Wsparcie Inżynieryjne W Wielkiej Wojnie Z Zakonem Krzyżackim 1409-1411
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
CENTRALNA BIBLIOTEKA WOJSKOWA im. marszałka Józefa Piłsudskiego WsParcie inżynieryJne W WIELKIEJ WOJNIE z zakonem krzyżackim 1409-1411 Sesja popularno-naukowa z okazji 600-lecia bitwy pod grunwaldem w 1410 roku Materiał pokonferencyjny pod redakcją naukową mgr. Marcina Białasa Warszawa 2010 KOMITET ORGANIZACYJNY Dyrektor Departamentu Wychowania i Promocji Obronności Ministerstwa Obrony Narodowej płk Jerzy GUTOWSKI Szef Inżynierii Wojskowej Sztabu Generalnego Wojska Polskiego gen. dyw. Janusz LALKA Dyrektor Centralnej Bibilioteki Wojskowej im. Marszałka Józefa Piłsudskiego dr hab. Aleksandra SKRABACZ Redakcja i skład Hanna Bajan-Jaskółowska Projekt okładki: Daniel Czarnecki © Copyright by Centralna Biblioteka Wojskowa im. Marszałka Józefa Piłsudskiego ISBN 978-83-89875-32-7 SPiS TreśCi Wstęp ................................................................................................................................ 5 Marek Plewczyński Mieszkańcy mazowsza czersko-warszawskiego w wielkiej wojnie z zakonem krzyżackim 1409-1411 ............................................. 7 Tadeusz Dzikowski Wpływ inżynierii wojskowej na wiktorię grunwaldzką ........................................ 21 Barbara Rymsza O budowie repliki Mostu Jagiełły ............................................................................. 31 Janusz Lalka Inżynieria wojskowa – współczesność i przyszłość ................................................ 41 Marcin Białas Oblężenie Malborka (26 Lipca – 19 września 1410 roku) .................................... 53 Lech Wyszczelski Podsumowanie ................................................................................................................ 57 Wielka Wojna z Zakonem Krzyżackim 1409-1411. Bibliografia selektywna ............................................................................................... 63 Wykaz czasopism ................................................................................................... 65 Wykaz skrótów ....................................................................................................... 71 Bibliografia .............................................................................................................. 83 Indeks autorski ..................................................................................................... 169 Indeks przedmiotowy ......................................................................................... 185 wstęP Przed sześciuset laty na polach Grunwaldu doszło do jednej z najwięk- szych bitew średniowiecza w Europie Środkowo-Wschodniej. Śmiertelne starcie Zakonu Krzyżackiego z Królestwem Polskim i Wielkim Księstwem Litewskim 15 lipca 1410 roku zakończyło się zniszczeniem głównych sił krzyżackich i za- chwiało potęgą Zakonu w regionie. Wydarzenie to miało olbrzymie konse- kwencje dla historii Polski i Litwy, choć owoców grunwaldzkiej wiktorii doczeka- ły się dopiero kolejne pokolenia. Okrągła rocznica sześćsetlecia Bitwy pod Grunwaldem, którą w tym roku obchodziliśmy, ma szczególne znaczenie, gdyż poprzedni, pięćsetny jubileusz, był świętowany jeszcze w zniewolonej zaborami Ojczyźnie. 8 czerwca 2010 roku w Centralnej Bibliotece Wojskowej im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Warszawie odbyła się sesja popularno-naukowa zatytułowana Wsparcie inż ynieryjne w Wielkiej Wojnie z Zakonem Krz yżackim 1409-1411, zorganizo- wana przez Departament Wychowania i Promocji Obronności MON, Szefostwo Inżynierii Wojskowej Sztabu Generalnego Wojska Polskiego oraz Centralną Bibliotekę Wojskową im. Marszałka Józefa Piłsudskiego. Sesja wpisała się do kalendarza ogólnopolskich obchodów sześćsetnej rocznicy wiktorii grunwaldzkiej, będącej kluczowym momentem Wielkiej Wojny z Zakonem Krzyżackim z lat 1409-1411. Organizatorzy postawili sobie za cel przybliżenie mniej znanego aspektu działań inżynieryjnych podczas kampanii 1410 roku. Niniejszy tom materiałów pokonferencyjnych składa się z referatów oraz bibliografii selektywnej dotyczącej Wielkiej Wojny z Zakonem krzyżackim 1409- -1411. Bibliografię sporządzono wg polskiej normy opisu bibliograficznego PN/N-01152.01 druków zwartych oraz normy opisu artykułów PN/N-01152.02. płk Mirosław Karasek Zastępca Dyrektora Departamentu Wychowania i Promocji Obronności Ministerstwa Obrony Narodowej Prof. dr hab. Marek PLEWCZYŃSKI Akademia Obrony Narodowej Akademia Podlaska w Siedlcach MieSzkańCy Mazowsza CzerSko-WarSzawskiego W WielkieJ WoJnie z zakoneM krzyżaCkiM 1409-1411 Będę zawsze uważał ten dzień za sławny i godzien co roku stałych, czcigodnych obchodów z mojej strony i ze strony wsz ystkich moich potomków [...]1. Takie obietnice królowi Władysławowi Jagielle składał po bitwie grunwaldzkiej książę czersko- warszawski Janusz I Starszy, dziękując monarsze na kolanach za pomszczenie krzywd wyrządzonych Mazowszu i Koronie przez krzyżaków. Będąc wiernymi przyrzeczeniom księcia i wypełniając jego testament przez obchody sześćsetlecia grunwaldzkiej wiktorii, przypatrzmy się udziałowi mieszkańców Mazowsza w wielkiej wojnie z zakonem krzyżackim 1409-1411. Ziemia warszawska w późnym średniowieczu obejmowała trzy powiaty: warszawski, błoński i tarczyński. Od północy graniczyła z zakroczymską, od wschodu z liwską i nurską, od południa z czerską, a od zachodu z sochaczew- ską, należącą później do oddzielnego województwa. Oddalony od Warszawy, ale z nią związany, był obszar puszcz nad Narwią, który przekształcił się w ziemię różańską, łomżyńską i wiską. W końcu XIV w. Mazowsze było pod względem politycznym podzielone na dwie dzielnice. Książę Janusz I Starszy (1374-1429) rządził w Czersku, Warszawie, Liwiu, Nurze, Łomży, Ciechanowie, Różanie, Zakroczymiu i Wyszogrodzie. Jego młodszy brat Siemowit IV (1374-1426) trzy- mał Płock, Płońsk, Zawkrze, Rawę, Gostynin, Sochaczew i Wiznę. Mazowsze miało dla Polski duże znaczenie strategiczne. Graniczyło bowiem na długiej linii z posiadłościami krzyżackimi, a jednocześnie oddzielało Koronę od Litwy, jej naturalnego sprzymierzeńca w walce z zakonem. Unia krewska 1385 roku miała zakończyć polsko-litewskie spory i rywalizacje terytorialne. Zdawać by się mogło, że system obronny księstwa mazowieckiego na wschodzie, Długosz J., Roczniki cz yli kroniki sławnego Królestwa Polskiego, ks. XI, tłum. J. Mrukówna, Warszawa 1982, s. 145. Marek Plewczyński wyrosły z konfliktów polsko-litewskich i mazowiecko-litewskich, po spełnieniu swojego zadania, stanie się w nowych warunkach niepotrzebny. Faktycznie jed- nak sprawa nie przedstawiała się tak prosto. Trwały konflikty między Jagiełłą a Witoldem, który wraz z książętami mazowieckimi szukał oparcia u krzyżaków. Mazowsze miało aspiracje do odgrywania samodzielnej roli politycznej w strefie nadwiślańskiej, lawirując między Koroną Polską, Wielkim Księstwem Litew- skim i zakonem krzyżackim. Dla księcia Janusza głównym celem było opanowanie Podlasia, co stało się faktem dzięki zbrojnej wyprawie Jagiełły podjętej w 1390 r. z Łukowa na Brześć. Miasto to zostało obsadzone przez załogę polską pod dowództwem Zyndrama z Maszkowic. W następnym roku przekazano Podlasie z Drohiczynem, Biel- skiem i Mielnikiem księstwu czersko-warszawskiemu. Niewątpliwie w planach obronnych króla polskiego Mazowsze z przyłączonym doń Podlasiem miało odgradzać ziemie koronne od ewentualnych najazdów krzyżacko-litewskich w wypadku zbliżenia Wilna z Malborkiem. Ważną rolę w tych planach odgrywa- ła Warszawa jako stały punkt oporu nad środkową Wisłą, zwłaszcza po jej ufortyfikowaniu murem obronnym w latach 1379-1384. W latach 90-tych na pograniczu mazowiecko-krzyżackim trwała niemal otwarta wojna połączona z paleniem zamków przez oddziały zakonne oraz atakowaniem wsi nad Biebrzą, które zakon uważał za tereny sporne. Najazdy organizował komtur z Bałgi Konrad von Kyburg oraz Fridrich von Wallenrod. W 1393 roku krzyżacy porwali nawet samego księcia Janusza i spalili budowany przez niego zamek w Złotoryi nad Narwią. Układy Jagiełły z Witoldem z Ostrowia (1392), Grodna (1401) i Ra- ciążka (1404) przecięły kontakty litewsko-krzyżackie, ale nie usunęły konfliktu mazowiecko-litewskiego o Podlasie. Janusz I szachował Koronę zbliżeniem do zakonu. Rozszerzył nawet swe wpływy na północnym wschodzie na Tykocin i Łopuchów. Zbliżający się konflikt zbrojny z krzyżakami wymagał jednak zmobilizowania wszystkich sił i środków. Zapewne więc środkami dyplomatycz- nymi wymusił Jagiełło na swym lenniku księciu Januszu dobrowolne ustąpienie z Podlasia w 1392 roku. W każdym razie nie słychać o walkach zbrojnych Mazowszan z Litwinami. Księstwo czersko-warszawskie nie było zresztą w sta- nie zbrojnie obronić Podlasia. Potencjał militarny Mazowsza był bowiem znikomy wobec witoldowej potęgi sięgającej Nowogrodu i Krymu. W rezultacie Podlasie z Drohiczynem, Brześciem i Mielnikiem weszło w 1413 roku w skład województwa trockiego Wielkiego Księstwa Litewskiego. Dnia 16 sierpnia 1409 roku wojska krzyżackie uderzyły na ziemię dobrzyń- ską, rozpoczynając wielką wojnę z Polską i Litwą. Książę Janusz wezwał brata Siemowita do udzielenia pomocy oblężonym zamkom dobrzyńskim. Czersk i Warszawa leżały bowiem zbyt daleko, by zdążyły z nich nadejść żądane posiłki. Siemowit jednak nie wyruszył w pole, a biskup płocki Jakub odmówił pomocy 8 Mieszkańcy mazowsza czersko-warszawskiego w wielkiej wojnie z zakonem krz yżackim 1409-1411 ziemi dobrzyńskiej. Już jednak w kilka dni później komturzy z Ostródy i Pokar- mina (Brandenburga), Fryderyk hrabia von Zollern i Markward von Salzbach wkrocz yli w kraj księcia Janusza Mazowieckiego i przebywali tam trz y dni i noce, i wyrzą- dzili wiele szkód, i zebrali