Geert Wilders' Beeldvorming Van Islam Op Twitter
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
#nomoreislam: Geert Wilders’ beeldvorming van islam op Twitter Masterscriptie Theology and Religious Studies Universiteit Leiden Rosa van Bottenburg Studentnummer: S1116770 Scriptiebegeleider: Dr. N.M. Dessing Tweede lezer: Dr. E.M. de Boer 20 december 2016 Inhoudsopgave 1. Inleiding 02 2. Wilders en Twitter 06 2.1 Twitter als medium 06 2.2 Wilders’ Twittergebruik in vergelijking tot andere media 10 2.3 Kenmerken van Wilders’ tweets 12 2.3.1 Categorisering van Wilders’ tweets 12 2.3.2 Wilders’ taalgebruik 16 2.3.3 Wilders’ verwijzingen naar andere tweets 19 2.4 Conclusie 22 3. Een analyse van Geert Wilders’ tweets van januari 2015 t/m december 2015 24 3.1 Europa 24 3.2 De elite 28 3.3 De Partij Voor de Vrijheid 30 3.4 “Gelukszoekers” 32 3.5 ‘De’ islam 35 3.6 Vrijheid van meningsuiting 38 3.7 Conclusie 40 4. Wilders en ‘het volk’ 42 4.1 Conclusie 48 5. Wilders’ beeldvorming van islam op Twitter 50 5.1 ‘De’ islam als één van Wilders’ fundamentele hokjes 50 5.2 Twitter en Islamofobie 52 5.2.1 Wat is islamofobie? 52 5.2.2 Islamofobie op Twitter 54 5.2.3 Zijn Wilders tweets islamofoob? 57 5.3 Hoe gebruikt Wilders Twitter in zijn beeldvorming van islam? 58 5.4 Conclusie 60 6. Conclusie 62 Bibliografie 66 Bijlage: Overzicht van tweets van Geert Wilders (@geertwilderspvv), januari 2015 t/m december 2015 1 1. Inleiding “Ik zeg het al meer dan 10 jaar. De islam hoort niet bij ons. Brengt overal geweld en gevaar. We moeten deislamiseren en onze grenzen sluiten,” aldus Geert Wilders op Twitter, 14 november 2015. Het is slechts een voorbeeld uit de lange lijst tweets waarin de politicus zijn mening over islam niet onder stoelen of banken steekt. ‘De’ islam is volgens hem een gevaarlijke, verderfelijke ideologie waartegen de westerse beschaving beschermd moet worden. Zoals Wilders in bovenstaande tweet zelf aangeeft, is zijn anti-islam standpunt al heel lang algemeen bekend. Maar sinds 2009 communiceert hij het ook via het sociale medium Twitter. Inmiddels is het zelfs geworden tot Wilders’ belangrijkste communicatiemiddel. Onder de naam @geertwilderspvv, doet hij vanaf Twitter verslag van zijn bezigheden, zijn politieke standpunten en geeft hij zijn mening over actuele gebeurtenissen. Het online platform biedt zowel publieke figuren als de gewone man toegang tot elkaar. Lezers hebben zonder tussenpersoon toegang tot Wilders’ uitlatingen, waardoor een soort directe lijn tussen Wilders en zijn volgers op Twitter aanwezig lijkt. Maar waarom kiest Wilders er juist voor om zich enkel uit te laten via dit medium en slechts zelden te verschijnen in andere media? Heeft het iets te maken met dat hij zichzelf ziet als enige, ware vertegenwoordiger van ‘het Nederlandse volk’? Een man voor het volk kiest een medium van het volk: daar lijkt een logica in te zitten. ‘Het volk’ moet gehoord worden volgens populisten als Wilders en ‘de’ islam moet verdwijnen en geweerd worden uit Nederland. Dergelijk populisme waarin haat tegen islam een grote rol speelt, vindt steeds meer gehoor. Volgens schrijver, essayist en columnist Bas Heijne is het volgende gaande: De gigantische toename in kennis, samen met het wereldwijde perspectief dat ermee gepaard gaat, het besef dat alles met alles verknoopt is geraakt tot een schier onontwarbare kluwen, heeft voor steeds meer mensen de wereld en hun eigen rol daarin onbeduidend en onoverzichtelijk gemaakt. Het populisme (…) beantwoordt aan de twee grote verlangens van onze tijd: het maakt de wereld weer simpel en overzichtelijk en het geeft de burger de illusie van zelfbeschikking terug, het idee dat hij de wereld toch weer gewoon naar zijn hand kan zetten. Anders gezegd, dat hij niet langer object is, maar gewoon weer subject.1 Men heeft het gevoel geen subject meer te zijn in het eigen leven dat sommige groepen door de vingers lijkt te glippen. Als populist speelt Wilders in op de angsten en frustraties van deze mensen en schetst voor hen als oplossing een vereenvoudigde wereld zoals ze die graag zouden zien of denken te kennen van vroeger. Mensen die dit ideaalbeeld dreigen te dwarsbomen en anders naar de wereld kijken, worden gezien als vijand: “de elite die de idealen van de Verlichting belijdt, in ieder geval met 1 Bas Heijne, Onbehagen (Amsterdam: Ambo/Anthos, 2016), 50. 2 de mond, de rekkelijken die de zuivere islam hebben verraden en de experts die feiten blijven aandragen die niet stroken met jouw gewenste wereldbeeld.”2 Het creëren van vijanden zoals ‘de’ islam voor de wereldorde zoals Wilders die graag ziet, is mijns inziens zeer discutabel en schadelijk voor het functioneren van de Nederlandse maatschappij. Het creëert polarisatie, zet mensen tegen elkaar op en schetst een onterecht, niet op de diverse realiteit gebaseerd negatief en eenduidig beeld van islam en moslims. Wilders communiceert via Twitter een vereenvoudigd vijandbeeld en lijkt daarnaast door zijn ideeën online te publiceren via Twitter, verbloemd onder het mom van ‘vrijheid van meningsuiting’ en zijn politieke functie, ook bij te dragen aan de al aanwezige tendens van ongecontroleerd en ongecensureerd online haatzaaien op sociale media. In deze scriptie wil ik erachter komen waarom Wilders juist Twitter als enige communicatiemiddel gebruikt, hoe hij het gebruikt en hoe Twitter zijn beeldvorming van islam vormt. Een antwoord vinden op deze vraag is van belang, omdat sociale media steeds meer onderdeel worden van ons dagelijks leven en de communicatie en interactie tussen mensen die daar plaats vindt steeds meer verweven raakt met offline maatschappelijke vraagstukken van uitsluiting en discriminatie. Om een vinger achter het waarom van Wilders’ beeldvorming van islam te krijgen en de vraag te beantwoorden waarom hij nu juist het medium Twitter gebruikt om zijn beeldvorming van islam de wereld in te helpen, is het belangrijk om de bredere context van onderwerpen waarin Wilders dit beeld op Twitter schets mee te nemen. Welke plaats hebben Wilders’ mogelijk islamofobe tweets in zijn algehele spectrum aan kritische uitlatingen? Door een bredere context van meerdere tweets te bekijken dan alleen de aan islam gerelateerde tweets, hoop ik meer inzicht te krijgen in deze uitingen zelf. Om de hoofdvraag: Hoe gebruikt Wilders het medium Twitter in zijn beeldvorming van islam? te kunnen beantwoorden, zal ik eerst antwoord proberen te vinden op de vragen wat Twitter voor een online sociaal medium is, welke eigenschappen het in zich draagt die Wilders inzet in zijn politieke strategie en waarom Wilders juist kiest voor dit medium om zijn ideeën en visie te profileren. Naast het verkennen van het medium Twitter, is voor mijn onderzoek een analyse nodig van Wilders’ Twitterberichten. Deze analyse bestaat uit Wilders’ tweets van januari tot en met december 2015. Ondanks dat de hoofdvraag duidelijk Wilders’ beeldvorming van islam betreft, zijn zoals aangegeven in de analyse ook tweets meegenomen die in eerste instantie niets met islam te maken lijken te hebben. Dit vanwege het feit dat ik vermoed dat ook deze tweets een bijdrage leveren aan het beeld dat Wilders van islam creëert. De tweets die ik gebruikt heb voor mijn onderzoek zijn per maand verzameld met behulp van de uitgebreide zoekfunctie op Twitter: https://twitter.com/search-advanced, en zijn gesorteerd op datum opgenomen in de bijlage van deze scriptie. Het gekozen tijdskader bood enerzijds voldoende mogelijkheid om een inzicht te krijgen in wat Wilders gedurende één jaar communiceert via Twitter en 2 Heijne, Onbehagen, 51. 3 was anderzijds nodig om de te bestuderen data binnen de perken te houden gezien mijn wijze van onderzoek. Ik heb ervoor gekozen om een kwalitatief onderzoek te verrichten naar Wilders tweets waarin ik een inhoudelijke analyse gemaakt heb van de Twitterberichten en deze vervolgens heb ingedeeld in categorieën zodat ik patronen kon ontdekken in Wilders Twittergebruik. De analyse van deze categorieën lieten een aantal centrale thema’s zien die ik vervolgens uitgewerkt heb en deels onderworpen heb aan een close reading. Hieronder zal ik een overzicht geven van de indeling van deze scriptie. Na de inleiding volgen vier inhoudelijke hoofdstukken. In hoofdstuk 2 Wilders en Twitter, bespreek ik allereerst wat Twitter voor sociaal medium is, hoe het in elkaar steekt en het democratisch en wederkerige aura dat Twitter omringt. Vervolgens bekijk ik Wilders’ Twittergebruik in vergelijking tot andere media. Wilders maakt niet alleen gebruik van het in theorie democratisch sociale medium en de specifieke eigenschap om in direct contact te staan met burgers, maar ook van de inherent aanwezige verbinding die Twitter heeft met de traditionele massamedia. Voorts beschrijf ik de categorisering gebaseerd op Øystein Sæbø’s genreanalyse van het Twittergebruik onder parlementsvertegenwoordigers die ik heb toegepast om een overzichtelijke analyse te kunnen uitvoeren op Wilders’ tweets en bepaalde kenmerken ervan gemakkelijker te kunnen herkennen. Tot slot bespreek ik Wilders’ opvallende taalgebruik en zijn verwijzingen naar andere tweets waarmee hij graag geassocieerd wil worden. In hoofdstuk 3 maak ik vervolgens een thematische analyse van Wilders’ tweets. De thema’s die besproken worden zijn: Europa, de elite, de Partij Voor de Vrijheid, “gelukszoekers”, ‘de’ islam en de vrijheid van meningsuiting. Uit een nadere analyse van Wilders tweets zal naar voren komen dat binnen ieder besproken thema Wilders bezig is maatschappelijke kaders, grenzen en afbakening te creëren. In hoofdstuk 4 Wilders en ‘het volk’, leg ik uit hoe Wilders zichzelf en zijn partij definieert aan de hand van een mechanisme van ‘othering’ door het creëren van essentialistische Anderen. Wilders houdt er een statische en exclusieve interpretatie van ‘het Nederlanderschap’ op na, die te vergelijken is met het creëren van een centrum en een marge, zoals in Edward Saids Oriëntalisme. In het verspreiden en herbevestigen van de realiteit die Wilders probeert te schetsen, maakt hij er handig gebruik van dat Twitter een vorm van homofilie kent. Twittergebruikers creëren netwerken van gelijkgestemden, waardoor zij een beperkt beeld meekrijgen van de werkelijkheid en Wilders’ beeldvorming (her)bevestigen.