamieszczono wytyczne, które s ą wi ążą ce dla miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego sporz ądzanych na terenach wskazanych pod lokalizacj ę elektrowni wiatrowych. W wyniku przeprowadzonego, rocznego monitoringu ptaków i nietoperzy sformułowano wnioski w zakresie ogranicze ń lokalizacji siłowni wiatrowych. W świetle zebranych informacji o wykorzystaniu przez ptaki przestrzeni powietrznej oraz rozmieszczeniu ich stanowisk l ęgowych na obszarze planowanej inwestycji i w najbli ższym s ąsiedztwie, zaleca si ę: 1) pozostawi ć bez turbin tereny wskazane w raporcie z monitoringu ornitologicznego, 2) nie stawia ć turbin w bezpo średnim s ąsiedztwie śródpolnych oczek wodnych (zachowanie dystansu minimum 100-150 m) z powodu licznego przebywania ptaków migruj ących oraz gniazdowania gatunków wskazanych w raporcie z monitoringu ornitologicznego, 3) zachowa ć dystans minimum 100-150 m od stanowisk l ęgowych żurawia.
Podobnie w drodze bada ń nad wyst ępowaniem nietoperzy, sformułowano wykaz działa ń zapobiegawczych i łagodz ących. Zaleca si ę: 1) pozostawi ć bez turbin tereny wskazane w raporcie z monitoringu chriopterologicznego, 2) lokalizowa ć turbiny w odpowiednich odległo ściach od lasów, zadrzewie ń, przydro żnych i śródpolnych alei starych drzew i zbiorników wodnych,
66 3) nie obsadza ć drzewami i krzewami nowo powstałych liniowych elementów infrastruktury, oraz usuwa ć pojawiaj ące si ę samoistnie zakrzaczenia wzdłu ż dróg serwisowych (tzw. samosiejki), w celu unikania dyspersji ro ślinno ści, 4) nie zalesia ć terenów, na których planowane jest posadowienie turbin, oraz nie wprowadza ć nowych ci ągów zieleni wysokiej w ich pobli żu, 5) nie tworzy ć zbiorników wodnych w pobli żu turbin, 6) w przypadku konieczno ści przeprowadzenia na potrzeby inwestycji wycinki starych drzew, wykonywa ć j ą pod nadzorem chiropterologa, który sprawdzi, czy nie stanowi ą one schronie ń nietoperzy, a w przypadku stwierdzenia ich obecno ści wska że sposób post ępowania z drzewami i nietoperzami, 7) zastosowa ć o świetlenie turbin jak najmniej widoczne z ziemi, 8) przeprowadzi ć trzyletni monitoring porealizacyjny po uruchomieniu farmy, oparty na aktualnych wytycznych (monitoring uwzgl ędniaj ący równie ż poszukiwanie ewentualnych ofiar kolizji), 9) w przypadku odnotowania wysokiej śmiertelno ści nietoperzy w którymkolwiek z okresów fenologicznych, nale ży zastosowa ć środki zapobiegawcze dla wybranych turbin (czasowe lub całkowite wył ączanie turbin).
Zalecenia pozostałe: 1) lokalizacja siłowni w odpowiedniej, minimalnej odległo ści od ściany lasu (np. 200 m), 2) lokalizacja siłowni (i obwodnicy) w odpowiedniej odległo ści od zabudowa ń (minimum 500 m dla siłowni wiatrowych), 3) lokalizacja siłowni poza stanowiskami gatunków ro ślin i zwierz ąt rzadkich, chronionych i zagro żonych (zgodnie z wykazem w opracowaniu ekofizjograficznym), 4) lokalizacja siłowni poza osiami widokowymi i ekspozycj ą miejscowo ści stanowi ących element krajobrazu kulturowego, 5) odpowiednie rozmieszczenie siłowni dla zminimalizowania dysonansu w krajobrazie, 6) zachowanie istniej ących zadrzewie ń i zakrzacze ń, szczególnie wzdłu ż dróg i miedz, 7) zachowanie miejsc wskazanych jako cenne przyrodniczo (opracowanie ekofizjograficzne), 8) rekultywacja w kierunku rolniczym miejsc posadowienia siłowni, 9) dokonanie oceny warunków akustycznych i poziomu hałasu po zako ńczeniu inwestycji.
Dodatkowo w przypadku planowanej obwodnicy postuluje si ę nast ępuj ące działania: 1) szczegółowa identyfikacja szlaków migracji kr ęgowców (szczególnie płazów) oraz w przypadku zaistnienia konieczno ści budowa odpowiednich zabezpiecze ń, przej ść itp., 2) odpowiednie zagospodarowanie poboczy drogi w zakresie zieleni, w celu maksymalnego zminimalizowania negatywnego oddziaływanie inwestycji na walory krajobrazowe.
4. Kierunki ochrony warto ści i zasobów środowiska kulturowego. Szczegółowe zasady ochrony warto ści i zasobów środowiska kulturowego reguluj ą przepisy szczególne, głównie ustawa O ochronie dóbr kultury z dnia 15 lutego 1962 r. Dz. U. Nr 10 z pó źniejszymi zmianami. Wynika z niej, że wszelkie działania w obr ębie zało żeń i obiektów zabytkowych winny ka żdorazowo uzyska ć akceptacje organu d.s. ochrony zabytków – w trakcie sporz ądzania studium jest nim koszalinska Delegatura Pa ństwowej Słu żby Ochrony Zabytków Oddział w Szczecinie. Poniewa ż środowisko kulturowe jest istotnym składnikiem jako ści życia człowieka, wi ąż e si ę z jego poczuciem to żsamo ści, Gmina podejmie działania w zakresie swoich kompetencji słu żą ce ich ochronie. Działania te b ędą głównie dotyczyły sfery gospodarki przestrzennej, a wi ęc planowania przestrzennego, programowania własnych inwestycji oraz monitoringu działa ń inwestorów uwzgl ędniaj ącego poni ższe wytyczne. Maj ąc na uwadze walory środowiska kulturowego gminy Kalisz Pomorski, charakter wyst ępuj ących zagro żeń, obowi ązek zachowania warto ści rozplanowania układów urbanistycznych, architektury,
67 krajobrazu, uznaje si ę, że w kierunkach zagospodarowania przestrzennego gminy, a w konsekwencji w ustaleniach miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, w polityce władz ró żnych szczebli użytkowników i inwestorów nale ży honorowa ć:
Na terenie miasta Kalisz Pomorski: - Nale ży w docelowej perspektywie przywróci ć dawny, atrakcyjny układ przestrzenny „historycznego starego miasta” z tradycyjnie kwartałow ą zabudow ą tworz ącą zwarte pierzeje dla głownych przestrzeni publicznych (placy, skwerów, ulic), - W obr ębie zwartej zabudowy historycznej (jej pozostało ściach) nie nale ży wznosi ć budynków, które ze wzgl ędu na swoje gabaryty lub agresywn ą architektur ę mogłyby wpłyn ąć niekorzystnie na panoramy miasta, - Historyczna zabudowa śródmiejska powinna podlega ć stopniowej rewaloryzacji i modernizacji, tak że uzupełnieniu, po uprzednim porz ądkowaniu całych kwartałów, - Rozwa żnych działa ń porz ądkowych i rewaloryzacyjnych wymaga otoczenie jezior, kryj ące pewien potencjał wolnej przestrzeni; nale ży przy tym otoczy ć ochron ą wa żniejsze budynki ( świadcz ące o szczególnym charakterze tej cz ęś ci miasta), które obok dotychczasowych funkcji mog ą pełni ć wszelkie funkcje usługowe, - Nale ży podkre śli ć śródmiejski charakter głównych ulic miasta mi ędzy innymi poprzez uzupełnienie frontowej zabudowy; wszelka zabudowa powinna zachowa ć dotychczasowy podział parcel, - Tam gdzie to jeszcze mo żliwe nale ży zachowa ć nawierzchnie brukowe ulic, w dalszej perspektywie nale ży rozwa żyć celowo ść przywracania takich nawierzchni, jak równie ż o świetlenia i zieleni. - Dla cz ęś ci s ędmiejskiej nale ży opracowa ć uszczegółowiony miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego z rygorystycznymi wymaganiami ustalaj ącymi zasady ochrony obszaru (ustanowienie strefy ochrony konserwatorskiej), oraz precyzyjne zasady rewaloryzacji i zabudowy tej cz ęś ci miasta.
Dla terenów wsi gminy Kalisz Pomorski - Zachowane dwory i pałace powinny przede wszystkim by ć w r ękach wła ścicieli – gospodarzy, którzy nadaj ąc tym obiektom konkretne funkcje potrafi ą je utrzyma ć i zabezpieczy ć. Nale ży tak że pami ęta ć, że obiekty te podlegaj ą ochronie wraz ze swoim otoczeniem. Zabytkowe parki nie mog ą podlega ć podziałom i zabudowie, - Zabytkowe zespoły pałacowo – dworsko – parkowe nie powinny podlega ć wtórnym podziałom, - Zało żenia folwarczne, a tak że wolnostojace młyny i gorzelnie mo żna wykorzystywa ć zgodnie z ich pierwotnym przeznaczeniem tj. zabudowania gospodarcze wykorzystywane do produkcji rolnej, lub w wybranych, atrakcyjnych turystycznie miejscach przeznaczy ć je na funkcje rekreacyjno – turystyczne, - Ochronie podlega tak że otoczenie zabytkowych ko ściołów, - Dla wsi o zachowanym atrakcyjnym układzie przestrzennym, w szczególno ści Białym Zdróju, Starej Korytnicy, D ębsku, Gi żynie, Starej Studnicy, Sienicy, Suchowie, Prostynii, nale ży opracowa ć uszczegółowione miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego z rygorystycznymi wymaganiami ustalaj ącymi zasady ochrony ich obszarów (w razie potrzeby ustanowienie stref ochrony konserwatorskiej), oraz precyzyjne zasady rewaloryzacji i zabudowy ich obszarów.
4.1. Zasady ochrony obszarów i obiektów wpisanych do rejestru zabytków oraz ewidencji zabytków.
Zasady ochrony obiektów wpisanych do rejestru: Obowi ązuje trwałe zachowanie obiektów o wyró żniaj ących w skali miasta i gminy walorach architektonicznych i historycznych. Obowi ązuje ustawowy wymóg uzyskania pozwolenia wojewódzkiego konserwatora zabytków na wszelkie prace dot. obiektu wpisanego do rejestru zabytków i jego otoczenia. Wymagane jest zachowanie obiektu budowlanego we wszystkich jej historycznych elementach architektonicznych i konstrukcyjnych (wysoko ść , forma i rodzaj pokrycia dachu,
68 kompozycja elewacji wraz z detalem architektonicznym i stolark ą, materiał budowlany), utrzymanie obiektu w dobrym stanie technicznym, utrzymanie otoczenia obiektu zabytkowego zgodnie z historycznym zagospodarowaniem.
Zasady ochrony obiektów w ewidencji: - utrzymanie tradycyjnej kompozycji architektonicznej obiektu, w tym gabarytów wysoko ściowych, formy dachu, kompozycji elewacji, wystroju architektonicznego, formy stolarki, - wprowadzenie do ustale ń miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego zasad ochrony dla zabytków wymienionych w ewidencji, - opracowanie dokumentacji konserwatorskiej obiektu w przypadku konieczności jego rozbiórki, udokumentowanej orzeczeniem o stanie technicznym.
Szczegółowa lista obiektów i obszarów wpisanych do rejestru zabytków oraz gminnej ewidencji zabytków jest uj ęta w Studium Krajobrazu Kulturowego gminy Kalisz Pomorski (Szczecin 2006 r.).
4.2 Zasady ochrony stanowisk archeologicznych.
I. Warunki ochrony konserwatorskiej okre ślaj ą stanowiska obj ęte ochron ą, zakres ochrony oraz sposób użytkowania dóbr kultury, jakimi s ą stanowiska archeologiczne. II. Warunki ochrony konserwatorskiej stanowisk archeologicznych obowi ązuj ą: 1) organy administracji rz ądowej, 2) organy administracji samorz ądowej, 3) słu żby komunalne, 4) pa ństwowe jednostki organizacyjne, 5) samorz ądowe jednostki organizacyjne, 6) osoby prawne, 7) osoby fizyczne. III. Wymienieni w pkt II zobowi ązani s ą w stosunku do dóbr kultury do: 1) zapewnienia im warunków trwałego zachowania, konserwacji, rekonstrukcji i odbudowy na zasadach naukowych; 2) uzgadniania ze słu żbą konserwatorsk ą - Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków - zało żeń, projektów inwestycyjnych, planów zagospodarowania przestrzennego, decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu; 3) uzyskanie zezwolenia słu żby konserwatorskiej na wszelkie prace i roboty w obr ębie granic stref ochrony konserwatorskiej stanowisk archeologicznych; 4) zawiadomienie słu żby konserwatorskiej o wydarzeniach mog ących mie ć ujemny wpływ na stan zachowania stanowiska archeologicznego; 5) ujawnienie w ksi ęgach wieczystych na wniosek Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków wpisów do rejestru zabytków województwa zachodniopomorskiego. IV. Warunki ochrony konserwatorskiej winny by ć przestrzegane przy: 1) stanowieniu praw miejscowych i przepisów gminnych; 2) opracowywaniu planów realizacyjnych zagospodarowania przestrzennego; 3) wydawaniu decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu oraz pozwoleniu na budow ę; 4) wydawaniu decyzji dot. gospodarki terenami i podziałów własno ściowych; 5) wydawaniu decyzji dot. sposobu u żytkowania i eksploatacji terenu obj ętego ochron ą konserwatorsk ą.
69 Strefa "W.I." pełnej ochrony archeologiczno-konserwatorskiej, wykluczaj ącej wszelk ą działalno ść inwestycyjn ą i inn ą. Strefa "W.I." obejmuje stanowiska wpisane do rejestru zabytków i uj ęte w ewidencji słu żby ochrony zabytków. Obowi ązuje: - zakaz wszelkiej działalno ści in żynierskiej, budowlanej i innej zwi ązanej z pracami ziemnymi (np. kopanie studni, melioracji, karczunku i nasadzania drzew itd.). poza badaniami archeologicznymi oraz pracami zabezpieczaj ących zabytek przed zniszczeniem, prowadzonymi na zasadach okre ślonych przepisami szczególnymi dot. ochrony zabytków. - zachowanie istniej ącego układu topograficznego terenu.
Strefa "W.II." cz ęś ciowej ochrony konserwatorskiej stanowisk archeologicznych , dopuszczaj ącej inwestowanie pod okre ślonymi warunkami. Obowi ązuje: - współdziałanie w zakresie zamierze ń inwestycyjnych i innych zwi ązanych z pracami ziemnymi z odpowiednim organem ds. ochrony zabytków, w tym - powiadamianie o zamiarze podj ęcia prac ziemnych, - przeprowadzenie archeologicznych bada ń ratunkowych na terenie w granicach strefy, wyprzedzaj ących rozpocz ęcie prac ziemnych zwi ązanych z realizacj ą zamierzenia, na zasadach okre ślonych przepisami odr ębnymi dot. ochrony zabytków.
Strefa "W.III." ograniczonej ochrony konserwatorskiej stanowisk archeologicznych , polegaj ącej na prowadzeniu interwencyjnych bada ń archeologicznych w przypadku podejmowania prac ziemnych. Strefa "W.III." obejmuje stanowiska uj ęte w ewidencji słu żby konserwatorskiej. Obowi ązuje: - współdziałanie w zakresie zamierze ń inwestycyjnych i innych zwi ązanych z pracami ziemnymi z odpowiednim organem ds. ochrony zabytków, w tym - powiadamianie o zamiarze podj ęcia prac ziemnych, - przeprowadzenie archeologicznych bada ń ratunkowych na terenie obj ętym realizacj ą prac ziemnych na zasadach okre ślonych przepisami odr ębnymi dot. ochrony zabytków.
Szczegółowa lista stanowisk archeologicznych jest uj ęta w Studium Krajobrazu Kulturowego gminy Kalisz Pomorski (Szczecin 2006 r.).
4.3. Zasady ochrony przestrzennych walorów kulturowych krajobrazu.
1) Utrzymanie rolniczego u żytkowania terenów otwartego krajobrazu rolniczego. 2) Utrzymanie harmonijnego krajobrazu w obszarach widoczno ści z punktów widokowych. 3) Zachowanie i eksponowanie krzy ży i kapliczek przydrożnych oraz kamieni milowych. 4) Utrzymanie przebiegu i przekroju dróg krajobrazowych, odnawianie obsadze ń tymi samymi gatunkami drzew, utrzymanie sprawno ści technicznej nawierzchni utwardzonych. 5) Zachowanie istniej ących i wprowadzanie nowych zadrzewie ń śródpolnych. 6) Nale ży ograniczy ć stosowanie żużlu, gruzu itp. materiałów do modernizacji dróg. 7) Zaleca si ę wymian ę nawierzchni płyt betonowych i drobnowymiarowych elementów betonowych na drogach publicznych na nawierzchnie brukowe z miejscowego kamienia polnego. 8) Z uwagi na potencjalny znaczny wpływ lokalizacji siłowni wiatrowych na krajobraz nale ży opracowa ć „Studium wpływu siłowni wiatrowych na krajobraz kulturowy” dla obszarów obj ętych miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego maj ącym na celu lokalizacj ę takich obiektów. 9) Cz ęść obszaru gminy, zgodnie z zapisami Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Zachodniopomorskiego (Szczecin 2010), zlokalizowana jest w granicach obszarów kulturowo –
70 krajobrazowych (OKK). Dla tych terenów nale ży stosowa ć odpowiednie zalecenia wynikaj ące z PZPWZ.
4.4. Zasady ochrony walorów kulturowych układów przestrzennych i zabudowy jednostek osadniczych 1) Ochrona krajobrazu i historycznie ukształtowanej struktury osadniczej na terenie gminy, wymaga ograniczenia swobody lokalizacji nowej zabudowy oraz utrzymania dyscypliny lokalizacyjnej na terenach zabudowanych. 2) Wskazanym jest odtwarzanie zabudowy i zagospodarowania w układzie rozproszonym, bezpo średnio na miejscach udokumentowanej tradycji siedliskowej oraz na nowych terenach w sposób nawi ązuj ący do tradycyjnych form lokalizacji. 3) Nale ży stosowa ć zasad ę zachowania cało ści zewidencjonowanej, warto ściowej zabudowy wiejskiej, utrzymanie budynków w dobrym stanie technicznym, w tym zabudowy gospodarczej, ograniczenie zmian bryły, detalu architektonicznego, rozmiarów i podziałów stolarki oraz pozostałego wystroju naprawy i odtwarzania. 4) Nale ży ograniczy ć rozbudowy, nadbudowy w cz ęś ci elewacji frontowej i elewacjach bocznych w zabudowie frontowej na terenie wsi. 5) Zaleca si ę realizacj ę nowej zabudowy w gabarytach i na lokalizacji zabudowy dotychczasowej, w nawi ązaniu do usuni ętej lub wyst ępuj ącej w s ąsiedztwie. 6) Zaleca si ę adaptacj ę zabudowy gospodarczej na cele mieszkalne lub usługowe budynków mieszkalnych z podkre śleniem ich dotychczasowej funkcji i formy, w tym zachowaniu kształtu dachu i materiału pokrycia.
5. Funkcje miasta i gminy. Miasto i gmina Kalisz Pomorski posiadały dotychczas charakter rolniczo - turystyczny, z umiarkowanie rozwini ętą sfer ą usług o charakterze lokalnym. W mie ście poza dominuj ącą funkcj ą zamieszkiwania na przestrzeni lat rozwin ął si ę przemysł i usługi lokalne (wi ększo ść mieszka ńców jest zatrudniona w tych sferach). Na obszarze gminy dominuje gospodarka rolna, oparta o lasy stanowiące najwi ększy procentowo obszar gminy, oraz w niewielkim stopniu uprawy rolne. Na terenach wsi poło żonych w bezpo średnim s ąsiedztwie miasta rozwin ęły si ę funkcje zamieszkiwania.
Za podstawowe funkcje miasta uznaje si ę: - mieszkalnictwo - turystyka, rekreacja i wypoczynek - usługi lokalne (podstawowe i bytowe) - usługi ponadlokalne (edukacji, kultury, zdrowia – w tym opieka specjalistyczna) - działalno ść gospodarcza (przemysł, transport, usługi inwestycyjne, handel itp.)
Za podstawowe funkcje gminy uznaje si ę: - turystyka, rekreacja i wypoczynek - gospodarka le śna i rybacka - nowoczesne rolnictwo, z po żą danym du żym udziałem tzw. rolnictwa ekologicznego, - sadownictwo, warzywnictwo, plantatorstwo - działalno ść gospodarcza (przetwórstwo, nieuci ąż liwy przemysł, bazy i składy) w wybranych jednostkach osadniczych,.
Przyj ęte funkcje s ą w wi ększo ści kontynuacj ą dotychczasowych funkcji miasta i gminy z tym, że winny one ulec dalszej znacznej aktywizacji i ukierunkowaniu na zrównowa żony rozwój. Uznaje si ę wszystkie jednostki osadnicze za rozwojowe i proponuje si ę nast ępuj ącą systematyk ę:
71 - ośrodek dynamicznego rozwoju – ośrodek dynamicznie rozwijaj ący si ę w oparciu o dotychczasowy potencjał społeczno-gospodarczy oraz nowe potencjalne walory turystyczno- wypoczynkowe wymagaj ące kształtowania krajobrazu i wzbogacania środowiska przyrodniczego w nowe walory, - ośrodek umiarkowanego rozwoju – ośrodek rozwojowy na skal ę posiadanego zaplecza społeczno- gospodarczego i predyspozycji przyrodniczo-krajobrazowych i osadniczych, - ośrodek elementarnego rozwoju - ośrodek, w którym rozwój polega nie na wzro ście przestrzennym, ale na rehabilitacji przestrzeni, na podnoszeniu standardów estetycznych i technicznych zabudowy oraz wzbogacaniu krajobrazu.
1) Kalisz Pomorski - ośrodek dynamicznego rozwoju - funkcje wiod ące i aktywizuj ące: mieszkalnictwo, usługi społeczne gminne i ponadlokalne, turystyka, działalno ść gospodarcza 2) Biały Zdrój - ośrodek dynamicznego rozwoju - funkcje wiod ące: mieszkalnictwo, turystyka, działalno ść gospodarcza i rolnictwo 3) Bralin - ośrodek elementarnego rozwoju - funkcje wiod ące: mieszkalnictwo, rolnictwo, działalno ść gospodarcza - funkcje uzupełniaj ące: rekreacja, 4) Cybowo- ośrodek umiarkowanego rozwoju - funkcje wiod ące: mieszkalnictwo, turystyka i rekreacja, rolnictwo - funkcje uzupełniaj ące - specjalne (jednostka wojskowa) 5) Dębsko - ośrodek umiarkowanego rozwoju - funkcje wiod ące: mieszkalnictwo, rolnictwo, turystyka, rekreacja, działalno ść gospodarcza 6) Gi żyno - ośrodek dynamicznego rozwoju - funkcje wiod ące: mieszkalnictwo, turystyka, działalno ść gospodarcza, rolnictwo 7) Suchowo - ośrodek elementarnego rozwoju - funkcje wiod ące: mieszkalnictwo, działalno ść gospodarcza, rolnictwo, - funkcje uzupełniaj ące: turystyka, rekreacja 8) Kr ęż no - ośrodek elementarnego rozwoju - funkcje wiod ące: rolnictwo, mieszkalnictwo (drugie domy), rekreacja 9) Pepłówek - ośrodek elementarnego rozwoju - funkcje wiod ące: rolnictwo 10) Pomierzyn - ośrodek umiarkowanego rozwoju - funkcje wiod ące: mieszkalnictwo, rolnictwo, działalno ść gospodarcza 11) Po źrzadło Wielkie - ośrodek umiarkowanego rozwoju - funkcje wiod ące: mieszkalnictwo, turystyka, rolnictwo, działalność gospodarcza, rekreacja 12) Prostynia - ośrodek umiarkowanego rozwoju - funkcje wiod ące:, turystyka, rekreacja, mieszkalnictwo, działalno ść gospodarcza 13) Sienica - ośrodek umiarkowanego rozwoju - funkcje wiod ące: mieszkalnictwo, rekreacja, rolnictwo, działalność gospodarcza 14) Stara Korytnica - ośrodek umiarkowanego rozwoju - funkcje wiod ące: mieszkalnictwo, rolnictwo, turystyka, rekreacja 15) Stara Studnica - ośrodek umiarkowanego rozwoju - funkcje wiod ące: mieszkalnictwo, rolnictwo, rekreacja
Polityka przestrzenna Gminy opiera si ę na zało żeniu, że tylko aktywny współudział mieszka ńców gminy oraz wszystkich samorz ądowych i poza samorz ądowych grup aktywno ści społecznej, zawodowej i gospodarczej daje gwarancj ę pełnego sukcesu w realizacji zasad zrównowa żonego rozwoju gminy. W zwi ązku z tym do działa ń na rzecz rozwoju gminy nale ży wł ączy ć : a) podmioty samorz ądowe t.j.
72 - społeczno ść gminy - samorz ąd gminy b) poza samorz ądowe grupy aktywno ści społecznej, c) poza samorz ądowe zawodowe i gospodarcze grupy aktywno ści jak np. - zakłady pracy - instytucje - jednostki gospodarcze - organizacje rolnicze
6. Kierunki zagospodarowania przestrzennego. Cele rozwoju miasta i gminy. Celem nadrz ędnym w zagospodarowaniu przestrzennym miasta jest zapewnienie wła ściwego poziomu życia jego mieszka ńców (komfortu), poprzez zapewnienie wysokich parametrów zagospodarowania - przestrzennych i środowiskowych, zapewnienie równorz ędnego dost ępu do usług dla wszystkich mieszka ńców, zapewnienie dost ępu do sieci infrastruktury technicznej i systemu komunikacyjnego.
Cele rozwoju ekologicznego - ochrona powierzchni ziemi - ochrona wód - ochrona powietrza - ochrona zieleni Cele rozwoju kulturowego - ochrona obiektów zabytkowych - ochrona i rewaloryzacja krajobrazu kulturowego - harmonijne kształtowanie nowej zabudowy, dostosowanej do skali i charakteru historycznej zabudowy Cele rozwoju gospodarczego - rozwój budownictwa mieszkaniowego - rozwój usług podstawowych - rozwój terenów aktywno ści gospodarczej - rozwój komunikacji - rozwój infrastruktury technicznej
Rozwój demograficzny gminy W oparciu o wszystkie dotychczasowe przesłanki, scharakteryzowane w cz ęś ci III, dotycz ące rozwoju ludno ściowego miasta i gminy Kalisz Pomorski zakłada si ę stopniowy wzrost liczby mieszka ńców miasta do poziomu 5000 osób oraz utrzymanie liczby ludno ści we wsiach na mniej wi ęcej dotychczasowym poziomie 3500 osób około 2010 roku. Jedynie zahamowanie migracji z gminy i zwi ększony napływ ludno ści z zewn ątrz, zwi ązany np. ze wzmo żonym ruchem budowlanym – mieszkaniowym, mo że przyspieszy ć osi ągni ęcie tej wielko ści. W strukturze wieku ludno ści nast ąpi : - wzrost liczby ludno ści w wieku przedprodukcyjnym (wiek rozrodczo ści osi ągn ą roczniki wy żu demograficznego z lat 1976 – 1985) głównie w grupie 0 – 4 i 5 – 9 lat, - wzrost liczby ludno ści w wieku produkcyjnym (ze wzgl ędu na wej ście w wiek produkcyjny grup wy ż demograficznego z lat 1976 – 85) i poprodukcyjnym. Powinny nast ąpi ć równie ż zmiany na rynku pracy, spowodowane wzrostem aktywno ści zawodowej ze wzgl ędu na rozwój alternatywnych, nierolniczych funkcji, szczególnie na terenach wiejskich.
6.1. Kształtowanie przestrzeni jednostek osadniczych
73 Atrakcyjno ść krajobrazu naturalnego i kulturowego gminy Kalisz Pomorski stanowi o podstawach jej rozwoju. Dbało ść o ład przestrzenny, jedno z naczelnych zada ń samorz ądu terytorialnego, le ży w interesie mieszka ńców miasta i wsi, zapewniaj ąc im wysok ą jako ść życia w odniesieniu do warunków przestrzennych, jak i równie ż w interesie gminy jako wspólnoty i miejsca, zapewniaj ąc jej atrakcyjno ść dla go ści z zewn ątrz. Tereny podlegaj ące przekształceniom, tereny przeznaczone pod rozwój przestrzenny jednostek osadniczych oraz tereny, dla których nale ży wykona ć miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego wskazano na rysunku studium.
6.1.1. Przestrze ń wiejska W systemie jednostek osadniczych gminy Kalisz Pomorski mo żna wyodr ębni ć szereg wsi o atrakcyjnym i charakterystycznym układzie przestrzennym. Ciekawa istniej ąca zabudowa wsi, stosunkowo niewielka jej degradacja wynikła z powojennych przekształce ń oraz bogate krajobrazowo otoczenie środowiska naturalnego, stanowi ą znacz ący potencjał rozwoju nakierowany na popraw ę warunków życia mieszka ńców poprzez wzrost gospodarczy wsi oparty o nowoczesne proekologiczne rolnictwo, ale tak że usługi, działalno ść gospodarcz ą, turystyk ę i in. Dla zapewnienia atrakcyjnego krajobrazu wsi niezb ędne jest prowadzenie zdyscyplinowanej polityki przestrzennej polegaj ącej w szczególno ści na: - utrzymaniu charakterystycznych układów przestrzennych wsi, - lokalizacji nowej zabudowy, głównie w obr ębie obszarów ju ż zabudowanych na zasadach jej uzupełniania w wykształconych ju ż liniach zabudowy, - kształtowanie nowej zabudowy na zasadach utrzymania skali i charakteru zabudowy istniej ącej (wysoko ść , skala budynków i zało żeń urbanistycznych, szeroko ść traktów, powierzchnia zabudowy itp.), - lokalizacja wi ększych zespołów zabudowy na zasadach kompozycji stosowanej przy lokalizacji folwarków, - kształtowanie zabudowy wiejskiej na zasadzie tworzenia zagród stanowi ących charakterystyczne dla wsi zespoły gniazdowej zabudowy (zwartej i tworz ącej podwórza), z budynkiem mieszkalnym od strony i równolegle do ulicy, - umo żliwienie lokalizacji zabudowy mieszkaniowej jako funkcji wyodr ębnionej i samodzielnej lecz tworz ącej w miar ę zwarte pierzeje lub zespoły tworz ące gniazda (jak zagrody), - wytwarzanie reprezentacyjnych, wspólnych przestrzeni publicznych poprzez atrakcyjne urz ądzenie posadzek, placów, ulic i małej architektury, modernizacj ę, renowacj ę i rehabilitacj ę zabudowy istniej ącej.
6.1.2. Przestrze ń miejska Na przestrze ń miasta składaj ą si ę mniej lub bardziej uporz ądkowane zespoły zabudowy, powstałe w ró żnych okresach historycznego rozwoju. Stosunkowo mało zabudowy historycznej tworz ącej atrakcyjne przestrzenie miejskie przetrwało okres II wojny światowej i czasy PRL-u. Zarówno ta historyczna jak i współczesna zabudowa osiedli mieszkaniowych, zarówno tych jednorodzinnych jak i wielorodzinnych, wymaga dzi ś przekształce ń dla dostosowania ich do obecnych standardów jako ści przestrzeni wła ściwej dla poło żenia w Europie przełomu wieków. W polityce przestrzennej rozwoju miasta nale ży d ąż yć do przywrócenia tradycyjnych w ątków jego kształtowania (zespołów urbanistycznych i zabudowy), tworz ących spójny i atrakcyjny obraz miasta. Prawidłowo uformowane i zabudowane miasto jest identyfikowalne dla swoich mieszka ńców jak i przybyszów z zewn ątrz, daje dobre warunki zamieszkiwania i przebywania w nim.
Główne zasady urz ądzania przestrzeni miejskiej to:
74 - przywrócenie wyra źnie wykształconego układu krystalizuj ącego przestrze ń miasta opart ą o historyczny układ placu z ko ściołem (dawnego rynku), ulice Wolno ści i Św. Wojciecha i urz ądzenie go jako tzw. "Salonu Miasta", - wykształcenie czytelnych ci ągów wi ążą cych zespoły zabudowy miasta, zwłaszcza te poło żone peryferyjnie (lokalizowane w oderwaniu od struktury miejskiej) wraz z historycznym centrum miasta, - przekształcanie istniej ących zespołów zabudowy mieszkaniowej poprzez wytworzenie własnych elementów krystalizuj ących, stanowi ących lokalne minicentra oraz zmiany w strukturze zabudowy wielorodzinnej (dog ęszczanie, wytwarzanie kwartałów urbanistycznych poprzez domykanie cz ęsto przypadkowych przestrzeni osiedlowych), - kształtowanie nowych zespołów zabudowy na zasadach tworzenia charakterystycznej tkanki miejskiej (kwartały z zabudow ą obrze żną) w powi ązaniu z istniej ącym układem historycznym (kontynuacja) oraz tworzenia wspólnych przestrzeni publicznych b ędących "ko ść cem tej zabudowy", - kształtowanie nowej zabudowy na zasadach zgodnych z tradycjami i skal ą miasta (wysoko ść , trakt, formy dachów i rodzaj materiałów), - intensyfikacja zabudowy na terenach aktywno ści gospodarczej, - kształtowanie atrakcyjnej zabudowy usługowej i przemysłowej, która winna tworzy ć tak że tradycyjn ą przestrze ń miejsk ą (zabudowa przyuliczna, wykształcone ci ągi), - kształtowanie przestrzeni otwartych zielonych parków, skwerów, bulwarów (tworz ących szwy urbanistyczne - strukturyzuj ących przestrze ń miasta wraz z atrakcyjnym ich urz ądzeniem - posadzki, mała architektura, o świetlenie, itd.).
6.2. Obszary rozwojowe przeznaczone pod zabudow ę. Po wył ączeniu z przestrzeni miejskiej terenów obj ętych ochron ą środowiska przyrodniczego, terenów komunikacji i infrastruktury technicznej, terenów rolnych, pozostałe tereny stanowi ą obszary przeznaczone pod zabudow ę. Obszary przeznaczone pod zabudow ę obejmuj ą tereny ju ż zainwestowane i tereny dotychczas niezagospodarowane lub u żytkowane jako rolne. Na obszarze miasta wyst ępuje raczej ekstensywna zabudowa. Zabudowa intensywana obejmuje funkcje usługowe. Przewiduje si ę w pierwszej kolejno ści mo żliwo ść zabudowy pozostałych wolnych działek, mo żliwo ść rozbudowy i modernizacji obiektów istniej ących. W głównej cz ęś ci miasta rozwijane b ędą funkcje miastotwórcze, a wi ęc zabudowa mieszkaniowa wielorodzinna, usługi lokalne i ponadlokalne, usługi słu żą ce obsłudze ruchu turystycznego. Tereny przeznaczone pod zabudow ę – przede wszystkim mieszkaniow ą i usługi towarzysz ące - wyznaczono we wschodniej cz ęś ci miasta nad Jez. Bobrowo Wielkie. Tereny te w wi ększo ści były ju ż przewidziane pod zabudow ę w dotychczas obowi ązuj ących planach zagospodarowania przestrzennego. W południowej cz ęś ci miasta w s ąsiedztwie linii kolejowej wyznaczono tereny pod zabudow ę zwi ązan ą z rozwojem funkcji działalno ści gospodarczej i usług. Nowe tereny działalno ści gospodarczej nale ży zagospodarowywa ć na zasadach “parku przemysłowego”, z du żym udziałem zieleni izolacyjnej, krajobrazowej, stosowania “zielonych dachów”, zazieleniania pn ączami fasad i innych elementów architektury technologiczno-produkcyjnej, z tworzeniem zbiorników wody czystej (z połaci dachowych) dla celów u żytkowych, rekreacyjnych itp.
Na terenie gminy w wi ększo ści wsi o zwartych układach przestrzennych wyznaczono tereny pod wielofunkcyjn ą zabudow ę wiejsk ą. Tereny te stanowi ą raczej rezerwy przestrzeni dla ewentualnego rozwoju wsi. Granice i powierzchnie terenów rozwojowych okre ślono dla ka żdej wsi przy uwzgl ędnieniu uwarunkowa ń przyrodniczo – fizjograficznych, własno ściowych oraz funkcji aktywizuj ących ich ekonomiczny post ęp. Przewiduje si ę w zwi ązku z przemianami strukturalnymi na wsi, konieczno ść przekształce ń funkcjonalno – przestrzennych i wprowadzania nowego programu zorientowanego na
75 wielofunkcyjno ść wsi. W ramach terenów rozwojowych poszczególnych wsi wskazane zostały tereny pod zabudow ę mieszkaniow ą z usługami towarzysz ącymi, tereny działalno ści gospodarczej oraz tereny turystyki i wypoczynku. wskazano tak że tereny rozwojowe poza skoncentrowanymi strefami osadniczymi, z uwagi na specyfikacj ę ich funkcji. Tereny rozwojowe wraz z przypisan ą im preferowan ą funkcj ą i kierunkami zagospodarowania zostały pokazane na rysunku Studium. Dla wyznaczonych terenów zabudowy typu “dom na wsi” okre śla si ę optymaln ą wielko ść działek budowlanych na 2500 m 2 powierzchni. Natomiast na terenach zainwestowanych wsi powierzchnia dla nowo wyznaczanych działek na 1000 m2. Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego u ści ślą i okre ślą szczegółowe zagospodarowanie i wielko ść działek budowlanych. Na terenach nie obj ętych planami miejscowymi, nale ży ka żdy przypadek rozpatrzy ć w sposób indywidualny w zale żno ści od warunków terenowych i przestrzennych uwzgl ędniaj ąc okre ślone minimum powierzchniowe. Dla zabudowy rezydencjonalnej okre śla si ę minimum powierzchni działki budowlanej - 1,0 ha. Na terenach wsi o elementarnym rozwoju i poło żonych w atrakcyjnych krajobrazowo okolicach wielko ść działek okre śla si ę na 0,5 ha powierzchni. Tereny rolniczej przestrzeni produkcyjnej poło żone poza strefami osiedle ńczymi jednostek wiejskich winny by ć wył ączone z zabudowy. Mo żliwa jest tu tylko lokalizacja zagrody (siedliska) traktowanego jako warsztat pracy rolnika z mo żliwo ści ą budowy i rozbudowy obiektów niezb ędnych dla prowadzenia gospodarstwa rolnego, w tym budynek mieszkalny rolnika. Jednak nie mo że to by ć żadna forma budownictwa wył ącznie mieszkaniowego, ani podstawa do parcelacji dla takiej zabudowy. W wyj ątkowych przypadkach, uzasadnionych lokalnymi uwarunkowaniami, mo żna dopu ści ć adaptacj ę rozproszonej zabudowy siedliskowej lub lokalizacj ę nowej na cele publiczne (usług, turystyki), po uprzednim wykonaniu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.
Na rysunku Studium okre ślono (symbolem graficznym) dotychczasowe u żytkowanie terenów. Na obszarze terenów specjalnych (D) u żytkowanie terenów okre ślono wg zapisów mapy topograficznej co nie musi by ć odpowiada ć rzeczywisto ści. Na rysunku studium wyznaczono tereny rozwojowe o nast ępuj ących preferowanych funkcjach wiod ących (kierunki rozwoju): M – zabudowy mieszkaniowej MU – zabudowy mieszkaniowo-usługowej MG – zabudowy mieszkaniowej z działalno ści ą gospodarcz ą MR- wielofunkcyjna zabudowa wiejska o ró żnej intensywno ści w obr ębie zwartych jednostek osadniczych U – usług w tym: UO – usługi o światy UK – usługi kultury USR – usługi sportu i rekreacji UT – usługi turystyki , wypoczynku i rekreacji (MOP) – miejsce obsługi podró żnych G – działalno ści gospodarczej (w tym przemysłu, baz i składów) PE – eksploatacji powierzchniowej złó ż ZP – zieleni publicznej (parki, skwery, ziele ńce) ZC – cmentarze ZD - ogródki działkowe No – oczyszczalnia ścieków Nu – tereny usuwania i składowania nieczysto ści Eg – tereny urz ądze ń gazownictwa
76 E – tereny urz ądze ń elektroenergetycznych
Kierunki zagospodarowania przestrzennego nie oznaczaj ą obligatoryjnego przeznaczenia terenów ale zasady kształtowania przestrzeni i charakter obszarów. Pozostałe obszary, dla których nie wskazuje si ę przeznaczenia terenów (jako sposobów kształtowania przestrzeni i preferencji użytkowania) nale ży traktowa ć jako przestrze ń, gdzie zagospodarowanie terenów podlega ć b ędzie tylko przepisom prawa ogólnie obowi ązuj ącego (ustawy szczególne)! Na schematach zaznaczono obszary rozwojowe, dla których nale ży sporz ądzi ć miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego.
6.3. Obszary przekształce ń przestrzennych. Istotnym dla prawidłowego rozwoju miasta i gminy jest obj ęcie działaniami modernizacyjnymi i przekształceniami na rzecz rewaloryzacji historycznych układów przestrzennych i substancji budowlanej i waloryzacji obszarów zainwestowanych ju ż współcze śnie, lecz o małych walorach lub zdegradowanych. Na terenie miasta i gminy wyznaczono obszary, które winny zosta ć przekształcone do dzisiejszych lub przyszłych standardów funkcjonalnych i przestrzennych. Obszary te stanowi ą potencjalnie bogat ą ofert ę lokalizowania nowego programu. Głównymi obszarami przekształce ń b ędą: - teren centrum charakteryzuj ący si ę nieuporz ądkowan ą struktur ą przestrzenn ą, zró żnicowaniem zabudowy, brakiem szczególnych walorów architektonicznych i krajobrazowych i brakiem wła ściwego zagospodarowania terenu, - tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej w południowej cz ęś ci miasta, - tereny osiedli i obiektów dawnych PGR na terenach wiejskich
6.4. Obszary wył ączone z zabudowy. Obszarami wył ączonymi z zabudowy s ą obszary obj ęte szczególnymi formami ochrony środowiska przyrodniczego oraz tereny gruntów rolnych, tereny le śne z wył ączeniem terenów ju ż zabudowanych, pasów infrastruktury technicznej i dróg, tereny ł ąk i ro ślinno ści ł ęgowej, tereny zieleni miejskiej obejmuj ące m.in. parki Szczególnym obszarem który nale ży wył ączy ć z zabudowy jest teren w granicach strefy ochronnej kompleksu wojskowego.
7. Kierunki rozwoju komunikacji. 7.1. Komunikacja drogowa. Okre śla si ę nast ępuj ące główne kierunki rozwoju komunikacji drogowej: 1) przebudowa drogi krajowej nr 10 do klasy drogi ekspresowej oraz realizacja obwodnicy dla miasta i wsi Cybowo zgodnie z opracowaniem bran żowym GDDKiA; 2) nale ży zapewni ć dogodne powi ązania wewn ętrzne poprzez budow ę nawierzchni na ulicach gruntowych oraz modernizacj ę ulic głównych, doprowadzaj ących ruch do dróg wojewódzkich i krajowych; 3) zasady kształtowania sieci drogowej: zaleca si ę, zgodnie z wymogami normowymi, przyj ęcie rezerwy na pasy dróg zale żnie od ich kategorii i klasy. W wyszczególnieniu podano najmniejsze szeroko ści dróg w liniach rozgraniczaj ących dróg i ulic. Poza terenem zabudowanym nale ży rezerwowa ć dodatkowe pasy terenu pod urz ądzenia infrastruktury technicznej. Ze wzgl ędu na istniej ącą zabudow ę nale ży tam gdzie to uzasadnione, dopu ści ć zachowanie istniej ących i utrwalonych w przestrzeni linii zabudowy, pomimo niezachowania wymaganych szeroko ści.
W nawiasach podano minimalnie dopuszczalne, ze względu na istniej ącą zabudow ę szeroko ści: − S (ekspresowa) – ½ - 30 m
77 − G (główna) 1/2 - 25 m, − Z (zbiorcza) 1/2 - 20 m, − klasa L 1/2 – 15 m (min. 12m), − ulice lokalne dojazdowe (nie obj ęte problematyk ą studium) – min. 15 m (w obszarze zabudowanym min. 10 m).
Przy lokalizowaniu obiektów budowlanych zaleca si ę uwzgl ędni ć rzeczywist ą stref ę uci ąż liwo ści drogi. Minimalne, normatywne odległo ści obiektów budowlanych, nie uwzgl ędniaj ące rzeczywistej strefy uci ąż liwo ści drogi od zewn ętrznej kraw ędzi jezdni w zale żno ści od kategorii dróg wynosz ą: a) dla drogi krajowej nr 10 - 20 m na terenie zabudowanym, 40 poza terenem zabudowanym, b) dla dróg powiatowych i wojewódzkich - 8 m na terenie zabudowanym i 20 m poza terenem zabudowanym, c) dla dróg gminnych - 6 m na terenie zabudowanym i 15 m poza terenem zabudowanym.
Zaprojektowany kształt układu komunikacyjnego zabezpiecza wymagane ograniczenia w tym zakresie. Do uwzgl ędnienia w dalszych pracach planistycznych przyjmuje si ę nast ępuj ące ograniczenia dla dost ępno ści jezdni: - droga klasy S powinna mie ć powi ązania z drogami klasy G (wyj ątkowo klasy Z) i drogami wy ższych klas, odst ępy mi ędzy w ęzłami (skrzy żowaniami) poza terenem zabudowy nie powinny by ć mniejsze ni ż 5 km, a na terenie zabudowy w granicach lub s ąsiedztwie średniego miasta - nie mniejsze ni ż 3 km; dopuszcza si ę wyj ątkowo pojedyncze odst ępy mi ędzy w ęzłami (skrzy żowaniami) nie mniejsze ni ż 3 km poza terenem zabudowy, a na terenie zabudowy - nie mniejsze ni ż 1,5 km, je żeli potrzeby funkcjonalno-ruchowe takie odst ępy uzasadniaj ą, przy czym stosowanie zjazdów na drodze klasy S jest zabronione; - droga klasy G powinna mie ć powi ązania z drogami nie ni ższej klasy ni ż L (wyj ątkowo klasy D), a odst ępy mi ędzy skrzy żowaniami poza terenem zabudowy nie powinny by ć mniejsze ni ż 800 m oraz na terenie zabudowy nie mniejsze ni ż 500 m; dopuszcza si ę wyj ątkowo odst ępy mi ędzy skrzy żowaniami poza terenem zabudowy nie mniejsze ni ż 600 m, a na terenie zabudowy - nie mniejsze ni ż 400 m, przy czym na drodze klasy G nale ży ograniczy ć liczb ę i cz ęsto ść zjazdów przez zapewnienie dojazdu z innych dróg ni ższych klas, szczególnie do terenów przeznaczonych pod now ą zabudow ę; - droga klasy Z powinna mie ć powi ązania z drogami wszystkich klas, z ograniczeniami wynikaj ącymi z pkt 1 i 2, a odst ępy mi ędzy skrzy żowaniami poza terenem zabudowy nie powinny by ć mniejsze ni ż 500 m oraz na terenie zabudowy nie mniejsze ni ż 300 m; dopuszcza si ę wyj ątkowo odst ępy mi ędzy skrzy żowaniami poza terenem zabudowy nie mniejsze ni ż 250 m, a na terenie zabudowy - nie mniejsze ni ż 150 m, przy czym na drodze klasy Z nale ży d ąż yć do ograniczenia liczby zjazdów, szczególnie do terenów przeznaczonych pod now ą zabudow ę. - droga klasy L - dost ępno ść do tych ulic na skrzy żowaniach (odległo ść skrzy żowa ń nie okre ślona), wjazdy nie ograniczone.
Rozwi ązanie problemu parkowania , proponuje się poprzez realizacj ę wi ększej liczby niedu żych parkingów rozmieszczonych ekstensywnie - ze wzgl ędu na mo żliwo ści pozyskania terenu i estetyk ę – w rejonach koncentracji usług. Poprawno ść rozwi ąza ń komunikacyjnych – maj ąca wpływ na płynno ść i bezpiecze ństwo ruchu – zapewniona b ędzie poprzez zachowanie odpowiedniej akcesji układu komunikacyjnego, zgodnego z klasyfikacj ą funkcjonaln ą ulic (odpowiednie odst ępy mi ędzy skrzy żowaniami na trasach w zale żno ści od ich funkcji, a tak że dopuszczenie liczby wł ącze ń i wył ącze ń, czyli mo żliwo ści zjazdu i wjazdu na prawe skr ęty, do wy ższych klas ulic).
78
7.2. Kształtowanie systemu ście żek rowerowych. Wybudowanie ście żek rowerowych przyczyni si ę do poprawy bezpiecze ństwa ruchu drogowego, zwłaszcza rowerzystów. Środek transportu tak przyjazny dla środowiska jak rower nie odgrywał dot ąd znacz ącej roli w transporcie miejskim. Niedu ża rozległo ść przestrzenna miasta Kalisza pomorskiego wynosz ąca 2,5 – 3,0 km sprzyja u żytkowaniu roweru i mo że stanowi ć przesłank ę do rozwoju komunikacji rowerowej. Czynnikiem który nie sprzyja wydzieleniu ście żek rowerowych w mie ście jest zwarta zabudowa i w ąskie ulice. Ście żki dla rowerów wymagaj ą równie ż przeznaczenia odpowiednich kwot z bud żetu miasta na ich budow ę oraz ogranicze ń w stosunku do innych u żytkowników ulic, np. zmniejszenia ilo ści miejsc postojowych dla samochodów lub wprowadzenia ulic jednokierunkowych, co wymaga społecznej akceptacji. Wyznaczenie ście żek rowerowych w mie ście musi uwzgl ędnia ć; - poł ączenie miejsc zamieszkania ze szkołami, miejscami pracy i obiektami handlowo – usługowymi, - poł ączenie miejsc zamieszkania z terenami wypoczynku i rekreacji. W przekrojach ulicznych ście żki rowerowe umieszcza si ę pomi ędzy chodnikiem a jezdni ą pozostawiaj ąc pas bezpiecze ństwa 0,7 m. Szeroko ść ście żki jednokierunkowej powinna wynosi ć min. 1,5 m, a dwukierunkowej – 2,5 m. Na obszarze gminy równie ż celowe jest wyznaczenie ście żek rowerowych jako szlaków wzbogacaj ących potencjał turystyczny gminy: Nie wyklucza si ę wytyczenia innych, ni ż zaproponowane na rysunku Studium, ście żek rowerowych, łącz ących miejscowo ści w gminie i zapewniaj ących poł ączenia z s ąsiednimi gminami w obr ębie Stowarzyszenia Gmin Pojezierza Drawskiego.
7.3. Komunikacja kolejowa. Na terenie gminy utrzymana b ędzie komunikacja kolejowa na linii Stargard Szczeciński - Piła, oraz zostanie zachowany szlak kolejowy do Złocie ńca dla ewentualnej obsługi ruchu turystycznego w przyszło ści. W zwi ązku z reform ą kolei w naszym kraju przewiduje si ę powołanie przewo źników regionalnych finansowanych przez samorz ądy wojewódzkie, powiatowe i gminne. Gmina Kalisz Pomorski b ędzie działa ć na rzecz zapewnienia stałej obsługi w zakresie komunikacji kolejowej, pasa żerskiej i towarowej.
8. Kierunki rozwoju infrastruktury technicznej.
8.1. Elektroenergetyka. a) w zale żno ści od zapotrzebowania dopuszcza si ę w granicach gminy lokalizacj ę elektroenergetycznych linii średniego i wysokiego napi ęcia (linie 110kV relacji: Mirosławiec – Kalisz Pomorski oraz Drawsko Pomorskie – Kalisz Pomorski) oraz stacji transformatorowych średniego i wysokiego napi ęcia, b) w granicach gminy wyznaczono tereny na których dopuszcza si ę lokalizacj ę siłowni wiatrowych. Tereny na których dopuszcza si ę lokalizacj ę siłowni wiatrowych zaznaczone s ą na rysunku studium. Lokalizacja siłowni wiatrowych stanowi uzupełnienie dla innej funkcji planowanej w danym terenie, c) w granicach terenów na którym dopuszcza si ę lokalizacj ę siłowni wiatrowych zawarte s ą strefy ochronne zwi ązane z ograniczeniami w zabudowie oraz zagospodarowaniu i u żytkowaniu terenu wynikaj ącymi z lokalizacji siłowni wiatrowych, d) ze wzgl ędu na znaczny wpływ na kształt zagospodarowania gminy lokalizacja siłowni wiatrowych powinna by ć poprzedzona sporz ądzeniem miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego.
Polityk ę gminy w zakresie zaopatrzenia w energi ę elektryczn ą okre ślą “Zało żenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energi ę elektryczn ą i paliwa gazowe” – opracowanie wymagane przez ustaw ę Prawo energetyczne.
79
8.2. Zaopatrzenie w wod ę. Przewiduje si ę rozbudow ę i modernizacj ę istniej ącego systemu wodoci ągowego, dla zapewnienia wy ższej jako ści i niezawodno ści dostaw wody na terenach ju ż zainwestowanych, rozbudow ę wodoci ągów wiejskich w celu przył ączenia wszystkich domostw w obr ębie wsi o zwartych układach przestrzennych, oraz sukcesywn ą rozbudow ę sieci na noworealizowanych terenach rozwojowych. W trakcie sporz ądzania niniejszego studium opracowano „Studium wykonalno ści gospodarki wodno-ściekowej dla Stowarzyszenia Gmin Pojezierza Drawskiego” dla pozyskania środków na jej realizacj ę ze środków Unii Europejskiej. W opracowaniu tym podano szczegółow ą charakterystyk ę stanu istniej ącego urz ądze ń zaopatrzenia w wod ę oraz okre ślono koncepcj ę zaopatrzenia w wod ę miasta i gminy Kalisz Pomorski z uwzgl ędnieniem etapowania i oszacowaniem kosztów inwestycji. Zasad ą jest rezygnacja z rozproszonego systemu sieci wodoci ągowych zasilanych z wielu stacji wodoci ągowych na rzecz jednego systemu zasilanego ze stacji wodoci ągowych w Kaliszu Pomorskim i Po źrzadle Wielkim. W pierwszym etapie w oparciu o dominuj ące istniej ące wodoci ągi lokalne i w niewielu przypadkach grupowe realizowana b ędzie sie ć rozgał ęź na, by docelowo by ć ł ączona w układy pier ścieniowe zapewniaj ące pewno ść zasilania. Istniej ące wiejskie i miejskie uj ęcia i stacje wodoci ągowe b ędą mogły by ć wył ączane z uwzgl ędnieniem zasilania w wod ę ze studni awaryjnych w my śl zarz ądzenia Nr 2/95 Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa z dnia 21 wrze śnia 1995 r. W sprawie zasad zapewnienia funkcjonowania publicznych urz ądze ń zaopatrzenia w wod ę w warunkach specjalnych.
8.3. Kanalizacja sanitarna. Rozwój kanalizacji sanitarnej opiera ć si ę winien o nowy system kanalizacyjny bazuj ący na istniej ącej oczyszczalni ścieków w Kaliszu Pomorskim. Zwi ększona mo żliwo ść przerobowa oczyszczalni ścieków w Kaliszu Pomorskim pozwala na przył ączenie do głównego kolektora miejskiego terenów wiejskich z północnej, zachodniej, oraz południowo-zachodniej cz ęś ci gminy.
• Z cz ęś ci północnej, ścieki zbierane b ędą kolektorem ci śnieniowym. Pomimo du żej ró żnicy poziomów w ukształtowaniu terenu wyst ępuj ącym na odcinku Sienica – Stara Studnica, proponuje si ę poł ączenie wsi Sienica i wsi Stara Studnica ruroci ągiem tłocznym, oraz umieszczenia w tych miejscowo ściach pompowni. Ruroci ąg tłoczny biegn ący ze Starej Studnicy poł ączy tak że wsie P ępłówek, Po źrzadło Wielkie, Wierzchucin, Pomierzyn. Z uwagi na niewielk ą odległo ść osad Kolonia P ępłówek, oraz Kolonia Po źrzadło od wy żej wymienionych miejscowo ści, mo żliwe jest ich przył ączenie do głównego kolektora ci śnieniowego. Sugeruje si ę rozmieszczenie pompowni w P ępłówku, Po źrzadle Wielkim. Studnie rozpr ęż ne powinny by ć rozmieszczone w P ępłówku. Obecnie realizowany jest kolektor sanitarny tłoczny z Gi żyna do Kalisza, wraz z przepompownia w Gi żynie. • Z cz ęś ci zachodniej gminy ścieki zbierane b ędą kolektorem ci śnieniowym ze wsi Suchowo i Cybowo. W miejscowo ści Suchowo konieczne jest wykonanie kanalizacji grawitacyjnej, która zostanie wł ączona do przepompowni ścieków zlokalizowanej w rejonie pobliskiego cieku przepływaj ącego przez wie ś. Rz ędna terenu w miejscu lokalizacji ok. 112m n.p.m. Ścieki z Suchowa mo żna poprowadzi ć śródpoln ą drog ą do miejscowo ści Cybowo poło żonej na rz ędnej 120- 130 m n.p.m. Ruroci ąg tłoczny winien by ć zako ńczony komor ą rozpr ęż ną a ścieki wprowadzone do kanalizacji grawitacyjnej we wsi Cybowo. Ścieki z kanalizacji grawitacyjnej w Cybowie uj ąć przepompowni ą i przy pomocy ruroci ągu tłocznego nale ży poprowadzi ć w kierunku Kalisza Pomorskiego do oczyszczalni ścieków.
80 Dla wsi Jasnopole proponowane s ą dwa rozwi ązania. Ze wzgl ędu na niewielk ą ilo ść mieszka ńców (38), oraz trudne warunki terenowe dla prowadzenia ruroci ągu, mo żna zaproponowa ć lokalny system unieszkodliwiania ścieków. Drugie rozwi ązanie sugeruje przeprowadzenie ruroci ągu od wsi Jasnopole do wsi Cybowo drog ą śródpoln ą i przył ączenie jej do systemu kanalizacji ściekowej. • Z cz ęś ci południowo-zachodniej ścieki zbierane b ędą kolektorem ci śnieniowym ze wsi D ębsko. • Likwidacja oczyszczalni ścieków w Białym Zdroju i realizacja w jej miejsce przepompowni pozwoliła na odebranie ścieków przy pomocy ruroci ągu tłocznego z cz ęś ci wschodniej gminy, docelowo tak że ze wsi Stara Korytnica, oraz wsi Bralin. • Dla wsi i osad nie le żą cych na trasie kolektora ściekowego , oraz dla osad licz ących poni żej 20-30 mieszka ńców, proponuje si ę lokalne systemy oczyszczania ścieków. Nale żą do nich nast ępuj ące miejscowo ści: - Lipniki ( 3 osoby ) - Siekiercze ( 4 osoby ) - Łowno ( 6 osób) - Pruszcz ( 4 osoby ) - Smugi (10 osób ) - Tawice ( 23 osoby ) - Borowo (29 osób) Przedstawiona wy żej koncepcja została uwzgl ędniona w koncepcji gospodarki ściekowej opracowan ą przez przedsi ębiorstwo “Ekoklar” z Piły i dalej rozwini ęta we wspomnianym wy żej „Studium wykonalno ści gospodarki wodno-ściekowej dla Stowarzyszenia Gmin Pojezierza Drawskiego”, w którym podano bardziej szczegółow ą charakterystyk ę rozwi ąza ń z uwzgl ędnieniem etapowania i kosztów inwestycji.
8.4. Zaopatrzenie w gaz i ciepło. Mimo obecnych trudno ści w realizacji gazyfikacji miasta (brak ch ętnych do przył ączenia), nale ży przewidywa ć konieczno ść jej realizacji nie tylko na terenie miasta ale i wybranych jednostek osadniczych gminy. Podstaw ą realizacji gazyfikacji jest program gazyfikacji Miasta i Gminy Kalisz Pomorski. Dalsz ą polityk ę gazyfikacji gminy i zaopatrzenia w paliwa gazowe okre ślą “Zało żenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energi ę elektryczn ą i paliwa gazowe” – opracowanie wymagane przez ustaw ę Prawo energetyczne. Zaopatrzenie w ciepło na terenie miasta winno by ć realizowane przez lokalne i indywidualne kotłownie opalane gazem ziemnym . Na terenie gminy, tak że w miejscowo ściach przewidzianych do gazyfikacji nale ży do czasu jej wykonania preferowa ć ogrzewanie, w których paliwem jest gaz płynny lub olej opałowy. Nale ży preferowa ć tak że odnawialne źródła ciepła (pompy cieplne) i nowoczesne ogrzewanie elektryczne. W programie miasta i gminy z roku 1994 r. przewidziano zasilanie w gaz całego miasta Kalisz Pomorski oraz wsi Biały Zdrój, Bralin, D ębsko, Cybowo, Gi żyno i Pomierzyn. Docelowa przepustowo ść stacji redukcyjno-pomiarowej 6000 m3/h zapewnia zaopatrzenie wy żej wymienionych miejscowo ści przy uwzgl ędnieniu uwarunkowanych trendów rozwojowych. Gaz rozprowadzany do odbiorców b ędzie systemem sieci średnioci śnieniowej z indywidualnymi reduktorami. Wyst ąpienie wi ększego zapotrzebowania na gaz w przypadku rozwoju energochłonnych funkcji gospodarczych mo że by ć zaspokojone z gazoci ągu przesyłowego wysokiego ci śnienia i ewentualnie budow ę nowej stacji redukcyjno-pomiarowej na terenach przemysłowych. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Zachodniopomorskiego zaleca budow ę gazoci ągu wysokiego ci śnienia relacji Stargard Szczeci ński – Recz – Kalisz Pomorski – Mirosławiec, którego fragment przebiega przez obszar gminy Kalisz Pomorski.
81 8.5. Gospodarka odpadami. Miejscem składowania i unieszkodliwiania odpadów komunalnych powstaj ących na terenie gminy Kalisz Pomorski jest gminne wysypisko na południowym obrze żu miasta. Przewiduje si ę docelowe rozwi ązanie gospodarki odpadowej na poziomie ponadgminnym, obsługiwanym przez jedno przedsi ębiorstwo z wykorzystaniem nowego mi ędzygminnego miejsca składowania odpadów (spełniaj ącego wymagania ochrony środowiska) poza gmina Kalisz Pomorski (Wierzchowo, Mirosławiec lub Drawsko Pomorskie). Obecne wysypisko winno zosta ć zrekultywowane a w cz ęś ci b ędzie w tej sytuacji pełni ć funkcj ę stacji przerobu i przygotowania odpadów do wywozu na wysypisku mi ędzygminne. Wyposa żenie ka żdego gospodarstwa czy domu na odpady oraz zaopatrzenie w kontenery na odpady wi ększo ści wsi wraz z ich sukcesywnym wywo żeniem na obecne wysypisko powinno by ć zasad ą. Jednak cały strumie ń odpadów trafia niewykorzystany w jedno miejsce, które ma swoj ą ograniczon ą pojemno ść i poprzez swój charakter, mimo zabezpiecze ń stanowi zagro żenie dla środowiska. W zwi ązku z tym, w nawi ązaniu do ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska z dnia 31stycznia1980 r. przewiduj ącej likwidacj ę lub unieszkodliwienie odpadów, których nie mo żna wykorzysta ć gospodarczo , okre śla si ę w studium dalekosi ęż ną polityk ą organizacyjn ą gminy i edukacyjn ą społecze ństwa. Polityka gminy powinna zmierza ć do sukcesywnego ograniczania deponowanych odpadów na wysypisku poprzez ich zmniejszanie u " źródła" przy uwzgl ędnieniu obowi ązuj ących przepisów szczególnych. Do tego potrzebne jest współdziałanie wszystkich mieszka ńców, polegaj ące na: - świadomym kupowaniu produktów nie powoduj ących powstawania du żej ilo ści odpadów (skromnie opakowanych, w opakowaniach wielokrotnego u życia, w opakowaniach ulegaj ących biodegradacji) - rozdzielaniu odpadów, segregacji surowców nadaj ących si ę do ponownego produkcyjnego wykorzystania (tj. przede wszystkim odpadów organicznych, szkła, makulatury, złomu, plastiku) i gromadzeniu ich we wła ściwych pojemnikach - blisko połowa odpadów domowych to odpady kuchenne i ogrodowe, zwane bioodpadami. Nie musz ą one trafia ć na wysypisko, gdzie stan ą si ę źródłem wielu problemów (szkodliwy dla środowiska biogaz i odcieki, odory, żerowisko dla ptaków, gryzoni, wyl ęgarnia owadów, insektów itp.). Bioodpady winny by ć w miar ę mo żliwo ści zagospodarowane we własnych ogrodach przydomowych lub poprzez powołan ą do tego jednostk ę gminy - trafi ć do sektora kompostowania przy wysypisku. Po stronie gminy powinna le żeć odpowiedzialno ść za: - uświadamianie społecze ństwa o zasadach segregacji oraz o ewentualnych ulgach w opłatach przy odbieraniu odpadów posegregowanych (Art. 6 ust. 6 ustawy z dn. 13.9.96), a tak że o zagro żeniu truj ącymi dioksynami, furanami i fosgenami przy spalaniu tworzyw sztucznych. - dostarczenie odpowiednio opisanych pojemników (worków) np. makulatura (niebieski), szkło (biały lub zielony), drobny złom (czarny), plastyk ( żółty), ze ścisłym okre śleniem co mo żna do nich wrzuca ć a czego nie wolno, zorganizowanie systemu zach ęt dla mieszka ńców, aby zastosowali si ę do tej metody oraz sukcesywne wg podanego harmonogramu mieszka ńcom gminy odbieranie posegregowanych odpadów z posesji.
8.6. Kierunki rozwoju telekomunikacji Na terenie miasta i gminy Kalisz Pomorski b ędzie rozwijany podstawowy system telekomunikacyjny zapewniaj ący ł ączno ść telefoniczn ą dla mieszka ńców i podmiotów działaj ących na ich terenie. W celu zapewnienia dostatecznego nasycenia i dost ępu do usług telekomunikacyjnych, a tak że zapewnienia wysokiej ich jako ści, nale ży d ąż yć do wprowadzenia nowego operatora telekomunikacji przewodowej w celu wprowadzenia konkurencji. W zwi ązku ze znacznym
82 rozproszeniem wiejskich jednostek osadniczych, dotychczasowym niewielkim ich wyposa żeniu w sie ć telefoniczn ą (stare rozwi ązania napowietrznych linii drutowych), po żą danym systemem alternatywnym będzie rozwijanie sytemu kombinowanego, z tradycyjn ą central ą poło żon ą na terenie gminy, sieciami przewodowymi (podziemnymi) na terenie miasta i wi ększych jednostek osadniczych i poł ączeniami radiowymi dla wsi oddalonych i o rozproszonej zabudowie. Będzie rozwijana tak że telekomunikacja bezprzewodowa (GSM) z nadajnikami naziemnymi w kilku systemach. W przypadku telefonii komórkowej wymagaj ącej realizacji masztów stacji bazowych nale ży d ąż yć do takiego ustalania ich lokalizacji i wymagania wysokiej jako ści estetycznej obiektów tak, aby ograniczy ć do minimum negatywny wpływ na krajobraz przyrodniczy i kulturowy. Przewidywany w niedalekiej przyszło ści rozwój mobilnej telefonii satelitarnej nie b ędzie miał wpływu na przestrze ń miasta i gminy. W zwi ązku z szybkim rozwojem komputerowych systemów sieciowych o charakterze globalnym (Internet), nale ży przewidzie ć konieczno ść rozwoju infrastruktury telekomunikacyjnej, której realizacja winna by ć skoordynowana z innymi sieciami – nale ży przewidzie ć stosowne pasy, kanały w ramach przestrzeni publicznych (ulic i dróg). W bie żą cym roku przewiduje si ę realizacj ę na terenie gminy linii światłowodowej, umo żliwiaj ącej poł ączenia cyfrowe w systemie ISDN, modernizacj ę istniej ącej centrali telefonicznej (Telekomunikacja Polska S.A.).
8.7. Kierunki rozwoju cmentarzy Ze wzgl ędu na niewielki okres funkcjonowania cmentarza komunalnego w cz ęś ci jego obecnych granic istnieje pilna konieczno ść stworzenia nowych miejsc grzebalnych tradycyjnych oraz kwater na pochówek w urnach. W studium przewiduje si ę tereny rozwojowe dla cmentarza zgodnie z propozycją dotychczasowego planu ogólnego miasta. Zakłada si ę równie ż, że na istniej ących cmentarzach wiejskich, o ile przepisy szczególne na to pozwalaj ą, powinny nadal odbywa ć si ę pochówki tradycyjne. Nale ży rozwa żyć mo żliwo ść lokalizowania tak że na cmentarzach wiejskich kolumbariów lub wyznaczenia kwater dla pochówków w urnach.
9. Zarys strategii rozwoju społeczno – gospodarczego miasta i gminy Kalisz Pomorski.
9.1. Wprowadzenie. Przedmiotem strategii rozwoju społeczno – gospodarczego jest okre ślenie celów rozwoju lokalnego i sposobów ich osi ągania m.in. poprzez wskazanie na najbardziej po żą dane w gminie działalno ści. Natomiast przedmiotem studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego jest okre ślenie polityki przestrzennej gminy tj. m.in. wskazanie tych obszarów gminy, które s ą najbardziej odpowiednie do pełnienia funkcji ustalonych w strategii rozwoju. W prezentowanym uj ęciu proces planowania strategicznego obejmuje: - diagnoz ę stanu - stworzenie wizji gminy - zidentyfikowanie głównych problemów do rozwi ązania - sformułowanie strategii.
9.2. Model SWOT Opisana w cz ęś ci III niniejszego opracowania diagnoza stanu pozwoliła na okre ślenie w formie syntetycznej, przy wykorzystaniu modelu SWOT, uwarunkowa ń rozwoju miasta i gminy Kalisz Pomorski, tj. szans i zagro żeń wynikaj ących z uwarunkowa ń zewn ętrznych oraz mocnych i słabych stron w odniesieniu do uwarunkowa ń lokalnych.
SZANSE: 1) Rosn ące zainteresowanie czystymi ekologicznie terenami turystycznymi.
83 2) Blisko ść poligonu wojskowego jako potencjalnego usługobiorcy i klienta lokalnego rynku. 3) Mo żliwo ść rekonstrukcji wizerunku Kalisza Pomorskiego - kurortu. 4) Rozwój gospodarstw rolnych w kierunkach: a) upraw ziemniaka, upraw krzewowych, ziół, hodowli ryb; b) agroturystyki. 5) Inwestycje w przetwórstwo rolno-spo żywcze.
ZAGRO ŻENIA: 1) Post ępuj ący spadek rentowno ści tradycyjnej produkcji rolnej. 2) Poligon wojskowy jako “jednostka eksterytorialna” (bez zwi ązków gospodarczych i kulturowych z gmin ą). 3) Ograniczone aspiracje młodzie ży. 4) Konkurencyjno ść gmin s ąsiednich.
SILNE STRONY: 1) Środowisko przyrodnicze (lasy, jeziora, powietrze). 2) Poło żenie przy trasie krajowej nr 10 i komunikacja. 3) Potencjalna, nie w pełni wykorzystana atrakcyjno ść turystyczna. turystyczna.
SŁABE STRONY: 1) Słaba kondycja przedsi ębiorstw. 2) Niskowydajne rolnictwo. 3) Niedostateczna infrastruktura techniczna. 4) Miasto bez znacz ących walorów turystycznych. 5) Brak inwestycji przemysłowych. 6) Niski poziom wykształcenia społecze ństwa.
9.3. Wizja gminy Zaproponowana wizja gminy i miasta Kalisz Pomorski jest wst ępn ą, z konieczno ści mocno uogólnioną projekcj ą po żą danego obrazu Kalisza Pomorskiego z odległej przyszło ści (za co najmniej 25 lat) sformułowan ą na podstawie dotychczasowego rozpoznania trendów rozwojowych oraz szans i zagro żeń. Gmina Kalisz Pomorski ze wzgl ędu na: - przynale żno ść gminy do Stowarzyszenia Gmin Pojezierza Drawskiego, - zasoby przyrodnicze i czyste środowisko, - poło żenie gminy przy głównym szlaku w regionie, - tradycje historyczne miasta jako kurortu, - umiej ętne zarz ądzanie przez władze samorz ądowe wykorzystuj ące w optymalny sposób pojawiaj ące si ę szanse rozwojowe i unikaj ące zagro żeń, - wzajemnie harmonijne jak i w relacji do otoczenia powi ązanie trzech wiod ących (zwi ązanych z rolnictwem, przemysłem i usługami) kierunków działalno ści gospodarczej, - atrakcyjny i o wysokim standardzie od strony projektowej i wykonawczej, nawi ązuj ący do historycznej świetno ści, sposób zagospodarowania miasta będzie wyró żniaj ącym si ę w regionie - powiecie o środkiem koncentracji nowoczesnych działalno ści gospodarczych – o znaczeniu lokalnym, w którym wyróżnia ć si ę b ędzie sektor przetwórstwa żywno ści i szeroko rozumianych usług, w tym zwi ązanych z edukacj ą, obsług ą ruchu turystycznego i wyspecjalizowanym lecznictwem. Istotn ą rol ę w korzystnym rozwoju gminy odegra, uznany za prawidłowy, model rozwoju miasta, w którym obok lokalnych funkcji miastotwórczych wa żne znaczenie b ędą miały powi ązania z wi ększymi ośrodkami miejskimi w regionie, a tak że powi ązania w skali ponadregionalnej, w tym w szczególno ści o charakterze mi ędzynarodowym.
84 Rehabilitacja wybranych charakterystycznych dla zabudowy dawnego Kalisza Pomorskiego obiektów, a tak że zrealizowane nowe o wysokim standardzie zarówno od strony projektowej jak i wykonawczej obiekty handlu, usług oraz zabudowy mieszkaniowej, a tak że wprowadzanie atrakcyjnych rozwi ąza ń urbanistycznych i konsekwentna ochrona zasobów środowiska przyrodniczego podnios ą estetyk ę krajobrazu i zapewni ą w efekcie po żą dany stan ładu przestrzennego.
9.4. Zarys problemów do rozwi ązania. Szanse i zagro żenia rozwoju w zestawieniu z wizj ą przyszłego po żą danego obrazu miasta i gminy pozwalaj ą na zidentyfikowanie głównych problemów do rozwi ązania. Zidentyfikowano nast ępuj ące zasadnicze problemy do rozwi ązania przed jakimi stoj ą władze samorz ądowe: - niewystarczaj ące wykorzystanie w rozwoju miasta i gminy ich zasobów i walorów poło żenia, - trudno ści komunikacyjne, zwłaszcza brak obwodnicy miasta, - niekorzystny wizerunek miasta, m.in. dekapitalizacja substancji budowlanej, niska estetyka zagospodarowania przestrzennego, niewła ściwe przekształcenia śródmie ścia, - brak integracji środowiska menad żersko – biznesowego, - zagro żenie wzrostem stopy bezrobocia, ukryte bezrobocie w rolnictwie, - niekorzystna sytuacja w budownictwie mieszkaniowym, - słabo rozwini ęta infrastruktura turystyczna.
9.5. Strategia rozwoju. Strategia rozwoju społeczno – gospodarczego gminy została sformułowana przy wyró żnieniu: - misji – tj. celu nadrz ędnego, w którym okre ślono ogóln ą zasad ę funkcjonowania gminy i miasta oraz kierunki rozwoju, - celów strategicznych, czyli długofalowych celów rozwoju, - celów operacyjnych – kilkuletnich celów, za pomoc ą których realizowane b ędą cele strategiczne.
MISJA “Gmina dostatnia, przyjazna dla jej mieszka ńców i go ści, realizuj ąca swe cele gospodarcze z poszanowaniem warto ści środowiska przyrodniczego i kulturowego”.
Rozwój Gminy Kalisz Pomorski oparty na polityce ekorozwoju, zgodnej z predyspozycjami środowiska w kierunkach: - turystyka, wypoczynek i zdrowotna opieka specjalistyczna, - rolnictwo – nowoczesne rolnictwo z du żym udziałem tzw. Rolnictwa ekologicznego - przemysł, w szczególno ści rolno-spo żywczy.
CELE STRATEGICZNE: Sformułowano trzy równorz ędne cele strategiczne: A. Osi ągni ęcie wysokiego standardu zamieszkania, pracy i wypoczynku. B. Wykształcenie silnych funkcji ponadlokalnych zwi ązanych z turystyk ą i wypoczynkiem. C. Wzmocnienie wi ęzi społecznych i wykreowanie w śród mieszka ńców silnego poczucia to żsamo ści z dziedzictwem kulturowym i gospodarczym gminy. Cele strategiczne realizowane b ędą przez cele operacyjne koncentruj ące si ę na rozwi ązywaniu problemów szczegółowych.
CELE OPERACYJNE: 1) Poprawa stanu środowiska przyrodniczego i jego ochrona.
85 2) Rozwój bazy materialnej i społecznej dla ekoturystyki, agroturystyki i specjalistycznej opieki zdrowotnej. 3) Restrukturyzacja produkcji rolniczej dla potrzeb przetwórstwa rolno-spo żywczego. 4) Stworzenie wyró żniaj ących gmin ę warunków dla lokalizacji inwestycji, w tym w przemy śle rolno-spo żywczym. 5) Podniesienie rangi miasta Kalisza Pomorskiego w regionalnym systemie osadniczym. Wyrównanie poziomu życia mieszka ńców w poszczególnych częś ciach gminy.
Cel : POPRAWA STANU ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO I JEGO OCHRONA.
Stworzenie komputerowej bazy danych o środowisku przyrodniczym, umo żliwiaj ącej poznanie słabych stron i zagro żeń środowiska oraz bie żą ce diagnozowanie jego stanu.
Przygotowanie szczegółowego programu ochrony i wzbogacania środowiska bazuj ącego na specjalistycznych opracowaniach ekologów.
Poprawa czysto ści wód powierzchniowych i podziemnych w oparciu o: - wdra żanie programów unieszkodliwiania ścieków, w tym modernizacj ę istniej ących systemów wodoci ągów i kanalizacji, rozbudow ę istniej ących i budow ę nowych uj ęć wody i stacji uzdatniania, budow ę sieci kanalizacji sanitarnej w miejscowo ściach wyposa żonych w sie ć wodoci ągow ą, - likwidacj ę źródeł zanieczyszczania wód podziemnych – likwidacj ę niekontrolowanych wylewisk nieczysto ści, likwidacj ę szamb na terenach obj ętych sieci ą kanalizacyjn ą, - propagowanie rozwi ąza ń indywidualnych oczyszczalni zagrodowych na terenach le żą cych poza systemem kanalizacji sanitarnej, pomoc finansowa dla indywidualnych inwestorów - prowadzenie do udro żnienia, oczyszczenia i rozbudowy systemów wód otwartych gminy, niedopuszczanie do dalszego obni żania si ę poziomu wód powierzchniowych i gruntowych, realizacja programu małej retencji.
Przeciwdziałanie degradacji gleb m.in. poprzez odpowiedni ą gospodark ę roln ą lub zadrzewiania. Dąż enie do poprawy czysto ści powietrza atmosferycznego m.in. poprzez: - opracowanie i wdro żenie programu dostosowania instalacji centralnego ogrzewania do no śników energii przyjaznych dla środowiska np. gaz, olej opałowy, - podj ęcie działa ń zmierzaj ących do likwidacji technologicznych zanieczyszcze ń powietrza dzi ęki zastosowaniu filtrów lub w skrajnych przypadkach zmiany technologii. Prowadzenie skutecznej gospodarki odpadami, wprowadzanie ich segregacji i recyclingu z uwzgl ędnieniem najnowszych technologii nieuci ąż liwych dla środowiska przyrodniczego i wizerunku gminy. Podnoszenie świadomo ści ekologicznej mieszka ńców gminy poprzez: - obj ęcie programem edukacji ekologicznej dzieci w szkołach, - kształtowanie proekologicznych postaw dorosłych, - promowanie i wdra żanie proekologicznych technologii produkcyjnych, - prowadzenie aktywnej promocji walorów przyrodniczych gminy.
Cel : PODNIESIENIE RANGI MIASTA KALISZA POMORSKIEGO W REGIONALNYM SYSTEMIE OSADNICZYM, WYRÓWNANIE POZIOMU ŻYCIA MIESZKA ŃCÓW W POSZCZEGÓLNYCH CZ ĘŚ CIACH GMINY.
Poprawa wizerunku miasta , w tym:
86 - Odpowiednie przestrzenne wykształcenie jego centrum m.in. poprzez opracowanie planów miejscowych oraz lokalizacj ę usług centrotwórczych, - Podnoszenie estetyki zabudowy poprzez działalno ść doradcz ą i promocyjn ą, - Przekształcenie zabudowy drog ą likwidacji zabudowy starej substandardowej i wprowadzanie w to miejsce atrakcyjnych form zabudowy mieszkaniowo –usługowej.
Podj ęcie działa ń na rzecz lokalizacji w mie ście tzw. usług miastotwórczych, np. centrum obsługi biznesu, prywatnej kliniki, hotelu – pensjonatu, krytej pływalni, poprzez stwarzanie sprzyjaj ących warunków dla ich rozwoju (ułatwienia lokalizacyjne, polityka podatkowa) Podniesienie standardu usług w sferze społecznej, w tym stworzenie bazy dla rozwoju szkolnictwa na ka żdym jego poziomie poprzez: - powołanie gimnazjum zawodowego i średniej szkoły o specjalno ściach z zakresu ekologii, turystyki i rekreacji - zorganizowanie w Bibliotece Publicznej wysokiej klasy skomputeryzowanej czytelni oraz pracowni komputerowej z dost ępem do internetu, - współdziałanie na rzecz rozwoju w mie ście Szkoły Wy ższej Przygotowanie oferty terenowej i tworzenie atrakcyjnych warunków inwestowania w strefach aktywno ści gospodarczej – szeroka promocja miasta w celu pozyskania odpowiednich inwestorów, ułatwienia lokalizacyjne, sprzyjaj ąca polityka podatkowa. Podj ęcie działa ń w celu umieszczenia projektowanej obwodnicy miasta w programie zada ń rz ądowych. Opracowanie i wydanie “Historii Kalisza Pomorskiego” ze szczególnym uwzgl ędnieniem okresu przedwojennego, kiedy miasto było znanym o środkiem wypoczynkowym. Nawi ązanie bliskiej współpracy z władzami powiatowymi w celu współdziałania przy rozwi ązywaniu problemów kluczowych dla funkcjonowania i rozwoju miasta i gminy. Podwy ższenie standardu usług w sferze społecznej: - rozwój sieci szkół podstawowych, gimnazjów i przedszkoli zgodnie z wyst ępuj ącymi na terenie miasta i gminy potrzebami, - podj ęcie działa ń zmierzaj ących do rozszerzenia sieci szkolnictwa średniego zawodowego i pomaturalnego w dostosowaniu do potrzeb lokalnego rynku pracy, - tworzenie warunków do rozwoju usług (w tym komercyjnych) wraz z rozwojem terenów mieszkaniowych.
Poprawa warunków mieszkaniowych miasta i gminy: - okre ślenie i realizacja polityki mieszkaniowej wobec słabszych ekonomicznie grup mieszka ńców, bior ąc pod uwag ę skal ę prywatyzacji mieszka ń komunalnych oraz ewentualn ą budow ę nowych budynków komunalnych, - rehabilitacja starych zasobów mieszkaniowych - opracowanie planów miejscowych dla terenów przewidzianych pod rozwój mieszkalnictwa, - podnoszenie atrakcyjno ści i dost ępno ści planowanych terenów mieszkaniowych w wyniku wyposa żania ich w infrastruktur ę techniczn ą, przy preferencji dla budownictwa indywidualnego i taniego budownictwa czynszowego.
Cel: ROZWÓJ BAZY MATERIALNEJ I SPOŁECZNEJ DLA TURYSTYKI, W TYM EKO- I AGROTURYSTYKI ORAZ SPECJALISTYCZNEJ OPIEKI ZDROWOTNEJ.
Opracowanie inwentaryzacji obiektów słu żą cych turystyce, ze szczególnym uwzgl ędnieniem: - obiektów masowego wypoczynku, - pensjonatów
87 - gospodarstw agro- i ekoturystycznych - miejsc i obiektów dla turystyki kwalifikowanej (spływy, w ędkarstwo, itp.) - indywidualnego budownictwa letniskowego, - otwartych obiektów sportowych.
Opracowanie programu wykorzystania walorów i zasobów przyrodniczych gminy dla rozwoju turystyki, rekreacji, lecznictwa ze specjalno ści ą rehabilitacji. Opracowanie systemu promocyjno – informacyjnego dla potencjalnych klientów gospodarstw agro- i ekoturystycznych. Organizacja imprez turystyczno – sportowych o szerokim zasi ęgu i specyfice wyró żniaj ącej Kalisz Pomorski w skali regionu i kraju. Nawi ązanie współpracy z dowództwem poligonu w celu podj ęcia wspólnych działa ń korzystnych dla rozwoju turystyki, jak np. maksymalne udost ępnienie rzeki Drawy dla spływów kajakowych, organizowanie imprez jak wy żej.
Cel: STWORZENIE WYRÓ ŻNIAJ ĄCYCH GMIN Ę WARUNKÓW DLA LOKALIZACJI INWESTYCJI.
Stworzenie bazy danych o potencjale przetwórczym – potrzebach inwestycyjnych i rezerwach. Aktywna gospodarka nieruchomo ściami – przygotowanie i udost ępnianie terenów pod aktywizacj ę gospodarcz ą poprzez: - tworzenie zasobu nieruchomo ści, - przygotowywanie ofert dla inwestorów oraz ich dystrybucja, - prowadzenie aktywnej polityki promocyjnej.
Okre ślenie polityki Gminy wobec potencjalnych inwestorów – nabywanie gruntów, podatki, budowa infrastruktury. Utworzenie Gminnego O środka Przedsi ębiorczo ści dla organizacji kursów, szkole ń, konferencji oraz doradztwa i stworzenia bazy informacji gospodarczej, a tak że jako miejsca integracji miejscowej elity biznesu. Podj ęcie działa ń na rzecz aktywizacji zawodowej bezrobotnych: - wspomaganie działa ń w zakresie dokształcania i przekwalifikowywania bezrobotnych, organizowanie kursów zawodowych umo żliwiaj ących dostosowanie kwalifikacji bezrobotnych do potrzeb lokalnego rynku pracy, - stworzenie preferencji dla osób bezrobotnych podejmuj ących działalno ść gospodarcz ą na własny rachunek.
Cel: RESTRUKTURYZACJA PRODUKCJI ROLNICZEJ DLA POTRZEB PRZETWÓRSTWA ROLNO – SPO ŻYWCZEGO.
Opracowanie i realizacja programu szkoleniowego, szczególnie dla młodych rolników – “Nowe kierunki upraw rolnych” Inwentaryzacja gruntów wykorzystywanych dla celów rolnych z okre śleniem mo żliwo ści ich przeznaczenia dla nowych upraw. Organizacja zespołów producenckich i grup marketingowych.
9.6. Kierunki działania władz samorz ądowych.
Kierunki działania samorz ądu lokalnego d ążą cego do realizacji celu nadrz ędnego oraz celów strategicznych zdeterminowane b ędą przez uwarunkowania obecnie wyst ępuj ące, jak i przewidywane.
88 Rozwój gminy b ędzie wi ęc zale żał od aktywno ści władz samorz ądowych i mieszka ńców koncentruj ących wysiłek na m.in. dostosowaniu zarz ądzania gmin ą do warunków gospodarki rynkowej w optymalny sposób wykorzystuj ąc nadarzaj ące si ę okazje i niweluj ąc pojawiaj ące si ę zagro żenia, w efekcie skutecznie konkuruj ąc z innymi o środkami w dost ępie do ograniczonego rynku inwestorów i kapitału. Po żą dany rozwój gminy Kalisz Pomorski w du żym stopniu b ędzie zale żał od napływu kapitału i inwestorów z zewn ątrz, st ąd w długofalowej polityce kluczowe znaczenie b ędą miały działania podnosz ące atrakcyjno ść lokalizacji inwestycji. Z tego te ż wzgl ędu w proponowanych działaniach poło żono nacisk na realizacj ę przedsi ęwzi ęć zwi ązanych z podnoszeniem atrakcyjno ści lokalizacji inwestycji oraz rozwojem funkcji ponadlokalnych, w tym dotycz ących: - usprawnienia zarz ądzania miastem, - rozwoju komunikacji i infrastruktury technicznej, - wykreowania korzystnego urbanistycznego wizerunku miasta, - rozwijania istniej ących i wprowadzania innych nowoczesnych działalno ści gospodarczych zarówno produkcyjnych jak i usługowych, w tym w zakresie przetwórstwa żywno ści i usług turystyki i wypoczynku, - wykształcenie silnego o środka lokalnego.
89