De Heruitvinding Van De Samenleving

See discussions, stats, and author profiles for this publication at: https://www.researchgate.net/publication/254780374 De Heruitvinding van de samenleving Book · September 2011 CITATIONS READS 4 307 1 author: Jan Blommaert Tilburg University 304 PUBLICATIONS 15,627 CITATIONS SEE PROFILE Some of the authors of this publication are also working on these related projects: Online with Garfinkel View project Arnaut, K., Karrebæk, M., Spotti, M., & Blommaert, J. (Eds.). (2016). Engaging superdiversity: recombining spaces, times and language practices. Bristol: Multilingual Matters. View project All content following this page was uploaded by Jan Blommaert on 21 September 2014. The user has requested enhancement of the downloaded file. De heruitvinding van de samenleving Bij EPO verschenen ook: De crisis van de democratie. Commentaren op actuele politiek Jan Blommaert Ik stel vast. Politiek taalgebruik, politieke vernieuwing en verrechtsing Jan Blommaert Populisme Jan Blommaert, Eric Corijn, Marc Holthof, Dieter Lesage Het Belgische asielbeleid. Kritische perspectieven Ronald Commers en Jan Blommaert (red.) Nationalisme. Kritische opstellen Jan Blommaert en Raymond Detrez (red.) Socialisme voor [her]beginners Jan Blommaert Taal, onderwijs en de samenleving. De kloof tussen beleid en realiteit Jan Blommaert en Piet Van Avermaet Op mensenmaat. Stof voor een socialisme zonder blauwe plekken Peter Mertens Rooddruk voor een nieuw socialisme Erik De Bruyn Het neoliberalisme Jaap Kruithof Wat u moet weten over het Vlaams Belang. Het beste van Blokwatch Marc Spruyt Wiens Belang? Het Vlaams Belang over inkomen, werk, pensioenen Norbert Van Overloop De school van de ongelijkheid Nico Hirtt, Ides Nicaise en Dirk De Zutter Coverpagina Voor Albert Martens en Jef Verschueren Omslagontwerp: Compagnie Paul Verrept Vormgeving: EPO Druk: drukkerij EPO © Jan Blommaert en uitgeverij EPO vzw, 2011 Lange Pastoorstraat 25-27, 2600 Berchem Tel: +32 (0)3 239 68 74 Fax: +32 (0)3 218 46 04 E-mail: [email protected] Web: www.epo.be Isbn 978 90 6445 076 1 D 2011/2204/15 Nur 740 Verspreiding voor Nederland Centraal Boekhuis BV Culemborg Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. No part of this book may be reproduced in any form, by mimeo- graph, film or any other means without permission in writing from the publisher. Inhoud Voorwoord Wie is de linkse kerk? Links zijn Het Belgische migrantendebat Het migrantendebatje Links van de rechtse kerk Het failliet van de (multiculturele) samenleving Een links kerkje Theoretisch coda. Democratie, gelijkheid en draagvlak: terug naar de Tocqueville 5 Voorwoord Tot nu toe is er in Vlaanderen steeds een heel beperkte visie gehanteerd op extreem-rechts, waarbij we ons zeer sterk toespitsten op racisme, neofascisme en ‘bloed-en- bodem’-standpunten. In dit boek suggereer ik dat we het begrip ‘extreem-rechts’ moeten uitbreiden naar die visies en standpunten die de erfenis van anderhalve eeuw sociale en emancipatorische strijd aanvallen, en die de erfenis van de Verlichting verwerpen. Die erfenis bestaat uit een reeks cruciale waarden: de grote liberale vrijheden die we in onze grondwet terugvinden en die tot enkele decennia geleden de consensus droegen van zowat alle politieke spelers in onze samenleving. Vandaag staan deze vrijheden onder zeer grote druk, en wordt het verdedigen van deze vrijheden de kern van een nieuwe linkse politiek. Dit boekje schetst de contouren van een dergelijke politiek, en het vertrekt daarvoor van een courant beeld: dat van de zogenaamde ‘linkse kerk’. De rechtse retoriek spreekt immers al enkele jaren over een linkse elite die verantwoorde- lijk is voor het failliet van de multiculturele samenleving. Het is die linkse elite die de ware problemen steeds ontkend heeft, de zaken heeft laten escaleren en allerlei taboes heeft uitgeroepen wanneer het over migratie en migranten ging. Ik zal aantonen dat dit klinkklare nonsens is. Links heeft in dit land sinds 1989 geen invloed van belang gehad op de 7 ontwikkeling van het migrantenbeleid en in het dominante publieke debat daarover. Integendeel, er was een ‘rechtse kerk’ die het debat leidde en het beleid gestalte gaf. Links werd uiteengeslagen over dit thema, en van een linkse kerk die uit één mond sprak was eenvoudigweg geen sprake. Wanneer Angela Merkel, Nicolas Sarkozy en anderen spreken van het failliet van de multiculturele samenleving, dan hebben ze het in wezen dus over hun eigen falen. Het zijn de rechtse recepten die volkomen gefaald hebben. Links moet hieruit lessen trekken en nu een linkse kerk vormen. Links moet dat doen, want het thema van de multiculturele samenleving wordt overwoekerd door een ruimer probleem: dat van de installatie van een radicale neoliberale orde in onze samenlevingen. De Europese Unie neemt daarin het voortouw, enthousiast gevolgd door de rechtse elites in de lidstaten. Die neoliberale orde zal ervoor zorgen dat steeds meer mensen ‘slecht geïntegreerd’ zullen zijn: iedereen die niet mee kan met de mallemolen van een ultra- competitieve arbeidsmarkt zal in de problemen komen en riskeert af te drijven naar de sociale marge. In de neoliberale orde is de mens immers nog slechts een flexibele, competitieve arbeidskracht wiens leven ten dienste moet staan van de economische groei. Dat begrip is trouwens volledig ver- schoven. Eertijds was economische groei de motor voor de uitbouw van een welvaartsstaat; nu is het de motor voor de afbouw ervan, want ‘groei’ slaat enkel nog op de toena- me van de winsten van ondernemingen, en deze winsten hebben te lijden onder de grote ‘loonlast’ die de sociale zekerheid financiert. We zien hoe vanuit allerhande hoeken de samenleving in die zin wordt ingericht: als een ruimte waarin arbeid ten voordele van bedrijfswinsten het enige 8 doel is, en waarin die arbeid niet langer dient voor het op- bouwen van een zekere welstand, sociale zekerheid, men- selijke vrijheid, waardigheid of ontplooiing. De oude band tussen werken en de vruchten van het werk bestaat niet meer. Werken dient enkel om de rijkdom van de winners in deze samenleving te vergroten en iedereen moet daarvoor alle mogelijke offers brengen. Ik noem een dergelijke visie in dit boekje extreem-rechts. Wie een dergelijk samenlevingsmodel en mensbeeld voor- staat, die is extremistisch, radicaal, fundamentalistisch. Rechts zegt dat overigens ronduit over zichzelf: mensen als Geert Wilders, Bart De Wever of Filip Dewinter hebben er geen enkele moeite mee zichzelf als ‘radicaal’ te omschrij- ven, en ze spreken zonder omwegen over een ‘rechtse revo- lutie’ die de samenleving zal hervormen. Margaret Thatcher zei dertig jaar geleden al dat de samenleving niet bestaat. In het wereldbeeld van de nieuwe neoliberale leiders wordt de samenleving eenvoudigweg afgeschaft. En dat gebeurt terwijl deze lieden onophoudelijk woorden als ‘vrijheid’ en ‘democratie’ in de mond nemen. Links moet daarom ook de samenleving heruitvinden. Minder dan dat zal niet volstaan. Het is tijd dat links zich organiseert en werkvormen onderzoekt die tegen de lawine aan extreem-rechtse propaganda en agitatie op kunnen. We moeten algemene problemen aankaarten en zo de verdeel- en-heerspolitiek van het verleden tenietdoen. Het migran- tenvraagstuk is het schoolvoorbeeld van een dergelijke verdeel-en-heerspolitiek. Links kan nu aantonen dat het beste migrantenbeleid bestaat uit een goed algemeen beleid, een politiek die zich op de grote mechanismen in onze samenleving richt en die de grote waarden waarop ze steunt, heront- 9 dekt en vooropstelt. Het beste migrantenbeleid is een goed werkende en volwaardige democratie. Om dit laatste punt scherp te stellen heb ik in dit boek een theoretische uitsmijter opgenomen, een essay ‘Democrayie, gelijkheid en draagvlak’, geschreven naar aanleiding van de Links-Rechts debatten in juni 2011, waarin ik het samen met ex-premier Jean-Luc Dehaene had over de toestand van onze democratie. In het essay kijk ik even achterom naar de moeder van alle klassiekers als het over democratie gaat: Alexis de Tocquevilles Over de democratie in Amerika. Ik doe dat omdat weinig begrippen zo frequent en zo grotesk verminkt worden als het begrip ‘democratie’ – zij die dit woord het meest gebruiken lijken er het minst de betekenis van te begrijpen. Als we de samenleving moeten heruitvinden, en als we die samenleving willen heruitvinden als een ware democratie, dan mogen we wel wat aandacht schenken aan de oorspronkelijke betekenis van democratie, en aan de afstand tussen die betekenis en degene die men daar vandaag aan geeft. In tegenstelling tot eerdere boeken is dit een optimistisch werk, een boek waarin ik oproep tot activisme, tot links zelfvertrouwen en tot zorg voor de democratische samenleving. Ik laat me daartoe inspireren door twee vrienden met wie ik vele jaren terug de ruwe zee van het publieke debat bevoer en aan wie ik dit boek opdraag: Albert Martens en Jef Verschueren. Ik reik het boekje echter aan een nieuwe generatie aan: de jonge veulens die her en der in de samenleving een heel nieuw type van activisme ontwikkelen en beoefenen. Ik hoop dat ze in dit boekje wat nuttige lijnen 10 voor actie vinden, en dat het hen, door achterom te kijken, beter vooruit leert kijken. Ze zijn daar volop mee bezig. De eerste hoofdstukken van dit boek verschenen in april 2011 als e-boek op www.kifkif.be, onder de titel ‘Links van de kerk’. Ik dank Ico Maly en zijn team voor het enthousi- asme en de vakkennis waarmee ze me deze primeur hebben bezorgd. De voorbereiding van dit ruimere boek verliep zoals steeds in nauwe samenspraak met Pika – de motor achter zowat alles wat ik over deze thema’s schrijf – en Jos Hennes en Thomas Blommaert van EPO. Christophe Calle- waert en Han Soete van DeWereldMorgen.be waren op veel punten uitstekende medespelers; Karim Zahidi van de Ron- de Tafel van Socialisten en de leden van de Vooruitgroep – met name Eric Corijn en Eric Swyngedouw – voorzagen in uitstekende munitie voor dit werk.

Load more