NATURE- BASED RECREATION AREAS IN METROPOLITAN CITIES

METROPOL ġEHĠRLERDE DOĞA TEMELLĠ REKREASYON ALANLARI

Meryem HAYIR KANAT Jürgen BREUSTE Meryem Hayır-Kanat &Jürgen Breuste

Nature - Based Recreation Areas in Metropolitan Cities Metropol ġehirlerde Doğa Temelli Rekreasyon Alanları

Author / Yazar: Meryem HAYIR-KANAT, ORCID: 0000-0002-3190-3144 Author / Yazar: Jürgen BREUSTE ORCID, ORCID: 0000-0002-1276-0993

ISBN: 978-625-7664-24-0 E-ISBN: 978-625-7664-25-7

First Edition / 1. Baskı: Ocak 2021 © 2021 Efe Akademi. All rights reserved. Bu eserin; yayın, satış ve kopyalama hakları EFE AKADEMİ‟ye aittir.

LIBRARY CATALOG / KÜTÜPHANE KARTI Nature - Based Recreation Areas In Metropolitan Cities Metropol Şehirlerde Doğa Temelli Rekreasyon Alanları HAYIR KANAT, Meryem and BREUSTE, Jürgen First Edition / 1. Basım, 154 s., 160 x 240 mm. Keywords / Anahtar kelimeler: 1. Nature-based recreation (doğa temelli rekreasyon) 2. Urban green (kentsel yeşil) 3. Linear park(doğrusal park) 4. Istanbul/Turkey 5. Salzburg /Austria

Certificate No / Sertifika No: 43370 Printing House Certificate No / Matbaa Sertifika No: 43370

Efe Akademi Yayınevi Yıldız Teknik Üniversitesi Davutpaşa Kampüsiçi Esenler / İSTANBUL +90212 482 22 00 www.efeakademi.com

Printing House / Matbaa Adres: Ofis2005 Fotokopi ve Büro Makineleri San. Tic. Ltd. Şti. Yıldız Teknik Üniversitesi Davutpaşa Kampüsiçi Esenler / İSTANBUL +90212 483 13 13 www.ofis2005.com Meryem Hayır-Kanat &Jürgen Breuste

Preface

This book is based on the final report "Nature-Based Recreation in Metropolitan Cities (KEDAM)" (Project No: 1059B191601770)”. The report was in the field of Social and Human Sciences, and it was made possible with the support of TUBITAK 2219 post-doctoral research program. The project has been carried out within the 16.01.2019-15.01.2020 period, under the supervision of Univ-Prof. Dr. Jürgen Breuste in Austria at the University of Salzburg, Geography and Geology Department, at the Division of Landscape and Urban Ecology.

We would like to thank to the Department of Geography of Szeged University and Assoc. Prof. Dr. Péter Szilassi for separating and sharing the data about Yıldız Park that he has collected in the "Salzburg-Szeged-Yildiz (Istanbul) Park Survey" research on which we worked together.

We would like to thank to Kamil Kanat for his contribution to the design of book‟s cover and, also Seher Yaldız and Zeynep Hayır for editing the English part

In the first chapter of the book, following the explanation of what is meant by nature-based urban ecological area; nature-based recreation areas in metroplitan cities of Istanbul and Salzburg are emphasized. As an exemplary district in Istanbul, the parks in Beşiktaş region were focused on, and the distribution and classification of the parks were made. Then, a mobile application-based field study specific to Yıldız Park was made by means of the photographs of the landscape elements in the park, it was conducted to investigate the vegetation perception and preferences of the visitors, and the results were analyzed. Finally, in the light of field observations and researches within Istanbul and Salzburg cities, linear parks, which are considered important factors for the cities, have been highlighted. The research results are available in the first part of the book in English (pp. 1- 60) and in the second part in Turkish (pp.63-122). Following the reference, examples of thesis on urban ecology at the University of Salzburg as an additional list can be found. January 2021

i Nature-Based Recreation Areas In Metropolitan Cities

Önsöz

Bu kitap “Kentsel Ekolojik Dinlenme Alanı Modeli (KEDAM)” (Proje No: 1059B191601770) projesinin sonuç raporunun düzenlenmesi ile yayına hazırlanmıştır. Proje TÜBİTAK 2219 doktora sonrası araştırma projeleri kapsamında Sosyal ve Beşeri Bilimler/Coğrafya alanında 2016 /2 ve 2017/1 döneminde desteklenmeye hak kazanmıştır. Projenin uygulanması 16.01.2019-15.01.2020 döneminde Avusturya‟da Salzburg Üniversitesi, Coğrafya ve Jeoloji Bölümü, Peyzaj ve Kentsel Ekoloji Anabilim Dalında Univ-Prof. Dr. Jürgen Breuste‟nin danışmanlığında gerçekleştirilmiştir. Szeged Üniversitesi Coğrafya bölümünden Doç. Dr. Péter Szilassi‟ye birlikte çalıştığımız “Salzburg-Szeged-Yildiz (Istanbul) Park Survey” araştırmasında toplanan Yıldız Parkına ait verileri ayırarak bizimle paylaştığı için teşekkür ederiz. Bu kitabın kapak tasarımı için Kamil Kanat‟a ve İngilizce bölümünün çevirisini yapan Seher Yaldız‟a ve son dil düzenlemesini yapan Zeynep Hayır'a teşekkür ederiz. Kitabın ilk bölümünde doğa temelli kentsel ekolojik alan ile neyin kasdedildiği ortaya konulduktan sonra İstanbul ve Salzburg kentlerindeki doğa temelli rekreasyon alanları üzerinde durulmuştur. İstanbul‟da örnek ilçe olarak Beşiktaş‟ta bulunan parklar üzerinde durulmuş, parkların dağılımı ve sınıflandırması yapılmıştır. Daha sonra Yıldız Parkı özelinde parkta bulunan peysaj unsurlarına ait fotoğraflar aracılığı ile yapılmış olan ziyaretçilerin bitki örtüsü algısını ve tercihlerini araştırmak için mobil uygulama tabanlı saha araştırması yapılarak sonuçlar analiz edilmiştir. Son olarakta İstanbul ve Salzburg‟da yapılan saha gözlemleri ve araştırmaların ışığında kentler için önemli görülen linear parklar üzerinde durulmuştur. Araştırma sonuçları Kitabın ilk kısmında İngilizce (ss.1-60)ve ikinci kısmında Türkçe (63-122) olarak yer almaktadır. Kaynaklar‟dan sonra ise ek liste olarak Salzburg Üniversitesinde kent ekolojisi üzerine yapılan tezlerden örnekler yer almaktadır.

Ocak 2021

ii Meryem Hayır-Kanat &Jürgen Breuste

NATURE-BASED RECREATION AREAS IN METROPOLITAN Page CITIES 1 INTRODUCTION 1 1.1. Information about the research 1 1.2. Literature summary 2 1.2.1. Urban Nature 2 1.2.1.1. Vegetation density 9 1.2.1.2. Vegetation character and care 9 2. Research Method 11 2.1. Data collecting 11 2.2. Research Area 14 2.2.1. Istanbul 14 2.2.2. Salzburg 15 3. Research Findings 17 3.1. Istanbul 17 3.1.1. Besiktas 20 3.1.1.1. Yildiz Park 27 3.1.2. Istanbul Beaches as a Natural Recreation Area 32 3.1.2.1. Seaside Parks Along the Bosphorus 33 3.1.2.2. Marmara Sea Shores 35 3.1.2.3. Golden Horn 39 3.2. Salzburg 40 3.2.1.1. Salzburg- Mönchsberg as a city park 44 3.2.1.2. Hobby Gardens (Allotment Gardens) in Salzburg 47 3.2.1.3. Hans-Donnenberg Park 49 3.2.1.4. Salzach River 53 3.2.1.5. Almkanal 54 4. Linear Parks and Linear Park Model as the Most 55 Popular Area in the Urban Area 5. Result 59 References/Kaynaklar 127 Attachment Studies at the University of Salzburg on Urban Nature 133 .

iii Nature-Based Recreation Areas In Metropolitan Cities

FIGURES SCHEDULE No Figures Name Page 1 City parks on the Mönchsberg and Kapunzinerberg hills in 5 Salzburg 2 Urban park and urban sustainability 10 3 Motivation reasons for nature 11 4 Natural Greenery Standards for European Cities 13 5 Research area and natural recreation areas of Istanbul 14 6 Location of the city of Salzburg 15 7 Nature reserve of the city of Salzburg 16 8 Green area per capita in the districts of Istanbul 18 9 Parking area per capita in the districts 19 10 Ihlamurdere Promenade Area_1838 21 11 Neighborhood location in Beşiktaş District and the amount of 24 parking space per person according to neighborhoods 12 Yıldız Park and a section from the park 24 13 Distribution of parks in Beşiktaş district by size 25 14 Distribution of participants by universities 27 15 Survey tool applied in Yıldız Park 28 16 Distribution of the participants according to their level of 29 education 17 Distribution of participants by age groups 29 18 Average scores of the photos included in the research according 30 to the likes and vegetation types 19 The sum of the average point values of the photos included in 32 the research to the questions 20 Proportional distribution of activities preferred for resting in 32 natural areas in Istanbul 21 Proportional distribution of the frequency of visiting natural 32 areas in Istanbul 22 Yeniköy Coast 34 23 Rumeli Fortress 34 24 Buyukcekmece Albatros Coast 35 25 Avcilar Coast 36 26 Avcılar District coastal parks 36 27 Florya Social Facilities Coast 37 28 Sarayburnu Coast 38 29 Kadıköy Fenerbahçe Park 38 30 Endemic pistachio tree in Kadıköy Fenerbahçe Park 39 31 Golden Horn Coast and recreation potential 40 32 Salzburg population 41 33 Panoramic view of Salzburg from Mönchsberg city park 42 34 Locations of their districts in Salzburg 42 iv

Meryem Hayır-Kanat &Jürgen Breuste

35 Nature conservation plan of the city of Salzburg 43 36 Mönchsberg City Park 45 37 Examples of information boards in the city park of Mönchsberg 47 to understand the environment and park nature 38 Salzburg's first hobby garden Thumegg 48 39 Plan of the Hobby Garden Thumegg 49 40 Hans-Donnenberg-Park 49 41 Distribution of photos taken in Hans-Donnenberg-Park 50 42 Leopoldskron Pond and islet 51 43 Recreationists on the banks of the Leopoldskron Pond 52 44 Leopoldskron palace 52 45 Salzach river shore recreation area 53 46 Almkanal Natural recreation area 54 47 Almkanal Natural recreation area 55 48 Balance between meaning, benefits, uses, and needs of a linear 56 park 49 The Underline 10-Mile Linear Park in Miami 57 50 Waterfront Linear Parks in Zeytinburnu_Istanbul 58

v

Nature-Based Recreation Areas In Metropolitan Cities

TABLES No Table Name Page

1 Ecosystem services of urban green 4 2 Different levels of human activity and interaction with nature in 8 various outdoor activities 3 Examples of hierarchical classification of parks are "size in ha", 12 "expected walking distance in m"

4 Parking areas per capita in Istanbul according to districts (per person / 18 m²) 5 Population, number of parks, parking areas and amount of green areas 22 per person in Beşiktaş District by neighborhoods 6 The popularity of Yıldız Park for Istanbul 23 7 Classification of parks in Beşiktaş according to park size 25 8 Photo evaluations of different vegetation types of the Park Area (%) 31 9 Presence of infrastructure elements in Mönchsberg city park and its 44 grove 10 Establishment years and locations of Hobby Gardens in Salzburg and 48 the number of gardens in these places 11 Theses on the city of Salzburg supervisor by Univ. Prof. Dr. Jürgen 133 Breuste (2006 - 2017 Period)

vi

Meryem Hayır-Kanat &Jürgen Breuste

NATURE-BASED RECREATION AREAS IN METROPOLITAN CITIES

1. Introduction

1.1. Information about the research

This project aims to determine the status of nature-based areas such as lakes, streams, seas and forests within the metropolitan settlement regarding their usage, awareness and protection and to find ways to utilize these areas without harming them.

In the first phase of the project, the constructions in Salzburg, one of the metropolises of Austria, were examined on the site. Afterwards, the natural recreation areas that are in use, and related to Istanbul are shown on maps. It has been studied over the model (KEDAM - Urban Ecological Recreation Area Model) which has been a model to bring the natural recreation areas into use, without damaging them in Istanbul as well as in Salzburg, which is a leading city in terms of using nature areas and which has an eco-city title. Istanbul has very few green areas (2.2 square meters per person) that are available for those living in the city. However, there is a forest area close to half of the province area around Istanbul metropolitan region. It is important to create awareness and to raise environmental awareness in order to ensure that these natural areas are offered to the city without spoiling them and to prevent the city from expanding towards natural areas. Spreading recreation areas throughout the city and facilitating access is important for the quality of urban life. It is important that the most preferred recreation areas that appear in our research are the beaches (water edges); but it is not very easy to reach them in the north for most of the urban dweller. In our world, where it is increasingly difficult to create sustainable living spaces, the environmental awareness research has been developed with the KEDAM project, and environmental education has also been tried to carry out as it‟s important.

With this project, the importance of the coasts, which are the most preferred natural recreation areas for the people in Istanbul, has emerged and suggestions have been developed for the more efficient and needful use of coastal belts as recreation areas in the future.

- 1 -

Nature-Based Recreation Areas In Metropolitan Cities

1.2. Literature summary 1.2.1. Urban Nature Nature has different meanings for different people. The meaning of nature varies according to individuals, disciplines, cultures and ages. (Bratman et al. 2012; Bruun and Kalland 2014; Ellen 2003). About a century ago, nature was defined as "what we observe in perception through senses" (Whitehead 1920: 5). A newer and broader definition of nature is: In an objective sense, “nature” as used here refers to physical features and processes of nonhuman origin that people ordinarily can perceive, including the “living nature” of flora and fauna, together with still and running water, qualities of air and weather, and the landscapes that comprise these and show the influence of geological processes. As such, “nature” overlaps substantially with “natural environment,” an environment with little or no apparent evidence of human presence or intervention, and the two terms have been used interchangeably(Hartig et al. 2014: 208 )

According to Bratman et.al.(2012), nature is what we have around us: " areas that contain elements of living systems, including plants and nonhuman animals, of varying scales and human management ranging from a small urban park to relatively 'intact' " (P120). From another point of view, the notion of nature can express abstract concepts including various ideas and principles as well as the physical aspects of the world (Bruun and Kalland 2014). The experience of Nature is, "above living systems" the category from the view contains elements (or images of the landscape) physically spent to be present or the time which is spent to view them from a distance” ( Bratman et al. 2012: 122 ).

In this context, what we understand by the concept of urban nature is important. The phrase „urban nature‟ includes all the green areas of an urban region, This includes not only public green parks, but also agricultural green areas, forests, rivers, farmlands, private-owned gardens, greeneries along the streets and roads and even the flowers on balconies, etc. as Univ.-Prof. Dr. Jürgen Breuste put it in his press conference, calculation of urban green area per capita in square meters should be avoided. It is more important to evaluate the value and accessibility of these areas for people and hence the "ecosystem service" of them. The services of urban green such as climate regulation and flood prevention are known. Apart from this, especially the - 2 -

Meryem Hayır-Kanat &Jürgen Breuste recreation value plays an important role. Global warming continues to increase and so does the need for stability and mental relaxation of urban dwellers. Spatial ecological management stands as a perfect role model for the city residents; and with the help of this model, biodiversity can be protected and improved. Salzburg can be shown as a good example, since Salzburg has made a declaration to protect all green area from development since 1986 and has been given great attention to protect the green areas within the city since then ( Pressetext Austria 2009: O. S., from Huber 2016).

Natural areas within the urban area (urban parks, urban forests, lakes, beaches, trees on streets and road side green, lawns, landscape areas, hobby gardens, greenery among residences and even plants on balconies are the nature of the city. If we split off the vegetation of urban areas into groups it is possible to put them into four groups as;

 Vegetation remnants of the original natural landscapes,  Vegetation of the cultural landscape formed by agriculture and forestry,  Ornamental nature of, gardens and parks, and  Spontaneous urban vegetation areas (Breuste et al. 2013: 7).

Tree vegetation, forests and woodlands have a positive effect on air temperatures by providing shade and this can also regulate the climate of its surrounding positively (Martens 1999, Gill et al. 2007). It also has a filtering feature for pollutants in the area where the vegetation is located. Finally, the biomass produced has the opportunity to be used for economic purposes. Perhaps more important than all these services is the impact of vegetation on biodiversity within the urban areas, as shown in studies. This raises the questions of what is the function of nature within the urban areas. Several studies have identified that urban nature has three main functions. These are ecological, social and economic functions (Breuste et al. 2012; Czermak 2008; Jim & Chen 2006; Chiesura 2004). Recreation in urban nature is part of the social dimension, which is one of the most important pillars of urban ecology. Urban parks are the most important urban natural areas where this need is met. If we consider these areas as the points where urban ecosystem services are provided, then they are the very points where cultural services take place (various activities such as exhibitions, performances, meetings etc.) and they are also the places that provide a breath of fresh air for people - 3 -

Nature-Based Recreation Areas In Metropolitan Cities living nearby (Table 1). There is an inverse proportion between the use of urban parks and the distance. Half of the users, who use the green for entertainment purposes, visit the green areas that are less than 500 m away. If there are no green areas in the nearby regions, it is possible to travel longer distances as well. The results of the joint studies carried out in three major cities such as Karachi and Shanghay from Asia and Buenos Aires from Latin America revealed that people need green areas to have a rest and they venture to reach these areas by travelling long distances if they are not close (Breuste et al. 2013: 299).

Table 1: Ecosystem services of urban green (Breuste et al. 2013: 292)

Why do cities have green parks? Why thousands of new trees are planted every year? Why do people grow flowers and have flowering plants near their houses? Why natural urban landscapes are the subjects of illustrated postcards; motel advertisements and cigarette ads? Do you think the autumn consisting of color riot is only a trick invented by the people who deal with the trade (Kaplan1984: 189).

- 4 -

Meryem Hayır-Kanat &Jürgen Breuste

Figure 1. Urban parks on the Mönchsberg and Kapunzinerberg hills in Salzburg It is widely accepted that urban life style stresses people out. The role of nature may not be so vital to help save people living in cities from stress. Particularly, the role of environmental configurations in this process is often neglected while measuring the quality of life. However, natural urban environment can provide a getaway for such relaxing experiences, both physically and spiritually. This offers a theoretical analysis that focuses on the importance of admiration and consistency of natural environments as key processes that has strong effects. When both of these are provided by the environment, many benefits could be possible in the near future. The elements of urban nature are important. Looking at the trees and birds, the imagination of the approaching spring and the potted flowers in front of the windows in summer times can already be relaxing experiences (Kaplan 1984: 189). There are many important indications that natural environment is important for people. However, natural environment which is important for urban dwellers and subject to development as urban recreation areas, are not distant mountains and beaches, canyons and primitive forests, they are green areas used for recreation within a maximum of 30 minute walking distance. - 5 -

Nature-Based Recreation Areas In Metropolitan Cities

City parks are at the top of this list. These parks can be located by a lake, by the sea or along a river bank or on top of a hill depending on the location and the geographical structure of the city. It is quite difficult to do an on-site study to all the cities in the world. However, a world tour with the help of technological facilities through google earth proves the accuracy of our findings. (https://www.google.com/intl/tr/earth/).

In cities established along the shores of the sea, lakes and rivers, the important green parks are mostly located in coastal regions and generally run linearly along the coast. So they are at the meeting points of the blue and the green. Yıldız Park in Istanbul, Gülhane Park, Emirgan Park and Regional Park of Decima-Malafede in the Lazio Region in Rome are examples of the green parks by the sea. Rivers are often the suitable locations for urban settlements due to transportation and fertile soil around them. An important number of the parks in the cities established in these areas is on the banks of the rivers. The well-known green parks located as urban natural recreation places are Volksgarten (Franz Josef Park) and Mirabelgarten in Salzburg, Two River Urban Park in Cape Town, numerous city parks on the banks of the Dnjepr River in Kiev, the city park also called the Boologne Forest on the banks of the River Seine in Paris, and the Eiffel tower. Located at the winding of Thames River in London, Trocadero Gardens includes parks with many urban natural recreation areas such as Royal Botanical Park, Hampton Court Park, Neilson Recreation Area and Villa Ada Savoia City Park on the River Tiber in Rome. There are city parks located on the banks of the rivers in all the cities of Europe. Many of these parks have natural or artificial lakes. Depending on the geographical location of the city, as in Salzburg which has two hills in city centre, there could be city parks on the hills as well. In Salzburg, the Mönchsberg and the Kapunzinerberg form the hills close to the river which is adjacent to the historic city, now remain inside the city, as well as being an urban forest; they function as urban parks (Figure 1). Salzburg Castle and historical buildings are located on the Mönchsberg Hill. Sleeping is an activity that provides regeneration for all living creatures and is a must. However, sleep does not meet all our needs. For some, vacations to remote locations are an appropriate starting point for relaxation. However, such kind of place and activity change can only be possible once or twice a year. However, people need to rest and rejuvanate in

- 6 -

Meryem Hayır-Kanat &Jürgen Breuste shorter and more frequent periods (Kaplan 1984: 195). Urban natural areas satisfy these needs. Activities that help with the renewal are not only dependent on the natural environment, the content of nature appears to increase the possibility of the healing effect. Natural elements play an important role not only in recreational activities, but also in environments where people can make observations and have a bond with nature, which all help to attract the attention of the person and provide a strong sense of organization. Thus, the combination of content and process enhances relaxation experiences. The presence of caution and harmony in these environments is a strong benefit in the context of nature (Kaplan 1984: 196). In natural environments, interaction can take place at different levels (Table 2). Even a tour around the neighborhood can offer opportunities for both active participation and for nature observations. It‟s obvious that horticultural activities offer satisfaction with each interaction. The physical aspect of the activity (for example, working with soil), observation possibilities (e.g. watching the growth of plants) and more cognitive components (e.g. planning the environment) are a part of the interest (Kaplan 1983). The trees and flowers, landscaped areas and even very small parks offer opportunities for mind-intense moments. They create relationships that people join effortlessly and the person finds the opportunity to get well by getting rid of the stress of his daily life, in this process. The evidences released from the researches show that exposure to nature and activities in nature have beneficial effects on human health. Since the majority of people live in urban areas in many countries, the availability and use of urban green areas are becoming more and more essential for public health. The number of studies on the structure of vegetation of the urban parks and the suitability for recreation are increasing. Regarding this issue, by means of a postal survey conducted in Trondheim, Norway, recreation preferences of urban residents (Trondheim, Norway) were measured and they were requested to identify the environmental background variables and the tendency of environmental assessments that are supposed to affect the predictions. With the correlation between the preference of urban green resting areas and demographic features, factors such as age, education, and place of residence were found to be effective on the preferred resting area (Bjerke 2006). This result reveals that the demographic structure of the urban region where the park will be created should be taken into consideration in the design of the city parks (Table 2). - 7 -

Nature-Based Recreation Areas In Metropolitan Cities

Table 2.Different levels of human activity and its interaction with nature in various outdoor activities (Source: Brown, Caroline and Grant, Marcus 2005: 11).

Besides less visits to the nature, the development of urbanization carries more and more people to the cities each passing day.Thus, for the first time in human history, the majority of the population lives in the cities. With this increasing trend, the number of people living in cities has the possibility to multiply the number of people living in rural areas in the near future. With this trend it also brings the necessity to create natural recreation areas that people need within the urban areas. Can access to nature people need in many respects, be met by the creation of nature inside the urban areas? All important evidences that are collected support a widespread aspect about outdoor nature recreation. In order to prevent this, one should go “Win the People for Nature” (Kareiva 2008: 2757-2758). Otherwise, the tendency of younger generations to spend time indoors with their personal computers, will put the sustainability of urban nature and the increasingly insignificant outdoor spaces in danger and eventually drop off the agenda of policy makers.

The research study of Janson and his colleagues, who support the idea that forested vegetation inside the urban areas provides many aesthetic, ecological and psychological benefits to people, but it can also create problems with people's perception of safety, reviews the information on perceived personal safety, especially connected to vegetation structures in urban green areas, such as parks and residential areas. The research results proved that vegetation character, their care and design, are also important for - 8 -

Meryem Hayır-Kanat &Jürgen Breuste the perceived personal safety as well as individual and social factors. Landscape design, overviewing and control possibilities, vegetation density, and vegetation character and their care were identified as important factors about the vegetation. Low intensity open vegetation character has been exposed to have positive effects on perceived personal security without reducing other benefits (Jansson et al 2013). Janson and his colleagues have developed context-based study proposals to take into account the various aspects of vegetation and their interactions for future research on vegetation in urban areas. These are;  Landscape design  Overview and control possibilities  Vegetation density and  Vegetation characters and maintenance

1.2.1.1. Vegetation density This subject differs in the litterature on whether having low density vegetation reduces the aesthetic values and preferences of people, or not. The research has shown that high visual access and influence (Herzog and Kutzli 2002) and a sense of wildness (mystery) pledged by the environment, positively affects people's preferences for green environments, if they make further efforts (Kaplan and Kaplan 1989). Kaplan and Kaplan (1989) and Herzog and Bryce (2007) have emphasized that mysteries in natural environments should not be misinterpreted as surprising and disabled view. Instead, it should be shown to people that the visual accessibility is good but at the same time they should be on the tendency to prefer the places that have mystery elements (Herzog and Bryce 2007; from Jansson et al. 2013: 131).

1.2.1.2. . Vegetation character and care It might be important to investigate the character and treatment of vegetation to understand why the green areas such as parks and forests are associated with fear. It has been asserted that the fear on personal security is generally associated with the fear of “savage” in the forests and nature (Burgess et al. 1988; Bixler and Floyd 1997; Jorgens 2004; Jorgensen et al. 2007; quoted by Jansson et al. 2013). If the fear of savage is a reason, the vegetation character may have an impact on this thought.The researches on this subject concluded that the areas with ecological trees are not as favorable (Jorgersen 2004; Jorgensen et al. 2007), because these green areas - 9 -

Nature-Based Recreation Areas In Metropolitan Cities are substantially different from the parks in the form of English landscaping styles which are dominant and preferred by western societies. Jorgensen and others (2007) found that the residents in residential areas with this type of vegetation are more likely to identify unsafe places in their areas than the residents in other areas. Therefore, they have proposed to use well maintained fields, like the ones close to people's homes, arranged and well- maintained public areas. However, “accessible nature” areas nearby have emerged out as an urgent need equally (Jorgensen et al. 2007: 285). In the meantime, Özgüner and Kendle (2006) found that park users in Sheffield felt themselves equally in safe in parks with natural vegetation characters and in parks where vegetation was more formal. Therefore, it is not so clear what influence the vegetation character in parks has on perceived personal security Negative effects on perceived personal security, might be related to erratic appearance in forests and bushes. Jorgensen et al. (2007: 280) have expressed that the areas with scrubby vegetations inside the settlements could be considered as a paradise for “non-social activities”. Negative activities of youngs such as, vandalism, littering, could generally take place in these areas, and not in green parks (Day et al. 2003), and it creates a fear in the physical environment for other users (Burgess et al. 1988). This situation can contribute to making people feel insecure and increasing the accepted threatening behaviors (Valentine 1989). The importance of eliminating the syptoms of such problems has been highlighted in Wilson‟s and Kelling‟s (1982) "broken windows theory”. The importance of a good impression on safety and comfort has been demonstrated in some forest vegetation studies (Shaffer and Anderson 1985; O'Brien 2005; Jorgensen et al. 2007, from Jansson et al. 2013: 131).

Figure 2.Urban park and city sustainability (from Chiesur 2004: 131)

Well, what are the reasons that lead people to go to the natural areas of the city? According to Chiesura, the most important reason that motivates people to be in nature is to have a rest, and the second important reason is the desire to be in nature (Figure 3) (Chiesura 2004: 132).

- 10 -

Meryem Hayır-Kanat &Jürgen Breuste

To get inspiration 33 To meditate 84 To be in nature 254 To walk the dog 69 To escape from city 154 To meet others 55 to be with children 95 to relax 341 To sport 50 0 100 200 300 400 Frequency

Figure 3.Motivation reasons for nature visits (from Chiesura, 2004: 132)

2. Research Method

2.1. Data collecting In the first phase of our research, we started with literature and field studies in order to determine the natural recreation areas of Istanbul and Salzburg cities. In the litterateur review, articles, books and thesis dealing with urban nature in both Istanbul and Salzburg were examined. Especially it‟s focused on resting in natural areas. In the litterateur, it has been determined that urban natural resting areas show differences in the world due to geographical, cultural and economic conditions. Although there are minor differences between countries in the European continent, it has been determined that standards that can be considered as common, have been established. Parks have been classified as;

 Local Park / Urban green place  Neighborhood Park  District Park  City Park  Landscape Park / The regional park around the city in the classification, It is seen that regionally, there is no strict standard in the size of the parks, at the classification (Table 3). Comber et al.(2008) proposes Accessible Natural Greenfield Standards (ANGSt) for UK, which might be valid for European cities too:  Everyone should be able to access a min. 2 hectars of accessible park (or another urban natural area), 300 m far from their home. - 11 -

Nature-Based Recreation Areas In Metropolitan Cities

 A park of at least 20 hectares should be accessible within 2 km of their residence.  100 hectares of green area (park) should be accessible within 5 km of the settlement.  500 hectares of green area (park ) should be accessible within 10 km of the residence (Figure 4 )

Table 3.Examples of hierarchical classification of parks "size in ha", "expected walking distance in m"

Central Great China, Iran, Iran, Tabriz Europe Britain Nanjing Mahshahar (Breuste and (Greiner (Dunnett (Liu (Parsanik and Rahimi and et al., 2015 ) Maroofnezhad 2015 ) Gelbrich 2002 ) 2017 )

Parking type Parking 1975 )

m 400 500-1000 200 200

ha 1 1.2 0.5 0.5

place

Local Park / / Park Local Urban green green Urban

m 800 1000-1500 500 400-600 200-600

Park

ha 6-10 4 1-10 1-2 0.5-2 Neighborhood Neighborhood

m 1600 1500-2000 2000 800-1200 600-1200 Park

District District ha 30-60 8 10-100 2-4 2-4

m 3200 5000 1500-2500 1200-2500

Park ha 200-400 About 8 100'den 4-6 4-10 Urban Urban fazla

m 6500 25-30 minutes driving

ha 1000-3000 10

Regional park park Regional

around the city the around Landscape park / park Landscape Ouelle: Breuste 2019:134

- 12 -

Meryem Hayır-Kanat &Jürgen Breuste

Figure 4.Natural Greenery Standards for European Cities Source: Breuste 2019: Created based on 131-132. In order to make a similar classification for Istanbul, at first the data of all parks and properties of Istanbul district were obtained. In order to provide the data, Istanbul Metropolitan Municipality Park Gardens Directorate was contacted and correspondences were made by electronic media to provide the data about Istanbul collectively. However, this was not possible due to the huge size of the city and the data being distributed to different offices. Thereupon, information about the park statistics were collected using the web pages of the Park and Gardens Directorates‟ and excel tables were made. Information about the parks and gardens obtained from district municipalities were added to the parks under the control of IBB (Istanbul Metropolitan Municipality), which were later turned into a total Excell tables. The information about the locations of the parks and their sizes were requested from the district municipalities. As a result of these efforts, Beşiktaş Municipality, Park and Gardens Directorate sent all the information we had requested. Park information of Beşiktaş district obtained from IBB website and park information obtained from Beşiktaş municipality were inserted into a common table. Only the address information of the parks was available. With the help of google maps (google.maps and ibb.sehirharitasi), coordinates of the parks were determined and tabled. This information was then transformed into shapefile data to use in the Arc-Gis mapping program. Using this information, the location and the size of the parks were mapped. A model was made with the help of our Istanbul research and the findings obtained from the litterateur - 13 -

Nature-Based Recreation Areas In Metropolitan Cities

2.2. Research Area Our research is a comparative field study and it covers Salzburg and Istanbul. In this context, after the findings related to these two areas are given, a comparison of the two cities will be made in the conclusion part.

2.2.1. Istanbul

Figure 5.Research area and natural recreation areas of Istanbul (Meryem Hayır Kanat)

Istanbul has been located in the north-east part of Turkey (Figure 5). The city is established on an area of 5,712 km², of this, approximately almost half (2,671.98 km²) is forestland and also it is established on two peninsulas (Kocaeli and Çatalca peninsulas), each one located on a different continent (Asia and Eurupa). These Peninsulas were separated by the Bosphorus Strait which was a stream bed in the past (Paşaoğlu, S., 2000). The city is more densely located in the southern part of the peninsula along the east-west axis of the Marmara Sea and around the Bosphorus. As a population of 15.519.267 people in 2019, Istanbul is the most populous city in Europe and Turkey (TUIK, 2020). The research focused on recreation areas with natural features in this city.

- 14 -

Meryem Hayır-Kanat &Jürgen Breuste

2.2.2. Salzburg

Figure 6.Location of the city of Salzburg (Google maps1)

Salzburg is the fourth largest city in Austria, after Vienna, Graz and Linz. The total area of the city is over 6500 hectares. The city, located in the Salzach river basin, is an agglomeration center for the region (Figure 6). Salzburg City, besides being the capital city of the State of Salzburg carrying the same name, is the regional center of small towns such as Freilassing, Airing, Piding, Bad Reichenhall, in Germany, located on the Austrian border. Due to its prominent historical settlement which carries importance for the catholic belief and its geographical location, Salzburg has become a central location for the surrounding settlements. The city's historical identity and the presence of important winter tourism centers in its immediate surroundings allow the city to attract a large number of tourists throughout the year. Tourism and especially winter tourism has an important place in the Austrian economy. For this reason, the regions suitable for winter tourism are the regions that attract the most tourists. Salzburg Federal State and the city of Salzburg are the places that attract the most tourists in Austria after the Tyroll state with its alpine landscape. Salzburg where around 4 million tourists visit and stay, had around 29 510 000 overnight stays according to

1 https://www.google.com/maps/@47.7560601,12.9510814,11.5z/data=!5m1!1e4, 21.02.2020 - 15 -

Nature-Based Recreation Areas In Metropolitan Cities the data in 2018.This number is 16 483 000 overnights in the capital Vienna (Statistisches Jahrbuch 2019). According to statistics, 6.5 million people visited Salzburg daily without stay. The fact that Salzburg is a popular tourist destination has also helped develop the tourism economy of the city. Great efforts are made to preserve the historical and natural structure of the city. Due to the construction restrictions applied within the city, accommodation facilities are concentrated in the rural areas around the city.

Figure 7. Salzburg city, nature conservation area

Salzburg City does not only have large green places in the urban area, it also has plenty of natural recreation areas in its immediate vicinity. The Alpine mountains in the south of the city are close enough to reach in less than 30 minutes‟ drive and have advanced infrastructure facilities. Within this area, there are many recreation areas mainly in the status of protected areas, e.g. National Park. The fastest way to climb up the Salzburg Alps is to reach the Geiereck station (1776 m) of Untersberg Mountain by taking the cable car from the Gröding station (456 m), which was opened for service in 1961, to the 1320m up. The border of Germany and Austria crosses from the top of this mountain, the Germany region offers opportunities for those - 16 -

Meryem Hayır-Kanat &Jürgen Breuste who wants to do mountain climbing as it has less declination, The lakes in the east and north of the city are the natural recreation areas, visited by both the inhabitants of Salzburg and those who come to Salzburg for holiday.

Salzburg consists of almost 60% pastures in various sizes and functions (Figure 7). Salzburg signed the nature protection declaration in 1985 and had the status of being a green city since then. The protected area covers 3700 hectares or 57% of the urban area. The purpose of the Greenland declaration is to protect the natural areas in the city as the recreation areas and agricultural areas, and to ensure their sustainability2.

3. Research Findings 3.1. Istanbul Despite its crowded population, the city of Istanbul has beaches where people can breathe fresh air. The fact that the city has developed along the Marmara Sea shortens the accessing time to the beaches. However, especially after the 1999 Marmara earthquake, opinions about the city being at risk resulted in displacement, pushing the city to the north. As a natural consequence, the urban sprawl towards the north was supported by the investments made by the politicians; and that posed a threat to the Northern Forests (Figure 5). The constructions of the third highway, Istanbul Airport, City Hospitals and mass housing projects in the northern regions has caused the forest lands to become closer and accessible as natural recreation areas, following the sea. This situation has caused an important paradox about urban development. Urban people who take advantage of the forestlands and engage in urban activities may face the risk of losing their water resources in the forestry area if the use of this area is not planned properly. Walking paths, bicycle tracks, picnic areas, etc. all activated for use in the forestry area will help the urban population feel connected to these places. The amount of green areas per capita in Istanbul is quite high in districts with northern forests like Beykoz, Çekmeköy, Sile, Sancaktepe, Arnavutköy, Eyüpsultan and Sarıyer (Figure 8).

2 https://www.sn.at/salzburg/politik/stadt-salzburg-warum-gruenland-nicht-gruen- sein-muss-20338210 © Salzburger Nachrichten VerlagsgesmbH & Co KG 2020, 20.02.2020 - 17 -

Nature-Based Recreation Areas In Metropolitan Cities

Figure 8. Green area per capita in the districts of Istanbul Source: Ministry of Environment and Urbanization, 2019 (Boğazlıyan 2019)

Table 4. Park areas per person in Istanbul according to districts (per person / m²) Per Per Per person person / person District / m² District m² District / m²

Bağcılar 0.3 Şişli 1.1 Kadıköy 2.3

Bahçelievler 0.3 Çatalca 1.3 Eyüpsultan 2.4

Gaziosmanpaşa 0.4 Kağıthane 1.3 Üsküdar 2.5

Esenler 0.5 Avcılar 1.4 Başakşehir 2.6

Güngören 0.5 Pendik 1.4 Beykoz 2.6

Sultanbeyli 0.5 Silivri 1.4 Maltepe 3.2

Sancaktepe 0.6 Büyükçekmece 1.5 Adalar 3.7 Ümraniye 0.6 Arnavutköy 1.7 Fatih 3.7 Çekmeköy 0.7 Bayrampaşa 1.7 Beşiktaş 4.1 Esenyurt 0.7 Zeytinburnu 1.7 Bakırköy 7.2 Ataşehir 0.8 Kartal 1.8 Sultangazi 0.8 Sarıyer 1.8 Beylikdüzü 0.9 Beyoğlu 1.9 Küçükçekmece 0.9 Şile 2 Tuzla 1

However, when we look at the park areas where people have easier access in these districts, it is seen that the must green area per capita is below the standards (Table 4, Figure 9). In Istanbul, according to both the district and the park scale, the most troubled regions in terms of green places are the urban regions that are established around the old industrial areas where mostly the workers recide. In Bağcılar, Bahçelievler, Gaziosmanpaşa, Esenler, Güngören, Sultanbeyli, Sancaktepe, Ümraniye, Çekmeköy, Esenyurt, Ataşehir, Sultangazi, Beylikdüzü, Küçükçekmece districts, the - 18 -

Meryem Hayır-Kanat &Jürgen Breuste amount of park areas per capita is less than 1 m². This does pose a problem, and urban planners, politicians must use willpower to clear up this issue. These areas, which have inadequate green and natural resting areas, have an important advantage. Plans and applications have been made to move the old industrial areas inside the settlements, out of the city. What purpose these old industrial areas that are evacuated will serve is in the hands of the politicians. The schemes of Istanbul show that these areas are mostly planned as residential and commercial centers. Even in the old industrial spots on the coastline, which is the most popular natural resting area for those living in Istanbul; safe sites consisting of high-rise buildings are being built.

Figure 9. Park area per capita in the districts TUIK and Data of Municipalities There are studies focusing on natural recreation areas by different disciplines in Istanbul; however, no study has been encountered that deals with parks in its entirety and focuses on the features of their usage and the reasons for their preference. There is also no classification for Istanbul parks, based on accessing time and size criterias. In this context, with the example of Beşiktaş district where we collected accurate data, the distribution of the parks according to their size and our natural recreation research we conducted in 2016 (Hayir-Kanat and Breuste 2019; 2020a; 2020b; 2020c, 2020d), which were evaluated separately according to the participants of this district, we have tried to create a natural resting area model for Istanbul by determining its most popular places to visit.

- 19 -

Nature-Based Recreation Areas In Metropolitan Cities

3.1.1. BeĢiktaĢ

Beşiktaş district is the district of Istanbul which has the greenest area rate for per capita after Bakırköy. There are 137 parks, in different sizes, large and small, throghout the district. Apart from the park areas, the district, which has a long beach along the shores of the Bosphorus, also has recreational activity areas with walking paths and benches along the coastal road. Due to this geographical location, Beşiktaş has the characteristics of a resting zone for the people from other districts of Istanbul. In terms of administration it has twenty three neighbourhood units or streets. Eight of them are located along the coast of the Bosphorus Strait and fifteen of them are not. The fact that most of the district land has a view of the Bosphorus due to the slope and has led to the construction of residential areas on the slopes, especially for the upper income groups within the old coppice forest areas. Some of the parks in this region are parks with sea views. We can say that in the parts where the old stream beds such as Ihlamur stream valley, Ortaköy Valley, Arnavutköy Valley, Bebek Valley are located, the stream beds are no longer carrying water; the old stream beds were paved and the water was directed into the sewage network. The settlement density in the vicinity of Ihlamur stream valley, which lies in the southernmost part of these valleys, is quite high .When we proportuned the rate of the size of the park areas to the population of this region which consists of seven neighborhood districts, 0.7 m² park area for per capita is found. However, this area was among the important promenade places of Istanbul in the 18th and 19th centuries (Figure 10). The region, which has historical monuments dating back to that period, has lost its function as a recreation area in the later periods with the increase of immigration to Istanbul after the 1950s and the expansion of the city towards the north.

- 20 -

Meryem Hayır-Kanat &Jürgen Breuste

Figure10. Ihlamurdere promenade Area, 18383 In the action plan done for the Beşiktaş district, the places are designated as the Green and Blue Axis of the district, including especially natural thresholds and city parks, in order to increase the urban life standards of Beşiktaş district. The Green Axis is an important backbone that crosses the Commercial Axis and the Blue Green Axis diagonally, with regional parks and pedestrian axes, especially in dense residential areas. Istanbul Strategic Plan predictions were taken into account, to increase the urban standards of Beşiktaş district. Ihlamur Valley, Ortaköy Valley, Arnavutköy Valley, Bebek 1, Bebek 2 are defined as the Green Backbone areas of the district (Action Plan 2008: 67 ). In these areas defined as the green spine, the density of settlement is quite high. The construction limitation existing in the parts of the district that overlook the Bosphorus has increased the pressure to do more construction in the valleys that do have a view of the Bosphorus.

3 https://ihlamurmesiresi.tumblr.com/post/156904534793/birzamanlarsu-ihlamur- mesiresinin-%C3%A7ok-nadir, 26.02.2020 - 21 -

Nature-Based Recreation Areas In Metropolitan Cities

Table 5. Beşiktaş district by population, number of parks, parking areas and per capita green area by neighborhood (TUIK, 2019; IBB and Beşiktaş Municipality 2019) No Neighborhood Population Parking Area Number m²/ Name (2018) of Parks Person

1 Muradiye 4899 0 0 0.00

2 Arnavutköy 3803 1575 2 0.41

3 Mecidiye 10552 5875 4 0.56

4 Ulus 6989 4985 5 0.71

5 Sinanpaşa 2434 1825 1 0.75

6 Abbasağa 5105 5150.2 1 1.01

7 Gayrettepe 14269 15168 10 1.06

8 Etiler 11614 12632 8 1.09

9 Vişnezade 6599 7972 5 1.21

10 Balmumcu 3735 5163 2 1.38

11 Nisbetiye 12110 19052 7 1.57

12 Levazım 6018 11460 2 1.90

13 Türkali 10098 18733 4 2.15

14 Dikilitaş 16671 37105 9 2.23

15 Konaklar 15171 36780 12 2.42

16 Bebek 5616 17307 2 3.61

17 Kuruçeşme 4711 34228 2 7.27

18 Ortaköy 9408 79245 12 8.42

19 Akatlar 15181 131508 20,0 8.66

20 Kültür 3002 26252 7 8.74

21 Cihannüma 3813 45247 4 11.87

22 Levent 3045 53551 17 17.59

23 Yıldız 6231 287000 1 46.06 Total 181074 857813.2 137 4.77

There is no green park within the borders of Muradiye Neighborhood in Beşiktaş district. Being a small one, the Muradiye neighborhood is located on the border of Maçka Park, which is one of the important city parks of Istanbul, located in the borders of Şişli and Beşiktaş district. It has the opportunity to meet the recreation needs in the fastest way possible.. Arnavutköy neighborhood is the second neighborhood with the lowest park area per capita with 0.41 person/m² park area. The most important natural recreation area for the neighborhood located on the shore is the coastline with benches and paved tracks between the coast road and the sea. It lies along the shores of the Bosphorus. Mecidiye, Ulus and Sinanpaşa neighborhoods, which have less than 1 person/m² of park space, have low density park areas for different reasons. The Mecidiye neighborhood, with its location close to Yıldız Park and the Bosphorus, has

- 22 -

Meryem Hayır-Kanat &Jürgen Breuste natural recreation areas that are easily accessible from outside the borders of the neighborhood. Sinanpaşa neighborhood is located in the center of Beşiktaş district and is an area where there are more trade centers rather than residences. Since it is located along the Bosphorus, it has the opportunity to use the Bosphorus coastal line for recreation (Figure 11).

The neighborhood with the highest park area per capita in Beşiktaş district is Yıldız neighborhood and owes this structure to Yıldız Park with an area of 287.000 m² (Table 5). Yıldız Park was a coppice forest between Çırağan Palace and Yıldız Palace during the Ottoman Empire. After 1940, it became known as Yıldız Park. Visitors of the Yıldız Park, which is one of the most popular city parks of Istanbul, come from many different districts of Istanbul. According to the results of the research we conducted on 500 people in 2016 regarding the natural recreation areas of Istanbul, Yıldız Park ranks second after the Bosphorus Strait with its 85.5% popularity (Table 6). This park is the only park within the boundaries of Yıldız neighborhood and serves both for its nearby surroundings and for long distances (Figure 12). In addition to being located in the city and being an urban park, the park is also included in the regional park category.

Table 6: The popularity of Yıldız Park for Istanbul

Cumulative

Frequency Percent Valid Percent Percent Valid Yes 372 74.4 85.5 85.5 No 53 10.6 12.2 97.7 Variable 10 2 2.3 100 Total 435 87 100

Missing System 65 13

Total 500 100

Source: Own survey

- 23 -

Nature-Based Recreation Areas In Metropolitan Cities

Figure 11. Neighborhood location in Beşiktaş District and the amount of parking space per person according to the neighborhoods Source. Own calculations based on citymaps4 and google maps 5

Figure 12. Yıldız Park's location and a cross section of the Yildiz Park (Meryem Hayir Kanat, 2019)

4 https://sehirharitasi.ibb.gov.tr/?lat=41.054937&lon=29.034772&zoom=18 5 https://www.google.com/maps/@41.0717769,28.9873126,13z - 24 -

Meryem Hayır-Kanat &Jürgen Breuste

Tablo 7: Classification of parks in Beşiktaş according to park size Total Average Classification Number Total Parking of Park m² Ha (m²) Area (m²) Local Park / City 52 Park < 1000 < 0.1 28929 556,3269 green place 57 Park 1000-5000 0.1-0.5 126849 2225,421 Living Area Park 9 Park 5000-10.000 0.5-1 49319 5479,889 Living Area Park 12 Park 10.000-20.000 1-2 164772 13731 Living Area Park Regional Park 5 Park 20.000-50.000 2-5 125166 25033,2 (District) 1 Park Urban Park 75078 (Sanatçılar) 75.078 5-10 75078 1 Park Regional Parks (Yildiz) 287.000 10+ 287000 287000 (Provinz) Source: Own calculations based on Breuste 2019

Figure 13. Distribution of parks in Beşiktaş district by size Source: Own calculations based on Istanbul Municipality and Beşiktaş Municipality 2019

- 25 -

Nature-Based Recreation Areas In Metropolitan Cities

The Levent neighborhood is the area with the most proportioned green areas for per person, following Yıldız neighborhood in Beşiktaş District. Most of this neighborhood consists of two-storey houses with gardens built by TOKI after the 1950s. The area was built-up to prevent squattering in Istanbul, which was rapidly increasing. It became the elite districts of Istanbul over time due to its common advantages and location. It has 17 large and small parks and a 53.551 m² park area in its planned structure. The amount of green area per capita is 17.59 m². As a standard, the total areas of children‟s playground, parks, Botanical Garden, Zoological Garden, recreation areas should be 10 m²/person per capita (SPO 2020). Levent Neighborhood has an average green area close to twice of the standard that should be per person. This situation also has an effect on the high real estate prices of the neighborhood. In the district of Beşiktaş, local parks are more often located in the areas with population density. Beşiktaş - Gayrettepe axis constituted the section with the least green area per person. In this area there are local parks with an area of less than 1000 m². Four of the ten parks located in Gayrettepe neighborhood have the status of local parks and three of them are smaller than 500 m². The majority of the parks in Ihlamur valley are local parks. The average park size in this region is 2865 m². Ihlamur valley and its surroundings are the sections of the district with the lowest park area for per person and with the lowest real estate prices (Table 8).

There are five parks along the beach from Beşiktaş Square to Bebek. Four of these parks, Cemil Topuzlu (30810 m²), Kuruçeşme (12837 m²), Aşiyan (2961 m²), Bebek (17307 m²) are district parks in residential areas. Ömer Yılmaz Güven Park (375 m²) in Arnavutköy is the local neighborhood park (additional Table 7). Although there are only five parks in the coastal zone, which is the most popular natural recreation area of the district, the excessive resting need for Istanbul shows that it provides recreation opportunities in the coastal zone, except for the park areas. The resting zone, which stretches between the highway and the seashore has a large concrete floor and it is a stage for activities such as hiking, fishing, watching the scenery, sitting on the benches and observing the natural environment (Hayir-Kanat, and Breuste 2019). The district where 181074 people live (2018) has a total of 857,113 m² of park areas, which means 4.73 m² of greenpark areas per capita (Figure 13).

- 26 -

Meryem Hayır-Kanat &Jürgen Breuste

3.1.1.1. Yıldız Parkı

In Yıldız Park, which is the largest park in Beşiktaş district, it is aimed to evaluate the photographs we obtained from different aspects of the parks and in this study we tried to find out the most favourite landscape elements. The study was carried out in two stages. In the first stage, six photographs of different landscape features of the park were shown to the participants and they‟re asked to evaluate them (Figure 15). The study was formed by evaluating only the Yıldız Park section of the Web Based Research which is done for the urban parks in Salzburg, Szeged and Istanbul (Yıldız) by Szilassi et.al.(2020) by 156 undergraduate and postgraduate univerity students of Social Sciences. Photographs were evaluated in five questions in Likert-type in the evaluation, “1” meant as minimum /little and “5” as maximum/the most. It was evaluated as: the 1st question if its liked, the 2nd., if it creates any excitement, the 3rd if it gives any safety, the 4th the state of being open or closed and the 5th the feeling of artificiality or naturalness.

(n=156)

University of Salzburg 65 University of Szged 45 Yildiz Tecnical Universtity 42 Other 4 0 10 20 30 40 50 60 70

Figure 14. Distribution of participants by universities

156 students from three different universities in Turkey, Austria and Hungary joined to the research (Figure 14 and Figure 16). In the study mainly undergraduate students (62.8%) and also postgraduates participated; 58% of the participants are female and 42% are male (Figure 17).

- 27 -

Nature-Based Recreation Areas In Metropolitan Cities

Figure 15. Survey questionnaire applied in Yıldız Park (it was created based on Szilassi et al. 2020)

- 28 -

Meryem Hayır-Kanat &Jürgen Breuste

Figure 16. Distribution of participants by level of education

Age Status 1%

13% 28%

34% 24%

More than 24 22-24 20-22 18-20 0-18

Figure 17. Distribution of the participants by age groups

Average scores were calculated for each photograph based on the answers given to the questions asked to the participants. While doing this, the coefficient number of the participants' option was multiplied by the number of people who specified that option and the value obtained by dividing the total number of valid people included in the study was determined as the average score of the photograph (Figure 18). According to this, F1, which was focused on a tree in the park, was the most liked photograph with an average score of 3.9. F5, which has an artificial river valley landscape was chosen as the most exciting photograph with 3.9. In the question that questions the sense of trust given by the photo, two photos F2 and F5 have the same score, an average score of 4.1. In terms of openness and closure, F6 was evaluated as the photo with the most openness with an average score of 3.8. In this photo, there is an image of a decorative pool in Yıldızpark. - 29 -

Nature-Based Recreation Areas In Metropolitan Cities

F1 F2 F3 F4 F5 F6

4.1 4.1 3.9 3.73.8 3.9 3.8 3.8 3.6 3.7 3.7 3.6 3.6 3.7 3.5 3.4 3.4 3.5 3.2 3.3 3.1 3.13.0 2.8 3.0 3.0 2.8 2.72.8 .2.4

Liking Excitement Confidence Openness Naturalness

Figure 18. Average scores of the photos included in the research according to the likes and vegetation types

From the six photos evaluated, the most liked photo is F5, followed by F4 and F1. The least liked photos are F3, F2 and F6. The most prefered photos are F5, F4, F1. The most disliked photos are F3, F2 and F6 respectively. In the evaluation made according to the sense of trust created by the photograph, F2, F5 and F1 were found to be more trustworthy. Although the rate of evaluating the photographs as insecure is low, F3 has been evaluated as more insecure than other photographs. Of the photos evaluated as clarity and closeness, F3 was evaluated as the clearest photo. This was followed by F6 and F4.The photographs were found artificial in general. Only F4 came to the front in terms of naturalness and was evaluated by the participants with 4 and 5 points. F4, consisting of shrubs and young trees, emerged as the most natural photograph (Figure 18). Looking at the overall average scores, F4 scored the most positive with a total score of 18.2, while F3, where trees were lined along a path, received the least positive score with 15.1 (Figure 19). Although there are huge score differences between the photos, the landscape areas consisting of different plant layers have become more prominent, and F5, where green and blue are combined together, has become the most liked photo (Table 8).

- 30 -

Meryem Hayır-Kanat &Jürgen Breuste

Table 8. Photo evaluations of different vegetation types of the park area (%) (according to figure 15) Little Liking

Very F1 F2 F3 F4 F5 F6 1 5.8 6.5 11 1.9 0.1 5.2 2 9 9.7 16.8 6.5 12.9 12.9 3 232 32.9 32.2 27.7 20.6 25.2 4 38.1 32.3 28.4 43.2 33.5 34.8 5 23.9 18.7 11.6 20.6 32.9 21.9 Excitement 1 8.4 9 11 2.6 2.6 0 2 13.5 18.1 20 8.4 7.1 0 3 25.8 29.7 33.5 27.7 20.6 28.4 4 34.8 30.3 28.4 41.3 41.3 24.5 5 17.4 12.9 7.1 20 28.4 21.9 Confidence 1 2.6 1.3 9.7 3.2 0 1.3 2 12.9 5.2 20 11 0.7 16.8 3 22.6 11.6 25.2 26.5 31.6 28.4 4 36.1 46.5 32.9 38.1 36.8 29 5 25.8 35.5 12.2 21.3 21.9 24.5 Openness 1 16.8 3.9 14.2 3.9 5.6 0 2 30.3 9 26.5 16.1 23.2 0 3 21.3 25.2 25.8 27.1 27.7 24.5 4 20.6 37.4 27.7 32.9 24.5 31.6 5 11 24.5 5.8 20 18.7 24.5 Naturalness 1 20 17.4 9.7 1.9 15.5 34.2 2 30.3 24.5 21.9 10.3 24.5 27.1 3 23.2 27.7 38.1 27.7 23.2 26.8 4 13.5 18.7 21.9 30.3 20 10.3 5 12.9 11.6 8.4 29.7 16.8 11.6

- 31 -

Nature-Based Recreation Areas In Metropolitan Cities

18.2 18 16.4 17.2 16.6 15.1

F1 F2 F3 F4 F5 F6

Figure 19. Total average scores of photos included in the study

3.1.2. Istanbul Beaches as a natural recreation area

For Istanbul residents, the beaches are the areas where they find comfortable recereation and fresh air opportunities. They visit them most frequently. In Istanbul, the most preferred activity for resting has been determined as going to the beach (Figure 20). Due to the geographical location of Istanbul, the distribution of settlements and transportation opportunities, the beaches are the most easily accessible areas. Most of the coastal areas where the recreation activities are possible, have been gained by land reclamations. There are regions that can be defined as narrow concrete slab lines, and sometimes dirt surfaces and also green spaces between the coastal road and the sea

Other 2.2 Doing Sports at a Sport Facility 7.3 Walking in the park 17.1 Walking in the forest 30.4 Going to the coast 42.9

0 10 20 30 40 50

Figure 20. Proportional distribution of activities preferred for relaxation in natural areas in Istanbul (Hayir-Kanat and Breuste 2020c: 377)

The seaside parks are the most visited recreation areas and 71.26% of the participants reported that they visited them. In this category, while Boğaziçi was the leader with a response of 42.11%, the coastlines of the old town and the Coast of Marmara Sea were the most frequently visited places, each with 12.15%. Recreation areas on the coasts in the remote areas of the - 32 -

Meryem Hayır-Kanat &Jürgen Breuste city (for example, the Black Sea coast and Princess Islands) were the most frequently visited places (12.35% of the answers). The lakes have been identified as the least visited regions (Figure 21).

Neighboorhoods Parks 6.28

Lakes 1.82

Forest 8.3

Sea coast 12.35

Seaside Parks 71.26

0 10 20 30 40 50 60 70 80

Figure 21. Proportional distribution of the frequency of visiting natural areas in Istanbul (Hayir-Kanat and Breuste 2020b: 432) 3.1.2.1. Seaside Parks along the Bosphorus The Bosphorus is an important waterway connecting the Black Sea and the Marmara Sea between Europe and Asia. In this sense, it has a great strategic importance. However, since our topic is urban natural recreation areas, the subject we will focus on is the function of Istanbul as the most popular natural recreation area. There are many forests and groves in the Bosphorus region, some of which are open to the public, and some of them are private properties. There are public city parks such as Yıldız Park, Emirgan Grove, and Fethi Pasha Grove on the shores of the Bosphorus, where there are restrictions because of reconstructions. Apart from these parks, there is a shoreline along the coast, which can be used for recreation purpose (Figure22). Historical houses, villas, palaces, many cafes, restaurants and promenades have the view of the Bosphorus as well as the natural green areas, and recreational areas. There are public transportations, like buses, trams, ferries and walking paths along the coast. The Bosphorus coast has an area of 285 km² where Istanbul residents enjoy its beautiful breeze and fresh air (Bezmez 2009). This recreational line although interrupted by some residential areas along the way runs from Karaköy through Sarıyer which is close to the Bosphorus on the European side. On the Asian side, it stretches from Üsküdar district to the Beykoz district. The coastal line between the the road and the seashore along the Bosphorus coast receives a lot of visitors, especially on holidays and because

- 33 -

Nature-Based Recreation Areas In Metropolitan Cities of this heavy requirement constructions have started to expand the shore line and to add biking paths along the Bosphorus coast (Figure 23).

Figure 22. Yeniköy Coast (Photo. Meryem Hayır Kanat, November 2019)

Figure 23. Rumelihisarı Coast (Photo. Meryem Hayır Kanat, May 2018)

3.1.2.2. Marmara Sea Side The Marmara Sea Coast is 150 km long between Silivri and Eminönü on the European side and between Üsküdar and Tuzla on the Asian side. It has cafes, restaurants, bicycle and walking paths, playgrounds, recreation

- 34 -

Meryem Hayır-Kanat &Jürgen Breuste and picnic areas, beaches and historical and religious places (Dikçınar Sel 2018). There are public transportation opportunities such as buses, subways and ferries to travel along the shores of the Marmara Sea. Areas for social activities are on high demand on this coastline. Büyükçekmece District, located in the western part of this coastline, is still one of the places where people go swimming in summer. The coastline has concrete ground either in the form of sand and steps leading down to the sea (Figure 24). However, Istanbul has large rocks disposed along the major part of the coastline to avoid the impact of the waves and to keep people away from the sea. (Figure 25-27). However, in hot summer months when the seawater is clean enough to swim, these large rocky blocks might make it difficult to reach the sea, but cannot altogether prevent it (Figure 28).

Figure 24. Büyükçekmece Albatros Coast (Photo. Meryem Hayır Kanat, March 2020) The coastline that starts from the western part of the seashore that seperates the Küçükcekmece Lake from the Marmara Sea reaches continuously to the port of Avcılar on the coastline. In the recreation zone in this area the distance between the sea and the road decreases at some points, and at some points it becomes large enough to be parks with picnic facilities. Metropolitan Municipality Park and Avcılar Coastal Park are the largest - 35 -

Nature-Based Recreation Areas In Metropolitan Cities parks located in this coastal zone. Between these large coastal parks there are walking and cycling paths with a width of approximately 20-30 m (Figure 26). It is organized as an outdoor recreation area, approximately 6 km long which runs through Avcılar Port and Küçükçekmece Lake. Although the social facilities along this line belong to municipalities they do not take up much place, theyprovide an important services to the public. The only problem is caused by İSKİ Küçükçekmece Wastewater Treatment Plants.

Figure 25. Avcılar Coast (Photo. Meryem Hayır Kanat, March 2020).

Figure 26. Avcılar Distric Coastal Regıon Parks (Meryem Hayır Kanat)

The only coastline in Avcılar District is not on the shores of the Marmara sea. The Küçükçekmece Lake shore in the east of the district also has walking paths and an urban park (Figure 26).

- 36 -

Meryem Hayır-Kanat &Jürgen Breuste

Figure27. Florya Social Facilities Coast (Photo. Meryem Hayır Kanat, August 2017) One of the most densely used beach spots in Istanbul is the part where IBB Florya Beach Facilities and Aqua Florya Shopping Center are located. The coastline within the borders of Bakırköy district offers the opportunity to walk, bike and sit on benches and watch the sea for both the social facility and shopping mall visitors (Figure 27). Although Florya beach is not very busy, it is among the places where Istanbul residents have the opportunity to swim in the hot summer months. Some sandy beaches have been reserved for the public for swiming on some spots along the coastline by the municipality.

Fenerbahçe Park, located on the Anatolian side of Istanbul along Kadıköy Distric coastline, is one of the oldest coastal parks created in Istanbul and is home to endemic plants. Another feature of the park is that it acts as a shelter for homeless cats (Figures 29 and 30). Hundreds of cats in this area are fed by the municipality and park visitors.

- 37 -

Nature-Based Recreation Areas In Metropolitan Cities

Figure 28. Sarayburnu Coast (Foto: Meryem Hayır Kanat, July 2018)

Figure 29. Kadiköy Fenerbahçe Park, (Photo: Meryem Hayır Kanat, February2020)

- 38 -

Meryem Hayır-Kanat &Jürgen Breuste

Figure 30. Endemic pistachio tree in Kadıköy Fenerbahçe Park. Fenerbahçe Park is one of the oldest seaside parks in Istanbul. There are endemic plants in this park area; one of these plants found in this park is a native tree species of Turkey‟s, 600- year-old pistachio tree (Pistacia Atlantica) (Photo. Meryem Hayır Kanat, February 2020).

3.1.2.3. Golden Horn It is the area of the Haliç Alibeyköy and Kâğıthane creeks that are inserted towards the Marmara Sea. The point where it meets the Marmara Sea is also the starting point of the Bosphorus. Haliç, which is a waterway, has gathered many brances of industries along its shores, especially the shipyard industry due to its natural harbor feature during the history. Until the 1990s, it was far from being a recreation area; it was a place where the people living or passing by were disturbed by the stench of it. Untreated sewage waters that were released into the bay and the wastes of the surrounding factories were the main pollutants of the bay. After the 1990s, the Golden Horn shores, which were the promenade of Istanbul until the 19th century, regained its former identity after 100 years. The industrial facilities were removed and the dirty mud at the bottom of the bay was cleaned. The length of the bay is 8 km and its‟ width varies between 200 and 700 meters (Hoşgör 2005). There are historical places such as Eyüp, Galata

- 39 -

Nature-Based Recreation Areas In Metropolitan Cities

Tower and Pierre Loti parks, promenade, historical, religious and cultural areas around it. With the utilization of old industrial facilities as cultural heritage, the facilities such as congress center, museum, university campus, and the Golden Horn shores are becoming a center of attraction for an increasing number of Istanbul residents who frequently visit the area (Figure 31).

31a Balat Coast 31b Ayakapı Coast

31c. Infrastructure on the Golden 31d. Fishing on the Golden Horn Horn Coast Coast

Figure 31. Golden Horn Beach and recreation potential (Photo: Meryem Hayır Kanat, February 2020)

3.2. Salzburg The population of Salzburg City, which is also the capital of Salzburg state, is 157,009 (December 2019). The annual population growth is 0.7% (Figure 32). This increase is caused by migration from other EU countries and non-EU countries rather than natural population growth. The number of women exceeds the number of men. As the service sector developed, especially women came in search of jobs and this resulted in the high female population rate. Salzburg has a developed tourism economy with four million overnight tourists a year. It is Austria's fourth largest city after Vienna, Graz and Linz. Salzburg is the place that attracts the second most - 40 -

Meryem Hayır-Kanat &Jürgen Breuste tourists after the Tyroll federal state. The total area of the city is over 6500 hectares and it is divided into zones like Mülln, Nonntal, Lehen, Gneis, Salzburg Süd etc. (Figure 34). It consists of 24 districts and 3 landscape areas, including Salzburg, Hellbrunn, Gaisberg and Heuberg (Wikipedia 2019). More than half of the city of Salzburg in the Basin in Salzach consists of agricultural grassland of various sizes and functions. The protection and maintenance of a large part of the green area in Salzburg is provided by the city's Garden Office, which employs 170 people. The responsibilities of the Parks and Gardens office include the protection of numerous regional parks, children's playgrounds, service gardens and much more (Stadt Salzburg, 2019). A remarkable feature for the city is the distinctive view of the city hills in the midst of the old town. These are Mönchsberg, Rainberg and Kapuzinerberg hills. Depending on the city forests and green areas, which are usually on the hills and mountains, there are many hiking, sports and entertainment opportunities for the people in Salzburg. These green lungs have great importance for the inhabitants of the region. According to Huber's study in 2016, it was concluded that more than 82% of the respondents think that presence of green and open areas is a must for the quality of their lives (Huber 2016: 36).

180000 160000 140000 120000 81019 80500 81697 100000 Female 80000 Male 60000 40000 74867 74320 75312 20000 0 2017 2018 2019

Figure 32. Salzburg population, Decembe 20196 The total population of permanent residents in Salzburg city is 157001 people, as 81697 female and 75312 male, since the date 1st December 2019. In Salzburg city, which has 200 hectares of green areas, the amount of green area per capita is 12.738 / m².

6https://www.stadtsalzburg.at/pdf/bevoelkerung_der_stadt_salzburg_1_1_2019__ue bersic.pdf - 41 -

Nature-Based Recreation Areas In Metropolitan Cities

Figure 33. Salzburg 's panoramic image fromMönchsberg city park (Foto. Meryem Hayir Kanat, July 2019)

Figure 34. Location of the districts in Salzburg (Wikipedia 2019).

In Salzburg, there are many parks in different sizes, mostly in the landscape protection area located in the southeast of the city. An important part of these parks is located along streams, or canals. The meeting points of - 42 -

Meryem Hayır-Kanat &Jürgen Breuste green and blue have priority on becoming the most popular natural recreation areas. Salzburg, which is a small city compared to Istanbul, and being different in geographical structure, has had the green city title for 30 years and tries to protect this title meticulously (Figure 35). Our research about natural recreation areas in Salzburg have been focused on the Hans- Donnenberg-Park (City Park), Mönchsberg (City Park) and Thumegg hobby gardens.

Figure 35. Salzburg city nature protection plan (Stadtgemeinde Salzburg, GIS7 )

7 honorarfreies Pressebild: Stadtgemeinde Salzburg, GIS,https://www.stadt- salzburg.at/jpg/naturschutzplan_003903231.jpg, 17.03.2020 - 43 -

Nature-Based Recreation Areas In Metropolitan Cities

During the working period in 2019 three sub-projects related to the city nature of Salzburg, realized within the scope of the SUNRAISE (ERASMUS + Project) Project, which was coordinated by Prof Dr. Jürgen Breuste at Salzburg University.These projects are; • Ecological check up for allotment gardens in Salzburg • Assessment of the drought resistance of urban trees in Salzburg • Preferences of urban nature: the case of Mönchsberg. Creation and implementation of these projects have been carried out by Prof. Dr. Jürgen Breuste, Assoc.Prof. Dr. Meryem Hayır Kanat and master student Kristyna Kohoutková 3.2.1.1. Salzburg- Mönchsberg hill as an urban park

Mönchsberg hill, which is located inside the Salzburg city, is one of the hills, whose main material is conglomerates. This natural area, which is located at the front part of the historical and touristic center, is an important walking and recreation area for both tourists and locals.To reach the area from the city centre, many alternative ways are possible like curving up roads and stairs. People who spend their time with the nature here could benefit from the infrastructure services available here. As for Huber 2016 the available infrastructural opportunities in the park area listed on Table 9. (Huber 2016: 67). Table 9. Presence of infrastructure elements in Mönchsberg City Park and its grove Equipment Element to be Available Availability Number of hits Kiosk, Guest Operation Available 2 Sanitary Facilities Insufficient 1 Game and Sports Area, Sunbathing Area Insufficient 1 Shelter Areas Adequate 3 Barbecue Areas, Fire Pits Insufficient 1 Imaging Platforms Adequate 3 Signboard, Signboards, Information Boards Available 2 Living / Recreation Areas Adequate 3 Waste Disposal Options Adequate 3 Points of Interest Adequate 3 Source. Huber 2016: 67

- 44 -

Meryem Hayır-Kanat &Jürgen Breuste

Figure 36a. Photo shooting points Figure 36b. The most liked and disliked spots on the movement path in the park Figure 36. Mönchsberg City Park (SUNRAISE, 2019)

Photo-Project Foto-Projekt ( Preferences of urban nature: the case of Mönchsberg ) ( 15-21 July 2019 ), one of the three projects that took place during the research week of the University of Salzburg and SURNRAISE Summer School 2020 realized within the scope of the SUNRAISE project, was conducted with the participation of postgraduate students from different countries. Figure 36 also Mönchsberg shows the distribution of data obtained from the city park. The consultancy of the field work in Mönchsberg Kentpark was made by Ass.Prof Meryem Hayır-Kanat. Along the route designated with Mönsberg- photo-Project in Mönchsberg City Park two separated groups of five students have moved in opposite directions and each student took a total of 60 photographs and the taken photos were clasificated by the investigators based on the “SugimontClasification System” (Sugimoto, 2013, 2013b).The reason most of the photos were of the plants is that they were taken on the Mönchberg Park which is located on a hill in the middle of the city. The photos which mostly consisted of the colour green were preferred the most in the park. The very small lake that exists in the park has been on the route of the project and it has been ticked off as the most favourite point in the park by all of the participants. - 45 -

Nature-Based Recreation Areas In Metropolitan Cities

The panoramic city photos and the photos with the view of mountains have also been highly appreciated as they have been taken from the top of the hill. The points that offer the panoramic view of the city and the mountain were mostly chosen to take the photos (Figure 36a). The most liked and the most disliked spots in the park are very close. The regions of the park that are mostly preferred by the people and the areas which were photographed by the researchers were the same. The issues that people disliked could also be expressed as environmental problems. Modern Art Museum is one of the points where the panoramic view of the historical city is best, unfortunately, the construction work around the Museum, the absence of benches to sit on, and the unavailability of vehicles that provide service to the foundations are a few of the drawbacks. In addition, fallen dead trees, cut and piled up tree branches, construction debris left near the houses inside the park area, have all been marked as unpleasant areas. Besides, despite the waste bins available in every corner, people threw their thrash around the park, which was pointed out as another unpleasant sight. The researches emphasized that the waste management inside the park area was not satisfactory (shown 36b).

Within the Mönchsberg Park, there are lots of information boards about the park area and the city of Salzburg. The park visitors who read these boards will acquire both physiographic and anthropographic features from the geological structure of the city of Salzburg to the establishment of the city, at the end of the day. In addition, they learn a lot about the flora and fauna of the area they‟re present. Some of the information boards in the park can be seen in Figure 37b.

In Figure 37a, there is an information board belonging to the birds that visit the park area continuously or seasonally. In Figure 37b, after giving general information about the forest assets of Austria, the effects of forests on urban life are explained by emphasizing the forest assets of Austrian cities. In Figure 37c, the location where you‟ re now, has been determined in different ways making lines in close medium and long distances by an orientation wheel. In Figure 37d, the settlement history of Salzburg is given according to the periods and periodic developments from the paleolithic period to the present day.

- 46 -

Meryem Hayır-Kanat &Jürgen Breuste

37a. The most common birds in the park 37b. Forest and forest in the city in Austria

37c. Orientation Wheel 37d. Salzburg settlement history Figure 37. Some information boards in Mönchsberg Park that gives information about the environment and park nature (Photo Meryem Hayir Kanat, July 2019)

3.2.1.2. Hobby Gardens (Allotment Gardens) in Salzburg

The first hobby gardens in Salzburg are located in Thumegg Alloment Estate, founded in 1940. In Salzburg there are totally eight Hobby Garden Sites mostly owned by the government. In these sites, a total of 491 gardens with a small hut inside them are located (Table 10). These gardens that mostly rented by the retired people, are important places to have for recreation activities.

- 47 -

Nature-Based Recreation Areas In Metropolitan Cities

Figure 38a. Main entrance of Figure 38b. A section through Salzburg's first hobby garden estate the Thumegg hobby garden

Figure 38 c.Sampling Hobby garden Figure 38d. Field work at the for afamily in Thumegg Thumegg hobby garten Figure 38. Salzburg's first hobby garden estate Thumegg (Photo: Meryem Hayir Kanat, May 2019)

Thumegg Hobby Garden estate is a recreation area with 68 cottages in 27,177 m² area (Figure 38). Grass areas occupy the most space in the gardens. Flower cultivated areas occupy more space than vegetable cultivated areas. Approximately 80% of the garden area consists of permeable surfaces, while the remaining 20% consists the areas for paths and huts (Figure 39). Table 10. Establishment years and locations of Hobby Gardens in Salzburg and the number of gardens in these places

Source: Breuste and Artmann (2015)

- 48 -

Meryem Hayır-Kanat &Jürgen Breuste

Figure 39. Thumegg's plan 3.2.1.3. Hans-Donnenberg Park Hans-Donnenberg Park, which is the most important city park in the Salzburg, is on the shores of Alm channel and next to the Thumegg hobby garden estate. Established in 1896, the park is in the Nonntal District in the southern part of the city. The park, which has a total area of 8.1 hectares, is also located in the landscape conservation area of the city and is very rich in terms of biological diversity. The most important factor in this point is the policy of not interfering with plant development in certain areas of the park implemented by park managements and ensuring the development of the natural ecosystem. The park is a landscape type park (Szilassi et al. 2020: 461).

Figure 40a. Widespread vegetation in Figure40b. A section from the the park area of (July 2019) SUNRAISE project field work (2019) ġekil 40. Hans-Donnenberg-Park (Photo. Meryem Hayir Kanat) - 49 -

Nature-Based Recreation Areas In Metropolitan Cities

Figure 41. Distribution of photos taken in Hans-Donnenberg- Park (Szilassi et al. 2020: 469) In the Hans-Donnenberg-Park area, which consists mainly of forests and bushes, a geo-based research was carried out to determine the preferences of the parking area users on a route determined in the area by Szilassi et al.(2020). When we viewed the research consequences it has been seen that most photographs (46%) were of the pond which is located inside the park area (Figure 41). Leopoldskron Pond has the largest body of water in the city of Salzburg, which is located on the edge of the historic Leopoldskron Palace and fed by the Alm Channel. Apart from the Palace, there is a public swimming pool and restaurants. There is a small island in the middle of the pond where the ecological system develops without intervention, it is not accessible from the shore and only those who are authorized can fish there. (Figure 42).

- 50 -

Meryem Hayır-Kanat &Jürgen Breuste

Figure 42. Leopoldskron pond (Photo. Meryem Hayir Kanat, Jun 2019)

There are walking and bicycling paths and benches around the pond, which is among the important recreation areas for the people in Salzburg (Figure 43). This area is a region preferred by local and foreign visitors. Especially on holidays, there is usually a large crowd on the shore of the pond. The Leopoldskron Palace which was built between the years 1736- 1940 was constructed by the archbishop Leopold Anton von Firmian and later owned by the theater director Max Reinhardt (Figure 44). After the war, the palace returned to the family in 1946. The family, who immigrated to the USA during the war, returned to the palace after 1947 and used it for many social and cultural activities. The palace has been serving as a hotel where congresses and seminars are held, since 2014. Hans-Donnenberg-Park, which includes benches for social usage, football and basketball fields for

- 51 -

Nature-Based Recreation Areas In Metropolitan Cities sports events and children's playgrounds, is the most important city park.

ġekil 43. People seeking relaxation on the banks of the Leopoldskron Pond (Photo. Meryem Hayir Kanat, August 2019)

ġekil 44. Leopoldskron palace (Photo. Meryem Hayir Kanat, August 2019) - 52 -

Meryem Hayır-Kanat &Jürgen Breuste

3.2.1.4. Salzach River

Salzach River is a river flowing from the Austrian and German Alps, collects the waters from the northern ranges of the Alpes, and merges into the Inn River, then into the Danube River and later into the Black Sea. The riverbed was channeled for the transportation of the salt by the salt mines in the region, and river transport was used to transport the salt until the 19th century when the railways were built. The river was named after this economic activity. Salt means "Salz" in German. There are many bridges built for pedestrian and vehicle traffic on the river that connects the two parts of the city of Salzburg. The pedestrian Bridge of Love (Makartsteg), which is the most popular of these bridges and among the points that must be visited for tourists coming to the city, connects the two sides of the historical city.

There are pedestrian and bicycle paths and benches on both sides of the Salzach River suitable for recreational use throughout the city area. The period from spring to autumn is overcrowded with tourists especially the parts corresponding to the /old town. Although this area can not be defined as a park, it can be considered as a natural recreation area and has similarities with the Bosphorus and Golden Horn coasts of Istanbul (Figure 45). It is the meeting point of blue and green.

Figure 45. Salzach riverside recreation area. Salzburg Castle and Makartsteg bridge (Photo Meryem Hayır Kanat, June 2019)

- 53 -

Nature-Based Recreation Areas In Metropolitan Cities

3.2.1.5. Alm Channel

Figure 46. Alm Channel Natural recreation area (Photo. Meryem Hayır Kanat, August 2019) The Alm Channel is a 12 km long channel that brings its water from the Königsee Lake to the city of Salzburg from the tunnel between Mönchsberg and Festungsberg, in the south of Salzburg City (Figure 46). Built between 1137 and 1143, the canal is the oldest medieval water gallery in Central Europe and is still active today. The Channel is divided into branches before the tunnel enters the historical city and reaches other parts of the city and has seven branches that flow into Salzach. The oldest part of the Alm Channel network (today's Müllner Arm) probably dates back to the 8th century. The Alm Channel was used to supply drinking water as well as water to put out fires. The mill on the river was used to harness energy from the river. Today, the Alm Channel primarily has a recreational function and is important as a cultural monument. A small amount of energy is still being produced. Under normal conditions, the Alm Channel carries about 5.5 m³ of water per second. The oldest customers of the canal were the Cathedral of Salzburg and the St. Peter Monastery in the city. Ordinary people did not have the right to use the water from the canal until 1335. First, Archprimate Friedrich III gave free water right to the citizens of the city in 1335. Until this time, the water in the city belonged only to the cathedral section and only to St. Peter's Monastery. After the municipal fountain, from where canal water was supplied, was built in 1548, the energy obtained from water from Alm Channel was used to pump water from the Salzach river, and

- 54 -

Meryem Hayır-Kanat &Jürgen Breuste fountains, laundries, baths, horse-washing places and fish coolers were built in the city. In the second half of the 19th century, 120 watermills were operated along the Alm Channel (Breuste 2019: 58).

The historical function of the Alm Channel has largely lost its importance today. But the channel has much more important recreation function than in the past. In July-August and partly in September, mainly by young people of all ages, it has been used as an area of beach to swim and sunbathe (Figure 47).

Figure 47. Alm Channel as a natural recreation area (Photo. Meryem Hayır Kanat, August 2019)

4. Linear Parks and Linear Park Model as the most popular area in the urban area One of the most important problems of metropolitan cities is that it requires a lot of time to reach from one point to another due to heavy traffic. For this reason, it is not easy to access parks in a city like Istanbul that has more than 15 million inhabitants. One of the most important results of this research, whose significant results were published, aims to reveal the natural recreation areas and their usage in Istanbul. That the most important resting activity for people consists of activities done at home, such as sleeping, not

- 55 -

Nature-Based Recreation Areas In Metropolitan Cities going to work and spending time with family (Hayir-Kanat and Breuste 2020b: 376). Among the important reasons why coastal parks are in high demand in Istanbul is related the fact that, it is easy to access these parks due to the location of the city. Researches show that facilitating access to the park areas has positive effects on the use of parks (Faggi and Vidal 2016; Tsur 2014; Das 2015; Maddox 2016). For this reason, it is important to create models that enable access to park areas when planning cities. Linear parks (LP), which seen as a model that facilitates access to natural areas in cities, are seen as the best models for cities that do not have many green areas (Tsur 2014; Das 2015; Maddox 2016). Faggi, who has studies on linear parks, has carried out studies that identify the strengths and weaknesses of these parks. People have associated linear parks not as monotonous places, but as a hierarchy of different materials that provide a range of benefits that provide active and passive recreation experiences. Linear parks offer the opportunity to access from one point to the other in the city. They contribute to the cleaning, cooling or flow of air in the urban area. In addition, urban green areas contribute to the biodiversity. Depending on the location of the park, visitors can enjoy nature-based recreation areas which are ideal for fishing, boat trips, hiking, biking, bird watching or scenery views and access to the sky and skyline.

Figure 48. Balance between meaning, benefits, uses, and needs of a linear park (Faggi et.al 2016).

- 56 -

Meryem Hayır-Kanat &Jürgen Breuste

The services established after the construction of linear parks (LP) determine the meaning of the park for the city. If there is a lack of planning and dilapidation, insecure areas may occur in or near the urban area depending on these parks. An example of this is the linear park of the city of Palmyra (Colombia). Faggi et al.(2016) see this as a lack of synergy between the community and the government. Studies on urban green areas and parks reveal that linear parks can be seen in different forms. The most common of these forms are; Linker linear parks, Aerobic linear parks and Waterfront Linear Parks (Faggi et.al. 2016). Aerobic Linear Parks: These parks play a dominant role in daily recreation because they provide the greatest overall physical benefit, as shown by the highest rated active recreation (running, cycling, skating, skateboarding) in such parks. This type does more than beautify a region; it has a healing effect on the health and welfare of the inhabitants. It is possible to create such parks along the lines with limited space. Meg Daly, the founder and president of the non-profit organization in Miami, uses the train to go to physical therapy, recognizes the shadowy state road under the line and thinks that it is possible to go to the doctor on foot from this line. In 2013, he rolled up his sleeves to organize this area as a park and contributed to the creation of a linear park for Miami (Figure 49).

Figure 49.The Underline 10-Mile Linear Park in Miami along the subwayline. - 57 -

Nature-Based Recreation Areas In Metropolitan Cities

A rendering of the Underline, a 10-mile linear park and $120 million redevelopment of open space under a span of Metrorail tracks roughly parallel to the north end of the Miami River Connector Linear Parks: What we have called “connector linear parks” are mainly used as commuting access as cool and quiet routes to pass on a way to other destinations, such as shops, services, and bus stops. It is known that natural settings with a good access and amenities encourage people to walk for transport (Gehl 2010). Both in Buenos Aires and in Palmira, these LPs have been connecting services and commercial areas, as well as parks and squares. Respondents gave them the highest values of environmental benefits and the lowest of social interaction.

Waterfront Linear Parks: These are somewhat similar to the binding park type in the amount of active recreation they support, but waterfront linear parks are used less for commuting to work and more for providing landscape. They also have great potential as meeting points for social activities. Other important activities in this type of parks are water-related actions such as fishing, boating and reflection. For example, there is substantial evidence that water gives a special attraction to a landscape. Architects, designers, planners, psychologists, and researchers interested in environmental behavior have continually reported that water is one of the most important and attractive visual elements of a natural or constructed landscape.

Figure 50. Waterfront Linear Parks in Zeytinburnu/Istanbul (Photo: Meryem Hayır Kanat) - 58 -

Meryem Hayır-Kanat &Jürgen Breuste

Research has shown that design and location are the foundation stones for a successful linear park (Faggi et.al. 2016). Therefore, when we design a park, it is necessary to determine its location correctly. The needs of the region where the park is designed can be a guide in determining the location of the park. However, we know that we have a crisis of access to the green and open areas in most of the cities in the world. We claim that everyone must have access to the benefits of nature and ecosystem services from biodiversity to fresh air and even till the storm protection. The matter of justice - through the lens of fair access to the innumerable benefits of nature - is a great opportunity in corridor parks, urban design and planning to improve the lives of millions of people (Maddox 2016). When planning a linear park layout, using a successful integrative design process, is very important to consider users' perceptions and attitudes (Faggi et.al. 2016). The best answer to the question of how to increase the access to the parking area is linear parks. These parks can be accessible to more people due to their geometry and nature of their shapes. From this point of view, Istanbul has a great chance due to the opportunities offered by its geography. In addition to coastal parks, which are the most widely used today, river valleys, railway and highway lines are suitable areas for linear parks. If this is done, the problems that may arise during the period of excessive rainfall can be prevented.

5. Result One of the most important problems of mega cities is the insufficiency of outdoor recreation areas. The amount of green spaces within the residential areas of Istanbul is 2.2 square meters per capita. This ratio causes Istanbul to be listed as a poor city in terms of green area, amid the world metropolises. However, Istanbul is a metropolis that has advantages due to its geographical location. Scientific researches have revealed that the city has a population of more than 15 million and that the coastal belts are preferred for resting purposes. The city's residential areas are located around the Marmara Sea and the Bosphorus, allowing many people to access the coastal zone in less than 30 minutes. When making city plans, the usage of coastal lines for recreational purposes must be taken into account. Urban planning has created recreation areas along the seafronts of the city. However, this coastal line does not provide many social activities other than walking. It is possible to organize and reuse some old industrial areas located on the coastal lines of Istanbul for this purpose already vacated by the industries - 59 -

Nature-Based Recreation Areas In Metropolitan Cities which moved their businesses out of town. Arrangements have been made at some points in the city such as the Golden Horn shores. However, some parts with very high income in return, such as Zeytinburnu and Bakırköy beaches, are turned into sites with securities for high income group people instead of being arranged as parks. And this cuts the connection of the old worker districts formed just behind the industrial zones with the sea. With the examples of Salzburg and Istanbul discussed in this study focusing on urban recreation areas, it has been revealed that the most preferred places for outdoor recreation in cities are the meeting points of blue and green. Although the geographical features of the areas where the settlements located are very different from each other, the colours blue and green always take the first place when it comes to open air natural recreation. This can be a pond in a park, as in Salzburg, a water canal that runs through the city, or a river edge. Or it can be a sea or lake shore as in Istanbul example. Since the coasts are at the forefront of people's choice, it is inevitable to be linear in the parks located in these regions. For Istanbul, located on a plateau surface, river valleys and lakes or pond shores are reserved areas for linear parks for settlements that are far from the beaches. While making the beaches more suitable for recreation activities, it is necessary to create neighborhood parks where blue and green meets, at a maximum distance of 5 km for individuals who cannot access the beaches frequently. Some of the old river valleys that have become part of the sewerage network remain inside the city, can be rearranged for this purpose. If this can be done, it will be easier for people to access outdoor activities. Our studies on Istanbul (Hayir Kanat and Breuste 2019; 2020a; 2020b; 2020c; 2020d) have revealed that people prefer beaches when they engage in outdoor recreation, they watch the view as an activity and the distance they travel affects the duration of the recreational activity. If they have more time, they go to longer distances and similarly if they go farther, they stay longer (Hayir Kanat and Breuste 2020a). Preferring the seaside as the most popular place in the urban area has made it clear that the most suitable park model for Istanbul is the Linear Park Model. For this reason, one of the most important outcomes of this project is that this research will be a pioneer for new researches focusing on those that use Istanbul seafronts as recreation areas. The plan for the following researches is to focus on the infrastructure facilities available along the coastal areas as well as the demands of people who visit these areas.

- 60 -

Meryem Hayır-Kanat &Jürgen Breuste

METROPOL ġEHIRLERDE DOĞA TEMELLI REKREASYON ALANLARI

Meryem HAYIR KANAT Jürgen BREUSTE

İstanbul Ocak 2021

EFE AKADEMİ

i

Nature-Based Recreation Areas In Metropolitan Cities

METROPOL ġEHĠRLERĠNDE DOĞA TEMELLĠ REKREASYON ALANLARI 1 GiriĢ 63 1.1. Araştırmanın Kapsamı 63 1.2. Literatür Özeti 64 1.2.1. Kentsel Doğa 64 1.2.1.1. Bitki Örtüsü Yoğunluğu 71 1.2.1.2. Vejetasyon Karakteri Ve Bakımı 71 2. AraĢtırmanın Yöntemi 73 2.1. Veri Toplama 73 2.2. Araştırma Alanı 76 2.2.1. İstanbul 76 2.2.2. Salzburg 77 3. AraĢtirma Bulgulari 79 3.1. Ġstanbul 79 3.1.1. Beşiktaş 82 3.1.1.1. Yıldız Parkı 89 3.1.2. Doğal Rekreasyon Alanı Olarak İstanbul Sahilleri 94 3.1.2.1. İstanbul Boğazı Kıyıları 95 3.1.2.2. Marmara Denizi Kıyıları 96 3.1.2.3. Haliç (Haliç) 101 3.2. Salzburg 102 3.2.1.1. Kent Park Olarak Salzburg- Mönchsberg 106 3.2.1.2. Salzburg‟da Hobi Bahçeleri 109 3.2.1.3. Hans-Donnenberg Park 111 3.2.1.4. Salzach Nehri 114 3.2.1.5. Almkanal 115 4. Kentsel Alanda En Fazla Ġlgi Gören Alan Olarak 117 Linear Parklar Ve Linear Park Modeli 5 Sonuç 121 123 Referanslar Ekler: Kent Doğası İle İlgili Salzburg Üniversitesinde 137 Yapılan Bazı Çalışmalar

ii

Meryem Hayır-Kanat &Jürgen Breuste

ġEKĠLLER ÇĠZELGESĠ No ġekil Adı Sayfa 1 Salzburg İçerisindeki Mönchsberg ve Kapunzinerberg Tepelerindeki 67 Kent Parkları 2 Kent Parkı Ve Kentsel Sürdürülebilirlik 72 3 Doğa İçin Motivasyon Nedenleri 73 4 Avrupa Şehirleri İçin Doğal Yeşillik Standartları 74 5 Araştırma Alanı ve İstanbul‟un Doğal Rekreasyon Alanları 76 6 Salzburg Kentinin Konumu 77 7 Salzburg Şehri Doğa Koruma Alanı 78 8 İstanbul‟un İlçelerinde Kişi Başına Düsen Yeşil Alan 80 9 İlçelerde Kişi Başına Park Alanı 81 10 Ihlamurdur Mesire Alanı_1838 83 11 Beşiktaş İlçesinde Mahalle Konumları Ve Mahallelere Göre Kişi Başına 86 Düşen Park Alanı Miktarı 12 Yıldız Parkı Ve Parktan Bir Kesit 87 13 Beşiktaş İlçesindeki Parkların Büyüklüklerine Göre Dağılımı 88 14 Katılımcıların Üniversitelere Göre Dağılımı 89 15 Yıldız Parkında Uygulanan Anket Aracı 90 16 Katılımcıların Eğitim Düzeylerine Göre Dağılımı 91 17 Katılımcıların Yaş Gruplarına Göre Dağılımı 91 18 Araştırmaya Dahil Olan Fotoğrafların Beğeni Ve Vejetasyon Tiplerine 92 Göre Ortalama Puanları 19 Araştırma Dâhilindeki Fotoğrafların Sorulara Vermiş Oldukları Ortalama 94 Puan Değerlerinin Toplamı 20 İstanbul‟da Doğal Alanlarda Dinlenmek İçin Tercih Edilen Aktivitelerin 94 Oransal Dağılımı 21 İstanbul‟da Doğal Alanları Ziyaret Etme Sıklığının Oransal Dağılımı 95 22 Yeniköy Sahili 96 23 Rumeli Hisarı 96 24 Büyükçekmece Albatros Sahili 97 25 Avcılar Sahili 97 26 Avcılar İlçesi Sahil Parkları 98 27 Florya Sosyal Tesisleri Sahili 99 28 Sarayburnu Sahili 99 29 Kadıköy Fenerbahçe Parkı 100 30 Kadıköy Fenerbahçe Parkında Endemik Fıstık Ağacı. 100 31 Haliç Körfezi Sahili Ve Rekreasyon Potansiyeli 101 32 Salzburg Nüfusu 103 33 Mönchsberg Kent Parktan Salzburg‟un Panoramik Görüntüsü 103 34 Salzburg‟da Semtlerinin Konumları 104 35 Salzburg Kenti Doğa Koruma Planı 105 36 Mönchsberg Kent Parkı 107 37 Mönchsberg Kent Parkı İçeresinde Yeralan Çevreyi ve Park Doğasını 108 Anlamaya Yarayan Bilgi Panolarından Örnekler 38 Salzburg‟un İlk Hobi Bahçesi Thumegg 109 39 Hobi Bahçesi Thumegg‟in Planı 110 iii

Nature-Based Recreation Areas In Metropolitan Cities

40 Hans-Donnenberg-Park 111 41 Hans-Donnenberg-Park İçinde Çekilen Fotoğrafların Dağılımı 112 42 Leopoldskron Göleti ve Adacık 112 43 Leopoldskron Göleti Kıyısında Rekreasyonistler 113 44 Leopoldskron Sarayı 113 45 Salzach Nehri Kıyısı Rekreasyon Alanı. Salzburg Kalesi ve Aşk Köprüsü 114 46 Almkanalı Doğal Rekreasyon Alanı 116 47 Almkanalı Doğal Rekreasyon Alanı 116 48 Doğrusal Bir Parkın Anlamı, Yararları, Kullanımları ve İhtiyaçları 118 Arasındaki Denge 49 Miami‟de 10 Millik Metro Hattı Boyunca İnşa Edilmiş Doğrusal Park 120 50 Doğrusal Sahil Parkı Zeytinburnu_İstanbul 120

TABLOLAR ÇĠZELGESĠ No ġekil Adı Sayfa 1 Kentsel Yeşilin Ekosistem Hizmetleri 66 2 Çeşitli Açık Hava Etkinliklerinde Farklı İnsan Etkinliği Seviyeleri Ve 69 Doğa İle Etkileşimi 3 Parkların Hiyerarşik Olarak Sınıflandırılma Örnekleri "Hektar 74 Cinsinden Büyüklük", "Metre Cinsinden Beklenen Yürüyüş Mesafesi" 4 İstanbul‟da İlçelere Göre Kişi Başına Düşen Park Alanları (Kişi Başı / 80 M²) 5 Beşiktaş İlçesinde Mahallelere Göre Nüfus, Park Sayıları, Park 84 Alanları Ve Kişi Başına Düşen Yeşil Alan Miktarı 6 Yıldız Parkının İstanbul İçin Popülerliği 85 7 Beşiktaş'taki Parkların Park Büyüklüğüne Göre Sınıflandırılması 87 8 Park Alanına Ait Farklı Vejetasyon Tiplerine Ait Fotoğraf 106 Değerlendirmeleri (%) 9 Mönchsberg Kent Parkı Ve Korusundaki Altyapı Elemanlarının Varlığı 10 Salzburg‟da Hobi Bahçelerinin kuruluş yılları ve yerleri ile bu 110 yerlerdeki bahçe sayıları 11 Salzburg Kent Doğasını Konu Alan Ve Danışmanlığını Univ. Prof Dr. 129 Jürgen Breuste‟nin Gerçekleştirmiş Olduğu Tezler (2006 – 2017 Dönemi)

iv

Meryem Hayır-Kanat &Jürgen Breuste

METROPOL ŞEHİRLERDE DOĞA TEMELLİ REKREASYON ALANLARI

1. GiriĢ 1.1 AraĢtırmanın Kapsamı Bu proje ile amaçlanan metropol yerleşme alanları içerisinde var olan doğa temelli, göl, akarsu, deniz, orman vb. gibi alanların bilinirliği, kullanımı ve korunması konularında durum tespiti yaparak bu alanların zarar verilmeden kullanıma açılmasının yollarını araştırmaktır. Projenin ilk aşamasında Avusturya‟nın metropollerinden olan Salzburg‟da yapılan çalışmalar yerinde incelenmiştir. Sonrasında İstanbul ile ilgili kullanımda olan ve rezerv doğal rekreasyon alanları haritalar üzerinde tespit edilmiştir. Doğal rekreasyon alanlarına sahip olma bakımından ileri gelen bir şehir olan ve ekoşehir unvanı da bulunan Salzburg örnekleminden yola çıkarak İstanbul için doğal ekolojik alanları bozmadan şehrin kullanımına açmaya yönelik bir model (KEDAM- Kentsel Ekolojik Dinlenme Alan Modeli) oluşturulmaya çalışılmıştır. İstanbul‟da kent içerisinde yaşayanların kullanımına sunulmuş olan çok az yeşil alan (kişi başına 2.2 m²) bulunur. Oysa İstanbul kentinin çevresinde il alanının yarısına yakınını ormanlar kaplar. Bu ormanlık alanların bozulmadan kent kullanımına sunulmasını sağlamak ve kentin doğal alanlara yönelik genişlemesini önlemek için kentte yaşayanlarda farkındalık ve çevre bilinci uyandırmak gerekir. Metropol şehirlerde rekreasyon alanlarını şehrin geneline yaymak ve bu alanlara erişimi kolaylaştırmak kentsel yaşam kalitesi acısından önemlidir. İstanbul‟un doğal dinlenme alanları üzerine yaptığımız araştırmalarda ortaya çıkan sonuç; İstanbul‟da en çok tercih edilen rekreasyon alanlarının sahiller (su kenarları) olduğudur. Fakat son yıllarda kentin kuzeye doğru genişlemesi sahillere erişimi zorlaştırmaktadır. Sürdürülebilir yaşam alanları oluşturmanın giderek güçleştiği dünyamızda KEDAM projesi ile çevre bilinci geliştirilerek doğa eğitimi de gerçekleştirilmeye çalışılmıştır.

Bu proje ile İstanbul halkının en fazla tercih ettiği doğal dinlenme alanları olan kıyıların önemi ortaya çıkmış ve bu çalışma ile gelecekte kıyı kuşaklarının rekreasyon alanları olarak daha verimli ve ihtiyaca yönelik kullanılması için öneriler geliştirilmiştir.

63

Nature-Based Recreation Areas In Metropolitan Cities

1.2. Literatür özeti 1.2.1. Kentsel Doğa Doğanın farklı insanlar için farklı anlamları vardır. Doğanın anlamı, kişilere, disiplinlere, kültürlere ve zamanlara göre değişir (Bratman ve diğ. 2012; Bruun ve Kalland 2014; Ellen 2003). Yaklaşık bir asır önce doğa "duyular yoluyla algıda gözlemlediğimiz" olarak tanımlandı (Whitehead 1920: 5). Doğanın daha yeni ve geniş bir tanımı ise;

“Nesnel anlamda doğa, burada kullanıldığı şekliyle insanların normalde algılayabileceği insan dışı kökenli fiziksel özellikleri ve süreçleri ifade eder, buna flora ve faunanın "canlı doğası", durgun ve akan su, hava ve havanın özellikleri ve bunları oluşturan ve jeolojik süreçlerin etkisini gösteren manzaralar dâhildir. Bu nedenle, "doğa" büyük ölçüde "doğal çevre" ile insan varlığına veya müdahalesine dair çok az kanıt bulunan veya hiç görünmeyen bir çevre ile örtüşmektedir ve bu iki terim birbirinin yerine kullanılmıştır.” (Hartig ve diğ. 2014: 208).

Bratman ve diğ.(2012) göre doğa etrafımızda var olan şeydir: "küçük bir kentsel parktan göreceli olarak bozulmamışlığa kadar çeşitli ölçeklerde ve insan yönetimi derecelerinde bitkiler ve insan olmayan hayvanları içeren canlı sistemlerin unsurlarını içeren alanlar, el değmemiş doğadır". Başka bir açıdan doğa kavramı, dünyanın fiziksel yönlerinin yanı sıra çeşitli fikir ve ilkeleri içeren soyut kavramları ifade edebilir (Bruun ve Kalland 2014). Doğa deneyimi, "yukarıdaki canlı sistemler" kategorisinden unsurlar içeren manzaraların (veya bu manzaraların görüntülerinin) fiziksel olarak mevcut olması ya da uzaktan görüntülenmesi için harcanan zamandır” (Bratman ve diğ. 2012: 122). Bu bağlamda kent doğası kavramından neyi anladığımız önemlidir. Kentsel doğa denildiğinde, bir kentsel bölgenin tüm yeşil alanları ifade edilir. Bunlar arasında sadece halka açık parklar değil, aynı zamanda tarımsal yeşil alanlar, ormanlar, nehirler, tarlalar, özel mülkiyetteki bahçeler, cadde ve sokaklardaki yeşillikler, balkonlardaki çiçekler vb. yer almaktadır. Univ.-Prof. Dr. Jürgen Breuste‟nin de basin açıklamasında ifade ettiği gibi; kişi başına düşen kentsel yeşil alanın metrekare cinsinden hesaplanmasından kaçınılmalıdır. Daha çok bu alanların değerini ve dolayısıyla bu alanların "ekosistem hizmetini" değerlendirmek önemlidir. Kentsel yeşilin iklim düzenlemesi, taşkınların önlenmesi gibi fonksiyonu bilinmektedir. Bunun 64

Meryem Hayır-Kanat &Jürgen Breuste haricinde özellikle rekreasyon değeri de önemli bir rol oynamaktadır. Küresel ısınma artmaya devam ediyor ve şehir sakinleri için denge ve zihinsel rahatlama ihtiyacı da buna bağlı olarak artıyor. Ekolojik alan yönetimi ile şehir sakinleri için muazzam bir rol model üstlenebilir ve bu modelle biyoçeşitliliğin dikkatli kullanımını sağlanıp iyileştirebilir. Salzburg burada iyi bir örnek olarak gösterilebilir, çünkü Salzburg 1986'dan beri yeşil alan deklere edilmiş ve o günden beri şehir içi yeşil alanların korunmasına büyük önem verilmiştir (Pressetext Austria 2009; aktaran Huber 2016). Kentsel alan dâhilindeki kent parkları, kent ormanları, göller, sahiller, cadde ve sokaklardaki ağaçlar, çimler, peyzaj alanları, hobi bahçeleri, konutlar arasında yer alan yeşillikler ve hatta metruk binalar üzerindeki ve balkonlardaki bitkiler kentin doğasını oluşturmaktadır. Kentsel alanlardaki bitki örtüsünü gruplara ayıracak olursak; 1. Orijinal doğal peyzajın bitki örtüsü kalıntıları 2. Tarımın oluşturduğu kültürel peyzajın bitki örtüsü 3. Süs, bahçe ve tasarım amaçlı kentsel bitki örtüsü 4. Spontan kentsel bitki örtüsü alanları olarak dört gruba ayırmak mümkündür (Breuste ve diğ. 2013: 7).

Bitki örtüsünün bulunduğu alanda gölgeleme yaparak sıcaklıklar üzerinde olumlu etki yaptığı, iklimi olumlu düzenlediği araştırmaların ortaya koyduğu önemli bir sonuçtur (Martens 1999, Gill ve diğ. 2007). Ayrıca bitki örtüsü bulunduğu alandaki kirleticiler konusunda da filtreleme özelliğine sahiptir. En nihayetinde de üretilen biokütle ekonomik amaçlı olarak da kullanılabilme olanağına sahiptir. Bunların hepsinden belki de daha önemli olanı bitki örtüsünün kentsel alan dâhilinde biyolojik çeşitlilik üzerindeki etkisidir. Yapılan çalışmaların ortaya koyduğu bir başka önemli sonuç bitki örtüsünün kentsel alandaki biyolojik çeşitlilik üzerinde etkisinin yüksek olduğu, hatta insan etkisi ile ters orantılı olarak biyolojik çeşitliliğin varlığı bilimsel olarak ortaya konmuştur. Burada kentsel alan içerisinde yer alan doğanın işlevleri nedir sorusu ile karsı karsıya kalıyoruz. Literatürde konu ile ilgili yapılan çalışmalar kentsel doğanın üç temel işlevi olduğunu tespit etmiştir. Bunlar; Ekolojik, Sosyal ve Ekonomik unsurlardır (Breuste et al 2012; Czermak 2008, Jim &Chen 2006, Chiesura 2004). Kentsel ekolojinin en önemli ayaklarından birisi olan sosyal boyut başlığı içerisinde kentsel doğada dinlenme (Rekreasyon) özelliği gelmektedir. Kent parkları bu ihtiyacın giderildiği en önemli kentsel doğal alanlardır. Bu alanları kentsel

65

Nature-Based Recreation Areas In Metropolitan Cities ekosistem hizmetlerinin verildiği noktalar olarak ele alırsak, bu yerler aynı zamanda kültürel hizmetlerin gerçekleştiği (sergi, tanıtım gibi çeşitli etkinlikler) noktalar olup yakınlarında yaşayan insanlar için nefes alma alanlarıdır (Tablo 1). Kent parkların kullanımı ile mesafe arasında ters orantı vardır. Rekreasyon amaçlı olarak yeşil alan kullanıcılarının yarısı, 500 m'den daha kısa mesafedeki yeşil alanları ziyaret etmektedirler. Eğer yakın bölgelerde yeşil alanlar yok ise daha uzun mesafelere gitmeleri de mümkündür. Asya‟dan Karaci ve Sangay, Latin Amerika‟dan Buenos Aires gibi önemli üç büyük şehirde yapılan ortak çalışmanın sonuçları insanların dinlenmek için yeşil alan ihtiyacında olduğunu ve yakınında buna erişme imkân yok ise uzun mesafeleri göze alarak bu alanlara ulaştığını ortaya koymuştur (Breuste ve diğ. 2013: 299).

Tablo 1: Kentsel yeşilin ekosistem hizmetleri (Breuste et al. 2013: 292)

Şehirlerin neden parkları var? Neden her yıl binlerce yeni ağaç dikiliyor? İnsanlar neden çiçek yetiştiriyorlar ve ev bitkilerine sahipler? Doğal kent manzaraları neden resimli kartpostalların, motel reklamlarının ve sigara reklamlarının konusu? Sonbaharda oluşan renk cümbüşü sadece ticaret yapanlar tarafından icat edilmiş bir numara mı? (Kaplan 1984: 189). 66

Meryem Hayır-Kanat &Jürgen Breuste

ġekil 1. Salzburg içerisindeki Mönchsberg ve Kapunzinerberg tepelerindeki kent parkları Kentsel çevrenin insanlar üzerinde sitres yarattığı yaygın olarak kabul edilmektedir. Kentlerde yaşayan insanları bu sitresten kurtarmak için doğanın rolü belkide o kadar bilinir değildir. Özellikle, kentlerin planlanmasında çevresel yapılandırmaların bu süreçteki rolü, yaşam kalitesinin ölçülmesinde genellikle ihmal edilir. Oysa kentsel doğal çevre, hem fiziksel hem de ruhsal olarak dinlendirici deneyimler için ortam sağlayabilir. Bu durum, doğal ortamın güçlü etkilerine hayranlık ve tutarlılığın temel süreçler olarak önemine odaklanan teorik bir analiz sunmaktadır. Bunların her ikisi de çevre tarafından sağlandığında, pek çok fayda yakın gelecekte mümkün olabilir. Kentsel doğanın parçaları önemlidir. Ağaçlara ve kuşlara bakmak, gelecek olan baharın düşüncesi ve yazın pencerenin önündeki saksı çiçekleri dinlendirici deneyimler olabilir (Kaplan 1984: 189).

Doğal çevrenin insanlar için önemli olduğuna dair pek çok önemli gösterge vardır. Ancak bizim için söz konusu olan ve üzerine proje yapılmaya çalışılan doğal ortamlar uzaktaki dağlar ve plajlar, kanyonlar ve

67

Nature-Based Recreation Areas In Metropolitan Cities ilkel ormanlar değildir. Bizim için önemli olan insanların en fazla 30 dakikalık yürüyüş mesafesi içerisinde erişebileceği ve dinlenme amaçlı olarak kullanabileceği doğal ortamlardır. Bu ortamların başında kent parklar gelmektedir. Bu parklar şehrin bulunduğu coğrafi yapıya göre; göl, deniz yada bir akarsu kıyısında olabileceği gibi kentin içerisinde yer alan bir tepede de konumlana bilmektedir. Dünyanın bütün şehirlerini yerinde inceleme imkânı bulmak oldukça güçtür. Fakat teknolojik imkânlar ile google earth üzerinden yapılacak bir dünya turu bu tespitin doğruluğunu kanıtlar (https://www.google.com/intl/tr/earth/).

Okyanus, deniz, göl ve akarsu kıyısında kurulan kentlerde önemli parklar daha çok kıyı bölgelerinde yer alır ve genellikle kıyı boyunca doğrusal (linear) olarak uzanırlar. Yani mavi ve yeşilin buluşma noktalarındadır. İstanbul‟daki Yıldız Parkı, Gülhane Parkı, Emirgan Parkı, Roma‟da Lazio Bölgesindeki Decima-Malafede Bölge Parkı deniz kıyısındaki parklara örnektir. Nehirler ulaşım kolaylığı ve etrafındaki verimli topraklar nedeni ile kent yerleşmeleri için uygun lokasyondur ve bu alanlarda kurulan kentlerdeki parkların önemli bir kısmi nehir kıyısındadır. Salzburg‟daki Volksgarten (Franz Josef Park) ve Mirabelgarten, Cape Tawn‟da İki Nehir Kent Parkı, Kiev‟de Dinyeper Nehri kıyısındaki çok sayıdaki kent park, Paris‟te Sen Nehri kıyısındaki Bologue Ormanı olarak da adlandırılan kent park ve içerisinde Eiffel kulesinin de bulunduğu Trocadero Bahçeleri, Londra‟da Thames nehri kıyında konumlanan içerisinde Royal Botanik Parkı, Hampton Court Park, Neilson Dinlenme Alanı, Roma‟da Tiber Nehri kıyısındaki Villa Ada Savoia Kent Parkı gibi çok sayıda kentsel doğal rekreasyon alanının yer aldığı parklar bulunmaktadır. Avrupa‟nın nehir kıyısında kurulmuş olan bütün şehirlerinde nehirlerin kenarında konumlanmış kent parklar vardır. Bu parkların pek çoğunda da doğal yâda yapay göller bulunmaktadır. Kentin coğrafi konumuna bağlı olarak Salzburg gibi kent merkezinde iki tepeye sahip olan bir kentte olduğu gibi tepe üzerinde yer alan kent parkları da bulunabilmektedir. Salzburg‟da Mönchsberg ve Kapunzinerberg, tarihi kentin bitişiğinde bulunan ve artık kent içerisinde kalmış nehre yakın tepeleri oluşturmakta, kent ormanı olma kimlikleri yanı sıra kent park olarak işlev görmektedirler (Şekil 1). Mönchsberg üzerinde Salzburg Kalesi ve tarihi yapılarda bulunmaktadır.

Uyku bütün canlılar için yenilenmeyi sağlayan bir aktivitedir ve olmazsa olmaz ihtiyaçtır. Bununla birlikte, uyku tüm iyileşme gereksinimlerimizi yerine getirmez. Bazıları için, uzak yerlere yapılan 68

Meryem Hayır-Kanat &Jürgen Breuste tatiller dinlenmek için uygun bir çıkış noktasıdır. Ancak, uzun bir süre boyunca böyle bir yer ve etkinlik değişikliği iyi olsa bile, insanların daha kısa ve daha sık sürelerde dinlenmeye ve kendini yenilemeye ihtiyaçları vardır (Kaplan 1984: 195). Bu ihtiyaçlar için kentsel doğal alanlar ön plana çıkmaktadır. Yenilenmeyi sağlayan aktiviteler sadece doğal çevreye bağlı değildir. Doğal çevre ile birlikte, doğa içeriğinin varlığı, doğanın iyileştirici etki olasılığını arttırıyor gibi görünmektedir. Doğal unsurlar sadece rekreasyon faaliyetlerinde değil, aynı zamanda insanın bir şeyler gözlemleyebileceği ortamlarda ve soyut ilişkilerde, kişinin dikkatini çekme ve güçlü bir organizasyon duygusu sağlamada önemli kapasiteye sahiptir. Böylece içeriğin ve sürecin kombinasyonu dinlenme deneyimlerini arttırır. Bu ortamlarda dikkat ve ahengin olması doğa bağlamında mevcut olan güçlü bir faydadır (Kaplan 1984: 196) . Tablo 2. Çeşitli açık hava etkinliklerinde farklı insan etkinliği seviyeleri ve doğa ile etkileşimi (Kaynak: Brown ve diğ. 2005: 11). Ġnsani Aktivite Düzeyi

DüĢük Orta Yüksek

DüĢük Yürüyüş Tepe yürüyüşü, Engelli parkurlar, açık Yoğunluk Açık hava hava sporları ör. Futbol sporları örn. Golf Yüksek Kuş Bahçecilik "yeşil spor salonları", Yoğunluk gözlemciliği Gönüllü Korumacılık ör. çit döşeme, kamış kesme, Doğa Doğa ile etkileĢim orman seyreltme

Doğal ortamlarda etkileşim düşük, orta ve yüksek olmak üzere farklı düzeylerde gerçekleşebilmektedir (Tablo 2). Bir mahalle yürüyüşü bile, hem aktif katılım hem de fark etmek ve gözlemlemek için fırsatlar sunabilir. Başlangıçta ampirik temeli olan bahçecilik alanında, her bir etkileşim seviyesinden güçlü tatmin düzeylerinin olduğu açıktır. Faaliyetin fiziksel yönü (örneğin, toprakta çalışmak), gözlemleme olanakları (örneğin bitkilerin büyümesini görmek) ve daha fazla bilişsel bileşenlerin (örneğin, çevrenin planlanması) ilginin bir parçasıdır (Kaplan 1983). Ağaçlar ve çiçekler, peyzajlı alanlar ve hatta çok küçük parklar bile zihin dolu anlar için fırsatlar sunar. İnsanların zahmetsizce katıldığı ilişkiler sağlarlar ve bu süreçte kişi günün gerilimlerinden kurtularak iyileşme imkânına sahip olur. 69

Nature-Based Recreation Areas In Metropolitan Cities

Doğaya maruz kalmanın ve doğadaki faaliyetlerin insan sağlığına yararlı etkileri olduğuna dair araştırmaların ortaya koyduğu kanıtlar her geçen gün artmaktadır. Pek çok ülkede insanların büyük kısmı kentsel alanlarda yaşadığından, kentsel yeşil alanların mevcudiyeti ve kullanımı halk sağlığı için önem kazanmaktadır. Kentsel parklarının vejetasyon yoğunluğu ve rekreasyon için uygunluğu üzerine yapılan çalışmalar da gün geçtikçe artmaktadır. Bu konu ile ilgili olarak Norveç‟in Trondheim kentinde posta yolu ile uygulanan bir anket aracılığı ile şehir sakinlerinin bitki örtüsü yoğunluğunda değişen kentsel park manzaraları için rekreasyon tercihleri ölçülmüş ve arka plan değişkenlerinin ve bu gibi öngörüleri etkilediği varsayılan çevresel değer yönelimlerinin tanımlanması istenmiştir. Kentsel yeşil dinlenme alanlarını tercih ile demografik özellikler arasında yapılan korelasyon ile, yaş, eğitim, yaşanılan yer gibi faktörlerin tercih edilen dinlenme alanı üzerinde etkili olduğu ortaya konulmuştur (Bjerke 2006). Bu sonuç kent parklarının tasarımında parkın oluşturulacağı kent bölgesinin demografik yapısının göz önünde bulundurulması gerektiğini ortaya koymaktadır (Tablo 2).

Doğayı daha az ziyaret etmenin yanı sıra, kentleşmenin gelişimi her gecen gün daha fazla sayıda insanı şehirlere götürüyor, böylece insanlık tarihinde ilk defa, nüfusun çoğunluğu şehirlerde yaşıyor. Şehirlerde yaşayan insan sayısı bu artış trendi ile yakın gelecekte kırsal alanda yasayan insan sayısını katlama olasılığına sahiptir. Bu eğilim beraberinde insanların ihtiyacı olan doğal dinlenme alanlarının da kentlerin içerisinde oluşturulması ihtiyacını beraberinde getirir. Peki, insanların pek çok açıdan ihtiyacı olan doğaya erişim kentsel alan içerisinde doğanın oluşturulması ile karşılanabilir mi? Tüm önemli kanıtlar, dış mekân doğa rekreasyonunda yaygın bir görüşü desteklemektedir. Bunun önüne geçebilmek için “Doğa İçin Halkı Kazanmak” yoluna gidilmelidir (Kareiva 2008: 2757-2758). Aksi halde kişisel bilgisayarları ile zaman geçirme eğiliminde olan genç kuşaklar için giderek önemsizleşen dış mekânlar ve özelliklede doğa, politika yapıcıların dikkatinden çıkarak kentsel doğanın sürdürülebilirliğini tehlikeye atacaktır Kentsel alandaki ormanlık bitki örtüsü, insanlara birçok estetik, ekolojik ve psikolojik faydalar sağlar, ancak aynı zamanda insanların güvenlik algısı ile ilgili problemler de yaratabilir görüsünde olan Janson ve diğ (2013). parklar ve yerleşim alanları gibi kentsel yeşil alanlardaki bitki örtüsü, özellikle ormanlık bitki örtüsü ile ilgili algılanan kişisel güvenlik hakkındaki bilgileri gözden geçirmektedir. Araştırma sonuçları bireysel ve sosyal 70

Meryem Hayır-Kanat &Jürgen Breuste faktörlerin yanı sıra bitki örtüsü karakteri, bakımı ve tasarımının da, algılanan kişisel güvenlik için önemli olduğunu kanıtlamıştır. Özel önem taşıyan bitki örtüsü ile ilgili özellikler arasında peyzaj tasarımı, genel bakış ve kontrol olanakları, bitki örtüsü yoğunluğu ve bitki örtüsü karakteri ve bakımı belirlenmiştir. Düşük yoğunluğa sahip açık karakterli vejetasyonun, diğer faydalarını azaltmadan algılanan kişisel güvenlik üzerinde olumlu etkileri olduğu ortaya konmuştur (Jansson ve diğ. 2013). Janson ve diğ. kentsel alandaki bitki örtüsüne yönelik gelecekte yapılacak araştırmalar için bitki örtüsünün çeşitli yönlerini ve bunların etkileşimlerini dikkate almak için bağlam temelli çalışma önerileri geliştirmiştir. Bunlar;  Peyzaj tasarımı  Genel bakış ve kontrol olanakları  Bitki örtüsü yoğunluğu  Vejetasyon karakteri ve bakımı, şeklindedir. 1.2.1.1. Bitki örtüsü yoğunluğu Bu görüş, düşük yoğunluklu bitki örtüsüne sahip olmanın estetik değerleri ve insanların tercihlerini azaltıp azaltmadığı konusunda literatürde farklılık gösterir. Araştırmalar, yüksek görsel erişim ve nüfuzun (Herzog ve Kutzli, 2002) ve daha ileride daha fazla çaba sarf etmesi durumunda (Kaplan ve Kaplan, 1989) çevrenin vaat ettiği bir gizem duygusunun, insanların yeşil ortamlar için tercihlerini olumlu yönde etkilediğini göstermiştir. Kaplan ve Kaplan (1989), Herzog ve Bryce (2007), doğal ortamlardaki gizemlerin engelli görüş ve sürpriz olarak yanlış yorumlanmaması gerektiğini vurgulamaktadır. Bunun yerine, insanlara, görsel erişilebilirliğin iyi olduğunu, fakat aynı zamanda gizem unsurlarının bulunduğu ortamları tercih etme eğiliminde olduğu gösterilmelidir (Herzog ve Bryce, 2007; aktaran Jansson et al. 2013:131).

1.2.1.2. Vejetasyon karakteri ve bakımı Parklar ve ormanlık alanlar gibi yeşil alanların neden korku ile ilişkili olduğunu anlamak için bitki örtüsünün karakterini ve bakımını incelemek önemli olabilir. Kişisel güvenlik korkusunun, insanların genel olarak “vahşi” orman ve doğa korkusuyla bağlantılı olduğu öne sürülmüştür (Burgess ve diğ. 1988; Bixler ve Floyd 1997; Jorgensen 2004; Jorgensen ve diğ., 2007; Jansson ve diğ. 2013). Yabani korkusu bir sebep ise, vejetasyon karakteri bu düşünce üzerinde etkili olabilir. Bu konuda yapılan araştırmalar ekolojik ağaçlara sahip alanların sakıncalı olmadığı sonucuna varmıştır (Jorgensen 71

Nature-Based Recreation Areas In Metropolitan Cities

2004; Jorgensen ve diğ. 2007); çünkü bu yeşil alanlar Batı toplumunda baskın olan ve tercih edilen İngiliz Peyzaj hareketi tarzındaki park alanlarından büyük ölçüde farklıdırlar. Jorgensen ve diğ. (2007), bu tür bitki örtüsüne sahip konut alanlarındaki sakinlerin, kendi bölgelerindeki güvenli olmayan yerleri belirleme ihtimalinin diğer alanlardaki sakinlerden daha fazla olduğunu bulmuşlardır. Bu nedenle, halkın evlerine yakın olan düzenlenmiş kamusal alanlar gibi iyi bakımlı alanların kullanılmasını önermişlerdir. Ancak yakınlardaki “erişilebilir doğaya benzer alanlar” pek çok kentli için eşit derecede acil bir ihtiyaç olarak ortaya çıkmıştır (Jorgensen ve diğ. 2007: 285). Bununla birlikte, Özgüner ve Kendle (2006), Sheffield‟deki park kullanıcılarının doğal karakterli parklarda ve bitki örtüsünün daha suni olduğu parklarda kendilerini eşit derecede güvende hissettiklerini bulmuşlardır. Bu nedenle, parklardaki bitki örtüsü karakterinin algılanan kişisel güvenlik üzerindeki etkisinin ne olduğu açık değildir.

Algılanan kişisel güvenlik üzerindeki olumsuz etkiler, ormanlık ve çalılıklarda düzensiz bir görünüme sahip olabilecekleriyle ilgili varsayımlara dayanabilir. Jorgensen ve diğ. (2007: 280), yerleşim yerlerinde çalılık bitki örtüsünün bulunduğu kısımların “sosyal olmayan faaliyetler için bir cennet” sağladığını ifade etmişlerdir. Vandalizm, çöpler ve gençlerle ilgili olumsuz faaliyetler genellikle park ortamlarında değil (Day ve diğ., 2003) bu ortamlarda gerçekleşebilir ve kullanıcıların fiziksel ortamında korku yaratır (Burgess ve diğ., 1988). Bu, insanların kendilerini güvensiz hissetmelerine ve giderek artan bir şekilde kabul gören tehdit davranışlarına katkıda bulunabilir (Valentine 1989). Bu tür sorun belirtilerini ortadan kaldırmanın önemi, Wilson ve Kelling, (1982)‟in “kırık pencereler teorisinde (broken windows theory)” vurgulanmıştır. Bazı ormanlık vejetasyon çalışmalarında güvenlik ve rahatlık konusundaki iyi bir izlenimin önemi gösterilmiştir (Shaffer ve Anderson 1985; O'Brien 2005; Jorgensen ve diğ. 2007; aktaran Jansson ve diğ. 2013: 131).

Sekil 2. Kent Parkı ve kentsel sürdürülebilirlik (Chiesura 2004: 131‟den)

Peki, insanları kentin doğal bölgelerine gitmeye yönelten nedenler nelerdir. Chiesura‟ya göre insanları doğada olmaya motive eden en önemli 72

Meryem Hayır-Kanat &Jürgen Breuste neden dinlenmek, ikinci önemli neden ise doğada olma isteğidir (Şekil 3 ) (Chiesura 2004:132).

İlham almak 33 Meditasyon yapmak 84 Doğada olmak 254 Köpekle yürümek 69 Şehirden kaçmak 154 Başkalarıyla tanışmak 55 Çocuklarla birlikte olmak 95 Rahatlamak 341 Spor yapmak 50 0 50 100 150 200 250 300 350 400 Sayı

Sekil 3. Doğa için motivasyon nedenleri (Chiesura, 2004:132‟den)

2. AraĢtırmanın Yöntemi 2.1. Veri Toplama Araştırmamızın ilk aşamasına İstanbul ve Salzburg kentlerinin doğal rekreasyon alanlarının tespit edilmesi amacıyla literatür ve saha çalışmaları ile başlanmıştır. Literatür taramasında gerek İstanbul, gerekse Salzburg‟da kentsel doğayı ele alan makale, kitap ve tezlere bakılmıştır. Özellikle de doğal alanda dinlenme konusuna odaklanılmıştır. Literatürde kentsel doğal dinlenme alanlarının dünya üzerinde coğrafi, kültürel, ekonomik koşullardan kaynaklı olarak farklılıklar gösterdiği tespit edilmiştir. Avrupa kıtasında ülkeler arasında küçük farklılıklar olmakla birlikte ortak sayılabilecek standartlar oluşturulduğu tespit edilmiştir. Parklar;  Yerel Park / Kentsel yeşil alan  Mahalle Parkı  İlçe Parkı  Kent Parkı  Peyzaj Parkı / Kentin etrafındaki bölgesel park, olarak sınıflandırılmıştır. Sınıflandırmada bölgesel olarak parkların sahip oldukları büyüklüklerde kesin bir standardın olmadığı görülmektedir (Tablo 3)

73

Nature-Based Recreation Areas In Metropolitan Cities

Tablo 3. Farklı bölgelere ait parkların hiyerarşik olarak sınıflandırılma örnekleri (“ha” cinsinden büyüklük, “m” cinsinden beklenen yürüyüş mesafesi")

Ouelle: Breuste 2019:134‟den uyarlanmıştır

ġekil 4. Avrupa Şehirleri için Yeşilalan (Park) Standartları Kaynak: Breuste 2019:131-132‟den yola çıkılarak oluşturulmuştur.

Comber ve diğ. (2008), Avrupa şehirleri için geçerli olabilecek, İngiltere için Erişilebilir Doğal Yeşil Alan Standartları (ANGSt) önermektedir:  Herkes evinden 300 m mesafede en az 2 hektarlık bir parka (veya başka bir kentsel doğal alana) erişebilmelidir.  İkamet yerine 2 km mesafede en az 20 hektarlık bir parka erişilebilir olmalıdır. 74

Meryem Hayır-Kanat &Jürgen Breuste

 Yerleşim yerine 5 km mesafede 100 hektarlık yeşil alana (park) erişilebilir olmalıdır.  İkamet yerine 10 km mesafede 500 hektarlık yeşil alana (park) erişim sağlanmalıdır (Şekil 4)

İstanbul için benzer sınıflandırmayı yapmak amacı ile ilk etapta İstanbul ilinin tüm parklarına ve özelliklerine ait verilere ulaşılmaya çalışılmıştır. Verileri temin etmek için İstanbul Büyükşehir Belediyesi Park Bahçeler Müdürlüğü ile iletişime geçilmiş ve elektronik ortamda yazışmalar gerçekleştirilmiş, İstanbul‟a ait veriler toplu olarak sağlamaya çalışılmıştır. Fakat şehrin büyüklüğü ve verilerin farklı birimlerde olması nedeni ile bu mümkün olamamıştır. Bunun üzerine park bahçeler müdürlüklerinin web sayfalarından8 parklara ait bilgiler derlenerek exell tablolar oluşturulmuştur. Exell tablolar haline getirilen İBB‟nin kontrolündeki parklara daha sonra ilce belediyelerden elde edilen park ve bahçelere ait bilgiler ilave edildi. Daha sonra ilçe belediyelerden parkların konumları ve alan bilgileri istendi. Bu cabalar sonucunda Beşiktaş Badiyesi Park ve Bahçeler Müdürlüğü talep ettiğimiz bilgileri eksiksiz gönderdi. İBB web sayfasından elde edilen Beşiktaş ilçesine ait park bilgileri ile Beşiktaş belediyesinden temin edilen park bilgileri ortak tablo haline getirildi. Parkların konumlarında sadece adres bilgileri bulunmaktaydı. Bu adreslerin9 (google.maps ve ibb.şehir haritasi) yardımı ile parkların koordinatları tespit edilerek tablolaştırıldı. Daha sonra bu bilgiler Arc-Gis haritalama programında kullanılmak üzere Shapefile verisine dönüştürüldü. Bu bilgilerden parkların konum ve büyüklükleri haritalandı. Oluşan haritalar üzerinde İstanbul araştırmamızdan ve literatürden elde edilen bulgularının yardımı ile model oluşturulmaya çalışıldı.

8 http://www.anadoluparkbahceler.com ve http://www.avrupaparkbahceler.com 9 https://sehirharitasi.ibb.gov.tr/?lat=41.054937&lon=29.034772&zoom=18 https://www.google.com/maps/@41.0717769,28.9873126,13z 75

Nature-Based Recreation Areas In Metropolitan Cities

2.2. AraĢtırma Alanı Araştırmamız karşılaştırmalı bir saha çalışmasıdır ve Salzburg ve İstanbul'u kapsamaktadır. Bu kapsamda bu iki alana ilişkin bulgular ortaya kondukran sonra sonuç bölümünde iki şehrin karşılaştırması yapılacaktır.

2.2.1. Ġstanbul

ġekil 5. Araştırma alanı ve İstanbul‟un doğal rekreasyon alanları

İstanbul Türkiye'nin kuzeydoğu kesiminde yer almaktadır (Şekil 5). Toplam 5 712 km²'lik bir alana sahip İstanbul‟un yaklaşık yarısı orman alanıdır (2 672 km²) ve her biri farklı kıtada (Asya ve Avrupa) bulunan iki yarımada (Kocaeli ve Çatalca yarımadası) üzerine kurulmuştur. Bu iki yarımada eski bir akarsu yatağı olan İstanbul Boğazı tarafından ayrılmıştır(Paşaoğlu, 2000). Şehir, Marmara Denizi‟nin doğu-batı ekseni boyunca yarımadanın güney kesiminde ve İstanbul Boğazı çevresinde daha yoğun olarak yer almaktadır. 2019 yılı itibarıyla nüfusu 15 519 267 kişi olan İstanbul Avrupa‟nın ve Türkiye'nin en kalabalık şehridir (TÜİK, 2020). Araştırma bu şehirdeki doğal özelliğe sahip rekreasyon alanlarına odaklanmıştır.

76

Meryem Hayır-Kanat &Jürgen Breuste

2.2.2. Salzburg

ġekil 6: Salzburg kentinin konumu (Google maps10)

Salzburg Avusturya'da başkent Viyana, Graz ve Linz'den sonra dördüncü büyük şehirdir. Kentin toplam alanı 6500 hektarın üzerindedir. Salzach Nehri havzasında bulunan Salzburg şehri, bulunduğu bölge için bir aglomerasyon merkezi konumundadır (Şekil 6). Salzburg kenti, kendi adı ile anılan Salzburg eyaletinin başkenti olmanın yanı sıra Almanya‟nın Avusturya sınırında bulunan Freilassing, Airing, Piding, Bad Reichenhall, gibi küçük şehirler için de bölgesel merkezdir. Salzburg‟un çevre yerleşmeler için merkezi konumu kentin katolik inancı için öne çıkan tarihi bir yerleşme olması ve coğrafi konumu ile ilgilidir. Kentin tarihi kimliği ve yakın çevresinde önemli kış turizm merkezlerinin varlığı bütün yıl boyunca kentin çok fazla sayıda turist almasına olanak sağlamaktadır. Avusturya ekonomisinde turizm ve özelliklede kış turizmi önemli yer tutmaktadır. Bu nedenle kış turizmine uygun olan bölgeleri en fazla turist alan bölgelerdir. Salzburg Eyaleti ve Salzburg kenti Alp dağlarına sahip yapısı ile Tiröl Bölgesinden sonra Avusturya‟da en fazla turist alan yerdir. Yaklaşık 4 milyon turistin ziyaret ettiği ve gecelediği Salzburg‟da 2018 yılı verilerine göre 29 510 000 geceleme olmuştur. Bu sayı başkent Viyana‟da 16 483 000 gecelemedir (Statistisches Jahrbuch, 2019). İstatistiklere göre 6.5 milyon kişi

10 https://www.google.com/maps/@47.7560601,12.9510814,11.5z/data=!5m1!1e4, 21.02.2020 77

Nature-Based Recreation Areas In Metropolitan Cities de geceleme yapmadan Salzburg‟u günübirlik olarak ziyaret etmiştir. Salzburg‟un turizm açısından popüler bir merkez olması kentte turizm ekonomisini de geliştirmiştir. Kentin tarihi ve doğal yapısını muhafaza etmek için büyük çabalar gösterilmektedir. Şehir dâhilinde uygulanan inşaat kısıtlamaları nedeni ile konaklama tesisleri şehrin çevresindeki kırsal bölgelerde yoğunlaşmıştır.

Şġekil 7: Salzburg şehri doğa koruma alanı

Salzburg, kent içerisinde büyük oranda yeşil alana sahip olmasının yanı sıra yakın çevresinde de bol miktarda doğal rekreasyon alanlarına sahiptir. Kentin güneyinde bulunan Alp dağları 30 dakikadan daha kısa sürede ulaşılabilecek yakınlıktadır ve gelişmiş altyapı olanaklarına sahiptir. Bu alan içeresinde ağırlıklı olarak milli park statüsünde pek çok rekreasyon alanı bulunmaktadır. Salzburg Alplerine tırmanmanın en hızlı yolu 1961 yılında hizmete acılan Gröding istasyonundan(456 m) Teleferiğe binerek 1320 m yükseğe çıkarak Untersberg Dağı üzerindeki Geiereck istasyonuna (1776 m) ulaşmaktır. Bu dağın zirvesinden Almaya ve Avusturya sınırı geçmekte, eğimin daha az olduğu Almanya bölgesi dağ tırmanışı yapmak isteyenler için olanaklar sunmaktadır. Kentin doğusunda ve kuzeyinde yer

78

Meryem Hayır-Kanat &Jürgen Breuste alan göller hem Salzburg‟da yaşayanların hem de tatil için Salzburg‟a gelenlerin ziyaret ettikleri doğal rekreasyon alanlarıdır.

Salzburg şehri çeşitli büyüklük ve işlevlerde neredeyse % 60 oranında otlaklardan oluşmaktadır (Şekil 7). Salzburg 1985 yılında doğa koruma alanı bildirisine imza atmıştır ve o tarihten beri yeşilşehir statüsüne sahiptir. Koruma alanı 3700 hektar veya kentsel alanın % 57'sini kapsamaktadır. Yeşil alan deklarasyonun amacı kent içerisindeki doğal alanları, rekreasyon alanları ve tarım alanları olarak korumak ve sürdürülebilirliğini sağlamaktır11.3

3. AraĢtırma Bulguları 3.1. Ġstanbul

İstanbul kenti kalabalık nüfusuna rağmen insanların temiz hava alabileceği sahillere sahiptir. Kentin Marmara Denizi boyunca gelişmiş olması sahile erişim süresini kısaltmaktadır. Fakat özellikle 1999 Marmara depremi ile kentin tehlikede olduğu konusundaki kanaatler kentin gelişme yönünü kuzeye doğru çevirmiştir. Politikacıların yapmış oldukları yatırımlar ile kuzeye doğru kentin gelişiminin desteklemesi kuzey ormanlarının tehdit edilmesine neden olmuştur (Şekil 5). Üçüncü çevre yolu, İstanbul Havalimanı, Şehir Hastaneleri ve toplu konut projelerinin kuzey bölgelerine inşası denizden sonra ormanların da doğal rekreasyon alanı olarak yakınlaşmasına ve erişilebilir olmasına yol açmıştır. Bu durum kentsel gelişme açısından önemli bir paradoksa yol açmaktadır. Gelişen kentsel aktiviteler ile ormana ulaşan kentli, bu alanın kullanımının doğru planlanamaması halinde ormanlık saha içerisinde bulunan su kaynaklarını kaybetme riski ile karşı karşıya kalabilir. Ormanlık bölgede kullanıma açılacak yürüyüş yolları, bisiklet parkurları, piknik alanları vb. kentli nüfusun bu alanlara sahip çıkmasına katkı sağlayacaktır. İstanbul‟da kişi başına düşen yeşil alan miktarı kuzey ormanlarına sahip ilçelerden Beykoz, Çekmeköy, Sile, Sancaktepe, Arnavutköy, Eyüpsultan ve Sarıyer‟de oldukça yüksektir(Şekil 8).

11 https://www.sn.at/salzburg/politik/stadt-salzburg-warum-gruenland-nicht-gruen- sein-muss-20338210 © Salzburger Nachrichten VerlagsgesmbH & Co KG 2020, 20.02.2020 79

Nature-Based Recreation Areas In Metropolitan Cities

ġekil 8. İstanbul‟un ilçelerinde kişi başına düsen yeşil alan Kaynak: Çevre ve Şehircilik Bakanlığı verileri, 2019 (Boğazlıyan 2019). Tablo 4. İstanbul‟da ilçelere göre kişi başına düşen park alanı miktarı (kişi başı / m²) KiĢi BaĢı KiĢi BaĢı KiĢi BaĢı Ġlçe / m² Ġlçe / m² Ġlçe / m²

Bağcılar 0.3 Şişli 1.1 Kadıköy 2.3

Bahçelievler 0.3 Çatalca 1.3 Eyüpsultan 2.4

Gaziosmanpaşa 0.4 Kağıthane 1.3 Üsküdar 2.5

Esenler 0.5 Avcılar 1.4 Başakşehir 2.6

Güngören 0.5 Pendik 1.4 Beykoz 2.6

Sultanbeyli 0.5 Silivri 1.4 Maltepe 3.2

Sancaktepe 0.6 Büyükçekmece 1.5 Adalar 3.7 Ümraniye 0.6 Arnavutköy 1.7 Fatih 3.7 Çekmeköy 0.7 Bayrampaşa 1.7 Beşiktaş 4.1 Esenyurt 0.7 Zeytinburnu 1.7 Bakırköy 7.2 Ataşehir 0.8 Kartal 1.8 Sultangazi 0.8 Sarıyer 1.8 Beylikdüzü 0.9 Beyoğlu 1.9 Küçükçekmece 0.9 Şile 2 Tuzla 1 Fakat bu ilçelerde insanların erişiminin daha kolay olduğu park alanlarına bakıldığında kişi başına olması gereken yeşil alanın standartların altında kaldıkları görülmektedir (Tablo 4, Şekil 9). İstanbul‟da kişi başına düşen yeşil alan (Park) miktarının en az olduğu ilçeler eski sanayi bölgelerinin etrafında gelişmiş olan ve ağırlıklı olarak alt ve orta gelir seviyesindeki kişilerin ikamet ettiği kent bölgeleridir. Bağcılar, Bahçelievler, Gaziosmanpaşa, Esenler, Güngören, Sultanbeyli, Sancaktepe, Ümraniye, Çekmeköy, Esenyurt, Ataşehir, Sultangazi, Beylikdüzü, Küçükçekmece 80

Meryem Hayır-Kanat &Jürgen Breuste ilçelerinde kişi başına düsen park alanı miktarı 1 m²‟den daha azdır. Bu bir sorundur ve bu sorunun giderilmesi için kent planlayıcıların ve politikacıların irade kullanmaları gerekir. Yeşil ve doğal dinlenme alanı yetersiz olan bu bölgelerin önemli bir şansı bulunmaktadır. Bu yerleşme bölgelerinde bulunan eski sanayi alanlarını kentin dışına çıkarmaya yönelik planlamalar ve uygulamalar yapılmaktadır. Boşaltılan eski sanayi bölgelerinin hangi amaç ile kullanılacağı büyük oranda siyasi iradenin elindedir. İstanbul uygulamaları bu alanların büyük oranda konut ve ticaret merkezleri olarak planlandığını göstermektedir. İstanbul‟da yaşayanlar için en popüler doğal dinlenme alanı olan sahil şeridinde yer alan eski sanayi noktalarında bile yüksek katlı binalardan oluşan güvenlikli siteler inşa edilmektedir.

ġekil 9. İlçelerde kişi başına park alanı Kaynak: TÜİK ve Belediyelere ait veriler İstanbul‟da farklı disiplinler tarafından doğal rekreasyon alanlarına odaklanan çalışmalar bulunmaktadır; fakat bütünü ile parkları ele alan ve kullanım özelliklerine ve tercih edilme nedenlerine odaklanan çalışma ile karşılaşılmamıştır. İstanbul parkları için erişim süresi ve büyüklük kriterlerine göre yapılmış olan bir sınıflandırma da bulunmamaktadır. Bu araştırmada verilerine sağlıklı bir şekilde ulaşmış olduğumuz Beşiktaş ilçesi parkları büyüklüklerine göre tasnif edilmiş ve dağılımı yapılmıştır. Ayrıca 2016 yılında yapmış olduğumuz “İstanbul‟un doğal rekreasyon alanları” araştırmamızın yayınlanan (Hayir-Kanat ve Breuste 2019; 2020a; 2020b; 2020c, 2020d) sonuçlarından Beşiktaş ilçesi kapsamındaki veriler ayrılarak değerlendirilmiş, en popüler ziyaret yerleri ortaya konularak İstanbul için bir doğal dinlenme alanı modeli oluşturulmaya çalışılmıştır. 81

Nature-Based Recreation Areas In Metropolitan Cities

3.1.1. BeĢiktaĢ

Beşiktaş ilçesi İstanbul‟un Bakırköy‟den sonra kişi başına en fazla yeşil alan oranına sahip ilçesidir. İlçe genelinde büyüklü küçüklü toplam 137 tane park vardır. İstanbul Boğazı kıyısında uzun bir sahile sahip olan ilçede park alanları haricinde sahil yolu boyunca uzanan yürüyüş yolları ve yer yer bankların olduğu rekreasyon aktivite alanlarına da sahiptir. Bu coğrafi konumundan dolayı Beşiktaş İstanbul‟un başka ilçelerinden insanlar için de dinlenme bölgesi özelliğine sahiptir. İdari açıdan 23 muhtarlık bölgesine ya da mahalleye sahip olan Beşiktaş ilçesinde sekiz (8) mahallenin İstanbul boğazı kıyısına sınırı bulunmakta, diğer 15 mahallenin ise sınırı bulunmamaktadır. İlçe arazisinin büyük kısmının eğim nedeni ile boğazı görme olanağına sahip olması yamaçlarda özellikle eski koru alanları içerisinde üst gelir grupları için konut alanlarının inşa edilmesine yol açmıştır. Bu bölgedeki parkların bir kısmı eğim nedeni ile deniz manzaralı parklardır.

Ihlamur dere vadisi, Ortaköy vadisi, Arnavutköy vadisi, Bebek vadisi gibi eski dere yataklarının bulunduğu kısımlarda dere yataklarının artık su taşımadığı, eski dere yataklarının kanalizasyon şebekesine dâhil edilerek üzerinin örtüldüğü ve caddelere dönüştüğünü bir yapı vardır. Bu vadilerden en güneyde yer alan Ihlamur dere vadisinin çevresinde yerleşme yoğunluğu oldukça fazladır. Bu alanda yer alan 7 mahallenin nüfusunu mahalleler dâhilinde bulunan park alanlarına orantıladığımızda kişi başına düşen park alanı miktarı 0.7 m² dir. Oysa bu alan 18. ve 19.yy‟larda İstanbul‟un önemli mesire yerleri arasında bulunmaktaydı (Şekil 10). O dönemden kalma tarihi eserlere sahip olan bölge 1950‟lerden sonra İstanbul‟a göçlerin artması ve kentin kuzeye doğru genişlemesi ile daha sonraki dönemlerde rekreasyon alanı olma fonksiyonunu kaybetmiştir.

82

Meryem Hayır-Kanat &Jürgen Breuste

ġekil 10. Ihlamurdere Mesire Alanı_183812 Beşiktaş ilçesi için yapılan eylem planında ilçenin Yeşil ve Mavi Omurga alanları olarak ifade edilen yerler, Beşiktaş ilçesinin kentsel yaşam standartlarının arttırılması yönünde özellikle doğal eşikleri ve kent parklarını içermektedir. Yeşil Omurga ise Beşiktaş ilçesinin kentsel standartlarının arttırılması yönünde İstanbul Stratejik Plan öngörüleri dikkate alınarak özellikle yoğun konut bölgeleri içinde Ticari Aks ile Mavi Yeşil aksı diyagonal kesen ve üzerinde bölge parklarının ve yaya akslarının yer aldığı önemli bir omurgadır. İlçenin Yeşil Omurga alanları olarak Ihlamur Vadisi, Ortaköy Vadisi, Arnavutköy Vadisi, Bebek 1, Bebek 2 tanımlanmaktadır (Eylem Planı 2008: 67 ). Yeşil omurga olarak tanımlanan bu alanlarda yerleşme yoğunluğu oldukça fazladır. İlçenin boğazı gören kısımlarında var olan yapılaşma sınırlaması, boğazı görmeyen vadilerde yapılaşma baskısını artırmıştır.

12 https://ihlamurmesiresi.tumblr.com/post/156904534793/birzamanlarsu-ihlamur- mesiresinin-%C3%A7ok-nadir, 26.02.2020 83

Nature-Based Recreation Areas In Metropolitan Cities

Tablo 5: Beşiktaş İlçesinde mahallelere göre nüfus, park sayıları, park alanları ve kişi başına düşen yeşil alan miktarı (TÜİK, 2019; İBB ve Beşiktaş Belediyesi 2019) Sıra Nüfus(2018) Park Alan (m²) Park No Mahalle Adı Sayısı m²/kiĢi

1 Muradiye 4899 0 0 0

2 Arnavutköy 3803 1575 2 0.41

3 Mecidiye 10552 5875 4 0.56

4 Ulus 6989 4985 5 0.71

5 Sinanpaşa 2434 1825 1 0.75

6 Abbasağa 5105 5150.2 1 1.01

7 Gayrettepe 14269 15168 10 1.06

8 Etiler 11614 12632 8 1.09

9 Vişnezade 6599 7972 5 1.21

10 Balmumcu 3735 5163 2 1.38

11 Nisbetiye 12110 19052 7 1.57

12 Levazım 6018 11460 2 1.90

13 Türkali 10098 18733 4 2.15

14 Dikilitaş 16671 37105 9 2.23

15 Konaklar 15171 36780 12 2.42

16 Bebek 5616 17307 2 3.61

17 Kuruçeşme 4711 34228 2 7.27

18 Ortaköy 9408 79245 12 8.42

19 Akatlar 15181 131508 20 8.66

20 Kültür 3002 26252 7 8.74

21 Cihannüma 3813 45247 4 11.87

22 Levent 3045 53551 17 17.59

23 Yıldız 6231 287000.0 1 46.06 Toplam 181074 857813.2 137 4.77

Beşiktaş ilçesinde Muradiye Mahallesi sınırlarında hiç park bulunmamaktadır. Küçük bir mahalle olan Muradiye İstanbul‟un önemli kent parklarından birisi olan ve Şişli ilçesinin Beşiktaş sınırlarında bulunan Maçka Parkından rekreasyon ihtiyacını en hızlı şekilde karşılama olanağına sahiptir. Arnavutköy Mahallesi kişi başına düşen park alanı 0.41 m²/kişi ile en az olan ikinci mahalledir. Kıyıda yer alan mahalle için en önemli doğal rekreasyon alanı İstanbul boğazı kıyısında sahil yolu ile deniz arasında yer alan beton zemine sahip, oturma banklarının da olduğu sahil bandıdır. Kişi başına 1m²‟den daha az park alanına sahip olan Mecidiye, Ulus, Sinanpaşa mahalleleri farklı nedenler ile düşük yoğunlukta park alanına sahiptir. Mecidiye Mahallesi Yıldız Parkına ve İstanbul Boğazına yakın konumu ile mahalle sınırları dışında kolay erişebileceği doğal rekreasyon alanlarına 84

Meryem Hayır-Kanat &Jürgen Breuste sahiptir. Sinanpaşa Mahallesi Beşiktaş ilçesinin merkezindedir ve konutlardan ziyade ticarethanelerin yoğunlukta olduğu bir alandır. İstanbul Boğazı kıyısında olması nedeni ile rekreasyon amaçlı olarak boğazı kullanma olanağına sahiptir (Şekil 11).

Tablo 6. Beşiktaş Yıldız Parkının İstanbul için popülerliği

Geçerli Kümülatif Sıklık Yüzde Yüzde Yüzde Geçerli Evet 372 74.4 85.5 85.5 Hayır 53 10.6 12.2 97.7 Kararsızım 10 2 2.3 100 Toplam 435 87 100

Kayıp Sistem 65 13

Toplam 500 100

Beşiktaş ilçesinde kişi başına en fazla park alanı olan mahalle Yıldız Mahallesi‟dir ve mahalle bu yapısını 287 000 m² alana sahip Yıldız Parkına borçludur (Tablo 5). Yıldız Parkı Osmanlı Imparatorluğu döneminde Çırağan Sarayı ve Yıldız Sarayı arasında kalan bir koruluktu. 1940 yılından sonrada Yıldız Parkı olarak anılmaya başlandı. İstanbul‟un en popüler kent parkları arasında yer alan yıldız parkının ziyaretçileri İstanbul‟un pek çok ilçesinden gelmektedir. İstanbul‟un doğal rekreasyon alanlarına yönelik 2016 yılında 500 kişi üzerinde yapmış olduğumuz araştırmanın sonuçlarına göre Yıldız Parkı %85.5‟lik popülaritesi ile İstanbul Boğazından sonra ikinci sırada gelmektedir (Tablo 6). Bu Park Yıldız Mahallesi sınırları dâhilindeki tek parktır ve hem yakın çevresi hem de uzak mesafeler için hizmet vermektedir (Şekil 12). Park bu yapısı ile kent içerisinde bulunmasına ve bir kent park olmasının yanı sıra bölgesel park sınıfına da girmektedir.

85

Nature-Based Recreation Areas In Metropolitan Cities

ġekil 11. Beşiktaş İlçesinde mahalle konumları ve mahallelere göre kişi başına düşen park alanı miktarı Kaynak: Şehir harıtası13 ve google maps üzerinden yapılan hesaplamalar 14 Yıldız Mahallesinden sonra Beşiktaş ilçesinde kişi başına en fazla yeşil alanın olduğu yer Levent Mahallesidir. Bu mahallenin büyük kısmını 1950‟lerden sonra TOKI tarafından inşa edilen iki katlı ve bahçeli evler oluşturmaktadır. Hızla nüfuslanan İstanbul‟da gecekondulaşmayı önleme amaçlı inşa edilen evlerin olduğu bölge konum avantajı nedeni ile zamanla İstanbul‟un elit semtleri arasında yer almıştır. Planlı yapısı içerisinde irili ufaklı 17 tane parka ve 53 551 m² park alanına sahiptir. Kişi başına düşen yeşil alan miktarı 17.59‟m²dir. Bu oran standart olarak olması gereken kişi başına 10 m² Çocuk Bahçesi, Park, Botanik Parkı, Hayvanat Bahçesi, Mesire Yeri, Rekreasyon alanları toplamının üzerindedir (SPO, 2020). Levent Mahallesi kişi başına olması gereken standardın iki katına yakın ortalama yeşil alana sahiptir. Bu durum Mahallenin emlak fiyatlarının yüksek olması üzerinde de etkilidir.

13 https://sehirharitasi.ibb.gov.tr/?lat=41.054937&lon=29.034772&zoom=18 14 https://www.google.com/maps/@41.0717769,28.9873126,13z 86

Meryem Hayır-Kanat &Jürgen Breuste

ġekil 12. Yıldız Parkının konumu ve parktan bir kesit (Meryem Hayır Kanat)

Tablo 7. Beşiktaş‟daki parklarınbüyüklüklerine göre sınıflandırılması Ortalama Sınıflandırma Park Toplam Park Adedi m² Ha (m²) Alanı (m²) Yerel Park / Şehir 52 Park < 1000 < 0,1 28929 556,3269 yeşil yer 0.1- Yaşam Alanı Parkı 57 Park 1000-5000 0.5 126849 2225,421 9 Park 5000-10000 0.5-1 49319 5479,889 Yaşam Alanı Parkı 12 Park 10000-20000 1-2 164772 13731 Yaşam Alanı Parkı 5 Park 20000-50000 2-5 125166 25033,2 Bölge parkı (İlçe) Kent Parkı 1 Park 75078 5-10 75078 75078 1 Park Bölgesel Parklar 287000 (Yildiz) 287000 10+ 287000 Kaynak: Breuste 2019‟a göre sınıflandırma yapılmıştır. Beşiktaş ilçesinde yerel parklar daha sıklıkla nüfus yoğunluğunun bulunduğu kesimlerde yer almaktadır. Beşiktaş - Gayrettepe aksı kişi başına düşen yeşil alanın en az olduğu kesimi oluşturmaktadır. Bu alan içerisinde 1000 m²‟den daha küçük alana sahip yerel parklar bulunmaktadır. Gayrettepe Mahallesinde yer alan 10 parkın 4 tanesi yerel park statüsündedir ve bunlardan 3 tanesi 500 m den daha küçüktür. Ihlamurdere vadisindeki parkların çoğunluğu yerel parklardır. Bu bölgede yer alan ortalama park 87

Nature-Based Recreation Areas In Metropolitan Cities büyüklüğü 2865 m²‟dir. Ihlamurdere vadisi ve çevresi ilçenin kişi başına düşen park alanı en az olan ve gayrı menkul fiyatlarının da en az olduğu kesimidir (Tablo 7).

ġekil 13. Beşiktaş ilçesindeki parkların büyüklüklerine göre dağılımı Source: İBB ve Beşiktaş Belediyesi 2019 verilerinden oluşturulmuştur. İlçede Beşiktaş meydanından Bebek‟e kadar olan sahil boyunca beş (5) adet park bulunmaktadır. Bu parklardan dört tanesi Cemil Topuzlu (30810 m²), Kuruçeşme (12837 m²), Aşiyan (2961 m²) ve Bebek (17307 m²) yaşam alanı parkı, Arnavutköy‟deki Ömer Yılmaz Güven Parkı (375 m² ) ise yerel parktır (Ek Tablo 1). İlçenin en popüler doğal rekreasyon alanı olan sahil kuşağında sadece 5 tane park almasına rağmen İstanbul için sağladığı dinlenme ihtiyacının fazlalığı, kıyı kuşağında park alanları haricindeki yerlerin de rekreasyon olanağı sağladığını göstermektedir. Sahil boyunca karayolu ile deniz arasında uzanan ve büyük oranda beton zemine sahip olan dinlenme kuşağı başta yürüyüş faaliyeti olmak üzere, balık avlamak, manzara seyretmek, bankta oturmak ve az miktarda da doğal çevreyi gözlemlemek aktivitelerine sahne olmaktadır (Hayir-Kanat ve Breuste 2019). 2018 itibarı ile 181074 kişinin yaşadığı ilçede toplam 857113

88

Meryem Hayır-Kanat &Jürgen Breuste metrekare park alanı bulunmakta ve buda kişi başına 4.73 m² park alanı demektir (Şekil 13).

3.1.1.1. Yıldız Parkı

Beşiktaş ilçesinde yer alan en büyük park olan Yıldız Parkında parkın değişik noktalarından elde ettiğimiz fotoğrafların değerlendirilmesine yönelik yaptığımız çalışmalarda park alanında peyzaj unsurlarının en beğenilenleri tespit edilmeye çalışılmıştır. Çalışma iki aşamada gerçekleştirilmiştir. İlk aşamada katılımcılara parka ait farklı peyzaj özelliklerine ait altı fotoğraf gösterilmiş ve fotoğrafları değerlendirmeleri istemiştir (Şekil 15). Sosyal bilimler alanında lisans ve lisans üstü düzeyde eğitim gören toplam 156 üniversite öğrencisinin dahil olduğu araştırma Szilassi ve arkadaşlarının (2018) Salzburg, Szeged ve Istanbul (Yıldız) kent parklarda gerçekleştirmiş oldukları web tabanlı araştırmadan elde edilen verilerin Yıldız parkına ait kısmının değerlendirilmesi ile oluşturulmuştur. Fotoğraflar toplam beş soruda likert tipi değerlendirmeye tabi tutuluştur. Değerlendirmede “1” en az, “5” en fazla olarak değerlendirilmiştir. İlk soruda fotoğrafın beğenisi, ikinci soruda sağladığı heyecan, üçüncü soruda hissettirdiği güven, dördüncü soruda açıklık-kapalılık durumu ve son soruda yapaylık ve doğallık hissi değerlendirmeye tabi tutulmuştur. Araştırmaya Türkiye, Avusturya, Çek Cumhurityeti‟nden üç farklı üniversiteden 156 öğrenci katılmıştır (Şekil 14) ve %99‟u 18 yaş üzeridir (Şekil 16). Ağırlıklı olarak (%62.8) lisans öğrencilerinin katıldığı araştırmada lisas üstü öğrencilerde bulunmaktadır(Şekil 17). Katılımcıların %58‟ini kadınlar, %42‟sini erkekler oluşturmaktadır.

ġekil 14. Katılımcıların üniversitelere göre dağılımı (n=156)

University of Salzburg 65 University of Szged 45 Yildiz Tecnical Universtity 42 Other 4

0 10 20 30 40 50 60 70

89

Nature-Based Recreation Areas In Metropolitan Cities

Şekil 15. Yıldız Parkında uygulanan anket aracı (Szilassi ve diğ. 2020‟den yola çıkılarak oluşturulmuştur.)

90

Meryem Hayır-Kanat &Jürgen Breuste

ġekil 16: Katılımcıların eğitim düzeylerine göre dağılımı (Level of education)

YaĢ Yapısı 1%

13% 28%

34% 24%

More than 24 22-24 20-22 18-20 0-18

ġekil 17: Katılımcıların yaş gruplarına göre dağılımı

Katılımcılara sorulan sorulara verilen cevaplar üzerinden her bir fotoğraf için ortalama puanlar hesap edilmiştir. Bu yapılırken katılımcıların işaretledikleri seçeneğe ait katsayı puanı ile o seçeneği belirtmiş olan kişi sayısı ile çarpılmış ve araştırmaya dahil olmuş olan toplam geçerli kişi sayısına bölünmesi ile elde edilen değer fotoğrafın ortalama puanı olarak belirlenmiştir (Şekil 18). Buna göre örneklemi oluşturan altı fotoğraftan parkta yer alan bir ağaca odaklanmış olan F1 3.9 ortalama puan ile en beğenilen fotoğraf olmuştur. En heyecan veren fotoğraf olarak yapay bir akarsu vadisi peyzajına sahip olan F5 3.9 ile en heyecan veren fotoğraf olarak belirlenmiştir. Fotoğrafın verdiği güven hissini sorgulayan soruda iki fotoğraf F2 ve F5 4.1 ortalama ile aynı puana sahiptirler. Açıklık kapalılık konusunda ise F6 3.8 ortalama puan ile en fazla açıklığa sahip fotoğraf

91

Nature-Based Recreation Areas In Metropolitan Cities olarak değerlendirilmiştir. Bu fotoğrafta Yıldız parkında yer alan süs havuzuna ait bir görüntü yer almaktadır.

F1 F2 F3 F4 F5 F6

4.1 4.1 3.9 3.8 3.9 3.7 3.7 3.7 3.6 3.6 3.7 3.8 3.8 3.5 3.6 3.4 3.4 3.53 .3 3.1 3.1 3.2 3 3 3 2.8 2.8 2.8 2.7 2.4

Beğeni Heyecan Güven Açıklık Doğallık

ġekil 18: Yıldız Parkından araştırmaya dahil olan fotoğrafların beğeni ve vejetasyon tiplerine göre ortalama puanları Değerlendirilen altı fotoğraftan en fazla beğenilen fotoğraf F5, onu F4 ve F1 takip etmektedir. En az beğenilen fotoğraf ise F3, F2 ve F6 dır. En heyecan veren fotoğraf F5, F4,F1, En sıkıcı fotoğraflar sırasıyla F3, F2 ve F6 dır. Fotoğrafın yaratığı güven hissine göre yapılan değerlendirmede F2, F5 ve F1 daha fazla güven uyandırıcı bulunmuştur. Fotoğrafların güvensiz olarak değerlendirme oranı düşük olmakla birlikte F3 diğer fotoğraflara göre daha güvensiz olarak değerlendirilmiştir. Açıklık ve kapalılık olarak değerlendirilen fotoğraflardan F3 en açık fotoğraf olarak değerlendirilmiştir. Bunu F6 ve F4 takip etmiştir. En kapalı fotoğraflar olarak F1, F3 ve F5 sıralanmıştır. Fotoğraflar genel anlamda yapay bulunmuştur. Sadece F4 doğallık konusunda ön plana çıkmış ve katılımcılar tarafından 4 ve 5 puan ile değerlendirilmiştir. Çalı ve genç ağaçlardan oluşan F4 ise en doğal fotoğraf olarak öne çıkmıştır (Şekil 18). Genel ortalama puanlara bakıldığında F4 18.2‟lik toplam puanı ile en fazla olumlu puan almış, bir yol boyunca ağaçların sıralandığı F3 ise 15.1 ile düşük puan alan fotoğraf olmuştur (Şekil 19). Fotoğraflar arasında çok büyük puan farkları olmamak ile birlikte farklı bitki katmanlarından oluşan peyzaj alanları daha ön plana çıkmış, yeşil ve mavinin bir arada olduğu F5 en beğenilen fotoğraf olmuştur (Tablo 8).

92

Meryem Hayır-Kanat &Jürgen Breuste

Tablo 8: Park Alanına ait farklı vejetasyon tiplerine ait fotoğraf değerlendirmeleri (%) (Şekil 15‟e göre)

Az Beğeni

Çok F1 F2 F3 F4 F5 F6 1 5.8 6.5 11 1.9 0.1 5.2 2 9 9.7 16.8 6.5 12.9 12.9 3 23.2 32.9 32.2 27.7 20.6 25.2 4 38.1 32.3 28.4 43.2 33.5 34.8 5 23.9 18.7 11.6 20.6 32.9 21.9 Heyecan 1 8.4 9 11 2.6 2.6 0 2 13.5 18.1 20 8.4 7.1 0 3 25.8 29.7 33.5 27.7 20.6 28.4 4 34.8 30.3 28.4 41.3 41.3 24.5 5 17.4 12.9 7.1 20 28.4 21.9 Güven 1 2.6 1.3 9.7 3.2 0 1.3 2 12.9 5.2 20 11 0.7 16.8 3 22.6 11.6 25.2 26.5 31.6 28.4 4 36.1 46.5 32.9 38.1 36.8 29 5 25.8 35.5 12.2 21.3 21.9 24.5 Açıklık 1 16.8 3.9 14.2 3.9 5.6 0 2 30.3 9 26.5 16.1 23.2 0 3 21.3 25.2 25.8 27.1 27.7 24.5 4 20.6 37.4 27.7 32.9 24.5 31.6 5 11 24.5 5.8 20 18.7 24.5 Doğallık 1 20 17.4 9.7 1.9 15.5 34.2 2 30.3 24.5 21.9 10.3 24.5 27.1 3 23.2 27.7 38.1 27.7 23.2 26.8 4 13.5 18.7 21.9 30.3 20 10.3 5 12.9 11.6 8.4 29.7 16.8 11.6

93

Nature-Based Recreation Areas In Metropolitan Cities

18.2 18 16.4 17.2 16.6 15.1

F1 F2 F3 F4 F5 F6

ġekil 19. Araştırma dâhilindeki fotoğrafların puan ortalamalarının toplamı

3.1.2. Doğal Rekreasyon alanı olarak Ġstanbul sahilleri İstanbullu için sahiller boş zamanlarında nefes alama imkanı buldukları en popüler alanlardır. İstanbul‟da doğal alanda dinlenmek için tercih edilen en önemli aktivite sahile gitmek olarak belirlenmiştir (Şekil 20). İstanbul‟un coğrafi konumu, yerleşmelerin dağılımı ve ulaşım olanakları nedeni ile sahiller en kolay erişilebilen alanlardır. Rekreasyon kullanımının mümkün olduğu sahil kesimlerinin büyük kısmı denizin doldurulması ile kazanılmıştır. Yer yer sahil yolu ile deniz arasında dar bir beton kuşak, yer yer ise toprak zemin ve yeşilinde olduğu sahil parkı olarak tanımlanabilecek bölgeler mevcuttur.

Diğer 2.2

Spor Tesislerinde Spor Yapmak 7.3

Parkta yürüyüş 17.1

Ormanda yürüyüş 30.4

Sahile gitmek 42.9

0 10 20 30 40 50

ġekil 20. İstanbul‟da doğal alanlarda dinlenmek için tercih edilen aktivitelerin oransal dağılımı (Hayir-Kanat ve Breuste 2020c: 377)

94

Meryem Hayır-Kanat &Jürgen Breuste

Semt parkları 6.28 Göller 1.82 orman 8.3 Deniz kıyısı 12.35 Sahil parkları 71.26 0 10 20 30 40 50 60 70 80

ġekil 21. İstanbul‟da doğal alanları ziyaret etme sıklığının oransal dağılımı (Hayir- Kanat ve Breuste 2020b: 432) Deniz kenarındaki parklar en sık ziyaret edilen rekreasyon alanlarıdır ve katılımcıların % 71.26'sı ziyaret ettiklerini bildirmiştir. Bu kategoride Boğaziçi % 42.11 oranla liderlik ederken, Eski Kent ve Marmara Denizi kıyıları her biri % 12.15 ile en sık ziyaret edilen yerler olmuştur. Kentin uzak bölgelerindeki kıyılardaki rekreasyon alanları (örneğin, Karadeniz kıyıları ve Prens Adaları) en sık ziyaret edilen yerler olmuştur (cevapların % 12.35'i). İstanbu‟da göller en az ziyaret edilen bölgeler olarak tespit edilmiştir (Şekil 21). 3.1.2.1. Ġstanbul Boğazı Kıyıları İstanbul Boğazı Avrupa ile Asya kıtaları arasında uzanan Karadeniz ile Marmara Denizi'ni birbirine bağlayan önemli bir suyoludur. Bu anlamı ile çok büyük bir stratejik önemi vardır. Fakat bu çalışmada konumuz kentsel doğal rekreasyon alanları olduğu için üzerinde duracağımız konu İstanbul‟un en popüler doğal rekreasyon alanı olarak sahip olduğu fonksiyonudur. Boğaziçi bölgesinde bir kısmı kamuya açık, bir kısmı özel mülkiyette çok sayıda koru bulunmaktadır. Yapılaşma konusunda kısıtlamaların olduğu İstanbul boğazı kıyılarında Yıldız Parkı, Emirgan Korusu, ve Fethi Paşa Korusu gibi kamuya açık kent parklar bulunmaktadır. Bu parklar haricinde sahil boyunca yer yer biraz genişlese de dar sayılabilecek bir kıyı bandı bulunur ve bu alan rekreasyon amaçlı kullanılabilen (Şekil 22). Birçok tarihi ev, yalı, villa, saray ve doğal güzellik ile İstanbul Boğazı cazibe noktasıdır. Bu nedenle gezinti yerleri ve doğal yeşil alanlar ile Boğaz manzarasına sahip birçok kafe, restoran ve dinlenme alanı Boğaz kıyısında vakit geçirmek isteyenlere alt yapı imkânları sunmaktadırlar. Sahil kenarında yürüyüş yolları bulunur. Ayrıca otobüsler, tramvay ve feribotlar gibi toplu taşıma araçları ile de bu bölgeye ulaşım rahatlıkla gerçekleşebilir. Boğaz kıyısı İstanbulluların nefes aldığı ve güzel esintisinin tadını çıkardığı yaklaşık 285 km² alana sahiptir (Bezmez 2009). İstanbul boğazı kıyısındaki rekreasyon 95

Nature-Based Recreation Areas In Metropolitan Cities alanları Avrupa yakasında yer yer yerleşmelerin kesintiye uğrattığı kısımlar hariç tutulacak olur ise Karaköy‟den başlayıp Sarıyer‟e kadar devam eder. Asya yakasında ise Üsküdar‟dan başlayıp Beykoz‟a kadar uzanır.

ġekil 22. Yeniköy Sahili (Foto: Meryem Hayır Kanat, 2019)

Şekil 23. Rumeli Hisarı (Foto: Meryem Hayır Kanat, 2018) Boğaz kıyısında yol ile sahil arasında kalan kıyı bandı özellikle tatil günlerinde çok yoğun ziyaretçi alır ve bu yoğun talep nedeni ile boğaz kıyısında kıyı bandını genişletmeye ve bisiklet yolu eklemeye yönelik çalışmalar yürütülmektedir (Şekil 23). 3.1.2.2. Marmara Denizi Kıyıları Marmara Denizi Sahili, Avrupa yakasında Silivri ile Eminönü arasında, Asya yakasında Üsküdar ile Tuzla arasında 150 km uzunluğa sahiptir. Kıyı hattı kafe, restoran, bisiklet ve yürüyüş yolları, oyun alanları, dinlenme ve piknik alanları ile sınırlı kullanımlı plajlara (Dikçınar Sel 2018) ve tarihi ve dini mekânlara sahiptir. Otobüsler, metrolar ve feribotlar gibi Marmara Denizi kıyıları üzerinden toplu taşıma imkânları mevcuttur. Bu 96

Meryem Hayır-Kanat &Jürgen Breuste kıyı bandında sosyal kullanım olanaklarına sahip alanlar daha fazla talep görmektedir. Bu sahil bandının batı kesiminde yer alan Büyükçekmece ilçesi hala yaz aylarında plajlarında yüzen insanlar ile karşılaşabileceğiniz yerler arasındadır. Bu nedenle deniz ile kıyı şeridi arasında büyük kayalar yerleştirilmemiş, kıyı çizgisi ya kum ya da basamaklar şeklinde denize kadar inen beton zemine sahiptir (Şekil 24). Oysa İstanbul sahil şeridinin büyük kısmında dalgaların kıyıya etkisini önlemek amacıyla yerleştirilmiş büyük kayalar bulunmaktadır ve bu durum yüzmek isteyenler için denize ulaşmayı zorlaştıran bir etkendir (Şekil 25-27). Fakat sıcak yaz aylarında denizin temiz olduğu düşünülen kısımlarında büyük kaya blokları insanlar için denize ulaşmayı zorlaştırsa da engel olamamaktadır (Şekil 28).

ġekil 24. Büyükçekmece Albatros sahili (Foto: Meryem Hayır Kanat, Mart 2020)

ġekil 25. Avcılar sahili (Foto: Meryem Hayır Kanat, Mart 2020). 97

Nature-Based Recreation Areas In Metropolitan Cities

Küçükçekmece Gölünü Marmara Denizinden ayıran kıyı kordonunun batısından başlayan sahil bandı kesintisiz olarak batı yönünde Avcılar limanına kadar uzanmaktadır. Bu kesimdeki rekreasyon alanında deniz ile yol ararındaki mesafe bazı noktalarda azalmakta, bazı noktalarda ise içerisinde piknik yapma imkanlarınında bulunduğu geniş parklara dönüşmektedir. Büyükşehir Belediye Parkı ve Avcılar Sahil Parkı bu kıyı kuşağında yer alan en büyük parklardır. Bu sahil parkları arasında sahil yolu ile kıyı çizgisi arasında uzanan yaklaşık 20-30 m genişlikte kesintisiz yürüyüş ve bisiklete binme amacı ile kullanılmakta olan kıyı bandı bulunmaktadır (Şekil 26). Böylece Avcılar limanı ile Küçükçekmece Gölü arasında kalan yaklaşık 6 km‟lik mesafe tamamı ile açık hava rekreasyon alanı olarak düzenlemiştir. Belediyelere ait sosyal tesisler bu kıyı kuşağı içerisinde fazla alan kaplamamakla birlikte önemli hizmet sunmaktadırlar. Burada tek istisna İSKİ Küçükçekmece Atıksu Arıtma Tesisleridir.

ġekil 26. Avcılar İlçesi sahil parkları (Meryem Hayır Kanat) Avcılar ilçesinin sahip olduğu tek sahil şeridi Marmara denizi kıyısında değildir. İlçenin doğusunda yer alan Küçükçekmece Gölü kıyısı da yürüyüş yollarına ve bir kent parka (Paşeeli Kent Parkı) sahiptir (Şekil 26). Marmara Denizi kıyısında en yoğun kullanılan sahil noktalarından birisi İBB Florya Sosyal Tesisleri ve Aqua Florya Alışveriş Merkezinin bulunduğu kesimdir. Bakırköy ilçesi sınırları içerisinde bulunan sahil bandı hem sosyal tesisi kullananlar, hem de AVM ziyaretçileri için yürüyüş, bisiklete binmek ve banklarda oturarak denizi izlemek imkânları sunmaktadır (Şekil 27). Florya sahili çok yoğun olmamakla birlikte yaz aylarında İstanbulluların yüzme imkânı buldukları yerler arasındadır. Yüzmek için sahilin belirli kesimlerinde kumsallar ayırılmıştır.

98

Meryem Hayır-Kanat &Jürgen Breuste

ġekil 27. Florya Sosyal Tesisleri sahili (Foto: Meryem Hayır Kanat, Ağustos 2017)

ġekil 28. Sarayburnu Sahili (Foto: Meryem Hayır Kanat, Temmuz 2018)

99

Nature-Based Recreation Areas In Metropolitan Cities

ġekil 29.Kadıköy Fenerbahçe Parkı (Foto: Meryem Hayır Kanat, Şubat 2020)

ġekil 30. Kadıköy Fenerbahçe Parkında endemik fıstık ağacı. Fenerbahçe Parkı İstanbul‟un en eski sahil parklarından birisidir. Bu park alanı içerisinde endemik bitkiler bulunmaktadır. Bu bitkilerden biriside Türkiye‟nin doğal ağaç türleri arasında bulunan 600 yaşındaki fıstık ağacı (Pistacia Atlantica)‟dır (Foto: Meryem Hayır Kanat, Şubat 2020).

100

Meryem Hayır-Kanat &Jürgen Breuste

İstanbul‟un Anadolu yakasında Kadıköy sahilinde bulunan Fenerbahçe Parkı İstanbul‟da oluşturulmuş olan en eski sahil parklardan birisidir ve endemik bitkilere ev sahipliği yapmaktadır. Parkın bir başka özelliğide sahipsiz kediler için barınak görevi görmesidir (Şekil 29 ve 30). Bu alanda bulunan yüzlerde kedi belediye ve park ziyaretcileri tarafından beslenmektedir. 3.1.2.3. Haliç (Haliç)

31a Balat Sahili 31b Ayakapı Sahili

31c. Haliç Sahilinde altyapı hizmeti 31d. Haliç Sahilinde balıkçılar

ġekil 31. Haliç Körfezi Sahili ve rekreasyon potansiyeli (Foto: Meryem Hayır Kanat, Şubat 2020)

Haliç, Alibeyköy ve Kâğıthane derelerinin Marmara Denizine doğru sokulmuş olan kısmıdır. Marmara denizi ile birleştiği nokta aynı zamanda İstanbul Boğazı‟nın da başlama noktasıdır. Bir suyolu olan Haliç tarih boyunca doğal liman özelliği nedeni ile başta tersane sanayi olmak üzere pekçok sanayi kolunu çevresinde toplamıştır. Osmanlı döneminde önmemli bir mesire alanı olan Haliç çevresi Osmanlının son döneminden başlayarak 1990‟lara kadar önemli bir sanayi alanı olmuştur ve sanayının kirletici etkisi ile bırakın bir rekreasyon bölgesi olmayı, etrafında yaşayanların yada yolu

101

Nature-Based Recreation Areas In Metropolitan Cities geçenlerin pis kokulardan rahatsız olduğu bir alana dönüşmüştü. Arıtılmadan körfeze bırakılan kanalizasyon suları ve çevrede yer alan fabrikaların atıkları körfezin başlıca kirleticileriydi. Haliç kıyıları 1990‟lardan sonra sanayi tesislerinin şehrin dışına çıkartılması ve sonrasında körfezin tabanında yer alan kirli balçığın temizlenmesi ile yaklaşık 100 yıl sonra tekrar eski kimliğine kavuşmuştur. Körfezin uzunluğu 8 km, genişliği 200 ile 700 metre arasında değişmektedir (Hoşgör 2005). Çevresinde Eyüp, Galata Kulesi ve Pierre Loti gibi tarihi mekânlar, parklar, gezinti yerleri, tarihi, dini ve kültürel alanlar bulunmaktadır. Eski sanayi tesislerinin kültürel miras olarak değerlendirilmesi ile kongre merkezi, müze, üniversite kampüsü gibi kullanımlar ile Haliç kıyıları her geçen gün daha fazla İstanbullu için cazibe merkezi olmakta ve kullanım sıklığı artmaktadır (Şekil 31).

3.2. Salzburg Başkenti olduğu eyalet ile ayni adi taşıyan Salzburg‟un şehir nüfusu 1 Aralık 2019 itibari ile 157009 kişidir. Yıllık nüfus artısı % 0.7‟dir (Şekil 32). Bu artış doğal nüfus artışından ziyade diğer AB ülkelerinden ve AB üyesi olmayan ülkelerden aldığı göç ile gerçekleşmektedir. Kadınlar erkeklere göre daha fazla sayıdadır. Kadın nüfus oranının yüksek olmasında hizmet sektörünün gelişmiş olması nedeni ile özellikle kadınların çalışmak üzere buraya gelmesi etkilidir. Salzburg yıllık dört milyonluk geceleme yapan turist ile gelişmiş bir turizm ekonomisine sahiptir. Avusturya‟nın Viyana, Graz ve Linz'den sonra dördüncü büyük kenti olan Salzburg Trol bölgesinden sonra en fazla turist alan eyaletin başkentidir. Kentin toplam alanı 6500 hektarın üzerindedir ve Mülln, Nonntal, Lehen, Gneis, Salzburg Süd, vb. bölgelere ayrılır (Şekil 34). Salzburg, Hellbrunn, Gaisberg ve Heuberg de dâhil olmak üzere 24 ilçe ve 3 peyzaj alanından oluşur (Wikipedia 2019). Salzach havzasında bulunan Salzburg şehrinin yarıdan fazlası, çeşitli büyüklük ve işlevlere sahip otlaklartan oluşmaktadır. Salzburg'daki yeşil alanın büyük bir bölümünün korunması ve bakımı, 170 çalışanı olan şehrin bahçe ofisi tarafından sağlanmaktadır. Park ve Bahçeler ofisinin sorumlulukları arasında çok sayıda bölge parkının, çocuk oyun alanlarının, servis bahçelerinin ve çok daha fazlasının korunması bulunmaktadır (Stadt Salzburg, 2019). Şehir için dikkat çekici bir özellik te, eski şehrin ortasında şehir tepelerinin kendine özgü görünümüdür. Bunlar; Mönchsberg, Reinberg ve Kapuzinerberg' dir. Genellikle dağlarda bulunan şehir ormanlarına ve yeşil alanlara bağlı olarak, Salzburg halkı için birçok yürüyüş, spor ve eğlence imkânı bulunmaktadır. Bu yeşil akciğerlerin bölge 102

Meryem Hayır-Kanat &Jürgen Breuste sakinleri için büyük önemi vardır. Mönchsberg Parkı ile ilgili Huber‟in 2016 yılında yaptığı çalışmaya göre ankete katılanların % 82'sinden fazlasının mevcut yeşil ve açık alanların yaşam kaliteleri için gerekli olduğunu düşündükleri sonucu çıkmıştır (Huber 2016: 36).

180000 160000 140000 120000 81019 80500 81697 100000 Female 80000 Male 60000 40000 74867 74320 75312 20000 0 2017 2018 2019

ġekil 32. Salzburg nüfusu (stadt-salzburg)15 Salzburg şehrinde daimi ikameti olan nüfus miktarı 1 Aralık 2019 tarihi itibarı ile 81697 kadın ve 75312 erkek olmak üzere toplam 157009 kişidir. 200 Hektar yeşil alana sahip olan Salzburg şehrinde kişi başı yeşil alan miktarı 12.738 kişi/m²‟dir.

ġekil 33: Mönchsberg kent parktan Salzburg‟un Panoramik görüntüsü (Foto. Meryem Hayır Kanat, Temmuz 2019) Salzburg‟da yoğun olarak kentin güneydoğusunda yer alan doğa koruma alanında olmak üzere farklı büyüklüklerde pek çok park bulunmaktadır. Bu parkların önemli bir kısmi akarsular ya da kanallar boyunca konumlanmıştır. Yeşil ve mavinin buluşma noktaları en popüler

15 https://www.stadt-salzburg.at/pdf/bevoelkerung_der_stadt_salzburg_1_1_2019__uebersic.pdf 103

Nature-Based Recreation Areas In Metropolitan Cities doğal rekreasyon alanları olma konusunda önceliklidirler. İstanbul ile kıyaslandığında küçük bir şehir olan ve coğrafi yapı olarak farklı olan Salzburg 30 yılı aşkın süredir yeşil kent unvanına sahiptir ve bunu titizlikle korumaya çalışmaktadır (Şekil 35). Salzburg‟da doğal rekreasyon alanlarına yönelik yaptığımız çalışmalar Hans-Donnenbergs Park (şehir parkı), Mönchsberg (şehir parkı) ve Thumeg hobi bahçelerine odaklanmıştır.

ġekil 34: Salzburg‟da semtlerinin konumları (Wikipedia 2019). 2019 yılı çalışma döneminde Salzburg Üniversitesi'nde Prof.Dr.Jürgen Breuste tarafından koordine edilen SUNRAISE (ERASMUS + Projesi) Projesi kapsamında Salzburg'un şehir doğasına ilişkin üç alt proje hayata geçirilmiştir.  Salzburg daki Hobi Bahçelerinin ekolojik açıdan incelenmesi  Kentmerkezindeki ağaçların kuraklığa karşı direncinin değerlendirilmesi  Kentsel doğa tercihleri: Mönchsberg örneği

104

Meryem Hayır-Kanat &Jürgen Breuste

Bu projelerin oluşturulması ve uygulanması Prof. Dr Jürgen Breuste, Doç. Dr. Meryem Hayır Kanat ve master öğrencisi Kristyna Kohoutková tarafından yapılmıştır.

ġekil 35: Salzburg kenti doğa koruma planı(Stadtgemeinde Salzburg, GIS16)

16 honorarfreies Pressebild: Stadtgemeinde Salzburg, GIS,https://www.stadt- salzburg.at/jpg/naturschutzplan_003903231.jpg, 17.03.2020 105

Nature-Based Recreation Areas In Metropolitan Cities

3.2.1.1. Kent park olarak Salzburg- Mönchsberg

Mönchsberg Salzburg kentinin içerisinde yer alan ana malzemesi konglomera olan tepelerden birisidir. Tarihi ve turistik merkezin hemen yani başında yer alan bu doğal alan hem turistler için hem de yerli halk için önemli bir yürüyüş ve rekreasyon alanıdır. Kentten alana ulaşmak için eğimli yollar ve merdivenlerden oluşan pek çok güzergah bulunmaktadır. Doğa ile baş başa zaman geçiren kişiler burada var olan alt yapılardan da faydalanmaktadırlar. Huber‟in tespit ettiği park alanında var olan alt yapı imkânlarının durumu Tablo 9 de yer almaktadır (Huber 2016: 67).

Tablo 9. Mönchsberg kent parkı ve korusundaki altyapı elemanlarının varlığı Mevcut Olacak Ekipman Bulunma Durumu Bulunma Elemanı sayısı

Kiosk, Misafir Operasyonu Mevcut 2 Sıhhi Tesisler Yetersiz 1 Oyun Ve Spor Alanı, Güneşlenme Yetersiz 1 Alanı Sığınak Alanları Yeterince Uygun 3 Barbekü Alanları, Ateş Çukurları Yetersiz 1 Görüntüleme Platformları Yeterince Uygun 3 Tabela, Tabelalar, Bilgi Panoları Mevcut 2 Oturma / Dinlenme Alanları Yeterince Uygun 3 Atık Bertaraf Seçenekleri Yeterince Uygun 3 İlgi Noktaları Yeterince Uygun 3 Kaynak: Huber 2016: 67

SUNRAISE projesi kapsamında gerçekleştirilen yaz okulunun araştırma haftasında gerçekleşen üç projeden birisi olan Foto-Projekt ile kentsel doğa tercihleri (Preferences of urban nature: the case of Mönchsberg) (15-21 Temmuz 2019) araştırmaya katılan farklı ülkelerden lisansüstü öğrencilerin katılımı ortaya konulmaya çalışılmıştır. Şekil 36‟de Mönchsberg kent parkında proje ile elde edilen verilerin dağılımı görülmektedir.

106

Meryem Hayır-Kanat &Jürgen Breuste

ġekil 36. Mönchsberg Kentparkı (SUNRAISE) Mönchsberg kentparkta yapılan saha çalışmasının danışmanlığı Meryem Hayır Kanat tarafından yapılmıştır. Proje ile Mönchsberg kent parkında belirlenen rotada iki gruba ayrılan 5 öğrenci zıt yönlere hareket etmiş ve her bir öğrenci tarafından toplam 60 adet fotoğraf çekilmiş ve çekilen fotoğraflar araştırmacılar tarafından Sugimoto`nun sınıflandırması esas alınarak tasnif edilmiştir (Sugimoto, 2013a, 2013b). Kentin ortasında bulunan bir tepede yer alan Mönchsberg kentparkında çekilmiş olması nedeni ile fotoğrafların çoğunluğu bitkilere odaklanmıştır. Çekilen fotoğraflar arasında çimlerin yoğun olduğu kesimler en fazla beğenilen park bölgeleri olmuştur. Park içerisinde çok küçük olarak var olan gölet proje rotasında yer almıştır ve katılımcıların tamamı tarafından beğenilen nokta olarak işaretlenmiştir. Panoramik kent ve Alp Dağları ile ilgili manzara fotoğrafları da beğeni oranı yüksek fotoğraflar arasında bulunmuştur. Kent ve dağ panoraması olan noktalar en fazla fotoğraflamanın yapıldığı noktalar olmuştur (Şekil 36a). Park`ta en beğenilmeyen unsuların olduğu noktalar ile en beğenilen noktalar çok yakındır. İnsanların en fazla kullandığı bu noktalar araştırmacılarımız tarafından da en fazla fotoğrafın çekildiği nokta olmuştur. Bu noktalarda yer alan ve çevre sorunu olarak ifade edilebilecek unsurlar beğenilmeyen noktayı oluşturmuştur. Tarihi kentin panoramik görüntüsünün 107

Nature-Based Recreation Areas In Metropolitan Cities en iyi olduğu noktalardan birisi olan Modern Sanat Müzesinin çevresinde devam eden inşaat çalışmaları, oturacak bankların olmaması, burada yer alan işletmelere hizmet servisi sağlayan araçların varlığı kötü olarak değerlendirilmiştir. Ayrıca parkın içerisinde devrilmiş ağaçlar, kesilmiş ve yerinde bırakılmış ağaç dalları, park içerisinde yer alan evlerin yanına biriktirilmiş inşaat artıklarının olduğu yerler yine beğenilmeyen alanlar olmuştur. Ayrıca çok sayıda cöp kovası olmasına rağmen parkın kent ormanı olarak tanımlayabileceğimiz kesimlerinde yer yer çöplerin olduğu ve bu noktaların kötü olarak işaretlendiği tespit edilmiştir. Park içerisinde çöp yönetiminin iyi olmadığı araştırmacılar tarafından önemle vurgulanmıştır (Şekil 36b).

37a. Parkta en yaygın bulunan kuşlar 37b. Avusturya‟da orman ve kent

37c. Oryantasyon Çarkı 37d. Salzburg yerleşme tarihi ġekil 37. Mönchsberg kent parkı içeresinde yer alan çevreyi ve park doğasını anlatan bilgi panolarından örnekler (Foto. Meryem HAYIR KANAT, Temmuz 2019) Mönchsberg kentparkı içerisinde park alanı ve Salzburg kenti ile ilgili pek çok bilgi panosu bulunmaktadır. Bu panoları okuyan park ziyaretçileri günün sonunda Salzburg kentinin jeolojik yapısından kentin kurulmasına kadar hem fiziki hem beşeri coğrafya özelliklerini edinmiş olurlar. Bunun 108

Meryem Hayır-Kanat &Jürgen Breuste yanı sıra bulundukları alanı oluşturan flora ve fauna hakkında da pek çok bilgi öğrenmiş olurlar. Parkta yer alan bilgi panolarından bazılarını Şekil 37‟de görmek mümkündür.

Şekil 37a‟da park alanını sürekli ya da mevsimsel olarak kullanan kuşlara ait bir bilgi panosu bulunmaktadır. Şekil 37b‟de Avusturya‟nın orman varlığı ile ilgili genel bilgiler verildikten sonra Avusturya kentlerinin sahip olduğu orman varlığına vurgu yapılarak ormanların kentsel yaşam üzerindeki etkileri açıklanmıştır. Şekil 37c‟de ise Oryantasyon çarkı ile yakın, orta ve uzun mesafe olarak kuşaklar oluşturularak bulunulan yerin konumu yönlere göre ortaya konulmuştur. Şekil 37d‟de ise Salzburg‟un yerleşme tarihçesi Paleolitik dönemden günümüze kadar dönemlere ve dönemsel gelişmelere göre verilmiştir.

3.2.1.2. Salzburg’da Hobi Bahçeleri

ġekil 38. Salzburg‟un ilk hobi bahçesi Thumegg (Foto. Meryem HAYIR KANAT, Mayıs 2019)

Salzburg'daki ilk hobi bahçesi, 1940 yılında kurulan Thumegg Alloment Sitesinde bulunmaktadır. Salzburg'da, çoğunluğu devlete ait olan

109

Nature-Based Recreation Areas In Metropolitan Cities toplam sekiz hobi bahçesi sitesi bulunmaktadır. Bu alanlarda içinde küçük bir kulübe bulunan toplam 491 bahçe yer almaktadır (Tablo 10). Çoğunlukla emekliler tarafından kiralanan bu bahçeler, rekreasyon için olması gereken önemli yerlerdir

Tablo 10: Salzburg‟da Hobi Bahçelerinin kuruluş yılları ve yerleri ile bu yerlerdeki bahçe sayıları

Kaynak: Breuste, Jürgen H.; and Artmann, Martina (2015)

ġekil 39: Salzburg‟un ilk hobi bahçesi (1940) Thumegg‟in planı Thumegg Hobi Bahçesi 27 177 m² alanda içerisinde 68 adet kulübenin olduğu bir rekreasyon alanıdır (Şekil 38). Burada yer alan bahçelerin sahip oldukları alt yapılar üzerine yapmış olduğumuz araştırmada çim alanlarının en fazla yer kapladığını tespit ettik. Çiçek ekili alanlar, sebze ekili alanlara göre daha fazla yer kaplamaktadır. Bahçe alanının yaklaşık %80‟i geçirgen yüzeylerden oluşmakta, kalan %20 ise yollar ve kulübe alanlarından oluşmaktadır (Şekil 39).

110

Meryem Hayır-Kanat &Jürgen Breuste

3.2.1.3. Hans-Donnenberg Park Kent içerisinde yer alan en önemli kent parkı olan Hans-Donnenberg Parkı Alm Kanalı kıyısında ve Thumegg hobi bahçesi ile yananadır. 1896 yılında kurulan park kentin güney kesiminde yer alan Nonntal semtindedir. Toplam 8.1 hektar alana sahip park kentin doğa koruma alanı içerisinde yer alır ve biyolojik çeşitlilik acısından oldukça zengindir. Bunda en önemli etken park yönetiminin uyguladığı parkın belirli alanlarında bitki gelişimine müdahale etmeme ve doğal ekosistemin gelişmesini sağlama politikasıdır. Park bir peyzaj parkıdır (landscape-type) (Szilassi ve diğ.. 2020: 461).

Şekil 40a. Park alanındaki yaygın bitki Şekil 40b. SANRAISE projesi arazi örtüşünden bir kesit (Mayıs 2019) çalışmasından bir kesit (Temmuz 2019) ġekil 40: Hans-Donnenberg-Park (Foto. Meryem HAYIR KANAT)

Büyük oranda orman ve çalılıklardan oluşan Hans-Donnenberg-Park alanında Szilaasi ve diğ. (2020) tarafından belirlenen bir rota üzerinde park alanı kullanıcılarının tercihlerini belirlemeye yönelik coğrafi tabanlı bir araştırma gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın sonuçlarına bakıldığında en fazla fotoğrafın (%46) park içerisinde yer alan Leopoldskron Göleti çevresinde çekildiği görülmektedir (Şekil 41).

Leopoldskron Göleti tarihi Leopoldskron sarayının kenarında yer alan ve Alm Kanalı tarafından beslenen Salzburg kenti içerisindeki en büyük su kütlesidir. Saray haricinde gölet çevresinde havuz ve restoranlar da bulunmaktadır. Avlama izni olanların balık tutma imkanı buldukları gölet ortasında kıyıdan erişimin olmadığı ve ekolojik sistemin müdahalesiz geliştiği bir küçük ada bulunmaktadır (Şekil 42).

111

Nature-Based Recreation Areas In Metropolitan Cities

ġekil 41. Hans-Donnenberg-Park içinde çekilen fotoğrafların dağılımı (Szilassi ve diğ. 2020: 469)

ġekil 42. Leopoldskron Göleti ve gölet adacığı

112

Meryem Hayır-Kanat &Jürgen Breuste

ġekil 43. Leopoldskron Göleti kıyısında rekreasyonistler

ġekil 44. Leopoldskron sarayı

Salzburglular için önemli doğal rekreasyon alanları arasında bulunan gölet çevresinde yürüyüş ve bisiklet yolları ve banklar bulunmaktadır (Şekil 43). Bu alan yerli ve yabancı ziyaretçilerin tercih ettiği bir bölgedir. Özellikle tatil günlerinde gölet kıyısındaki kalabalık oldukça fazladır. 1736- 113

Nature-Based Recreation Areas In Metropolitan Cities

1940 yılları arasında inşa edilen Leopoldskron Sarayı, başpiskopos Leopold Anton von Firmian tarafından inşa edilmiş ve daha sonra tiyatro yönetmeni Max Reinhardt satın almıştır (Şekil 44). Savaştan sonra 1946 yılında saray aileye iade edilmiştir. Savaş sırasında ABD‟ye göç etmiş olan aile iade edilen sarayı 1947‟den sonra pek çok sosyal ve kültürel faaliyetlerde kullanılmıştır. Saray 2014 yılından beri de kongre ve seminerlerin de yapıldığı bir otel olarak hizmet vermektedir.

İçerisinde sosyal kullanıma yönelik banklar, spor etkinlikleri için futbol ve basketbol sahaları ve çocuk oyun parklarının da yer aldığı Hansdonespark Salzburg‟un en önemli kent parkıdır.

3.2.1.4. Salzach Nehri

Salzach Nehri Avusturya ve Almanya Alplerinden beslenen ve Alp dağlarının kuzey eteklerindeki suları toplayarak önce Inn Nehrine, daha sonrada Tuna Nehrine ve oradan da Karadenize dökülen bir akarsudur. Nehir yatağı bölgede yer alan tuz madenlerinden elde edilen tuzun nakliyesi için kanal haline getirilmiştir ve demir yollarının inşa edildiği 19. yüzyıla kadar tuz nakliyesi için nehir ulaşımı kullanılmıştır. Nehir adını da bu ekonomik faaliyetten almıştır. Tuz Almanca “Salz” demektir.

ġekil 45. Salzach nehri kıyısı rekreasyon alanı. Salzburg Kalesi ve Aşk Köprüsü (Makartsteg) (Foto. M. Hayır Kanat, Haziran 2019)

Salzburg kentini iki kısma ayıran nehir üzerinde yaya ve araç trafiği için inşa edilmiş pek çok köprü bulunmaktadır. Bu köprülerden en popüler olanı ve

114

Meryem Hayır-Kanat &Jürgen Breuste kente gelen turistler için mutlak uğranması gereken noktalar arasında bulunan Makartsteg (Aşk Köprüsü) tarihi kentin iki yakasını yaya trafiği ile birbirine bağlar. Salzach Nehir‟inin her iki tarafında şehir alanının tamamında rekreasyon amaçlı kullanıma uygun yaya ve bisiklet yolları ve oturma bankları bulunmaktadır. İlkbahardan sonbahara kadar olan dönemde nehrin özellikle tarihi kente denk düşen kısımlarda çok yoğun bir kullanım söz konusudur. Bu alan park olarak tanımlanmamak ile birlikte doğal rekreasyon alanı olarak değerlendirilebilir ve İstanbul‟un boğaz kıyısı ve Haliç kıyısı ile benzerliklere sahiptir (Şekil 45). Mavi ve yeşilin buluşma noktasıdır.

3.2.1.5. Alm kanal

Alm Kanalı, Salzburg şehrinin güneyinde, Königsee gölünden gelen suyunu Mönchsberg ve Festungsberg arasındaki tünelden Salzburg şehrine getiren 12 km uzunluğunda bir kanaldır (Şekil 46). 1137 ve 1143 yılları arasında inşa edilen kanal, Orta Avrupa'daki en eski ortaçağ su galerisidir ve bugün hala faaliyettedir. Kanal tarihi kente giren tünelden önce kollara ayrılarak kentin diğer bölgelerine ulaşır ve Salzach'a akan yedi kolu bulunur. Almkanal ağının en eski kısmı (bugünün Müllner Kolu) muhtemelen 8. yüzyıla kadar uzanıyor. Almkanal, şehre yararlı, içme ve söndürme suyu ve değirmenler için enerji sağlamak için kullanıldı. Bugün, Alm Kanalı öncelikle bir eğlence fonksiyonuna sahiptir ve kültürel bir anıt olarak önemlidir. Hala kanal suyundan bir miktar enerji üretilmektedir. Normal şartlar altında, Alm Kanalı saniyede yaklaşık 5.5 m³ su taşır. Kanalın en eski müşterileri Salzburg Katedrali ve şehirde bulunan St.Peter Manastırı idi. Normal halk 1335 yılına kadar kanaldan su kullanma hakkına sahip değildi. İlk olarak Başpiskopos Friedrich III 1335 yılında şehrin vatandaşları için serbest su hakkı tanımıştır. O zamana kadar şehirdeki su sadece katedral bölümüne ve sadece Aziz Peter Manastırına aitti. 1548'de kanal suyunun verildiği belediye çeşmesi inşa edildikten sonra, Alm Kanal'dan gelen sudan üretilen enerji Salzach nehrinden su pompalamak için kullanılmış ve şehirde çeşmeler, çamaşırhaneler, banyolar, at yıkama yerleri ve balık soğutucuları inşa edilmiştir.. 19. yüzyılın ikinci yarısında, Alm Kanalı üzerinde 120 değirmen işletilmiştir (Breuste 2019: 58).

Alm kanalının tarihi fonksiyonu bugün büyük oranda önemini kaybetmiştir. Fakat kanalın geçmişe göre çok daha önemli hale gelen rekreasyon fonksiyonu söz konusudur. Temmuz-Ağustos ve kısmen de Eylül 115

Nature-Based Recreation Areas In Metropolitan Cities aylarında ağırlıklı olarak gençler olmak üzere her yaştan insanın yüzmek ve güneşlenmek için plaj gibi kullandıkları bir alan olmuştur (Şekil 47).

ġekil 46. Alm Kanalı Doğal rekreasyon alanı (Ağustos 2019)

ġekil 47. Alm Kanalı Doğal rekreasyon alanı

116

Meryem Hayır-Kanat &Jürgen Breuste 4. Kentsel alanda en fazla ilgi gören alan olarak Doğrusal Parklar ve Doğrusal Park Modeli

Metropol kentlerin en önemli sorunlarından birisi yoğun trafik nedeni ile bir noktadan başka bir noktaya erişmek için çok fazla zamana ihtiyaç duyulmasıdır. Bu nedenle Istanbul gibi 15 milyondan daha fazla nüfus barındıran bir şehirde parklara erişmek çok kolay değildir. Istanbul‟un doğal rekreasyon alanlarını ve kullanımını ortaya koymayı amaçlayan ve sonuçlarının önemli bir kısmı yayınlanmış olan araştırmanın ortaya koyduğu önemli sonuçlardan birisi de insanlar için en önemli dinlenme aktivitesinin uyumak, işe gitmemek ve aile ile zaman geçirmek gibi daha çok evde yapılacak aktivitelerden oluşmasıdır (Hayir Kanat ve Breuste 2020b:376). İstanbul‟da sahil parklarının çok fazla talep görmesinin önemli nedenleri arasında kentin konumu gereği bu parklara erişmenin kolay olması ile de ilgilidir. Yapılan araştırmalar park alanlarına erişimin kolaylaştırılmasının parkların kullanımı üzerinde olumlu etkileri olduğunu ortaya koymaktadır ( Faggi ve Vidal 2016; Tsur 2014; Das 2015; Maddox 2016 ). Bu nedenle kentleri planlarken park alanlarına erişimi mümkün kılan modeller oluşturmak önemlidir. Kentlerde doğal alanlara erişimi kolaylaştıran model olarak görülen doğrusal parklar fazla yeşil alana sahip olmayan şehirler için en iyi model olarak görülmektedir(Tsur 2014; Das 2015; Maddox 2016). Doğrusal parklar ile ilgili çalışmaları bulunan Faggi bu parkların güçlü ve zayıf yönlerini ortaya koyan çalışmalar yapmıştır. İnsanlar doğrusal parklarla tekdüze bir alan olarak değil, aktif17 ve pasif18 rekreasyon deneyimlerini sağlayan bir dizi fayda sağlayan farklı malzemelerden oluşan bir hiyerarşi olarak ilişkilendirdiler. Doğrusal parklar kentte bir noktadan diğer noktaya erişimi sağlama imkanı sunarlar. Kentsel alan içerisinde havanın temizlenmesini, serinlemesini veya hava akışını sağlarlar. Ayrıca kentsel yeşil alanlar biyolojik çeşitliliğe de fayda sağlarlar. Parkın bulunduğu konuma göre ziyaretçiler balık tutma, tekne gezisi, yürüyüş, bisiklet, kuş gözlemciliği veya doğal manzaralar ve gökyüzüne ve ufuk çizgisine erişim için ideal doğa bazlı rekreasyon alanlarına sahip olabilirler

17 Aktif Rekreasyon: Fiziksel aktiviteler için yürüme, geçiş, koşu, bisiklet, paten, kaykay, top oynamak( futbol, diğer oyunlar), binicilik, aerobik, balık tutma vb. 18 Pasif Rekreasyon : Sosyal etkileşim, köpek yürüyüş, yeme / içme, oturma, yalan söyleme, güneşlenme ve okuma vb.

117

Nature-Based Recreation Areas In Metropolitan Cities

ġekil 48. Doğrusal bir parkın anlamı, yararları, kullanımları ve ihtiyaçları arasındaki denge (Faggi et.al 2016‟dan çeviri).

Doğrusal parkların (LP) oluşturulmasından sonra saptanan hizmetler parkın kent için anlamını belirler. Eğer planlama eksikliği ve ilgisizlik durumu söz konusu olur ise bu parklara bağlı olarak kentsel alanın içerisinde ya da yakınında güvensiz bölgeler oluşabilir. Bu duruma örnek olarak Palmira şehrinin (Kolombiya) doğrusal parkı örnek olarak gösterilebilir. Faggi ve diğ. (2016) bunu topluluk ve hükümet arasındaki sinerji eksikliği olarak görmektedir. Kentsel yeşil alanlar ve parklar üzerine yapılan çalışmalar doğrusal parkların farklı formlarda görülebileceğini ortaya koymaktadır. Bu formların en yaygın olanları; Bağlayıcı doğrusal parklar, Aerobik doğrusal parklar ve Su Kenarı Doğrusal Parklarıdır (Faggi ve diğ. 2016). Aerobik lineer parklar (Aerobic linear parks): Bunlar günlük rekreasyonda baskın bir rol oynar, çünkü bu tür parklarda en yüksek puan alan aktif rekreasyon (koşu, bisiklet, paten, kaykay) ile gösterildiği gibi en büyük genel fiziksel fayda sağlarlar. Bu tip parklar bir bölgeyi güzelleştirmekten daha fazlasını yapar; bölge sakinlerinin sağlığı ve refahı üzerinde iyileştirici bir etkisi vardır. Bu tip park alanlarını sınırlı alana sahip hatlar boyunca oluşturmak mümkündür. Miami‟de kâr amacı 118

Meryem Hayır-Kanat &Jürgen Breuste gütmeyen kuruluşun kurucusu ve başkanı olan Meg Daly fizik tedaviye gitmek için tren kullanırken hattın altındaki gölgeli devlet yolunu fark ediyor ve bu hattan yaya olarak doktora gidip gelebilme imkanı olduğunu düşünüyor. Bunun üzerine 2013 yılında bu alanın park olarak düzenlenmesi için kolları sıvıyor ve Miami için doğrusal bir parkın oluşmasına katkı sunuyor (Şekil 49) Bağlayıcı doğrusal parklar (Connector linear parks): “Bağlayıcı doğrusal parklar” olarak adlandırdığımız şey, genellikle mağazalar, hizmetler ve otobüs durakları gibi diğer varış yerlerine giden serin ve sessiz yollar olmak üzere, işe gidiş eksenleri olarak kullanılır. İyi erişim ve olanaklara sahip doğal ortamların insanları ulaşım için yürümeye teşvik ettiği bilinmektedir (Gehl 2010). Hem Buenos Aires'te hem de Palmira'da, bu LP'ler hizmetleri ve ticari alanları, parkları ve meydanları birbirine bağlıyordu. Katılımcılar onlara en yüksek çevresel fayda ve en düşük sosyal etkileşim değerlerini vermiştir. Su Kenarı Doğrusal Parkları (Waterfront lineer parks): Bunlar, destekledikleri aktif rekreasyon miktarında bağlayıcı park türüne biraz benzer, ancak su kenarı doğrusal parkları işe gidip gelmek için daha az, peyzajı düşünmek için daha fazla kullanılır. Ayrıca sosyal etkinlikler için buluşma noktası olarak büyük bir potansiyele sahiptirler. Bu park türündeki diğer önemli faaliyetler, balıkçılık, kayıkçılık ve yansıma gibi suyla bağlantılı eylemlerdir. Örneğin, suyun bir manzaraya özel bir cazibe verdiğine dair önemli kanıtlar vardır. Çevre davranışıyla ilgilenen mimarlar, tasarımcılar, planlamacılar, psikologlar ve araştırmacılar, suyun doğal veya inşa edilmiş bir manzaranın en önemli ve çekici görsel unsurlarından biri olduğunu sürekli olarak bildirdiler. Araştırmalar tasarım ve konumun, başarılı bir lineer park için temel taşlar olduğunu göstermiştir (Faggi et.al 2016). Bu nedenle bir park tasarladığımızda konumunu doğru saptamak gerekir. Burada parkın tasarlandığı bölgenin ihtiyaçları parkın konumunu belirlemede yol gösterici olabilir. Yine de, dünya şehirlerinin çoğunda yeşil ve açık alana erişim sorunu olduğunu biliyoruz. Biyoçeşitlilikten temiz havaya ve fırtınalardan korunmaya kadar herkesin doğa ve ekosistem hizmetlerinin faydalarına erişimi olması gerektiğini iddia ediyoruz. Adalet meselesi - doğanın sayısız faydalarına adil erişim merceğiyle - koridor parkları, kentsel tasarım ve milyonlarca insanın hayatını iyileştirmek için

119

Nature-Based Recreation Areas In Metropolitan Cities planlamada büyük fırsattır (Maddox, 2016).

ġekil 49. Miami‟de 10 Millik Metro Hattı boyunca inşa edilmiş doğrusal park.

ġekil 50.Doğrusal Sahil Parkı Zeytinburnu_İstanbul (Foto: Meryem Hayır Kanat)

Başarılı bir bütünleştirici tasarım süreci kullanarak doğrusal bir parkın düzenini planlarken, kullanıcıların algılarını ve tutumlarını dikkate

120

Meryem Hayır-Kanat &Jürgen Breuste almak çok önemlidir(Faggi et.al. 2016). Park alanına erişiminin nasıl artırılacağı sorusuna verilecek en iyi cevap doğrusal parklardır. Bu parklar geometrileri ve şekillerinin doğası nedeni ile daha fazla insana dokunabilme olanağına sahiptirler. İstanbul bu açıdan bakıldığında coğrafyasının sunduğu olanaklar nedeni ile büyük fırsatlara sahiptir. Bugün en yaygın kullanımı olan sahil parklarının yanı sıra akarsu vadileri, demir yolu ve otoyol hatları doğrusal parklar için uygun alanlardır. Bu yapıldığı takdirde aşırı yağışların olduğu dönemde yaşanabilecek sıkıntılarda önlenmiş olur

5. Sonuç Mega kentlerin en önemli sorunlarından birisi açık hava rekreasyon alanlarının yetersizliğidir. İstanbul'un yerleşme alanları dahilinde yer alan yeşil alan miktarı kişi başına 2.2 metrekaredir. Bu oran İstanbul'un Dünya metropolleri arasında yeşil alan fakiri bir kent olarak yer almasına neden olmaktadır. Oysa İstanbul sahip olduğu coğrafi konumdan dolayı avantajlara sahip bir metropoldür. Yapılan bilimsel araştırmalar 15 milyondan fazla nüfusa sahip olan kentte sahil kuşaklarının dinlenme amacı ile çok tercih edildiğini ortaya koymuştur. Kentin yerleşim alanının Marmara denizi ve İstanbul boğazı etrafında oluşması, pek çok kişinin sahil kuşağına 30 dakikadan daha kısa sürede erişmesine imkân vermektedir. Bu durum kent planlarının sahil kuşağının rekreasyon amaçlı kullanıma uygun yapılmasını gerektirir. Kent planlaması bu gerekliliği dikkate alarak kentin sahillerinde rekreasyon alanları oluşturmuştur. Fakat oluşturulan bu kuşak pek çok noktada yürüyüş haricinde sosyal aktivite gerçekleştirmek için yetersizdir. İstanbul‟un sahil kuşaklarında yer alan ve sanayinin kent dışına çıkması ile boşalan bazı eski sanayi alanlarının bu amaçla düzenlenerek kullanılması mümkündür. Haliç kıyıları gibi kentin bazı noktalarında düzenlemeler buna yönelik yapılmıştır. Fakat Zeytinburnu ve Bakırköy sahilleri gibi rant getirisi çok yüksek olan bazı kısımlar park olarak düzenlenmek yerine üst gelir grubu insanlar için güvenlikli sitelere dönüşmektedir. Bu ise sanayi bölgelerinin hemen arkasında oluşmuş olan eski işçi semtlerinin denizle irtibatını kesmektedir.

Kentsel rekreasyon alanlarına odaklanan bu çalışmada ele alınan Salzburg ve İstanbul örnekleri ile kentlerde açık hava rekreasyonu için tercih edilen en popüler yerlerin mavi ile yeşilin buluşma noktaları olduğu ortaya konulmuştur. Yerleşmenin bulunduğu yerin coğrafi özellikleri birbirinden çok farklı olsa da mavi ile yeşilin kesişme imkanı bulduğu her yer açık hava 121

Nature-Based Recreation Areas In Metropolitan Cities doğal rekreasyonunda ilk sırada yer almaktadır. Bu Salzburg‟da olduğu gibi bir parkın içerisinde yer alan gölet, şehrin içerisinden geçen bir su kanalı, yada akarsu kenarı olabilir. Ya da İstanbul örneğimizde olduğu gibi bir deniz yada göl kıyısı olabilir. İnsanların tercihinde ön plana kıyılar çıktığına göre bu bölgelerde yer alan parkların da doğrusal olması kaçınılmazdır.

Bir plato yüzeyinde kurulu İstanbul için sahillerin uzağında kalan yerleşmeler için akarsu vadileri, göl ya da gölet kıyıları da doğrusal parklar için rezerv alanlardır. Sahilleri rekreasyon faaliyetleri için daha uygun hale getirirken, sahile sıklıkla ulaşma imkanı olmayan bireyler için en fazla 5 km mesafede mavi ve yeşilin bir arada yer aldığı semt parkları oluşturmak gerekir. Kent içerisinde kalarak kanalizasyon şebekesinin bir parçası haline gelen eski akarsu vadilerinin bir kısmı bu amaçla yeniden düzenlenebilir. Bu yapılabilir ise insanların açık hava rekreasyon aktivitelerine erişimi kolaylaşmış olur. İstanbul üzerine yapmış olduğumuz çalışmalar (Hayir Kanat ve Breuste 2019; 2020a; 2020b; 2020c, 2020d) ortaya koymuştur ki insanlar açık hava rekreasyon tercihlerini yaparken sahilleri tercih ediyorlar, aktivite olarak etrafı seyrediyorlar ve aktivite için geçirecekleri zaman kat edecekleri mesafe üzerinde etkili oluyor. Rekreasyon için uzun süreleri varsa daha uzak mesafelere gidiyorlar ve aynı zamanda uzağa gidiyorlar ise de daha uzun kalıyorlar (Hayir Kanat ve Breuste 2020a)

Kentsel alanda en fazla ilgi gören alan olarak kıyıların tercih edilmesi İstanbul için en uygun park modelinin Doğrusal (Linear) Park Modeli olduğunu ortaya koymuştur. Bu nedenle bu projenin en önemli çıktılarından birisi de araştırmanın İstanbul sahillerini rekreasyon alanı olarak kullananlara odaklanan yeni araştırmalar için öncü olmasıdır. Bundan sonra yapılacak olan araştırmalarda sahil bölgelerinde bulunan altyapı hizmetleri ve bu alanları kullananların taleplerine odaklanması planlanmaktadır.

122

Meryem Hayır-Kanat &Jürgen Breuste

References Bezmez, D. (2009). The politics of urban waterfront regeneration: the case of Haliç (the Golden Horn), Istanbul. In: International Journal of Urban and Regional Research, 32(4), pp.815-840. Bjerke T., Østdahl T., Thrane C., Strumse E. (2006). Vegetation density of urban parks and perceived appropriatenessfor recreation. Urban Forestry & Urban Greening 5 (2006) 35–44 Boğazlıyan, Esra (06.05.2019). Habertürk https://www.haberturk.com/hangi-ilce- ne-kadar-yesil-2294962, erişim 01.09.2019 Bratman, G.N.; Hamilton, J.P.; Daily, G.C.(2012). The impacts of nature experience on human cognitive function and mental health. Ann. N. Y. Acad. Sci, 1249, 118–136. Breuste, J., Haase, D. & Elmqvist, T. (2012). Urban landscapes and Ecosystem Services. In: S. Wratten, H. Sandhu, R. Cullen & R. Costanza (Eds.): EcosystemServices in Agricultural and Urban Landscapes. John Wiley & Sons, Ltd., pp. 83-104. Breuste, J., Schnellinger, J., Qureshi, S., Faggi, A. (2013). Investigations on habitat provision and recreation as ecosystem services in urban parks – two case studies in Linz and Buenos Aires. In: Breuste, J., Pauleit, S., Pain, J. (Hrsg.) (2013): Stadtlandschaft – vielfältige Natur und ungleiche Entwicklung. Schriftenreihe des Kompetenznetzwerkes Stadtökologie. Darmstadt (= Conturec 5), pp. 7 – 22. Breuste, Jürgen (2019). Die Grüne Stadt, Stadtnatur als Ideal, Leistungsträger und Konzept für Stadtgestaltung, ISBN 978-3-662-59069-0 ISBN 978-3-662- 59070-6 (eBook) https://doi.org/10.1007/978-3-662-59070-6 Springer Spektrum, Heidelberg and Berlin. Breuste, Jürgen H.; and Artmann, Martina (2015). Allotment Gardens Contribute to Urban Ecosystem Service: Case Study Salzburg, Austria, Journal of Urban Planning and Development, Volume 141 Issue 3 - September 2015 Brown, Caroline and Grant, Marcus (2005). Biodiversity & human health: What role for nature in healthy urban planning? Built Environment, 31 (4). pp. 326- 338. Bruun, O.; Kalland, A.(2013). Images of Nature: An introduction to the study of man-environment relations in Asia. In Asian Perceptions of Nature: A Critical Approach; Routledge: London, UK; New York, NY, USA; pp. 1– 21.

123

Nature-Based Recreation Areas In Metropolitan Cities

Chiesura A. (2004). The role of urban parks for the sustainable city. Landscape and Urban Planning, 68 (2004) 129–138 Czermak, P. (2008). Ökologische Bewertung von Parkanlagen der Stadt Linz auf der Basis des Datenbestandes der Brutvogelkartierung (Ecological Assessment of Parks in the City of Linz on the Basis ofthe Data Set of Breeding Bird Mappping). Unpublished master´s thesis, University Salzburg. [in German] Das, P.K. (2015). Let Streams of Linear Open Spaces Flow Across Urban Landscapes. The Nature of Cities (August 12, 2015). https://www.thenatureofcities.com/2015/08/12/let-streams-of-linear-open- spaces-flow-across-urban-landscapes/,17.03.2019 Day,K.,Stump,C.,Carreon,D.(2003). Confrontationandlossofcontrol: masculinity and men‟sfearinpublicspace. Journal of Environmental Psychology 23(3),311 -322, http://dx.doi.org/10.1016/S0272-4944(03)00024-0 Dikçinar Sel B. (2018), Diffrent social structures in Istanbul coasts and relaitions with the coasts. In: MEGARON, 13(3), pp.442-450. -https:doi: 10.5505/MEGARON.2018.23600 Ellen, R.F.(2003). The cognitive geometry of nature: A contextual approach (Chapter 6). In: Nature and Society. Anthropologic Perspective; Descola, P., Pálsson, G., Eds.; Routledge: London, UK; New York, NY, USA; pp. 113–134. Faggi ,A.; Vidal, C. Z.,; Gusteler, F., Lopez, R.(2016). Linear Parks: Meeting People‟s Everyday Needs for Secure Recreation, Commuting, and Access to Nature. The Nature of Cities (April 14, 2016).Gehl J (2010) Cities for People. Island Press. https://www.thenatureofcities.com/2017/01/18/linear-parks-importance- balanced-cross-disciplinary-design/,17.03.2020 Gill, S.E., Handley, J.F., Ennos, A.R. &Pauleit, S.(2007). Adapting cities to climate change: the role of the green infrastructure. Built Environment, 33(1). p. 115–133. Gobster P.H., Westphal L.M. (2004). The human dimensions of urban greenways: planning for recreation and related experiences, Landscape and Urban Planning 68 (2004) 147–165 Hartig, T.; Mitchell, R.; De Vries, S.; Frumkin, H.(2014). Nature and Health. Annu. Rev. Public Health, pp. 207-228 Hayır Kanat M., Breuste J. (2019). Which Natural Areas are Preferred for Recreation? An Investigation of the Most Popular Natural Resting T ypes for Istanbul, Sustainability, cilt.23, no.6773, ss.1-14, 2019 124

Meryem Hayır-Kanat &Jürgen Breuste

Hayır Kanat M., Breuste J. (2020 a). Outdoor Recreation Participation in Istanbul, T urkey: An Investigation of Frequency, Length, T ravel T imeand Activities, Sustainability, cilt.12, no.741, ss.1-23, 2020 Hayır Kanat M., Breuste J., (2020 b). Urban Residents Preferences and Recreational Use of Urban Nature in Istanbul, Making Green Cities - Concepts, Challenges and Practice (Cities and Nature Series), Jürgen Breuste, Martina Artmann, Cristian Ioja,Salman Qureshi, Editör, Springer, London/Berlin , London, ss.428-439, 2020 Hayır Kanat M., Breuste J. (2020 c). Perceptions, Expectations and Preferences of Istanbul Residents Related to Nature and Nature Experience, In: Making Green Cities - Concepts, Challenges and Practice (Cities and Nature Series) Jürgen Breuste, Martina Artmann, Cristian Ioja,Salman Qureshi, Editör, Springer, London/Berlin , London, ss.370-398, 2020 Hayır Kanat M., Breuste J. (2020 d). Use Of Natural Recreational Areas in and Around Istanbul, Ulakbilge, 8 (53) ss.1-22, 2020 Herzog, T., Kutzli, H.(2002). Preference and perceived danger as a function of the perceived curvature, length, and width of urban alleys. Environment and Behavior, 34 (6), 858–874, http://dx.doi.org/10.1177/ 001391602237250. Herzog, Thomas R. (1989). A Cognitive Analysis of Preference for Urban Nature, Journal of Environmental Psychology (1989) 9, 27-43 Herzog,T.R.,Bryce,A.G.(2007).Mystery and preference in with in-forestsett-ings. Environment and Behavior, 39(6), 779–796, http://dx.doi.org/10.1177/0013916506298796 Hoşgör Z. (2005), Kentsel yeşil yollar ve yeşil yolların planlanması stratejisi: Istanbul- Haliç için bir öneri, Unpublished doctoral dissertation, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü Huber I (2016) Indikator-basierte Untersuchungen zur strukturellen Biodiversität & Erholungsnutzung des innerstädtischen Grünraums Mönchsberg in Salzburg. Fak., FB Geographie und Geologie, Univ. Salzburg, Masterarbeit Jansson M., Fors H., Lindgren T. , Wiström B. (2013). Perceived personal safety in relation to urban woodland vegetation – A review, Urban Forestry & Urban Greening, 12 (2013) 127–133 Jim, C. Y. & Chen, W. Y. (2006). Recreationamenity use and contingent valuation of urban green spaces in Guanzhou, China. Landscape and Urban Planning, 75. p. 81-96

125

Nature-Based Recreation Areas In Metropolitan Cities

Jorgensen, A., Anthopoulou, A. (2007).Enjoymentandfearinurbanwoodlands– doesagemake a difference? Urban Forestry and Urban Greening, 6(4), 267–278,http://dx.doi.org/10.1016/j.ufug.2007.05.004. Jorgensen, A.,2004.The social and cultural contex to fecological plantings. In:Dun nett, N., Hitchmough, J.(Eds.), The Dynamic Lands cape. Taylorand Francis, London, pp.293–32 Kaplan, R. (1983). The Role of Nature in the Urban Context. Behavior and the Natural Environment, pp. 127-161 Kaplan, R., (1984). Impact of urban nature: a theoretical analysis. Urban ecology., 8: 189-197. Kaplan,R., Kaplan,S.(1989). The Experience of Nature: A Psychological Perspective. Cambridge University Press, NewYork Kareiva, P. (2008)Ominous trends in nature recreation, PNAS, February 26, 2008 vol. 105, No: 8 2757–2758, www.pnas.org_cgi_doi_10.1073_pnas.0800474105 Maddox, D. (2016). Justice and Geometry in the Form of Linear Parks, The Nature of Cities (April 18, 2016). https://www.thenatureofcities.com/2016/04/18/justice-and-geometry-in- the-form-of-linear-parks/,17.03.2020 Martens, P. (1999). How will climate change affect human health? American Scientist, 87. p. 534-541 Özgüner, H., Kendle, A.D., (2006). Public attitudes towards naturalistic versus designed landscapes in the city of Sheffield (UK) Landscape and Urban Planning 74 (2), 139 –157, http://dx.doi.org/10.1016/j.landurbplan.2004.10.003 Paşaoğlu, S. (2000).İstanbul Boğazının genel coğrafi özellikleri, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi (Danışman: Ali Selçuk Biricik) Sisson, P. (19 Ekim 2018), CURBED, Miami‟s Underline underscores potential of park projects. https://www.curbed.com/2018/10/19/17999978/miami- park-underline-transportation-metrorail, 17.03.2020 Sugimoto, K. (2013a). Quantitative measurement of visitors‟ reactions to the settings in urban parks: Spatial and temporal analysis of photographs, Landscape and Urban Planning 110 (2013) 59– 63 Sugimoto, Koun (2013b). Spatial Analysis and Modeling of Visual Interest: A New Methodology for Visual Resource Assessment Using Geospatial

126

Meryem Hayır-Kanat &Jürgen Breuste

Information Tools, Dissertation for a Degree of Doctor on Tourism Science, Tokyo Metropolitan University, 2013 Szilassi, Péter,;Breuste, Jürgen; Kolcsár, Ronald A. and Aigner, Gerhard (2020) Mobile Application-based Field Survey as a Possible Tool for Investigating Visitors‟ Perception and Preferences of the Vegetation in Urban Parks. pp.459-473, In: Making Green Cities - Concepts, Challenges and Practice (Cities and Nature Series), Jürgen Breuste (Editor),Martina Artmann, Cristian Ioja, Salman Qureshi, (Co-Editörs), Springer, London/Berlin, London, ss.370-398, 2020 Tsur, Naomi (2014).The Story of Jerusalem‟s Railway Park: Getting the City Back on Track, Economically, Environmentally and Socially. The Nature of Cities (August 18, 2014). https://www.thenatureofcities.com/2014/08/18/the-story-of-jerusalems- railway-park-getting-the-city-back-on-track-economically- environmentally-and-socially/,17.03.2019 Valentine, G.(1989). The geography of women‟s fear. Area, 21(4),385–390. Whitehead, A.N. (1920) The concept of Nature: The Tarner Lectures Delivered in Trinity College, November 1919; Kessinger Publishing: Dublin, Ireland, UK, Wilson,J.Q.,Kelling,G.L. (1982).Thepoliceandneighborhoodsafety:brokenwin- dows.The Atlantic Monthly 249 (March), 29–38. Beşiktaş İlçesi Kentsel Dönüşüm Ve Yenileme Strateji Ve Eylem Planı, https://www.kentselstrateji.com/wp-content/uploads/V-14_Besiktas.pdf, 26.02.2020 STATISTISCHES JAHRBUCH (2019). http://wko.at/statistik/jahrbuch/2019_Deutsch.pdf,21.02.2020 SURE 2020, CITIES AS SOCIAL ECOLOGICAL SYSTEMS, The Third World Conference of the Society for Urban Ecology Poznań 2020 https://www.sure2020.org/ , 17.03.2020 TUIK (2020). Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=95&locale=trerişim 20.02.2020 http://www.anadoluparkbahceler.com ve http://www.avrupaparkbahceler.com http://www.spo.org.tr/resimler/ekler/4abcdea88be35a5_ek.pdf, 29.02.2020 https://de.wikipedia.org/wiki/Salzburg, erisim 23.07.2019 https://ihlamurmesiresi.tumblr.com/post/156904534793/birzamanlarsu-ihlamur- mesiresinin-%C3%A7ok-nadir, 26.02.2020

127

Nature-Based Recreation Areas In Metropolitan Cities https://sehirharitasi.ibb.gov.tr/?lat=41.054937&lon=29.034772&zoom=18 https://sehirharitasi.ibb.gov.tr/?lat=41.054937&lon=29.034772&zoom=18 https://www.google.com/intl/tr/earth/, erisim 04.06.2019 https://www.google.com/maps/@41.0717769,28.9873126,13z https://www.google.com/maps/@41.0717769,28.9873126,13z https://www.google.com/maps/@47.7560601,12.9510814,11.5z/data=!5m1!1e4, 21.02.2020 https://www.sn.at/salzburg/politik/stadt-salzburg-warum-gruenland-nicht-gruen- sein-muss-20338210 © Salzburger Nachrichten VerlagsgesmbH & Co KG 2020, 20.02.2020 https://www.sn.at/salzburg/politik/stadt-salzburg-warum-gruenland-nicht-gruen- sein-muss-20338210 © Salzburger Nachrichten VerlagsgesmbH & Co KG 2020, 20.02.2020 https://www.stadt.salzburg.at/pdf/bevoelkerung_der_stadt_salzburg_1_1_2019__ue bersic.pdf https://www.stadt-salzburg.at/erisim 23.07.2

128

Meryem Hayır-Kanat &Jürgen Breuste

Attachment Studies at the University of Salzburg on Urban Nature Table 11. Theses on urban nature on the example of the city of Salzburg, supervisored by Univ. Prof. Dr. Jürgen Breuste (2006 - 2017 Period) Graduation Author Title of Thesis Contents Year / Thesis Type 2012 Fuchs, Klimaregulierungsfunk This study examined the Maria tion von urbanen regulatory effect of urban Bachelor Ökosystemen Beispiel ecosystems on the Thesis der Stadt Salzburg. Salzburg climate. 2012 Lauberger, Integration von The study focuses on the Julia urbanen integration of urban Bachelor Ökosystemdienstleistu ecosystem services into Thesis ngen in Praxis und implementation and Planung – Anwendung planning and evaluates und Vergleich von ecosystem services in Methoden zur Salzburg. Bewertung von Ökosystemdienstleistu ngen. 2017 Zeller, Indikatoren für The study focuses on the Kevin Brutvogeldiversität in effects of green parks and Bachelor Parks und Kleingärten. hobby gardens on the Thesis reproductive potential of bird species in urban areas 2017 Kotek, Ökosystemdienstleistu It is a research focusing on Katharina ngen von Stadtbäumen the effects of urban trees, Bachelor mit besonderem Blick one of the urban green Thesis auf Urban-Heat-Island spaces, on the formation in Salzburg. of urban heat islands. Master Thesis

129

Nature-Based Recreation Areas In Metropolitan Cities

2007 Haring, Analyse der It is a research on soil Clemens Bodenversiegelung und permeability, which is Master ihrer Beeinflussung important for plants in the T durch urban area in Salzburg's h Steuerungsinstrumente capital, Salzburg. e am Beispiel der s Landeshauptstadt i Salzburg. s 2006 Gaug, Das Radverkehrsnetz It is a research focusing on Alexander der Stadt Salzburg und bicycle and bicycle paths Master dessen Nutzung durch and their use, which is a T die Studentinnen transportation vehicle that h does not carry carbon e dioxide emission, which is s very important for i ecological cities. The city s of Salzburg and the university students here were used as samples. 2006 Kultil, Management des A study that analyzes the Bernhard Stadtbaumbestandes in amount of trees and how Master Salzburg they are managed in the T city of Salzburg. h e s i s

2011 Nussbaumer, Geschichte öffentlicher This is a study of the Birgit Grünräume des history of the city of Master historischen Salzburgs Salzburg and its green T (Stadt und nahes surroundings. This h Umland) research is an important e example of a city's s ecological history. i s

130

Meryem Hayır-Kanat &Jürgen Breuste

2011 Hörrack, Nachhaltige, stadtnahe It‟s a research on the Dominik Naherholung durch awareness for the nearby Master Bewusstseinsbildung am places of cities that has a T Beispiel Gaisberg bei potential recreation as a h Salzburg sustainable urban e recreation area, Gaisberg, s 5 km from Salzburg city i center, was used as an s example area. 2012 Ehrnleitner, Strukturierte Bewertung In this study, the effect of Thomas von Grünflächen in urban green areas on the Master Städten hinsichtlich ihrer climate was examined T klimatischen Wirkung through the example of h Salzburg. e s i s 2012 Fersterer, Ökostädte: Eine Analyse Ecological cities: Roland nachhaltiger Städte, an Sustainable cities were Master Hand einer indikator- analyzed using a T basierten Methodik aus methodology based on h ökologischer und sozi- ecological and social e aler Perspektive aspects. Since 1986 s Salzburg has been i declared as a green city s and there are restrictions on constructions in many parts of the city.

131

Nature-Based Recreation Areas In Metropolitan Cities

2006 Kraxberger, Natur in der Stadt – ein “Nature in the city - a Christine Widerspruch? Der contradiction? In the Master Sichtweise Jugendlicher thesis titled T am Beispiel Salzburg auf h Young people's der Spur e perspective on Salzburg s example. ” In a city that is i accustomed to having s natural areas as much as the city of Salzburg, young people's view of the subject has been discussed. 2013 Gebhard, Urbane In the city of Salzburg, the Markus Ökosystemdienstleistung settlement of the middle Master en im class Lehen and the urban T Geschosswohnungsbau development zone h am Beispiel vom Strubergasse were studied. e Stadtentwicklungsgebiet The situation of urban s Strubergasse und ecosystem services in i Stadtwerk Lehen multi-storey houses of the s Salzburg city in these regions was emphasized 2013 Lackerschmidt, Freizeitgestaltung auf "Leisure activities in the Sebastian städtischen Park- und city park and forest areas - Master Waldflächen – eine an empirical study T empirische comparing different green h Untersuchung zum areas in Salzburg.” e Vergleich s It is a research that unterschiedlicher i analyzes the activities of Grünflächen in Salzburg s visitors to parks and urban forests in Salzburg.

132

Meryem Hayır-Kanat &Jürgen Breuste

2013 Strasser, Die sportliche Nutzung This research focused on Raphaela Salzburger Grünflächen. the use of Salzburg's green Master Kinder- und Jugendsport areas for sportpurposes. T in der urbanen Natur Especially it reveals the h results of a survey that e shows the sportive s activities of children and i young people in the urban s area. 2014 Krauland, Urbane Wälder in The city of Salzburg has Nico Salzburg. Möglichkeiten forests in the city due to Master der Sensibilisierung von its geographical features. T Schülern und In this research, Station h Schülerinnen mit Hilfe based modules system was e von stationsbasierten used in urban forests in s Modulen order to increase students' i nature sensitivity. s 2014 Brunauer, Entwicklungsperspektive In this comparative study, Franziska für Grün- und Freiräume urban green and open Master in Salzburg und Poznań areas of Salzburg / Austria T and Poznan / Poland were h examined. e s i s 2014 Ellinger, Ökologisch und sozial In this study, “A Martina nachhaltig orientierte Comparison between Master Stadtquartiersplanung Ecological and socially T zwischen Utopie und sustainable urban area h Wirklichkeit : ein planning between utopia e Vergleich zwischen and reality and regional s Stadtteilentwicklungspro development projects in i jekten in Graz, Linz und Graz, Linz and Salzburg" s Salzburg was studied.

133

Nature-Based Recreation Areas In Metropolitan Cities

2014 Lechner, Untersuchungen zur The study focuses on the Sabine Situation urbaner condition of the Glan and Master Gewässer in Salzburg – Leopoldskron ponds in the T dargestellt an Glan und city of Salzburg and h Leopoldskroner Weiher reveals the status of water e bodies in terms of urban s ecosystems. i s 2014 Stadler, Biodiversitätserfassung In the study to determine Constance in urbanen Grünräumen biodiversity in urban Master und deren areas,the green areas of T Widerspiegelung am the city of Salzburg were h Meinungsbild der used as an example. The e Besucher- dargestellt am research reveals the s Beispiel Salzburg thoughts of the visitors to i these areas about the s biological diversity. 2015 Pleschberger, Motive des urbanen This study examines Kristina gemeinschaftlichen hobby gardening Master Gärtnerns in (community gardening) in T europäischen Städten am European cities over the h Beispiel von Salzburg cities of Salzburg and e (Österreich) und Birmingham. s Birmingham i (Vereinigtes Königreich) s 2016 Huber, Isabella Indikator-basierte In this research, the Untersuchungen zur biological diversity and Master strukturellen recreation use of T Biodiversität und Mönchsberg, which is also h Erholungsnutzung des considered as a city park, e innerstädtischen was investigated. s Grünraums Mönchsberg i in Salzburg s

134

Meryem Hayır-Kanat &Jürgen Breuste

2016 Habringer Urban Gardening in In the research in which Julia Salzburg: ein Vergleich hobby gardening in Master zwischen neuen und Salzburg, was discussed T traditionellen the general character of h Gartenformen the gardens was firstly e mentioned, then the s motivation of the i participants, the social s dimension of the gardens and the educational dimension were emphasized with the survey study. 2017 Deussl, Sarah Naturwahrnehmung und This is a research on urban Naturnutzung von perception of nature and Master Kindern und use of nature. It reveals T Jugendlichen in der the perception of nature h Stadt Salzburg. and the use of nature by e children and young s people in Salzburg. i s

Some examples from the studies on the natural areas of cities outside Salzburg 2010 Gropper, Nutzung und Akzeptanz The study, which deals Christine ausgewählter urbaner with nature conservation Master "Natur-Schutzgebiete" areas in the urban area, is T (Reservas Naturales also handled through the h Urbanas) in der Buenos Aires example. e Agglomeration Buenos s Aires, Argentinien i s 2009 Rajamunilage Investigations of The study focusing on Dissabandara relations between ecotourism, naturally PhD Sunimal ecotourism and nature protected area thesis Jayathunga conservation in Sri management and nature Lanka conservation, has studied the Sri Lanka sample.

135

Nature-Based Recreation Areas In Metropolitan Cities

2009 Salman Modelling urban nature In the study of ecosystem Qureshi in a megacity :a services of mega cities, PhD systematized application the effects of natural thesis of urban gradient for elements on social life ecological investigations were modeled on the Karachi / Pakistan examples 2005 Anwar An investigation of In the study of city parks, Muhammad public parks and life Karachi / Pakistan PhD Mushahid quality in Karachi, metropolis was examined. thesis Pakistan 2013 Aisa Henseke Die Bedeutung der In the study in which the Ökosystemdienstleistung impact of urban green PhD en von Stadtgrün für die areas on the climate was thesis Anpassung an den discussed, the sample of Klimawandel am the city of Linz / Austria Beispiel der Stadt Linz was studied.

136

Meryem Hayır-Kanat &Jürgen Breuste

Ek. 2 Salzburg Üniversitesinde Kentsel Doğa ÇalıĢmaları Tablo 11: Salzburg örneği üzerine danışmanlığını Univ. Prof Dr. Jürgen Breuste‟nin gerçekleştirmiş olduğu 2006 – 2017 Dönemine ait kentsel doğa tezleri Tez/Yıl Yazar Tez Adı Ġçeriği Bitirme Tezleri Fuchs, Klimaregulierungsfunktion Bu çalışmada kentsel Maria von urbanen Ökosystemen ekosistemlerin Salzburg

Beispiel der Stadt iklimi üzerindeki

Salzburg. düzenleyici etkisi

incelenmiştir.

2012

Tezi Bitirme Lauberge, Integration von urbanen Çalışma, kentsel Julia Ökosystemdienstleistunge ekosistem hizmetlerinin n in Praxis und Planung – uygulama ve planlamaya Anwendung und Vergleich entegrasyonuna

von Methoden zur odaklanmakta ve Bewertung von Salzburg'daki ekosistem

Ökosystemdienstleistunge hizmetlerini

n. değerlendirmektedir

2012 Tezi Bitirme Zeller, Indikatoren für Çalışma yeşil parkların Kevin Brutvogeldiversität in ve hobi bahçelerinin Parks und Kleingärten. kentsel alanlardaki kuş

türlerinin üreme potansiyeli üzerindeki

etkilerine

odaklanmaktadır.

2017 Tezi Bitirme Kotek, Ökosystemdienstleistunge Kentsel yeşil alanlardan Katharina n von Stadtbäumen mit biri olan kentsel besonderem Blick auf ağaçların kentsel ısı

Urban-Heat-Island in adalarının oluşumu Salzburg. üzerindeki etkilerine

odaklanan bir

araştırmadır.

2017 Tezi Bitirme Yüksek Lisans Tezleri (Mastır ve diploma tezi)

137

Nature-Based Recreation Areas In Metropolitan Cities

Haring, Analyse der Salzburg'un başkenti Clemens Bodenversiegelung und Salzburg'daki kentsel

ihrer Beeinflussung durch alandaki bitkiler için

Steuerungsinstrumente am önemli olan toprak Beispiel der geçirgenliği ile ilgili bir

Landeshauptstadt araştırmadır.

Salzburg.

2007 Lisans Yüksek (Diplomarbeit) Gaug, Das Radverkehrsnetz der Ekolojik şehirler için çok Alexander Stadt Salzburg und dessen önemli olan Nutzung durch die karbondioksit emisyonu Studentinnen taşımayan bir ulaşım aracı olan bisiklet ve bisiklet yolları ve onların kullanımına odaklanan

bir araştırmadır.

Salzburg şehri ve buradaki üniversite

öğrencileri örneklem

olarak kullanılmıştır.

2006 Lisans Yüksek (Diplomarbeit) Kultil, Management des Salzburg şehrinde Bernhard Stadtbaumbestandes in ağaçların miktarını ve

Salzburg nasıl yönetildiğini analiz

eden bir çalışmadır.

2006 Yüksek Lisans Nussbaum Geschichte öffentlicher Bu, Salzburg şehrinin er, Birgit Grünräume des tarihinin ve yakın historischen Salzburgs çevresindeki yeşil

(Stadt und nahes Umland) alanlarının bir

araştırmasıdır. Bu

araştırma bir kentin

ekolojik tarihinin önemli

bir örneğidir.

2011 Lisans Yüksek (Masterarbeit)

138

Meryem Hayır-Kanat &Jürgen Breuste

Hörrack, Nachhaltige, stadtnahe Sürdürülebilir bir kentsel Dominik Naherholung durch rekreasyon alanı olarak Bewusstseinsbildung am rekreasyon potansiyeli Beispiel Gaisberg bei olan kentlerin Salzburg yakınındaki yerler ile ilgili farkındalık

araştırmadır. Salzburg

şehir merkezine 5 km uzaklıktaki Gaisberg

örnek bir alan olarak

kullanılmıştır.

2011 Lisans Yüksek (Masterarbeit)

Ehrnleitner Strukturierte Bewertung Bu çalışmada Salzburg

, Thomas von Grünflächen in örneği üzerinden kentsel Städten hinsichtlich ihrer yeşil alanların iklim

klimatischen Wirkung üzerindeki etkisi

incelenmiştir.

2012 Lisans Yüksek (Masterarbeit) Fersterer, Ökostädte: Eine Analyse Ekolojik şehirler: Roland nachhaltiger Städte, an Ekolojik ve sosyal Hand einer indikator- açıdan göstergeye dayalı basierten Methodik aus bir metodoloji kullanarak ökologischer und sozi-aler sürdürülebilir şehirlerin Perspektive analizi yapılmıştır. 1986'ten itibaren Salzburg yeşil şehir

olarak deklere edilmiştir

ve şehrin birçok bölgesinde inşaat

kısıtlamaları

bulunmaktadır.

2012 Lisans Yüksek (Masterarbeit) Kraxberger, Natur in der Stadt – ein “Şehirdeki doğa - bir Christine Widerspruch? Der çelişki mi? Gençlerin Sichtweise Jugendlicher Salzburg örneğine bakış am Beispiel Salzburg auf açısı. ” başlıklı tezde der Spur

Salzburg kenti kadar

doğal alanlara sahip olmaya alışkın bir kentte

gençlerin konuya bakışı

ele alınmıştır.

2006 Lisans Yüksek (Diplomarbeit)

139

Nature-Based Recreation Areas In Metropolitan Cities

Gebhard, Urbane Salzburg şehrinde orta Markus Ökosystemdienstleistunge sınıfın yerleşim bölgesi n im Lehen ve kentsel gelişim Geschosswohnungsbau am bölgesi Strubergasse Beispiel vom incelenmiştir. Bu

Stadtentwicklungsgebiet bölgelerdeki kentin çok

Strubergasse und katlı evlerinde kentsel Stadtwerk Lehen Salzburg ekosistem hizmetlerinin

durumu üzerinde

durulmuştur.

2013 Lisans Yüksek (Masterarbeit) Lackersch Freizeitgestaltung auf “Kent parkı ve ormanlık midt, städtischen Park- und alanlarda boş zaman Sebastian Waldflächen – eine etkinlikleri - empirische Untersuchung Salzburg'daki farklı yeşil zum Vergleich alanları karşılaştıran unterschiedlicher ampirik bir çalışma.” Grünflächen in Salzburg

Salzburg'daki parkları ve

kentsel ormanları ziyaret edenlerin faaliyetlerini

analiz eden bir

araştırmadır.

2013 Lisans Yüksek (Masterarbeit) Strasser, Die sportliche Nutzung Bu araştırma Salzburg'un Raphaela Salzburger Grünflächen. yeşil alanlarının spor Kinder- und Jugendsport in amaçlı kullanımı

der urbanen Natur üzerinde durmuştur. Özelikle çocuklar ve

gençlerin kentsel alanda

yaptıkları spor aktivitelerini ortaya

koyan bir anketin

sonuçlarını ortaya koyar.

2013 Lisans Yüksek (Diplomarbeit)

140

Meryem Hayır-Kanat &Jürgen Breuste

Krauland, Urbane Wälder in Salzburg şehri, coğrafi Nico Salzburg. Möglichkeiten özellikleri nedeniyle der Sensibilisierung von şehir içinde ormanlara Schülern und Schülerinnen sahiptir. Bu araştırmada mit Hilfe von öğrencilerin doğa

stationsbasierten Modulen duyarlılığını artırmak

amacıyla kent sans sans ormanlarında İstasyon

tabanlı modüler sistem

kullanılmıştır.

2014 Li Yüksek (Diplomarbeit) Brunauer, Entwicklungsperspektive Bu karşılaştırmalı

Franziska für Grün- und Freiräume in çalışmada, Salzburg /

Salzburg und Poznań Avusturya ve Poznan / Polonya'nın kentsel yeşil

ve açık alanları

incelenmiştir.

2014 Lisans Yüksek (Diplomarbeit) Ellinger, Ökologisch und sozial Bu çalışmada, "Ütopya Martina nachhaltig orientierte ve gerçeklik arasında Stadtquartiersplanung ekolojik ve sosyal açıdan

zwischen Utopie und sürdürülebilir kentsel Wirklichkeit: ein bölge planlaması - Graz,

Vergleich zwischen Linz ve Salzburg'daki

Stadtteilentwicklungsproje bölgesel kalkınma kten in Graz, Linz und projeleri arasında bir

Salzburg karşılaştırma" üzerinde

çalışılmıştır.

2014 Lisans Yüksek (Masterarbeit) Lechner, Untersuchungen zur Çalışma Salzburg Sabine Situation urbaner şehrinde Glan ve Gewässer in Salzburg – Leopoldskron

dargestellt an Glan und göletlerinin durumuna

Leopoldskroner Weiher odaklanmakta ve kentsel ekosistemler açısından su

kütlelerinin statüsünü

ortaya koymaktadır.

2014 Lisans Yüksek (Masterarbeit)

141

Nature-Based Recreation Areas In Metropolitan Cities

Stadler, Biodiversitätserfassung in Kentsel alanlarda Constance urbanen Grünräumen und biyoçeşitliliği deren Wiederspiegelung belirlemeye yönelik am Meinungsbild der çalışmada örnek olarak Besucher- dargestellt am Salzburg şehrinin yeşil Beispiel Salzburg alanları kullanılmıştır.

Araştırma, bu alanlara

gelen ziyaretçilerin biyolojik çeşitliliği

hakkındaki düşüncelerini

ortaya koymaktadır.

2014 Lisans Yüksek (Masterarbeit) Pleschberg Motive des urbanen Bu çalışmada Salzburg er, Kristina gemeinschaftlichen ve Birmingham şehirleri

Gärtnerns in europäischen üzerinden Avrupa

Städten am Beispiel von kentlerinde hobi Salzburg (Österreich) und bahçeciliği (topluluk

Birmingham (Vereinigtes bahçeciliği)

Königreich) incelemektedir.

2015 Lisans Yüksek (Masterarbeit) Huber, Indikator-basierte Bu araştırmada, bir şehir Isabella Untersuchungen zur parkı olarak da kabul

strukturellen Biodiversität edilen Mönchsberg'in

und Erholungsnutzung des biyolojik çeşitliliği ve innerstädtischen rekreasyonel kullanımı

Grünraums Mönchsberg in incelenmiştir.

Salzburg

2016 Lisans Yüksek (Diplomarbeit) Habringer Urban Gardening in Salzburg‟da hobi Julia Salzburg: ein Vergleich bahçeciliğinin ele zwischen neuen und alındığı araştırmada traditionellen öncelikle bahçelerin Gartenformen genel karakteri aktarılmış, sonrasında anket çalışması ile

katılımcıların

motivasyonu, bahçelerin sosyal boyutu, eğitim

boyutu üzerinde

durulmuştur

2016 Lisans Yüksek (Diplomarbeit)

142

Meryem Hayır-Kanat &Jürgen Breuste

Deussl, Naturwahrnehmung und Bu kentsel doğa algısı ve Sarah Naturnutzung von Kindern doğa kullanımı üzerine und Jugendlichen in der bir araştırmadır.

Stadt Salzburg. Salzburg'da doğanın

algılanması ve doğanın çocuklar ve gençler

tarafından kullanımını

ortaya koymaktadır.

2017 Lisans Yüksek (Diplomarbeit) Salzburg dıĢındaki kentlerin doğal alanlarını konu alan çalıĢmalardan örnekler Gropper, Nutzung und Akzeptanz Kentsel alanda doğa Christine ausgewählter urbaner koruma alanlarını ele

"Natur-Schutzgebiete" alan çalışma da Veriler

(Reservas Naturales Buenos Aires örneklemi Urbanas) in der üzerinden ele alınmıştır.

Agglomeration Buenos

Aires, Argentinien

2010 Lisans Yüksek (Masterarbeit) Rajamunil Investigations of relations Ekoturizm ve doğal age between ecotourism and olarak korunan alan Dissaband nature conservation in Sri yönetimi ve doğanın

ara Lanka korunması üzerinde

Sunimal duran çalışma Sri Lanka

Jayathunga örneklemini çalışmıştır.

2009 Doktora Salman Modelling urban nature in Mega şehirlerin Qureshi a megacity: a systematized ekosistem hizmetlerinin application of urban ele alındığı çalışmada gradient for ecological doğal unsurların sosyal investigations hayata etkileri

Karachi/Pakistan

örneklemi üzerinden

09 modellenmiştir.

20 Doktora Anwar An investigation of public Kent parkların ele

Muhammad parks and life quality in alındığı çalışmada

Mushahid Karachi, Pakistan Karachi/Pakistan

metropolü incelenmiştir.

2005 Doktora

143

Nature-Based Recreation Areas In Metropolitan Cities

Aisa Die Bedeutung der Kentsel yeşil alanların Henseke Ökosystemdienstleistunge iklim üzerindeki n von Stadtgrün für die etkisinin ele alındığı

Anpassung an den çalışmada

Klimawandel am Beispiel Linz/Avusturya kenti

der Stadt Linz örneklemi çalışılmıştır.

2013 Doktora

144