Przewodnik Turystyczny Żukowo Gmina Żukowo
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Jarosław Ellwart przewodnik turystyczny Żukowo Gmina Żukowo Powierzchnia: 163 950 ha - w tym zabudowy 1556 ha - w tym lasy 3482 ha - w tym grunty rolne 10 704 ha - w tym wody 267 ha Zaludnienie: 232 os./km2 Liczba mieszkańców 38 076 - w tym kobiet 19 102 - w tym mężczyzn 18 974 Liczba sołectw: 22 Liczba szkół: 14 (wg stanu na rok 2018) 2 Żukowo z lotu ptaka Zapraszamy poznać najbliższe okolice Gdańska i Gdyni. W publikacji prezentujemy do Gminy Żukowo dzieje i atrakcje turystyczne poszcze- gólnych miejscowości (w porządku al- Gmina Żukowo, leżąca we wschodniej, fabetycznym) oraz opisujemy istnieją- sąsiadującej z Trójmiastem, części po- ce szlaki turystyczne, proponując także wiatu kartuskiego, w nieco magiczny autorskie trasy zwiedzania okolic Żuko- sposób – od swego powstania w 1975 wa, Banina i Chwaszczyna. Na wstępie roku – staje się nieustannie coraz bliż- przedstawiamy krótki rys historyczny, sza mieszkańcom Gdańska, Sopotu zaś na końcu umieszczone są przydat- i Gdyni. Powodów jest wiele, ale naj- ne informacje użytkowe. ważniejszymi są: coraz lepsze połącze- nia komunikacyjne, atrakcyjność inwe- Kaszubska tradycja stycyjna i kontakty rodzinne. Tu bowiem: w Baninie, Żukowie, Pępowie Żukowo jest kolebką kaszubskiego czy Chwaszczynie mieszkańcy Trójmia- haftu, którego podstawy opracowane sta szukają dla siebie nowego miejsca zostały w żukowskim klasztorze sióstr do zamieszkania. Także uruchomiona norbertanek. Kaszubszczyzna żywa jest do dziś wśród mieszkańców gminy – w 2015 roku Pomorska Kolej Metropo- w większych miejscowościach działają litalna ułatwiła mieszkańcom Gdańska oddziały Zrzeszenia Kaszubsko-Po- czy Gdyni poznawanie gminy Żukowo. morskiego, lokalne Koła Gospodyń Wystarczy w wolny dzień wsiąść do Wiejskich w nowoczesny sposób pod- składu PKM i zobaczyć, ile osób z rowe- trzymują tradycję kulinarną i lokalne rami i plecakami jedzie do Rębiechowa, zwyczaje. Wreszcie w Miszewku działa Banina czy Żukowa. stylowa gospoda „Mùlk” – aktualnie jedna najlepszych restauracji z kaszub- Nasz kieszonkowy przewodnik kieruje- skimi potrawami. my do turystów, którzy aktywnie chcą 3 Krótki rys historyczny Obecna gmina Żukowo stanowi połą- sieć osadniczą tworzyły osady m.in. czenie trzech historycznych obszarów w Żukowie oraz gród w Tuchomku. o nieco odmiennych tradycjach i dzie- W bliskim sąsiedztwie funkcjonowały jach. Zasadnicza, południowa i zachod- także grody w Otominie oraz w Młyn- nia część gminy to dawne dobra nor- kach koło Kczewa. Najstarszą znaną bertanek oraz ziemie związane z dokumentów lokacją na terenie gmi- administracyjnie ze starostwem w Mira- ny jest powstanie klasztoru norberta- chowie, a później w Kartuzach. Połu- nek w Żukowie, datowane na lata dniowo-wschodnia część przez wieki 1209–1216. Choć w tym czasie książęta znajdowała się w orbicie oddziaływań gdańscy prowadzili szeroko zakrojoną Gdańska – najważniejszego gospodar- akcję lokacji wsi i majątków, do dziś nie czo i niezależnego miasta Rzeczypo- zachowały się żadne dokumenty doty- spolitej. Północna część gminy wokół czące innych miejscowości gminy. Wia- Chwaszczyna do 1975 roku powiązana domo jednak, że XIII-wieczną genezę były administracyjnie z Wejherowem mają także Banino, Przyjaźń, Rębiecho- i północnymi Kaszubami. wo oraz Chwaszczyno. To ostanie Ślady najstarszego osadnictwa na tere- w końcu XIII stulecia trafiło wraz nie gminy pochodzą sprzed około z Tuchomem w ręce oliwskich cyster- 3 tysięcy lat, z epoki żelaza. To m.in. sów. cmentarzyska odkryte w okolicach Kolejnym etapem rozwoju przestrzen- Glincza, Przyjaźni, Niestępowa i Banina. nego okolicy były XIV-wiecz ne lokacje We wczesnym średniowieczu tutejszą krzyżackie majątków rycerskich i wła- aecheo 4 Krótki rys historyczny snych folwarków. Do części z nich za- Mapa okolic Gdańska z końca XVIII w. kon krzyżacki sprowadził osadników (w zbiorach Staatsbibliothek Berlin) z Niemiec, co zdecydowało o wieloet- niczności okolic Żukowa. Wspomniane Spory te okazały się mało istotne w ob- już Chwaszczyno i Tuchom na począt- liczu wojen ze Szwecją, które bezpo- ku XIV wieku stało się dobrami bisku- średnio dotknęły region Żukowa pów kujawskich. Panowanie krzyżackie i Chwaszczyna w 1629 roku oraz póź- zakończyło się w 1466 roku, wraz z za- niej, podczas tzw. szwedzkiego warciem pokoju kończącego 13-letnią wojnę polsko-krzyżacką. Od tego cza- Norbertanki z Żukowa su wsie krzyżackie stały się królew- szczy znami, a większość posiadłości Pierwszy żeński klasztor na Pomorzu rycerskich oraz klasztornych otrzymała Gdańskim liczył od 30 do 60 sióstr. Na potwierdzenie dawnych nadań. jego czele stała przeorysza (magistra). Siostry zajmo wały się nauczaniem Około roku 1540 dotarła tu fala refor- w szkole i no wicjacie oraz zarządzały macji. Żukowo przeżyło kryzys życia klasz tornym majątkiem. Prócz szkoły zakonnego, który o mało nie spowodo- przyklasztornej działał tu także szpi- wał upadku klasztoru. Początek tal-hospicjum. Norbertanki żukowskie XVII wieku przyniósł kontrreformację pochodziły głównie z Pomorza. Wiele i trwające przez kilkadziesiąt lat zmaga- z nich wy wodziło się ze znamienitych nia o rząd dusz. Bliższe Gdańskowi rodów miesz czańskich i szlacheckich. miejscowości pozostały protestanckie, Materialnym zabezpieczeniem po- zaś okolice Żukowa i Chwaszczyna trzeb klasztoru były liczne posiadłości opowiedziały się za katoli cyzmem. ziemskie. 5 Krótki rys historyczny „ potopu”. Tutejsze dobra szlacheckie i ko- niego majątków znajdujących się dziś ścielne zostały splądrowane i poważnie się w granicy dzisiejszej gminy Żukowo. zniszczone. Straty materialne i wylud- W 1818 roku utworzono nowe powiaty. nienie były na tych ziemiach tak wiel- Obszar obecnej gminy znalazł się kie, że przez ponad 50 lat nie udało się w większości w granicach powiatu kar- wsiom i majątkom przywrócić dawnej tuskiego (z wyjątkiem Chwaszczyna świetności. Odbudowę przerywały ko- i Tuchomia, pozostających w powiecie lejne wojny jakie na Pomorzu toczyły wejherowskim). Przeprowadzona w la- ze sobą były Prusy, Rosja i Szwecja. tach 40. i 50. XIX wieku budowa trak- W 1734 roku przez Kaszuby uciekał do tów drogowych z Gdańska do Kartuz, Gdańska przed wojskami rosyjskimi Koś cierzyny i Lęborka wpłynęła na in- niedoszły król Polski, Stanisław Lesz- tensyfikację rozwoju gos po darczego czyński. okolicy. Zaczęły powstawać drobne W październiku 1772 roku teren obec- zakłady przemysłowe, znacząco wzro- nej gminy zajęli pruscy urzędnicy. Jed- sła liczba mieszkańców. Koniec nym z pierwszych posunięć było prze- XIX wieku przyniósł też ożywienie poli- jęcie przez pruski skarb państwa dóbr tyczne i rozwój narodowej świadomo- królewskich i kościelnych. Wprowadzo- ści mieszkańców. Powstało wówczas no też reorganizację administracyjną. wiele propolskich organizacji społecz- Początek XIX wieku to czas wojen na- nych i gos po darczych. poleońskich. Żukowa i okolic nie objęły Zgodnie z traktatem wersalskim odro- granice utworzonego wówczas przez dzona Polska objęła m.in. niemal cały Francuzów Księstwa Polskiego, zaś obszar dzisiejszej gminy. Lata między- Gdańsk, który stał się wtedy Wolnym wojenne były czasem gos po dar czej Miastem, utracił część należących do recesji. Rozwijały się lokalna prasa 6 Krótki rys historyczny i organizacje patriotyczne. Bliskość Elektrownia w Rutkach ok. 1910 r. (ze zbiorów prywatnych) Wolnego Miasta sprawiła, iż mieszkań- cy dostrzegli zagrożenie niemieckim rewizjonizmem i przeciwstawiali się Dynamiczny rozwój miejscowości na mu. We wrześniu 1939 roku obszar terenie gminy Żukowo nastąpił w la- gminy bez walk został zajęty przez woj- tach 70. i 80. XX wieku. W 1973 roku, ska hitlerowskie. Niemcy od razu wpro- w ramach reformy utworzono gminę wadzili własną administrację, dokonali Żukowo. Po likwidacji powiatów eksterminacji polskiej elity oraz wysie- w 1975 roku przyłączono do niej dwa dlili ludność, która przybyła tu w cza- duże sołectwa: Chwaszczyno i Tuchom, sach II Rzeczypospolitej. Wyzwo lenie wcześniej należące do gminy Kielno gminie Żukowo przyniosły wojska ra- w powiecie wej herowskim, jednocze- dzieckie w marcu 1945 roku. Ciężkie śnie odłączając okolice Rębiechowa walki w okolicach pochłonęły blisko i Kokoszek (dziś Gdańsk). W 1989 roku 4 tys. ofiar wśród Rosjan. Niestety, Ar- Żukowo uzyskało prawa miejskie. Plany mia Czerwona zapisała się w pamięci podziału gminy na miasto Żukowo i sa- miesz kańców czarnymi zgłoskami. modzielną gminę wiejską zostały od- Aresztowania, masowe rabunki i gwał- rzucone przez lokalną społeczność. ty na tutejszej ludności – tak wyglądały Dziś gmina Żukowo należy do powiatu pierwsze dni tej „wolności”. Nowe po- kartuskiego i jest jedną z najszybciej rządki w krótkim czasie zaprzepaściły rozwijających się gmin środkowych Ka- przed wojenne tradycje samorządności szub. mieszkańców. Także wysiedlenia osiad- łych tu od stuleci Niemców znacząco zmieniły strukturę narodo wościową. 7 Miejscowości gminy Babi Dół Wieś sołecka w południowej części nia (kuźnia) produkująca drut. Okolicz- gminy, przy drodze krajowej nr 20 do ne lasy, szczególnie te nad Radunią, Kościerzyny, w pobliżu przełomowego chętnie odwiedzano w celach rekreacyj- odcinka Raduni i rezerwatu przyrody nych. Niedzielne spa cery nad rzekę, do „Jar Raduni”. Liczy 279 mieszkańców. ła we czki na „Pięknym widoku” i most- ku przy hamerni, za zwy czaj kończono Od średniowiecza okolice Babiego w babidolskiej karczmie. Niestety, bu- Dołu należały do żukowskich norberta- dowa w latach 20. XX wieku magistrali nek. Nazwa wsi wywodzi się podobno kolejowej do Gdyni zniszczyła więk- od głębokiego wąwozu biegnącego na szość tutejszych tras spacerowych,