„Katalog Źródeł Pisanych Historycznej Ziemi Łomżyńskiej I Wiskiej (Do XIX I Początków XX Wieku)” (Część I)
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
„Katalog źródeł pisanych historycznej ziemi łomżyńskiej i wiskiej (do XIX i początków XX wieku)” (część I) Oprac. Anna Zarzecka w ramach stypendium Marszałka Województwa Podlaskiego 1 SPIS TREŚCI: Objaśnienia ............................................................................................................................3 I. ARCHIWUM GŁÓWNE AKT DAWNYCH ..................................................................8 II. ARCHIWUM DIECEZJALNE W ŁOMŻY .................................................................. 84 III. ARCHIWUM PAŃSTWOWE W BIAŁYMSTOKU ................................................... 109 IV. ARCHIWUM PAŃSTWOWE W BIAŁYMSTOKU ODDZIAŁ W ŁOMŻY .............. 122 V. ARCHIWUM PAŃSTWOWE W SUWAŁKACH ODDZIAŁ W EŁKU .................... 298 VI. ARCHIWUM PAŃSTWOWE W WARSZAWIE ODDZIAŁ W PUŁTUSKU ............ 300 VII. BIBLIOTEKI .............................................................................................................. 310 2 Objaśnienia W ciągu wieków na ziemiach łomżyńskiej i wiskiej wytworzono wiele źródeł, o których wiedza nie jest powszechnie znana.Główne grody – Łomża i Wizna – przez wieki były prężnie działającymi ośrodkami rozwoju kultury oraz siedzibami ważnych instytucji państwowych na terenie północno-wschodniego Mazowsza. Ziemie łomżyńska i wiska były miejscami przenikania się wielu, m.in. żydowskiej, prawosławnej, ewangelickiej, co wpłynęło na ich wyjątkowy charakter i poszerza grono osób potencjalnie zainteresowanych historią tego terenu. Niniejszy katalog zawiera adresy różnego rodzaju źródeł pisanych ziem łomżyńskiej i wiskiej m.in.: źródła piśmienne i drukowane, dokumenty normatywne, akta sejmikowe, sądowe, akta metrykalne z okresu I RP oraz dokumenty XIX-wieczne i z 1. poł. XX wieku, w tym inwentarze najlepiej zachowanych ksiąg akt stanu cywilnego głównych ośrodków parafialnych, ze wskazaniem miejsca przechowywania źródeł (tj. archiwum). Katalog ma służyć jako naukowa podstawa i inspiracja do samodzielnego odkrywania historii nie tylko przez jej pasjonatów, lecz także przez osoby zainteresowane dziejami własnej rodziny. Do tych badań można wykorzystać również poza metrykalne źródła, których najczęściej „nie historyk” nie wie, gdzie szukać. Opracowany katalog otwiera także pole do dokonania edycji źródłowej i późniejszego wydania drukiem źródeł historycznych, dzięki czemu będzie to stanowiło dopełnienie i szeroką popularyzację badań związanych z historią, dziedzictwem kulturowym i tożsamością Łomży i Wizny oraz historycznej ziemi łomżyńskiej i wiskiej. Zebrane w katalogu źródłamogą przynieść efekty badawcze w postaci prac naukowych i popularyzatorskich, które pogłębią wiedzę historyczną, językoznawczą, kulturową czy też socjologiczną o tym obszarze. Katalog ułatwia poszukiwania źródeł i docieranie do nich, jak również usprawnia sporządzanie ich wykazu w rozmaitych opracowaniach. Podstawę katalogu stanowią główne grody ziem łomżyńskiej i wiskiej oraz ośrodki parafialne. Okręgi Bożnicze, z których zachowały się księgi metrykalne: Grajewo, Łomża, Nowogród, Ostrołęka, Radziłów, Rutki, Szczuczyn, Śniadowo, Wąsosz, Wizna oraz Zambrów. Parafie prawosławne: Kolno, Łomża św. Trójcy, Łomża cara Konstantyna oraz Ostrołęka. 3 Parafia Rok powstania Parafia Rok powstania Białaszewo 1532 Myszyniec 1651 Borkowo 1918 Niedźwiadna ok. 1450 Bronowo 1919 Nowogród 1409 Burzyn 1448 Osowiec 1918 Chlebiotki 1922 Ostrołęka 1399 Czarnia k. Myszyńca 1891 Piątnica 1407 Czerwin 1442 Piski XIV/XV w. Dąbrówka koło 1894 Poryte 1386 Ostrołęki Dobrylas 1918 Przytuły ok. 1436 Dobrzyjałowo 1425 Puchały 1411 Drozdowo 1435 Radziłów 1482 Goworowo ok. 1315 Romany 1420 Grabowo XVI w. Rutki ok.1420 Grajewo 1479 Rzekuń 1413 Jedwabne ok. 1415 Słucz 1444 Kadzidło 1740 Stawiski 1903 Kleczkowo 1429 Szczepankowo ok. 1242 Kolno XIV w. Szczuczyn 1889 Kołaki 1438 Szumowo 1449 Kuzie 1921 Śniadowo 1405 Lachowo 1429 Troszyn 1443 Leman 1906 Turośl 1849 Lipniki 1838 Wąsosz 1436 Lubotyń 1497 Wizna 1390 Łomża 1410 Zalas 1903 Łosewo 1918 Zambrów 1283 Łyse 1884 Zawady XV w. Mały Płock XV w. Zbójna 1892 Miastkowo 1451 Wykaz parafii rzymskokatolickich na podstawie Rocznika Diecezji Łomżyńskiej, Łomża 2020. 4 Katalog zawiera wykaz materiałów źródłowych, znajdujących się w zasobach: Archiwum Głównego Akt Dawnych (AGAD), Archiwum Diecezjalnego w Łomży (ADŁ) – tylko metrykalia, Archiwum Państwowego w Białymstoku (APB), Archiwum Państwowego w Białymstoku Oddział w Łomży (APŁ), Archiwum Państwowego w Suwałkach Oddział w Ełku (APE), Archiwum Państwowego w Warszawie Oddział w Pułtusku (APP). Ostatni dział składa się z reprezentatywnej bibliografii historycznej ziemi łomżyńskiej i wiskiej, dostępnej m.in. w: Bibliotece Narodowej (BN), Bibliotece Narodowej Polskiej Akademii Umiejętności i Polskiej Akademii Nauk w Krakowie (Bibl. PAU i PAN), Bibliotece Naukowej Łomżyńskiego Towarzystwa Naukowego im. Wagów (BŁTN), Książnicy Podlaskiej im. Łukasza Górnickiego w Białymstoku (KP), Miejskiej Biblioteki Publicznej w Łomży (MBPŁ), POLONA. Granice historycznej ziemi łomżyńskiej i wiskiej zostały wyznaczone na podstawie poniższej mapy, zaczerpniętej z Atlasu Historycznego Polski, Mazowsze w drugiej połowie XVI wieku, red. W. Pałucki, Warszawa 1973. 5 W celu uzyskania jak najbardziej czytelnej formy Katalogu, wewnątrz poszczególnych działów źródła zostały uporządkowane w następujący sposób: 1. Zespół – z. 1.1. Seria – s. 1.1.1. jednostka Sygnatura – sygn. 1.1.1.1. dodatkowe informacje Wyjątek od tego systemu stanowi dział poświęcony APŁ, w którym uwzględniono tylko i wyłącznie zasób metrykaliów z alfabetycznie uporządkowanych parafii, w postaci mikrofilmów oraz ksiąg. Księgi metrykalne są uporządkowane tematycznie w kolejności urodzenia, śluby, zgony i chronologicznie ze wskazaniem dat skrajnych oraz wyszczególnieniem źródeł zapisanych w języku rosyjskim i łacińskim. W nawiasach kwadratowych znajdują się uwagi dotyczące zawartości księgi (lata, które nie zostały 6 uwzględnione w tytule; nazwa parafii), na czerwono księgi bez strony tytułowej (tytuł nadany przez autorkę „Katalogu …”). Dodatkowo w dziale AGAD i APP na zielono zaznaczono sygnatury z dostępnymi online skanami. Publikacja katalogu, na regionalnej stronie internetowej: www.name.lomza.pl, pozwala poszerzyć grono odbiorców, które zapewne nie tylko ograniczy się do lokalnej społeczności, lecz także dotrze wreszcie do potomków mieszkańców historycznych ziem łomżyńskiej i wiskiej, którzy będą mogli podjąć próbę poszukiwania swoich łomżyńskich/wiskich korzeni, by odkrywać swoją tożsamość. 7 I. ARCHIWUM GŁÓWNE AKT DAWNYCH 1. z. 4 Metryka Koronna 1.1. s. 4 Księgi Kanclerskie 1.1.1. sygn. KK 069 Księgi Kanclerskie 1.2. s. 5 Metryka Mazowiecka (okres 1298-1549) 1.3. s. 8 Lustracje dz. XVIII 1.3.1. sygn. L18 004 Lustracje (okres 1374-1742) 1.3.2. sygn. L18 014 Designatio omnium bonorum regalium una cum proventu annuali atque quartae et hybernae quae silvuntus a possessoribus (okres 1736) 1.3.3. sygn. L18 064 Inwentarz wszystkich Prowentów z Dóbr Wielkiej Polski to jest: Poznańskiego, Kaliskiego, Sieradzkiego, Łączyckiego, Brzeskiego, Inowrocławskiego, Woiewodztw, Ziem Dobrzyńskiej i Wieluńskiej do Stołu KJM należących 1564 (okres 1565-1768) 2. z. 7 Archiwum Skarbu Koronnego. 2.1. s. 3 ASK I – Rejestry podatkowe 2.1.1. sygn. 39 Rejestry poborowe woj. mazowieckiego (okres 1524-1589) 2.1.2. sygn. 40 Rejestry poborowe woj.mazowieckiego (okres 1524-1573) 2.1.3. sygn. 66 Rejestry pogłównego generalnego woj. mazowieckiego (okres 1662- 1674) 2.2. s. 9ASK XLVI – Lustracje, rewizje i inwentarze dóbr królewskich 2.2.1. sygn. 142 Summariusz wszystkich y oszobliwszych prouentow z imion krolewskich z stharostw z dzierżaw w woiewodztwach Rawskim Płoczkim y Mazowieczkim (…) 1566 (…) 2.2.1.1. Ostrołęka (s. 167-172) 2.2.1.2. starostwo Wizna (s. 173-177) 2.2.1.3. starostwo Łomża (s. 177-186) 2.2.1.4. sumariusz (s. 195-196) 2.2.2. sygn. 150 Lustracja dzierżawy Ostrołęka (okres 1616) 2.2.3. sygn. 166 Lustracya Starostwa Ostrołęckiego 1789 roku 2.3. s. 11 ASK LVI – Inwentarze Starostw 2.3.1. sygn. 10 Dokumenta starostwa Bronowo [Województwo Mazowieckie, Ziemia Wiska, obecnie Województwo Augustowskie, Powiat Biebrzański, parafia Wiska] (okres 1569-1574) 8 2.3.2. sygn. 164 Inwentarz starostwa Łomżyńskiego, Województwo Mazowieckie, Ziemia Łomżyńska (okres 1543-1575) 2.3.3. sygn. 165 Inwentarz starostwa Łomżyńskiego, Województwo Mazowieckie, Ziemia Łomżyńska (okres 1576) 2.3.4. sygn. 166 Inwentarz starostwa Łomżyńskiego, Województwo Mazowieckie, Ziemia Łomżyńska (okres 1580-1582) 2.3.5. sygn. 167 Inwentarz starostwa Łomżyńskiego, Województwo Mazowieckie, Ziemia Łomżyńska (okres 1605-1636) 3. z. 8 Archiwum Kameralne 3.1. s. 2 Panowanie Augusta III 3.1.1. sygn. II.270 Percepta komory celnej – Kolno (okres 1763) 3.1.2. sygn. II.282 Regestr komory celnej – Łomża (okres 1763) 3.1.3. sygn. II.301 Percepta komory celnej – Ostrołęka i Myszynie (okres 1763) 3.1.4. sygn. II.343 Percepta komory celnej – Wizna i Stawiska (okres 1763) 3.2. s. 3 Panowanie Stanisława Augusta 3.2.1. sygn. III.347 (…) 4. S. Exc. des H. Castellan ze Wizna Magazin Rechnung 3.2.2. sygn. III.1576 1-10 Percepta komór celnych – Kolno, Stawiska (okres 1764- 1766) 3.2.3. sygn. III.1598 1-6 Regestr komory celnej – Łomża (okres 1764-1765) 3.2.4. sygn. III.1621 1-12 Regestr komory celnej – Nowogód, Łomża (okres 1764- 1766) 3.2.5. sygn. III.1629 Regestry percepty, percepta komór celnych – Ostrołęka, Myszyniec (okres 1764-1766) 3.2.6. sygn. III.1678 1-2 Percepta komór celnych – Stawiska, Kolno (okres 1765- 1767) 3.2.7. sygn. III.1681 1-10 Percepta komory