Litwa – Kaliningrad
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Józef Maroszek Przewodnik historyczno-turystyczny po dziedzictwie kulturowym pogranicza Polska – Litwa – Kaliningrad Białystok 2007 Przewodnik historyczno-turystyczny I. RYS HISTORYCZNY po dziedzictwie kulturowym pogranicza Tradycje jagiellońskiej idei państwa 7 Polska – Litwa – Kaliningrad Euroregion Niemen 19 Historia obszaru 21 Zabytki budownictwa obronnego 25 Kierownik naukowy: Ogrody i parki pałacowe i dworskie 29 dr hab. Józef Maroszek Zakony – nośniki cywilizacji i kultury europejskiego Zachodu 33 prof. Uniwersytetu w Białymstoku Gotyk i bizantynizm w Wielkim Księstwie Litewskim w XVI w. 39 Obwód białostocki 1807-1842 51 Białystok 2007 Księstwo Warszawskie 53 Wileńszczyzna 55 ISBN Podziały kościelne po II wojnie światowej 57 „Poszedł do Królewca młodzieniec z wiciną…” Skład redakcyjny: Wyznaczniki tożsamości kulturowej obszaru Euroregionu Niemen 59 Jarosław Marek Chodynicki, Robert Gołaszewski, Adam Kozłowski, Tomasz Kozłowski, Magdalena II. PRZewODNik Sawicka, Piotr Sobolewski, Marek Wasilewski, Paulina Wolfram – POLSKA Augustów, miasto w Polsce, woj. podlaskie, pow. Augustów 66 Banie Mazurskie, wieś w Polsce, woj. warmińsko-mazurskie, Publikacja powstała przy udziale: pow. Gołdap, siedziba gminy wiejskiej 70 Białostockiego Towarzystwa Naukowego Białystok, miasto w Polsce, stolica woj. podlaskiego 72 Towarzystwa Ziemi Bakałarzewskiej Białowieża, wieś w Polsce, woj. podlaskie, pow. Hajnówka 110 Centrum Promocji Podlasia Bielsk Podlaski, miasto w Polsce, woj. podlaskie, siedziba pow. Bielsk Podlaski 116 Białostockiego Ośrodka Badań i Inicjatyw Społecznych Dowspuda, wieś w Polsce, woj. podlaskie, pow. Suwałki, gmina Raczki 120 Drohiczyn, miasto w Polsce, w woj. podlaskim, pow. Siemiatycze 128 wydawca: Ełk, (niem. Lyck), miasto i gmina w Polsce, woj. warmińsko-mazurskie, pow. Ełk 146 Stowarzyszenie „Towarzystwo Amicus” Gołdap, miasto w Polsce, w woj. warmińsko-mazurskim, w pow. gołdapskim 150 15-427 Białystok, ul. Lipowa 14 Grabarka, wieś w Polsce, w woj. podlaskim, pow. Siemiatycze 154 tel/fax: 0048 85 653 77 53 Janów, wieś (dawniej miasteczko) w Polsce, woj. podlaskie, pow. Sokółka 156 e-mail: [email protected] Kętrzyn, (dawniej niem Rastenburg, polski Rastembork), www.towarzystwoamicus.pl miasto w Polsce, w woj. warmińsko-mazurskim 160 Knyszyn, miasto w Polsce, w woj. podlaskim, pow. Mońki 166 druk i skład: Kruszyniany, wieś Polsce, w woj. podlaskim, w pow. Sokółka, gminie Krynki 170 Pro 100 Mielnik, wieś, dawniej miasto, w Polsce, woj. białostockie, pow. Siemiatycze 174 15-545 Białystok, ul. Ciołkowskiego 88F Olecko, miasto w Polsce, w woj. warmińsko-mazurskim w pow. Olecko 178 tel. 085 747 00 74, fax 085 741 30 32 Prostki, miasto w Polsce, w woj. warmińsko-mazurskim, pow. Ełk 184 e-mail [email protected] Różanystok, wieś w Polsce, w woj. podlaskim, pow. Sokółka 186 www.pro100.com.pl Ryn, miasto w Polsce, w woj. warmińsko-mazurskim, w pow. Giżycko, siedziba gminy 198 Sejny, miasto w Polsce, woj. podlaskie, siedziba powiatu 202 Publikacja została wydana w ramach realizacji projektu „Transgraniczne Centrum Edukacji Stare Juchy, wieś w Polsce, w woj. warmińsko-mazurskim, pow. Ełk, siedziba gminy 210 i Informacji Obywatelskiej w Białymstoku” współfinansowanego ze środków Europejskiego Straduny, wieś w Polsce, w woj. warmińsko-mazurskim, w pow. Ełk, w gminie Ełk 214 Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Sąsiedztwa Litwa, Polska Obwód Studzieniczna, dawniej wieś (od 1975 r. administracyjna część miasta Augustowa, Kaliningradzki Federacji Rosyjskiej Inteterreg III A/Tacis 2004-2006 obecnie ulica o nazwie Studzieniczna) w Polsce, woj. podlaskie, pow. Augustów 216 Supraśl, miasto w Polsce, woj. podlaskie, pow. Białystok, siedziba gminy miejsko-wiejskiej 220 Suraż, miasto w Polsce, woj. podlaskie, w pow. Białystok, siedziba gminy 234 Suwałki, miasto w Polsce, woj. podlaskie, miasto na prawach powiatu 238 Święta Lipka, wieś w Polsce, woj. warmińsko-mazurskie, pow. Kętrzyn, gmina Reszel 242 Tykocin, miasto w Polsce, w woj. podlaskim, pow. Białystok 248 Węgorzewo, miasto w Polsce, w woj. warmińsko-mazurskim, pow. Węgorzewo 276 Wigry, miejscowość w Polsce, w woj. podlaskim, pow. Suwałki 278 Warto także odwiedzić Ciechanowiec 286 Gierłoż 287 Giżycko 288 Korczew 289 Krutyń, Mamerki 290 Mazurski Park Krajobrazowy 291 Sztynort 292 LITWA Jaszuny (lit. Jašiūnai), wieś na Litwie, obwód wileński, rejon Soleczniki, gmina Jaszuny 294 Kalwaria (lit. Kalvarija), miasto na Litwie, obwód mariampolski, rejon Kalwaria 298 Landwarów (lit. Lentvaris), miasto na Litwie, na zachód od Wilna 300 Ludwinów (lit. Liudvinavas), wieś, dawniej miasto na Litwie, obwód Mariampol 306 Mariampol (lit. Marijampole), miasto na Litwie, siedziba obwodu i rejonu 308 Merecz (lit. Merkinė), miasto na Litwie 310 Miedniki Królewskie (lit. Medininkai), miasto na Litwie, w obwodzie wileńskim 312 I. Rys historyczny Olkieniki (lit. Valkininkai), miasto na Litwie, w gminie rejonowej Orany 314 Olita (lit. Alytus), miasto na Litwie, w obwodzie i rejonie olickim 316 Piwoszuny (lit. Pivašiūnai), wieś na Litwie, obwód i rejon Olita 320 Rykonty (Rykantai), wieś na Litwie, obwód wileński, rejon trocki 322 Sorok Tatary (lit. Keturiasdešimt Totorių), wieś na Litwie, rejon Pogiry 324 Święciany (lit. Švenčionys), miasto na Litwie, siedziba rejonu 326 Troki Stare (lit. Senieji Trakai), wieś na Litwie, 5 km od Trok, w obwodzie wileńskim 330 Troki (lit. Trakai) miasto na Litwie, w obwodzie wileńskim, rejon Troki 332 Waka Trocka (lit. Traku Voke), w granicach Wilna, ul. Žalioji 338 Wilno (lit. Vilnius), miasto na Litwie, stolica państwa 342 Władysławów Nowe Miasto (lit. Kudirkos Naumiesčio), miasto na Litwie, obwód mariampolski 362 Warto także odwiedzić Druskienniki 364 Góra Krzyży 367 Kiejdany 368 Kiernów 372 Klajpeda 373 Mierzeja Kurońska 380 Onikszty 381 Park Europy 382 Rumszyszki 383 Szawle 384 ROSJA Darkiejmy, (ros. Oziersk), miasto w Rosji, w obwodzie kaliningradzkim 388 Ragneta (Nieman), miasto w Rosji, w obwodzie kaliningradzkim, w pow. Ragneta 390 Tylża (dziś Sowietsk), miasto w Rosji, w obwodzie kaliningradzkim 392 Warto także odwiedzić Kaliningrad 396 Swietłogorsk 397 Zelenogradsk, Jantarnyj, Puszcza Romincka i Jezioro Wisztynieckie 398 Tradycje jagiellońskiej idei państwa Termin integracja pojawia się we współczesnych programach strategii rozwoju struktur między- narodowych i wewnątrzpaństwowych. Spotyka zarówno zażartych zwolenników, jak i przeciw- ników. Pierwsi wskazują pozytywne strony jej skutków, przede wszystkim w postaci przepływów międzycywilizacyjnych, korzystania ze światowego dorobku myśli technicznej, ale też kultural- nego, złagodzenia antagonizmów między nacjami, tolerancji konfesyjnej, odmienności podstaw obyczajowych, w efekcie równy rozwój wszystkich łączących się państw i trwałą podbudowę pokoju – bezkonfliktowość i brak antagonizmów. Drudzy, najczęściej doceniając dobrodziej- stwa procesów integracyjnych, wskazują na ogromne zagrożenia, tak w sferze ekonomicznej, ale też tożsamości narodowej, dziedzictwa kulturalnego łączących się podmiotów, niwelacji dorobku etyczno-moralnego, religijnego, patriotycznego. Najbardziej skrajni w poglądach wi- dzą w integracji europejskiej zdradę wobec historii własnego narodu, zaprzepaszczenie ideałów, o które walczyły pokolenia najbardziej wartościowych obywateli, osiągnięć i zdobyczy szerokich rzesz społecznych realizujących cele przywódców. Wiedza o różnorodności postaw musi być brana pod uwagę w budowie strategii integracji zarówno na poziomie międzypaństwowym, jak i regionalizacji kraju. Pewnie w tym właśnie w najwyższym stopniu przejawia się podstawowa zdobycz cywilizacyjna – demokracja. Kwestia regionów to przede wszystkim dziedzictwo historii. Ukształtowały się w Euro- pie w momencie, gdy tworzyły się struktury nowożytnych państw, a więc u schyłku średniowie- cza, a na progu ery nowożytnej, gdy trwał proces łączenia się w monarchie stanowe feudalnych wcześniej odrębnych księstw. W nowożytnych państwach Francji, Anglii, Rosji, Austrii wykry- stalizowały się systemy władzy absolutnej, ale absolutyzm nie oznaczał niwelacji starych podzia- łów. Władcom łatwiej było rządzić sfederowanymi prowincjami niż ujednoliconym terytorium, Tradycje jagiellońskiej idei państwa 9 utrzymać głównie dla celów fiskalnych granice między hrabstwami i dawnymi księstwami, ma- sie Odry. Pomijano najczęściej milczeniem, bądź ograniczono do najskromniejszego minimum nipulować strukturami zarządów terytorialnych. Procesy integracji tych państw były bardzo wiedzę o całkiem innej idei, tak odmiennej od piastowskiej, jagiellońskiej idei państwa. Zresztą ograniczone. Ale nie wszędzie doszło do powstania państw absolutnie rządzących. We Włoszech najczęściej wskazywano jej rzekomo pejoratywne skutki. Z idei jagiellońskiej uczyniono właści- i Niemczech średniowieczne struktury księstw feudalnych przetrwały aż po czasy napoleoń- wie polskie drang nach Osten. Kwestię łączenia się Korony Polskiej z Wielkim Księstwem Litew- skie, a do integracji w postaci nowożytnego państwa doszło dopiero stosunkowo niedawno, skim w gruncie rzeczy oceniano jako akt agresji, że polscy panowie postawili sobie za cel podbój w drugiej połowie XIX w. Polska poszła inną drogą. Co prawda tak jak i gdzie indziej, u schył- spokojnie żyjących ludów – Białorusinów, Ukraińców i Litwinów, a nawet sięgali po władzę ku średniowiecza doszło do integracji odrębnych księstw, które w strukturze przedrozbiorowej w Moskwie. W ten sposób, powojenna historiografia socjalistycznej Polski realizowała stalinow- Rzeczpospolitej przetrwały w postaci województw i ziem, ale nigdy w