Gminny Program Ochrony Środowiska SPIS TRE ŚCI

1. WST ĘP ...... 4 2. CEL I ZAKRES AKTUALIZACJI PROGRAMU ...... 4 3. CHARAKTERYSTYKA GMINY ALWERNIA...... 5 3.1 POŁO śENIE ...... 5 3.2 CHARAKTER GMINY ...... 5 3.3 UśYTKOWANIE TERENU ...... 6 3.4 DEMOGRAFIA ...... 6 3.5 INFRASTRUKTURA I GOSPODARKA ...... 7 3.5.1 Infrastruktura drogowa ...... 7 3.5.2 Infrastruktura techniczna ...... 8 3.5.3 Najwa Ŝniejsze zakłady przemysłowe i usługowe ...... 8 3.5.4 Oświata ...... 9 3.5.5 Turystyka i rekreacja ...... 10 3.5.6 Gospodarka wodno - ściekowa ...... 12 3.5.6.1 Sie ć wodoci ągowa ...... 12 3.5.6.2 Sie ć kanalizacji sanitarnej ...... 12 3.6 GOSPODARKA ODPADAMI ...... 12 3.7 ZAGRO śENIE POWODZIOWE ...... 13 4. STAN ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY ...... 14 4.1 RZE ŹBA TERENU I WARUNKI GEOLOGICZNE ...... 14 4.2 POKRYWA GLEBOWA ...... 15 4.3 WARUNKI KLIMATYCZNE ...... 16 4.4 STAN ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA ...... 16 4.5 WODY POWIERZCHNIOWE ...... 17 4.6 WODY PODZIEMNE ...... 18 4.7 HAŁAS ...... 19 4.8 PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE NIEJONIZUJ ĄCE ...... 20 4.9 ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE ...... 20 4.10 ZACHOWANIE RÓ śNORODNO ŚCI BIOLOGICZNEJ ...... 22 4.11 GOSPODARKA ZŁO śAMI ...... 24 4.12 WALORY KULTUROWE ...... 25 4.13 WALORY KRAJOBRAZOWE ...... 25 5. UWARUNKOWANIA POLITYKI EKOLOGICZNEJ MIASTA I GMINY ALWERNIA ...... 26 5.1 POLITYKA EKOLOGICZNA UNII EUROPEJSKIEJ ...... 26 5.2 POWI ĄZANIA Z POLITYK Ą EKOLOGICZN Ą WOJEWÓDZTWA I KRAJU ...... 27 5.3 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU CHRZANOWSKIEGO ...... 32 5.4 STRATEGIA ROZWOJU POWIATU CHRZANOWSKIEGO NA LATA 2006-2015 ...... 33 5.5 ZAPISY „S TUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY I MIASTA ALWERNIA ” ...... 35 5.6 MIEJSCOWY PLAN ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY ALWERNIA ..... 36 5.7 STRATEGIA ROZWOJU SPOŁECZNO -GOSPODARCZEGO GMINY ALWERNIA NA LATA 2008-2015 (PROJEKT Z KWIETNIA 2008 R.) ...... 38 5.8 ZADANIA I INWESTYCJE PROEKOLOGICZNE REALIZOWANE PRZEZ GMIN Ę ...... 38

1 5.9 WSPÓŁPRACA GMINY W ZAKRESIE OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 39 6. DŁUGOTERMINOWA POLITYKA ŚRODOWISKOWA GMINY DO ROKU 2014 40 6.1 PRIORYTETY POLITYKI EKOLOGICZNEJ GMINY ...... 40 6.1.1 Ochrona wód i zaopatrzenie ludno ści w wod ę ...... 40 6.1.2 System kanalizacji i oczyszczania ścieków...... 40 6.1.3 Gospodarka odpadami ...... 41 6.1.4 Edukacja ekologiczna w gminie ...... 41 6.2 POZOSTAŁE OBSZARY DZIAŁA Ń ...... 43 6.2.1 Ochrona przyrody i ró Ŝnorodno ści biologicznej ...... 43 6.2.2 Zmniejszenie wodochłonno ści i energochłonno ści w gospodarce komunalnej ... 44 6.2.3 Zrównowa Ŝone rolnictwo, ochrona gleb i powierzchni ziemi, ...... 45 6.2.4 Zwi ększanie lesisto ści gminy ...... 45 6.2.5 Ochrona powietrza atmosferycznego ...... 46 6.2.5.1 Emisja zanieczyszcze ń komunikacyjnych ...... 46 6.2.5.2 Niska emisja pozakomunikacyjna ...... 46 6.2.5.3 Emisja przemysłowa ...... 47 6.2.6 Rozwój odnawialnych źródeł energii ...... 47 6.2.7 Ochrona przed hałasem i oddziaływaniem pól elektromagnetycznych ...... 47 6.2.8 Rozwój turystyki i rekreacji ...... 49 7. STRATEGIA WDRO śENIOWA POLITYKI EKOLOGICZNEJ MIASTA I GMINY ALWERNIA NA LATA 2008 – 2011 ...... 50 7.1 OBSZARY PRIORYTETOWE ...... 50 7.1.1 System kanalizacji i oczyszczania ścieków...... 50 7.1.2 Ochrona wód i zaopatrzenie ludno ści w wod ę ...... 50 7.1.3 Gospodarka odpadami ...... 50 7.2 ZADANIA O CHARAKTERZE CI ĄGŁYM ...... 51 7.2.1 Edukacja ekologiczna i dost ęp do informacji o środowisku ...... 51 7.2.2 Ochrona zasobów przyrody ...... 51 7.2.2.1 Obiekty chronione ...... 51 7.2.2.2 Ziele ń terenów zurbanizowanych i komunikacyjnych ...... 52 7.2.2.3 Tereny rolne i le śne ...... 52 7.2.3 Ochrona ró Ŝnorodno ści biologicznej...... 52 7.2.4 Ochrona powietrza atmosferycznego ...... 53 7.2.5 Ochrona przed hałasem ...... 53 7.2.6 Ochrona złó Ŝ surowców mineralnych ...... 53 7.2.7 Rozwój turystyki i rekreacji ...... 53 7.2.8 Bezpiecze ństwo chemiczne i biologiczne ...... 54 7.2.9 Powa Ŝne awarie i kl ęski Ŝywiołowe ...... 54 7.2.9.1 Powa Ŝne awarie przemysłowe...... 54 7.2.9.2 Zagro Ŝenie po Ŝarowe ...... 56 7.2.10 Ochrona przeciwpowodziowa ...... 56 7.2.11 Powi ązania z programami regionalnymi ...... 56 7.2.11.1 Powiatowy program ochrony środowiska ...... 56 8. HARMONOGRAM I NAKŁADY NA REALIZACJ Ę PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA W LATACH 2008 - 2011 ...... 57 9. ORGANIZACJA ZARZ ĄDZANIA PROGRAMEM ...... 67

2 10. ŚRODKI NIEZB ĘDNE DO OSI ĄGNIĘCIA CELÓW PROGRAMU ...... 69 10.1 INSTRUMENTY PRAWNE ...... 69 10.2 INSTRUMENTY ORGANIZACYJNE I POLITYK EKOLOGICZNYCH ...... 70 10.3 INSTRUMENTY EKONOMICZNE ...... 71 10.4 EDUKACJA EKOLOGICZNA I DOST ĘP DO INFORMACJI ...... 77 10.4.1 Edukacja ekologiczna ...... 77 10.4.2 Dost ęp do informacji o środowisku ...... 77 11. KONTROLA REALIZACJI PROGRAMU ...... 79 11.1 KONTROLA REALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 79 11.2 PROPONOWANY ZESTAW WSKA ŹNIKÓW EKOLOGICZNYCH I REALIZACJI PROGRAMU . 79 11.2.1 Wska źniki wynikaj ące z II Polityki Ekologicznej Pa ństwa ...... 80 11.3 KONTROLA SYSTEMU ZARZ ĄDZANIA ŚRODOWISKIEM ...... 81 11.4 KONTROLA STANU ŚRODOWISKA I JEGO ZAGRO śEŃ ...... 81 12. OKRESOWA AKTUALIZACJA GMINNEGO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 83 13. STRESZCZENIE ...... 84 14. LITERATURA I MATERIAŁY ŹRÓDŁOWE ...... 89 15. ZAŁ ĄCZNIKI ...... 90

3 1. WST ĘP

Obowi ązek sporz ądzenia przez gminy Gminnego Programu Ochrony Środowiska (GPO Ś) wynika z art. 17 Ustawy Prawo Ochrony Środowiska (Dz. U. 2001 r. Nr 62, poz. 62). Zgodnie z wymaganiami ustawy Prawo Ochrony Środowiska, Gminny Program Ochrony Środowiska, podobnie jak programy wy Ŝszych szczebli, podlega aktualizacji co 4 lata. Niniejszy dokument stanowi aktualizacj ę „Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Alwernia na lata 2004 – 2007 z perspektyw ą do roku 2014”, przyj ętego uchwał ą nr XXX/239/2005 z dnia 30 marca 2005 r. w sprawie uchwalenia Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Alwernia. Aktualizacja, kontynuuj ąc i rozwijaj ąc zapisy GPOŚ oraz weryfikuj ąc je z obecnie wyst ępuj ącą na terenie Gminy sytuacj ą w zakresie zagadnie ń ochrony środowiska, jak równie Ŝ z aktualizacjami dokumentów sporz ądzanymi na wy Ŝszych szczeblach zarz ądzania przedstawia zadania do realizacji na lata 2008-2011 oraz perspektyw ę do roku 2014. Realizacja tych zada ń słu Ŝyć ma zrównowa Ŝonemu rozwojowi gminy oraz osi ągni ęciu zakładanych Programem celów i wska źników stanu środowiska. Zakłada si ę, Ŝe wdro Ŝenie zawartych w niniejszym dokumencie zapisów pociągnie za sob ą odczuwane przez społeczno ść gminy korzy ści nie tylko w wymiarze ekologicznym, lecz równie Ŝ w zakresie poprawy warunków Ŝycia, rozwoju gospodarczego oraz polepszenia wska źników ekonomicznych.

2. CEL I ZAKRES AKTUALIZACJI PROGRAMU

Niniejsza aktualizacja Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Alwernia została opracowana zgodnie z umow ą nr 149/2008 z dnia 3 kwietnia 2008 r. zawart ą pomi ędzy Gmin ą Alwernia reprezentowan ą przez Burmistrza Gminy Alwernia – Jana Rychlika, a Małopolskim Biurem Konsultingowo – Marketingowym – Ochrona Środowiska s.c. reprezentowanym przez Konrada Pawła Turza ńskiego.

Podczas opracowywania dokumentu uwzgl ędniono m.in. nast ępuj ące dokumenty i materiały: • „Polityka ekologiczna Państwa na lata 2007-2010 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2011-2014”, stanowi ąca aktualizacj ę „Polityki ekologicznej Pa ństwa na lata 2003- 2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007-2010” b ędącej uszczegółowieniem przyj ętej przez Sejm RP w 2001 roku II Polityki ekologicznej Pa ństwa. • Program Ochrony Środowiska Województwa Małopolskiego na lata 2007-2014 przyj ęty przez Sejmik Województwa Małopolskiego Uchwał ą nr XI/133/07 z dn. 24 wrze śnia 2007 r. • Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2007-2013, uchwalona 30 stycznia 2006 r. przez Sejmik Województwa Małopolskiego • Małopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2007-2013 • Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Chrzanowskiego • Strategia Rozwoju Powiatu Chrzanowskiego na lata 2006-2015 • Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Rozwoju Przestrzennego Gminy i Miasta Alwernia oraz Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego • Strategia Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Gminy Alwernia na lata 2008-2015 (projekt)

4 Pełen wykaz wykorzystanych dokumentów znajduje si ę w rozdziale 14.

Aktualizacja programu zawiera:

• weryfikacj ę długo i średniookresowych celów polityki ekologicznej gminy z uwzgl ędnieniem nowych zapisów planów wy Ŝszego szczebla, polityki ekologicznej pa ństwa a tak Ŝe aktualnych przepisów systemu prawa ochrony środowiska, • weryfikacj ę informacji o stanie środowiska i gospodarki w gminie, • szczegółowy harmonogram zada ń na okres kolejnych czterech lat (2008-2011).

W przypadku Miasta i Gminy Alwernia aktualizacja programu ochrony środowiska wykonywana jest obecnie po raz pierwszy, zgodnie z harmonogramem aktualizacji zapisanym w GPO Ś przyj ętym Uchwał ą Rady Miejskiej w 2005 roku. Zapisy niniejszego dokumentu odpowiadaj ą zagadnieniom uj ętym w Polityce Ekologicznej Pa ństwa oraz w programach wy Ŝszego szczebla, z uwzgl ędnieniem charakterystyki gminy, potrzeb społeczno ści lokalnej, oraz mo Ŝliwo ści finansowych jednostki. Okres obowi ązywania niniejszego programu obejmuje równie Ŝ etap wdra Ŝania systemu, zbierania do świadcze ń oraz wypracowywania optymalnych warunków działania. Wymaga ć będzie on ścisłej współpracy pomi ędzy twórcami i weryfikatorami programu, urz ędem gminy oraz jej mieszka ńcami.

3. CHARAKTERYSTYKA GMINY ALWERNIA

3.1 Poło Ŝenie

Gmina Alwernia le Ŝy w województwie małopolskim, w południowo-wschodniej cz ęś ci powiatu chrzanowskiego (rys. 1 w zał ączeniu na ko ńcu opracowania). Od wschodu graniczy z gminami Krzeszowice i Czernichów w powiecie krakowskim, od północy z gmin ą Trzebinia, od zachodu z gminami Chrzanów i Babice, od południa z gmin ą Spytkowice w powiecie wadowickim. Gmina poło Ŝona jest w odległo ści około 30 km na zachód od Krakowa. Przez północn ą cz ęść gminy przebiega autostrada Kraków-Katowice. Miasto Alwernia, poło Ŝone w środku gminy, jest punktem w ęzłowym, sk ąd rozchodz ą si ę drogi do Chrzanowa, O świ ęcimia, Krzeszowic i Wadowic. Zgodnie z podziałem fizycznogeograficznym Polski według J. Kondrackiego obszar gminy poło Ŝony jest na terenie prowincji Wy Ŝyna Małopolska, mezoregionu Garb Tenczy ński. Jedynie południowe skrawki gminy wchodz ą w obr ęb mezoregionu Dolina Górnej Wisły nale Ŝą cego do prowincji Karpaty i Podkarpacie. Garb Tenczy ński opada w kierunku południowym progami uskokowymi wysoko ści do 80 m w stron ę Doliny Wisły o rze źbie płaskorówninnej, z licznymi meandrami, starorzeczami i terasami. Obszar w cało ści znajduje si ę w dorzeczu Wisły i jest odwadniany przez jej dopływy: Regulk ę (wraz z dopływem Brodlanka), Rudno, Kwaczałk ę, Włosienk ę.

3.2 Charakter gminy

Gmina Alwernia poło Ŝona jest w strefie krajobrazu chronionego, pomi ędzy Rudnia ńskim od południa, a Tenczy ńskim od północy Parkiem Krajobrazowym,

5 Teren gminy zajmuje obszar 7527 ha. W skład gminy wchodzi miasto Alwernia i 10 sołectw: Brodła, Grojec, Kwaczała, Mirów, Nieporaz, Okle śna, Podł ęŜ e, Por ęba śegoty, Regulice, Źródła (rys. 2 w zał ączeniu na ko ńcu opracowania). Siedzib ą władz gminnych jest miasto Alwernia. Poło Ŝenie mi ędzy Małopolsk ą a Śląskiem, przy wa Ŝnych szlakach komunikacyjnych: autostradzie A4, drodze wojewódzkiej Kraków-Oświ ęcim podnosi walory turystyczne gminy i otwiera du Ŝe mo Ŝliwo ści inwestycyjne. Gmina charakteryzuje si ę bogatym i zró Ŝnicowanym krajobrazem. Gmina jest typow ą gmin ą rolnicz ą. Powierzchnia gruntów uprawnych zajmuje prawie 2/3 obszaru gminy.

3.3 UŜytkowanie terenu

Teren gminy zajmuje obszar 7565 ha. UŜytki rolne zajmuj ą 2423 ha, co stanowi 32% powierzchni gminy. Lasy zajmuj ą 113 ha, co stanowi 1,5% powierzchni gminy. Podstawowymi uprawami na terenie gminy s ą zbo Ŝa, okopowe, kukurydza. Średnia wielko ść gospodarstwa rolnego wynosi ok. 2 ha. Przewa Ŝaj ą gospodarstwa małe, o powierzchni 1-2 ha. Struktur ę powierzchniow ą gospodarstw rolnych w gminie Alwernia przedstawiono w tab. 1.

Tabela 1. Struktura powierzchniowa gospodarstw rolnych w gminie Alwernia - stan na 10.04.2008 rok (Źródło: Urz ąd Miejski w Alwerni)

Lp. Wielko ść powierzchni Ilo ść gospodarstw Powierzchnia [ha]

1. 1 – 2 ha 982 1306 2. 2 – 5 ha 293 817 3. 5 – 7 ha 16 91 4. 7 – 10 ha 4 35 5. 10 – 15 ha 1 10 6. 15 ha - powyŜej 6 165 RAZEM (1-6) 1302 2423 7. 0-1 ha (nieruchomo ści) 3253 1103

3.4 Demografia

Cał ą gmin ę, miasto i 10 sołectw, zamieszkuje ł ącznie 12 571 osób (stan na dzie ń 31.03.2008 r.), w tym miasto Alwernia – 3 312 osób (26,3% ogólnej liczby ludno ści gminy).. Średnia g ęsto ść zaludnienia gminy wynosi 164 osoby/km 2. W tabeli 2 podano ilo ść mieszka ńców poszczególnych miejscowo ści wchodz ących w skład gminy Alwernia.

6 Tabela 2. Liczba mieszka ńców w poszczególnych miejscowo ściach - stan na 31 marca 2008 roku (Źródło: Urz ąd Miejski w Alwerni)

Miejscowo ść Liczba mieszka ńców Alwernia 3312 Brodła 977 Grojec 1260 Kwaczała 1858 Mirów 303 Nieporaz 453 Okle śna 948 Podł ęŜ e 252 Por ęba śegoty 1138 Regulice 1913 Źródła 157

3.5 Infrastruktura i gospodarka

3.5.1 Infrastruktura drogowa Przez północn ą cz ęść gminy przebiega autostrada A-4 Kraków-Katowice, a tak Ŝe droga wojewódzka nr 780 Kraków-Chełmek. Miasto Alwernia, poło Ŝone w środku gminy, jest punktem w ęzłowym, sk ąd rozchodz ą si ę drogi do Chrzanowa, O świ ęcimia, Krzeszowic i Wadowic. Z północy na południe przez środek gminy biegnie obecnie nieczynna linia kolejowa Trzebinia-Spytkowice.

Przez teren gminy przebiegaj ą nast ępuj ące drogi powiatowe:

• Alwernia-Rudno droga nr 18301 - 4,6 km, • Zalas-Regulice droga nr 18303 - 2,5 km, • Brodła-Podł ęŜ e droga nr 18297 - 3,6 km, • Rudno-Nieporaz droga nr 18302 - 3,3 km. • Por ęba śegoty-Bol ęcin droga nr 18300 - 5,0 km • Rogatka-Brodła droga nr 18298 - 2,1 km • Por ęba śegoty – Okle śna (prom) droga nr 18299 – 4,6 km

Łączna długo ść sieci dróg na terenie gminy wynosi 366 km. W latach 2004-2007 przeprowadzona została modernizacja nawierzchni asfaltowych dróg. Ł ącznie uło Ŝono 27,6 m 2 nawierzchni asfaltowych. Przy współfinansowaniu ze środków ZPORR i z bud Ŝetu pa ństwa przeprowadzono modernizacj ę ul. Kasztanowej w Alwerni. Transport na terenie Gminy opiera si ę na przewozach samochodowych. Wprawdzie przez teren Gminy Alwernia przebiega linia kolejowa Trzebinia – Spytkowice, jednak Ŝe linia ta została zawieszona na bli Ŝej nieokre ślony czas.

Przewozy pasa Ŝerskie zabezpieczaj ą prywatne linie autobusowe i minibusowe:

• Firma Przewozowa JAKORS s.c. na trasach: - linia Kwaczała – Kraków, 14 kursów;

7 - linia Grojec - Alwernia – Chrzanów – Trzebinia, 7 kursów - linia Źródła – Trzebinia, 17 kursów • Usługi Transportowe Przewóz Osób „Kama-Bus” na trasie Alwernia-Chrzanów, 7 kursów, • Super Bus, linia Grojec – Kraków, 16 kursów, • Firma „Egon’s”, linia Krzeszowice – Alwernia, 11 kursów • linia O świ ęcim-Kraków, 31 kursów • linia Krzeszowice – Alwernia, 11 kursów

3.5.2 Infrastruktura techniczna

Przez teren gminy przebiega linia wysokiego napi ęcia 220 kV Skawina – Byczyna (Kwaczała – Alwernia - Por ęba śegoty – Brodła) oraz linia 110 kV Zakłady Chemiczne – Trzebinia (Alwernia – Regulice – Nieporaz). W Alwerni znajduje si ę rozdzielnia RS „Spalona” 30/15 kV. W Alwerni znajduje si ę równie Ŝ maszt antenowy radiokomunikacyjny na budynku Urz ędu Miejskiego oraz stacje przeka źnikowe telefonii komórkowej. Alwernia jest w pełni zgazyfikowana. Przez teren gminy przebiega gazoci ąg wysokopr ęŜ ny ø200 mm o ci śnieniu 2,5 MPa relacji Krzeszowice – Zakłady Chemiczne w Alwerni, który jest źródłem zasilania sieci rozdzielczej średniego ci śnienia. Zasilanie nast ępuje poprzez stacje redukcyjno-pomiarowe w Alwerni i Grojcu. Osiedle wielorodzinne i cz ęść obiektów usługowych w centrum Alwerni jest wyposa Ŝone w centralne ogrzewanie z kotłowni osiedlowej. Na pozostałej cz ęś ci gminy ciepło zapewniaj ą indywidualne systemy oparte o paliwa stałe, gaz lub energi ę elektryczn ą. Telekomunikacja gminy jest zwi ązana z systemem telekomunikacyjnym Krakowa.

3.5.3 Najwa Ŝniejsze zakłady przemysłowe i usługowe

Ogółem na terenie Gminy Alwernia zarejestrowane s ą 872 podmioty gospodarcze. Główne podmioty gospodarcze działaj ące na terenie Gminy Alwernia zestawiono w tabeli 3.

Tabela 3. Wykaz głównych podmiotów działaj ących na terenie Gminy Alwernia (Źródło: Urz ąd Miejski w Alwerni)

Lp. Nazwa Bran Ŝa Adres 1. Zakłady Chemiczne „Alwernia” chemiczna Alwernia 2. PPHU „ALBUD” Stanisław Halbina budowlana Alwernia, ul. Zi ęby 2 3. ALSPORT Sp. z o.o. budowlana Alwernia, ul. Olszewskiego 25 4. GRANITEX Ryszard Grudzie ń budowlana Alwernia, ul. Prusa 4 5. Firma Remontowo-Budowlana „STANBUD” budowlana Regulice, ul. Podskalne 19 Ładocha Stanisław 6. Firma Architektoniczno-Budowlana budowlana Alwernia, ul. Skłodowskiej-Curie 6a „ARCHITRAW” Filipczyk Dorota 7. FHU „BRAMPOL” Ryszard Zapletal budowlana Alwernia, ul. Mickiewicza 3a 8. „EL-REM” Sp. z o.o. budowlana Alwernia, ul. Olszewskiego 25 9. ZUK Sp. z o.o. budowlana Alwernia, ul. Sienkiewicza 48 10. ENTEX S.C. Energia-Technika Janik budowlana Podł ęŜ e 70 11. Zakład Elektryczno-Instalacyjny Krzysztof budowlana Alwernia, ul. Kasztanowa 10D Nowakowski

8 Lp. Nazwa Bran Ŝa Adres 12. ZPU „SELWA” Grzegorzewski Paweł budowlana Alwernia, ul. Sienkiewicza 40 13. Zakład Produkcji Mebli „SARA” budowlana Alwernia, ul. Prusa 14. „DREW-PLAST” Zakład Stolarsko-Budowlany budowlana Grojec 75 T. Fiba 15. Zakład Stolarski Hosty ńscy budowlana Regulice 16. PPHU „ALPO” Skład Materiałów budowlana Alwernia, ul. Krakowska 51a Budowlanych Budzy ński Jan 17. F.H.U.T. „MAL-POL” Malik Janusz budowlana Regulice, ul. Chrzanowska 32 18. MAT-BUD Skład Materiałów Budowlanych budowlana Alwernia, Osiedle Kamionki 9 19. Skład Materiałów Budowlanych „NOWIX” budowlana Alwernia, ul. Sienkiewicza 20. Budownictwo Specjalistyczne FOR-MIX budowlana Alwernia, ul. Olszewwskiego 25 Kubica 21. PROFIT Bronisław Cyganik transport Grojec 343 22. RETRANS Spółka Jawna transport Regulice, ul. Transportowa 29 23. Krajowy Transport Drogowy Luberda transport Poręba śegoty 491 Małgorzata 24. P.H.U. „AGMA-TRANS” Samochodowy transport Kwaczała, ul. Akacjowa 4 Transport Krajowy i Mi ędzynarodowy W ątroba Sławomir 25. „Ami-Tours” Urba ńczyk Józef transport Kwaczała, ul. Orzechowa 4 26. „TOURIST-BUS” Przewozy Turystyczne transport Alwernia, ul. Skłodowskiej-Curie 3 Renata Starzykiewicz 27. Transport osobowy Adam Parzymi ęso transport Alwernia, ul. Krakowska 57 28. Firma Handlowo-Usługowa MK Borowscy handel Alwernia, ul. Skłodowskiej-Curie 6a 29. „ALWIX” Łuszczek Stefan handel Alwernia, ul. Sienkiewicza 24 30. PLUS Discount handel Alwernia, ul. Mickiewicza 15 31. PHU MIRA ś Sławomir i Małgorzata Mazur handel Grojec 355 32. FHU MAZUR Zdzisław Domurat handel Alwernia, ul. Mickiewicza 21a 33. Zakład Młynarski Knapik Spółka Jawna spo Ŝywcza Regulice, al. Jana Pawła II 5 34. Wytwórnia Napojów Chłodz ących Janina spo Ŝywcza Alwernia, ul. Sienkiewicza 24 Chrz ąszcz Barbara Łuszczek 35. Przedsi ębiorstwo Produkcji Spo Ŝywczej spo Ŝywcza Alwernia, Osiedle Kamionki 43 „BOWIKA” Pocztowski Wiesław 36. Garbarnia skór - M. Świstek przemysł Alwernia ul. Krasickiego 20

Najwi ększym zakładem przemysłowym na terenie gminy s ą Zakłady Chemiczne „Alwernia” S.A. Zakłady te istniej ą od 1923 r. Zajmuj ą obszar na południe od Alwerni w dolinie rzeczki Regulki. Produkuje si ę w nich zwi ązki nieorganiczne i organiczne na bazie chromu i fosfor, z przeznaczeniem dla przemysłu chemicznego, metalurgicznego, spo Ŝywczego i tekstylnego. Zakłady Chemiczne "Alwernia" S.A. s ą znacz ącym partnerem na rynku europejskim, firm ą produkuj ącą wyroby dla odbiorców polskich i zagranicznych w róŜnych bran Ŝach. Produkty firmy znajduj ą zastosowanie w produkcji środków pior ących, w przemy śle spo Ŝywczym i farmaceutycznym, garbarstwie, przemy śle galwanotechnicznym, przy produkcji farb i lakierów.

3.5.4 Oświata

Na terenie Gminy Alwernia funkcjonuj ą trzy przedszkola samorz ądowe, w Alwerni, Kwaczale i Regulicach. Szkolnictwo podstawowe obejmuje siedem placówek (w Alwerni, Brodłach, Kwaczale, Grojcu, Okle śnej, Por ębie śegoty i Regulicach), w gminie s ą ponadto

9 trzy gimnazja, które wraz ze szkołami podstawowymi tworz ą Zespoły Szkół (w Alwerni, Brodłach, Kwaczale).

3.5.5 Turystyka i rekreacja

Atrakcj ę turystyczn ą gminy stanowi Ekomuzeum Alwernia, obejmuj ące: • Warsztat rzemiosła garncarskiego z Izb ą Tradycji Regionalnych w Regulicach, • Zespół osobliwo ści geologiczno-przyrodniczych Jury (Skały Gaudynowskie – rezerwat przyrody nieo Ŝywionej, źródła wody jurajskiej, arkoza kwaczalska – skrzemieniałe pnie araukarii karbo ńskich)

Do atrakcji turystycznych gminy zaliczy ć mo Ŝna równie Ŝ: malownicze widoki, szereg zabytków (rynek w Alwerni, klasztor OO Bernardynów, Muzeum Po Ŝarnictwa, ruiny pałacu w Por ębie śegoty, XVIII – wieczny ko ściół). Na terenie gminy znajduje si ę ponadto Ośrodek Rekreacyjno-Wypoczynkowy "Skowronek" z kortami tenisowymi, k ąpieliskiem, zarybionym akwenem wodnym, stadion sportowy w Alwerni oraz boiska sportowe z zapleczem w Okle śnej, Regulicach, Kwaczale. Przez teren gminy prowadz ą nast ępuj ące szlaki turystyczne piesze:

− szlak Ŝółty: Chrzanów – Lipowiec – Alwernia – Krzeszowice (szlak Dolinek Jurajskich) − szlak zielony: Alwernia – Por ęba śegoty dolina Wrzosy – Rybna – Czułów – rezerwat Kajasówka – Nowa Wie ś Szlachecka – Czernichów − szlak niebieski: Alwernia Skowronek – Kamie ń – Czernichów − szlak czarny: Rudnia ński Grojec – las Orlej – gajówka Wrzosy – dolina Wrzosy – przełom Rudna – las Kosiarz – Brodła Podlas – Czarny Las – Kajasówka − szlak czerwony: Tenczy ński z Okle śnej do Krzeszowic

Ponadto przez teren gminy przebiegaj ą szlaki regionalne: Szlak Papieski i Szlak Architektury Drewnianej, a tak Ŝe mi ędzynarodowy Szlak Maryjny. Przez Alwerni ę prowadz ą dwa mi ędzynarodowe szlaki rowerowe: Kraków – Morawy – Wiede ń Greenway i Eurovelo R4, które ł ącz ą si ę z p ętlami lokalnych tras rowerowych. Greenways to Zielone Szlaki dziedzictwa przyrodniczo-kulturowego tworzone wzdłu Ŝ „zielonych korytarzy” – rzek, tradycyjnych historycznych tras handlowych, naturalnych korytarzy przyrodniczych etc. ł ącz ą regiony, atrakcje turystyczne i lokalne inicjatywy, wspieraj ą rozwój turystyki przyjaznej dla środowiska i rekreacji oraz promuj ą zdrowy styl Ŝycia i niezmotoryzowane formy transportu. Stwarzaj ą szans ę na popraw ę jako ści Ŝycia i środowiska, o Ŝywianie gospodarki lokalnej, wzmacnianie przedsi ębiorczo ści w śród ludzi miejscowych oraz zachowanie unikalnych warto ści przyrody, krajobrazu i kultury. Kraków – Morawy – Wiede ń Greenway to europejski korytarz tworzony w oparciu o sie ć szlaków przyjaznych dla rowerzystów, turystów pieszych i amatorów turystyki konnej oraz edukacyjnych tras tematycznych. Ł ączy miasta i regiony cenne przyrodniczo i kulturowo. W Polsce przebiega od Cieszyna przez Skoczów, Ustro ń, Bielsko-Biał ą, Pszczyn ę, Oświ ęcim i Alwerni ę do Krakowa. Pozostałe trasy rowerowe:

− szlak czerwony: O środek Wypoczynkowy „Skowronek” w Alwerni – Brodła Skałki Gałdynowskie – Por ęba śegoty – Alwernia „Skowronek”, długo ść 9,5 km − szlak pomara ńczowy – rozpoczyna si ę w rynku w Alwerni, przebiega przez najpi ękniejsze zak ątki gminy, ko ńczy si ę pod zamkiem w Rudnie, długo ść 31 km

10 − szlak czarny „Dwa zamczyska i Pier ście ń Regulic” ł ącz ący zamek w Lipowcu i zamek w Rudnie, przebiegaj ący przez teren Alwerni, długo ść 38 km.

Platformy widokowe znajduj ą si ę na Wzgórzu „Grzmi ączka” w Regulicach, na wzgórzu „Kamionka” w Kwaczale, w Podł ęŜ u oraz w Grojcu na wzniesieniu przy autostradzie, sk ąd rozpo ściera si ę widok na nowoczesn ą architektur ę kopuł RMF FM oraz na zabytkowy zamek Tenczyn w Rudnie. Malowniczym miejscem jest równie Ŝ w ąwóz Simota w Regulicach. Ciekaw ą inicjatyw ą jest stworzony przez Zarz ąd Jurajskich Parków Krajobrazowych, Ojcowski Park Narodowy i Fundacje Partnerstwo dla Środowiska program „Pier ście ń Jurajski” maj ący na celu o Ŝywienie turystyki i rekreacji w południowej cz ęś ci Jury Krakowskiej, przy zachowaniu walorów przyrodniczych i krajobrazowych. Dzi ęki uczestnictwu Gminy Alwernia w tym programie na Rynku w Alwerni został utworzony w ęzeł turystyczny, który jest jednym z docelowych punktów dla turystów. Znajduj ą si ę tu tablice informacyjne o atrakcjach turystycznych i wszystkich szlakach przebiegaj ących przez Gmin ę Alwernia. Wykorzystana jest w ramach tego programu ponadregionalna ranga Małopolskiego Muzeum Po Ŝarnictwa, które jest doskonałym produktem turystycznym zachowuj ącym dziedzictwo kulturowe i zwi ększającym atrakcyjno ść nie tylko Gminy Alwernia, ale i całego regionu Małopolski.

W Gminie Alwernia baz ę noclegow ą stanowi ą obiekty:

• Zajazd „Flamingo” w Por ębie śegoty – miejsca noclegowe , turystyka weekendowa (w ędkarstwo), • Motel „Gala” w Kwaczale, • Gospodarstwa agroturystyczne w Regulicach, Podł ęŜ u i Grojcu (w sumie 4 obiekty).

Baz ę gastronomiczn ą stanowi ą 2 zajazdy, restauracje, kawiarnie, pizzerie. Informacji turystycznej udziela Urz ąd Miejski – Promocja Gminy oraz Gminne Centrum Informacji w Alwerni.

Ze wzgl ędu na blisko ść poło Ŝenia, dogodne warunki komunikacyjne, obfito ść terenów zielonych, walory krajobrazowe, Gmina Alwernia stanowi zaplecze rekreacyjne dla obszaru aglomeracji krakowskiej oraz Chrzanowa i Trzebini, atrakcyjne zwłaszcza dla rozwoju turystyki pieszej i rowerowej oraz wypoczynku sobotnio-niedzielnego.

W ramach promocji walorów turystyczno-rekreacyjnych gminy prowadzone s ą nast ępuj ące działania: • promocja w internecie w ramach gminnej witryny internetowej www.alwernia.pl, • przygotowanie materiałów do zamieszczenia na innych stronach internetowych oraz na płyty CD „Polska Zaprasza”, „Polska Multimedialna”, „Regiony Turystyczne”, • promocja w regionalnej prasie i innych publikacjach, • udział w targach turystycznych, • publikowanie materiałów promocyjnych (foldery, mapy, ulotki, kalendarze, pocztówki, gad Ŝety), • wykonanie i ustawienie planów: Gminy Alwernia, miasta Alwernia oraz miejscowo ści Kwaczała i Regulice, • współpraca z mediami, filmy o Alwerni w TVP LATO

11

3.5.6 Gospodarka wodno - ściekowa 3.5.6.1 Sie ć wodoci ągowa

Wodoci ągi gminne zaopatrywane s ą z 8 uj ęć wód podziemnych. Ludno ść gminy w około 95% korzysta z sieci wodoci ągowej, a jej ł ączna długo ść na terenie gminy wynosi 135,5 km + 81,4 km przył ączy. Dla zaopatrzenia wodoci ągów w 2007 roku uj ęto 626 tys. m 3 wody. Administracj ą sieci wodno-kanalizacyjnej na terenie gminy Alwernia zajmuje si ę Zakład Usług Komunalnych. Pobór wody prowadzony jest z własnych uj ęć gł ębinowych:

• studnia głębinowa Regulice – Nieporaz - wydajno ść 41,3 m 3/godz. • studnia głębinowa Por ęba śegoty - wydajno ść 18 m 3/godz • studnia głębinowa Alwernia -Por ęba śegoty Potok – wydajno ść 55 m 3/godz. • studnia głębinowa Grojec - wydajno ść 13,8 m 3/godz. • studnia głębinowa Okle śna - wydajno ść 23,3 m 3/godz. • studnia głębinowa Rozkochów – Kwaczała - wydajno ść 30 m 3/godz. • studnia głębinowa Brodła 1. - wydajno ść 38 m 3/godz • studnia głębinowa Brodła 2. - wydajno ść 50 m 3/godz.

3.5.6.2 Sie ć kanalizacji sanitarnej

System kanalizacyjny obejmuje miejscowo ści Alwernia i Okle śna. Całkowita długo ść sieci wynosi 35,8 km, w tym na terenie miasta 20,26 km, a na terenie wiejskim 15,49 km. Z sieci kanalizacyjnej na terenie gminy korzysta ok. 4150 osób, co stanowi ok. 33% ogólnej liczby ludno ści. W gminie funkcjonuj ą dwie oczyszczalnie ścieków: • Alwernia o przepustowo ści 500 m 3/dob ę, • Okle śna o przepustowo ści 167 m3/dob ę.

Małe oczyszczalnie ścieków znajduj ą si ę przy budynkach komunalnych: Szkoła Grojec, Szkoła Regulice, Szkoła Brodła, Przedszkole Kwaczała, Urz ąd Miejski Alwernia, Szkoła Kwaczała. Ponadto na terenie gminy powstało kilkana ście przydomowych oczyszczalni ścieków, w ramach działa ń podejmowanych indywidualnie przez mieszka ńców, bez wsparcia finansowego ze strony gminy. W ci ągu ostatnich 4 lat opracowano projekty i uzyskano pozwolenia na budow ę dla kanalizacji sanitarnej w miejscowo ściach: Grojec, Kwaczała, Nieporaz, Regulice. Ko ńczone są projekty skanalizowania pozostałych terenów Alwerni (cze ść południowa drogi 780 od ul. Krasickiego do ul. Le śnej oraz ul. Ustronie, Przyszło ści i śaczków). Opracowano tak Ŝe projekt budowy nowej oczyszczalni ścieków komunalnych o docelowej przepustowo ści 1500 m 3/dob ę.

3.6 Gospodarka odpadami Szczegółowo zagadnienia gospodarki odpadami w gminie wraz z harmonogramem działa ń przedstawiono w „Gminnym Planie Gospodarki Odpadami – Aktualizacja” wykonywanym równolegle i stanowi ącym rozwini ęcie niniejszego „ Programu ...” w cz ęś ci

12 po świ ęconej odpadom. Poni Ŝej zamieszczono jedynie skrót informacji i postanowie ń zawartych w aktualizacji Gminnego Planu Gospodarki Odpadami (GPGO). Odpady komunalne zbierane s ą na podstawie indywidualnych umów mieszka ńców z firmami wywo Ŝą cymi odpady. W 2007 roku z terenu gminy zebrano około 1730 Mg odpadów komunalnych z czego wyselekcjonowano około 177 Mg surowców wtórnych (makulatura, szkło, plastik). Pozostała ilo ść została zdeponowana na składowisku w Ujkowie Starym. Obliczona na podstawie wska źników zawartych w Krajowym Planie Gospodarki Odpadami ilo ść odpadów komunalnych wytworzonych w gminie Alwernia w 2003 r. wynosi ok. 1991 Mg. Zewidencjonowana ilo ść odpadów wynosi ok. 87% ilo ści teoretycznej, co oznacza wzrost o ponad 30% zbieranych odpadów komunalnych w stosunku do sytuacji z roku 2003 (55%). Pozostała ilo ść prawdopodobnie w cz ęś ci jest spalana w paleniskach domowych lub zagospodarowywana w inny sposób (kompostowana, skarmiana, zakopywana, itp.). Zgodnie z nowelizacj ą Ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 o odpadach wprowadzon ą ustaw ą z dnia 29 lipca 2005 r. o zmianie ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 175, poz. 1458 z pó źn. zmianami) zakres gminnego planu gospodarki odpadami zaw ęŜ ony został tylko do odpadów komunalnych powstaj ących na obszarze danej gminy oraz przywo Ŝonych na jej obszar, z uwzgl ędnieniem odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji oraz odpadów niebezpiecznych zawartych w odpadach komunalnych. Za nadzór nad gospodarką pozostałymi rodzajami odpadów, w tym odpadami przemysłowymi powstaj ącymi na terenie gminy, odpowiadaj ą ich wytwórcy. Dlatego nie zostały one uwzgl ędnione w aktualizacji GPGO.

3.7 Zagro Ŝenie powodziowe

Cz ęść gminy Alwernia od południowej strony na odcinku długo ści ok. 5,5 km s ąsiaduje z korytem Wisły. Na terenie tym le Ŝą 3 sołectwa: Źródła, Okle śna i PodłęŜ e zamieszkiwane przez ok. 1350 mieszka ńców. Tereny połoŜone w pobli Ŝu rzeki Wisły w planie przestrzennego zagospodarowania okre ślone zostały jako obszar ekologiczny. W przypadku uszkodzenia wału przeciwpowodziowego lub awarii urządze ń hydrotechnicznych obszary te są nara Ŝone na zalanie. W wale zlokalizowane s ą 4 śluzy wałowe i dwie przepompownie, przez które odprowadzana jest woda z zawala do koryta rzeki Wisły. W strefie zagro Ŝonej zalaniem znajduj ą si ę nast ępuj ące obiekty:

- przepompownia, - przeprawa promowa na drodze powiatowej Por ęba śegoty – Spytkowice, - studnie głębinowe zasilaj ące wodoci ąg Rozkochów – Kwaczała - studnia głębinowa, hydrofornia i chlorownia zasilaj ąca wodoci ąg Źródła – Okle śna - oczyszczalnia ścieków w Okle śnej

Długo ść wałów przeciwpowodziowych na terenie gminy wynosi: Wisła – 3,4 km, Regulka – 0,5 km

W latach 1999 - 2000 dokonano remontu wału wi ślanego na odcinku od Okle śnej do śródeł. W latach 2004-2007 dokonano regulacji i przebudowy koryta potoku Regulickiego. Prace przeprowadza MZMiUW Rejon O świ ęcim.

13

4. STAN ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY

Informacje nt. aktualnego stanu środowiska na terenie gminy przedstawione s ą równie Ŝ na mapie sozologicznej (rys. 3 w zał ączeniu na ko ńcu opracowania).

4.1 Rze źba terenu i warunki geologiczne

Gmina Alwernia le Ŝy na styku dwóch wi ększych jednostek fizjograficznych: makroregionu Wy Ŝyny Krakowsko-Cz ęstochowskiej, mezoregionu Garbu Tenczy ńskiego i Kotliny O świ ęcimskiej, mezoregionu Doliny Wisły. Garb Tenczy ński jest zr ębem tektonicznym, tworz ącym ni Ŝszy stopie ń Wy Ŝyny Krakowsko-Cz ęstochowskiej. Powierzchnia zrównania garbu znajduje si ę na wysoko ści 350- 380 m. n.p.m. i opada wysokimi do 80 m progami na północ i południe. Zaznacza si ę te Ŝ w tym obszarze szereg innych mniejszych progów powstałych na liniach uskokowych, którymi powierzchnia garbu została poci ęta. Obszar Garbu Tenczy ńskiego obejmuje kilka mniejszych jednostek geomorfologicznych (subregionów), z których na terenie gminy wyst ępuj ą:

a) Blok Płazia ński, stanowi ący zachodni ą cz ęść Garbu Tenczy ńskiego. Zaznacza si ę w krajobrazie jako zwarty blok, w obr ębie którego wyst ępuj ą fragmenty powierzchni zrównania: szerokie grzbiety i kopulaste wzniesienia. Wysoczyzna płazia ńska ma charakter lessowy, wyst ępuj ą tu charakterystyczne formy lessowe jak: suche dolinki, parowy, w ąwozy. Z terenu gminy w skład Bloku Płazia ńskiego wchodz ą wzniesienia północnej cz ęś ci wsi Kwaczała oraz zachodniej cz ęś ci wsi Regulice i Nieporaz. b) Obni Ŝenie Regulickie wyst ępuje na linii Nieporaz-Regulice-Brodła, obejmuje środkow ą cz ęść Nieporazu i Regulic oraz zachodni ą cz ęść Alwerni i Por ęby śegoty. Jego dno le Ŝy na gł ęboko ści ok. 100 m w porównaniu z poziomem wierzchowin. Zbocza s ą miejscami urwiste i urozmaicone skałkami wapiennymi. Najwy Ŝsze zw ęŜ enie wyst ępuje mi ędzy melafirowymi skałami wzgórz koło Alwerni. c) Na wschód od Obni Ŝenia Regulickiego mały garb ci ągn ący si ę od Alwerni do Rudna obejmuje północn ą cz ęść wsi Por ęba śegoty oraz Brodła, prawie cały obszar Alwerni, Grojca, wschodni ą cz ęść Nieporazu i Regulic. Teren tego garbu ma charakter lessowy z licznymi gł ębokimi dolinami. d) Wzgórza Mirowa jest to najbardziej na południe wysuni ęte, a zarazem najni Ŝsze pasmo Garbu Tenczy ńskiego, b ędące zr ębem tektonicznym obci ętym uskokami od strony zachodniej, południowej i wschodniej. S ą to wzniesienia o kopulastych, rozległych wierzchołkach oraz spadzistych stokach.

Dolina Wisły, b ędąca cz ęś ci ą Kotliny O świ ęcimskiej, ci ągnie si ę równolegle do Garbu Tenczy ńskiego. W obr ębie Doliny Wisły mo Ŝna wyró Ŝni ć: współczesny taras rzeczny i nadzalewowy o wysoko ści do 6 m nad obecny poziom rzeki oraz stary taras rzeczny si ęgaj ący do 20 m nad obecny poziom Wisły. Dolina Wisły przechodzi najpierw łagodnymi stokami, nast ępnie spadzistymi w wysoczyzn ę Garbu Tenczy ńskiego.

14 Cały obszar gminy znajduje si ę w obr ębie monokliny śląsko-krakowskiej. Buduj ą j ą skały paleozoiczne, mezozoiczne i czwartorz ędowe. Wyst ępowanie na powierzchni ró Ŝnowiekowych utworów geologicznych – od karbonu po czwartorz ęd, o zró Ŝnicowanej litologii, przy silnym zaanga Ŝowaniu tektonicznym powoduje du Ŝe urozmaicenie rze źby terenu. W morfologii powszechnie zaznaczaj ą si ę wzgórza zr ębowe, zbudowane głównie z wapieni skalistych, płytowych i ławicowych, rzadziej z triasowych. Zr ęby oddzielone s ą gł ębokimi zapadliskami tektonicznymi, które wypełnione s ą utworami miocenu i czwartorz ędu i wykorzystywane przez potoki i rzeki. Najstarszymi utworami odsłaniaj ącymi si ę na tym terenie s ą piaskowce arkozowe, zlepie ńce i iły (arkoza kwaczalska). Ze skał wylewnych na terenie gminy odsłaniaj ą si ę jedynie melafiry (w formie potoków lawowych wzdłu Ŝ linii obrze Ŝaj ących zapadlisko Nieporaz-Brodła) i tufity (na wzgórzu klasztornym w Alwerni). Osady triasu wyst ępuj ą na powierzchni w rejonie Kwaczały, Regulic oraz Alwerni gdzie buduj ą bok Płazy. Najstarszymi utworami s ą piaski, Ŝwiry i iły triasu dolnego odsłaniaj ące si ę w nielicznych punktach w w ąwozach na zachód i północ od Alwerni. Trias środkowy reprezentowany jest przez dolomity, margle i wapienie jamiste oraz utwory morskie dolnego wapienia muszlowego. Dominuj ącymi osadami triasu na terenie gminy s ą wapienie gogoli ńskie odsłaniaj ące si ę powszechnie w północno-zachodniej cz ęś ci gminy. Najbardziej rozpowszechnionymi utworami mezozoicznymi na obszarze gminy s ą utwory jurajskie, spo śród których najbardziej rozpowszechnione s ą wapienie skaliste, pyłowe i ławicowe z krzemieniami. Wyst ępuj ą one w całej wschodniej cz ęś ci gminy. Na wi ększych obszarach na powierzchni odsłaniaj ą si ę na odcinku Okle śna-Wrzosy i Nieporaz-Grojec, gdzie były przedmiotem eksploatacji na skal ę zarówno przemysłow ą, jak i lokaln ą, o czym świadczy szereg nieczynnych ju Ŝ obecnie łomów i kamieniołomów. Trzeciorz ęd reprezentowany jest przez wyst ępuj ące w rejonie Mirowa paleoge ńskie Ŝwiry, rumosze i gliny zwietrzelinowe. Du Ŝe powierzchnie na terenie gminy pokrywaj ą osady czwartorz ędu, głównie plejstocenu: gliny zwałowe, piaski wodno-lodowcowe, piaski i Ŝwiry rzeczne tarasów nadzalewowych oraz utwory czwartorzędu nierozdzielonego: piaski eoliczne, Ŝwiry i mułki deluwialne. Obszar Garbu Tenczy ńskiego charakteryzuje si ę podatno ści ą na degradacj ę naturogeniczn ą i uprawow ą. Przejawia si ę ona wyst ępowaniem w okresach roztopów wiosennych oraz deszczy nawalnych procesów denudacyjno-erozyjnych o charakterze zmywowym powierzchniowym. Ponadto na obszarze tym mo Ŝna zaobserwowa ć procesy erozyjno-denudacyjne skoncentrowane, w w ąskich dolinach, jarach i rozci ęciach erozyjnych o charakterze w ąwozowym.

4.2 Pokrywa glebowa

Zró Ŝnicowane ukształtowanie terenu, ró Ŝnorodna budowa geologiczna oraz zmienne warunki wodne i ro ślinne maj ą wpływ na ró Ŝnorodno ść procesów glebowych. Na obszarze gminy przewa Ŝaj ą gleby brunatne wyługowane i pseudobielice wykształcone na lessach. W Dolinie Wisły zalegaj ą mady z fragmentami czarnych ziem, pseudobielic i gleb brunantnych. Pod wzgl ędem podziału na klasy bonitacyjne s ą to gleby kl. I-VI, przewa Ŝaj ą zdecydowanie kl. III i IV. Gleby kl. I-III oraz gleby organiczne i mineralne bez wzgl ędu na klas ę obj ęte s ą ochron ą przed innym u Ŝytkowaniem ni Ŝ rolnicze. Gleby te wyst ępuj ą w centralnej cz ęś ci gminy, ci ągn ąc si ę szerokim 3-4 km pasem od zachodniej granicy gminy po Brodła.

15 Południow ą i północn ą cz ęść obszaru gminy pokrywaj ą głównie gleby piaszczyste i rędziny nie objęte ochron ą, w południowej cz ęś ci gminy wyst ępuj ą gleby obj ęte ochron ą w postaci rzadkich oderwanych płatów. Erozja powierzchniowa gleb w stopniu bardzo silnym wyst ępuje tylko na niewielkim obszarze we wsi Regulice. Silna erozja wyst ępuje na terenie wsi: Brodła, Grojec, Kwaczała i Regulice. Zagro Ŝenie erozj ą w ąwozow ą jest do ść du Ŝe, obejmuje ok. 35% gruntów ornych. Erozja wietrzna wyst ępuje w stopniu silnym na obszarze ok. 30% gruntów ornych. Na terenie Gminy Alwernia odczyn kwa śny i bardzo kwa śny wykazuje aŜ 71% powierzchni u Ŝytków rolnych. Gleby te wymagaj ą wapnowania. Zasobno ść gleb w fosfor i potas nie wykazuje wi ększego zró Ŝnicowania przestrzennego. 80% gleb u Ŝytków rolnych wymaga zwi ększonych dawek w nawo Ŝeniu mineralnym. Zasobno ść gleb w magnez nie jest zadowalaj ąca, 47% gleb u Ŝytków rolnych wymaga zwi ększonych dawek nawozów magnezowych. Badania zawarto ści metali ci ęŜ kich w glebach przeprowadzone na terenie podkrakowskich gmin w latach 90-tych XX w. [4] wykazały, Ŝe na terenie Gminy Alwernia zawarto ść metali ci ęŜ kich w glebach mie ści si ę w granicach dopuszczalnych, miejscami zawarto ść kadmu, ołowiu i cynku jest podwy Ŝszona, lecz nie przekracza warto ści dopuszczalnych.

4.3 Warunki klimatyczne

Zgodnie z podziałem Polski na dzielnice rolniczo-klimatyczne R. Gumi ńskiego analizowany obszar gminy le Ŝy na styku dwóch dzielnic klimatycznych: Cz ęstochowsko- Kieleckiej oraz Dzielnicy Kotlin Karpackich. Średnia roczna temperatura powietrza wynosi 8 0C. Ilo ść dni z pokryw ą śnie Ŝną waha si ę od 60 do 80, a średnioroczne sumy opadów s ą uzale Ŝnione od wysoko ści n.p.m. i kształtuj ą si ę od 700 do 800 mm. Maksymalne sumy miesi ęczne notuje si ę w czerwcu i lipcu, za ś minimalne w styczniu i w lutym. Przewa Ŝaj ą wiatry wiej ące z sektora zachodniego oraz wschodniego.

4.4 Stan zanieczyszczenia powietrza

Na terenie gminy koncentracja głównych źródeł emisji wyst ępuje w Alwerni. Emisja pyłów i gazów pochodz ących z Zakładów Chemicznych Alwernia S.A. stanowi znacz ącą cz ęść w bilansie emisji z terenu miasta i gminy. Zakłady Chemiczne zaliczane s ą do zakładów szczególnie uci ąŜ liwych, powoduj ących zagro Ŝenie środowiska emisj ą do powietrza. Z Zakładów emitowane s ą substancje takie jak: dwutlenek siarki, dwutlenek azotu, tlenek w ęgla, siarkowodór, kwas siarkowy, aceton, amoniak, chlorowodór, pył ( w tym pył Cr 3+ i pył Cr 6+ ). Na jako ść powietrza w gminie Alwernia wpływaj ą tak Ŝe emisje pochodz ące z palenisk indywidualnych (niska emisja lokalna) oraz zanieczyszczenia przemysłowe i energetyczne napływaj ące z województwa śląskiego a tak Ŝe z terenu Skawiny i Krakowa w zale Ŝno ści od ruchu mas powietrza z ró Ŝnych kierunków. Źródłem zanieczyszcze ń komunikacyjnych jest droga wojewódzka Kraków – Chełmek oraz odcinek autostrady A4 Kraków – Katowice.

Na terenie gminy Alwernia nie s ą prowadzone pomiary st ęŜ eń zanieczyszcze ń powietrza.

16 Zgodnie z klasyfikacj ą stref przeprowadzon ą w ramach pi ątej oceny rocznej [10] obszar powiatu chrzanowskiego zaliczony został, uwzgl ędniaj ąc kryteria ochrony zdrowia : • do klasy C dla dwutlenku siarki, • do klasy A dla dwutlenku azotu, • do klasy C dla PM10, • do klasy A dla ołowiu, • do klasy A dla benzenu, • do klasy A dla tlenku w ęgla, • do klasy A dla ozonu, Ogólna klasa strefy, z uwzgl ędnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia, to klasa C. Klasyfikacja ta zobowi ązuje do okre ślenia obszarów przekrocze ń warto ści dopuszczalnych st ęŜ eń oraz warto ści dopuszczalnych powi ększonych o margines tolerancji, a tak Ŝe do podj ęcia działa ń na rzecz ochrony powietrza (opracowanie programu ochrony powietrza). Przekroczenia dopuszczalnych warto ści st ęŜ eń: 24-godzinnego dla dwutlenku siarki i PM10 oraz rocznego dla PM10 stwierdzono na terenie powiatu chrzanowskiego w punktach pomiarowych zlokalizowanych Chrzanowie i Trzebini.

Uwzgl ędniaj ąc kryteria ochrony ro ślin , powiat chrzanowski zalicza si ę: • do klasy A dla dwutlenku siarki, • do klasy A dla tlenków azotu, • do klasy A dla ozonu, Ogólna klasa strefy to klasa A.

4.5 Wody powierzchniowe

Południow ą granic ą gminy jest rzeka Wisła. Bezpo średnio odwadnia ona cz ęść wsi Okle śna, Źródła i Podł ęŜ e. Pozostałe tereny odwadniane s ą przez nast ępuj ące cieki:

− Rudno – wschodnie tereny wsi Grójec i Brodła, − Regulka (Potok Regulicki) – Nieporaz, Regulice, zach. cz ęść wsi Grojec, Alwernia, Por ęba śegoty, wsch. cz ęść Kwaczały, Źródła, Okle śna, − Kwaczałka – środkowa cz ęść wsi Kwaczała, − Włosienka – zach. cz ęść wsi Kwaczała, − Brodlanka – dopływ lewobrze Ŝny Regulki, odwadnia zachodnie tereny wsi Brodła, Mirów, północn ą cz ęść Podł ęŜ a i południowe tereny Por ęby śegoty.

Obszar gminy le Ŝy całkowicie w dorzeczu Wisły, która w tym rejonie tworzy dwa starorzecza, z których jedno znajduje si ę w granicach gminy. Wi ększe cieki znajduj ące si ę na terenie gminy – Regulka (Potok Regulicki) wraz z dopływami (potoki Brodła i Rudno) s ą lewobrze Ŝnymi dopływami Wisły. Tylko niewielki północny skrawek omawianego obszaru jest odwadniany przez Rudaw ę. Wi ększe zbiorniki wodne to zbiornik retencyjno-rekreacyjny „Skowronek” koło Alwerni na potoku Brodła i stawy rybne koło Por ęby śegoty i Regulic. Powszechnie spotykane s ą źródła. Du Ŝe obszary źródliskowe znajduj ą si ę w Kwaczale i koło wsi Źródła nad Wisł ą.

17 Potok Regulicki jest odbiornikiem ścieków przemysłowych (zwi ązków chromu) z Zakładów Chemicznych Alwernia S.A. oraz ścieków komunalnych z tego terenu. Na potoku tym znajduje si ę przekrój pomiarowo-kontrolny.

Zgodnie z klasyfikacj ą wód powierzchniowych przeprowadzon ą w 2006 r. według 5 klas [9] w punkcie pomiarowo-kontrolnym na Potoku Regulickim w Okle śnej (km 0,5) wody potoku zaklasyfikowane zostały do klasy V. Do wska źników degraduj ących jako ść wód potoku nale Ŝą : amoniak, azot Kjeldahla, chrom +6 , chrom organiczny, azotyny, fosforany, fosfor organiczny. Na przestrzeni lat 2004-2006 stwierdzono pogorszenie jako ści wód potoku (z klasy IV do V).

4.6 Wody podziemne

W przewa Ŝaj ącej cz ęś ci obszar gminy nale Ŝy do górno śląskiego regionu hydrogeologicznego, podregionu chrzanowskiego z głównym poziomem wodono śnym w utworach triasu dolnego i środkowego. Poziomy drugorz ędne wyst ępuj ą w utworach czwartorz ędowych i górnojurajskich. W dolinie Wisły wyst ępuje zagro Ŝenie infiltracj ą zanieczyszcze ń do wód podziemnych w okresach wysokich stanów wód, gdy dochodzi do wyst ąpienia zanieczyszczonych wód rzecznych z koryta. W tabeli 4 przedstawiono najwi ększe uj ęcia wód podziemnych na terenie Gminy Alwernia.

Tabela 4. Najwi ększe uj ęcia wód podziemnych na terenie Gminy Alwernia

Miejscowo ść Zasoby eksploatacyjne [m 3/h] Alwernia – Por ęba Potok 1200 Brodła 1200 Grojec 1100 Kwaczała - Źródła 800 Por ęba śegoty 1200 Regulice 1000 Okle śna - Źródła 280

Głównym poziomem u Ŝytkowym jest poziom czwartorz ędowy, zwi ązany głównie z piaszczysto-Ŝwirowymi utworami Wisły i Regulki (56 uj ęć wody). Poziom ten jest zasilany bezpo średnio z opadów atmosferycznych, du Ŝą rol ę odgrywaj ą tu równie Ŝ dopływy obu rzek. Poziom ten jest silnie drenowany przez Wisł ę, Regulk ę i ich dopływy. W obr ębie tarasów niskich wody charakteryzuj ą si ę wysok ą mineralizacj ą (0,18-3,66 g/dm 3), podwy Ŝszon ą zawarto ści ą Ŝelaza i manganu oraz zanieczyszczeniem bakteriologicznym, w du Ŝej mierze spowodowanym czynnikami antropogenicznymi. Wody te przewa Ŝnie wymagaj ą uzdatnienia. Wody tarasów wy Ŝszych charakteryzuj ą si ę o wiele korzystniejszymi parametrami i w wi ększo ści przypadków mog ą by ć wykorzystywane bez uzdatnienia. Wydajno ść czwartorz ędowych uj ęć wodnych waha si ę na omawianym obszarze od 0,9 do 54 m3/godz. Wody tego poziomu nara Ŝone s ą na zanieczyszczenia spowodowane emisjami pyłowo-gazowymi, ściekami i zbiornikami paliw płynnych, na terenie upraw rolnych zagro Ŝenie stanowi chemizacja i nawo Ŝenie gleb. Wody jurajskiego pi ętra wodono śnego s ą bardzo rozpowszechnione we wschodniej cz ęś ci gminy na obszarze Grzbietu Tenczy ńskiego. Wyst ępuj ą tu dwa pi ętra wodono śne.

18 Podstawowe znaczenie ma poziom górnojurajski, zwi ązany ze szczelinami i sp ękaniami wapieni skalistych i płytowych, reprezentuje typowe wody krasowo-szczelinowe. Z pi ętrem tym wi ąŜ e si ę wyst ępowanie licznych źródeł, przewa Ŝnie o małej wydajno ści, cz ęsto okresowo czynnych. Na terenie gminy znajduje si ę siedem uj ęć wód jurajskich. Wydajno ść ich wynosi 20-55 m3/godz. Wody te są nieznacznie zanieczyszczone, łatwe do uzdatnienia. Wody pi ętra triasowego zwi ązane s ą z utworami wapienia muszlowego. w dolinie Regulki i jej dopływów spotyka si ę liczne źródła szczelinowe i krasowe. Na terenie gminy znajduj ą si ę dwa uj ęcia wód triasowych, w Regulicach i w Potoku koło Por ęby śegoty. Wydajno ść ich wynosi 41,9 i 18 m3/godz. Wody triasowe nale Ŝą do wód zanieczyszczonych, wymagaj ących uzdatnienia. Cz ęść wydzielonego triasowego zbiornika wód podziemnych „Chrzanów” znajduje si ę na terenie gminy. W zbiorniku tym wydzielono obszar wysokiej ochrony wód.

4.7 Hałas

Hałas pochodzenia antropogenicznego wyst ępuj ący w środowisku na terenie Gminy Alwernia podzieli ć mo Ŝna na nast ępuj ące podstawowe kategorie: hałas przemysłowy, komunikacyjny i komunalno-bytowy.

Hałas przemysłowy Hałas emitowany przez podmioty gospodarcze o charakterze przemysłowym, ze wzgl ędu na wielko ść oraz charakter produkcji podmiotów, jest szczególnie uci ąŜ liwy dla mieszka ńców domów zlokalizowanych w bezpo średnim s ąsiedztwie zakładów. W przypadku małych zakładów przemysłowych i rzemie ślniczych ich oddziaływanie akustyczne na stan środowiska, je Ŝeli wyst ępuje, ma charakter lokalny.

Hałas linii energetycznych Hałas generuj ą pracuj ące linie WN. Spowodowany jest on mikrowyładowaniami elektrycznymi na powierzchni przewodów (na skutek ulotu). Hałas ulotu linii WN jest silnie uzale Ŝniony od warunków pogodowych, stanu środowiska, stanu technicznego powierzchni przewodów, oraz charakteryzuje si ę du Ŝą zmienno ści ą poziomów w czasie i przestrzeni podczas dobrych warunków atmosferycznych. Linie 110 i 220 kV nie wymagaj ą lub wymagaj ą w nieznacznym stopniu (tylko w wyj ątkowych sytuacjach dla 220 kV) wyznaczania stref obszaru ograniczonego u Ŝytkowania z uwagi na emisj ę hałasu. Dla linii 400 kV strefa ta osi ąga ć mo Ŝe wielko ść 100 m pasa terenu wzdłu Ŝ linii (2x45m od skrajnego przewodu + szeroko ść prz ęsła). Przez teren Gminy Alwernia przebiegaj ą: linia wysokiego napi ęcia 220 kV Skawina – Byczyna (Kwaczała – Alwernia - Por ęba śegoty – Brodła) oraz linia 110 kV Zakłady Chemiczne – Trzebinia (Alwernia – Regulice – Nieporaz). Linie te mog ą by ć źródłem uci ąŜ liwego hałasu, zwłaszcza przy niekorzystnych warunkach atmosferycznych.

Hałas komunikacyjny Gwałtowny rozwój motoryzacji w latach 90. spowodował zmiany klimatu akustycznego, który tak jak w całym województwie małopolskim równie Ŝ na terenie Gminy Alwernia ulega post ępuj ącemu pogorszeniu. Równie Ŝ tu konsekwencj ą znacznego wzrostu liczby pojazdów samochodowych jest mi ędzy innymi:

• proces stabilizacji hałasu na wysokim poziomie (poziom równowa Ŝny – Leq) w godzinach szczytu komunikacyjnego, co potwierdzaj ą badania Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Krakowie,

19 • proces rozci ągania si ę godzin szczytu komunikacyjnego: do pó źnych godzin nocnych (godz. 24.00) i wczesnych godzin porannych (godz. 5.00), • istotny wzrost nat ęŜ enia ruchu w godzinach nocnych, co powoduje jedynie niewielki spadek rejestrowanych poziomów w stosunku do pory dziennej i skutkuje brakiem mo Ŝliwo ści odpoczynku osób mieszkaj ących w otoczeniu głównych szlaków komunikacyjnych.

Wszystko to powoduje wzrost równowa Ŝnych poziomów d źwi ęku tak w dzie ń jak i w nocy. Tym samym nast ępuje systematyczne rozszerzanie si ę strefy ponadnormatywnego oddziaływania hałasu komunikacyjnego powoduj ąc, Ŝe coraz większa ilo ść mieszka ńców terenów poło Ŝonych wzdłu Ŝ głównych ci ągów komunikacyjnych nara Ŝona jest na uci ąŜ liwy hałas. Najwi ększ ą uci ąŜ liwo ść akustyczn ą na terenie Gminy Alwernia wykazuj ą:

− droga wojewódzka nr 780 Kraków-Oświ ęcim − autostrada A-4 Kraków-Katowice

Przy trasach tych na obszarze gminy brak jest ekranów akustycznych.

Hałas komunalno-bytowy Hałas ten wyst ępuje na terenach zabudowy mieszkaniowej. Jego poziom zale Ŝy od intensywno ści i charakteru zabudowy oraz obecno ści zakładów rzemie ślniczych, punktów gastronomiczno-rozrywkowych, urz ądze ń do produkcji rolnej, środków transportowych itp.

4.8 Promieniowanie elektromagnetyczne niejonizuj ące

Źródłem promieniowania elektromagnetycznego na terenie gminy s ą:

− urz ądzenia b ędące w powszechnym u Ŝyciu np. kuchenki mikrofalowe, telefony komórkowe, anteny radiowe i telewizyjne, komputery, telewizory, lodówki, instalacje domowe, suszarki - urz ądzenia te w czasie pracy wytwarzaj ą promieniowanie elektromagnetyczne o cz ęstotliwo ści 50 Hz, a nawet wi ększej; − stacje telekomunikacyjne telefonii komórkowej, − linie wysokiego napi ęcia i zwi ązane z nimi stacje elektroenergetyczne,

Intensywno ść wyst ępowania pól elektromagnetycznych w środowisku jest kontrolowana i w niektórych przypadkach podlega ograniczeniom na tyle na ile uzasadnia to obecny stan wiedzy dotycz ącej oddziaływania pól elektromagnetycznych na człowieka, a tak Ŝe mo Ŝliwo ści techniczne. W wielu krajach. równie Ŝ w Polsce obowi ązuj ą w tym wzgl ędzie szczegółowe przepisy. Przez teren gminy przebiegaj ą linie: 110 kV (Alwernia-Regulice-Nieporaz) oraz 220 kV (Kwaczała – Alwernia - Por ęba śegoty – Brodła). Stanowi ą one źródło promieniowania elektromagnetycznego. Na terenie gminy zlokalizowane s ą równie Ŝ stacje transformatorowe i stacje przeka źnikowe telefonii komórkowej.

4.9 Środowisko przyrodnicze

Zgodnie z podziałem geobotanicznym Polski Szafera omawiany obszar le Ŝy w prowincji Ni Ŝowo-Wy Ŝynnej, Środkowoeuropejskiej, działu A – Bałtyckiego, w poddziale A 4 – Pasa

20 Wy Ŝyn Środkowych, w krainie 15 – Wy Ŝyny Krakowsko-Wielu ńskiej okr ęgu a – Południowego. Szata ro ślinna jest tu bardzo zró Ŝnicowana i tworzy skomplikowane struktury przestrzenne. Na siedliskach zabagnionych, np. w miejscu wyci ętych szuwarów trzcinowych lub olszyn, wyst ępuj ą zaro śla łozowe. Wzdłu Ŝ cieków wodnych i rozlewisk spotka ć te Ŝ mo Ŝna niewielkie powierzchniowo płaty olsu b ądź fragmenty ł ęgów jesionowo-olszowych, a tak Ŝe zbiorowiska bagienne i nadwodne (szuwar trzcinowy, niski szuwar trawiasty, szuwary turzycowe, ro ślinno ść torfowisk niskich). Najbardziej rozpowszechnione na terenie garbu Tenczy ńskiego s ą fitocenozy gr ądu, zajmuj ące zazwyczaj strome zbocza oraz cieniste doliny. W bujnie rozwini ętym runie rosn ą:

• zawilec Ŝółty (Anemone ranunculodies), • jarzmianka wi ększa (Astrantia major), • lilia złotogłów (Lilium martagon), • jaskier kaszubski (Ranunculus cassubicus), • gwiazdnica wielkokwiatowa (Stellaria holostea),

Zbli Ŝone do gr ądów siedliska zajmuj ą płaty buczyny karpackiej. W ich runie wyst ępuj ą:

• Ŝywiec gruczołowaty (Dentaria glandulosa), • paprotnik kolczysty (Polystichum aculeatum), • marzanka wonna (Galium odoratum), • wilczomlecz migdałolistny (Euphorbia amygdaloides), • czerniec gronkowy (Acatea spicata), • zawilec gajowy (Anemone nemorosa).

Na suchych i ciepłych stokach wystawionych do sło ńca rozwija si ę ciepłolubna buczyna storczykowa, a na zboczach łagodniejszych, gdzie gleby s ą silniej zakwaszone, wyst ępuje kwa śna buczyna ni Ŝowa. Na bardziej zmienionych przez człowieka obszarach dominuj ą pola uprawne, zbiorowiska naskalne i kserotermiczne, wrzosowiska. Zbiorowiska le śne Garbu Tenczy ńskiego wykazuj ą miejscami w dalszym ci ągu swój naturalny charakter. Flora Garbu Tenczy ńskiego liczy 521 gatunków, z których na uwag ę zasługuj ą ro śliny porastaj ące skały wapienne w dolinach erozyjnych, tworz ące murawy kserotermiczne oraz wchodz ące w skład termofilnych zaro śli, np. wi ązówka bulwkowa (Filipendula vulgaris), ole śnik górski (Seseli libanotis), kozłek trójlistkowy (Valeriana tripteris). Zbiorowisko le śne Garbu Tenczy ńskiego styka si ę bezpo średnio z Puszcz ą Dulowsk ą, której niewielki fragment znajduje si ę na obszarze gminy. Przyrodniczy charakter puszczy jest podobny do lasów porastaj ących Garb Tenczy ński. Na terenie gminy znajduj ą si ę 23 drzewa lub skupiska drzew uznane za pomniki przyrody. Zlokalizowane s ą one w dwóch obszarach w mie ście Alwerni wokół Klasztoru O.O Bernardynów i Rynku. Na terenie gminy Alwernia znajduje si ę około 113 ha lasów stanowi ących własno ść mienia komunalnego. Zgodnie z obowi ązuj ącą ustaw ą kompetencyjn ą nadzór nad gospodarowaniem w lasach sprawuje Nadle śnictwo Krzeszowice. Z wymienionej wy Ŝej powierzchni około 75 ha lasów zaliczonych zostało do lasów ochronnych.

21 4.10 Zachowanie ró Ŝnorodno ści biologicznej

Cały obszar gminy obj ęty jest ró Ŝnymi formami prawnej ochrony przyrody (rys. 3):

− północno-zachodnia cz ęść gminy, obejmuj ąca tereny poło Ŝone na zachód od Kwaczały i Rudna oraz na północ od Nieporazu nale Ŝy do Tenczy ńskiego Parku Krajobrazowego, − południowo-wschodnia cz ęść obszaru gminy to tereny Rudnia ńskiego Parku Krajobrazowego, − strefa pomi ędzy tymi dwoma parkami stanowi Obszar Chronionego Krajobrazu, znajduje si ę tutaj szereg oderwanych niewielkich kompleksów le śnych, głównie mieszanych i szpilkowych Parki te nale Ŝą do Zespołu Jurajskich Parków Krajobrazowych.

Rudnia ński Park Krajobrazowy poło Ŝony jest w południowej cz ęś ci Wy Ŝyny Krakowskiej. Obejmuje zlewni ę potoków Rudno i Brodła, tereny lasów Alwerni i Kamienia oraz wzgórze Kajasówka. Park obejmuje obszar 5813,9 ha, w obr ębie gmin: Alwernia, Czernichów i Krzeszowice (rys. 3). Na terenie Gminy Alwernia zajmuje powierzchni ę 3344 ha, co wynosi 44,4% obszaru gminy. Otulina parku obejmuje obszar 6713,0 ha na terenie cz ęś ci gmin: Alwernia, Babice, Czernichów, Liszki i Krzeszowice. Park charakteryzuje si ę bardzo bogat ą i ró Ŝnorodn ą pod wzgl ędem ekologicznym flor ą i roślinno ści ą niele śną oraz bogatym światem zwierz ąt. Ró Ŝnorodno ść biologiczn ą Parku mo Ŝna uzna ć za wybitn ą .Obecna bioró Ŝnorodno ść w znacznym stopniu ukształtowała si ę pod wpływem wielowiekowej działalno ści człowieka i utrzymywała si ę w wyniku prowadzonej systematycznie tradycyjnej ekstensywnej gospodarki rolniczej, głównie pasterskiej i ł ąkowej. Niezwykle istotna dla bioró Ŝnorodno ści jest mozaikowa struktura przestrzenna ró Ŝnych typów ro ślinno ści (lasów, zaro śli, ł ąk, pastwisk, torfowisk, szuwarów, muraw) oraz bogactwo zespołów. Około 80% wszystkich wyst ępuj ących na terenie Parku zbiorowisk ro ślinnych to zbiorowiska niele śne, które przewa Ŝnie maj ą półnaturalny charakter, gdy Ŝ powstały i utrzymuj ą si ę w wyniku u Ŝytkowania gospodarczego. Dla ochrony bioró Ŝnorodno ści najistotniejszym zagadnieniem jest zachowanie moŜliwie najwi ększej liczby zbiorowisk ro ślinnych, zwłaszcza tych, które odznaczaj ą si ę du Ŝym bogactwem gatunkowym, s ą siedliskiem gatunków rzadkich, chronionych i zagroŜonych. Wśród ro ślinno ści niele śnej do takich zbiorowisk nale Ŝą : murawy kserotermiczne, murawy piaskowe, torfowiska, podmokłe ł ąki, ł ąki świe Ŝe, ziołoro śla, niektóre zespoły szuwarowe, wodne i synantropijne. Drugim wa Ŝnym zagadnieniem dla zachowania bioróznorodno ści jest utrzymanie mozaikowych układów przestrzennych zbiorowisk oraz drobnopowierzchniowej struktury pól uprawnych z licznymi miedzami, skarpami, zadrzewieniami i zakrzewieniami śródpolnymi. Zachowanie zbiorowisk ro ślinnych gwarantuje w du Ŝym stopniu ochron ę ró Ŝnorodno ści fauny. Na terenie parku ustalono nast ępuj ące szczególne cele ochrony: 1. Ochrona warto ści przyrodniczych: a) zachowanie charakterystycznych elementów przyrody nieo Ŝywionej, b) ochrona naturalnej ró Ŝnorodno ści florystycznej i faunistycznej, c) zachowanie naturalnych i półnaturalnych zbiorowisk ro ślinnych, ze szczególnym uwzgl ędnieniem ro ślinno ści kserotermicznej, torfowiskowej oraz wilgotnych łąk, d) zachowanie korytarzy ekologicznych. 2. Ochrona warto ści historycznych i kulturowych:

22 a) ochrona tradycyjnych form zabudowy i zespołów wiejskich, b) współdziałanie w zakresie ochrony obiektów zabytkowych i ich otoczenia. 3. Ochrona walorów krajobrazowych: a) zachowanie otwartych terenów krajobrazów jurajskich, b) ochrona przed przekształceniem terenów wyró Ŝniaj ących si ę walorami estetyczno- widokowymi, 4. Społeczne cele ochrony: a) racjonalna gospodarka przestrzeni ą, hamowanie presji urbanizacyjnej, b) promowanie i rozwijanie funkcji zgodnych z uwarunkowaniami środowiska, w tym szczególnie turystyki, wypoczynku i edukacji.

Tenczy ński Park Krajobrazowy poło Ŝony jest w południowej cz ęś ci Wy Ŝyny Krakowskiej, obejmuje pasmo Garbu Tenczy ńskiego oraz Puszcz ę Dulowsk ą. Park obejmuje obszar 13 658,1 ha w obr ębie 9 gmin: Alwernia, Babice, Chrzanów, Kraków, Krzeszowice, Liszki, Trzebinia, Wielka Wie ś, Zabierzów. Na terenie Gminy Alwernia park zajmuje obszar 1250,5 ha, co stanowi 16,61% powierzchni gminy. Otulina parku obejmuje obszar 13 413,9 ha Alwernia, Babice, Chrzanów, Kraków, Krzeszowice, Trzebinia, Wielka Wie ś, Zabierzów. Tenczy ński Park Krajobrazowy cechuje si ę wybitn ą ró Ŝnorodno ści ą biologiczn ą, o czym decyduj ą w du Ŝym stopniu bogactwo i zró Ŝnicowanie geobotaniczne i ekologiczne flory i zbiorowisk ro ślinnych (bogactwo florystyczne i zró Ŝnicowanie ekologiczne flory nale Ŝy oceni ć jako wybitne w skali regionalnej i ogólnokrajowej). Obecna bioró Ŝnorodno ść w znacznym stopniu ukształtowała si ę pod wpływem wielowiekowej działalno ści człowieka i utrzymywała si ę w wyniku prowadzenia systematycznie tradycyjnej ekstensywnej gospodarki rolniczej, głównie pasterskiej i ł ąkowej. Niezwykle istotna dla bioró Ŝnorodno ści jest mozaikowa struktura przestrzenna ró Ŝnych typów ro ślinno ści (lasów, zaro śli, ł ąk, pastwisk, torfowisk, szuwarów, muraw) oraz bogactwo zespołów ro ślinnych. Zbiorowiska niele śne, które przewa Ŝnie maj ą półnaturalny charakter, powstały i utrzymuj ą si ę w wyniku u Ŝytkowania gospodarczego. Na terenie parku ustalono nast ępuj ące szczególne cele ochrony: 1. Ochrona warto ści przyrodniczych: a) zachowanie charakterystycznych elementów przyrody nieo Ŝywionej, b) ochrona naturalnej ró Ŝnorodno ści florystycznej i faunistycznej, c) zachowanie naturalnych i półnaturalnych zbiorowisk ro ślinnych, ze szczególnym uwzgl ędnieniem ro ślinno ści kserotermicznej, torfowiskowej oraz wilgotnych ł ąk, d) zachowanie korytarzy ekologicznych. 2. Ochrona warto ści historycznych i kulturowych: a) ochrona tradycyjnych form zabudowy i zespołów wiejskich, b) współdziałanie w zakresie ochrony obiektów zabytkowych i ich otoczenia. 3. Ochrona walorów krajobrazowych: a) zachowanie otwartych terenów krajobrazów jurajskich, b) ochrona przed przekształceniem terenów wyró Ŝniaj ących si ę walorami estetyczno- widokowymi, 4. Społeczne cele ochrony: a) racjonalna gospodarka przestrzeni ą, hamowanie presji urbanizacyjnej, b) promowanie i rozwijanie funkcji zgodnych z uwarunkowaniami środowiska, w tym szczególnie turystyki, wypoczynku i edukacji.

23 4.11 Gospodarka zło Ŝami

Gmina Alwernia jest gmin ą zasobn ą w surowce mineralne, jednak mo Ŝliwo ści ich wykorzystania s ą zagadnieniem zło Ŝonym, poniewa Ŝ oprócz zagadnie ń geologiczno- zło Ŝowych trzeba wzi ąć pod uwag ę takie czynniki jak: ochrona przyrody i środowiska oraz ochrona terenów rolniczych. W chwili obecnej prowadzona jest eksploatacja wapieni na terenie kamieniołomu MIRÓW-KAMIR w Mirowie, b ędącym własno ści ą prywatn ą.

Wapienie Na terenie gminy znajduj ą si ę dwa udokumentowane zło Ŝa wapieni: triasowe wapienie przeznaczone dla potrzeb przemysłu cementowego „Grzmi ączka” i bloczne wapienie jurajskie „Mirów”. Zło Ŝe wapieni „Grzmi ączka” z udokumentowanymi zasobami w kategorii C 1+B w ilo ści 11,5 mln Mg nie jest do tej pory eksploatowane z uwagi na niekorzystne warunki geologiczno-górnicze i brak bliskiego miejsca zbytu surowca. Niemniej jednak nale Ŝy je zaliczy ć do złó Ŝ perspektywicznych, lecz nie w aspekcie produkcji cementu, lecz raczej dla przemysłu wapienniczego. Na zło Ŝu blocznych wapieni płytowych i skalistych „Mirów” prowadzona jest eksploatacja (kamieniołom MIRÓW-KAMIR). Oprócz złó Ŝ udokumentowanych wytypowano jako perspektywiczne dwa obszary wyst ępowania wapieni jurajskich: obszar nr II „Brandyska” (perspektywiczne zasoby ok. 3,5 mln Mg) i obszar nr III poło Ŝony na zachód od miejscowo ści Wrzosy (perspektywiczne zasoby ok. 5 mln Mg). W minionych latach eksploatowano równie Ŝ zło Ŝa wapieni na wzgórzu Skałka (obecnie w s ąsiedztwie znajduje si ę osiedle willowe, co czyni eksploatacj ę niemo Ŝliw ą).

Melafiry Na obszarze gminy znajduj ą si ę dwa udokumentowane zło Ŝa tego surowca: „Regulice” z udokumentowanymi zasobami w ilo ści 2 208 tys. Mg i „Por ęba śegoty” – zasoby w ilo ści 511 tys. Mg. W Regulicach wyeksploatowane zostały zasoby przemysłowe, lecz istnieje mo Ŝliwo ść poszerzenia granicy zło Ŝa w kierunku wschodnim. Zło Ŝe „Por ęba śegoty”, nieeksploatowane od pocz ątku lat 60-tych XX w. znajduje si ę w obr ębie Rudnia ńskiego Parku Krajobrazowego co stawia pod znakiem zapytania eksploatacj ę. Nieudokumentowane wyst ąpienia melafirów (wzgórze klasztorne w Alwerni, kamieniołom w Brodłach) nie rokuj ą nadziei na przyszł ą eksploatacj ę z uwagi na poło Ŝenie w obszarze zabudowanym.

Kruszywa naturalne Kruszywa naturalne na terenie gminy reprezentowane s ą przez piaski i Ŝwiry rzeczne, piaski wodnolodowcowe i piaski eoliczne. W latach ubiegłych surowiec ten był eksploatowany zarówno na cele lokalne, jak i na skale przemysłow ą, o czym świadcz ą liczne, w wi ększej mierze nieczynne ju Ŝ wyrobiska. Szczególne nasilenie eksploatacji tego surowca dało si ę zauwa Ŝyć w południowo-zachodniej cz ęś ci gminy. W tym te Ŝ rejonie znajduj ą si ę trzy udokumentowane zło Ŝa piasków: „Okle śna”, „Okle śna II” i „Alwernia przy hałdzie”. Na ostatnim spo śród tych złó Ŝ zako ńczono eksploatacj ę w 2002 r. Zło Ŝe „Okle śna” jest prawie całkowicie wyeksploatowane, wg bilansu zasobów pozostało tam zaledwie 47 tys. Mg surowca. Zło Ŝe „Okle śna II” jest nieudost ępnione, znajduje si ę ono w obr ębie Rudnia ńskiego Parku Krajobrazowego W osadach piaskowych wysokiego tarasu Regulki znajduje si ę te Ŝ wytypowany jako perspektywiczny niewielki obszar nr IV „Mły ńczyska”, cz ęś ciowo eksploatowany przez

24 miejscow ą ludno ść na własne potrzeby. Perspektywiczne zasoby wynosz ą tu około 100 tys. m3. Perspektywy eksploatacji kruszyw naturalnych istniej ą równie Ŝ na obszarach poło Ŝonych na północ od doliny Wisły, a Ŝ po rejon Kwaczały. Wydzielono tutaj trzy obszary perspektywiczne: obszar nr V „Sorkowa Góra”, gdzie przedmiotem eksploatacji byłyby zapiaszczone Ŝwiry (orientacyjne zasoby ok. 0,5 mln m3), obszar nr VII „Piaski I” (orientacyjne zasoby piasków ok. 300 tys. m3) i obszar nr VIII „Piaski 2” (orientacyjne zasoby około 150 tys. m3).

Surowce ilaste Surowce te na obszarze gminy reprezentowane s ą wył ącznie przez gliny zwałowe wyst ępuj ące w postaci oderwanych płatów. Wytypowane zostały trzy obszary perspektywiczne: obszar nr I w rejonie Nieporazu (orientacyjne zasoby ok. 120 tys. m3), obszar nr VI w miejscowo ści Kopaniny (przewidywane zasoby w granicach 350 tys. m3) i obszar nr IX poło Ŝony na południe od Brodeł (orientacyjne zasoby 200 tys. m3). Obszary te były eksploatowane przez okoliczn ą ludno ść w celu pozyskania surowca do wyrobu cegły i celów garncarskich, na terenach tych znajduj ą si ę stare glinianki. Na pierwszym z tych obszarów eksploatacja jest mo Ŝliwa tylko na niewielkiej cz ęś ci, na drugim eksploatacja jest w ogóle niemo Ŝliwa, gdy Ŝ le Ŝy na terenie Rudnia ńskiego Parku Krajobrazowego, na trzecim obszarze przewiduje si ę mo Ŝliwo ść eksploatacji.

4.12 Walory kulturowe

Na terenie gminy znajduj ą si ę nast ępuj ące obiekty zabytkowe:

• rynek w Alwerni • klasztor OO Bernardynów z cudownym obrazem „Ecce Homo” • ruiny rokokowego pałacu Szembeków w Por ębie śegoty z zabytkowym parkiem, zachowanym systemem oficyn i kompleksem dworskim, • XVIII-wieczny ko ściół w Por ębie śegoty z ołtarzami pochodz ącymi z Katedry Wawelskiej • Małopolskie Muzeum Po Ŝarnictwa z bogat ą kolekcj ą unikalnych wozów stra Ŝackich i sprz ętu po Ŝarniczego.

Do rejestru zabytków wpisane są: zało Ŝenie klasztorne w Alwerni, kaplica św. Floriana z drzewostanem w Alwerni, krajobraz kulturowy południowej cz ęś ci wsi Por ęba śegoty.

4.13 Walory krajobrazowe Gmina posiada wysokie walory krajobrazowe, zwi ązane z urozmaicon ą rze źbą terenu, bogat ą ro ślinno ści ą i wyst ępuj ącymi na jej obszarze obiektami zabytkowymi. Teren wznosz ący si ę pi ętrowo od doliny Wisły po wysoczyzn ę Garbu Tenczy ńskiego, poci ęty dolinami i obni Ŝeniami, w du Ŝym stopniu pokryty lasami jest cenny krajobrazowo, co zostało potwierdzone przez lokalizacj ę na tym obszarze dwóch parków krajobrazowych: Tenczy ńskiego i Rudnia ńskiego, nale Ŝą cych do Zespołu Jurajskich Parków Krajobrazowych.

25

5. UWARUNKOWANIA POLITYKI EKOLOGICZNEJ MIASTA I GMINY ALWERNIA

5.1 Polityka ekologiczna Unii Europejskiej

Zobowi ązania w zakresie wdra Ŝania Dyrektyw Unii Europejskiej wynikaj ą z członkostwa Polski w Unii Europejskiej. Polska wypełnia zobowi ązania podj ęte w czasie ubiegania si ę o członkostwo jak równie Ŝ realizuje zadania, nakładane obecnie na pa ństwa Wspólnoty. Przepisy Unii Europejskiej dotycz ące ochrony środowiska s ą niezwykle rozbudowane i dotycz ą praktycznie wszystkich dziedzin Ŝycia społeczno-gospodarczego. Aktualnie proces dostosowywania do prawa polskiego poprzez wprowadzenie ustaw i rozporz ądze ń jest na uko ńczeniu. Proces ten b ędzie jednak kontynuowany, poniewa Ŝ prawo unijne zmienia si ę i jest dostosowywane do bie Ŝą cych uwarunkowa ń i potrzeb. Ze wzgl ędu na rozbudowany charakter nowych regulacji administracja samorz ądowa powinna podejmowa ć szerokie i ró Ŝnorodne działania maj ące na celu ich praktyczn ą realizacj ę. Szczególn ą uwag ę nale Ŝy zwróci ć na nast ępuj ące dziedziny:

udział społeczny i udzielanie informacji o stanie środowiska i jego ochronie;
nowe przepisy dotycz ące gospodarki wodno-ściekowej;
gospodark ę odpadami.

Prawo Unii Europejskiej reguluj ące ochron ę środowiska powstawało na przestrzeni ostatnich 30 lat. Obecnie liczy około 300 aktów prawnych, obejmuj ących dyrektywy, rozporz ądzenia, decyzje i zalecenia. Eksperci unijni zajmuj ący si ę ochron ą środowiska ustalili 11 zasad, których przestrzega ć powinny wszystkie pa ństwa b ędące w Unii:

1. Lepiej zapobiega ć, ni Ŝ leczy ć. 2. Nale Ŝy uwzgl ędnia ć skutki oddziaływania na środowisko w mo Ŝliwie najwcze śniejszym stadium podejmowania decyzji. 3. Trzeba unika ć eksploatowania przyrody powoduj ącego znaczne naruszenie równowagi ekologicznej. 4. Nale Ŝy podnie ść poziom wiedzy naukowej, by umo Ŝliwi ć podejmowanie wła ściwych działa ń. 5. Koszty zapobiegania i usuwania szkód ekologicznych powinien ponosi ć sprawca zanieczyszczenia. 6. Działania w jednym pa ństwie członkowskim nie powinny powodowa ć pogorszenia stanu środowiska w innym. 7. Polityka ekologiczna pa ństw członkowskich w zakresie ochrony środowiska musi uwzgl ędnia ć interesy pa ństw rozwijaj ących si ę. 8. Pa ństwa Unii Europejskiej powinny wspiera ć ochron ę środowiska w skali mi ędzynarodowej i globalnej. 9. Ochrona środowiska jest obowi ązkiem ka Ŝdego, zatem konieczna jest edukacja w tym zakresie. 10. Środki ochrony środowiska powinny by ć stosowane odpowiednio do rodzaju zanieczyszczenia, potrzebnego działania oraz obszaru geograficznego, który maj ą chroni ć.

26 11. Krajowe programy dotycz ące środowiska powinny by ć koordynowane na podstawie wspólnych długoterminowych programów, a krajowa polityka ekologiczna – harmonizowana w ramach Wspólnot Europejskich.

Obecnie najwa Ŝniejszym programem społeczno-gospodarczym Unii Europejskiej jest Strategia Lizbo ńska przyj ęta w marcu 2000 r. Jej głównym celem jest stworzenie w Europie do roku 2010 najbardziej konkurencyjnej gospodarki na świecie, zdolnej do utrzymania zrównowa Ŝonego wzrostu gospodarczego, stworzenia wi ększej liczby miejsc pracy oraz zachowania spójno ści społecznej. Strategia składa si ę z trzech filarów: ekonomicznego, społecznego i ekologicznego (dodanego na szczycie w Goteborgu w czerwcu 2001). Dokument ten wyró Ŝnia cztery obszary priorytetowe: − zmiany klimatyczne, a zwłaszcza spowolnienie zu Ŝycia paliw kopalnych w celu opó źnienia lub odwrócenia efektu cieplarnianego, − opanowanie presji na środowisko ze strony transportu, − poprawa zdrowia publicznego, − zachowanie zasobów naturalnych.

5.2 Powi ązania z polityk ą ekologiczn ą województwa i kraju

Podstawowymi dokumentami, do których nale Ŝy si ę odnie ść przy opracowywaniu aktualizacji Programu ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Alwernia s ą:

• „Polityka ekologiczna Państwa na lata 2007-2010 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2011-2014”, stanowi ąca aktualizacj ę „Polityki ekologicznej Pa ństwa na lata 2003-2006 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2007-2010” będącej uszczegółowieniem przyj ętej przez Sejm RP w 2001 roku II Polityki ekologicznej Państwa. • Program Ochrony Środowiska Województwa Małopolskiego na lata 2007-2014 przyj ęty przez Sejmik Województwa Małopolskiego Uchwał ą nr XI/133/07 z dn. 24 wrze śnia 2007 r. • Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2007-2013, uchwalona 30 stycznia 2006 r. przez Sejmik Województwa Małopolskiego • Małopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2007-2013

Polityka ekologiczna Pa ństwa na lata 2007-2010 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2011-2014

Potrzeba aktualizacji polityki ekologicznej wynikała m.in. z uzyskania przez Polsk ę członkostwa w Unii Europejskiej. Stwarza to, z jednej strony, szans ę szybkiego rozwi ązania wielu problemów ochrony środowiska i poprawy jako ści Ŝycia mieszka ńców, przykładowo poprzez mo Ŝliwo ść korzystania ze środków finansowych UE, z drugiej strony oznacza konieczno ść spełnienia wymaga ń wynikaj ących z Traktatu Akcesyjnego oraz osi ągania celów wspólnotowej polityki ekologicznej. "Polityka ekologiczna Pa ństwa na lata 2007-2010 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2011-2014" bierze pod uwag ę te zobowi ązania. Dlatego przy jej opracowywaniu uwzgl ędniono nie tylko strategiczne i programowe dokumenty rz ądu Rzeczpospolitej Polskiej, ale tak Ŝe Wspólnoty Europejskiej.

27

Polska polityka ekologiczna opiera si ę na konstytucyjnej zasadzie zrównowa Ŝonego rozwoju, dlatego jej zalecenia musz ą by ć uwzgl ędniane we wszystkich dokumentach strategicznych oraz programach, których realizacja mo Ŝe mie ć wpływ na stan środowiska.

"Polityka ekologiczna Pa ństwa na lata 2007-2010 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2011-2014" jako nadrz ędny, strategiczny cel przyjmuje zapewnienie bezpiecze ństwa ekologicznego kraju (mieszka ńców, zasobów przyrodniczych i infrastruktury społecznej) i tworzenie podstaw do zrównowa Ŝonego rozwoju społeczno-gospodarczego.

Realizacja tego celu osi ągana b ędzie poprzez niezb ędne działania organizacyjne, inwestycyjne (w tym wdra Ŝanie postanowie ń Traktatu Akcesyjnego), tworzenie regulacji dotycz ących zakresu korzystania ze środowiska i reglamentowania poziomu tego wykorzystania w najwa Ŝniejszych obszarach ochrony środowiska. Celami realizacyjnymi Polityki ekologicznej s ą:
wzmacnianie systemu zarz ądzania ochron ą środowiska,
ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne wykorzystanie zasobów przyrody,
zrównowa Ŝone wykorzystanie materiałów, wody i energii,
dalsza poprawa jako ści środowiska i bezpiecze ństwa ekologicznego dla ochrony zdrowia mieszka ńców Polski,
ochrona klimatu.

Spo śród kierunków działa ń słu Ŝą cych realizacji ww. celów, wymienionych w Polityce ekologicznej na lata 2007-2010 bezpo średnio do zarz ądzania środowiskiem na szczeblu gminy odnie ść mo Ŝna nast ępuj ące: • Promocja i rozwój systemu „zielonych zamówie ń” realizowanych ze środków publicznych oraz uruchomienia programu „zielonych miejsc pracy”. Wykorzystanie środków pomocowych UE dla uruchomienia tych programów na poziomie lokalnym. • Prowadzenie działa ń edukacyjnych w zakresie zrównowa Ŝonej konsumpcji i kształtowania po Ŝą danych proekologicznych jej wzorców. • Tworzenie gminnych programów edukacji dla zrównowa Ŝonego rozwoju. • Wspieranie wybranych projektów realizowanych przez pozarz ądowe organizacje ekologiczne. • Bie Ŝą ca ochrona obszarów i obiektów prawnie chronionych. • Promocja stosowania dobrych praktyk rolniczych jako instrumentu ochrony gleb, upowszechnianie kierunków produkcji rolnej zapewniaj ących zrównowa Ŝone ich wykorzystanie. • Wspieranie działa ń zmierzaj ących do zmniejszenia zu Ŝycia wody i podniesienia efektywno ści wykorzystania energii w gospodarce komunalnej. • Budowa, rozbudowa i modernizacja oczyszczalni ścieków i systemów kanalizacji zbiorczej. • Wspieranie budowy indywidualnych systemów oczyszczania ścieków, w miejscach gdzie jest niemo Ŝliwa lub ekonomicznie nieuzasadniona budowa sieci kanalizacyjnej. • Wspieranie budowy szczelnych zbiorników na gnojowicę i/lub gnojówk ę oraz płyt obornikowych w gospodarstwach rolnych prowadz ących hodowl ę i chów zwierz ąt.

28 • Wspieranie działa ń maj ących na celu popraw ę jako ści wody przeznaczonej do spo Ŝycia, w tym budowa lub modernizacja stacji uzdatniania wody i sieci wodoci ągowych. • Wspieranie działa ń na rzecz ograniczenia niskiej emisji ze źródeł komunalnych.

Program Ochrony Środowiska Województwa Małopolskiego na lata 2007-2014

Program Ochrony Środowiska Województwa Małopolskiego na lata 2007-2014 jest jednym z podstawowych dokumentów, na których powinny si ę opiera ć gminne programy ochrony środowiska w celu tworzenia i realizowania wspólnej polityki w zakresie ochrony środowiska. Program ten prezentuje działania przewidziane do realizacji w latach 2007-2010 oraz w ogólnym zarysie kierunki działa ń do 2014 r.

Program identyfikuje najwa Ŝniejsze źródła zagro Ŝeń dla zdrowia człowieka i środowiska w województwie małopolskim, do których nale Ŝą :  zanieczyszczenie wód i jako ść wody do picia (zwłaszcza na obszarach wiejskich),  zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego,  odpady komunalne,  zagro Ŝenia naturalne – susze i powodzie

Celem nadrz ędnym polityki ekologicznej województwa jest:

„Zapewnienie wysokiej jako ści Ŝycia mieszka ńców poprzez popraw ę stanu środowiska i racjonalne gospodarowanie jego zasobami”

Program przyjmuje priorytety ekologiczne na lata 2007-2010:
uporz ądkowanie gospodarki odpadami,
poprawa stanu wód i racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi oraz ochrona przed powodzi ą i susz ą,
ochrona powietrza przed zanieczyszczeniami.

Oprócz ww. priorytetów uznano za wa Ŝne dla poprawy stanu środowiska naturalnego uwzgl ędnienie w programie przedsi ęwzi ęć dotycz ących: • ochrony przed hałasem (w szczególno ści drogowym), • ochrony Ŝywych zasobów przyrody, • ochrony powierzchni ziemi (gleby i złó Ŝ surowców mineralnych), • racjonalizacji wykorzystania zasobów surowców i energii (w tym tak Ŝe energii odnawialnej), • ochrony przed promieniowaniem elektromagnetycznym, • ochrony przed skutkami powa Ŝnych awarii przemysłowych, • stabilizacji osuwisk na terenie Karpat fliszowych, • zapewnienia bezpiecze ństwa biologicznego Małopolski, • podnoszenia świadomo ści ekologicznej mieszka ńców – działania promocyjne, edukacyjne.

W ramach działa ń krótkoterminowych na lata 2007-2010 Program formułuje nast ępuj ące cele szczegółowe:
ograniczenie przekrocze ń dopuszczalnych st ęŜ eń zanieczyszcze ń,

29
ograniczenie emisji niskiej,
ograniczenie emisji z procesów przemysłowych, energetyki i elektrociepłowni,
zwi ększenie wykorzystania niekonwencjonalnych źródeł energii,
ograniczenie uci ąŜ liwości akustycznej dla mieszka ńców,
ocena stanu akustycznego środowiska i obserwacja zmian klimatu akustycznego,
ochrona przed polami elektromagnetycznymi,
efektywne zarz ądzanie zasobami wodnymi,
ochrona zasobów i poprawa stanu wód podziemnych i powierzchniowych,
zapewnienie mieszka ńcom wody pitnej dobrej jako ści,
ochrona gleb u Ŝytkowanych rolniczo,
rekultywacja i rewitalizacja terenów zdegradowanych,
ochrona, rozwój i uporz ądkowanie systemu obszarów chronionych,
kształtowanie przestrzeni regionu z uwzgl ędnieniem warto ści przyrodniczych i krajobrazowych,
ochrona gatunkowa ro ślin, zwierz ąt i grzybów,
rozwój rolnictwa zrównowa Ŝonego i promocja produktów ekologicznych,
ochrona przed negatywnym wpływem GMO (organizmów genetycznie zmodyfikowanych),
zrównowa Ŝona gospodarka le śna,
racjonalne gospodarowanie i ochrona złó Ŝ zasobów mineralnych, w tym obszarów perspektywicznych,
minimalizacja presji eksploatacji złó Ŝ na środowisko,
wła ściwe zagospodarowanie terenów zagro Ŝonych powodzi ą oraz susz ą hydrologiczn ą,
zwi ększenie retencyjno ści zlewni oraz poprawa stanu technicznego urz ądze ń zabezpieczenia przeciwpowodziowego,
ograniczanie skutków procesów geodynamicznych,
zmniejszenie ryzyka wyst ąpienia powa Ŝnej awarii i ograniczanie skutków w przypadku jej wyst ąpienia,
bezpieczny transport substancji niebezpiecznych,
realizacja programu, w tym współpraca z instytucjami zagranicznymi i krajowymi, administracj ą rz ądow ą i samorz ądow ą,
edukacja ekologiczna,
monitoring stanu środowiska, w tym bazy danych nt. emisji zanieczyszcze ń – powietrze, odpady, ścieki, hałas i in.,
wdro Ŝenie i utrzymanie systemu zarz ądzania i informacji o środowisku.

Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2007-2013

Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2007 – 2013 (SRWM) została uchwalona 30 stycznia 2006 r. przez Sejmik Województwa Małopolskiego. Dokument ten okre śla cele i priorytety polityki rozwoju prowadzonej na terenie regionu.

Wizja rozwoju województwa okre ślona w tym dokumencie to:

„Małopolska – regionem szans, wszechstronnego rozwoju ludzi i nowoczesnej gospodarki; silnym aktywno ści ą swych mieszka ńców, czerpi ącym z dziedzictwa przeszło ści i zachowuj ącym to Ŝsamo ść w integruj ącej si ę Europie”.

30 W polu działania B - Rozwój społeczny i jako ść Ŝycia, wyodr ębniono istotny w kontek ście poprawy jako ści i ochrony środowiska obszar polityki rozwoju - VI. Ochrona środowiska, dla którego wyznaczono cel po średni:

„Wysoka jako ść Ŝycia w czystym i bezpiecznym środowisku przyrodniczym” .

W ramach VI obszaru wyznaczono kierunki polityki - zało Ŝenia kluczowych programów realizacyjnych: VI.1. Ochrona zasobów wodnych. VI.2. Ochrona powietrza i zwi ększenie wykorzystania niekonwencjonalnych źródeł energii. VI.3. Gospodarka odpadami. VI.4. Bezpiecze ństwo ekologiczne i ochrona przed skutkami kl ęsk ekologicznych.

Ponadto w polu B w obszarze polityki rozwoju - VII. Dziedzictwo i przestrze ń regionalna, w którym wyznaczono cel po średni: „Wysoka jako ść środowiska przyrodniczego – kulturowego i przestrzeni regionalnej” zostały uwzgl ędnione, istotne z punktu widzenia stanu środowiska, kwestie zwi ązane z ochron ą bio- i georó Ŝnorodno ści.

Wśród zagadnie ń wpływaj ących na popraw ę stanu środowiska, uwzgl ędnionych w strategii, wyró Ŝni ć nale Ŝy nast ępuj ące kierunki: zrównowa Ŝone rolnictwo, w tym rolnictwo ekologiczne, rozwój innowacji oraz nowoczesnych technologii, zwi ększenie roli transportu zbiorowego w obsłudze regionu.

Małopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2007-2013 (MRPO)

Małopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2007-2013 jest podstawowym dokumentem operacyjnym słu Ŝącym realizacji polityki rozwoju regionu.

Celem głównym Małopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2007-2013 jest tworzenie warunków dla wzrostu gospodarczego i zatrudnienia. Cel ten b ędzie osi ągany w szczególno ści poprzez inwestycje infrastrukturalne wzmacniaj ące konkurencyjno ść , wspieranie innowacyjno ści i społecze ństwa informacyjnego oraz popraw ę stanu środowiska naturalnego i kulturowego.

Po śród celów operacyjnych MPRO na lata 2007-2013 okre ślony jest cel nr 7 – „Likwidowanie zaniedba ń w ochronie środowiska i racjonalne gospodarowanie zasobami”. Cel ten realizowany b ędzie w ramach osi priorytetowej 7 – Infrastruktura ochrony środowiska.

W ramach osi priorytetowej b ędzie udzielane bezzwrotne dofinansowanie przedsi ęwzi ęć w czterech głównych obszarach:

- gospodarki wodno-ściekowej; - poprawy jako ści powietrza i zwi ększanie wykorzystania odnawialnych źródeł energii; - gospodarki odpadami; - poprawy bezpiecze ństwa ekologicznego oraz ochrony przed skutkami kl ęsk Ŝywiołowych.

Zagadnienia dofinansowywania przedsi ęwzi ęć ze środków MPRO zostały dokładnie scharakteryzowane w rozdziale 10.3. niniejszego opracowania.

31

Wymienione powy Ŝej programy i strategie wy Ŝszego szczebla s ą wzajemnie spójne i stanowi ą logiczn ą konsekwencj ę II Polityki Ekologicznej Pa ństwa. Cele i działania uj ęte w powy Ŝszych dokumentach mog ą by ć wykorzystane przy opracowywaniu aktualizacji Programu ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Alwernia jako podstawa wyj ściowa do konkretyzacji zada ń, jako analog do sformułowania lokalnych wska źników planowanych do uzyskania na danym terenie, jako inspiracja do wprowadzenia podobnego zadania na szczeblu lokalnym.

5.3 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Chrzanowskiego

Aktualnie obowi ązuj ący Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Chrzanowskiego został uchwalony Uchwał ą nr XXXII/191/2005 Rady Powiatu w Chrzanowie z dnia 24 lutego 2005 r. W programie tym jako nadrz ędny cel polityki ekologicznej Powiatu Chrzanowskiego przyj ęto: „Zrównowa Ŝony rozwój społeczno-gospodarczy powiatu chrzanowskiego zapewniaj ący wysok ą jako ść środowiska”

Program działa ń niezb ędnych dla realizacji polityki ekologicznej Powiatu Chrzanowskiego, w zakresie ochrony środowiska, powinien by ć osi ągni ęty poprzez realizacj ę celów i zada ń prowadz ących do osi ągni ęcia poprawy stanu obecnego dla poszczególnych elementów środowiska:

1. Poprawa jako ści powietrza atmosferycznego  cel ekologiczny – zapewnienie wysokiej jako ści powietrza oraz redukcja emisji pyłów i gazów,  kierunki działa ń ekologicznych:
Ograniczenie emisji w sektorze komunalnym i przemysłowym,
Ograniczenie emisji zanieczyszcze ń komunikacyjnych

2. Poprawa jako ści wód powierzchniowych i podziemnych  cel ekologiczny – poprawa jako ści wód powierzchniowych i podziemnych, rozbudowa systemu kanalizacji oraz racjonalne zu Ŝycie wody i ochrona przed powodzi ą  kierunki działa ń ekologicznych:
Zarz ądzanie zasobami wodnymi,
Ochrona jako ści zasobów wodnych,
Ochrona przeciwpowodziowa

3. Ochrona powierzchni ziemi  cel ekologiczny – ochrona powierzchni ziemi i gleb przed degradacj ą oraz rekultywacja obszarów zdegradowanych  kierunki działa ń ekologicznych:
Gleby u Ŝytkowane rolniczo,
Obszary zdegradowane,

4. Ochrona zasobów naturalnych  cel ekologiczny – racjonalne gospodarowanie zasobami naturalnymi

32 5. Ochrona przed hałasem  cel ekologiczny – zmniejszenie uci ąŜ liwo ści hałasu w środowisku  kierunki działa ń ekologicznych:
Ochrona przed hałasem komunikacyjnym,
Ochrona przed hałasem przemysłowym,

6. Ochrona przyrody  cel ekologiczny – zachowanie walorów i zasobów przyrodniczych oraz wzrost lesisto ści powiatu  kierunki działa ń ekologicznych:
Ochrona i rozwój systemu obszarów chronionych,
Ochrona gatunkowa ro ślin i zwierz ąt,
Ochrona lasów

7. Ochrona przed polami elektromagnetycznymi  cel ekologiczny – utrzymanie warto ści pól elektromagnetycznych na poziomie nie przekraczaj ącym dopuszczalnego, a w przypadku ich przekroczenia – obni Ŝenie warto ści tych pól do warto ści dopuszczalnych

8. Edukacja ekologiczna  cel ekologiczny – podnoszenie świadomo ści ekologicznej mieszka ńców

9. Gospodarka odpadami  cel ekologiczny – minimalizacja ilo ści wytwarzanych odpadów i eliminacja zagro Ŝeń wynikaj ących z gospodarowania odpadami

W ramach zada ń własnych powiatu słu Ŝą cych realizacji przyj ętych celów ekologicznych okre ślone zostały elementy wyznaczone do szczegółowej analizy przy sporz ądzaniu programów gminnych. Zadania z tego zakresu przewidziane do realizacji w latach 2008-2011 uwzgl ędnione zostały w niniejszym Programie.

5.4 Strategia rozwoju Powiatu Chrzanowskiego na lata 2006-2015

„Strategia Rozwoju Powiatu Chrzanowskiego na lata 2006 - 2015” posiada ścisł ą korelacj ę z kluczowymi opracowaniami regionalnymi („Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2007 – 2013”). Stworzone plany działa ń przede wszystkim kład ą nacisk na zrównowa Ŝony rozwój powiatu. Jest on rozumiany jako proces, w którym nast ępuje integrowanie działa ń politycznych, gospodarczych, społecznych i przestrzennych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwało ści podstawowych procesów przyrodniczych. Zrównowa Ŝony rozwój ma na celu wyrównanie szans w dost ępie do środowiska zarówno współczesnego społecze ństwa, jak równie Ŝ przyszłych pokole ń.

„Strategia Rozwoju Powiatu Chrzanowskiego na lata 2006 - 2015” nie ogranicza si ę w swych zapisach tylko do zada ń realizowanych bezpo średnio przez Starostwo Powiatowe w Chrzanowie. Dokument proponuje przede wszystkim zadania, które stanowi ą wyzwania dla całej społeczno ści lokalnej i wszystkich instytucji działaj ących na terenie powiatu. Taka zasada partnerstwa jest jedn ą z fundamentalnych zasad polityki strukturalnej Unii Europejskiej. Ponadto wiele zada ń le Ŝą cych w kompetencjach gmin wchodz ących w skład

33 powiatu chrzanowskiego pokazanych jest jako zadania o niezwykle istotnym znaczeniu dla wszystkich jednostek samorz ądowych. St ąd te Ŝ realizacja strategii w du Ŝej mierze musi si ę opiera ć na zorganizowanej i efektywnej współpracy gmin powiatu chrzanowskiego oraz Starostwa Powiatowego w Chrzanowie.

Strategia rozwoju Powiatu Chrzanowskiego na lata 2006-2015 okre śla nast ępuj ące główne kierunki rozwoju powiatu:
Tereny inwestycyjne i infrastruktura techniczna
Gospodarka lokalna
Kultura, sport i rekreacja
Usługi społeczne dla mieszka ńców Spo śród wymienionych w Strategii, nast ępuj ące cele operacyjne i zadania powinny znale źć odzwierciedlenie w zaktualizowanym Programie ochrony środowiska Gminy Alwernia:

⇒ Cel operacyjny - Rozwój infrastruktury wodno-kanalizacyjnej i gospodarki odpadami Zadania:  realizacja koncepcji kanalizacji wschodniej cz ęś ci powiatu chrzanowskiego w ramach Zwi ązku Gmin Dorzecza Rudawy, Rudna, Sanki,  wdra Ŝanie koncepcji rozwi ązuj ących problemy kanalizacyjne na terenach wiejskich powiatu,  propagowanie budowy przydomowych oczyszczalni ścieków na terenach wiejskich powiatu,  realizacja zada ń słu Ŝą cych ochronie przed powodzi ą,  budowa Zakładu Zagospodarowania Odpadów, okres realizacji: 2007-2013

⇒ Cel operacyjny – Rewitalizacja obszarów zdegradowanych Zadania:  rewitalizacja terenów zdegradowanych w Gminie Alwernia (obszary zdegradowane przemysłowo wokół istniej ących Zakładów Chemicznych Alwernia)

⇒ Cel operacyjny - Poprawa efektywno ści ekonomicznej i produktywno ści gospodarki rolnej na terenie powiatu Zadania:  popularyzacja działa ń na rzecz zagospodarowania niewykorzystywanych terenów rolnych,  wspieranie rozwoju rolnictwa ekologicznego na terenach o korzystnych warunkach dla produkcji rolnej,

⇒ Cel operacyjny - Wspieranie rozwoju turystyki weekendowej i agroturystyki na terenie powiatu chrzanowskiego Zadania:  tworzenie warunków do rozbudowy bazy gastronomiczno-noclegowej na terenach czystych ekologicznie powiatu chrzanowskiego,  prowadzenie działa ń promuj ących podejmowanie działalno ści gospodarczej w sferze agroturystyki w śród mieszka ńców,  stałe prowadzenie edukacji ekologicznej mieszka ńców

34 ⇒ Cel operacyjny - Stworzenie profesjonalnego zaplecza sportowo-rekreacyjnego w powiecie chrzanowskim Zadania:  uporz ądkowanie istniej ących i tworzenie nowych szlaków i ście Ŝek rowerowych na terenie powiatu,

5.5 Zapisy „Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy i miasta Alwernia”

„Studium...” ustala nast ępuj ący główny cel rozwoju gminy Alwernia:

„Gmina Alwernia – nowoczesne, atrakcyjne i na miar ę XXI wieku miejsce dla mieszka ńców, przedsi ębiorców i turystów”

Ustala równie Ŝ nast ępuj ący, główny cel strategiczny zapewniaj ący spełnienie ww. celu głównego:

„Zrównowa Ŝony rozwój społeczno-gospodarczy miasta i gminy, w drodze racjonalnego wykorzystania zasobów naturalnych, potencjału ludzkiego i korzystnych uwarunkowa ń towarzysz ących przy zachowaniu równowagi przyrodniczej i trwało ści podstawowych procesów przyrodniczych”

W zakresie ochrony środowiska przyrodniczego, kulturowego i krajobrazu ustala si ę nast ępuj ące zasady polityki przestrzennej: 1) ochron ę przyrodniczych warto ści środowiska, obejmuj ąca: a) popraw ę stanu sanitarnego oraz funkcjonowania przyrody, w drodze wzmo Ŝonej ochrony w ęzłów i ci ągów ekologicznych oraz tych ekosystemów, które maj ą wpływ na funkcjonowanie przyrody i odtwarzanie jej zasobów; działania ochronne powinny dotyczy ć takich elementów jak: szata ro ślinna, fauna, obszary źródliskowe, cieki, wody podziemne, tereny podmokłe, rze źba, gleby, klimat lokalny, b) zahamowanie procesów niszcz ących, c) odnow ę i wzbogacenie przyrody na obszarach zdegradowanych, 2) ochron ę kulturowych warto ści środowiska, przy jednoczesnym d ąŜ eniu do pełnej integracji historycznych i współczesnych struktur architektonicznych i urbanistycznych, obejmuj ącą: a) konserwowanie i rewaloryzowanie obiektów i układów przestrzennych o warto ściach kulturowych, zwłaszcza zabytkowych, b) poprawianie form architektonicznych obiektów dysharmonijnych w stosunku do otoczenia, c) nawi ązywanie, w nowych obiektach, do charakteru zabudowy tradycyjnej, głownie w zakresie gabarytów i form zabudowy, d) ochron ę ekspozycji szczególnie warto ściowych obiektów, polegaj ącą na za- chowaniu b ądź przywróceniu widoku na dany obiekt lub zespól, w drodze odpowiedniego kształtowania jego przedpola, tła i kulis, 3) ochron ę warto ści krajobrazowych terenu, w tym: a) zachowanie dalekich otwar ć widokowych w drodze: − utrzymania dotychczas zachowanych kompleksów terenów otwartych,

35 − utrzymania dotychczas zachowanych otwar ć widokowych, w tym w szczególno ści na zespól ko ścielno-klasztorny w starej Alwemi, b) w bliskich otwarciach widokowych utrzymanie dotychczas zachowanych walorów krajobrazu naturalnego i kulturowego, w drodze: − ochrony istniej ących lasów i zadrzewie ń, − zachowania obiektów b ędących głównymi, warto ściowymi elementami struktury danego zespołu, − korygowania wystroju lub detalu obiektów dysharmonijnych w krajobrazie lub osłanianie ich zieleni ą, − wprowadzania nowych elementów kompozycyjnych wi ąŜą cych w cało ść struktur ę architektoniczno-krajobrazow ą poszczególnych zespołów zabudowy (nowe obiekty, mała architektura, ziele ń).

5.6 Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Alwernia

W oparciu o zapisy „Studium uwarunkowa ń....” uchwalony został Uchwał ą nr XXVIII/218/2005 Rady Miejskiej w Alwerni z dnia 2 lutego 2005 r. miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego terenu Gminy Alwernia – cz ęść A (Miasto Alwernia, Sołectwa: Grojec, Kwaczała, Nieporaz, Por ęba śegoty, Regulice) oraz cz ęść B (Sołectwa: Brodła, Mirów, Okle śna, Podł ęŜ e, Źródła).

W MPZP zawarto ustalenia dotycz ące m.in.: − ochrony istniej ącego drzewostanu, − wprowadzenia zieleni urz ądzonej, − zmniejszenia uci ąŜ liwo ści istniej ących zakładów produkcyjnych poprzez modernizacj ę procesu technologicznego, − lokalizacji nowych zakładów przemysłowych i usługowych, − oddzielenia istniej ących i projektowanych terenów produkcyjno-usługowych i przemysłowych od terenów mieszkaniowych poprzez stref ę z zieleni ą izolacyjn ą w sposób wykluczaj ący mo Ŝliwo ść wyst ąpienia konfliktów, − ochrony terenów zieleni nie urz ądzonej o szczególnym znaczeniu przyrodniczym( tereny otwarte nie zainwestowane, obejmuj ące zadrzewienia, zakrzewienia, w tym śródpolne i przywodne i tereny le śne pełni ące wa Ŝną rol ę poł ącze ń w systemie w ęzłów i korytarzy ekologicznych oraz u Ŝytkowane rolniczo jako ł ąki i pastwiska poło Ŝone głównie wzdłu Ŝ cieków wodnych oraz ziele ń izolacyjn ą), − ochrony terenów zieleni le śnej i zalesie ń, − zagospodarowania terenów w s ąsiedztwie cieków wodnych.

W celu zachowania szczególnych warto ści przyrodniczych i krajobrazowych ustalono konieczno ść przestrzegania przepisów ochrony i kształtowania środowiska we wszelkich poczynaniach inwestycyjnych. Ustalono zasady odbioru odpadów w systemie zorganizowanym pod nadzorem gminy lub na zasadzie indywidualnych umów z odbiorc ą odpadów zgodnie z obowi ązuj ącymi przepisami o odpadach oraz o utrzymaniu porz ądku i czysto ści w gminach. Celem ograniczenia emisji zanieczyszcze ń do powietrza z procesów spalania paliw stałych w indywidualnym systemie zaopatrzenia w ciepło obiektów, ustalono konieczno ść wykorzystania ekologicznych no śników energii, jak energia elektryczna, lekki olej opałowy lub korzystania z odnawialnych źródeł energii.

36 Na podstawie art. 113,114 ustawy Prawo ochrony środowiska wskazano tereny wyznaczone planem jako nale Ŝą ce do poszczególnych rodzajów przeznaczenia, dla których okre ślone zostały odpowiednie dopuszczalne poziomy hałasu. W celu polepszenia warunków aerosanitarnych i akustycznych dla zabudowy mieszkaniowej poło Ŝonej w odległo ści 50 m od dróg klasy KG konieczna jest realizacja ekranów akustycznych lub zwartych szpalerów drzew. W obr ębie obszaru obj ętego planem, poza wyznaczonymi planem terenami zakazuje si ę uŜytkowania terenu na cele pogarszaj ące jako ść środowiska, a w szczególno ści zwi ązanych ze składowaniem i przetwarzaniem odpadów, złomu oraz ze składowaniem substancji i surowców mog ących pogorszy ć stan środowiska.

Ustalono stref ę „J” ochrony krajobrazu i przyrody obejmuj ącą obszary w granicach Zespołów Jurajskich Parków Krajobrazowych – Rudnia ńskiego Parku Krajobrazowego (obejmuj ącego południowo-wschodni ą cz ęść obszaru gminy) i Tenczy ńskiego Parku Krajobrazowego (obejmuj ącego północno-zachodni ą cz ęść gminy) wraz z ich otulin ą. Na terenie tej strefy ustalono: - zachowanie zabytkowych zespołów parkowych, - ochron ę rezerwatu przyrody – Dolina Potoku Rudno wraz z otulin ą, - ochron ę przed zniszczeniem istniej ących pomników przyrody, - zachowanie istniej ących kompleksów le śnych wraz z otulin ą o szeroko ści 30 m, - dolesienia z dopuszczeniem mo Ŝliwo ści dalszego ich powi ększania na nieu Ŝytkach, gruntach o niskiej bonitacji, w trenach zdegradowanych, o du Ŝych spadkach itp., - ochron ę ci ągów ekologicznych tworzonych przez cieki wodne wraz z ich obudow ą biologiczn ą, - ochron ę zieleni w terenach zainwestowanych, - ochron ę pomników nieo Ŝywionych przyrody.

Powy Ŝsze wi ąŜ e si ę z: a. ograniczeniem intensywno ści u Ŝytkowania rolniczego, a zwłaszcza wykluczeniem nadmiernej chemizacji, bez ściółkowej hodowli zwierz ąt, wprowadzania na du Ŝych obszarach upraw monokulturowych b. ścisłym dostosowaniem form i intensywno ści rolnictwa do naturalnych mo Ŝliwo ści środowiska przyrodniczego c. ochron ą drzewostanów najstarszych i najcenniejszych ekologicznie, wyeliminowanie r ębni zupełnych.

W celu zapewnienia ochrony obszarów o wysokich walorach przyrodniczych oraz powi ąza ń mi ędzy nimi (wentylacja obszaru gminy) ustalono stref ę przyrodniczo-czynn ą „P”. Granice strefy obejmuj ą tereny lasów, trwałych u Ŝytków zielonych, dolin rzecznych, potoków i cieków wraz z zieleni ą towarzysz ącą, inne obszary trwałych powi ąza ń miedzy kompleksami zieleni urz ądzonej i nieurz ądzonej tworz ąc sie ć korytarzy ekologicznych z głównym korytarzem ekologicznym wzdłu Ŝ Wisły.

W celu ochrony wysokiej jako ści wody pitnej zbiornika GZWP-Chrzanów oraz zbiornika GZWP-Bol ęcin ustalono stref ę „W” najwy Ŝszej ochrony wód podziemnych.

37 5.7 Strategia Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Gminy Alwernia na lata 2008-2015 (projekt z kwietnia 2008 r.) Strategia Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Gminy Alwernia na lata 2008 – 2015 jest podstawowym dokumentem programowym ukierunkowanym na tworzenie polityki gminy w zakresie rozwoju społeczno-gospodarczego w wyznaczonym horyzoncie czasu i tworz ącym ramy dla prorozwojowych programów i projektów realizowanych przez gmin ę oraz organizuj ących aktywno ść innych grup i partnerów.

Strategia formułuje misj ę Miasta i Gminy Alwernia:

Gmina Alwernia przyjazna, go ścinna, atrakcyjna przyrodniczo, zapewniaj ąca rozwój i bezpiecze ństwo, łącz ąca tradycj ę z nowoczesno ści ą

Realizacji tak sformułowanej misji słu Ŝyć maj ą cele strategiczne, cele operacyjne i katalog zada ń.

W obszarze „Infrastruktura techniczna słu Ŝą ca rozwojowi gminy” formułowane s ą nast ępuj ące cele, wi ąŜą ce si ę z zagadnieniami ochrony środowiska:

drogi s ą zmodernizowane, wyposa Ŝone w chodniki, odwodnienia, a tak Ŝe przygotowany jest wjazd na autostrad ę,
gmina jest w pełni skanalizowana,
sie ć wodoci ągowa jest zmodernizowana,
infrastruktura przeciwpowodziowa jest na bie Ŝą co modernizowana.

W obszarze „Walory krajobrazowe i środowiskowe” sformułowano nast ępuj ące cele:

uregulowane zostały kwestie zwi ązane z segregacj ą odpadów,
zlikwidowane s ą dzikie wysypiska i eternitowe pokrycia dachowe,
niska emisja jest wyeliminowana,
mieszka ńcy Alwerni maj ą wysok ą świadomo ść ekologiczn ą,
oferta turystyczna jest bogata i kompleksowa,
oferta turystyczna jest odpowiednio promowana,
oferta turystyczna jest dostosowana do odpowiednich grup odbiorców,
na terenie Gminy s ą dobrze przygotowane i odpowiednio oznakowane ście Ŝki dydaktyczne i rowerowe.

5.8 Zadania i inwestycje proekologiczne realizowane przez gmin ę

Gmina realizuje działania w zakresie rozbudowy sieci kanalizacji. Opracowano projekty i uzyskano pozwolenie na budow ę dla kanalizacji sanitarnej w miejscowo ściach: Grojec, Kwaczała, Nieporaz, Regulice. Ko ńczone s ą projekty na skanalizowanie pozostałych terenów Alwerni. Opracowano tak Ŝe projekt budowy nowej oczyszczalni ścieków komunalnych. W 2002 r. powołana została w Alwerni Grupa Partnerska Partnerstwo na Jurze, b ędąca porozumieniem organizacji pozarz ądowych, samorz ądów i firm, które wspólnie działaj ą na rzecz rozwoju regionu w zgodzie ze środowiskiem.

38 W latach 2004-2007 w ramach działalno ści Grupy Partnerstwo na Jurze były realizowane programy z zakresu Ekologia i turystyka: Kraków-Morawy-Wiedeń Greenway, Ekomuzeum, Agroturystyka, Szkoły dla Ekorozwoju. W ramach działa ń Szkoły dla Ekorozwoju realizowany był program „Drzewo Ŝycia na szlaku Kraków-Morawy-Wiede ń Greenway”, polegaj ący na akcji sadzenia lokalnych gatunków drzew owocowych przy udziale dzieci i młodzie Ŝy ze szkół podstawowych w Grojcu, Kwaczale i Regulicach. Drzewka (jabłonie, rajskie jabłonie i wi śnie) posadzono przy platformach widokowych w Grojcu, Kwaczale i Regulicach oraz wzdłu Ŝ szlaku Greenway. Obecnie w ramach działa ń Grupy prowadzona jest rozbudowa infrastruktury turystycznej oraz tworzenie nowych atrakcji turystycznych na szlaku Kraków-Morawy- Wiede ń Greenway. W planach jest dalsze poszerzenie oferty turystycznej regionu o nowe obiekty i atrakcje oraz pomoc w tworzeniu gospodarstw agroturystycznych.

5.9 Współpraca gminy w zakresie ochrony środowiska

Gmina nale Ŝy do Zwi ązku Gmin Dorzecza Rudawy, Rudna i Sanki i wraz z innymi gminami nale Ŝą cymi do Zwi ązku współpracuje na rzecz ochrony środowiska, a w szczególno ści nad popraw ą stanu jako ści wód poprzez budow ę prawidłowego systemu gospodarki ściekowej – modernizacja i budowa oczyszczalni ścieków, modernizacja i budowa sieci kanalizacyjnych (pompownie, kolektory zbiorcze i przesyłowe, podł ącza do posesji). W ramach tej współpracy powstało Wst ępne Studium Wykonalno ści pn. Zapewnienie prawidłowej gospodarki wodno-ściekowej na obszarze działania Zwi ązku Gmin dorzecza rzek Rudawy, Rudna i Sanki. Studium to zasadniczym elementem ewentualnej aplikacji o środki UE z Funduszu Spójno ści. Ze wzgl ędów formalnych i organizacyjnych Gmina Alwernia nie ubiega si ę o dofinansowanie z tego Funduszu, lecz czyni starania o pozyskanie środków pomocowych z Małopolskiego Programu Operacyjnego oraz celowych funduszy krajowych. W przyszło ści po nowelizacji statutu Zwi ązku (w trakcie procesu administracyjnego zatwierdzenia) zostanie poszerzony zakres współpracy mi ędzygminnej o inne działania takie jak edukacja ekologiczna, ochrona przyrody, gospodarka odpadami, wdra Ŝanie źródeł energii odnawialnej. Działania te b ędą prowadzone wspólnie z gminami wchodz ącymi w skład Zwi ązku – Czernichów, Jerzmanowice-Przeginia, Liszki, Kraków, Krzeszowice i Zabierzów.

39

6. DŁUGOTERMINOWA POLITYKA ŚRODOWISKOWA GMINY DO ROKU 2014

6.1 Priorytety polityki ekologicznej gminy

6.1.1 Ochrona wód i zaopatrzenie ludno ści w wod ę

Gospodarka wodna jest jednym z priorytetów unijnych, krajowych i wojewódzkich w zakresie ochrony środowiska. Zasoby wodne Polski s ą niewielkie i, szczególnie w zakresie wód najwy Ŝszej jako ści, wymagaj ą ochrony i starannego gospodarowania. Konieczne jest zachowanie istniej ącego systemu wód powierzchniowych oraz prowadzenie działa ń zmierzaj ących do poprawy ich czysto ści. Ochronie wód słu Ŝyć b ędzie przede wszystkim rozbudowa systemów kanalizacyjnych i oczyszczania ścieków na terenach wiejskich, a tak Ŝe zapobieganie spływom nadmiernie zanieczyszczonych wód z pól poprzez wła ściwe prowadzenie zabiegów agrotechnicznych i ograniczenie stosowania pestycydów i nawozów sztucznych. Du Ŝe znaczenie ma ochrona wód Potoku Regulickiego. Na jego jako ść wpływaj ą obecnie zanieczyszczenia sanitarne, wody opadowe spływaj ące z pół, jak te Ŝ zanieczyszczenia odprowadzane z Zakładów Chemicznych. Konieczne jest podj ęcie działa ń maj ących na celu zapobieganie tym zanieczyszczeniom, szczególnie ograniczenie odprowadzania do potoku zwi ązków chromu z terenu ZCh. Cel ten mo Ŝna osi ągn ąć poprzez:

• skanalizowanie obszarów wiejskich i budow ę oczyszczalni ścieków • zapobieganie nielegalnym zrzutom ścieków • edukacj ę w zakresie wła ściwego prowadzenia gospodarki rolnej • likwidacj ę „dzikich” wysypisk odpadów • ograniczenie odprowadzania zanieczyszcze ń chemicznych z Zakładów Chemicznych

W zakresie ochrony wód podziemnych nale Ŝy powi ększa ć powierzchni ę zalesie ń sprzyjaj ących zwi ększeniu naturalnej retencji i procesom samooczyszczania wody. Obszary wyst ępowania wód podziemnych wymagaj ą szczególnej kontroli rozwoju osadnictwa, rekreacji, rolnictwa oraz produkcji nierolniczej w zakresie gospodarki wodno-ściekowej, stosowania chemicznych środków nawo Ŝenia i ochrony ro ślin oraz mo Ŝliwo ści wprowadzenia technologii produkcyjnych. Nale Ŝy równie Ŝ likwidowa ć dzikie wysypiska odpadów. Szczególn ą ochron ą nale Ŝy otoczy ć znajduj ący si ę na terenie gminy obszar wysokiej ochrony wód zbiornika wód podziemnych „Chrzanów”.

6.1.2 System kanalizacji i oczyszczania ścieków

Docelowo z systemu kanalizacji zbiorczej powinno korzysta ć 100% mieszka ńców gminy. Celowi temu słu Ŝyć ma budowa sieci kanalizacyjnej w poszczególnych miejscowo ściach, modernizacja istniej ącej sieci oraz budowa oczyszczalni ścieków. W perspektywie długoterminowej (lata 2012-2015) planowana jest budowa sieci kanalizacyjnej w miejscowo ściach: Mirów, Brodła, Por ęba śegoty. Kontynuowane te Ŝ b ędą prace nad budow ą i modernizacj ą sieci w innych miejscowo ściach gminy (Grojec, Regulice, Nieporaz, Kwaczała, Alwernia).

40 Dla ścieków o charakterze przemysłowym konieczne jest stosowanie odpowiednich technologii oczyszczania lub podczyszczania. Zasady odprowadzania ścieków przemysłowych nale Ŝy bezwzgl ędnie uzgodni ć z Wojewódzkim Inspektorem Sanitarnym oraz Wydziałem Melioracji i Gospodarki Wodnej. Zbiorniki na gnojówk ę powinny by ć szczelne i lokalizowane w bezpiecznej odległo ści od potoków i wód podziemnych (min. 15 m) oraz s ąsiadów i dróg publicznych (min. 7,5 m). Budow ę nowych lub modernizacj ę istniej ących gnojowic nale Ŝy bezwzgl ędnie uzgodni ć z Inspektorem Sanitarnym oraz Wydziałem Melioracji i Gospodarki Wodnej. Wa Ŝnym efektem działa ń w zakresie gospodarki ściekowej ma by ć ochrona wód zalewu Skowronek.

6.1.3 Gospodarka odpadami

Przewiduje si ę, Ŝe do 2011 r. o ok. 6% wzro śnie ilo ść odpadów komunalnych, w tym zwłaszcza budowlanych i opakowaniowych - szczególnie opakowa ń z papieru i tektury oraz tworzyw sztucznych. Za cel ekologiczny ogólny do roku 2014 przyj ęto „Minimalizacj ę ilo ści wytwarzanych odpadów oraz wprowadzenie zgodnego z normami europejskimi systemu ich odzysku i unieszkodliwiania”. Szczegółowe kierunki działa ń niezb ędnych dla osi ągni ęcia powy Ŝszego celu okre ślono w Gminnym Programie Gospodarki Odpadami. W zwi ązku z przewidywan ą rozbudow ą sieci kanalizacyjnej wzro śnie ilo ść ścieków kierowanych do oczyszczalni. Dla osadów ściekowych pochodz ących z instalacji oczyszczania przewiduje si ę wielokierunkowy sposób post ępowania, zale Ŝnie od ich składu chemicznego i parametrów mikrobiologicznych. Szczególnie preferowane b ędzie wykorzystanie ich do rekultywacji.

6.1.4 Edukacja ekologiczna w gminie

Niezwykle istotnym obowi ązkiem gminy jest organizowanie i wspieranie edukacji ekologicznej, a tak Ŝe zapewnienie udziału społecze ństwa i udzielanie informacji o stanie środowiska i jego ochronie. Działania z tego zakresu wymagaj ą stosunkowo niewielkich nakładów finansowych w porównaniu np. z inwestycjami w system kanalizacji lub segregacji odpadów, mog ą jednak przynie ść znacz ące wyniki poprawy środowiska i bezpiecze ństwa środowiskowego w horyzoncie kilku lat. Edukacja ekologiczna jest to kształcenie i wychowywanie społecze ństwa w duchu poszanowania środowiska przyrodniczego zgodnie z zasad ą – my śle ć globalnie, a działa ć lokalnie. Powinna ona obejmowa ć wszystkie grupy społecze ństwa. Wa Ŝnym elementem jest łączenie wiedzy przyrodniczej z humanistyczn ą oraz działaniami praktycznymi. Wiele zaniedba ń w stosunku do zasad rozwoju zrównowa Ŝonego i ochrony środowiska wynika z niewła ściwych zachowa ń mieszka ńców, panuj ących w społeczno ści postaw i przyzwyczaje ń oraz dyktatu ze strony producentów i handlowców przy niskim poziomie świadomo ści konsumenckiej. Zmiany w tym zakresie wymagaj ą długotrwałej, ci ągłej i dobrze zaprogramowanej akcji edukacyjnej skierowanej zarówno do dzieci i młodzie Ŝy, jak i pozostałej społeczno ści gminy oraz odwiedzaj ących j ą turystów. Edukacja ekologiczna powinna przynie ść m.in. daj ące si ę zmierzy ć ograniczenie masy odpadów wytwarzanych przez gospodarstwa domowe przy równoczesnym wzro ście stopnia ich segregacji. Skutkiem jej powinno by ć równie Ŝ powstanie grup mieszka ńców współpracuj ących z samorz ądem lokalnym w zakresie realizowania polityki ekologicznej oraz bardziej sprzyjaj ące nastawienie społeczno ści lokalnej do ochrony środowiska. Działania edukacyjne mo Ŝna prowadzić w formie:

41

• szkole ń, lekcji, wykładów, klubów dyskusyjnych, szkolnych kół zainteresowa ń, • akcji ekologicznych (wystawy, konkursy, „Sprz ątanie świata”, „Dzie ń Ziemi”), • organizacji festynów, koncertów, • publikacji w lokalnych mediach, • ulotek, plakatów, wydawnictw okoliczno ściowych, • informacji na stronie internetowej gminy, internetowego forum dyskusyjnego

Wartym kontynuacji przykładem działalno ści w zakresie edukacji ekologicznej jest zrealizowany przez gmin ę program „Drzewo Ŝycia na szlaku Kraków-Morawy-Wiede ń Greenway”, polegaj ący na akcji sadzenia lokalnych gatunków drzew owocowych przy udziale dzieci i młodzie Ŝy ze szkół podstawowych w Grojcu, Kwaczale i Regulicach. Drzewka (jabłonie, rajskie jabłonie i wi śnie) posadzono przy platformach widokowych w Grojcu, Kwaczale i Regulicach oraz wzdłu Ŝ szlaku Greenway.

Istotnym czynnikiem kształtuj ącym świadomo ść ekologiczn ą s ą nauczyciele. Powinni oni czynnie uczestniczy ć w kampaniach na rzecz ochrony środowiska, wspiera ć lokalne inicjatywy na rzecz realizacji celów okre ślonych w programie ochrony środowiska i planie gospodarki odpadami. Działalno ść nauczycieli w ramach edukacji ekologicznej rozpoczyna si ę ju Ŝ w przedszkolu, nast ępnie w szkole podstawowej, gimnazjum, a pó źniej w szkołach zawodowych czy liceach. Edukacja ekologiczna w zasadzie mo Ŝe by ć przeprowadzana na wszystkich przedmiotach, st ąd wszyscy nauczyciele powinni posiada ć wiedz ę z zakresu ochrony środowiska. Najcz ęś ciej jednak edukacj ą ekologiczn ą zajmuj ą si ę nauczyciele biologii, geografii, chemii. Jednym z najta ńszych mediów edukacyjnych jest internet. Gmina posiada serwis internetowy. Jego dalsze wzbogacenie poprzez rozbudowanie działu po świ ęconego informacjom o środowisku oraz akcjom ekologicznym, powinno przynieść wymierne efekty edukacyjne. Gminna strona internetowa stanowi równie Ŝ wa Ŝny element promocji gminy, co ju Ŝ w tej chwili jest przez gmin ę wykorzystywane. Nale Ŝy przewidzie ć fundusze lub wsparcie organizacyjne i medialne dla akcji ekologicznych prowadzonych przez szkoły, organizacje pozarz ądowe, oraz inicjatywy lokalne. Jest to równie Ŝ sposób na rozwi ązywanie „od dołu” istotnych problemów, za które odpowiedzialna jest gmina (np. segregacja opadów, ochrona ró Ŝnorodno ści biologicznej, bezpiecze ństwo, ochrona przeciwpo Ŝarowa). Przeznaczenie środków na prewencj ę w tym zakresie (której elementem jest edukacja) ogranicza istotnie przyszłe wydatki na usuwanie szkód i rewitalizacj ę środowiska. Wa Ŝna jest aktualno ść podejmowanych akcji, gwarantuj ąca zainteresowanie i wsparcie społeczne, oraz ci ągło ść działa ń, gdy Ŝ tylko ona zapewni utrwalenie si ę postaw w świadomo ści mieszka ńców. Działalno ść powinna obejmowa ć równie Ŝ promocj ę efektów osi ąganych w poszczególnych akcjach – wzmacniaj ącą poczucie wagi podejmowanych wysiłków i mo Ŝliwo ści lepszego kształtowania otaczaj ącego środowiska. Obecnie gmina komunikuje si ę z mieszka ńcami w zakresie zagadnie ń ochrony środowiska oraz prowadzi edukacj ę ekologiczn ą głównie poprzez plakaty, ogłoszenia i informacje przekazywane na zebraniach wiejskich.

42 6.2 Pozostałe obszary działa ń

6.2.1 Ochrona przyrody i ró Ŝnorodno ści biologicznej

Ochrona przyrody na terenie Gminy Alwernia powinna w pierwszym rz ędzie dotyczy ć obszarów le śnych. Rozwój gospodarki le śnej wymaga uwzgl ędnienia zasad trwałego i zrównowa Ŝonego rozwoju, co oznacza zarz ądzanie lasami i terenami le śnymi oraz ich u Ŝytkowanie w taki sposób i w takim tempie, który pozwala zachowa ć je jako odnawialne zasoby naturalne w długim przedziale czasu, zachowa ć ich ró Ŝnorodno ść biologiczn ą, produktywno ść , zdolno ść do odnawiania si ę, Ŝywotno ść oraz zdolno ść do pełnienia teraz i w przyszło ści ekologicznych, ekonomicznych i społecznych funkcji na lokalnym i krajowym poziomie. Zalecane jest utrzymywanie drzewostanu o ró Ŝnogatunkowym składzie (du Ŝa ilo ść gatunków domieszkowych) oraz du Ŝym zró Ŝnicowaniu wiekowym, pozostawianie w lasach starych drzew przestojowych oraz około 10% posuszu jałowego jako biotopu dla ro ślin zarodnikowych i grzybów, ograniczanie odwodnie ń w podmokłych dnach dolin zaj ętych przez lasy ł ęgowe. Nale Ŝy dba ć, aby nowe nasadzenia nawi ązywały do aktualnego składu gatunkowego lasu. Jednocze śnie nale Ŝy d ąŜ yć do powi ększenia powierzchni lasów, m.in. poprzez przygotowanie programów zalesie ń obejmuj ących tereny o niskiej klasie bonitacji gleb, usytuowane w s ąsiedztwie istniej ących lasów i zadrzewie ń. W zakresie zalesie ń nale Ŝy d ąŜ yć do zwi ększenia lesisto ści w obszarach źródliskowych, prowadzi ć dolesienia w obr ębie korytarzy ekologicznych ł ącz ących istniej ące kompleksy le śne. Równocze śnie nale Ŝy wykluczy ć zalesienia ł ąk ziołoro ślowych, ł ąk wilgotnych i świe Ŝych, młak torfowiskowych, muraw kserotermicznych, punktów i ci ągów widokowych. Troska o czysto ść wód płyn ących na obszarze gminy stanowi ć b ędzie element ochrony przyrody w stosunku do ekosystemów wyst ępujących w otoczeniu tych wód. Nale Ŝy dba ć o zachowanie mokradeł, ł ąk trz ęś licowych i innych zespołów ro ślinno ści zwi ązanych ze środowiskiem wodnym. Nale Ŝy propagowa ć wiedz ę o istniej ących na terenie gminy ro ślinach chronionych. Mog ą temu słu Ŝyć przyrodnicze ście Ŝki edukacyjne, z oznaczonymi stanowiskami tych ro ślin oraz innych ciekawych obiektów przyrodniczych. Dla ochrony bioró Ŝnorodno ści najistotniejszym zagadnieniem jest zachowanie moŜliwie najwi ększej liczby zbiorowisk ro ślinnych, zwłaszcza tych, które odznaczaj ą si ę du Ŝym bogactwem gatunkowym, s ą siedliskiem gatunków rzadkich, chronionych i zagroŜonych (murawy kserotermiczne, murawy piaskowe, torfowiska, podmokłe ł ąki, ł ąki świe Ŝe, ziołoro śla, niektóre zespoły szuwarowe, wodne i synantropijne). Drugim wa Ŝnym zagadnieniem dla zachowania bioró Ŝnorodno ści jest utrzymanie mozaikowych układów przestrzennych zbiorowisk oraz drobnopowierzchniowej struktury pól uprawnych z licznymi miedzami, skarpami, zadrzewieniami i zakrzewieniami śródpolnymi. Szczególn ą ochron ą maj ącą na celu zachowanie bioró Ŝnorodno ści otoczy ć nale Ŝy obszary parków krajobrazowych: Rudnia ńskiego i Tenczy ńskiego. Wa Ŝnym narz ędziem słu Ŝą cym ochronie przyrody na terenie gminy s ą plany zagospodarowania przestrzennego, umo Ŝliwiaj ące zachowanie i ochron ę obszarów cennych przyrodniczo: lasów, terenów tradycyjnego rolnictwa. Na terenie miasta Alwernia nale Ŝy dba ć o zachowanie i powi ększenie obszarów zieleni miejskiej oraz stosowa ć odpowiednie zabiegi piel ęgnacyjne. Szczególn ą ochron ą nale Ŝy obj ąć zabytkowe zespoły zieleni (np. cmentarze, park przy pałacu w Por ębie śegoty). Ochrona ró Ŝnorodno ści biologicznej powinna obejmowa ć utrzymanie jej optymalnego stanu na obszarach rolniczych, zieleni gminnej, oraz działkach prywatnych. S ą to tereny o

43 du Ŝym znaczeniu ze wzgl ędu na zajmowan ą powierzchni ę oraz rol ę w środowisku. W tym zakresie główny obowi ązek kształtowania i ochrony ró Ŝnorodno ści spada na gmin ę, jako jednostk ę kształtuj ąca polityk ę przestrzenn ą i okre ślaj ącą zasady gospodarowania zasobami w planach zagospodarowania przestrzennego i strategii rozwoju. Ochronie ró Ŝnorodno ści biologicznej słu Ŝyć b ędzie równie Ŝ ochrona korytarzy ekologicznych gminy, takich jak doliny potoków i cieków wodnych. Powinny by ć one chronione przed niewła ściw ą polityk ą inwestycyjn ą poprzez zakaz zabudowy. Gmina mo Ŝe wspiera ć równie Ŝ wybrane działania organizacji pozarz ądowych, zmierzaj ące do zachowania i wzbogacenia ró Ŝnorodno ści przyrodniczej. Inwestycje w powy Ŝsze akcje mog ą zwróci ć si ę po średnio, w horyzoncie kilku lat, poprzez wzrost atrakcyjno ści gminy dla ruchu agroturystycznego lub turystyki krajoznawczej. Głównym celem działa ń wspomaganych lub koordynowanych przez gmin ę powinno by ć wła ściwe zarz ądzanie przestrzeni ą i środowiskiem, edukacja ekologiczna oraz tworzenie korzystnej atmosfery dla lokalnych inicjatyw mieszka ńców w tym zakresie. Z tego wzgl ędu przy wyborze wspieranych działa ń nale Ŝy kierowa ć si ę w pierwszym rz ędzie efektami edukacyjnymi i statusem ochronnym gatunków. Nale Ŝy dba ć o zachowanie w ęzłów ekologicznych dotycz ących zbiorowisk le śnych i korytarzy ekologicznych oraz obszarów ekotonalnych. Do zada ń gminy, zwi ązanych z jej polityk ą ekologiczn ą, nale Ŝy zachowanie i zapewnienie odpowiedniej bazy pokarmowej dla populacji zwierz ąt chronionych. Przykładowo wymaga to utrzymania terenów podmokłych oraz koszonych ł ąk dla zapewnienia odpowiednich warunków Ŝycia dla ptactwa wodnego. Konieczne jest zachowanie w istniej ącym stanie starorzeczy oraz wyst ępuj ących na brzegach rzek lasów łęgowych i ł ąk trz ęś licowych, a tak Ŝe lokalnych mokradeł. Zabezpieczenie terenów zieleni wymaga bezwzgl ędnego wykluczenia nast ępuj ących działa ń:

− przeznaczania tych terenów na cele nie zwi ązane z gospodarowaniem zieleni ą, − dokonywania zmian stosunków wodnych, głównie przez niewła ściwie prowadzon ą regulacj ę rzek i potoków, − zmniejszania istniej ącego drzewostanu, − stosowania na terenach le śnych chemicznych środków uprawy i ochrony ro ślin.

6.2.2 Zmniejszenie wodochłonno ści i energochłonno ści w gospodarce komunalnej

Jednym z kierunków działa ń wymienionych w Polityce ekologicznej pa ństwa na lata 2007-2010 jest wspieranie działa ń zmierzaj ących do zmniejszenia zu Ŝycia wody i podniesienia efektywno ści wykorzystania energii w gospodarce komunalnej. Gmina powinna, z wykorzystaniem dost ępnych środków administracyjnych i promocyjnych, propagowa ć stosowanie technologii proekologicznych, zach ęca ć mieszka ńców oraz inwestorów do oszcz ędno ści energii, wymiany i instalowania nowoczesnych instalacji grzewczych oraz termomodernizacji obiektów.

Zu Ŝycie wody i odprowadzenie ścieków jest obecnie regulowane mechanizmami rynkowymi, jednak nie oznacza to braku konieczno ści promocji oszcz ędnych technologii i zachowa ń ze strony administracji. Nale Ŝy zwróci ć szczególn ą uwag ę na unikanie strat podczas transportu wody układem wodoci ągowym. Konieczne jest racjonalne gospodarowanie zasobami wód podziemnych, szczególnie przy korzystaniu z zasobów zbiornika wód podziemnych „Chrzanów”.

44 Wieloletni program oszcz ędno ści wody obejmowa ć powinien:

− minimalizacj ę strat sieciowych, − oszcz ędno ść zu Ŝycia u odbiorców, − ograniczenie zu Ŝycia wód podziemnych najwy Ŝszej jako ści jako wody pitnej, − wykorzystanie wód ni Ŝszej jako ści lub wód z oczyszczalni do celów gospodarczych, − wdro Ŝenie monitoringu jako ści i zu Ŝycia wód w sieciach wodoci ągowych.

6.2.3 Zrównowa Ŝone rolnictwo, ochrona gleb i powierzchni ziemi,

Do zada ń gminy w zakresie rozwoju zrównowa Ŝonego rolnictwa zalicza si ę propagowanie modernizacji gospodarstw maj ącej na celu podniesienie jako ści produkcji rolnej przy równoczesnym ograniczeniu negatywnych skutków dla środowiska, rozwój rolnictwa ekologicznego, prowadzenie szerokiej edukacji maj ącej na celu zoptymalizowane stosowanie nawozów sztucznych i pestycydów, propagowanie wykorzystania nawozów naturalnych. Metod ą edukacji rolniczej mo Ŝe by ć propagowanie Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej, opracowanego przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Ministerstwo Środowiska. Kodeks ten zawiera zbiór przyjaznych środowisku praktyk rolniczych, których stosowanie zapewni zrównowa Ŝony rozwój w sferze produkcji rolnej, m.in. praktyczne rady, jak zmniejszy ć ryzyko zanieczyszczenia wody, informuje o praktykach kontroli zanieczyszcze ń stosowanych w gospodarstwie, potrzebie podnoszenia walorów krajobrazu. Do podstawowych zada ń długoterminowej polityki ekologicznej gminy nale Ŝy wła ściwe zarz ądzanie przestrzeni ą. Zadanie to obejmuje równie Ŝ ochron ę powierzchni ziemi i gleb. Propagowane s ą nast ępuj ące kierunki działania:

• ograniczenie erozji na terenach u Ŝytkowanych rolniczo, zwi ązanej z działalno ści ą gospodarcz ą oraz przekształceniami środowiska (m.in. odnowienie zadrzewie ń śródpolnych i koryt cieków wodnych, ochrona stoków – utrzymywanie na stokach o nachyleniu powy Ŝej 20% u Ŝytków zielonych), • kontrola zabudowy na terenach podmokłych (nasypy, zmiana warunków wodnych), • ograniczenie stosowania nawozów sztucznych powoduj ących zmiany w pokrywie glebowej, • stosowanie, w miar ę potrzeby, wapnowania gleb w celu uzyskania odpowiedniego odczynu, • stosowanie wła ściwych i terminowych zabiegów agrotechnicznych

6.2.4 Zwi ększanie lesisto ści gminy

Gospodarka le śna winna by ć zgodna z Ustaw ą o lasach dotycz ącą zasad zachowania, ochrony i powi ększania zasobów le śnych, zasad gospodarki le śnej oraz prowadzona w oparciu o plany urz ądzenia lasów. Nale Ŝy przestrzega ć przepisów ustawy o ochronie przyrody w celu zachowania stabilno ści systemów, utrzymania procesów ekologicznych oraz zachowania ró Ŝnorodno ści gatunkowej, ci ągło ści istnienia gatunków i ekosystemów, wła ściwego stanu zasobów i składników przyrody. Nale Ŝy bezwzgl ędnie chroni ć istniej ące na obszarach le śnych formacje geologiczne, naturalne cieki i zbiorniki wodne, śródle śne „oczka wodne”, bagna, torfowiska, skarpy. Głównym kierunkiem działa ń w tym zakresie powinno by ć utrzymanie istniej ącego uŜytkowania, uzupełnianie i poszerzanie kompleksów leśnych na terenach zagro Ŝonych erozj ą, a tak Ŝe o niewielkiej przydatno ści dla rolnictwa. Powi ększanie obszarów le śnych

45 poprzez zalesienie gruntów rolniczo nieprzydatnych na terenie gminy nale Ŝy prowadzi ć w sposób nie stwarzaj ący dysharmonii z przyj ętą struktur ą funkcjonalno-przestrzenn ą. Konieczne jest równie Ŝ przeciwdziałanie degradacji środowiska le śnego oraz ochrona przed intensywnym zainwestowaniem terenów poło Ŝonych w bliskim s ąsiedztwie obszarów le śnych i śródle śnych. Zadania z tego obszaru nale Ŝą do kompetencji odpowiednich słu Ŝb le śnych, które powinny współpracowa ć z gmin ą przy realizacji niniejszego programu.

6.2.5 Ochrona powietrza atmosferycznego

W zakresie ochrony powietrza atmosferycznego nale Ŝy podj ąć nast ępuj ące działania: 1. ograniczenie oddziaływania emisji zanieczyszcze ń komunikacyjnych na mieszka ńców, 2. ograniczenie niskiej emisji pozakomunikacyjnej, 3. ograniczenie emisji przemysłowej

6.2.5.1 Emisja zanieczyszcze ń komunikacyjnych Ograniczenie emisji zanieczyszcze ń komunikacyjnych mo Ŝe zosta ć osi ągni ęte poprzez modernizacje dróg na terenie gminy, odpowiednie zagospodarowanie pasów otaczaj ących tereny komunikacyjne oraz zwi ększanie udziału transportu zbiorowego. Zmniejszeniu tej uci ąŜ liwo ści słu Ŝyć mo Ŝe równie Ŝ kontrola stanu technicznego pojazdów. Przy drogach przebiegaj ących w terenach otwartych nale Ŝy wprowadzi ć zadrzewienia i krzewy jako osłon ę przed zanieczyszczeniami powietrza dla terenów rolnych. Wskazane jest promowanie turystyki rowerowej, jak równie Ŝ wykorzystania roweru przez lokaln ą ludno ść poruszaj ącą si ę po terenie gminy przez wytyczenie odpowiednich szlaków dla rowerów oraz stworzenie stanowisk do bezpiecznego ich parkowania.

6.2.5.2 Niska emisja pozakomunikacyjna Ograniczenie i utrzymanie na niskim poziomie lokalnej emisji z systemów ogrzewania powinno stanowić wa Ŝny element polityki ekologicznej gminy. Przechodzenie na ogrzewanie o ni Ŝszej uci ąŜ liwo ści dla środowiska wi ąŜ e si ę z polityk ą gminy oraz istnieniem mechanizmów finansowych i administracyjnych promuj ących po Ŝą dane zachowania mieszka ńców. Preferowane powinny by ć kotły gazowe, olejowe, urz ądzenia elektryczne, kotły mieszane na gaz i elektryk ę, piece grzewcze przeno śne lub stałe na gaz butlowy oraz niekonwencjonalne źródła energii dla ogrzewania wody. Ograniczeniu niskiej emisji z systemów ogrzewania słu Ŝyć b ędzie równie Ŝ oszcz ędno ść ciepła zwi ązana z wykonywaniem termomodernizacji budynków. Nale Ŝy wykorzysta ć mechanizmy preferencyjnego kredytowania inwestycji proekologicznych w tym zakresie, programy dofinansowywane ze środków fundacji i funduszy UE. Rol ą gminy b ędzie udzielanie informacji o mo Ŝliwo ści pozyskiwania środków z powy Ŝszych źródeł, oraz preferowanie pewnych działa ń i inwestycji na etapie wydawania decyzji. Wyeliminowanie wypalania traw oraz ograniczenie spalania śmieci (w tym w piecach domowych) powinno by ć jednym z priorytetów polityki ekologicznej gminy. Po Ŝary traw stanowi ą bezpo średnie zagro Ŝenie bezpiecze ństwa i jako ści środowiska, a spalanie resztek na polach i w terenach posesji powoduje emisj ę lokalnie znacz ących ilo ści zanieczyszcze ń oraz marnowanie zasobów środowiska. Nale Ŝy zwróci ć uwag ę, Ŝe spalanie w piecach domowych opakowa ń (materiały kompozytowe, butelki plastikowe) powoduje znacz ącą emisj ę zwi ązków rakotwórczych i toksycznych, działaj ącą na sprawców i najbli Ŝsze s ąsiedztwo. Edukacja ekologiczna w tym

46 zakresie mo Ŝe by ć znacznie skuteczniejsza ni Ŝ działania karno-administracyjne. Równie Ŝ w przypadku procederu wypalania traw, poza ściganiem i karaniem podpalaczy, nale Ŝy wprowadzi ć długoterminow ą kampani ę edukacyjn ą i informacyjn ą dotycz ącą jego szkodliwo ści dla zdrowia i środowiska. Zgodnie z wytycznymi krajowej i regionalnej polityki ekologicznej nale Ŝy tak Ŝe prowadzi ć edukacj ę i promocj ę w zakresie zwi ększenia udziału kompostowania i wykorzystania energetycznego resztek ro ślinnych w gospodarstwach. Akcja powinna obejmowa ć informacj ę społecze ństwa za pomoc ą ulotek, prezentacji na festynach oraz promocj ę i zach ętę w stosunku do inwestorów oferuj ących urz ądzenia i instalacje z tego zakresu (reklama w gminnej gazetce i na stronie internetowej, w czasie imprez kulturalnych, informacja o mo Ŝliwo ściach dofinansowania inwestycji).

6.2.5.3 Emisja przemysłowa Gmina ma niewielki wpływ na ograniczenie emisji ze źródeł przemysłowych, działania te s ą w kompetencji starostwa wydaj ącego pozwolenie na emisj ę. Głównym źródłem emisji zanieczyszcze ń przemysłowych na obszarze gminy s ą Zakłady Chemiczne. Powinny one podejmowa ć działania technologiczne zmierzaj ące do ograniczenia emisji substancji zanieczyszczaj ących do powietrza. W przypadku nowych emitorów zanieczyszcze ń powietrza nale Ŝy unika ć ich lokalizacji w terenach o ograniczonym przewietrzaniu (dna dolin, zagł ębienia terenowe).

6.2.6 Rozwój odnawialnych źródeł energii

W krajowej „Strategii rozwoju energetyki odnawialnej” przyj ęto jako cel średniookresowy (do roku 2010) osi ągni ęcie udziału 7,5% energii odnawialnej w bilansie energii pierwotnej. Bior ąc pod uwag ę charakter gminy mo Ŝna zaproponowa ć podj ęcie działa ń promocyjnych i inwestycyjnych w zakresie wykorzystania energii słonecznej w postaci:

• pasywnych systemów ogrzewania, • przydomowych instalacji podgrzewania wody gospodarczej, • hybrydowych systemów ogrzewania centralnego, w których kolektory słoneczne wspomagaj ą prac ę kotłów gazowych,

W przypadku obni Ŝenia kosztów ogniw fotowoltaicznych mo Ŝna rozwa Ŝyć instalacj ę niewielkich baterii w sytuacjach, gdy umo Ŝliwiałoby to rezygnacj ę z rozbudowy sieci energetycznych (np. domki letniskowe), oraz wywierałoby znacz ący efekt edukacyjny i promocyjny w zakresie nowych technologii. Bior ąc pod uwag ę wyst ępowanie na terenie gminy obszarów chronionego krajobrazu nale Ŝy zrezygnowa ć z lokalizacji na jej obszarze elektrowni wiatrowych. Wykorzystanie biomasy jako materiału opałowego naleŜy utrzymywa ć na ograniczonym poziomie. Wi ększo ść resztek ro ślinnych jest zagospodarowanych w gospodarstwach. Rozdrobnienie gospodarstw nie sprzyja pozyskiwaniu materiału opałowego z tego źródła o wysokiej jako ści i w du Ŝych ilo ściach.

6.2.7 Ochrona przed hałasem i oddziaływaniem pól elektromagnetycznych W celu ochrony przed hałasem konieczne s ą działania zmierzaj ące do przeanalizowania i wprowadzenia koniecznych zmian w budownictwie dróg i in Ŝynierii ruchu drogowego, w tym:

47

• rygorystyczne przestrzeganie wypełniania zobowi ąza ń inwestorów do budowy infrastruktury przeciwhałasowej (m. in. budowa ekranów), • dąŜ enie do poprawiania organizacji ruchu gwarantuj ącej płynno ść jazdy, • dąŜ enie do systematycznej poprawy stanu nawierzchni dróg, • promowanie i rozwijanie alternatywnych sposobów poruszania si ę (intensyfikacja budowy ście Ŝek rowerowych).

Nale Ŝy równie Ŝ d ąŜ yć do wyeliminowania z u Ŝytkowania środków transportu, maszyn i urz ądze ń, których hała śliwo ść nie odpowiada standardom Unii Europejskiej. Zmniejszeniu uci ąŜ liwo ści zwi ązanej z istniej ącym poziomem hałasu słu Ŝyć b ędzie:

• budowa ekranów i przegród akustycznych, • zwi ększenie ilo ści izolacyjnych pasów zadrzewie ń, • stosowanie d źwi ękochłonnych elewacji, • wymiana okien na d źwi ękoszczelne w domach mieszkalnych przy trasach o intensywnym ruchu;

Istotne znaczenie ma równie Ŝ prowadzenie odpowiedniego planowania przestrzennego, kład ącego wi ększy nacisk na problematyk ę hałasu poprzez:

• wiarygodn ą ocen ę uci ąŜ liwo ści lub zagro Ŝeń hałasem komunikacyjnym, • zakwalifikowanie istniej ących obiektów i obszarów poło Ŝonych wzdłu Ŝ ci ągów komunikacyjnych do odpowiednich stref akustycznych, co pozwoli na unikni ęcie pomyłek lokalizacyjnych przy budowie nowych obiektów, • programowanie przewidywanego poziomu hałasu i innych jego parametrów (w tym metodami numerycznymi), dobór metod i środków zmierzaj ących do ograniczenia i utrzymania hałasu na mo Ŝliwie niskim poziomie, • analiz ę trendów zachodz ących w klimacie akustycznym,

Konieczne jest równie Ŝ prowadzenie działalno ści edukacyjnej dotycz ącej zagro Ŝenia środowiska i zdrowia ludzkiego hałasem komunikacyjnym. W zwi ązku z dalszym systematycznym rozwojem systemu stacji bazowych telefonii komórkowej, w ci ągu najbli Ŝszych lat nale Ŝy liczy ć si ę ze zwi ększon ą emisj ą promieniowania elektromagnetycznego na terenie gminy. Poza tym rozwój budownictwa mieszkaniowego wymusza budow ę nowych stacji i sieci elektroenergetycznych, maj ących wpływ na wielko ść zanieczyszczenia środowiska elektromagnetycznym promieniowaniem niejonizuj ącym. Ochrona przed ponadnormatywnym (szkodliwym) oddziaływaniem pól elektromagnetycznych w środowisku, polega ć mo Ŝe jedynie na rygorystycznym przestrzeganiu obowi ązuj ących w tym zakresie unormowa ć prawnych. Intensywno ść wyst ępowania pól elektromagnetycznych w środowisku jest kontrolowana i w niektórych przypadkach podlega ograniczeniom na tyle, na ile uzasadnia to obecny stan wiedzy dotycz ącej oddziaływania pól elektromagnetycznych na człowieka, a tak Ŝe mo Ŝliwo ści techniczne. Aby zapobiec szkodliwemu oddziaływaniu pola elektromagnetycznego oraz zapewni ć bezpiecze ństwo mieszka ńcom gminy nale Ŝy w procesach inwestycyjnych ustali ć odpowiednie odległo ści projektowanej zabudowy od sieci elektroenergetycznych.

48 6.2.8 Rozwój turystyki i rekreacji

Rozwój oferty turystycznej i rekreacyjnej w gminie mo Ŝe sta ć si ę wa Ŝnym narz ędziem kształtowania i ochrony środowiska z kilku podstawowych przyczyn:

− stymuluje rozwój świadomo ści ekologicznej mieszka ńców, − generuje zapotrzebowanie na czyste środowisko o wysokiej warto ści przyrodniczej i krajobrazowej, u świadamia ograniczono ść dost ępnych zasobów oraz konieczno ść poniesienia znacznych nakładów na jego utrzymanie, − generuje dochody mo Ŝliwe do reinwestowania w ochron ę i kształtowanie środowiska, − skłania do świadomego ograniczania (w porozumieniu z innymi u Ŝytkownikami) skali korzystania ze środowiska dla zapewnienia trwałego rozwoju, − skłania do samodzielnego ograniczania emisji zanieczyszcze ń i poprawy gospodarki odpadami, inwestowania w technologie ekologiczne (w tym odnawialne źródła energii), kanalizacj ę i oczyszczalnie ścieków, ochron ę krajobrazu, − uruchamia inicjatywy lokalne, ł ączy mieszka ńców, wzmacnia to Ŝsamo ść społeczno ści lokalnych, otwiera je na świat – zwi ększa si ę odpowiedzialno ść za środowisko oraz mechanizmy kontroli i wsparcia w sytuacjach jego zagro Ŝenia, − stymuluje modernizacj ę infrastruktury i oferty usługowej, co mo Ŝe ł ączy ć si ę z wykorzystaniem materiałów i technologii przyja źniejszych środowisku.

Gmina Alwernia posiada bardzo du Ŝy potencjał rozwoju w zakresie usług rekreacyjnych dla mieszka ńców Krakowa, a tak Ŝe aglomeracji śląskiej. Działalno ść promocyjna gminy jako obszaru turystyczno-rekreacyjnego obejmowa ć powinna: • przygotowanie ulotek promocyjnych, folderów, map, przewodników, • propagowanie walorów turystyczno-rekreacyjnych gminy w mediach i internecie, • promocj ę na targach turystycznych • przygotowanie materiałów reklamowych, gad Ŝetów, • przygotowanie informacji turystycznej na terenie gminy w postaci map, plansz informacyjnych, drogowskazów, punktów informacyjnych. Równocze śnie nale Ŝy zach ęca ć inwestorów do uruchomienia w pobli Ŝu miejsc i obiektów słu Ŝą cych wypoczynkowi i rekreacji usług: gastronomicznych, parkingów strze Ŝonych, wypo Ŝyczalni sprz ętu sportowego itp. Wa Ŝnym elementem oferty turystycznej gminy Alwernia jest turystyka rowerowa. Nale Ŝy dba ć o utrzymanie dobrego stanu i wła ściwego oznakowania istniej ących ście Ŝek rowerowych przy równoczesnej rozbudowie ich sieci. Szans ą do rozwoju rekreacji na terenie gminy mo Ŝe by ć równie Ŝ tworzenie gospodarstw agroturystycznych, oferuj ących go ściom mo Ŝliwo ść wypoczynku w warunkach nieska Ŝonego środowiska oraz zapoznania si ę z tradycyjnymi formami gospodarki rolnej. Zadba ć nale Ŝy tak Ŝe o utrzymanie czysto ści wody na obszarze k ąpieliska Skowronek, czemu słu Ŝyć b ędzie rozbudowa systemów kanalizacyjnych na terenie gminy. Konieczne jest prowadzenie polityki lokalizacyjnej obszarów rekreacji uwzgl ędniaj ącej ochron ę lasów przed dewastacj ą, ochron ę otuliny biologicznej rzek i potoków oraz ochron ę terenów zagro Ŝonych ekspansj ą osadnictwa.

49

7. STRATEGIA WDRO śENIOWA POLITYKI EKOLOGICZNEJ MIASTA I GMINY ALWERNIA NA LATA 2008 – 2011

7.1 Obszary priorytetowe

7.1.1 System kanalizacji i oczyszczania ścieków

Opracowano projekty i uzyskano pozwolenie na budow ę dla kanalizacji sanitarnej w miejscowo ściach: Grojec, Kwaczała, Nieporaz, Regulice. Ko ńczone s ą projekty na skanalizowanie pozostałych terenów Alwerni (cze ść południowa drogi 780 od ul. Krasickiego do Le śnej oraz ul. Ustronie, Przyszło ści i śaczków). Opracowano tak Ŝe projekt budowy nowej oczyszczalni ścieków komunalnych o docelowej przepustowo ści 1500 m 3/dob ę. W miejscach, gdzie doprowadzenie kanalizacji jest ekonomicznie nieuzasadnione, gmina powinna wspiera ć budow ę oczyszczalni przydomowych poprzez promocj ę tego typu rozwi ąza ń, prowadzenie akcji informacyjnej, pomoc w uzyskaniu dofinansowa ń. Poprzez budow ę sieci kanalizacyjnej i podł ączenie do niej mieszka ńców nast ąpi poprawa jako ści wód powierzchniowych cieków wodnych stanowi ących dopływy rzeki Wisły oraz gleb na terenach projektowanych do podł ączenia.

7.1.2 Ochrona wód i zaopatrzenie ludno ści w wod ę

Aby uzyska ć popraw ę obecnego stanu wód płyn ących i podziemnych na terenie Gminy Alwernia potrzebne s ą nast ępuj ące działania:

• kanalizacja obszarów wiejskich i unieszkodliwianie ścieków • likwidacja dzikich wysypisk zanieczyszczaj ących koryta rzek • nadzór władz gminy nad przestrzeganiem przepisów ochrony wód.

Na gminie spoczywa obowi ązek ochrony uj ęć wód podziemnych i powierzchniowych Zasady ochrony regulowane s ą odr ębnymi przepisami. Zadaniem gminy jest zapewnienie wymaganego re Ŝimu ochronnego terenów w trakcie sporz ądzania planów zagospodarowania przestrzennego. Wa Ŝnym aspektem ochrony wód jest zapobieganie ich zanieczyszczaniu przez rolnictwo. W praktyce polega to na odpowiednim przechowywaniu nawozów i środków ochrony ro ślin, uniemo Ŝliwiaj ącym ich przedostanie si ę do wód oraz stosowaniu ich zgodnie z zasadami bezpiecze ństwa, jak równie Ŝ dbaniu o szczelno ść zbiorników na gnojówk ę. Konieczne jest równie Ŝ prowadzenie na bie Ŝą co prac maj ących na celu popraw ę stanu technicznego sieci wodoci ągowej. Słu Ŝyć temu b ędzie inwentaryzacja istniej ącej sieci oraz okre ślenie potrzeb w zakresie jej rozbudowy i modernizacji. W celu poprawy zaopatrzenia mieszka ńców w wod ę planowana jest budowa alternatywnego uj ęcia wody pitnej dla gminy.

7.1.3 Gospodarka odpadami Harmonogram realizacji przedsi ęwzi ęć na lata 2008 – 2011 w zakresie gospodarki odpadami (za GPGO) przedstawia si ę nast ępuj ąco: 1. Obj ęcie zorganizowanym zbieraniem odpadów wszystkich mieszka ńców gminy. 2. Dalszy rozwój selektywnej zbiórki odpadów komunalnych:

50 • papieru i tektury • szkła • tworzyw sztucznych 3. Rozwój systemu zbiórki i odzysku: • odpadów wielkogabarytowych • odpadów budowlanych • odpadów niebezpiecznych (z grupy odpadów komunalnych) 4. Osi ągni ęcie w roku 2014 zakładanych limitów odzysku i recyklingu poszczególnych rodzajów odpadów. 5. Rozwój systemu selektywnej zbiórki odpadów ulegaj ących biodegradacji na terenach miejskich z zabudow ą wielorodzinn ą. 6. Poddanie w 2014 r. dodatkowemu odzyskowi 207 Mg odpadów ulegaj ących biodegradacji. 7. Dalsze ograniczenie składowania odpadów komunalnych - przeznaczenie do deponowania na składowisku nie wi ęcej ni Ŝ 80% wytworzonych odpadów komunalnych. 8. Likwidacja dzikich wysypisk odpadów. 9. Wzrost zagospodarowania osadów ściekowych poprzez kompostowanie i ograniczenie deponowania na składowisku. 10. Dalsza sukcesywna wymiana materiałów budowlanych zawieraj ących azbest na materiały proekologiczne. 11. Rozwój i usprawnianie systemu odbioru i post ępowania z odpadami niebezpiecznymi z sektorów komunalnego i gospodarczego.

7.2 Zadania o charakterze ci ągłym

7.2.1 Edukacja ekologiczna i dost ęp do informacji o środowisku Zagadnienia zwi ązane z edukacj ą ekologiczną i dost ępem do informacji o środowisku zostały szczegółowo scharakteryzowane w rozdziale 10.4. niniejszego opracowania.

7.2.2 Ochrona zasobów przyrody

7.2.2.1 Obiekty chronione Na terenie gminy znajduj ą si ę 23 pomniki przyrody. Powinny one by ć otoczone szczególn ą trosk ą przez stosowanie odpowiednich zabiegów piel ęgnacyjnych oraz ochron ę przed uszkodzeniem. W tym zakresie powinna by ć prowadzona edukacja ekologiczna w śród młodzie Ŝy szkolnej. Nale Ŝy przeprowadzi ć rozeznanie mo Ŝliwo ści ustanowienia na terenie gminy kolejnych obiektów prawnie chronionych. Na obszarze gminy wyst ępuj ą równie Ŝ ro śliny i zwierzęta obj ęte ochron ą gatunkow ą. Nale Ŝy prowadzi ć edukacj ę ekologiczn ą w zakresie ich znajomo ści. Słu Ŝyć temu mog ą specjalne ście Ŝki edukacyjne i wydawnictwa.

51 7.2.2.2 Ziele ń terenów zurbanizowanych i komunikacyjnych Ze wzgl ędu na uznanie rekreacji za istotny element gospodarki gminy, konieczna jest troska o odpowiedni stan zieleni, zwi ększaj ący zarówno atrakcyjno ść gminy jak i jej pojemno ść turystyczn ą i rekreacyjn ą. Nale Ŝy zach ęca ć inwestorów do wprowadzania (odpowiedniej gatunkowo) zieleni wysokiej na tereny prywatne, zwłaszcza w przypadku planowania inwestycji z zakresu gastronomii, handlu, usług (szczególnie turystyczno-rekreacyjnych) gdzie otoczenie zieleni ą mo Ŝe zwi ększa ć w przyszło ści zyski z obiektów. Wskazane jest równie Ŝ zakładanie terenów zieleni urz ądzonej oraz prowadzenie nasadze ń drzew i krzewów, szczególnie wzdłu Ŝ szlaków komunikacyjnych, gdzie mog ą stanowi ć osłon ę s ąsiaduj ących terenów przed zanieczyszczeniami komunikacyjnymi. W akcje nasadze ń nale Ŝy zaanga Ŝowa ć młodzie Ŝ szkoln ą. Gmina roztacza równie Ŝ opiek ę nad parkiem dworskim w Por ębie śegoty, w którym prowadzi ć nale Ŝy zabiegi piel ęgnacyjne.

7.2.2.3 Tereny rolne i le śne Podstawowym działaniem z zakresu ochrony terenów rolnych powinno by ć upowszechnianie wiedzy o prawidłowych, proekologicznych metodach prowadzenia gospodarki rolnej. Słu Ŝyć temu mo Ŝe rozpowszechnianie przez gmin ę w śród rolników materiałów informacyjnych, zach ęcanie do zapoznania si ę z Kodeksem Dobrej Praktyki Rolniczej. Powinno si ę równie Ŝ propagowa ć proekologiczn ą modernizacj ę gospodarstw, ograniczenie stosowania nawozów sztucznych i zast ępowanie ich nawozami naturalnymi. Wskazane jest u świadamianie wła ścicielom gospodarstw rolnych, Ŝe prowadzenie przez nich działalno ści w oparciu o zasady rolnictwa ekologicznego mo Ŝe im ułatwi ć uzyskanie pomocy finansowej, np. za po średnictwem Programu Rolno środowiskowego. Bardzo istotne jest przeciwdziałanie procederowi wypalania traw poprzez edukacj ę, prowadzon ą wspólnie ze Stra Ŝą Po Ŝarn ą oraz stosowanie kar administracyjnych. Na terenach korytarzy ekologicznych nale Ŝy szczególnie troskliwie dba ć o stan ro ślinno ści, w miar ę konieczno ści stosuj ąc nasadzenia zgodne z aktualnym stanem gatunkowym. Nale Ŝy równie Ŝ dba ć o zachowanie szaty ro ślinnej na obszarach zagro Ŝonych erozj ą, szczególnie na stokach o du Ŝym nachyleniu. Na obszarach le śnych konieczne jest przeprowadzenie programu odbudowy lasów. Zadania zwi ązane z wła ściw ą piel ęgnacj ą terenów le śnych s ą poza kompetencj ą gminy i powinny by ć realizowane przez odpowiednie słu Ŝby le śne Nadle śnictwa Krzeszowice.

7.2.3 Ochrona ró Ŝnorodno ści biologicznej

W celu zachowania bioró Ŝnorodno ści na obszarze gminy konieczne jest podj ęcie nast ępuj ących działa ń:

• zachowanie mo Ŝliwie najwi ększej liczby zbiorowisk ro ślinnych, zwłaszcza tych, które odznaczaj ą si ę du Ŝym bogactwem gatunkowym, s ą siedliskiem gatunków rzadkich, chronionych i zagro Ŝonych (murawy kserotermiczne, murawy piaskowe, torfowiska, podmokłe ł ąki, ł ąki świe Ŝe, ziołoro śla, niektóre zespoły szuwarowe, wodne i synantropijne), • utrzymanie mozaikowych układów przestrzennych zbiorowisk oraz drobnopowierzchniowej struktury pól uprawnych z licznymi miedzami, skarpami, zadrzewieniami i zakrzewieniami śródpolnymi,

52 • ochrona przed zabudow ą korytarzy ekologicznych, takich jak doliny potoków i cieków wodnych, • utrzymywanie skomplikowanej, silnie rozwini ętej granicy polno-le śnej oraz kształtowanie jej w formie strefy ekotonu z udziałem krzewów, • zachowanie i zapewnienie odpowiedniej bazy pokarmowej dla populacji zwierz ąt chronionych poprzez utrzymanie terenów podmokłych, ł ąk koszonych, starorzeczy, lasów ł ęgowych, lokalnych mokradeł, • utrzymywanie w obr ębie kompleksów le śnych polan, mokradeł, ł ąk i innych płatów ro ślinno ści zielnej oraz zakrzewnie ń.

7.2.4 Ochrona powietrza atmosferycznego W ramach ograniczenia emisji zanieczyszcze ń z systemów ciepłowniczych gmina powinna propagowa ć prace termomodernizacyjne poprzez m.in. kampani ę edukacyjn ą zach ęcaj ącą mieszka ńców do wykonywania tego typu prac oraz do zmiany systemu ogrzewania w budynkach na proekologiczny (ogrzewanie gazowe, elektryczne, systemy mieszane, alternatywne źródła energii). Gmina mo Ŝe doradza ć mieszka ńcom w uzyskaniu dofinansowania z funduszy ekologicznych i unijnych. Planowana jest zmiana systemu ogrzewania w budynkach komunalnych poprzez zainstalowanie kotłowni gazowych w miejsce dotychczasowych w ęglowych. Działania te, poprzez ograniczenie niskiej emisji, słu Ŝyć b ędą poprawie jako ści powietrza. Zmniejszeniu emisji zanieczyszcze ń komunikacyjnych słu Ŝyć b ędzie tak Ŝe modernizacja i przebudowa dróg gminnych oraz nasadzenia ochronnych pasów zieleni.

7.2.5 Ochrona przed hałasem Realizacji tego celu słu Ŝyć b ędzie przede wszystkim wprowadzenie nasadze ń wzdłu Ŝ dróg przebiegaj ących przez teren gminy. Realizacja ekranów akustycznych przy drogach przebiegaj ących przez teren gminy nie nale Ŝy do kompetencji gminy.

7.2.6 Ochrona złó Ŝ surowców mineralnych W planach miejscowych z obszarów okre ślanych dla zainwestowania nale Ŝy wył ączy ć obszary w granicach udokumentowanych złó Ŝ eksploatacji powierzchniowej w przypadkach, gdy eksploatacja tych złó Ŝ nie jest uniemo Ŝliwiona np. ze wzgl ędu na poło Ŝenie w obszarze parku krajobrazowego.

7.2.7 Rozwój turystyki i rekreacji

Teren gminy dysponuje znacz ącym potencjałem rozwoju w zakresie rekreacji. Sąsiedztwo Krakowa i Śląska oraz walory rekreacyjne, krajobrazowe i przyrodnicze daj ą gminie szans ę, aby sta ć si ę obszarem turystyczno-rekreacyjnym. Szczególne mo Ŝliwo ści rozwoju kryj ą si ę w przej ęciu ruchu weekendowego oraz go ści rezydentów (ogródki działkowe, gospodarstwa agroturystyczne, turystyka rowerowa). W interesie gminy le Ŝy, aby potencjalne inwestycje tego rodzaju realizowane były przy zastosowaniu najwy Ŝszych standardów w zakresie ograniczania oddziaływania na środowisko . Tworzenie gospodarstw agroturystycznych, rozwój oferty pokoi go ścinnych i pensjonatów, oferty gastronomicznej powoduje wzrost świadomo ści ekologicznej

53 mieszka ńców oraz ich bezpo średnie (równie Ŝ finansowe) zainteresowanie wysok ą jako ści ą otaczaj ącego środowiska. Nale Ŝy zadba ć o to, aby oferta turystyczno-rekreacyjna była spójna i dostosowana do potrzeb u Ŝytkowników. Wa Ŝna jest pełna i aktualna informacja obejmuj ąca cało ść oferty oraz poł ączenie usług komunikacyjnych (ró Ŝnych rodzajów), gastronomii, handlu, noclegów, informacji turystycznej, organizowanych imprez. W pełniejszym wykorzystaniu mo Ŝliwo ści jakie stwarza baza i infrastruktura pomocnym b ędzie system informacji wykorzystuj ący mi ędzy innymi internet. Dla dofinansowania inwestycji z zakresu turystyki i rekreacji istnieje mo Ŝliwo ść pozyskania środków funduszy Unii Europejskiej. Kluczowe znaczenie w ich wykorzystaniu ma gmina, której podstawowym zadaniem jest okre ślenie planu działania i przygotowanie organizacyjne a tak Ŝe reprezentowanie mieszka ńców w pozyskiwaniu środków na inwestycje w tym zakresie. Podstawow ą rol ą gminy powinno by ć zapewnienie promocji warto ści środowiskowych oraz oferty turystyczno – rekreacyjnej, poprzez:

• uczestnictwo w projektach regionalnych, • prezentacja walorów turystycznych i rekreacyjnych gminy na targach turystycznych i imprezach promuj ących region, • wspieranie akcji edukacji ekologicznej, • druk materiałów informacyjnych, reklamowych, promocja w mediach i internecie • kolporta Ŝ materiałów i informacji w grupach potencjalnych klientów.

Cz ęść z powy Ŝszych zada ń gmina musi zrealizowa ć własnymi siłami, w cz ęś ci wymagane jest jedynie wsparcie merytoryczne lub nadanie ram organizacyjnych. Gmina corocznie przeprowadza prace renowacyjne przebiegaj ących przez jej obszar szlaków turystycznych pieszych i rowerowych. Ponadto w ramach działa ń Grupy Partnerskiej Partnerstwo na Jurze prowadzone s ą działania w zakresie rozbudowy infrastruktury turystycznej oraz tworzenia nowych atrakcji turystycznych na szlaku Kraków-Morawy- Wiede ń Greenway. W najbli Ŝszych latach planowane jest zwi ększenie liczby prowadz ących przez teren gminy ście Ŝek rowerowych oraz wytyczenie ście Ŝek dydaktycznych prezentuj ących walory przyrodnicze Gminy Alwernia

7.2.8 Bezpiecze ństwo chemiczne i biologiczne

Na obszarze gminy nie wyst ępuj ą źródła potencjalnych zagro Ŝeń biologicznych. Źródłem zagro Ŝenia chemicznego s ą Zakłady Chemiczne. Zagadnienie to omówione zostało w rozdziale 7.2.9.1. Czynnikiem zagro Ŝenia chemicznego mo Ŝe by ć transport samochodowy substancji niebezpiecznych (np. paliw, środków ochrony ro ślin), zwłaszcza autostrad ą A-4.

7.2.9 Powa Ŝne awarie i kl ęski Ŝywiołowe Na terenie gminy funkcjonuje system ostrzegania o nadzwyczajnych zagro Ŝeniach środowiska i kl ęskach Ŝywiołowych, zainstalowany w jednostkach OSP: Alwernia, Brodła, Grojec, Regulice oraz Zakłady Chemiczne

7.2.9.1 Powa Ŝne awarie przemysłowe Zakłady Chemiczne „Alwernia” S. A. nale Ŝą do kategorii zakładów o du Ŝym ryzyku wyst ąpienia awarii.

54 W Zakładach Chemicznych wyst ępuj ą substancje o wła ściwo ściach:

• palnych: gaz ziemny wysokometanowy, fosfor, siarka, • utleniaj ących lub redukuj ących: zwi ązki chromu, siarczan hydroksyloaminy, siarczek sodu, wodorosiarczyn sodu w roztworze, • toksycznych: fosfor, pi ęciotlenek fosforu, siarkowodór, zwi ązki chromu, siarczan hydroksyloaminy, siarczek sodu i arsenu

W Zakładach wyst ępuj ą nast ępuj ące zagro Ŝenia o znamionach „powa Ŝnych awarii”:

• zagro Ŝenie po Ŝarowe wynikaj ące z obecno ści du Ŝej ilo ści palnego fosforu, • zagro Ŝenie ska Ŝeniem powietrza produktami spalania fosforu (głównie pi ęciotlenkiem fosforu) w przypadku po Ŝaru fosforu, • zagro Ŝenie ska Ŝenia wód powierzchniowych (potok Regułka) lub podziemnych w wyniku niekontrolowanego przedostania si ę do tych wód zwi ązków chromu, • zagro Ŝenie ska Ŝeniem powietrza w wyniku awaryjnej emisji dwutlenku siarki, • zagro Ŝenie ska Ŝeniem wód powierzchniowych lub podziemnych w wyniku niekontrolowanego przedostania si ę do tych wód kwasów lub wodorotlenku sodowego, • zagro Ŝenie wybuchem w pomieszczeniach produkcyjnych, w których stosowany jest gaz ziemny.

Zdecydowanie najgro źniejszym w ęzłem jest instalacja kwasu fosforowego. W przypadku najgorszego mo Ŝliwego scenariusza zagro Ŝenie mo Ŝe obj ąć teren do 7,5 km poza granicami przedsi ębiorstwa, prawdopodobie ństwo takiego zdarzenia ocenia si ę jednak jako bardzo niskie. Procesy ci ągu chromowego nios ą za sob ą zagro Ŝenie dla środowiska wodnego, w tym dla odbiornika ścieków. Na zagro Ŝenie to jest przygotowana zakładowa oczyszczalnia ścieków. W Zakładach stosowane s ą nast ępuj ące sposoby zapobiegania awariom:

− ograniczanie ilo ści magazynowanej substancji niebezpiecznej oraz d ąŜ enie do eliminowania niebezpiecznych operacji i procesów, − rezerwowanie urz ądze ń oraz funkcji operatora tak aby awaria jednego układu lub bł ąd człowieka nie powodował gro źnej awarii, − stosowanie technicznych środków nie dopuszczaj ących do osi ągni ęcia niebezpiecznych poziomów dla newralgicznych parametrów procesu, − stosowanie barier ograniczaj ących rozprzestrzenianie si ę niebezpiecznej substancji w przypadku jej wydostania si ę, − stworzenie i przestrzeganie procedur w sposób jednoznaczny okre ślaj ący zasady działania i współpracy poszczególnych jednostek organizacyjnych w zakresie prac niebezpiecznych, − stosowanie bezpiecznych odległo ści, − stosowanie środków szybkiego powiadamiania o awarii, − przygotowanie załogi na wypadek wyst ąpienia awarii, − wyposa Ŝenie pracowników w ochrony osobiste, − utrzymanie w stanie gotowo ści specjalistycznych słu Ŝb b ędących w stanie szybko i profesjonalnie prowadzi ć akcj ę ratownicz ą, wyposa Ŝonych w odpowiedni sprz ęt,

55 − podnoszenie kultury i świadomo ści w zakresie bezpiecze ństwa poprzez podej ście systemowe nastawione na profilaktyk ę, − współdziałanie z instytucjami zewn ętrznymi w celu ograniczenia ewentualnych skutków awarii si ęgaj ących poza granice przedsi ębiorstwa.

Istniej ący system zapobiegania awariom oraz ograniczania skutków awarii nale Ŝy uzna ć za nowoczesny, oparty na systemach zarz ądzania wg norm ISO.

7.2.9.2 Zagro Ŝenie po Ŝarowe Wa Ŝnym zadaniem gminy z tego zakresu jest przeciwdziałanie wypalaniu traw oraz resztek upraw na polach. Zadanie ł ączy w sobie elementy egzekucji przepisów prawa, jak równie Ŝ edukacji ekologicznej oraz piel ęgnacji zieleni. Ochrona przeciwpo Ŝarowa lasów wchodzi w zakres obowi ązków słu Ŝb le śnych. Nale Ŝy kontynuowa ć współprac ę w tym zakresie, w celu koordynacji działa ń planistycznych, organizacyjnych, monitoringu, prewencji oraz wsparcia akcji ratowniczych. Działania powinny obejmowa ć równie Ŝ wypracowanie optymalnych zachowa ń mieszka ńców i turystów w wypadku dostrze Ŝenia zagro Ŝenia. Przy realizacji tego zadania konieczna jest współpraca z Ochotnicz ą Stra Ŝą Po Ŝarn ą.

7.2.10 Ochrona przeciwpowodziowa

Przy wyznaczaniu terenów budowlanych nale Ŝy uwzgl ędni ć uwarunkowania wynikaj ące z zagro Ŝenia powodziowego. Nale Ŝy kontynuowa ć prace konserwatorskie obwałowa ń i urz ądze ń hydrotechnicznych. Zwi ększanie retencji, odbudowa lasów, zadrzewienia i uprawy spowalniaj ące odpływ powierzchniowy oraz ochrona terenów podmokłych stanowi obecnie jeden z priorytetów polityki ekologicznej kraju. Ochronie przeciwpowodziowej słu Ŝyć b ędzie równie Ŝ program ochrony i odbudowy systemu małej retencji wodnej, regulacja cieków wodnych oraz uporz ądkowanie systemów melioracyjnych.

7.2.11 Powi ązania z programami regionalnymi

7.2.11.1 Powiatowy program ochrony środowiska

Aktualnie obowi ązuj ący Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Chrzanowskiego został uchwalony Uchwał ą nr XXXII/191/2005 Rady Powiatu w Chrzanowie z dn. 24 lutego 2005 r. Zapisy powiatowego PO Ś zostały omówione w rozdziale 5.2. niniejszego opracowania, a wynikaj ące z niego zadania, jakie Gmina Alwernia zobligowana jest realizowa ć w latach 2008-2011 zestawiono w tabelach 5 i 6, rozdz. 8.

56

8. HARMONOGRAM I NAKŁADY NA REALIZACJ Ę PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA w latach 2008 - 2011

Sporz ądzono harmonogram realizacji programu w okresie 2008 – 2011 okre ślaj ących poszczególne zadania, ich charakter i rok realizacji, źródła finansowania, koszty (w zakresie niezb ędnym do uwzgl ędnienia w bud Ŝecie gminy).

Harmonogram realizacji programu ochrony środowiska Miasta i Gminy Alwernia na lata 2008 – 2011 wraz z szacunkiem nakładów finansowych - tabele 5-7. W tabeli 8 przedstawiono zadania gminy w długoterminowej perspektywie czasowej (2012-2014). Program ten nie uwzgl ędnia zada ń z zakresu gospodarki odpadami, które zostały przedstawione w Gminnym Planie Gospodarki Odpadami.

Obja śnienia terminów stosowanych w tabelach:

Środki własne Powiatu – środki b ędące w dyspozycji powiatu (bud Ŝet powiatu, w tym PFO ŚiGW); Środki własne Gminy – środki b ędące w dyspozycji gmin (bud Ŝet gmin, w tym GFO ŚiGW); PFO ŚiGW – Powiatowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, GFO ŚiGW – Gminny Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, WFO ŚiGW – Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, NFO ŚiGW – Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, RZGW – Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej, MZMiUW – Małopolski Zarz ąd Melioracji i Urz ądze ń Wodnych, GDDKiA – Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad, MODR – Małopolski O środek Doradztwa Rolniczego, WIO Ś – Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska ALP – Agencja Lasy Pa ństwowe JPK – Jurajski Park Krajobrazowy AWRSP – Agencja Własno ści Rolnej Skarbu Pa ństwa

57 Tabela 5. Zadania gminy wynikaj ące z Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Chrzanowskiego (na lata 2008-2011)

Nakłady finansowe Termin Jednostka Lp Działania gminy realizacji Źródła finansowania realizuj ąca (2008-2011) [tys. zł]

Zadania z zakresu ochrony powietrza atmosferycznego Środki własne Gminy, WFO ŚiGW, 1. Termomodernizacja budynków stanowi ących mienie komunalne 2008-2011 172,0 Gmina PFO ŚiGW, Prowadzenie edukacji ekologicznej społecze ństwa na temat Środki własne jednostek realizuj ących, Gmina, organizacje 2. wykorzystania proekologicznych no śników energii i szkodliwo ści 2008-2011 6,0 Środki własne Gminy i WFO ŚiGW pozarz ądowe spalania materiałów odpadowych (szczególnie tworzyw sztucznych) PFO ŚiGW Zadania z zakresu ochrony zasobów wodnych Środki własne Gminy, środki własne 3. Rozbudowa sieci wodoci ągowej 2008-2011 250,0 mieszka ńców, WFO ŚiGW, fundusze Gmina, pomocowe UE Prowadzenie akcji edukacyjno-informacyjnej propagującej Gmina, Powiat, 4. 2008-2011 8,0 Środki własne Gminy, Powiatu optymalizacj ę zu Ŝycia wody przez indywidualnych u Ŝytkowników jednostki o światowe, Środki własne Gminy, WFO ŚiGW, 5. Modernizacja istniej ącej sieci kanalizacyjnej 2008-2011 150,0 Środki Pomocowe UE, Środki własne Gmina mieszka ńców i jednostek realizuj ących Środki własne Gminy, WFO ŚiGW Realizacja nowych sieci kanalizacyjnych (ZADANIE 6. 2008-2011 33 000,0 Środki Pomocowe UE, Środki własne Gmina PRIORYTETOWE): mieszka ńców Organizowanie wsparcia finansowego dla gospodarstw realizuj ących Środki własne Gminy, Program Rozwoju 7. 2008-2011 150,0 Gmina oczyszczalnie przydomowe Obszarów Wiejskich Wprowadzenie ewidencji wszystkich zbiorników bezodpływowych i zintensyfikowanie ich kontroli technicznej oraz prowadzenie kontroli 8. 2008-2011 3,0 Środki własne Gminy Gmina, WIO Ś prawidłowo ści i cz ęstotliwo ści usuwania ścieków z terenów nie obj ętych kanalizacj ą Wprowadzenie inwentaryzacji i klasyfikacji istniej ących źródeł Środki własne Gminy, Powiatu, 9. zanieczyszcze ń, szczególnie w obr ębie obszarów wymagaj ących 2008-2011 3,0 Gmina, WIO Ś, Powiat WFO ŚiGW, szczególnej ochrony (strefy zasilania GZWP, uj ęcia wód)

58 Nakłady finansowe Termin Jednostka Lp Działania gminy realizacji Źródła finansowania realizuj ąca (2008-2011) [tys. zł]

Zadania z zakresu ochrony powierzchni gleb przed degradacj ą Prowadzenie działalno ści edukacyjnej upowszechniaj ącej zasady dobrej Środki własne Gminy, Powiatu, Środki Gmina, Powiat, 10. 2008-2011 5,0 praktyki rolniczej własne jednostek realizuj ących, WFO ŚiGW MODR Zadania z zakresu racjonalnego gospodarowania zasobami naturalnymi Gmina, Powiat, Weryfikacja mo Ŝliwo ści zasobowych i perspektywicznych gminy w Środki własne Gmin, Powiatu, WFO ŚiGW, 11. 2008-2011 5,0 Jednostki badawczo- zakresie zasobów naturalnych NFO ŚiGW rozwojowe Weryfikacja mo Ŝliwo ści zasobowych i perspektywicznych gminy w Gminy, Powiat, Środki własne Gminy, Powiatu, 12. zakresie zasobów odnawialnych (mo Ŝliwo ści wykorzystania energii 2008-2011 5,0 Jednostki badawczo- WFO ŚiGW, NFO ŚiGW słonecznej, biogazu, biomasy, zastosowanie pomp ciepła) rozwojowe Zadania z zakresu ochrony przyrody Gmina, JPK, Lasy Utrzymanie, przebudowa i budowa ście Ŝek przyrodniczo- Środki JPK, PFO ŚiGW, WFO ŚiGW, ALP, 13. 2008-2011 53,0 Pa ństwowe, Jednostki dydaktycznych, ście Ŝek rowerowych GFO ŚiGW badawczo-rozwojowe Poprawa stanu starodrzewia oraz zabytkowych zało Ŝeń zieleni ( np. Wojewoda, Gmina, 14. zespoły dworskie, tereny przyko ścielne, cmentarze oraz inne 2008-2011 20,0 WFO ŚiGW, Środki własne Gminy, Powiatu Powiat nieruchomo ści) Ochrona naturalnych siedlisk, stanowisk chronionych gatunków ro ślin i Wojewoda, Gmina, 15. 2008-2011 20,0 Środki własne Gminy, WFO ŚiGW, ALP zwierz ąt Lasy Pa ństwowe Środki własne Gminy, Środki zarz ądców Gmina, zarz ądcy dróg, Ochrona tras migracyjnych i ograniczanie barier ekologicznych i 16. 2008-2011 20,0 dróg, środki zarz ądców obszarów administratorzy zabezpieczenie warunków swobodnego przemieszczania si ę zwierz ąt chronionych, PFO ŚiGW, WFO ŚiGW obszarów chronionych Środki własne Kół Łowieckich, Powiat, Gmina, Koła 17. Dokarmianie zwierz ąt dziko Ŝyj ących 2008-2011 20,0 WFO ŚiGW, PFO ŚiGW, GFO ŚiGW Łowieckie Zarz ądcy lasów, Prowadzenie zalesiania równolegle z działaniami prowadz ącymi do Środki własne Zarz ądców lasów, środki Gmina, Wła ściciele 18. zró Ŝnicowania struktury gatunkowej lasów i poprawy struktury 2008-2011 20,0 Gminy, Wojewody, środki wła ścicieli nieruchomo ści , wiekowej drzewostanów nieruchomo ści, WFO ŚiGW AWRSP 19. Prowadzenie stałego monitoringu środowiska le śnego w celu 2008-2011 10,0 Środki zarz ądców lasów, Środki własne Zarz ądcy lasów,

59 Nakłady finansowe Termin Jednostka Lp Działania gminy realizacji Źródła finansowania realizuj ąca (2008-2011) [tys. zł] przeciwdziałania stanom niepo Ŝą danym (choroby, szkodniki) Gminy Gmina Zadania z zakresu edukacji ekologicznej Gmina, Powiat, Jednostki o światowe, 20. Stworzenie i realizacja programu edukacji ekologicznej dla szkół 2008-2011 20,0 Środki własne Gminy, Powiatu, WFO ŚiGW Jednostki badawczo- rozwojowe Gmina, powiat, Jednostki o światowe, 21. Utworzenie o środka edukacji ekologicznej 2008-2011 30,0 Środki własne Gminy, Powiatu, WFO ŚiGW Organizacje ekologiczne Organizowanie konkursów promuj ących racjonalne korzystanie ze Środki własne Gminy, PFO ŚiGW, Gmina, Jednostki 22. 2008-2011 20,0 środowiska WFO ŚiGW oświatowe SUMA 33 990,0

60 Tabela 6. Zadania wynikaj ące z PO Ś dla Powiatu Chrzanowskiego nie wymagaj ące finansowania ze strony gminy (na lata 2008-2011)

Termin Jednostka Lp. Działania Źródła finansowania realizacji realizuj ąca

Zadania z zakresu ochrony powietrza atmosferycznego Przedsi ębiorstwa 1. Rozbudowa i przebudowa sieci gazowniczej 2008-2011 Bud Ŝety Przedsi ębiorstw Gazowniczych Gazownicze Środki własne jednostek realizuj ących 2. Rozbudowa infrastruktury drogowej 2008-2011 Zarz ądcy dróg Środki pomocowe UE Środki własne jednostek realizuj ących 3. Bie Ŝą ca modernizacja dróg i ci ągów komunikacyjnych 2008-2011 Zarz ądcy dróg Środki pomocowe UE Środki własne wła ścicieli obiektów, 4. Termomodernizacja budynków 2008-2011 wła ściciele obiektów WFO ŚiGW, PFO ŚiGW Ograniczenie niskiej emisji poprzez modernizacj ę i eliminacj ę lokalnych kotłowni GFO ŚiGW, PFO ŚiGW WFO ŚiGW, wła ściciele 5. 2008-2011 węglowych i indywidualnych palenisk domowych opalanych w ęglem lub koksem Środki własne mieszka ńców obiektów, Wyznaczenie stref buforowych pomi ędzy nowoprojektowanymi centrami przemysłu 6. 2008-2011 - Gmina lub centrami usług Ograniczanie niskiej emisji poprzez zastosowanie paliw alternatywnych (wierzba, Jednostki badawczo- 7. malwa, rzepak, słoma), kolektorów słonecznych, pomp ciepła, elektrowni wiatrowych 2008-2011 Środki własne wła ścicieli budynków rozwojowe lub kotłów gazowych nowej generacji Środki własne wła ścicieli, kredyty Zorganizowanie wsparcia finansowego dla mieszka ńców zamieniaj ących ogrzewanie wła ściciele 8. 2008-2011 komercyjne, BO Ś, WFO ŚiGW, węglowe na bardziej ekologiczne i wykonuj ących inwestycje termomodernizacyjne obiektów, Gmina PFO ŚiGW, Zadania z zakresu ochrony zasobów wodnych Powiat, wła ściciele Środki własne Powiatu, środki własne 9. Ochrona terenów źródliskowych 2008-2011 terenów, Marszałek wła ścicieli terenów Województwa Środki własne wła ścicieli oczyszczalni, Optymalizacja wykorzystania oraz modernizacja istniej ących oczyszczalni ścieków w WFO ŚiGW RPWiK, własciciele 10. 2008-2011 kierunku spełnienia wymaga ń obowi ązuj ącego prawa Środki Pomocowe UE, Środki własne oczyszczalni jednostek realizuj ących Preferowanie u Ŝytkowania ł ąkowego oraz kształtowanie pasów ro ślinno ści wzdłu Ŝ 11. 2008-2011 WFO ŚiGW, środki RZGW, MZMiUW RZGW, MZMiUW cieków wodnych Wspieranie i podejmowanie działa ń podmiotów gospodarczych w celach likwidacji Środki własne jednostki realizuj ącej, Wła ściciele 12. 2008-2011 lub ograniczenia niekorzystnych oddziaływa ń oraz wprowadzenie lokalnego Środki pomocowe UE, NFO ŚiGW obiektów, Powiat,

61 Termin Jednostka Lp. Działania Źródła finansowania realizacji realizuj ąca monitoringu na koszt wła ścicieli obiektów stanowi ących zagro Ŝenie dla wód Gmina podziemnych Wła ściciele Wspieranie i podejmowanie działa ń zabezpieczaj ących przed przenikaniem odcieków Środki własne jednostki realizuj ącej, 13. 2008-2011 obiektów, Powiat, ze składowisk odpadów przemysłowych do wód podziemnych i powierzchniowych Środki pomocowe UE, NFO ŚiGW Gmina MZMiUW, Gmina, 14. Bie Ŝą ca konserwacja koryt potoków 2008-2011 Środki wła ścicieli obiektów wła ściciele obiektów Utrzymanie prawidłowego zalesienia i zakrzaczenia fragmentów brzegów i dolin Środki własne wła ścicieli obszaru, Wła ściciel obszaru, 15. 2008-2011 innych cieków, zwłaszcza na terenach podmokłych MZMiUW RZGW, MZMiUW Gmina, Powiat, Jednostki Opracowanie wskaza ń i nakazów dotycz ących parametrów technicznych i Środki własne Powiatu oraz jednostek administruj ące 16. uŜytkowania obiektów ju Ŝ istniej ących lub planowanych na obszarach zagro Ŝenia 2008-2011 realizuj ących obiektami, Jednostki powodziowego badawczo- rozwojowe 17. Systematyczna kontrola oraz konserwacja wałów i urządze ń melioracji podstawowej 2008-2011 MZMiUW MZMiUW Powiat, MZMiUW, Inwentaryzacja i budowa oraz prawidłowa eksploatacja systemów melioracji WFO ŚiGW, środki wła ścicieli i spółek 18. 2008-2011 jednostki szczegółowej wodnych, środki własne Powiatu administruj ące Naprawa i rozbudowa systemu regulacji i zabudowy rzek przy maksymalnym WFO ŚiGW, środki pomocowe UE i 19. 2008-2011 gmina, MZMiUW wykorzystaniu lokalnych surowców naturalnych i odpadowych własne administratorów Uwzgl ędnienie ogranicze ń dotycz ących lokalizacji obiektów planowanych na 20. 2008-2011 - Gmina, Powiat obszarach zagro Ŝenia powodziowego Gmina, Powiat, 21. Rekonstrukcja zniszczonych wałów przeciwpowodziowych 2008-2011 Środki własne Powiatu, MZMiUW MZMiUW Zadania z zakresu ochrony powierzchni gleb przed degradacj ą Gmina, wła ściciele Środki własne jednostek realiz., obszarów, Jednostki 22. Zapobieganie zanieczyszczeniu gleb środkami ochrony ro ślin 2008-2011 WFO ŚiGW badawczo- rozwojowe Gmina, wła ściciele Dostosowanie do naturalnego biologicznego potencjału gleb kierunków i obszarów, Jednostki 23. 2008-2011 Środki własne jednostek realizuj ących intensywno ści produkcji badawczo- rozwojowe

62 Termin Jednostka Lp. Działania Źródła finansowania realizacji realizuj ąca Gmina, Wła ściciele 24. Podnoszenie jako ści i struktury gleb poprzez wykorzystanie kompostu 2008-2011 Środki własne jednostek realizuj ących obszarów Ochrona i wprowadzenie zadrzewie ń, zakrzewie ń oraz upraw spełniaj ących rol ę Gmina, Wła ściciele 25. przeciwerozyjn ą i zapobiegaj ących pogarszaniu si ę jako ści gleb oraz 2008-2011 Środki własne jednostek realizuj ących obszarów przeciwdziałaj ących zakwaszaniu Gmina, Powiat, Ograniczanie przeznaczania gruntów rolnych i le śnych na cele nierolne i niele śne na 26. 2008-2011 Środki własne Powiatu, WFO ŚiGW Wła ściciele drodze administracyjnej obszarów Wspieranie i prowadzenie rekultywacji składowisk odpadów z sektora gospodarczego Środki własne wła ścicieli obiektów, Przedsi ębiorcy, 27. 2008-2011 (składowisko Zakładów Chemicznych Alwernia) Środki pomocowe UE wła ściciele obiektów Zadania z zakresu edukacji ekologicznej 28. Promowanie walorów krajobrazowo-przyrodniczych powiatu chrzanowskiego 2008-2011 Środki własne Powiatu Gmina, Powiat

63 Tabela 7. Zadania własne gminy (na lata 2008-2011) Szacunkowe koszty Obszar Termin Lp Zadanie [tys. zł] Źródła finansowania Wska źniki realizacji działa ń realizacji 2008 2009 2010 2011 ochrona ilo ść budynków, w których Zmiana systemu ogrzewania w budynkach 1. powietrza 2010-2011 - - 140,0 140,0 Bud Ŝet Gminy, FO ŚiGW dokonano wymiany kotłów komunalnych atmosferycznego na gazowe Budowa alternatywnego uj ęcia wody pitnej dla 2. 2011 - - - 300,0 Bud Ŝet Gminy - gminy ochrona wód Małopolski Regionalny % ścieków podlegaj ących 3. Budowa oczyszczalni ścieków 2009-2010 - 5500,0 5500,0 - Program Operacyjny oczyszczeniu ochrona przed Bud Ŝet Gminy, FO ŚiGW, 4. Nasadzenia zieleni ochronnej 2008-2011 2,0 2,0 2,0 2,0 ilo ść nasadze ń hałasem środki zarz ądców dróg stan zdrowotny pomników 5. Opieka nad pomnikami przyrody 2008-2011 6,0 6,0 6,0 6,0 Bud Ŝet Gminy, FO ŚiGW przyrody, ilo ść pomników ochrona przyrody Bud Ŝet Gminy, FO ŚiGW ilo ść wykonanych prac 6. Konserwacja zieleni wysokiej na obszarze gminy 2008-2011 2,0 2,0 2,0 2,0 konserwacyjnych 7. Nasadzenia drzew i krzewów 2008-2011 5,0 5,0 5,0 5,0 Bud Ŝet Gminy, FO ŚiGW ilo ść nasadze ń Uczestnictwo w targach turystycznych i ilo ść imprez, w których 8. 2008-2011 18,0 18,0 18,0 18,0 Bud Ŝet Gminy imprezach promuj ących region gmina uczestniczyła Promocja Gminy przy u Ŝyciu ró Ŝnego typu 9. rozwój turystyki wydawnictw (foldery, przewodnik, film 2008-2010 1,0 3,0 4,0 - Bud Ŝet Gminy ilo ść wydawnictw telewizyjny) Promocja poprzez artykuły w prasie i stron ę 10. 2008-2011 1,5 2,0 2,0 2,0 Bud Ŝet Gminy ilo ść artykułów internetow ą Edukacja ekologiczna w formie wydawnictw, 11. publikacji na stronie internetowej, konkursów, 2008-2011 10,0 10,0 10,0 10,0 Bud Ŝet Gminy, FO ŚiGW ilo ść akcji, wydawnictw edukacja festynów, broszur, plataków ekologiczna Działalno ść edukacyjna i administracyjna w 12. kierunku zwalczania wypalania traw i 2008-2011 2,0 2,0 3,0 3,0 Bud Ŝet Gminy, FO ŚiGW ilo ść akcji, wydawnictw ograniczania spalania śmieci w gospodarstwach Kontrola zgodno ści zainwestowania terenu z zarz ądzanie zapisami MPZP, prawem ochrony środowiska 13. 2008-2011 - - - - - środowiskiem oraz przyj ętymi zasadami gospodarowania na terenach chronionych Ogółem 11 777,5

64 Tabela 8. Zadania gminy w długoterminowej perspektywie czasowej (2012-2014) Szacunkowe Obszar Termin Lp. Zadanie koszty Źródła finansowania Wska źniki realizacji działa ń realizacji [tys. zł] Budowa sieci kanalizacji sanitarnej w Bud Ŝet Gminy, FO ŚiGW, fundusze długo ść sieci kanalizacyjnej, % 1. miejscowo ściach: Grojec, Regulice, Nieporaz, 2012-2014 8 000,0 unijne, środki własne mieszka ńców skanalizowania Kwaczała, Alwernia Budowa sieci kanalizacyjnej w miejscowo ściach: Bud Ŝet Gminy, FO ŚiGW, fundusze długo ść sieci kanalizacyjnej, % 2. 2012-2014 45 000,0 Mirów, Brodła, Por ęba śegoty unijne, środki własne mieszka ńców skanalizowania ochrona wód Bud Ŝet Gminy, FO ŚiGW, fundusze długo ść zmodernizowanych odcinków 3. Modernizacja sieci kanalizacyjnej w Alwerni 2012-2014 150,0 unijne, środki własne mieszka ńców sieci Bud Ŝet Gminy, Program Rozwoju 4. Budowa przydomowych oczyszczalni ścieków 2012-2014 150,0 ilo ść przydomowych oczyszczalni Obszarów Wiejskich długo ść zmodernizowanych odcinków 5. Modernizacja sieci wodoci ągowej na terenie gminy 2012-2014 600,0 Bud Ŝet Gminy sieci Promocja rozwoju instalacji energetyki odnawialnej ilo ść obiektów obj ętych 6. i obiektów o wysokim standardzie efektywno ści 2012-2014 6,0 Bud Ŝet Gminy, FO ŚiGW, termomodernizacj ą, ilo ść instalacji ochrona energetycznej (termomodenizacja) energetyki odnawialnej powietrza Zmiana systemu ogrzewania w budynkach 7. 2012-2214 320,0 Bud Ŝet Gminy ilo ść wymienionych instalacji komunalnych 8. Opieka nad pomnikami przyrody 2012-2014 25,0 Bud Ŝet Gminy, FO ŚiGW, ilo ść pomników ilo ść wykonanych prac 9. Konserwacja zieleni wysokiej na obszarze gminy 2012-2014 50,0 Bud Ŝet Gminy, FO ŚiGW, ochrona konserwacyjnych 10. przyrody Nasadzenia drzew i krzewów 2012-2014 50,0 Bud Ŝet Gminy, FO ŚiGW, ilo ść nasadze ń ilo ść przeprowadzonych zabiegów 11. Piel ęgnacja parku dworskiego w Por ębie śegoty 2012-2014 50,0 Bud Ŝet Gminy, FO ŚiGW, piel ęgnacyjnych ochrona pow. ilo ść przeprowadzonych akcji 12. Edukacja w zakresie proekologicznego rolnictwa 2012-2014 5,0 Bud Ŝet Gminy, FO ŚiGW, ziemi edukacyjnych, wydanych materiałów Modernizacja, rozbudowa i bie Ŝą ce utrzymanie Bud Ŝet Gminy, Program Rozwoju 13. 2012-2014 40,0 ilo ść wytyczonych ście Ŝek ście Ŝek rowerowych Obszarów Wiejskich Wyznaczenie i organizacja miejsc z przeznaczeniem ilo ść miejsc z przeznaczeniem do 14. 2012-2014 300,0 Bud Ŝet Gminy, środki prywatne do biwakowania biwakowania rozwój Udział w targach turystycznych i imprezach 15. turystyki 2012-2014 40,0 Bud Ŝet Gminy ilo ść targów, imprez promuj ących region ilo ść wydanych materiałów Bud Ŝet Gminy, podmioty prowadz ące 16. Promocja turystycznych walorów gminy 2012-2014 6,0 promocyjnych, liczba turystów działalno ść w zakresie turystyki odwiedzaj ących gmin ę

65 Szacunkowe Obszar Termin Lp. Zadanie koszty Źródła finansowania Wska źniki realizacji działa ń realizacji [tys. zł] edukacja Edukacja ekologiczna w formie wydawnictw, na 17. 2012-2014 35,0 Bud Ŝet Gminy, FO ŚiGW, ilo ść akcji, wydawnictw ekologiczna stronie internetowej, konkursów, festynów, szkole ń Kontrola zgodno ści zainwestowania terenu z zarz ądzanie 18. zapisami MPZP, prawem ochrony środowiska, 2012-2014 - - - środowiskiem zasadami gospodarowania na terenach chronionych Ogółem zadania długoterminowe 54 827,0

66 9. ORGANIZACJA ZARZ ĄDZANIA PROGRAMEM

Podstaw ą sprawnej realizacji programu ochrony środowiska jest wła ściwa organizacja zarz ądzania programem ze ścisłym okre śleniem kompetencji i odpowiedzialno ści poszczególnych uczestników. Wyodr ębni ć mo Ŝna cztery grupy podmiotów uczestnicz ących w programie ochrony środowiska z uwagi na rol ę, jak ą pełni ą. Są to:

• podmioty uczestnicz ące w organizacji i zarz ądzaniu programem, • podmioty realizuj ące zadania programu, w tym instytucje finansuj ące, • podmioty kontroluj ące przebieg realizacji i efekty programu, • społeczno ść gminy jako główny podmiot odbieraj ący wyniki działa ń programu.

Głównym wykonawc ą programu i podmiotem zarz ądzaj ącym jego realizacj ą, jak równie Ŝ pełni ącym funkcje kontrolne jest samorz ąd gminny. Dysponuje on kompetencjami w zakresie ustalania strategii rozwoju gminy, tworzenia polityki przestrzennej w postaci miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, wydawania decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, gospodarki zieleni ą. Bezpo średnie zarz ądzanie programem realizowane przez odpowiednie słu Ŝby samorz ądu gminnego polega ć b ędzie na inicjowaniu, organizowaniu i okresowej weryfikacji elementów programu. Innymi uczestnikami programu (podmiotami realizuj ącymi zadania) s ą:

• Gminny Fundusz Ochrony Środowiska, a tak Ŝe fundusze wy Ŝszego szczebla (powiatowy, wojewódzki), posiadaj ące instrumenty finansowe na realizacj ę zada ń programu • podmioty gospodarcze planuj ące i realizuj ące inwestycje zgodnie z kierunkami nakre ślonymi przez program

Poszczególne podmioty maj ą swobod ę działania według posiadanych przez nie kompetencji. Realizuj ą one własne cele zapisane w statutach, maj ą własne struktury, procedury, techniki działania zapisane w dokumentach organizacyjnych i regulaminach. Wszystkie podmioty uczestnicz ą w realizacji programu na zasadach dobrowolno ści i równo ści. Na wszystkich podmiotach ci ąŜ y obowi ązek efektywnego i racjonalnego u Ŝycia środków. Priorytetem w polityce krótko- i średniookresowej powinny by ć działania przynosz ące du Ŝe efekty ekologiczne przy stosunkowo niskich nakładach. Do tych działa ń nale Ŝą wszelkie działania prewencyjne, poprawa organizacji zarz ądzania, wprowadzanie zasad czystszej produkcji, poszanowanie energii i surowców oraz edukacja ekologiczna i działania na rzecz podnoszenia świadomo ści ekologicznej. Wszyscy uczestnicy programu s ą zobowi ązani do współpracy w realizacji programu, do solidarnego ponoszenia kosztów jego realizacji oraz wspierania słabszych partnerów. Gminny Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej posiada instrumenty finansowe umo Ŝliwiaj ące wspieranie realizacji inwestycji ekologicznych, a tak Ŝe działa ń nieinwestycyjnych w zakresie ochrony środowiska. Podmioty gospodarcze korzystaj ące ze środowiska kieruj ą si ę głównie efektami ekonomicznymi i zasadami konkurencji rynkowej, a od niedawna licz ą si ę tak Ŝe z głosem opinii społecznej. Na tym szczeblu zarz ądzanie środowiskiem odbywa si ę poprzez:

- dotrzymywanie wymaga ń stawianych przez przepisy prawa,

67 - porz ądkowanie technologii i re Ŝimów obsługi urz ądze ń, - modernizacj ę technologii, - eliminowanie technologii uci ąŜ liwych dla środowiska - instalowanie urz ądze ń ochrony środowiska, - stał ą kontrol ę emisji zanieczyszcze ń.

Poza uczestnikami programu istnieje równie Ŝ szereg instytucji i organizacji, z którymi władze gminne współpracuj ą przy realizacji programu, takich jak:

• Władze Powiatu Chrzanowskiego, • Małopolski Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska, • SANEPID, • Regionalna Dyrekcja Lasów Pa ństwowych, • Generalna Dyrekcja Dróg Publicznych – Okr ęg Południowo-Wschodni, • Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, • Wojewódzki Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych, • Wojewódzki Zarz ąd Melioracji i Urz ądze ń Wodnych, • Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej, • Wojewódzki O środek Doradztwa Rolniczego, • Fundacja Programów Pomocowych dla Rolnictwa, • Stowarzyszenia Kwater Agroturystycznych, • Małopolska Izba Rolnicza, • Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze, • Szkoły podstawowe i średnie, • Ochotnicza Stra Ŝ Po Ŝarna.

W realizacji programu, zwłaszcza w zakresie działa ń zwi ązanych z edukacj ą, po Ŝą dany byłby udział pozarz ądowych organizacji, takich jak: Polski Klub Ekologiczny, Fundacja Partnerstwo dla Środowiska, Polska Fundacja Ochrony Przyrody PRONATURA, Liga Ochrony Kraju, Fundacja Wspierania Inicjatyw Ekologicznych, itd. Współpraca z organizacjami ekologicznymi powinna polega ć na ich wł ączeniu w realizacj ę programu ochrony środowiska, przyjmowaniu ich opinii i uwag dotycz ących zagadnie ń ochrony środowiska na obszarze gminy, szczególnie w procedurze ocen oddziaływania na środowisko oraz ustalania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, wspólnym prowadzeniu edukacji ekologicznej, współorganizacji akcji ekologicznych, konkursów, festynów itp. Równie Ŝ mieszka ńcy gminy powinni uczestniczy ć w działaniach na rzecz realizacji programu, np. poprzez oszcz ędne korzystanie z wody, energii elektrycznej i cieplnej oraz udział w segregacji odpadów. Dla realizacji niektórych celów, np. budowy nowych ście Ŝek rowerowych, istotn ą rol ę odgrywa ć b ędzie współpraca mi ędzygminna.

68

10. ŚRODKI NIEZB ĘDNE DO OSI ĄGNI ĘCIA CELÓW PROGRAMU

Dla realizacji programu nale Ŝy zastosowa ć szereg instrumentów uwzgl ędnionych w polityce ekologicznej kraju, do których nale Ŝą :

 instrumenty prawne,  instrumenty ekonomiczne (finansowe),  instrumenty organizacyjne,  planowanie przestrzenne i planowanie rozwoju gospodarczego,  system ocen oddziaływania na środowisko i audytów ekologicznych, wchodz ący w cz ęś ci w system prawa ochrony środowiska, w system standardów ekologicznych oraz działania z zakresu „dobrej praktyki” zawodowej i gospodarczej,  edukacja ekologiczna  instrumenty realizuj ące ustawowe prawa społecze ństwa do dost ępu do informacji o środowisku,  instrumenty kształtuj ące świadomo ść ekologiczn ą konsumentów, popyt na towary ekologiczne, oraz zasady konkurencji rynkowej z uwzgl ędnieniem oddziaływania firm na środowisko,  negocjacje z podmiotami gospodarczymi, jednostkami administracji pa ństwowej, organizacjami pozarz ądowymi oraz strukturami administracyjnymi Unii Europejskiej, b ędącymi partnerami w realizacji poszczególnych zada ń programu.

Poni Ŝej przeprowadzono dokładn ą charakterystyk ę wybranych spo śród wymienionych powy Ŝej rodzajów instrumentów niezb ędnych do osi ągni ęcia celów programu:

10.1 Instrumenty prawne

Władze gminy posiadaj ą stosowne instrumenty prawne umo Ŝliwiaj ące prowadzenie polityki ekologicznej w zakresie zgodnym z ich kompetencjami, obejmuj ącym:

• gospodark ę odpadami komunalnymi (w tym tworzenie planów gospodarki odpadami), • zaopatrzenie w wod ę dla celów komunalnych, • oczyszczanie ścieków komunalnych, • tworzenie prawa miejscowego w zakresie gospodarki przestrzennej, • tworzenie niektórych obszarów chronionych, • ochrona i tworzenie terenów zieleni miejskiej i parkowej, • wydawanie decyzji zezwalaj ących na usuwanie drzew i krzewów, • wydawanie decyzji stanowi ących ochron ę cennych obiektów przyrodniczych, • wydawanie decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu • prowadzenie kampanii i programów edukacyjnych, • pobieranie opłat za korzystanie ze środowiska oraz nakładanie administracyjnych kar pieni ęŜ nych

Wa Ŝnym instrumentem słu Ŝą cym kształtowaniu polityki ekologicznej w gminie s ą miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego. Pozwalaj ą one na racjonaln ą gospodark ę terenami, ochron ę obszarów szczególnie cennych przyrodniczo, rewitalizacj ę terenów zdegradowanych, kształtowanie obrazu gminy zgodnie z zasadami zrównowa Ŝonego rozwoju.

69 Równie istotn ą rol ę odgrywaj ą decyzje o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu. Mog ą one słu Ŝyć nie tylko racjonalnemu gospodarowaniu terenem, ale s ą tak Ŝe instrumentem umo Ŝliwiaj ącym narzucanie inwestorom konieczno ści wprowadzania rozwi ąza ń proekologicznych, ograniczania uci ąŜ liwo ści dla środowiska. W tym aspekcie istotne jest wykorzystanie procedury ocen oddziaływania na środowisko i prognozy skutków środowiskowych niektórych planów i programów, zgodnie z celem jakiemu maj ą one słu Ŝyć, tj. pełnieniem funkcji instrumentu pomocniczego w procesach decyzyjnych. Przy realizacji programu ochrony środowiska konieczna jest równie Ŝ współpraca władz gminnych z powiatowymi w obr ębie zagadnie ń nale Ŝą cych do kompetencji powiatu, np. wydawanie pozwole ń: zintegrowanych, na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza, na wytwarzanie odpadów, na gospodarowanie odpadami, na wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi, pozwole ń wodnoprawnych. Ponadto w prawie krajowym istnieje wiele mechanizmów i narz ędzi wspomagaj ących i kontroluj ących realizacj ę zada ń rozwoju zrównowa Ŝonego oraz poprawnego kształtowania i korzystania ze środowiska. Nale Ŝą do nich mi ędzy innymi:

• system certyfikatów ISO 14000 • europejski system audytów ekologicznych EMAS (Eco-Management and Audit Scheme), • programy i centra czystszej produkcji – CP, • narz ędzia analizy oddziaływania na środowisko produktów i usług wprowadzanych na rynek: o analiza cyklu Ŝycia produktu – LCA, o deklaracja środowiskowa produktu – EDP, o certyfikaty i znaki produktów ekologicznych.

Wi ększo ść powy Ŝszych mechanizmów jest dla podmiotów gospodarczych nieobowi ązkowa (nie wynika z ustaw i rozporz ądze ń prawa ochrony środowiska), jednak coraz cz ęś ciej ich wdro Ŝenie stanowi jeden z elementów konkurencji rynkowej b ądź jest wymagane przez partnerów w oparciu o ich własne systemu zarz ądzania środowiskowego.

10.2 Instrumenty organizacyjne i polityk ekologicznych

W oparciu o idee zrównowa Ŝonego rozwoju, post ęp techniczny i naukowy, rozwój społecze ństwa, tworzone s ą polityki ekorozwoju na szczeblach: ogólno światowym, europejskim, krajowym, wojewódzkim, powiatowym i gminnym. Postanowienia dokumentów wy Ŝszych szczebli s ą przenoszone, uszczegóławiane i realizowane w dokumentach szczebli ni Ŝszych. W zakresie kształtowania i ochrony środowiska Europy obowi ązuj ą liczne polityki, strategie, dyrektywy UE. Nale Ŝą do nich m.in.:

• Decyzja nr 1600/2002/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 lipca 2002 r. Ustanawiaj ąca szósty wspólnotowy program działa ń w zakresie środowiska naturalnego. Okre śla ona zasady kształtowania środowiska i priorytety jego ochrony. Zapisy powy Ŝszej decyzji obowi ązuj ą przy okre śleniu zada ń i dysponowaniu funduszami UE przeznaczonymi na ochron ę środowiska. • „Zrównowa Ŝona Europa dla Lepszego Świata: Strategia Zrównowa Ŝonego Rozwoju Unii Europejskiej”.

70 W zwi ązku z wł ączeniem si ę Polski w struktur ę Unii Europejskiej na podstawowych jednostkach administracji pa ństwowej - urz ędach gmin ci ąŜą znacz ące nowe obowi ązki w zakresie ochrony i kształtowania środowiska.

10.3 Instrumenty ekonomiczne

Posiadanie odpowiednich środków finansowych jest niezb ędnym warunkiem wdro Ŝenia planu polityki środowiskowej. Środki na finansowanie zada ń zwi ązanych z ochron ą środowiska i gospodark ą odpadami pochodzi ć mog ą z nast ępuj ących źródeł:

1. własne środki gminy, 2. Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, 3. EkoFundusz, 4. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko 5. Małopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2007-2013 6. Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 7. Program LIFE+ 8. Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa 9. kredyty udzielane na preferencyjnych warunkach, 10. komercyjne kredyty bankowe 11. emisja obligacji komunalnych, 12. własne środki inwestorów

1) Własne środki gminy Na realizacj ę cz ęś ci zada ń gmina b ędzie musiała przeznaczy ć własne środki. Jest to niezb ędne równie Ŝ z tego wzgl ędu, Ŝe do uzyskania niektórych dotacji konieczne jest zainwestowanie w przedsi ęwzi ęcie własnych środków na wymaganym poziomie.

2) Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej FO ŚiGW przewiduje dofinansowanie (poprzez po Ŝyczki – Narodowy FO ŚiGW i Wojewódzki FO ŚiGW lub dotacje – Powiatowy FO ŚiGW) wdra Ŝania projektów zwi ązanych z realizacj ą programów ochrony poszczególnych elementów środowiska w tym tak Ŝe gospodarki odpadami. Przedsi ęwzi ęcia finansowane przez FO ŚiGW musz ą spełnia ć nast ępuj ące kryteria:

• zgodno ści z polityk ą ekologiczn ą pa ństwa, • efektywno ści ekologicznej, • efektywno ści ekonomicznej, • uwarunkowa ń technicznych i jako ściowych, • zasi ęgu oddziaływania, • wymogów formalnych.

Fundusz Ochrony Środowiska ma za zadanie wspieranie realizacji inwestycji ekologicznych, a tak Ŝe działa ń nieinwestycyjnych (edukacja ekologiczna, opracowania naukowo-badawcze i ekspertyzy dotycz ące zagadnie ń zwi ązanych z ochron ą środowiska). Samorz ądy terytorialne mog ą uzyska ć po Ŝyczki na pokrycie 70% kosztów zadania. Znaczna cz ęść po Ŝyczki mo Ŝe zosta ć umorzona po zrealizowaniu inwestycji w planowanym terminie (umorzona kwota musi zosta ć przeznaczona na inne działanie proekologiczne).

71 Inwestycje ekologiczne realizowane przez gmin ę s ą finansowane przede wszystkim ze środków pochodz ących z Gminnego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (GFO ŚiGW). Środki Powiatowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (PFO ŚiGW) mog ą by ć przeznaczane na działania dotycz ące gospodarki odpadami komunalnymi oraz działania o wymiarze ponadgminnym, zwłaszcza na współrealizowane przez gmin ę zadania zapisane w Powiatowym Programie Ochrony Środowiska.

3) EkoFundusz EkoFundusz jest fundacj ą powołan ą w 1992 r. przez Ministra Finansów, której celem jest efektywne administrowanie środkami pochodz ącymi z ekokonwersji polskiego długu. Zadaniem EkoFunduszu jest dofinansowywanie przedsi ęwzi ęć w dziedzinie ochrony środowiska, które maj ą przynie ść efekt w skali nie tylko regionu czy kraju, ale takŜe wpływaj ą na osi ągni ęcie celów ekologicznych uznanych za priorytetowe w skali europejskiej, a nawet światowej. W Statucie EkoFunduszu w śród pi ęciu sektorów ochrony środowiska znajduj ą si ę takie dziedziny priorytetowe jak:

• ograniczenie transgranicznego transportu dwutlenku siarki i tlenków azotu, • ochrona zasobów wody pitnej, • ograniczenie emisji gazów powoduj ących zmiany klimatu ziemi (ochrona klimatu), • ochrona ró Ŝnorodno ści biologicznej, • gospodarka odpadami i rekultywacja gleb zanieczyszczonych.

EkoFundusz udziela wsparcia finansowego w formie preferencyjnych po Ŝyczek lub/i bezzwrotnych dotacji. Pomoc finansow ą uzyska ć mog ą jedynie projekty dotycz ące inwestycji bezpo średnio zwi ązanych z ochron ą środowiska (w ich fazie implementacyjnej), a w dziedzinie ochrony przyrody równie Ŝ projekty nieinwestycyjne. Maksymalna kwota, jak ą mo Ŝe otrzyma ć jednostka samorz ądowa wynosi 30% nakładów na projekt. W przypadku jednostek gospodarczych kwota ta wynosi 20%. W uzasadnionych przypadkach dofinansowanie inwestycji przez fundusz mo Ŝe osi ągn ąć wielko ść 50% nakładów własnych inwestora. Wszystkie wnioski o dofinansowanie oceniane s ą w EkoFunduszu z punktu widzenia ekologicznego, technologicznego, ekonomicznego i organizacyjnego. Aby otrzyma ć po Ŝyczk ę lub/i dotacj ę wszystkie te oceny musz ą by ć pozytywne, a Inwestor musi wykaza ć si ę wiarygodno ści ą finansow ą i posiadaniem zabezpiecze ń, a tak Ŝe zapewnieniem pełnego finansowania projektu w cz ęś ci nie obj ętej dofinansowaniem EkoFunduszu. EkoFundusz nie dofinansowuje bada ń naukowych, akcji pomiarowych i edukacyjnych, konferencji i sympozjów, tworzenia i prowadzenia systemów monitoringu środowiska, wszelkiego rodzaju studiów i opracowa ń oraz tworzenia dokumentacji projektowej.

4) Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko Jednym z najwa Ŝniejszych źródeł finansowania przedsi ęwzi ęć w ochron ę środowiska w Polsce, w nowym okresie programowym na lata 2007-2013 b ędzie Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko (POIi Ś). Głównym celem Programu jest podniesienie atrakcyjno ści inwestycyjnej Polski i jej regionów poprzez rozwój infrastruktury technicznej przy równoczesnej ochronie i poprawie stanu środowiska, zdrowia, zachowaniu to Ŝsamo ści kulturowej i rozwijaniu spójno ści terytorialnej. Program obejmie wsparciem takie dziedziny jak: transport, środowisko, energetyk ę, kultur ę i dziedzictwo kulturowe, szkolnictwo wy Ŝsze, a tak Ŝe ochron ę zdrowia.

72 W zakresie ochrony środowiska przewidziano dofinansowanie dla du Ŝych inwestycji komunalnych, inwestycji ekologicznych w przedsi ębiorstwach, projektów ochrony przyrody i bezpiecze ństwa ekologicznego, a tak Ŝe edukacji ekologicznej. Wsparcie z Programu otrzymaj ą zarówno samorz ądy i przedsi ębiorcy, jak równie Ŝ m.in. organizacje pozarz ądowe, parki narodowe i Lasy Pa ństwowe. W Programie przewidziano nast ępuj ące priorytety środowiskowe: − gospodarka wodno-ściekowa, − gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi, − zarz ądzanie zasobami i przeciwdziałanie zagro Ŝeniom środowiska, − przedsi ęwzi ęcia dostosowuj ące przedsi ębiorstwa do wymogów ochrony środowiska, − ochrona przyrody i kształtowanie postaw ekologicznych (edukacja ekologiczna), − infrastruktura energetyczna przyjazna środowisku

5) Małopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2007-2013 (MRPO) Po śród celów operacyjnych MPRO na lata 2007-2013 okre ślony jest cel nr 7 – „Likwidowanie zaniedba ń w ochronie środowiska i racjonalne gospodarowanie zasobami”. Cel ten realizowany b ędzie w ramach osi priorytetowej 7 – Infrastruktura ochrony środowiska. W ramach osi priorytetowej b ędzie udzielane bezzwrotne dofinansowanie przedsi ęwzi ęć w czterech głównych obszarach: - gospodarki wodno-ściekowej; - poprawy jako ści powietrza i zwi ększanie wykorzystania odnawialnych źródeł energii; - gospodarki odpadami; - poprawy bezpiecze ństwa ekologicznego oraz ochrony przed skutkami kl ęsk Ŝywiołowych.

W odniesieniu do gospodarki wodno-ściekowej, realizowane b ędą w szczególno ści nast ępuj ące grupy operacji: - wsparcie inwestycji w zakresie odbioru i oczyszczania ścieków, szczególnie na obszarach ju Ŝ wyposa Ŝonych w systemy wodoci ągowe oraz powy Ŝej uj ęć wody pitnej. Projekty b ędą realizowane w aglomeracjach uwzgl ędnionych w Krajowym Programie Oczyszczania Ścieków Komunalnych o RLM od 2 000 do 15 000; - inwestycje w infrastruktur ę pozyskiwania i dystrybucji wody, gdzie zadania z zakresu budowy lub przedłu Ŝania sieci wodoci ągowych b ędą realizowane ł ącznie z budow ą sieci kanalizacyjnych; - inwestycje maj ące na celu optymalizacj ę zu Ŝycia wody; - przedsi ęwzi ęcia słu Ŝące edukacji ekologicznej w kierunku oszcz ędnego wykorzystywania wody (tylko w powi ązaniu z działaniami inwestycyjnymi).

W odniesieniu do poprawy jako ści powietrza i zwi ększania wykorzystania odnawialnych źródeł energii, realizowane b ędą w szczególno ści nast ępuj ące grupy operacji: - inwestycje maj ące na celu ograniczenie emisji ze źródeł spalania paliw, dotycz ące wyposa Ŝenia instalacji w urz ądzenia ograniczaj ące emisje zanieczyszcze ń pyłowych i gazowych do powietrza, rozbudowy i modernizacji sieci ciepłowniczych, konwersji istniej ących systemów ogrzewania w systemy bardziej przyjazne dla środowiska oraz poprawy efektywno ści energetycznej; - inwestycje w infrastruktur ę słu Ŝącą do produkcji i przesyłu energii odnawialnej, w tym: budowa małych elektrowni wodnych, wykorzystanie energii geotermalnej, pozyskanie energii słonecznej zwłaszcza dla budynków u Ŝyteczno ści publicznej (szkoły, szpitale, o środki

73 zdrowia, itp.), budowa instalacji do wykorzystania biomasy, budowa instalacji odzyskuj ących biogaz ze składowisk odpadów i oczyszczalni ścieków.

W odniesieniu do gospodarki odpadami, realizowane będą w szczególno ści nast ępuj ące grupy operacji: - inwestycje słu Ŝące zwi ększeniu udziału odpadów segregowanych w ogólnej ilości odpadów, w szczególno ści kompleksowe systemy zagospodarowania odpadów obejmuj ące organizacj ę selektywnej zbiórki, odbiór posegregowanych odpadów od mieszka ńców oraz odzysk surowców wtórnych i odpadów ulegaj ących biodegradacji; - wdra Ŝanie systemowej gospodarki odpadami komunalnymi poprzez budow ę infrastruktury przetwarzania, odzysku i unieszkodliwiania odpadów; - inwestycje polegaj ące na rozbudowie i modernizacji istniej ących składowisk odpadów, a tak Ŝe likwidacji i rekultywacji składowisk wymagaj ących wstrzymania działalno ści; - słu Ŝące wyeliminowaniu komunalnych odpadów niebezpiecznych ze strumienia odpadów trafiaj ących na składowiska oraz zwi ązane z usuwaniem i unieszkodliwianiem odpadów zawieraj ących azbest; - zwi ązane z likwidacj ą dzikich wysypisk oraz mogilników; - przedsi ęwzi ęcia z zakresu edukacji ekologicznej w zakresie gospodarowania odpadami (tylko w powi ązaniu z działaniami inwestycyjnymi). Przedsi ęwzi ęcia z zakresu gospodarki odpadami obejmowa ć mog ą do 150 tys. mieszka ńców. Projekty dotycz ące liczby mieszka ńców wy Ŝszej ni Ŝ 150 tys. b ędą wspierane w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko.

W odniesieniu do poprawy bezpiecze ństwa ekologicznego oraz ochrony przed skutkami kl ęsk Ŝywiołowych, realizowane b ędą w szczególno ści nast ępuj ące grupy operacji: - inwestycje o charakterze regionalnym i lokalnym maj ące na celu podniesienie retencyjno ści dorzeczy oraz ochron ę przeciwpowodziow ą województwa, co przyczyni si ę do realizacji m.in. „Programu małej retencji województwa małopolskiego”; - przedsi ęwzi ęcia zwi ązane z tworzeniem i rozwijaniem systemów monitorowania i ostrzegania przed kl ęskami Ŝywiołowymi (w tym przede wszystkim powodziami i osuwiskami).

6) Program Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW) Siedmioletni Program Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW) ma przyczyni ć si ę do zapewnienia opłacalno ści produkcji rolnej, modernizacji gospodarstw i przetwórstwa artykułów rolnych, wspartych przez rozwój pozarolniczej działalno ści gospodarczej. W ramach PROW zagadnienia środowiskowe realizowane b ędą w ramach nast ępuj ących priorytetów:

Oś priorytetowa 1 – Poprawa konkurencyjno ści sektora rolnego i le śnego działanie: − poprawianie i rozwijanie infrastruktury zwi ązanej z rozwojem i dostosowaniem rolnictwa i le śnictwa (scalanie gruntów, gospodarowanie rolniczymi zasobami wodnymi).

Oś priorytetowa 2 - Poprawa środowiska naturalnego i obszarów wiejskich działania: − wsparcie gospodarstw na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW), − program rolno środowiskowy (Płatno ści rolno środowiskowe), − zalesienie gruntów rolnych oraz zalesienie gruntów innych ni Ŝ rolne,

74 − odtwarzanie potencjału produkcji le śnej zniszczonego przez katastrofy i wprowadzenie instrumentów zapobiegawczych.

Oś priorytetowa 3 – Jako ść Ŝycia na obszarach wiejskich i ró Ŝnicowanie gospodarki wiejskiej działania: − ró Ŝnicowanie w kierunku działalno ści nierolniczej, − podstawowe usługi dla gospodarki i ludno ści wiejskiej: gospodarka wodno-ściekowa w szczególno ści zaopatrzenie w wod ę, odprowadzanie i oczyszczanie ścieków, w tym systemów kanalizacji sieciowej lub kanalizacji zagrodowej, tworzenie systemu zbioru, segregacji, wywozu odpadów komunalnych, wytwarzanie lub dystrybucja energii ze źródeł odnawialnych, w szczególno ści wiatru, wody, energii geotermalnej, sło ńca, biogazu albo biomasy.

7) Program LIFE+ LIFE+ jest kontynuacj ą Instrumentu Finansowego LIFE, utworzonego przez Komisj ę Europejsk ą w 1992 roku. Jego realizacja rozpocz ęła si ę w 2007 r. W odró Ŝnieniu od poprzednich edycji, program LIFE+ składa si ę z trzech komponentów okre ślonych przez tematyk ę projektów, a nie ich realizatora. Nabór przedło Ŝonych projektów nast ępowa ć b ędzie na poziomie krajowym, jednak ostateczna ocena i zwi ązana z ni ą decyzja o przyznaniu dofinansowania zale Ŝeć b ędzie do Komisji Europejskiej. LIFE+ powinien bezpo średnio wspiera ć realizacj ę priorytetów 6. Programu Działa ń na Rzecz Środowiska (2002-2012), do których nale Ŝą : − ochrona przyrody i bioró Ŝnorodno ści, − przeciwdziałanie zmianom klimatu, − zminimalizowanie negatywnych skutków wpływu zanieczyszcze ń środowiska na zdrowie ludzi, − zrównowa Ŝone wykorzystanie zasobów naturalnych i racjonalna gospodarka odpadami.

Działania dotowane musz ą mie ć zwi ązek z propagowaniem polityki UE w zakresie ochrony przyrody i środowiska. Komisja Europejska raz w roku b ędzie ogłasza ć „call for proposals” - czyli nabór projektów.

8) Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa Agencja jest bardzo wa Ŝnym podmiotem wspieraj ącym ró Ŝnego rodzaju inwestycje ekologiczne na terenach wiejskich. Agencja jest właściwa dla gospodarowania funduszami Unii Europejskiej i innymi funduszami pochodz ącymi z pomocy zagranicznej przekazywanej na podstawie umów Rz ądowi RP. Pomoc udzielana przez Agencj ę jest dotacj ą nawet do 50 % warto ści inwestycji. Agencja mo Ŝe udziela ć dotacji np. na budow ę oczyszczalni ścieków i kanalizacji.

9) Preferencyjne kredyty Preferencyjne kredyty na inwestycje proekologiczne, bez mo Ŝliwo ści umorze ń udzielane s ą przez Bank Ochrony Środowiska S.A.(BO Ś). Kredytobiorca musi posiada ć przynajmniej 50% własnych środków na sfinansowanie zadania. BO Ś przy udzielaniu po Ŝyczek kieruje si ę podobnymi kryteriami jak FO ŚiGW. S ą to efektywno ść ekologiczna zadania i jego zgodno ść z priorytetami dla polityki ekologicznej gminy.

75 Po Ŝyczki i preferencyjne kredyty s ą zazwyczaj udzielane na krótkie okresy – do kilku lat. Powoduje to znaczne skumulowanie kosztów finansowych obsługi zadłu Ŝenia, skutkuj ące znaczn ą podwy Ŝką cen usług (je Ŝeli koszty finansowe s ą ich elementem) lub du Ŝymi wydatkami z bud Ŝetu gminy. Preferencyjnych kredytów na dofinansowanie budowy wiejskich wodoci ągów, kanalizacji i oczyszczalni ścieków udziela Fundacja Wspomagaj ąca Zaopatrzenie Wsi w Wod ę. Warunki udzielania kredytów s ą podobne do tych jakie stosuje FO ŚiGW oraz BO Ś. S.A.

10) Komercyjne kredyty bankowe Komercyjne kredyty bankowe ze wzgl ędu na du Ŝe koszty finansowe zwi ązane z oprocentowaniem, nie powinny by ć brane pod uwag ę jako podstawowe źródła finansowania inwestycji, lecz jako uzupełnienie środków z po Ŝyczek preferencyjnych. Samorz ądy s ą obecnie postrzegane przez banki jako interesuj ący i wiarygodni klienci, st ąd dost ęp do kredytów jest coraz łatwiejszy.

11) Emisja obligacji komunalnych Emisja obligacji komunalnych jako emisja papierów warto ściowych jest sposobem zadłu Ŝania w celu pozyskania kapitału. Obligacje mog ą by ć emitowane w przypadku, je Ŝeli daj ą szans ę pozyskania środków taniej ni Ŝ kredyty bankowe, a po Ŝyczki preferencyjne nie s ą mo Ŝliwe do pozyskania. Daj ą one emitentowi środki na rozwój, a kupuj ącemu obligacje korzystne ulokowanie środków pieni ęŜ nych na okre ślony czas. Istnieje mo Ŝliwo ść emisji obligacji na inwestycje słu Ŝą ce ochronie środowiska. Przez emisj ę obligacji realizuje si ę przepływ kapitału. Kredyt uzyskany w drodze emisji obligacji nie jest łatwy ani tani, gdy Ŝ zysk zamierzonego przedsi ęwzi ęcia musi by ć na tyle wysoki, aby pokrył zwi ązane z obligacj ą zobowi ązania.

12) Własne środki inwestorów Niektóre inwestycje b ędą pokrywane ze środków własnych ró Ŝnych podmiotów gospodarczych, inwestorów prywatnych. Inwestycje przewidywane do realizacji przez podmioty gospodarcze mog ą by ć dofinansowywane z kredytów komercyjnych oraz uzupełniaj ąco z funduszy ochrony środowiska, pod warunkiem uznania danego zadania za priorytetowe.

W przypadku wyst ępowania o dotacje lub preferencyjne kredyty na inwestycje w dziedzinie ochrony środowiska i gospodarki odpadami korzystne jest, aby podejmowane działania miały charakter mi ędzygminny, a nawet Ŝeby stanowiły składow ą działa ń prowadzonych na szczeblu powiatu. Wspólne działanie kilku gmin nie tylko ma wpływ na finansowanie inwestycji (obni Ŝy koszty, które b ędzie musiała ponie ść pojedyncza gmina), ale równie Ŝ obni Ŝy koszty eksploatacyjne. W przypadku gospodarki odpadami obok wymienionych powy Ŝej źródeł finansowania środki na cz ęś ciowe pokrycie kosztów realizacji przedsi ęwzi ęć mo Ŝna uzyska ć od organizacji odzysku, a tak Ŝe ze sprzeda Ŝy opakowa ń i surowców wtórnych. Atrakcyjnym źródłem finansowania mo Ŝe by ć równie Ŝ wł ączenie si ę gminy w zadania i programy koordynowane przez organizacje pozarz ądowe, fundacje lub podmioty gospodarcze. Wł ączenie si ę w takie działania wymaga otwarcia ze strony gminy, jak równie Ŝ pewnego przygotowania prawnego i organizacyjnego, jednak b ędzie to coraz skuteczniejszy sposób realizacji mniejszych, lokalnych projektów ekologicznych. Projekty tego typu uwzgl ędniaj ą cz ęsto wł ączenie w ich realizacj ę mieszka ńców, wprowadzaj ąc dodatkowo

76 elementy edukacji ekologicznej, co w dalszym horyzoncie umo Ŝliwi rozwi ązanie lub unikni ęcie istotnych problemów ekologicznych w gminie.

10.4 Edukacja ekologiczna i dost ęp do informacji

10.4.1 Edukacja ekologiczna

Edukacja ekologiczna powinna by ć form ą dialogu pomi ędzy samorz ądem gminnym, który jest odpowiedzialny za realizacj ę programu ochrony środowiska oraz planu gospodarki odpadami, a mieszka ńcami gminy w celu zintegrowania obu stron na rzecz ochrony środowiska. W procesie edukacji ekologicznej uwzgl ędni ć nale Ŝy przede wszystkim nast ępuj ące grupy społeczne:

• pracowników samorz ądowych gminy, • przedstawicieli środowiska opiniotwórczego (np. nauczycieli), • przedstawicieli firm i przedsi ębiorstw, • dzieci i młodzie Ŝ.

Zakres tematyczny powinien obejmowa ć przede wszystkim: • przekazywanie informacji o realizacji programu ochrony środowiska oraz planu gospodarki odpadami • edukacj ę recyklingow ą w ramach planu gospodarki odpadami • edukacj ę z zakresu ochrony przyrody • kształtowanie postaw i wyrabianie nawyków proekologicznych

Edukacja ekologiczna mo Ŝe by ć prowadzona w formie szkole ń, konkursów, imprez o charakterze edukacyjnym, poprzez wydawnictwa takie jak: broszury, plakaty, filmy edukacyjne, a tak Ŝe w mediach – prasa, internet. Nale Ŝy wykorzysta ć inicjatywy mi ędzygminne oraz akcje i programy prowadzone przez jednostki wy Ŝszego szczebla oraz organizacje pozarz ądowe. W przypadku du Ŝych projektów finansowanych mi ędzy innymi z funduszy UE istnieje mo Ŝliwo ść (lub jest wr ęcz wymagane) przeznaczenie cz ęś ci środków na informacj ę społecze ństwa i promocj ę wyników prac oraz wsparcie integracji i to Ŝsamo ści regionalnej.

10.4.2 Dost ęp do informacji o środowisku

Dost ęp do informacji o środowisku i jego ochronie jest gwarantowany art.74 ust.3 Konstytucji RP. Zasady dost ępu do informacji regulowane s ą zapisami ustawy Prawo Ochrony Środowiska (Dz.U.2001.62.627 z pz). Ustawa powy Ŝsza stanowi implementacj ę na grunt prawa krajowego Dyrektywy UE 90/313/EWG w sprawie swobodnego dost ępu do informacji o środowisku oraz Dyrektywy 97/11/WE w sprawie sposobów, zasad i warunków wykonywania ocen oddziaływania publicznych i prywatnych przedsi ęwzi ęć na środowisko. Na gminie spoczywa ci ęŜ ar współtworzenia krajowego sytemu informacji o środowisku. W jej gestii znajduje si ę obowi ązek informowania obywateli o:

• jako ści wody dostarczanej wodoci ągami, • stanie czysto ści wód powierzchniowych (w szczególno ści w k ąpieliskach),

77 • potencjalnych zagro Ŝeniach zwi ązanych z kl ęskami Ŝywiołowymi i powa Ŝnymi awariami w zakładach przemysłowych (równie Ŝ poło Ŝonych poza terenem gminy), • jako ści i ska Ŝeniach gleb, • przekazywanie danych o środowisku niezb ędnych dla kształtowania polityki podmiotów gospodarczych w zakresie, w jakim s ą one zobowi ązane do uzyskania odpowiednich pozwole ń i decyzji wydawanych przez urz ąd gminy.

Cz ęść z powy Ŝszych danych musi zosta ć pozyskana z baz danych szczebla powiatowego i wojewódzkiego. W pierwszym etapie nale Ŝy bezwzgl ędnie wdro Ŝyć sprawny system informowania społecze ństwa o jako ści wody wodoci ągowej i w k ąpieliskach oraz okre śli ć zasady dost ępu i przekazywania informacji o jako ści gleb i zasadach post ępowania w przypadku wyst ąpienia zagro Ŝeń (kl ęski Ŝywiołowe, powa Ŝne awarie). Nale Ŝy w tym celu wykorzysta ć: serwis internetowy gminy, wydawnictwa dofinansowywane ze środków gminy oraz tablice ogłoszeniowe w urz ędzie gminy. Ponadto, zgodnie z art. 61 Konstytucji RP „obywatel ma prawo do uzyskiwania informacji o działalno ści organów władzy publicznej oraz osób pełni ących funkcje publiczne”. Podstawow ą regulacj ą prawn ą ustawodawstwa wydan ą dla realizacji konstytucyjnego prawa z art. 61 jest ustawa z 6 wrze śnia 2001r. o dost ępie do informacji publicznej. (Dz.U.2001.112.1198 z pz). Realizacja powy Ŝszego prawa wymaga udost ępnienia informacji o wykonywanych ocenach oddziaływania na środowisko oraz planach, programach i strategiach dotycz ących zagadnie ń kształtowania i ochrony środowiska. Wymagane jest równie Ŝ prowadzenie banku danych decyzji administracyjnych wynikaj ących z kompetencji okre ślonych w ustawie Prawo ochrony środowiska oraz ustawie o odpadach. Baz ę danych prowadzi ć b ędzie Starostwo Powiatowe. Gmina b ędzie zobowi ązana do przekazywania informacji o wydawanych decyzjach. Dodatkowo zapisy prawa ochrony środowiska przewiduj ą utworzenie ogólnie dost ępnego (równie Ŝ poprzez internet) rejestru dokumentów uchwalonych przez Rad ę Gminy w zakresie polityki ekologicznej, oddziaływania na środowisko i projektów mog ących znacz ąco wpłyn ąć na środowisko. Nale Ŝy pami ęta ć, Ŝe obok lepszego dost ępu do informacji oraz skutecznej realizacji zada ń edukacyjnych wzrostowi społecznego udziału w działaniach na rzecz środowiska będzie równie Ŝ sprzyja ć wła ściwe wykonywanie przez organa władzy i administracji publicznej nało Ŝonych na nie obowi ązków w zakresie zapewniania udziału społecze ństwa w procedurze ocen oddziaływania na środowisko przedsi ęwzi ęć , planów i programów, wynikaj ących z ustawy Prawo ochrony środowiska. Konieczne jest te Ŝ zapewnienie mo Ŝliwo ści komunikowania si ę władz lokalnych ze społecze ństwem, udzielania odpowiedzi na uwagi czy zapytania dotycz ące zarówno stanu środowiska, jak i stopnia realizacji programu ochrony środowiska. Słu Ŝyć temu mo Ŝe specjalny „zielony telefon”, adres e-mailowy, internetowe forum dyskusyjne lub organizowane cyklicznie spotkania informacyjne.

78

11. KONTROLA REALIZACJI PROGRAMU

11.1 Kontrola realizacji programu ochrony środowiska Podstawowym mechanizmem kontroli realizacji programu ochrony środowiska jest, przewidziane ustawowo, sporz ądzanie i zatwierdzanie przez rady gmin co dwa lata odpowiedniego sprawozdania. Sprawozdanie z realizacji GPO Ś powinno zawiera ć w szczególno ści:

• okre ślenia stopnia wykonania przedsi ęwzi ęć /działa ń • okre ślenia stopnia realizacji przyj ętych celów • oceny rozbie Ŝno ści pomi ędzy przyj ętymi celami i działaniami, a ich wykonaniem • analizy przyczyn tych rozbie Ŝno ści.

Dla uzyskania cz ąstkowych ocen realizacji zada ń oraz kierunków zmian zaleca si ę okresowe (zale Ŝne od specyfiki tematu) obliczanie warto ści zaproponowanych wska źników. Podstaw ą wła ściwego systemu oceny realizacji Programu jest dobry system sprawozdawczo ści. Poniewa Ŝ zadania uj ęte w programie odnosz ą si ę do działalno ści wielu wydziałów urz ędu gminy, wskazane jest wyznaczenie osoby zbieraj ącej odpowiednie sprawozdania i informacje cz ąstkowe i koordynuj ącej wykonywanie programu (w tym synchronizacj ę poszczególnych projektów np. zada ń inwestycyjnych z edukacyjnymi i promocyjnymi).

11.2 Proponowany zestaw wska źników ekologicznych i realizacji programu

Podstaw ą wła ściwego systemu oceny realizacji Programu jest sprawozdawczo ść oparta na wska źnikach (miernikach) stanu środowiska i zmiany presji na środowisko, a tak Ŝe na wska źnikach świadomo ści społecznej. Wska źniki powinny spełnia ć nast ępuj ące zadania:

• mierzy ć rozwój, • skupia ć uwag ę na istotnych problemach, • definiowa ć problem, • ukazywa ć zwi ązki, • edukowa ć, • motywowa ć.

Podstawowe wska źniki mierz ące post ęp poszczególnych zada ń zostały okre ślone w harmonogramie programu. Poni Ŝej podano zestaw wska źników uzupełniaj ących, odnosz ących si ę do ogólnej sytuacji środowiska gminy, lub do kilku ró Ŝnorodnych zada ń jednocze śnie.

79

Tabela 9. Zestaw wska źników uzupełniaj ących.

warto ść Wska źnik jednostka 2007 r. Jako ść wód, gospodarka wodno ściekowa stopie ń skanalizowania gminy % 33 długo ść sieci kanalizacyjnej km 35,8 ilo ść oczyszczalni ścieków szt. 2 klasa czysto ści wód Potoku Regulickiego - V (2006 r.) Jako ść powietrza, odnawialne źródła energii liczba instalacji ogrzewania i podgrzewania wody gospodarczej wykorzystuj ących szt. 0 odnawialne źródła energii Gospodarka odpadami ilo ść wytwarzanych odpadów komunalnych ogółem Mg/r 1730 ilo ść wytwarzanych odpadów komunalnych na 1 mieszka ńca kg/M/r 138 odsetek odpadów komunalnych składowanych na wysypiskach % 90 Ochrona przyrody, bioró Ŝnorodno ści i krajobrazu lesisto ść gminy % 1,5 liczba nasadze ń drzew na terenach gminnych (które przetrwały 2 lata) szt 0 liczba pomników przyrody w gminie szt 23 Edukacja ekologiczna liczba osób odwiedzaj ących serwis internetowy po świ ęcony środowisku gminy os. bd liczba osób bior ących udział w akcjach ekologicznych na terenie gminy os. bd Gospodarka i infrastruktura udział gospodarstw posiadaj ących atesty ekologiczne w ogólnej liczbie gospodarstw % bd ilo ść gospodarstw agroturystycznych szt. 4 bd – brak danych

11.2.1 Wska źniki wynikaj ące z II Polityki Ekologicznej Pa ństwa W II Polityce Ekologicznej Pa ństwa zawarte s ą nast ępuj ące wska źniki, okre ślaj ące niezb ędne do osi ągni ęcia poziomy poprawy stanu środowiska:

• ograniczenie energochłonno ści gospodarki o 25% do roku 2010 w stosunku do roku 2000, • ograniczenie wodochłonno ści produkcji w 20-leciu od 1990 do 2010 r o 10% • podwojenie udziału energii odnawialnej do 2010 r. w stosunku do 2000 r. • zapewnienie do 2015 r. 75% redukcji ładunku substancji biogennych ze ścieków komunalnych • zmniejszenie masy odpadów unieszkodliwionych przez składowanie co najmniej o 30% do 2006 r. i o 75% do roku 2010 (w stosunku do roku 2000).

Limity te powinny równie Ŝ stanowi ć punkt odniesienia przy ocenie realizacji zada ń niniejszego programu.

80

11.3 Kontrola systemu zarz ądzania środowiskiem

Kontrola systemu zarz ądzania środowiskiem w gminie jest zadaniem szerszym ni Ŝ kontrola wykonania Programu Ochrony Środowiska i obejmuje równie Ŝ:

- ocen ę sprawno ści i poprawno ści w wydawaniu decyzji administracyjnych w zakresie korzystania ze środowiska, - ocen ę zgodno ści polityk, planów, programów, zało Ŝeń inwestycyjnych z zasadami polityki ekologicznej pa ństwa, - ocen ę efektywno ści wł ączania wymaga ń rozwoju zrównowa Ŝonego jako celów uzupełniaj ących zadania koordynowane przez poszczególne wydziały urz ędu gminy, - ocen ę stopnia egzekwowania przepisów w zakresie prawa ochrony środowiska wobec podmiotów gospodarczych i osób prywatnych.

11.4 Kontrola stanu środowiska i jego zagro Ŝeń

Informacja o stanie środowiska jest niezb ędna do ustanawiania priorytetów ochrony środowiska, do kontrolowania i egzekwowania przestrzegania przepisów ochrony środowiska, do integrowania polityki. Powinna słu Ŝyć zarówno podejmuj ącym decyzje jak i społecze ństwu: sektorowi prywatnemu, pozarz ądowym organizacjom ekologicznym i wszystkim innym zainteresowanym grupom. Celem monitoringu jako ści środowiska jest zwi ększenie efektywno ści polityki środowiskowej poprzez zbieranie, analizowanie i udost ępnianie danych dotycz ących jako ści środowiska i zachodz ących w nim zmian. Zgodnie z powy Ŝszym celem nale Ŝy zwróci ć uwag ę na dwa zagadnienia:

• system monitoringu (metodyka i zakres), • system informacyjny (sposób przekazywania i upowszechniania danych o środowisku).

Badanie stanu środowiska realizowane jest w ramach Pa ństwowego Monitoringu Środowiska, który jest systemem pozyskiwania, gromadzenia, przetwarzania i udost ępniania informacji o środowisku pozwalaj ącym na ocen ę prawidłowo ści realizowanej polityki ekologicznej oraz stopnia realizacji mi ędzynarodowych zobowi ąza ń w zakresie ochrony środowiska wynikaj ących z podpisanych przez Polsk ę konwencji. Pa ństwowy Monitoring Środowiska z mocy ustawy koordynowany jest przez organy Inspekcji Ochrony Środowiska. Sieci krajowe i regionalne koordynowane s ą przez Głównego Inspektora Ochrony Środowiska za ś sieci lokalne przez wojewódzkich inspektorów ochrony środowiska w uzgodnieniu z Głównym Inspektorem Ochrony Środowiska. Skoordynowanie działa ń pozwala na szerokie i wszechstronne wykorzystanie wyników bada ń. Poza monitoringiem pa ństwowym mo Ŝliwe jest równie Ŝ tworzenie w miar ę potrzeb lokalnych sieci monitoringu w celu śledzenia i kontrolowania wpływu najbardziej szkodliwych źródeł punktowych lub obszarowych na lokalny poziom zanieczyszcze ń. Tworzone s ą one przez organy administracji pa ństwowej, gminy oraz podmioty gospodarcze oddziaływuj ące na środowisko. Koordynacyjna rola WIO Ś realizowana jest poprzez uzgadnianie programów pomiarowych realizowanych w sieci lokalnej, jak równie Ŝ weryfikacj ę uzyskanych danych pomiarowych. Kontrola stanu środowiska i jego zagro Ŝeń nie nale Ŝy do obowi ązków gminy, jednak Ŝe dla realizacji swoich zada ń z zakresu ochrony środowiska gmina powinna by ć na bie Ŝą co

81 informowana o zmianach stanu środowiska. Wskazane jest wypracowanie mechanizmów wymiany informacji pomi ędzy urz ędem gminy a instytucjami powołanymi do monitorowania stanu środowiska. Wyniki monitoringu powinny bezpo średnio kształtowa ć polityk ę gminy, koncentruj ąc zasoby i środki na obszarach najgorszych (eliminacja zagro Ŝeń) i najlepszych (utrzymanie stanu) pod wzgl ędem jako ści środowiska. Informacje o stanie i zagro Ŝeniach środowiska powinny by ć ogłaszane publicznie, zarówno dla realizacji ustawowych praw do informacji, jak i w celu osi ągni ęcia odpowiedniego efektu edukacyjnego i zwi ększenia świadomo ści ekologicznej mieszka ńców. Zgodnie z odr ębnymi zadaniami w zakresie udost ępniania informacji o środowisku, gmina zobowi ązana jest do ogłaszania wyników monitoringu jako ści wody wodoci ągowej oraz wód w k ąpieliskach.

82

12. OKRESOWA AKTUALIZACJA GMINNEGO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA

Zgodnie z wymaganiami ustawy Prawo Ochrony Środowiska, Gminny Program Ochrony Środowiska, podobnie jak programy wy Ŝszych szczebli, podlega aktualizacji co 4 lata. Ponadto, co dwa lata, gmina zobowi ązany jest do sporz ądzania raportu z jego realizacji. Raport przedstawiany jest Radzie Gminy (art.18 PO Ś).

Tabela 10. Harmonogram weryfikacji i aktualizacji GPO Ś Rok Zadania 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Sprawozdanie z realizacji GPO Ś X X X X X X Aktualizacja GPO Ś X X X

Zakresy czasowe GPO Ś

Kolejna aktualizacja programu powinna, zdaniem autorów, zawiera ć:

• weryfikacj ę długookresowych celów polityki ekologicznej gminy z uwzgl ędnieniem nowych zapisów planów wy Ŝszego szczebla, polityki ekologicznej pa ństwa a tak Ŝe aktualnych przepisów systemu prawa ochrony środowiska, • weryfikacj ę informacji o stanie środowiska i gospodarki w gminie, • uszczegółowienie danych o środowisku pod k ątem nowych zada ń zawartych w programie, • harmonogram zada ń na okres kolejnych czterech lat.

Ponadto, na podstawie wniosków z raportu realizacji PO Ś, nale Ŝy dokona ć korekty zada ń oraz harmonogramu ich wykonania (w cyklu dwuletnim). Umo Ŝliwi to bardziej elastyczne reagowanie na zaistniałe zmiany i nowe wyzwania, oraz dostosowanie terminarza i preliminarza wydatków do aktualnej sytuacji gospodarczej oraz oferty technologicznej. Weryfikacja harmonogramu powinna opiera ć si ę na ścisłej współpracy ze społeczno ści ą lokaln ą oraz partnerami realizuj ącymi poszczególne zadania. Dla jej osi ągni ęcia konieczne jest zapewnienie dost ępu do informacji o środowisku oraz zapisów programu.

83

13. STRESZCZENIE

Niniejsza aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Alwernia została opracowana zgodnie z umow ą nr 149/2008 z dnia 3 kwietnia 2008 r. zawart ą pomi ędzy Gmin ą Alwernia reprezentowan ą przez Burmistrza Gminy Alwernia – Jana Rychlika, a Małopolskim Biurem Konsultingowo – Marketingowym – Ochrona Środowiska s.c. reprezentowanym przez Konrada Pawła Turza ńskiego. Aktualizacja została opracowana przy uwzgl ędnieniu dokumentów i opracowa ń dost ępnych w Urz ędzie Gminy oraz dokumentów programowych w zakresie kształtowania i ochrony środowiska na szczeblach: krajowym i wojewódzkim. Program jest zgodny równie Ŝ z zapisami programu ochrony środowiska dla powiatu chrzanowskiego. W aktualizacji uszczegółowione zostały cele, priorytety i harmonogram działa ń na lata 2008-2011, przedstawiono równie Ŝ długoterminow ą perspektyw ę czasow ą na lata 2012-2014.

Charakterystyka Gminy Gmina Alwernia le Ŝy w województwie małopolskim, w południowo-wschodniej cz ęś ci powiatu chrzanowskiego. Gmina poło Ŝona jest w odległo ści około 30 km na zachód od Krakowa. Teren gminy zajmuje obszar 7 527 ha. W skład gminy wchodzi miasto Alwernia i 10 sołectw: Brodła, Grojec, Kwaczała, Mirów, Nieporaz, Okle śna, Podł ęŜ e, Por ęba śegoty, Regulice, Źródła. Gmina ma charakter miejsko-wiejski. Powierzchnia gruntów uprawnych zajmuje prawie 2/3 obszaru gminy. Cał ą gmin ę, miasto i 10 sołectw, zamieszkuje ł ącznie 12 571 osób.. Średnia g ęsto ść zaludnienia gminy wynosi 164 osoby/km 2. Zgodnie z podziałem fizycznogeograficznym Polski według J. Kondrackiego obszar gminy poło Ŝony jest na terenie prowincji Wy Ŝyna Małopolska, mezoregionu Garb Tenczy ński. Jedynie południowe skrawki gminy wchodz ą w obr ęb mezoregionu Dolina Górnej Wisły nale Ŝą cego do prowincji Karpaty i Podkarpacie. Obszar w cało ści znajduje si ę w dorzeczu Wisły i jest odwadniany przez jej dopływy: Regulk ę (wraz z dopływem Brodlanka), Rudno, Kwaczałk ę, Włosienk ę. Tylko niewielki północny skrawek omawianego obszaru jest odwadniany przez Rudaw ę. Wi ększe zbiorniki wodne to zbiornik retencyjno-rekreacyjny „Skowronek” koło Alwerni na potoku Brodła i stawy rybne koło Por ęby śegoty i Regulic. Przez północn ą cz ęść gminy przebiega autostrada A-4 Kraków-Katowice, a tak Ŝe droga wojewódzka nr 780 Kraków-Oświ ęcim. Miasto Alwernia, poło Ŝone w środku gminy, jest punktem w ęzłowym, sk ąd rozchodz ą si ę drogi do Chrzanowa, O świ ęcimia, Krzeszowic i Wadowic. Z północy na południe przez środek gminy biegnie obecnie nieczynna linia kolejowa Trzebinia-Spytkowice. Przez teren gminy przebiega linia wysokiego napi ęcia 220 kV Skawina – Byczyna oraz linia 110 kV Zakłady Chemiczne – Trzebinia. Gmina jest w pełni zgazyfikowana. Osiedle wielorodzinne i cz ęść obiektów usługowych w centrum Alwerni jest wyposa Ŝone w centralne ogrzewanie z kotłowni osiedlowej. Na pozostałej cz ęś ci terenu gminy ciepło zapewniaj ą indywidualne systemy oparte o paliwa stałe, gaz lub energi ę elektryczn ą. Szczegółowo zagadnienia gospodarki odpadami w gminie wraz z harmonogramem działa ń okre śla „Gminny Plan Gospodarki Odpadami” (GPGO), który stanowi rozwini ęcie niniejszego „ Programu ...” w cz ęś ci po świ ęconej odpadom, a jego aktualizacja wykonywana jest równolegle.

84 Wodoci ągi gminne zaopatrywane s ą z uj ęć wód podziemnych. Ludno ść gminy w około 95% korzysta z sieci wodoci ągowej, a jej ł ączna długo ść na terenie gminy wynosi 135,5 km + 81,4 km przył ączy. Dla zaopatrzenia wodoci ągów w 2007 roku uj ęto 626 tys. m 3 wody. System kanalizacyjny obejmuje miejscowo ści Alwernia i Okle śna. Długo ść sieci kanalizacyjnej wynosi na terenie miasta 20,26 km, a na terenie wiejskim 15,49 km. Z sieci kanalizacyjnej na terenie gminy korzysta ok. 4150 osób, co stanowi ok. 33% ogólnej liczby ludno ści Na terenie gminy funkcjonuj ą dwie oczyszczalnie ścieków: Alwernia o przepustowo ści 500 m 3/dob ę i Okle śna o przepustowo ści 167 m 3/dob ę. Istotnym źródłem zanieczyszczenia wód potoku Regulickiego s ą ścieki odprowadzane z Zakładów Chemicznych „Alwernia” S.A. Odpływaj ące z zakładu ścieki zawieraj ą zwi ązki chromu, degraduj ące jako ść wód potoku Regulickiego. Gmin ę cechuj ą wysokie walory rekreacyjne. Ze wzgl ędu na zró Ŝnicowanie form krajobrazowych oraz wysok ą jako ść i ró Ŝnorodno ść środowiska jest to doskonały teren wypoczynku dla mieszka ńców aglomeracji krakowskiej oraz Chrzanowa i Trzebini

Zmiany i zagro Ŝenia środowiska w gminie Na obszarze gminy przewa Ŝaj ą gleby brunatne wyługowane i pseudobielice wykształcone na lessach. W Dolinie Wisły zalegaj ą mady z fragmentami czarnych ziem, pseudobielic i gleb brunantnych. Pod wzgl ędem podziału na klasy bonitacyjne s ą to gleby kl. I-VI. Erozja powierzchniowa gleb w stopniu bardzo silnym wyst ępuje tylko na niewielkim obszarze we wsi Regulice. Silna erozja wyst ępuje na terenie wsi: Brodła, Grojec, Kwaczała i Regulice. Zagro Ŝenie erozj ą w ąwozow ą jest do ść du Ŝe, obejmuje ok. 35% gruntów ornych. Erozja wietrzna wyst ępuje w stopniu silnym na obszarze ok. 30% gruntów ornych. Zawarto ść metali ci ęŜ kich w glebach mie ści si ę w granicach dopuszczalnych, miejscami zawarto ść kadmu, ołowiu i cynku jest podwy Ŝszona, lecz nie przekracza warto ści dopuszczalnych. Na terenie gminy koncentracja głównych źródeł emisji wyst ępuje w Alwerni. Emisja pyłów i gazów pochodz ących z Zakładów Chemicznych Alwernia S.A. stanowi znacz ącą cz ęść w bilansie emisji z terenu miasta i gminy. Zakłady Chemiczne zaliczane s ą do zakładów szczególnie uci ąŜ liwych, powoduj ących zagro Ŝenie środowiska emisj ą do powietrza. Na jako ść powietrza w gminie Alwernia wpływaj ą tak Ŝe emisje pochodz ące z palenisk indywidualnych (niska emisja lokalna) oraz zanieczyszczenia przemysłowe i energetyczne napływaj ące z województwa śląskiego a tak Ŝe z terenu Skawiny i Krakowa w zale Ŝno ści od ruchu mas powietrza z ró Ŝnych kierunków. Źródłem zanieczyszcze ń komunikacyjnych jest droga wojewódzka Kraków – Oświ ęcim oraz odcinek autostrady A4 Kraków – Katowice. Gmina Alwernia znajduje si ę na terenie powiatu chrzanowskiego zaliczonego do strefy C według pi ątej oceny rocznej opracowanej w oparciu o przepisy art. 89 Prawa ochrony środowiska, z uwagi na zmierzone na terenie Chrzanowa i Trzebini poziomy st ęŜ eń pyłu PM10 i dwutlenku siarki. W przewa Ŝaj ącej cz ęś ci obszar gminy nale Ŝy do górno śląskiego regionu hydrogeologicznego, podregionu chrzanowskiego z głównym poziomem wodono śnym w utworach triasu dolnego i środkowego. Poziomy drugorz ędne wyst ępuj ą w utworach czwartorz ędowych i górnojurajskich. W dolinie Wisły wyst ępuje zagro Ŝenie infiltracj ą zanieczyszcze ń do wód podziemnych w okresach wysokich stanów wód, gdy dochodzi do wyst ąpienia zanieczyszczonych wód rzecznych z koryta. Głównym poziomem u Ŝytkowym jest poziom czwartorz ędowy, zwi ązany głównie z piaszczysto-Ŝwirowymi utworami Wisły i Regulki (56 uj ęć wody). Wydajno ść

85 czwartorz ędowych uj ęć wodnych waha si ę na omawianym obszarze od 0,9 do 54 m3/godz. Wody tego poziomu nara Ŝone s ą na zanieczyszczenia spowodowane emisjami pyłowo- gazowymi, ściekami i zbiornikami paliw płynnych, na terenie upraw rolnych zagro Ŝenie stanowi chemizacja i nawo Ŝenie gleb. Wody jurajskiego pi ętra wodono śnego s ą bardzo rozpowszechnione we wschodniej cz ęś ci gminy na obszarze Grzbietu Tenczy ńskiego. Na terenie gminy znajduje si ę siedem uj ęć wód jurajskich. Wydajno ść ich wynosi 20-55 m3/godz. Wody te s ą nieznacznie zanieczyszczone, łatwe do uzdatnienia. Wody pi ętra triasowego zwi ązane s ą z utworami wapienia muszlowego. W dolinie Regułki i jej dopływów spotyka si ę liczne źródła szczelinowe i krasowe. Na terenie gminy znajduj ą si ę dwa uj ęcia wód triasowych. Wody triasowe nale Ŝą do wód zanieczyszczonych, wymagaj ących uzdatnienia. Cz ęść wydzielonego triasowego zbiornika wód podziemnych „Chrzanów” znajduje si ę na terenie gminy. W zbiorniku tym wydzielono obszar wysokiej ochrony wód. Wody Potoku Regulickiego zaklasyfikowane zostały do klasy V. Hałas pochodzenia antropogenicznego wyst ępuj ący w środowisku na terenie Gminy Alwernia podzieli ć mo Ŝna na nast ępuj ące podstawowe kategorie: hałas przemysłowy, komunikacyjny i komunalno-bytowy. Najwi ększ ą uci ąŜ liwo ść akustyczn ą na terenie Gminy Alwernia wykazuj ą: droga wojewódzka nr 780 Kraków-Oświ ęcim oraz autostrada A-4 Kraków-Katowice. Na obszarze gminy brak jest ekranów akustycznych. Zgodnie z podziałem geobotanicznym Polski Szafera omawiany obszar le Ŝy w prowincji Ni Ŝowo-Wy Ŝynnej, Środkowoeuropejskiej, działu A – Bałtyckiego, w poddziale A 4 – Pasa Wy Ŝyn Środkowych, w krainie 15 – Wy Ŝyny Krakowsko-Wielu ńskiej okr ęgu a – Południowego. Szata ro ślinna jest tu bardzo zró Ŝnicowana i tworzy skomplikowane struktury przestrzenne. Wyst ępuj ą m.in. zaro śla łozowe, olsy, ł ęgi jesionowo-olszowe, zbiorowiska bagienne i nadwodne. Najbardziej rozpowszechnione na terenie Garbu Tenczy ńskiego s ą fitocenozy gr ądu, zajmuj ące zazwyczaj strome zbocza oraz cieniste doliny. Na suchych i ciepłych stokach wystawionych do sło ńca rozwija si ę ciepłolubna buczyna storczykowa, a na zboczach łagodniejszych, gdzie gleby s ą silniej zakwaszone, wyst ępuje kwa śna buczyna ni Ŝowa. Na bardziej zmienionych przez człowieka obszarach dominuj ą pola uprawne, zbiorowiska naskalne i kserotermiczne, wrzosowiska. Zbiorowisko le śne Garbu Tenczy ńskiego styka si ę bezpo średnio z Puszcz ą Dulowsk ą, której niewielki fragment znajduje si ę na obszarze gminy. Przyrodniczy charakter puszczy jest podobny do lasów porastaj ących Garb Tenczy ński. Na terenie gminy Alwernia znajduje si ę około 113 ha lasów stanowi ących własno ść mienia komunalnego. Z wymienionej wy Ŝej powierzchni około 75 ha lasów zaliczonych zostało do lasów ochronnych. 100% obszaru gminy obj ęte jest ró Ŝnymi formami prawnej ochrony przyrody. Północno- zachodnia cz ęść gminy, obejmuj ąca tereny poło Ŝone na zachód od Kwaczały i Rudna oraz na północ od Nieporazu nale Ŝy do Tenczy ńskiego Parku Krajobrazowego, południowo-wschodnia cz ęść obszaru gminy to tereny Rudnia ńskiego Parku Krajobrazowego, strefa pomi ędzy tymi dwoma parkami stanowi Obszar Chronionego Krajobrazu. Ww. parki nale Ŝą do Zespołu Jurajskich Parków Krajobrazowych. Gmina Alwernia jest gmin ą zasobn ą w surowce mineralne (wapienie, melafiry, kruszywa naturalne, surowce ilaste), jednak mo Ŝliwo ści ich wykorzystania s ą zagadnieniem zło Ŝonym, poniewa Ŝ oprócz zagadnie ń geologiczno-zło Ŝowych trzeba wzi ąć pod uwag ę takie czynniki jak: ochrona przyrody i środowiska oraz ochrona terenów rolniczych. W chwili obecnej prowadzona jest eksploatacja wapieni na terenie kamieniołomu MIRÓW-KAMIR w Mirowie.

86 Gmina posiada wysokie walory krajobrazowe, zwi ązane z urozmaicon ą rze źbą terenu, bogat ą ro ślinno ści ą i wyst ępuj ącymi na jej obszarze obiektami zabytkowymi.

Zadania w zakresie ochrony środowiska W PO Ś dla Gminy Alwernia okre ślono cele strategiczne oraz zadania w horyzoncie 4 lat wraz z harmonogramem realizacji i niezb ędnymi środkami. W długoterminowej strategii do roku 2014 jako priorytety przyj ęto:

• system kanalizacji i oczyszczania ścieków • ochrona wód i zaopatrzenie ludno ści w wod ę • gospodarka odpadami • edukacja ekologiczna

Pozostałe obszary działa ń to:

• ochrona przyrody i ró Ŝnorodno ści biologicznej • zmniejszenie wodochłonno ści, materiałochłonności i energochłonno ści gospodarki • zrównowa Ŝone rolnictwo, ochrona gleb i powierzchni ziemi • zwi ększenie lesisto ści gminy • ochrona powietrza atmosferycznego • rozwój odnawialnych źródeł energii • ochrona przed hałasem i oddziaływaniem pól elektromagnetycznych • rozwój turystyki i rekreacji

Szczegółowa lista i charakterystyka celów strategicznych, długookresowych, zamieszczona została w rozdziale 6 niniejszego programu oraz w harmonogramie zamieszczonym w rozdziale 8. Oceniaj ąc stan środowiska i prognozy rozwoju gminy okre ślono zadania w zakresie ochrony środowiska na lata 2008 – 2011. Obszarami priorytetowymi s ą:

• system kanalizacji i oczyszczania ścieków, • ochrona wód i zaopatrzenie ludno ści w wod ę, • gospodarka odpadami.

Do zada ń o charakterze ci ągłym nale Ŝą :

• ochrona przeciwpowodziowa • ochrona zasobów przyrody • ochrona ró Ŝnorodno ści biologicznej • ochrona powietrza atmosferycznego • ochrona złó Ŝ surowców mineralnych • rozwój turystyki i rekreacji • bezpiecze ństwo chemiczne i biologiczne

Szczegółowa lista i charakterystyka celów krótkoterminowych, zamieszczona została w rozdziale 7 niniejszego programu oraz w harmonogramie zamieszczonym w rozdziale 8.

87 Scharakteryzowano równie Ŝ system zarz ądzania realizacj ą programu, uczestników programu, instrumenty prawne, organizacyjne i ekonomiczne jego realizacji. Okre ślono mechanizmy kontroli realizacji programu ochrony środowiska. Ponadto dla oceny stopnia realizacji poszczególnych zada ń programu zaproponowane zostały zestawy wska źników ekologicznych i gospodarczych (rozdz. 8 i 11). Zgodnie z wymaganiami ustawy Prawo Ochrony Środowiska, Gminny Program Ochrony Środowiska, podobnie jak programy wy Ŝszych szczebli, podlega aktualizacji co 4 lata. W rozdziale 12 okre ślono harmonogram aktualizacji i weryfikacji Programu, oraz ich zakres. Dla bardziej elastycznego reagowania na zaistniałe zmiany i nowe wyzwania oraz dostosowania terminarza i preliminarza wydatków do aktualnej sytuacji gospodarczej i oferty technologicznej, nale Ŝy (na podstawie wniosków z raportu realizacji PO Ś), dokona ć korekty zada ń oraz harmonogramu ich wykonania w cyklu dwuletnim. Weryfikacja harmonogramu powinna opiera ć si ę na ścisłej współpracy ze społeczno ści ą lokaln ą oraz partnerami realizuj ącymi poszczególne zadania.

88

14. LITERATURA I MATERIAŁY ŹRÓDŁOWE

1. Mapa geologiczno-gospodarczo-sozologiczna z uwzgl ędnieniem potrzeb surowcowych, gmina Alwernia. Przedsi ębiorstwo Geologiczne S.A. w Krakowie, 1996 r. 2. Mapy sozologiczne: M-34-64-C (Krzeszowice), M-34-63-D (Chrzanów) w skali 1:50 000 z komentarzem 3. Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Alwernia. Zał ącznik nr 1 do Uchwały Rady Miejskiej w Alwerni nr XXI/165/2004 z dnia 9.06.2004 r. 4. Problemy sozologiczne aglomeracji miejsko-przemysłowych. Gleby i uprawy w aspekcie antropopresji. Biuletyn Komitetu In Ŝynierii Środowiska PAN nr 2/1995. 5. Przydatno ść rolnicza gleb Gminy Alwernia. Krakowskie Biuro Geodezji i Terenów Rolnych, 1986 r. 6. Raport o bezpiecze ństwie dla Zakładów Chemicznych „ALWERNIA” S.A. 7. Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy i Miasta Alwernia. Instytut Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej Oddział Kraków, 1999 r. 8. Wytyczne sporz ądzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym, Ministerstwo Środowiska, Warszawa, grudzie ń 2002. 9. Raport o stanie środowiska w województwie małopolskim w 2006 roku, WIO Ś, Kraków 2007 10. Ocena jako ści powietrza w województwie małopolskim w 2006 roku, WIO Ś, Kraków 2007 11. Rozporz ądzenie Wojewody Małopolskiego z dnia 17 pa ździernika 2006 r. w sprawie Rudnia ńskiego Parku Krajobrazowego, Dziennik Urz ędowy Województwa Małopolskiego nr 654/2006 poz. 3996 12. Rozporz ądzenie Wojewody Małopolskiego z dnia 17 pa ździernika 2006 r. w sprawie Tenczy ńskiego Parku Krajobrazowego, Dziennik Urz ędowy Województwa Małopolskiego nr 655/2006 poz. 3999 13. „Polityka ekologiczna Pa ństwa na lata 2007-2010 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2011-2014”, stanowi ąca aktualizacj ę „Polityki ekologicznej Pa ństwa na lata 2003- 2006 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2007-2010” b ędącej uszczegółowieniem przyj ętej przez Sejm RP w 2001 roku II Polityki ekologicznej Pa ństwa. 14. Program Ochrony Środowiska Województwa Małopolskiego na lata 2007-2014 przyj ęty przez Sejmik Województwa Małopolskiego Uchwał ą nr XI/133/07 z dn. 24 wrze śnia 2007 r. 15. Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2007-2013, uchwalona 30 stycznia 2006 r. przez Sejmik Województwa Małopolskiego 16. Małopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2007-2013 17. Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Chrzanowskiego 18. Strategia Rozwoju Powiatu Chrzanowskiego na lata 2006-2015

89 19. Strategia Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Gminy Alwernia na lata 2008-2015 (projekt – kwiecie ń 2008) 20. Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Rozwoju Przestrzennego Gminy i Miasta Alwernia oraz Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego

15. ZAŁ ĄCZNIKI

1. Rys. 1 – Przynale Ŝno ść administracyjna gminy Alwernia 2. Rys. 2 – Podział administracyjny gminy Alwernia 3. Rys 3 - Mapa sozologiczna gminy Alwernia

90