1

C. ÇIRAK, D. KURT: ÖNEMLİ TIBBİ BİTKİLER OLARAK TÜRLERİ VE KULLANIM ALANLARI

ANADOLU, J. of AARI 24 (1) 2014, 38 - 52 MFAL

Önemli Tıbbi Bitkiler Olarak Hypericum Türleri ve Kullan ım Alanları

Cüneyt ÇIRAK Dursun KURT

Ondokuz Mayıs Üniversitesi Bafra Meslek Yüksekokulu Bitkisel ve Hayvansal Üretim Bölümü, Samsun, Turkey

Geliş tarihi (Received): 17.02.2014

ÖZ: Ekvator kuşağından kuzeyde İskandinav ülkelerine kadar dünyanın farklı coğrafyalarında yayılış gösteren 482 Hypericum türü bulunmaktadır. Bu türler dünya genelinde halk ilacı olarak yüzyıllardan bu yana sinir hastalıkları, adet krampları, siyatik, eklem iltihabı ve midevi rahatsızlıklardan kaynaklanan ağrıların giderilmesinde ve bazı cilt hastalıklarının tedavisinde kullanılmaktadır. Hypericum türleri içerisinde en yaygın ve popüler olanı L.’dur. Bu tür son 30 yıldan beri bitki klinik ve laboratuar şartlarında yoğun olarak çalışılmakta olup günümüzde bilhassa depresyon tedavisinde yoğun olarak kullanılmaktadır. Ülkemizde kantaron, binbirdelik otu, kan otu, kılıç otu, yaraotu, kuzukıran gibi yöresel adlarla bilinen Hypericum türleri bakımından önemli bir merkezdir ve mevcut 96 türün 46’sı endemiktir. Ancak dünya literatürünün aksine bu türler ile ilgili ülkemiz şartlarında yürütülen çalışmaların sayısı oldukça azdır. Ayrıca bu bitkiler tür ayrımı gözetmeksizin doğal floradan ihraç maksadıyla yoğun bir şekilde toplanmaktadır. Bu derlemede ülkemiz için atıl bir kaynak durumunda olan Hypericum türleri ve kullanımı hakkında detaylı bilgi sunmak amaçlanmıştır.

Anahtar kelimeler: Hypericum sp., kantaron, tıbbi bitki, ilaç hammaddesi, doğal kaynaklar.

Hypericum Species as Important Medicinal and Their Usage

ABSTRACT: There are 482 Hypericum species which grow naturally in different geographic origins of the world from equator zone to Scandinavian Countries. Those species have been used as folk remedy in world-wide in treatments of neuralgia, menstural disorders, sciatica, arthritis and stomach diseases for centuries. Of all Hypericum species, the most popular and common one is Hypericum perforatum L. It has been studied extensively in clinical trials for the last three decades and used popularly in treatment of depression. Turkey is an important centre for Hypericum species which are known as “kantaron, binbirdelik otu, kan otu, kılıç otu, yaraotu, kuzukıran”. There are 89 Hypericum species in our flora of which 43 are endemic. On the contrary of world literature, hovewer, there are only few scientific studies on those species, conducted in Turkey. Besides, those species have been collected extensively from natural flora for commercial purposes. In this review, it was aimed to remark Hypericum species which are an inactive source currently for Turkey and to present detailed information to the relevants.

Key words: Hypericum sp., St. John’s wort, medicinal , drug raw material, natural sources.

GİRİŞ iltihap giderici ve yatıştırıcı etkilerinden dolayı yüzyıllardan beri tedavi maksatlı olarak Hypericum cinsine dahil türler dünyanın birçok kullanılmaktadırlar (Çırak ve Kevseroğlu, 2004). yerinde yara iyileştirici, bakterisit, idrar söktürücü, Ekvator kuşağından kuzeyde İskandinav ülkelerine

Sorumlu Yazar (Corresponding Author): Dursun KURT E-mail: [email protected]

38 C. ÇIRAK, D. KURT: ÖNEMLİ TIBBİ BİTKİLER OLARAK Hypericum TÜRLERİ VE KULLANIM ALANLARI kadar dünyanın farklı coğrafyalarında yayılış bezeler elle ovulduğunda kırmızı renkli bir sıvı gösteren 482 Hypericum türü bulunmaktadır açığa çıkar ki Türkçe isimlerinden biri olan kan otu (Crockett ve Robson, 2011). Ülkemiz Hypericum bu özelliğinden gelmektedir (Şekil 3). Bu kırmızı türleri bakımından önemli bir merkezdir ve mevcut renkli sıvı hiperisin denen bir maddeden oluşur ve 96 türün 46’sı endemiktir (Güner ve ark., 2012). bitki fazla tüketildiğinde tüysüz ve açık renkli cilt Bu türler halk arasında kantaron, binbirdelik otu, yüzeylerinde ışığa duyarlılık meydana getirir. kan otu, kılıç otu, yaraotu, kuzukıran gibi yöresel Hiperisinin sebep olduğu bu duyarlılık bilhassa adlarla anılır (Baytop, 1999). Hypericum türleri küçükbaş hayvanlarda her sene ciddi zehirlenmelere içerisinde en yaygın ve popüler olanı Hypericum sebep olur (Uzun, 2009) ve bu yüzden Hypericum perforatum L.’dur. Bu tür son 30 yıldan beri bitki türleri halk arasında kuzukıran olarak da klinik ve laboratuar şartlarında yoğun olarak adlandırılır. Hiperisin maddesi sadece bu siyah çalışılmakta olup, günümüzde bilhassa depresyon bezeleri taşıyan türlerde bulunur. tedavisinde yoğun olarak kullanılmaktadır. Türkiye şartlarında Mart ayında havaların ısınmaya Bitkiden hazırlanan farklı formlardaki antidepresif başlamasıyla birlikte toprak üzerinde bitkiler farmakolojik ürünlerin yıllık satış değerinin yeşermeye başlarlar. Mayısta başlayan çiçeklenme Avrupa pazarlarında 100 milyon $’ı ABD’de ise 500 milyon $’ı aştığı; dünya genelinde ise 1 milyar Haziranın 2. yarısında en üst seviyeye ulaşır ve $’a yaklaştığı; Hypericum ürünlerinin standart Ağustosa kadar devam eder. Temmuz başından antidepressant ilaçların yerine ikame olarak itibaren kapsül formunda meyveler oluşur. depresyon tedavisinin maliyetini önemli ölçüde Önceleri yeşil, olgunlukta ise kahverengi olan bu düşürdüğü bildirilmektedir (Solomon ve ark., kapsüller Ağustos başından itibaren olgunlaşır ve 2013). çatlayarak tohum dökerler. Toprağa düşen tohumlar 10 yıldan uzun bir süre canlı kalabilir, Bitkisel Özellikleri ancak çimlenme oranları oldukça düşüktür (Çırak Hypericum türleri genellikle çok yıllıktır. En ve ark., 2004). Bitki daha ziyade vejetatif üremeyi yaygın tür olan H. perforatum un temel kromozom yeğlemektedir. Bununla birlikte apomiksis üreme sayısı x=8 ve genel anlamda tetraploid (2n=4x=32) de oldukça yaygındır (Qu ve ark., 2010). bir bitki olmakla birlikte diploid ve hekzaploid Halk Arasındaki Kullanımları formları da mevcuttur (Robson ve Adams, 1968). Bitki Avrupa ve kuzey Amerika’nın kurak Hypericum türleri, halk arasında yüzyıllardan bu bölgelerinden köken almıştır (Deltito ve Bayer, yana şifa verici bir ot olarak sinir hastalıkları, adet 1998) ve muhtemelen çok eski zamanlarda H. krampları, siyatik, eklem iltihabı ve midevi maculatum Crantz ve H. attenuatum L. arasındaki rahatsızlıklardan kaynaklanan ağrıların giderilmesinde spontan melezlemenin ve müteakip kromozom ve bazı cilt hastalıklarının tedavisinde kullanılmaktadır katlanmalarının bir sonucu olarak ortaya çıkmıştır (Kaçar ve Azkan, 2010). Aşağıda bu kullanım (Robson, 1981). Bitki çok yıllık olup, saçak kök biçimlerinden bazıları hakkında bilgi verilmiştir. sistemine sahiptir. Yapraklar tam yaprak formundadırlar ve sap üzerinde karşılıklı olarak Kantaron Çayı: Çiçeklenmenin en fazla olduğu dizilmiştir (Şekil 1). Yapraklar üzerinde ışığa Haziran-Temmuz aylarında toplanan bitkiler ince tutulduğunda görülebilen ve yaprağı delik deşik bir şekilde kıyıldıktan sonra gölgede kurutulur. 1 gibi gösteren saydam gözenekler vardır (Şekil 2). tatlı kaşığı dolusu kuru bitki, 200 cc hacminde Latincede gözenekli anlamına gelen “perforatum” kaynamış suya eklenir ve 3-4 dakika demlendikten ismi yaprak üzerindeki bu gözeneklerden sonra süzülerek günde 2-3 bardak içilir. Kantaron kaynaklanmaktadır. Çiçekler 5-10’lu gruplar çayı ülkemizde bilhassa orta Anadolu’da mide halinde ana ve yan dalların uç kısımlarında ağrılarında ve kolit gibi bağırsak rahatsızlılarında meydana gelirler. Bitki ve çiçek yapraklarının çokça kullanılır (Sezik ve ark., 2001). Bu çay aynı bilhassa kenarlarında yoğun olarak bulunan siyah zamanda bronşit gibi rahatsızlıklara da iyi gelir.

39 ANADOLU 24 (1) 2014

A B

Şekil 1. En yaygın kantaron türü olan H. perfatum (A) ve ülkemize özgü endemik bir tür olan H. aviculariifolium (B) bitkilerinin genel görünüşü. Figure 1. A view from the most common species, H. perforatum (A) and H. aviculariifolium (B), an endemic species of our country.

Şekil 2. Yaprak yüzeyindeki saydam gözenekler. Figure 2. Light glands on leaf surface.

Şekil 3. Çiçeklerdeki siyah bezeler ve hiperisin içeren kırmızı sıvı. Figure 3. Dark glands on flowers and the red liquid including hypericin.

40 C. ÇIRAK, D. KURT: ÖNEMLİ TIBBİ BİTKİLER OLARAK Hypericum TÜRLERİ VE KULLANIM ALANLARI

Kantaron Dekoksiyonu: Bitkinin kurutulmuş yağlar, amino asitler, ksantonlar, taninler, toprak üstü kısımları yaklaşık 10-15 dakika suyla proksiyanidinler ve diğer suda çözünen bileşenler kaynatılır, süzüldükten sonra sıcak ya da soğuk olmak üzere en az 11 farklı sınıfa dahil çok sayıda olarak içilir. sekonder metabolit içermektedir (Greeson ve ark., 2001; Tanaka ve Takaishi, 2006). Bununla birlikte, Kantaron Yağı: Bu yağ iki şekilde hazırlanabilir. Patocka (2003) Hypericum ekstraktlarının Birinci yöntemde 100 gr kantaron çiçeği içinde farmakolojik etkilerini daha ziyade nafrodiantron 250 gr zeytinyağı bulunan bir şişeye konur. Bu pigmenleri olan hiperisin ve psedohiperisin ile karışım ara sıra çalkalanarak 15 gün güneşte flurugonol türevi olan hiperforin, flavonoidler ve bırakılır ve sonra pamuktan süzülür. Bu hazırlama uçucu yağlara atfetmektedir (Çizelge 2). şekli ülkemizde oldukça yaygındır. İkinci yöntemde ise 100 gr çiçek 1000 gr zeytinyağı içine Tıbbi Etkileri konur. Karışım zaman zaman çalkalanarak iki saat Hypericum türleri ihtiva ettikleri yukarıda su banyosunda tutulur ve bu sürenin sonunda tanımlanan sekonder metabolitlerden dolayı birçok süzülür. Bu yöntemde kantaron yağı daha çabuk farklı tıbbi etkiye sahiptir. Hypericum ekstraktlarının hazırlanmaktadır, ancak ülkemizde pek yaygın sergilediği farmakolojik etkiler ve konuyla ilgili değildir. Kantaron yağı hazırlanırken taze ya da yapılmış çalışmalar şöyle özetlenebilir. kurutulmuş çiçekler kullanılabilir. Yanık yaraları ya da çıbanlar bu yağ ile pansuman yapılır Antidepresan Etkiler (Baytop, 1999). Bu iki yöntemin haricinde tohumlardan da yağ hazırlanmaktadır. Bu gaye ile H. perforatum ekstraktları yüzyıllardan beri bitkisel tohumlar 1/10 zeytinyağı içinde bir hafta tıpta antidepresan olarak kullanılmaktadır ve bitki bekletilerek süzülür ve elde edilen bu yağ daha 1990’lardan beri antidepresan etkisi de dahil birçok ziyade güneş yanıklarında kullanılır. biyoaktivite bakımından yoğun bir şekilde çalışılmaktadır (Röder ve ark. 2004). Günümüzde Kantaron Tentürü: Bir lt konyağın içine, güneşte Hypericum kökenli ilaçlar Avrupa da büyük ölçüde kurutulmuş ve ince kıyılmış 2 avuç bitki (sap, kullanılmaktadır ve Amerika’da da her geçen gün yaprak ve çiçek) eklenir. Şişe 14 gün boyunca popülerlik kazanmaktadır (Kasper ve Dienel, 2002; güneşte bekletilir ve arada bir çalkalanır. Süre Lecrubier ve ark., 2002). Hypericum ekstratları sonunda süzülür ve koyu renkli şişelere aktarılarak, içerisinde antidepresant etkinin daha ziyade serin bir ortamda saklanır. hiperforin, hiperisin ve kuersitrin den kaynaklandığı Kantaron Ekstresi: Özellikle Avrupa ve düşünülmektedir (Westerhoff ve ark., 2002). Amerika'da çay yerine, bitkinin çiçek, yaprak ve H. perforatum’un antidepresant aktivitesinin saplarından elde edilen ve kapsül şeklinde satılan etkinliği ve güvenilirliği ile ilgili yapılmış birçok ekstreside kullanılmaktadır. Bu ürün T.C. Gıda klinik ve deneysel çalışma vardır. Bu çalışmalarda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı'nın izniyle ithal farklı H. perforatum ekstraktları plasebo, trisiklik edilmiş olup %0,3 hiperisin içeren 300 mg'lık antidepresanlar ve selektif serotonin gerialım kapsüller halinde sunulmaktadır. Bu kapsüllerden inhibitörü (SSGİ) grubu standart antidepresantlar günde 3 kez yemeklerle birlikte 1 kapsül alınabilir. ile tedaviye verilen tepki, Hamilton Depresyon Seviye Skalasındaki (HDSS) düşüş, görülen yan İçerdiği Biyoaktif Bileşenler etkilerdeki azalma ve ilaç etkileşimleri bakımından mukayese edilmiştir. Bu çalışmalar 3 alt başlıkta Hypericum türleri nafrodiantronlar, flurogonol

toplanabilir. türevleri, flavonoidler, organik asitler, uçucu

41 ANADOLU 24 (1) 2014

Çizelge 1. Hypericum türlerinde bulunan metabolitlerin biyoaktiviteleri. Table 1. Bioactivities of Hypericum metabolites. Metabolit Aktivite Compound Activity Amentoflavon Iltihap giderici, antiülser (Berghöefer ve Hölzl, 1989), yara iyileştirici (Hammer ve ark. (2007) Hiperforin Antibakteriyel, yara iyileştirici (Gurevich ve ark., 1971; Bystrov ve ark., 1975; Maisenbacher ve Kovar, 1992b), antidepressant (Chatterjee ve ark., 1998), kanser önleyici (Schempp ve ark., 2002), antimalariyal (Verotta ve ark., 2007) Hiperisin Antiviral (Meruelo ve ark., 1988; Lavie ve ark., 1995), antidepressant (Eckert ve Muller, 2001), iltihap giderici (Panossian ve ark., 1996) 3′, 8″-biapigenin Sedatif (Berghöefer ve Hölzl, 1989) Fenolikler Antioksidant, antimikrobiyal, antiviral, dammar içi basıncı azaltan (Nahrstedt ve Butterweck, 1997), yara iyileştirici (Süntar ve ark., 2010) Psedohiperisin Antiviral (Meruelo ve ark., 1988) Kuersitrin, rutin Antidepressant (Noldner ve Schotz, 2002) Ksantonlar Antidepressant, antimikrobiyal, antiviral, diuretik, kardiyotonik (Kitanov ve Blinova, 1987; Hölzl ve ark., 1989; Sparenberg ve ark., 1993; Nahrstedt ve Butterweck, 1997) Uçucu yağlar Antibakteriyel ve antifungal (Gudzic ve ark., 2002; Couladis ve ark., 2003;Cakir ve ark., 2005; Ghasemi ve ark., 2007; Saroglou ve ark., 2007; Ladeira ve ark., 2009)

Çizelge 2. Ülkemizde yetişen Hypericum türlerinin kimyasal içerikleriyle ilgili güncel çalışmalar. Table 2. Current studies on chemical content of Hypericum species growing in our country.

Türler Kaynak risin kasit

Species Rutin Literature Hiperisin Hiperisin Quersetin Hiperosid Hiperosid Quersitrin Klorogeni Psedohipe Hiperforin

H. perforatum + + + + + + + + Çırak ve ark. (2007a; 2008a) H. origanifolium + + + + + + + + Çırak ve ark. (2007b) H.perfoliatum + + + + + + + + Çırak ve ark. (2007c) H.scabrum + - - + + + + + Çırak ve ark. (2007d) H.montbretii + + + + + + + + Çırak ve ark. (2008b) H.adenotrichum* + + + + + + + + Çırak ve ark. (2009) H.confertum + + + + + + + + Çırak ve ark. (2010) H. leptophyllum* - - - + + + + + Çamaş ve ark. (2012) H.aviculariifolium* + + + + + + + + Çırak ve ark. (2006, 2013a) H.bupleuroides - - - + + + + + Çırak ve ark. (2007d) H.orientale + - - + + + + + Çırak ve ark. (2012) H.triquetrifolium + + + + + + + + Çırak ve ark. (2013b) H.pruinatum + + + + + + + + Çırak ve ark. (2006) H.hysopifolium + + - + + + + + Çırak ve ark. (2007d) H.linarioides + + + + + + + + Çırak ve ark. (2007d) H. heterophyllum + + - + + + + + Çırak ve ark. (2007d) H.lydium + + - + + + + + Çırak (2006); Çırak ve ark. (2007d) H. androsaemum - - - + + + + + Smelcerovic ve ark. (2008) H.bithynicum + + - + + + + + Smelcerovic ve ark. (2008) H.hirsutum + + + + + + + + Smelcerovic ve ark. (2008) H.montanum + + + + + + + + Smelcerovic ve ark. (2008) H.nummularioides - - - + + + + + Smelcerovic ve ark. (2008) H.venustum - - - + + + + + Smelcerovic ve ark. (2008) H. pallens + + + + + + + + Çamaş ve ark. (2014a) H. olivieri + + - + + + + + Çamaş ve ark. (2014b) H. thymifolium + + - + + + + + Çamaş ve ark. (2014b) *endemik (endemic)

42 C. ÇIRAK, D. KURT: ÖNEMLİ TIBBİ BİTKİLER OLARAK Hypericum TÜRLERİ VE KULLANIM ALANLARI

Çizelge 3. Ülkemizde yetişen Hypericum türleriyle ilgili güncel farmakolojik çalışmalar. Table 3. Current studies on pharmacologic activities of Hypericum species growing in our country.

Tür / Species Biyoaktivite / Bioactivity Kaynak / Literature H. hyssopifolium, H. lysimachioides Antimikrobiyal Toker ve ark. (2006) H. perforatum Antioksidan Altun ve ark. (2013) H. linarioides Antifungal Çakır ve ark. (2005) H. lysimachioides Antioksidan ve kolesterol düşürücü Hakimoğlu ve ark. (2007) H. lydium Antioksidan Şerbetçi ve ark. (2012) H. thasium Antioksidan Demirkıran ve ark. (2009) H. perforatum Yara iyileştirici Süntar ve ark. (2010); Öztürk ve ark. (2007) H. calycinum Antidepresan Öztürk ve ark. (1996) H. triquetrifolium Ağrı kesici Apaydın ve ark. (1999) H. kazdaghensis Antibakteriyel Dulger ve Gonuz (2005) H. empetrifolium, H. triquetrifolium İltihap giderici Pabuçcuoglu ve ark. (2003) H. scabrum, H. lysimachioides, H.resutum Antimikrobiyal ve antioksidan Barış ve ark. (2011) H. montbretti Antidepresan Devrim ve ark. (2011) H. scabroides Antioksidan Kızıl ve ark. (2008)

H. perforatum Ekstrakları ve Plasebo: Bu oran LI 160 grubu hastalarda %25 olmuştur. H. perforatum ekstraktlarının hafif orta dereceli ve Müteakiben, LI 160 6 hafta süren çift körlü klinik major depresyon hastalarında HDSS değerindeki çalışmada bir diğer tirisiklik antidepresant ilaç düşüş ve tedaviye verilen tepki bakımından imipramine ile mukayese edilmiştir. 6 hafta sonunda plaseboya göre çok daha etkili olduğunu bildiren LI 160 grubu hastalarda HDSS değeri 20,2’den birçok çalışma vardır (Lehrl ve Woelk, 1993; 8,8’e, imipramine grubu hastalarda ise 19,4’den Hübner ve ark., 1994; Hansgen ve Vesper, 1996; 10,7’ye düşmüştür (Vorbach ve ark., 1994). Laakmann ve ark., 1998; Philipp ve ark., 1999; H. perforatum Ekstrakları ve Selektif Serotonin Kalb ve ark., 2001; Anonymous, 2002; Lecrubier Gerialım İnhibitörü (SSGİ) Grubu ve ark., 2002; Kasper ve ark., 2006; 2008a,b). Bu Antidepresanlar: H. perforatum ekstraktları ve sonuçlar açık bir şekilde Hypericum ekstrarktlarının farklı SSGİ ilaçların depresyon tedavisindeki bilhassa hafif orta dereceli depresyon tedavisinde etkinliğinin mukayeseli olarak denendiği birçok plaseboya göre önemli derece etkili olduğuna işaret çalışma vardır (Brenner ve ark., 2000; Anonymous, etmektedir. 2002; Behnke ve ark., 2002; Van Gurp ve ark., H. perforatum Ekstrakları ve Tirisiklik 2002; Gastpar ve ark., 2005; Szegedi ve ark., 2005; Antidepresanlar: H. perforatum ekstraklarının Fava ve ark., 2005; Bjerkenstedt ve ark., 2005; depresyon tedavisinde en az tirisiklik antidepresanlar Moreno ve ark., 2006; Gastpar ve ark., 2006; kadar etkin olduğunu ve bu ilaçlardan daha iyi Papakostas ve ark., 2007). Anılan ilk çalışmalarda tolere edildiğini bildiren pek çok çalışma vardır LI 160 ile SSGİ sertraline hafif orta derecede (Bergmann ve ark., 1993; Harrer ve ark., 1994; depresif 30 hasta üzerinde denenmiştir. LI 160 Wheatley, 1997; Philipp ve ark., 1999; Woelk, grubu hastaların % 54 ‘ü tedaviye tepki verirken, 2000). Bu çalışmalardan ikisinin sonuçları aşağıda sertraline grubu hastaların sadece % 40’ ı tedaviye özetlenmiştir. Yapılan dört haftalık klinik bir cevap vermiştir (Brenner ve ark., 2000). Benzer bir çalışmada H. perforatum ekstrarktı LI 160 ile diğer çalışmada, major depresyonlu 90 hastaya maprotiline adlı tirisiklik antidepresant ilacın hafif aynı ilaç (günde 50-100 mg) ve standart % 0,3 orta derecede depresif hastalarda etkinliği hiperisin içeren H. perforatum ekstraktı (günde karşılaştırılmıştır. 4 hafta sonunda tedaviye tepki 900-1800 mg) verilmiştir; 2, 4, 8 ve 12. haftaların verenlerin oranı (LI 160 için %61 ve maprotiline sonunda değerlendirmeler yapılmıştır. 12. haftanın için % 67) ve HDSS değerindeki düşüş istatistik sonunda setraline grubu hastalarda HDSS değeri anlamda aynı olmuştur. Ancak maprotiline alan 18,9’dan 9,4’e; LI 160 grubunda ise aynı değer hastaların %35’inde artan yorgunluk ağız kuruluğu 19,7’den 11,5’e düşmüştür. Ancak çalışma boyunca ve kalp çarpıntısı gibi yan etkiler ortaya çıkmıştır. sertraline grubu hastalarda yan etki ortaya çıkma

43 ANADOLU 24 (1) 2014

sıklığı önemli ölçüde yüksek olmuştur (Van Gurp Anılan bu klinik çalışmaların meta analizleri de ve ark., 2002). H. perforatum ekstraktı calmigen çalışma sonuçlarının güvenilirliğine, kantaron ile SSGİ fluoxetine nin karşılaştırıldığı birçok ekstraktlarının plasebodan daha etkin olduğuna ve çalışmanın sonuçlarına göre etkinlik ve tolere depresyon tedavisinde en az standart antidepresanlar edilebilme ile HDSS değerindeki düşüş kadar etkili olduğuna işaret etmektedir (Linde ve bakımından bu iki tedavi arasında önemli bir fark ark., 2008; Rahimi ve ark., 2009). Önemli bir yoktur. Ayrıca calmigen tedavisinde ishal,bulantı, hususta şudur ki depresyon tedavisinde yan etkilerin terleme ve orgazm olamama gibi yan etkilerin sıklığı tedavi sürecini olumsuz etkilemektedir. Zira ortaya çıkma sıklığı çok daha düşüktür (Fava ve hastaların çoğu tedavi boyunca günlük hayatlarına ark., 2005; Bjerkenstedt ve ark., 2005; Moreno ve devam etmektedir. Bu yüzden kantaron ekstrelerinin ark., 2006; Papakostas ve ark., 2007). Oniki hafta standart antidepresan ilaçlara göre yan etki süren plasebo kontrollü bir diğer klinik çalışmada oluşturma sıklığının son derece düşük oluşu, 135 hafif orta derecede depresif hastaya günde 900 depresyon tedavisinde bu bitkinin önemini daha da mg LI 160 ve 20 mg fluoxetine verilmiştir. Oniki hafta sonunda kantaron tedavisi alan hastalarda artırmaktadır. HDSS değerinde her iki gruba göre önemli Antiviral Etkiler seviyede düşme meydana gelmiştir. Bu değerdeki düşüşe bağlı iyileşme kantaron grubunda %38 Hypericum türleri geleneksel tıpta lenfatit, fluoxetine grubunda %30 ve plasebo grubunda kabakulak, hepatit, bağırsak tümörleri gibi viral %21 olmuştur. Çalışma boyunca kantaron ve kökenli hastalıkların tedavisinde kullanılmaktadır plasebo gruplarında kopma olmamış ancak (Andrade ve ark., 1998; Ishiaguro ve ark., 1998). fluoxetine grubunda hastaların %4’ü şiddetli yan Amerikan Ulusal Kanser Enstitüsü Hypericum etkilerden dolayı çalışmayı terk etmiştir (Fava ve türler üzerinde yoğun çalışmalar yürütmektedir ve ark., 2005). Szeegedi ve ark. (2005) 6 hafta sonuçlara göre bu türlerden elde edilen bazı boyunca 251 orta ve aşırı derece depresif hastaya 6 metabolitlerin oldukça güçlü antiviral etkiler hafta boyunca günde 20 mg paroxetine ve göstermektedir (Mckee ve ark., 1998; Fuller ve H. perforatum ekstraktı WS 5570 vermişlerdir. İki ark., 1999). Özellikle hiperisin ve psedohiperisin hafta sonra kantaron grubunun % 57’sinde, lipidle çevreli ya da lipidsiz DNA ve RNA paroxetine grubunun % 48’inde dozlar biraz daha virüslerine karşı oldukça etkindir. Bu maddelerin artırılmıştır. Çalışma sonunda HDSS değerindeki çok sayıda virüsten kaynaklanan enfeksiyonlarının düşüş WS 5570 grubunda 11,4, paroxetine grubunda ise 14,4; tedaviye tepki verenlerin oranı ve HIV virüsünün yayılışının önlenmesinde WS 5570 grubunda % 70,5 paroxetine grubunda oldukça etkin olduğu bildirilmiştir (Meruelo ve ise % 59,8 olmuştur. Ayrıca paroxetine grubundaki ark., 1988; Vlietinck ve ark., 1998). hastalarda yan etkilerin oluşma sıklığı önemli H. perfortum’un yanı sıra hiperisin ve psedohiperisin ölçüde daha yüksek olmuştur. Araştırıcılar bu içermemelerine rağmen Brezilya’ya özgü H. sonuçlara dayanarak WS 5570in depresyon connatum, H. caprifoliatum ve H. polyanthemum tedavisinde sıklıkla kullanılan SSGİ grubu türlerinin de HIV (Human Immunodeficiency antidepresanlara alternatif olduğunu ve sadece Virus; insan savunma sistemini çökerten virüs; hafif orta dereceli değil şiddetli depresyon AIDS virüsü) çalışmalarında model olarak vakalarında da etkili olduğunu bildirmişlerdir. kullanılan FIV (kedigil savunma sistemini çökerten Benzer şekilde Gastpar ve ark. (2006) virüs)’e karşı güçlü antiviral etki gösterdiği ve H. perforatum ekstraktı STW3-VI ve SSGİ citalopram mukayese ettikleri 388 orta derecede dolayısıyla bu türlerin AIDS gibi virüs kaynaklı depresif hasta üzerinde yürüttükleri klinik hastalıkların tedavisinde kullanım potansiyelleri çalışmada benzer sonuçları bildirmişlerdir. olduğu bildirilmiştir (Schmitt ve ark., 2001).

44 C. ÇIRAK, D. KURT: ÖNEMLİ TIBBİ BİTKİLER OLARAK Hypericum TÜRLERİ VE KULLANIM ALANLARI

Kanser Önleyici Etkiler zeytinyağıyla hazırlanan meserat bir yara iyileştirici ilaç olarak hem ülkemizde hem de dünya genelinde Hypericum türlerinin içerdiği metabolitlerden oldukça popülerdir. Saljic (1975)’in bildirdiğine hiperisin ve hiperforinin farklı kanser hücre göre H. perforatum çiçek ekstraktından hazırlanan hatlarında programlı hücre ölümlerine sebep olarak merhem kullanıldığında birinci derece yanık 48 kanser oluşumu ve gelişimini önlediği belirlenmiştir saat içinde iyileşmiştir. İkinci ve üçüncü derece (Hostanska ve ark., 2003; Schempp ve ark., 2002). yanıklarda ise bu merhem iyileşme hızını Ayrıca hiperisinin üç farklı prostat kanser hücre geleneksel tedavi metotlarına göre 3 kat artırmıştır. hattında güçlü sititoksik etkiye sahip olduğu Benzer şekilde, sezaryenle doğum yapmış 24 hasta bildirilmiştir (Xie ve ark., 2001). Bitkinin prostat üzerinde yürütülen bir klinik çalışmada aynısefa kanseri tedavisinde ayrı bir önemi vardır zira bu tip (Calendula sp.) ve H. perfortum yağı karışımının kanserin erken aşamada teşhisinde, kandaki prostat (30:70) yara iyileştirici etkisi buğday tohumu yağı spesifik antijen seviyesi ve farklı tiplerde hücre ve plasebo ile karşılaştırmalı olarak denenmiştir. 4 büyümesini teşvik eden bir hormon olan serotoninin haftalık uygulama sonunda plasebo ve buğday artan miktarı tanı olarak kullanılmaktadır. Bu tohumu yağı uygulanan hastalarda ameliyat aşamada çoğu hasta hormonal tedaviye olumlu kesiğinde % 16 kapanma gözlenirken bu değer yanıt vermektedir. Ancak klinik kontrollerde aynısefa ve kantaron yağı karışımı uygulanan prostat kanseri tanısı çoğu zaman hastalığın hastalarda % 38 olmuştur (Lavagna ve ark., 2001). ilerleyen evrelerine tekabül etmektedir ve bu Hiperforinin bu yara iyileştirici yağlı preparatın aşamada hormonal tedavi yetersiz kalmaktadır. Bu aktif ana maddesi olduğu tespit edilmiştir yüzden hastalığın ilerleyen aşamalarında etkili (Maisenbacher ve Kovar, 1992a). Bitkinin çiçekli tedavi yöntemlerinin geliştirilmesi hayati önem arz üst kısmından hazırlanan alkolik ekstraktın yara etmektedir. Yapılan bir çalışmada H. perforatum iyileştirici (Öztürk ve ark. 2007) ve antiülser metanol ekstraktının hem serotonin gerialımını (Yeşilada ve Gürbüz, 1998) etkileri bilinmektedir. bloke edip kanserli hücrelerin büyümesini önlediği Benzer şekilde H. patulum ve H. hookerianum hem de ihtiva ettiği hiperforin, hiperisin ve türlerinin yaprakları Hindistan’da yara iyileştirici kuersetinin kimyasallarının sitotoksik etkisi ile bu olarak kullanılmaktadır. Mukherjee ve ark. (2000) bu hücreleri öldürdüğü, böylelikle prostat kanserinin iki türün metanolik ekstarktının farelerde kesik ilerleyen aşamalarındaki tedavisinde ümitvar bir yaralarını bitiştirici, doku yenileyici ve yara alternatif olduğu bildirilmiştir (Martarelli ve ark., yüzeyinde epitelyum oluşumunu hızlandırıcı etkileri 2004). Kantaron hâlihazırda kanser tedavisinde olduğunu bildirmişlerdir. Hammer ve ark. (2007) kullanılan sınırlı sayıdaki bitkilerden biridir H. perforatum’un iltihap giderici etkilerini tespit (Kintzios, 2006). ettikten sonra bu etkinin alkolik ekstraktın flavonoit bileşikleri olan kuersetin ve amentoflavon Yara İyileştirici ve İltihap Giderici Etkiler ile psedohiperisin ve hiperforinden kaynaklandığını Resmi monograflarda H. perforatum ekstraktlarının bildirmişlerdir. İspanya’da bulunan kanarya ve toprak üstü bitki kısımlarının depresyon, ülser, takımadalarına özgü endemik bir tür olan hazımsızlık, karın ağrıları, yanıklar, bakteriyel H. reflexum’un metanollü ve sulu ekstraktlarının enfeksiyonlar, migren, baş ağrısı ve siyatik farelerde asetik asit uygulaması ile oluşturulan tedavilerinde etkili olduğu kayıtlıdır (Anonymous, ağrıları ve tetrakanoliforbol asetat uygulaması ile 1998; Anonymous, 1999; Anonymous, 2003). oluşturulan kulak ödemini önemli seviyede Hypericum türlerinin sulu ekstraktı (genellikle azalttığı; böylelikle bu endemik bitkinin ağrılı ve dekoksiyon formunda bazen de infüzyon olarak) iltihabi hastalıkların tedavisinde kullanım potansiyeline Türk halk hekimliğinde idrar yolu enfeksiyonları, sahip olduğu bildirilmiştir (Sanchez-Mateo ve ark., şeker, nevralji, kalp hastalıkları, gastrit, hemoroit 2006). Halihazırda bir diğer kanatron türü olan ve ülser gibi birçok hastalığa karşı ilaç olarak H. perfoliatum çocuklarda kulak ağrısı tedavisinde kullanılmaktadır (Yeşilada ve ark., 1995). Bilhassa kullanılmaktadır (Sarrell ve ark., 2003).

45 ANADOLU 24 (1) 2014

Benzer şekilde Süntar ve ark. (2010) H. perforatum’un % 10 su ve %10/30 su/etanol (v/v) solüsyonlarıyla yağlı maseratının ana bileşenlerinin hiperisin ve hazırlanan H. perforatum ekstratlarının insan kalın flavonoid bileşikleri olan hiperosid, isokuersitrin, bağırsaklarından izole edilen Enterococcus rutin ve epikateşin olduğunu; bu maseratın güçlü faecium, Bifidobacterium animalis, Lactobacillus yara iyileştirici ve iltihap giderici etkileri olduğunu plantarum ve E. coli bakterilerine karşı etkileri bildirmişlerdir. Ancak aynı çalışmada Anadolu’da araştırılmıştır. Çalışmada en yüksek antibakteriyel yaygın olarak bulunan diğer bir kantaron türü olan etki tüm organizmalara karşı % 30 luk etanol H. scabrum’dan hazırlanan alkolik preparat ve ekstresinden elde edilmiştir (Lasik ve ark., 2007). yağlı maserat farelerde oluşturulan deneysel yaralarda hiçbir biyoaktivite göstermemiştir. Antimikrobiyal Etkiler Brezilya’ya özgü H. caprifoliatum, H. carinatum, Antibakteriyel Etkiler H. connatum, H. ternum, H. myrianthum ve H. perforatum’un toprak üstü aksamlarından H. polyanthemum türleri Brezilya halk hekimliğinde hazırlanan ham bitki ekstraktlarının güçlü yüzyıllardan beri aft gibi ağız yaralarının ve bazı antibakteriyel etkiye sahip olduğunu ve bakteriyel enfeksiyon hastalıklarının tedavisinde kullanılmaktadır. kaynaklı yaralar ve bulaşıcı hastalıkların tedavisinde Yapılan bir çalışmada bu bitkilerin metanol kullanılabileceğini bildiren birçok çalışma vardır ekstraktlarının insanlarda önemli cilt hastalıklarına (Keles ve ark., 2001; Tolkunova ve ark., 2002). sebep olan bakteriyel bir mikrop olan Tüm çalışmalarda alkolik ekstrelerin sulu ekstrelere Staphylococcus aureus ve AIDS hastalarında göre daha etkin olduğu; Hypericum ekstraktlarının sıklıkla gözlenen fırsatçı enfeksiyonların en sergilediği bu antibakteriyel etkinin büyük ölçüde önemli amillerinden olan Candida albicans hiperforin ve hiperisinlerden kaynaklandığı ve mantarına karşı güçlü antimikrobiyal etkiler gram-negatiflere göre gram-pozitif bakterilere karşı gösterdiği bildirilmiştir (Agnol ve ark., 2003). Bu daha güçlü olduğu bildirilmektedir. Schempp ve ark. (2003) H. perforatum ekstraktından hazırlanan ve mantar kemik iliği alıcılarının % 73 ünde ölüme %1,5 hiperforin içeren merhemin hafif/orta sebep olan ve yanık vakalarında ölümcül enfeksiyonlar derecede egzama tedavisinde pleseboya göre çok meydana getiren önemli bir mikroorganizmadır. daha etkili olduğunu bildirmiştir. Peeva-Naumovska Yapılan müteakip bir çalışmada anılan türlerden (2010) üç farklı dozda (%30, %40 ve %50) H. ternum un kloroform ekstraktının bu mantarın H. perforatum yağı içeren, dermal ve vajinal birçok hattına karşı oldukça aktif olduğu uygulamaya müsait lipofilik merhemin Streptococcus belirlenmiştir (Fenner ve ark., 2005). Bu çalışmada pyogenes (iki hat), Streptococcus viridans, ayrıca H. ternum’un kloroform ekstraktının Micrococcus luteus ATCC9341, Moraxella ayaklarda en sık rastlanan mantar türü olan catarrhalis ve Lactobacillus acidophilus Trichophyton rubrum enfeksiyonlarını önemli organizmlarına karşı antibakteriyel etkilerini seviyede engellediği belirlenmiştir. Bir diğer karşılaştırmışlardır. Merhemler Lactobacillus çalışmada, H. carinatum ve H. myrianthum’un acidophilus hariç diğer organizmaların gelişimini yanı sıra H. linoides türünün de özellikle Candida önemli ölçüde engellemiştir ve bu etki en yüksek hatlarına karşı oldukça aktif olduğu gözlenmiştir dozda Hypericum içeren merhemde en yüksek (Barros ve ark., 2013). Bu sonuçlar son derece olmuştur. Lactobacillus acidophilus vajina önemlidir. Zira günümüze kadar belirlenen dokusunda doğal olarak bulunan ve diğer denenen antifungal ajanların sayısı antibakteriyel ajanların türlerin aksine patojenik olmayan bir bakteridir. ¼’ü kadardır. Bu durumda mantari hastalıkların Çalışma sonuçları Hypericum ekstraktlarının bakteri kökenli vajinal enfeksiyonlarda güvenli bir tedavisinde başvurulacak ilaçların sayısı da şekilde kullanılabileceğine işaret etmektedir. sınırlıdır (Newman ve Cragg, 2007).

46 C. ÇIRAK, D. KURT: ÖNEMLİ TIBBİ BİTKİLER OLARAK Hypericum TÜRLERİ VE KULLANIM ALANLARI

Ülkemizde Yetişen Hypericum Türleriyle her geçen gün bir yenisi eklenmektedir. Ancak İlgili Çalışmalar dünya literatürünün aksine bu türler ile ilgili ülkemiz şartlarında yürütülen çalışmaların sayısı Ülkemizde doğal yayılış gösteren kantaron türleriyle oldukça azdır. Halbuki Türkiye Hypericum türleri ilgili kimyasal çalışmalar Çizelge 2, farmakolojik bakımından bir merkez konumundadır ve mevcut çalışmalar ise Çizelge 3’te özetlenmiştir. 89 türün 43’ü dünyada ülkemiz coğrafyası dışında Çizelgelerden de anlaşılacağı üzere toplam tür hiçbir yerde bulunmamaktadır. Bilhassa son 20 sayısı göz önüne alındığında yapılan çalışmaların yıldır bu bitkiler tür ayrımı gözetmeksizin doğal sayısı oldukça azdır ve endemikler başta olmak floradan ihraç maksadıyla yoğun bir şekilde üzere birçok türün kimyasal içeriği ve tıbbi toplanmaktadır. Bu yüzden endemikler başta etkisiyle ilgili yayınlanmış hiçbir çalışma yoktur. olmak üzere birçoğunun doğal populasyonları hızla azalmaktadır. Bu bağlamda ülkemiz için atıl bir SONUÇ kaynak durumunda olan Hypericum türlerinin H. perforatum başta olmak üzere Hypericum türleri kimyasal içeriklerinin belirlenerek farmakolojik son 30 yıldır farmakolojik ve kimyasal anlamda potansiyellerinin ortaya konması ve kültüre yoğun olarak çalışılmakta, bu bitkilerin tıbbi alınarak hem korunmaları hem de seri halde özellikleri ve önemleriyle ilgili bilimsel çalışmalara üretilebilmelerine ilişkin çalışmalara ihtiyaç vardır.

LİTERATÜR LİSTESİ Barış, D., M. Kızıl, Ç. Aytekin, G. Kızıl, M. Yavuz, B. Çeken ve S. Ertekin. 2011. In Vitro Antimicrobial and Agnol, R.D., A. Ferraz, A. P. Bernardi, D. Albring, C. Nör, L. Antioxidant Activity of Ethanol Extract of Sarmento, L., Lamb, M. Hass, G. Von Poser, and E. E. Three Hypericum and Three Achillea Species From S. Schapoval. 2003. Antimicrobial activity of some Turkey. International Journal of Food Properties. 14: Hypericum species. Phytomedicine 10: 511-516. 339-355. Altun, M.L., Yılmaz, B.S., Orhan, İ.E., Citoglu, G.C., 2013. Barros, F.M.C., B. Pipi, R. R. Dresch, B. Dauber, S. C. Assessment of cholinesterase and tyrosinase inhibitory Luciano, M. A. Apel, A. M. Fuentefria, and G. L. Von and antioxidant effects of Hypericum perforatum L. Poser. 2013. Antifungal and antichemotactic activities (St. John's wort). Industrial Crops and Products. 43: and quantification of phenolic compounds in 87-92. lipophilic extracts of Hypericum spp. native to South Anonymous. 1988. German Commission EMonographs. Brazil. Industrial Crops and Products 44: 294-299. American Botanical Council. Boston, MA. Baytop, T. 1999. Türkiye’de Bitkilerle Tedavi. Nobel Tıp Anonymous. 1999. World Health Organization (WHO) Yayınevi. 2. Baskı. İstanbul, s. 256. Monographs on Selected Medicinal Plants, vol. 2, Geneva. Behnke, K., G. S. Jensen, H. J. Graubaum, and J. Gruenwald. 2002. Hypericum perforatum versus fluoxetine in the Anonymous. 2002. Hypericum Depression Trial Study Group. treatment of mild to moderate depression. Adv. Ther. Effect of Hypericum perforatum (St John's wort) in 19: 43–52. major depressive disorder: a randomized controlled trial. JAMA 287: 1807–1814. Berghöefer, R., and J. Höelzl. 1989. Isolation of (amentoflavone) from Hypericumperforatum. Planta Anonymous. 2003. ESCOP Monographs. The European Medica 55: 91. Scientific Cooperative on Phytotherapy, 2nd edition. Exeter, United Kingdom. Bergmann, R., H. Nussner, and J. Demling. 1993. Behandlung leichter bis mittelschwerer depressionen. Andrade, M.R., E.X. Almeida, L. M. Conserva. 1998. Alkyl Therapiewoche Neurol. Psychiatr. 7: 235–240. chromone and other compounds from Clusia nemorosa. Phytochemistry 43: 1431–1433. Bjerkenstedt, L., G. V. Edman, R. G. Alken, and M. Mannel. Apaydın, Ş., U. Zeybek, I. Ince, G. Elgin, C. Karamenderes, 2005. Hypericum extract LI 160 and fluoxetine in mild B. Ozturk ve I. Tuglular. 1999. Hypericum to moderate depression: a randomized, placebo- triquetrifolium Turra. extract exhibits antinociceptive controlled multi-center study in outpatients. Eur. Arch. activity in the mouse. Journal of Ethnopharmacology Psychiatry Clin. Neurosci. 255: 40–47. 67: 307-312.

47 ANADOLU 24 (1) 2014

Brenner, R., V. Azbel, S. Madhusoodanan, and M. Çırak, C., J. Radusiene, B. Karabük, V. Janulis, and L. Pawlowska. 2000. Comparison of an extract of Ivanauskas. 2007a. Variation of bioactive compounds Hypericum(LI 160) and sertraline in the treatment of in Hypericum perforatum growing in Turkey during its depression: a double-blind, randomized pilot study. phenological cycle. Journal of Integrative Plant Clin. Ther. 22: 411–419. Biology. 49 (5): 615−620. Bystrov, N. S., B. K. Chernov, V. N. Dobrynin, and M. N. Çırak, C., J. Radusiene, V. Janulis, and L. Ivanauskas. 2007b. Kolosov. 1975. The structure of hyperforin. Variation of bioactive secondary metabolites in Tetrahedron Letters. 32: 2791-2794. Hypericum origanifolium during its phenological cycle. Acta Physiologia Plantarum, 29: 197–203. Cakir, A., S. Kordali, H. Kilic, and E. Kaya. 2005. Antifungal properties of essential oil and crude extracts of Çırak, C., J. Radusiene, V. Janulis, and L. Ivanauskas. 2007c. Hypericum linarioides Bosse. Biochemical Secondary metabolites in Hypericum perfoliatum: Systematics and Ecology 33: 245-256. variation among plant parts and phenological stages. Botanica Helvetica. 117 (1): 29-36. Chatterjee, S.S., M. Noldner, E. Koch, and C. Erdelmeier. 1998. Antidepressant activity of Hypericum Çırak, C., J. Radusiene, V. Janulis, and L. Ivanauskas. 2007d. perforatum and hyperforin: the neglected possibility. Chemical constituents of some Hypericum species Pharmacopsychiatry 31 (Suppl. 1): 7–15. growing in Turkey. Journal of Plant Biology. 50 (6) : 632-635. Couladis, M., I. B. Chinou, O. Tzakou, and P. V. Petrakis. 2003. Composition and antimicrobial activity of the essential Çırak, C., J. Radusiene, V. Janulis, and L. Ivanauskas. 2008a. oil of subsp. apollinis (Boiss. & Pseudohypericin and hyperforin in Hypericum Heldr.). Phytotherapy Research 17: 152-154. perforatum from Northern of Turkey: variation among populations, plant parts and phenological stages. Crockett, S.L., and N. K. B Robson. 2011. Taxonomy and Journal of Integrative Plant Biology 50 (5): 575–580. Chemotaxonomy of the Genus Hypericum. Medicinal and Aromatic Plant Science and Biotechnology, 5 Çırak, C., J. Radusiene, and B. Sağlam. 2008b. Variation of (Special Issue 1): 1-13. bioactive substances in Hypericum montbretii during plant growth. Natural Product Research 22 (3): 246–252. Çamaş, N., J. Radusiene, Z. Stanius, Ö. Çalışkan, and C. Çırak. 2012. Secondary metabolites of Hypericum Çırak, C., J. Radusiene, V. Janulis, and L. Ivanauskas. 2009. leptophyllum Hochst., an endemic Turkish species. Chemical constituents of Hypericum adenotrichum The Scientific World Journal. Vol. 2012, Article ID Spach, an endemic Turkish species. Natural Product 501027, 4 pages, 2012. doi:10.1100/2012/501027. Research. 23 (13): 1189–1195. Çamaş, N., J. Radusiene, L. Ivanauskas, V. Jakstas, and C. Çırak, C., J. Radusiene, V. Janulis, and L. Ivanauskas. 2010. Çırak. 2014a. Altitudinal changes in the content of Secondary metabolites of Hypericum confertum and bioactive substances in Hypericum orientale and their possible chemotaxonomic significance. Natural Hypericum pallens. Acta Physiologia Plantarum, Product Communications 5 (6): 897-898. baskıda. Çırak, C., J. Radusiene, Z. Stanius, N. Çamaş, Ö. Çalışkan, Çamaş, N., J. Radusiene, L. Ivanauskas, V. Jakstas, S. and M. S. Odabaş. 2012. Secondary metabolites of Kayıkçı, and C. Çırak. 2014b. Chemical composition Hypericum orientale L. growing in Turkey: variation of Hypericum species from the Taeniocarpium and among populations and plant parts. Acta Physiologia Drosanthe sections. Plant Systematic and Evolotion, Plantarum. 34: 1313–1320. baskıda. Çırak, C., J. Radusiene, N. Çamaş, Ö. Çalışkan, and M. S. Çırak, C. 2006. Hypericin in Hypericum lydium Boiss. Odabaş. 2013a. Changes in the contents of main growing in Turkey. Biochemical Systematics and secondary metabolites in two Turkish Hypericum Ecology 34: 897-899. species during plant development. Pharmaceutical Biology 51 (3): 391-399. Çırak, C. Ve K. Kevseroğlu. 2004. Kantaron bitkisinin eski çağlardan günümüze kullanım şekilleri ile modern Çırak, C., J. Radusiene, B. Karpaviciene, N. Çamaş, and M. S. tıptaki yeri ve önemi. OMÜ Ziraat Fakültesi Dergisi. Odabaş. 2013b. Changes in phenolic content of wild 19:74-84. and greenhouse-grown Hypericum triquetrifolium during plant development. Turkish Journal of Çırak, C., A. Ayan, K. Kevseroğlu. 2004. The effects of light Agriculture and Forestry 37: 307-314. and some presoaking treatments on germination rate of St. John’s wort (Hypericum perforatum L.) seeds. Deltito, J., and D. Bayer. 1998. The scientific, quasi-scientific and Pakistan Journal of Biological Sciences 7:182-186. populer literature on the use of St. John’s wort in the treatment of depression. J. Affect. Disort. 51:345-351. Çırak, C., B. Sağlam, A. K. Ayan ve K. Kevseroğlu. 2006. Morphogenetic and diurnal variation of hypericin in Demirkiran, Ö., M. A. Mesaik, H. Beynek, A. Abbaskhan, and some Hypericum species from Turkey during the M. I. Choudhary. 2009. Cellular reactive oxygen course of ontogenesis. Biochemical Systematics and species inhibitory constituents of Hypericum thasium Ecology. 34: 1-13. Griseb. Phytochemistry 70: 244-249.

48 C. ÇIRAK, D. KURT: ÖNEMLİ TIBBİ BİTKİLER OLARAK Hypericum TÜRLERİ VE KULLANIM ALANLARI

Devrim, C. Ö., İ. Bilal, Ö. Yusuf, Ö. Nilgün, P. İsmühan, G. Hakimoglu, F., G. Kızıl, Z. Kanay, M. Kızıl, H. Isı 2007. The Sagratini, M. Ricciutelli, S. Vittori, and F. Maggi. effect of ethanol extract of Hypericum lysimachioides 2011. New antidepressant drug candidate: Hypericum on lipid profile in hypercholesterolemic rabbits and montbretti extract. Natural Product Research 11: 1-4. itsin vitro antioxidant activity. Atherosclerosis 192: 113-122. Dulger A, and B. Gonuz. 2005. Antibacterial activity of the endemic Hypericum kazdaghensis. Fitoterapia. 6:237-9. Hammer, K.D., M. L. Hillwig, A. K. Solco, P. M. Dixon, K. Delate, P. A. Murphy, E. S. Wurtele, and D. H. Birt. Eckert, G. P., and W. E. Muller. 2001. Effects of hyperforin 2007. Inhibition of prostaglandin E(2) production by on the fluidity of brain membranes. Department of antiinflammatory hypericum perforatum extracts and Pharmacology, Biocenter Niederursel, University of constituents in RAW264.7 Mouse Macrophage Cells. Frankfurt, Frankfurt/Main, Germany. J Agric Food Chem. 55(18):7323-31. Pharmacopsychiatry 34: S22–S25. Hänsgen, K.D., and J. Vesper. 1996. Antidepressive Fava, M., J. Alpert, A. A. Nierenberg, D. Mischoulon, M. W. wirksamkeit eines hochdosierten Hypericum- Otto, J. Zajecka, H. Murck, and J. F. Rosenbaum. extraktes. Münch. Med. Wochenschift 138, 29–33. 2005. A double-blind, randomized trial of St. John's wort, fluoxetine, and placebo in major depressive Harrer, G., W. D. Hubner, and H. Podzuweit. 1994. disorder. J. Clin. Psychopharmacol 25: 441–447. Effectiveness and tolerance of the Hypericum extract LI 160 compared to maprotiline: a multicenter double- Fenner, R., M. Sortino, S. M. Kuze Rates, R. Dall’Agnol, A. blind study. J. Geriatr. Psychiatry Neurol. 7 (Suppl 1), Ferraz, A. P. Bernardi, D. Albring, C. Nör, G. Von S24–S28. Poser, E. Schapoval, and S. Zacchino. 2005. Antifungal activity of some Brazilian Hypericum Hostanska, K., J. Reichling, S. Bommer, M. Weber, and R. species. Phytomedicine 12: 236-240. Saller. 2003. Hyperforin a constituent of St John’s wort (Hypericum perforatum L.) extract induces Fuller, R.W., J. W.Blunt, J. L. Boswell, J. H. Cardellina, and M. apoptosis by triggering activation of caspases and with R. Boyd. 1999. Guttiferone F, the first prednylated hypericin synergistically exerts cytotoxicity towards benzophenone from Allanblackia stuhlmannii. Journal human malignant cell lines, Eur. J. Pharm. Biopharm. of Natural Products 62 (1), 130–132. 56: 121–132. Gastpar, M., A. Singer, and K. Zeller. 2005. Efficacy and Hölzl, J., L. Demisch, and B. Gollnik. 1989. Investigation tolerability of Hypericum extract STW3 in long-term about antidepressive and moodchanging effects of treatment with a oncedaily dosage in comparison with Hypericum perforatum. Planta Medica 55, 643. sertraline. Pharmacopsychiatry 38, 78–86. Hübner, W. D., S. Lande, and H. Podzuweit. 1994. Gastpar, M., A. Singer, and K. Zeller. 2006. Comparative Hypericumtreatment of mild depressions with somatic efficacy and safety of a once-daily dosage of symptoms. J Geriatr. Psychiatry Neurol. S1, S12–S14. Hypericum extract STW3-VI and citalopram in patients with moderate depression: a double-blind, Ishiguro, K., N. Nagareya, and H. Fukumoto. 1998. A randomised, multicentre, placebo-controlled study. phoroglucinol derivative from cell suspension cultures Pharmacopsychiatry 39: 66–75. of . Phytochemistry 47: 1041– 1043. Ghasemi, Y., A. Khalaj, A. Mohagheghzadeh, A. R. Khosravi, and M. H. Morowvat. 2007. Composition and Kaçar, O. ve N. Azkan. 2010. Tıbbi bitki olarak sarı kantaron antimicrobial activity of the essential oil and extract of (Hypericum perforatum L.) ve halk sağlığındaki yeri, Hypericum elongatum. Journal of Applied Sciences 7 Dünya Gıda Dergisi Mayıs: 82-89. (18): 2671-2675. Kalb, R., R. D. Trautmann-Sponsel, and M. Kieser. 2001. Greeson, J., B. Sanford, and D. A. Monti. 2001. St. John’s Efficacy and tolerability of Hypericum extract WS worth (Hypericum perforatum): a review of the current 5572 versus placebo in mildly to moderately depressed pharmacological, toxicological and clinical literature. patients. A randomized doubleblind multicenter Psychopharmacology 153: 402-414. clinical trial. Pharmacopsychiatry 34: 96–103. Gudzic, B., D. Djokovic, V. Vajs, R. Palic, and G. Stojanovic. Kasper, S., and A. Dienel. 2002. Cluster analysis of symptoms 2002. Composition and antimicrobial activity of the during antidepressant treatment with Hypericum extract essential oil of Crantz. Flavour in mildly to moderately depressed out-patients. A meta- and Fragrance Journal 17: 392-394. analysis of data from three randomized, placebo- controlled trials. Psychopharmacology 164: 301-308. Gurevich, A.I., V. N. Dobrynin, M. N. Kolosov, S. A. Popravko, and I. D. Riabova. 1971. Antibiotic hyperforin from Kasper, S., I. G. Anghelescu, A. Szegedi, A. Dienel, and M. Hypericum perforatum L. Antibiotiki 16: 510–513. Kieser. 2006. Superior efficacy of St John's wort extract WS 5570 compared to placebo in patients with Güner, A., S. Aslan, T. Ekim, M. Vural, M. T. Babaç. 2012. major depression: a randomized, double-blind, Türkiye Bitkileri Listesi (Damarlı Bitkiler). Nezahat placebo-controlled, multi-center trial Gökyiğit Botanik Bahçesi ve Flora Araştırmaları [ISRCTN77277298]. BMC Med. 4: 14. Derneği Yayını. İstanbul.

49 ANADOLU 24 (1) 2014

Kasper, S., M. Gastpar, W. E. Müller, H. P. Volz, A. Dienel, Lehrl, S., and H. Woelk 1993. Ergebnisse von messungen der M. Kieser, and H. J. Möller. 2008a. Efficacy of St. kognitiven leistungsfähigkeit bei patienten unter der John's wort extract WS 5570 in acute treatment of therapie mit johanniskraut. Nervenheilkunde 12: 281– mild depression: a reanalysis of data from controlled 284. clinical trials. Eur. Arch. Psychiatr. Clin. Neurosci Linde, K., M. M. Berner, and L. Kriston. 2008. St John's wort 258: 59–63. for major depression. Cochrane Database Syst. Rev. Kasper, S., H. P. Volz, H. J. Möller, A. Dienel, and M. Kieser. CD000448. 2008b. Continuation and long-term maintenance Maisenbacher, P., and K. A. Kovar. 1992a. Adhyperforin: a treatment with Hypericum extract WS 5570 after homologue of hyperforin from Hypericum perforatum. recovery from an acute episode of moderate depression—a double-blind, randomized, placebo Planta Medica 58, 291–293. controlled long-term trial. Eur. Maisenbacher, P., and K. A. Kovar. 1992b. Analysis and stability Neuropsychopharmacol 18: 803-813. of Hyperici oleum. Planta Medica 58, 351–354. Keles, O., A. K. Seyyal, T. Bakirel, and K. Alpinar. 2001. Martarellia, D., B. Martarellib, D. Pediconia, M. I. Nabissic, M. Screening of some Turkish plants for antibacterial Perfumia, and P. Pompei. 2004. Hypericum perforatum activity. Turkish Journal of Veterinary and Animal methanolic extract inhibits growth of human prostatic Sciences 25: 559–565. carcinoma cell line orthotopically implanted in nude Kızıl, G., M. Kızıl, M. Yavuz, S. Emen, and F. Hakimoglu. mice. Cancer Letters 210: 27–33. 2008. Antioxidant activities of ethanol extracts of Mckee, T.C., C. D. Covington, R. W. Fuller, H. R. Bokesh, S. Hypericum triquetrifolium and Hypericum scabroides. Young, J. H. Cardellina, M. R. Kadushin, D. D. Pharm. Biol. 46: 231–242. Soejarto, P. F. Stevens, G. M. Cragg, amd M. R. Botd. Kintzios, S. E. 2006. Terrestrial Plant-Derived Anticancer 1998. Pyranocoumarins from tropical species of the Agents and Plant Species Used in Anticancer genus Calophyllum: a chemotaxonomic study of Research. Critical Reviews in Plant Sciences 25: 79– extracts in the National Cancer Institute collection. 113. Journal of Natural Products 61(10): 1252–1256. Kitanov, G. M., and K. F. Blinova. 1987. Modern state of the Meruelo, D., G. Lavie, and D. Lavie. 1988. Therapeutic agents chemical study of species of the genus Hypericum. with dramatic antiretroviral activity and little toxicity Chemistry of Natural Compounds 23: 151–166. at effective doses: aromatic polycyclic diones hypericin and pseudohypericin. Proceedings of the Laakmann, G., C. Schule, T. Baghai, and M. Kieser. 1998. St. National Academy of Sciences of the United States of John's wort in mild to moderate depression: the America 85: 5230–5234. relevance of hyperforin for the clinical efficacy. Moreno, R.A., C. T. Teng, K. M. Almeida, and H. Tavares Pharmacopsychiatry 31 (1): 54–59. Junior. 2006. Hypericum perforatum versus fluoxetine Ladeira A. M, G. B. da Silva, L. Raggi L, M. C. M. Young, D. in the treatment of mild to moderate depression: a G. Agripino, M. E. L. Lima, and R. H. Moreno Paulo. randomized double-blind trial in a Brazilian sample. 2009. Chemical composition and antimicrobial Rev. Bras. Psiquiatr. 28: 29–32. activities of the essential oil of Hypericum cordatum. Mukherjee, P.K., R. Verpoorte, and B. Suresh. 2000. Journal of Essential Oil Research 21: 558-560. Evaluation of in vivo wound healing activity of Lasik, M., J. Nowak, B. Stachowiak, and Z. Czarnecki, Z. Hypericum patulum (Family: ) leaf 2007. Evaluation of the antagonistic properties of extract on different wound model in rats. Journal of natural antibacterial substances extracted from herbs: Ethnopharmacology 70: 315–321. poster presentation. Eurobiotech 54: 10. Nahrstedt, A., and V. Butterweck. 1997. Biologically active Lavagna, S. M., D. Secci, P. Chimenti, L. Bonsignore, A. and other chemical constituents of the herb of Ottaviani, and B. Bizzarri. 2001. Efficacy of Hypericum perforatum L. Pharmacopsychiatry 30: Hypericum and Calendula oils in the epithelial 129–134. reconstruction of surgical wounds in childbirth with Newman, D. J., and G.M Cragg. 2007. Natural products as caesarean section. Farmaco 56: 451–453. sources of new drugs over the last 25 years. J. Nat. Lavie, G., Y. Mazur, D. Lavie, and D. Meruelo. 1995. The Prod. 70, 461–477. chemical and biological properties of hypericin – a Noldner M, and K. Schotz. 2002. Rutin is essential for the compound with a broad spectrum of biological antidepressant activity of Hypericum perforatum activities. Medicinal Research Reviews 15: 111– extracts in the forced swimming test. Planta Med. 68: 119. 577-80. Lecrubier, Y., G. Clerc, R. Didi, and M. Kieser. 2002. Öztürk, Y., S. Aydin, R. Beis, K. H. C. Başer, and H. Efficacy of St. John's wort extract WS 5570 in major Berberoğlu. 1996. Effects of Hypericum perforatum L. depression: a double-blind, placebo-controlled trial. And L. extracts on the Central Am. J. Psychiatry 159: 1361–1366. Nervous System in mice. Phytomedicine 3: 139-146.

50 C. ÇIRAK, D. KURT: ÖNEMLİ TIBBİ BİTKİLER OLARAK Hypericum TÜRLERİ VE KULLANIM ALANLARI

Öztürk, N., S. Korkmaz, and Y. Öztürk. 2007. Wound-healing Sanchez-Mateo, CC, C.X. Bonkanka, M. Hernández-Pérez, and activity of St. John’s Wort (L.) onchicken embryonic R.M. Rabanal. 2006. Evaluation of the analgesic and fibroblasts. Journal of Ethnopharmacology 111: 33–39. topical anti-inflammatory effects of Hypericum reflexum L. fil.. Journal of Ethnopharmacology 107: 1-6. Pabuçcuoglu, A., S. Konyalıoglu, M. Baş, and G. E. Meral. 2003. The in vitro effects of Hypericum species on Saroglou, V., P. D. Marin, A. Rancic, M. Veljic, and H. Skaltsa. human leukocyte myeloperoxidase activity. Journal of 2007. Composition and antimicrobial activity of the Ethnopharmacology 87: 89-92. essential oil of six Hypericum species from Serbia. Biochemical Systematics and Ecology 35: 146-152. Panossian, A.G., E. Gabrielian, V. Manvelian, K. Jurcic, and H. Wagner. 1996. Immunosuppressive effects of Sarrell, E. M., H. A. Cohen, and E. Kahan. 2003. Naturopathic hypericin on stimulated human leukocytes: inhibition treatment for ear pain in children. Pediatrics 111: 574- of the arachidonic acid release, leukotriene B4 and 579. interleukin-1 alpha production, and activation of nitric Schempp, C. M., V. Kirkin, B. Simon-Haarhaus, A. Kersten, oxide formation. Phytomedicine 3: 19–28. J. Kiss, C. C. Termeer, B. Gilb, T. Kaufmann, C. Papakostas, G. I., C. M. Crawford, M. J. Scalia, and M. Fava. Borner, J. P. Sleeman, and J. C. Simon. 2002. 2007. Timing of clinical improvement and symptom Inhibition of tumour cell growth by hyperforin, a resolution in the treatment of major depressive novel anticancer drug from St. John’s Wort that acts disorder. A replication of findings with the use of a by induction of apoptosis. Oncogene 21: 1242–1250. double-blind, placebo-controlled trial of Hypericum Schempp, C. M., T. Windeck, S. Hezel, and J. C. Simon. perforatum versus fluoxetine. Neuropsychobiology 56: 2003. Topical treatment of atopic dermatitis with St. 132–137. John’s Wort cream – a randomized, placebo Patocka, J. 2003. The chemistry, pharmacology, and toxicology controlled, double blind half-side comparison. of the biologically active constituents of the herb Phytomedicine 10: 31–37. Hypericum perforatum L. J App Biomed 1: 61-73. Schmitt, A.C., A. P. Ravazzolo, and G. L. Von Poser. 2001. Peeva-Naumovska, V., N. Panovski, T. Grdanovska, and E. Investigation of some Hypericum species native to Fredro-Kumbaradzi. 2010. Formulations of St. John’s Southern of Brazil for antiviral activity. Journal of Wort oil ointment and evaluation of its antibacterial Ethnopharmacology 77: 239–245. effect. Available from: www.amapseec.org/cmapseec. Sezik, E., E. Yeşilada, G. Honda, Y. Takaishi, Y. Takeda, and 1/Papers/pap p067.htm. T. Tanaka. 2001. Traditional medicine in Turkey 10: Philipp, M., R. Kohnen, abd K. O. Hiller. 1999. Hypericum Folk medicine in central Anatolia. Journal of extract versus imipramine or placebo in patients with Ethnopharmacology 75: 95-115. moderate depression: randomised multicenter study of Smelcerovic, A., S. Zuehlke, M. Spiteller, N. Raabe, and T. treatment for eight weeks. BMJ 319: 1534–1538. Özen. 2008. Phenolic constituents of 17 Hypericum Qu, L., M. P. Widrlechner, and S. M. Rigby. 2010. Analysis species from Turkey. Biochem Syst Ecol. 36: 316-319. of breeding systems, ploidy, and the role of hexaploids Solomon, D., J. Adams, and N. Graves. 2013. Economic in three Hypericum perforatum L. populations. evaluation of St. John’s wort (Hypericum perforatum) Industrial Crops and Products 32: 1-6. for the treatment of mild to moderate depression. Rahimi, R., S. Nikfar, and M. Abdollahi. 2009. Efficacy and Journal of Affective Disorders 148: 228-234. tolerability of Hypericumperforatum in major Sparenberg, B. L., J. Demisch, and J. Holzl. 1993. depressive disorder in comparison with selective Untersuchungen uber die antidepressiven Wirkstoffe serotonin reuptake inhibitors: a meta-analysis. Prog. von Johanniskraut. Pharm Ztg Wiss. 138: 239–254. Neuropsychopharmacol. Biol. Psychiatry 33: 118–127. Süntar, I. P., E. K. Akkol, D. Yılmazer, T. Baykal, H. Robson, N. K. B. 1981. Studies in the genus Hypericum Kırmızıbekmez, M. Alper, and E. Yesilada. 2010. L.(Guttiferae) 2. Characters of the genus. Bulletin of Investigations on the in vivo wound healing potential the British Museum (Natural History) Botany Series, of Hypericum perforatum L. Journal of 8: 55-226. Ethnopharmacology 127: 468-477. Robson, N. K. B., and P. Adams. 1968. Chromosome number Szegedi, A., R. Kohnen, A. Dienel, and M. Kieser. 2005. in Hypericum and related genera. Brittonia 20: 95-106. Acute treatment of moderate to severe depression with Hypericumextract WS 5570 (St John's wort): Röder, C., M. Schaefer, and S. Leucht. 2004. Meta-analysis randomised controlled double blind non-inferiority of effectiveness and tolerability of treatment of mild to trial versus paroxetine. BMJ 330, 503. moderate depression with St. John's Wort. Fortschr Neurol Psychiatr. 72: 330-43. Şerbetci, T., N. Özsoy, B. Demirci, A. Can, Ş. Kültür, and K. H. C. Baser. 2012. Chemical composition of the Saljic, J. 1975. Ointment for the treatment of burns, Ger. Offen. essential oil and antioxidant activity of methanolic 2,406,452 (CL. A61K), 21 Aug., 1975 (CA 83: 197797). extracts from fruits and flowers of Hypericum lydium Boiss. Industrial Crops and Products 36: 599-606.

51 ANADOLU 24 (1) 2014

Tanaka, N., and Y. Takaishi. 2006. Xanthones from Vorbach, E. U., W. D. Hubner, and K. H. Arnoldt. 1994. Hypericum chinense. Phytochemistry 67: 2146-51. Effectiveness and tolerance of the Hypericum extract LI 160 in comparison with imipramine: randomized Toker, Z., G. Kızıl, H. Ç. Özen, M. Kızıl, and S. Ertekin. double-blind study with 135 outpatients. J. Geriatr. 2006. Compositions and antimicrobial activities of the Psychiatry Neurol. 7 (Suppl 1): S19–S23. essential oils of two Hypericum species from Turkey. Fitoterapia. 77: 57-60. Westerhoff, K., A. Kaunzinger, M. Wurglics, J. Dressman, and M. Schubert-Zsilavecz. 2002. Biorelevant Tolkunova, N. N., E. N. Cheuva, and A. Ya. Bidyuk. 2002. dissolution testing of St John's wort products. J. Effect of medicinal plant extracts on microorganism Pharm. Pharmacol. 54: 1615–1621. development. Pishchevaya Promyshlennost 8: 70–71. Wheatley, D. 1997. LI 160, an extract of St. John's wort, Van Gurp, G., G. B. Meterissian, L. N. Haiek, J. McCusker, versus amitriptyline in mildly to moderately depressed and F. Bellavance. 2002. St John's wort or sertraline outpatients—a controlled 6-week clinical trial. Randomized controlled trial in primary care. Can. Pharmacopsychiatry 30 (Suppl 2): 77–80. Fam. Physician 48: 905–912. Woelk, H. 2000. Comparison of St John's wort and Uzun, F. 2009. Ontogenic changes in hypericin content of imipramine for treating depression: randomised some Hypericum species in natural pastureland of controlled trial. BMJ 321: 536–539. Turkey. Bangladesh J. Bot. 38: 13-18. Xie, X., J. B. Hudson, and E.S. Guns, 2001. Tumor-specific Verotta, L., G. Appendino, E. Bombardelli, and R. Brun. and photodependent cytotoxicity of hypericin in the 2007. In vitro antimalarial activity of hyperforin, a human LNCaP prostate tumor model, Photochem. prenylated acylphloroglucinol. A structure–activity Photobiol. 74: 221–225. study. Bioorganic & Medicinal Chemistry Letters 17: 1544–1548. Yesilada, E., and L. Gürbüz. 1998. Evaluation of the anti- ulcerogenic effect of the flowering herbs of Vlietinck, A. J., T. De Bruyne, S. Apers, and L. A. Pieters. Hypericum perforatum. Journal of Faculty of 1998. Plant derived leading compounds chemotherapy Pharmacy of Gazi University 15: 25–31. of human immunodeficiency virus (HIV-1) infection. Planta Medica 64: 97–109. Yesilada, E., G. Honda, E. Sezik, M. Tabata, T. Fujita, T., Tanaka, Y. Takeda, and Y. Takaishi. 1995. Traditional medicine in Turkey. V. Folk medicine in the inner Taurus Mountains. Journal of Ethnopharmacology 46: 133–152.

52