Spelotheken in West-Vlaanderen

Een exploratie in het licht van opvoedingsondersteuning

Inhoud

Vooraf: de auteurs. . . . . 4 Groepsactiviteiten . . . . . 31

Toegankelijkheid = Voorwoord ...... 6 laagdrempeligheid? . . . . 32

Inleiding...... 7 Bereikbaarheid . . . . . 33 Betaalbaarheid . . . . . 34 Geschiedenis van de spelotheken. 9 Bruikbaarheid...... 34 Begrijpbaarheid . . . . . 36 Internationaal...... 9 Beschikbaarheid. . . . . 37 België ...... 9 Betrouwbaarheid . . . . . 38 Spelotheken vandaag: een Bekendheid ...... 38 situering ...... 13 Wie kan iets betekenen voor Gemeenschappelijkheid in verschil. 13 spelotheken in het kader van Inbedding en samenwerking . . 13 opvoedingsondersteuning? . . 40 Doelpubliek ...... 15 De opvoedingswinkels . . . . 40 Kinderen van 0 tot 99 jaar . . . 15 Tieners ...... 15 Provinciale steunpunten De rol van vrijwilliger en opvoedingsondersteuning . . . 42 professional ...... 16 Vlaamse coördinatoren De rol van de vrijwilliger. . . . 17 opvoedingsondersteuning . . . 43 De rol van de professional . . . 18 Afdeling welzijn en samenleving . 45

Spel en spelen . . . . . 20 EXPOO...... 46 Samenspel West-Vlaanderen . . 47 Het uitlenen van speelgoed. . . 20

De waarde van het spel voor Inspirerende ideeën . . . . 49 ouders en kinderen . . . . 22 De ontwikkelingsschijf. . . . 24 Samenvatting en conclusie. . 51

Meer dan spel alleen. . . . 25 Bronnenlijst...... 59 Opvoedingsondersteuning: what’s in a name? . . . . . 26 Van spel tot opvoedingsondersteuning: spreken en vragen. 28 Delen van informatie. . . . 28 Ontmoeten is verbinden . . . 29 Koffietje?...... 29

3 Vooraf: de auteurs dragen. Er is een sterk geloof in de stem en de kracht van kinderen, jongeren, ouders en andere opvoedings- Het Agentschap Jongerenwelzijn wil verantwoordelijken om samen vorm jong leven richting geven en tot het te geven aan het opvoeden en het uiterste gaan voor jongeren in moei- opgroeien in de samenleving. Daar- lijke leefsituaties. Elk kind/jongere bij hebben we speciale aandacht heeft het recht om kansrijk op te voor kansengroepen en tieners. We groeien. Het Agentschap zet in op streven ernaar te verbinden en een 1 opvoedingsondersteuning en hulp- aanspreekpunt te zijn. Verder willen verlening en wil op die manier bij- we bijdragen tot visie- en beleids- dragen tot het welzijn van kinderen, ontwikkeling, informatieversprei- jongeren, ouders en andere opvoeding, inhoudelijke verdieping en dingsverantwoordelijken. expertiseontwikkeling op het vlak De Vlaamse coördinatoren opvoe- van opvoedingsondersteuning. dingsondersteuning (VCO) van De spelotheken2 zijn plaatsen waar West-Vlaanderen maken deel uit kan bijgedragen worden aan de van het Agentschap Jongerenwelzijn ondersteuning van de opvoeding. en zijn tevens auteur van dit rap- Opvoedingsondersteuning aanbie- port. De opdrachten van de VCO den op plaatsen waar ouders al worden bepaald door het decreet komen kan een meerwaarde zijn. opvoedingsondersteuning van 2007. Daarom is een verkenning en ver- De VCO hebben een drievoudige sterking van spelotheken in West- opdracht, die aan bod komt op Vlaanderen een interessante piste. p.43 ‘Vlaamse Coördinatoren Het is de bedoeling om de spelothe- Opvoedingsondersteuning’ van ken in West-Vlaanderen in kaart te dit rapport. Het VCO-team wenst brengen. Zo krijgen we zicht op de eveneens een bepaalde visie uit te verscheidenheid in en gelijkenissen tussen spelotheken. Daarnaast willen we de spelotheken inspireren en het thema ‘spelotheken en opvoedingsondersteuning’ inhoudelijk uit- 1 In de loop van 2013 dooft de huidige werking van de Vlaamse coördinatoren opvoedingsondersteuning (VCO) uit en wordt vanuit het Agent- schap Jongerenwelzijn niet verder ingezet op opvoedingsondersteuning. Deze ontwikkeling is te kaderen binnen het ontstaan van het nieuwe decreet preventieve gezinsondersteuning (K&G) waarin de huizen van het kind centraal staan. Het 2 Er is heel wat discussie over de schrijfwijze van huidige decreet opvoedingsondersteuning zal hier de term spelotheek, speelotheek of speel-o-theek. deels in vervat zitten. Meer informatie is terug te In navolging van Van Dale opteren wij ervoor vinden in de conceptnota op http://www.huizen- om in dit rapport gebruik te maken van volgende vanhetkind.be/hk/ schrijfwijze: ‘spelotheek’ en ‘spelotheken’, tenzij dit in documenten van bepaalde organisaties of overlegfora anders wordt gehanteerd.

4 diepen. Daarbij willen we de spelotheken zowel erkenning geven voor hun waardevol aanbod als ondersteunen bij het vormgeven van dat aanbod. Met dit rapport inzake spelotheken en opvoedingsondersteuning bouwen we verder op de eerdere publicatie ‘Samen op een hobbelpaard’ (Decoene, Myny, Vanthuyne en Verschelden (red.), 2006). In deze publicatie werd al dieper ingegaan op de spelotheek in de Panne en de ontwikkeling van een draaiboek over de uitbouw ervan met aandacht voor gezinsondersteuning.

5 rapport hebben we beschreven wat Voorwoord we allemaal hebben gezien, ervaren en gehoord. Het is een aanzet De sterke interesse van het VCO- om samen verder na te denken over team in West-Vlaanderen voor de wat spelotheken kunnen betekenen spelotheken komt hierboven reeds voor kinderen, jongeren, ouders en tot uiting. Die interesse is gegroeid andere opvoedingsverantwoordelij- uit de vaststelling dat er vaak heel ken en de samenleving. wat gebeurt op vlak van opvoe- De exploratie en het daaruit vol- ding in een spelotheek. Kinderen gend rapport zijn het resultaat van ontdekken er een waaier aan speel- gedeelde inspanningen. We bieden goed, speelgoed wordt er uitgeleend, dus nu het product aan van een opvoedingsverantwoordelijken ont- teamprestatie. Een essentiële inspan- moeten elkaar. Ouders worden ning die we niet mogen vergeten, is ondersteund door een gevarieerd die van de spelotheken zelf. Onze spelaanbod en worden bijgestaan dank gaat uit naar iedereen die ons bij het kiezen van speelgoed. We te woord heeft gestaan, zowel tele- kunnen dus stellen dat spelotheken fonisch als in persoon. We danken dikwijls instaan voor een informele ook allen die vele inspanningen ondersteuning van de opvoeding. leverden om fiches aan te vullen en Vanuit die vaststellingen en onze interviews na te lezen. We hopen dat interesse zijn we op zoek gegaan jullie stem voldoende aanwezig is in naar wat er nu precies gebeurt in dit rapport, dat mede dankzij jullie een spelotheek op vlak van opvoe- tot stand kwam. dingsondersteuning. Dit rapport Vlaamse coördinatoren opvoedings- dient dus gelezen te worden als een ondersteuning West-Vlaanderen exploratie van de spelotheken in het Agentschap Jongerenwelzijn licht van opvoedingsondersteuning. We willen echter geenszins de verscheidenheid in spelotheken reduce- ren tot één model. De bril van waar- uit wij, als VCO-team, kijken is er vooral één van opvoedingsondersteuning. Spelotheken kunnen echter ook inspelen op andere noden en behoeften. De exploratie van de spelotheken en het schrijven van dit rapport was een zoeken naar de kern van de relatie tussen spelotheken en opvoedingsondersteuning. In het

6 Inleiding

Spel en spelen zijn belangrijke ervaringen in een mensenleven. Voor een spelotheek vorm kan krijgen én zowel jong als oud is het een manier wat daar allemaal bij komt kijken. om plezier te beleven met anderen. Daarbij willen we de verscheiden- We leren er iets over onszelf, de heid aan spelotheken en de wijze ander en de wereld. Spelen is een waarop opvoedingsondersteuning basisrecht. Dit recht is zelfs vervat in hierin vorm krijgt, waarderen en een internationaal verdrag, wat een erkennen. uniek gegeven is. Het is terug te vin- Het rapport begint met een eer- den in artikel 31:1 van het kinder- ste hoofdstuk over de geschiede- rechtenverdrag: “De Staten die par- nis van de spelotheken om daarna, tij zijn, erkennen het recht van het in hoofdstuk 2, stil te staan bij de kind op rust en vrije tijd, op deelne- hedendaagse spelotheek. Hierbij ming aan spel en recreatieve bezig- wordt ingegaan op wat spelotheken heden passend bij de leeftijd van het gemeenschappelijk hebben, maar kind, en op vrije deelneming aan het ook op verschillen in accenten op culturele en artistieke leven.”. De vlak van inbedding en samenwer- spelotheken dragen bij om aan dit king, doelpubliek (met bijzondere recht tegemoet te komen. aandacht voor tieners) en de inzet Elke spelotheek ondersteunt inci- van vrijwilligers en professionals. denteel of intentioneel de opvoe- Op welke wijze een spelotheek vorm ding. Er is niet één kant-en-klare kan krijgen, belicht het rapport in manier waarop opvoedingsonder- dit gedeelte. Hoofdstuk 3 gaat over steuning kan uitgewerkt worden spel en spelen; het uitlenen van in een spelotheek. Vanuit de eigen speelgoed, hoe spelotheken hieraan geschiedenis, mogelijkheden, keu- tegemoet komen en wat de beteke- zes en concrete werking komt men nis ervan is voor ouders en kinde- tot mogelijkheden om de spelotheek ren. Een volgend hoofdstuk geeft vorm te geven. Elk van die manie- aan dat het om meer gaat dan spel ren is waardevol op zich. Het is de alleen. Hierbij staan we stil bij een bedoeling om een overzicht te geven aantal functies van opvoedingson- van de verschillende wijzen waarop dersteuning die in spelotheken (kun-

7 nen) opgenomen worden. In hoofdstuk 5 volgt een bespreking van de toegankelijkheid van spelotheken. Het aanbod van de spelotheken wordt hierbij getoetst aan de 7 B’s (bereikbaarheid, betaalbaarheid, bruikbaarheid, begrijpbaarheid, beschikbaarheid, betrouwbaarheid en bekendheid). Ook de actoren die spelotheken kunnen bijstaan in het kader van opvoedingsondersteuning komen aan bod in hoofdstuk 6. Het rapport sluit af met inspirerende ideeën en een samenvattende conclusie.

8 Geschiedenis van de drie grote types van spelotheken. Diegene die gericht waren op de spelotheken gemeenschap, de Lekoteks voor kinderen met een beperking en spe- In wat volgt, gaan we kort in op de lotheken met een sociaal en cultu- ontstaansgeschiedenis van de spelo- reel programma (Brodin en Bjorck- theken. We zijn hierbij niet volledig, Akesson, 1992). maar geven een beknopt overzicht van een aantal mijlpalen in het ont- België staan. Er is slechts een beperkte hoe- In België kende de Franstalige veelheid aan materiaal en bronnen Gemeenschap sinds 1982 de vereni- voorhanden. We baseren ons voor- ging a.s.b.l. LUDO (l’association des namelijk op een intern document Ludothèques et des ludothécaires de ‘Historiek Vlaams Overleg Speel- la Communauté Française de Belgi- o-theken’ van het Vlaams Overleg que). Sinds 1988 is deze vereniging Speel-o-theken3 (VOS). door de Franstalige Gemeenschap van België erkend als een algemeen Internationaal organisme van Permanente Vor- Spelotheken zijn een wereldwijd ming. Naast haar overkoepelende fenomeen. De eerste spelotheek rol stelde LUDO zich vijf doelstel- opende haar deuren in 1934 in de lingen: 1) het samenbrengen van Verenigde Staten. In Zweden bood mensen teneinde de ludieke praktijk de eerste LEKOTEK in 1963 onder- te bevorderen, 2) het ter beschikking steuning aan ouders van kinderen stellen van kwalitatieve spelen en met een beperking (Aguirre, 2007). speelgoed voor het brede publiek, 3) In het Verenigd Koninkrijk startten het voeren, bevorderen en aanmoe- de eerste spelotheken op het einde digen van een kritische reflectie over van de jaren ’60 (Capacity and Play het spel met als doel de ludieke edu- Matters, 2007). Dit initiatief vloeide catie te optimaliseren, 4) opvoeden voort uit een poging om te beant- aan de hand van het spel en ijveren woorden aan de noden van gezinnen voor de erkenning van het spel als met jonge kinderen of aan kinderen een volwaardige culturele activiteit, met specifieke behoeften, voor wie 5) vergroting van het bewustzijn en er tot dan weinig tot geen voorzie- het aansporen tot gedrag dat bij- ningen waren. Men onderscheidde draagt tot een duurzame ontwikkeling (Ludo a.s.b.l. (z.d.); Aguirre, 2007). Aan Vlaamse zijde werd in het jaar 3 We gebruiken hier ‘speel-o-theek’ i.p.v. ‘spelo- 1978, de droom van spelotheken theek’ omdat het Vlaams Overleg deze schrijfwijze geboren. In de gebouwen van Soli- hanteert.

9 val te Mechelen werd er een succes- ten. Ter ondersteuning van een ver- volle tentoonstelling over aangepast antwoorde spelotheekwerking wer- spelmateriaal voor kinderen met een den diverse instanties gecontacteerd: beperking gegeven. De initiatief- openbare instanties, sociale voor- nemer Koen Kuylen vond dat het zieningen, speelgoedfabrikanten niet bij dit éénmalig project mocht en mensen uit de speel-leerwereld. blijven. Zowel betrokken ouders als Bij de start waren er 3 spelotheken opvoeders uit Brugge, Mechelen en (Mechelen, Brugge, Antwerpen). Al Antwerpen gingen op zoek naar lot- vlug sloten Kortrijk, Gent, Turnhout genoten en vrijwilligers om uitleen- en Leuven zich ook aan als startende diensten van geschikt spelmateriaal spelotheken bij het VOS. op te richten. Ze deden aan pioniers- Het VOS haalde de grote pers jam- werk. Er werden geschikte locaties mer genoeg niet. Het was stil veld- gezocht voor het oprichten van spe- werk van enkele honderden recht- lotheken en ervaringen werden uit- streeks betrokken ouders en enkele gewisseld met Nederlandse initiatie- specialisten. Veel startende spelothe- ven. Om contacten met de overheid ken hadden het moeilijk met de aan- uit te bouwen en elkaar materieel schaf van het soms vrij dure mate- en inhoudelijk te steunen, werd een riaal. Daarom werden spelotheken overkoepelend orgaan opgericht. voor zieke kinderen en kinderen met Het Vlaams Overleg Speel-o-theken een beperking tot het begin van de (VOS) werd in het leven geroepen jaren negentig ondersteund door de op 27 december 1978 (Speel-o- voorloper van de afdeling Jeugd van theek de Rinkebel VZW, 2008). De het Agentschap Sociaal-Cultureel basisgedachte van de oprichters was Werk voor Jeugd en Volwassenen het concept “spelotheek” in Vlaan- door het ter beschikking stellen van deren en Brussel gestalte te geven speelgoed. Dit speelgoed werd toen met bijzondere aandacht voor kin- aangekocht door de administratie. deren met een beperking en langdurig zieke kinderen. Maar belangrijk Deze ondersteuning werd stopgezet om in het achterhoofd te houden is toen het decreet op het lokaal jeugd- dat niet alle Vlaamse spelotheken werkbeleid in werking trad (1994). gericht zijn op deze specifieke doel- Dit decreet was het resultaat van een groep. Zo zijn er ook die toeganke- overwogen decentraliseringsproces lijk zijn voor alle kinderen, of andere en –beleid dat de inhoudelijke ver- die een meer typische buurtwerking antwoordelijkheid voor het lokale als achtergrond hebben. jeugd(werk)beleid bij de gemeente legde. Het uiteindelijke doel van dit De hoofddoelstelling van het VOS decreet was en is nog steeds te bevor- was: coördinatie, samenwerking en deren dat het lokale en provinciale adviseren van groepen of personen jeugdwerk snel en adequaat kan die een spelotheek wensen op te star-

10 inspelen op de evoluerende behoef- met kinderen en jongeren met een ten van kinderen en jongeren in hun beperking. Het decreet is sinds zijn vrije tijd. Dit doel wordt nagestreefd inwerkingtreding regelmatig bijge- enerzijds door het bestaande jeugd- stuurd, zo werd onder andere ook werk beter te ondersteunen zodat het decreet provinciaal jeugdbeleid dit aanbod kwalitatief verbetert geïntegreerd, maar aan de essentie is en anderzijds door blinde vlekken nog niet geraakt. inzake jeugdwerkaanbod te laten Op Vlaams niveau zijn er geen sub- opvullen vanuit nieuwe initiatieven. sidies voorzien voor het VOS. Het Met de inwerkingtreding van het decreet Vlaams jeugdbeleid bevat decreet, stopte dus de rechtstreekse diverse subsidieregelingen om jeugd- ondersteuning van de Vlaamse over- initiatieven op Vlaams niveau te heid aan lokale initiatieven. Zowel ondersteunen. Indien een vereniging de provincies als de gemeentebe- een aanvraag indient, die beant- sturen werden sterker geresponsa- woordt aan de criteria die worden biliseerd en gesubsidieerd voor het vooropgesteld, dan kan dergelijke voeren van een lokaal en provinciaal vereniging worden betoelaagd (Bert jeugdwerkbeleid. Het decreet legt Anciaux, 2009). weinig inhoudelijke verplichtingen De provincie Antwerpen gaf een op, maar biedt de gemeenten, de goed voorbeeld met de invoering Vlaamse Gemeenschapscommissie, van een degelijke subsidiëring voor en de provincies een kader voor de spelotheken op haar grondgebied. opmaak van het beleidsplan. In het Toch bleef het initiatief nog voor decreet wordt wel bijzondere aan- veel ouders onbekend. Ondanks de dacht besteed aan de toegankelijk- ondersteuning door stadsbestuur, heid en diversiteit van het aanbod sociale voorzieningen, provincie, voor kinderen en jongeren. Het sponsors e.d. kregen heel veel spe- decreet voorziet daarenboven struc- lotheken het moeilijk op financieel turele impulsen voor gemeentes gebied, enkele waren genoodzaakt die meer dan gemiddeld te maken om de deuren te sluiten. Sommige hebben met kinderen en jongeren spelotheken voor mensen met een die behoren tot een etnisch-cultu- beperking en langdurig zieken vie- rele minderheid, die geconfron- len plots onder jeugdwerk en kregen teerd worden met armoede, laag maar een peulenschilletje, verdeeld geschoold zijn of uit problemati- onder de vele organisaties voor sche opvoedingssituaties komen. jeugd in een stad. Aan de provincies werd van bij de inwerkingtreding van het decreet Er kwam ondersteuning van gevraagd om bijzondere aandacht bepaalde sociale voorzieningen. te geven aan de initiatieven die zich Deze voorzieningen ondersteun- in hoge mate richten op het werken den met geld(en) en accommodatie

11 maar dan wel nog uitsluitend voor seling om de doelstellingen te reali- hun eigen doelgroep (bijvoorbeeld seren.4 enkel nog gericht op kinderen met Spelotheken zijn momenteel vooral autisme). Enkele steden richtten zelf afhankelijk van de inzet van mid- een spelotheek op met verruiming delen door lokale besturen of vzw’s. van de doelgroepen: volwassenen, Op de Vlaamse en federale beleids- personen met dementie en migran- niveaus zijn er geen structurele mid- ten. Hiervoor zijn ze afhankelijk van delen voorzien. het stedelijk beleid dat veranderlijk is naargelang de accenten die een gemeentebestuur legt. Het VOS zag inclusiegerichte spelotheken als een mogelijkheid maar alleen als bijzondere doelgroepen niet in verdrukking komen naar testruimte, bruikbaar ontleenbaar materiaal en noodzakelijke begeleiding. Samenwerking werd een oproep voor het Vlaamse overleg. Er werden tal van samenwerkings- kanalen uitgeprobeerd met en zonder resultaat, waaronder een overleg met organisaties voor spelotheken gericht naar het ruime publiek. Als we de geschiedenis van de acties van het VOS vanop enige afstand bekijken, dan blijkt er een verschui- ving in de accenten die gelegd worden. Vroeger lag de focus voornamelijk op het wegwijs maken om de spelotheek draaiende te houden. Hoewel deze strijd voor overleven voor een aantal spelotheken nog steeds aan de orde is, ligt het accent nu meer op de inhoudelijke uitwis-

4 Meer informatie over het VOS kan je terugvinden op volgende website: http://spelotheken.be/vos-vzw.html

12 Spelotheken vandaag: een situering

Na deze kijk op spelotheken vanuit historisch perspectief, wordt in wat volgt een verdere situering van de spelotheken, zoals ze er vandaag uitzien, gegeven. Het belang dat aan spel en relatie wordt toegekend vormen een gemeenschappelijk element tussen spelotheken. We belichten echter ook de verscheidenheid in accenten, op vlak van inbedding en samenwerking, beoogde doelgroep, inzet van vrijwilligers en professi- van spelotheken. De spelotheek onals, hetgeen van elke spelotheek is een dienst die aan zijn leden de een uniek verhaal maakt. mogelijkheid biedt om samen te spelen en/of om spellen te ontle- Gemeenschappelijkheid in verschil nen. De spelotheek dient, naast het uitlenen van spelmateriaal en “Het onderzoek van sociologe Luce in de mate van het mogelijke, ook Dupraz voor ALF (L’Associaton als een publieke bron van informa- des ludothèques françaises) toont tie, advies en steun aan haar leden. dat de spelotheek een informele De term spelotheek verwijst dus structuur is waar activiteiten m.b.t. naar plaatsen waar spelmateriaal spel georganiseerd worden, maar uitgeleend wordt. Ook zijn ze een die ook ruimte geeft voor de ver- plaats waar relaties (tussen kinde- dere uitbouw van ongedwongen en ren, ouders, vrijwilligers en profes- informele relaties tussen bezoekers sionelen) tot stand kunnen komen. onderling, tussen bezoekers en het In hoofdstuk 3 ‘Spel en Spelen’ op personeel of de vrijwilligers en tus- p.20 wordt dieper ingegaan op de sen ouders en kinderen. In deze betekenis van spel voor ouders en ruimte komen allerlei bijzondere kinderen en op hoe spelotheken dit relaties tot stand en zien we vaak vormgeven. In wat volgt staan we exclusieve momenten ontstaan tus- eerst stil bij een aantal accentver- sen ouders en kinderen” (Evens schillen tussen spelotheken. stichting, p.62). In het bovenstaande komen ‘spel’ en Inbedding en samenwerking ‘relatie’ naar voor als twee belang- Zoals in hoofdstuk 1 reeds aan- rijke elementen binnen de werking gegeven bestaat er in Vlaanderen

13 geen reglementerend- en wetgevend ding (cf. evolutie Delphi-project kader voor spelotheken en worden West-Vlaanderen http://www.west- ze ook niet structureel erkend en vlaanderen.be/provincie/Nieuws/ gesubsidieerd. Een spelotheek ezines/cultuurcocktail/201102_ kan worden uitgebaat op cc.html#delphi) en het aanbieden persoonlijk initiatief, op van spelmateriaal. Een andere optie initiatief van sociale of is het organiseren van infomomen- caritatieve organisa- ten over opvoeding of van activi- ties, van verenigin- teiten met scholen waar ouders bij gen zonder winst- betrokken worden. oogmerk, van Andere spelotheken zijn verbonden de lokale, gewes- aan een kinderopvang. Het voordeel telijke of natio- hier is dat de stap naar de spelotheek nale overheid, of voor ouders die er een kindje heb- van elke andere ben, klein is. Het kan ook leiden tot instelling in die een boeiende samenwerking tussen zin. Vaak is een spel en opvoeding. Samen bieden ze spelotheek ook een plaats waar ouders elkaar kun- verbonden aan of nen ontmoeten én spreken over wat ingebed in een samen- opvoeden met zich meebrengt. Voor werkingsverband van de kinderen en kinderbegeleiders is een specifieke organi- de spelotheek een extra dimensie satie. De middelen komen van de kinderopvang. van verschillende partners: de gemeente, het stedenfonds, service- Diensten voor onthaalouders wer- clubs, private schenkingen, perken eveneens samen met spelothe- soonlijke middelen of activiteiten. ken. De materiële ondersteuning en de waarde van het speelgoed voor Een aantal spelotheken zijn ver- het kind en de onthaalouder zijn bonden aan een bibliotheek. Hier kernaspecten. In een aantal geval- is het bereik zo groot als het bereik len creëert men ook tijd en ruimte van de bibliotheek zelf. Het is ook om de onthaalouders samen te bren- een ‘voorziening’ die geacht wordt gen. Men kan dan ervaringen delen gekend te zijn bij brede lagen van en tips uitwisselen. Wanneer ont- de bevolking. Net daarom is het een haalouders zich goed ondersteund ideale omgeving om te bezoeken voelen, kunnen ze andere opvoe- met een klas. De inbedding van spe- dingsverantwoordelijken zelf onder- lotheken in (of samenwerking met) steunen. de bibliotheek bezit heel wat potentieel om de opvoeding te ondersteu- Een aantal spelotheken zijn ver- nen. Dit potentieel slaat vooral op bonden aan een jeugddienst. Vaak het informatief aanbod over opvoe- zijn deze uitleendiensten gericht op

14 jeugdwerkinitiatieven. Een voordeel bare plaats in een bepaalde wijk. Zo van de jeugddienst is het makkelij- kan er ook bijgedragen worden tot ker bereiken van tieners, afhankelijk een buurt- of wijkgevoel. Kinderen van de verbondenheid (ruimtelijk, kunnen er alleen of samen met hun leefwereld) van de spelotheek met ouders langskomen. een jongerenwerking zoals bijvoorbeeld Grabbelpas. Doelpubliek Ook in het onderwijs zijn er een aantal spelotheken. In één geval Kinderen van 0 tot 99 jaar (een dienstencentrum voor perso- Een spelotheek richt zich zowel nen met een fysieke of meervoudige naar kinderen als opvoedingsver- beperking) maakt het spelen deel uit antwoordelijken. Dit gaat dan over van het lessenpakket. Daar worden kinderen van 0 tot 3 of van 0 tot therapeutische mogelijkheden van 12 jaar. Een andere afbakening is het spel benut of wordt er speelgoed gericht op ‘kinderen van 0 tot 99 aangepast om net die therapeutische jaar’. Een aantal spelotheken zijn er mogelijkheden te vergroten. Er zijn in het bijzonder voor kinderen met ook scholen die speelgoed aanbie- een beperking, kwetsbare gezinnen den over de middag of tijdens de of voor onthaalouders. Het spelen speeltijd. Een spelnamiddag behoort kan dus niet afgebakend worden dus ook tot de mogelijkheden. tot één bepaalde leeftijds- of Samenwerking met het OCMW of doelgroep. Verder richt een het Sociaal huis komt evenzeer voor. spelotheek zich vaak ook In een aantal gevallen is de spelo- naar opvoedingsverant- theek expliciet gericht op mensen in woordelijken. Dit gaat moeilijke leefsituaties. Het bezoeken van ouders tot pro- van een spelotheek kan dan deel uit- fessionelen: bv. leer- maken van een begeleidingsproces, krachten, opvoeders, dat gericht is op de ontwikkeling ergotherapeuten, ont- van individuele vaardigheden, het haalouders en studen- vergroten van het sociale netwerk, ten (bv. ergotherapie, het bespreekbaar maken van opvoe- kinderzorg). ding en/of het bevorderen van informele steun. Tieners Daarnaast bestaan er ook mobiele We wensen tieners als een spelotheken. Zij bieden een inte- aparte groep te vermelden ressante manier om ontmoetingen omdat we als VCO-team van- te stimuleren tussen kinderen en/of uit het Agentschap Jongerenwelzijn opvoedingsverantwoordelijken. De bijzondere aandacht schenken aan spelotheek plaatst zich op een zicht- deze leeftijdsgroep. Bij de uitvoering

15 van de decretale opdrachten stelt het verantwoordelijken. Tieners hebben VCO-team het opvoeden van tie- misschien ook een andere visie op ners en de ondersteuning van kan- de toegankelijkheid van initiatieven sengroepen voorop. Opvoedings- zoals een spelotheek. Een initiatief ondersteuning beschikbaar maken dat veel bijval krijgt, is het gratis voor iedereen en het perspectief van beschikbaar stellen van computers. ouders én jongeren in beeld brengen: Een aantal tieners voelt zich hier- daar streven de VCO-teams naar. We door aangesproken. Er wordt dan zoeken dus naar mogelijkheden om ook aangemoedigd om samen met de stem van jongeren te horen en te de ouder(s) langs te komen. versterken. Tieners blijken vaak een Het bereiken en betrekken van tie- heterogene groep te zijn die andere ners houdt een beweging in naar hen inspanningen vragen. Meerdere spe- toe. Het betekent zich openstellen lotheken geven aan dat men tieners voor hun leefwereld om van daar- niet altijd bereikt. Het aanbod van uit te gaan kijken wat hen (spelende spelotheek is ook niet altijd afge- derwijs) bezighoudt. Daarbij is het stemd op deze groep van 12 tot 18 ontzettend belangrijk bewust te zijn jaar. Maar er is meer aan de hand. van de grote verschillen die bestaan Sommigen geven aan dat tieners niet tussen tieners onderling naar cul- meer spelen en speelgoed zien als tuur, levensgeschiedenis, interes- iets voor (kleine) kinderen. Anderen ses, persoonlijkheid en voorkeuren. formuleren de vaststelling dat jonge- Tieners worden echter al te vaak als ren vanaf een bepaalde leeftijd, rond een homogene groep gedefinieerd. 12 jaar, andere activiteiten opne- In hoofdstuk 6 ‘Wie kan iets bete- men. De vrije tijd wordt dan meer kenen voor spelotheken in het kader ingevuld met vrienden, sportactivi- van opvoedingsondersteuning’ (op teiten of jeugdwerkinitiatieven. Van- p.40) geven we een aantal zaken uit één mobiele spelotheek wordt weer die vanuit het VCO-team opgemerkt dat tieners wel geïnteres- werden ondernomen op vlak van seerd langskomen maar niet blijven (ouders van) tieners die mogelijks om te spelen tenzij er samen buiten bruikbaar zijn voor spelotheken die gespeeld kan worden en ze zich hier- zich op deze leeftijdscategorie willen voor niet moeten verplaatsen. focussen. De stem van de tieners zelf ontbreekt hier echter. Enkel in gesprek met hen De rol van vrijwilliger kan uitgemaakt worden wat spelen en professional voor hen betekent en of er nog speelgoed is dat hen aanspreekt. Het kan In het volgende deel wordt dieper ook boeiend zijn om na te gaan of ingegaan op wat een vrijwilliger ze nog behoefte hebben om samen te allemaal doet en hoe dit zich ver- spelen met anderen of opvoedings- houdt tot de rol van de professio-

16 nal. We gaan uitgebreider in op de Eventueel beantwoorden ze speci- diverse taken van zowel vrijwilliger fieke vragen van ouders betreffende als professional. opvoeding. Dat houdt in dat de vrijwilliger op basis van eigen ken- De rol van de vrijwilliger nis en ervaringen folders meegeeft, eigen ervaringen deelt of doorver- Ook met betrekking tot de inschake- wijst wanneer dat wenselijk lijkt. ling van vrijwilligers bestaat er heel Het is echter niet evident dat vrijwil- wat diversiteit. Sommige vrijwilligers dergelijke taak opnemen en ligers zijn pedagogisch geschoold. belangrijk dat zij hierbij de nodige Vele van de vrijwilligers zijn zelf ondersteuning krijgen. De vraag is opvoedingsverantwoordelijke (ge- ook wat ouders hiervan verwachten. weest) of hebben ervaring met de Is het voor ouders wel voldoende opvoeding van kinderen. Er zijn ook duidelijk wat zij van een vrijwil- vrijwilligers in het kader van een liger dan wel professional mogen tewerkstellingsproject. verwachten? Als we in geval van De vrijwilliger is in veel gevallen ziekte bijvoorbeeld onze huisarts onmisbaar voor de werking van bezoeken willen we een deskundig de spelotheek. Ze nemen een aan- oordeel van een arts en niet zozeer tal belangrijke praktische taken op (of niet alleen) de mening en erva- zoals onderhoud, registratie, catalo- ringen van Jan modaal. M.a.w. blijft gisering en inventarisering. Meestal de vraag wat ouders verwachten als staan de vrijwilligers in voor het zij een spelotheek bezoeken. Willen ontvangen van mensen en het beheer zij een antwoord op vragen van een van het uitleensysteem. De vrijwilli- daartoe opgeleide persoon of zijn gers spelen ook mee met de kinde- zij eerder op zoek naar uitwisseling ren. Bij die spelotheken waar geen van ervaringen, steun en erkenning? vrijwilligers aanwezig zijn of waar Die keuze is niet evident omdat er men ze moeilijk vindt, is men vaak verschillende soorten deskundigheid vragende partij om met vrijwilligers bestaan. Deskundigheid bevat zowel te werken. een technisch, normatief als erva- ringsaspect. Wie bepaalt dan wat, Een vrijwilliger biedt immers vaak op welke manier en waarom een meer dan praktische ondersteu- bepaalde handeling de goede is?! De ning. Vrijwilligers zijn een essentieel uniciteit van elke vraag en de ver- onderdeel van een informele struc- wachtingen van ouders t.a.v. de spe- tuur. Vaak zijn ze zelf opvoedings- lotheek zullen hierin bepalend zijn. verantwoordelijke waardoor ze op gelijke voet kunnen spreken over Het onderscheid tussen professi- wat opvoeden met zich meebrengt. onelen en vrijwilligers is dus niet Er zijn dan ook vrijwilligers die altijd even duidelijk te maken. De helpen bij de keuze van speelgoed. waarde van deskundigheid is sterk

17 kunnen dan ook de basis vormen van een forum waar opvoeden en opgroeien centraal staan. afhankelijk van de wijze waarop De rol van de professional de persoon zelf die professiona- De rol van de professional kan o.a. liteit invult en gebruikt. Zo kan ingevuld worden als het verstrek- een sterke nadruk op methodisch ken van advies bij opvoedkundige handelen ertoe leiden dat mensen vragen. Pedagogische advisering zich verkeerd (mis)begrepen of niet is een methodiek die ouders bij- beluisterd voelen. Het zich openstel- staat in hun (duidelijke) vraag naar len voor het verhaal van anderen advies of begeleiding bij de aanpak kan de ander vooruit helpen omdat van bepaald gedrag of pedagogi- die z’n verhaal kan doen én het kan sche situatie. M.a.w. ouders vinden een verrijkende ervaring zijn voor dat het anders moet, maar weten diegene die zich openstelt net omdat niet hoe. Het doel van pedagogisch men andere perspectieven te horen adviseren is zicht krijgen op de fac- krijgt. Zowel vrijwilligers als pro- toren die het probleem beïnvloeden fessionelen kunnen deze houding en in stand houden. Via praktische aannemen en tegelijk de opvoeding adviezen en suggesties creëert men ondersteunen. De interacties tussen de mogelijkheid om vaardigheden professionelen, vrijwilligers, andere en competenties uit te breiden én opvoeders en kinderen zijn zinvol dus met nieuw gedrag te oefenen wanneer de verschillende perspec- (EXPOO, z.d., pedagogisch advise- tieven op een gelijkwaardige manier ren). een plaats hebben in de spelotheek. In de gesprekken gaf de verantwoor- Tot slot kan op het belang van het delijke van een spelotheek aan de werken met sleutelfiguren gewezen vorming pedagogisch adviseren te worden. Wanneer men graag andere hebben gevolgd. Indien ouders met culturen of groepen wil bereiken, een specifieke vraag zitten, dan kun- kan het zinvol zijn om te werken nen zij een afspraak maken. Ouders met mensen uit die groepen als vrij- maken echter weinig gebruik van willigers. Ze kunnen een brug vor- deze permanentie-uren. Wel stellen men tussen gelijkenissen en verschil- ze hun vragen op een meer informeel len op het gebied van opvoeding, moment tijdens het uitlenen van het spelcultuur en het spreken daarover. speelgoed. In een andere spelotheek Deze gelijkenissen en verschillen

18 kiest men er bewust voor om geen het beantwoordt aan hun eis tot opleiding te volgen of een deskun- efficiëntie en effectiviteit. dige te betrekken. Vanuit de idee Een deskundige wordt veronder- dat de eigen ervaringen als ouder steld de sociale kaart te kennen. of opvoedingsverantwoordelijke Wanneer een professional opmerkt het vertrekpunt zijn. Er zijn voor de dat dezelfde problemen terugko- ander en het delen van ervaringen is men of een bredere aanpak van een dan belangrijker dan het bieden van bepaalde thematiek nodig is, kan die een deskundig antwoord. Of anders kennis leiden tot het opzetten van geformuleerd: het antwoord van de samenwerkingsverbanden en een expert is er één tussen de anderen. gericht project. Die aandacht voor Vaak is luisteren voldoende om een bredere processen in de samenleving andere mens vooruit te helpen. kan dan leiden tot een signalering Naast pedagogisch advies kan een naar het beleid. Zo kan een profes- deskundige ook een andere belang- sional op structurele wijze bijdragen rijke rol opnemen in de spelotheek. tot maatschappelijke relevante acti- Een ergotherapeut kan bijvoor- viteiten die het welzijn van kinderen beeld een bepaalde rol vervullen als en opvoeders positief beïnvloedt. expert. Zij draagt bij tot de aanpas- Tot slot kan een expert ook bijdra- sing en ontwikkeling van spelmate- gen tot interessante en verruimende riaal om de therapeutische waarde gesprekken met zowel kinderen, te verhogen zodat dit kan bijdragen vrijwilligers als opvoedingsverant- tot de ontwikkeling en het plezier woordelijken. De verschillende per- van personen met een beperking. spectieven en ideeën die iedereen Daarnaast bezit deze ergotherapeut heeft, kunnen dan op constructieve relevante kennis om aan leerkrach- wijze ingezet worden om samen een ten en studenten door te geven. eigentijdse concrete pedagogiek te De professional kan eveneens een ontwikkelen (cf. Peeters, rol opnemen ten aanzien van het 2003). Dit is het beleid. In een aantal spelotheken samen uitmaken was het noodzakelijk een objectief wat opvoe- verhaal te schrijven om de waarde ding is en en doelstellingen van de spelotheek kan zijn. te beargumenteren. Het komt er dan op aan de werking en doelstellingen van de spelotheek zo te verwoor- den dat ze: objectief zijn, logisch en rationeel opgebouwd zijn en dat concrete effecten duidelijk zijn. Dan kan het beleid hier op ingaan omdat

19 Spel en spelen kopen waarvan de bruikbaarheid of aantrekkelijkheid snel taant.

In het voorgaande gaven we een Het omgekeerde verhaal komt ech- overzicht van de accentverschillen ter ook voor. Sommige spelotheken die op vlak van inbedding en samen- hebben het gevoel dat mensen in werking, doelgroep en de inschake- moeilijke leefsituaties soms minder ling van vrijwilligers en professio- aansluiting vinden bij de spelotheek. nals in spelotheken kunnen gelegd Ouders geven dan aan dat hun kin- worden. We stonden echter ook stil deren genoeg speelgoed hebben. bij wat spelotheken gemeenschap- Volgens een medewerker blijkt net pelijk hebben: namelijk de aandacht omdat deze mensen financieel min- voor spel en relatie. In wat volgt kij- der welstellend zijn, zij het nieuwste ken we hoe spelotheken vormgeven speelgoed kopen voor hun kinderen aan het uitlenen van speelgoed en om het gevoel van tekort te com- gaan we dieper in op de betekenis penseren. Deze ouders ervaren de van spel voor (o.a. de relatie tussen) spelotheek dan eerder als een kritiek ouders en kinderen. op hun ouderschap. De perceptie over de spelotheek verschilt dus van Het uitlenen van speelgoed ouder tot ouder (over verschillende sociale, etnisch, culturele groepen Op p.13 gaven we reeds aan dat heen) naargelang de eigen levens- spel en het creëren van de mogelijk- geschiedenis, opvattingen en ideeën heid tot spelen een gemeenschap- over speelgoed en opvoeding. pelijk aspect is van spelotheken. Ze doen dit door speelgoed ter beschik- De gesprekken met de spelotheken king te stellen en het ontlenen ervan tonen aan dat er toch heel wat komt mogelijk te maken. De waarde van kijken bij het uitlenen van speel- spel en spelen voor kinderen, ouders goed. In eerste instantie dient het en opvoedingsverantwoordelijken is speelgoed aangekocht of ingezameld een reden om speelgoed uit te lenen. te worden. Dan wordt er vaak een Maar er zijn ook nog andere rede- inventaris gemaakt van al het speel- nen. Het verzekeren van toegang goed. Bij een aantal wordt er ook tot speelgoed is er één van. Het per stuk een fiche opgemaakt waar- aanzetten tot en het stimuleren van bij gegevens terug te vinden zijn (samen)spelen is een andere. Wat zoals de prijs, plaats van aankoop, vaak terugkomt, is de vaststelling het merk en het aantal onderdelen. dat speelgoed maar enkele keren Meerdere spelotheken beschikken wordt gebruikt en dan verdwijnt over een catalogus die online of ter in de kast. Ouders vinden het dan plaatse beschikbaar is. zonde om vrij duur speelgoed aan te Het beschikbaar stellen van speelgoed is onmogelijk zonder mensen.

20 De rol van vrijwilliger en profes Dankzij het plastificeren kan men sional kwam reeds uitvoerig aan speelgoed makkelijker schoonma- bod vanaf p.16. Je hebt vrijwil- ken. Naast het onderhoud houdt ligers en/of professionals nodig die men bij wie wat heeft ontleend, om aanwezig zijn om het speelgoed uit eventueel verlies of schade op te te lenen en waar nodig toe te lich- volgen. Dit houdt men bij a.d.h.v. ten. Je hebt dus voortrekkers nodig lidkaarten of een fiche per gezin die de spelotheek opstarten en daar (of opvoedingsverantwoordelijke). tijd en energie in investeren om Bij de lidkaarten zijn er verschillen deze verder uit te bouwen. In veel naargelang de hoeveelheid gegevens gevallen wordt dit bemoeilijkt door die worden genoteerd. Men vraagt beperkte middelen. Dit middelen- tijdens de registratie slechts een aspect verwijst in de eerste plaats beperkt aantal gegevens op, zoals naar de nood aan een ruimte om het het adres. Uitzonderlijk wordt er in speelgoed beschikbaar te stellen. Dit bepaalde spelotheken ook gevraagd is niet altijd even evident. Sommi- naar het beroep dat de ontlener uit- gen moeten een polyvalente ruimte oefent. gebruiken en kunnen de ruimte Een ander aspect bij het uitlenen dan niet aankleden. Anderen zit- van speelgoed is het opstellen van ten in een klein lokaaltje waardoor een reglement. Hierin worden de men bijna een uitleenloket is. Er afspraken over prijs, uitleentermijn, zijn helaas ook spelotheken die elk schade, verlenging, bereikbaarheid, jaar opnieuw moeten bekijken wat etc. duidelijk gemaakt. Een aantal mogelijk is. reglementen zijn online beschikbaar, Naast de nood aan ruimte heb je anderen zijn ter plaatse beschikbaar. nog financiële middelen nodig om In een aantal spelotheken levert men bijvoorbeeld speelgoed aan te kopen inspanningen om kinderen bekend en te onderhouden. Het is soms ook en vertrouwd te maken met minder nodig om folders te maken om het ‘populair’ materiaal. Gezelschaps- aanbod bekend te maken. Veel spe- spelen lijken door veel kinderen eer- lotheken verwezenlijken met een der gemeden te worden. Deze nega- minimum aan middelen mooi en tieve houding blijkt nog sterker te creatief hun werking. zijn indien men het gezelschapsspel Zoals reeds aangegeven, wordt veel nog nooit heeft gespeeld. Spelregels tijd gespendeerd aan het onderhoud zijn namelijk voor veel kinderen een van het speelgoed. Bij velen wordt zware opdracht. In één spelotheek het speelgoed geplastificeerd, zeker werden leesspellen nooit uitgeleend. voor de jongere leeftijden. Dit hoeft Daarom werd het spelletje drie echter niet bij al het speelgoed (bv. weken aan een stuk gespeeld met de een driewieler of houten bordspel). kinderen om het daarna in uitleen te

21 zetten. Toen bleek dat eenmaal de samen uit te komen. Maar de spelo- kinderen vertrouwd waren met het theek is er niet enkel voor kinderen spel, ze er eerder terug om kwamen. en ouders. Er zijn ook grootouders, onthaalouders, leerkrachten, kin- Naast het ter beschikking stellen derbegeleiders, jeugdwerkers, … die van speelgoed is een groot voordeel kunnen gebruik maken en genieten van de ontleenfunctie de vaststel- van het spelaanbod. Een belangrijk ling dat de ouders die langskomen aspect van het spelen is dan ook het elkaar kunnen ontmoeten (wan- samenspelen met andere kinderen neer de ruimte het toelaat). Dat er of opvoedingsverantwoordelijken, in een spelotheek dus meer gebeurt wat niet wegneemt dat alleen spelen of kan gebeuren dan spel alleen (bv. eveneens leuk kan zijn. Spelen kan ontmoeting) tonen we aan in hoofd- trouwens ook zonder speelgoed. stuk 4 ‘Meer dan spel alleen’ (op p.25). Eerst gaan we echter in op Het spelen zelf is leuk, uitdagend, de waarde van het spel voor ouders ontspannend of plezierig. Spelen en kinderen en het belang van spel is dus waardevol op zich. Er hoeft bij de ontwikkeling van het kind. niet altijd verwezen te worden naar eventuele positieve ontwikkelings- De waarde van het spel effecten. Het spel is niet enkel een voor ouders en kinderen instrument tot. Het is een ervaring, een belevenis op zichzelf voor elk De waarde van het spel situeert zich kind. Daarnaast kunnen we er niet op meerdere domeinen. Een eerste om heen dat spel een aantal posi- domein is dat van het individuele tieve effecten heeft en kan bijdragen kind. Er zijn ook aspecten op het tot de ontwikkeling van vaardig- niveau van de relaties tussen kinde- heden en persoonlijkheid. Dit situ- ren onderling en tussen kinderen en eert zich op verschillende gebieden: hun opvoedingsverantwoordelijken. lichamelijke ontwikkeling en grove In contacten met de spelotheken motoriek, lichamelijke ontwikkeling wordt aangegeven dat het speelgoed en fijne motoriek, zintuigen, - ver soms wordt gekozen met de intentie standelijke ontwikkeling, denken, om samen te spelen met (één van) de voorstellingsvermogen, taal, sociale ouders: “We nemen dat mee want ontwikkeling, emotionele ontwikke- papa speelt dat graag.” Het spel ling, fantasie, creativiteit en expres- biedt dus de mogelijkheid aan kinde- sie. ren en ouders om met elkaar plezier te beleven, met elkaar samen te zijn, Het spel kan ook gezien worden als de band te versterken, te spreken een proces van socialisatie (Devis- met elkaar, elkaar anders te leren scher, 2008 p.69). Door het spelen kennen, elkaar beter te leren ken- met anderen komt men bewust en nen of eens ruzie te maken en daar onbewust in contact met bepaalde

22 waarden en normen. In een spel gedacht maar was ontzettend blij moet je ook omgaan met dat ze speelgoed had gevon- regels en afspraken, net den dat aansloot bij haar zoals in een samenle- zoon. In dit voorbeeld ving. Het spel kan komt tot uiting hoe dus gezien worden spelotheken een als een onderdeel belangrijke rol van de cultuur kunnen spelen in in een samenle- het doorbreken ving. Tijdens het van een aantal spelen bepalen vanzelfsprekend- we dan ook wie heden. we (willen) zijn. Het zijn niet enkel Er is ruimte om de kinderen die ‘iets’ eigen identiteit (en leren tijdens het spelen. seksualiteit) te exploreren Volwassenen kunnen ook omdat het spel tijdelijk en niet leren van spelende kinderen. De het ‘eigenlijke’ leven is. Vanuit dat manier waarop zij spelen en met gezichtspunt kan het waardevol zijn wie, vertelt en toont hoe zij kijken dat jongens met ‘meisjesspeelgoed’ naar de wereld én wat voor hen spelen en omgekeerd. Het kan dus relevant en van betekenis is. Het ook zinvol zijn om ruimte te creëren spel biedt dus ook de mogelijkheid voor verschillende culturen en hun om in communicatie te treden met speltraditie. een kind en elkaar te leren kennen Speelgoed kan in een aantal geval- in een andere context. Voor leer- len leiden tot een ontkrachting van krachten kan het dus een boeiende traditionele rolpatronen. Volwasse- manier zijn om met kinderen te wer- nen houden vaak vast aan traditio- ken. Het spel biedt dan een moment nele rollen. Een jong meisje dat een waar men kan leren van elkaar. werkbank wil meenemen wordt dit De waarde van spel en spelen voor eerder afgeraden. Maar het door- opvoedingsverantwoordelijken en prikken van een rolpatroon kan ook kinderen kan verschillen naarge- een positief verhaal zijn. Zo haalde lang de cultuur, levensgeschiedenis, de verantwoordelijke van een spe- persoonlijkheid en voorkeuren. Het lotheek een anekdote aan over een bewust zijn van deze verschillen of jongetje met autisme. Deze jongen het in dialoog treden met andere komt voor de eerste maal naar een ideeën is zinvol om een spelotheek spelotheek en ziet meteen een pop. uit te bouwen waar er ruimte is voor Hij ontdekt net in die pop zijn ide- diversiteit. Zo is er bijvoorbeeld een ale speel- en vertelpartner. De moe- spelotheek die actief participeert aan der in kwestie had hier nooit aan

23 een project van het Intercultureel ten staan. In dit verband zijn ook de Netwerk Gent vzw.5 Intercultureel crèches parentales een inspirerend Netwerk Gent vzw wil bijdragen tot voorbeeld (zie hoofdstuk 7 ‘inspire- een volwaardige positie van etnisch- rende ideeën’ op p.49). culturele minderheden in Gent op alle maatschappelijke domeinen, en De ontwikkelingsschijf tot de realisatie van een samenleving die diversiteit weet te waarderen. In het voorgaande gaven we reeds Het project spitst zich toe op Turkse aan dat spelen een aantal positieve ouders en hun kinderen uit de derde effecten heeft en kan bijdragen tot kleuterklas. Turkse ouders worden het leren van vaardigheden en per- gestimuleerd en ondersteund om soonlijkheidsontwikkeling. Het een bijdrage te leveren aan de taal- aanbod van spelmateriaal in de ontwikkeling van hun kind. Het spelotheken wordt dan ook vaak ganse traject bestaat uit een reeks afgestemd op de leeftijd én op de van bijeenkomsten. Tijdens één ontwikkeling (bepaald volgens de van de bijeenkomsten wordt er een ontwikkelingsschijf) van de doel- bezoek ondernomen aan de spelo- groep. Volgende onderverdeling theek. Tijdens dit bezoek staat het wordt door meerdere spelotheken belang van spelen centraal. Spelo- gebruikt: theken bieden een ideaal kader om 1 Verstandelijke ontwikkeling projecten uit te werken op vlak (bouwen constructiemateriaal, van ‘omgaan met diversi- boeken, audio-visueel materiaal, teit’. Wederkerigheid in puzzels, lotto, taal- en denkspe- de zin van uitwisselen len) met en leren kennen van elkaar (over- 2 Lichamelijke ontwikkeling heen culturele, soci- (bewegingsmateriaal (grove aal-economische, motoriek), zintuiglijk materiaal opleidings- e.a. ver- (fijne motoriek)) schillen …) zouden 3 Sociaal-emotionele ontwikkeling hierbij centraal moe- (gezelschapsspelen, creativiteit en expressiemateriaal en werkelijk- heidsmateriaal) Uit de gesprekken wordt verder

5 In dit rapport hebben wij onze informatie duidelijk dat er naast een indeling voornamelijk gehaald uit bevragingen bij West- volgens de ontwikkelingsschijf vaak Vlaamse spelotheken. De spelotheek die wij hier ook een indeling is naar leeftijd. als voorbeeld aanhalen komt uit Oost-Vlaanderen. We maakten hierbij specifiek deze uitzondering, Veelal wordt er gebruik gemaakt aangezien deze Gentse spelotheek reeds heel wat van figuurtjes en kleuren om deze expertise uitgebouwd heeft op het vlak van diversiteit. indeling duidelijk te maken. In één

24 van de spelotheken geeft men dit Meer dan spel alleen creatief vorm. Per leeftijdscategorie werkt men met een figuurtje dat een naam heeft. Zo is er bijvoorbeeld Sommige spelotheken nemen, naast Oskar, de oranje krab, die de leeftijd hun spelaanbod, opvoedingsonder- zes tot zeven jaar voor zijn rekening steuning expliciet op. Hierbij is er neemt. Deze figuren worden even- aandacht voor de vragen en eens gebruikt in de kinderkrant van behoeften van ouders, de gemeente. Hierdoor kennen de voorziet men een kinderen de verschillende figuurtjes informatie- en (even- en weten ze goed tot welk figuurtje tueel) doorverwijs- ze behoren. In de spelotheek is dan aanbod, biedt men duidelijk welk speelgoed voor hen instrumentele en is bedoeld. Zo worden er frustraties emotionele steun. vermeden wanneer speelgoed aan- Het stimuleren trekkelijk lijkt maar niet voor hen is. van ontmoeting kan daar ook een belangrijk onderdeel van uitmaken. Daarnaast zijn er spelotheken die opvoedingsondersteuning niet intentioneel opnemen maar door hun werking wel opvoedingsondersteunende effecten bereiken. De spelotheek draagt vaak spontaan en ongedwongen bij tot het opvoeden van kinderen en het ondersteunen van opvoedingsverantwoordelijken. Men maakt een praatje en biedt een luisterend oor. Ouders worden samengebracht en vinden steun bij elkaar. Soms worden er ervaringen uitgewisseld. Opvoedingsondersteuning wordt bij deze spelotheken niet als dusdanig benoemd maar men bereikt vaak ook wat ‘opvoedingsondersteuning’ wenst te bereiken. In wat volgt gaan we in op de defi- niëring van opvoedingsondersteuning. Daarnaast bekijken we welke

25 functies van opvoedingsondersteu- den er zowel vanuit de praktijk als ning in de spelotheek aan bod kun- de wetenschap een aantal vragen nen komen naast de hoofdopdracht gesteld bij het decreet. Deze vragen betreffende spel en spelen. zijn zowel inhoudelijk als organisatorisch. Er wordt hier even dieper Opvoedingsondersteuning: ingegaan op het inhoudelijke. what’s in a name? Naast de beschrijving van opvoe- Er is al veel gezegd en geschreven dingsondersteuning in het decreet, over opvoedingsondersteuning kunnen we nog enkele andere defi- sinds de invoering van het decreet niëringen van opvoedingsondersteu- van 2007. In wat volgt wordt die- ning onder de loep nemen. Definities per ingegaan op wat opvoedings- weerspiegelen immers een visie en ondersteuning nu eigenlijk is. In het zijn waardegebonden. decreet wordt opvoedingsondersteu- “Het zijn die activiteiten die gezins- ning gedefinieerd als: de laagdrem- leden ervaren als ondersteunend of pelige, gelaagde ondersteuning van aanvullend bij de opvoeding en die opvoedingsverantwoordelijken bij deel uitmaken van de maatschap- de opvoeding van kinderen. Opvoe- pelijke dienstverlening” (Bouverne- dingsondersteuning richt zich niet De Bie, 2000). “Opvoedingsonder- zozeer op het kind zelf, maar vooral steuning is datgene wat ouders en op ouders en andere opvoeders opvoeders als dusdanig als onder- (bv. leerkrachten, onthaalouders, steunend ervaren” (Buysse, 2008). opvoeders, jeugdwerkers, …) en op de context waarbinnen opvoe- Bouverne - De Bie (2000) & Buy- ding plaatsvindt. De verschillende sse (2008) vullen de definitie uit het actoren op het veld krijgen een aan- decreet aan omdat ze niet vertrekken tal opdrachten die moeten leiden vanuit het aanbod maar vanuit het tot een integraal, laagdrempelig en actorschap van kinderen en ouders. afgestemd aanbod opvoedingson- Het perspectief van ouders en kin- dersteuning op lokaal en bovenlo- deren wordt daarbij betrokken. kaal niveau. In hoofdstuk 6 ‘Wie Opvoeding kan bekeken worden als kan iets betekenen voor spelotheken een interactioneel proces. Dit bete- in het kader van opvoedingsonder- kent dat factoren van het kind, de steuning?’ (op p.40) wordt er die- opvoeder en de context voortdurend per ingegaan op de opdrachten van in wisselwerking zijn met elkaar de verschillende actoren op verschil- (Vandenbroeck, Boonaert, Van der lende niveaus. Mespel, De Brabandere, 2007, p.9). Hoewel het decreet ernaar streeft Voorgaande definities bevestigen een logisch, gelaagd en positief afge- dat spelotheken als ondersteunend stemd aanbod uit te werken, wor- of aanvullend (kunnen) ervaren

26 worden bij de opvoeding. “Dupraz te ondersteunen. Die mogelijk- associaton des ludothèques fran- heden worden doorheen het rap- çaises besluit dat in de spelotheek port besproken. De socialisatie en ouders zich ontlast en ondersteund ontwikkeling van zowel kinderen voelen in hun opvoedkundige taak. als opvoedingsverantwoordelijken Opvoedingsondersteuning wordt kwam eerder reeds aan bod. Maar niet gezocht of opgedrongen, maar het gaat ook over een aantal functies komt voort uit de intrinsieke doel- van opvoedingsondersteuning die in stelling van de spelotheek, name- de praktijk worden gehanteerd om lijk het aanzetten tot spelen (Evens het aanbod vorm te geven; infor- stichting, p.62).” Hierbij aanslui- matie, praktische, sociale en emo- tend: “De betekenis van ondersteu- tionele steun, pedagogisch advies, ning ligt dus niet zozeer in de inten- doorverwijzing, … . Diverse func- tionaliteit ervan of in de interventie ties komen in de spelotheken expli- zelf, maar wel in de processen die ciet dan wel impliciet aan bod: het door die ondersteuning mogelijk delen van ervaringen, informatie of gemaakt worden opdat kinderen praktische tips. Het bieden van een en gezinnen zich hun situatie kun- luisterend oor en steun waar nodig. nen toe-eigenen en er zich in kunnen Samen spreken over wat opvoeding oriënteren (Münchmeier,1991: in is en kan zijn, is ook een onder- Decoene, Myny, Vanthuyne en Ver- steunende activiteit (cf. Ramaekers, schelden (red.), 2006).” 2009, p.11). Het organiseren van groepsactiviteiten is een andere Daarbij komt dat opvoedingson- mogelijkheid. Soms is er aandacht dersteuning een geladen begrip is. voor de ruimere leefomgeving van Een verantwoordelijke van een spe- opvoedingsverantwoordelijken en lotheek verwoordt de dubbelheid kinderen. Die aandacht en eventuele ervan: “Ik denk dat ouders daar ook concrete acties dragen evenzeer bij geen boodschap aan hebben, aan dat tot een ondersteuning van de opvoe- woord opvoedingsondersteuning.” ding. Alle spelotheken dragen dus Een andere verantwoordelijke for- in meerdere en mindere mate bij tot muleert de volgende gedachte: “Hoe de ondersteuning van de opvoeding, laagdrempelig de intenties ook zijn, en dit incidenteel of intentioneel. Of vanaf het woord opvoedingson- dit nu effectief als opvoedingsonder- dersteuning valt, is dit een drempel steuning moet benoemd worden, is op zich. Ook bij de mensen die de een andere zaak. Wat belangrijker opvoeding ondersteunen zonder dat is, is dat de spelotheek bijdraagt ze het weten.” tot het opgroeien van kinderen en In het licht van deze vaststellingen jongeren én de ondersteuning van en definities volgen de mogelijkhe- ouders en andere opvoedingsverant- den van spelotheken om opvoeding woordelijken.

27 Van spel tot zijn of haar rekening neemt.6 Uit de opvoedingsondersteuning: gesprekken met beide wordt duide- spreken en vragen lijk dat ouders niet enkel langskomen om vragen te stellen. Sommige In heel wat spelotheken komen alge- ouders hebben gewoon of vooral mene opvoedingsvragen aan bod. bevestiging nodig bij wat ze doen. Een vaststelling is dat het gesprek Het gesprek gaat dan ook niet altijd vaak begint met vragen over het over problemen en oplossen. Het spel en de ontwikkeling. Het spre- samen spreken over opvoeden, is ken over spelen en ontwikkeling evenzeer van belang (Ramaekers, kan dan uitbreiden naar verschil- 2009, p.11). lende thema’s binnen de opvoeding. Afhankelijk van de inbedding In een aantal spelotheken wordt het (kinderopvang, onderwijs, privaat) belang van houding t.o.v. ouders komen vaak andere thema’s aan bod benadrukt. Er wordt aangegeven zoals voeding, leerprestaties of de dat een open respectvolle houding eigen onzekerheden van de opvoe- een belangrijk uitgangspunt is om dingsverantwoordelijke. met mensen om te gaan. Vooringe- nomenheid wordt vermeden en men Niet in alle spelotheken is de ruimte heeft niet de intentie om ouders iets en/of tijd beschikbaar om te spreken op te leggen of bij te leren. Er wordt over spel of opvoeding. Dit is afhan- dus uitgegaan van de kracht en keu- kelijk van de knowhow van een bre- zes van de ouders en hun kinderen. der netwerk van diensten en orga- Die open, positieve en respectvolle nisaties waar men met vragen over houding is dan een ideaal vertrek- opvoeding terecht kan. De manier punt om een gesprek aan te gaan. waarop men in spelotheken al dan niet een gesprek aangaat over spel en opvoeding zijn dus heel verschil- Delen van informatie lend. Over het algemeen verloopt In een spelotheek worden er ver- het spreken over opvoeding spon- schillende soorten informatie taan en ongedwongen waar daar gedeeld op verscheidene manieren. ruimte en tijd toe is. Het gaat enerzijds over basisinfor- In sommige spelotheken zijn er vrij- matie over het opvoeden van kin- willigers die vanuit eigen ervarin- deren in diverse levensfasen (fol- gen het gesprek aangaan. In andere ders, brochures over verschillende spelotheken is er een deskundige thema’s). Informatie over bepaalde aanwezig die deze gesprekken voor

6 De rol van de professional in het geven van pedagogisch advies werd reeds belicht op p.18

28 voorzieningen en diensten kan hier opvoeding(sondersteuning). In de ook toe behoren. Anderzijds is erva- toekomst wil een verantwoordelijke ringsuitwisseling/netwerking tus- ook nieuwsbrieven verspreiden aan sen verschillende diensten eveneens alle gezinnen in de gemeente met een een belangrijke informatiebron. Op inventaris van alle vormingen over basis hiervan wordt er doorver- opvoeding(sondersteuning). Op die wezen naar andere instanties. Er manier wordt er dus ook informa- zijn ook spelotheken waar er geen tie aangeboden over voorlichtings-, direct informatieaanbod is. Zij wor- opleidings-, vormings- of trainings- den vaak bijgestaan door interne of activiteiten i.v.m. opvoeding. Even- lokale diensten die deze informatie eens biedt een dergelijke voordracht wel kunnen voorzien. de mogelijkheid voor opvoedingsverantwoordelijken, vrijwilligers en Wat betreft het ter beschikking stel- deskundigen om in gesprek te treden len van informatie geeft een ver- over ‘het leven als opvoeder’. Dan antwoordelijke van de spelotheek dienen er wel op organisatorisch enerzijds aan geen voorstander te vlak een aantal voorwaarden ver- zijn van het gebruik van folderrek- vuld te zijn zoals het beschikbaar ken. Er wordt eerder geopteerd om stellen van een ruimte waar nog iets ten gepaste tijde een bepaald thema kan gedronken worden. over opvoeding eruit te lichten en de folders rechtsreeks aan de ouders uit te delen. Men stelt ze dus niet Ontmoeten is verbinden louter ter beschikking. Anderzijds zijn er spelotheken die wel opte- Koffietje? ren voor folder- of informatierek- Het mogelijk maken van ontmoe- ken. Een mogelijkheid is dan om ting is (en kan) een belangrijk aspect folders van alle diensten (op vlak (zijn) van de spelotheek. De reden van opvoedingsondersteuning) bin- hiervoor is de vaststelling dat die nen de gemeente ter beschikking te ontmoeting kan bijdragen tot het stellen. Dan is het de bedoeling dat verruimen van het sociale netwerk, de verantwoordelijke de ouders op het bespreekbaar maken van opvoe- een juiste manier kan doorverwijzen ding, het mogelijk maken van soci- en hen de gepaste folder meegeeft. ale steun en ervaringsuitwisseling. Sommigen verdelen de folders via In een bepaalde spelotheek wordt er verschillende organisaties zoals de bijvoorbeeld gebruik gemaakt van school, het OCMW of de kinderop- een koffietafel. Als je mama’s samen vang. zet, blijkt opvoeding een vanzelf- Een andere manier om infor- sprekend onderwerp. Maar een kof- matie te delen is het organise- fietafel hoeft niet altijd formeel vorm ren van infomomenten over te krijgen. Er is ook een spelotheek

29 die een koffietafel heeft opgestart specifieke spelotheek beheerst de maar deze na verloop van tijd heeft begeleider van de koffietafel meestal stopgezet. Het was geen behoefte de Turkse taal, aangezien er veel van ouders en de concrete uitwer- Turkse vrouwen gebruik maken van king ervan was niet haalbaar naar de betreffende spelotheek. tijd en vrijwilligers. Toch blijven er De spelotheek kiest ervoor om een in die spelotheek spontane ontmoe- vrijwilliger te laten deelnemen aan tingen plaatsvinden. Ook vanuit die de koffietafel, zodanig dat die het spontaniteit is opvoeding bespreek- roddelen kan afblokken. Roddelen baar, worden er ervaringen uitgewis- wordt als ongepast gezien binnen de seld en sociale netwerken verruimd. spelotheek. Er wordt daarom geko- Een vrijwilligster verwoordt het zo: zen voor een gestructureerde aan- “Het voornaamste vond en vind ik pak. Terwijl de mama’s aan de kof- nog altijd dat ouders kunnen samen- fietafel zitten, kunnen de kinderen komen in de spelotheek. Ze hebben onbezorgd spelen onder de begelei- dan de mogelijkheid om ervarin- ding van de vrijwilligers. Een bijko- gen uit te wisselen. Het is ook een mend voordeel kan zijn dat men zo stukje aanvaarding voor ouders om voeling houdt met wat er leeft bij en te zien dat er andere ouders zijn die tussen de ouders. in dezelfde situatie zitten.” Een opvallende vaststelling is dat Er komt heel wat kijken bij het er geen vaders aan deze specifieke organiseren van een koffietafel. Een koffietafel zitten. Er zijn wel vaders inspirerend voorbeeld uit Oost- die meekomen om speelgoed te Vlaanderen waar een spelotheek ontlenen en die hun vrouw komen veel ervaring heeft met koffietafels ophalen of die hun kind inschrijven en diversiteit toont dit aan. Eerst en voor bepaalde activiteiten. Maar vooral is er ruimte nodig om mensen aan tafel zit er geen vader, en als er samen te zetten. In tweede instantie toch een vader bijzit dan vallen alle is er een moment nodig waar opvoe- gesprekken stil. Volgens de verant- dingsverantwoordelijken de tijd woordelijke ligt dit aan de specifieke hebben om samen te zijn. De ver- Turkse cultuur. Er zijn volgens haar antwoordelijke van de spelotheek ook bijna geen plekken waar alleen heeft ook de beslissing genomen vrouwen naartoe kunnen. Alleen de om slechts één openingsmoment te moskee organiseert af en toe soci- houden. Op basis van vorige erva- ale activiteiten en de vrouwen gaan ringen merkte ze dat de koffietafel bij elkaar op bezoek. Een openbare niet draait, wanneer men verschil- speeltuin zou dan net een stap te ver lende openingsmomenten houdt. kunnen zijn. De spelotheek biedt Indien het publiek te gespreid komt, hier dus een veilige omgeving voor gaat er nooit iemand als eerste aan die vrouwen om samen te komen. de tafel zitten. In het geval van deze

30 In andere spelotheken is er nog hebben om ontmoeting mogelijk te geen concrete koffietafel uitgewerkt. maken of te stimuleren. Het is dan Toch ontmoeten ouders elkaar en soms een optie om externe spel- leggen ze contact op een informele namiddagen te organiseren waar manier. Dit is evenzeer afhankelijk ouders welkom zijn. Het organise- van de individuele opvoedingsver- ren van groepsactiviteiten is even- antwoordelijke. Sommigen hebben eens mogelijk. Enerzijds wordt nood aan een praatje, maar dit is wel aangegeven dat er een gebrek niet voor iedereen het geval. Voor aan middelen is. Anderzijds wordt anderen voelt een koffietafel aan het inschakelen van ouders hierbij als een verplichting om te praten. In als een oplossing en meerwaarde de toekomst wil een spelotheek -op gezien. vraag van enkele mama’s- ook een lokaaltje ter beschikking stellen. Groepsactiviteiten Verschillende spelotheken organi- Sommige spelotheken organise- seren tevens activiteiten voor de ren groepsactiviteiten. De redenen mama’s. Er zijn bijvoorbeeld spelo- hiervoor zijn divers. Eén ervan is theken die geen ruimte beschikbaar het verlagen van drempels om een bezoek aan de spelotheek te brengen. Deze bezoeken zijn meestal in klasverband. Er zijn ook bezoeken in groepsverband buiten de spelotheek (bv. spel aan zee, muziek in het park, ...). Vaak is het makkelijker om dit in groep te ondernemen dan alleen. Een andere reden is het samen beleven van plezier. Wanneer de spelotheek sterk verbonden is aan de wijk of de buurt kan een groepsactiviteit de buurt verder verenigen en verbinden. Een groepsactiviteit kan ook sociale netwerken verruimen, m.a.w. zowel kinderen als opvoedingsverantwoordelijken kunnen dan nieuwe

31 mensen ontmoeten. Evenzeer biedt Toegankelijkheid = een activiteit in groep de mogelijkheid om te spreken over het leven. laagdrempeligheid? Opnieuw kunnen er ervaringen gedeeld worden. Het is de bedoeling van spelotheken Er zijn meerdere voorbeelden van om laagdrempelig te zijn. Het gaat activiteiten die kunnen onderno- erom dat iedereen welkom is én dat men worden. Men kan uitstappen zoveel mogelijk mensen worden maken naar natuurparken, pret- bereikt. In andere gevallen richten parken of musea. Deze activiteiten spelotheken zich op een specifiek vragen wel een aantal middelen. publiek (bijvoorbeeld: onthaalou- Een andere spelotheek organiseert ders en jeugdwerkinitiatieven). wel eens een buitenspeeldag of een Sommige spelotheken willen er in activiteit aan zee. Nog een mogelijk- het bijzonder zijn voor kwetsbare heid is het organiseren van een cir- groepen, bv. ouders en kinderen in cusnamiddag. In een welbepaalde (kans)armoede, maar ervaren dat spelotheek is er jaarlijks een feest deze mensen geen toegang vinden dat volledig wordt gedragen door tot de spelotheek. In de gesprekken de moeders. Iedereen zorgt dan voor kwam naar voor dat het niet evident een bijdrage (taart, koffie, activitei- is om iedereen te bereiken. Om dit ten) aan het feest. Terwijl de meeste nader te bekijken wordt het begrip spelotheken hierin financieel moeten toegankelijkheid (Parmentier, 1998, investeren, weegt dergelijke aanpak p.29) gehanteerd als een instrument financieel minder zwaar. Het is ech- om na te gaan wat meespeelt bij die ter niet altijd evident of mogelijk om laagdrempeligheid. Het gebruik van dergelijke initiatieven te laten dra- de 5 B’s (begrijpbaarheid, betaal- gen door de ouders. Toch is het de baarheid, bereikbaarheid, bruik- moeite om te investeren in groeps- baarheid en beschikbaarheid) biedt activiteiten. De ouders kunnen dan hierbij een bruikbaar kader om instappen als vrijwilliger of latere die toegankelijkheid van initiatie- activiteiten ondersteunen. Verder ven onder de loep te nemen. Met dragen groepsactiviteiten bij tot bekendheid en betrouwbaarheid naambekendheid. worden de 5 B’s uitgebreid tot 7 B’s. Een instrument blijft een interpreta- tie van de werkelijkheid omdat het de realiteit beperkt tot begrijpbare onderdelen. Deze onderdelen zijn te zien als een samenspel van factoren die vorm krijgen in verschillende contexten. Laat dit dan ook een leidraad zijn om na te denken over wat

32 we doen, waarom en voor wie. De openingsmomenten beperkt omwille indeling onder de verschillende B’s is van een personeelstekort. De bereik- dan ook soms overlappend en niet baarheid wordt dus bepaald door steeds duidelijk van elkaar te onder- middelen en/of inzet van vrijwil- scheiden. ligers. Soms probeert men hier een mouw aan te passen door aan te Er is echter één belangrijke leemte. geven dat de mogelijkheid er is om Er is namelijk geen zicht op hoe de een afspraak te maken buiten de leden, ouders én kinderen, (of net openingsuren. In een andere spelo- de niet-leden) de spelotheken erva- theek trachten ze de openingsuren ren. Het zijn immers zij die voor te spreiden over een voormiddag, zichzelf uitmaken in welke mate de namiddag en avond om zo ieder- spelotheek bereikbaar, betaalbaar, een een kans te geven. In een aan- beschikbaar, bruikbaar, begrijpbaar, tal gevallen kan het bijvoorbeeld betrouwbaar en bekend is. Het is een voordeel zijn wanneer men ver- ook niet zo dat ouders al deze verbonden is aan een kinderopvang, schillende facetten als positief moe- wijkwerking en/of school. Voor één ten ervaren vooraleer ze komen. Ze spelotheek was het een droom om geven eerder aan in welke situaties alle dagen open te zijn én verbon- bepaalde factoren de doorslag kun- den te zijn aan een kinderopvang. nen geven om al dan niet naar de Er komen op die plaatsen immers spelotheek te komen. We onderne- al heel wat ouders en kinderen voor men hier een poging afgaande op wie de spelotheek dan ook gemak- wat we te weten zijn gekomen via kelijk en onmiddellijk bereikbaar verantwoordelijken en vrijwilligers. is. Toch is er ook één spelotheek die Door de bril van de 7 B’s trachten aangeeft dat een dergelijke verbon- we het aanbod dus wel vanuit het denheid de drempel net kan verho- perspectief van de cliënt te benade- gen als men eerst binnen moet stap- ren, te vertrekken vanuit de beteke- pen in de kinderopvang of school nisverlening van ouders. vooraleer men naar de spelotheek kan gaan. Het cliënteel is dan sterk Bereikbaarheid afhankelijk van het cliënteel dat ook Bereikbaarheid van spelotheken de kinderopvang of school bezoekt. heeft te maken met het fysiek, ruim- Voor anderen is de spelotheek moei- telijk en in tijd beschikbaar zijn. lijk bereikbaar omdat die geen cen- Eén spelotheek heeft zelf de leden trale ligging heeft. Voor sommigen bevraagd over moeilijkheden bij de is de centrale ligging dan net weer bereikbaarheid van de spelotheek. de moeilijkheid omdat zij aan de Vaak blijkt het te gaan om de ope- rand wonen. In enkele gevallen is ningsmomenten die niet haalbaar er een fysieke beperking. De spelo- zijn. In heel wat spelotheken zijn de theek bevindt zich dan bijvoorbeeld

33 op het eerste verdiep én er is geen waarde gelaten om op eigen tempo lift aanwezig. De fysieke (toegan- een bijdrage te leveren. kelijkheid gebouw) en ruimtelijke Betaalbaarheid bevat echter ook een ligging (centraal, bereikbaar met minder meetbaar aspect en kan even- openbaar vervoer, parkeergelegen- eens opgevat worden als het leveren heid, …) bepaalt dus mee of een spe- van een inspanning of psychologi- lotheek door ouders en kinderen als sche kost. Ouders moeten namelijk toegankelijk wordt ervaren. moeite doen om effectief een bezoek aan de spelotheek te brengen en dit Betaalbaarheid vraagt zowel een fysieke als organi- Wat de financiële betaalbaarheid satorische inspanning. In dit opzicht betreft, is de kostprijs voor lidmaat- kan het zinvol zijn om stil te staan schap en het ontlenen van materiaal bij de vaststelling dat het van ouders minimaal. Het gaat hierbij meestal heel wat inzet en moeite vraagt om om een symbolisch bedrag dat afge- een bezoek aan de spelotheek in te stemd wordt op de financiële context plannen wanneer men alle dagen van ouders. De prijs van de spelo- in onzekerheid leeft over theek wordt bewust laag gehouden huisvesting, arbeid en/of het om laagdrempeligheid te verzeke- eigen welzijn en dat van de ren. Toch wordt er bij velen bewust kinderen. voor geopteerd om het materiaal niet gratis aan te bieden. Het woord Bruikbaarheid gratis kan dan immers weer stigma- De bruikbaarheid van het tiserend werken en de drempel ver- aanbod (spel, informatie, hogen. Heel wat spelotheken vragen doorverwijzing, pedago- een bijdrage voor het lidmaatschap, gisch advies en ontmoeting) die ongeveer 2 à 3 euro bedraagt. In van de spelotheek is persoons- het geval van heel wat bibliotheken en contextgebonden. Wat voor de en uitleendiensten voor onthaalou- éne bruikbaar is, is dat voor de ders wordt het speelgoed gratis aan- ander niet. Het hangt ervan af wat geboden wanneer men lid is. ouders ervaren als een behoefte. De bijdragen voor het speelgoed Toch betekent dit niet dat, als er variëren van 50 cent tot 2 euro. In geen behoefte is, de spelotheek niet één spelotheek was de bijdrage geen bruikbaar is of kan zijn. Er kan bij- absoluut gegeven. Afhankelijk van voorbeeld geen behoefte zijn om de financiële context werd soms andere ouders te ontmoeten. Wan- toegestaan dat de bijdrage geleverd neer dan een spontane ontmoeting werd indien (wanneer) mogelijk. Op plaatsvindt, kan deze als zinvol deze manier wordt de ouder in zijn worden ervaren. De bruikbaarheid van het aanbod van de spelotheek

34 situeert zich op het niveau van laanbod kunnen spelotheken duide- speelgoed, informatie en advies, lijk een bruikbaar aanbod leveren. ontmoeting en ondersteuning. In een groot aantal spelotheken is er Het speelgoed komt voor een aantal informatie beschikbaar aangaande ouders tegemoet aan de ‘behoefte’ het spel en de opvoeding in het alge- om pedagogisch ‘verantwoord’ bij meen. Er is blijkbaar een behoefte bij te dragen tot de ontwikkeling van (sommige) ouders om meer te weten hun kinderen. Voor anderen is het over opvoeding en spel. Die infor- een manier om speelgoed uit te tes- matie wordt aangeboden via een ten vooraleer het aan te kopen. Een informatierekje, thema- of ouder- aantal zien het ook als een ideale avond, de (persoonlijke) kennis van manier om educatief speelgoed te vrijwilligers en/of professionelen.7 voorzien voor hun kinderen, zonder De mate waarin ouders bepaalde het te moeten aankopen. Speelgoed informatie al dan niet als bruik- is vaak leeftijdsgebonden en wordt baar ervaren is situatie-afhankelijk. dus na verloop van tijd niet meer Een moeder bij wie de borstvoeding gebruikt. Ook aan het volgen moeilijk verloopt en wenst over te van richtlijnen op vlak van schakelen op flesvoeding heeft op veilig speelgoed hangt een dat moment misschien weinig aan prijskaartje. Spelotheken een resem informatie betreffende de kunnen hieraan tegemoet voordelen van borstvoeding voor de komen door veilig speel- baby. De geruststelling dat ze ook goed aan te bieden en van flesvoeding groot worden en de daarbij tevens de nodige nodige informatie hieromtrent lijkt informatie te verschaffen. dan meer bruikbaar. Voor de kinderen komt het Er is ook een ander soort informa- speelgoed tegemoet aan het tie beschikbaar, namelijk deze van beleven van plezier. Doen wat de eigen ervaringen. De uitwisseling je graag doet gaat zo hand in hand van eigen ervaringen verloopt vrij met het ontwikkelen van je vaar- spontaan wanneer daar de ruimte digheden en je persoonlijkheid. De en tijd toe is. Dit soort informatie bruikbaarheid is in bepaalde geval- is zeer concreet. Het helpt de ouder len ook afhankelijk van een even- vooruit of bevestigt hem/haar net in: tuele beperking. Bepaald speelgoed ‘wat je doet, is goed’. kan na aanpassing bruikbaar zijn voor personen met een beperking. Zo was er het voorbeeld van aangepast speelgoed waarbij de starten stopknop van een elektrische trein wordt bediend met de hand, het 7 In ‘Delen van informatie’ op p.28 werd dit hoofd of de voet. Op vlak van spe- reeds belicht.

35 Er zijn dus ook mogelijkheden om een taal die voor iedereen begrijp- bruikbare ondersteuning te voor- baar is? Zo zal het voor andersta- zien. Toch is een belangrijk deel ligen moeilijk zijn om te begrijpen van deze ondersteuning onvoorzien. waar het over gaat als niemand het Het vertrekt vanuit ontmoeting en kan vertellen of vertalen in de eigen de uitwisseling van ervaringen. Het taal. Dit geldt eveneens voor het gehoord worden en het kunnen aanbod aan informatie en spelma- spreken over, zijn vaak spontane (en teriaal. Een mooi voorbeeld hiervan nuttige) vormen van ondersteuning. is de ontwikkeling van speelkoffers Verder kan het participeren van met materiaal in het Arabisch, Alba- ouders aan de spelotheek bijdragen nees, Russisch en Tsjetsjeens door tot het horen (en erkennen) van hun studenten orthopedagogie voor een behoeften om ze te integreren in de spelotheek. Daaraan gekoppeld werking. voerden de studenten ook een grote bekendmakingsactie m.b.v. diverse De bruikbaarheid van de spelotheek gadgets (bladwijzer, ballonnen, wordt vergroot naarmate de gebrui- voetstapjes die de weg wijzen naar kers speltips geven. De verantwoor- de spelotheek, …). De wijze waarop delijken van de spelotheken weten ‘het aanbod’ wordt gecommuni- niet altijd even zeker wat te kiezen ceerd kan immers ook bijdragen tot bij de aankoop van nieuw speelgoed. de begrijpbaarheid ervan. Zo is er De tips van ouders en professionelen bijvoorbeeld een verschil tussen het worden dan dankbaar aangenomen. vertellen in een persoonlijk gesprek Op deze manier is er een afstemming en het voorstellen aan een grote tussen de behoeftes van ouders en groep, of het zichtbaar maken van de aankoop van het spelmateriaal. de spelotheek in het straatbeeld. Er lijken nog mogelijkheden te zijn om opvoedingsverantwoordelijken Begrijpbaarheid omvat echter ook te betrekken bij andere aspecten van de vraag naar hoe ouders een aan- de werking. Zoals welke informa- bod (vb. Nederlandstalige folders, tie of folders, welke openingsuren, voorleesboekjes, …) kunnen inte- bepaalde thema’s, boeiende activi- greren in hun dagelijks leven en teiten, etc. welke betekenis ze er zelf aan geven. M.a.w. in hoeverre is een aanbod Begrijpbaarheid afgestemd op en toepasbaar in de specifieke context van een gezin (vb. Begrijpbaarheid gaat over de trans- aangepast speelgoed voor een kind parantie en duidelijkheid van het met een beperking, aanbod voor aanbod. Een aantal factoren die anderstaligen, kostprijs voor gezin- deze begrijpbaarheid bepalen komen nen met beperkte financiële/materi- naar voor. In eerste instantie is taal ële mogelijkheden, …). een belangrijke factor. Hanteren we

36 Wanneer duidelijk is wat het aan- in de spelotheek aanwezig is), maar bod is, kunnen opvoedingsverant- vooral ook om het relationele aspect woordelijken en kinderen nagaan (het gevoel terecht te kunnen in de of het aanbod wel iets voor hen is. spelotheek) en de bereidheid om Er zijn verschillen naar wat hoofd- mee te zoeken naar wat mogelijks zakelijk begrepen wordt onder de een antwoord kan zijn. spelotheek. Dit bepaalt dan ook of De beschikbaarheid van de spelo- men zich hierdoor al dan niet voelt theek is daarnaast ook afhankelijk aangesproken. De gepercipieerde van een aantal andere factoren zoals focus kan liggen op het pedagogi- administratieve drempels en reser- sche aspect. Een andere mogelijk- vering. Administratieve drempels heid is een focus op het materiële of kunnen bijvoorbeeld wachtlijsten financiële aspect. Maar weten (en zijn. In de spelotheken zijn deze begrijpen) wat de spelotheek doet en niet aanwezig, men kan ter plaatse waarvoor men er terecht kan, biedt meteen lid worden en speelgoed geen garantie dat opvoedingsverant- uitlenen. Op dit vlak is het aanbod woordelijken ook effectief gebruik van spelotheken dus onmiddellijk maken van het aanbod. beschikbaar. Wanneer er echter een stuk speelgoed gevraagd wordt dat Beschikbaarheid reeds ontleend is, houden sommige Beschikbaarheid gaat over de diffe- spelotheken dit bij teruggave apart rentiëring van het aanbod voor ver- (reserveringssysteem) zodat het de schillende groepen mensen (‘voor elk volgende keer wel kan meegegeven wat wils’) en over de aanspreekbaar- worden. Een aantal spelotheken heid van de dienstverlener voor een hebben een website (bv. een catalo- ruime waaier aan vragen (die soms gus) en zijn telefonisch (al dan niet niet onmiddellijk tot het aanbod tijdens de openingsuren) bereikbaar. behoren). In sommige spelotheken Dit kan eveneens de beschikbaar- kunnen ouders bijvoorbeeld terecht heid (het gevoel terecht te kunnen voor zowel spelaanbod, informa- bij de spelotheek en een antwoord tie en advies. De moeder die met te krijgen via verschillende kanalen) haar 9-jarige zoon het spelaanbod verhogen. Het uitlenen van speel- komt bekijken, heeft wellicht nog goed dient wel altijd ter plaatse te meer het gevoel dat de spelotheek gebeuren. In sommige gevallen kan beschikbaar is als zij er ook een luis- bijvoorbeeld een reservering of ver- terend oor en tips vindt m.b.t. haar lenging wel telefonisch (tijdens de 16-jarige puber die niets anders doet openingsuren) gebeuren. dan voor tv hangen. Het gaat hier dan niet zozeer om deskundigheid op pedagogisch vlak (kennis en info over pubers die misschien minder

37 Betrouwbaarheid Het is frustrerend wanneer men voor een gesloten deur staat tij- Betrouwbaarheid (Krols, 2006) dens de openingsuren. Het lijkt dan houdt het respect in voor de pri- belangrijk dat er intern een goede vacy, het zich welkom voelen en communicatie is zodat er geen ver- het nakomen van het eigen engage- warring ontstaat over de inhoud van ment. Net als beschikbaarheid ver- het spel, de werking van de spelo- wijst dit naar het relationele aspect. theek, de openingsuren, etc. Het Spelotheken stellen weinig eisen op weten wat men kan verwachten en vlak van registratie en respecteren duidelijke informatie dragen dan bij zo de privacy van de gebruikers. Er tot een betrouwbare spelotheek. worden geen of minimale gegevens bijgehouden, sociaaleconomische gegevens worden nooit bijgehou- Bekendheid den. Toch zou het boeiend kunnen Bekendheid is misschien wel een eer- zijn om te weten wie effectief bereikt ste voorwaarde die het bereik van wordt om zo na te denken over de een spelotheek bepaalt. De bekend- eigen werking. Dit staat weliswaar making van de spelotheek gebeurt op gespannen voet met het verzeke- op verschillende manieren. Mond- ren van privacy en discretie. tot-mondreclame blijft daar een Op het gebied van ‘zich welkom’ belangrijk onderdeel van. Verder voelen, is er een openheid naar verspreidt men flyers, brochures en iedereen toe en men vermijdt voor- affiches via scholen, de kinderop- ingenomenheid. Men gaat uit van vang, het OCMW, het Sociaal Huis, respect voor de eigenheid en keu- zes van de ouder en het kind. In een bepaalde spelotheek laat men ouders eerst expliciet de ruimte om rond te kijken zonder iets op te dringen. Zo wordt er vermeden dat ouders bemoeizucht ervaren. Een belangrijke nuancering is evenwel dat het zich welkom voelen evenzeer bepaald wordt door de perceptie van wat een spelotheek doet en of dat aansluit bij de eigen ideeën over opvoeding en spelen. Het nakomen van het eigen engagement betekent het duidelijk zijn in wat je doet, de informatie die je geeft en de afspraken die je maakt.

38 de arts en andere organisaties. Som- specifieke doelgroepen kan echter migen stellen ook de werking van de ook stigmatiserende effecten heb- spelotheek voor in die voorzienin- ben. De betekenis van een bijzonder gen. De openingsdag en/of een open- aanbod voor ouders in armoede in deurdag is eveneens een belangrijk relatie tot het reguliere aanbod voor moment om de spelotheek bekend iedereen mag hierbij niet onderschat te maken. Vaak organiseert men tal worden. Hoe ‘begrijpen’ ouders dit van activiteiten voor de kinderen, ‘bijzondere’ aanbod? Wat betekent nodigt men opvoedingsverantwoor- het voor ouders in (kans)armoede delijken en/of pers uit. om beroep te moeten doen op een spelotheek die zich focust op kansar- Een ander medium van bekendma- men (en ook opvoedingsondersteu- king is het internet. Bijna alle spe- ning wil aanbieden) en zichzelf hier- lotheken bezitten een eigen web- mee dus als kansarm bestempelen? site. Hier kan men dan informatie Welke connotatie (positief of nega- terugvinden over de werking, het tief) geven ouders aan een bepaald spelaanbod, de doelen, etc. Een aan- aanbod? Een spelotheek kan in die tal van de spelotheken wordt ook zin emotioneel of psychisch ontoe- vermeld in het gemeenteblad. Zo gankelijk zijn. Dit is afhankelijk van blijven mensen uit de gemeente op de persoonlijke percepties over een de hoogte van eventuele verande- spelotheek. Voor sommigen is het ringen of leren nieuwe bewoners de speelgoed niet nodig en voor ande- spelotheek kennen. We gaven eerder ren wordt het aanzien als een gunst reeds het voorbeeld van de bekend- voor armen. Een spelotheek die zich makingsactie door studenten ortho- expliciet wil richten op kansengroe- pedagogie. Zij maakten een spelo- pen, stelt vast dat dit niet lukt. Som- theek zichtbaar in het straatbeeld mige groepen blijken dus moeilijker d.m.v. diverse media: affiches, flyers, bereikbaar. Is dit omdat het aanbod bladwijzers, ballonnen, voetstap- onbekend is? Of omdat het aanbod jes die de weg naar de spelotheek niet aansluit bij hun behoeften? Of tonen, lolly’s met het adres van de sluit het niet aan bij wat ze wensen spelotheek aan bevestigd, … . Fuch- voor hun kinderen? Het gebruik van sia vormde hierbij de centrale kleur sleutelfiguren wordt in die zin gezien die de spelotheek herkenbaar maakt als een interessante mogelijkheid om en typeert. specifieke groepen te bereiken en te Bekendheid kan echter ook gericht motiveren. De sleutelfiguur neemt zijn op een specifieke doelgroep. dan een faciliterende en/of sensibi- De kanalen waarlangs en de wijze liserende rol op. Eveneens kan deze waarop men de spelotheek bekend figuur de brug slaan tussen eventu- maakt, kunnen reeds mensen in- en ele cultuurverschillen aangaande uitsluiten. Bekendmaking gericht op opvoeding en spelen.

39 Wie kan iets betekenen De opvoedingswinkels voor spelotheken Met het decreet opvoedingsondersteuning van 13 juli 2007 werd er in het kader van in elke Vlaamse centrumstad en in opvoedingsonder- Brussel een opvoedingswinkel opgericht (erkenning en subsidiëring steuning? door K&G). Deze 14 opvoedingswinkels worden verwezenlijkt van- De wijze waarop opvoedingson- uit een samenwerkingsverband. De dersteuning informeel vorm krijgt opdracht van de opvoedingswinkels in een spelotheek is waardevol en is decretaal en houdt volgende zaken zinvol. Eerder gaven we aan dat in: basisinformatie ter beschikking spelotheken ook expliciet een aan- stellen, algemene opvoedingsvragen tal functies van opvoedingsonder- beantwoorden, pedagogisch advies steuning (kunnen) opnemen. Het is bij specifieke opvoedingsvragen, uiteraard niet de bedoeling om spe- stimuleren van ontmoeting, voor- lotheken te verplichten zich bezig te lichtings-, opleidings-, vormings- of houden met opvoedingsondersteu- trainingsactiviteiten in verband met ning. Niet alle spelotheken wensen opvoeding bereikbaar maken, … zich immers expliciet op het ter- e.a. (cf. EXPOO). In West-Vlaan- rein van opvoedingsondersteuning deren zijn er opvoedingswinkels, te profileren en dit hoeft ook niet. gevestigd in Brugge, Kortrijk en Spelotheken die zich echter wel Oostende. In Roeselare vormen zes op dit terrein wensen te ontwik- eerstelijnsdiensten (OCMW, K&G, kelen kunnen in het kader van het CLB, Vrij CLB, CAW en Sociaal decreet opvoedingsondersteuning8 Huis) de infopunten opvoeding bij diverse actoren ten rade gaan. In i.p.v. één fysieke opvoedingswinkel. wat volgt worden er verschillende In Kortrijk is er wel één fysiek punt betekenisvolle partners besproken waar de opvoedingswinkel gelegen die de spelotheek kunnen bijstaan is. De dienstverlening (pedagogisch in het verder nadenken over én het advies, infomomenten voor ouders, ondernemen van concrete acties wat …) naar ouders gebeurt echter ook betreft opvoeding en de ondersteu- in samenwerking met diverse part- ning daarvan. ners (CAW’s, CLB’s, Vroedkunde Katho, K&G, ECK De Wieg, CKG Don Bosco, …). Jaarlijks wordt er vanuit het Agent- schap Jongerenwelzijn een budget 8 In de loop van 2013 wordt het decreet opvoedingsondersteuning vervat in het decreet voorzien om de materialenbank ver- preventieve gezinsondersteuning. Meer info via der uit te werken (cf. Vlaamse coör- http://www.huizenvanhetkind.be

40 dinatoren opvoedingsondersteuning loopt het uitlenen via andere kana- p.43). De materialenbank is een len. In Ieper zijn ze verkrijgbaar via initiatief van het VCO-team waarde jeugddienst. In de regio Veurne- bij samengewerkt wordt met de Diksmuide is de regionale welzijns- opvoedingswinkels, de regionale raad samen met partners op zoek welzijnsraden Veurne-Diksmuide en naar een manier om de themapak- Ieper, het steunpunt opvoedingson- ketten op korte termijn ook in deze dersteuning van de provincie West- regio beschikbaar te stellen. Vlaanderen en Kind & Gezin. Het Contactgegevens Opvoedings– doel van de materialenbank is de winkels West-Vlaanderen ondersteuning van opvoedingswinkels en netwerken opvoedingson- Opvoedingswinkel Kortrijk dersteuning bij het bespreekbaar De Pluim: maken van opvoeding bij (groepen) [email protected] of ouders en kinderen. De materialen- [email protected] bank bestaat momenteel uit boeken www.kortrijk.be/opvoedingswinkel en themapakketten over opvoeding. Elk themapakket spitst zich specifiek toe op één onderwerp, bij- Opvoedingswinkel Brugge: voorbeeld: echtscheidingssituaties, [email protected] pesten, jongeren en relaties, etc. De www.opvoedingswinkelbrugge.be uitleenantennes zijn de opvoedingswinkels die deze gratis ter beschikking stellen van organisaties die Opvoedingswinkel Oostende Kinfo: in contact komen met ouders en/ [email protected] of opvoedingsverantwoordelijken www.opvoedingswinkeloostende.be en via materiaal een thema in de opvoeding bespreekbaar willen stellen. Medewerkers of vrijwilligers Infopunten Roeselare: [email protected] van de spelotheek kunnen dus ook www.infopuntopvoeding.be beroep doen op dit aanbod. Maar de materialenbank is meer dan het ter beschikking stellen van boeken Welzijnsraad Arrondissement Ieper en themapakketten. Er is ook een [email protected] werkgroep die deze materialen en de www.welzijnsraad-ieper.be bekendmaking, de uitleenfrequentie e.d. bespreekt en waarin ervaringsuitwisseling over diverse thema’s Regionale Welzijnsraad mogelijk is. Arrondissement Veurne-Diksmuide www.welzijnsraad.be In de Westhoek zijn er geen opvoe- [email protected] dingswinkels gevestigd, daarom ver-

41 Provinciale steunpunten lige basis opvoedingsondersteuning opvoedingsondersteuning biedt (Provincie West-Vlaanderen, 2009, opvoedingsondersteuning). Het decreet opvoedingsondersteuning voorziet tevens in 6 provinciale Het PSO voorziet ook in financiële steunpunten: één in elke provincie ondersteuning. De Provincie West- en één in het Brussels Hoofdstede- Vlaanderen kan, onder de voor- lijk Gewest. waarden bepaald in het Provinciaal Reglement Opvoedingsondersteu- Het Provinciaal steunpunt opvoe- ning West-Vlaanderen (cf. Provincie dingsondersteuning (PSO) West- West-Vlaanderen, 2009, subsidies) Vlaanderen begeleidt en onder- en binnen de perken van de beschik- steunt lokale en regionale diensten/ bare middelen op het provinciale organisaties/netwerken die met budget, een projectsubsidie verlenen ouders en opvoeders werken en die aan organisaties die projecten opzet- opvoedingsondersteuning als doel- ten inzake opvoedingsondersteu- stelling formuleren binnen West- ning. Het project moet een duide- Vlaanderen. Op deze manier wordt lijke bijdrage leveren aan of bestaan een ondersteunende opvoedingsom- uit de netwerkvorming betreffende geving voor ouders en kinderen opvoedingsondersteuning, en/of gestimuleerd (Provincie West-Vlaan- de deskundigheidsbevordering van deren, 2009, opvoedingsondersteu- ouders/opvoeders/opvoedingsonder- ning). De steunpunten hebben de steuners met betrekking tot opvoe- opdracht om in samenwerking met dingsondersteuning. Spelotheken de VCO: kunnen net zoals andere diensten in • intergemeentelijke of regionale het kader van dit subsidiëringsregle- samenwerking m.b.t. opvoe- ment een projectaanvraag indienen. dingsondersteuning te faciliteren; Contactgegevens provinciaal • initiatieven op vlak van opvoe- steunpunt opvoedingsondersteuning dingsondersteuning, gelegen bui- West-Vlaanderen ten de centrumsteden, in staat stellen om op te starten; Ines Deschryver • goede praktijkvoorbeelden te [email protected] bundelen en ervaringsuitwisseling mogelijk te maken. Een andere opdracht van hen bestaat Maaike Maeyaert erin om, in overleg met EXPOO (cf. [email protected] EXPOO p.46), mee te zorgen voor de provinciale verspreiding van informatie en materiaal voor iedereen die professioneel of op vrijwil-

42 een lokaal overleg opvoedingson- Elke Cool dersteuning, het ondersteunen van [email protected] de samenwerkingsverbanden die de opvoedingswinkels vormgeven & het coördineren van het boven- Luc Termont lokaal overleg opvoedingsonder- [email protected] steuning. Daarnaast worden verschillende projecten en initiatieven opvoedingsondersteuning gefinan- Website: http://www.west- cierd en ondersteund. Om de brug vlaanderen.be/kwaliteit/welzijn/ opvoedingsondersteuning/pages/ te kunnen slaan tussen opvoedings- organisaties.aspx ondersteuning en jeugdhulp, treden deze coördinatoren ook toe tot de netwerken rechtstreeks toeganke- Vlaamse coördinatoren lijke jeugdhulpverlening. opvoedingsondersteuning De VCO kunnen op meerdere De Vlaamse coördinatoren opvoe- niveaus voorzien in een bijdrage dingsondersteuning (VCO) beho- aan de spelotheken door procesma- ren tot het Agentschap Jon- tige en inhoudelijke begeleiding gerenwelzijn van de bij de implementatie van Vlaamse overheid en opvoedingsondersteu- hebben een drievou- ning. Zo kan bijvoor- dige opdracht in het beeld extra toelich- decreet opvoedings- ting en begeleiding ondersteuning9 : voorzien worden het ondersteunen bij het metho- van gemeentes bij diekenboek. Het het opzetten van methodiekenboek maakt deel uit van de methodiekenmap. De ontwikkeling van dit product vloeit voort uit een samenwerkingsverband tus- 9 In de loop van 2013 dooft de huidige werking van de Vlaamse coördinatoren opvoedingsonder- sen Kind en Gezin, Jongerenwelzijn steuning (VCO) uit en wordt vanuit het Agenschap en de provincie Limburg. De metho- Jongerenwelzijn niet verder ingezet op opvoedingsondersteuning. Deze ontwikkeling is te kaderen diekenmap is door de VCO bezorgd binnen het ontstaan van het nieuwe decreet in iedere gemeente. Deze bestaat uit preventieve gezinsondersteuning (K&G) waarin een CD-rom, een handleiding lokaal de huizen van het kind centraal staan. Het huidige decreet opvoedingsondersteuning zal hier deels in overleg opvoedingsondersteuning vervat zitten. Meer informatie is terug te vinden in en een methodiekenboek. De hand- de conceptnota op http://www.huizenvanhetkind. be/hk/ leiding lokaal overleg opvoedings-

43 ondersteuning geeft aan de lokale De opvoedingswinkels bijvoorbeeld actoren meer informatie en duiding merkten op dat er heel veel materi- over de organisatie van het lokaal aal ontwikkeld is voor ouders met overleg opvoedingsondersteuning. jonge kinderen, maar dat er heel Het methodiekenboek is bestemd weinig voorhanden is voor tieners en voor iedereen die met opvoedings- hun ouders op het vlak van opvoe- vragen te maken krijgt en hierrond dingsondersteuning. Vanuit deze samenwerkt met anderen. Dus voor vaststelling is dan ook de werkgroep vrijwilligers, leerkrachten, opvoe- Jongeren gegroeid. Deze werkgroep ders, vormingswerkers, opvoedcon- is een samenwerkingsverband tus- sulenten, trainers en studenten. Dit sen de verschillende VCO-teams in boek kan ook als hulpmiddel dienen Vlaanderen en is ontstaan in 2009 voor medewerkers van de spelo- met de opdracht om materiaal te theek. ontwikkelen ter ondersteuning van ouders van pubers. Dit resul- Het methodiekenboek wordt ook teerde in het pakket Tjonge Jonge gratis ter beschikking gesteld via Jongeren (bestaande uit boeken, volgende link: http://www.expoo. brochures, folders, een DVD over be/sites/default/files/handleiding/ de leefwereld van jongeren, thema- Handleiding20081209.pdf pakketten, ...). Uiteraard is dit pak- Zoals eerder aangehaald beschik- ket niet zomaar ontwikkeld maar ken de VCO ook over een materi- gebeurde dit met medewerking van alenbank (cf. Opvoedingswinkels de opvoedingswinkels. Zij werden p.40). Naast deze boeken en the- bevraagd naar thema’s, noden en mapakketten, kan er in logistieke behoeften, … die ze in hun dagda- ondersteuning voorzien worden gelijkse werking ervaren. Rekening door de foldermappen. Deze map- houdend met deze gegevens werd er pen bestaan uit een selectie van fol- gekomen tot een ‘grootste gemene ders over verschillende opvoedings- deler’, een ruim pakket waar ieder thema’s. Deze foldermappen zijn zijn gading in kan vinden. Voor de gedigitaliseerd en zijn terug te vin- inhoudelijke inbreng van het pak- den op de volgende website: http:// ket zijn er samenwerkingsverbanden www.expoo.be/category/kennisdo- aangegaan met bestaande diensten, cument-categorie/brochures-en-fol- namelijk organisaties met een zekere ders-voor-ouders expertise in specifieke onderwer- pen. Universiteit Gent (Vakgroep Eerder werd aangegeven dat het Ontwikkelingspsychologie), vzw De VCO-team bijzondere aandacht Keerkring, vzw Ladda, VIP Jeugd wenst te schenken aan tieners. Ook en het Kinderrechtencommissariaat vanuit het werkveld krijgt het VCO- maakten deel uit van dit partner- team signalen omtrent hiaten in het schap. Het pakket werd in eerste aanbod voor ouders van tieners.

44 instantie ontworpen voor de opvoedingswinkels die het materiaal ver- Joeri Isenborghs der verspreiden onder ouders van [email protected] pubers en het ter ontlening aanbieden. Spelotheken kunnen dus ook Frank Myny gebruik maken van dit product. De [email protected] brochures kunnen ook gedownload worden via http://www.expoo.be/ kennis/kennisdatabank_keywords . John Decoene (teamverantwoordelijke) Daarnaast werden in 2007-2008 [email protected] kinderen en jongeren als actor bevraagd over hun opvattingen, wensen en noden op vlak van Website: http://wvg.vlaanderen.be/ opvoedingsondersteuning. Deze jon- jongerenwelzijn/poo/inleiding.htm gerenbevraging vormde een aanvul- ling op het onderzoek dat bij ouders en diensten werd verricht. Ook deze Afdeling welzijn en samenleving onderzoeksrapporten kunnen inspi- Op basis van het decreet opvoedings- rerend zijn. Ze zijn te downloaden ondersteuning van 2007 voorziet de via afdeling Welzijn en Samenleving van http://www.expoo.be/sites/default/ het Departement Welzijn, Volksge- files/kennisdocument/opvoedings- zondheid en Gezin een ondersteu- ondersteuning_blankenberge_ ning op financieel vlak. Elke -orga onderzoek_ouders_en_jonge- nisatie, vereniging of deelvereniging ren_2008.pdf en kan een forfaitaire financiële tege- moetkoming (Cf. EXPOO (z.d.), het http://www.expoo.be/sites/default/ decreet opvoedingsondersteuning) files/workshop%20pimp%20 krijgen vanuit de Vlaamse over- my%20OO.pdf heid voor het organiseren van voor- Contactgegevens VCO West- lichtingsactiviteiten en opleidings-, Vlaanderen vormings- of trainingsreeksen i.v.m. opvoedingsondersteuning. Het gaat Sarah Crampe om activiteiten die tot doel hebben [email protected] opvoedingsverantwoordelijken in staat te stellen kennis, inzichten en vaardigheden met betrekking tot de Els Desmedt opvoeding van kinderen te verwer- [email protected] ven of verder te ontwikkelen. Per voorlichtingsactiviteit kan een subsidie van € 100 toegekend worden.

45 Per samenkomst binnen een oplei- geconcretiseerd. Van die concrete dings-, vormings- of trainingsreeks ondersteuning kunnen ook spelo- een subsidie van € 75. Deze subsidie theken genieten. Zo organiseert het wordt begrensd tot een totaalbe- centrum studiemomenten en confe- drag van € 450 per reeks. Het aantal renties. Een jaarlijks initiatief van activiteiten dat in aanmerking komt EXPOO is bijvoorbeeld het Vlaams voor subsidiëring is per initiatiefne- Congres Opvoedingsondersteuning mer beperkt tot 12 per jaar. telkens met een centraal thema. Dit Congres staat open voor alle acto- Website: ren die vorm geven aan opvoedings- http://www4wvg.vlaanderen.be/ ondersteuning. wvg/welzijnensamenleving/opvoe- Er worden ook praktische vormin- dingsondersteuning/Paginas/inhoud. gen aangeboden, zoals de twee- aspx daagse training pedagogisch adviseren. Deze tweedaagse training EXPOO bestaat uit een mix van theorie en Het decreet van 2007 regelt ook de praktijk. In deze vorming komen oprichting van het Vlaams Exper- verschillende thema’s aan bod: wat tisecentrum Opvoedingsondersteu- is pedagogisch adviseren, doelstel- ning (EXPOO). De Agentschappen lingen, doelgroep, methodische Kind & Gezin en Jongerenwelzijn uitgangspunten, indicaties en con- dragen beiden middelen bij tot de tra-indicaties. Meer info m.b.t. het realisatie van EXPOO. Het Exper- actuele vormingsaanbod is terug te tisecentrum Opvoedingsondersteu- vinden via http://www.expoo.be/ ning is gehuisvest bij Kind en Gezin. leren-oo/events_huidigaanbod . EXPOO heeft een tweevoudige EXPOO heeft ook een digitaal plat- opdracht. Enerzijds het verzamelen, form opvoedingsondersteuning. verrijken en verspreiden van kennis Er zijn twee websites ontwikkeld inzake opvoedingsondersteuning. over opvoedingsondersteuning, één Anderzijds het praktisch ondersteu- voor professionelen (www.expoo. nen van het werkveld opvoedings- be) alsook één voor ouders (www. ondersteuning met methoden, tech- groeimee.be), met de mogelijkheid nieken en instrumenten. van een gratis widget. Een widget Bij het uitvoeren van deze opdracht is een directe en interactieve link werkt EXPOO altijd zo product- naar groeimee.be op je eigen web- gericht mogelijk. EXPOO wil van site. Regelmatig worden artikels betekenis zijn voor de praktijk geschreven en gepubliceerd die je van opvoedingsondersteuning, het kan downloaden via de link http:// is niet louter een kenniscentrum. www.groeimee.be/artikels-over- Wat EXPOO onderneemt, wordt opvoedingsthemas. Deze artikels

46 zijn vrij beschikbaar voor ieder- ningen voor thuiswonende personen een die ouders wil informeren over met een beperking) kon de spelo- opvoeden. Spelotheken die hun theek Brugge samen met vier spelo- eigen krantje ontwikkelen of willen theken, nl. Gits, Roeselare, Knokke ontwikkelen, kunnen deze website & Veurne op 30 april 1998 het pro- zeker als bron van inspiratie hante- ject “Samenspel West-Vlaanderen” ren. Bij het gebruik van de artikels opstarten. Samenspel West-Vlaan- vraagt EXPOO enkel om steeds te deren streeft verschillende doelstel- verwijzen naar de website groei- lingen na: mee.be voor meer informatie over • Het bevorderen van de samen- opvoeden. werking tussen de diverse West- Contactgegevens Expoo Vlaamse spelotheken. • Het verbeteren van de dienstver- Steven Strynckx lening aan de gebruikers van de [email protected] West-Vlaamse spelotheken. • Het uitwisselen en verdelen van Nele Travers aangepaste spelmaterialen onder [email protected] de verschillende spelotheken en hun leden. • Het ontwikkelen en in stand hou- Website: den van een overlegplatform tus- http://www.expoo.be/ sen de verschillende spelotheken http://www.groeimee.be/ met het oog op de realisatie van gemeenschappelijke projecten. Samenspel West-Vlaanderen In verschillende interviews wordt door de verantwoordelijken van De ontstaansgeschiedenis van het de spelotheek aangehaald dat een Vlaams Overleg Spelotheken werd samenwerking tussen verschil- eerder in dit rapport al kort belicht. lende spelotheken via deelname (Cf. Hoofdstuk 1: Geschiedenis van aan Samenspel West-Vlaanderen de spelotheken p.9). Hieron- niet evident blijkt. Dit komt vooral der gaan we dieper in op de West- doordat de spelotheken zo divers Vlaamse variant van het Vlaams zijn. Zoals eerder aangegeven kun- Overleg Spelotheken. nen ze sterk verschillen naar doel- Dankzij de steun van de Provin- groep en inbedding. Het merendeel cie West-Vlaanderen (Provinciaal van degenen die deelnemen doen Kaderreglement houdende de betoe- dit op vrijwillige basis. Daarnaast laging van projecten, opdrachten bemoeilijken tijd en verplaatsing in of samenwerkingsverbanden van een aantal gevallen de deelname. verenigingen, diensten en voorzie- Men probeert dan ook om het

47 overleg telkens in een andere regio te laten doorgaan. Na 13 jaar is de vzw Samenspel West-Vlaanderen een overlegplatform voor 8 West- Vlaamse Spelotheken. Er blijkt vooral nood te zijn aan logistieke ondersteuning, zoals het heel concreet nagaan hoe men bijvoorbeeld speelgoed onder elkaar kan verdelen. Een andere mogelijkheid is het ondernemen van gezamenlijke activiteiten zoals een speelgoedbeurs. De spelotheken ondersteunen elkaar ook bij vragen en moeilijkheden, bijvoorbeeld: wat te doen bij schade aan het speelgoed? Spelotheken die alsnog wensen deel te nemen aan het overleg of meer wensen te weten over Samenspel West-Vlaanderen kunnen contact opnemen met:

Els Hoste [email protected] Zetel Vlaams Overleg Spelotheken Verversdijk 17 8000 Brugge Tel: 050/33 05 48

Via hetzelfde e-mailadres kan men zich eveneens inschrijven op de nieuwsbrief van het Vlaams Overleg Spelotheken.

48 Inspirerende ideeën aantal vaardigheden geoefend. Er wordt op een heel speelse manier te werk gegaan, waardoor de kinderen Tijdens de bevraging van de spe- er zich eigenlijk niet van bewust zijn lotheken kwamen een aantal inte- dat ze iets aan het leren zijn. ressante projecten aan bod inzake onderwijs en opvoedingsondersteu- Naast deze praktijk- ning. Hieronder volgt een korte syn- voorbeelden bracht de these. zoektocht naar lite- ratuur over de spe- Zo is er een spelotheek die in sep- lotheken ons ook tember 2009 van start gegaan is met op het spoor van het project ‘Speels on Wheels’. Een enkele boeiende spelpakket wordt door de verant- buitenlandse pro- woordelijke van de spelotheek aan jecten en ideeën. school geleverd en opgehaald. De Deze zijn vooral leerkracht kan zelf enkele specifieke gericht op de kinder- spellen uitkiezen of de coördinator opvang. We willen deze van de spelotheek maakt een selec- graag delen met jullie met tie op basis van de leerinhouden en de intentie te inspireren, te ver- thema’s waarrond op dat moment wonderen of te prikkelen. gewerkt wordt in de klas. Een eerste inspiratiebron is de In deze spelotheek wordt er ook tekst van Jan Peeters over de ‘crè- een naschoolse huiswerkklas geor- ches parentales’ in Frankrijk. Dit ganiseerd voor kinderen (6 tot 12 zijn kinderdagverblijven met een jaar) uit maatschappelijk kwetsbare sterke ouderbetrokkenheid (Peeters, gezinnen. Men streeft ernaar om de 2003, 27-31). De sterkte van deze kinderen in een gemoedelijke sfeer werkingen is dat ze erin slagen om te begeleiden naar zelfstandigheid van de kinderopvang een forum te in het maken van huiswerk en naar maken waar ouders en opvoeders een globale positieve leerattittude. samenwerken om in de praktijk de Er wordt dus getracht de kinderen opvoeding van jonge kinderen vorm zowel een schoolcultuur als school- te geven. Ouders spelen dus een structuur bij te brengen. hoofdrol binnen de kinderopvang. In een andere spelotheek loopt dan Ze maken deel uit van het dagelijks weer het project “De Babbeldoos”. bestuur en nemen deel aan de dage- “De Babbeldoos” is een taalstimu- lijkse werking. In een eerste gesprek lerend project voor kinderen van met de ouders wordt dan ook aan het eerste leerjaar. Op woensdag- of hen gevraagd hoe ze willen partici- vrijdagnamiddag worden er in een peren aan het leven in de crèche. De groepje van max. 12 kinderen een ouders nemen verschillende taken

49 op zonder dat de waardering van rele aspecten worden gedeeld. “Het één taak hoger ligt dan de andere. gaat er niet om de kunstvorm te Het is belangrijk ouders te aanvaar- vereenvoudigen tot hij volledig aan den voor wie ze zijn zodat ze op hun kleine kinderen is aangepast, maar tempo kunnen deelnemen aan de wel om de ouder en kind samen te werking. laten genieten van een kunstzinnige activiteit. Door ouders, jonge kinde- Het is een doel van de ‘crèches ren en opvoeders samen een lied of parentales’ om een forum te zijn verhaal te (laten) beleven, wordt een voor de uitwisseling van ideeën en gevoel van samenhorigheid gecre- ervaringen over het ouderschap en ëerd. de opvoeding. Het delen van deze kennis grijpt men aan om samen Van Frankrijk gaan we naar Noor- een nieuwe pedagogiek te ontwik- wegen en de visie van een aantal kelen. Men publiceert dan ook de kinderdagverblijven. Daar gebruikt inzichten die vloeien uit de gedeelde men het concept van ‘de pedagogiek ervaringen van ouders en opvoe- van de dode muis’ om een bepaalde ders. Via de dagelijkse opvoedings- visie weer te geven. In veel kinder- praktijk wordt dit telkens opnieuw dagverblijven hecht men belang gevoed en vernieuwd. Maar binnen aan wandelingen door de natuur, het forum kan het ook gaan over trektochten met kinderen. Het uit- thema’s die de crèche overstijgen. eindelijke doel van deze wandeling Het kan dan gaan over speelgelegen- is niet het bereiken van het eind- heid, bepaalde beleidsmaatregelen punt, maar de wandeling op zich. of m.a.w. de bredere leefomgeving. Dat is een onvoorspelbaar proces waar kinderen en opvoeders samen “Je hebt een heel dorp nodig om de wereld ontdekken en daar over een kind op te voeden” (Afrikaans spreken. Het vinden van een dode spreekwoord, Peeters, 2003, p.27) muis is dan een uitgelezen gelegen- “Crèches parentales zijn dus in de heid om in gesprek te treden met de eerste plaats maatschappelijke pro- kinderen over het leven en de dood jecten die, via het samen opvoeden of over hun vragen en ideeën. Deze in een crèche, de cohesie binnen de gedachte kunnen we doortrekken lokale gemeenschap wil vergroten. naar het spel. Het is uiteindelijk niet Via een gezamenlijke zorg voor de het resultaat van het spel dat telt kinderen leren de ouders respect maar wel het proces dat we samen hebben en interesse hebben voor doormaken tijdens het spelen van elkaars cultuur en gewoonten.” het (vrije) spel. Daarnaast zijn er nog boeiende zaken aan deze ‘crèches parentales’. Ze zijn ook een forum waar cultu-

50 Samenvatting en zijn er geen structurele middelen voorzien. conclusie Het hoofdstuk ‘Spelotheken vandaag: een situering’ staat vervolgens In ‘Geschiedenis van de spelothe- stil bij een meer actuele situering ken’ starten we op basis van interne van spelotheken. Hierin geven we documenten van het Vlaams over- aan dat spelotheken een divers land- leg speel-o-theken met een stukje schap vormen maar dat de aandacht geschiedenis. We stellen vast dat voor spel en relatie gemeenschap- spelotheken een wereldwijd feno- pelijk is en hen verbindt. Ze zetten meen zijn. Zowel in de Verenigde allemaal aan tot spelen en zijn een Staten, het Verenigd Koninkrijk als plaats waar relaties (tussen kinde- in Zweden worden er sinds de eerste ren, ouders, vrijwilligers en profes- helft van de 20ste eeuw spelothe- sionelen) tot stand kunnen komen. ken opgericht. Er kunnen drie grote groepen spelotheken onderscheiden We belichten echter ook de verschei- worden; spelotheken gericht op denheid in accenten tussen spelothe- de gemeenschap, gericht op kinde- ken. Een manier om die verscheiden- ren met een beperking of spelothe- heid tussen spelotheken te bekijken, ken met een sociaal-cultureel pro- is op basis van inbedding en samen- gramma. Ook in België maakte het werking. De mate waarin een spelo- thema spelen zijn opgang in zowel theek ingebed of verbonden is met Vlaanderen als Wallonië. Er werd een organisatie of de mate waarin op zoek gegaan naar geschikte er samenwerking plaatsvindt met locaties om uitleendiensten op te andere actoren geeft mee vorm aan richten om spel en speelgoed ter de uitbouw van de spelotheken en beschikking te kunnen stellen voor de activiteiten die ondernomen wor- het grote publiek. Twee organen den. Spelotheken kunnen opgestart werden opgericht: l’association des of ingebed zijn in de bibliotheek, de Ludothèques et des ludothécaires de kinderopvang, een dienst voor ont- la Communauté Française de Belgi- haalouders, jeugddienst, OCMW/ que (a.s.b.l. LUDO) en het Vlaams Sociaal Huis of het onderwijs. Overleg Spelotheken (VOS). Beiden Daarnaast bestaan er ook mobiele vormen een overkoepelend orgaan spelotheken. Zo draagt een samen- dat materiële en inhoudelijke steun werking tussen een spelotheek en biedt. Opvallend is dat spelothe- een kinderopvang bij tot de spelva- ken doorheen hun ontstaan vooral riatie binnen de kinderopvang, de afhankelijk zijn van de inzet van leermogelijkheden van begeleiders middelen van lokale besturen of een en het spreken over opvoeding. In vzw. Op Vlaams en federaal niveau het geval van het onderwijs biedt een spelotheek de mogelijkheid voor

51 leerkrachten en kinderen om in een aangesproken voelen door de spelo- andere context met elkaar om te theek (of dat spelotheken zich met gaan. Een samenwerkingsverband hun aanbod minder focussen op kan eveneens leiden tot een grotere tieners?). Het lijkt dan alsof som- bekendheid en toeleiding. Wanneer mige tieners niet meer spelen of dat er een sterke verbondenheid is met zij speelgoed zien als iets voor kleine de buurt of de wijk kan een spe- kinderen. Daarbij neemt het belang lotheek die leefomgeving positief van andere activiteiten toe. Het is beïnvloeden. Er worden dan samen gewenst hier verder op in te gaan activiteiten ondernomen die bijdra- door open te staan voor hun leefwe- gen tot het welzijn van het kind, de reld zodat er kan nagegaan worden ouders en de buurtbewoners. Daar- wat spelen voor hen betekent of kan naast kan er ook sprake zijn van een betekenen. samenwerking tussen de verschil- Naast de doelgroep komt ook de lende spelotheken. Dit kan bijdra- inzet van vrijwilligers en profes- gen tot het uitwisselen van erva- sionelen aan bod. Het diverse ringen en tips. Zo kan men elkaar landschap zou nooit ontstaan zijn versterken of samen een activiteit zonder de inspanningen van profes- ondernemen die het spel stimuleert sionelen en vrijwilligers. Beide spe- op intergemeentelijk niveau. len een belangrijke rol in het aanzet- Ook op vlak van doelgroep legt elke ten tot spelen, het mogelijk maken spelotheek eigen accenten. Men kan van ontmoeting en het eventueel zich richten op kinderen en ouders ondersteunen van de opvoeding. of andere opvoedingsverantwoorde- De gesprekken met de spelotheken lijken als onthaalouders, leerkrach- maken duidelijk dat een samenwer- ten, studenten of kinderbegeleiders. king tussen beide zinvol is zolang Het al dan niet afbakenen van een het niet de bedoeling is om oplos- doelgroep geeft richting aan het singen aan te bieden maar wel om soort speelgoed dat wordt aange- met een open houding ervaringen te kocht. Een spelotheek die zich richt delen, elkaar bij te staan en samen op onthaalouders investeert meer in bij te dragen tot het opgroeien en grotere stukken speelgoed of bui- opvoeden van kinderen. Indien er tenspeelgoed. Wanneer men voor vrijwilligers betrokken zijn op kinderen van 0 tot 99 jaar kiest, de werking, nemen ze veelal is er vaak een uitgebreid aanbod taken op zoals onder- gezelschapsspelen. Het voorzien van houd, inventarisatie, speelgoed voor kinderen met een catalogiseren, uitle- beperking vergt dan weer een aantal ningen bijhouden en aanpassingen en kennis van gepast spelen met kinderen. speelgoed. Het valt wel op dat tie- Daarnaast bieden ze ners (vanaf 12 jaar) zich minder een luisterend oor

52 aan opvoedingsverantwoordelijken Het 3de hoofdstuk gaat over ‘Spel en kinderen. Ze staan hen soms ook en spelen’. Spelotheken creëren de bij in de keuze van het speelgoed. mogelijkheid tot spelen door speel- Verder komt het regelmatig voor goed ter beschikking te stellen en het dat er vanuit het spreken over spel ontlenen ervan mogelijk te maken. ervaringen gedeeld worden over Dit gebeurt om verschillende rede- opvoeding. Een professional neemt nen: de waarde van spel en spelen deels dezelfde taken op als een vrij- voor kinderen, ouders en andere williger. De mogelijkheden van een opvoedingsverantwoordelijken, het professional zijn sterk afhankelijk verzekeren van toegang tot speel- van de beschikbare tijd, onder- goed, aanzetten tot en stimuleren steuning en aanvullende middelen. van (samen)spelen, betaalbaar spe- Professionals kunnen diverse zaken laanbod ter beschikking stellen, … opnemen zoals pedagogisch advies, In aansluiting hierbij wordt gewezen vanuit een specifieke expertise een op het belang van voldoende midde- bijdrage leveren aan de spelotheek len (personeel, ruimte, tijd (bv. voor (vb. ergotherapeut die spelmateriaal onderhoud speelgoed), financiën, aanpast). Professionals die binnen …) om het ontlenen van speelgoed hun takenpakket ook tijd hebben mogelijk te maken. Er komt immers om de spelotheek uit te bouwen, zijn heel wat bij kijken: speelgoed aan- positiever over wat men kan berei- kopen, onderhouden, reglement ken. Zo kan een gedegen kennis van opstellen, lidkaarten, speelgoed de sociale kaart nuttig zijn wanneer bekend maken, … een doorverwijzing noodzakelijk De waarde van spel en spelen voor lijkt of terugkerende problemen ouders en kinderen situeert zich op dienen gesignaleerd te worden aan meerdere domeinen: het individuele organisaties of het beleid. Die ken- kind, relaties tussen kinderen onder- nis kan dan ook leiden tot het opzet- ling en tussen kinderen en opvoe- ten van samenwerkingsverbanden. dingsverantwoordelijken, uitdaging, De ervaringen in de spelotheek via ontspanning en plezier, bijdrage tot gesprekken met opvoedingsverant- ontwikkeling (ontwikkelingsschijf) woordelijken, kinderen en vrijwil- van vaardigheden en persoonlijk- ligers kunnen aangegrepen worden heid, socialisatie, enz. om kennis en expertise te ontwikkelen. Zo kan men ook In ‘Meer dan spel alleen’ stellen we bijdragen tot een verhaal dat er in sommige spelotheken naast over spelotheken dat het ontlenen van speelgoed ook heel hun waarde erkent én wat gebeurt inzake opvoedingson- waar het beleid zich dersteuning. Opvoedingsondersteu- kan in vinden. ning kan op verschillende manieren vorm krijgen a.d.h.v. een aantal

53 functies, zoals informatie, prakti- woordelijken om samen na te gaan sche, sociale & emotionele steun, wat toegankelijk zijn betekent én pedagogisch advies, doorverwijzing, hoe dat kan ingevuld worden. … Een aantal van deze functies wor- Bereikbaarheid van spelotheken den ook door spelotheken ingevuld. heeft te maken met het fysiek, ruim- Zo kan de ontleenfunctie van spe- telijk en in tijd beschikbaar zijn. lotheken ouders praktische onder- Openingsmomenten, inbedding in steuning bieden. Een informatie- en andere organisaties, … spelen hierin doorverwijsaanbod kan een ant- een rol. Ook de fysieke (toeganke- woord geven op vragen van ouders lijkheid gebouw) en ruimtelijke lig- over spel en ontwikkeling en andere ging (centraal, bereikbaar met open- thema’s binnen de opvoeding. Met baar vervoer, parkeergelegenheid, pedagogisch advies kan tegemoet …) bepaalt mee of een spelotheek gekomen worden aan vragen die door ouders en kinderen als toegan- het louter informatieve overstijgen. kelijk wordt ervaren. Tot slot geeft ontmoeting in de spelotheek aanleiding tot ervaringsuit- Betaalbaarheid omvat een finan- wisseling wat een belangrijke bron cieel en psychologisch aspect. De van sociale en emotionele steun is lage kostprijs kan door de ene erva- voor ouders. ren worden als een voordeel door anderen als een nadeel (bv. het is In ‘Toegankelijkheid - laagdrempe- een gunst voor mensen in armoede). ligheid?’ wordt het bereik van spe- De psychologische kost dient ook lotheken bekeken a.d.h.v. het begrip in rekening gebracht te worden. toegankelijkheid. Dit begrip fun- Het is nadenken over de inspanning geert als instrument om na te gaan die mensen (moeten) leveren om wat meespeelt bij de laagdrempelig- gebruik te maken van het aanbod heid van een aanbod. Het gebruik van de spelotheek. van de 5 B’s (begrijpbaarheid, betaalbaarheid, bereikbaarheid, Ook de bruikbaarheid van het bruikbaarheid en beschikbaarheid) aanbod van de spelotheek is per- biedt hierbij een bruikbaar kader soons- en contextgebonden. De om de toegankelijkheid van initia- bruikbaarheid van het aanbod van tieven onder de loep te nemen. Met de spelotheek situeert zich op het bekendheid en betrouwbaarheid niveau van speelgoed, informatie worden de 5 B’s uitgebreid tot 7 B’s. en advies, ontmoeting en onder- Toegankelijkheid is dus een belang- steuning en hangt af van de mate rijk aspect (maar wordt evenzeer waarin het aanbod inspeelt op een beïnvloed door beschikbare midde- vraag of behoefte van kinderen en len) dat een boeiende leidraad kan ouders. Deze vraag of behoefte situ- zijn voor professionelen, vrijwilli- eert zich al dan niet op het vlak van gers, kinderen en opvoedingsverant- pedagogisch verantwoord spelen,

54 materiële voordelen, het beleven van plezier, een eventuele beperking, de behoefte meer te weten over spel en opvoeding en het uitwisselen van ervaringen. Begrijpbaarheid gaat over de trans- om parantie en duidelijkheid van het mee aanbod. In eerste instantie is taal te zoe- een belangrijke factor. Begrijp- ken naar baarheid gaat echter ook over hoe wat moge- ouders een aanbod (vb. Nederlands- lijks een antwoord talige folders, voorleesboekjes, …) kan zijn. kunnen integreren in hun dagelijks Betrouwbaarheid houdt het respect leven en welke betekenis ze er zelf in voor de privacy, het zich wel- aan geven. In hoeverre is een aan- kom voelen en het nakomen van bod afgestemd op en toepasbaar in het eigen engagement. Dit verwijst de specifieke context van een gezin eveneens naar het relationele aspect. (vb. aangepast speelgoed voor een Spelotheken stellen weinig eisen op kind met een beperking, aanbod vlak van registratie en respecteren voor anderstaligen, kostprijs voor zo de privacy van de gebruikers. Er gezinnen met beperkte financiële/ is een openheid naar iedereen toe en materiële mogelijkheden, …). Het men vermijdt vooringenomenheid. begrijpen van wat een spelotheek Het nakomen van het eigen enga- doet, biedt echter geen garantie dat gement betekent het duidelijk zijn men hierop ingaat. Mensen maken in wat je doet, de informatie die je uiteindelijk zelf een keuze, los van geeft en de afspraken die je maakt. onze intenties. Bekendheid zagen we als eerste Indien men toch de stap zet naar een voorwaarde die het bereik van een spelotheek, is beschikbaarheid van spelotheek bepaalt. Bekendmaking belang. Beschikbaarheid gaat over gebeurt op verschillende manieren: de differentiëring van het aanbod mond-tot-mondreclame, flyers, bro- voor verschillende groepen mensen chures, opendeurdagen, internet, … (‘voor elk wat wils’) en over de aan- Bekendmaking die enkel gericht is spreekbaarheid van de dienstverle- op specifieke doelgroepen kan geva- ner voor een ruime waaier aan vra- ren inhouden. gen. Het gaat hier dan niet zozeer om In hoofdstuk 6 schetsen we een de verwachting naar deskundigheid, overzicht van alle actoren die in het maar vooral ook om het relationele kader van het decreet opvoedings- aspect (het gevoel terecht te kunnen ondersteuning iets kunnen beteke- in de spelotheek) en de bereidheid nen voor spelotheken die zich op

55 dit thema wensen te profileren. Het menteren (bv. door middel van de blijft een keuze van spelotheken om methodiekenmap). De foldermap- hier al dan niet aan deel te nemen. pen bevatten als onderdeel van de Daarnaast is het duidelijk dat de materialenbank een selectie van fol- kracht van spelotheken net het ders over verschillende opvoedings- informele en ongedwongen contact thema’s en kunnen helpen bij de uit- is. Het streven naar meer deskundig- bouw van een informatief aanbod. heid kan dan net die kracht verlo- In het bijzonder wensen de VCO ren laten gaan omdat er mogelijks ook die spelotheken te ondersteunen een sterkere nadruk komt te lig- die in de uitbouw van hun aanbod gen op problemen en het oplossen aandacht wensen te schenken aan ervan. Dit betekent weliswaar niet tieners. Via de afdeling Welzijn en dat opvoedingsondersteuning geen Samenleving kan een tegemoetko- vorm kan krijgen in een boeiende ming bekomen worden voor het samenwerking tussen verschillende organiseren van voorlichtingsactivi- vormen van deskundigheid. Het is teiten en opleidings-, vormings- of een evenwichtsoefening waarbij ver- trainingsreeksen i.v.m. opvoedings- schillende actoren iets zinvol kun- ondersteuning. EXPOO verzamelt, nen betekenen. verrijkt en verspreidt kennis inzake opvoedingsondersteuning. Daar- De opvoedingswinkel biedt via de naast zorgt EXPOO voor het prak- materialenbank een reeks boeken en tisch ondersteunen van het werk- themapakketten aan om zo opvoe- veld opvoedingsondersteuning met ding meer bespreekbaar te maken methoden, technieken en instrumen- en inhoudelijk uit te diepen. Het ten. EXPOO heeft ook een digitaal PSO West-Vlaanderen begeleidt platform opvoedingsondersteuning. en ondersteunt lokale en regionale Er zijn twee websites ontwikkeld, diensten/organisaties/netwerken die één voor professionelen (www. met ouders en opvoeders werken expoo.be) alsook één voor ouders en die opvoedingsondersteuning (www.groeimee.be). Een laatste als doelstelling formuleren binnen actor is Samenspel West-Vlaanderen West-Vlaanderen. Het PSO draagt die een platform biedt voor logis- eveneens bij tot het verspreiden van tieke ondersteuning, ondersteuning informatie en materiaal. Daarnaast bij vragen/moeilijkheden, prakti- biedt ze financiële ondersteuning sche tips en het streven naar een onder bepaalde voorwaarden aan officiële erkenning en subsidiëring. organisaties die projecten opzetten Hun nieuwsbrief is dan een boei- inzake opvoedingsondersteuning. ende manier om in contact en op de De VCO kunnen de spelotheek hoogte te blijven. inhoudelijk en procesmatig ondersteunen wanneer zij opvoedings- In het 7de en laatste hoofdstuk ondersteuning wensen te imple- staan we nog even stil bij een aan-

56 tal ‘Inspirerende ideeën’ binnen de er onderling ervaringen, tips en/of kinderopvang die mogelijks ook informatie wordt gedeeld. inspiratie kunnen bieden voor de We besluiten dat spelotheken heel spelotheken. Zo zijn er in Frankrijk veel functies van opvoedingsonder- ‘crèches parentales’. Dit zijn kinder- steuning (kunnen) vervullen. Naast dagverblijven waarin ook ouders deze functies kunnen spelotheken een hoofdrol spelen en deel uit een ondersteunende rol opnemen maken van het dagelijks bestuur en in het stimuleren van spelen met de dagelijkse werking. De ‘crèches andere kinderen en opvoedingsver- parentales’ bieden een forum om antwoordelijken. Het levert immers ideeën en ervaringen uit te wisselen een bijdrage tot het opgroeien van over ouderschap, opvoeding en de kinderen. Dit brengt vaak ontmoe- bredere leefomgeving. In Noorwe- tingen met zich mee. Beide aspecten, gen vertrekken een aantal kinder- spelen en ontmoeten, ondersteunen dagverblijven vanuit ‘de pedagogiek de opvoeding. van de dode muis’, waarbij ervaringen tijdens wandelingen in de natuur Het rapport kwam tot stand naar aangewend worden om in gesprek te aanleiding van gesprekken met de treden over bepaalde thema’s (bv. verantwoordelijken van verschil- het vinden van een dode muis roept lende spelotheken in West-Vlaan- vragen en ideeën op over leven en deren. Logischerwijze komt vooral dood). Het gaat om het opdoen van hun perspectief aan bod. Een beper- leerervaringen in het dagelijks leven. king is echter dat het perspectief van ouders (opvoedingsverant- Doorheen het rapport is duidelijk woordelijken) en kinderen/jongeren geworden dat een aantal spelothe- ontbreekt. Zij zijn immers beteke- ken de opvoeding incidenteel en nisvolle actoren die ook een stem intentioneel ondersteunen in ver- (zouden moeten) hebben in wat spe- schillende situaties. Essentieel hier- lotheken voor hen betekenen. Ver- bij is dat ze een ruimte vormen waar der onderzoek naar hun perspectief over opvoeding kan worden gespro- zou dan ook een boeiende aanvul- ken. Dit krijgt veelal ongedwongen ling zijn op wat we in dit rapport en informeel vorm. De wijze waarop hebben beschreven en geven we mee men de opvoeding ondersteunt, uit als suggestie. Ondanks deze kantte- zich in verschillende functies van kening hebben we door de toepas- opvoedingsondersteuning, name- sing van de 7 B’s toch gepoogd hun lijk informatie delen, pedagogische betekenisverlening in beeld te bren- advisering, praktische en sociale gen. steun (georganiseerde en groepsactiviteiten), … De verschillende wijzen van (informeel en formeel) ontmoeten maken het mogelijk dat

57 “Samen op weg waar mensen spelen en het leven delen, is jong leven richting geven.”

58 Bronnenlijst maart 2011, from http://www.natll. org.uk/index.php

Anciaux, B. (2009). Vlaams Par- Decoene, J., Myny, F., Vanthuyne, lement - Vragen en Antwoorden - T. en Verschelden, G. (2006) Samen Nr.5 - Februari 2009, pp. 392-393. op een hobbelpaard. Over preventie en ondersteuning van opvoedings- Aguirre, M. (2007) Spelotheken – situaties. Antwerpen – Apeldoorn, Opvoedingsondersteuning. Inter- Garant, 172 pp. nationale werkingen. Niet gepubliceerd artikel. De Visscher, S. (2008). De sociaal- pedagogische betekenis van de Aguirre, M. (red.) en Smeesters, H. woonomgeving voor kinderen. (red.) (2009). Spel en ontmoeting. Gent, Academia Press, 405 pp. Twee praktijkvoorbeelden. Antwer- pen: Evens stichting. EXPOO (z.d) Het decreet opvoedingsondersteuning. EXPOO. Bouverne-De Bie, M. (2000). Retrieved 1 april 2011 from http:// Opvoedingsondersteuning en de www.expoo.be/het-decreet-opvoe- zorg voor het jeugdwelzijn als over- dingsondersteuning heidsopdracht in Vlaanderen. In M. Bouverne-De Bie & R. Roose (Eds.), EXPOO (z.d.) Opvoedingswinkel. Opvoedingsondersteuning en Jeugd- EXPOO. Retrieved 1 april 2011, zorg. (pp. 43-70). Gent: Academia from http://www.expoo.be/opvoe- Press. dingswinkels Brodin, J. en Bjorck-Akesson, E. EXPOO (z.d) Pedagogische advise- (1992). Toy Libaries/Lekoteks in ring. EXPOO. Retrieved 31 maart an International Perspective. In: 2011, from http://www.expoo.be/ EuroRehab, nr. 2, pp. 97-102. handleidingen/pedagogische-advisering Buysse, A. (2008). Opvoedingson- dersteuning. Ondersteuning van Krols, N. (2006). Geen jeugdhulp gezinnen vandaag: een onderzoek. zonder participatie van de doel- Gent: Universiteit Gent. groep. In: Weliswaar, jrg. september – oktober, nr.71 pp.10-12. http://www.gezinsbond.be/images/ stories/opvoeden/rapport.pdf Peeters, J. (2003). Kinderopvang als forum voor de opvoeding van jonge Capacity and Play Matters (Natio- kinderen. In: Opvoeden doen we nal Association of Toy and Leisure samen. pp. 27-31. Libraries) (2007). Toy libraries and their benefits for children, -fami Ludo a.s.b.l. (z.d.) Qui sommes- lies and communities. Retrieved 31 nous ? LUDO. Retrieved 15 septem-

59 ber 2010, from http://www.ludothe- Van Dale. Handwoordenboek ques.be/ludo.php. hedendaags Nederlands. Utrecht/ Antwerpen, Van Dale Lexicografie. Parmentier, S. (1998) Kansarmoede en rechtshulp. Drie uitdagingen op Vandenbroeck, M., Boonaert, T., de drempel van de volgende eeuw. Van der Mespel, S. en De Braban- In: Alert voor Sociaal werk en poli- dere, K. (2007). Opvoeden in Brus- tiek. Jrg. 24, nr. 1, pp. 24-31. sel. Gent-Brussel: UGent – VBJK – VCOK – VGC. Provincie West-Vlaanderen. (2009). Opvoedingsondersteuning. Provin- IVRK, Internationaal Verdrag cie West-Vlaanderen. Retrieved 17 inzake de Rechten van het Kind maart 2011, from http://www.west- (1990). Vertaling van het verdrag vlaanderen.be/kwaliteit/Welzijn/ vastgesteld in New York, Alge- opvoedingsondersteuning/Pages/ mene vergadering van de Verenigde wiezijnwe.aspx Naties, 20 november 1989, gepubliceerd in Tractatenblad 1990, 170, Provincie West-Vlaanderen. (2009). pp. 6-29. Subsidies. Provincie West-Vlaande- ren. Retrieved 17 maart 2011, from http://www.sociaalcultureel.be/ http://www.west-vlaanderen.be/ jeugd/kinderrechten/Kinderrechten- kwaliteit/Welzijn/ opvoedingsonder- verdrag.pdf steuning/Pages/subsidies.aspx Ramaekers, S. (2009). Moeten ouders de opvoeders van hun kinderen zijn? In: Alert: voor sociaal werk en politiek, jrg. 35, nr. 4, pp. 8-17 Regionale Welzijnsraad Veurne- Diksmuide (2010). Opvoedings- ondersteuning. Welzijnsraad. Retrieved 1 april 2011, from http://www.welzijnsraad.be/fiche. asp?custnr=201&itemnr=14693 Speel-o-theek de Rinkebel VZW (2008). Speel-o-theek de Rinke- bel VZW . Voor kinderen met een handicap. [Brochure] Retrieved 31 maart 2011, from http:// www. lionsclubavd.be/img/upload/Info- map_Rinkelbel.pdf of http://users. telenet.be/a191739/

60 Harelbeke . 79 West-Vlaamse Het speelspook . 79 1 spelotheken : Kuurne ...... 80 De Schatkist . 80 een overzicht per Menen . 81 arrondissement De Speelkoffer . 81 Wevelgem . 82 Arrondissement Ieper . 63 Spelotheek Wevelgem . 82

Ieper . 63 Zwevegem . 83 Speel-o-theek Stokpop . 63 Spelotheek Zwevegem . 83 Poperinge . 64 Kortrijk . 84 De Mobiele Stokpop . 64 De Speelvogel . 84 Mobiele speel-o-theek . 85 Arrondissement Veurne - Diksmuide . 65 Arrondissement Oostende . 86 De Panne . 65 De Speelplaneet . 65 Bredene . 86 Speel-o-theek Bredene . 86 Nieuwpoort . 66 Speelkracht 10 . 66 Oostende . 87 Speel mee . 87 Koksijde . 68 ’t Gapertje . 88 De Speelkriebel . 68 De Speelhoed . 89 Houthulst . 69 Arrondissement Roeselare – Tielt . 90 De Groeisleutel . 69 Veurne . 70 Hooglede . 90 Pimpaljoentje . 70 De Dobbelsteen . 90 Izegem . 91 Arrondissement Brugge . 71 Spelotheek Izegem . 91 Torhout . 71 Ledegem . 92 Spelotheek Torhout . 71 Spelotheek Ledegem . 92 Beernem . 72 Lichtervelde . 93 Spelotheek Beernem . 72 Den Teirlinck . 93 Blankenberge . 73 Moorslede . 94 De Speelvogel . 73 Spelotheek Moorslede . 94 Jabbeke (Zerkegem) . 74 Roeselare . 95 Spelotheek Zerkegem . 74 Pipo . 95 Knokke-Heist . 75 Dentergem . 96 De Wip . 75 Spelotheek Dentergem . 96 Brugge . 76 Oostrozebeke . 97 Spel-o-theek Het Anker . 76 Spelotheek Oostrozebeke . 97 Speelotheek De Piepbal . 77 Oostnieuwkerke . 98 Arrondissement Kortrijk . 78 De Speelplaneet . 98

Anzegem . 78 Speel-o-theek Anzegem . 78

1 In dit hoofdstuk gebruiken we de schrijfwijze spelotheek, speel-o-theek en speelotheek door elkaar, afhankelijk van hoe de betreffende spelotheken dit hanteren.

Arrondissement Ieper

Ieper

Speel-o-theek Stokpop Polenlaan 5, 8900 Ieper Contact Jan Decadt Daniël Moyaert (verantwoordelijke) (directeur) Tel. 057 21 55 35 E-mail: [email protected] E-mail: [email protected] Website: www.wvavzw.be

Werking & bijzonderheden Uitlening van speelgoed aan kinderen met een beperking. Publicaties: De Openingsuren Stokpopkrant (tweemaandelijks). Woensdag: van 14 tot 16 u. zaterdag: van 09.30 tot 11.30 u. Doelgroep (Iedere 1e en 3e zaterdag van de Ouders van kinderen met of zonder maand) beperking, kinderopvang, voorzieningen. Werkingsgebied Arrondissement Ieper Juridisch statuut & interne organisatie Vereniging zonder Winstoogmerk (VZW) Subsidiekanalen Provincie West-Vlaanderen eper

Vrijwilligers I

Er zijn een vijftal vrijwilligers actief in de ; € spelotheek. Relaties & samenwerkingsverbanden eper Kostprijs Moederorganisatie: Werkgroep Vorming I € 6,50 lidgeld per jaar en Aktie € 0,25 per stuk Zusterorganisaties: Werkgroep Vorming speelgoed en Aktie - De Spiegel, Werkgroep Grotere stukken kosten Vorming en Aktie - Dienst Vervoer, meer (zoals driewielers Werkgroep Vorming en Aktie - Diksmuide, en gocarts) Werkgroep Vorming en Aktie Veurne - Vrijetijdscentrum Samenwerking met

Jeugdontmoetingscentrum Ieper (JOC) rrondissement A

63 Poperinge

De Mobiele Stokpop Openingsuren Jeugddienst Poperinge, Komstraat 18, 8970 Poperinge Via de website vind je terug Tel. 057 33 26 29, Fax 057 30 16 78 waar en op welke dagen je de mobiele stokpop kan treffen. Contact Inge Vancauwenberghe Tel. 057 33 20 83 E-mail: [email protected] Website: http://www.poperinge.be/mobielestokpop

Werking & bijzonderheden De Mobiele Stokpop is een speel-o-theek die rondrijdt in de verschillende buurten en deelgemeenten van groot-Poperinge en Vleteren. Daarnaast is de Mobiele Stokpop ook een opvoedpunt waar ouders terecht kunnen € met alle vragen over opvoeding. Er is een online Kostprijs catalogus. Reservatie is mogelijk (grote stukken € 6,50 lidgeld per jaar, € 0,25 per speelgoed of speelgoed dat is uitgeleend) in de stuk speelgoed. bus of via [email protected]. De maximale uitleentermijn is 1 Er zijn folders en boeken aanwezig over maand, indien te laat moet een opvoedingsthema’s en over vormingen, boete betaald worden. In geval van trainingen, enz. die doorgaan in de regio. schade aan het speelgoed wordt een Daarnaast kunnen ouders ook met gerichte vergoeding gevraagd. Financiële vragen in de Mobiele Stokpop terecht. ondersteuning voor mensen met Doelgroep een beperkt inkomen in het kader Ouders en andere van sociaal-culturele participatie is opvoedingsverantwoordelijken van kinderen mogelijk. van 0 tot 18 jaar. operinge Werkingsgebied P

; Poperinge en deelgemeenten, Vleteren en deelgemeenten.

eper Juridisch statuut & interne organisatie

I Gemeentebestuur Aanwezige disciplines: B-niveau Subsidiekanalen Europese overheidssteun via LEADER Relaties & samenwerkingsverbanden Moederorganisatie: Stad Poperinge Samenwerking met Vleteren, met WVA Ieper, rrondissement en met OCMW Poperinge A

64 Arrondissement Veurne - Diksmuide

De Panne

De Speelplaneet Veurnestraat 278, 8660 De Panne Contact Wendy Clarebout coördinator Spelotheek en opvoedingsondersteuning Tel. 058 42 22 91 E-mail: [email protected] Openingsuren Permanentie- uren coördinator: woensdag van 13.30 tot 15 u. vrijdag van 10 tot 12 u. Openingsmomenten spelotheek De Speelplaneet: Elke 1e woensdag van de maand elke 3e vrijdag van de maand (Telkens van 15 tot 18 u.)

Werking & bijzonderheden anne P

Naast het ontlenen van speelgoed kan men e

er ook terecht met vragen over opvoeden, D spelen en spelontwikkeling. ; Doelgroep Kinderen tussen 6 en 12 jaar; maar € ook ouders, grootouders, opvoeders Kostprijs en verenigingen kunnen er terecht om iksmuide Aanmaak lidkaart bij speelgoed te ontlenen.

inschrijving, geldig voor Werkingsgebied - D één jaar. Kinderen moeten De Panne vergezeld zijn van een (volwassen) begeleider die zijn Juridisch statuut & interne organisatie

identiteitskaart meebrengt. Gemeentebestuur eurne 3 voor het eerste kind, 5 Aanwezige disciplines: coördinator € € V indien er meerdere kinderen Subsidiekanalen zijn in hetzelfde gezin. Scholen Gemeentebestuur en verenigingen uit De Panne en Adinkerke kunnen gratis lid Vrijwilligers worden. Er zijn drie vrijwilligers aanwezig, elk met hun eigen taken. Relaties & samenwerkingsverbanden Moederorganisatie: OCMW De Panne

Geen officiële samenwerkingsverbanden rrondissement A

65 Nieuwpoort

Speelkracht 10 Ontmoetingsruimte D’Arke (boven de serviceflats), Canadalaan 8, 8620 Nieuwpoort Contact Els Filliaert-Vanlandschoot Tel. 058 23 66 64, GSM 0498 92 92 05 E-mail: [email protected] Website: www.speelkracht10.be

Openingsuren Elke eerste woensdag van de maand van 15 tot 17 u. elke eerste vrijdag van de maand van 17 tot 19 u. elke eerste zaterdag van de maand van 09 tot 11 u. ieu w poort N ; € Kostprijs iksmuide Uitlenen van speelgoed gebeurt via lidmaatschap en bijdrage. Voor de inwoners van Nieuwpoort, Langeleed en grondgebied Steenbakkerijstraat, Nieuwpoortsesteenweg tot aan de watertoren, – D bedraagt het jaarlijks inschrijvingsgeld: € 2,50 voor het eerste kind, € 1,25 voor het tweede kind, gratis vanaf het derde kind. Voor de aanpalende gemeenten, met name Lombardsijde, Westende, Middelkerke, Oostduinkerke, Koksijde, Veurne en De Panne eurne bedraagt het jaarlijks inschrijvingsgeld: € 5 voor het eerste kind, € V 2,50 voor het tweede kind, gratis vanaf het derde kind. Een school of instelling van Nieuwpoort kan een lidmaatschap bekomen van € 5 per afgevaardigde. Scholen of instellingen uit andere gemeenten kunnen aan € 7,50 lid worden per afgevaardigde. De vergoeding per spel per ontlening bedraagt € 0,50. Onherstelbare schade = prijs van het spel. Herstelbare schade = 20% van de prijs van het spel. Verlies van onderdelen = prijs per stuk rrondissement A

66 Werking & bijzonderheden Subsidiekanalen Het speelgoed is ingedeeld op basis van de Serviceclubs: eenmalige giften van ontwikkelingsschijf. Een online-catalogus verschillende service-clubs en wijkraad is beschikbaar. Er is ter plaatse ruimte Stad Nieuwpoort: werkingstoelage op om te spelen met een beperkt aantal stuks basis van facturen met een max. van speelgoed. (Groeps)activiteiten: enkel gericht € 5000 om meer bekendheid/info te geven aan LOK, verenigingen, klassen. (Opvoedings)informatie Vrijwilligers beschikbaar via vrijwilligers, een boekenlijst en Zeventien vrouwelijke vrijwilligers informatierekjes. Elk kind kan per ontlening die zich belangeloos inzetten. Hun twee spelen ontlenen (2 puzzels gelden als één taken zijn catalogeren van speelgoed, spel). Een klas of instelling ontlenen maximum duurzaam maken van speelgoed, 5 stuks. Er is reservering van spel/speelgoed onderhoud en schoonmaak van (telefonisch) mogelijk. Extra informatie: speelgoed, het speelgoed uittesten, zie huishoudelijke reglement op www. ouders en kinderen informeren speelkracht10.be over het spel, een luisterend oor bieden, handleiding voor elk spel Doelgroep opstellen (enkel als de originele niet De speel-o-theek Speelkracht 10 vzw staat open in het Nederlands is!), ervaring(en) voor iedereen (van 0 tot 999! jaar). Kinderen uitwisselen, ontleningen, administratie onder de 10 jaar moeten vergezeld zijn door van de vzw. een volwassene. Relaties & samenwerkingsverbanden Werkingsgebied Speelkracht 10 is een onafhankelijke Nieuwpoort en de aanpalende gemeenten (van vzw. Lombardsijde tot De Panne en Veurne). Stad Nieuwpoort: financiële en logistieke steun van de stad Juridisch statuut & interne organisatie OCMW: vindt plaats in de gehuurde Vereniging zonder winstoogmerk (VZW) lokalen boven de service-flats Aanwezige disciplines: kleuterleidster, onderwijzers, oma’s, logopediste & audiologe en mama’s. De Nieuwpoortse speel-o-theek, speelkracht10 vzw, is ontstaan vanuit de Gezinsraad en is een samenwerking tussen enerzijds Stadsbestuur en OCMW en anderzijds een team van vrijwilligers, die zorgen voor de daadwerkelijke uitwerking van de speel-o-theek.

67 Koksijde

De Speelkriebel Buitenschoolse Kinderopvang De Speelplekke Dorpstraat 19, 8670 Koksijde Openingsuren Woensdag van 10 tot 12 u. én Contact van 14 tot 17 u. vrijdag van Patricia Beddeleem en Birgitte Desaever 14 tot 17 u. zaterdag (tijdens GSM 0496 80 56 87, Tel. 058 51 34 74, Fax 058 52 37 80 inschrijfperiodes vakantie): E-mail: [email protected], van 10 tot 12 u. [email protected] GSM permanentie: 0479 97 78 40 Website: http://inwoner.koksijde.be/productgroep. aspx?pg=2397&id=1004

Werking & bijzonderheden Uitlenen van speelgoed gebeurt via lidmaatschap en bijdrage. Elk kind kan 3 stukken speelgoed ontlenen (2 puzzels = 1 stuk). Een klas/vereniging kan maximaal 5 stukken ontlenen. Reserveren van spelmateriaal is mogelijk. Samen met de lidkaart kan de gebruiker een catalogus ontvangen met een overzicht van

oksijde het beschikbare materiaal. Er is een online €

K catalogus beschikbaar. Maandelijks een Kostprijs ; speltip. Spel in de kijker. Het speelgoed is Gratis voor kinderen die zijn ingedeeld op basis van de ontwikkelingsschijf ingeschreven in de werking van de en figuurtjes. Er is beperkte ruimte om ter Buitenschoolse Kinderopvang. plaatste te spelen. Er is informatie beschikbaar Voor inwoners van Koksijde: over spelen en ontwikkeling. Extra informatie: € 2,50 voor het eerste kind, € 1,25 iksmuide zie gebruikersreglement op: http://inwoner. voor het tweede kind, gratis vanaf koksijde.be/pop/download.aspx?file=26019 het derde kind. Voor niet-inwoners: € 5 voor het eerste kind, – D Doelgroep € 2,50 voor het tweede kind, Kinderen van twee tot twaalf jaar. Intern € 1,25 vanaf het derde kind. Een gericht op de buitenschoolse kinderopvang. school, instelling of vereniging van Extern gericht op iedereen. eurne Koksijde kan een lidkaart bekomen Juridisch statuut & interne organisatie voor € 5. Scholen, instellingen of V Gemeentelijk initiatief en valt onder de verenigingen uit andere gemeentes bevoegdheid van de schepen van gezinszorg H. kunnen een lidkaart bekomen voor Vollon. € 7,50 per afgevaardigde. Aanwezige disciplines: Para-medici en e vergoeding per spel per ontlening pedagoog bedraagt € 0,50. Onherstelbare schade = prijs van het spel. Vrijwilligers Herstelbare schade = 10% van de Momenteel nog geen vrijwilligers. Binnenkort prijs van het spel. volgt de opstart en uitbouw van een rrondissement vrijwilligerswerking. A

6868 Houthulst

De Groeisleutel De Groeisleutel OCMW Vijverstraat 30 8650 Houthulst Contact Tel. 051 70 41 64

€ Kostprijs € 0,50 per uitgeleend stuk speelgoed per maand outhulst H ;

Werking & bijzonderheden De spelotheek is beschikbaar tijdens de consultatiemomenten van Kind en Gezin.

Doelgroep iksmuide Kinderen tussen nul en drie met de focus

op kansarme kinderen. - D Werkingsgebied Houthulst

Subsidiekanalen eurne

Gesteund door de Koning V Openingsuren Boudewijnstichting. e Elke 2 woensdag van de maand van Vrijwilligers e 16.30 tot 19 u. en elke 3 donderdag Vrijwilligers van het consultatiebureau van van de maand van 13.30 tot 15.30 u. Kind en Gezin Relaties & samenwerkingsverbanden Initiatief van Kind & Gezin, vrijwilligers van het consultatiebureau van het jonge

kind en het OCMW van Houthulst. rrondissement A

69 Veurne

Pimpaljoentje Feestzaal van de vrije basisschool, Brugsesteenweg 68a, 8630 Veurne Contact Mieke Quaghebeur Tel. 058 51 57 97, GSM 0474 43 78 85 E-mail: [email protected] Website: http://www.veurne.be/product/1568/default.aspx?_ vs=1_n&id=2256

€ Kostprijs Het lidgeld bedraagt € 5 per jaar en per gezin. Het uitleengeld is € 0,50 per stuk speelgoed voor een maand.

Werking & bijzonderheden Ontlenen van speelgoed via lidmaatschap en

eurne bijdrage. Er is geen ruimte om ter plaatste te

V spelen. Speladvies. ; Doelgroep Gezinnen met kinderen van 0 tot 12 jaar. Er is ook aangepast speelgoed voor kinderen met een beperking of een ontwikkelingsvertraging.

iksmuide Ook grootouders, onthaalouders, opvoeders en leerkrachten kunnen speelgoed ontlenen.

- D Werkingsgebied Veurne, Westhoek en Westkust Juridisch statuut & interne organisatie

eurne Feitelijke vereniging. Zelfstandige organisatie. Aanwezige disciplines: pedagogen, leerkrachten V en kinderverpleegsters. Subsidiekanalen Gemeente Private giften Vrijwilligers Openingsuren e e 7 vrijwilligers Open elke 1 en 3 woensdag van de maand van 15 tot 18 u. (behalve in Relaties & samenwerkingsverbanden schoolvakanties). rrondissement Kinderdagverblijf t’ Sporrewaan A

7070 Arrondissement Brugge

Torhout

Spelotheek Torhout Stadsbestuur Torhout, Loods huis Bekaert Markt 23, 8820 Torhout Contact Peter Werbrouck (Verantwoordelijke uitleendienst) Tel. 050 22 31 66 E-mail: [email protected]

€ Kostprijs De kostprijs varieert tussen € 1 en € 3 orhout

Werking & bijzonderheden T Uitleenmoment éénmaal per maand. Het ; speelgoed wordt één maand uitgeleend. Openingsuren Een verlenging is mogelijk (indien niet e Iedere 1 donderdag van de maand gereserveerd door een ander initiatief). rugge (behalve op feestdagen) van 19 tot Maximaal 2 stuks per uitleenmoment. B 19.30 u. Doelgroep Opvanginitiatieven en onthaalouders van Torhout of aangesloten bij een Torhoutse dienst voor Onthaalgezinnen. Werkingsgebied Torhout Relaties & samenwerkingsverbanden

Lokaal overleg kinderopvang rrondissement A

71 Beernem

Spelotheek Beernem Gemeentelijke Loodsen ’t Ford Dienst Onthaalgezinnen Contact Tel. 050 28 90 75 E-mail: [email protected]

Openingsuren Om de 2 maanden, van 19.30 u. tot …

€ Kostprijs Gratis

eernem Werking & bijzonderheden

B Het uitlenen van speelgoed aan onthaalouders. ; De dienstverantwoordelijke staat in voor het speelgoed: controle, ontlenen, registratie, … Doelgroep rugge Onthaalouders van de dienst onthaalgezinnen.

B Werkingsgebied Beernem, Oedelem & Sint-Joris Juridisch statuut & Interne organisatie Gemeente Subsidiekanalen Gemeente Beernem Relaties & samenwerkingsverbanden rrondissement Moederorganisatie: Dienst Onthaalgezinnen A

72 Blankenberge

De Speelvogel Bibliotheek Koning Leopold III plein, 8370 Blankenberge Contact Tel. 050 41 59 78 E-mail: [email protected] Website: http://bibliotheek.blankenberge.be/Bibliotheek/ Nederlands/Home/Speciale-diensten/Spelotheek/page. aspx/898 € Kostprijs Via jaarlijks lidmaatschap: gratis als je jonger bent dan 18, € 3 voor volwassenen.

Werking & bijzonderheden De collectie bestaat uit een aantal speelkoffers. Bij het begin van het schooljaar is er een rondvraag bij scholen waarin men geïnteresseerd is. Aan de hand van deze interesses stelt men een uitleencircuit op. De koffers worden gewisseld en zijn dus vaak constant in Openingsuren omloop. Educatieve instellingen kunnen maandag van 10 tot 12 u.* en 16 tot 19 u. tijdens de zomer ook gebruikmaken van de dinsdag van 10 tot 12 u.* en 16 tot 19 u. “Speelvogel”-collectie. woensdag van 14 tot 19 u. donderdag van 10 tot 12 u.* en 16 tot 19 u. Doelgroep Gericht op scholen: kinderen van het 1ste

vrijdag van 10 tot 12 u.* en 16 tot 19 u. lanken b erge

zaterdag van 10 tot 12 u. en 14 tot 17 u. kleuter tot en met het 2de leerjaar. In de B Op zon- en feestdagen is de bibliotheek vakantie kan de buitenschoolse opvang ; gesloten. deze ook ontlenen. * Enkel open in de voormiddag tijdens de Werkingsgebied vakantieperiodes.

Blankenberge rugge

Juridisch statuut & interne organisatie B Stadsdienst - De bibliotheek baat de spelotheek uit. Subsidiekanalen De stad Blankenberge Relaties & samenwerkingsverbanden Moederorganisatie: de bibliotheek De spelotheek is opgestart in

samenwerking met de scholen. rrondissement A

73 Jabbeke (Zerkegem)

Spelotheek Zerkegem OCMW Jabbeke, Dienst voor onthaalouders Sarkoheem Sarkoheemstraat 4 , 8490 Zerkegem Contact Sieska Sevenant / Nancy Cloet Tel. 050 81 01 87 E-mail: [email protected] Openingsuren 5 maal per jaar op woensdagavond )

erkegem € Kostprijs ( Z Gratis a bb eke J ;

Werking & bijzonderheden Gratis speelgoed voor baby’s, peuters en

rugge kleuters. Dienst staat voorlopig enkel open voor onthaalouders aangesloten bij de dienst B voor onthaalouders van het OCMW Jabbeke. Doelgroep Onthaalouders Werkingsgebied Jabbeke - Zerkegem - Snellegem - Varsenare – Stalhille Juridisch statuut & Interne organisatie rrondissement Hangt af van het OCMW Jabbeke A

7474 Knokke-Heist Wekelijkse openingsuren Maandag van 9 tot 12 u. woensdag van 9 tot 12 u. De Wip zaterdag van 9.30 tot 12 u. Steunpunt voor opvoeding, onderwijs, therapie en vrije tijd. Maandelijkse openingsuren 2e verdieping boven gemeentelijke preventiedienst en Behalve tijdens de schoolvakanties ontmoetingscentrum De Vierbote is de spelotheek open de 1e de Vrièrestraat 26, 8301 Knokke-Heist dinsdagavond van de maand van 17.30 tot 19.30 u. en de 1e Contact woensdagnamiddag van de maand Karolien Schotte, Coördinator van 14 tot 15.30 u. Opmerking: Spelemanstraat 32, 8301 Heist uitleendienst is ook open op afspraak GSM 0498 18 82 52 E-mail: [email protected] Kostprijs Het lidgeld van de individuele ontlener bedraagt € 5 per kalenderjaar. Groepsverantwoordelijken betalen € 7,50 per jaar. Als individu kan men max. 4 stukken tegelijkertijd lenen voor een periode van 4 weken. Hiervoor betaalt men € 0,50 per stuk. € Werking & bijzonderheden Uitlenen van speelleermateriaal, aangepast Doelgroep aan de individuele ontwikkelingsbehoeften De spelotheek is er voor iedereen. van iedere persoon. We beschikken Ouders, kinderen, leerkrachten, ook over specifiek materiaal voor opvoeders, hulpverleners, logopedisten, ouderenzorg en voor kinderen met kinesitherapeuten, ergotherapeuten, een beperking, leermoeilijkheden, dagmoeders, ... zijn welkom. ontwikkelingsvertraging, langdurige ziekte, kortom voor kinderen die een extra duwtje Werkingsgebied in de rug kunnen gebruiken. Regio Oostkust (Knokke-Heist en Spelruimte creëren om in de spelotheek omstreken) zelf kinderen uit gewoon en buitengewoon Juridisch statuut & interne organisatie onderwijs en volwassenen met een Vereniging zonder Winstoogmerk (VZW) eist

verstandelijke beperking in groepsverband Aanwezige disciplines: Orthopedagoog, - H te begeleiden bij hun spel. vrijwillige medewerkers Informatie en advies verlenen over spel,

speelgoed, vrije tijd en opvoeding in het Subsidiekanalen nokke algemeen. Gemeentelijke toelage K ; Aanbieden van spelmateriaal en Vrijwilligers professionele begeleiding tijdens Vrijwilligers gevraagd. Taken: Meewerken spelmomenten op school en in een in de uitleendienst, begeleiden van therapeutisch kinderdagverblijf. klasgroepen die ter plaatse komen spelen, rugge Ter beschikking stellen van taal-didactisch huiswerkbegeleiders op maandag, dinsdag B spelmateriaal en verlenen van advies, als en donderdag, telkens van 15.30 tot 17 ondersteuning van de OCMW-praatgroep u., verwerken van speelgoed: plastificeren, Nederlands voor anderstaligen. Deze zakken maken, ... , bekendmaking praatsessie gaat wekelijks door in de verzorgen (PR), decoreren van de lokalen. lokalen van de spelotheek. Verstrekken van laagdrempelige en Relaties & samenwerkingsverbanden informele opvoedingsondersteuning. Onafhankelijke VZW, gesteund door het Organiseren van huiswerkbegeleiding voor gemeentebestuur van Knokke-Heist de minder kansrijke kinderen uit de regio VOS, Samenspel West-Vlaanderen, Knokke-Heist. Gemeentelijke preventiedienst rrondissement A

75 Brugge

Spel-o-theek Het Anker Spel-o-theek (Het Anker), VZW De Kade, Campus Het Anker Beisbroekdreef 12, 8200 St.Andries-Brugge Contact Jef Suykerbuyk Tel. 050 81 12 62, Tel. 050 39 09 35 (Het Anker) Fax 050 39 23 71 (Het Anker) E-mail: [email protected] Website: www.vzwhetanker.be Openingsuren Enkel bereikbaar voor personeel, gebruikers en ouders van Het Anker.

Werking & bijzonderheden Momenteel nog geen ruimte in de spelotheek om te spelen. De personeelsruimte wordt gebruikt voor de spelmomenten. Er wordt vorming voorzien voor begeleiders, therapeuten, gezinswerkers en leerkrachten van het Anker. Ouders worden nog niet betrokken op de spelmomenten. Die intentie wordt nog verder uitgebouwd. Organisatie van ouderavonden om te informeren omtrent het spel en het samenspelen. Doelgroep rugge

B Kinderen met gedrags- en/of emotionele

; stoornissen, kinderen en adolescenten met autismespectrumstoornis en volwassenen met autismespectrumstoornis.

rugge Werkingsgebied Enkel intern B Juridisch statuut & interne organisatie € Onderdeel van VZW Het Anker Kostprijs Gratis ontlenen van Vrijwilligers spellen Werkgroep Spel-o-theek zijn begeleiders uit het Anker Relaties & samenwerkingsverbanden Spellenarchief KHBO. In opstart: Spermalie en rrondissement spelotheek de Piepbal A

76 Openingsuren maandag van 14 tot 19 u. Speelotheek De Piepbal dinsdag van 9 tot 12 u. | 14 tot 19 u. De Piepbal woensdag van 9 tot 12 u. | 14 u. tot 19 u. Verversdijk 17, 8000 Brugge donderdag van 9 tot 12 u. | 14 tot 19 u. vrijdag van 9 tot 11.30 u. Contact zaterdag van 9 tot 12 u. (elke 2e en 4e Els Hoste (verantwoordelijke) zaterdag van de maand) Tel. 050 33 05 48 E-mail: [email protected]

Werking & bijzonderheden Ontlenen van spelmateriaal aan personen met een beperking en langdurig zieke kinderen. In de speel-o-theek is er voldoende ruimte om te spelen of het spelmateriaal uit te proberen. De speel- o-theek heeft een snoezelruimte. In een veilige, sfeervolle omgeving worden kinderen al spelend gestimuleerd en positief geprikkeld. Dit door o.a. een samenspel van aangepaste muziek, lichteffecten, beweging en trilling. Openbare computerruimte met aangepaste software en hardware. Mogelijkheid om spelmateriaal te laten aanpassen vb. voorzien van braille. Ontwerpen en vervaardigen van materiaal voor ouders en € begeleiders Kostprijs Doelgroep Lidkaart: € 5, ouders: € Personen met een beperking en langdurig

12,5 (incl.lidkaart), speel- en zieke kinderen rugge snoezelkaart, groepen: € 25 B Werkingsgebied ; euro (incl.lidkaart) Speel- en Brugge en deelgemeenten snoezelkaart. Er kunnen max. 3 stukken speelgoed ontleend Juridisch statuut & interne organisatie

worden voor een periode van 3 Vereniging zonder Winstoogmerk (VZW) rugge weken. Prijs per stuk speelgoed: Subsidiekanalen B € 0,5. Werkingssubsidie van Stad Brugge Vrijwilligers Actieve vrijwilligerswerking binnen de speelotheek Relaties & samenwerkingsverbanden Moederorganisatie: Spermalie Samenspel West-Vlaanderen

Vlaams Overleg Speel-o-theken rrondissement A

77 Arrondissement Kortrijk

Anzegem

Speel-o-theek Anzegem Landergemstraat 1A, 8570 Anzegem Contact Kathleen Delmulle - Claude Degrootte Tel. 056 68 14 22 E-mail: [email protected], [email protected] Website: nog in aanmaak www.anzegem.be/uitleendienst

Werking & bijzonderheden Uitlenen van nadar tot podiumstukken over volksspelen in globale uitleenpost. Speelgoed voor de allerkleinsten, gezelschapsspelen en informatieve spelen … Maximum aantal te ontlenen stukken: 5 voor opvanginitiatieven, Openingsuren 3 voor gezinnen. Ontleenperiode: 1 maand. Tijdens de openingsuren van de Een gedetailleerde brochure omtrent bibliotheek in Anzegem. huurprijzen, reservering, soorten gezelschaps- en informatieve spelen kan altijd aangevraagd worden. Doelgroep Onthaalouders, kinderdagverblijven en (groot) ouders met (klein)kinderen uit Anzegem. Speel-o-theek Anzegem richt zich niet specifiek tot jeugdverenigingen. Jeugdverenigingen en andere kunnen wel volksspelen en

nzegem grote spelen ontlenen via jeugdraad www.

A jeugdraadanzegem.be/uitleendienst ; Werkingsgebied Anzegem Subsidiekanalen € ortrijk Gemeente Kostprijs Categorie A, B, C en D: € 0,50, K Relaties & samenwerkingsverbanden Categorie E: afhankelijk per Moederorganisatie: gemeentebestuur Anzegem stuk Zusterorganisaties: LOKA (adviesraad: Opvanginitiatieven: gratis Lokaal Overleg Kinderopvang Anzegem), Gemeentebestuur Anzegem - dienst sociaal welzijn, Gemeentebestuur Anzegem - Jeugddienst Speel-o-theek zal onder bibliotheek vallen, maar is gegroeid uit de adviesraad Lokaal rrondissement Overleg Kinderopvang Anzegem. A

7878 Harelbeke

Het speelspook Begeleidingscentrum Aventurijn Stasegemsestraat 42, 8530 Harelbeke Contact Maarten Remmerie of Kris Duchi Tel. 056 72 88 86 E-mail: [email protected] Website: www.hetspeelspook.be

Openingsuren Elke woensdag van 16 tot 19 u.

Werking & bijzonderheden Het uitlenen van geschikt speelgoed met een woordje uitleg is de hoofdopdracht, maar tegelijk wil de spelotheek “het speelspook” een ontmoetingsplaats creëren om, met een tas koffie, op een ongedwongen manier over opvoedingsvragen te praten. Doelgroep Gezinnen uit Harelbeke en deelgemeenten en in het bijzonder gezinnen die het wat moeilijker hebben in onze samenleving. € Werkingsgebied

Kostprijs arel b eke Harelbeke en deelgemeenten Een gezin betaalt jaarlijks H € 2,5 lidmaatschap en krijgt een Juridisch statuut & interne organisatie ; lidkaart van “het speelspook”. Vereniging zonder Winstoogmerk (VZW) Het geleende speelgoed (maximum 3 stukken) mag drie Subsidiekanalen Lions Club Kortrijk-Leie

weken gehouden worden en is ortrijk gratis. Het Stadsbestuur van Harelbeke

Jongerenzorg Zuid-West-Vlaanderen vzw K Vrijwilligers Er zijn een tiental vaste vrijwilligers aanwezig in de spelotheek. Relaties & samenwerkingsverbanden Moederorganisatie: Jongerenzorg Zuid- West-Vlaanderen Vaste samenwerking met het OCMW en de

spelotheek “De Speelkoffer” in Menen. rrondissement A

79 Kuurne

De Schatkist Sociaal Huis, Erf 7, 8520 Kuurne Contact Kathy Gistelinck Kortrijksestraat 2 , 8520 Kuurne Tel. 056 73 70 22 E-mail: [email protected]

Werking & bijzonderheden De spelotheek is een uitleengelegenheid voor Openingsuren speelgoed, te vergelijken met een bibliotheek. Iedere woensdag (uitgezonderd op Ouders kunnen via een spelotheek hun kind wettelijke feestdagen) van 16 tot regelmatig nieuw en uitdagend speelgoed 19 u. aanbieden, zonder daar veel geld voor neer te tellen. Gratis voor kansengroepen vb. kansarme gezinnen, gezinnen die genieten van steun aan vreemdelingen, enz … Of de kinderen kunnen het speelgoed eerst uitproberen vooraleer de ouders het speelgoed aankopen. Doelgroep Alle opvanginitiatieven, alle verenigingen, alle scholen in Kuurne. Particulieren (ouders, kinderen, grootouders). uurne

K Werkingsgebied

; Kostprijs Kuurne Als je iets wilt ontlenen uit de Juridisch statuut & interne organisatie spelotheek moet je lid worden. Ingebed binnen Sociaal Huis maar een Indien je nog minderjarig bent moet gemeentelijke dienstverlening een volwassene borg staan (mama ortrijk Aanwezige disciplines: Administratief of papa). Er worden maximum twee

K medewerker van de welzijnsdienst en elke spelen uitgeleend per uitleenbeurt. zomer wordt het speelgoed schoongemaakt Een uitleenbeurt duurt maximum 3 door 2 jobstudenten weken. Het lidgeld bedraagt € 10 per jaar, per gezin. Subsidiekanalen Gemeente Kuurne Relaties & samenwerkingsverbanden € Moederorganisatie: Sociaal Huis Kuurne Jeugddienst Kuurne rrondissement Vlaams Overleg Speel-o-theken vzw A

8080 Menen

De Speelkoffer CAW stimulans, Koningstraat 32, 8930 Menen Contact Isabel Muylle Kirsten Dewulf Tel. 056 51 44 13 E-mail: [email protected] Openingsuren woensdag van 16.30 tot 18 u. vrijdag van 13.30 tot 18 u.

Werking & bijzonderheden Meer dan 2000 stukken speelgoed die ontleend kunnen worden, gezelschapsspellen, playmobil Lego en Lego Duplo, muziekinstrumenten, huisjes en boerderijen, educatief materiaal, DVD’s, puzzels en cd-rom’s, ... Per ontleenbeurt kan een kind 3 stukken speelgoed waarvan één video, cd-rom of dvd ontlenen voor € een periode van 3 weken. Kostprijs Doelgroep Eenmalig aan te kopen lidkaart: Alle kinderen uit Groot-Menen vergezeld € 2,50: voor het eerste kind door hun ouders. € 1,25: voor het tweede enen kind, gratis voor derde kind. Werkingsgebied M

Uitleenprijs voor het speelgoed: Menen ; € 0,15 of € 0,25 of € 0,50. Juridisch statuut & interne organisatie Vereniging zonder Winstoogmerk (VZW) Aanwezige disciplines: maatschappelijk

assistent en opvoeder ortrijk

Subsidiekanalen K Jeugdwerk Stad Menen Vrijwilligers 1 vaste vrijwilliger Relaties & samenwerkingsverbanden Moederorganisatie: CAW Stimulans Vaste samenwerking met Samenspel (West- Vlaamse speel-o-theken), Katrol Menen,

Babbeldoos Menen. rrondissement A

81 Wevelgem

Spelotheek Wevelgem Hoofdbibliotheek Wevelgem Vanackerestraat 20, 8560 Wevelgem Contact Vanwynsberghe Gina (verantwoordelijke) Bibliothecaris: Chris Dewulf Tel. 056 43 35 40, Fax 056 43 35 41 E-mail: [email protected] [email protected] € Website: http://www.wevelgem.be/bibliotheek Kostprijs Gratis voor leden van de bibliotheek.

Openingsuren maandag van 14 tot 20 u. dinsdag van 14 tot 20 u. woensdag van 9 tot 12 u. en 14 tot 20 u. donderdag 14 tot 20 u. vrijdag van 9 tot 12 u. en 14 tot 20 u. zaterdag van 9 tot 12 u.. e v elgem W

; Werking & bijzonderheden Het ontlenen van speelgoed is gratis en kan met de gewone bibliotheekpas en klaspas. Voor leerkrachten en begeleiders in de kinderopvang zijn er soepele en uitgebreide ortrijk uitleenvoorwaarden.

K Doelgroep Iedereen Werkingsgebied Wevelgem Juridisch statuut & interne organisatie Onderdeel van de bibliotheek Subsidiekanalen rrondissement De gemeente A

82 Zwevegem

Openingsuren Spelotheek Zwevegem Iedere 1e vrijdag van Gemeentelijke Openbare Bibliotheek de maand van 18 tot Bekaertstraat 13, 8550 Zwevegem 19.30 u. Vooraf reserveren is Contact verplicht. Joke Anckaert Tel. 056 76 55 75 E-mail: [email protected] Gemeentelijke Welzijnsdienst Otegemstraat 100, 8550 Zwevegem Tel. 056 76 55 75, Fax 056 76 55 03 E-mail: [email protected] Website: http://www.zwevegem.be/kinderopvang € Kostprijs Voor het lenen van het speelgoed betaalt men € 2,50 per stuk.

Werkingsgebied Werking & bijzonderheden Groot Zwevegem Gratis lid worden van de spelotheek is mogelijk op eenvoudig verzoek bij Juridisch statuut & interne organisatie de eerste ontlening. Vooraf krijgt men Gemeentelijk initiatief in samenwerking een invulformulier met de lijst van de met het Lokaal Overleg Kinderopvang en uitleenbare speelgoedstukken. Wie VZW Jongerenanimatie. De spelotheek

speelgoed wenst te ontlenen, duidt maakt deel uit van de gemeentelijke w e v egem het gewenste speelgoedstuk op het welzijnsdienst, waar ook het Meldpunt Z ; invulformulier aan en bezorgt dit aan de Kinderopvang is gehuisvest. welzijnsdienst ten laatste 7 dagen voor de Subsidiekanalen uitlening. De uitleentermijn bedraagt 1 Gemeente Zwevegem maand (termijn tussen twee afhaaldata).

Men kan maximum 2 stukken ontlenen per Vrijwilligers ortrijk beurt, al naargelang het aantal beschikbare Ja. K stukken. Bij de eerste ontlening zal de spelotheek verantwoordelijke checken of Relaties & samenwerkingsverbanden men tot één van de doelgroepen behoort. Moederorganisatie: Gemeentebestuur Zwevegem - gemeentelijke Welzijnsdienst Doelgroep Zwevegem Kinderopvangvoorzieningen, Er zijn samenwerkingsverbanden met het grote gezinnen, studenten (die Lokaal Overleg Kinderopvang, inwoner zijn van Zwevegem en een VZW Jongerenanimatie, gemeentelijke pedagogische studierichting volgen) en welzijnsdienst en de gemeentelijke

eenoudergezinnen. Openbare Bibliotheek. rrondissement A

83 Kortrijk

vzw De Speelvogel Gespecialiseerde spelotheek, Leiestraat 30, 8500 Kortrijk Contact Nicole Ravelingien (vaste medewerker) Tel. 056 27 75 16 E-mail: [email protected] Guido Tijtgat (administratie) Tel. 056 27 75 77, GSM 0498 90 91 80 E-mail: [email protected], [email protected] Magda Verstraete (Voorzitter)

Openingsuren Woensdag van 14.30 tot 18 u. en zaterdag van 10 tot 12.30 u. of na telefonische afspraak

Werking & bijzonderheden Speelruimte (geen opvang) voor kinderen en leefgroepen, ontmoetingsruimte voor ouders van kinderen met een beperking. Er worden bezoeken georganiseerd aan de speel-o-theek met een deskundige uitleg. De spelen kunnen bekeken worden en uitgeprobeerd. Deze geleide bezoeken zijn specifiek gericht op mensen die actief zijn in de zorg voor personen met een beperking en begeleiders van leefgroepen. Geleide bezoeken gebeuren op afspraak. Doelgroep ortrijk Ouders, begeleiders, therapeuten, … van K

; kinderen met een beperking, van kinderen in de zorgverbreding, of van dementerende bejaarden. Werkingsgebied

ortrijk Kortrijk en Zuid-West-Vlaanderen

K Juridisch statuut & interne organisatie Vereniging zonder Winstoogmerk (VZW)

Vrijwilligers Kostprijs € Aanwezigheid van vrijwilligers € 5 lidgeld per jaar. Het uitlenen van speelgoed is gratis voor een Relaties & samenwerkingsverbanden uitleentermijn van 28 dagen. Bij het niet Moederorganisatie: Openbare bibliotheek tijdig terugbrengen van het materiaal of De mobiele spelotheek (p. 85) maakt het verlengen van de uitleentermijn wordt speelgoed van vzw De Speelvogel toegankelijk een vergoeding gevraagd. rrondissement voor kansengroepen. A

84 Mobiele speel-o-theek Mobiele speel-o-theek Budastraat 27 8500 Kortrijk Contact Ruben Feys Tel. 056 24 20 02 E-mail: [email protected]

Werking & bijzonderheden Mobiele speel-o-theek met aanbod Openingsuren aangepast, educatief en kwalitatief 2 halve dag per week speelgoed. Gratis ontlenen van spelmateriaal, advies aan ouders, speelsessies. Daarnaast worden opvoedingsondersteunende sessies aangeboden, verspreid over de aandachtswijken. Er wordt gewerkt met thematische open groepsessies (babymassage, spelmoment, kleuterparticipatie, …). € Doelgroep Kostprijs Alle ouders met bijzondere aandacht voor Gratis, betaling van kansengroepen € 0,50 waarborg. Werkingsgebied Stad Kortrijk, in de aandachtswijken ortrijk K

Venning, Lange Munte, Veemarkt en ; Overleie Juridisch statuut & interne organisatie OCMW Kortrijk

Subsidiekanalen ortrijk

Projectmiddelen lokale projecten K kinderarmoedebestrijding (Ingrid Lieten) Vrijwilligers Vrijwilligers aanwezig. Relaties & samenwerkingsverbanden Moederorganisatie: OCMW Kortrijk Samenwerking met spelotheek ‘de

speelvogel’, CAW Piramide, Kind & Gezin. rrondissement A

85 Arrondissement Oostende

Bredene

Speel-o-theek Bredene Sociaal Huis, Duinenstraat 106, 8450 Bredene Contact Tel. 059 33 97 70, Fax 059 33 97 77 E-mail: [email protected] Dienst onthaalgezinnen en babysitdienst Kim D’Hooghe Tel. 059 33 92 92

Openingsuren Op elke 1e zaterdag van de maand kan elke onthaalouder speelgoed en boekjes ontlenen van 9 tot 12 u. Ook één avond in de voorlaatste week van de maand open van 19.30 tot 21 u. redene B ;

Werking & bijzonderheden Gratis en onbeperkt uitlenen, uitleentermijn van maximum 3 maanden, ostende verlenging is mogelijk.

O € Doelgroep Kostprijs Onthaalouders Gratis Werkingsgebied Bredene Subsidiekanalen Kredieten begroting gemeentebestuur Relaties & samenwerkingsverbanden

rrondissement Sociaal Huis A

86 Oostende

Openingsuren Iedere 1e Speel mee woensdagmiddag van Frère Orbanstraat 145, 8400 Oostende de maand, uitgezonderd (Eerste verdieping, boven het CLB) schoolvakanties en feestdagen, van 14 u. tot Contact 16.30 u. Arlet Vyane-Goes Vrijdag open voor het Tel. 059 32 01 04, GSM 0477 76 43 88 revalidatiecentrum. E-mail: [email protected] Voor scholen en Website: http://users.telenet.be/mortifer/speelotheek/ instellingen op afspraak. speelotheek-all.html De 1e woensdag van oktober is het e Kostprijs opendeurdag. De 1 Ontlenen van speelgoed via lidmaatschap en woensdag van december is bijdrage: lidmaatschap per gezin per jaar: € 7,5, het sinterklaasfeest. scholen en instellingen: € 10 per groep of klas. Per ontleend spel (max. 3 stuks per beurt) betaalt € men € 0,30.

Werking & bijzonderheden Werkingsgebied Speelgoed is ingedeeld op basis van de Oostende - Gistel - Middelkerke - ontwikkelingsschijf. Er is ter plaatse Westkerke - De Haan – Bredene voldoende ruimte om te spelen en spellen uit te proberen. Zo is er ook een snoezelruimte Juridisch statuut & interne organisatie en ballenbadruimte. Opvoedingsinformatie Feitelijke vereniging beschikbaar via een aantal folders. Klasjes De speelotheek “Speel Mee” is kunnen ter plaatste spelen. opgericht in oktober 1980 uit de Het speelgoed kan ontleend worden met een Nationale Vereniging voor Hulp aan maximum van drie stuks en mag bijgehouden Verstandelijk Gebeperkingten, nu

worden tot de volgende speelotheekbeurt. Deze “Inclusie Vlaanderen”. ostende termijn kan slechts één maal verlengd worden. Subsidiekanalen O ; Indien jonge ouders dit wensen kan voor De stad Oostende een kennismaking een individueel bezoek Service Club Rotary Ter Streep, worden geregeld aan de speelotheek/ Rotary Oostende, Kiwanis Ensor snoezelruimte: Chris’ snoezelruimte: een rust- en ontspanningsplaats, An’s Winkeltje, Vrijwilligers keukenhoek, poppenhoek, ballenbadruimte, Een veertiental ouders, waarvan een ostende groot aanbod van gezelschapsspelen aantal ook ouder zijn van een kind O met een beperking. Hun taken zijn een Doelgroep luisterend oor bieden, ervaringen en Alle (groot)ouders en hun kinderen tips uitwisselen, samen spelen met de (verstandelijke beperking en/of een vertraagde kinderen, informatie voorzien over het ontwikkeling) samen met hun broers en zusjes. speelgoed, het speelgoed onderhouden Klasjes (leerlingen en hun begeleiders) van het Buitengewoon onderwijs type I en type II. Relaties & samenwerkingsverbanden Begeleiders van het revalidatiecentrum en hun Inclusie Vlaanderen, Kind en Gezin, klasjes. Begeleidingstehuis voor personen met Sociaal Huis Oostende, Kinderarts,

een verstandelijke beperking. Scholen, Start West-Vlaanderen. rrondissement A

8787 ’t Gapertje Stuiverstraat 81, 8400 Oostende Contact Katrien Duthoy Tel. 059 55 56 86, GSM 0498 92 91 47 E-mail: [email protected] Website: http://sho.oostende.be/Onderwijsopbouwwerk/3478/ default_sociaalhuis.aspx?id=10776

Openingsuren Woensdag: van 13.30 tot 17.30 u.

Werking & bijzonderheden Aanbieden van een uitgebreid aanbod van degelijk en verantwoord speelgoed. Coördinatie door een medewerker van het Sociaal Huis Doelgroep € Kinderen van 0 tot 7 jaar, wonend of ostende schoollopend in Oostende. Leerkrachten, Kostprijs O onthaalmoeders, … Lidgeld (jaarlijks): € 2,50 voor ; het eerste kind van een gezin, Juridisch statuut & interne organisatie € 1,25 voor het 2e kind. Vanaf OCMW het 3e kind geen extra lidgeld. Uitlening van speelgoed is Subsidiekanalen gratis Sociaal Huis Oostende ostende Vrijwilligers O Het openhouden van de speel-o-theek gebeurt door 2 vrijwilligers: ze staan in voor het in orde brengen, natellen, desinfecteren, … van het speelgoed. Relaties & samenwerkingsverbanden Moederorganisaties: Sociaal Huis Oostende, Sociaal Huis Oostende - Onderwijsopbouwwerk rrondissement Brugfiguren stad Oostende A

88 De Speelhoed De Speelhoed, Zinnialaan 1, 8400 Oostende Contact Els Verpoort en Kristel Pylyser Tel. 059 51 01 76, Fax 059 50 96 67 Email: [email protected]

Openingsuren woensdag van 14 tot 17 u. donderdag van 17 tot 20 u. zaterdag van 10 tot 13 u. op feestdagen is De Speelhoed gesloten.

Werking & bijzonderheden De uitleenperiode van het speelgoed is één maand. Je kan per uitleenbeurt 4 stukken speelgoed uitlenen. Doelgroep Kinderen & gezinnen van 0 tot 99 jaar Werkingsgebied Oostende en omliggende gemeenten ostende

Juridisch statuut & interne organisatie O

Georganiseerd vanuit de dienst Jeugd en ; € Onderwijs – Jeugd van de stad Oostende - Een Kostprijs stedelijke werking. Lidgeld: € 2,50/jaar voor het 1e kind, € 1,25/jaar voor Subsidiekanalen e Stedenfonds

het 2 kind, gratis vanaf het ostende e 3 kind. Per ontleend stuk Vrijwilligers O speelgoed betaal je een kleine Voor het uitlenen van het speelgoed wordt bijdrage (€ 0,40, € 0,80 of een beroep gedaan op 3 PWA (plaatselijk € 1,25), afhankelijk van werkgelegenheidsagentschap)-krachten, die de aankoopprijs van het bijgestaan worden door een personeelslid van speelgoed. de dienst Jeugd. Die mensen zorgen samen voor het uitlenen, het ontsmetten van het speelgoed en de schoonmaak van het lokaal. Relaties & samenwerkingsverbanden

Moederorganisatie: Stad Oostende rrondissement A

89 Arrondissement Roeselare – Tielt

OpeningsurenHooglede woensdag van 08.30 tot 11.30 u. donderdag van 14 tot 17 u. vrijdag van 13.30 tot 16.30 u. De Dobbelsteen eerste maandag van de maand van 20 tot 21 u. Spreekplaats Withuys, Dominiek Savio Instituut Tijdens de vakantiewerking op woensdag van Koolskampstraat 24, 8830 Hooglede (Gits) 8.30 tot 11.30 u. Contact Greta Bruwier Tel. 051 23 06 11, Tel (ergo): 051 23 06 38 Kostprijs E-mail: [email protected] Uitlenen van speelgoed via lidmaatschap Website: http://www.hooglede.be/index. en bijdrage: lidgeld: 6,25 per jaar, per php?option=com_content&task=view&id=89& stuk uitgeleend materiaal:€ Itemid=124 verlies of schade treft men €een 0,25. persoonlijke Bij regeling. € Werking & bijzonderheden Doelgroep Speelgoed ingedeeld op basis van de Personen met een beperking, zowel ontwikkelingsschijf. Catalogus is ter fysisch als mentaal. Ouders, kinderen, plaatse beschikbaar. Er is ter plaatse leerkrachten, therapeuten, onthaalmoeders ruimte om te spelen met het speelgoed. en kinderdagverblijven, jeugdbewegingen, Voor de klassen is dit een onderdeel van bejaardenverenigingen, scholen, … het lessenpakket. Een ergotherapeute is de hoofdverantwoordelijke en geeft (op vraag) Werkingsgebied advies en informatie bij de aanschaf, het Hooglede gebruik of eventueel zelf vervaardigen van Juridisch statuut & interne organisatie spelmateriaal. Ze staat in voor advies bij Vereniging zonder Winstoogmerk (VZW)

ooglede het ter plaatse uitzoeken van aangewezen Aanwezige disciplines: ergotherapie

H spelen vrijetijdsmateriaal voor elk

; individu en geeft eveneens de nodige info Subsidiekanalen bij de aanschaf, gebruik of eventueel De gemeente

ielt zelf vervaardigen van spelmateriaal, Private schenking

T aangepast aan de motorische en mentale Vrijwilligers mogelijkheden van het kind. Er wordt over

– Er wordt gewerkt met een vijftal gewaakt dat het spelmateriaal aansluit bij vrijwilligers. Hun taken zijn onderhoud de leefwereld van het kind, de jongere of van het speelgoed, catalogeren van het de volwassene. speelgoed, geven van informatie over het Zij geeft ook informatie of opleiding speelgoed. De ergotherapeut coördineert aan studenten, teamleden, onderwijzend het vrijwilligerswerk en zorgt dat iedere oeselare personeel en verleent medewerking aan vrijwilliger een job op maat heeft. andere organisaties (o.a. kinderen met R een beperking - onthaalmoeders, beurzen, Relaties & samenwerkingsverbanden …). Er kunnen maximum 3 stukken Samenspel West-Vlaanderen en Het meegenomen worden per beurt voor een Vlaamse overleg Speel-o-theken. periode van 4 weken. De uitleenperiode Samenwerking met onthaalmoeders die kan verlengd worden als het materiaal niet gratis het spelmateriaal kunnen ontlenen. aangevraagd is door een ander lid. Dit Samenwerking met Howest (opleiding houdt in dat een stuk speelgoed steeds na ergotherapie en ingenieur) om speelgoed 4 weken moet terug komen naar de speel- aan te passen of zelf te maken. o-theek. Dan wordt beslist of het materiaal Samenwerking met de KU Leuven en rrondissement nog eens mee kan naar huis. In-Ham om spelmateriaal aan te passen. A

90 Izegem

Spelotheek Izegem Stedelijke Openbare Bibliotheek Izegem Grote Markt 20, 8870 Izegem Contact Brenda Ostyn, Pascale Bauwin (verantwoordelijke spelotheek) Tel. 051 30 18 68, Fax 051 31 73 23. E-mail: [email protected], [email protected]

Werking & bijzonderheden Spelletjes en speelgoed lenen zoals je boeken ontleent. Er is speelgoed aanwezig dat aansluit Kostprijs bij elke ontwikkelingsfase van het kind. Van Men kan maximum twee stuks iedere categorie is materiaal aanwezig in de ontlenen per beurt aan € 0.50 per spelotheek: zintuiglijk materiaal, fantasie- exemplaar. stimulerend materiaal, gezelschapsspellen, constructiemateriaal, puzzels en denkspellen, bewegingsmateriaal, … Kortom, van €

hobbelpaard tot trampoline. Doelgroep

Ouders met kinderen van 0 tot 15 jaar. zegem I

Werkingsgebied ; Izegem en omstreken ielt

Juridisch statuut & interne organisatie T Ingebed binnen bibliotheek Aanwezige disciplines: kleuterleidster/ – bibliotheekassistente & diploma hoger secundair onderwijs/bibliotheekbediende Subsidiekanalen Openingsuren Jaarlijkse begroting dinsdag van 16.30 tot 18.30 u. oeselare woensdag van 14 tot 17 u. Vrijwilligers donderdag van 16.30 u. tot R De spelotheek werkt niet met vrijwilligers. 18.30 u. Relaties & samenwerkingsverbanden zaterdag van 09 tot 13 u. Moederorganisatie: Stedelijke Openbare Bibliotheek Izegem Niet-officiële samenwerkingsverbanden met: de crèches, Izegemse basisscholen (St.-Tillo, H. Hart, St.-Rafaël, St.-Vincentius, B.S. Bellevue, H. Familie, St.-Pieter en de Zonnebloem) & ’t

Koeterke rrondissement A

91 Ledegem

Spelotheek Ledegem Openbare bibliotheek Ledegem Rollegemstraat 218, 8880 Ledegem Contact Johan Maes, ((hoofd)bibliothecaris) Tel. 056 50 95 68 Fax 056 50 37 72 E-mail: [email protected] Website: http://www.ledegem.be/site/593/default.aspx

Openingsuren maandag van 10 tot 12 u. en 14 tot 18.30 u. dinsdag gesloten woensdag van 10 tot 12 u. en 14 tot 18.30 u. donderdag gesloten vrijdag van 10 tot 12 u. en 14 tot 18.30 u. zaterdag van 9.30 tot 12 u. zondag van 9.30 tot 12 u. edegem L ; ielt T – €

oeselare Kostprijs Werking & bijzonderheden Lidmaatschap kost € 15 per R Openbare bibliotheek jaar. Het speelgoed wordt gratis ontleend. Doelgroep Onthaalouders Werkingsgebied Ledegem Relaties & samenwerkingsverbanden Gemeentebestuur

rrondissement Gemeentelijke diensten A

92 Lichtervelde

Den Teirlinck Torhoutstraat 42 (OC Lichtenhove), 8810 Lichtervelde Contact Voor meer info kan men tijdens de kantooruren terecht bij de gemeentelijke jeugddienst Tel. 051 72 94 37. Tijdens de openingsuren is de Speel-o-theek bereikbaar op tel. 051 72 28 13. Voor meer inlichtingen en reservaties kunt u ook terecht via e-mail: [email protected] of [email protected] Website: http://www.lichtervelde.be/cms. asp?p=jeugdinitiatieven.htm

Openingsuren Open iedere woensdag van 16 tot 18 u. v elde ichter L ; Werking & bijzonderheden Uitleen volksspelen en gezelschapsspelen. Het ielt gebruikersreglement en het overzicht van de T beschikbare volksspelen zijn beschikbaar op de

website. Er is ook een elektronische brochure – m.b.t. de aanwezige gezelschapsspellen. Deze spellenlijst kun je tevens raadplegen op de € website. Kostprijs Doelgroep Men betaalt € 3,75 lidgeld Kinderen en gezinnen oeselare

per jaar en 0,50/ 1 R € € Juridisch statuut & interne organisatie huurgeld per spel/volksspel. Gemeente De gezelschapsspelen worden ontleend voor 3 Subsidiekanalen weken, de volksspelen voor Jaarlijkse subsidie van de gemeente 1 week. Vrijwilligers Zes vrijwilligers aanwezig in de spelotheek Relaties & samenwerkingsverbanden

Moederorganisatie: de jeugddienst rrondissement A

9393 Moorslede

Spelotheek Moorslede Openbare Bibliotheek Iepersestraat 22 C, 8890 Moorslede Contact Luc D’haene (Bibliothecaris) Tel. 051 77 10 57 Fax 051 77 23 92 E-mail: [email protected] http://www.moorslede.be/website/170-www/171-www.html

Openingsuren maandag van 16 tot 18 u. dinsdag van 10 tot 12 u. en 16 tot 19 u. woensdag van 15 tot 18 u. donderdag van 10 tot 12 u. en 17 tot 20 u. vrijdag van 16 tot 18 u. zaterdag van 09 tot 12 u. oorslede

M Werking & bijzonderheden ; De inschrijving in de spelotheek is vervat in de algemene inschrijving. De uitleentermijn ielt is 6 weken voor onthaalgezinnen, € T scholen, verenigingen enz. en die kan niet Kostprijs worden verlengd. Voor de anderen is de Het leengeld bedraagt – € uitleentermijn 3 weken die wel éénmaal 0,50 per speelmateriaal. kan worden verlengd met 3 weken, Voor onthaalgezinnen uit mits betaling van € 0,50 leengeld. Het Moorslede en Dadizele die voor aantal speelmaterialen dat per lenerspas professioneel gebruik ontlenen tegelijkertijd kan ontleend worden, is en voor scholen en verenigingen, oeselare beperkt tot 5. Reserveren is ook mogelijk. is het ontlenen gratis.

R Wie de geleende speelmaterialen Doelgroep te laat binnenbrengt, betaalt Iedereen € 0,25 per speelmateriaal per Werkingsgebied week achterstand + de kosten Moorslede en Dadizele voor het verzenden van de maningsbrieven. Het verlies van Juridisch statuut & interne organisatie het spelreglement kost € 2. Onderdeel van de bibliotheek Subsidiekanalen

rrondissement De gemeente A

94 Roeselare

Pipo Gasthuisstraat 10, 8800 Roeselare Contact Sabine Decru Tel. 051 23 63 66 E-mail: [email protected]

Werking & bijzonderheden Openingsuren Uitlenen van speelgoed aan kinderen of De speelotheek is iedere woensdag volwassenen met een beperking en aan iedereen open van 15 tot 18 u. en iedere die interesse heeft in spel – en speelgoed. Het zaterdag van 10 tot 12 u. spelmateriaal mag je houden voor drie weken. Verlengen is mogelijk, alsook een reservatie. Doelgroep Ouders van kinderen met een ontwikkelingsachterstand kunnen bij Speel- o-theek Pipo gepast speelgoed ontlenen. Een ervaren begeleidster zorgt voor advies. oeselare R

Werkingsgebied ; Iedereen is welkom. Mensen en ouders van

buiten groot Roeselare komen ook. ielt T € Juridisch statuut & interne organisatie Kostprijs Ingebed binnen OCMW. De speelotheek is een – Wanneer je wil lid worden onderdeel van de Kindermobile binnen het van de speelotheek wordt OCMW. De Kindermobile is het overkoepelend bij de inschrijving een orgaan van alle kinderdiensten. lidkaart opgemaakt. Het Subsidiekanalen lidgeld bedraagt € 6,25 oeselare en is een volledig jaar OCMW Roeselare R geldig (van maand tot Vrijwilligers maand). Per ontleend stuk 5 vrijwilligers aanwezig, elk met hun eigen spelmateriaal betaal je taakverdeling € 0,50. Relaties & samenwerkingsverbanden Moederorganisatie: OCMW De kindermobile Vaste samenwerking met spelotheken De Dobbelsteen (Gits), De Piepbal (Brugge), De Speeldoze (Oostduinkerke), De Stokpop (Ieper)

& De Speelkoffer (Menen) rrondissement A

95 Dentergem

Spelotheek Dentergem Initiatief voor Buitenschoolse Opvang Kerkplein 5, 8720 Dentergem Contact Maaike Oosterlijnck Tel. 09 338 83 28 E-mail: [email protected]

Openingsuren Het speelgoed is te bezichtigen de laatste maandag van de maanden februari, Werking & bijzonderheden mei, augustus en november op het adres Er kan speelgoed gereserveerd worden van het Initiatief voor Buitenschoolse via telefoon of e-mail. Dit speelgoed Opvang. wordt de daaropvolgende uitleendatum afgehaald. Bij elk stuk speelgoed hoort een inventarislijst. Deze reist overal mee. Aan de hand daarvan controleer je aan het einde van de uitleenbeurt of alle onderdelen volledig zijn. Op het entergem einde van de uitleentermijn wordt het D

; speelgoed grondig schoongemaakt en teruggebracht naar het Initiatief voor € Buitenschoolse Opvang. In het Initiatief ielt Kostprijs voor Buitenschoolse Opvang ligt een T Gratis. Men dient zorgzaam gebruikerslijst ter inzage, waarop om te gaan met het speelgoed. – aangeduid wordt waar elk stuk speelgoed Bij totale beschadiging of zich bevindt en welk speelgoed voor welke verlies van een stuk dient men periodes werd gereserveerd. de volledige kostprijs van Doelgroep het speelgoed te betalen. Bij Alle onthaalouders uit groot-Dentergem gedeeltelijke beschadiging,

oeselare waardoor het materiaal niet Werkingsgebied meer bruikbaar is, moet men R Dentergem de herstellingskost betalen. Het bedrag wordt bepaald door de Juridisch statuut & interne organisatie coördinator van het Initiatief Dienst van OCMW Dentergem (openbaar voor Buitenschoolse Opvang. bestuur) Bij beschadiging door normaal Subsidiekanalen gebruik (slijtage, …) dient geen Middelen van OCMW Dentergem vergoeding te worden betaald.. Relaties & samenwerkingsverbanden

rrondissement Lokaal Overleg Kinderopvang Dentergem A

96 Oostrozebeke

Spelotheek Oostrozebeke Bibliotheek ‘t Kraaiennest Ernest Brengierstraat 12, 8780 Oostrozebeke Contact Isabel Van Ackere Tel. 056 67 11 90, Fax 056 67 11 97 E-mail: [email protected], [email protected] Website: http://oostrozebeke.bibliotheek.be/ (catalogus) http://www.oostrozebeke.be/internet/VrijeTijd/Bibliotheek/ Spelotheek.html?branch=1&language=1

Openingsuren dinsdag van 16 tot 19 u. woensdag van 14.30 tot 17.30 u. donderdag van 14.30 tot 17.30 u. vrijdag van 09.30 tot 11.30 u. en 15 tot 19 u. zaterdag van 09.30 tot 12.30 u.

Werking & bijzonderheden 3 weken speelplezier, maximum 3 stukken speelgoed per lenerskaart. Doelgroep b eke ostroze O

Iedereen ; Werkingsgebied

Oostrozebeke ielt T Juridisch statuut & interne organisatie Lokaal bestuur: Gemeentebestuur – Oostrozebeke, afdeling vrije tijd, dienst bibliotheek. Subsidiekanalen Subsidies Vlaamse overheid voor de

€ oeselare Kostprijs bibliotheekmedewerkers.

€ 0,50 R Gratis voor Vrijwilligers onthaalouders 1 vrijwilliger voor de bibliotheek, niet voor de spelotheek. Relaties & samenwerkingsverbanden De catalogus van bibliotheek Oostrozebeke is opgenomen in de provinciale catalogus: http://west-vlaanderen.bibliotheek.be/ regiogroep BART (Tielt, Meulebeke, Wielsbeke,

Dentergem, Wingene, Pittem) rrondissement A

9797 Oostnieuwkerke

De Speelplaneet De Pion Het voormalige gemeentehuis Lepelstraat 1, 8840 Oostnieuwkerke Contact Amelie Allossery Tel. 050 24 80 89 E-mail: [email protected]

Openingsuren Elke zondag, uitgezonderd feestdagen, van 10.30 tot 11.30 u. ostnieu w kerke O ;

Werking & bijzonderheden ielt Maximum drie spellen tegelijk uitlenen, T maximum drie weken uitlenen.

– Circuskoffer en feestkoffer beschikbaar. Doelgroep Iedereen € Werkingsgebied Kostprijs

oeselare Oostnieuwkerke - Staden - Hooglede - 10 spelenkaart = € 4 Westrozebeke R Subsidiekanalen Gemeente Vrijwilligers Een achttal vrijwilligers. Gezamenlijk met de verantwoordelijke neemt men de uitbating van de spelotheek op zich. Relaties & samenwerkingsverbanden

rrondissement Jeugddienst Staden A

Verantwoordelijke uitgever Vlaamse coördinatoren opvoedingsondersteuning West-Vlaanderen Agentschap Jongerenwelzijn Foto’s Binnenwerk: Agentschap Jongerenwelzijn, fotoarchief Vlaamse overheid LNE, Patrick Vanhopplinus, Ivo Lemaire, Hugo Vanderwegen, Marc Bergmans, Andrzej Popiedzínski, Christa Richert, Michael Faes, Krishnan Gopakumar, Thiago Felipe Festa, Erik Araujo, Ivaylo Georgiev, Raphael Pinto, Shannah Pace Grafische Vormgeving Suzie Favere Departement Diensten voor het Algemeen Regeringsbeleid Afdeling Communicatie Druk Beleidsdomein Bestuurszaken Agentschap voor Facilitair Management Digitale drukkerij Depotnummer D/2012/3241/189 Uitgave Augustus 2012