interview interview

en zijn strijd tegen onrecht

Voormalig Eindhovenaar Martijn van Dam is pas 34, maar al negen jaar tweede-kamerlid voor de PvdA. In februari was hij de eerste van vijf fractiegenoten die zich kandideerde voor het partijleider- schap. „Ik ging niet in de eerste plaats voor de overwinning, maar om de partij te vernieuwen”, zegt hij nu. Een vraaggesprek over politieke idealen, drijfveren, , verleden en toekomst.

TEKST: miel timmers foto’s: mirella sleenhoff

ij heeft getwijfeld het gesprek wel met open vizier in’, vroeg hij de FRITS- een wedervraag. „Wat denk jij?” aan te gaan. Dat heeft met de redactie. interviewer te maken. Na zijn Martijn van Dam is rustig, genuanceerd en ja, Wie een grote jongen wil zijn, moet met verloren campagne voor het bevlogen. Maar wie beweert dat hij nooit met kritiek kunnen omgaan? H lijsttrekkerschap schreef ik de poten in de modder heeft gestaan en eens „Dat leer je snel in dit vak. Op mijn 23ste was hem een open brief in het Eindhovens Dag- verder moet kijken dan het Binnenhof weet ik fractievoorzitter in de gemeenteraad van blad. Daarin werd hij bewonderd voor zijn een kribbige Van Dam tegenover zich. „En jij Eindhoven. Doordat ik mede bepaalde wat er moed en lef, maar ook bekritiseerd. Dat hij dan? We zijn even oud, jij werkt ongeveer even in de stad gebeurde, kwam ik onder een ver- nog niet klaar is om de PvdA te leiden in een lang als beroepsjournalist bij het ED als ik als grootglas te liggen. Ik werd bekeken, bekriti- politiek landschap van turbulente tsunami’s. beroepspoliticus in de Kamer. Is het dan voor seerd. Volstrekte onbekenden vormden zich Grote, gematigde partijen, waaronder de jou ook tijd voor iets anders? Ik zou willen dat niet alleen een mening over mijn standpunten, PvdA, leggen het af tegen populistische groe- meer mensen vanuit een roeping iets doen maar ook over mijzelf.” peringen. Zwevende kiezers laten zich, de par- met hun idealen. Ik wil ook wel eens ’s mor- tijtrouw voorbij, verleiden door gemakzuch- gens om kwart over acht naar het werk fietsen In hoeverre is het bestaan van een politi- tige en kortzichtige standpunten. De beroeps- en om vijf uur weer naar huis. Dat houd ik een cus toen en nu vergelijkbaar? politicus Van Dam kreeg het advies een tijdje week vol. Over maatschappelijke bagage ge- „Totaal niet. In 1998 kocht ik mijn eerste mo- uit de actieve politiek te gaan om maatschap- sproken: Denk je echt dat ik meer maatschap- biele telefoon. Omdat het ED klaagde dat ik pelijke en bestuurlijke ervaring op te doen. pelijke bagage zou hebben als ik it’er was ge- niet altijd bereikbaar was. Mobieltjes, e-mail Wat zou daarna een glansrijke carrière in de bleven? Als volksvertegenwoordiger kan ik de en internet hadden nog nauwelijks betekenis. politiek nog in de weg staan? samenleving verkennen.” Nu heeft iedereen directe toegang tot politici. Twijfel dus bij Van Dam. ‘Miel heeft een uitge- Punt gemaakt. Van Dam zal dat vaker doen tij- De tastbare kloof tussen kiezers en gekozenen sproken mening over mij. Gaat-ie dat gesprek dens het gesprek. Reageren op een vraag door is nooit zo klein geweest. Wil ik met alle vra-

068 069 interview interview

gevangen, zitten vast aan een bedrijf waar we thema’s. Heb je het daar met partijleider geen klant van willen zijn en betalen te veel.” ‘de economie moet over? „Ik ben geïnteresseerd in dingen die ertoe Met welke tegenkrachten krijg je daarbij worden versterkt doen. Dat laat ik hem weten. Maar of ik die te maken? portefeuilles krijg, is afhankelijk van de om- „Natuurlijk met de machtige lobby van kabel- vang van de fractie en de achtergronden van exploitanten. Aanvankelijk was er geen Ka- door het zuidoost- fractieleden. In 2006 wilde dat ik mermeerderheid voor ons plan. En Europa lag buitenlandse zaken ging doen. Daar had ik dwars. Die meerderheid hebben we alsnog ge- brabantse model’ niet veel mee te maken gehad. Een politieke regeld. Je moet het zo spelen dat anderen on- portefeuille, die raakt aan je diepste principes. der druk komen om met je mee te gaan. Toen- Bijvoorbeeld hoe Nederland zich in het Israë- malig staatssecretaris heeft lisch-Palestijns conflict moet opstellen.” het in Brussel voor elkaar gekregen. Daarna is En de economie? een en ander in gang gezet. Op verzoek van de „Die moet worden versterkt door het Zuid- Je bent in de Tweede Kamer woordvoer- kabelexploitanten heeft de rechter het vrijge- oost-Brabantse samenwerkingsmodel, tussen der media, economie, integratie en dus ven van de markt uiteindelijk tegengehouden.” overheid, bedrijfsleven en kennisinstellingen, buitenlandse zaken geweest. Word je Lachend: „Soms heeft een rechtstaat ook na- landelijk uit te rollen. Dat heeft geleid tot cre- klaargestoomd voor iets groots? delen. Maar ik laat me niet uit het veld slaan. ativiteit en innovatie. Was Eindhoven aanvan- Van Dam aarzelt, wikt en weegt. Hij is niet een Leunen we achterover dan clustert de macht kelijk een stad waar boven de rivieren op werd man die roept: ‘Ik word de nieuwe minister- bij grote bedrijven en de overheid. We mogen neergekeken, nu weet iedereen dat het hier president van dit land!’ Hij blijft bescheiden. niet geleefd worden door anderen. Dat is mijn bruist. In Den Haag is steeds meer belangstel- „Ik heb in de politiek geleerd dat je nooit moet motivatie, mijn ideaal. Mensen voelen dat nie- ling voor deze regio. Steeds meer mensen, ook nadenken over je loopbaan.” mand ergens over gaat. Dat het schoolbestuur politici, komen een kijkje nemen. Niet alleen vijftig kilometer verderop zit en niet bereik- op de High Tech Campus, maar ook bij VDL.” Toch vrij menselijk, om dat wel te doen? baar is. We moeten grip krijgen op de publieke „Van de een op de andere dag kan het voorbij sector. Corporaties zijn eilanden, met de di- Gezondheidszorg en economie, grote zijn. Na de gemeenteraadsverkiezingen van recteur als koning. In de jaren negentig is veel verzelfstandigd en efficiënter gemaakt. Niet verkeerd in de tijdgeest, maar zoals ze vaak: we schieten door. Nu moeten we corrigeren.” Martijn van Dam in het Eindhovense café New York in gesprek met Miel Timmers. Waar wil je je de komende tijd sterk voor maken? „Gezondheidszorg en economie. We moeten gen, verzoeken en opmerkingen via e-mail, den verlegen. Een verzoek op Twitter levert agenda zetten, zelf wetgeving maken. Zo heb de zorg krijgen die we nodig hebben, zonder Twitter en Facebook goed omgaan, dan ben ik meerdere reacties op. Er is ook een keerzijde. ik veel gedaan op het vlak van consumenten- er extra voor te betalen. Doen we niets aan daar dagelijks een halve dag zoet mee. Ander- Iedereen heeft een mening, die niet altijd ge- bescherming. Ik kom in het geweer als de po- premies en belastingen, dan beslaan de zorg- zijds zitten politici nooit om praktijkvoorbeel- nuanceerd is, en ventileert die voortdurend. sitie van het individu moet worden beschermd kosten over tien, twintig jaar de helft van een Dat moet je beseffen als je de politiek in stapt.” ten opzichte van de overheid, grote bedrijven modaal salaris. Dat is niet te betalen.” of organisaties. We moeten de macht van ons Hoe ga je daarmee om? leven in eigen hand houden.” Hoe die zorgkosten beteugelen? „Vragen die mij persoonlijk gesteld worden, „Premies en eigen bijdragen inkomensaf- Paspoort beantwoord ik altijd. Berichten lukraak naar Wat heb je concreet gedaan? hankelijk maken. Belangrijker: verspilling Naam: Martijn van Dam alle 150 Kamerleden sturen, is een ander ver- „Ik ben vijf jaar bezig geweest met een wets- tegengaan, minder management en bureau- Geboren: op 1 februari 1978 in Zoe- haal. Een Kamerlid beschikt over ongeveer voorstel om het stilzwijgend verlengen van cratie, zorg dichterbij zodat huisarts en wijk- termeer. Groeide op in Huissen, ver- één fte aan ondersteuning, secretarieel en be- contracten en abonnementen tegen te gaan. verpleging meer opvangen en kunnen sturen huisde in 1990 naar Eindhoven leidsmatig. Met z’n tweeën controleren we een Geregeld zijn we allemaal in de maling geno- op de zorg die mensen krijgen. Verder moet Opleiding: Studeerde technische ministerie met drieduizend ambtenaren, de men door de kleine lettertjes, waardoor we op- marktwerking worden vervangen door over- bedrijfskunde op de TU/e. In 1998 ge- wetten die zij maken en of het geld goed wordt nieuw drie dagen te laat zijn met het opzeggen heidssturing op het budget. Specialisten in meenteraadslid in Eindhoven. Sinds besteed.” van bijvoorbeeld een sportschoolabonnement. loondienst zodat ze niet met tonnen naar huis 2003 Tweede Kamerlid, verhuisde in Daarnaast heb ik het initiatief genomen voor gaan en de absurde tarieven van medicijnen 2005 naar Utrecht Kiezen dus. het bel-me-niet-register. Daarbij zijn ongeveer aanpakken. Daarmee kunnen we premies be- Burgerlijke staat: Woont met vrien- „Voor een deel worden Kamerleden gestuurd zeven miljoen van de in totaal negen, tien mil- taalbaar houden en garanderen dat mensen din en dochter (begin 2012) in Den door beleid afkomstig van het kabinet. Dat joen huishoudens aangesloten. En zolang ik in de zorg krijgen die ze nodig hebben, zonder Haag moeten we controleren. Maar een Kamerlid de Kamer zit, probeer ik de contracten met de afhankelijk te zijn van de dikte van de eigen wil initiatieven nemen, onderwerpen op de kabeltv-exploitanten open te breken. We zitten portemonnee.”

070 071 interview interview

2002 bleef de PvdA in Eindhoven op negen kan ik beter’. Sterker nog: ‘Ik wil het pro- Maar, wat voeg jij toe? wilt leiden? zetels en Leefbaar Eindhoven kwam vanuit beren, verantwoordelijkheid dragen’. „In mijn campagne voor het partijleiderschap „Je vraag suggereert dat ik campagne heb ge- het niets ook op negen zetels. Kiest de kiezer „Meer mogelijkheden heb je zeker in het kabi- heb ik laten zien dat ik de PvdA wil vernieu- voerd alleen maar om te winnen. Ik deed niet duidelijk voor anderen, dan moet je niet te- net, maar het maakt me niet uit. In de Kamer wen. De partij moet zich niet verzetten tegen mee omdat ik per se partijleider wil worden. Ik gen wil en dank in het bestuur stappen. Rob of in het kabinet. Als je weet hoe het in de Ka- een flexibelere arbeidsmarkt. Beschermen we wil de partij veranderen, opkomen voor kwets- van Gijzel liep destijds in de coulissen warm mer werkt, kun je dingen veranderen. Dat is alleen verworvenheden, dan komen we niet baren, discussie aanzwengelen.” voor het wethouderschap. Hij was een van de niet politiek correct. Zolang ik passie en mo- op voor de nieuwe werkelijkheid. Dan kun- eersten die zei: ‘Iets wat niet bij ons past, moe- tivatie heb en me blijf verbazen, wil ik door. nen we nooit de positie van tijdelijke arbeids- Wat heb je geleerd van die verkiezing? ten we niet doen. Principes zijn belangrijker’. Had ik lang dezelfde portefeuille gehad dan krachten, zzp’ers of werknemers met een nul- „Dat het moeilijk is dingen daadwerkelijk over Typisch Rob: nooit eigenbelang voorop. Het had ik het risico gelopen dat ik vermoeid was urencontract verbeteren. Wat ik toevoeg? Ik te brengen. Dat volop in de media-aandacht gaat mij puur om de inhoudelijke motivatie. geraakt van weer dezelfde discussie.” hoop dat ik een katalysator voor verandering staan heftig is en de druk groot kan zijn.” Zo kan ik genieten van de wijk Doornakkers ben. in Eindhoven. Toen ik er woonde, waren er Heb je nagedacht of je je herkiesbaar zou plekken waar je ’s avonds liever niet kwam. Nu stellen voor een nieuwe Kamerperiode? Mijn agenda was nog een brug te ver. Sommi- spelen daar kinderen. Fantastisch hoe de wijk „Jazeker, ik heb me afgevraagd of ik nog altijd ge PvdA’ers bleven denken dat ik aan het ont- is gekanteld. Of Woensel-West. Ging het acht gebrand ben iets voor elkaar te krijgen. Of ik slagrecht wil morrelen. Dat beeld was niet te ‘ik geniet vooral jaar geleden daar vooral over veiligheid, nu iets kan toevoegen en of de partij me kan ge- nuanceren. In debatten moet je in twee zinnen over parkeren en dat er te hard door de straten bruiken.” je punt maken. De hoeveelheid en diversiteit wordt gescheurd. In de politiek kun je daad- aan media zijn toegenomen, maar de kans dat van het debat werkelijk veranderen.” Wat voeg jij toe? je mensen inhoudelijk kunt bereiken is mini- Van dit soort vragen houdt Van Dam niet. Die maal.” en dingen voor Dat klinkt wel heel politiek correct. Je gaat-ie uit de weg. Hij schuift op zijn stoel, controleert al negen jaar bewindslieden. mijdt oogcontact. „Ik vind bescheidenheid Opkomen voor kleine minderheden is elkaar boksen’ Dan denk je ongetwijfeld wel eens: ‘Dat nog steeds een goede eigenschap.” niet sterk als je een brede middenpartij

Daar genieten politici toch van? „Het hoort erbij, maar ik geniet vooral van het debat en dingen voor elkaar boksen. Ik heb tijdens de campagne ook geleerd dat er altijd kleine, stomme dingen gebeuren. Zoals jij schreef in je open brief. Tijdens het debat in het Klokgebouw stapte ik van het podium, uit het licht. Ik bedenk ter plekke dat ik tussen het publiek wil staan. Soms pakt dat goed uit, soms niet.”

Het interview van Mathijs van Nieuwkerk in De Wereld Draait Door met Van Dam heeft destijds veel losgemaakt. De interviewer viel Van Dam voortdurend in de rede, maakte de indruk er vooral op gebrand te zijn hem onderuit te halen. Van Dam haalt de schou- Hoe moeilijk is het onder Samsom te die- is van dezelfde generatie, heeft nieuwe ideeën ders op. „Ach, ik ben ook de mist ingegaan. nen? Je hebt immers gedacht dat je een en frisse energie. Hij is slim, denkt razendsnel, Ik heb me laten uitdagen. Doodzonde dat ik betere partijleider kon zijn? weet meteen wat er speelt en barst van de op- daardoor mijn verhaal niet kwijt kon. Ik had „Dat heb ik nooit gevoeld. We kennen elkaar lossingen.” me die dag om twaalf uur kandidaat gesteld. al lang. Zijn samen in de Kamer gekomen. We Daarna ongeveer dertig interviews gegeven delen idealen, verschillen alleen over de weg Hoe is jouw interesse in politiek gewekt? en zonder van alle hectiek te zijn losgekomen, er naartoe. Met Staf Depla (voormalig twee- „Thuis werd er vroeger veel over politiek ge- ben ik naar DWDD gegaan. Een bewuste de- kamerlid en nu wethouder in Eindhoven, discussieerd. De les die wij hebben gekregen keuze vanwege het overwegend jonge kijkers- mt) en (geboren Eind- is dat we niet alleen voor onszelf leven. Ons publiek. En een risicovolle. Bij Pauw & Witte- hovenaar en vicefractievoorzitter, mt) discus- moeten realiseren dat niet iedereen het goed man krijg je meer ruimte. Achteraf had ik mis- sieerden we vaak aan de borreltafel. Tijdens heeft. Diep van binnen heb ik de ontstuitbare schien een dag later naar de DWDD-studio de verkiezing voor het leiderschap heb ik dat drang om iets te doen tegen onrecht. Toen ik Buurtbarbecue van de PvdA bij buurtrestaurant In de Voortuin in Woensel-West. moeten gaan.” met Diederik voor de schermen gedaan. Hij net PvdA-lid was, kwam ik een oudere dame

072 073 interview

tegen die keurig haar tuintje stond bij te hou- den. De buurt verloederde, haar kinderen vonden dat ze moest verhuizen. Dat wilde ze niet. Ze voelde zich alleen staan. De gemeente deed niets, de politiek had haar buurt in de steek gelaten. Het brandde bij mij van binnen: deze mevrouw mag er niet alleen voor staan. De gemeente moest de strijd aan met de on- veiligheid en verloedering. De politiek is de enige macht die dat voor elkaar kan krijgen. Opkomen voor mensen die niet tegen bureau- cratie of grote bedrijven op kunnen, is mijn drijfveer.”

‘ooit wil ik terug naar eindhoven. de stad bruist. het is hier gemoedelijk’

Wat heb je nog met Eindhoven? „Veel! Ik voel me hier thuis. Mijn ouders en vrienden wonen er. Heb van mijn twaalfde tot 27ste in Eindhoven gewoond. Ik kom ge- regeld in de stad en probeer aangehaakt te blijven, bijvoorbeeld door mijn bestuursfunc- tie bij STRP festival. Ooit wil ik terug naar Eindhoven. De stad bruist. Ik heb in Utrecht gewoond en woon in Den Haag. Het cliché klopt: het is hier gemoedelijk en relaxed. Ik zal mijn vriendin moeten overtuigen. Zij komt niet uit deze regio.” De negentienjarige Ozan Demir neemt met Martijn van Dam de politiek door in zijn wijk Woensel-West. Dit jaar ben je vader geworden van een dochter. Heeft dat je veranderd? „Toch wel. Ik voel een grotere verantwoorde- lijkheid. Er is iemand op de wereld die hon- het onderlinge wantrouwen tussen politici in „Voorlopig niet, maar ik ben niet pessimis- derd procent afhankelijk is. Ik ben nog gemo- Europa. Om dat te doorbreken, wordt daad- tisch. Ik hoop dat voor onze kinderen Ne- tiveerder om aan de toekomst van Nederland krachtig leiderschap gevraagd. We ontkomen derland de plek blijft waar we de grenzen van te werken. Blijft dit de plek waar het gebeurt, er niet aan om bevoegdheden centraal neer te ons weten en kunnen verleggen en dat onze waar nieuwe dingen worden bedacht of wor- leggen. Het alternatief is dat de boel uit elkaar welvaart en gezondheid geborgd blijft. Zeker, den we een museum voor Aziaten die komen dondert.” bevoegdheden afstaan doet pijn. Ik vind dat kijken hoe onze beschaving er vroeger heeft Europa zich minder met onze bedrijfjes en uitgezien? Terwijl we niet meer bepalend zijn Aan bevoegdheden overhevelen waagt corporaties moet bemoeien, maar dat wan- en onder de voet worden gelopen. Vanwege de geen politicus zich in ons grillige poli- trouwen brengt ons nergens. Ik ben er van eurocrisis staan we op een kruispunt voor de tieke landschap. Dat ziet er niet best uit overtuigd dat de boel bij elkaar houden beter toekomst van onze kinderen. Het probleem is voor je dochter. is dan Europa uit elkaar laten vallen.”

075