DOCSLIB.ORG

Andrzej B. Zakrzewski

Total Page：16

File Type：pdf, Size：1020Kb

Download full-text PDF Read full-text
Andrzej B. Zakrzewski Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego ANDRZEJ B. ZAKRZEWSKI LIBER Warszawa 2000 Rada Programowa: prof. dr hab. Grażyna Bałtruszajtys (przewodnicząca), prof. dr hab. Jan Błeszyński, prof. dr hab. Zdzisław Galicki, prof. dr hab. Jacek Lang, prof. dr hab. Genowefa Rejman, prof dr hab. Piotr Winczorek, prof. dr hab. Witold Wołodkiewicz, Zygmunt Wiernikowski (sekretarz) © Copyright by, Warszawa 2000 ISBN 83-7206-059-2 Wydanie I Druk i oprawa: DRUKARNIA JANUSZ BIESZCZAD Warszawa ul. Moszczenicka 2 tel. (0-22) 678-55-33 Wydawca: LIBER sp. z o.o. 00-325 Warszawa ul. Krakowskie Przedmieście 24 tel. (0-22) 826-30-91 fax (0-22) 696-20-16 witryna internetowa: http://www.liber.com.pl adres e-mail: [email protected] Spis treści Wykaz skrótów 7 I. Wstęp 9 Cel pracy 9 Stan badań 12 Podstawa źródłowa 17 Geneza sejmików litewskich , 19 II. Zagadnienia wspólne sejmików litewskich na przykładzie sejmików trockich 23 Zwoływanie i powiadamianie 24 Miejsce 29 Czas 34 Uczestnicy sejmiku i czynne prawo wyborcze 38 Przebieg sejmiku 56 Kierowanie obradami 60 Uprawnienia dyrektora sejmiku 70 Sposób podejmowania decyzji na sejmiku 73 Wpływanie na sejmikowe decyzje 89 Informowanie o podjętych decyzjach 102 Protestacje 106 Uchwały sejmikowe 114 Instrukcje 116 Zasady bezpieczeństwa sejmików 127 III. Rodzaje sejmików i zjazdów 131 Sejmik przedsejmowy 131 Bierne prawo wyborcze . 133 Diety 139 Sejmik relacyjny 145 Sejmik elekcyjny 154 Warunki wybieralności na urzędy 157 Termin 159 Praktyka wyborów 161 Sejmik deputacki 170 Warunki wybieralności deputata 170 Sejmik gospodarski 177 Sejmiki okresu bezkrólewia 184 Sejmik przedkonwokacyjny - kapturowy 184 Sejmik przedelekcyjny 186 Popisy i zjazdy pospolitego ruszenia 187 Spis treści IV. Kompetencje sejmików i zjazdów 191 Działalność skarbowa 191 Działalność wojskowa i policyjna 194 Wywody szlachectwa 196 Opieka i dobroczynność 199 Budowa pomieszczeń sądowych i sejmikowych 200 Wspomaganie remontów budowli kościelnych 203 Sprawy różne 204 V. Wnioski 207 Tabela Sejmiki trockie: dyrektorzy, posłowie, deputaci w latach 1569-1790 215 Źródła 237 Bibliografia 241 Indeks osobowy 251 WYKAZ SKRÓTÓW AGAD - Archiwum Główne Akt Dawnych AMCh - Archiwum Młynowskie Chodkiewiczów APP Archiwum Publiczne Potockich AR Archiwum Radziwiłłów AWAK - Akty izdawajemyje Wilenskoju Kommisjeju dlia Razbora Driewnich Aktow BCzart. - Biblioteka Czartoryskich BJ Biblioteka Jagiellońska BLAN - Biblioteka Litewskiej Akademii Nauk, Wilno. Dział Rękopisów BN Biblioteka Narodowa, Warszawa BOss. Biblioteka Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, Wrocław BPANKr. - Biblioteka PAN, Kraków BUWil. - Biblioteka Uniwersytetu Wileńskiego. Dział Rękopisów CPH „Czasopismo Prawno-Historyczne" KH „Kwartalnik Historyczny" LPAH - Litewskie Państwowe Archiwum Historyczne, Wilno MHA „Miscellanea Historico-Archivistica" PBK „Pamiętnik Biblioteki Kórnickiej" PH „Przegląd Historyczny" RBP, AD - Rosyjska Biblioteka Państwowa, S. Petersburg, Awtografy Dubrowskiego RGADA - Rosyjskie Państwowe Archiwum Akt Dawnych, Moskwa RIB Russkaja Istoriczeskaja Biblioteka TN Teki Naruszewicza VL Volumina Legum WAPKr. - Wojewódzkie Archiwum Państwowe, Kraków WSP Wyższa Szkoła Pedagogiczna ZH „Zapiski Historyczne" ZN Zeszyty Naukowe I. WSTĘP Cel pracy Celem pracy jest ukazanie ustroju i funkcjonowania przeciętnego sejmiku Wielkiego Księstwa Litewskiego od stworzenia sejmików w latach 1565-1566 aż po reformy Sejmu Wielkiego. Ideałem byłoby przedstawienie zarówno stanu prawnego, jak i praktyki - niejednokrotnie różniącej się, i to niemało, od przepi­ sów Statutów i sejmowych konstytucji. Nie zawsze będzie to jednak, z powodu skąpych źródeł, możliwe. Przykład sejmiku trockiego wybrano poprzez eliminację sejmików mniej - jak się wydawało - typowych. Nie mógł służyć jako exemplum litewskiej prze­ ciętności sejmik wileński. Był to pierwszy - górny sejmik Wielkiego Księstwa. Na sejmie grodzieńskim 1568 roku szlachta wileńska wnosiła, aby całe woje­ wództwo, nie zaś pojedyncze powiaty, mogło zbierać się w Wilnie dla bolszoj ozdoby i ucztiwosti togo wojewodstwa wilenskogo, stolicy jego milosti gospodar- skoje . Henryk Wisner uważa, że w epoce dwóch pierwszych Wazów ekspono­ wanie sejmiku wileńskiego: wydaje się raczej przejawem chęci podkreślenia roli stolicy Wielkiego Księstwa niż jego istotnego znaczenia2. Istotnie, w świetle wyli­ czeń Jana Seredyki, w drugiej połowie panowania Zygmunta III pierwsze rody Księstwa (Radziwiłłowie, Sapiehowie) bardzo rzadko starały się o uzyskanie mandatu poselskiego z tego sejmiku3. Być może wybór w Brześciu lub Nowo­ gródku był pewniejszy. Niemniej jednak sejmik wileński gromadził elitę poli­ tyczną Litwy i poselstwo wileńskie uchodziło za prestiżowe4. Również w XVIII stuleciu o funkcję poselską z Wilna toczono zacięte boje. Jeżeli alternata laski RIB, t. XXX: Litowskaja Metrika, Jurjew 1914, kol. 494; też: M. Ljubawskij, Litowsko- russkijsejm, Moskwa 1900, s. 804. H. Wisner, Sejmiki litewskie w czasach Zygmunta III i Wladyslawa IV. Konwokacja wileńska oraz sejmiki przedsejmowe i relacyjne, MHA III: 1989, s. 63. J Seredyka, Poslowie wybrani na sejmy w latach 1611-1623, ZN WSP w Opolu, Historia • XXX: 1994, s. 114-115; idem, Parlamentarzyści drugiej polowv panowania Zygmunta III Wazy Opole 1989, s. 85-86. ' Świadczą o tym obawy Janusza Radziwiłła przed sejmikiem wileńskim w 1636 r., J. Dzię- gieewski, Radziwiłłowie poslami sejmów w czasach Władysława IV, MHA III: 1989, s. 30-31. W latach 1639-1643 tylko raz był on posłem z Wilna, zob. H. Wisner. Janusz Radziwiłł 1612-1655, Warszawa 2000. s. 67. 10 Sejmiki Wielkiego Księstwa Litewskiego XVI-XVII1 w. - ustrój i funkcjonowanie: sejmik trocki sejmowego marszałka wypadała na Litwę - poseł wileński miał duże szanse na uzyskanie tej funkcji, jeśli nie - i tak zajmował wśród posłów litewskich miejsce szczególne5. Jeśli nie zachodziła sprzeczność interesów, wysłannicy innych po­ wiatów litewskich podzielali stanowisko posłów wileńskich'. Jerzy Michalski ukazał mechanizm tego zjawiska podczas sejmików 1788 r.7 Na znaczenie sejmi­ ku wileńskiego wskazał niedawno również Robertas Jurgaitis8. Z przyczyn finan­ sowych miasta unikali, nie tak znów ubodzy, przedstawiciele magnaterii. Kaszte­ lan żmudzki Aleksander Słuszka pisał w 1629 r. do Krzysztofa Radziwiłła: Cho- cia się strzegę w Wilnie pomieszkania, jak ognia, który consumit et devorat sub- stantias, jednak nie mogłem się ustrzec9. Omal pół wieku później podsędek trocki Jan Lasocki żalił się Bogusławowi Radziwiłłowi na koszty pobytu w Wilnie: w tak wielkiej drożyźnie na bruku10. Koszta utrzymania w stolicy wpływały więc - najpewniej - na sejmikową frekwencję i skład uczestników. Inne sejmiki województwa wileńskiego również nie wchodziły w rachubę. Sejmik braslawski - przykładowo - był niezbyt liczny i peryferyjny". Również sejmik żmudzki nie nadawał się dla ukazania litewskiej przeciętności. Żmudź, mająca różne ustrojowe odrębności12, tylko jeden sejmik i stosunkowo liczną drobną szlachtę13 nie była bynajmniej reprezentatywna dla całego Wielkiego Księstwa. Niektóre sejmiki województw litewskiej Rusi zachowały kompetencje wy­ wodzące się jeszcze z dawnych tradycji dzielnicowych. Sejmiki: połocki i witeb­ ski miały więc, podobnie jak Żmudź, prawo przedstawiania monarsze własnego kandydata na wojewodę. Powikłane losy Smoleńszczyzny w XVII wieku spra- Zob. H. Olszewski, Sejm Rzeczypospolitej epoki oligarchii 1652—1763. Prawo -praktyka - teoria - programy, Poznań 1966, s. 179. 6 Inaczej było na sejmiku trockim w grudniu 1594 r., wówczas sejmik ten zajął stanowisko odmienne od reszty sejmików Wielkiego Księstwa, zob. T. Kempa, Mikołaj Krzysztof Radziwiłł Sierotka, Warszawa 2000, s. 284. Jednak, podczas sejmu nadzwyczajnego 1672 r., poseł trocki podpisał akt konfederacji ad instar województwa wileńskiego, zob. A. Filipczak-Kocur, Konfedera­ cja litewska na nadzwyczajnym sejmie w 1672 roku, [w:] Studia z dziejów państwu i prawa polskie­ go, V: 2000, s. 135. Również podczas sejmu 1710 r.: województwa trockiego posłowie conformes byłi z sobą, consonantes z województwem wileńskiem. zob. Diariusz Walnej Rady Warszawskiej z roku 1710, wyd. R. Mienicki, Wilno 1928, s. 98. 7 J. Michalski, Sejmiki poselskie 1788 r. (cz. II), PH LI: 1960, z. 2, s. 355, przyp. 147. s R. Jurgaitis, Vilniaus miesto problemos Yilniaus seimelyje XVIII a., „Lietuvos AukStują Mokyklu Mokslo Darbai. Istorija" XXXVIII: 1998, s. 26-27. 9 AGAD, AR V nr 146 48, 13 sierpnia 1629 r. 10 AGAD, AR V nr 8232, Wilno 13 października 1667 r. 11' H. Lulewicz, Sąd ziemski braslawski w świetle zachowanych ksiąg ziemskich z lat 1603-1632, MHA X: 1999, s. 152. 12 G. Blaszczyk, Reformy administracyjne na Żmudzi w drugiej połowie XVIII wieku, CPH XXXVI: 1984, z. 2, s. 194-201". 13 G. Blaszczyk, Żmudź w XVII i XVIII wieku, zaludnienie i struktura społeczna, Poznań 1985, s. 56. Pełnią praw politycznych na Żmudzi cieszyła się tylko szlachta urzędnicza. Zauważył to, badając epokę batoriańską, L. Kieniewicz, Senat za Stefana Batorego, Warszawa 2000, s. 233. I. Wstęp 11 wiły z kolei, że tamtejsze sejmiki, a później zjazdy egzulantów, nie nadawały się do roli poprawnego wzorca14. Pierwszy rozbiór spowodował, że sejmiki: połoc- kie, witebskie i inflanckie, przekształciły się z kolei w zjazdy egzulanckie lub półegzulanckie . Istnieje - naturalnie - ryzyko, że dalsze studia wykażą nieist­ nienie czegoś, co możnaby określić jako typowy sejmik litewski. Ponieważ badania rozpoczęto przed zmianami politycznymi w Europie wschodniej - nie bez znaczenia była też wiedza o stanie i dostępności zasobu archiwalnego poszczególnych
Load more

Recommended publications
  • Arkadiusz Czwołek, Piórem I Buławą. Działalność
    186 Recenzje i omówienia [186] nych indeksów nie zostały sporządzone z należytą starannością. Niestety dość często zapomina się o tym, że są to niezwykle istotne partie każdej publikacji źródłowej, sta- nowiące swego rodzaju klucz do jej poprawnego zrozumienia i mające bezdyskusyjny wpływ na jej późniejsze funkcjonowanie w nauce. Paweł A. Jeziorski (Toruń) http://dx.doi.org/10.15762/ZH.2016.11 Arkadiusz Czwołek, Piórem i buławą. Działalność polityczna Lwa Sapie- hy, kanclerza litewskiego, wojewody wileńskiego, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2012, ss. 748, ISBN 978-83- -231-2956-1. Lew Sapieha to postać, która odcisnęła trwałe i wyraźne piętno na historii Rzecz- pospolitej Obojga Narodów. Będąc kanclerzem wielkim litewskim, wojewodą wi- leńską, a nawet hetmanem wielkim litewskim, miał ogromny wpływ na politykę ze- wnętrzną i wewnętrzną państwa. Dziwić zatem musi to, że jego osoba przez tak wiele lat nie doczekała się solidnego opracowania naukowego. Ten niekorzystny dla polskiej historiografii stan rzeczy postanowił zmienić Arkadiusz Czwołek, poświęcając L. Sa- pieże swoją dysertację, którą po obronie wydał drukiem. „Jednym z głównych celów tej publikacji jest dokładne prześledzenie kariery Lwa Sapiehy oraz zrekonstruowanie jego aktywności na forum publicznym” (s. 9). Tym jednym, jedynym zdaniem autor na pierwszej stronie Wstępu wyjaśnił czytelniko- wi główne założenie pracy. Trudno nie zauważyć, że jak na książkę naukową, liczącą w dodatku ponad 700 stron, takie ukazanie celu wydaje się daleko niewystarczające. Arkadiusz Czwołek nie rozwinął swojej myśli, nie postawił pytań, na które chciały odpowiedzieć, nie wymienił problemów badawczych, z którymi pragnął się zmierzyć. Z zacytowanego zdania wynika, że planował tylko skrupulatnie prześledzić i zrekon- struować dochodzenie L.
    [Show full text]
  • The Triumphant Genealogical Awareness of the Nobility In
    LITHUANIAN HISTORICAL STUDIES 22 2018 ISSN 1392-2343 PP. 29–49 THE TRIUMPHANT GENEALOGICAL AWARENESS OF THE NOBILITY IN THE GRAND DUCHY OF LITHUANIA IN THE 17TH AND 18TH CENTURIES Agnė Railaitė-Bardė (Lithuanian Institute of History) ABSTRACT This article attempts to show how the manifestation of ancestors was expressed in the genealogical awareness of the nobility in the Grand Duchy of Lithuania, using publications to mark special occasions in the 17th and 18th centuries, genealogical trees and diagrams. The research seeks to establish what effect the exaltation of various battles had on the genealogical memory of the nobility in the Grand Duchy, bearing in mind the context of its involvement in one of the most famous battles it ever fought. The genealogical sources mentioned were examined in order to ascertain which battles and what memories of the commanders who fought in them were important to the genealogical awareness of the nobility, and why this memory was selective, for some battles and notable heroes from these battles are remembered and glorified, while others are simply forgotten. Memories of which battles were important to the genealogical presentation of certain families, how was it expressed, and in what period were the ancestors who participated in these battles remembered? The first part of the study presents the memory of ancestors as soldiers, and the ways this memory was expressed. The second part focuses on an- cestors who distinguished themselves in specific battles, and which family members who participated in battles are remembered and honoured, in this way distinguishing them from other ancestors. KEYWORDS: Grand Duchy of Lithuania; nobility; genealogical awareness; militaristic; heraldry.
    [Show full text]
  • Konferencijos Skelbimas4 ENG
    VYTAUTAS MAGNUS UNIVERSITY Faculty of Humanities Department of History Department of Lithuanian Studies THE NOBLE FAMILY OF (PACOWIE) PACAI OF THE GRAND DUCHY OF LITHUANIA AND LITHUANIAN BAROQUE International scientific conference, dedicated to the 400th birth anniversary of the GDL Chancellor Krzysztof Zygmunt Pac (1621–1684) Krzysztof Zygmunt Pac and his wife Claire Isabelle Mailly de Lascaris (ČDM Mt 1357) (ČDM Mt 1358) May 13–14, 2021 The noble family of Pacowie (Pacai) is important to the history of the Grand Duchy of Lithuania in many respects. The members of the family – famous statesmen, public figures, the mouthpieces of religious culture, the patrons of art. The prominent members of the family: the Chancellor of the Grand Duchy of Lithuania Krzysztof Zygmunt Pac, his father Stefan Pac, the Vice-chancellor of the GDL, the Grand Hetman of the GDL Michał Kazimierz Pac, the Bishop of Vilnius Mikołaj Stefan Pac, the Bishop of Samogitia Kazimierz Pac, Samogitian Doyen Piotr Pac and the others. The noblemen Pacowie (Pacai) were extremely active and profitable in the Baroque period. The Baroque of the GDL is hardly imaginable without the churches and monasteries establishes by them. Not only their mansions in Vilnius and Warsaw astonished everybody with magnificent architecture, but the palaces in the provinces (in Jieznas, for example) as well. Nevertheless there are not enough fullscale research works analysing the influence of Pacowie (Pacai) on social-political life in the GDL and on the development of artistic culture. Krzysztof Zygmunt Pac was the Chancellor of the GDL for a long period of time, during the reign of three kings (1658–1684); he was the founder of several churches and of the monastery, had his residence in several mansion-houses and constantly participated in diplomatic contests in the Commonwealth of Both Nations and abroad.
    [Show full text]
  • Księstwa Rzeczpospolitej Państwo Magnackie Jako Region Polityczny
    1 INSTYTUT GEOGRAFII I PRZESTRZENNEGO ZAGOSPODAROWANIA IM. STANISŁAWA LESZCZYCKIEGO POLSKA AKADEMIA NAUK PRACE GEOGRAFICZNE NR 238 2 GEOGRAPHICAL STUDIES No. 238 THE DUCHIES OF THE POLISH-LITHUANIAN COMMONWEALTH THE MAGNATE LORDSHIP AS A POLITICAL REGION 3 INSTYTUT GEOGRAFII I PRZESTRZENNEGO ZAGOSPODAROWANIA IM. STANISŁAWA LESZCZYCKIEGO POLSKA AKADEMIA NAUK PRACE GEOGRAFICZNE NR 238 Mariusz Kowalski KSIĘSTWA RZECZPOSPOLITEJ PAŃSTWO MAGNACKIE JAKO REGION POLITYCZNY WARSZAWA 2013 4 KOMITET REDAKCYJNY REDAKTOR: Grzegorz Węcławowicz CZŁONKOWIE: Jerzy Grzeszczak, Barbara Krawczyk, Jan Matuszkiewicz, Jerzy J. Parysek RADA REDAKCYJNA Bolesław Domański, Adam Kotarba, Jan Łoboda, Andrzej Richling, Jan S. Kowalski, Andrzej Lisowski, Eamonn Judge, Lydia Coudroy RECENZENCI TOMU Urszula Augustyniak, Marek Sobczyński ADRES REDAKCJI PRAC GEOGRAFICZNYCH IGiPZ PAN ul. Twarda 51/55, 00–818 Warszawa Zgłoszenie pracy do druku jest jednoznaczne z wyrażeniem zgody na opublikowanie w wersji papierowej i elektronicznej Opracowanie redakcyjne i techniczne: Ewa Jankowska Zdjęcie na okładce: fragment mapy Magni Ducatus Lithuaniae... (wydanie z 1613 r.) © Copyright by Instytut Geografi i i Przestrzennego Zagospodarowania PAN im. Stanisława Leszczyckiego, Warszawa 2013 PL ISSN 0373-6547 ISBN 978-83-61590-27-9 Łamanie wykonano w IGiPZ PAN Druk i oprawa: Drukarnia Klimiuk ul. Zwierzyniecka 8A, 00-719 Warszawa 5 SPIS TREŚCI 1. Wstęp ...............................................................................................................................9 2. Perspektywa
    [Show full text]
  • The Republic of Poland at the Crossroads of Two Cultures
    ARTICLES THE JAGIELLONIAN IDEA DOI: https://doi.org/10.12797/Politeja.14.2017.51.04 Hanna KOWALSKA-STUS Jagiellonian University in Kraków [email protected] THE REPUBLIC OF POLAND AT THE CROSSROADS OF TWO CULTURES ABSTRACT The boundary of the Latin and Orthodox Church in the Piast times was a po- litical border. These two boundaries fostered intensification of cultural differ- ences. Christianity shaped the image of man, state, history, esthetic views as well as religious, social and political customs within two distinct cultures: Latin and Hellenic. On the Orthodox side, the patronage of faith in these areas was more unequivocal. In the times of the First Polish Republic both cultures met in one state. The political factor dominated in Latin American countries. It dic- tated the methods of action also to the Church. The conflict that was begun by the reign of Władysław Jagiełło and deepened by Sigismund III. Due to the Union of Brest, it triggered the conflict between Poland, Polish and Lithuanian Ruthenia and as a consequence – Moscow. The adaptation that Ruthenia had undergone in the Republic of Poland had far-reaching political, social, economic and cultural consequences. As a result of Moscow’s subsequent consolidation of Ruthenian lands, these processes affected all of these areas in the Moscow State. The conversion that occurred in the Republic of Poland on Ruthenian lands cre- ated a foundation for forming Ukrainian identity created by Austria. This fact is perceived in Russia as separatism used in geopolitical interests of many countries, including Poland, against Russia. Jagiellonian Poland that came to existence in the period of confessional tensions in Europe was subjected to internal contra- dictory cultural trends and political conflicts in the region, whereas Rome made efforts to control Christianity.
    [Show full text]
  • OSW Report | Opposites Put Together. Belarus's Politics of Memory
    OPPOSITES PUT TOGETHER BELARUS’S POLITICS OF MEMORY Kamil Kłysiński, Wojciech Konończuk WARSAW OCTOBER 2020 OPPOSITES PUT TOGETHER BELARUS’S POLITICS OF MEMORY Kamil Kłysiński, Wojciech Konończuk © Copyright by Centre for Eastern Studies CONTENT EDITOR Adam Eberhardt EDITOR Szymon Sztyk CO-OPERATION Tomasz Strzelczyk, Katarzyna Kazimierska TRANSLATION Ilona Duchnowicz CO-OPERATION Timothy Harrell GRAPHIC DESIGN PARA-BUCH DTP IMAGINI PHOTOGRAPH ON COVER Jimmy Tudeschi / Shutterstock.com Centre for Eastern Studies ul. Koszykowa 6a, 00-564 Warsaw, Poland tel.: (+48) 22 525 80 00, [email protected] www.osw.waw.pl ISBN 978-83-65827-56-2 Contents MAIN POINTS | 5 INTRODUCTION | 11 I. THE BACKGROUND OF THE BELARUSIAN POLITICS OF MEMORY | 14 II. THE SEARCH FOR ITS OWN WAY. ATTEMPTS TO DEFINE HISTORICAL IDENTITY (1991–1994) | 18 III. THE PRO-RUSSIAN DRIFT. THE IDEOLOGISATION OF THE POLITICS OF MEMORY (1994–2014) | 22 IV. CREATING ELEMENTS OF DISTINCTNESS. A CAUTIOUS TURN IN MEMORY POLITICS (2014–) | 27 1. The cradle of statehood: the Principality of Polotsk | 28 2. The powerful heritage: the Grand Duchy of Lithuania | 32 3. Moderate scepticism: Belarus in the Russian Empire | 39 4. A conditional acceptance: the Belarusian People’s Republic | 47 5. The neo-Soviet narrative: Belarusian territories in the Second Polish Republic | 50 6. Respect with some reservations: Belarus in the Soviet Union | 55 V. CONCLUSION. THE POLICY OF BRINGING OPPOSITES TOGETHER | 66 MAIN POINTS • Immediately after 1991, the activity of nationalist circles in Belarus led to a change in the Soviet historical narrative, which used to be the only permit­ ted one. However, they did not manage to develop a coherent and effective politics of memory or to subsequently put this new message across to the public.
    [Show full text]
  • Introduction to the Catalogue of the Smolensk Archives (1609–1611)1
    Introduction to the Catalogue of the Smolensk Archives (1609–1611)1 1. Background The digital catalogue of what are referred to as the Smolensk Archives contains descriptions of almost 850 archival units, the great majority of which originate from Smolensk during the Polish siege of 1609 to 1611. More than 600 of these units are held at the Swedish National Archives in Stockholm, the remainder in the archives of the St Petersburg Institute of History of the Russian Academy of Sciences (IISPbRAN). Until the 1830s, the whole of the collection was kept at Skokloster Castle in Sweden, to which it had been taken as spoils of war in the middle of the 17th century. In 1611 Smolensk fell to the Poles, and the documents from the city’s Chancellery were taken by the Lithuanian chancellor Lew Sapieha to Poland-Lithuania, where they ended up on the Sapieha family estate at Biaroza (in present-day Belarus).2 On the way there, they were mixed together with documents from the camp of the Polish king Sigismund III outside Smolensk. Lew Sapieha also took the field archives of his deceased relative Jan Piotr Sapieha to his family estate. In the mid 17th century, the documents there were seized by the troops of the Swedish king Charles X (Karl X Gustav) and carried off to Sweden. In the 1830s, the Russian collection at Skokloster was discovered by Sergej Vasil’evič Solov’ev, a professor of Russian literature at Helsinki University who had been sent by the Archaeographical Commission in St Petersburg in search of interesting Russian manuscripts in Swedish libraries and archives.
    [Show full text]
  • Acta 122.Indd
    Acta Poloniae Historica 122, 2020 PL ISSN 0001–6829 Artur Goszczyński https://orcid.org/0000-0002-6643-5416 Society for Science and Culture ‘Libra’ THE INSTITUTION OF COUNCIL OF THE SENATE IN THE POLITICAL SYSTEM OF THE POLISH-LITHUANIAN COMMONWEALTH UNDER THE RULE OF LADISLAUS IV VASA (1632–48) Abstract Established under the Henrician Articles of 1573, the institution of Council of the Senate was supposed to be a standing advisory body to the rulers of the Polish- -Lithuanian Commonwealth. Over the fi rst few decades of its existence, the mon- archs did not respect the obligation to appoint resident senators as the Council’s members. This changed only in 1607, as a result of a confl ict between the king and the estates and the Rebellion of Sandomierz – the events that mobilised the nobility to enforce the monarch to observe the law in this respect. Since the beginning of his reign, Ladislaus IV Vasa fairly readily convened meetings of the Council, at which its members expressed their opinions on the current problems. The deliberations were usually about the state’s foreign policy, the functioning and internal security of the state, the affairs of war and peace, the military and the treasury, the king’s or the royal family’s private affairs, the Commonwealth’s feoffs, and matters related to private affairs of members of the power elite. Resulting from the monarch’s actions that did not win popularity in the nobility-dominated society, the Chamber of Deputies started with time perceive the Council as an institution detrimental to the state’s interest.
    [Show full text]
  • 56 Zbigniew Wójcik
    Acta Poloniae Historica 69, 1994 PL ISSN 0001 -6829 Zbigniew Wójcik THE SEPARATIST TENDENCIES IN THE GRAND DUCHY OF LITHUANIA IN THE 17th CENTURY The legal nature of the Polish-Lithuanian union established at the memorable Sejm (parliament) in Lublin in 1569 has been given various interpretations in Polish and foreign historiography. As is usual in such cases, the interpretations have depended not only on scholarly considerations but also on the scholars' political opinions and, generally speaking, on the political reality existing at the time, when a respective study was written. Oswald Balzer, a prominent Polish historian of political systems and law, wrote more than fifty years ago that "from 1569 the entire Polish-Lithuanian state constituted one entity, with unified laws. Lithuania was only one of the components of the state, like Little Poland or Great Poland"1. These opinions were clearly echoed at the Congress of Polish Historians, held in Poznań in September 1984. Balzer had even earlier expressed the opinion that the 1569 union should be called a federal union rather then a real union, a name used after Stanisław Kutrzeba by many historians2. Among the latest researchers into this question special mention should be made of Juliusz Bardach and Henryk Wisner. The former said in a thorough though small study: "The Polish-Lithuanian union in the shape it was finally given at Lublin was a compromise ensuring the stability of a political connexion in the interest of both nations, a compromise which at the same time guaranteed the internal independence of the Grand Duchy within the multinational Polish- Lithuanian Commonwealth"3.
    [Show full text]
  • Informacje O Sejmach I Sejmikach W Korespondencji Sapiehów W Centralnym Państwowym Historycznym Archiwum W Kijowie
    http://dx.doi.org/10.18778/7171-955-8.15 ANNA FILIPCZAK-KoCUR (Opole) Informacje o sejmach i sejmikach w korespondencji Sapiehów w Centralnym Państwowym Historycznym Archiwum w Kijowie Informationen ober Parlamente und Landtage in der Korrespondenz der Familie Sapieha im Zentralstaatsarchiv ftir Geschichte der Ukraine von Kiev 1. Informacje o sejmach w przekazach epistolarnych. 2. Leon Sapieha do syna z sejmu 1620 r. 3. Krzysztof Zawisza o sejmie warszawskim 1626 r. 4. Andrzej Zawisza o sejmie 1629 r. 5. Opinie Stefana Paca o przebiegu sejmu 1638 r. 6. Informacje o konwokacjach litewskich i sejmikach. 1. Informationen iiber Reichstage in Briefen. 2. Leon Sapiehas Korrespondenz an seinen Sohn vom Parlamenten 1620. 3. Krzysztof Zawisza iiber das Warschauer Parlament 1626. 4. An- drzej Zawisza iiber das Parlament 1629. 5. Verlauf des Parlament 1638 aus der Sicht von Stefan Pac. 6. Information iiber Iitauiche Einberufungen und Landtage. 1 Zespół ten liczy 1052 jednostki z lat 1402-1831 i pochodzi z Dereczynal. Najciekawsze informacje w sprawach sejmowych znalazłam w korespondencji Leona Sapiehy oraz Krzysztofa Zawiszy do Jana Stanisława Sapiehy, a dotyczą one sejmów z lat 1620, 1626 (zwyczajnego), 1629 (zwyczajnego) oraz 1638. Korespondencja ta nie była do tej pory wykorzystana przez autorów biografii trzech pierwszych sejmów. 2 Jan Stanisław Sapieha był synem Leona; w 1617 r. został marszałkiem nadwornym, w 1621 r. marszałkiem wielkim litewskim. Nie był obecny na l Centralne Państwowe Historyczne Archiwum Ukrainy w Kijowie [dalej: CPHAUKj F. 48; A. R a c h u b a, Archiwa Sapiehów - ich losy i slan obecny, Miscellanea Historico-Archivistica 1998, t. IX, s.
    [Show full text]
  • Ruthenian Protestants of the Grand Duchy of Lithuania and Their Relationship with Orthodoxy, 1569–1
    LiTHuAniAn HiSToRiCAL STuDiES 12 2007 iSSn 1392-2343 pp. 41–62 ruthenian protestants of the grand ­Duchy of Lithuania anD their reLationship With ­OrthoDoxy, 1569–1767 Andrej Kotljarchuk ABSTrACT In the nineteenth century when the process of the formation of modern ethnic identity in Eastern Europe started, Belarus lost its educated strata, the ruthenian elite, the potential leadership of this movement. That happened for a number of reasons. Among them, there was the success of the Counter-reformation over Protestantism and Orthodoxy in Belarus and Lithuania. After 1667 Catholicism became the sign of political loyalty to the Polish-Lithuanian Commonwealth. As a result, step by step the ruthenian nobility and the upper class of townspeople of Orthodox and Protestant faiths adopted Polish religious and cultural identity under the formula ‘gente ruthenus, natione polonus.’ Very little has been written about the ethnic ruthenian nobility of the Grand Duchy of Lithuania, especially its Protestant group. The aim of this article is to present an overview of the relationship between the early modern Protestant and Orthodox parts of the ruthenian elite and their correlated identity. introduction in the nineteenth century, when the process of the for­ mation of modern ethnic identities in Eastern Europe started, Belarus lost its educated strata, the Ruthenian elite, which formed a potential leadership of this movement. That happened for a number of reasons. Among them, there was the success of the Counter-Reformation over Protestantism and orthodoxy in Belarus and Lithuania. After 1667 Catholicism became the sign of political loyalty to the Polish-Lithu­ anian Commonwealth. As a result step by step the Ruthenian nobility and the upper lass of townspeople of orthodox and Protestant faiths adopted Polish religious and cultural identity under the formula of ‘gente ruthenus, natione polonus.’ Very little has been written about the ethnic Ruthenian nobility of the grand Duchy of Lithuania, especially its Protestant group.
    [Show full text]
  • Żywoty Hetmanów Królestwa Polskiego I Wielkiego Księstwa Litewskiego
    www.cbw.plCBW ŻYWOTY HETMANÓW KRÓLESTWA POLSKIEGO I WIELKIEGO KSIĘSTWA LITEWSKIEGO Z MATERYAŁOW PO SAMUELU BRODOWSKIM W PODHORCACH ZNALEZIONYCH WYDAŁ Ż E GOTA P A ULI OZDOBIONE HERBAMI I RYTOWANEMI W IZERUNKAMI LWÓW, STANISŁ A W ÓW I TARNÓW NAKŁAD J ANA MILIKOWSKIEGO. 1850. www.cbw.plCBW www.cbw.pl www.cbw.plCBW OD NAKŁADCY. Wydając dzieło niniejsze, sądzę iż publiczności pragnącej z liistoryą ojczystą głębiej się obznajomić, niemałą uczynię przysługę; główniej szy albowiem wątek minionych dziejów naszego kraju, stanowią czyny wo­ jenne; życiopisma przeto mężów walecznych, których dzieła są naszą i potomków naszych drogą spuścizną, i których sława jest częścią sławy narodowćj — nie- powinny też być obojętne. Maluje się w nich jak naj­ wyraźniej obraz wieków zeszłych, a bohaterskie dzieła ich, poświęcanie się dla ojczyzny, oraz rozliczne cnoty służyć będą za wskazówkę i naukę najodleglejszym naw7et pokoleniom. Nieszczędziłem przetoż kosztów^, żeby dzieło to po­ żyteczne i co do powierzchowności wewnętrznej war­ tości swój godnie odpowiedzieć mogło: obok ozdobnego druku dodałem drzeworyty herbów, jakie się w pier­ wotnym rękopisie Samuela Brodowskiego narysowane znajdowały, oraz wizerunki niektórych hetmanów po­ dług oryginalnych ówczesnych obrazów familijnych, wiernie i starannie przez słynnych za granicą rytowni­ ków wykonane. www.cbw.plCBW Za miły obowiązek poczytuję sobie objawić w tein miejscu publicznie mą wdzięczność JW. Hr. Leonowi Rzeiouskiemu za łaskawe udzielenie pierwotnego rę­ kopisu Brodowskiego, oraz za dostarczenie trzech ry- towanych wizerunków hetmanów: Stanisława, W a­ cława i Seweryna Rzewuskich 5 JO. Ks. Jerzemu Lubomirskiemu za dostarczenie dwóch rytowanych wizerunków Hieronima i Jerzego Ks. Lubomirskich; JO. Ks. Romanowi Sanguszce za dostarczenie ryto- wanego wizerunku llomana Ks.
    [Show full text]