Alwernia - between the monastery and the market Szanowni Państwo Dear Sir or Madam

Cztery wieki trwania Klasztoru i Alwerni to szmat czasu. Four centuries of existence of Monastery and Alwernia is Wydarzenia, historie ludzi, historie miejsc… To wszystko a long time. Events, stories of people, stories of places… zaświadcza dziś o tym, kim jesteśmy i dokąd zmierzamy. All of this proclaims about whom we are and where are we heading. CAlbum, który oddajemy w Państwa ręce jest właściwie F zaproszeniem - atrakcyjnym i interesującym, ale będą- The album that we are giving in your hands is actually cym również zapowiedzią tego, co stać się może Państwa an invitation – an attractive and interesting one, but also udziałem. it is a promise of what you can participate in.

Pamiętając o tym, że czasami słowa ważą niewiele wobec Keeping in mind that words are small in compari- tego, co przekazują zmysły, zapraszam do przewrócenia son to senses I encourage you to turn the album pages kart albumu i zanurzenia się w tym wszystkim, z czym and dip into all of that what we Alwernia residents can my mieszkańcy Alwerni obcujemy na codzień. watch every day.

Jestem przekonany, że od momentu zamknięcia ostatniej I’m sure that from moment of closing last page of this pu- strony tej publikacji do spotkania z Państwem w Alwerni blication to meeting with You in Alwernia will be a small upłynie niewiele czasu... amount of time...

Burmistrz Gminy Alwernia Mayor of Alwernia Township

Tomasz Siemek Alwernia w tyglu historii Alwernia in the historical melting pot

Zwykło się mówić, że: „gdyby nie klasztor, nie byłoby It used to be said that „if it wasn’t for monastery there Alwerni”. I pewnie w tym stwierdzeniu jest sporo racji. would be no Alwernia”. And this thesis is mostly right. Ale nie wolno też zapominać, że nie byłoby klasztoru gdy- But you cannot forget that there would be no monastery by nie Krzysztof Koryciński. Ten polski szlachcic herbu To- if it hadn’t been for Krzysztof Koryciński. This Polish no- Zpór, kasztelan wojnicki i starosta gniewkowski, właściciel Ible of Coat of Arms of Axe, Wojnicz castellan, Gniewkowo sąsiedniej Poręby Żegoty, był duchem sprawczym całej tej foreman and owner of neighboring Poręba Żegoty was historii, która trwa do dziś. a causative spirit of this history that lasts till today. Jej początek jest osobliwy i związany z podróżą Kory- Its beginning is quaint and connected to Korociński cińskiego do Włoch, podczas której odwiedził pustelnię journey to Italy where he visited La Verna hermitage La Verna w Toskanii, gdzie św. Franciszek otrzymał dar in Toscana where St. Francis was gifted by stigmata. stygmatów. Zauroczony pięknem tej krainy i przejęty du- Enchanted by beauty of this land and excited by spir- chową atmosferą pustelni postanowił ufundować w swo- itual atmosphere of hermitage he decided to found ich dobrach polską Alwernię na wzór włoskiej. Możliwe, Polish Alwernia in imitation of Italian one. It is possible że u podstaw tej decyzji pozostawała również chęć naśla- that this decision was influenced by desire to imitate dowania Mikołaja Zebrzydowskiego, pobożnego magnata, Mikołaj Zebrzydowski, devout magnate that in Zebrzy- który w nieodległym Zebrzydowie budował pierwszą pol- dów nearby was building first Polish Calvary and Ber- ską Kalwarię oraz klasztor bernardynów. nadine monastery. W 1616 r. po powrocie z Italii, Krzysztof Koryciński po- In 1616 Krzysztof Koryciński after coming back darował bernardynom zalesioną górę Podskale, na któ- from Italy gave Bernadine wooded Podskale Moun- rej fundator wzniósł niewielki drewniany klasztor i ko- tain where founder build small wooden monastery ściół. Wkrótce też przybyło tu kilku zakonników. Pierw- and church. Soon few monks came here. First guardian szym gwardianem został o. Daniel z Krakowa. Z biegiem was father Daniel of Cracow. With the years (1630-1676) lat (1630-1676) powstał istniejący do dzisiaj, barokowy ko- arise existing to this day baroque church and adjacent ściół i przylegający do niego klasztor (1625-1656). monastery (1625-1656). Po śmierci Krzysztofa Korycińskiego budowę kontynu- After death of Krzysztof Koryciński construction was ował jego syn Jan Stanisław Koryciński. continued by his son Jan Stanisław Koryciński. Klasztor oo. Bernardynów w Alwerni na archiwalnej widokówce / Monastery of the Bernardine Fathers in Alwernia – archive postcard 4 5 Mapa Alwerni, 1823 r. / Map of Alwernia, 1823 Panorama Alwerni na archiwalnej widokówce / Panoramic view of Alwernia – archive postcard

6 7 Po wygaśnięciu rodziny Korycińskich, Alwernia prze- After die out of Koryciński family Alwernia along szła wraz z obszarem dworskim – Porębą Żegoty – w dzie- with township – Poręba Żegoty – became a heritage dzictwo Schwarzenbergów-Czernych, a od XVIII do pocz. of Schwarzenberg-Czerny family and from XVIII centu- wieku XX pozostawała własnością rodziny Szembeków. ry to the beginning of XX century was property of Szem- Alwernia stała się celem pielgrzymek. W 1676 r. miejsce bek family. to odwiedził król Jan III Sobieski w trakcie podróży z Czę- Alwernia became a destination of pilgrimages. In 1676 stochowy do Krakowa. Ruch pielgrzymkowy przybrał this place was visited by King Jan III Sobieski during his na sile za sprawą cudami słynącego obrazu „Ecce Homo”, journey from Częstochowa to Cracow. Pilgrimage traffic który uroczyście został umieszczony w świątyni 2 sierpnia grew stronger because of miracles of famous “Ecce Homo” 1686 roku. Według tradycji trafił tu z Konstantynopola przez painting that was ceremonially placed in temple in 2 Au- Wiedeń i Koszyce. Namalowano go na płótnie i przyklejono gust 1686. According to tradition in came here from Con- do dębowej deski. Od XVIII wieku zdobiła go srebrna su- stantinople though Vienna and Kosice. It was painted kienka - wotum pielgrzymów, ale nieznani sprawcy ukradli on canvas and glued to oaken board. From XVIII century ją w 1984 roku. Obecnie obraz znajduje się w ołtarzu kaplicy, it was adorned by silver dress – pilgrims vote, but it was wybudowanej specjalnie dla niego w latach 1703-1708. stolen in 1984 by unknown offenders. Currently painting Pierwotnie nazwa „Alwernia” kojarzona była z klaszto- is located in chapel altar that was built for it in 1703-1708. rem oo. Bernardynów. W jego sąsiedztwie, na przestrze- Originally name “Alwernia” was associated to Ber- ni lat, rozwijała się osada, która stała się później zaląż- nadine monastery. It its neighborhood over the years kiem miejscowości Alwernia. Utrzymywała się z przyby- was developing a village that became rudiment of Al- wających do klasztoru pątników, a także z rolnictwa i rze- wernia locality. It was making a living from pilgrims miosła. Przełomowym momentem był rok 1776 r. Na mocy that were visiting monastery and also from agricul- przywileju króla Stanisława Augusta Poniatowskiego osa- ture and craftwork. Groundbreaking moment was year da uzyskała prawo organizowania 12 jarmarków rocznie, of 1776. On the strength of the king Stanisław August co zapewne miało niebagatelny wpływ na jej rozwój. Poniatowski privilege village received a right to organize Alwernia, oprócz jarmarków znana była także z odpu- 12 fairs annually which had considerable influence of its stu zwanego „Strzelanką”, który przy sprzyjającej pogo- development. dzie gromadził nawet do dziesięciu tysięcy wiernych! Tra- Alwernia besides fairs were also known from indul- dycja ta kultywowana jest do czasów współczesnych. gence called “Strzelanka” that with favonian weather W 1796 r. Alwernia była wzmiankowana jako miasto gathered up to ten thousands of the faithful! This tradi- i niewielki ośrodek kupiecko-administracyjny. Prawdo- tion preserved to modern times. podobnie w tym czasie powstało urbanistyczne rozplano- In 1796 Alwernia was mentioned as city and small wanie miasta, z wielkim, prostokątnym rynkiem. Pod ko- mercantile-administrative center. Probably in this time niec XVIII w. miasto liczyło 208 mieszkańców i 33 domy. arise urban set-up of the city with big, rectangle town Według źródeł wśród grup zawodowych najliczniejsi byli square. At the end of XVIII century city had 208 resi- garncarze, rzeźnicy, piekarze, kramarze, szewcy, stolarze, dents and 33 houses. According to sources among occu- szynkarze i tkacze. pation classes the most numerous were potters, butch- Kaplica Cudownego Pana Jezusa z obrazem Ecce Homo / Ecce Homo painting in the Miraculous Jesus Chapel 8 9 Po III rozbiorze Alwernia znalazła się pod panowa- ers, bakers, market traders, shoemakers, carpenters, niem austriackim. Po zwycięstwie Napoleona nad Au- publicans and weavers. strią w 1809 r. pozostawała w granicach Księstwa War- After III partition Alwernia was Austrian. After win szawskiego. Nowy podział ziem polskich dokonany of Napoleon over Austria in 1809 it was within limits w 1815 r. na Kongresie Wiedeńskim spowodował, iż Al- of Duchy of Warsaw. New divide of Polish lands made wernia znalazła się do 1846 r. w obszarze Rzeczpospoli- in 1815 during Congress of Vienna caused that Alwernia tej Krakowskiej. was until 1846 within limits of Republic of Cracow. Mimo zaborów miasto podwoiło liczbę mieszkańców. Despite annexation city doubled number of its resi- W XIX w. było ich 524 i 77 domów. Alwernię zamieszkiwa- dents. In XIX century there were 524 of them and 77 ła również społeczność żydowska - około 70 osób. Niezwy- houses. Alwernia was also inhabited by Jews – there were kle interesującym jest fakt, iż katolicką kapliczkę, zlokali- about 70 of them. Very interesting is fact that Catho- zowaną na rynku, ufundował w 1860 r. żydowski przedsię- lic chapel located in town square was founded in 1860 biorca Grünbaum. by Jewish entrepreneur Grunbaum. W 1895 roku, w Alwerni powołano do życia Ochotniczą In 1895 in Alwernia was created volunteer fire depart- Straż Pożarną. Pierwszym prezesem został Antoni Bla- ment. First chairman was Antoni Blasiński and first siński, a zastępcą Walenty Walczyński. Funkcję naczelni- deputy was Walenty Walczyński. Governor function ka powierzono Aleksandrowi Chrząszczowi, a na jego za- was entrusted to Aleksander Chrząszcz and his deputy stępcę wybrano Stanisława Walczyńskiego. By straż była was Stanisław Walczyński. Department needed equip- widoczna i mogła działać niezbędne było wyposażenie. ment to be visible and start to work. To provide this var- By temu zaradzić organizowano w różnej formie zbiórki ious fundraisers were organized and raised funds were pieniężne, a pozyskane fundusze przeznaczano na zaku- dedicated to buy equipment. In the course of time fire- py sprzętu. Z biegiem lat strażacy „dozbrajali” się w heł- fighters “rearmed” with helmets, hats, belts and axes. my, czapki, pasy i toporki. To jednak nie wystarczało. Stra- However it wasn’t enough. Firefighters missed one żakom brakowało rzeczy najważniejszej - „sikawki na ko- the most important thing – „hose on wheels”. It was łach”. Zakupiono ją w 1913 r. w Krakowie, w firmie Nejman. bought in 1913 in Cracow in Nejman Company. Hose Sikawka przetrwała do pierwszych lat po II wojnie świato- survived until first years after World War II but af- wej lecz później ślad po niej zaginął. ter that it was lost. W 1923 r. alwernijscy strażacy otrzymali sztandar. Jego In 1923 Alwernian firefighters received standard. fundatorem był Zygmunt Ciupek, który ufundował rów- It was founded by Zygmunt Ciupek that founded also few nież kilka galowych mundurów. fulldress uniforms. Na przestrzeni lat, tak w okresie międzywojennym i po- Over the years during interwar and postwar period wojennym, straż pożarna oprócz podstawowych zadań fire department beside basic tasks was engaged in social angażowała się w działalność społeczną na rzecz rozwo- activity on behalf of Alwernia development. In 1953 of in- Druhowie z Ochotniczej Straży Pożarnej w Alwerni, 1930 r. / Members of the Voluntary Fire Brigade in Alwernia, 1930 ju Alwerni. W 1953 r. z inicjatywy Zbigniewa Gęsikowskie- itiative of Zbigniew Gęsikowski in Alwernia was build go powstało w Alwerni muzeum pożarnictwa z unikalny- a firefighting museum with unique European wide col- mi zbiorami na skalę europejską. lection.

10 11 Alwernia, 1908 r. / Alwernia, 1908 Na rynku w Alwerni / On the market square in Alwernia 12 13 W 1859 roku otwarto w Alwerni szkołę jednoklasową, In 1859 in Alwernia one-class school was launched a z inicjatywy Feliksa Florkiewicza powstała tu także szko- and of initiative of Feliks Florkiewicz beekeeping schools ła pszczelarska, która niestety nie funkcjonowała długo. was also launched here, but it unfortunately didn’t last Od 1899 r. przez miasto przebiegała linia kolejowa łączą- long. ca Trzebinię z Oświęcimiem. Trasa kolejowa, której budo- From 1899 through city ran railway line connecting wę rozpoczęto w 1896 r. funkcjonowała przez ponad 100 Trzebnica with Oświęcim. Railway line that construction lat. Zamknięta została w 2002 r. was started in 1896 was functioning over 100 years. It was W 1903 r. władze austriackie wpisały Alwernię w rejestr closed in 2002. miast, a już od 1845 r. Alwernia posługiwała się pieczęcią In 1903 Austrian authorities entered Alwernia in town miejską kształtu owalnego, na której przedstawiony był register, but from 1845 Alwernia used city seal with oval kościół z wysoką wieżą pomiędzy dwoma jodłami po bo- shape that shows church with high tower between two kach oraz z napisem w otoku „Kolonia Alwernia” i z datą firs on the side, with inscription „Kolonia Alwernia” 1845 r. Niestety w okresie międzywojennym Alwernia utra- and date 1845 in border. Unfortunately in interwar period ciła prawa miejskie. Uzyskała je ponownie w 1993 roku. Alwernia lost charter. It was restored in 1993. W 1926 roku uruchomiono w Alwerni fabrykę chemicz- In 1926 in Alwernia was launched chemical fac- ną, będącą elementem projektu budowy polskiego prze- tory that was an element of the project of construction mysłu chemicznego II Rzeczypospolitej. Pierwszą wybu- of Polish chemical industry in Second Polish Repub- dowaną instalacją była linia technologiczna do produkcji lic. First constructed installation was technologic line kwasu solnego. for production of hydrochloric acid. Po II wojnie światowej fabryka przejęta została przez After World War II factory was seized by the Treasury. Skarb Państwa. Znaczący rozwój i rozbudowę zakładów Significant development and extension of plants is dated datuje się od lat pięćdziesiątych. Wprowadzono nowe on the 50s. New technology, modern apparatus and de- technologie, nowoczesną aparaturę i urządzenia oraz wy- vices was introduced here and new manufacture instal- budowano nowe instalacje produkcyjne. Pod koniec lat 70. lations were constructed here. At the end of 70s for plants XX w. dla pracowników zakładów wybudowano osiedle workers were built tower blocks estate – Chemist Estate. bloków mieszkaniowych - Os. Chemików. Years of Hitler occupation left mark on Alwernia popu- Lata okupacji hitlerowskiej odcisnęły się traumą na lud- lace. Pervasive terror, extermination of Jewish populace, ności Alwerni. Wszechobecny terror, eksterminacja lud- prisons, forced work and relocations touched many fami- ności żydowskiej, więzienia, roboty przymusowe i prze- lies. Monks also weren’t spared. In 1941 Germans dis- siedlenia dotknęły wiele rodzin. Nie oszczędzono również lodged Bernadine from monastery turning it into prison zakonników. W 1941 r. Niemcy wysiedlili bernardynów and Feldgericht. Bernadine came back to Alwernia af- z klasztoru, zamieniając go w więzienie i Feldgericht. Za- ter World War II. konnicy wrócili do Alwerni po II wojnie światowej. With Alwernia of German occupation is connected Z Alwernią, z okresu okupacji niemieckiej, związany an episode of escape of cavalry captain Witold Pilecki jest epizod ucieczki rotmistrza Witolda Pileckiego, któ- that from 26 to 27 April 1943 among with two colleagues – ry 26 kwietnia 1943 r. wraz z dwoma kolegami - Janem Re- Jan Redzej and Edmund Ciesielski escaped from German Dyrekcja i pracownicy zakładów chemicznych, 1936 r. / Chemical plant management and employees, 1936 14 15 dzejem i Edmundem Ciesielskim - zbiegli z niemieckiego camp KL Auschwitz. During this extremely dangerous obozu KL Auschwitz. W trakcie tej niezwykle niebezpiecz- and daring action refugees received help from contem- nej i brawurowej akcji, uciekinierom pomocy udzielił ów- poraneous monastery guardian and resident of Alwer- czesny gwardian klasztoru oraz mieszkaniec Alwerni Ka- nia - Kazimierz Buczek. This event is mentioned by me- zimierz Buczek. O tym wydarzeniu wspomina wmurowa- morial build in monastery wall, ceremonially unveiled na w ścianę klasztoru pamiątkowa tablica uroczyście od- at 26 April 2014. słonięta 26.04. 2014 r. In 2004 in city were shoot pictures to documentary W 2004 r. w mieście kręcone były zdjęcia do filmu doku- „Alwernia” directed by K. Szołajski. Inspiration to its mentalnego „Alwernia” w reżyserii K. Szołajskiego. Inspi- shooting was theatrical work of Andrzej and Mikołaj racją do jego nakręcenia była twórczość teatralna pocho- Grabowski – both from Alwernia. dzących z Alwerni Andrzeja i Mikołaja Grabowskich. Today’s Alwernia creates new chapter in its history de- Dzisiejsza Alwernia tworzy nowy rozdział swojej histo- riving from experiences of previous generations what’s rii, czerpiąc z doświadczeń przeszłych pokoleń wszystko best and physical and spiritual legacy and centuries-old to co najlepsze, a materialne i duchowe dziedzictwo oraz tradition creates coloration of this soil and foundation wielowiekowa tradycja tworzą koloryt tej ziemi i funda- of its identity. ment jej tożsamości.

Tablica pamiątkowa na cześć Rotmistrza Witolda Pileckiego / Memorial board commemorating Rittmeister Witold Pilecki

16 17 Alwernia, 1915 r. / Alwernia, 1915 Alwernia, 1915 r. / Alwernia, 1915

18 19 Zabytkowe domy podcieniowe w rynku, fot. H. Hermanowicz, 1968 r. / Życie codzienne przy Rynku w Alwerni / Everyday life at the Market square in Alwernia Historical arcade houses at the market square, fot. H. Hermanowicz, 1968

20 21 Alwernia - miejsca ciekawe historią Alwernia - places with interesting history

Ciekawe historią, bo tak różne. Tu legendy stykają With interesting history because so various. Here le- się z historią, a każdy kto powędruje miejscowymi ścież- gends meet history and everyone who walks through lo- kami i drogami wniknie nie tylko w tutejszą codzien- cal paths and routes will penetrate not only local every- ność, ale ulegnie też nastrojowi przeszłości – zaskakują- day life but also undergo mood of the past – surprising, Ccej, zdumiewającej i nierzadko burzliwej. Tego bogactwa Wastonishing and often rough. We can experience this im- wrażeń doświadczyć możemy w ciszy murów klasztoru pression in calm of Bernadine monastery, interior of Re- oo. Bernardynów, wnętrzach świątyń w Regulicach i Po- gulice and Poręba Żegoty temples that teams up with na- rębie Żegoty, tworzących z przyrodą niezwykłą harmonię ture in harmony and peculiar sacrum. i swoiste sacrum. The last of former manor houses and mansions Pozostałości dawnych dworów i rezydencji, jak choćby like palatial-park unit in Poręba Żegoty belonging zespół pałacowo- parkowy w Porębie Żegoty rodu Szem- to Szembek family, antique churches, old houses beków, zabytkowe kościoły, stare domy z XIX i XX wie- from XIX and XX century in Alwernian town squ- ku w Rynku alwernijskim, remiza strażacka wraz z Mało- are, firehouse along with Lesser Poland Firefighting polskim Muzeum Pożarnictwa, to nie tylko świadkowie Museum are not only history witnesses but also pla- historii, to miejsca ciekawe historią żyjących tu na prze- ces with interesting history of people that lived here strzeni wieków ludzi – szlachciców, pracowitych rze- over the centuries – nobles, hard-working craftsman, mieślników, odważnych strażaków czy duchownych, któ- brave firefighters or priests that with impressing rzy pozostawiając ślady idei i materialnej spuścizny, po- of marks of idea an material legacy remains deposi- zostają depozytariuszami naszej wspólnej historii. tary of our common history. Losy ludzi i historie tych miejsc zaklęte są też w krzy- Fate of people and stories of these places are enchan- żach stojących na rozstaju dróg, kapliczkach i figurach ted also in crosses located in forks in the roads, temples, świętych, a nawet w przydrożnym kamieniu… on też ma saint figures and even in roadside stone… it also has its swoją historię. own history.

Widok na wieżę klasztorną z Rynku w Alwerni / View on the monastic tower from the Market square in Alwernia 22 23 Klasztor oo. Bernardynów w Alwerni / Monastery of the Bernardine Fathers in Alwernia Kaplica przy klasztorze oo. Bernardynów w Alwerni / Chapel by the Monastery of the Bernardine Fathers in Alwernia 24 25 Klasztor górujący na wzgórzu Podskale / Monastery towering on the Podskale hill Klasztor oo. Bernardynów w Alwerni / Monastery of the Bernardine Fathers in Alwernia 27 Figura pokutnicy przy Klasztorze oo. Bernardynów w Alwerni Female penitent figure near Monastery of the Bernardine Fathers in Alwernia Widok na Plac Rajski otoczony murem ze stacjami drogi krzyżowej / 28 View of the Rajski Square encircled with a wall featuring the Stations of the Cross Figura Jezusa Frasobliwego przed Klasztorem oo. Bernardynów w Alwerni / Pensive Christ statue in front of Monastery of the Bernardine Fathers in Alwernia Brama główna do Klasztoru oo. Bernardynów w Alwerni / Main gate to the Monastery of the Bernardine Fathers in Alwernia 31 Wnętrze kościoła Stygmatów św. Franciszka w Alwerni / Interior of the St. Francis of Assissi Church in Alwernia Ołtarz boczny z obrazem Matki Bożej Alwernijskiej / Ołtarz główny / Ołtarz boczny z obrazem Serca Pana Jezusa / Side altar with a painting of Our Lady of Alwernia High altar Side altar with a painting of the Sacred Heart of Jesus 34 35 Zabytkowe organy / Historical organ 36 37 Obraz Pana Jezusa Ecce Homo / The painting of the Lord Jesus Ecce Homo 39 Korytarz klasztorny / Monastic corridor Zakrystia / The sacristy 40 41 Ruiny Pałacu Szembeków w Porębie Żegoty / Ruins of the Szembek family palace in Poręba Żegoty 42 43 Ruiny Pałacu Szembeków w Porębie Żegoty / Ruins of the Szembek family palace in Poręba Żegoty 44 Ruiny Pałacu Szembeków w Porębie Żegoty / Ruins of the Szembek family palace in Poręba Żegoty Wnętrze kościoła w Porębie Żegoty / Interior of the church in Poręba Żegoty Kościół pw. św. Marcina i św. Małgorzaty w Porębie Żegoty / Church of St Marcin and St Małgorzata in Poręba Żegoty 47 Wnętrze kościoła w Porębie Żegoty / Interior of the church in Poręba Żegoty 48 Wnętrze kościoła w Porębie Żegoty / Interior of the church in Poręba Żegoty Rynek w Alwerni – dom podcieniowy / Market square in Alwernia - arcaded house Rynek w Alwerni – dom podcieniowy / Market square in Alwernia - arcaded house 51 Rynek w Alwerni – domy podcieniowe / Market square in Alwernia - arcaded houses Rynek w Alwerni – domy podcieniowe / Market square in Alwernia - arcaded houses 52 53 Zabytkowa leśniczówka w Alwerni / Historical forester’s lodge in Alwernia Rynek w Alwerni / Market square in Alwernia 54 55 Rynek w Alwerni / Market square in Alwernia Rynek w Alwerni / Market square in Alwernia 56 57 Kaplica Przemienienia Pańskiego w Alwerni / Transfiguration Chapel in Alwernia 58 Rynek w Alwerni / Market square in Alwernia Kościół pw. św. Wawrzyńca w Regulicach / Church of St Wawrzyniec in Regulice 60 Kościół pw. św. Wawrzyńca w Regulicach / Church of St Wawrzyniec in Regulice Kościół pw. św. Wawrzyńca w Regulicach / Church of St Wawrzyniec in Regulice Kościół pw. św. Wawrzyńca w Regulicach / Church of St Wawrzyniec in Regulice 62 63 Wnętrze kościoła w Regulicach / Interior of the church in Regulice Wnętrze kościoła w Regulicach / Interior of the church in Regulice 64 65 Wnętrze kościoła w Regulicach / Interior of the church in Regulice Wnętrze kościoła w Regulicach / Interior of the church in Regulice 66 67 Wnętrze kościoła w Regulicach / Wnętrze kościoła w Regulicach / Interior of the church in Regulice Interior of the church in Regulice Figura św. Jana Nepomucena w Porębie Żegoty Krzyż obok kościoła w Porębie Żegoty / Figure of St Jan Nepomucen in Poręba Żegoty / Cross by the church in Poręba Żegoty Kapliczka przy ul. Chrzanowskiej w Regulicach / Chapel by the Chrzanowska str in Regulice 71 Alwernia, kapliczka przy ul. Gęsikowskiego / Kapliczka przy zalewie „Skowronek” / Alwernia, chapel by the Gęsikowska str Krzyż w Alwerni / Cross in Alwernia Chapel by the reservoir „Skowronek” Muzeum Pożarnictwa w Alwerni / The Fire Fighting Museum in Alwernia 74 Zabytkowe pojazdy Muzeum Pożarnictwa w Alwerni / Historical vehicles of the Fire Fighting Museum in Alwernia Eksponaty Muzeum Pożarnictwa w Alwerni / Exhibits of the Fire Fighting Museum in Alwernia Eksponaty Muzeum Pożarnictwa w Alwerni / Exhibits of the Fire Fighting Museum in Alwernia 76 77 Muzeum Pożarnictwa w Alwerni / The Fire Fighting Museum in Alwernia Muzeum Pożarnictwa w Alwerni / The Fire Fighting Museum in Alwernia Muzeum Pożarnictwa w Alwerni / The Fire Fighting Museum in Alwernia 80 81 Pojazd Muzeum Pożarnictwa w Alwerni / Vehicle of the Fire Fighting Museum in Alwernia Pojazd Muzeum Pożarnictwa w Alwerni / Vehicle of the Fire Fighting Museum in Alwernia 82 83 Piec wapiennik w Grojcu / Lime kiln in Grojec Zabytkowy most kolejowy w Regulicach / Historical railway bridge in Regulice 85 Dotknąć natury Feel the nature

Nie trzeba sięgać do wyobraźni by zasmakować magii You don’t need to reach your imagination to taste magic natury. Jej niezwykłe spektakle rozgrywają się nieopo- of the nature. Its remarkable performances can be seen dal każdego dnia. Sady skąpane w lipcowym słońcu, lasy nearby each day. Orchards are bathed in July sun, forests wypełnione dźwiękiem ptasich koncertów, którym to- are full of sound of bird concerts that are accompanied Nwarzyszy wyjątkowa gra świateł i cieni stanowiąca efekt Ywith exceptional play of light and shadow formed by ef- chmur ciągnących po niebie. Wzgórza poprzecinane ko- fect of clouds in the sky. Hills are honeycombed by colorful lorowymi wstęgami pól zalewanych czerwienią maków ribbons of fields flooded in redness of poppies and azure i błękitem chabrów, urokliwe miejsca nad Wisłą, Skały of cornflowers. There’re also charming placed on the Vis- Gaudynowskie w Brodłach, Arkoza Kwaczalska, Źródła tula, Gaudynowski Rocks in Brodły, Kwaczalski Arkose, w Regulicach i malownicze krajobrazy, które podziwiać Springs in Regulice and picturesque landscapes that can be można z platform widokowych na Kamionce w Kwacza- admire from viewing platform on Kamionka in Kwaczała, le, na Grzmiączce w Regulicach czy w Podłężu ze Wzgó- on Grzmiączka in Regulce or in Podlęże from Chełm Hill. rza Chełm. This land patch sculptured by nature and gifted Magia i urzekające piękno przyrody tych terenów wy- by it has unusual impact on incomers and residents znaczają specyfikę alwernijskiego krajobrazu, w którym and simultaneously enables to benefit from its wealth natura i dzieło człowieka wzajemnie się przenikają, two- for many ways. Magic and alluring beauty of nature rząc często jedność. of this terrain designates specific of Alwernian land- By zanurzyć się w ten wyjątkowy świat wystarczy wy- scape where nature and the work of man mutually per- ruszyć okolicznymi szlakami. Można rowerem, można meates often creating unity. To dip into this exceptional i pieszo. Ale nie trzeba być niewolnikiem wyznaczonych world you need only to go through local paths. You can dróg. Warto wędrować własnymi ścieżkami. Oprócz do it by cycle and by foot. But you don’t have to be slave sprawnego roweru, bądź wygodnych butów, przyda of designated paths. It is worth to go by your own paths. się aparat fotograficzny, by móc zatrzymać w kadrze to, Except functional cycle or comfortable shoes you will co ulotne i wyjątkowe. Choćby letni wschód słońca na za- also use of camera to save volatile and special moments. lewem „Skowronek”, nad którym można zażywać kąpieli Even summer sunrise above „Lark” dam where you can słonecznych i wodnych lub powędkować. sunbathe and bathe or go fishing. Widok z Kamionki w Kwaczale / View from Kamionka in Kwaczała 86 87 Alwernia / Alwernia Alwernia / Alwernia 88 89 Alwernijskie lasy / Forests in Alwernia 90 Alwernijskie lasy / Forests in Alwernia Przyroda Alwerni / Nature of Alwernia

Przyroda Alwerni / Nature of Alwernia 93 Skały Gaudynowskie / Gaudynowskie Rocks Skały Gaudynowskie / Gaudynowskie Rocks 94 95 Potok przy Skałach Gaudynowskich / A brook near the Gaudynowskie Rocks Skałki w Podłężu / Rocks in Podłęże 97 Wisła / Vistula river Wisła / Vistula river 98 99 Zalew „Skowronek” w Alwerni / Reservoir „Skowronek” in Alwernia Zalew „Skowronek” w Alwerni / Reservoir „Skowronek” in Alwernia 101 Ekomuzeum – Źródełko triasowe w Regulicach / Eco-museum – Triassic springlet in Regulice Ekomuzeum - Źródełko triasowe w Regulicach / Eco-museum – Triassic springlet in Regulice 102 103 Nie samym chlebem... …by bread alone

Nie samą pracą żyje człowiek. Gdzieś trzeba odpocząć, All work and no play. You need somewhere to rest, zrelaksować się i choć na chwilę odetchnąć od spraw co- relax and forget about everyday issues or find afflatus dziennych, albo znaleźć natchnienie, by rozwijać swoje za- to develop interests and talents or enthuse others to ac- interesowania i talenty, a pasją zarażać innych do działania, tivity or even rivalry – on the dead and for fun. Youth Na nawet współzawodnictwa - tak na serio i dla zabawy. Mło- Aand seniors together create exceptional places and mo- dzi i seniorzy wspólnie tworzą wyjątkowe miejsca i chwi- ments. Unusual, interesting, significant. Everyone finds le. Niezwykłe, ciekawe, niebanalne. Tu każdy znajdzie coś here something for itself… cultural, ludic and even met- dla siebie… kulturalnie, rozrywkowo a nawet metafizycznie. aphysical. Warto tu być i uczestniczyć w Misteriach Bożego Naro- It is worth to be here and participate in Eastern dzenia i Męki Pańskiej, niezwykłych spektaklach przygo- pageant and Christmas pageant, exceptional perform- towywanych i odgrywanych przez mieszkańców Alwer- ances prepared and played by residents of Alwernia ni i zakonników. Warto poczuć atmosferę Strzelanki Al- and monks. It is worth to fell an atmosphere of Alwer- wernijskiej, dawnego XVIII-wieczny zwyczaju strzelania nian Strzelanka, former XVIII-century custom of shoot- z moździerzy w niedzielę oktawy Bożego Ciała. Warto też ing mortars in Sunday of Corpus Christi octave. It is poznać tradycje regionalne i folklor upowszechniane przez also worth to meet regional traditions and folklore pop- stowarzyszenia, grupy teatralne, zespoły, twórców ludo- ularize by associations, theatrical groups, bands, folk wych i rzemieślników, którzy prezentują swój dorobek pod- authors and craftsman that shows their works during czas cyklicznych imprez, jak m.in.: Dni Alwerni, Majów- periodic events like among others: Alwernia Days, Ber- ka u Bernardynów, Plener Rzeźbiarski w Grojcu, Dożynki nadine Outing, Sculptural Setting in Grójec, Harvest w Kwaczale, a także podczas licznych pikników i majówek Festival in Kwaczała and also during numerous picnics jak Majówka Kwaczalska, Powitanie Lata w Brodłach, Lato and outings like Kwaczała Outing, Summer Welcome w Grojcu, Piknik w Okleśnej, Piknik Porębski, Kalwaryj- in Brodły, Summer in Grójec, Picnic in Okleśna, Poręba ka w Podłężu, Biesiada sąsiedzka Regulic i Nieporazu, Picnic, Calvary in Podłęże, Neighbor banquet of Regu- Festyn Rodzinny w Mirowie. Pasja, zaangażowanie i ak- lice and Nieporaz or Family Festival in Mirowo. Passion, tywność mieszkańców sprawiają, że w gminie Alwernia engagement and activity of residents makes Alwernia dzieje się i nudą tu nie wieje! township interesting place to visit. Galeria „Drzewiej” w Porębie Żegoty / Art gallery „Drzewiej” in Poręba Żegoty 104 105 Galeria „Drzewiej” w Porębie Żegoty / Art gallery „Drzewiej” in Poręba Żegoty Galeria „Drzewiej” w Porębie Żegoty / Art gallery „Drzewiej” in Poręba Żegoty 107 Warsztaty rzemieślnicze w Ekomuzeum Garncarstwa w Regulicach / Handicraft workshops in Eco-museum of Pottery in Regulice Warsztaty rzemieślnicze w Ekomuzeum Garncarstwa w Regulicach / 108 Handicraft workshops in Eco-museum of Pottery in Regulice Plener plastyczny „Alwernia w barwach jesieni” / Art open-air workshop “Alwernia in autumn colours” Dzień Dziecka na osiedlowym placu zabaw w Alwerni / Children’s Day at a local playground in Alwernia 110 111 Rajd Ułanów trasą ucieczki rtm. W. Pileckiego z KL Auschwitz / Uhlans rally following the escape route of Rittmeister Witold Pilecki from KL Auschwitz 112 113 „Smok Stasiek” SP w Porębie Żegoty – Najpiękniejszy smok 16. Parady Smoków w Krakowie / Jarmark Świąteczny na Rynku w Alwerni / Festive Fair on the Market square in Alwernia The “Stasiek Dragon” from primary school in Poręba Żegota – the most beautiful dragon of the 16th Great Dragons Parade in Cracow 114 115 Rodzinny Rajd Rowerowy / Family Bicycle Rally Dni Alwerni / Alwernia Days 116 117 Misterium Męki Pańskiej The mystery of Christ’s Passion

Zespół Pieśni i Tańca „Krakowiaczek” z Grojca / “Krakowiaczek” Song and Dance Ensemble from Grojec 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 Siła w rozwoju Strength in development

Gmina stara się wykorzystywać premię swojego poło- Township tries to use bonus of its location and by in- żenia, a poprzez włączanie się w działania na rzecz roz- volving in action in favor of development consequent- woju konsekwentnie podnosi swoją atrakcyjność. Gmi- ly increases its attractiveness. Alwernia Township is na Alwernia to nie tylko przyroda, czy dziedzictwo histo- not only nature or historical heritage. It is also a place Gryczne. To także miejsce, gdzie rozwija się kultura, sport Twhere culture, sport and tourism develop. Alwernia i turystyka. Alwernia i jej okolice to dobra baza dla wie- and its surroundings is a good base for many touris- lu przedsięwzięć turystycznych i rekreacyjnych. Osoby tic and recreational ventures. People that seek silence, szukające ciszy, przyjaznej atmosfery i wiejskiego klima- friendly atmosphere and rural climate will find here tu znajdą tu wspaniałe miejsca do rekreacji i odpoczyn- great place for recreation and rest. Residents can talk ku. Mieszkańcy mogą pochwalić się dogodnymi warun- big about convenient life conditions and entrepreneurs kami do życia, a przedsiębiorcy mogą liczyć na przyjazny can count on friendly investment climate. klimat inwestycyjny.

Zakłady „Alwernia” S.A. / Plants „Alwernia” S.A. 128 129 Kopuły przy autostradzie A4 w Nieporazie / Domes near A4 motorway in Nieporaz Alwernia - Osiedle Chemików / Alwernia - Chemist Estate Zespół Szkół Nr 1 w Alwerni / School Complex no 1 in Alwernia 132 133 Gminny Festiwal Bożonarodzeniowy / Commune Christmas Festival Uczestnicy Konkursu poezji anglojęzycznej / Participants of English poetry competition 134 135 Zajęcia muzyczne w ośrodku kultury / Music classes in local culture centre Zajęcia plastyczne w ośrodku kultury / Art classes in local culture centre 136 137 Grupa artystyczna „Młoda Alwernia” / Artistic group „Young Alwernia” 138 139 TEKST / TEXT: Waldemar Ranuszkiewicz KOREKTA / PROOFREADING: Elżbieta Ranuszkiewicz TŁUMACZENIE / TRANSLATION: LingOn Bydgoszcz PROJEKT i SKŁAD / DESIGN and TYPESETTING: Dorota Buda - camVERS WYKORZYSTANE MATERIAŁY / MATERIALS USED: archiwalne mapy i pocztówki oraz publikacja pt. „Dzieje Klasztoru oo. Bernardynów” autorstwa o. Hieronima Eugeniusza Wyczawskiego OFM, 1957 rok ze zbiorów Pana Wiesława Bigosińskiego; archiwalne zdjęcia ze zbiorów Muzeum Pożarnictwa w Alwerni ZDJĘCIA / PHOTOS: Ewa Cudak, Beata Kucharczyk, Iwona Kuglin, Przemysław Kucharczyk, Krzysztof Kurzański, Tomasz Pater, Waldemar Ranuszkiewicz, Marek Skowronek

WYDAWCA / PUBLISHER: camVERS s.c., 85-746 Bydgoszcz, ul. Towarowa 36 tel. +48 52 524 00 61, +48 52 524 00 62, fax +48 52 584 83 58 e-mail: [email protected], www.camvers.pl © Copyright 2016 Wydawnictwo camVERS s.c. Wszelkie prawa zastrzeżone. All rights reserved. Album wydano na zlecenie Gminy Alwernia / Release of this publication was commissioned by the Alwernia Municipal ul. Zbigniewa Gęsikowskiego 7 32-566 Alwernia tel. +48 12 283 11 15, fax +48 12 283 17 92 e-mail: [email protected], [email protected] www.alwernia.pl

ISBN 978-83-65114-05-1 DRUK / PRINTING: Drukarnia Bernardinum