Buurtrechten Van Kamerlid Het Opstellen Van Een Agenda, We Gaan Er Echt Mee Aan Grace Tanamal Heeft Gezorgd Voor Brede Aandacht Voor De Slag

1 | 2 LSA | Jaarverslag 2015 Voorwoord

VERBINDEN EN VERSTERKEN

Onze LSA-achterban is sterk, zet de schouders eronder Wijkbewoners promoten een gezonde levensstijl. en maakt zich sterk voor de wijk. En onze achterban is Bewoners vinden het belangrijk om zorgtaken op zich in 2015 flink gegroeid. Steeds meer bewoners zijn actief te nemen. Er is veel onzekerheid onder bewoners die in hun steden en dorpen, elk vanuit hun eigen expertise. afhankelijk zijn van zorg. Krijgen zij nog wel de zorg die Ook steeds meer jongeren zetten hun beste beentje zij nodig hebben en kunnen zij die zorg ook betalen? voor. Dit proces is voortdurend in beweging en alles LSA-leden voelen zich verantwoordelijk voor andere lijkt van plaats te veranderen. Veel initiatieven poppen wijkbewoners. Zij dragen eraan bij dat hun buren de op, sommigen blijven, anderen gaan kopje onder. De juiste zorg krijgen. Voor hen mag niemand buiten de actieve bewoner pakt zijn kans en probeert van alles uit. boot vallen. Dan is het noodzakelijk om te verbinden Chaotisch? Misschien wel. Maar ik zie meer lef en meer en te versterken. Ook spelen actieve bewoners in op vernieuwing dan ooit! de vluchtelingencrisis. Overal in de wereld steken brandhaarden op en vluchtelingen komen onze kant op. Tijdens de Landelijke Bewonersdag maakten we samen Houden we onze grenzen gesloten of tonen we mede- de BewonersAgenda. Tien agendapunten die voor ons menselijkheid en pakken we actief onze rol? belangrijk zijn. Inmiddels hebben meer dan 130 mensen van tientallen (bewoners)organisaties en gemeenten We hebben in 2015 een grote stap gezet met buurtrech- onze agenda onderschreven. Het blijft natuurlijk niet bij ten. Het initiatiefvoorstel buurtrechten van Kamerlid het opstellen van een agenda, we gaan er echt mee aan Grace Tanamal heeft gezorgd voor brede aandacht voor de slag. Op elk agendapunt sloten bewoners, gemeen- dit onderwerp in de Kamer. Buurtrechten staat promi- ten en bedrijfsleven BewonersDeals. Zij spraken af een nent op de agenda en in de Kamer worden constructie- agendapunt in de praktijk uit te werken. Zo wordt er ve debatten gevoerd. De motie Van Dijk / Voortman is geëxperimenteerd met open data en met de vernieuw- ingediend om het Right to Challenge op te nemen in de de samenwerking tussen bewoners en professionals. Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). Verschil- We volgen deze deals op de voet. De BewonersAgenda lende gemeenten en bewonersinitiatieven experimente- gaat uit van de kracht van actieve bewoners, we pakken ren met dit recht om uit te dagen. En tijdens de Lande- de regie. Hierbij is professionele wederkerigheid in de lijke Bewonersdag sloten we met minister Plasterk de samenwerking lokaal onmisbaar. BewonersDeal om het Right to Challenge samen vorm te geven, waardoor het beter toepasbaar wordt. Maar In de zorg verandert er veel, bijvoorbeeld door de voor ons blijft het daar niet bij. Het Right to Challenge decentralisatie. We zien belangrijke zorgtaken wegval- is onderdeel van een heel pakket aan buurtrechten en len en kansen om onze buren te helpen langer thuis wij pleiten nog steeds voor de invoering van het hele te blijven wonen. Ik zie onze achterban steeds meer pakket. We maken grote stappen maar we zijn er nog zorgtaken oppakken. Voor velen van ons een nieuw niet. Gelukkig dragen veel politieke partijen ons een domein, maar het lukt en iedereen doet het weer an- warm hart toe. ders. Zo ontstaan er zorgcoöperaties en samenwerkin- gen met de formele zorg. Er ontstaan wijktuinen, waar Ons pleidooi is en blijft, dat we daadwerkelijk kunnen iedereen groenten kan verbouwen, klussendiensten en samenwerken aan sterke steden, mooie buurten en vervoersdiensten. Sommige zorginstellingen zoeken op dorpen. Als we de regie nemen, maken we de wereld eigen initiatief de samenwerking met buurten en wijken, toch een beetje beter. Daarom blijven we verbinden en bijvoorbeeld voor zinvolle dagopvang en het vroeg versterken, ook in 2016. signaleren van problemen. En zelfs zorgverzekeraars en artsen beginnen te bewegen.

JOKE BAKKER, VOORZITTER

Voorwoord 3 Vereniging Landelijk Samenwerkingsverband Actieve bewoners (LSA)

Jaarverslag 2015

4 LSA | Jaarverslag 2015 Voorwoord 3

1 Bijeenkomsten 6 1-1 Themadagen 7 1-2 Landelijke Bewonersdag 9 1-3 Vergaderingen bewonersplatform 10 1-4 Zomerschool 11

2 Advies en begeleiding 12 2-1 Adviesfunctie bureau 13 2-2 Bijeenkomsten van derden 13 2-3 Adviezen aan derden 14

3 Publicaties 16 3-1 BewonersBerichten 17 3-2 Websites 18 3-3 Social media 19 3-4 Persberichten 19 3-5 Online publicaties 20 3-6 LSA Nieuwsflits 21 Vereniging Landelijk Samenwerkingsverband 4 Projecten en instrumenten 22 Actieve bewoners (LSA) 4-1 Beheer je buurthuis 23 4-2 Buurtrechten 24 4-3 BewonersBedrijven 25 Jaarverslag 2015 4-4 Platform bewoners - politici 28 4-5 Zorg en bewonersinitiatief 29

5 Organisatie 30 5-1 Bewonersplatform 31 5-2 Bestuur 31 5-3 Personeel 32 5-4 Werkzaamheden LSA-bureau 32

Bijlagen 34 1 Ledenlijst Bewonersplatform 35 2 Overzicht adoptiekamerleden en hun wijken 38 3 Leden comité van aanbeveling 39

Inhoud 5 1 Bijeenkomsten Al jaren organiseert het LSA kleinschalige bijeenkomsten en grote landelijke dagen. In 2015 is ervoor gekozen niet langer onder- scheid te maken tussen landelijke dagen en locatiedagen. In plaats daarvan organiseren we bijeenkomsten rondom een bepaald thema op locaties in het hele land: themadagen. Vier keer kwamen de leden van het LSA samen tijdens een platformvergadering en we hielden een tweedaagse zomerschool in de Randstad. Daarnaast organiseerden we ook in 2015 het evenement voor actieve bewoners, de Landelijke Bewonersdag: Onze toekomst, Onze agenda. In het najaar spraken platformleden met Minister Blok over knellende regels.

6 LSA | Jaarverslag 2015 1-1 Themadagen

Themadagen zijn dagen die in verschillende wijken wor- KORTE BESCHRIJVING: den georganiseerd rondom een actueel onderwerp. Op Professionals worden overspoeld met handreikingen deze dagen worden actuele thema’s besproken en wijken trainingen om met bewonersinitiatieven om te gaan. projecten bekeken die interessant zijn voor iedereen die Daarom organiseerden wij een bijeenkomst speciaal voor zich bezig houdt met de verbetering van leefbaarheid. De actieve bewoners waarin zij via masterclasses, workshops bijeenkomsten komen tot stand in samenwerking met de en snelcursussen praktische tips en handvaten voor hun bewonersgroep van de betreffende wijk. Op deze manier initiatief kregen. Zo was er tijdens de masterclass ‘Samen- wordt een bepaald thema uitgediept en kunnen bewo- werken met de gemeente’ een menukaart om dit te doen, ners tegelijkertijd kijken en leren van een collega-bewo- een schrijfsessie over het maken van een plan van aanpak nersgroep. De uitwisseling van ervaringen, successen en en een actieve workshop om te leren netwerken. problemen staat centraal. Kijk voor een uitgebreid verslag op de website.

DATUM: 13 februari 2015 LOCATIE: Delftstede - Delft DATUM: 6 juni 2015 TITEL: Zorg voor je wijk LOCATIE: Gasfabriek - Alkmaar AANTAL BEZOEKERS: 70 TITEL: Wijken en dorpen met energie voor de toekomst AANTAL BEZOEKERS: 45 KORTE BESCHRIJVING: In Delftstede spraken we samen over de (veranderen- KORTE BESCHRIJVING: de) rol van bewoners en bewonersinitiatieven binnen Deze themadag organiseerden we samen met de Vereni- de zorg. Vier buurtzorginitiatieven presenteerden zich: ging voor Kleine kernen in Noord-Holland. Bewoners uit Wijzelf zorgcoöperatie - Delft, Zorg voorelkaar – Delft, steden en dorpen inspireerden elkaar op thema’s zoals Laakse Lente - Den Haag en senioren activiteiten Zorg- duurzaamheid, lokaal voedsel, wijkeconomie en geza- vrijstaat – Rotterdam. De buurtzorginitiatieven legden menlijk energie besparen. We leerden over een project de deelnemers tijdens het middagprogramma een vraag dat als doel had de energierekening van de hele stad te voor. De adviezen uit deze sessies zijn gebundeld in ‘De verlagen en over een duurzame dorpsvisie gecreëerd Tien Geboden voor Buurtzorginitiatieven’ zoals zorg voor door bewoners. Aan het eind van de middag blijken een duidelijke identiteit. bewoners uit steden en dorpen meer overeenkomsten te hebben dan zij in eerste instantie zien. Kijk voor een uitgebreid verslag op de website. Kijk voor een uitgebreid verslag op de website.

DATUM: 28 maart 2015 LOCATIE: ONS – Breda DATUM: 4 september 2015 TITEL: Rol van LSA in transitie LOCATIE: Nieuwe Banier – Rotterdam AANTAL BEZOEKERS: 40 TITEL: Urbania: gedroomde stad van de toekomst AANTAL BEZOEKERS: 45 KORTE BESCHRIJVING: Deze themadag sloot aan op een van onze platformver- KORTE BESCHRIJVING: gaderingen. We nodigden externe partners uit om mee De deelnemers aan deze themadag maakten een reis te denken over de rol van LSA in de transitie. LSA-leden vanuit de toekomst terug naar het nu om tot hun geen experts gingen in verschillende ronden het gesprek droomde stad te komen. Drie sprekers met een duidelijke met elkaar aan. Hoe zien we het LSA? Waar hebben wij toekomstvisie lichtten deze toe: Daan Rovers (filosoof), behoefte aan? Welke rol zou het LSA moeten nemen in Joop Hofman (Pop-up city) en Ernst Bergboer (Beien). In de transitie? het middagprogramma haalden we in groepen input op voor de BewonersAgenda (zie 3-5 Online publicaties). Uit de input bleek vooral een behoefte aan een constante DATUM: 25 april 2015 leercirkel. Aan een samenleving waarin iedereen mee LOCATIE: Fort Vreeswijk – Nieuwegein mag doen en verschillend mag zijn. TITEL: Buurtinitiatief met groeispurt AANTAL BEZOEKERS: 70 Kijk voor een uitgebreid verslag op de website.

1 | Bijeenkomsten 7 RESULTATEN DATUM: 3 oktober 2015 De meer thematische opzet van de bijeenkomsten zoals LOCATIE: Crabbehoeve – Dordrecht in 2014 is gestart, is in dit verslagjaar succesvol door- TITEL: Sociale wijkteams, natuurlijk mét bewoners gezet. Bewonersgroepen zijn de experts in hun wijken, AANTAL BEZOEKERS: 50 denk aan buurtzorg, groenonderhoud of beheer van een buurthuis. Door themadagen te organiseren bij hen op KORTE BESCHRIJVING: locatie, versterken we hun positie en mogelijkheden. Het merendeel van de gemeenten heeft een sociaal wijk- Dit zijn dagen waarop bewoners op een laagdrempeli- team, maar vrijwel overal zonder bewoners. Geïnspireerd ge manier van elkaar kunnen leren. Dagen waarop de door voorbeelden uit Arnhem, Zaandam en Eindhoven actieve bewoners zich met hun kennis en ervaring op discussieerden de deelnemers over samenwerken, een positieve manier in de kijker kunnen spelen. Deze bewoners als opdrachtgever voor professionals en het bijeenkomsten versterken het netwerk van bewoners en sociaal wijkteam als breekijzer voor de overgeorgani- we zien dat zij voldoen aan hun behoefte. seerde wereld. Dát zij een rol moeten spelen, is duidelijk. Bewoners weten namelijk als geen ander wat er speelt De themadagen hadden een goede opkomst, gemid- in de wijk en kennen de netwerken beter dan professio- deld waren er 62 bezoekers. Actieve bewoners zijn de nals die worden ingevlogen. Maar de ideale rolverdeling doelgroep van deze themadagen. We zien dat deze verschilt per wijk. themadagen ook interessant zijn voor professionals. Zo’n 20 procent van de bezoekers waren beroepskrachten Kijk voor een uitgebreid verslag op de website. of gemeentelijke bestuurders. Het grootste deel van de bezoekers (80 procent) waren actieve bewoners. Onge- veer de helft van de bezoekers bestaat uit bewoners die DATUM: 21 december 2015 nog niet eerder op een bijeenkomst van het LSA waren LOCATIE: Districtshuis – Antwerpen (BE) geweest. Zij worden nu op de hoogte gehouden van TITEL: Burgers maken de begroting onze activiteiten en een deel van hen is lid geworden van AANTAL BEZOEKERS: 30 de vereniging. Anders in dit verslagjaar is een verhoging van de financi- KORTE BESCHRIJVING: ële bijdrage voor de themadagen. Bewoners die geen lid In Antwerpen beslisten bewoners over de besteding zijn van het LSA betaalden 15 euro en netwerkleden de van 1% van het totale budget van het district Antwerpen, helft dus 7,50 (zie 5-1 Bewonersplatform). Professionals meer dan 1 miljoen euro! Met het ‘Burgerbegroting-spel’ betaalden 50 euro en LSA kernleden kwamen gratis. maakten we kennis met deze methodiek. Wat vinden we nu echt belangrijk? Waar investeren we in? In Nederland is dat nog nauwelijks praktijk. In Oldenbroek en Breda bestaat een burgerbegroting en zo’n vijftien gemeenten doen onderzoek. In Amsterdam en in Emmen hebben bewoners inspraak in de besteding van het gemeentelijke budget via budgetmonitoring.

Kijk voor een uitgebreid verslag op de website.

8 LSA | Jaarverslag 2015 1-2 Landelijke Bewonersdag

Het LSA brengt al 27 jaar actieve bewoners samen Tanamal (Kamerlid PvdA), Ronald Paping (Nederlandse tijdens de Landelijke Bewonersdag. Dit verslagjaar Woonbond), Henk Smeeman (KNHM Flevoland), Rismé kwamen 600 bewoners uit het hele land naar de groot- Oblijn (bewoner Almere) en Joke Bakker (LSA). In de ste jaarlijkse bijeenkomst voor actieve bewoners. De weken daarna volgenden meer dan 120 ondertekenaars Landelijke Bewonersdag was op 28 november 2015 in hun voorbeeld. het Topsportcentrum Almere en had als thema ‘Onze toekomst, Onze agenda’. De dag gingen we naar huis met Kijk voor een uitgebreid verslag op de website. een concreet eindresultaat: de BewonersAgenda met bijbehorende BewonersDeals. (zie 3.5 Online publicaties) RESULTATEN: De Landelijke Bewonersdag 2015 werd georganiseerd De naamsbekendheid van de Landelijke Bewonersdag door het LSA in samenwerking met het ministerie van is groot. Het hele jaar door ontvangt het LSA telefoon- BZK, de Nederlandse Woonbond, KNHM, gemeente tjes en mailtjes van bewoners die willen weten waar en Almere, de Schoor en veel actieve bewoners in en rond wanneer de Landelijke Bewonersdag wordt gehouden. Almere. Dit keer vond de dag plaats in Almere. Anders dan vorige jaren, was een programmaonderdeel waarbij bezoekers DATUM: 28 november 2015 10 initiatieven in Almere bezochten. Omdat vooraf niet LOCATIE: Topsportcentrum – Almere bekend was naar welke initiatieven ze gingen, waren TITEL: Onze toekomst, Onze agenda het met recht ‘verrassende ontmoetingen’. Ook dit jaar AANTAL BEZOEKERS: 600 hadden bewonersgroepen zelf geregeld om samen te reizen vanuit onder meer uit Enschede en Helmond. Wij KORT VERSLAG: zijn trots en blij met de enorme betrokkenheid van onze De titel van de Landelijke Bewonersdag 2015 was ‘Onze achterban. toekomst, Onze agenda’ en op de dag werd de Bewoner- sAgenda gemaakt; een oproep aan de samenleving om Natuurlijk zijn ook dit jaar op de Landelijke Bewonersdag de doe-democratie te laten werken. Het is een reactie op weer veel nieuwe contacten gemaakt tussen bewoners de Agenda Stad van de overheid. Minister Plasterk was en oude contacten zijn aangehaald. Er is kennis ge- op de grote bewonersbijeenkomst en zegde toe samen deeld en veel vrijwilligers hebben hernieuwde energie met het LSA het Right to challenge beter en begrijpelijker gekregen om verder te gaan met hun belangrijke werk. uit te werken en het breder te trekken. In aanloop naar de dag en tijdens de dag zelf is input Joke Bakker, voorzitter van LSA riep tijdens de dag op opgehaald voor de BewonersAgenda. Via kaarten, een om in actie te komen tegen de eeuwige plannenmakers, levensgrote agenda, e-mail en social media kwamen de hokjesdenkers, de bureaucratie en de doemdenkers. reacties op de vraag ‘wat heb jij nodig om je initiatief te “Laat vandaag van je horen en vertel hoe de samenwer- laten slagen?’ Deze zijn ter plekke door een redactie van king wel tot stand kan komen!” LSA-leden gebundeld tot 10 agendapunten. Ook werden Na haar woorden werd de aanwezige redactie over- op deze agendapunten BewonersDeals gesloten. Bewo- spoeld met kaartjes, tweets, mails en telefoontjes. Het ners en professionals uit het hele land spraken af een is deze actieve bewoners duidelijk, de doe-democratie agendapunt samen uit te werken in de praktijk. heeft andere regels nodig om te werken. “Je kunt niet Aan het eind van 2015 was de BewonersAgenda on- verwachten dat de vitale lokale samenleving gaat bloeien derschreven door ruim 120 personen van tientallen als je de regels niet aanpast. We willen best meer doen, (bewoners)organisaties en (lokale) overheid. Op elk maar dan moet er een andere manier van samenwerken agendapunt is minimaal 1 BewonersDeal gesloten. LSA komen met zowel overheden als met organisaties en volgt deze deals op de voet en deelt de voortgang op de instituties,” zo verwoordt een van de deelnemers het. website www.bewonersagenda.nl/bewonersdeals. Op basis van de agendapunten werden BewonersDeals gesloten. Bewonersgroepen, gemeenten en bedrijfsleven Er is veel persaandacht geweest voor de Landelijke sloegen de handen ineen en sloten deals. Ook minister Bewonersdag. Zowel landelijke als regionale dagbladen Ronald Plasterk sloot een deal en wel met het LSA. In het hebben over de dag bericht, evenals lokale radio- en voorjaar van 2016 gaan ze samen nadenken over een televisiezenders. goede en passende vorm voor Right to challenge. Aan het eind van de dag werd de BewonersAgenda sym- bolisch onderschreven door Tjeerd Herrema (wethouder Almere), Han Jetten (de Schoor en de MOgroep), Grace

1 | Bijeenkomsten 9 1-3 Vergaderingen bewonersplatform

LSA is een vereniging met verenigingsleden. Die leden om collectieve wooncoöperaties mogelijk te maken van vormen samen het LSA-platform, dit is het hart van het start gaat. LSA-leden beschreven de voordelen: de kos- LSA. Het zijn actieve bewoners uit heel Nederland die ten kunnen dan omlaag, de zeggenschap en het eige- samenkomen om activiteiten en projecten te bespreken naarschapsgevoel wordt groter, dit zal het woonklimaat en te plannen. en de sociale cohesie versterken. Minister Blok vindt het naar eigen zeggen ‘levensgevaarlijk’. De minister sluit de Op de platformbijeenkomsten in 2015 hebben we geëx- korte discussie af met de toezegging: ‘Al zie ik veel risi- perimenteerd met verschillende locaties en vergader- co’s, als er banken zijn die collectieve wooncoöperaties vormen om te zoeken naar een manier om nog meer willen financieren, zal ik de mogelijkheden onderzoeken tijd te hebben voor discussie en uitwisseling. Daarom om deze een plek te geven in het woonbestel.’ koppelen we themadagen nu aan platformvergaderingen. Deze themadagen zijn uiteraard ook toegankelijk RESULTATEN voor niet-leden. De bijeenkomsten met het platform zijn van groot belang voor onze vereniging. We zijn samen op zoek naar de IN 2015 WAREN DE PLATFORMVERGADERINGEN OP: ideale manier om zoveel mogelijk uit de momenten te kunnen halen dat we samen zijn. Daarom hebben we er 28 MAART 2015 – ONS IN BREDA in 2015 voor gekozen om de vergaderingen bij verschil- met themadag over rol van LSA in transitie lende leden in het land te houden en de vergaderingen te koppelen aan themadagen. Dat betekent dat verga- 13 JUNI 2015 – ISOLA ROSA IN UTRECHT deringen soms in de buurt en soms verder weg zijn. We jaarvergadering horen uit de vereniging positieve geluiden over deze aanpak. Zij vinden het positief om bij elkaar te kijken en 3 OKTOBER 2015 – CRABBEHOEVE IN DORDRECHT minder vervelend om ver te reizen als er na de vergade- met themadag over burgerinitiatief en sociale wijkteams ring nog een interessante themadag is.

7 NOVEMBER 2015 – HUIS VAN BARTELS IN AMERSFOORT In 2015 is tijdens de vergaderingen een voorstel voor een met aansluitende rondleiding nieuw lidmaatschap aangenomen. De bewonersgroepen die lid zijn van het LSA en ook stemrecht hebben tijdens 19 NOVEMBER 2015 – DE MUSSEN IN DEN HAAG de vergaderingen noemen we kernleden. Daarnaast gesprek met minister Blok hebben we leden op persoonlijke titel, netwerkleden. Zij zijn nauw betrokken bij het LSA maar hebben geen KORT VERSLAG GESPREK MINISTER BLOK: stemrecht in de vereniging. Elk jaar vergaderen LSA-leden met de minister. Op 19 november overlegden we in buurthuis de Mussen in de Op onze platformvergaderingen worden de lopende en Schilderswijk in Den Haag met minister Stef Blok. Een aankomende projecten en activiteiten besproken. Zo mooie kans voor leden om zaken direct bij de minister bespreken we bijvoorbeeld de voortgang van de projec- aan te kaarten. Tijdens deze jaarvergadering kwamen ten BewonersBedrijven en Beheer je Buurthuis, vragen twee belangrijke punten naar voren. De minister zegde we input voor een zorgvoorstel of de Zomerschool en toe dat wooncorporaties leegstaand commercieel evalueren we de themadagen. vastgoed dat zij in hun bezit hebben, mogen beheren zoals zij willen. Ook door het beheer te laten doen door De opkomst is gemiddeld 40 personen. kunstenaars, beginnende ondernemers of bewonersgroepen. Van verschillende leden van het LSA komt het signaal dat corporaties de Woningwet gebruiken als excuus om tijdelijke beheerders niet meer toe te laten in hun commercieel vastgoed. Dit kan komen omdat de corporaties zelf de regels niet helder hebben. Minister Blok hielp deze onzekerheid de wereld uit. Tijdelijk beheer mag!

Een ander belangrijk punt dat uit het jaarlijkse overleg met de minister naar voren kwam was dat de zoektocht

10 LSA | Jaarverslag 2015 1-4 Zomerschool

De Zomerschool is een meerdaagse bijeenkomst ex- initiatief ‘ Burenhulp in de Bosch & Vaart’ en Nanda van clusief voor LSA-platformleden. Doordat we meerdere Loen vertelt vol passie over het ‘Stadsdorp Westerdok’. dagen samen zijn, biedt de zomerschool de mogelijk- Zo kregen de deelnemers aan de zomerschool een kijkje heid om wat dieper op onderwerpen in te gaan. Dit jaar in de keuken bij de meest uiteenlopende initiatieven. organiseerde LSA de jaarlijkse zomerschool op 7 en 8 Over de zomerschool is een verslag geschreven en ver- augustus in Haarlem, Zaandam en Amsterdam. Tijdens spreid onder onze leden. Het is hier terug te vinden. de zomerschool komen actuele zaken die actieve bewoners bezighouden aan bod. Met 25 LSA-leden discussi- RESULTATEN eerden we onder andere over buurtrechten, de rol van Het waren mooie en leerzame dagen voor onze vereni- wijkraden en sociale wijkteams. Daarnaast gingen we gingsleden die zich ervoor ingeschreven op verschillende plekken bij bewonersgroepen kijken, in hadden. Onze leden hebben veel ruimte gehad om tips wijken rondlopen én kregen we een aantal presentaties en tricks uit te wisselen en we zijn door elkaar van bewonerszorginitiatieven. en door derden geïnspireerd geraakt. Door bij elkaar te kijken en met elkaar praten worden we sterker als vereni- KORT VERSLAG: ging en individueel: iedereen is in zijn eigen buurt bezig We begonnen de in de Haarlemse wijk Rozenprieel in het met nieuwe ideeën en we kunnen hierin veel van elkaar buurthuis De Tulp (“ja we zijn een beetje tegendraads, leren. Het betrekken van het netwerk in Haarlem bij onze alles in deze wijk heet al iets met Roos!”). Over dat bijzon- zomerschool heeft de lokale discussie ondersteund. Het dere buurtje leerden we veel, tijdens een toespraak, en was een geslaagde zomerschool met veel inhoud en tijdens een mooie wandeling door de wijk. We zagen de nieuwe inzichten. buurttuin in bewonersbeheer en de Kas: een broedplaats waar alles draait om het vinden van een baan, ondernemen en leren ondernemen. Na de mooie wandeling is het tijd voor een stevig onderwerp. Buurtrechten. Voor deze en de volgende sessie zijn er veel betrokken mensen uit Haarlem naar het buurthuis Samen met de buurt gekomen om mee te praten, te leren en te luisteren. Ties de Ruijter van het LSA vertelt wat buurtrechten zijn en waarom actieve bewoners ze nodig hebben. Dan volgen vier verhalen van actieve bewoners die een maatschappelijk initiatief hebben opgestart en op een of andere manier de buurtrechten hadden kunnen gebruiken. Daarna voerden we een discussie over wijkraden. Mensen van verschillende wijkraden, van welzijnsorganisaties, van de gemeente en een vertegenwoordiger van het ministerie van BZK bespraken de stelling ‘Wijkraden zijn ouderwets en over- bodig’. We sloten deze volle dag vol inzichten af met een grote BBQ in Zaandam, totaal verzorgd door de vrijwilligers van BewonersBedrijven Zaanstad. De tweede dag begon met ontbijt gemaakt door de vrijwilligers van BewonersBedrijven Zaanstad en een Lagerhuisdebat over de rol van bewoners in sociale wijkteams. Door middel van stellingen kwamen we letterlijk tegenover elkaar te staan en gingen we het gesprek aan. Na een wandeling langs de buurttuin en de moskee vertrokken we naar De Buurtboerderij in de Amsterdam- se Spaarndammerbuurt. De boerderij midden in de stad bestaat al sinds 1880 en is nu eigendom van Stichting Buurtboerderij. In de oude boerderij staan er nog twee presentaties op het programma van informele zorginitiatieven. Eerst presenteert Margo van den Berg haar

1 | Bijeenkomsten 11

Advies & begeleiding Het LSA-bureau krijgt veel advies- en servicevra- gen via telefoon, e-mail of social media. Van daaruit wordt de vraag doorgegeven aan de juiste LSA-beroepskracht of actieve bewoner met kennis op dat gebied. Ook nemen medewerkers en bestuursleden regelmatig deel aan bijeenkomsten van derden en geven gevraagd en ongevraagd advies.

12 LSA | Jaarverslag 2015 2-1 2-2 Adviesfunctie Bijeenkomsten bureau van derden

Alle vragen die op het bureau binnenkomen worden Regelmatig zijn medewerkers, bestuur en leden van het verdeeld en doorgegeven aan de LSA-beroepskracht die LSA gevraagd een bijdrage te leveren aan workshops, het meest geschikt daarvoor is of aan actieve bewoners seminars en congressen, een greep uit 2015: met kennis op het betreffende gebied. Er komen bij het LSA veel adviesvragen binnen. Veel voorkomende • Wmo-driedaagse: onderwerpen zijn: vragen over vouchers en andere door workshop over het Right to challenge in de Wmo het LSA ontwikkelde methodieken zoals ABCD en Kan Wél!, vragen over projecten van het LSA en vragen over • Brainstormsessie ONS Breda met verschillende instrumenten zoals buurtrechten en maatschappelijke partners over mogelijkheden van duurzame bank. financiering rond bewonersinitiatief ONS

In 2015 was er een sterke toename in vragen over buur- • OTB-conferentie: presentatie van publicatie Eindrap- trechten na de verankering van het Right to Challenge portage Kennisontwikkeling Experiment Bewoners- in de Wmo en in coalitieakkoorden van verschillende Bedrijven, een driejarig onderzoek van OTB/TU Delft gemeenten. Opvallend is dat wij niet alleen door actieve in opdracht van LSA en ministerie van BZK (zie 4-3 bewoners maar ook door professionals van overheid, BewonersBedrijven) corporaties en instellingen benaderd worden met vragen over Right to Challenge en buurtrechten. (zie 4-2 Buur- • Verschillende bijeenkomsten van het trechten) netwerk dorpshuizen.nl

RESULTATEN • Symposium n.a.v. het uitbrengen van een Het bureau van LSA krijgt per week ongeveer 20 advies- rapport over legitimiteit in de woningbouwsector: vragen en heeft er in 2015 dus honderden beantwoord zienswijze van het LSA verwoordt ten overstaan van per mail, Twitter en telefoon. de verenigde toezichthouders uit de woningbouwsector

• Inspiratiemiddag rondom de nieuwe Woningwet: een plenaire inhoudelijke bijdrage van LSA

• Wijkendag in Arnhem: key note speech voor tweehonderd gemeenteambtenaren

• Stadsconferentie van het netwerk Amsterdam: workshop

• Bijdrage aan workshop begeleidingscommissie wonen in zelfbeheer van Corpovenista

• Espria ( zorgconcern van verschillende zorginstellingen): workshop ‘Samenhang in de zorg’

• Zorg Innovatie Forum ‘Economische afwegingen in de zorg’ van de RUG/UMCG/ZIF: presentatie vanuit de optiek van actieve bewoners

• CMO Stamm/ZIF academie: presentatie ‘een zorgzame buurt’

• Bewonersplatform Leidschendam-Voorburg: presentatie zorg voor je wijk

• Coalitie Erbij: actief deelnemer

2 | Advies & begeleiding 13 2-3 Adviezen aan derden

• Seminar ‘overheid 2.0’ door raadsleden van de oppo- Het LSA adviseert gevraagd en ongevraagd meerdere sitie in Veldhoven: spreker in aanwezigheid van vele initiatieven en professionals van overheid, corporaties en plaatselijke bewonersinitiatieven instellingen. Leden en medewerkers van LSA hebben in 2015 consequent deelgenomen aan diverse regelmatig • Begeleidingscommissie Burgerkracht in Limburg van terugkerende beleidsvoorbereidende overleggen op het de VKKL i.s.m. WUR: meerdere deelnames terrein van bewonersinitiatief, onder andere:

• Inspiratiedag bewonersinitiatief van stichting Dock in • Community of Practice ‘Right to Challenge’ geor- Rotterdam-Noord: spreker en workshop ganiseerd door ‘open overheid’ en de gemeenten Rotterdam en Utrecht • Netwerk MFA ondernemers voor Bouwstenen voor Sociaal: spreker • Vijfde werkgroep toekomstagenda informele zorg in opdracht van ministerie van VWS • bijeenkomsten netwerk & lobby van het NOV ter voorbereiding van een conferentie Agenda Stad • Co-creatie sessies over buurtrechten van het ministerie van BZK • Locality Convention Keep it Local in Liverpool: bijdrage en deelname om inzicht en ontwikkelingen • Internationale programma Deepening Democracy op te halen uit Engeland met partners uit Nederland, Oeganda en Brazilië over Budgetmonitoring • Pitchtraject BewonersBedrijven: medeorganisator (zie 4-3 BewonersBedrijven) • Eerste cirkel van de GSA kerngroep ‘Natuurlijk Samen voor veilige wijken’ van het ministerie van OCW (met • Seminar ‘Storytelling en buurtcommunities’ in pakhuis o.a. de daarbij uitvoerende activiteiten in pilotwijken/ de Zwijger: programma ingevuld en spreker methodiekontwikkeling)

• Kennislab ‘Ruim op die regels’ van Platform 31: • Kennisplatform voor woningbouwcorporaties Corpo- deelname venista: samen met Van Nimwegen is ter advisering een voorstel gedaan voor het betrekken van actieve • Seminar ‘Ritselmanagement’: deelname bewoners bij de te maken prestatieafspraken

• Bestuurlijk overleg met de koepel van Wmo-raden • Invulling buurtrechten: intensieve gesprekken met over de toekomst van bewonersinitiatief en -raden een tiental gemeenten over de invulling van buurtrechten en buurtondersteuning (Utrecht, Eindhoven, Nijmegen, Zwolle, Haarlem, Arnhem, Hilversum, Enschede, Tilburg, Lelystad). (zie 4-2 Buurtrechten)

• Gesprekken in de gemeente Haarlem: raadsleden, initiatiefnemers, wethouder en ambtenaren zijn afzon- derlijk geadviseerd over lokale samenwerking

• Begeleiden en vormgeven van een traject van storytelling vanuit bewonersperspectief: in samenwerking met het ministerie van BZK in het verlengde van de co-creatie sessies omtrent buurtrechten

• ‘Position paper’ buurtrechten: opgesteld door LSA ter nadere positiebepaling omtrent de invoering van buurtrechten in Nederland

• Bijzonder Statuut: Gesprekken met initiatiefnemers

14 LSA | Jaarverslag 2015 • Schriftelijk advies opgesteld over de nadere invulling • Welzijn Diemen: advies over transformatie van twee van Agenda Stad voor coördinerend minister Plasterk: wijkhuizen naar zelfbeheer naar aanleiding van strategisch overleg met maatschappelijke partners • Right to Challenge: advies aan Thijs Harmsen

• Interview voor de website van Agenda Stad • Atelier de Buurvrouw uit Deventer: advies over vormen van BewonersBedrijf • Werkbezoek van Tweede Kamerleden: onder andere de onderwerpen vrijwilligerswerk en uitkeringsinstan- • Deelname aan kwalitatief onderzoek naar het ties, beschikbaarstelling maatschappelijk vastgoed en beschikbaar krijgen van vastgoed voor maatschappe- houding en gedrag bij verschillende afdelingen van lijke initiatieven uitgevoerd door bureau Veldkamp in gemeenten zijn aangekaart opdracht van ministerie van BZK.

• Uitgewerkt beleidsadvies opgesteld voor diverse • Onderzoek en schrijfwerk voor het kompas Tweede Kamerfracties over de invoering van buur- (handreiking) Right to Challenge in de Wmo: trechten (vanuit het uitgangspunt van subsidiariteit), medeauteur met Movisie en Vilans in opdracht en een aanjaagfonds ter ondersteuning van van ministerie van VWS buurtinitiatieven, in samenwerking met het platform ‘Meer Democratie’. • Meegedacht over de website buurtwijs.nl die bedoeld is om de kennis van onder andere • Gesprekken gevoerd met onder andere Koepel Wmo Movisie breder te ontsluiten raden, Stichting Omzien, IederIn en Vilans ter verken- ning van het zorgdomein en de organisaties die hierin • Input gegeven aan Twynstra Gudde voor het actief zijn co-creatieproces buurtrechten

• Meerdere malen het initiatief tot contact met het • Inventariseren van mogelijke acties i.h.k. van de ministerie van VWS over de specifieke rol van de toekomstagenda informele zorg en ondersteuning, actieve bewoners in de informele zorg onderdeel ‘actieve burgers aan het roer’

• Advies samen met Movisie en Vilans voor een • Overleg met onder andere stichting Omzien over de leerkring en een handreiking Right to Challenge in mogelijkheden voor een landelijk platform en help- de Wmo voor het ministerie van VWS desk zorginitiatieven

• Overleg en samenwerking CEDE uit Aruba voor • Overleg met Starters for Communities over de koppe- zelfstandige wijkhuizen en wijkondernemingen ling van starters en buurtinitiatieven

• Gemeente Utrecht geadviseerd over het Right to Bid • Verschillende gesprekken met Stichting DOEN over mogelijkheden tot co-financiering van bewonersiniti- • Advies aan Buurthuis Fatima in Weert: atieven (met uiteindelijk een aantal ge-cofinancierde zie 4-2 Beheer je Buurthuis projecten als resultaat)

• Platformoverleg met minister Blok • Door middel van gesprekken bijdragen geleverd aan onderzoek Annet Dijkema over de vraag in welke • Bijdrage geleverd aan de strategiedialoog van de mate BewonersBedrijven bijdragen aan de vitaliteit vereniging NOV van wijken, Kennislab Urbanisme over hoe Bewo- nersBedrijven meer gebruik kunnen maken van • Amsterdams Steunpunt Wonen: gesprekken over bedrijfsleven in de regio, Gemeente Den Bosch over nauwere samenwerking de financiële haalbaarheid en duurzaamheid van BewonersBedrijven • Kansenfabriek Schiedam: advies over wijkgerichte functie en inzet bewoners in uitkeringssituatie • Plattelands parlement LvvK: bijdrage geleverd

2 | Advies & begeleiding 15 Communicatie

Het communicatiebeleid van het LSA heeft verschillende doelstellingen. We houden onze achterban op de hoogte van de ontwikkelingen binnen het LSA, binnen het voor actieve bewoners belangrijke overheidsbeleid en om hen op de hoogte te houden van de successen en projecten van andere actieve bewoners. En we communiceren met het doel om (potentieel) geïnteresseerden te informeren over de mogelijkheden, rol en de positie van bewoners binnen het bestaande overheidsbeleid. We vragen ook aandacht voor de kracht van bewonersinitiatief om beleidsmakers te beïnvloeden!

3 3 Communicatie

16 LSA | Jaarverslag 2015 3-1 3-2 Resultaten LSA BewonersBerichten

De digitale communicatie speelt een steeds grotere Ons kwartaalblad LSA BewonersBerichten besteedt aan- rol ten opzichte van de gedrukte media. Ons communi- dacht aan actieve bewoners en de initiatieven die zij op- catiebeleid is erop gericht om de digitale media en de zetten. Dit gebeurt in de vorm van reportages, interviews, print media elkaar te laten ondersteunen. In 2015 was kort nieuws en achtergrondverhalen. Een abonnement er extra inzet voor het werven van nieuwe leden. En er op het blad is voor bewonersorganisaties en andere was aandacht voor het Right to Challenge binnen de direct betrokkenen bij bewonersparticipatie kosteloos af Wmo, buurtrechten in het algemeen en de veranderen- te sluiten via de website. Daarnaast zijn de verschenen de rol van actieve bewoners. nummers te downloaden en door te bladeren op onze website. De uitstraling is veranderd maar de bladformule Dit verslagjaar heeft het LSA een nieuwe look gekre- is hetzelfde gebleven. Korte en langere artikelen worden gen. We hebben een frisse huisstijl, het blad Bewoners- afgewisseld, er komen veel bewoners aan het woord en Berichten heeft een nieuwe vormgeving en wordt op ingewikkelde materie wordt op een begrijpelijke wijze ander papier gedrukt. Een nieuwe huisstijl betekent een verwoord. Binnen de formule wordt veel doorverwezen ander logo, een aangepaste website, nieuwe visite- naar relevante websites. kaartjes en een folder voor nieuwe leden die helemaal in de stijl past. In 2015 kwam de achterban van het LSA ruim aan bod in In 2015 presenteerden we ook ons nieuw gevormde het blad dat als ondertitel ‘Het vakblad voor bewoners’ comité van aanbeveling; een groep prominente personen draagt. Hoe deze bewonersorganisaties hun wijk repre- in maatschappelijke sleutelposities die onze vereniging senteren en omgaan met de veranderende rol van de een warm hart toedragen en de missie van het LSA overheid is een onderwerp waar meermalen aandacht ondersteunen. Zij hebben allemaal in een kort statement voor is geweest. Dit verslagjaar verschenen twee thema- duidelijk gemaakt waarom wij als vereniging van actieve nummers; een themanummer Zorg en een themanum- bewoners van belang zijn voor de samenleving. Hun mer Buurtrechten. Beide onderwerpen houden actieve statements zijn te vinden op onze website. bewoners heel erg bezig. De decentralisatie in de zorg biedt hen kansen en moeilijkheden, die uitgebreid en met voorbeelden in dit themanummer beschreven zijn. In 2015 kregen buurtrechten in het algemeen en Right to Challenge in het bijzonder steeds meer voeten in de aarde. Het tweede themanummer beschreef onze lobby voor buurtrechten, praktische toepassingen van het Right to Challenge en de BewonersDeal tussen LSA en minister Plasterk.

RESULTATEN Het kwartaalblad BewonersBerichten wordt door onze achterban goed gelezen. De bladen liggen vaak bij bewonersorganisaties en buurthuizen ter inzage en worden daardoor door meerdere personen gelezen. Het lezen over successen, innovaties maar ook de problemen van andere actieve bewoners blijkt een succesvolle manier van kennisoverdracht aan andere actieve bewoners. Het blad is ook online te bekijken en bevat daar aanklikbare links. Door de mix van media die we inzetten versterken de media elkaar en kunnen geïnteresseerden nog makkelijker de informatie vinden die ze nodig hebben. Het aantal abonnees is nagenoeg gelijk gebleven (1.550) en de bezoeken aan het digitale blad zijn toegenomen met 45 %. Het blad is viermaal uitgekomen, waarvan twee keer als themanummer.

3 | Communicatie 17 3-3 3-4 Websites Social media

LSA heeft in totaal drie websites die in 2015 regelmatig LSA is actief op Twitter en Facebook en vanuit het project van nieuwe informatie voorzien werden. De website BewonersBedrijven is er een Linked-Ingroep met 50 www.kanwel.nl is vanaf dit verslagjaar niet meer bijge- leden opgestart. houden. We sloten het project in 2014 af. De website bestaat nog als bron van informatie over het project Kan TWITTER Wél!. De sites bieden veel mogelijkheden om informatie Het LSA gebruikt het medium Twitter dagelijks en onder en kennis te delen via social media. meer voor het promoten van de activiteiten van het LSA, het bekendmaken van ontwikkelingen op het gebied van RESULTATEN stedelijke ontwikkeling, bewonersinvloed, successen van bewonersgroepen en voor het aanzwengelen van discus- Lsabewoners.nl sies. Omdat we via Twitter makkelijk bereikbaar zijn, zien Op deze site is heel gerichte informatie over onze mensen het als een laagdrempelige mogelijkheid om organisatie en projecten te vinden. Op de site staan de vragen te stellen. projecten die het LSA uitvoert duidelijk omschreven, de Er zijn meerdere twitteraccounts actief voor het LSA. ontwikkelingen van de projecten worden bijgehouden, Voor de vereniging twitteren @lsabewoners, onze publicaties zijn allen te bestellen op de site, enkele @BewonersBedr en @BeheerBuurthuis. Daarnaast twitte- publicaties zijn online te downloaden, de bijeenkomsten ren medewerkers van LSA ook op persoonlijke titel. die we organiseren staan op de site, inclusief uitnodigin- gen en verslagen achteraf. Ook zijn onze nieuwsberich- In 2015 is het aantal volgers van het account @lsabe- ten, onze persberichten en onze nieuwsbrieven te woners gegroeid van 1.750 naar 2.250. Tweets van het lezen op de site. Het aantal bezoeken aan deze site is in account krijgen veel retweets waardoor het bereik nog 2015 iets teruggelopen. veel groter is. Daarnaast staan we op meerdere gezag- hebbende lijsten waardoor onze berichten gericht op de Bewonersbedrijven.nl goede plekken komen. Dankzij twitter heeft het LSA nieu- Nieuws over BewonersBedrijven en nieuwe inzichten we mensen en organisaties aan zich weten te binden. worden gedeeld en BewonersBedrijven zijn op deze Ook de projecten BewonersBedrijven en Beheer je site te vinden. Dit verslagjaar heeft de site een restyling Buurthuis hebben een eigen twitteraccount. Ze worden gehad. De indeling en opmaak is veranderd waardoor de actief gebruikt. In 2015 is het account @BewonersBedr nieuwtjes en bijeenkomsten meer aandacht krijgen. Ook gegroeid van 714 naar 913 volgers. Het account @Be- worden de bij LSA aangesloten BewonersBedrijven uit- heerBuurthuis is gegroeid van 446 naar 700 volgers. gebreider en beschreven. Door ook contactgegevens te delen, kunnen bezoekers van de site makkelijker contact FACEBOOK opnemen met de initiatiefnemers. Via social media en via Het LSA is actief op Facebook, met name om bijeenkom- ons kwartaalblad LSA Bewonersberichten wordt aan- sten en projecten te dacht gegenereerd voor de site. Het aantal bezoekers promoten, contacten op te doen, kennis te delen en is flink toegenomen ten opzichte van 2014 (83 % meer - aandacht te vragen voor pers- en nieuwsberichten. Ook 10.450 versus 5.698) willen we met ons account aandacht genereren voor projecten en bijeenkomsten van derden. Het aantal likes van Beheerjebuurthuis.nl onze Facebookpagina is gegroeid van 483 naar 602. De website is ingericht als kennisbank en vindplaats voor inspiratie. Experts dragen bij aan deze kennisbank. Een webredacteur brengt de verhalen van pionierende initiatieven op het gebied van zelfbeheer van wijkaccommodaties uit heel Nederland in beeld. Via een samenwerking met de Dorpshuizen.nl Vraagbaak wordt kennis opgehaald, herschreven en gedeeld. In 2015 is de kennisbank flink gevuld met dossiers over bestuur, beheer, financiën, programmering en overname. De website had in 2015 ruim 17.000 bezoekers en dat zijn er een kwart meer dan verwacht (laatste vier maanden 2014: 4.500 bezoekers, verwachting 2015: 4.500 x 3 = 13.500).

18 LSA | Jaarverslag 2015 3-5 3-6 Persberichten Online publicaties

Over belangrijke ontwikkelingen binnen en buiten de ver- Het LSA geeft naast het kwartaalblad LSA BewonersBe- eniging verstuurt het LSA persberichten. In 2015 zochten richten (zie 3-1) meerdere online publicaties uit. Publica- wij de pers met deze berichten: ties van voorgaande jaren zijn te downloaden via onze website. In 2015 publiceerden we: • Bijeenkomst voor nieuwe bewonersbeweging BEWONERSAGENDA • Kiezen voor ontmoeting: LSA steunt buurthuizen als Tijdens de Landelijke Bewonersdag 2015: Onze toe- stemlokaal komst, Onze agenda maakten we met honderden actieve bewoners de BewonersAgenda. Een oproep waarin • Buren geven samen vorm aan morgen actieve bewoners duidelijk maken wat zij van de samenleving nodig hebben om hun initiatief leuker, beter en • Bewoners maken Agenda: ‘De spelregels moeten sterker te maken. De BewonersAgenda is een reactie veranderen! op Agenda Stad die het rijk samenstelt. De Bewoner- sAgenda is onderschreven door ruim 120 personen van • Buurthuizen nieuwe stijl op kennistour door Nederland tientallen (bewoners)organisaties en (lokale) overheid. Op elk agendapunt is minimaal één BewonersDeal gesloten • Gemeenten niet klaar voor zelforganisatie: daarom om dit punt in de praktijk uit te werken. buurtrechten Bekijk en onderschrijf de BewonersAgenda op • Spannende pitches: kans op kickstart BewonersBedrijf www.bewonersagenda.nl

• Wij hacken de agenda! TIEN GEBODEN VOOR BUURTZORGINITIATIEVEN We publiceerden de ‘Tien geboden voor buurtzorginitia- • Landelijke Bewonersdag: Onze toekomst, tieven’ naar aanleiding van onze themabijeenkomst Zorg onze agenda voor je wijk. Vier buurtzorginitiatieven presenteerden zichzelf en legden een vraag voor aan de deelnemers. • Zoektocht collectieve wooncoöperaties De gesprekken gingen onder andere over de grenzen tussen vrijwilligerswerk, burgerinitiatief en sociaal onder- • Corporaties mogen leegstaand vastgoed beheren nemers, de meerwaarde van burgerinitiatief, het bewa- hoe ze willen ken van identiteit, het meedoen met aanbestedingen en de houding naar professionals. Uit de discussies en • Honderden actieve bewoners komen samen op adviezen heeft dagvoorzitter Nico de Boer samen met de Landelijke Bewonersdag deelnemers de ‘Tien geboden voor buurtzorginitiatieven’ opgesteld.

QUICKSCAN ZELFBEHEER VAN BUURTHUIZEN LSA voerde een quikscan uit over zelfbeheer van buurthuizen onder twintig middelgrote en grote Nederland- se gemeenten. Met Beheer je buurthuis zit het LSA er middenin en we zien veel bewonersinitiatieven ontstaan. Om te achterhalen of dit een landelijke ontwikkeling is, legden we twintig ambtenaren vijf vragen voor. Door de antwoorden te leggen naast die van een quickscan die het LSA in 2013 uitvoerde, ter voorbereiding op het project Beheer je buurthuis, zien we duidelijk: er gebeurt meer, zowel aan de kant van creatieve bewoners als bij de overheid.

INFOGRAPHIC LEDENENQUÊTE LSA hield een enquête over buurtrechten onder de leden. Daaruit blijkt dat actieve bewoners buurtrechten willen en mogelijkheden zien om ze te gebruiken. Ze

3 | Communicatie 19 3-7 LSA Nieuwsflits

hebben daar wel ondersteuning bij nodig. De resultaten De LSA Nieuwsflits is een digitale nieuwsbrief waarmee van deze ledenenquête zijn gepubliceerd in een info- wij onze achterban en andere geïnteresseerden op de graphic. hoogte houden van belangrijke ontwikkelingen, interessante bijeenkomsten en de meest recente nieuwtjes. KNELPUNTEN VAN DE DOE-DEMOCRATIE We hebben 7 LSA Nieuwsflitsen verstuurd aan ruim 1500 Naar aanleiding van een werkbezoek van Tweede Ka- abonnees. merleden aan bewonersinitiatieven publiceerden we De knelpunten van de doe-democratie. Tweede Kamerleden Linda Voortman, Grace Tanamal en Mona Keijzer brachten samen met actieve vrijwilligers en LSA-leden een werkbezoek aan Hengelo en Enschede. Niet alleen om te kijken naar wat er goed gaat bij deze mooie bewonersinitiatieven en -organisaties, maar ook om eerlijk te bespreken wat er fout gaat wanneer bewoners een verantwoordelijke rol op willen pakken in deze doe-democratie.

SAMENVATTING AGENDA LOKALE DEMOCRATIE We publiceerden een samenvatting van de Agenda Lokale Democratie die minister Plasterk op 8 januari naar de Tweede Kamer stuurde. Hij doet hierin een reeks voorstellen om de lokale democratie klaar te maken voor de toekomst, zoals de mogelijkheid om buurtrechten te verankeren in nationale wetgeving. Hoewel de notitie van 19 bladzijden behoorlijk toegankelijk geschreven is, hebben wij deze samengevat met de nadruk op punten die wij als LSA belangrijk vinden.

20 LSA | Jaarverslag 2015 3 | Communicatie 21

Het LSA voert verschillende projecten uit die ten doel hebben bewoners meer mogelijkheden te geven zeggenschap te krijgen over hun eigen leefomgeving. Hiermee creëren we ruimte voor de actieve bewoners die met hun initiatieven grotendeels op vrijwillige basis hun buurt leuker en leefbaarder maken.

4 Projecten en instrumenten

22 LSA | Jaarverslag 2015 4-1 Beheer je buurthuis

Veel bewonersgroepen zijn bezig met het overnemen waarin In De Boomtak bewoners mobiliseerde om bij van buurthuizen en wijkaccommodaties. Vaak omdat te dragen aan de aankoop van een eigen pand. Na die deze belangrijke ontmoetingsplekken anders wegbe- aankoop trad er in 2015 een nieuw bestuur aan, dat zich zuinigd worden. Maar er is kennis en kunde nodig voor bezighoudt met verduurzaming en een langetermijnvisie. beheer, onderhoud en exploitatie; kennis en kunde die Zeker met een eigen pand, is het belangrijk dat zaken nu nog vaak ontbreekt. Het LSA startte in april 2014 het als een meerjarig onderhoudsplan worden geregeld – project Beheer je buurthuis, om de benodigde kennis te een leerproces dat we op de voet volgen en waarbij de verzamelen en te delen, en vijf pionierende buurthuizen KNHM ondersteuning biedt. te ondersteunen op weg naar zelfbeheer. Het project is volledig gefinancierd vanuit het VSBfonds en Oranje ROTTERDAM – HER-ONTDEKT Fonds, terwijl de Koninklijke Nederlandse Heidemaat- Met de status van pop-up buurthuis, wisten de initiatief- schappij in kind ondersteuning biedt, in de vorm van nemers al van begin af aan dat er een einde zou komen procesbegeleiding aan pioniers en deelname aan de aan Her-Ontdekt. In de wetenschap dat in 2016 Her-Ont- adviescommissie bij selectie van die pioniers. dekt ophoudt te bestaan, werd aan het einde van 2015 besloten de samenwerking met Beheer je buurthuis niet RESULTATEN voort te zetten. Desondanks hebben we veel kunnen In 2015 is de ondersteuning aan de vijf zelfstandige leren van het over de schouder meekijken bij de inno- buurthuizen voortgezet. Het LSA tekende praktijkverhalen vatieve mix van meubelbank, werkplaats, repaircafé en op in de vorm van interviews en daaruit getrokken lessen buurthuis. Bijvoorbeeld hoe gemeentes en instanties over zelfbeheer. Deze praktijkverhalen zijn gepubliceerd moeite hebben om pop-up-initiatieven te plaatsen, maar op de projectwebsite beheerjebuurthuis.nl. De website ook hoe het werven en begeleiden van vrijwilligers af- fungeert daarnaast als kennisbank; deze is – mede schrikkend kan werken voor initiatiefnemers die in eerste dankzij samenwerking met LVKK-platform Dorpshuizen. instantie vooral hun passie willen realiseren. nl – verder uitgebouwd. In juli 2015 deed Beheer je buurthuis onderzoek bij ruim twintig middelgrote tot BREDA – ONS IN GEEREN-ZUID grote Nederlandse gemeentes naar de opkomst van ONS overhandigde in 2015 een cheque van honderd- buurthuizen in zelfbeheer en de houding van die ge- duizend euro aan de gemeente – zoveel bespaarde het meentes ten opzichte van zulke initiatieven. De resulta- buurthuis de gemeente aan uitkeringen. Daarmee is de ten lees je hier. regelluwe zone die ONS heeft getroffen met het UWV een succes. Mensen met afstand tot de arbeidsmarkt ‘Offline’ heeft Beheer je buurthuis in juni 2015 het initia- kunnen er werken zonder geld in te hoeven leveren, spa- tief genomen om een bustour te organiseren, waarbij de ren er voor opleidingsbudget en keren zo werkenderwijs ondersteunde pioniers samen met een aantal relevante terug op de arbeidsmarkt. In 2015 kwam een einde aan experts bij elkaar op bezoek gingen om kennis uit te de ondersteuning van procesbegeleider Ernst van wisselen. In maart 2015 organiseerde het LSA namens Gerven; zijn taak als facilitator in het groepsproces zat Beheer je buurthuis Kiezen voor ontmoeting, waarbij het erop. Inmiddels is professionele ondersteuning inge- buurthuizen die werden ingericht als stemlokaal tijdens roepen om buurtbewoners te ontlasten van taken die de Verkiezingen Provinciale Staten en Waterschappen afleiden van het leiding geven aan ONS. aanmoedigde om gebruik te maken van de situatie en aan bezoekers te laten zien wat zij organiseerden voor VENRAY – ’T SCHÖPKE de buurt. Bij ’t Schöpke is in 2015 een duidelijk ondernemingsplan geschreven, een boekhoudsysteem opgezet en zijn er KORTE BESCHRIJVING VAN RESULTATEN PER PIONIER onderlinge prijsafspraken gemaakt met de zorginstelling met wie het gebouw wordt gedeeld. Het wijkcen- TILBURG – WIJKCENTRUM IN DE BOOMTAK trum heeft een deal met de gemeente dat het per 2018 In 2015 kreeg Wijkcentrum In De Boomtak steeds meer volledig zonder subsidie moet draaien; vandaar ook het een voorbeeldfunctie voor andere wijkaccommodaties. ondernemingsplan. De pionier heeft het beschikbare on- Het organiseerde een inspiratiemiddag over zelfbeheer, dersteuningsbudget assertief aangesproken, om onder kreeg andere buurthuizen op bezoek en probeerde andere een architect in te huren voor een uitbouw aan zelf via kennisdeling samenwerking op te zetten met het pand. Dat moet de zichtbaarheid van het wijkcentrum soortgelijke initiatieven in de eigen stad. Die voorbeeld- ten goede komen. Ook riep het hulp in bij het schrijven functie heeft alles te maken met het recente verleden, van een ondernemingsplan.

4 | Projecten en instrumenten 23 DELFZIJL NOORD – BREDE SCHOOL DELFZIJL NOORD WEBSITE Een roerig jaar voor Delfzijl Noord. De gemeente wees In 2015 werd de projectwebsite www.beheerjebuurthuis.nl twee bewonersgroepen aan om een wijkcentrum op te verder uitgebreid met kennisartikelen over zelfbeheer zetten in een immens bredeschoolgebouw. Er kwam en blogverhalen over pionierende wijkaccommodaties. een ondernemingsplan, maar de partijen werden het Bezoekers konden er lezen over de voortgang van de niet eens over de bestuursbezetting. Eén van de twee vijf pioniers, maar ook over andere bewonersgroepen groepen viel af; nu ligt de verantwoordelijkheid voor het die op hun eigen manier bezig zijn met zelfbeheer van opzetten van een wijkcentrum in handen van Bewoners- wijkaccommodaties. Deze praktijkverhalen werden Bedrijf Delfzijl Noord. Een lang doch leerzaam proces aangevuld met opiniërende stukken, bijvoorbeeld over voor zowel bewoners als Beheer je buurthuis. de kansen van tijdelijk gebruik. Beheer je buurthuis voegde de experts Gerrit Kapteijns, Piet ten Haaf, Maar- ten Osieck en Maarten Ham toe aan zijn expertpool. De website werd in 2015 ruim 17000 keer bezocht (33.500 paginaweergaven) door bijna 14.000 unieke bezoekers. Doel voor 2016 is om dat bereik te vergroten, via sub- projecten en publicaties.

24 LSA | Jaarverslag 2015 4-2 Buurtrechten

Het LSA pleit al jaren voor buurtrechten om meer ruimte Grace Tanamal heeft gezorgd voor brede aandacht voor te creëren voor lokale initiatieven om de agenda in de dit onderwerp in de Kamer. Buurtrechten staat promi- buurt te bepalen. Buurtrechten, zowel op nationaal als nent op de agenda en in de Kamer worden constructie- op lokaal niveau gegarandeerd, moeten bewonersinitia- ve debatten gevoerd. De motie Van Dijk / Voortman is tieven een sterkere positie geven in het samenspel met ingediend om het Right to Challenge op te nemen in de gemeenten, instellingen en uitvoeringsorganisaties. Nu is Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). Verschil- het voor actieve bewoners te vaak ploeteren. Bewoners lende gemeenten en bewonersinitiatieven experimen- krijgen te maken met wisselende contactpersonen en teren met dit recht om uit te dagen. We organiseerden verschillende loketten. Dat levert verwarring en tegen- een werkbezoek voor Grace Tanamal, Linda Voortman strijdigheden op. en Mona Keijzer aan actieve bewoners in Hengelo en Enschede om de knelpunten waar bewoners tegenaan Actieve bewonersgroepen zijn kleinschaliger ingericht lopen in de praktijk te bespreken (zie 4-4). Tijdens de dan de huidige organisatie van de publieke sector. Landelijke Bewonersdag sloten we ter plekke met mi- Bewonersgroepen leveren persoonlijker dienstverlening, nister Plasterk de BewonersDeal om samen het Right to zonder bijvoorbeeld hoge kosten van management. Ze Challenge vorm te geven en te zoeken naar een goede combineren activiteiten van verschillende domeinen wat en passende vorm. Ook tijdens de LSA Zomerschool leidt tot onverwachte inzichten, verbindingen en posi- 2015 kwamen Buurtrechten aan de orde. LSA legde uit tieve effecten. Bewonersinitiatieven passen niet in een waarom buurtrechten belangrijk zijn en vier bewoners bestaand hokje. Volgens LSA is het tijd om dit hokjes- vertelden op welk moment zij buurtrechten hadden denken niet langer op te dringen en om in plaats daarvan kunnen gebruiken. Een verslag van deze buurtrechten- met buurtrechten nieuwe samenwerking mogelijk te sessie vind je op de website. maken. Het uitgangspunt is ‘houdt het lokaal’: geef buurtbewoners het opdrachtgeverschap voor lokale voorzie- Aan het eind van het jaar publiceerden we een thema- ningen en dienstverlening, bepaal niet over hun hoofden nummer van het blad BewonersBerichten over de stand heen. Het LSA pleit er daarom voor om zowel nationaal van zaken rondom buurtrechten. Hierin kwamen ver- als lokaal buurtrechten vast te leggen. schillende voorbeelden en het standpunt van minister Plasterk over buurtrechten aan bod. En in samenwerking RESULTATEN met Movisie en Vilans werkten we in opdracht van het In 2015 stelden we een positon paper ter nadere posi- ministerie van VWS aan het Kompas Right to Challenge. tiebepaling omtrent de invoering van buurtrechten in Deze handreiking voor gemeenten en bewoners beant- Nederland. De zes rechten in dit paper bouwen voort op woordt veelvoorkomende vragen over het invoeren en het eerder door het LSA ontwikkelde pakket aan buur- gebruiken van het Right to Challenge. Het kompas wordt trechten en ondersteuningsmaatregelen waarover de begin 2016 gepubliceerd. afgelopen jaren intensief gesprekken zijn gevoerd met diverse initiatiefnemers. Ook organiseerden we twee bijeenkomsten rond thema Uit een enquête onder LSA-leden blijkt dat actieve bewo- buurtrechten. Op 28 maart 2015 nodigden we externe ners buurtrechten willen en mogelijkheden zien om ze te partners uit om met ons mee te denken over de rol van gebruiken. Ze hebben daar wel ondersteuning bij nodig. het LSA in de transitie. Op 4 september 2015 maakten (zie 3-5 Publicaties) LSA heeft intensieve gesprekken deeelnemers aan Urbania een reis vanuit de toekomst gevoerd met een tiental gemeenten over de invulling van naar het nu om tot hun gedroomde stad te komen. Tij- buurtrechten en buurtondersteuning: Utrecht, Eindhoven, dens het middagdeel van deze bijeenkomst haalden we Nijmegen, Zwolle, Haarlem, Arnhem, Hilversum, Ensche- input op voor de BewonersAgenda. Uit de input bleek de, Tilburg, Lelystad. Deze gemeenten hebben, aange- vooral een behoefte aan een constante leercirkel. Aan vuld met nog een paar andere gemeenten, een voorstel een samenleving waarin iedereen mee mag doen en van ons ontvangen voor een proeftuin met buurtrechten verschillend mag zijn. (zie 1-1 Themadagen) en buurtondersteuning in meerdere wijken waar bewonersparticipatie niet eenvoudig van de grond komt. Kijk voor een uitgebreid verslag op de website. We zijn nog met diverse gemeenten in gesprek over de concrete lokale invulling hiervan. De informatie over buurtrechten wordt gedeeld in het dossier buurtrechten op de website. We hebben in 2015 versnelling gemaakt met buurtrechten. Het initiatiefvoorstel buurtrechten van Kamerlid

4 | Projecten en instrumenten 25 4-3 BewonersBedrijven

BewonersBedrijven zijn bedrijven in handen van bewo- van Advies neemt de zaken waar. Een Raad van Advies ners. Op verschillende plekken in Nederland blijkt dus heel nuttig, ook in deze situatie. zetten bewoners een onderneming op om hun wijk economisch, fysiek en sociaal te verbeteren. De winst STICHTING BEWONERSBEDRIJF BERFLO ES die BewonersBedrijven maken, vloeit direct terug in de Het BewonersBedrijf Berflo Es wordt afgekort met wijk. Sinds 2012 experimenteert het LSA met Bewoners- Berflo Bedrijf en verdient zijn eigen geld met verschil- Bedrijven. Deze BewonersBedrijven verdienen zoveel lende projecten zoals het Berflo Naaiatelier en de Berflo mogelijk hun eigen geld en komen daarmee dus losser Baliebus, een omgebouwde SRV-wagen. Mensen met te staan van geefgeld en hun verstrekkers. Bewoners een vraag of verzoek worden in de Berflo Baliebus besturen de BewonersBedrijven en zij beslissen of en zo gekoppeld aan mensen die kunnen helpen. In 2015 ja, welke beroepskrachten ingehuurd moeten en kunnen heeft Berflo Bedrijf samen met een plaatselijke huisarts worden. Het LSA heeft van de Nationale Postcodeloterij een voormalig schoolgebouw gekocht. In dit pand zijn en van Aedes Fonds Werken aan Wonen geld ontvangen inmiddels verschillende zorgpartijen gevestigd en er is waarmee het de BewonersBedrijven een startkapitaal een tweedehandswinkel geopend. Berflo Bedrijf is 2015 kan schenken. een erkend leerbedrijf geworden. In samenwerking met het ROC van Twente bieden zij een entree-opleiding RESULTATEN (AKA) aan. Een entree-opleiding is voor mensen zonder In 2015 hebben wij het netwerk van BewonersBedrijven diploma van het voorgezet onderwijs die een beroeps- uitgebreid en versterkt. LSA hield ruim 25 kennismakings- opleiding willen volgen. gesprekken met bewonersgroepen die ondernemen in hun wijk. Vijf van hen zijn uiteindelijk lid geworden van de BEWONERSBEDRIJF MALBURGEN vereniging. Daarnaast gingen wij een aantal keer langs bij In de Arnhemse wijk Malburgen nam het BewonersBe- de BewonersBedrijven die al in ons netwerk zitten voor drijf Malburgen in 2013 een voormalig verzorgingstehuis voortgangsgesprekken en hielden we telefonisch contact in beheer. Dit verzorgingstehuis met 130 eenheden met hen. Van de BewonersBedrijven die startkapitaal heb- krijgt een tweede leven als Bruishuis en draait zwarte ben ontvangen, vragen wij cijfers en jaarrapportages op. cijfers. In 2015 opende het BewonersBedrijf een ‘zorg- Daarom hebben we met hen meer contact. straat’ met zorgbedrijven zoals Driekracht en Siza maar ook Buurtzorg en het sociale wijkteam krijgen onderdak. Aan de BewonersBedrijven Crabbehoeve in Dordrecht Alle verdiepingen zijn verhuurd en het Bruishuis heeft en Beien in Enschede werd in 2015 startkapitaal toe- meerdere vergaderlocaties bijvoorbeeld met uitzicht gekend op advies van de onafhankelijke beoordelings- op de tiende verdieping. Ook het restaurant Geniet dat commissie. In dit verslagjaar is een pitchtraject georgani- gehuurd wordt door zorginstelling Philadelphia is een seerd. Naar verwachting presenteren 4 deelnemers aan gewilde vergaderlocatie. Twee vrijwillige beheerders dit traject hun plannen in 2016 aan de beoordelingscom- zijn vanuit het BewonersBedrijf doorgegroeid naar een missie. Met Stichting DOEN hebben we verschillende ge- betaalde baan. sprekken gevoerd over cofinanciering van BewonersBe- drijven. Het project heeft de ambitie een vast instrument BEWONERSBEDRIJF HEECHTERP-SCHIERINGEN van het LSA te worden in plaats van een tijdelijk project. In Leeuwarden wil het BewonersBedrijf Heech- terp-Schieringen (BBHS) de wijk verbeteren zodat RESULTATEN VAN DE BEWONERSBEDRIJVEN bewoners niet meer wegtrekken. BBHS heeft projecten MET STARTKAPITAAL rondom catering, groenonderhoud, afvalpreventie en schoonmaak. Voor de bewonersgroep was 2015 een BEWONERSBEDRIJF OP EIGEN HOUTJE overgangsjaar. Het contract van de zakelijk leider werd BewonersBedrijf Op Eigen Houtje nam de voormalige niet verlengd en het bestuur nam de dagelijkse leiding basisschool de Tondel over en maakte daar een bedrij- op zich. De gemeente hevelde in 2015 de groenbud- venpand van om te zorgen voor samenhang tussen be- getten over naar BBHS en de wijkonderneming Bil- woners van de wijk Emmerhout in Emmen. Alle ruimten gaard. Met een grote groep vrijwilligers onderhouden in het pand waren in 2015 verhuurd en de horeca liep zij nu betaald de groenstroken en pleinen in de wijk. steeds beter. Veel wijkbewoners komen ’s avonds naar Deze dienst werd eind 2015 uitgebreid met het be- het BewonersBedrijf voor de daghap. Door verschillen- taalde onderhoud van enkele particuliere tuinen. Dit de tegenslagen heeft het bedrijf het financieel moeilijk. overgangsjaar heeft laten zien dat de bewoners in Het bestuur heeft zijn functie neergelegd en de Raad Leeuwarden doorzetters zijn.

26 LSA | Jaarverslag 2015 BEIEN Bewonersinitiatief Enschede Noord (Beien) heeft de BIJEENKOMSTEN leegstaande school in de wijk veranderd in een ontmoe- Op 23 januari hielden we de bijeenkomst ‘Lokaal en so- tingsplek met grote moestuin. In 2015 opende het Be- ciaal ondernemen – van moestuin tot BewonersBedrijf’. wonersBedrijf officieel zijn deuren. De verschillende sa- Deze stond in november 2014 gepland, maar was uit- menwerkingspartners huren een ruimte in het gebouw, gesteld naar 2015. Ruim 140 actieve bewoners kwamen zoals het RIBW en zorggroep Manna. De moestuin is naar Het Huis in Utrecht voor verschillende workshops verdeeld in kleinere tuintjes die verschillende bewoners over verdienmodellen, crowdfunding en werken met van de wijk onderhouden. In de moderne keuken wor- vrijwilligers. Ook deelden twee sprekers uit Londen hun den regelmatig kookworkshops georganiseerd. Deelne- ervaringen met ondernemen in de wijk. mers koken onder meer met de producten uit de eigen We namen 26 bewoners op 29 mei mee op een moestuin en leren verspilling tegen te gaan. Voor de bustour langs BewonersBedrijven. We startten Bewo- gemeente Enschede organiseerde Beien een drukbe- nersBedrijven on Tour in Arnhem bij BewonersBedrij- zochte buurtconferentie in hun horecagelegenheid. ven Malburgen. Met een touringcar gingen we naar Hengelo voor een rondleiding bij BewonersBedrijf CRABBEHOEVE Berflo Es en naar Enschede voor een presentatie van In Dordrecht namen bewoners een leegstaande kleu- Beien. De bus bracht ons weer terug naar Arnhem voor terschool over. Crabbehoeve opende officieel in 2015 een rondleiding door het Bruishuis en een presentatie en er is een betaalde zakelijk leider aangesteld. Op een van Sona Mahtani. Zij is CEO van een van de oudste creatieve manier is het pand ingericht met opgeknapte BewonersBedrijven (community enterprise) in Londen. tweedehands meubelen en accessoires, in ‘Crabbe- Bekijk het verslag op onze website. hoeve-stijl’. De schaakclub huurt wekelijks ruimte in het pand, er is een atelier waar wijkbewoners workshops In dit verslagjaar rondde OTB/TU Delft hun driejarige geven en er is een moderne keuken geïnstalleerd. Het onderzoek naar BewonersBedrijven af dat in opdracht BewonersBedrijf biedt twee avonden per week ruimte van LSA en het Ministerie van BZK is uitgevoerd. Veertien aan Resto van Harte. Bewoners met een smalle beurs BewonersBedrijven werden gevolgd en de resultaten krijgen een gezonde maaltijd en betalen naar hun eigen werden gepresenteerd tijdens een landelijke kennis- en mogelijkheden. In de toekomst wil Crabbehoeve ook inspiratiebijeenkomst op 24 september in het Arnhemse een eigen horecavoorziening draaien. De vergaderzaal BewonersBedrijf Malburgen. Deze conferentie organiseer- wordt met catering regelmatig gehuurd door professio- de OTB in samenwerking met LSA, Lokale Lente, commu- nele partijen waaronder de gemeente Dordrecht, Trivire nity van wijkondernemers Amsterdam en het Ministerie en Rabobank. van BZK. Bekijk de resultaten van het onderzoek hier.

WEBSITE In het najaar organiseerden we een werkbezoek aan De website bewonersbedrijven.nl bevat alle informatie Kruiskamp Onderneemt! in Amersfoort. Ondernemende over het project. Nieuws over BewonersBedrijven, han- bewoners wisselden ervaringen uit en beantwoordden dige tips, handleidingen en kennis van derden worden elkaars vragen. Daarna werden we rondgeleid door gedeeld op de website. In 2015 onderging de website de Witte Vlinder, het pand dat de bewonersgroep een restyling waardoor de nieuwtjes en bijeenkomsten beheert. Ook organiseerde LSA samen met Konink- meer aandacht krijgen. Ook worden de bij LSA aange- lijke Nederlandsche Heidemaatschappij (KNHM) het sloten BewonersBedrijven uitgebreider beschreven. traject ‘Pitchen voor impact in je wijk’. Tien startende Door ook contactgegevens te delen, kunnen bezoe- BewonersBedrijven doorliepen het traject dat bestond kers van de site makkelijker contact opnemen met de uit een workshop over pitchen, teamrollen en bedrijfs- initiatiefnemers. Het aantal bezoekers is met 83% flink plannen. Ook kreeg elke bewonersgroep begeleiding toegenomen ten opzichte van 2014. bij het opstellen van hun ondernemingsplan. Op basis In het laatste kwartaal van 2015 is een afspraak ge- daarvan pitchten vijf groepen hun plan op 12 november maakt met Sociaalweb.nl. LSA levert maandelijks een voor LSA en KNHM. Op verzoek namen ook Stichting bijdrage in de vorm van een blog, bijvoorbeeld Als Doen, VSB Fonds, Anton Jurgensfonds en Verre Ber- gemeente en bewoners samenwerken. Op deze manier gen plaats in het publiek. Vier van de pitchers zullen in bereiken we beroepskrachten en maatschappelijke 2016 voor de beoordelingscommissie van LSA verschij- instellingen uit het sociale domein, die via onze eigen nen om aanspraak te maken op (co-)financiering. Bekijk kanalen moeilijker te bereiken zijn. het verslag op onze website.

4 | Projecten en instrumenten 27 4-4 Platform bewoners - politici

Platform bewoners – politici bestaat uit de plat- deze doe-democratie. Uit de gesprekken kwamen vier formvergaderingen (zie 1-3) en Wijkadoptie Tweede duidelijke knelpunten naar voren: Kamerleden. Tweede Kamerleden adopteren een wijk en sluiten met de bewoners een overeenkomst die 1. Het verkrijgen van toegang tot maatschappelijk geldig is voor de hele kabinetsperiode. Elk Kamerlid vastgoed. geeft individueel invulling aan het adoptieouder- schap. Door middel van dit project kunnen Kamer- 2. De houding van ambtenaren ten opzichte van leden de uitvoering en effecten van wijkbeleid aan het initiatief. de hand van de ervaringen van bewoners volgen. En actieve bewoners kunnen in de keuken kijken 3. Toegang tot een bescheiden start- of van de landelijke politiek, hierdoor ontstaat er meer doorgroeikapitaal. wederzijds begrip. Het LSA volgt via de bewoners hoe deze contacten verlopen. Op vergaderingen van 4. Het inzetten van vrijwilligers in het bestand van het Bewonersplatform worden ervaringen van bewo- het UWV. ners uitgewisseld. In het contract tussen bewoners en Kamerleden is opgenomen dat de Kamerleden een Kijk voor een uitgebreid verslag op de website. bezoek van de wijkbewoners aan de Tweede Kamer zullen organiseren. De intensiviteit van het contact tussen het Kamerlid en de wijkbewoners is mede afhankelijk van de persoonlijke invulling van de adoptie door de Kamerleden. De intensiviteit blijkt in de praktijk te variëren. Een aantal Kamerleden bezoekt de wijk af en toe en een aantal vrij frequent, soms zelfs maandelijks.

RESULTATEN Er zijn 28 Kamerleden die samen 30 wijken hebben geadopteerd. Bijna alle politieke partijen zijn vertegen- woordigd. Een overzicht van alle adoptiekamerleden en hun wijken is gepubliceerd op de website en als bijlage 2 bij dit jaarverslag. Het project heeft in 2015 minder aandacht gekregen van LSA en van de Kamerleden. Op dit moment zijn we, in samenspraak met Kamerleden, op zoek naar een nieuwe, meer eigentijdse invulling van het project. Hiermee hopen wij in de toekomst de wijkadoptie aantrekkelijker te maken voor Tweede Kamerleden en hen én bewoners te stimuleren meer uit de adoptie te halen. Ook in dit verslagjaar gingen adoptiekamerleden op bezoek in hun wijk. Zo bracht Martijn van Dam een bezoek aan Wijkbedrijf Doornakkers in Eind- hoven, waar hij geïnspireerd, betrokken en positief kritisch was. Hij was onder de indruk van de veran- deringen in de wijk en de positieve energie van de bewonersgroep. Kamerleden Linda Voortman, Grace Tanamal en Mona Keijzer brachten een bezoek aan Hengelo en Enschede. Het bezoek is op verzoek van de Kamerleden door LSA georganiseerd. Niet alleen om te kijken naar wat er goed gaat bij deze mooie bewonersinitiatieven en -organisaties, maar ook om eerlijk te bespreken wat er fout gaat wanneer bewoners een verantwoordelijke rol op willen pakken in

28 LSA | Jaarverslag 2015 4-5 Zorg en bewonersinitiatief

Bewonersinitiatieven die zorgtaken (deels) overnemen zekeraars en opiniepeilers. In dit verslagjaar is nog geen ontstaan in het hele land. Door de decentralisaties voelen financiering voor het project gevonden. Wel krijgen wij actieve bewoners steeds meer noodzaak om zorg in hun signalen uit het land dat er behoefte is aan een landelijk wijk zelf te organiseren. Dit gebeurt vaak in samenwer- platform voor zorginitiatieven van actieve bewoners en king met professionele zorgaanbieders. Ook LSA-leden houdt een groot deel van de LSA-leden zich bezig met houden zich steeds meer met (buurt)zorg bezig. Daarom zorg. Aan het eind van 2015 startten wij in samenwerking is in 2015 op verschillende manieren aandacht besteed met Movisie en Vilans en in opdracht van het ministerie aan het thema zorg. van Volksgezondheid Welzijn en Sport (VWS) met het schrijven van een kompas Right to Challenge in de Wmo. RESULTATEN Dit kompas is een handreiking voor bewoners en ge- We organiseerden twee bijeenkomsten rond het thema meenten om Right to Challenge in de praktijk te gebrui- zorg (zie 1-1 Themadagen). Op 3 oktober spraken we over ken. Het kompas wordt begin 2016 gepubliceerd. sociale wijkteams. Geïnspireerd door voorbeelden uit Arnhem, Zaandam en Eindhoven discussieerden de deelnemers over samenwerken, bewoners als opdrachtgever voor professionals en het sociaal wijkteam als breekijzer voor de overgeorganiseerde wereld. Dát zij een rol moeten spelen, is duidelijk. Bewoners weten namelijk als geen ander wat er speelt in de wijk en kennen de netwerken beter dan professionals die worden ingevlogen. Maar de ideale rolverdeling verschilt per wijk. Tijdens de bijeenkomst ‘Zorg voor je wijk’ presenteerden vier buurtzorginitiatieven zich: Wijzelf zorgcoöperatie - Delft, Zorg voor elkaar – Delft, Laakse Lente - Den Haag en Zorgvrijstaat – Rotterdam. De dag ging over de (veranderende) rol van bewoners en bewonersinitiatieven binnen de zorg. De buurtzorginitiatieven legden de deelnemers tijdens het middagprogramma een vraag voor. De adviezen uit deze sessies zijn gebundeld in ‘De Tien Geboden voor Buurtzorginitiatieven’ zoals zorg voor een duidelijke identiteit. Een verslag van deze bijeenkomst stond onder meer in het themanummer Zorg van Bewo- nersBerichten (zie 3-1 BewonersBerichten). In dit themanummer beschreven we ook de wetten en regels waar bewonerszorginitiatieven mee te maken krijgen en gaven we voorbeelden van bewonersinitiatieven in de zorg. We legden de stelling ‘Zorgverzekeringen staan met de rug naar bewonersinitiatieven’ voor aan onze voorzitter Joke Bakker en zorgverzekeraar Univé.

Het thema zorg riep veel vragen op en zagen we vaak terugkomen bij de adviesvragen aan het bureau (zie 2 Advies en begeleiding). Daarom hebben we in 2015 een plan geschreven voor een zorgproject. Samen met de Landelijk Vereniging van Kleine Kernen (LVKK) maakten we het projectvoorstel ‘Samen zorgen’. Dit omvat een leerkring van bewonerszorginitiatieven uit dorpen en steden, het opzetten van regionale werken en het organiseren van landelijke bijeenkomsten. Met behulp van de methode storytelling verspreiden we kennis naar een brede interdisciplinaire doelgroep van actieve bewoners, maar ook naar beleidsmakers, zorginstellingen, zorgver-

4 | Projecten en instrumenten 29 Het Landelijk Samenwerkingsverband Actieve bewoners (LSA) is een landelijke vereniging waarbinnen bewonersgroepen samenwerken om de leefbaarheid in hun buurt te vergroten. De vereniging bestaat uit een platform van bewoners, een bestuur en een bureau. Het bureau van LSA is in 2015 verhuisd binnen Utrecht. Het nieuwe kantoor, Korte Elisabethstraat 15 – 17, is nog dichter bij het station en daardoor een ideale plek voor afspraken.

5 In 2015 presenteerden we ons nieuw gevormde comité van aanbeveling op onze website. Dit comité bestaat uit een groep prominente personen in maatschappelijke sleutelposities die onze vereniging een warm hart Organisatie toedragen en de missie van het LSA ondersteunen. Zij hebben allemaal in een kort statement duidelijk gemaakt waarom wij als vereniging van actieve bewoners van belang zijn voor de samenleving. Hun statements zijn te vinden op onze website en in bijlage 3.

30 LSA | Jaarverslag 2015 5-1 5-2 Bewonersplatform Bestuur

Het bewonersplatform is het hart van onze vereniging. Ons bestuur bestaat uit bewoners uit de stadswijken Het is het hoogste orgaan van de vereniging LSA en en toegevoegde leden die vanwege hun kwaliteiten en tevens de formele verenigingsraad. Het bestaat uit 61 netwerken zijn gevraagd. Er is in het kalenderjaar geen groepen van actieve bewoners die formeel of informeel wijziging in het bewonersbestuur opgetreden. georganiseerd zijn in een bewonersgroep die zich bezighoudt met het bevorderen van de leefbaarheid in hun Mw. Joke Bakker buurt. De leden komen uit stadsbuurten uit het hele land voorzitter (Emmen) en het platform heeft daarom samen een goed beeld van zowel lokaal als rijksbeleid op het gebied van bewoner- Mw. Maria Yigit sparticipatie en het wijkenbeleid in Nederland. Met het secretaris (Enschede) platform worden minimaal vier maal per jaar alle LSA-activiteiten besproken. De activiteiten worden deels ook Dhr. Ad van der Sanden uitgevoerd met de leden van dit platform. penningmeester (Eindhoven)

RESULTATEN Mw. Mirry Dijkstra In 2015 hebben we sterk ingezet op ledenwerving. Tij- algemeen bestuurslid (Amsterdam) dens bijeenkomsten, via social media en in het netwerk van de leden is veel geworven. En met resultaat! We ver- Dhr. Pieter Jan Biesheuvel welkomden 29 nieuwe leden. Ons platform bestaat nu uit bestuursadviseur 61 bewonersgroepen. Het ledenaantal en daarmee ook het netwerk van LSA is daardoor dus flink uitgebreid. Mw. Pettra-Eszter van Beveren Ook hebben we in dit verslagjaar een nieuwe lidmaat- bestuursadviseur schapssysteem ingevoerd. We maken nu een onder- scheid tussen kernleden en netwerkleden. Kernleden zijn Dhr. Hassan Najja georganiseerde groepen van actieve bewoners. Zij heb- bestuursadviseur ben onder andere stemrecht op de platformvergaderingen en nemen gratis deel aan bijeenkomsten. Netwerk- In het verslagjaar heeft het bewonersbestuur van het leden zijn bewoners of professionals die op persoonlijke LSA meermalen overleg gevoerd met het ministerie titel lid worden van het LSA. Zij hebben geen stemrecht van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties over de op de platformvergaderingen en gaan onder andere met voortgang van activiteiten, samenwerking en actuele korting naar de bijeenkomsten. In 2015 had de vereni- ontwikkelingen. ging 9 netwerkleden.

5 | Organisatie 31 5-3 5-4 Personeel Werkzaamheden LSA-bureau

Het personeel van het LSA bestaat uit het LSA-bureau, ORGANISATIE BIJEENKOMSTEN: personeel van het project BewonersBedrijven en het project Beheer je Buurthuis. Het personeel is in dienst van • 4 bijeenkomsten bewonersplatform; het WGI te Rotterdam en gedetacheerd bij het LSA. • 4 bijeenkomsten bestuur; LSA BUREAU • 1 zomerschool • 7 themadagen; Ciske den Hoedt financiën (50%) • 15 bijeenkomsten werkgroepen (werkgroepen ter voorbereiding van onder meer: Landelijke Bewo- Hanne de Vlieger nersdag, BewonersBedrijven,Beheer je Buurthuis en administratie (56%) een werkgroep jongeren).

Marieke Koot DAARNAAST: projecten (67%) • voorbereiding, ontwikkeling en uitvoering activiteiten Pleuni Koopman en projecten, in samenwerking met leden van het communicatie (60%) bewonersplatform; • maken van verslagen en notities voor onze bijeen- Thijs van Mierlo komsten; projecten (100%, waarvan 50% voor het project Beheer je Buurthuis) • maken van notities, werkplannen, evaluaties, artikelen, folders en toespraken; Ties de Ruijter • beleidsinformatie over landelijke ontwikkelingen directie (100%, per 1 november 89%) op het gebied van bewonersparticipatie, groteste- denbeleid en wijkenaanpak bewerken en leesbaar PROJECT BEWONERSBEDRIJVEN aanbieden aan bewoners in de steden; • informatievoorziening over BewonersBedrijven; Marieke Boeije (67%) • informatievoorziening over zelfbeheer en beheer van Milou Althof (56%) buurthuizen; • informatievoorziening over bewonersparticipatie PROJECT BEHEER JE BUURTHUIS binnen bestaand beleid aan derden;

Arthur van Vliet (50%) • contacten onderhouden met vele landelijke instellingen en organisaties; • werkbesprekingen met subsidiegevers; • initiëren onderzoek naar bewonersparticipatie; • samenwerken en contacten onderhouden met instellingen, gemeenten en bewonersorganisaties; • bijdragen leveren aan conferenties, bijeenkomsten en werkgroepen van derden; • projectmanagement; • redactie LSA BewonersBerichten, publicaties, nieuwsbrieven, persberichten, informatiedossiers en websites; • financiële administratie en budgetbewaking.

32 LSA | Jaarverslag 2015

5 | Organisatie 33 Bijlagen

34 LSA | Jaarverslag 2015 Bijlage 1 Ledenlijst Bewonersplatform

PLAATS ORGANISATIE NAAM Alkmaar St. Het Schermereiland Tineke Vedder - de Vries St. Het Schermereiland Magda Jongejan - van Bommel Almere Stichting bewonersplatform ( SBP) Tussen de Vaarten Katja Broekhuijsen-Dorlandt Stichting bewonersplatform ( SBP) Tussen de Vaarten Henk Struik Amersfoort Bewonersvereniging Hestia Stéfanie Verboon Amsterdam Bijlmer Bewonersraad Rochdale Jaap Jonker Pek-O-Bello Asmah Chamial Pek-O-Bello Bert Mussig Stichting "Ieder kind een eigen Boek Gé Ruijfrok Stichting Ieder Kind een Eigen Boek Eva Katona Stichting Makassarplein Community Brieuc-Yves ( Mellouki) Cadat Wijk Opbouworgaan Oost Nico van Apeldoorn Apeldoorn Buurtcoöperatie Apeldoorn-Zuid Ton Kunneman Buurtcoöperatie Apeldoorn-Zuid Aart Meiling Stichting Mudanthe Paul Molenaar Stichting Mudanthe Hans Verberg Arnhem Stichting BewonersBedrijf Malburgen Sjef Hamer Stichting BewonersBedrijf Malburgen Walter Klein Nienhuis Stichting Diagonaal Gerrit Spekschoor Stichting Diagonaal Margriet van Galen Assen Wijkforum Pittelo Gerard Haan Wijkforum Pittelo Ria Haan Bloemendaal Buurtvereniging Bloemendaal-Noord F.Ph. Stembert Buurtvereniging Bloemendaal-Noord Wim van Meenen Delfzijl Bewonersbedrijf Delfzijl Noord Arthur Kok Bewonersbedrijf Delfzijl Noord Silly A. Udema-Slijm Wijkbelangen Delfzijl Noord Annet Klooster Wijkbelangen Delfzijl Noord Edo Ladage Den Bosch Vereniging Bewoners Bedrijf de Hambaken Johan van Elten Vereniging BewonersBedrijf de Hambaken Stanley Tjin-a-Kwie Den Haag De Laakse Lente Leo Olffers De Laakse Lente Nettie Olffers Deventer Sichting Noordenbergkwartier Rinus Prinsen Dordrecht O.B.K.Z. Oud-Krispijn Bewoners organisatie Corrie van Os O.K.B.Z. Oud-Krispijn Bewoners Organisatie Arie van Zanten Stichting Buurtwerk Wielwijk Wil Braat Stichting Buurtwerk Wielwijk Hennie Kranenburg Stichting Crabbehoeve André de Vries Stichting Crabbehoeve Lieke Wernsen

Bijlagen 35 Eindhoven SBDD St. Buurtbelangen Drents Dorp Aafke Dohmen SBDD St. Buurtbelangen Drents Dorp Carina Verhulst Stg. Buurtplatform Bennekel Belang Hillie van Veen Stg. Buurtplatform Bennekel Belang Marion van Beurden Stichting Woensel-West Ad van der Sanden Emmen BewonersBedrijf Op Eigen Houtje Bruin Bruinsma BewonersBedrijf Op Eigen Houtje Ton Sleeking Vereniging Wijkbelangen Emmerhout Joke Bakker Vereniging Wijkbelangen Emmerhout Wytse Bouma Enschede BCOB De Woonplaats Maurits Acket Bewoners Team Stroinkslanden BTS Freddy van Tellingen Bewoners Team Stroinkslanden BTS Marianne van Zaalen Stichting Beien Ernst Bergboer Stichting Beien Wilma Quak Stichting Wijkraad Velve-Lindenhof Jozef Swaters Stichting Wijkraad Velve-Lindenhof Maria Yigit Groningen Stichting Talent in Actie Christine Boonstra Stichting Talent in Actie Conny Eldering Haarlem Wijkraad Patrimoniumbuurt Piet de Vries Wijkraad Patrimoniumbuurt Justine Leeuwenberg Wijkraad Vondelkwartier Rob Leurs Wijkraad Vondelkwartier Cees van Putten Helmond Vereniging Wijkbeheer Binnenstad. Anne Caris Hengelo Stichting Bewoners Overleg Nijverheid Hannie de Wals Stichting Bewoners Overleg Nijverheid Andre Schutten Stichting Bewoners Bedrijf Berflo-Es Els Bornebroek Stichting Bewoners Bedrijf Berflo-Es Geert Walgemoed Hoogezand St. Burgerparticipatie Hoogezand SBH Nieko Baarda St. Burgerparticipatie Hoogezand SBH Toine Fennis Leeuwarden Wijkpanel Heechterp Schieringen Sjoukje Procee Wijkpanel Heechterp Schieringen Fridus van den Berg Leiderdorp Buurtvereniging Zijlkwartier Danielle Melissen Buurtvereniging Zijlkwartier Hans Roest Lelystad Arthur Wennekes Maastricht Buurtplatform Wittevrouwenveld Ria Haessen Nieuwegein Stichting Dorpshuis Fort Vreeswijk Margriet Mannak Stichting Dorpshuis Fort Vreeswijk Carin Van Meegen Nijmegen Stichting Bewoners Budgetgroep Neerbosch-Oost Gijs van Middendorp Stichting Bewoners Budgetgroep Neerbosch-Oost Thea Verdijk Stichting De Zevensprong Dukenburg Hans Veltmeijer Stichting De Zevensprong Dukenburg Theo Vermeer Rotterdam BBE Buurt Bestuurt Essenburgbuurt Jacqueline Ravestein BBE Buurt Bestuurt Essenburgbuurt Rob Ravestein Bewonersorganisatie Zuidwijk Jeannettte Philips Stichting de Nieuwe Banier Paul Donselaar Stichting de Nieuwe Banier Ariane Lelieveld Stichting de Nieuwe Banier Ellen Scholl

36 LSA | Jaarverslag 2015 Rotterdam Vereniging Bewonersorganisatie Blijdorp Fred de Jong Schiedam Bewonersvereniging Wonen en Leven Nieuwland Ada van den Bersselaar Vereniging SOBO Willy van Leeuwen Schoonhoven St. Schoonhovenschoon Jan Heijkoop St. Schoonhovenschoon Wouter Klip Tilburg St. Noordraad Heikant-Quirijnstok Mat Gardeniers St. Noordraad Heikant-Quirijnstok Hetty de Wilde Utrecht BOL St. Bewoners Overleg Lunetten Christien Bolt BOL St. Bewoners Overleg Lunetten Ruud Kamp Sichting Wishingwellwest Else Huisman Sichting Wishingwellwest Emi Pereza Venray Open huiskamer in de wijk West te Venray Netty de Römph Open huiskamer in de wijk West te Venray Peter Pouwels Wijkplatform Brukske Lidy Gooren Wijkplatform Brukske Petra van Duijnhoven Vilissingen Stichting Droom-Walcheren Kris van Wezel Wellerlooi St. Gemeenschapshuis Wellerlooi Maurice Bergmans St. Gemeenschapshuis Wellerlooi Bart Bogers Zaandam Stichting Bewoners Bedrijven Zaanstad Gerard Bloetjes Stichting Bewoners Bedrijven Zaanstad Erwin Stam Zwolle Stichting Wijkorganisatie Holtenbroek N.U. Cor Loos

NETWERKLEDEN

Enschede Makuya Lidy Noorman Heilo VROUWenKRACHT Alkmaar Laura Hornick Joure Trunk & Branches Sietske de Jong Leeuwarden Stichting Bewonersbedrijf Heechterp Schieringen Sabina van der Schaaf London Locality Kristel Jeuring Oisterwijk Huurdersvereniging Oisterwijk Anita Gerritsen Rotterdam Belangen Organisatie Charloisse Lagedijk Rick Timmer Tilburg Verantwoord Anders i.o. Loes van Zuijlen Tilburg Wijkcoop watTwest Wim Adriaansen

Bijlagen 37 Bijlage 2

Overzicht adoptiekamerleden en hun wijken

A. Schut-Welkzijn Duco Hoogland Betty de Boer Partij VVD Partij: PvdA Partij: VVD Stad: Amsterdam Stad: Rotterdam Stad: Groningen Wijk: Vogelbuurt/IJplein Wijk: Pendrecht Wijk: Oosterparkwijk

Tanja Jadnanansing Wouter Koolmees Ahmed Marcouch Partij: PvdA Partij: D66 Partij: PvdA Stad: Amsterdam Stad: Rotterdam Stad: Ede Wijk: Bijlmermeer Wijk: Bergpolder Wijk: Stedelijk

Alexander Pechtold Jacques Monasch Martijn van Dam Partij: D66 Partij: PvdA Partij: PvdA Stad: Arnhem Stad: Sneek Stad: Eindhoven Wijk: Klarendal Wijk: Sperkhem-Tuindorp Wijk: Doornakkers, Woensel West

René Leegte Pia Dijkstra Mohammed Mohandis Partij: VVD Partij: D66 Partij: PvdA Stad: Amersfoort Stad: Utrecht Stad: Rotterdam Wijk: SGLA Wijk: Hoograven Wijk: Agniessebuurt

Pieter Heerma Linda Voortman Carla Dik-Faber Partij: CDA Partij: GroenLinks Partij: ChristenUnie Stad: Almere Stad: Utrecht Stad: Groningen Wijk: Stedenwijk Wijk: Overvecht Wijk: Het Franse Gat

Gerard Schouw Ybeltje Berckmoes - Duindam Kees Verhoeven Partij: D66 Partij: VVD Partij: D66 Stad: Dordrecht Stad: Den Helder Stad: Deventer Wijk: Oud Krispijn Wijk: Nieuw Den Helder Wijk: Rivierenwijk

Sjoera Dikkers Madeleine van Toorenburg Marit Maij Partij: PvdA Partij: CDA Partij: PvdA Stad: Haarlem Stad: Den Bosch Stad: Dortdrecht Wijk: Schalkwijk Wijk: Boschveld Wijk: Wielwijk

Tunahan Kuzu Aukje de Vries Partij: PvdA Partij: VVD Stad: Rotterdam Stad: Leeuwarden Wijk: Bloemhof Wijk: Valerius kwartier

John Kerstens Agnes Wolbert Partij: Groep Kuzu/Ozturk Partij: PvdA Stad: Arnhem en Nijmegen Stad: Emmen Wijk: Malburgen en GSB-wijken Wijk: Revisited wijken

Lutz Jacobi Albert de Vries Partij: PvdA Partij: PvdA Stad: Leeuwarden Stad: Middelburg Wijk: Heechterp-Schieringen Wijk: Stromenwijk

38 LSA | Jaarverslag 2015 Bijlage 3

Leden comité van aanbeveling

Het comité van aanbeveling bestaat uit een groep prominente personen in maatschappelijke sleutelposities die onze vereniging een warm hart toedragen en de missie van het LSA ondersteunen. Op dit moment bestaat het comité uit:

Rob van Gijzel - Burgemeester van Eindhoven ‘Gebruik maken van de kennis van bewoners’

Mirjam Sterk- Bestuurder, adviseur, spreker, dagvoorzitter en ex-politica ‘LSA ondersteunt de bewoners en geeft hen stem’

John McKnight - Co-director ABCD-institute USA ‘LSA is creative and inventive in its ability to inspire local neighbors’

Willem van Leeuwen - Bestuurder, adviseur, schrijver, oud-voorzitter Aedes ‘LSA is verbinder, aanjager en pionier’

Kathalijne Buitenweg - Lid van het College voor de Rechten van de Mens ‘LSA werkt eraan belemmeringen weg te nemen’

Jos van der Lans - Cultuurpsycholoog en journalist/publicist ‘Het LSA heeft in wijken zaadjes gezaaid die nu overal uitkiemen’

Jan Willem Duyvendak- Hoogleraar sociologie aan de Universiteit van Amsterdam ‘In de verbetering van buurten draait het om bewoners’

Nico de Boer - Zelfstandig onderzoeker en auteur ‘Zonder LSA blijft het systeem kopieën van zichzelf uitvinden’

Jacques Wallage - Voorzitter van de Raad van het Openbaar Bestuur ‘LSA is een verbindingsmotor’

Steve Clare - Voormalig kopman Locality UK ‘LSA is a beacon of hope, innovation and change for communities’

Bijlagen 39 PROJECTAANVRAAG Jaarverslag 2015 Onze toekomst, onze agenda

is een uitgave van: Het Landelijk Samenwerkingsverband Actieve bewoners Korte Elisabethstraat 15-17 3511 JG Utrecht Telefoon (030) 2317511 [email protected] www.lsabewoners.nl twitter @LSAbewoners facebook.com /lsa.bewoners

ontwerp: vanvorm