2014 12 22 POS Powiat Jarociński

Powiat Jaroci ński

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021 wraz z aktualizacj ą PROGRAMU USUWANIA AZBSTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO

Jarocin, 2014 rok

ZAMAWIAJĄCY:

Powiat Jaroci ński Al. Niepodległo ści 10-12 63-200 Jarocin

WYKONAWCA:

TERRA PROJEKT Danuta Mazurczak

ul. Katowicka 59a/18, 61-131 Pozna ń tel. +48 692 290 324 [email protected], www.terraprojekt.pl

„PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021” WRAZ Z AKTUALIZACJ Ą „PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO”

4 „PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021” WRAZ Z AKTUALIZACJ Ą „PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO”

Spis tre ści

1. WST ĘP ...... 9

1.1. PODSTAWA PRAWNA OPRACOWANIA ...... 9 1.2. METODYKA SPORZ ĄDZANIA PROGRAMU I JEGO STRUKTURA ...... 9 1.3. ZAKRES DANYCH NA POTRZEBY PROGRAMU ...... 10 2. PODSTAWOWE ZAŁO śENIA PROGRAMU ...... 10

2.1. UWARUNKOWANIA ZEWN ĘTRZNE ...... 10 2.1.1. Polityka Ekologiczna Pa ństwa ...... 10 2.1.2. Program Ochrony Środowiska Województwa Wielkopolskiego na lata 2012-2015 ...... 11 2.1.3. Strategia Rozwoju Województwa Wielkopolskiego ...... 12 2.1.4. Polityka energetyczna Polski do 2030 roku ...... 12 2.1.5. Krajowy Program Oczyszczania Kraju z Azbestu (POKA)...... 13 2.1.6. Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych (KPO ŚK) ...... 14 2.1.7. Program ochrony środowiska przed hałasem ...... 14 2.1.8. Program ochrony powietrza ...... 14 2.1.9. Strategia wzrostu efektywno ści energetycznej i rozwoju odnawialnych źródeł energii w Wielkopolsce na lata 2012-2020 ...... 15 2.2. UWARUNKOWANIA WEWN ĘTRZNE ...... 15 2.3. NADRZ ĘDNY CEL PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO ...... 16 3. RAPORT Z WYKONANIA POPRZEDNIEGO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 16 4. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO ...... 21

4.1. POŁO śENIE POWIATU ...... 21 4.2. PODSTAWOWE DANE O LUDNO ŚCI ...... 23 4.3. GOSPODARKA ...... 24 4.4. ROLNICTWO ...... 26 4.5. TURYSTYKA ...... 27 4.6. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA ...... 27 4.6.1. Komunikacja ...... 27 4.6.2. Zaopatrzenie mieszka ńców w wod ę ...... 28 4.6.3. Odprowadzanie ścieków...... 30 4.6.4. Zaopatrzenie mieszka ńców w ciepło ...... 36 4.6.5. Zaopatrzenie mieszka ńców w energi ę elektryczn ą ...... 37 4.6.6. Zaopatrzenie mieszka ńców w gaz sieciowy ...... 37 4.7. UKSZTAŁTOWANIE POWIERZCHNI TERENU ...... 37 4.8. GEOLOGIA ...... 39 4.9. KLIMAT ...... 40 5. OCHRONA ZASOBÓW NATURALNYCH ...... 41

5.1. OCHRONA PRZYRODY ...... 41 5.2. OBSZARY NATURA 2000 ...... 45 5.3. ŚWIAT RO ŚLINNY I ZWIERZ ĘCY ...... 49 5.4. OCHRONA I ZRÓWNOWA śONY ROZWÓJ LASÓW ...... 51 5.5. OCHRONA POWIERZCHNI ZIEMI ...... 53 5.6. GOSPODAROWANIE ZASOBAMI GEOLOGICZNYMI ...... 55 6. POPRAWA JAKO ŚCI ŚRODOWISKA I BEZPIECZE ŃSTWA EKOLOGICZNEGO ...... 59

6.1. OCHRONA WÓD ...... 59 6.1.1. Wody podziemne ...... 59 6.1.2. Wody powierzchniowe ...... 63 6.1.3. Źródła zanieczyszcze ń wód powierzchniowych i podziemnych ...... 68 6.1.4. Racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi ...... 68 6.1.5. Zapobieganie powodziom i suszom ...... 69 6.2. STAN POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO ...... 74 6.3. OCHRONA PRZED HAŁASEM ...... 91 6.4. ODDZIAŁYWANIE PÓL ELEKTROMAGNETYCZNYCH ...... 97 6.5. ODNAWIALNE ŹRÓDŁA ENERGII ...... 97 6.6. RACJONALNA GOSPODARKA ODPADAMI ...... 107 6.6.1. Ilo ść wytworzonych i odebranych odpadów...... 107 6.6.2. Istniej ące instalacje do odzysku i unieszkodliwiania odpadów ...... 109 6.6.3. Systemy gospodarki odpadami ...... 112 6.6.4. Cele w zakresie gospodarki odpadami wyznaczone na szczeblu krajowym ...... 114

6.7. PRZECIWDZIAŁANIE POWA śNYM AWARIOM ...... 116 6.8. EDUKACJA EKOLOGICZNA SPOŁECZE ŃSTWA ...... 117 7. PROGRAM USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO ...... 119

7.1. ILO ŚĆ WYROBÓW AZBESTOWYCH ORAZ ICH ROZMIESZCZENIE NA TERENIE POWIATU ...... 120 7.2. REALIZACJA DZIAŁA Ń WYNIKAJ ĄCYCH Z PROGRAMU USUWANIA AZBESTU DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO ORAZ BILANS USUNI ĘTYCH WYROBÓW AZBESTOWYCH W GMINACH ...... 122 7.3. SZACUNKOWE KOSZTY USUWANIA AZBESTU ...... 124 7.4. HARMONOGRAM DZIAŁA Ń ...... 124 7.5. MONITOROWANIE PROGRAMU ...... 125 7.6. MOśLIWO ŚCI FINANSOWANIA PROGRAMU USUWANIA AZBESTU ...... 126 7.7. ZAGRO śENIA AZBESTEM ...... 128 7.8. STAN PRAWNY W ZAKRESIE U śYTKOWANIA I USUWANIA WYROBÓW I ODPADÓW AZBESTOWYCH ...... 130 7.9. ZASADY POST ĘPOWANIA Z WYROBAMI ZAWIERAJ ĄCYMI AZBEST W ASPEKCIE OBOWI ĄZUJ ĄCEGO PRAWA ...... 131 8. IDENTYFIKACJA PROBLEMÓW ŚRODOWISKOWYCH ...... 134 9. STRATEGIA OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO ...... 137

9.1. CELE I PRIORYTETY EKOLOGICZNE ...... 137 9.2. HARMONOGRAM REALIZACJI DZIAŁA Ń NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021 ...... 138 10. ZARZ ĄDZANIE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 150

10.1. INSTRUMENTY REALIZACJI PROGRAMU ...... 150 10.1.1. Instrumenty prawne ...... 150 10.1.2. Instrumenty finansowe...... 151 10.1.3. Instrumenty społeczne...... 157 10.1.4. Instrumenty polityczne ...... 157 10.1.5. Instrumenty strukturalne ...... 157 10.2. ORGANIZACJA ZARZ ĄDZANIA ŚRODOWISKIEM ...... 157 10.3. SYSTEMY ZARZ ĄDZANIA ŚRODOWISKOWEGO ...... 158 11. MIERNIKI REALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 158 12. PODSUMOWANIE ...... 162 13. MATERIAŁY ŹRÓDŁOWE ...... 163

Spis tabel Tabela 1 Stan i zmiany liczby ludno ści powiatu jaroci ńskiego w latach 2009-2013 ...... 23 Tabela 2 Liczba mieszka ńców w gminach powiatu jaroci ńskiego ...... 24 Tabela 3 Podmioty gospodarcze według sekcji i działów PKD na terenie powiatu jaroci ńskiego (bez osób fizycznych prowadz ących wył ącznie indywidualne gospodarstwa rolne - dane z dnia 30.06.2014 r.) ...... 24 Tabela 4 Ilo ść gospodarstw rolnych na terenie powiatu jaroci ńskiego ...... 26 Tabela 5 Obszary rolne ...... 26 Tabela 6 Charakterystyka komunalnych uj ęć wody na terenie powiatu jaroci ńskiego ...... 28 Tabela 7 Wykaz ustanowionych stref ochrony bezpo średniej wg pozwole ń wodno-prawnych ...... 29 Tabela 8 Porównanie wyposa Ŝenia w infrastruktur ę wodoci ągow ą w gminach powiatu jaroci ńskiego w latach 2009 i 2013 (według danych GUS) ...... 30 Tabela 9 Stopie ń zwodoci ągowania gmin powiatu jaroci ńskiego w latach 2009 i 2013 ...... 30 Tabela 10 Infrastruktura kanalizacyjne na terenie gmin powiatu jaroci ńskiego w latach 2009 i 2013 (według GUS) ...... 31 Tabela 11 Skanalizowanie poszczególnych gmin powiatu jaroci ńskiego ...... 31 Tabela 12 Wykaz zbiorników bezodpływowych i przydomowych oczyszczalni ścieków na terenie powiatu jaroci ńskiego 32 Tabela 13 Charakterystyka gospodarki ściekowej w powiecie jaroci ńskim, 2013 r. – ścieki komunalne ...... 32 Tabela 14 Charakterystyka gospodarki ściekowej w powiecie jaroci ńskim, 2013 r. – ścieki przemysłowe odprowadzane w ci ągu roku ...... 32 Tabela 15 Aglomeracje na terenie powiatu jaroci ńskiego (według sprawozdania z KPO ŚK za 2013 r.) ...... 33 Tabela 16 Wykaz oczyszczalni ścieków na terenie aglomeracji ...... 34 Tabela 17 Jako ść ścieków surowych i jako ść ścieków oczyszczonych na oczyszczalni w m. Cielcza ...... 34 Tabela 18 Jako ść ścieków surowych i jako ść ścieków oczyszczonych na oczyszczalni w m. śółków ...... 34 Tabela 19 Jako ść ścieków surowych i jako ść ścieków oczyszczonych na oczyszczalni w m. Wyszki ...... 35 Tabela 20 Jako ść ścieków surowych i jako ść ścieków oczyszczonych na oczyszczalni w m. Raszewy ...... 35 Tabela 21 Wykaz zakładowych oczyszczalni ścieków na terenie powiatu jaroci ńskiego ...... 35 Tabela 22 Charakterystyka systemu cieplnego na terenie gminy Jarocin ...... 36 Tabela 23 Zaopatrzenie w energi ę elektryczn ą w powiecie jaroci ńskim w latach 2009 i 2012 ...... 37 Tabela 24 Powierzchnia gruntów le śnych na terenie gmin powiatu jaroci ńskiego ...... 51 Tabela 25 Powierzchnia lasów zarz ądzana przez poszczególne Nadle śnictwa ...... 52

6 „PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021” WRAZ Z AKTUALIZACJ Ą „PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO”

Tabela 26 Powierzchnia odnowie ń lasu na terenie powiatu jaroci ńskiego w latach 2010-2013 ...... 53 Tabela 27 Klasy bonitacyjne gleb na terenie powiatu jaroci ńskiego ...... 53 Tabela 28 Zakwaszenie gleb i potrzeby ich wapnowania na terenie powiatu jaroci ńskiego w 2013 r...... 54 Tabela 29 Wyniki bada ń zasobno ści gleby w makroelementy w przebadanych próbkach gleb na terenie powiatu jaroci ńskiego w 2013 r...... 55 Tabela 30 Zasoby złó Ŝ naturalnych na terenie powiatu jaroci ńskiego ...... 56 Tabela 31 Wykaz obowi ązuj ących koncesji na eksploatacj ę kopalin na terenie powiatu jaroci ńskiego ...... 57 Tabela 32 Wyniki monitoringu wód podziemnych na terenie powiatu jaroci ńskiego w latach 2012-2013 ...... 61 Tabela 33 Wykaz cieków podstawowych na terenie powiatu jaroci ńskiego ...... 63 Tabela 34 Jednolite cz ęś ci wód powierzchniowych na terenie powiatu jaroci ńskiego ...... 65 Tabela 35 Wyniki bada ń stanu ekologicznego w punktach pomiarowo-kontrolnych w 2013 r...... 68 Tabela 36 Zu Ŝycie wody w latach 2009 i 2013 r. na terenie powiatu jaroci ńskiego ...... 68 Tabela 37 Zu Ŝycie wody na cele gospodarki w gminach powiatu jarocińskiego ...... 69 Tabela 38 Wska źnik zu Ŝycia wody ...... 69 Tabela 39 Powierzchnia gruntów zmeliorowanych na terenie powiatu jaroci ńskiego ...... 72 Tabela 40 Powierzchnia gruntów ornych i u Ŝytków zielonych wymagaj ących wykonania melioracji ...... 73 Tabela 41 Wykaz istniej ących i planowanych małych zbiorników retencyjnych na terenie powiatu jaroci ńskiego ...... 74 Tabela 42 Emisja substancji do powietrza z zakładów szczególnie uci ąŜ liwych na terenie powiatu jaroci ńskiego w latach 2009 i 2013 r...... 75 Tabela 43 Wielko ść emisji substancji do powietrza na podstawie wydanych pozwole ń zintegrowanych i decyzji na wprowadzanie gazów i pyłów do powietrza ...... 76 Tabela 44 Wielko ść emisji substancji do powietrza na terenie powiatu jaroci ńskiego w 2013 r. na podstawie Wojewódzkiego Banku Zanieczyszcze ń Środowiska ...... 80 Tabela 45 Wyniki pomiaru metod ą pasywn ą dwutlenku siarki i dwutlenku azotu na stanowisku w śerkowie w latach 2009- 2013 ...... 88 Tabela 46 Klasyfikacja stref z uwzgl ędnieniem kryteriów okre ślonych w celu ochrony zdrowia...... 89 Tabela 47 Klasyfikacja stref z uwzgl ędnieniem kryteriów okre ślonych w celu ochrony ro ślin ...... 89 Tabela 48 Wymagana redukcja emisji pyłu zawieszonego PM10 z emisji powierzchniowej na obszarze strefy wielkopolskiej ...... 90 Tabela 49 Redukcja emisji benzo(a)pirenu z emisji powierzchniowej na obszarze strefy wielkopolskiej wynikaj ąca z redukcji pyłu zawieszonego PM10 ...... 91 Tabela 50 Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku powodowanego przez poszczególne grupy źródeł hałasu, z wył ączeniem hałasu powodowanego przez starty, l ądowania i przeloty statków powietrznych oraz linie elektroenergetyczne, wyra Ŝone wska źnikami L Aeq D i L Aeq N , które to wska źniki maj ą zastosowanie do ustalania i kontroli warunków korzystania ze środowiska, w odniesieniu do jednej doby ...... 92 Tabela 51 Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku powodowanego przez poszczególne grupy źródeł hałasu, z wył ączeniem hałasu powodowanego przez starty, l ądowania i przeloty statków powietrznych oraz linie elektroenergetyczne, wyra Ŝone wska źnikami L DWN i L N, które to wska źniki maj ą zastosowanie do prowadzenia długookresowej polityki w zakresie ochrony przed hałasem ...... 92 Tabela 52 Ruch kołowy na drogach krajowych i wojewódzkich przebiegaj ących przez powiat jaroci ński w 2010 r. – Generalny pomiar ruchu ...... 94 Tabela 53 Wyniki pomiaru hałasu na DK 11 i DW 443 w 2010 r...... 94 Tabela 54 Poziomy d źwi ęku w środowisku okre ślone przez wska źnik L DWN - Średni roczny dobowy wska źnik hałasu ... 95 Tabela 55 Poziomy d źwi ęku w środowisku okre ślone przez wska źnik L N - Średni roczny wska źnik hałasu dla pory nocnej ...... 96 Tabela 56 Przepływy średnie roczne, dyspozycyjne oraz zasoby dyspozycyjne ...... 104 Tabela 57 Energetyczno ść materiałów...... 105 Tabela 58 Pozyskanie biogazu z ro ślin uprawnych ...... 105 Tabela 59 Ilo ść odebranych odpadów komunalnych z terenu poszczególnych gmin powiatu jaroci ńskiego w latach 2012- 2013 ...... 108 Tabela 60 Rodzaje odpadów poddanych dalszym procesom odzysku ...... 108 Tabela 61 Sposób zagospodarowania odebranych odpadów komunalnych ...... 109 Tabela 62 Ilo ść wyrobów azbestowych na terenie powiatu jaroci ńskiego ...... 121 Tabela 63 Ilo ść usuni ętych i unieszkodliwionych wyrobów azbestowych na terenie powiatu jaroci ńskiego ...... 123 Tabela 64 Harmonogram realizacji Programu usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Powiatu Jaroci ńskiego w latach 2014-2032 ...... 125 Tabela 65 Wska źniki monitorowania realizacji Programu ...... 126 Tabela 66 Kierunki działa ń dla Powiatu Jaroci ńskiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021 ...... 139 Tabela 67 Zadania inwestycyjne zaplanowane do realizacji w latach 2014-2017 oraz 2018-2021 ...... 144 Tabela 68 Mierniki monitorowania efektywno ści Programu ...... 159

Spis rysunków Rysunek 1 Poło Ŝenie powiatu jaroci ńskiego ...... 22 Rysunek 2 Gminy w powiecie jaroci ńskim ...... 22 Rysunek 3 Zmiany liczby ludno ści powiatu jaroci ńskiego w latach 2009-2013 ( Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS wg stanu na dzie ń 31.12.2013 r.) ...... 23

Rysunek 4 Poło Ŝenie powiatu na tle jednostek fizyczno-geograficznych ( źródło: na podstawie danych z www.geoportal.gov.pl) ...... 38 Rysunek 5 Obszary chronione na terenie powiatu jaroci ńskiego ( źródło: geoportal.gov.pl) ...... 42 Rysunek 6 Obszary Natura 2000 na terenie powiatu jaroci ńskiego ( źródło: na podstawie danych www.geoportal.gov.pl) ...... 49 Rysunek 7 Obszary le śne na tle powiatu jaroci ńskiego ...... 52 Rysunek 8 Główne zbiorniki wód podziemnych (GZWP) na obszarze powiatu jaroci ńskiego ...... 60 Rysunek 9 Lokalizacja jednolitych cz ęś ci wód podziemnych nr 73 i 77– regionu Warty ...... 61 Rysunek 10 Jednolite cz ęś ci wód powierzchniowych wydzielone na terenie powiatu jaroci ńskiego ...... 65 Rysunek 11 Wst ępna ocena ryzyka powodziowego – obszary nara Ŝone na niebezpiecze ństwo powodzi na terenie powiatu jaroci ńskiego ...... 71 Rysunek 12 Szkic prowincji i okr ęgów geotermalnych Polski wg prof. Sokołowskiego i innych ...... 98 Rysunek 13 Strefy energii wiatru w Polsce wg H. Lorenc ...... 100 Rysunek 14 Rejonizacja średniorocznych sum promieniowania słonecznego całkowitego padaj ącego na jednostk ę powierzchni poziomej w kWh/m 2/rok ...... 103 Rysunek 15 Masa wyrobów azbestowych na terenie gmin powiatu jaroci ńskiego ...... 122

8 „PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021” WRAZ Z AKTUALIZACJ Ą „PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO”

1. Wst ęp 1.1. Podstawa prawna opracowania Podstaw ą prawn ą opracowania Programu Ochrony Środowiska Powiatu Jaroci ńskiego jest art.17 ust.1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 poz. 1232 ze zm.), który zobowi ązuje organ wykonawczy powiatu (w tym przypadku Zarząd Powiatu w Jarocinie) do sporz ądzenia programu ochrony środowiska. Program sporz ądzany był dotychczas w celu realizacji polityki ekologicznej pa ństwa. W zwi ązku z ustaw ą z dnia 21 sierpnia 2014 r. o zmianie ustawy – Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2014 r. poz. 1101) polityk ę ekologiczna pa ństwa zast ąpiono polityk ą ochrony środowiska, która mi.in. winna by ć prowadzona za pomoc ą wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska. Ustawa nie okre śla sztywnych ram programu ochrony środowiska, zwraca natomiast uwag ę (art. 17 ust. 1), by opracowanie uwzgl ędniało pewne elementy okre ślone w art. 14 wynikaj ące równie Ŝ z polityki ekologicznej pa ństwa (polityki ochrony środowiska). A s ą to: • cele ekologiczne, • priorytety ekologiczne, • poziomy celów długoterminowych, • rodzaj i harmonogram działa ń proekologicznych, • środki niezb ędne do osi ągni ęcia celów, w tym mechanizmy prawno ekonomiczne i środki finansowe. Program opracowuje si ę i uchwala co 4 lata, z tym Ŝe przewidziane w nim działania w perspektywie obejmuj ą kolejne 4 lata. Program ochrony środowiska, po zaopiniowaniu przez zarz ąd województwa uchwalany jest przez rad ę powiatu (w tym przypadku Rad ę Powiatu Jaroci ńskiego). Poprzednia wersja dokumentu pn. Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami Powiatu Jaroci ńskiego na lata 2008-2011 z perspektyw ą na lata 2012-2016 została przyj ęta Uchwał ą Nr XXVI/149/08 Rady Powiatu Jaroci ńskiego z dnia 25 wrze śnia 2008 roku.

1.2. Metodyka sporz ądzania Programu i jego struktura Prace nad pierwszym etapem opracowania polegały na przegl ądzie dokumentów i opracowa ń w przedmiotowym zakresie i dokonaniu oceny stanu środowiska powiatu. Ocena zawiera analiz ę stanu środowiska na obszarze powiatu w zakresie poszczególnych komponentów przyrodniczych oraz identyfikacj ę i rejonizacj ę zagro Ŝeń w kontek ście polityki ekologicznej pa ństwa i województwa, a tak Ŝe w kontek ście wymaga ń i standardów Unii Europejskiej. Wykonano tak Ŝe przegl ąd dokumentów i opracowa ń strategicznych, programowych i planistycznych na szczeblu krajowym, wojewódzkim i powiatowym, które maj ą istotne znaczenie dla konstrukcji niniejszego Programu. Drugi etap prac miał na celu okre ślenie celów i priorytetów ekologicznych, poziomów celów długoterminowych, harmonogramu przedsi ęwzi ęć ekologicznych na terenie powiatu oraz środków niezb ędnych do osi ągni ęcia zało Ŝonych celów, w tym mechanizmów prawno-ekonomicznych i środków finansowych. Program ochrony środowiska dla powiatu jest podstawowym instrumentem do realizacji zada ń własnych i koordynowanych w zakresie ochrony środowiska, które b ędą w cało ści lub w cz ęś ci finansowane ze środków b ędących w dyspozycji powiatu.

Struktur ę niniejszego Programu oparto na „Polityce ekologicznej Pa ństwa w latach 2009-2012 z perspektyw ą do roku 2016”. Cele i kierunki działa ń zostały uj ęte w trzech blokach tematycznych: • ochrona zasobów naturalnych, • poprawa jako ści środowiska i bezpiecze ństwa ekologicznego, • kierunki działa ń systemowych.

„PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2018-2021 WRAZ Z AKTUALIZACJ Ą PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO”

1.3. Zakres danych na potrzeby Programu Dla potrzeb niniejszego Programu wykorzystane zostały dane, informacje i dokumenty uzyskane z nast ępuj ących urz ędów i instytucji: • Starostwo Powiatowe w Jarocinie, • Urz ąd Miejski w Jarocinie, • Urz ąd Miasta i Gminy w śerkowie, • Urz ąd Gminy w Jaraczewie, • Urz ąd Gminy Kotlin, • Urz ąd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego w Poznaniu, • Nadle śnictwa: Taczanów, Piaski, Jarocin, • Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad w Poznaniu, • Wielkopolski Zarz ąd Dróg Wojewódzkich w Poznaniu, • Wielkopolski Zarz ąd Melioracji i Urz ądze ń Wodnych w Poznaniu, • Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Jarocinie, • Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu (WIO Ś), • Wojewódzki O środek Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej w Poznaniu, • Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Poznaniu, • Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej w Poznaniu, • Okr ęgowa Stacja Chemiczno-Rolnicza w Poznaniu, • Zakład Gospodarki Odpadami Witaszyczki, • Pa ństwowy Instytut Geologiczny (IKAR, MIDAS), • Centralny O środek Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej (GEOPORTAL), • Główny Urz ąd Statystyczny (GUS), zwłaszcza Bank Danych Lokalnych (BDL) GUS, • Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej (IMiGW).

2. Podstawowe zało Ŝenia Programu 2.1. Uwarunkowania zewn ętrzne Kierunki działa ń w zakresie wszystkich komponentów środowiska b ędą zmierzały do spełnienia celów uwzgl ędnionych w dokumentach strategicznych kraju, województwa i regionu. Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Jaroci ńskiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021 jest spójny m.in. z: • Polityk ą Ekologiczn ą Pa ństwa w latach 2009 – 2012, z perspektyw ą do roku 2016; • Programem Ochrony Środowiska Województwa Wielkopolskiego na lata 2012 – 2015, • Strategią Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do roku 2020.

2.1.1. Polityka Ekologiczna Pa ństwa Polityka Ekologiczna jest dokumentem strategicznym, okre ślaj ącym cele i priorytety ekologiczne, a poprzez to wskazuj ącym kierunek działa ń koniecznych dla zapewnienia wła ściwej ochrony środowisku przyrodniczemu. Do realizacji tych zało Ŝeń władze samorz ądowe przygotowuj ą odpowiednio wojewódzkie, powiatowe i gminne programy ochrony środowiska. Cele po średnie, to przede wszystkim nacisk na ochron ę powietrza i przeciwdziałanie zmianom klimatu oraz spełnianie standardów okre ślonych przez UE w tym temacie. Dla terenów, które ich nie spełniaj ą musz ą zosta ć opracowane i wykonane programy naprawcze. Polska powinna tak Ŝe poło Ŝyć du Ŝy nacisk na promocj ę energii pozyskiwanej z odnawialnych źródeł energii (OZE), a tak Ŝe modernizacj ę przemysłu energetycznego.

Wypełnianie zało Ŝeń Polityki Ekologicznej stało si ę bod źcem do powołania nowych organów – Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska i regionalnych dyrektorów ochrony środowiska. Jest to krok maj ący na celu uproszczenie i przyspieszenie procedur środowiskowych.

10 „PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021” WRAZ Z AKTUALIZACJ Ą „PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO”

Priorytetem jest weryfikacja listy obszarów NATURA 2000, jak równie Ŝ kontynuacja zalesie ń i zadrzewie ń w celu tworzenia korytarzy ekologicznych ł ącz ących kompleksy le śne. Ma to ogromne znaczenie dla zachowania ró Ŝnorodno ści biologicznej fauny i flory. Wszystkie pa ństwa, w tym tak Ŝe Polska musz ą pami ęta ć o racjonalnym gospodarowaniu zasobami naturalnymi, w szczególno ści wod ą. Polityka Ekologiczna kładzie nacisk na racjonalne korzystanie z zasobów geologicznych i popraw ę gospodarki odpadami, zwłaszcza komunalnymi. Gospodarowanie pieni ędzmi pozyskanymi z Unii Europejskiej powinno by ć bardziej efektywne i w du Ŝej mierze skupi ć si ę na wyposa Ŝaniu kolejnych aglomeracji w oczyszczalnie ścieków i systemy wodno-kanalizacyjne. Ponadto do głównych wyzwa ń podj ętych w Polityce Ekologicznej Pa ństwa zaliczy ć nale Ŝy: • realizacj ę zało Ŝeń dyrektywy unijnej CAFE, dotycz ącej ograniczenia emisji pyłów, • realizacj ę zało Ŝeń Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalny, w tym konieczno ści redukcji o 75% ładunku azotu i fosforu w oczyszczanych ściekach komunalnych; • sporz ądzanie map akustycznych dla wszystkich miast powy Ŝej 100 tys. mieszka ńców i opracowywanie planów walki z hałasem; • prace nad dokumentem dotycz ącym nadzoru nad chemikaliami dopuszczonymi na rynek (wdra Ŝanie unijnego rozporz ądzenia REACH).

Polityka Ekologiczna zawsze kładzie du Ŝy nacisk na podnoszenie świadomo ści ekologicznej społecze ństwa zgodnie z zasad ą - „my śl globalnie, działaj lokalnie”. Polska powinna zadba ć równie Ŝ o opracowanie programów strategicznych dotycz ących ryzyka powodziowego, ochrony gleb, rekultywacji terenów zdegradowanych i ochrony przed hałasem.

2.1.2. Program Ochrony Środowiska Województwa Wielkopolskiego na lata 2012-2015 Nadrz ędn ą zasad ę ochrony środowiska województwa wielkopolskiego, podobnie jak polityki ekologicznej pa ństwa, przyj ęto sformułowan ą w Konstytucji RP zasad ę zrównowa Ŝonego rozwoju, czyli takiego rozwoju społeczno-gospodarczego, w którym nast ępuje proces integrowania działa ń politycznych, gospodarczych i społecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwało ści podstawowych procesów przyrodniczych, w celu zagwarantowania mo Ŝliwo ści zaspokojenia podstawowych potrzeb poszczególnych społeczno ści lub obywateli zarówno współczesnego pokolenia jak i przyszłych pokole ń.

W programie wojewódzkim zało Ŝono osi ągni ęcie 16 celów polityki ekologicznej województwa wielkopolskiego, które maj ą by ć osi ągni ęte przez realizacj ę zada ń szczegółowych w poszczególnych obszarach strategicznych. Celami i kierunkami działa ń w polityce ekologicznej województwa wielkopolskiego do 2023 r. są: 1. Zachowanie ró Ŝnorodno ści biologicznej i jej racjonalne u Ŝytkowanie oraz stworzenie spójnego systemu obszarów chronionych, 2. Prowadzenie zrównowa Ŝonej gospodarki le śnej i zwi ększanie lesisto ści, 3. Zrównowa Ŝone u Ŝytkowanie zasobów wodnych oraz ochrona przed powodzi ą i susz ą, 4. Ochrona i racjonalne wykorzystanie powierzchni ziemi oraz rekultywacja terenów zdegradowanych, 5. Zrównowa Ŝone u Ŝytkowanie zasobów kopalin oraz ochrona środowiska w trakcie ich eksploatacji, 6. Zmniejszenie emisji zanieczyszcze ń do środowiska wodnego, usprawnienie systemu zaopatrzenia w wod ę, 7. Spełnienie wymaga ń prawnych w zakresie jako ści powietrza oraz standardów emisyjnych z instalacji, wymaganych przepisami prawa, 8. Zmniejszenie zagro Ŝenia mieszka ńców województwa ponadnormatywnym hałasem, zwłaszcza emitowanym przez środki transportu drogowego, 9. Stała kontrola potencjalnych źródeł pól elektromagnetycznych oraz minimalizacja ich oddziaływania na zdrowie człowieka i środowisko, 10. Minimalizacja skutków powa Ŝnych awarii przemysłowych dla ludzi i środowiska,

11. Kształtowanie postaw ekologicznych mieszka ńców województwa wielkopolskiego, zagwarantowanie szerokiego dost ępu do informacji o środowisku oraz zrównowa Ŝona polityka konsumpcyjna, 12. Zapewnienie wł ączenia celów ochrony środowiska do wszystkich sektorowych dokumentów strategicznych i przeprowadzenia oceny wpływu ich realizacji na środowisko przed ich zatwierdzeniem, 13. Kształtowanie harmonijnej struktury funkcjonalno-przestrzennej województwa, sprzyjaj ącej równowa Ŝeniu wykorzystania walorów przestrzeni z rozwojem gospodarczym, wzrostem jako ści Ŝycia i trwałym zachowaniem warto ści środowiska, 14. Wdro Ŝenie mechanizmów zapewniaj ących aktywizacj ę rynku na rzecz ochrony środowiska, 15. Zwi ększenie roli wielkopolskich placówek badawczych we wdra Ŝaniu innowacji w przemy śle oraz w produkcji wyrobów przyjaznych dla środowiska, 16. Wdro Ŝenie systemu prewencyjnego, maj ącego na celu zapobieganie szkodom w środowisku i sygnalizuj ącego mo Ŝliwo ść wyst ąpienia szkody.

2.1.3. Strategia Rozwoju Województwa Wielkopolskiego Zaktualizowana Strategia rozwoju województwa wielkopolskiego do 2020 r. jako cel generalny przyjmuje „Efektywne wykorzystanie potencjałów rozwojowych na rzecz wzrostu konkurencyjno ści województwa, słu Ŝą ce poprawie jako ści Ŝycia mieszka ńców w warunkach zrównowa Ŝonego rozwoju.” Realizacja celu generalnego będzie mo Ŝliwa poprzez cele strategiczne, które realizowane będą przez cele operacyjne. Wśród wyznaczonych celów dla Województwa Wielkopolskiego istotne z punktu widzenia środowiska s ą: Cel strategiczny 2. Poprawa stanu środowiska i racjonalne gospodarowanie jego zasobami • Cel operacyjny 2.1. Wsparcie ochrony przyrody • Cel operacyjny 2.2. Ochrona krajobrazu • Cel operacyjny 2.3. Ochrona zasobów le śnych i racjonalne ich wykorzystanie • Cel operacyjny 2.4. Wykorzystanie, racjonalizacja gospodarki zasobami kopalin oraz ograniczanie skutków ich eksploatacji • Cel operacyjny 2.5. Ograniczanie emisji substancji do atmosfery • Cel operacyjny 2.6. Uporz ądkowanie gospodarki odpadami • Cel operacyjny 2.7. Poprawa gospodarki wodno – ściekowej • Cel operacyjny 2.8. Ochrona zasobów wodnych i wzrost bezpiecze ństwa powodziowego • Cel operacyjny 2.9. Poprawa przyrodniczych warunków dla rolnictwa • Cel operacyjny 2.10. Promocja postaw ekologicznych • Cel operacyjny 2.11. Zintegrowany system zarz ądzania środowiskiem przyrodniczym • Cel operacyjny 2.12. Poprawa stanu akustycznego województwa Cel strategiczny 3. Lepsze zarz ądzanie energi ą • Cel operacyjny 3.1. Optymalizacja gospodarowania energi ą • Cel operacyjny 3.2. Rozwój produkcji i wykorzystanie alternatywnych źródeł energii • Cel operacyjny 3.3. Poprawa bezpiecze ństwa energetycznego regionu

2.1.4. Polityka energetyczna Polski do 2030 roku Dokument okre śla podstawowe kierunki polityki energetycznej. S ą nimi: • poprawa efektywno ści energetycznej, • wzrost bezpiecze ństwa dostaw paliw i energii, • dywersyfikacja wytwarzania energii elektrycznej poprzez wprowadzenie energetyki j ądrowej, • rozwój wykorzystania odnawialnych źródeł energii, w tym biopaliw, • rozwój konkurencyjnych rynków paliw i energii oraz ograniczenie oddziaływania energetyki na środowisko.

12 „PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021” WRAZ Z AKTUALIZACJ Ą „PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO”

Cele te maj ą zosta ć zapewnione m.in. przez racjonalne efektywne gospodarowanie krajowymi zło Ŝami węgla oraz dywersyfikacj ę źródeł i kierunków dostaw gazu ziemnego. Dokument postuluje równie Ŝ przygotowanie infrastruktury dla energetyki j ądrowej i zapewnienie warunków inwestorom dla wybudowania i uruchomienia elektrowni j ądrowych opartych na bezpiecznych technologiach.

Zgodnie z Polityk ą energetyczn ą Polski do 2030 roku udział odnawialnych źródeł energii w całkowitym zu Ŝyciu energii w Polsce ma wzrosn ąć do 15% w 2020 roku i 20% w roku 2030. Zadania wynikaj ące z Polityki Energetycznej Polski to m.in.: • modernizacja sieci przesyłowych i sieci rozdzielczych pozwalaj ąca obni Ŝyć poziom awaryjno ści o 50%, • rozwój lokalnej mini i mikro kogeneracji pozwalaj ący na dostarczenie do roku 2020 z tych źródeł co najmniej 10% energii elektrycznej zu Ŝywanej w kraju, • ochrona lasów przed nadmiernym eksploatowaniem w celu pozyskiwania biomasy, • zrównowa Ŝone wykorzystanie obszarów rolniczych na cele OZE, tak aby nie doprowadzi ć do konkurencji pomi ędzy energetyk ą odnawialn ą i rolnictwem, • wdro Ŝenie Programu budowy biogazowni rolniczych przy zało Ŝeniu powstania do roku 2020 co najmniej jednej biogazowni w ka Ŝdej gminie,

• ograniczenie emisji CO 2 w wielko ści mo Ŝliwej technicznie do osi ągni ęcia bez naruszania bezpiecze ństwa energetycznego,

• ograniczenie emisji SO 2 do poziomu ustalonego w Traktacie Akcesyjnym, • ograniczenie emisji NOx poczynaj ąc od 2016 roku zgodnie ze zobowi ązaniami przyj ętymi przy akcesji do Unii Europejskiej, • likwidacja emisji z tytułu samozapłonu i palenia si ę hałd poprzez pozyskanie w ęgla z odpadów pogórniczych zalegaj ących na składowiskach, • rozszerzenie zakresu zało Ŝeń i planów zaopatrzenia w ciepło, energi ę elektryczn ą i paliwa gazowe o planowanie i organizacj ę działa ń maj ących na celu racjonalizacj ę zu Ŝycia energii i promowanie rozwi ąza ń zmniejszaj ących zu Ŝycie energii na obszarze gminy, • wsparcie inwestycji w zakresie stosowania najlepszych dost ępnych technologii w przemy śle, wysokosprawnej kogeneracji, ograniczenia strat w sieciach elektroenergetycznych i ciepłowniczych oraz termomodernizacji budynków, • obowi ązek przygotowania planów zaopatrzenia gmin w ciepło, energi ę elektryczn ą i paliwa gazowe w celu zast ąpienia wyeksploatowanych rozdzielonych źródeł wytwarzania ciepła jednostkami kogeneracyjnymi.

2.1.5. Krajowy Program Oczyszczania Kraju z Azbestu (POKA) Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032, b ędący aktualizacj ą dotychczas obowi ązuj ącego programu usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest stosowanych na terytorium Polski (z 2002 r.), wyznacza następuj ące cele dotycz ące azbestu: • usuni ęcie i unieszkodliwienie wyrobów zawieraj ących azbest, • minimalizacja negatywnych skutków zdrowotnych spowodowanych obecno ści ą azbestu na terytorium kraju, • likwidacja szkodliwego oddziaływania azbestu na środowisko.

Cele osi ągni ęte zostan ą poprzez działania: • do 2012 r. przeprowadzenie pełnej i rzetelnej inwentaryzacji oraz ustalenie rozmieszczenia terytorialnego azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest, • utworzenie i uruchomienie elektronicznego Systemu Informacji Przestrzennej do monitoringu usuwania wyrobów zawieraj ących azbest, • podj ęcie prac legislacyjnych umo Ŝliwiaj ących egzekwowanie obowi ązków nało Ŝonych na podmioty fizyczne i prawne oraz zasilanie danymi elektronicznego systemu monitorowania realizacji programu,

• działania edukacyjno-informacyjne, • zadania w zakresie usuwania wyrobów zawieraj ących azbest, • działania w zakresie oceny nara Ŝenia i ochrony zdrowia, w tym działalno ść O środka Referencyjnego Bada ń i Oceny Ryzyka Zdrowotnego Zwi ązanych z Azbestem.

W Programie wskazano równie Ŝ: • mo Ŝliwo ść składowania odpadów azbestowych na składowiskach podziemnych, • wdra Ŝanie nowych technologii umo Ŝliwiaj ących unicestwianie włókien azbestu, • pozostawianie w ziemi – w dopuszczonych prawem przypadkach – wyrobów azbestowych wycofanych z u Ŝytkowania.

2.1.6. Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych (KPO ŚK) Przepisy prawne Unii Europejskiej w zakresie odprowadzania i oczyszczania ścieków komunalnych okre ślone zostały w szczególno ści w dyrektywie Rady 91/271/EWG z dnia 21 maja 1991 roku, dotycz ącej oczyszczania ścieków komunalnych. W Traktacie Akcesyjnym przewidziano, Ŝe przepisy prawne Unii Europejskiej w zakresie odprowadzania i oczyszczania ścieków komunalnych okre ślone ww. dyrektyw ą b ędą w Polsce w pełni obowi ązywały od 31 grudnia 2015 r., do tego czasu: • wszystkie aglomeracje ≥ 2000 RLM musz ą by ć wyposa Ŝone w systemy kanalizacji zbiorczej i oczyszczalnie ścieków o efekcie oczyszczania uzale Ŝnionym od wielko ści oczyszczalni, • aglomeracje <2000 RLM wyposa Ŝone w dniu wej ścia Polski do Unii w systemy kanalizacyjne powinny posiada ć do tego terminu oczyszczalnie zapewniaj ące odpowiednie oczyszczanie, • zakłady przemysłu rolno-spo Ŝywczego o wielko ści > 4000 RLM s ą zobowi ązane do redukcji zanieczyszcze ń biodegradowalnych.

KPO ŚK okre śla działania, które b ędą podejmowane do ko ńca okresu przej ściowego, wynegocjowanego dla tej dyrektywy tj. do ko ńca 2015 r. Program stanowi spis przedsi ęwzi ęć zaplanowanych do realizacji w zakresie odprowadzania i oczyszczania ścieków komunalnych (budowy, rozbudowy i/lub modernizacji oczyszczalni ścieków komunalnych i systemów kanalizacji zbiorczej) w aglomeracjach w celu prawidłowego i uporz ądkowanego procesu implementacji dyrektywy 91/271/EWG.

2.1.7. Program ochrony środowiska przed hałasem Obowi ązek określania programów ochrony środowiska przed hałasem dla terenów poza aglomeracjami poło Ŝonych wzdłu Ŝ dróg, których eksploatacja mo Ŝe powodowa ć negatywne oddziaływanie akustyczne na znacznych obszarach wynika z art. 119 ust 2 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 r., poz.1232 ze zm.).

Programy maj ą na celu zapewnienie jak najlepszego stanu akustycznego środowiska, poprzez utrzymanie poziomu hałasu poni Ŝej lub na poziomie warto ści dopuszczalnej. Natomiast na obszarach gdzie normy nie s ą dotrzymane nale Ŝy d ąŜ yć do zmniejszenia hałasu do co najmniej dopuszczalnego. Podstaw ą do opracowania programów s ą mapy akustyczne, które zarz ądzaj ący drog ą sporz ądza co 5 lat i przedkłada marszałkowi województwa.

2.1.8. Program ochrony powietrza Obowi ązek okre ślania programów ochrony powietrza wynika z art. 91 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 r., poz.1232 ze zm.). Programy okre śla si ę dla stref, w których poziom cho ćby jednej substancji przekracza poziom dopuszczalny powi ększony o margines tolerancji lub poziom docelowy. Programy maj ą na celu osi ągni ęcie dopuszczalnych poziomów i poziomów docelowych substancji w powietrzu.

14 „PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021” WRAZ Z AKTUALIZACJ Ą „PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO”

2.1.9. Strategia wzrostu efektywno ści energetycznej i rozwoju odnawialnych źródeł energii w Wielkopolsce na lata 2012-2020 Dokument ten wyznacza dla Wielkopolski perspektyw ę zarz ądzania efektywno ści ą energetyczn ą oraz odnawialnymi źródłami energii. Definiuje warunki i cele zmierzaj ące do stworzenia warunków wzrostu udziału energii ze źródeł odnawialnych w bilansie energetycznym województwa i poprawy efektywno ści energetycznej z wykorzystaniem innowacyjnych rozwi ąza ń przy jednoczesnym zachowaniu zasad zrównowa Ŝonego rozwoju regionu. S ą to kwestie kluczowe wobec globalnych wyzwa ń środowiskowych. Celem głównym realizacji tej strategii jest osi ągni ęcie przez Wielkopolsk ę w 2020 roku wy Ŝszego poziomu udziału energii ze źródeł odnawialnych w energii finalnej oraz wzrostu efektywno ści energetycznej, przy zachowaniu zasad zrównowa Ŝonego rozwoju, oraz d ąŜ enie do osi ągni ęcia pozycji lidera innowacji i wdro Ŝeń technologii z zakresu odnawialnych źródeł energii i efektywno ści energetycznej.

2.2. Uwarunkowania wewn ętrzne Program ochrony środowiska dla Powiatu Jaroci ńskiego spójny jest równie Ŝ z dokumentami obowi ązuj ącymi na poziomie lokalnym, to jest ze „Strategi ą Rozwoju Powiatu Jaroci ńskiego na lata 2014-2020”. W strategii wyznaczono 5 obszarów, które bezpo średnio odnosz ą si ę do celów strategicznych rozwoju Powiatu, w tym cel 2 w cało ści odnosi si ę bezpo średnio do ochrony środowiska.

Cel strategiczny 1. Rozwój gospodarczy i infrastrukturalny Program operacyjny 1.2. Spójno ść komunikacyjna powiatu Działanie 1.2.1. Optymalizacja przebiegu dróg krajowych nr 11 i nr 12 Działanie 1.2.2. Odnawianie nawierzchni dróg powiatowych Działanie 1.2.3. Podniesienie no śno ści mostów na powiatowych ci ągach drogowych Działanie 1.2.5. Budowa parkingu dla pojazdów przewo Ŝą cych materiały niebezpieczne Działanie 1.2.6. Optymalizacja sieci linii komunikacyjnych

Cel strategiczny 2. Poprawa stanu środowiska i warunków rozwoju rolnictwa Program operacyjny 2.1 Zmniejszenie poziomu zanieczyszcze ń środowiska i ochrona dziedzictwa naturalnego Działanie 2.1.1. Opracowanie i przyj ęcie Aktualizacji Powiatowego Programu Ochrony Środowiska Działanie 2.1.2. Realizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska

Program operacyjny 2.2 Zabezpieczenie przed powodzią i susz ą Działanie 2.2.1. Prowadzenie działa ń lobbingowych na rzecz budowy zbiorników retencyjnych Działanie 2.2.2. Wsparcie działa ń i przedsi ęwzi ęć zwi ązanych z regulacj ą stosunków wodnych oraz zabezpieczeniem przed powodzi ą

Program operacyjny 2.3 Promocja rolnictwa i wspomaganie warunków gospodarowania Działanie 2.3.1. Promocja powiatu w kontek ście funkcjonowania rolnictwa oraz produkcji rolnej Działanie 2.3.2. Pomoc w rozpowszechnieniu informacji oraz organizacji szkole ń dla rolników dot. pozyskania środków pomocowych wspieraj ących zrównowa Ŝony rozwój, przy zachowaniu wymogów ochrony środowiska Działanie 2.3.3. Scalenie i wymiana gruntów

Cel strategiczny 5 Włączenie społeczne Program operacyjny 5.3. Kształtowanie skłonno ści mieszka ńców powiatu jaroci ńskiego do zaspokajania potrzeb wy Ŝszego rz ędu Działanie 5.3.2. Rozwój infrastruktury i turystyki rowerowej Działanie 5.3.3. Zachowanie dorobku kultury i dziedzictwa Powiatu

2.3. Nadrz ędny cel Programu ochrony środowiska Powiatu Jaroci ńskiego Cele okre ślone w Programie ochrony środowiska są zbie Ŝne z celami okre ślonymi w dokumentach wy Ŝszego szczebla oraz w opracowanej Strategii Rozwoju Powiatu Jaroci ńskiego. Mo Ŝna przyj ąć , Ŝe celem nadrz ędnym Programu jest długotrwały, zrównowa Ŝony rozwój powiatu, w którym kwestie ochrony środowiska s ą rozwa Ŝane z kwestiami rozwoju społecznego i gospodarczego.

Celem opracowania Programu jest stworzenie spójnej polityki ekologicznej powiatu. Opracowanie oraz uchwalenie dokumentu przez Rad ę Powiatu pozwoli na wypełnienie ustawowego obowi ązku oraz przyczyni si ę do poprawy i uporz ądkowania zarz ądzania środowiskiem na terenie powiatu, poprawy jako ści środowiska naturalnego, poprawy jako ści Ŝycia jego mieszka ńców oraz przyczyni si ę do zrównowa Ŝonego rozwoju. Aby osi ągn ąć wyznaczony nadrz ędny cel przeprowadzono ocen ę stanu środowiska naturalnego na terenie powiatu jaroci ńskiego, zdiagnozowano główne problemy ekologiczne oraz sposoby ich rozwi ązania. Zaproponowano konkretny harmonogram działania łącznie z źródłami ich finansowania.

3. Raport z wykonania poprzedniego Programu ochrony środowiska Zgodnie z art.18 ust. 2 organ wykonawczy powiatu sporz ądza co 2 lata raport z wykonania programu ochrony środowiska dla powiatu i przedstawia go Radzie Powiatu. W raporcie przedstawiono stan realizacji poszczególnych zada ń własnych zawartych w Programie Ochrony Środowiska dla Powiatu Jaroci ńskiego przyj ętego Uchwał ą Nr XXVI/149/08 Rady Powiatu Jaroci ńskiego z dnia 25 wrze śnia 2008 roku w sprawie przyj ęcia Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami Powiatu Jaroci ńskiego na lata 2008-2011 z perspektyw ą na lata 2012-2016. Realizacja działa ń zaplanowanych w Programie odbywała si ę w obr ębie trzech obszarów priorytetowych:

I. ochrona dziedzictwa przyrodniczego II. zrównowa Ŝone wykorzystanie materiałów, wody i energii III. poprawa jako ści środowiska i bezpiecze ństwa ekologicznego

W ramach priorytetu I. ochrona dziedzictwa przyrodniczego i działalno ści Powiatu zrealizowane zostały nast ępuj ące zadania własne i koordynowane:

Prowadzenie masowych edukacyjnych akcji proekologicznych dla dzieci i młodzie Ŝy szkolnej

Realizuj ąc ww. zadania, przy współudziale środków finansowych bud Ŝetu powiatu (w 2009 r. Powia- towego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Jarocinie), corocznie organizowane s ą nast ępuj ące proedukacyjne akcje ekologiczne:

- Konkurs proekologiczny „ Śmieciom – STOP!” Od 2000 roku tut. Starostwo Powiatowe organizuje powiatowy konkurs proekologiczny „ Śmieciom – STOP!”. W roku 2014 r. odbyła si ę XV edycja, która została przeprowadzona pod hasłem: „SEGREGACJA – DOBRY NAWYK”. Była to nowa forma (odmiennej do lat poprzednich), bowiem prace konkursowe stanowiły propozycj ę prezentacji multimedialnej. Celem inicjatywy jest zwrócenie uwagi młodszej cz ęś ci naszego społecze ństwa m.in. na: aktualny stan gospodarki odpadami, główne cele i zadania w gospodarce odpadami, wpływ odpadów na środowisko. Konkurs ma równie Ŝ na celu wyrobienie nawyków racjonalnych działa ń w zakresie gospodarki odpadami i systematycznego wprowadzania ich w Ŝyciu codziennym oraz u świadomienia przy tym współodpowiedzialno ści za stan środowiska przyrodniczego. Uczestnikami konkursu s ą dzieci i młodzie Ŝ szkół podstawowych, gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych oraz placówek o światowo-wychowawczych funkcjonuj ących na terytorium powiatu jaroci ńskiego. Autorzy najlepszych prac zostaj ą wyró Ŝnieni nagrodami rzeczowymi,

16 „PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021” WRAZ Z AKTUALIZACJ Ą „PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO”

w postaci sprz ętu rekreacyjnego, fotograficznego, audio, itp., sfinansowanymi ze środków Powiatowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Jarocinie, obecnie bud Ŝetu powiatu. Ocen ę zło Ŝonych opracowa ń przeprowadza komisja konkursowa powołana przez Starost ę Jaroci ńskiego – patrona konkursu. Za zasadno ści ą prowadzenia ww. akcji przemawia m.in. stałe, du Ŝa zainteresowanie konkursem (liczba uczestników w ostatnich edycja wynosiła odpowiednio 196 i 160 osób).

- Akcja „Sprz ątanie Świata – Polska…” W akcji tradycyjnie bior ą udział głównie uczniowie szkół podstawowych, gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych oraz placówek o światowo-wychowawczych funkcjonuj ących na terytorium powiatu jaroci ń- skiego. Przesłaniem powy Ŝszej inicjatywy jest, poza osi ągni ęciem ko ńcowego efektu estetycznego, zwrócenie uwagi młodszej cz ęś ci naszej społeczno ści na negatywne skutki bezmy ślnego za śmiecania otaczaj ącej nas przestrzeni, przez co wyrobienie nawyku właściwego post ępowania w zakresie ochrony powierzchni ziemi przed zanieczyszczeniem, ze zwróceniem uwagi na selektywn ą zbiórk ę odpa- dów. Corocznie, dla sprawnego przebiegu tego masowego przedsi ęwzi ęcia, w pierwszych dniach wrze śnia, Starostwo Powiatowe w Jarocinie kieruje wyst ąpienie do dyrekcji placówek o światowych z terenu miasta i gminy Jarocin, do zespołów administracyjno – ekonomicznych szkół w Kotlinie, Jara- czewie i śerkowie (pełni ących rol ę koordynatorów gminnych, w istotnym stopniu usprawniaj ąc przebieg wszystkich działa ń organizacyjnych) oraz do placówek o światowo-wychowawczych funkcjonuj ą- cych na terytorium powiatu o rozpropagowanie celu i zało Ŝeń organizacyjnych akcji. Udział w akcji bior ą równie Ŝ Komenda Hufca ZHP w Jarocinie, Społeczna Stra Ŝ Rybacka oraz Koła W ędkarskie PZW. Koszty organizacji akcji „Sprz ątanie Świata – Polska” w powiecie cz ęś ciowo refundowane były ze środków Powiatowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Jarocinie (obecnie bud Ŝetu powiatu), za które to środki lokalni organizatorzy zakupuj ą m.in. worki na śmieci i rękawice, ręczne narz ędzia pomocne przy sprz ątaniu. Ze środków tych płacone s ą równie Ŝ rachunki za wywóz zebranych odpadów na miejscowe składowiska i nale Ŝne opłaty składowiskowe. Akcja „Sprz ątanie świata” cieszy si ę du Ŝym zainteresowaniem, co roku bierze w niej udział około 8 000 uczestników.

Zalesianie terenów o niskich klasach bonitacyjnych gleb i gruntów porolnych / wzmo Ŝenie kontroli gospodarki le śnej na obszarach nowych nasadze ń i w lasach prywatnych

Starosta Jaroci ński na zalesionych przed wej ściem do Unii Europejskiej gruntach, na powierzchni ogółem 23,04 ha kontroluje prowadzenie uprawy oraz wypłaca, ze środków Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, ekwiwalent za wył ączenie gruntów z upraw rolnych i prowadzenie uprawy le śnej. W zwi ązku z wej ściem w Ŝycie ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich ze środków pochodz ących z Sekcji Gwarancji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej (Dz. U. z 2014 r. poz. 1613 ze zm.), aktualnie organem wła ściwym do spraw zalesienia gruntów rolnych jest Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, przyznaj ąca płatno ść na zalesianie w oparciu o plan zalesienia sporz ądzany przez Nadle śniczego wła ściwego ze wzgl ędu na miejsce poło Ŝenia gruntu, w oparciu o działanie p.n. „Zalesianie gruntów rolnych” w ramach Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW). Na terytorium powiatu jaroci ńskiego wykonano zalesienia przez wła ścicieli gruntów rolnych na powierzchni ogółem w 2009 r. – 10,10 ha, w 2010 r. – 6,46 ha, w 2011 r. – 1,19 ha. Starosta wła ściwy ze wzgl ędu na poło Ŝenie gruntu obj ętego zalesieniem dokonuje oceny udatno ści upraw w czwartym lub pi ątym roku od zalesienia gruntu rolnego oraz przekwalifikuje z urz ędu grunt rolny na le śny, je Ŝeli zalesienia gruntu dokonano na podstawie przepisów o wspieraniu rozwoju ob- szarów wiejskich ze środków pochodz ących z Sekcji Gwarancji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej lub na podstawie przepisów o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich. W 2010 r. Staro- sta Jaroci ński dokonał przekwalifikowania zalesionych gruntów w 2010 r. na powierzchni ł ącznej 21,73 ha, w 2011 r. przekwalifikowano grunty na powierzchni 23,70 ha, w 2012 r. na powierzchni 26,84 ha, a w 2013 r. na powierzchni 10,10 ha.

Prowadzenie prac zadrzewieniowych i zalesieniowych na gruntach o niskiej przydatno ści rolniczej z preferencj ą tworzenia przeciwerozyjnych pasów ochronnych z maksymalnie mo Ŝliwym udziałem drzewostanu miododajnego

Działaj ąc na podstawie upowa Ŝnie ń wynikaj ących z ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2013 r. poz. 627 ze zm.), w zakresie wydawania zezwole ń na usuni ęcie drzew i krze- wów z terenu nieruchomo ści b ędących własno ści ą gminy, w miar ę mo Ŝliwo ści i warunków techniczno- przyrodniczych, uzasadniaj ących dokonanie nowych nasadze ń, wydawanie stosownych zezwole ń uzale Ŝniane jest od zast ąpienia usuwanych drzew, innymi drzewami w liczbie nie mniejszej ni Ŝ liczba usuwanych, w szczególno ści drzewami miododajnymi (np. lipa, wierzba, akacja, jawor, klon, wi ąz). Jednocze śnie, nawi ązuj ąc do zada ń ukierunkowanych na ograniczenie ponadnormatywnego hałasu, a okre ślonych w Programie, kontynuowano wraz z Zarz ądem Dróg Powiatowych w Jarocinie prowadzenie nasadze ń i odnowy zieleni ochronnej przy drogach powiatowych z udziałem sadzonek drzew miododajnych. W roku 2009 r. dokonano nowych zadrzewień przy czterech drogach powiatowych na odcinku ł ącznym ok. 3,2 km, w 2010 r. przy kolejnych dwóch drogach na ł ącznej długo ści ok. 2,5 km, w 2011 r. przy dwóch drogach powiatowych na odcinku ok. 1,5 km, w 2012 r. równie Ŝ przy dwóch drogach powiatowych na odcinku ok. 2 km, a w 2013 r. przy jednej drodze na długo ści ok. 1 km. Dominu- jącym gatunkiem w śród drzew, które wykorzystuje si ę do nasadze ń jest lipa. Prace nasadzeniowe prowadzono przy wsparciu środków Powiatowego Funduszu Ochrony Środowi- ska i Gospodarki Wodnej w Jarocinie w roku 2009, natomiast od roku 2010 r. uzyskano dofinansowania z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Poznaniu.

Renowacja terenów zielonych, w szczególno ści parków wiejskich / rewaloryzacja parków zabytkowych b ędących we władaniu powiatu

W latach 2009-2011 realizowano kolejne etapy prac, przy wsparciu finansowym z Wojewódzkiego i Powiatowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, przedsi ęwzi ęć p.n. „Rewaloryzacja parku zabytkowego na terenie Domu Pomocy Społecznej w Zakrzewie” oraz „Rewaloryzacja parku zabytkowego na terenie Domu Dziecka w Górze”. W ramach rewaloryzacji parków m.in. przeprowadzono prace piel ęgnacyjne polegaj ące na usuni ęciu posuszu, leczeniu drzew w tym pomników przyrody, wykonanie nowych drzew i krzewów. W tym okresie wykonano nasadzenia zieleni przy obiektach b ędących we władaniu powiatu, tj. na terenie obiektów sportowych przy Zespole Szkół Ogólnokształc ących w Jarocinie, Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych Nr 2 w Jarocinie oraz budynkami administracyjnymi przy ulicy Zacisznej w Jarocinie.

Likwidacja „dzikich” składowisk odpadów

W ramach zadania inwestycyjnego realizowanego przez Marszałka Województwa Wielkopolskiego pn. „Likwidacja mogilników na terenie Województwa Wielkopolskiego”, przy wsparciu ze środków Powia- towego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Jarocinie, w roku 2009 zako ńczono likwidacj ę mogilnika w m. Nied źwiady gmina Jaraczewo. Prace likwidacyjne polegały m.in. na usuni ę- ciu przeterminowanych środków ochrony ro ślin wraz z ich opakowaniami - stalowymi beczkami w łącznej ilo ści 81,6 ton przeterminowanych środków, które przetransportowano do spalarni odpadów niebezpiecznych, ponadto wydobyto zanieczyszczony gruz w ilo ści ok. 90 ton i przewieziono na skła- dowisko odpadów niebezpiecznych. Cało ść terenu po zlikwidowanym mogilniku została zrekultywo- wana poprzez zadrzewienie.

Racjonalizacja gospodarowania wod ą podziemną poprzez dostosowywanie przyznawanych w pozwoleniach wodnoprawnych poborów wód do rzeczywistych potrzeb u Ŝytkowników w ramach ustalonych w dokumentacjach hydrogeologicznych, dla poszczególnych uj ęć , zaso- bów eksploatacyjnych lub dyspozycyjnych

18 „PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021” WRAZ Z AKTUALIZACJ Ą „PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO”

W ramach realizacji zadania, w udzielanych pozwoleniach wodnoprawnych przez Starost ę Jaroci ń- skiego uwzgl ędnia si ę, przy uzgodnieniu z Regionalnym Zarz ądem Gospodarki Wodnej w Poznaniu, przyznan ą wielko ść poboru wód podziemnych wynikaj ącą z rzeczywistych potrzeb u Ŝytkowników w ramach ustalonych w dokumentacjach hydrogeologicznych zasobów eksploatacyjnych.

Piel ęgnacja i odnowa zieleni ochronnej przy drogach w tym powiatowych

Na zlecenie Zarz ądu Dróg Powiatowych w Jarocinie wykonano w 2010 roku zabiegi ochronne drzew rosn ących w pasie drogi powiatowej w miejscowo ści Sucha, zaatakowanych przez g ąsienic ę kuprówki rudnicy. Zgodnie z zaleceniami Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Ro ślin i Nasiennictwa zabiegi te polegały na likwidacji oprz ędów z zimuj ącymi g ąsienicami (obci ęcie gał ęzi z kokonami) w okresie bez- listnym drzew. Ponadto nale Ŝy wymieni ć w tym punkcie prowadzenie nasadze ń i odnowy zieleni ochronnej przy drogach powiatowych opisane jak wy Ŝej.

W ramach priorytetu II. zrównowa Ŝone wykorzystanie materiałów, wody i energii realizowane były nast ępuj ące działania”

Współudział w stworzeniu systemów ochrony przeciwpowodziowej

W ramach realizacji powy Ŝszego zadania, opracowany został „Plan Reagowania Kryzysowego Powia- tu Jaroci ńskiego”, obejmuj ący swym zakresem operacyjny plan ochrony przed powodzi ą. W ramach systemu wymiany informacji z zakresu gospodarki wodnej, przekazywane s ą m.in. dane do Regional- nego Zarz ądu Gospodarki Wodnej w Poznaniu, jednostki zobowi ązanej, na podstawie przepisów ustawy - Prawo wodne, do opracowania „Planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza” wraz z „Planem ochrony przeciwpowodziowej regionu wodnego”. W roku 2012 na zlecenie Zarz ądu Powiatu w Jarocinie zostały opracowane „Mapy miejsc zagro Ŝonych podtopieniami na terenie powiatu jaroci ńskiego wraz z propozycj ą sposobu wyeliminowania zagro Ŝeń”, które mog ą by ć wykorzystane m.in. w ramach zada ń wynikaj ących z zarz ądzania kryzysowego.

Podejmowanie przedsi ęwzi ęć z zakresu odbudowy systemów melioracji wodnych szczegóło- wych

Od 2012 roku w bud Ŝecie Powiatu Jaroci ńskiego (corocznie) zaplanowano środki z przeznaczeniem na udzielenie dotacji celowej spółkom wodnym. Dofinansowanie z bud Ŝetu samorz ądu powiatowego spółek wodnych pozwoliło na zwi ększenie zakresu prac zwi ązanych z utrzymaniem urz ądze ń melioracji wodnych szczegółowych. Dotacje przyznawane s ą w oparciu o uchwał ę nr X/61/11 Rady Powiatu Jaroci ńskiego z dnia 25 sierpnia 2011 r. w sprawie okre ślenia „Zasad udzielania dotacji z bud Ŝetu Powiatu Jaroci ńskiego spółkom wodnym, tryb post ępowania w sprawie udzielenia dotacji i sposób jej rozliczenia”.

Budowa dolinowych zbiorników retencyjnych „Lutynia” z tam ą w miejscowo ści Wilcza, „Ba- chorzew”, „Brzóstków”, „Podlesie”, „Góra”, „Jaraczewo”

W oparciu o przepisy prawa oraz zało Ŝenia Programu realizatorem i koordynatorem zadania jest Wiel- kopolski Zarz ąd Melioracji i Urz ądze ń Wodnych w Poznaniu, sprawuj ący w imieniu Marszałka Woje- wództwa Wielkopolskiego nadzór, w szczególno ści w stosunku do wód publicznych, istotnych dla regulacji stosunków wodnych na potrzeby rolnictwa (słu Ŝą cych polepszeniu zdolno ści produkcyjnej gleby i ułatwianiu jej uprawy). W grudniu 2003 r. opracowano „Studium planistyczne retencji wód zlewni rzeki Lutyni”, poprzedzone wykonaniem przez Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej Oddział w Poznaniu opracowania hydrologicznego „Zasoby wodne Lutyni”. Przygotowane materiały, okre ślaj ące m.in. mo Ŝliwo ści retencji wynikaj ące z faktycznych zasobów wód zlewni rzeki Lutynia, koncepcj ę lokalizacji zbiorników

i zało Ŝenia charakterystycznych ich parametrów oraz ogóln ą form ę zagospodarowania planowanych obiektów. Powy Ŝszy dokument stanowi podstaw ę do podejmowanych, przez wła ściwe organy (WZMiUW w ramach planów inwestycyjnych, gminy w zakresie planowania przestrzennego) dalszych działa ń dot. zrealizowania przedmiotowego projektu. Stopie ń zaawansowania przygotowa ń do realizacji budowy zbiorników, przedstawiane s ą na posiedzeniach Rady Powiatu Jaroci ńskiego oraz omawiane na posiedzeniach Komisji Rolnictwa. We wrze śniu 2010 r. Zarz ąd Powiatu w Jarocinie zaopiniował pozytywnie wniosek o wydanie decyzji na realizacj ę inwestycji „Zbiornik wodny Jaraczewo”, w oparciu o przepisy ustawy z dnia 8 lipca 2010 r. o szczególnych zasadach przygotowania do realizacji inwestycji w zakresie budowli przeciwpowodziowych (Dz. U. Nr 143, poz. 963). Wojewoda Wielkopolski w kwietniu 2013 r. wydał decyzj ę o pozwoleniu na realizacj ę inwestycji przeciwpowodziowej pn. „Zbiornik wodny Jaraczewo”, która stała si ę ostateczn ą. Planowane rozpocz ęcie budowy zbiornika w roku 2014 r.

Prowadzenie działa ń na rzecz poprawy efektywno ści ogrzewania poprzez „termomodernizacje” obiektów b ędących we władaniu Powiatu Jaroci ńskiego

Po zako ńczeniu w latach wcze śniejszych wykonania robót termomodernizacyjnych budynków Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych Nr 1 i 2 w Jarocinie oraz przy ul. Szubianki 21 w Jarocinie, w okresie raportowania realizowano kolejne inwestycje termomodernizacyjne budynków b ędących we władaniu powiatu. W roku 2010 wykonano termomodernizacj ę budynku administracyjnego Powiatowego Urzędu Pracy i Wydziału Komunikacji Starostwa Powiatowego przy ul. Zacisznej w Jarocinie” oraz termomodernizacj ę sali gimnastycznej Zespołu Szkół Przyrodniczo – Biznesowych w Tarcach. Prace wykonano przy wsparciu finansowym ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach zadania „Termomodernizacja obiektów u Ŝyteczno ści publicznej na terenie powiatu jaroci ńskiego”.

Promowanie w śród mieszka ńców powiatu wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych przy pomocy specjalisty ds. energetyki w powiecie

Starosta Jaroci ński z my ślą o promocji Odnawialnych Źródeł Energii (OZE), w porozumieniu ze Zwi ązkiem Powiatów Polski, powołał pracownika Wydziału Budownictwa i Środowiska do pełnienia funkcji Specjalisty do spraw energetyki w powiecie. Specjalista ds. energetyki dokonał inwentaryzacji instalacji wykorzystuj ących OZE, zlokalizowanych na terenie powiatu. W celu rozpropagowania OZE na stronie internetowej Starostwa Powiatowego w Jarocinie utworzono link „Energia odnawialna”, gdzie m.in. znajduje si ę informacja o instalacja wykorzystuj ących OZE.

W ramach priorytetu III. poprawa jako ści środowiska i bezpiecze ństwa ekologicznego realizowane były nast ępuj ące działania”:

Wzmocnienie przez samorz ądy działalno ści kontrolnej w zakresie emisji substancji do powietrza przez podmioty korzystaj ące ze środowiska

Podstawow ą instytucj ą powołan ą do kontroli przestrzegania przepisów o ochronie środowiska oraz badania stanu środowiska jest Inspekcja Ochrony Środowiska. Informacja o wynikach prowadzonych działa ń kontrolnych i stanie środowiska na obszarze wojewódz- twa z uwzgl ędnieniem powiatu jaroci ńskiego, przedstawiana jest corocznie Radzie Powiatu Jaroci ń- skiego przez Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska. Współrealizacja powy Ŝszego zadania odbywa si ę tak Ŝe poprzez bie Ŝą cą współprac ę pomi ędzy organami ochrony środowiska a Inspekcj ą Ochrony Środowiska oraz spotkania, słu Ŝą ce wymianie do- świadcze ń w zakresie wdra Ŝania i egzekucji przepisów ochrony środowiska oraz reglamentowania korzystania ze środowiska.

20 „PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021” WRAZ Z AKTUALIZACJ Ą „PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO”

Wzmocnienie działa ń na rzecz prawidłowo ści i sprawno ści prowadzenia procedur oceny od- działywania na środowisko przy lokalizowaniu i realizowaniu przedsięwzi ęć mog ących w znacz ący sposób wpłyn ąć na środowisko (stan środowiska) oraz wydawanie pozwole ń emisyjnych, w tym w szczególno ści pozwole ń zintegrowanych, poprzez systematyczne szkolenie pracowników

Przy wydawaniu pozwole ń na budow ę dla obiektów zwi ązanych z przedsi ęwzi ęciami mog ącymi znacz ąco oddziaływa ć na środowisku szczególn ą uwag ę zwraca si ę na zgodno ść zało Ŝeń projektowych z decyzj ą o środowiskowych uwarunkowaniach realizacji przedsi ęwzi ęcia. Pracownicy wła ściwej komór- ki organizacyjnej Starostwa Powiatowego w Jarocinie uczestnicz ą w aktualnych szkoleniach dot. przepisów zwi ązanych z ocenami oddziaływania na środowisko planowanych inwestycji. Równocze śnie, w ramach przedmiotowego zadania udzielono, prowadz ącym instalacje na terytorium powiatu szereg pozwole ń emisyjnych, okre ślaj ących charakterystyk ę i zakres korzystania ze środowi- ska. W ramach powy Ŝszego prowadzone były post ępowania, w zakresie udzielenia pozwolenia zintegrowanego dla instalacji, których funkcjonowanie, ze wzgl ędu na rodzaj i skal ę prowadzonej w niej działalno ści, mo Ŝe powodowa ć znaczne zanieczyszczenie poszczególnych elementów przyrodniczych albo środowiska jako cało ści. W ostatnich latach Starosta Jaroci ński przeprowadził post ępowanie zako ńczone wydaniem oraz zmian ą pozwolenia zintegrowanego dla trzech instalacji funkcjonuj ących na terenie powiatu.

Edukacja społecze ństwa w zakresie wła ściwych zachowa ń w sytuacji wyst ąpienia zagro Ŝenia

W ramach realizacji przedmiotowego zadania, organizowane s ą cyklicznie szkolenia i konkursy, obejmuj ące sw ą tematyk ą szeroko rozumian ą edukacj ę w ww. temacie, w której swój czynny udział bior ą jednostki organizacyjne powiatu, w szczególno ści szkoły ponadgimnazjalne.

Realizacja zada ń modernizacyjnych na drogach powiatowych w oparciu o uprzednio opracowany program inwestycyjny

Prace modernizacyjne na drogach powiatowych, zmierzaj ące do osi ągni ęcia ww. celu, realizowane s ą zgodnie z uchwalanymi corocznie przez Rad ę Powiatu Jaroci ńskiego planami inwestycyjnymi, z wykorzystaniem zewn ętrznych środków pomocowych.

Ochrona przeciwpowodziowa (przebudowa i modernizacja wałów przeciwpowodziowych)

Wielkopolski Zarz ąd Melioracji i Urz ądze ń Wodnych – realizator zadania w ramach środków inwestycyjnych, w tym środków unijnych, w 2006 r. zako ńczył modernizacje wału przeciwpowodziowego rzeki Warty na terenie gminy śerków, na długo ści ponad 8 km (wykonano przesłony bentonitowe w korpusie wału powoduj ące jego uszczelnienie). W latach 2007-2008 wykonano I etap prac zwi ązanych z przebudow ą lewostronnego wału przeciwpowodziowego rzeki Prosny, na długo ści 3,75 km z planowanych 12 km wału. Dalszy odcinek modernizacji wału (8,25 km) rozpocz ęto w 2010 r., a oddano do u Ŝytkowania w rok 2011.

4. Ogólna charakterystyka Powiatu Jaroci ńskiego 4.1. Poło Ŝenie powiatu Powiat Jaroci ński poło Ŝony jest na południu środkowej cz ęś ci Województwa Wielkopolskiego. Od północy graniczy z powiatem średzkim, na północnym – wschodzie z wrzesi ńskim, na wschodzie i południowym wchodzie z pleszewskim, na południu z krotoszy ńskim, a na zachodzie ze śremskim i gosty ńskim. Zajmuje ł ączn ą powierzchni ę 587 km 2. Pod wzgl ędem wielko ści powiat znajduje si ę na 29 miejscu wśród 35 powiatów w województwie wielkopolskim.

Rysunek 1 Poło Ŝenie powiatu jaroci ńskiego

Podstawowe jednostki administracyjne wchodz ące w skład powiatu to: miasta - Jarocin i śerków oraz gminy: Jaraczewo i Kotlin. Rysunek 2 Gminy w powiecie jaroci ńskim

22 „PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021” WRAZ Z AKTUALIZACJ Ą „PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO”

Całkowita powierzchnia powiatu wynosi 58 728 ha, w tym tereny miejskie – 1 680 ha (2,8%), a obszary wiejskie – 57 048 ha (97,2%). Wśród zewidencjonowanych gruntów dominuj ą grunty orne u Ŝytkowane rolniczo stanowi ące 71% powierzchni omawianego obszaru, uŜytki zielone, tj. ł ąki i pastwiska zajmuj ą 7% powierzchni, natomiast lasy - 18,6% powierzchni powiatu. Pozostałe grunty i nieu Ŝytki stanowi ą 3,4% powierzchni terenu.

4.2. Podstawowe dane o ludno ści Powiat jaroci ński zamieszkuje 71 632 osób (stan na grudzie ń 2013 r.). W stosunku do roku 2009 liczba mieszka ńców wzrosła o 1,1%. Pod wzgl ędem liczby ludno ści powiat zajmuje 19 miejsce w województwie (na 35 jednostek administracyjnych). W powiecie jaroci ńskim zamieszkuje 2% mieszka ńców województwa wielkopolskiego. W skali całego województwa powiat mo Ŝna zaliczy ć do średnio zaludnionych. Gęsto ść zaludnienia kształtuje si ę na poziomie 122 osoby/km 2, natomiast średnia dla województwa wynosi 116 osób/km 2. W miastach powiatu jaroci ńskiego zamieszkuje ok. 40% ogółu ludno ści. Wska źnik przyrostu naturalnego ludno ści jest dodatni wynosi 1,8/1000 osób i jest taki sam jak średnia dla całego województwa wielkopolskiego. Tendencje zmian liczby mieszka ńców powiatu przedstawia poni Ŝsza tabela oraz wykres.

Tabela 1 Stan i zmiany liczby ludno ści powiatu jaroci ńskiego w latach 2009-2013 Jednostka Liczba ludno ści w latach administracyjna 2009 20 10 201 1 201 2 201 3 Powiat Jaroci ński 70821 71471 71531 71643 71632 Źródło: Opracowanie na podstawie danych z BDL GUS wg stanu na 31 grudnia 2013 r.

Rysunek 3 Zmiany liczby ludno ści powiatu jaroci ńskiego w latach 2009-2013 (Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS wg stanu na dzie ń 31.12.2013 r.)

Z danych GUS wynika, Ŝe w 2013 r. 19,8% ludno ści powiatu stanowiły osoby w wieku przedprodukcyjnym, 63,6% w wieku produkcyjnym, a 16,7% w wieku poprodukcyjnym. Z roku na rok spada liczba osób w wieku przedprodukcyjnym, wzrasta przede wszystkim liczba osób w grupie poprodukcyjnej. Wyra źna jest tendencja starzenia si ę społecze ństwa.

W skład powiatu jaroci ńskiego wchodz ą cztery jednostki samorz ądowe: • Miasto i Gmina Jarocin • Miasto i Gmina śerków • Gmina Jaraczewo • Gmina Kotlin Tabela 2 Liczba mieszka ńców w gminach powiatu jaroci ńskiego Liczba mieszka ńców Jednostka terytorialna 2009 2013 Gmina Jaraczewo 8342 8382 Gmina Jarocin 44739 45470 Gmina Kotlin 7165 7329 Gmina śerków 10575 10451 Powiat jaroci ński 70821 716 32 Źródło: GUS

Wśród gmin powiatu najwi ęcej mieszka ńców stanowi społeczno ść gminy Jarocin (63,5%), a najmniej gmin ę Kotlin (10,2%). W stosunku do roku 2009 najwi ęcej mieszka ńców przybyło w gminie Kotlin – wzrost o 2,2%, natomiast w gmina śerków jako jedyna w powiecie odnotowała spadek liczby mieszka ńców o 1,1%.

4.3. Gospodarka Na koniec czerwca 2014 r. roku na terenie powiatu jaroci ńskiego w rejestrze CEIDG zarejestrowanych było 4739 podmiotów gospodarczych. W miastach skupionych było 51,5% wszystkich podmiotów gospodarczych. W poni Ŝszej tabeli przedstawiono szczegółowo podział podmiotów na sekcje. Tabela 3 Podmioty gospodarcze według sekcji i działów PKD na terenie powiatu jaroci ńskiego (bez osób fizycznych prowadz ących wył ącznie indywidualne gospodarstwa rolne - dane z dnia 30.06.2014 r.) Liczba Podmioty wg sekcji i działów PKD 2007 podmiotów gosp. A – rolnictwo, le śnictwo, łowiectwo i rybactwo 131 B – Górnictwo i wydobywanie 9 C – Przetwórstwo przemysłowe 534 D – wytwarzanie i zaopatrywanie w energi ę elektryczn ą, gaz, par ę wodn ą, gor ącą wod ę i 2 powietrze do układów klimatyzacyjnych E – dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalno ść zwi ązana z 2 rekultywacj ą F - Budownictwo 935 G- Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, wł ączaj ąc motocykle 1387 H - Transport i gospodarka magazynowa 264 I - Działalno ść zwi ązana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi 118 J - Informacja i komunikacja 95 K - Działalno ść finansowa i ubezpieczeniowa 111 L - Działalno ść zwi ązana z obsług ą rynku nieruchomo ści 33 M - Działalno ść profesjonalna, naukowa i techniczna 391 N - Działalno ść w zakresie usług administrowania i działalno ść wspierająca 136 O - Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia społeczne 0 P - Edukacja 76 Q - Opieka zdrowotna i pomoc społeczna 238 R - Działalno ść zwi ązana z kultur ą, rozrywk ą i rekreacj ą 34 S i T - Pozostała działalno ść usługowa, oraz Gospodarstwa domowe zatrudniaj ące pracowników; gospodarstwa domowe produkuj ące wyroby i świadcz ące usługi na własne 243 potrzeby Ogółem 4739 Źródło: GUS

24 „PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021” WRAZ Z AKTUALIZACJ Ą „PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO”

Wiod ące pod wzgl ędem struktury zatrudnienia s ą handel i budownictwo. Dobrze rozwini ęte jest rów- nie Ŝ przetwórstwo przemysłowe, działalno ść naukowa i techniczna. Działalno ść małych i średnich przedsi ębiorstw jest wspierana przez instytucje około biznesowe: Jaro- ci ńsk ą Izb ę Przemysłowo – Handlow ą, Jaroci ńskie Forum Gospodarcze oraz Cech Rzemiosł Ró Ŝnych w Jarocinie. Krótka charakterystyka gospodarcza gmin powiatu jaroci ńskiego:

Gmina Jaraczewo Główn ą funkcj ą gminy jest produkcja rolna, funkcj ą dodatkow ą za ś jest działalno ść gospodarcza w sferze wytwórczej i obsługi rolnictwa. Równolegle z rozwojem sektora rolnego powstaj ą i rozwijaj ą si ę firmy i instytucje zajmuj ące si ę szeroko poj ętą obsług ą rolnictwa, na przykład weterynaryjn ą, bankow ą, transportow ą, usługami sprz ętowymi, zaopatrzeniem w nawozy, pasze i środków do produkcji rolnej oraz materiały budowlane. Sektor produkcyjno-usługowy charakteryzuje rozwój zró Ŝnicowanych form organizacyjno-prawnych. W strukturze gał ęziowej dominuje przemysł drzewno - meblarski i przetwór- stwo rolno - spo Ŝywcze, które wykorzystuj ą baz ę surowcow ą regionu.

Miasto i Gmina Jarocin Sfera gospodarcza gminy Jarocin jest bogata i ró Ŝnorodna. Mo Ŝna jednak zauwa Ŝyć pewne trendy, w której przewa Ŝaj ą bran Ŝe: odzie Ŝowa, budowlana, rolno-spo Ŝywcza, elektromaszynowa oraz drzewno - meblarska. W gospodarce gminy Jarocin wa Ŝną pozycj ę zajmuje przemysł. Cech ą charakterystyczn ą przemysłu jest zdecydowana przewaga przedsi ębiorstw mikro, małych i średnich, których zalet ą jest du Ŝa mobil- no ść i elastyczno ść w dostosowaniu si ę do reguł gry rynkowej. W walce o rynki europejskie coraz wi ęcej przedsi ębiorstw gminy poddaje si ę kontroli jako ści – przez mi ędzynarodowe systemy kontroli jako ści. W gospodarce gminy du Ŝą rol ę odgrywaj ą usługi, w tym bankowo ść , transport, handel i ga- stronomia. Najwi ększymi po wzgl ędem zatrudnienia przedsi ębiorstwami w gminie s ą: • Zakład Przemysłu Mi ęsnego BIERNACKI sp. z o.o. Golina, Ubojnia Zwierz ąt Rze źnych w Go- linie • Rybhand Spółka z ograniczon ą odpowiedzialno ści ą Spółka komandytowa dawniej Rybhand Trzcieli ńscy Spółka jawna, Jarocin – przetwórstwo ryb, • Jaroci ńska Fabryka Obrabiarek S.A. Jarocin – producent frezarek do metalu, • „Martin Bauer Polska” Sp. z o. o. Witaszyczki – producent wyrobów ziołowych, • Jaroma S.A. Jarocin - producentem obrabiarek do drewna i płyt drewnopochodnych, • RBB-Stal S. A. Jarocin – handel i przetwarzanie wyrobów hutniczych.

Miasto i Gmina śerków Na terenie gminy śerków zauwa Ŝalny jest brak du Ŝego przemysłu. Jest to obszar typowo rolniczy i w zwi ązku z tym wi ększo ść usług zwi ązana jest z rolnictwem i działalno ści ą rolnicz ą. Perspektyw ą dla gminy śerków jest jednak rozwój turystyki, agroturystyki, bazy hotelowej, budownictwa jednorodzinne- go oraz utrzymanie ekologii w środowisku naturalnym. Pr ęŜ nie działa Mickiewiczowskie Centrum Tu- rystyczne w śerkowie, które mie ści si ę po śród zieleni parku miejskiego, w bezpo średnim s ąsiedztwie basenów k ąpielowych wchodz ących w skład MCT.

Gmina Kotlin Jest gmin ą o wysokim poziomie produkcji rolnej. Pomimo ochrony ziemi rolnej przed zmian ą u Ŝytko- wania, na terenie gminy preferuje si ę lokalizacj ę przemysłu rolno-spo Ŝywczego. śyzne gleby i ko- rzystne warunki klimatyczne predestynuj ą gmin ę do intensyfikacji produkcji rolnej, warzywniczo- sadowniczej, w tym produkcji zdrowej Ŝywno ści. Ponadto na terenie gminy Kotlin istniej ą zakłady produkcyjne z bran Ŝy metalowej, drzewnej, elektrycznej i materiałów budowlanych Znaczenie regionalne maj ą zło Ŝa gazu ziemnego eksploatowane na terenie gminy (wieś Wilcza). Kopalnia gazu poł ączona jest gazoci ągami przemysłowymi wysokiego ci śnienia z kopalniami gazu w Mieszkowie i St ęgoszy.

Najwi ększe zakłady produkcyjne na terenie Gminy Kotlin to: • Zakład Przetwórstwa Owocowo-Warzywnego „Kotlin” Sp. z o.o. - producent przetworów owocowo-warzywnych, • FPH „Paula” w Parzewie - producent suszonych koncentratów z owoców, warzyw i grzybów, • PBH Stanisław Hadrzy ński, Kotlin – usługi budowlano-remontowe, • T&J Tyrakowski Jachnik, Kotlin – hurtowa i detaliczna sprzeda Ŝ paliw oraz usługowy transport mi ędzynarodowy, • REM-Kotlin Piotr Gadomski - produkcja i modernizacja maszyn dla przemysłu spo Ŝywczego, mleczarskiego oraz masarskiego.

Stopa bezrobocia w powiecie jaroci ńskim na koniec czerwca 2014 r. kształtowała si ę na poziomie 12,1% - była wy Ŝsza od stopy dla województwa – 8,3% i kraju 12%. Liczba zarejestrowanych bezrobotnych w powiecie wynosiła 3 101 osób.

4.4. Rolnictwo Znacz ącą funkcj ę w gospodarce powiatu jaroci ńskiego pełni rolnictwo. Według danych z Narodowego spisu rolnego z 2010 r. na terenie powiatu funkcjonowało 3344 gospodarstw rolnych.

Tabela 4 Ilo ść gospodarstw rolnych na terenie powiatu jaroci ńskiego gospodarstwa rolne ogółem [szt.] <1 ha 1-5 ha 5-10 ha 10-15 ha >15 ha 3344 722 931 555 523 613 Źródło: GUS

W przeciwie ństwie do statystycznej jednostki terytorialnej w Polsce, gdzie gospodarstwa s ą liczne i mocno rozdrobnione, Na terenie powiatu dominuj ą małe gospodarstwa rolne do 5 ha, stanowi ące niemal 50% wszystkich gospodarstw. DuŜe gospodarstwa rolne o areale powy Ŝej 15 ha stanowi ą 18%. Średnia powierzchnia gospodarstwa rolnego w powiecie wynosi 12 ha. Pod wzgl ędem jako ści gleb oraz wg waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej, która obejmuje parametry okre ślaj ące bonitacj ę gleb, agroklimat, rze źbę terenu i warunki gruntowo-wodne w 100 punktowej skali Instytutu Uprawy Nawo Ŝenia i Gleboznawstwa (INUG) Puławy, obszary rolne w poszczególnych gminach prezentuje poni Ŝsza tabela.

Tabela 5 Obszary rolne Wyszczególnienie Jaraczewo Jarocin Kotlin śerków Polska Przydatno ść rolnicza gleb 55,6 56,6 58,2 50,2 50,1 Jako ść rolniczej przestrzeni 76,1 77,2 79,2 68,7 65,5 Źródło: Strategia Rozwoju Powiatu Jaroci ńskiego na lata 2014-2020

W uprawach rolnych przewa Ŝaj ą zbo Ŝa (75%), jednak uprawiane s ą równie Ŝ: rzepak i rzepik (6,7%) oraz buraki cukrowe (4,2%), ziemniaki (0,2%). Bezpo średni wpływ na rodzaj upraw ma równie Ŝ produkcja zwierz ęca, gdzie przewa Ŝa hodowla trzody chlewnej. Na terenie powiatu jaroci ńskiego działaj ą w ró Ŝnej formie organizacyjnej grupy producentów rolnych tj. m.in.: Jaroci ńskie Zrzeszenie Producentów Trzody Chlewnej JAR-PEK z siedzib ą w Golinie, ARTIMEET Sp. z o.o. z siedzib ą w Jarocinie, Zrzeszenie Producentów Trzody Chlewnej Potarzyca, Wielkopolskie Zrzeszenie Producentów Owoców i Warzyw w Kotlinie, grupa producencka w śerkowie. W kilkunastu gospodarstwach powiatu prowadzona jest hodowla koni. W gminie śerków na stawach Raszewy i Podlesie o powierzchni 48,9 ha, prowadzona jest gospodarka rybacka nastawiona na produkcj ę towarow ą - głównie karpia. W niektórych miejscowo ściach powiatu do chowu ryb wykorzystywane s ą tak Ŝe zbiorniki wodne w postaci naturalnych oczek wodnych czy sztucznych obiektów, w tym wyeksploatowanych wyrobisk pokopalnianych.

26 „PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021” WRAZ Z AKTUALIZACJ Ą „PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO”

Na terenie powiatu działa kilkudziesi ęciu pszczelarzy, zorganizowanych w Rejonowym Zrzeszeniu Pszczelarzy w Jarocinie oraz w Kołach Pszczelarzy w poszczególnych gminach powiatu.

4.5. Turystyka Powiat jaroci ński jest regionem sprzyjaj ącym turystyce i rekreacji. Potencjał powiatu oparty jest na walorach środowiska przyrodniczego i kulturowego. Wokół Jarocina, przez poszczególne miejscowo ści powiatu prowadz ą szlaki turystyczne: szlak Ŝółty, szlak czerwony, szlak zielony. Przez powiat przebiegaj ą równie Ŝ: • Nadwarcia ński Szlak Rowerowy, • Nadwarcia ńska Droga św. Jakuba, • Rowerowy Pier ście ń Jaraczewa (68,3 km), • Transwielkopolska Trasa Rowerowa TTR-S (38,6 km) • Szlaki śerkowsko-Czeszewskiego Parku Krajobrazowego.

Istniej ą równie Ŝ szlaki wodne - mo Ŝliwo ść spływu kajakowego rzek ą Prosn ą, rzek ą Prosn ą i Wart ą, rzek ą Lutyni ą. Na terenie powiatu jaroci ńskiego działa si ęgaj ące swoimi tradycjami XIX w. Polskie Towarzystwo Tu- rystyczno- Krajoznawcze.

Wśród ciekawych obiektów zabytkowych nale Ŝy wymieni ć: • jaroci ński ratusz wzniesiony w latach 1799 – 1804, • ko ściół parafialny w Jarocinie pw. Św. Marcina z 1610 r., • zespół pałacowo – parkowy z pałacem Radoli ńskich (1836 – 1850) oraz parkiem krajobrazo- wym, zało Ŝonym w połowie XIX wieku na terenach ogrodu przyzamkowego, • Pałac w Śmiełowie, Muzeum im. Adama Mickiewicza, w którym przechowuje si ę m.in. autograf i listy pisane r ęką poety oraz wiele innych pami ątek. Do Muzeum nale Ŝy te Ŝ park o powierzchni 14 ha z czytelnym układem serpentynowatych ście Ŝek i starym korytem Lutyni, • ko ściół parafialny pw. św. Barbary w Magnuszewicach z lat 1751-1752- drewniany, kryty gon- tem, barokowym wystrojem wn ętrza z XVII i XVIII w., jest najcenniejszym obiektem zabytko- wym w gminie Kotlin,

Szeroki zakres usług turystyczno-rekreacyjnych pełni Mickiewiczowskie Centrum Turystyczne w śer- kowie. Nadrz ędnym celem instytucji jest tworzenie optymalnych warunków społecznego dost ępu do dóbr kultury, turystyki i rekreacji oraz przygotowanie do aktywnego i twórczego w nich uczestnictwa. W skład MCT wchodzi baza noclegowa, szkoleniowo-konferencyjna i rekreacyjna.

4.6. Infrastruktura techniczna 4.6.1. Komunikacja Przez teren powiatu przebiega 56 km dróg krajowych, 12,7 km dróg wojewódzkich, 340 km dróg powiatowych zamiejskich oraz 259,1 km gminnych zamiejskich. Zarz ąd Dróg Powiatowych administruje sieci ą dróg zamiejskich długo ści ponad 300 km oraz ulic w miastach długo ści ponad 30 km. Gęsto ść sieci dróg powiatowych zapewnia dogodne poł ączenia drogowe z siedzib ą powiatu i siedzi- bami gmin, jednak znaczna ich cz ęść wymaga odnowy, wzmocnienia i modernizacji, co wymaga znacznych nakładów finansowych. Do najwa Ŝniejszych szlaków drogowych przechodz ących przez teren powiatu nale Ŝą drogi krajowe: • DK 11 relacji Kołobrzeg-Pozna ń-Bytom (29,6 km) • DK 12 relacji Ł ęknica-Jarocin-Dorohusk (17,9 km), • DK 15 relacji Ostróda-Jarocin-Trzebnica (8,5 km). oraz droga wojewódzka nr 443 relacji Jarocin-Tuliszków.

W Jarocinie zlokalizowany jest równie Ŝ du Ŝy w ęzeł kolejowy, w którym zbiegaj ą si ę linie kolejowe: Pozna ń - Ostrów Wlkp., Gniezno - Krotoszyn oraz Jarocin - Leszno. Linia kolejowa 49 Pozna ń – Jarocin - Ostrów zapewnia dogodne poł ączenia przez w ęzły Ostrów Wlkp. i Pozna ń z cał ą sieci ą kolejow ą kraju.

4.6.2. Zaopatrzenie mieszka ńców w wod ę Według danych uzyskanych z Gmin długo ść sieci wodoci ągowej na terenie powiatu wynosiła 713,5 km. Powiat zwodoci ągowany jest w 97% i pod tym wzgl ędem w 2012 r. zajmował 10 miejsce w woje- wództwie (na 35 powiatów). Do sieci wodoci ągowej podł ączonych jest ponad 69,7 tys. mieszka ńców. Stan wodoci ągów oceniany jest jako dobry, a jako ść dostarczanej wody spełnia wymagania rozporz ą- dzenia w sprawie jako ści wód przeznaczonych do spo Ŝycia przez ludzi. Zbiorowe zaopatrzenie ludno ści powiatu opiera si ę na wodzie pochodz ącej z uj ęć podziemnych z utworów trzeciorz ędowych i czwartorz ędowych. Ludno ść powiatu zaopatrywana jest w wod ę do spo- Ŝycia przez 21 wodoci ągów produkuj ące wod ę w ilo ści: • poni Ŝej 100 m 3/dob ę - 18 wodoci ągów, • 101-1000 m 3/dob ę - 3 wodoci ągi.

Zestawienie informacji odno śnie infrastruktury wodoci ągowej na terenie powiatu przedstawia poni Ŝsza tabela.

Tabela 6 Charakterystyka komunalnych uj ęć wody na terenie powiatu jaroci ńskiego Pobór Pobór liczba Średnia czy uj ęcie wody wody studni wydajno ść posiada miejsce uj ęcia miejscowo ści obsługiwane na ko- na ko- Lp. rodz. uj ęcia stacj ę wody przez SUW niec niec Ujm. wody uzdatniania - 2012 r. 2013r. wód m3/h miejscowo ść 3 3 tys. m tys. m Gmina Jaraczewo Jaraczewo, Łobez, Wojcie- 1. Jaraczewo 3 Tr 63 Jaraczewo chowo, Gola, Nied źwiady, Łukaszewo Góra, Brzostów, Zalesie, 2. Góra 2 Q 60 Góra Panienka 711,358 626,269 3. Nosków 2 Tr 23 Nosków Nosków, cz ęść m. D ąbrowa Rusko, Suchorzewko, Strzy- Ŝewko, Cerekwica Stara, 4. Rusko 2 Q 48 Rusko Cerekwica Nowa, Por ęba, Łow ęcice Gmina Jarocin 7 Tr 5. Jarocin 318,5 Jarocin Jarocin, Annapol, Cielcza, 616,446 670,741 2 Q Golina, Ci świca, Stefanów, 6. Stefanów 2 Q 100 Stefanów Potarzyca, Roszków, Sie- 472,635 499,440 7. Wilkowyja 6 Q 120 Wilkowyja dlemin 348,526 246,408 8. Potarzyca 2Q 54,6 Potarzyca 152,203 151,918 Kąty, Bachorzew, Hilarów, Kadziak, Cz ąszczew, Łusz- 9. Kąty 2 Tr 60 Kąty 208,771 212,519 czanów, Mieszków, Osiek, Radlin, Tarce, Wilkowyja Prusy, Roszkówko, Witaszy- 10. Witaszyce 2 Q 68 Witaszyce ce, Wilczyniec, Witaszyczki, 227,594 197,092 Zakrzew Gmina Kotlin Kurcew, Parzew, Sławo- 11. Kurcew 1 Tr 27,0 Kurcew 72,929 72,996 szew, Racendów 12. Wyszki 1 Tr 6,0 Wyszki Wyszki 16,67 1,167 13. Magnuszewice 2Tr 31,0 Magnuszewice Magnuszewice, Wilcza 76,704 77,623 14. Kotlin 2 Tr 33,0 Kotlin Kotlin 181,309 212,530 Gmina śerków 15. St ęgosz 3 Tr 28,6 St ęgosz St ęgosz,Laski,Chrzan 68.615 67,786 16. Komorze Przy- 2 Q 24 Komorze Przy- Komorze Przybysławskie, 60.406 62,774

28 „PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021” WRAZ Z AKTUALIZACJ Ą „PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO”

bysławskie bysławskie Paruchów, Antonin, Przy- bysław, Chwałów

Pawłowice, Bie ździadów, 17. Pawłowice 2 Tr 35,25 Pawłowice śerków, śółków 151.654 183,817 Kamie ń, Ludwinów, Lisew, 18. Kamie ń 2Tr 43,1 Dobieszczyzna, śernik, Kret- Kamie ń ków, Miniszew. 96.100 92,655 Lubinia Mała, Sucha, Sier- 19. Lubinia Mała 2 Tr 80,0 Lubinia Mała szew 60.403 60,267 Raszewy,Brzóstków, Śmiełów 20. Raszewy 2 Q 27,0 Raszewy ,Szczonów,Pogorzelica 67.889 66,020 21. Podlesie 2 Tr 60,0 Podlesie Podlesie, śółków, Raszewy 58.316 51,200 Tr – uj ęcie trzeciorz ędowe Q – uj ęcie czwartorz ędowe Źródło: Ankietyzacja Gmin

W celu zapewnienia odpowiedniej jako ści wody ujmowanej do zaopatrzenia ludno ści w wod ę przeznaczon ą do spo Ŝycia oraz zaopatrzenia zakładów wymagaj ących wody wysokiej jako ści, a tak Ŝe ze wzgl ędu na ochron ę zasobów uj ęcia, ustanawiane s ą strefy ochronne uj ęć wody. Strefa ochronna stanowi obszar, na którym obowi ązuj ą zakazy, nakazy i ograniczenia w zakresie u Ŝytkowania gruntów oraz korzystania z wody. Stref ę ochronn ą dzieli si ę na teren ochrony: bezpo średniej i po średniej. Stref ę ochronn ą ustanawia, w drodze rozporz ądzenia, dyrektor regionalnego zarz ądu gospodarki wodnej, na wniosek i koszt wła ściciela uj ęcia wody, wskazuj ąc zakazy, nakazy, ograniczenia oraz obszary, na których obowi ązuj ą. Dopuszcza si ę ustanowienie strefy ochronnej obejmuj ącej wył ącznie teren ochrony bezpo średniej, je Ŝeli jest to uzasadnione lokalnymi warunkami hydrogeologicznymi, hydrologicznymi i geomorfologicznymi oraz zapewnia konieczn ą ochron ę ujmowanej wody. Je śli wniosek dotyczy ustanowienia jedynie terenu ochrony bezpo średniej decyzj ę administracyjn ą wydaje organ wła ściwy do wydania pozwolenia wodnoprawnego - starosta lub marszałek. Strefy ochronne uj ęć wody ustanowione przed dniem 1 stycznia 2002 r. wygasły z dniem 31 grudnia 2012 r. (zgodnie z art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o zmianie ustawy – Prawo wodne oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 32, poz.159). Zarz ądcy uj ęć wód podziemnych zobowi ązani są do sformalizowania stanu prawnego i wyst ąpienie z wnioskiem do Starosty lub dyrektora RZGW o ustanowienie nowych stref ochronnych. Wykaz ustanowionych stref ochronnych na terenie powiatu jaroci ńskiego przedstawia poni Ŝsza tabela. Tabela 7 Wykaz ustanowionych stref ochrony bezpo średniej wg pozwole ń wodno-prawnych Nr decyzji i Strefa Strefa Lp. Nazwa Nazwa uj ęcia Miejscowo ść Gmina Studnie termin obowi ą- bezp. pośr. zywania Przedsi ębiorstwo Wdc. Przeds. Rol. OŚ.6220 -7/02 1. Rolne "Rusko" Rusko, m. Miesz- Mieszków Jarocin 1 Tak Nie 6.12.2002 r. - Sp. z o.o. ków bezterminowo OŚ.6220 -4/02 Baco Holding Wdc. "BACO" Wita- 2. Witaszyce Jarocin 1 Tak Nie Sp. z o.o. szyce 8.07.2002 - bezterminowo Wdc. Rybhand OŚ. 6220-3/03 Rybhand Trzcie- 3. Trzcieli ńscy Jarocin, Jarocin Jarocin 1 Tak Nie 5.09.2003 r. - li ńscy Sp. J. ul. św.Ducha118/120 bezterminowo BŚ.6220-3/09 4. Gmina Kotlin Wdc. Kotlin Kotlin Kotlin 2 Tak Nie 2.03.2009 - bezterminowo BI.E-RP.6220- Wdc. "KOTLIN" ZPOW "Kotlin" 12/06 5. Kotlin, Kotlin Kotlin 6 Tak Nie Sp. z o.o. ul.Pozna ńska42 12.01.2007 r. - bezterminowo OŚ.6220 -2/03 Wdc. 6. Gmina Kotlin Magnuszewice Kotlin 2 Tak Nie Magnuszewice 5.05.2003 - bezterminowo

OŚ.6220 -3/02 Urz ąd Miasta i Wdc. 7. Pawłowice śerków 2 Tak Nie Gminy śerków Pawłowice 1.07.2002 - bezterminowo Źródło: RZGW w Poznaniu, Starostwo Powiatowe w Jarocinie

Poni Ŝej przedstawiono porównanie w wyposa Ŝenie w infrastruktur ę wodoci ągow ą w poszczególnych gminach powiatu w latach 2009 i 2013 (według danych GUS). Tabela 8 Porównanie wyposa Ŝenia w infrastruktur ę wodoci ągow ą w gminach powiatu jaroci ń- skiego w latach 2009 i 2013 (według danych GUS) 2009 2013 Sie ć Woda Podł ączenia Sie ć Woda Podł ączenia Jednostka terytorialna Przyłącza Przyłącza wodoci ągowa dostarczona do sieci wodoci ągowa dostarczona do sieci* [km] [szt.] [tys. m 3] [osoba] [km] [szt.] [tys.m 3] [osoba] Gmina Jaraczewo 138,3 1674 225,2 7770 139,8 1973 237,8 8364 Gmina Jarocin 251,3 7503 1200,7 42399 261,0 7947 1236,1 44708 Gmina Kotlin 103,1 1303 387,8 6766 104,2 1340 324,0 7176 Gmina śerków 151,4 1785 398,3 9588 151,4 1847 434,9 9533 Powiat jaroci ński 644,1 12265 2212,0 66523 656,4 13107 2232,8 69781 Źródło: GUS, *dane z Gmin

W latach 2009-2013 na terenie powiatu jaroci ńskiego zrealizowano projekty budowlane, dzi ęki którym powstało 12,3 km nowej sieci wodoci ągowej oraz 842 przył ącza. Najwi ęcej sieci wodoci ągowej przy- było na terenie gminy Jarocin – 10,2 km. Na terenie pozostałych gmin długo ść sieci rozdzielczej praktycznie nie zmieniła si ę. Natomiast najwi ęcej nowych przył ączy prowadz ących do budynków pojawiło si ę w gminach Jaraczewo (299 sztuk) i Jarocin (444 sztuki). Tym samym liczba korzystaj ących z wodoci ągów w całym powiecie wzrosła o ponad 3,5 tys. nowych u Ŝytkowników. Pomimo znacznego rozwoju sieci i jej dost ępno ści, ilo ść wody dostarczonej do gospodarstw domowych wzrosła tylko o 1%.

Tabela 9 Stopie ń zwodoci ągowania gmin powiatu jaroci ńskiego w latach 2009 i 2013 Stopie ń zwodoci ągo- *Stopi eń zwodoci ą- Jednostka terytorialna wania w 2009 r. gowania w 2013 r. [%] [%] Gmina Jaraczewo 93,1 100 Gmina Jarocin 94,8 98,0 Gmina Kotlin 94,4 98,0 Gmina śerków 90,7 91,0 Powiat jaroci ński 93,9 97,0 Źródło: GUS, * ankietyzacja Gmin

4.6.3. Odprowadzanie ścieków Według dost ępnych danych długo ść sieci kanalizacyjnej na terenie powiatu w 2013 r. wynosiła 477,1 km. Liczba przył ączy prowadz ących do budynków wynosiła 9 197 sztuk. Z sieci kanalizacyjnej korzy- stało ok. 58,9 tys. mieszka ńców tj. 82% ludno ści powiatu. Pod tym wzgl ędem powiat jaroci ński zaj- mował 9 miejsce w województwie wielkopolskim.

Według dost ępnych danych GUS z lat 2009-2013 zauwa Ŝalny jest równie Ŝ szybki rozwój infrastruktury kanalizacyjnej na terenie powiatu. W stosunku do roku 2009 przybyło 79,5 km sieci kanalizacyjnej (wzrost o 16,6%). Przybyło równie Ŝ ponad 1,18 tys. przył ączy prowadz ących do budynków (wzrost o 12,8%), natomiast o 25% wzrosła liczba korzystaj ących z sieci kanalizacyjnej, czyli dost ępu do infrastruktury kanalizacyjnej uzyskało w tym czasie niemal 14,9 tys. mieszka ńców. Szczegółowe informacje na temat infrastruktury kanalizacyjnej zawarte s ą w poni Ŝszej tabeli.

30 „PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021” WRAZ Z AKTUALIZACJ Ą „PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO”

Tabela 10 Infrastruktura kanalizacyjne na terenie gmin powiatu jaroci ńskiego w latach 2009 i 2013 (według GUS) 2009 2013 Dł. Ścieki Korz ystaj ący Dł. Ścieki Korz ystaj ący Jednostka terytorialna Przyłącza Przyłącza Kanalizacji odprowadzone z sieci Kanalizacji odprowadzone z sieci* Km Szt. dam 3 Osoba Km Szt. dam 3 Osoba Gmina Jaraczewo 23,9 307 105,3 1223 37,1 514 71,0 3138 Gmina Jarocin 261,2 6145 1523,0 35320 288,0 6653 1531,0 44024 Gmina Kotlin 50,6 795 882,0 3366 66,5 978 506,0 5085 Gmina śerków 61,9 769 171,0 4075 85,5 1052 335,0 6673 Powiat jaroci ński 397,6 8016 2681,3 43984 477,1 9197 2443,0 58920 Źródło: GUS BDL, * dane z Gmin

Według informacji uzyskanych z gmin, dzi ęki dost ępnym środkom finansowym zwłaszcza z funduszy unijnych najwi ększy rozwój infrastruktury kanalizacyjnej w latach 2009-2013 odnotowały gminy Jarocin i śerków, w których przybyło odpowiednio 26,8 i 23,6 km sieci kanalizacyjnej oraz po ponad 0,5 tys. nowych przył ączy. Stan techniczny infrastruktury kanalizacyjnej oceniany jest przez gminy jako dobry, w wi ększo ści przypadków jest to sie ć nowa i odpowiednio utrzymana.

Analizuj ąc stopie ń dost ępno ści infrastruktury kanalizacyjnej nale Ŝy zauwa Ŝyć du Ŝe dysproporcje mi ę- dzy najlepiej a najgorzej skanalizowanymi gminami. Najlepszy dost ęp do sieci kanalizacyjnej posiada gmina Jarocin, skanalizowana w 96,5%%, natomiast najgorzej – gmina Jaraczewo 25%. Tabela 11 Skanalizowanie poszczególnych gmin powiatu jaroci ńskiego Stopie ń skanalizow a- Stopie ń skanalizow a- Jednostka terytorialna nia w 2009 r. nia w 2013 r.* [%] [%] Gmina Jaraczewo 14,7 25,0 Gmina Jarocin 78,9 96,5 Gmina Kotlin 47,0 56,0 Gmina śerków 38,5 64,0 Powiat jaroci ński 62,1 82,2 Źródło: GUS, *ankietyzacja gmin

Dysproporcje pomi ędzy długo ści ą sieci wodoci ągowej i kanalizacyjnej stwarzaj ą niebezpiecze ństwo zanieczyszczenia środowiska ściekami nienale Ŝycie gromadzonymi lub niedostatecznie oczyszczonymi. Najwi ększe ró Ŝnice zauwa Ŝane s ą na terenach wiejskich. W miastach powiatu jaroci ńskiego z oczyszczalni ścieków korzysta 95,5% mieszka ńców, z kolei na terenach wiejskich – 72,5%. W powiecie jaroci ńskim na 1 km sieci kanalizacyjnej przypada 1,5 km sieci wodoci ągowej. Najwy Ŝszy, a zarazem najgorszy wynik okre śli ć mo Ŝna dla gminy Jaraczewo, gdzie na 1 km sieci kanalizacyjnej przypada 3,7 km sieci wodoci ągowej, natomiast najni Ŝszy i najlepszy – dla gminy Jarocin – 1,1 km. Mieszka ńcy nie podł ączeni do sieci kanalizacyjnej ścieki gromadz ą w zbiornikach bezodpływowych lub w przydomowych oczyszczalniach ścieków. Efektywno ść tych rozwi ąza ń mo Ŝe by ć bardzo du Ŝa, jednak istnieje niebezpiecze ństwo zwi ązane ze świadom ą niewła ściw ą eksploatacj ą tego rodzaju urz ądze ń i instalacji prowadz ącą do emisji zanieczyszcze ń do środowiska (problem celowo rozszczelnionych zbiorników na nieczysto ści ciekłe, zwi ązane z tym nielegalne pozbywanie si ę nieczysto ści ciekłych przez ich zrzut do gruntu lub wód). Nieszczelne szamba oraz w pełni nie oczyszczone ścieki stanowi ą zagro Ŝenie dla stanu czysto ści wód podziemnych i powierzchniowych. Ścieki komunalne wprowadzaj ą głównie zanieczyszczenia wyra Ŝone jako BZT5, ChZT, azot amonowy, fosforany i zawiesina ogólna. Zgodnie z ustaw ą z dnia 13 wrze śnia 1996 r. o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach (Dz. U. z 2013 r. poz. 1399) gminy maj ą obowi ązek prowadzenia ewidencji zbiorników bezodpływowych oraz przydomowych oczyszczalni ścieków w celu kontroli cz ęstotliwo ści i sposobu pozbywania si ę

komunalnych osadów ściekowych. Wykaz zewidencjonowanych zbiorników bezodpływowych i przydomowych oczyszczalni ścieków przedstawia poni Ŝsza tabela. Tabela 12 Wykaz zbiorników bezodpływowych i przydomowych oczyszczalni ścieków na terenie powiatu jaroci ńskiego Liczba zbiorników Liczba przydomowych Gmina bezodpływowych oczyszczalni ścieków Gmina Jaraczewo brak ewidencji 14 Gmina Jarocin 684 46 Gmina Kotlin 304 21 Gmina śerków brak ewidencji 131 Powiat jaroci ński 988 212 Źródło: Ankietyzacja Gmin

Dane charakteryzuj ące gospodark ę ściekow ą w powiecie jaroci ńskim przedstawiają tabele poni Ŝej. Tabela 13 Charakterystyka gospodarki ściekowej w powiecie jaroci ńskim, 2013 r. – ścieki komunalne Parametr – ścieki komunalne odprowadzone w ci ągu roku Jedn. ilo ść Ścieki odprowadzone ogółem dam 3 2443,0 Ścieki odprowadzane w czasie doby do kanalizacji dam 3 6,7 Ścieki oczyszczane ł ącznie z wodami infiltracyjnymi i ściekami dowoŜonymi dam 3 3753 Ścieki oczyszczane razem dam 3 2443 oczyszczane biologicznie dam 3 319 Ścieki oczyszczane z podwy Ŝszonym usuwaniem biogenów dam 3 2124 Ścieki oczyszczane biologicznie i z podwy Ŝszonym usuwaniem biogenów w % % 100,0 ścieków ogółem Źródło: BDL GUS 2013 Tabela 14 Charakterystyka gospodarki ściekowej w powiecie jaroci ńskim, 2013 r. – ścieki przemysłowe odprowadzane w ci ągu roku Parametr – ścieki przemysłowe odprowadzone w ci ągu roku Jedn. Ilo ść ścieki odprowadzone ogółem dam 3 345 ścieki odprowadzone do sieci kanalizacyjnej dam 3 245 ścieki odprowadzone bezpo średnio do wód lub do ziemi dam 3 100 ścieki odprowadzone bezpo średnio do wód lub do ziemi wymagaj ące dam 3 100 oczyszczania

ścieki oczyszczane razem dam 3 5

ścieki oczyszczane biologicznie dam 3 5

ścieki nieoczyszczane dam 3 95

Źródło: BDL GUS 2013

Oprócz kanalizacji sanitarnej na terenie powiatu istnieje 43,6 km kanalizacji deszczowej, w tym na terenie gminy Jarocin – 36,1 km, gminy Kotlin – 6,5 km, gminy śerków – 1 km.

Krajowy program oczyszczania ścieków komunalnych (KPO ŚK) jest podstawowym instrumentem wdro Ŝenia postanowie ń tzw. „dyrektywy ściekowej”. Celem KPO ŚK, przez realizacj ę uj ętych w nim inwestycji, jest ograniczenie zrzutów niedostatecznie oczyszczanych ścieków, a co za tym idzie ochrona środowiska wodnego przed ich niekorzystnymi skutkami. KPO ŚK jest dokumentem strategicznym, w którym oszacowano potrzeby i okre ślono działania na rzecz wyposa Ŝenia aglomeracji miejskich i wiejskich, o RLM wi ększej od 2 000, w systemy kanalizacyjne i oczyszczalnie ścieków komunalnych. Program koordynuje działania gmin i przedsi ębiorstw wodoci ągowo-kanalizacyjnych w

32 „PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021” WRAZ Z AKTUALIZACJ Ą „PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO”

realizacji infrastruktury sanitacji na ich terenach. Ustanowionym terminem do osi ągni ęcia zało Ŝonych w Programie celów jest rok 2015. Wykaz wyznaczonych na terenie powiatu aglomeracji przedstawia poni Ŝsza tabela.

Tabela 15 Aglomeracje na terenie powiatu jaroci ńskiego (według sprawozdania z KPO ŚK za 2013 r.)

liczba miesz-

ców ców ców ka ńców obsłu- ń ń giwanych przez czy s ą ju Ŝ cych z cych ców w w ców

Id. nazwa Gminy w ą systemy indy- spełnione ń miejscowo ści aglomeracji aglomeracji widualne (przy- wymagania

cyjnego cyjnego domowe KPOSK aglomeracji aglomeracji *liczba RLM *liczba RLM oczyszczalnie mieszka korzystaj systemu kanaliza- systemu

tabor asenizacyjny asenizacyjny tabor ścieków) liczba mieszka liczba mieszka liczba liczba rzeczywistych liczba rzeczywistych obsługiwanych przez przez obsługiwanych w gminie Jarocin: miasto Jarocin, Annopol, Cielcza, Golina, Stefanów, Mieszków, Osiek, Bachorzew, Cz ąszczew, Dąbrowa, Hilarów, Kadziak, K ąty, Łuszczanów, Potarzyca, Prusy, Roszków, Jarocin, Roszkówko, Siedlemin, PLWI011 Jaraczewo, Wilkowyja, Witaszyce, 68 000 53 049 47 262 5 262 525 tak Jarocin Nowe Witaszyczki, Radlin, Miasto Tarce, Wilczyniec, Zakrzew.

w gminie Jaraczewo: Brzostów, Góra, Łobez, Jaraczewo, Gola, Wojciechowo, Łow ęcice, Por ęba, Cerekwica Nowa, Cerekwica Stara, Rusko, Nosków, Parz ęczew, Łobzowie,

śerków, śółków, Lisew, Bie ździadów, PLWI083 Pawłowice, Chrzan, śerków 6 300 6 309 4 089 99 155 tak śółków Laski, St ęgosz, Kamie ń, Ludwinów, Dobieszczyzna Kotlin, Kurcew, Magnuszewice, Racendów, Wola PWl119 Kotlin Ksi ąŜę ca, Wyszki, 6 500 6 907 5 085 1 754 68 tak Kotlin Wilcza, Sławoszew, Parzew, Twardów, Wysogotówek Raszewy, Brzostków, Przybysław, Komorze Przybysławskie, Śmiełów, Chwałów, śerniki, PLWI188N śerków Antonin, Kretków, 3 400 3 233 2 584 79 341 tak Raszewy Rogaszyce, G ęczew, Lgów, Paruchów, Pogorzelica, Szczonów, Gąsiorów *RLM aglomeracji zgodnie z rozporz ądzeniem (uchwał ą) ustanawiaj ącym aglomeracj ę Źródło: Urz ąd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego, ankietyzacja Gmin

Pomimo spełnienia zało Ŝeń KPO ŚK przez aglomeracj ę Jarocin planowane jest do ko ńca 2015 roku wydłu Ŝenie sieci kanalizacyjnej w miejscowo ściach: • Jarocin (ul. Wybudowana, Graniczna, J ęczmienna, Owsiana, śytnia, Zagrodowa/ Rolna, Al. Niepodległo ści ); • Siedlemin (ul. Jaroci ńska, Le śna); • Cielcza (ul. Ł ąkowa).

Wykaz oraz charakterystyka komunalnych oczyszczalni ścieków na terenie powiatu jaroci ńskiego przedstawia poni Ŝsza tabela. Tabela 16 Wykaz oczyszczalni ścieków na terenie aglomeracji Ilo ść ścieków Bezpo średni Projektowana Średnia prze- Miejsce i typ oczyszczonych odbiornik ście- Okres obowi ą- gmina wydajno ść pustowo ść Nr i data decyzji oczyszczalni 3 w 2013 r. w ków oczyszczo- zywania RLM m /dob ę 3 tys. m nych BI.E-RP.6223- Cielcza – Jarocin 51 825 12 438 3 091,0 Lipinka 10/06 23.11.2016 r. mech.-biol. 23.11.2006 r. śółków – BŚ.6223-2/10 śerków 8 500 750 273,5 Lutynia 27.01.2023 r. mech.-biol. 12.02.2010 r. BI.E-RP.6223- Wyszki – Kotlin 7 626 873 320,5 Kotlinka 13/07 03.09.2017 r. mech.-biol. 04.09.2007 r. Raszewy – BŚ. 6223-20/08 śerków 3 333 230 68,1 Lutynia 30.12.2018 r. mech.biol. 31.12.2008 r. Źródło: Urz ąd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego, Starostwo Powiatowe w Jarocinie

Jako ść ścieków dopływaj ących do powy Ŝszych oczyszczalni oraz jako ść ścieków oczyszczonych wy- pływaj ących z oczyszczalni przedstawiaj ą tabele poni Ŝej.

Tabela 17 Jako ść ścieków surowych i jako ść ścieków oczyszczonych na oczyszczalni w m. Cielcza

średnie roczne warto ści wska źników za rok 2013

wska źnik Normy* w ściekach dopływaj ą- w ściekach odpływa- cych do oczyszczalni jących z oczyszczalni

BZT5 [mgO 2/l] 905 5 15 mgO 2/l

ChZT [mgO 2/l] 1624 36 125 mgO 2/l zawiesina ogólna [mg/l] 784 5 35 mg/l azot ogólny [mg/l] 116 8 30 mg N/l fosfor ogólny [mg/l] 16 0 3 mg P/l *Najwy Ŝsze dopuszczalne warto ści wska źników lub minimalne procenty redukcji zanieczyszczeń przy RLM od 15.000 do 99.999 Zgodnie z Rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 24 lipca 2006 w sprawie warunków, jakie nale Ŝy spełni ć przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środo- wiska wodnego (Dz. U. z 2006 r. nr 137, poz. 984) Źródło: Sprawozdanie z KPO ŚK za 2013 r.

Tabela 18 Jako ść ścieków surowych i jako ść ścieków oczyszczonych na oczyszczalni w m. śółków

średnie roczne warto ści wska źników za rok 2013

wska źnik Normy* w ściekach dopływaj ą- w ściekach odpływa- cych do oczyszczalni jących z oczyszczalni

BZT5 [mgO 2/l] 463 3 25 mgO 2/l

34 „PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021” WRAZ Z AKTUALIZACJ Ą „PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO”

ChZT [mgO 2/l] 908 39 125 mgO 2/l zawiesina ogólna [mg/l] 359 3 35 mg/l azot ogólny [mg/l] 88 9 30 mg/l fosfor ogólny [mg/l] 24 2 3 mg/l *Najwy Ŝsze dopuszczalne warto ści wska źników lub minimalne procenty redukcji zanieczyszczeń przy RLM od 2 000 do 9 999 Zgodnie z Rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 24 lipca 2006 w sprawie warunków, jakie nale Ŝy spełni ć przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środo- wiska wodnego (Dz. U. z 2006 r. nr 137, poz. 984) Źródło: Sprawozdanie z KPO ŚK za 2013 r.

Tabela 19 Jako ść ścieków surowych i jako ść ścieków oczyszczonych na oczyszczalni w m. Wyszki

średnie roczne warto ści wska źników za rok 2013

wska źnik Normy* w ściekach dopływaj ą- w ściekach odpływa- cych do oczyszczalni jących z oczyszczalni

BZT5 [mgO 2/l] - 8 25 mgO 2/l

ChZT [mgO 2/l] - 45 125 mgO 2/l zawiesina ogólna [mg/l] - 14 35 mg/l azot ogólny [mg/l] - 33 30 mg/l fosfor ogólny [mg/l] - 0 3 mg/l *Najwy Ŝsze dopuszczalne warto ści wska źników lub minimalne procenty redukcji zanieczyszczeń przy RLM od 2 000 do 9 999 Zgodnie z Rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 24 lipca 2006 w sprawie warunków, jakie nale Ŝy spełni ć przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środo- wiska wodnego (Dz. U. z 2006 r. nr 137, poz. 984) Źródło: Sprawozdanie z KPO ŚK za 2013 r. Tabela 20 Jako ść ścieków surowych i jako ść ścieków oczyszczonych na oczyszczalni w m. Raszewy

średnie roczne warto ści wska źników za rok 2013

wska źnik Normy* w ściekach dopływaj ą- w ściekach odpływa- cych do oczyszczalni jących z oczyszczalni

BZT5 [mgO 2/l] 643 10 25 mgO 2/l

ChZT [mgO 2/l] 1518 82 125 mgO 2/l zawiesina ogólna [mg/l] 680 19 35 mg/l *Najwy Ŝsze dopuszczalne warto ści wska źników lub minimalne procenty redukcji zanieczyszczeń przy RLM od 2 000 do 9 999 Zgodnie z Rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 24 lipca 2006 w sprawie warunków, jakie nale Ŝy spełni ć przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środo- wiska wodnego (Dz. U. z 2006 r. nr 137, poz. 984) Źródło: Sprawozdanie z KPO ŚK za 2013 r.

Oprócz oczyszczalni gminnych na terenie powiatu znajduj ą si ę dwie oczyszczalnie przyzakładowe. Tabela 21 Wykaz zakładowych oczyszczalni ścieków na terenie powiatu jaroci ńskiego Bezpo średni Nr i data Nazwa oczysz- Rodzaj Obszar Średnia prze- odbiornik decyzji - Gmina czalni, lokalizacja oczyszczalni obsługiwany pustowo ść ścieków okres obowi ązywa- oczyszczonych nia Zakładowa pod- kanalizacja czyszczania ście- Mech- BŚ.6341.1.4.2014.PR zakład (i dalej na Jarocin ków ZPM BIER- biologiczna 800 m 3/d 29.04.2014 r.- oczyszczalni ę w NACKI Sp. z o.o. podczyszczalnia 28.04.2018 r. Cieczy) w Golinie

zakład oraz Cerpol Kozłowice pobliskie S.A – Zakład Mech.- budynki Jarocin Ceramiczny Brzo- b.d. b.d. b.d. biologiczna mieszkalne w stów/Roszków Roszkowie

Źródło: WIO Ś 2012, Starostwo Powiatowe w Jarocinie

4.6.4. Zaopatrzenie mieszka ńców w ciepło Na terenie powiatu jaroci ńskiego zorganizowany system zaopatrzenia w ciepło znajduje si ę tylko na terenie miasta Jarocin. Działalno ść koncesjonowan ą w zakresie wytwarzania, przesyłania i dystrybucji ciepła na potrzeby centralnego ogrzewania, podgrzania wody wodoci ągowej oraz technologii prowadzi Dalkia Pozna ń S.A.. Produkcja ciepła opiera si ę głównie na paliwach w ęglo- wych i gazie. Dystrybucja ciepła opiera si ę przede wszystkim na dwóch kotłowniach o mocy zainstalowanej 52 MW. Produkcja ciepła w 2013 wyniosła 159 115 GJ. Długo ść sieci ciepłowniczej wynosi 14,5 km. Z sieci ciepłowniczej korzysta 3 641 mieszka ń.

Tabela 22 Charakterystyka systemu cieplnego na terenie gminy Jarocin Moc zainst a- Nazwa wła ściciela/ lowana (wy- Wyposa Ŝenie (ilo ść i typ Sprawno ść Rodzaj Lp adres kotłowni korzystanie) kotłów) kotłów [%] paliwa [MW] - 2 kotły wodne typu WR-5 o nominalnej mocy cieplnej 7,753 MW - 2 kotły wodne typu WR-10 Dalkia Pozna ń S.A. 75% Węgiel, o nominalnej mocy cieplnej 1. ul. Powsta ńców Wlkp. 1, 47,669 83% drewno 14,01 MW 63-200 Jarocin 70% (biomasa) - 1 kocioł typu Babcock o nominalnej mocy cieplnej 4,143 MW

- 2 kotły w ęglowe z rusztem mechanicznym typu WR-8 w technologii ścian szczelnych Dalkia Pozna ń S.A. o nominalnej mocy cieplnej miał w ę- Kotłownia Rejonowa ul. 86% 2. 23,0 9,302 MW glowy, Węglowa 3-5, 91% - 1 kocioł gazowy firmy gaz ziemny 63-200 Jarocin Viessmann typu VITOMAX 200 HW o nominalnej mocy cieplnej 4,396 MW Źródło: Starostwo Powiatowe w Jarocinie

Na terenie Kotlina istnieje zbiorcza kotłownia ogrzewaj ąca budynki nale Ŝą ce do Spółdzielni Mieszka- niowej.

Na pozostałych terenach przewa Ŝaj ą lokalne oraz indywidualne systemy ogrzewania zasilane głównie węglem kamiennym, koksem i gazem. Ma to bezpo średni wpływ na jako ść powietrza i rzutuje jednocze śnie na znacz ący udział niskiej emisji w emisji całkowitej z terenu powiatu. Centralne ogrzewanie w powiecie posiadaj ą 16 784 mieszkania (ogrzewanie z kotłowni w budynkach wielorodzinnych oraz indywidualnych).

Według danych GUS w 2012 r. kotłownie sprzedały 102 890 GJ ciepła w tym dla odbiorców indywidualnych – 87 398 GJ, dla urz ędów i instytucji –15 492 GJ. W porównaniu z 2009 r. sprzeda Ŝ ciepła spadła si ę o 17,4%.

36 „PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021” WRAZ Z AKTUALIZACJ Ą „PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO”

4.6.5. Zaopatrzenie mieszka ńców w energi ę elektryczn ą Przez powiat jaroci ński przebiegaj ą linie wysokiego napi ęcia 110 kV relacji: Konin – Jarocin, Pleszew – Jarocin, Jarocin – Ko źmin. Przez południowo - zachodni ą cz ęść gminy Jarocin przebiega fragment dwutorowej linii elektroenergetycznej o napi ęciu 400 kV relacji Plewiska – Ostrów Wlkp. Zasilanie w energi ę elektryczn ą jest zorganizowane liniami napowietrznymi z Głównych Punktów Zasi- lania GPZ - 110/15 kV znajduj ących si ę w, Wilczy (gmina Kotlin) i Kamieniu (gmina śerków) i Jarocinie (GPZ Jarocin Wschód ul. Batorego i GPZ Jarocin Południe ul Notecka). Rozsył energii elektrycznej po terenach powiatu odbywa si ę liniami napowietrznymi do stacji transformatorowych typu miejskiego, wieŜowego i słupowego. Dystrybucja energii elektrycznej bezpo średnio do odbiorców odbywa si ę sieci ą rozdzielcz ą w przewa- Ŝaj ącej cz ęś ci liniami napowietrznymi. Przesyłem i dystrybucj ą energii elektrycznej na terenie powiatu jaroci ńskiego zajmuje si ę spółka ENERGA Operator S.A. Oddział w Kaliszu.

Liczba odbiorców energii na niskim napi ęciu w powiecie wynosi ponad 21,1 tys. Od 2009 r. zuŜycie energii elektrycznej wzrosło o ok. 1,2%, w 2012 r. wynosiło 47,2 tys. MWh. ZuŜycie energii elektrycznej przypadaj ącej na jednego mieszka ńca w 2012 r. wynosiło 660,4 kWh.

Tabela 23 Zaopatrzenie w energi ę elektryczn ą w powiecie jaroci ńskim w latach 2009 i 2012 Energia elektryczna w gospodarstwach domowych jednostka 2009 2012 odbiorcy energii elektrycznej na niskim napi ęciu, w tym: szt. 20972 21133 -odbiorcy energii elektrycznej na niskim napi ęciu w miastach szt. 9611 9737 -odbiorcy energii elektrycznej na niskim napi ęciu na wsi szt. 11361 11396 zu Ŝycie energii elektrycznej na niskim napi ęciu ogółem., w tym: MWh 46712 47268 - zu Ŝycie energii elektrycznej na niskim napi ęciu w miastach: MWh 18353 18530 - zu Ŝycie energii elektrycznej na niskim napi ęciu na wsi MWh 28359 28738 Źródło: GUS BDL

4.6.6. Zaopatrzenie mieszka ńców w gaz sieciowy Powiat jest do ść dobrze wyposa Ŝony w infrastruktur ę gazow ą. Długo ść sieci gazowej wynosi 394,7 km. Z sieci korzysta niemal 40% mieszka ńców powiatu w tym ponad 9 tys. gospodarstw domowych. Najlepiej zgazyfikowane s ą gminy Jarocin i śerków, gdzie z sieci korzysta odpowiednio 52% i 27% ludno ści. W ostatnich latach niemal o 10% wzrosła liczba przył ącze ń do sieci i obecnie wynosi 4 518 sztuk. Wzrosła równie Ŝ liczba ludno ści korzystającej z sieci gazowej (o 5%) i obecnie wynosi ponad 28,5 tys. Gaz dostarczany jest dla celów komunalno-bytowych i ogrzewania mieszka ń w budownictwie jednorodzinnym, oraz na potrzeby drobnego przemysłu i usług. W 2012 r. zu Ŝyto 8,27 tys. m 3 gazu, z tego 6,37 tys. m 3 na cele ogrzewania. W porównaniu z rokiem 2009 ogólne zu Ŝycie gazu wzrosło o 2,7%.

4.7. Ukształtowanie powierzchni terenu Według podziału fizyczno-geograficznego J. Kondrackiego powiat poło Ŝony jest w obr ębie dwóch podprowincji: Niziny Środkowopolskie i Pojezierza Południowobałtyckie. Jego południowo-centralna cz ęść poło Ŝona jest w regionie Wysoczyzna Kaliska (318.12) i niewielkim obszarem północno- wschodnim na Równinie Rychwalskiej (318.16) Dolinie koni ńskiej (318.13). Regiony nale Ŝą do makroregionu Nizina Południowowielkopolska, podprowincji Niziny Środkowopolskie. Północne tereny powiatu poło Ŝone s ą cz ęś ciowo w regionie Wał śerkowski (315.84) nale Ŝą cym do makroregionu Pojezie- rze Leszczy ńskie oraz dalej na północ w regionie Kotlina Śremska (315.64) nale Ŝą cym do makroregionu Pradolina Warcia ńsko-Odrza ńska. Obydwa makroregiony wchodz ą w skład podprowincji Poje- zierza Południowo-bałtyckie. Cało ść terytorium powiatu przypisana jest według ww. regionalizacji do prowincji Ni Ŝ Środkowoeuropejski podobszaru Pozaalpejska Europa Zachodnia.

Na północy naturaln ą granic ę powiatu wyznacza rzeka Warta, na wschodzie cz ęść granicy stanowi Prosna, a na zachodzie Obra. Pozostałe granice ukształtowały si ę w wyniku historycznych powi ąza ń gospodarczych, społecznych i kulturowych omawianego obszaru.

Rysunek 4 Poło Ŝenie powiatu na tle jednostek fizyczno-geograficznych ( źródło: na podstawie danych z www.geoportal.gov.pl )

Rze źba terenu na obszarze powiatu jest bardzo urozmaicona. Szczególnie malowniczy krajobraz wyst ępuje w gminie śerków (tzw. „Szwajcaria śerkowska”). W środkowej cz ęś ci gminy znajduj ą si ę Wzgórza śerkowskie pokryte lasem, niespotykane jak na warunki ni Ŝowe wzniesienia rozci ągaj ące si ę w trójk ącie śerków-Bie ździadów-Raszewy. Najwy Ŝsza i charakteryzuj ąca si ę najbardziej urozmaicon ą rze źbą jest cz ęść północna z kulminacj ą Łysej Góry 161 m n.p.m., która opada bardzo gwałtownie ku Pradolinie Warcia ńsko-Obrza ńskiej tworz ąc strome spadki - ró Ŝnica wysoko ści si ęga 90 m. Wzgórza te stanowi ą moren ę czołow ą l ądolodu skandynawskiego. Południowa cz ęść gminy nale Ŝy do Wyso- czyzny Kaliskiej. Teren ten o do ść monotonnym i płaskim krajobrazie wznosi si ę ku południowi do 114 m n.p.m. na południe od Lubini Małej.

W obr ębie Wału śerkowskiego na wysoko ści 100-115 m n.p.m. wyst ępuje płaska i falista wysoczyzna morenowa zbudowana z glin zwałowych zlodowacenia Wisły oraz Warty, przykrytych piaskami lodow- cowymi równiny wodnolodowcowej tych zlodowace ń. Powierzchnie te porozcinane s ą dolinami rzecz- nymi niewielkich cieków i dolinami wód roztopowych. Ci ąg akumulacyjnych pagórków moren czoło- wych wznosz ących si ę około 15 m nad otaczaj ącą wysoczyzn ę, wyznacza stref ę marginaln ą zlodowacenia Wisły, stanowi ącą pn.-zach. granic ę gminy i s ą to pagórki o orientacji NE-SW.

38 „PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021” WRAZ Z AKTUALIZACJ Ą „PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO”

Na obszarze rzecznych tarasów zalewowych i nadzalewowych okresu pó źnoplejstoce ńskiego i holoce ńskiego przewa Ŝaj ą piaski rzeczne z domieszk ą mułów deluwialnych i namułów piaszczystych. Lokalnie wyst ępuj ą równiny piasków przewianych oraz równiny potorfowe. U zbiegu rzek Lubieszki, Lubianki i Lutyni znajduje si ę najwi ększa na terenie gminy powierzchnia utworów potorfowych, tam te Ŝ, powy Ŝej tarasów rzecznych, rozci ągaj ą si ę tarasy pradolinne. Na północ od Tarc i w okolicy Łusz- czanowa przechodz ą one w tarasy erozyjne. Z dna pradoliny w okolicy Łuszczanowa wznosi si ę zbudowany z gliny ostaniec Łuszczanowa.

Wysoczyzn ę Kalisk ą, czyli obszar zlodowacenia środkowopolskiego, stanowi gliniasta wysoczyzna morenowa, płaska i falista. W niektórych miejscach pokryta jest ona warstw ą utworów piaszczystych. W okolicy Tarc i Wilkowyi na wysoko ści 100-118 m n.p.m. wyst ępuj ą równiny wodnolodowcowe z pasmami wydm oraz równiny erozyjne wód roztopowych, natomiast zbocza doliny Lutyni pokrywaj ą piaski i Ŝwiry wodnolodowcowe. W okolicy Jarocina i Zakrzewa wyst ępuj ą niewielkie powierzchnie piasków i mułków równin erozyjno-denudacyjnych, w rejonie Witaszyc, Jarocina i Potarzycy znajduj ą si ę pagórki wydmowe. Szczególn ą form ę wysoczyzny stanowi izolowany wał osta ńcowy w rejonie Cielczy, który prawdopodobnie powstał przez rozci ęcie Równiny Jaroci ńskiej przez wody proglacjalne spływaj ące z lodowca, poł ączone z ekstraglacjalnymi wodami płynącymi z południa.

Równina Rychwalska jest kotlinowatym obni Ŝeniem pomi ędzy wysoczyznami: Kalisk ą i Tureck ą, o powierzchni około 1185 km 2, ograniczonym od północy pradolin ą Warty (Dolin ą Koni ńsk ą). Środkow ą cz ęść regionu pokrywaj ą piaski na glinie zwałowej. Wyst ępuj ą tu pola wydmowe, a miejscami zaba- gnienia. Na urozmaicenie krajobrazu wpływa przeplatanie si ę lasów, ł ąk i pól uprawnych. Zachodnim skrajem Równiny Rychwalskiej przepływa Prosn ą i dolny odcinek Lutyni, które lejkowatym rozszerze- niem tarasu zalewowego ł ącz ą si ę z dolin ą Warty. Przez środek regionu płynie do Warty Czarna Stru- ga, a na granicy Wysoczyzny Tureckiej ‒ Powa.

4.8. Geologia Najstarszymi utworami nawierconymi na terenie gminy Jaraczewo są osady paleozoiczne. Przedsta- wicielami karbonu s ą nawiercone w Jaraczewie na gł ęboko ści 2 647 – 2 323 m piaskowce, drobnoziarniste iłowce i mułowce sp ękane i silnie zaburzone. Z okresu permu, a ści ślej czerwonego sp ągow- ca pochodz ą piaskowce i zlepie ńce o barwie czerwonej oraz spoiwie krzemionkowo-Ŝelazistym. Utwo- ry mezozoiczne wykształcone s ą jako osady triasu i jury. Trias przebadany w Jaraczewie na gł ęboko- ści 1650 – 2250 m reprezentowany jest przez iłowce, mułowce i piaskowce (pstry piaskowiec) a tak Ŝe wapienie szaro be Ŝowe z przewarstwieniami mułowców i iłowców, z wkładkami dolomitów i anhydry- tów (wapie ń muszlowy). Utwory jury dolnej to: piaskowce drobnoziarniste i średnioziarniste kwarcowe z wkładkami mułowców i iłowców piaszczystych, iłowce i mułowce ciemnoszare. Jura środkowa (dogger) reprezentowana jest przez mułowce, iłowce, łupki ilaste ze sferosyderytami i faun ą oraz piaskowce i piaski syderytyczne. Kolejn ą warstw ą utworów zalegaj ącą bezpo średnio pod osadami czwartorz ędowymi s ą, za wyj ątkiem ich wychodni w miejscowo ści Jaraczewo i Góra, utwory trzeciorz ędowe. Są to utwory o mi ąŜszo ści całej serii 20,0 – 62,0 m, głównie piaski kwarcowe szarobrunatne, cz ęsto mułkowate, przewarstwiane iłami szarobr ązowymi, lignitem i wkładkami piaskowca oraz cienkie warstwy i soczewki w ęgla brunatnego. Okres pliocenu reprezentowany jest na terenie analizowanej gminy przez seri ę iłów pozna ńskich. Przewa Ŝaj ąca cz ęść gminy Jaraczewo pokryta jest utworami czwartorz ędowymi, osadzonymi w czasie zlodowacenia południowopolskiego, środkowopolskiego i północnopolskiego. Seria utworów czwartorz ędowych wykazuje zmienn ą mi ąŜszo ść : od 0 w kopalni iłów w Górze do 75,0 m ppt w Rusku. Utwory te reprezentowane s ą przez pochodz ące z plejstocenu gliny zwałowe przewarstwione piaskami akumulacji lodowcowej. Zlodowacenie środkowopolskie pozostawiło po sobie dwa poziomy glin zwałowych o silnych zaburze- niach glacitektonicznych w rozprzestrzenieniu pionowym. Do zlodowace ń północnopolskich zaliczono nieci ągły i o zmiennej mi ąŜszo ści poziom glin zwałowych, si ęgaj ących maksymalnie po linie Łobzo- wiec, Parz ęczew – Brzostów. Utwory ostatniego zlodowacenia wypełniaj ą pradolin ę rzeki Obry. S ą to

piaski, Ŝwiry i głazy moren czołowych buduj ących ci ąg wzgórz na północnym brzegu pradoliny Obry, w okolicach Zalesia i Panienki. Z holocenem zwi ązane s ą muły, mułki, namuły organiczne oraz piaski mułkowate den dolinnych. Pia- ski rzeczne w postaci piasków jasnoszarych z pojedyńczymi Ŝwirami osi ągaj ą w dolinie Obry mi ąŜ- szo ść 0,5 – 0,75 m. W dolinie tej wyst ępuj ą równie Ŝ mady, namuły organiczne i torfy. Obszar Gminy Kotlin w cało ści zbudowany jest z utworów czwartorz ędowych plejstoce ńskich i mioce ńskich zlodowacenia środkowopolskiego oraz holoce ńskich. Mi ąŜ szo ść czwartorz ędu jest zró Ŝnico- wana i waha si ę w granicach 9- 25 m. Utwory plejstoce ńskie wyst ępuj ące na terenie gminy to: gliny zwałowe i ich zwietrzeliny, piaski i Ŝwiry lodowcowe, Ŝwiry, piaski, głazy i gliny morenowe. Do utworów mioce ńskich z terenu Gminy Kotlin zaliczy ć nale Ŝy iły, mułki, piaski i Ŝwiry z w ęglem brunatnym. Na seri ę utworów holoce ńskich składaj ą si ę tu, wyst ępuj ące w dolinach rzek, osady aluwialne piasków, Ŝwirów, madów rzecznych oraz torfów i namułów.

W gminie Jarocin utwory wieku jurajskiego reprezentowane s ą przez wapienie i margle, natomiast le Ŝą ce wy Ŝej utwory trzeciorz ędu to głównie osady miocenu i pliocenu. Te ostatnie w wyniku silnego zwietrzenia pokrywy czwartorz ędowej odsłaniaj ą si ę na powierzchni terenu, np. Ŝwiry kwarcowe i iły pstre stwierdzone w kopalni w Witaszycach. Le Ŝą ce najwy Ŝej utwory czwartorz ędowe s ą wynikiem akumulacji lodowcowej, wodnolodowcowej, rzecznej oraz zastoiskowej. Datowane s ą od okresu zlodowacenia południowopolskiego po holocen. W śród utworów holoce ńskich dominuj ą piaski ró Ŝnoziar- niste, namuły torfiaste i torfy, mułki rzeczne terasów zalewowych wyst ępuj ące w dolinach rzek.

4.9. Klimat Według podziału zró Ŝnicowania regionalnego cech klimatu, obszar powiatu nale Ŝy do regionu śląsko- wielkopolskiego, a cechuje go: przewaga wpływów oceanicznych, amplitudy temperatur mniejsze od przeci ętnych, wiosna i lato wczesne, zima łagodna i krótka, niskie sumy opadów. Według podziału R. Gumi ńskiego na dzielnice rolniczo-klimatyczne cały teren powiatu le Ŝy w „VII Dzielnicy Środkowej”, co oznacza, Ŝe charakteryzuje si ę najni Ŝszymi opadami w Polsce. Średni opad roczny wynosi ok. 550 mm. Średnia roczna temperatura powietrza wynosi ok. 9,4 OC i wykazuje tendencj ę wzrostow ą. Na omawianym obszarze najcieplejszymi miesi ącami s ą lipiec i sierpie ń ze średni ą temperatur ą +20,3 do +21,9 OC, najchłodniejszymi grudzie ń - stycze ń -0,8 OC do -0,1 OC. Korzystn ą cech ą klimatu jest długi okres wegetacji - powy Ŝej 210 dni w ci ągu roku. Omawiany teren poło Ŝony jest w cieniu Pojezierzy Lubuskiego i Pomorskiego oraz otrzymuje najni Ŝsz ą w Polsce sum ę opadów od 500-550 mm w ci ągu roku. Przewa Ŝaj ące kierunki wiatrów nawi ązuj ą do kierunku napływu mas powietrza. St ąd najcz ęś ciej ob- serwowane wiatry pochodz ą z sektora zachodniego (ok. 80 %) z tendencj ą do wzrostu udziału wiatrów z kierunku południowo - zachodniego i dalej południowego. Siła wiatrów jest zmienna, przy czym najsilniejsze wiatry wiej ą z zachodu i to w okresie półrocza zi- mowego. Okres ciszy wyst ępuje pó źną jesieni ą. Niewielkie ró Ŝnice we frekwencji głównych kierunków wiatru zarysowuj ą si ę pomi ędzy poszczególnymi porami roku. W zimie wiatry zachodnie i południowo - zachodnie pojawiaj ą si ę na całym obszarze z cz ęsto ści ą około lub ponad 20 %, w porze letniej fre- kwencja wiatrów zachodnich wynosi 25 % (dane dla stacji Kalisz). Średnia roczna pr ędko ść wiatru z wielolecia wynosi około 2,9 m/s. Najwi ększe pr ędko ści notowane s ą zim ą i wiosn ą, najmniejsze latem. Wyst ępuje pewne zró Ŝnicowanie klimatyczne wynikaj ące z układu morfologicznego. Ró Ŝnice klimatyczne, zaznaczaj ące si ę okresowo na terenie powiatu dotycz ą głównie terenów wysoczyznowych oraz wi ększych dolin rzecznych. Doliny rzek i mniejszych cieków charakteryzuj ą si ę okresowo poja- wiającymi si ę i zalegaj ącymi tam chłodniejszymi masami powietrza o zwi ększonej wilgotno ści oraz wyst ępowaniem przygruntowych przymrozków. Ww. doliny rzeczne stanowi ące o ś spływu wód powierzchniowych pełni ą okresowo rol ę korytarzy umo Ŝliwiaj ących spływ chłodnego powietrza. Swoisty mikroklimat wprowadzaj ą kompleksy le śne rozproszone po terenie powiatu w postaci mniejszych i wi ększych enklaw ro ślinnych. Cechuj ą si ę one wi ększ ą, ni Ŝ tereny przyległe, wilgotno ści ą powietrza, mo Ŝliwo ści ą hamowania jego swobodnego przepływu, wi ększ ą zaciszno ści ą, zacienieniem a

40 „PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021” WRAZ Z AKTUALIZACJ Ą „PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO”

tak Ŝe obecno ści ą olejków eterycznych w powietrzu. Wpływaj ą one łagodz ąco na dobowe i roczne wahania temperatur. Oddziaływanie lasów na klimat terenów s ąsiednich jest jednak stosunkowo nie- wielki i dotyczy głównie pasa o szeroko ści 50 – 100 m wokół wi ększego kompleksu le śnego. Lokalne warunki mikroklimatyczne powiatu współtworzą tak Ŝe niewielkie powierzchnie wodne (stawy wiejskie).

5. Ochrona zasobów naturalnych 5.1. Ochrona przyrody Podstawowymi aktami prawa z zakresu ochrony dziedzictwa przyrodniczego oraz ochrony i kształtowania środowiska na terytorium Polski s ą ustawy: o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r. (Dz. U. z 2013 r. poz. 627) oraz Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz. U. z 2013 r., poz.1232 ze zm.).

W my śl zapisów pierwszego z wymienionych aktów ochrona przyrody polega na zachowaniu, zrównowa Ŝonym u Ŝytkowaniu oraz odnawianiu zasobów, tworów i składników przyrody: 1) dziko wyst ępuj ących ro ślin, zwierz ąt i grzybów; 2) ro ślin, zwierz ąt i grzybów obj ętych ochron ą gatunkow ą; 3) zwierz ąt prowadz ących w ędrowny tryb Ŝycia; 4) siedlisk przyrodniczych; 5) siedlisk zagroŜonych wygini ęciem, rzadkich i chronionych gatunków ro ślin, zwierz ąt i grzybów; 6) tworów przyrody Ŝywej i nieo Ŝywionej oraz kopalnych szcz ątków ro ślin i zwierz ąt; 7) krajobrazu; 8) zieleni w miastach i wsiach; 9) zadrzewie ń.

Z kolei ochrona środowiska w my śl Prawa ochrony środowiska oznacza: podj ęcie lub zaniechanie działa ń, umo Ŝliwiaj ące zachowanie lub przywracanie równowagi przyrodniczej; ochrona ta polega w szczególno ści na: a) racjonalnym kształtowaniu środowiska i gospodarowaniu zasobami środowiska zgodnie z zasad ą zrównowa Ŝonego rozwoju; b) przeciwdziałaniu zanieczyszczeniom; c) przywracaniu elementów przyrodniczych do stanu wła ściwego.

Na terenie powiatu jaroci ńskiego znajduje si ę 11 218,20 ha obszarów obj ętych ochron ą prawn ą, co stanowi 19,1 % powierzchni powiatu. Obszary chronione wyst ępuj ą na terenie gminy śerków – 9 877,2 ha i Jarocin – 1 341 ha, na. W pozostałych gminach brak obszarów chronionych.

Rysunek 5 Obszary chronione na terenie powiatu jaroci ńskiego (źródło: geoportal.gov.pl)

Park krajobrazowy Obejmuje obszar chroniony ze wzgl ędu na warto ści przyrodnicze, historyczne i kulturowe oraz walory krajobrazowe w celu zachowania, popularyzacji tych warto ści w warunkach zrównowa Ŝonego rozwoju. śerkowsko-Czeszewski Park Krajobrazowy - utworzony został na mocy rozporz ądzenia wojewodów pozna ńskiego i kaliskiego z 17 pa ździernika 1994 r. Rozporz ądzenie to utraciło moc w zwi ązku z uchwał ą nr XXXVII/730/13 Sejmiku Województwa Wielkopolskiego z dnia 30 wrze śnia 2013 r. w sprawie utworzenia śerkowsko-Czeszewskiego Parku Krajobrazowego (Dz. Urz. Woj. Wlkp. z 2013 r. poz. 5747). Park zajmuje obszar 15 794,84 ha (ok. 52% jego powierzchni stanowi ą grunty orne, ok. 39% lasy), obejmuj ąc fragmenty gmin: Miłosław, Nowe Miasto nad Wart ą i śerków. Przedmiotem ochrony jest unikatowa, bardzo urozmaicona rze źba terenu, bogate i ciekawe zbiorowiska ro ślinne, rzadkie gatunki ro ślin i zwierz ąt, a tak Ŝe warto ści kulturowe, zwi ązane z interesuj ącą przeszło ści ą tego regionu. Teren parku le Ŝy w dorzeczu Warty i odwadniaj ą go rzeki Warta, Miłosławka i Lutynia. Rzeki te na terasie zalewowej utworzyły liczne, niezwykle malownicze starorzecza. Pradolina Warcia ńsko- Odrza ńska dzieli park na dwie cz ęś ci: północn ą, w której zdecydowanie przewa Ŝaj ą lasy, oraz południową, o krajobrazie bardziej mozaikowym i wi ększym udziale pól uprawnych. Urozmaicona rze źba powierzchni Parku jest wynikiem działalno ści lodowca, który podczas ostatniego zlodowacenia osi ągn ął tu południowy kraniec swego zasi ęgu. Mo Ŝna tu wyró Ŝni ć cztery wyra źne formy tej rze źby.

42 „PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021” WRAZ Z AKTUALIZACJ Ą „PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO”

Od północy s ą to: wysoczyzna morenowa płaska i falista, rozci ęta z północnego wschodu na południowy zachód dolin ą Miłosławki, urozmaicona licznymi stawami rybnymi. Kolejn ą form ą jest Pradolina Warty z wyra źnie wykształconymi terasami, na których zachowało si ę wiele starorzeczy. Wybitnym elementem jest wyniosły pagór morenowy zwany Wałem śerkowskim, o bardzo du Ŝym urozmaiceniu rze źby, z kulminacjami Łysej Góry (161 m n.p.m.) i Góry śerkowskiej (155 m n.p.m.). Liczne rozci ęcia erozyjne, parowy, silne nachylenie kraw ędzi oraz wysoko ści wzgl ędne, dochodz ące tu do 90 m, nadaj ą tej cz ęś ci parku szczególnego uroku. To st ąd, z wyniesionych wysoko ponad dolin ę Warty okolic śerkowa, rozci ągaj ą si ę wspaniałe widoki na odległe lasy, wsie i dwory. Ostatni ą form ą rze źby terenu jest dolina Lutyni, otaczaj ąca od południa, wschodu i północy Wał śerkowski. W południowej cz ęś ci parku przewa Ŝaj ą monokultury sosnowe, wprowadzone na ubo Ŝszych siedliskach, natomiast le Ŝą ce w cz ęś ci środkowej i północnej tzw. lasy czeszewskie nale Ŝą do najpi ękniej- szych i najbardziej interesuj ących obszarów le śnych Wielkopolski. Lasy te porastaj ą terasy doliny Warty. Wyst ępuj ą w nich głównie: jesion zwyczajny, d ąb szypułkowy, lipa drobnolistna, olsza czarna, rzadziej wi ązy i brzoza brodawkowata, a tak Ŝe wiele gatunków ro ślin chronionych. To w tych lasach ju Ŝ w 1907 r. powstał pierwszy w Wielkopolsce rezerwat przyrody, chroni ący fragment wielogatunko- wego lasu ł ęgowego w dolinie Warty. Równie Ŝ obecnie najcenniejsze fragmenty tych lasów poddane są ochronie rezerwatowej. Utworzono rezerwaty: "Czeszewski Las", "Dwunastak" i "D ębno nad War- tą". Poza bogactwem ro ślin (stwierdzono tu wyst ępowanie ok. 800 gatunków ro ślin naczyniowych) śerkowsko-Czeszewski Park Krajobrazowy charakteryzuje się równie Ŝ bogactwem fauny. W rezerwacie "D ębno nad Wart ą" chronione s ą rzadkie gatunki zwierz ąt bezkr ęgowych (m. in. ślimak masko- wiec, świdrzyk st ępiony). Niezwykle bogata jest awifauna parku, gniazduj ą tu m. in. bielik, kania ruda, kania czarna, bocian czarny, kormoran, czapla siwa, b ąk, b ączek, Ŝuraw, perkoz rdzawoszyi, g ęgawa, hełmiatka, g ągoł, dzi ęcioł średni, siniak, zniczek, muchołówka mała. Obok walorów przyrodniczych śerkowsko-Czeszewski Park Krajobrazowy posiada wiele warto ści historyczno-pami ątkowych. Objawiaj ą si ę one licznymi znaleziskami prehistorycznymi z ró Ŝnych epok, cmentarzyskami oraz grodziskami, co świadczy, i Ŝ ziemie te były ju Ŝ w odległej przeszło ści zasiedlo- ne. O atrakcyjno ści krajoznawczej parku świadczy równie Ŝ wiele cennych zabytków architektury, a poznanie tych walorów ułatwiaj ą znakowane szlaki turystyczne. Do szczególnej sławy tych ziem przy- czynił si ę pobyt w Śmiełowie Adama Mickiewicza w 1831 roku. To tutaj, urzeczony pi ęknem tych okolic, Mickiewicz napisał prawdopodobnie pierwsze strofy "Pana Tadeusza".

Obszar chronionego krajobrazu (OChK) Obszar chronionego krajobrazu obejmuje tereny chronione ze wzgl ędu na wyró Ŝniaj ący si ę krajobraz o zró Ŝnicowanych ekosystemach, warto ściowe ze wzgl ędu na mo Ŝliwo ść zaspokajania potrzeb zwi ązanych z turystyk ą i wypoczynkiem lub pełnion ą funkcj ą korytarzy ekologicznych. (Art. 23 ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, Dz. U. z 2013 r. poz. 627, ze zm.)

Na terenie powiatu jaroci ńskiego zlokalizowany jest fragment obszaru chronionego krajobrazu „Szwajcaria śerkowska”, który utworzony został na podstawie Uchwały Nr XII/74/89 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Kaliszu z dnia 28 wrze śnia 1989 roku. Powierzchnia całkowita obszaru wynosi 14 750 ha. Utworzony został w celu ochrony obszaru zbli Ŝonego do stanu naturalnego oraz zapewnienia społecze ństwu warunków do wypoczynku i turystyki w środowisku o znacz ących walorach przyrodniczych. Okolice śerkowa charakteryzuj ą si ę bardzo urozmaicon ą rze źbą terenu, bogat ą szat ą ro ślinn ą i wyst ępowaniem rzadkich gatunków zwierz ąt i ro ślin. Wydatn ą rze źbę terenu tworz ą tu kilkudziesi ęciometrowe wzgórza morenowe, strome zbocza oraz parowy; ze wzgórz rozci ągaj ą si ę niepowtarzalne widoki na okoliczne wsie, wody i lasy. Wła śnie ukształtowanie terenu zadecydowało o przyj ęciu zwyczajowej nazwy dla tego obszaru Szwajcaria śerkowska. PrzewaŜaj ąca cz ęść obszaru weszła w skład utworzonego w 1994 roku śerkowsko - Czeszewskiego Parku Krajobrazowego.

Rezerwat przyrody Rezerwat przyrody obejmuje obszary zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym, ekosystemy, ostoje i siedliska przyrodnicze, a tak Ŝe siedliska ro ślin, siedliska zwierz ąt i siedliska

grzybów oraz twory i składniki przyrody nieo Ŝywionej, wyró Ŝniaj ące si ę szczególnymi warto ściami przyrodniczymi, naukowymi, kulturowymi lub walorami krajobrazowymi. Przedmiotem ochrony mo Ŝe by ć cało ść przyrody na terenie rezerwatu lub szczególne jej składniki - fauna, flora lub obiekty przyrody nieo Ŝywionej. Na terenie powiatu jaroci ńskiego znajduje si ę fragment rezerwatu przyrody „Czeszewski Las” – o powierzchni 222,62 ha, jest to rezerwat le śny utworzony Rozporz ądzeniem nr 35/2004 Wojewody Wiel- kopolskiego z dnia 26 marca 2004 r. w sprawie rezerwatu przyrody (Dz. Urz. Woj. Wlkp. z 2004 r. Nr 47, poz. 1093) poło Ŝony jest w gminach Miłosław i śerków, na lewym brzegu Warty na wysoko ści przeprawy promowej w Czeszewie (powiat wrzesi ński). W skład rezerwatu weszły m.in. istniej ące na tym terenie od 1959 r. rezerwaty „Czeszewo” i „Lutynia”. Celem powołania rezerwatu jest ochrona łęgu wi ązowo-jesionowego oraz gr ądu niskiego, rosn ących na okresowo zalewanych terasach doliny Warty. Rosn ą tu wspaniałe drzewostany, a w śród nich d ęby osi ągaj ące wiek ok. 160 lat, wysoko ść do 34 m i do 400 cm obwodu pni. Obni Ŝenia terenowe zajmuj ą lasy łęgowe, w których wyst ępuj ą w gór- nym pi ętrze d ęby szypułkowe, jesiony wyniosłe, wi ązy szypułkowe i pospolite, natomiast dolne pi ętro tworz ą graby zwyczajne, lipy drobnolistne i klony polne. W skład bardzo bujnego runa wchodz ą m.in.: czy ściec le śny, czartawa pospolita, je Ŝyna popielica, kostrzewa olbrzymia i ziarnopłon wiosenny. W miejscach wy Ŝej poło Ŝonych wyst ępuj ą lasy gradowe, które tworz ą d ęby szypułkowe z udziałem jesio- nów wyniosłych, lip drobnolistnych i grabów zwyczajnych w domieszce z wi ązami pospolitymi i klona- mi zwyczajnymi. Na runo tego zespołu składaj ą si ę: gwiazdnica wielkokwiatowa, groszek wiosenny, jaskier ró Ŝnolistny, kokoryczka wielokwiatowa, marzanka wonna, czy ściec le śny, świerz ąbek gajowy, prosownica rozpierzchła i turzyca odległokłosa. Osobliwo ści ą jest rosn ący w rezerwacie okazały klon zwyczajny, osi ągaj ący 34 m wysoko ści i 80 cm średnicy pnia.

Pomniki przyrody Są to pojedyncze twory przyrody Ŝywej i nieo Ŝywionej lub ich skupiska o szczególnej warto ści przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej oraz odznaczaj ące si ę indywidualnymi cechami, wyró Ŝniaj ącymi je w śród innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa, krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe oraz jaskinie. (Art. 40 ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, Dz. U. z 2013 r. poz. 627, ze zm.)

Na terenie powiatu jaroci ńskiego znajduje si ę 116 pomników przyrody, w tym: Gmina Jaraczewo - 34 obiekty, do których zalicza się 31 d ębów, 9 wi ązów, 3 sosny, 7 klonów, platan, jesion, lipa i jabło ń. Gmina Jarocin – 27 obiektów, do których zalicza si ę 15 d ębów, aleja d ębowa, 2 głazy narzutowe, 2 lipy, 7 sosen, 12 świerków, 5 platanów klonolistnych, 3 jesiony wyniosłe, 2 kolony pospolite, grab pospolity, miłorz ąb dwuklapowy. Gmina Kotlin – 34 obiekty, w tym: 3 d ęby bezszypułkowe, 3 sosny zwyczajne, 30 d ębów szypułko- wych, lipa drobnolistna, platan klonolistny, 5 wi ązów szypułkowych, jesion wyniosły, 6 klonów pospoli- tych, klon srebrzysty, jabło ń, Park w Twardowie o pow. 3,44 z drzewami zabytkowymi, Gmina śerków – 21 obiektów, w tym: 10 jesionów wyniosłych, 4 topole białe, 8 d ębów bezszypułko- wych, 7 d ębów szypułkowych, grab pospolity, klon polny, park w m. Kretków o pow. 15,14 ha.

Tereny zieleni Tereny zieleni urz ądzonej na terenie powiatu stanowi ą 0,2% powierzchni terenu. Według danych GUS parki zajmuj ą powierzchnie 44,5 ha, ziele ńce 10,3 ha, ziele ń uliczna 30,2 ha, a tereny zieleni osiedlo- wej 68,76 ha. Na terenie powiatu znajduje si ę 31 cmentarzy o ł ącznej powierzchni 26,5 ha.

Zabytkowe parki W oparciu o przepisy ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami oraz poprzedzaj ące je przepisy ustawy o ochronie dóbr kultury, na terytorium powiatu zostały uznane za zabytki i uj ęte w rejestrze województwa wielkopolskiego, obszary parkowe zlokalizowane w miejscowo ściach: Jarocin, Tarce, Witaszyce, Golina, Zakrzew, Brzóstków, Komorze, Raszewy, Śmiełów, Cerekwica, Jaraczewo,

44 „PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021” WRAZ Z AKTUALIZACJ Ą „PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO”

Łow ęcice, Rusko, Góra, Kurcew i Kotlin. W spisie parków historycznych zostały odnotowane: parki dworskie w Bielejewie, Goli, Panience i Parz ęczewie z terenu gminy Jaraczewo, parki dworskie w Hilarowie, Mieszkowie, Potarzycy i Siedleminie oraz park pałacowy w Zakrzewie z terenu gminy Jarocin, parki dworskie w Magnuszewicach, Magnuszewicach-Pędzewie, Twardowie, Orpiszewku, Sławoszewie, Woli Ksi ąŜę cej i Wyszkach oraz park pałacowy w Woli Ksi ąŜę cej-Słupi z terenu gminy Kotlin, jak i parki dworskie we Lgowie, Mniszewie, Pawłowicach, Prusinowie, Przybysławiu oraz parki pałacowe w Kretkowie i śerkowie z terenu gminy śerków.

5.2. Obszary Natura 2000 Europejska Sie ć Ekologiczna Natura 2000 jest systemem ochrony zagro Ŝonych składników ró Ŝnorodno ści biologicznej kontynentu europejskiego, wdra Ŝanym od 1992 r. w sposób spójny pod wzgl ędem metodycznym i organizacyjnym na terytorium wszystkich pa ństw członkowskich Unii Europejskiej. Celem utworzenia sieci Natura 2000 jest zachowanie zarówno zagro Ŝonych wygini ęciem siedlisk przyrodniczych oraz gatunków ro ślin i zwierz ąt w skali Europy, ale te Ŝ typowych, wci ąŜ jeszcze powszechnie wyst ępuj ących siedlisk przyrodniczych, charakterystycznych dla 9 regionów biogeograficznych. W Polsce wyst ępuj ą 2 regiony: kontynentalny (96 % powierzchni kraju) i alpejski (4 % powierzchni kraju). Dla ka Ŝdego kraju okre śla si ę listę referencyjn ą siedlisk przyrodniczych i gatunków, dla których nale Ŝy utworzy ć obszary Natura 2000 w podziale na regiony biogeograficzne. Podstaw ą prawn ą tworzenia sieci Natura 2000 jest dyrektywa 2009/147/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 30 listopada 2009 r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa (zwanej dyrektyw ą ptasi ą) oraz Dyrektywa 92/43/EWG Rady z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory (zwanej dyrektyw ą siedliskow ą), które zostały transponowane do polskiego prawa, głównie do ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody. Dla obszarów specjalnej ochrony ptaków obowi ązuje rozporz ądzenie z dnia 12 stycznia 2011 r. Ministra Środowiska w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków (Dz. U. z 2011 r. Nr 25, poz. 133 ze zm.). Sie ć Natura 2000 tworz ą dwa typy obszarów: obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO) oraz specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO). Proponowane obszary ochrony siedlisk oczekuj ące na ich zatwierdzenie przez Komisj ę Europejsk ą i ich formalne wyznaczenie na terenie danego kraju okre ślane s ą mianem „obszarów maj ących znaczenie dla Wspólnoty” w skrócie OZW.

Na terenie powiatu jaroci ńskiego znajduj ą si ę fragmenty trzech obszarów Natura 2000:

Obszar maj ący znaczenie dla Wspólnoty Ostoja Nadwarcia ńska PLH300009 – powierzchnia całkowita obszaru 26 653,07 ha, cz ęś ciowo poło Ŝony na terenie gminy śerków. Ostoja poło Ŝona jest we wschodniej cz ęś ci Wielkopolski i obejmuje fragment doliny środkowej Warty. Warta płynie tu równole Ŝnikowo w Pradolinie Warszawsko-Berli ńskiej ukształtowanej w czasie ostatniego zlodowacenia. Terasa zalewowa Warty osi ąga miejscami ponad 4 km szeroko ści i cechuje si ę du Ŝą ró Ŝnorodno ści ą szaty ro ślinnej, tym samym tworz ąc dogodne siedliska dla wielu gatunków zwierz ąt, w szczególno ści ptaków. Współczesne dno doliny powstało przede wszystkim na skutek akumulacyjnej i erozyjnej działalno ści wód rzecznych (głównie Warty, a w mniejszym stopniu Prosny i Czarnej Strugi). Rze źba terenu obfituje w ró Ŝne formy fluwialne: wały przykorytowe, teras ę zalewow ą z ró Ŝnego typu starorzeczami, teras ę wydmow ą oraz pagórki wydmowe. Wody Warty cechuj ą si ę re Ŝimem roztopowo-deszczowym, ze specyficznym rytmem wezbrań i ni Ŝówek decyduj ącym o warunkach środowiskowych całej doliny. Strefa zalewów nadal obejmuje wi ększo ść terenów ostoi, tworz ąc okresowe rozlewiska do kilku tysi ęcy hektarów. Rozlewiska te powstaj ą przede wszystkim wiosn ą, w okresie roztopów, a nieregularnie wyst ępuj ą tak Ŝe latem. Pierwotnie zalewy takie kształtowały warunki przyrodnicze w całej dolinie. Obecnie s ą one modyfikowane do ść w ąskim obwałowaniem wi ększej cz ęś ci doliny, a tak Ŝe funkcjonowaniem od lat 80. XX w. du Ŝego zbiornika zaporowego "Jeziorsko". Szata ro ślinna jest bardzo urozmaicona; zachowała głównie półnaturalny i naturalny, dynamiczny charakter. Sporadycznie wyst ępuj ą fragmenty gin ących w skali Europy ł ęgów wierzbowych Salicetum albo-fragilis natomiast cz ęste s ą, powi ązane z nimi sukcesyjnie, fitocenozy wiklin nadrzecznych Salicetum triandro-viminalis. Na niedu Ŝych obszarach, przede wszystkim na obrze Ŝach doliny,

zachowały si ę olsy porzeczkowe Ribo nigri-Alnetum i towarzysz ące im ł ęgi jesionowo-olszowe Fraxino-Alnetum, a tak Ŝe nadrzeczne postaci ł ęgów jesionowo-wi ązowych Ficario-Ulmetum campestris typicum (obecnie spontanicznie rozszerzaj ące swój lokalny zasi ęg). Od kilkuset lat najwi ększe przestrzenie zajmuj ą wilgotne ł ąki i pastwiska (Molinietalia) oraz szuwary z klasy Phragmitetea, zwłaszcza Glycerietum maximae i Caricetum gracilis. W starorzeczach dobrze wykształcone są zbiorowiska ro ślin wodnych z klas Lemnetea i Potametea. Piaszczyste wydmy poro śni ęte s ą murawami z klasy Koelerio-Corynephoretea oraz drzewostanami sosnowymi. W zagł ębieniach bezodpływowych w obr ębie terasy wydmowej wyst ępuj ą te Ŝ interesuj ące torfowiska przej ściowe. Na zdecydowanej wi ększo ści obszaru dominuje ekstensywna gospodarka ł ąkowo-pastwiskowa (m.in. tradycyjny na tych terenach wypas stad g ęsi) z udziałem le śnictwa. Pola uprawne koncentruj ą si ę w miejscach wyniesionych oraz na kraw ędzi doliny, gdzie rozwin ęło si ę umiarkowane osadnictwo rolnicze. Niektóre fragmenty terenu, zwłaszcza w pasie przykorytowym Warty, w zasadzie podlegaj ą jedynie procesom fluwialnym kształtuj ącym ro ślinno ść naturaln ą. Obszar obejmuje co najmniej 25 rodzaje siedlisk wymienionych w Zał ączniku I Dyrektywy Rady 92/43/EWG. S ą one wyj ątkowo zró Ŝnicowane (od bagiennych i torfowiskowych do suchych, wydmowych), a cz ęść z nich, jak np. priorytetowe, śródl ądowe ł ąki halofilne, cechuj ą si ę bardzo dobrym stanem zachowania. Ł ąki te, z bogatymi populacjami gin ących gatunków słonoro śli (np. Triglochin maritimum) oraz krytycznie zagro Ŝonego w Polsce storczyka błotnego Orchis palustris, s ą osobliwo ści ą w skali europejskiej. Wyst ępuj ą w projektowanym rezerwacie "Ł ąki Pyzdrskie". Stwierdzono tu tak Ŝe wyst ępowanie 12 gatunków z Zał ącznika II Dyrektywy Rady 92/43/EWG. Bogata jest fauna płazów (stwierdzono tu 13 z 18 wyst ępuj ących w Polsce gatunków). Flora ro ślin naczyniowych liczy ponad 1000 gatunków, spo śród których około 100 znajduje si ę na krajowej i/lub regionalnej czerwonej li ście taksonów zagro Ŝonych. Pozostałe grupy organizmów s ą słabiej rozpoznane, niemniej wyst ępuj ą tu interesuj ące gatunki grzybów, mszaków, mi ęczaków, j ętek, pijawek, nietoperzy i ryb. O du Ŝej warto ści przyrodniczej tego terenu decyduje stosunkowo niski poziom antropogenicznego przekształcenia, dominuj ą tu bowiem ekosystemy o charakterze naturalnym i półnaturalnym. Ostatnio obserwuje si ę stopniow ą, spontaniczn ą regeneracj ę cennych zbiorowisk le śnych, w tym ł ęgów wierzbowych i olszowo-jesionowych. Procesom tym sprzyja fakt, Ŝe z przyczyn naturalnych, znaczna cz ęść obszaru jest stosunkowo niekorzystna dla rozwoju intensywnych form gospodarowania (w tym masowej rekreacji). Nale Ŝy podkre śli ć, ze krajobraz Doliny środkowej Warty jest jednym z najlepiej zachowanych naturalnych i półnaturalnych krajobrazów typowej rzeki nizinnej. Mi ędzynarodowe walory środowiskowe ostoi potwierdzone zostały przez uwzgl ędnienie jej w programach CORINE biotopes i ECONET- Polska. Dolina środkowej Warty spełnia tak Ŝe kryteria obszarów wa Ŝnych z punktu widzenia ochrony biotopów podmokłych w ramach Konwencji Ramsarskiej. Obszar ma równie Ŝ du Ŝe znaczenie dla ochrony ptaków. Do głównych zagro Ŝeń na terenie ostoi nale Ŝą : • zanieczyszczenie powietrza • zanieczyszczenia wód powierzchniowych • zła gospodarka wodna • nielegalne wycinanie ro ślin • le śne „wysypiska” śmieci • rozwój infrastruktury i mieszkalnictwa • kłusownictwo • nieprawidłow ą gospodark ę le śną • zmiany u Ŝytkowania gruntów

Obszar maj ący znaczenie dla Wspólnoty Lasy śerkowsko-Czeszewskie PLH300053 – całkowita powierzchnia 7158,23 ha, cz ęś ciowo poło Ŝony na terenie gminy śerków. Ostoja obejmuje fragment doliny zalewowej Warty i dolnego odcinka Lutyni, płyn ących w Pradolinie Warszawsko-Berli ńskiej oraz sąsiaduj ące z nim od północy obszary moreny dennej. Tereny zalewowe Warty i Lutyni ograniczone są obecnie do strefy poło Ŝonej pomi ędzy wałami przeciwpowodziowymi. System hydrologiczny ostoi

46 „PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021” WRAZ Z AKTUALIZACJ Ą „PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO”

znajduje si ę pod wpływem du Ŝego zbiornika zaporowego na Warcie "Jeziorsko". Krajobraz zdomino- wany jest przez rozległe połacie lasów ł ęgowych oraz gr ądów. Typowe dla du Ŝych dolin rzecznych ł ęgi wierzbowe Salicetum albo-fragilis nale Ŝą do bardzo rzadkich; stosunkowo cz ęste s ą natomiast płaty wiklin nadrzecznych Salicetum triandro-viminalis. W dolinach mniejszych cieków wodnych do ść cz ęsto spotyka si ę płaty olsów porzeczkowych Ribo nigri-Alnetum oraz dobrze wykształcone fitocenozy ł ęgów jesionowo-olszowych Fraxino-Alnetum. Najcenniejsze płaty ł ęgów jesionowo-wi ązowych oraz gr ądów chronione są w rezerwacie "Czeszewski Las". Tereny le śne poprzeplatane s ą licznymi płatami ł ąk i pastwisk ró Ŝnych typów. Uwag ę zwracaj ą te Ŝ liczne i stosunkowo rozległe starorzecza z dobrze za- chowan ą ro ślinno ści ą z klas Lemnetea minoris i Potametea. Cały obszar cechuje si ę harmonijnie za- chowanym kompleksm ekosystemów typowych dla ekstensywnie u Ŝytkowanej doliny rzecznej. Obszar obejmuje jedne z wi ększych na terenie środkowej Wielkopolski powierzchnie ł ęgów wi ązowo- jesionych (Ficario-Ulmetum), wykształconych w dwóch podstawowych podzespołach. Wraz z dobrze zachowanymi płatami niskich i typowych gr ądów (Galio sylvatici-Carpinetum) tworz ą one typowy dla dolin rzecznych kompleks Ŝyznych lasów li ściastych. Spo śród ró Ŝnych typów ekosystemów ł ąkowych do cennych przyrodniczo zaliczy ć nale Ŝy fitocenozy zespołu Galietum borealis (=Molinietum caeruleae p.p.) oraz ł ąki selernicowe (Violo persicifoliae-Cnidietum dubii). Ł ącznie na terenie ostoi zidentyfiko- wano 11 typów siedlisk z Zał ącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG, pokrywaj ących 38% powierzchni ostoi. Wyst ępuje tu te Ŝ 12 gatunków zwierz ąt z zał ącznika II tej dyrektywy. W śród owadów na szcze- góln ą uwag ę zasługuj ą populacje tak rzadkich gatunków jak: Stenocorus meridianus, Saperda puncta- ta (jedyne znane stanowisko w Wielkopolsce) czy Anoplodera sexguttata oraz gatunku chronionego Dorcus parallelipipedus. Wa Ŝna ostoja Osmoderma eremita i Cerambyx cerdo. Populacja trzepli zielo- nej Ophiogomphus cecilia, stanowi ąca fragment ci ągłej populacji warcia ńskiej, zasiedla licznie cały odcinek Warty w obr ębie obszaru. Towarzyszy jej równie Ŝ rozpowszechniona, cho ć nieco mniej liczna, wielkorzeczna gadziogłówka Ŝółtonoga Gomphus flavipes (z IV Zał ącznika Dyrektywy Siedliskowej). Walor omawianego terenu podnosi znalezione w 2007 roku stanowisko Vertigo angustior. Z obszaru tego wymieniany był jelonek rogacz (Lucanus cervus), jednak obserwacje terenowe w latach 2007 i 2008 nie potwierdziły obecno ści tego gatunku. Obiekt stanowi cenna ostoj ę florystyczn ą. Wprawdzie brak tutaj gatunków ro ślin wymienionych w Za- łączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG, jednak stwierdzono tam wyst ępowanie 7 gatunków z Polskiej Czerwonej Listy ro ślin oraz 34 gatunki uznawane za rzadkie i zagro Ŝone w Wielkopolsce. Bogate populacje tworz ą tak Ŝe liczne gatunki chronione na mocy polskiego prawa. Najpowa Ŝniejszym zagro Ŝeniem wyst ępuj ącym na omawianym obszarze jest post ępuj ące odwodnienie, zwi ązane m.in. z funkcjonowaniem zbiornika Jeziorsko. Proces ten jest szczególnie nasilony na obszarach poło Ŝonych poza zasi ęgiem wylewów Warty i Lutyni, cho ć wyra źnie zaznacza si ę tak Ŝe w lepiej nawodnionej strefie pomi ędzy wałami przeciwpowodziowymi. Obserwuje si ę m.in. przesuszanie starorzeczy, a tak Ŝe wyra źnie zmiany w ł ęgach jesionowo-wi ązowych, które na wielu powierzchniach ju Ŝ upodobniły si ę do gr ądów. Wdro Ŝony w 2004 roku profesjonalny program retencji wód powierzchniowych w starorzeczach Uroczyska Warta powinien powstrzyma ć lub złagodzi ć przebieg tych negatywnych zjawisk. Zakłada si ę istotn ą popraw ę stosunków wodnych nie tylko w obr ębie starorzeczy, ale tak Ŝe w s ąsiednich ekosystemach le śnych. Struktura florystyczna ekosystemów le śnych, a zwłaszcza gr ądów i ł ęgów jesionowo-wi ązowych jest w wielu płatach zniekształcona w wyniku masowej obecno- ści inwazyjnych gatunków ro ślin – czeremchy ameryka ńskiej (Padus serotina) oraz niecierpka drobno- kwiatowego (Impatiens parviflora); Do cz ęstych zaliczy ć nale Ŝy tak Ŝe gr ądy zniekształcone udziałem sosny w drzewostanie. Dla ekosystemów ł ąkowych i pastwiskowych du Ŝym zagro Ŝeniem jest zmiana sposobu u Ŝytkowania - zaorywanie i podsiewanie mieszanek traw, lub zaniechanie u Ŝytkowania, a tak Ŝe zalesianie. Z tej grupy ekosystemów szczególnie zagro Ŝone s ą ł ąki trz ęś licowe i selernicowe, których dobrze wykształcone płaty zajmuj ą obecnie bardzo niewielkie powierzchnie. Wody rzeki Warty pod wzgl ędem zanieczyszcze ń nale Ŝą do pozaklasowych, cho ć w ostatnich latach stwierdza si ę nie- wielk ą, stał ą popraw ę tego parametru. Lokalnie zanieczyszczenie powietrza spowodowane jest przez zakłady przetwórstwa drzewnego w Orzechowie.

Obszar specjalnej ochrony ptaków Dolina Środkowej Warty PLB300002 – całkowita powierzchnia 57104,36 ha. Cz ęś ciowo poło Ŝony na terenie gminy śerków. Obszar obejmuje dolin ę Warty pomi ędzy

wsi ą Babin (koło Uniejowa) i D ębno n. Wart ą (koło Nowego Miasta n. Wart ą). Dolina ma szeroko ść od 500 m do ok. 5 km, wypełniona jest przez mady i piaski, a jedynie w bezodpływowych obni Ŝeniach wyst ępuj ą niewielkie powierzchnie płytkich torfów. Obszar doliny jest w zró Ŝnicowanym stopniu przekształcony i odmiennie u Ŝytkowany. Na obszarze Kotliny Kolskiej rzeka jest obustronnie obwałowana - obszary zalewowe (ł ąki i pastwiska, lokalne ł ęgi i wikliny nadrzeczne) znajduj ą si ę w strefie mi ędzywala oraz w uj ściach rzek Prosny i Kiełbaski. W obr ębie Doliny Koni ńsko-Pyzdrskiej dolina zachowała bardziej naturalny charakter. Jej zachodnia cz ęść nie została obwałowana i podlega okresowym zalewom. Teren ten jest zaj ęty przez mozaik ę ekstensywnie u Ŝytkowanych ł ąk i pastwisk, zadrzewie ń ł ęgowych oraz zarastaj ących szuwarem starorzeczy. Zachodni fragment obszaru (na zachód od uj ścia Prosny) zajmuje du Ŝy kompleks zalewowych, zbli Ŝonych do naturalnych, starych łęgów jesionowo-wi ązowych i gr ądów niskich. Znaczne ich fragmenty zachowały si ę w wyniku ochrony rezerwatowej. Na skutek wybudowania na Warcie zbiornika zaporowego Jeziorsko zmieniony został naturalny rytm hydrologiczny Warty, co poci ągn ęło za sob ą ró Ŝnorakie zmiany siedliskowe Obszar zawiera ostoj ę ptasi ą o randze europejskiej E 36 (Dolina środkowej Warty). Wyst ępuj ą co najmniej 42 gatunki ptaków z Zał ącznika I Dyrektywy Rady 79/409/EWG, 18 gatunków z Polskiej Czerwonej Ksi ęgi (PCK). Obszar jest bardzo wa Ŝną ostoj ą ptaków wodno-błotnych, przede wszystkim w okresie l ęgowym. W okresie l ęgowym obszar zasiedla powy Ŝej 10% (C6) krajowej populacji rybitwy białow ąsej (PCK), powy Ŝej 2% (C3 i C6) krajowych populacji nast ępuj ących gatunków ptaków: cyranka, g ęgawa, krwawodziób, płaskonos, rybitwa białoczelna (PCK), rybitwa białoskrzydła (PCK), rybitwa czarna, rycyk i co najmniej 1% populacji krajowej (C3 i C6) nast ępuj ących gatunków ptaków: batalion (PCK), b ąk (PCK), błotniak ł ąkowy, błotniak stawowy, dzi ęcioł średni, kropiatka, podró Ŝniczek (PCK), brodziec piskliwy, cyraneczka, czajka, czapla siwa, dudek, dziwonia, krakwa, kulik wielki (PCK), sieweczka obro Ŝna (PCK) i zausznik; stosunkowo wysok ą liczebno ść (C7) osi ągaj ą: błotniak zbo Ŝowy (PCK), cyraneczka, derkacz, kszyk, ortolan, ślepowron (PCK), zimorodek i świergotek polny; prawdopodobnie gnie ździ si ę bardzo rzadki ro Ŝeniec (PCK); ponadto w liczebno ści powy Ŝej 1% populacji krajowej wyst ępuj ą dudek, dziwonia, pustułka i remiz, a w liczebno ści ok. 1% populacji krajowej - przepiórka. W okresie w ędrówki jesiennej wyst ępuje czapla biała (do 23 osobników), świstun (do 1500 osobników), Ŝuraw (do 250 osobników) i mieszane stada g ęsi (do powy Ŝej 5000 osobników). Podczas w ędrówki wiosennej tokuj ące bataliony spotyka si ę w liczbie do 1200 osobników. Do głównych zagro Ŝeń na terenie obszaru nale Ŝą : w Jeziorsku zbudowany został zbiornik zaporowy, który zmienił znacznie naturalny rytm hydrologiczny rzeki. Zmiany re Ŝimu hydrologicznego zarówno naturalne jak i wywołane wpływem zbiornika nale Ŝą do najpowa Ŝniejszych zagro Ŝeń dla ostoi. Powo- duj ą zarastania terenów otwartych i mają negatywny wpływ na zdrowotno ść lasów ł ęgowych. Gro źne są równie Ŝ zanieczyszczenia wód pochodzenia rolniczego, przemysłowego i komunalnego.

48 „PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021” WRAZ Z AKTUALIZACJ Ą „PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO”

Rysunek 6 Obszary Natura 2000 na terenie powiatu jaroci ńskiego (źródło: na podstawie danych www.geoportal.gov.pl)

5.3. Świat ro ślinny i zwierz ęcy Pod wzgl ędem geobotanicznym powiat jaroci ński le Ŝy w obr ębie dwóch krain: Środkowowielkopolskiejna północy i Południowowielkopolsko-Łu Ŝyckiej na południu. Kraina Środkowowielkopolska wyró Ŝnia si ę: brakiem lasów bukowych, rzadkim występowaniem dąbrów świetlistych oraz przewag ą Querco-Pinetum nad Calamagrostio-Quercetum w zakresie siedlisk borów mieszanych. Natomiast Kraina Południowowielkopolsko-Łu Ŝycka odznacza si ę: wyst ępowaniem lasów bukowych na wielu stanowiskach, występowaniem w niektórych regionach dąbrów świetlistych, oraz przewag ą zespołu Calamagrostio-Quercetum nad Querco-Pinetum na siedliskach borów mieszanych. Obszar powiatu poło Ŝony jest w obr ębie trzech nadle śnictw: Jarocin, Taczanów i Piaski. Na terenie nadle śnictwa Jarocin dominuj ącymi siedliskami s ą: siedliska borowe - 44,4 %, siedliska lasowe - 46,9 %, olsy – 2, 6 %, lasy ł ęgowe – 6,1 %. Udział gatunków panuj ących: sosna – 66,2 %, d ąb i buk –16,5 %, brzoza – 6,4 %, olsza – 6,1 %, jesion – 2,6 %, świerk i daglezja – 1 %, grab – 0,5 %, modrzew – 0,3 %, topola – 0,3 %, lipa – 0,1 %. Cz ęść Nadle śnictwa Taczanów poło Ŝona jest na terenie tzw. „Płyty Krotoszy ńskiej" co charakteryzuje si ę wyst ępowaniem Dąbrów Krotoszy ńskich są to zespoły naturalnych, urozmaiconych cennych d ą- brów świetlistych, których skład gatunkowy to przede wszystkim d ąb szypułkowy, d ąb bezszypułkowy, grab zwyczajny oraz leszczyna pospolita, cz ęś ciowo przemieszane z sosn ą i innymi gatunkami. Na pozostałej cz ęś ci terenu Nadle śnictwa wyst ępuj ą głównie bory mieszane świe Ŝe, lasy mieszane świe- Ŝe oraz lasy świe Ŝe, w których głównym gatunkiem jest sosna a zaraz po niej d ąb. Skład gatunkowy zale Ŝy przede wszystkim od warunków siedliskowych jakie na danym terenie wyst ępuj ą.

W Nadleśnictwie Piaski gatunki iglaste stanowi ą 62,9 % powierzchni drzewostanów, natomiast d ąb - 25,5 %, brzoza - 4,9 % i olcha - 4,6 %. Powierzchniowy udział siedliskowych typów lasu przedstawia si ę nast ępuj ąco: bór świe Ŝy – 8 %, bór świe Ŝy mieszany – 19 %, bór mieszany wilgotny – 6 %, las mieszany świe Ŝy – 24 %, las świe Ŝy – 30 %, las mieszany wilgotny – 6 %, las wilgotny - 4%.

Na terenie Nadle śnictwa Piaski stwierdzono wyst ępowanie: 14 gatunków ro ślin obj ętych ochron ą ści- sł ą: cis pospolity, jarz ąb brekinia, kruszczyk szerokolistny, lilia złoto głów, listera jajowata, mieczyk dachówkowaty, paprotka zwyczajna, podrze ń Ŝebrowiec, przylaszczka pospolita, skrzyp olbrzymi, taj ęŜ a jednostronna, wawrzynek wilcze łyko, wiciokrzew pomorski, zawilec wielkokwiatowy; 12 gatun- ków ro ślin obj ętych ochron ą cz ęś ciow ą: barwinek pospolity, bluszcz pospolity, gr ąŜ el Ŝółty, grzybienie białe, kalina koralowa, kocanki piaskowe, konwalia majowa, kopytnik pospolity, kruszyna pospolita, marzanka wonna, pierwiosnek lekarski, porzeczka czarna; 2 gatunki grzybów obj ęte ochron ą ścisł ą: szmaciak gał ęzisty, sromotnik bezwstydny. Wa Ŝną cz ęś ci ą ekosystemu le śnego s ą nie tylko drzewa ale te Ŝ krzewy oraz ro śliny runa. Na terenie nadle śnictwa Taczanów najbardziej niezwykłymi i najrzadziej spotykanymi ro ślinami podlegaj ącymi ochronie s ą: podkolan biały, lilia złotogłów, koniopłoch ł ąkowy, podej źrzon ksi ęŜ ycowy, kukułka Fu- scha oraz roszpunka mieszana. Zaobserwowa ć mo Ŝna równie Ŝ ró Ŝne gatunki zwierz ąt. Na terenie nadle śnictwa Taczanów najcz ęś ciej spotykane to: jelenie, daniele, dziki, lisy, ba Ŝanty czy kaczki ale równie Ŝ te rzadkie i obj ęte ochron ą takie jak: gronostaj, rz ęsorek rzeczny, kilka gatunków nietoperzy oraz ogromna liczba chronionych ptaków spo śród których najbardziej okazałym jest czasami nas odwiedzaj ący orzeł bielik. Spotka ć mo Ŝna te Ŝ kilka gatunków ciekawych płazów i gadów takich jak: traszka grzebieniasta, rzekotka drzewna, jaszczurka Ŝyworodna czy Ŝmija zygzakowata. Spo śród 18 aktualnie Ŝyj ących w Polsce gatunków z gromady płazów (Amphibia), na obszarze działa- nia Nadle śnictwa Piaski stwierdzono wyst ępowanie 11 gatunków nale Ŝą cych do7 rodzin. Płazy, zwi ą- zane okresowo ze środowiskiem wodnym, wyst ępuj ą na wilgotnych i bagiennych terenach le śnych, torfowiskach, podmokłych ł ąkach, w pobli Ŝu płytkich zbiorników wodnych i rowów, a tak Ŝe jezior i rzek. Wśród płazów z rz ędu ogoniastych (Caudata) stwierdzono wyst ępowanie traszki zwyczajnej (Triturus vulgaris) – spotka ć j ą mo Ŝna w s ąsiedztwie starorzeczy Warty na obszarze ZP-K Ł ęgi Mechli ńskie. Bogato prezentuje si ę lista przedstawicieli rz ędu płazów bezogonowych (Salienta). Najrzadziej spotykanym gatunkiem jest niewielka, prowadz ąca ukryty tryb Ŝycia rzekotka drzewna (Hyla arborea). Mniejsze stawy i bagna zasiedla kumak nizinny (Bombina bombina), który jest gatunkiem gin ącym, do czego przyczynia si ę obni Ŝanie poziomu wód gruntowych. Podczas inwentaryzacji wybranych gatun- ków naturowych Nadle śnictwa (2007)zainwentaryzowano 5 stanowisk wyst ępowania kumaka nizinne- go. Wszystkie, wyst ępuj ące na terenie Nadleśnictwa Piaski gatunki płazów podlegaj ą ścisłej ochronie gatunkowej. Gady (Reptilia) reprezentuje 5 spo śród 9 wyst ępuj ących w Polsce gatunków. Pospolicie wyst ępuj ącym na terenie Nadle śnictwa gatunkiem jest jaszczurka zwinka (Lacerta agilis) – mo Ŝna j ą spotka ć na nasłonecznionych, le śnych polanach, trawiastych zr ębach, na skraju dróg, wrzosowiskach i miejscach ruderalnych. Drugi gatunek – jaszczurka Ŝyworodna (Lacerta vivipara), Ŝyj ąca w wilgotnych lasach, na skrajach pól i ł ąk, cz ęsto nad wodami, wyst ępuje nielicznie i w du Ŝym rozproszeniu. Mieszka ńcem wilgotnych partii lasów i borów jest, bł ędnie uznawana za w ęŜ a i bezmy ślnie t ępiona, beznoga jaszczurka – padalec (Anguis fragilis). Na uwag ę zasługuje silna populacja zaskro ńca, licznie wyst ępuj ącego w dolinie Warty, zwłaszcza na obszarach bezpo średnio przylegaj ących do rzeki (liczne starorzecza). Jedyny krajowy, jadowity gatunek w ęŜ a – Ŝmija zygzakowata (Vipera berus) wyst ępuje sporadycznie. W przypadku spotkania tego w ęŜ a nie nale Ŝy podchodzi ć do niego zbyt blisko. Najroz- sądniejszym wyj ściem b ędzie omini ęcie w bezpiecznej odległo ści zauwa Ŝonego w ęŜ a. Na terenie Nadle śnictwa Piaski do tej pory zaewidencjonowano 31 gatunków ssaków, z gatunków podlegaj ących ochronie s ą to: je Ŝ zachodni, bóbr europejski, gacek brunatny (wielkouch), karczownik ziemnowodny, gronostaj, kret, łasica, mysz zaro ślowa, ryjówka malutka, nocek du Ŝy, mroczek pó źny, wiewiórka pospolita, wydra, gacek szary, rz ęsorek rzeczek.

50 „PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021” WRAZ Z AKTUALIZACJ Ą „PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO”

Na terenie powiatu poło Ŝone s ą obszary wa Ŝne dla ptaków w okresie gniazdowania oraz migracji: „śerkowsko-Czeszewski Park Krajobrazowy od Warty na południe”, „Dolina Środkowej Warty”, „Dolina Prosny”, „Zbiornik Roszków” wyznaczone na podstawie opracowania „Obszary wa Ŝne dla ptaków w okresie gniazdowania oraz migracji na terenie województwa wielkopolskiego” (Wylegała P., Ku źniak S., Dolata P.T., mscr. Pozna ń 2008).

„śerkowsko-Czeszewski Park Krajobrazowy od Warty na południe” stanowi drug ą co do wielko ści w Wielkopolsce populacj ę dzi ęcioła średniego (100–150 par), du Ŝą populacj ę bociana białego (ok. 30 par) i bociana czarnego (ok. 5 par), gniazdowanie Ŝurawia, bielika i prawdopodobnie błotniaka łąkowego. Miejsca l ęgów wielu gatunków ptaków wodnych: perkoza rdzawoszyjego (2–6 par), perkoza dwuczubego (3 pary), perkozka (7 par), zausznika (0–1 pary), b ąka (3 hucz ące samce) i prawdopodobnie b ączka, łab ędzia niemego (8 par), kaczek cyranki (do 3 par), głowienki (ok. 20 par) i czernicy, prawdopodobnie rybitwy czarnej. L ęgowisko błotniaka stawowego (8 par), Ŝurawia, zimorodka i remiza (2 pary), a przy stawach Podlesie – kani rudej. „Dolina środkowej Warty” jest jednym z najwa Ŝniejszych w zachodniej Polsce miejsc gniazdowania ptaków wodno–błotnych. W obr ębie woj. wielkopolskiego gniazduje m.in. b ąk (37 par), bocian biały (> 100 par), g ęgawa (90–100 par), bielik (2 pary), błotniak stawowy (85 par), błotniak ł ąkowy (15 par), derkacz (ok. 65 samców), Ŝuraw (10–20 par), rybitwa białow ąsa (do 100 par), rybitwa czarna (100– 150 par). Stanowi jedn ą z najwa Ŝniejszych w Polsce tras migracyjnych ptaków. W czasie w ędrówek gromadzi si ę tu m.in. do około 10 000 g ęsi zbo Ŝowych, białoczelnych i g ęgaw, 1200 batalionów, 400 siewek złotych. „Dolina Prosny” jest miejscem lęgów wielu gatunków ptaków wodnych i błotnych (bąk, błotniak stawowy, czajka) stanowi szlak w ędrówkowy ptaków. „Zbiornik Roszków” jest miejscem l ęgów ptaków wodnych: łab ędzia niemego, perkoza dwuczubego; miejscem zgrupowa ń Łab ędzi niemych, g ęsi zbo Ŝowych, kaczek (głównie krzy Ŝówek), perkozów dwuczubych i łysek w okresie przelotu i zimowania w łagodne zimy.

5.4. Ochrona i zrównowa Ŝony rozwój lasów Lasy i grunty le śne zajmuj ą powierzchni ę 11036,13 ha, co stanowi 18,4% ogólnej powierzchni powiatu. Pod tym wzgl ędem zajmuje 23 miejsce w województwie wielkopolskim. Dla porównania lesisto ść województwa wynosi 25,7%, a kraju 29,3% (dane GUS 2013 r.) Najwi ększe obszary le śne zlokalizowane s ą w środkowej cz ęś ci powiatu, w gminie Jarocin. Powierzchni ę lasów i lesisto ść w poszczególnych gminach przedstawia poni Ŝsza tabela. Tabela 24 Powierzchnia gruntów le śnych na terenie gmin powiatu jaroci ńskiego Powierzchnia gruntów Powierzchnia gruntów Gmina le śnych prywatnych Lesisto ść [%] le śnych ogółem [ha] [ha] Gmina Jaraczewo 2312,68 273,70 17,0 Gmina Jarocin 5215,00 132,10 25,3 Gmina Kotlin 954,89 146,50 11,2 Gmina śerków 2553,56 374,70 14,8 Powiat jaroci ński 11036,13 927,00 18,4 Źródło: GUS BDL

Rysunek 7 Obszary le śne na tle powiatu jaroci ńskiego

Źródło: http://www.jarocin.poznan.lasy.gov.pl/

Cały obszar powiatu le Ŝy w granicach Regionalnej Dyrekcji Lasów Pa ństwowych w Poznaniu – Nadle śnictwa: Jarocin, Piaski i Taczanów. Powierzchnia lasów na terenie powiatu jaroci ńskiego wynosi 10782,56 ha, (dane GUS 2013) w tym: • gmina Jarocin - 5066,17 ha, • gmina Jaraczewo - 2267,31 ha, • gmina Kotlin - 938,50 ha, • gmina śerków - 2510,58 ha.

Powierzchni ę lasów zarz ądzanych przez poszczególne Nadle śnictwa przedstawia poni Ŝsza tabela. Tabela 25 Powierzchnia lasów zarz ądzana przez poszczególne Nadle śnictwa Powierzchnia lasów Lp. Nadle śnictwo Pa ństwowych [ha] 1. Nadle śnictwo Jarocin 9768,33 2. Nadle śnictwo Piaski 580,700 3. Nadle śnictwo Taczanów 195,53 Razem 10544,56 Źródło: Nadle śnictwa

Cz ęść lasów na terenie powiatu nie stanowi własno ści Skarbu Pa ństwa. Nadzór nad nimi zgodnie z ustaw ą o lasach sprawuje Starosta. Na koniec 2013 roku lasy niestanowi ące własno ści Skarbu Pa ństwa zajmowały powierzchni ę 927 ha, co stanowi około 8,4% powierzchni wszystkich lasów na terenie powiatu. Lasy niestanowi ące własno ści Skarbu Pa ństwa obj ęte s ą inwentaryzacj ą lub uproszczonym planem urz ądzenia lasów.

52 „PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021” WRAZ Z AKTUALIZACJ Ą „PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO”

Dnia 8 marca 1999 roku Starosta Jaroci ński zawarł porozumienia z Nadle śniczymi Nadle śnictw: Taczanów, Jarocin i Piaski, powierzaj ąc odpowiednie prowadzenie spraw zwi ązanych z nadzorem nad gospodark ą le śną w lasach niestanowi ących własno ści Skarbu Pa ństwa. Powierzchnia nadzorowanych lasów przez poszczególne Nadle śnictwa wynosi: Nadle śnictwo Jarocin – 712,2 ha, Nadle śnictwo Piaski – 188,3 ha, Nadle śnictwo Taczanów – 26,5 ha.

Na terenie poszczególnych Nadle śnictw, cz ęść lasów została uznana jako lasy ochronne. Ogółem ich powierzchnia w powiecie wynosi 4 110,54 ha, w tym: • Nadle śnictwo Jarocin – lasy ochronne o łącznej powierzchni 4 074,46 ha, w tym: cenne fragmenty rodzimej przyrody, wodochronne, w miastach i wokół miast, nasienne, ostoje zwierz ąt, • Nadle śnictwo Taczanów - lasy ochronne o powierzchni 36,08 ha, • Nadle śnictwo Piaski – brak.

Nadle śnictwa w ramach swej działalno ści prowadz ą zalesienia i odnowienia lasów. Efektem prowadzonych działa ń jest powstanie nowej uprawy le śnej, jednak zalesiaj ąc wprowadzany jest las na grunt, który wcze śniej lasem nie był. Zalesienie gruntów zwłaszcza niskich klas bonitacyjnych podnosi ich warto ść ekonomiczn ą, zwi ększa udział lasów, a ści śle okre ślone sposoby zakładania upraw le śnych i dobór gatunków drzew, wpływaj ą korzystnie na zwi ększenie bioró Ŝnorodno ści. Prace odnowieniowe polegaj ą na ponownym wprowadzeniu ro ślinno ści le śnej na gruncie b ędącym niedawno równie Ŝ lasem. W latach 2010-2013 na terenie Nadle śnictw prowadzone były tylko odnowienia lasów na powierzchni 363,83 ha.

Tabela 26 Powierzchnia odnowie ń lasu na terenie powiatu jaroci ńskiego w latach 2010-2013 Powierzchnia odnowie ń lasu [ha] Lp. Nadle śnictwo 2010 2011 2012 2013 razem 1. Nadle śnictwo Jarocin 58,12 108,92 90,43 102,01 359,48 2. Nadle śnictwo Piaski 0 0 0 0 0 3. Nadle śnictwo Taczanów 0 1,94 0 2,41 4,35 363,83 Źródło: Nadle śnictwa

5.5. Ochrona powierzchni ziemi Powiat Jaroci ński jest przede wszystkim powiatem rolniczym ze znacz ącą przewag ą gruntów dobrych. Znaczn ą powierzchni ę w powiecie – blisko 73% - zajmuj ą u Ŝytki rolne. Jako ść gleb w powiecie jest wi ęc bardzo istotnym czynnikiem dla rozwoju rolnictwa warunkuj ącym wysokość i jako ść uzyskiwa- nych plonów. Na terenie powiatu dobre gleby II-IV klasy bonitacyjnej stanowi ą 73% powierzchni. Nie wyst ępuj ą gleby I i VI RZ klasy bonitacyjnej. Tabela 27 Klasy bonitacyjne gleb na terenie powiatu jaroci ńskiego Klasy bonitacyjne gruntów ornych wyra Ŝone w procentach Gmina VI I II IIIa IIIb IVa IVb V VI RZ Gmina Jaraczewo 0 1 24 21 22 7 19 6 0 Gmina Jarocin 0 1 27 13 28 10 17 4 0 Gmina Kotlin 0 1 28 18 22 10 19 2 0 Gmina śerków 0 3 12 9 23 16 31 6 0 Powiat Jaroci ński 0 1 22 15 24 11 22 5 0 Źródło WIO Ś 2001

Skały macierzyste gleb powiatu jaroci ńskiego to utwory powstałe w wyniku zlodowacenia środkowo- polskiego (tereny południowe i środkowe) oraz bałtyckiego (cz ęść północna) o stosunkowo du Ŝym zró Ŝnicowaniu zwi ązanym z miejscow ą budow ą geomorfologiczn ą. Najwi ększ ą cz ęść powierzchni zajmuj ą gleby piaskowe, bielice, szczerki oraz szczerki naglinowe i naiłowe. Całe południe terytorium powiatu to gliny oraz iły z niewielkimi przewarstwieniami serii piasków Doliny rzek zalegaj ą najcz ę- ściej mady piaszczyste. Na terenie gminy śerków spotykamy najcz ęś ciej gleby pseudobielicowe i brunatne wyługowane wytworzone z piasków gliniastych. Obszary zalewowe Warty, Prosny i Lutyni zalegaj ą średniozwi ęzłe mady o składzie mechanicznym glin lekkich i pyłów. W północno-wschodniej cz ęś ci ww. gminy poza madami napotyka si ę bielice i gleby brunatne pyłowe o dobrej przydatności rolniczej. Na terenie gminy Jaraczewo dominuj ą bielice wła ściwe i gleby brunatne wła ściwe b ądź wyługowane oraz lokalnie w obr ębie dolin rzecznych mady wytworzone z utworów piaszczysto-gliniastych. Północno-zachodnia cz ęść gminy to niskiej jako ści wyługowane gleby brunatne powstałe z piasków słabogliniastych pod- ścielonych przewa Ŝnie piaskami lu źnymi. Północn ą cz ęść gminy Jarocin to poza terenami dolin rzek, gdzie zalegaj ą mady i mursze, pokrywaj ą gleby bielicowe i brunatne w du Ŝej cz ęś ci wyługowane, natomiast południe gminy to gleby brunatne i bielice średnie wytworzone z glin zwałowych oraz piasków gliniastych mocnych i lekkich uło Ŝonych na glinach. W gminie Kotlin tereny północne oraz północno-wschodnie zalegaj ą pokrycia glebami jak w południo- wej cz ęś ci gminy Jarocin z napotykanymi miejscami czarnymi ziemiami. Cz ęść środkowa i południo- wo-zachodnia gminy to koncentracja słabszych gleb brunatnych i bielic. Doliny rzek wypełniaj ą gleby bagienne, jak torfy i mursze torfowe oraz niekiedy czarne ziemie wła ściwe i zdegradowane oraz gleby szare.

W latach 2010-2013 r. Okr ęgowa Stacja Chemiczno-Rolnicza w Poznaniu przeprowadzała badania gleb pod k ątem: odczynu pH, potrzeb wapnowania oraz zawarto ści w makroelementy: fosfor, potas i magnez. W tym samym okresie Stacja nie prowadziła bada ń dotycz ących zawarto ści w glebie metali ci ęŜ kich, pierwiastków śladowych i siarki siarczanowej. W omawianym zakresie przebadano 220 gospodarstw, w tym 3 452 próbki glebowe pobrano łącznie z 9628 ha u Ŝytków rolnych na terenie powiatu. Jednym z podstawowych wska źników oceny gleb jest ich odczyn. Zale Ŝy on od rodzaju skały macierzystej, składu granulometrycznego gleby, warunków przyrodniczych oraz zabiegów agrotechnicznych. W 2013 r. w przebadanych próbkach stwierdzono 46% gleb kwa śnych (odczyn pH odpowiednio do 4,5 i 4,6÷5,5). Odczyn środowiska glebowego wpływa w znacznym stopniu na Ŝycie ro ślin, mikroorganizmów i fauny glebowej. Decyduje tym samym o aktywno ści biologicznej gleby. Cz ęś ciej spotykane kwa śne odczyny gleb, powoduj ą obni Ŝanie plonowania ro ślin jak równie Ŝ ułatwiaj ą przyswajanie przez ro śliny metali ci ęŜ kich. Z odczynem gleb ści śle zwi ązana jest potrzeba ich wapnowania. Wapnowanie poprawiaj ące wła ściwo ści fizyczne, chemiczne i biologiczne gleb, jest zabiegiem agrotechnicznym, który powinien by ć stosowany na terenach gmin, w których procentowy udział gleb wymagaj ących wapnowania w przedziale koniecznym i potrzebnym wynosił 53%. Natomiast dla 35% przebadanych gleb nie dostrze Ŝono potrzeby wapnowania. Tabela 28 Zakwaszenie gleb i potrzeby ich wapnowania na terenie powiatu jaroci ńskiego w 2013 r. Powiat jaroci ński

Odczyn pH % Potrzeby wapnowania %

Bardzo kwa śny 11 Konieczne 19

Kwa śny 35 Potrzebne 24

Lekko kwa śny 39 Wskazane 22

Oboj ętny 7 Ograniczone 13

54 „PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021” WRAZ Z AKTUALIZACJ Ą „PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO”

Zasadowy 8 Zb ędne 22 Źródło: Na podstawie danych z OSCh-R w Poznaniu

Zawarto ść w glebie przyswajalnych form fosforu, potasu i magnezu jest wa Ŝnym wska źnikiem pozwalaj ącym ustali ć poziom racjonalnego nawo Ŝenia. Procentowy udział zbadanych próbek gleb o bardzo niskiej i niskiej zawarto ści fosforu (P 2O5) na terenie powiatu dla u Ŝytków rolnych wynosiła

26%. Udział gleb o zawarto ści potasu (K 2O) bardzo niskiej i niskiej wynosił 39%, a magnezu 19%.

Tabela 29 Wyniki bada ń zasobno ści gleby w makroelementy w przebadanych próbkach gleb na terenie powiatu jaroci ńskiego w 2013 r. Powiat jaroci ński Zawarto ść Zawarto ść % Zawarto ść potasu % % fosforu magnezu Bardzo niska 4 Bardzo niska 13 Bardzo niska 5

Niska 22 Niska 26 Niska 14

Średnia 27 Średnia 30 Średnia 29

Wysoka 21 Wysoka 16 Wysoka 22

Bardzo wysoka 27 Bardzo wysoka 16 Bardzo wysoka 30

Źródło: Na podstawie danych z OSCh-R w Poznaniu

Niedobór fosforu powoduje zahamowanie wzrostu łodyg i li ści, karłowacenie ro ślin, słaby rozwój kwiatów; nie wytwarzaj ą si ę prawidłowo nasiona. Ro śliny staj ą si ę drobne, strzeliste, o cienkich łodygach i słabym systemie korzeniowym. Zwalnia si ę proces ukorzenienia i krzewienia ro śliny. Ograniczone jest kwitnienie, tworzy si ę mniej nasion i owoców o gorszej jako ści, a przy gł ębokim niedoborze ro ślina nie wytwarza nasion i owoców. Potas jest niezb ędny dla produkcji cukru w li ściach, jego transportu do korzenia i magazynowania. Reguluje gospodark ą wodn ą, dzi ęki czemu ro ślina traci mniej wody podczas parowania, a produkcja suchej masy zostaje zwi ększona. Niedobór magnezu podczas wzrostu ro ślin powoduje spadek jako ści i obni Ŝenie plonów. Na indywidualne zlecenie rolników OSChR w Poznaniu przeprowadza równie Ŝ badania gleb na zwarto ść metali ci ęŜ kich i siarki siarczanowej, jednak ze wzgl ędu na jednostkowy charakter nie mog ą by ć one podstaw ą dla zestawie ń dla całego powiatu. Monitorowanie chemizmu gleb ornych prowadzone jest w systemie monitoringu krajowego przez In- stytut Uprawy Nawo Ŝenia i Gleboznawstwa (IUNG) w Puławach. Badania te wykonywane s ą cyklicznie, w okresach pi ęcioletnich. Ostatnie badania gleb były prowadzone w roku 2010. W ramach krajowej sieci, na któr ą składało si ę 216 punktów pomiarowo-kontrolnych zlokalizowanych na glebach u Ŝyt- kowanych rolniczo na terenie kraju, w Wielkopolsce pobrano do bada ń próbki gleb w 17 punktach pomiarowych. Na terenie powiatu jaroci ńskiego nie wyznaczono punktów pomiarowych.

Zagro Ŝenie dla gleb stanowi ą równie Ŝ dzikie wysypiska odpadów. Na terenie gminy Jarocin istnieje jedno dzikie składowisko, zlokalizowane w Witaszyczkach o powierzchni 2 470 m 2. Na terenie gminy śerków wyst ępuj ą dwa dzikie wysypiska: m. St ęgosz – ok 0,05 ha i m. Dobieszczyzna – ok 0,05 ha.

5.6. Gospodarowanie zasobami geologicznymi Wyst ępowanie złó Ŝ kopalin na terenie powiatu jaroci ńskiego determinuje budowa geologiczna. Na terenie powiatu jaroci ńskiego znajduj ą si ę zło Ŝa gazu ziemnego, kruszyw naturalnych i surowców ilastych ceramiki budowlanej. Zło Ŝa gazu ziemnego wi ąŜą si ę z najmłodszym okresem mezozoiku – permem, a ści ślej ze skałami czerwonego sp ągowca. Z kolei zło Ŝa surowców ilastych powstały w trzeciorz ędzie, kiedy obszar l ądo-

wy, po mioce ńskiej fazie rzeczno – jeziornej, obni Ŝył si ę w wyniku czego powstał obejmuj ąc cał ą Wiel- kopolsk ę wielki zalew o charakterze jeziornym, w którym nast ępowała sedymentacja iłów. Czwarto- rz ęd reprezentowany jest przez zarówno osady plejstocenu, jak i holocenu. W plejstocenie tworzyły si ę osady glacjalne w postaci glin morenowych oraz utwory fluwioglacjalne i fluwialne – piaski i Ŝwiry z przewarstwieniami glin zwałowych. Holocen reprezentuj ą osady aluwialne, w wi ększo ści piaszczyste, a w lokalnych obni Ŝeniach dolin rzecznych i jezior – torfy, kredy jeziorne i mady.

Tabela 30 Zasoby złó Ŝ naturalnych na terenie powiatu jaroci ńskiego Stan Zasoby ( mln . m3) Gmina Nazwa zło Ŝa zagospodarowania Geologiczne wydobycie przemysłowe zło Ŝa bilansowe Gaz ziemny Kotlin Jarocin E 408.46 276.75 6.50 śerków Radlin E 3 604.61 1 820.59 257.85 Jarocin/Jaraczewo Roszków E 353.44 353.34 87.53 Jarocin Kl ęka E Z - - - śerków Lisewo E 986.94 982.94 2.56 Stan Gmina Nazwa zło Ŝa zagospodarowania Zasoby (tys. t) wydobycie zło Ŝa Kreda Jaraczewo Panienka R 348.10 - - Piaski i Ŝwiry Jarocin Bachorzew T 988 468 - Jarocin Bachorzew KR* R 1 466 - - Jarocin Cz ąszczew T 668 - - Jarcin Cz ąszczew II E 344 - 6 Jaraczewo Gola T 21 - - Jaraczewo Gola II E 131 - 9 Jaraczewo Gola III E 187 - 1 Jaraczewo Gola IV E 137 - 30 Jaraczewo Gola V E 101 - 33 Jaraczewo Góra Z 6 - - Jarocin Jarocin – Z 134 - - Bogusław Kotlin Kotlin E 134 - 22 śerków Lgów Z 1 098 - - śerków Lubinia Mała Z 40 - - Jaraczewo Łobez R 142 - - Jaraczewo Nied źwiady E 12 - 1 Jarocin Osiek* T 139 - - Jarocin Osiek II E 141 - 10 Jarocin Osiek MK R 105 - - Jaraczewo Panienka IV R 635 - - Kotlin Racendów E 20 - 1 śerków Sierszew Z 246 - - śerków St ęgosz E 871 871 7 Kotlin Twardów T 28 - - Kotlin Twardów II R 104 - - Jarocin Witaszyce* E 255 255 5 Jarocin Witaszyce Z 125 - - Jagiełka* Jarocin Witaszyczki I R 412 365 - Kotlin Wyszki E 113 - 35 Jaraczewo Zalesie* R 1 348 - - Jaraczewo Zalesie II Z 51 - - Jaraczewo Zalesie KR R 2 003 566 - śerków śerków II R 1 235 - - śerków śółków I E 394 - 52 śerków śółków II T 94 - - Gmina Nazwa zło Ŝa Stan Zasoby (tys.m 3) wydobycie

56 „PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021” WRAZ Z AKTUALIZACJ Ą „PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO”

zagospodarowania Geologiczne przemysłowe zło Ŝa bilansowe Surowce ilaste ceram iki budowlanej Jaraczewo Brzostów E 3015 2371 20 Jaraczewo Góra Z 610 - - Kotlin Kotlin Z 335 - - Kotlin Kowalew-Kotlin Z 746 - - Jarocin Leszczyce Z 86 - - Jarocin Witaszyce E 2080 2080 2 * zło Ŝa zawieraj ące piasek ze Ŝwirem E - zło Ŝe eksploatowane, R - zło Ŝe o zasobach rozpoznanych szczegółowo, T- zło Ŝe zagospodarowane, eksploatowane okresowo Z – zło Ŝe, z którego wydobycie zostało zaniechane. Źródło: Bilans zasobów złó Ŝ kopalin w Polsce wg stanu na dzie ń 31.12.2013 r.

Zgodnie z art. 30 ust. 1 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. – Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. z 2014 r., poz. 613 ze zm.) koncesja okre śla: rodzaj i sposób wykonywania zamierzonej działalno ści, przestrze ń, w granicach której ma by ć wykonywana zamierzona działalno ść , czas obowi ązywania koncesji, termin rozpocz ęcia działalno ści okre ślonej koncesj ą, a w razie potrzeby – przesłanki, których spełnione oznacza rozpocz ęcie działalno ści. Natomiast zgodnie z art. 30 ust. 2 ustawy, koncesja mo Ŝe okre śla ć inne wymagania dotycz ące wykonywania działalno ści obj ętej koncesj ą, w szczególno ści w zakresie bezpiecze ństwa powszechnego i ochrony środowiska. W zwi ązku z powy Ŝszym koncesja na wydobywanie kopalin nie musi okre śla ć sposobu rekultywacji terenu ju Ŝ po otrzymaniu przez przedsi ębiorc ę koncesji na wydobywanie kopaliny ze zło Ŝa. Starosta udziela koncesji na wydobycie kopaliny z obszaru udokumentowanego zło Ŝa o powierzchni nie przekraczaj ącej 2 ha i wydobycia nie przekraczaj ącego 20 000 m 3 na rok, a działalno ść b ędzie prowadzona metod ą odkrywkow ą oraz bez u Ŝycia środków strzałowych. Na wi ększe powierzchnie zło Ŝa koncesji udziela Marszałek Województwa. Ponadto Marszałek Województwa udziela koncesji dla złó Ŝ o powierzchni poni Ŝej 2 ha, w przypadku, kiedy planowane wydobycie przekracza 20 000 m 3 na rok. Legalna eksploatacja złó Ŝ kopalin daje szans ę na zminimalizowanie strat w środowisku i wła ściw ą rekultywacj ę terenu. Wykaz koncesji na eksploatacj ę kopalin na terenie powiatu jaroci ńskiego znajduje si ę w poni Ŝszej tabeli.

Tabela 31 Wykaz obowi ązuj ących koncesji na eksploatacj ę kopalin na terenie powiatu jaroci ńskiego Powierzchnia Numer oraz data wydania Termin obj ęta Rodzaj Lp. Nazwa zło Ŝa Poło Ŝenie decyzji udzielaj ącej wa Ŝno ści eksploatacj ą kopaliny 2 koncesji koncesji [m ] Koncesje wydane przez Marszałka Województwa Wielkopolskiego kruszywo Osg/7512/10/93 z dnia 1. Bachorzew gm. Jarocin 32 417 naturalne 14.05.1993 r. 31.12. 2020 surowiec 2. Brzostów gm. Jarocin 337 645 ilasty nr 38/92 z dnia 28.09.1992 r. 31.12. 2017 kruszywo DSR-I.7422.62.2013 z dnia 3. St ęgosz gm. śerków 53 708 naturalne 3.07.2013 r. 31.12. 2024 kruszywo DSR.IV.7422.9.2012 z dnia 4. Witaszyczki I gm. Jarocin 73 659 naturalne 26.04.2012 r. 31.03.2027 gm. Jaracze- kruszywo DSR-I.7422.19.2012 z dnia 5. Zalesie KR 42 773 wo naturalne 7.08.2012 r. 31.12.2030. kruszywo Osg/7512/27/98 z dnia 6. śółków II gm. śerków 17 870 naturalne 29.06.1998 r. 29.06.2018 Kruszywo DSR-I.7422.12.2014 z dnia 7. Sierszew gm. śerków 22 188 naturalne 28.08.2014 31.12.2034 DSR-I.7422.79.2014 z dnia gm. Jarocin i 8. Witaszyce 182 743 Surowiec 15.10.2014 Kotlin ilasty 31.12.2034

Koncesje wydane przez Starost ę Jaroci ńskiego OŚ.7512-3/01 ze zm.: gm. kruszywo 1. Nied źwiady 4 200 OŚ.7512-3/01/02; 31.12.2021 Jaraczewo naturalne BŚ.6522.15.2011.MB gm. kruszywo 2. Gola II 19 900 BI.E-BM.751 -1-2/05 31.12.2014 Jaraczewo naturalne gm. kruszywo BI.E-BM.751-1-9/07 ze zm.: 3. Gola III 15 400 31.12.2019 Jaraczewo naturalne BŚ.6522.7. 2013.MB gm. kruszywo 4. Gola IV 19 900 BŚ.751-1-7/09 31.12.2017 Jaraczewo naturalne gm. kruszywo 5. Gola V 12 300 BŚ.6522.2. 2012.MB 12.06.2022 Jaraczewo naturalne kruszywo 6. Racendów gm. Kotlin 7 000 BI.E-BM.751 -1-5/06 31.12.2015 naturalne kruszywo 7. Wyszki gm. Kotlin 14 700 BŚ.6522.11.2011.MB 26.09.2021 naturalne kruszywo BŚ.6522.5.2011.MB ze zm.: 8. Kotlin gm. Kotlin 17 800 31.12.2026 naturalne BŚ.6522.16.2011.MB BŚ.6522.10.2011.MB ze zm.: kruszywo 9. Cz ąszczew II gm. Jarocin 17 900 BŚ.6522.5.2012.MB 24.08.2020 naturalne BŚ.6522.11.2013.MB kruszywo 10. Osiek II gm. Jarocin 2 600 BS.6522.2.2013.MB 31.12.2016 naturalne Źródło: Urz ąd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego, Starostwo Powiatowe w Jarocinie

Eksploatacja złó Ŝ kopalin odbywa si ę na podstawie koncesji na wydobywanie, ich eksploatacja nast ępuje na podstawie m.in. projektów zagospodarowania zło Ŝa, planów ruchu zakładu górniczego, zastosowaniu uwarunkowa ń decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach realizacji z uwzgl ędnieniem szeregu ogólnych i szczegółowych przepisów ochrony środowiska. Po zako ńczeniu eksploatacji przedsi ębiorca jest zobowi ązany do rekultywacji obszaru zło Ŝa zgodnie z wcze śniej ustalonym kierunkiem – le śnym, rolnym, wodnym. Decyzj ę o kierunku rekultywacji zło Ŝa wydaje Starosta. Zachowanie procedur prawnych i merytorycznych przed, w trakcie i po zako ńczeniu eksploatacji, powoduje minimalizacj ę oddziaływania eksploatacji na środowisko. Przedsi ębiorca wykonuje rekultywacj ę zło Ŝa na swój koszt. Zgodnie z ustaw ą z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i le śnych (Dz. U. z 2013 r. poz.1205 ze zm.) w odniesieniu do działalno ści górniczej, starosta po wcze śniejszym uzyskaniu opinii wła ściwego dyrektora okr ęgowego urz ędu górniczego wydaje decyzje o uznaniu rekultywacji za zako ńczon ą. W tym zakresie Starosta Jaroci ński wydał nast ępuj ące decyzje: • tereny poeksploatacyjne zło Ŝa surowców ilastych ceramiki budowlanej „GÓRA” o łącznej powierzchni 11,39 ha w miejscowo ści Góra, gmina Jaraczewo; • tereny poeksploatacyjne zło Ŝa kruszywa naturalnego „ZALESIE II” o łącznej powierzchni 5,4576 ha w miejscowo ści Zalesie, gmina Jaraczewo; • tereny poeksploatacyjne zło Ŝa kruszywa naturalnego „ śółków III” o łącznej powierzchni 2,381 ha w miejscowo ści śółków, gmina śerków; • tereny poeksploatacyjne zło Ŝa kruszywa naturalnego „Sierszew” w obr ębie „Pola A” o łącznej powierzchni 0,321 ha w miejscowo ści Sierszew, gmina śerków; • tereny poeksploatacyjne zło Ŝa surowców ilastych ceramiki budowlanej „KOTLIN” o ł ącznej powierzchni 6,1437 ha w miejscowo ści Kotlin, gmina Kotlin; • tereny po eksploatacji cz ęś ci zło Ŝa kruszywa naturalnego „Kotlin” o łącznej powierzchni 1,2387 ha, w miejscowo ści Kotlin, gmina Kotlin (I etap rekultywacji gruntów).

58 „PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021” WRAZ Z AKTUALIZACJ Ą „PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO”

6. Poprawa jako ści środowiska i bezpiecze ństwa ekologicznego 6.1. Ochrona wód 6.1.1. Wody podziemne Na obszarze województwa wielkopolskiego zbiorniki wód podziemnych o znaczeniu u Ŝytkowym wyst ępuj ą w utworach czwartorz ędowych i trzeciorz ędowych, które rozdzielone s ą warstwami iłów pozna ńskich i glin zwałowych.

Na terenie powiatu jaroci ńskiego wyst ępuj ą trzy poziomy wodonośne: • mezozoiczny - jurajski – zbudowany z piaskowców jury dolnej i środkowej; mi ąŜ szo ść warstwy wodono śnej wynosi kilkadziesi ąt metrów i zasilana jest głównie z wy Ŝej le Ŝą cego poziomu mioce ńskiego. Zasoby wodne pi ętra jurajskiego na terenie powiatu s ą nieuŜytkowane, a rozpoznane zostały wierceniami w Śmiełowie, gm. śerków i Wilkowyi gm. Jarocin, • trzeciorz ędowy, • czwartorz ędowy.

Zasoby wód podziemnych na terenie gminy śerków zwi ązane s ą głównie z utworami wodono śnymi czwartorz ędu i trzeciorz ędu. Główne zbiorniki wodono śne w utworach czwartorz ędowych wi ąŜą si ę z dolinami Warty i Prosny. W północnej cz ęś ci dolnej Prosny stanowi ącej cz ęść GZWP nr 311 „Zbiornik rzeki Prosna”, cz ęś ciowo w zasi ęgu gminy udokumentowano zasoby dyspozycyjne wód z utworów czwartorz ędowych, w wysoko ści 680 m 3/h – odcinek Chocz - Lisewo. Północna cz ęść gminy śerków obejmuje fragment GZWP nr 150 „Pradolina Warszawsko – Berli ńska”. Poza obszarem zasobowym Chocz – Lisewo, studnie gł ębinowe ujmuj ą wody z utworów czwartorz ędowych w ramach ustalonych dla nich zasobów eksploatacyjnych w kat. B. Zasoby eksploatacyjne pi ętra trzeciorz ędowego – mioce ńskiego zostały okre ślone w kat. B w dokumentacji hydrogeologicznej w ilo ści Qe = 1780 m 3/h. Wody pi ętra trzeciorz ędowego stanowi ą zasadniczy zasób wód na terenie gminy Jarocin. Wody te wyst ępuj ą w obr ębie utworów sedymentacji burow ęglowej, które maj ą tu charakter dwudzielny. S ą to mioce ńskie pisaki średnio- i drobnoziarniste, rozdzielone lokalnie znacznej mi ąŜ szo ści w ęglem brunatnym wyst ępuj ące na gł ębokościach od 120 do 180 m p.p.t. Zazwyczaj ich mi ąŜ szo ść przekracza 25 m, a przewodno ść waha si ę w granicach 90 – 650 m 2/dob ę. Zwierciadło wody ma charakter subartezyjski i stabilizuje si ę na rz ędnej około 87 – 95 m n.p.m. Wody pi ętra czwartorz ędowego zwi ązane są wył ącznie z dolin ą Obry – Lubieszki oraz ze strukturami kopalnymi „Potarzyca – Golina – Zakrzew – Witaszyce”. Na terenie gminy Jaraczewo gł ębszy poziom czwartorz ędowy zalega na zmiennej gł ęboko ści 16,0 – 73,0 m. Woda tego poziomu znajduje si ę pod napi ęciem hydrostatycznym nadległych warstw trudno przepuszczalnych. Zwierciadło ustabilizowane kształtuje si ę na poziomie 0,9 – 10,2 m ppt. Wydajno ść tego poziomu jest stosunkowo wysoka i wynosi 40 – 100 m3/h, przy depresji 0,2 –13 m. Pobór ich dokonuje się w uj ęciach wodnych w miejscowo ściach Góra i Rusko. Poziom wód trzeciorz ędowych zwi ązany jest z przewarstwieniami piaszczystymi w mi ąŜ szej serii iłów plioce ńskich b ądź mioce ńskich. Wody te wyst ępuj ą na gł ęboko ści 140 – 160 m ppt. Zwierciadło wody ma charakter subartezyjski. Zwierciadło statyczne zaznacza si ę na gł ęboko ści śr. 2 – 10 m ppt. Wydajno ści wynosz ą w tym przypadku ca 40 – 100 m 3/h, przy depresji 15 – 30 m.

Rysunek 8 Główne zbiorniki wód podziemnych (GZWP) na obszarze powiatu jaroci ńskiego

Źródło: http://epsh.pgi.gov.pl

Zgodnie z podziałem hydrogeologicznym (Paczy ński, 1995) powiat jaroci ński nale Ŝy do Regionu Wielkopolskiego – rejonu jaroci ńsko-pleszewskiego.

Zgodnie z podziałem na jednolite cz ęś ci wód podziemnych, powiat znajduje si ę obr ębie JCWPd nr 73 i 77 regionu Warty. Wody słodkie wyst ępuj ą tu na gł ęboko ści od 170 do 570 m. Jednolite cz ęś ci wód podziemnych s ą podstawowymi, jednostkowymi obszarami ochrony i gospodarowania wodami podziemnymi, które wyznaczono dla warstw wodono śnych o porowato ści i przepuszczalno ści umo Ŝliwiaj ącej pobór znacz ący dla zaopatrzenia ludno ści w wod ę, lub w których ma miejsce przepływ podziemny o nat ęŜ eniu znacz ącym dla utrzymania po Ŝą danego, dobrego stanu wód powierzchniowych i ekosystemów l ądowych.

60 „PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021” WRAZ Z AKTUALIZACJ Ą „PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO”

Rysunek 9 Lokalizacja jednolitych cz ęś ci wód podziemnych nr 73 i 77– regionu Warty

Źródło: psh.gov.pl

Stan wód podziemnych Celem monitoringu jako ści wód podziemnych jest dostarczenie informacji o stanie chemicznym wód, śledzenie jego zmian oraz sygnalizacja zagro Ŝeń, na potrzeby zarz ądzania zasobami wód podziemnych i oceny skuteczno ści podejmowanych działa ń ochronnych zwi ązanych z osi ągni ęciem dobrego stanu ekologicznego, okre ślonego przez Ramow ą Dyrektyw ę Wodn ą (RDW). Konieczno ść osi ągni ęcia celów ramowej Dyrektywy Wodnej w zakresie ochrony i poprawy stanu wód podziemnych oraz ekosystemów bezpo średnio od nich zale Ŝnych, a tak Ŝe w zakresie zaopatrzenia ludno ści w dobr ą wod ę w jednolitych cz ęś ciach wód podziemnych wyznaczono na rok 2015. JCWPd nr 73 wyznaczona na obszarze powiatu jaroci ńskiego zagro Ŝona jest nieosi ągni ęciem dobrego stanu, z kolei na obszarze JCWPd nr 77 nie stwierdzono zagro Ŝenia nieosi ągni ęciem dobrego stanu wód podziemnych. W latach 2012-2013 badania jako ści wód podziemnych w ramach Pa ństwowego Monitoringu Środowiska na terenie powiatu jaroci ńskiego prowadzone były przez Pa ństwowy Instytut Geologiczny w Warszawie na zlecenie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska w ramach monitoringu operacyjnego, którym obj ęto jednolit ą cz ęść wód podziemnych zagro Ŝon ą nieosi ągni ęciem dobrego stanu (w 5 punktach pomiarowo-kontrolnych) oraz niezagro Ŝon ą nieosi ągni ęciem dobrego stanu (w 1 punkcie).

Tabela 32 Wyniki monitoringu wód podziemnych na terenie powiatu jaroci ńskiego w latach 2012-2013 Klasa jako ści wody w punkcie Miejscowo ść Gmina JCWPd Stratygrafia 2012 2013 Komorze śerków Q III III 73 Przybysławskie Witaszyce Jarocin 73 Q III III Potarzyca Jarocin 73 Q V III

Kurcew Kotlin 77 NgM III - Lubinia Mała śerków 73 NgM III - Raszewy śerków 73 Q III - Q - czwartorz ęd NgM – neogen miocen Źródło: Ocena jako ści wód podziemnych w punktach pomiarowych WIO Ś 2012, 2013

W jednym punkcie kontrolnym w m. Potarzyca w 2012 r. stwierdzono wody złej jako ści (V klasa). O złym stanie wód zadecydowały podwy Ŝszone warto ści wapnia i Ŝelaza. W pozostałych 5 punktach stwierdzono wody zadowalaj ącej jako ści (III klasa). W 2013 r. w punkcie pomiarowym Potarzyca stan wód uległ poprawie, a wody zakwalifikowano do III klasy – wody zadowalaj ącej jako ści. Jako ść wód badana w pozostałych 2 punktach w m. Komorze Przybysławskie i Witaszyce nie zmieniła si ę.

Monitoring wód podziemnych na OSN Na terenie powiatu jaroci ńskiego zostały wyznaczone obszary szczególnie nara Ŝone, z których odpływ azotu ze źródeł rolniczych do wód nale Ŝy ograniczy ć (OSN) dla zlewni Lutyni oraz zlewni Kanału Mosi ńskiego i Kanału Ksi ąŜ . Obszary wyznaczone zostały Rozporz ądzeniem Dyrektora Regionalnego Zarz ądu Gospodarki Wodnej w Poznaniu z dnia 12 lipca 2012 r. w sprawie okre ślenia w regionie wodnym Warty w granicach województwa wielkopolskiego wód wra Ŝliwych na zanieczyszczenie zwi ązkami azotu ze źródeł rolniczych oraz obszarów szczególnie nara Ŝonych z których odpływ azotu ze źródeł rolniczych do tych wód nale Ŝy ograniczy ć (Dz. Urz. Woj. Wlkp. z 2012 r. poz. 3143). W roku 2013 WIO Ś w Poznaniu prowadził badania wód podziemnych na 9 obszarach szczególnie nara Ŝonych na zanieczyszczenia pochodzenia rolniczego, w tym na OSN w zlewni Lutyni (powierzchnia 564,06 ha) i OSN w zlewni Kanału Mosińskiego i Kanału Ksi ąŜ (powierzchnia 662,2 ha). W wyniku bada ń w punkcie kontrolnym Raszewy dla OSN w zlewni Lutyni stwierdzono zagro Ŝenie zanieczyszczeniem wód azotanami pochodzenia rolniczego – powy Ŝej 50 mg/l. W pozostałych punktach przekrocze ń nie stwierdzono.

Wody przeznaczone do spo Ŝycia przez mieszka ńców Warunki i zasady zbiorowego zaopatrzenia w wod ę przeznaczon ą do spo Ŝycia przez ludzi okre śla ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wod ę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz. U. z 2006 r. Nr 123, poz. 858 ze. zm.). Wymagania, jakim powinna odpowiada ć jako ść wody i sposób sprawowania nadzoru zawarte s ą w Rozporz ądzeniu Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 r. w sprawie jako ści wody przeznaczonej do spo Ŝycia przez ludzi (Dz. U. z 2007 r. Nr 61, poz. 417 ze zm.) i w rozporz ądzeniu zmieniaj ącym z dnia 20 kwietnia 2010 r. (Dz. U. z 2010 r. Nr 72, poz. 466).

Badania jako ści wód przeznaczonych do spo Ŝycia prowadzi Powiatowy Inspektor Sanitarny w Jarocinie. W 2013 roku wszystkie uj ęcia wody w poszczególnych gminach zostały skontrolowane (19 wodoci ą- gów – 24 uj ęcia). Pobrano do bada ń 126 prób wody (w ramach monitoringu kontrolnego – 93 próby, w ramach monitoringu przegl ądowego – 21 prób oraz w ramach nadzoru – 12 prób). Stwierdzone przekroczenia dopuszczalnej warto ści parametrów bakteriologicznych (bakterie grupy coli, Escherichia coli) i fizykochemicznych (mangan, Ŝelazo, m ętno ść , barwa) były niewielkie i po wykonaniu odpowiednich działa ń przez wła ścicieli wodoci ągów zostały usuni ęte. Wyj ątek stanowi wodoci ąg Komorze, gdzie wyst ąpiło przekroczenie dopuszczalnej warto ści parametru manganu w pobranych próbkach wody. Pa ństwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Jarocinie wydał decyzje administracyjn ą, nakazu- jącą wła ścicielowi wodoci ągu usuni ęcie przyczyny zbyt wysokiej zawarto ści manganu w wodzie. Wła- ściciel wodoci ągu wykonał prace naprawcze polegaj ące na wymianie zło Ŝa filtracyjnego. Po pracach remontowych wykonano kontrole, która stwierdziła dopuszczalny poziom manganu zgodnie z Rozpo- rz ądzeniem Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 r. w sprawie jako ści wody przeznaczonej do spo- Ŝycia przez ludzi (Dz. U. z 2007 r. Nr 61, poz. 417 ze zm.). W zwi ązku z powy Ŝszym Pa ństwowy Po- wiatowy Inspektor Sanitarny w Jarocinie z dnia 28 pa ździernika 2013 r. wydał komunikat, o przydat-

62 „PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021” WRAZ Z AKTUALIZACJ Ą „PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO”

no ści wody do spo Ŝycia i celów gospodarczych.

6.1.2. Wody powierzchniowe Pod wzgl ędem hydrograficznym powiat poło Ŝony jest w zlewni Warty, w dorzeczu Odry. Osiowym ciekiem powiatu jest rzeka Lutynia, której wi ększymi dopływami s ą m.in.: Kotlinka, Lubieszka oraz Lubianka. Północn ą granic ę powiatu stanowi najwi ększa rzeka regionu Warta (prawy dopływ Odry), a cz ęść wschodniej przebiega wzdłu Ŝ rzeki Prosna, b ędącej podobnie Jak Lutynia lewym dopływem Warty. Przez gmin ę Jaraczewo przepływa rzeka Obra, która na niewielkim odcinku stanowi zachodni ą granic ę powiatu. W okolicy śerkowa znajduje si ę znacz ący w ęzeł hydrograficzny z Pradolin ą Warcia ńsko-Obrza ńsk ą, dolin ą Prosny oraz Pradolin ą śerkowsk ą obejmuj ącą w cz ęś ci dolin ę rzek Lutynia i Lubieszka. Procesy erozyjne utworzyły rozległe terasy w dolinach Warty, Prosny i Lutyni. Zasilanie w wod ę nast ępuje bezpo średnio z opadów i topniej ącej pokrywy śnie Ŝnej. Re Ŝim zasilania wraz z panuj ącymi uwarunkowaniami klimatycznymi decyduj ą o zmieniaj ących si ę przepływach. Roztopy śniegu w okresie zimowym wpływaj ą na wysokie stany wody w rzekach. Wykaz cieków przepływaj ących przez powiat jaroci ński przedstawia poni Ŝsza tabela. Tabela 33 Wykaz cieków podstawowych na terenie powiatu jaroci ńskiego Gmina Nazwa rzeki Kilometra Ŝ Długo ść

Jarocin Brodek 2+200-11+000 8,8 Obra 18+00-19+800 1,8 śybura 0+900-9+750 8,85 Czarny Rów II 14+000-17+350 3,35 Kanał Stefanowski 0+000-4+425 4,425 Lipinka 0+300-16+100 15,8 Rudnik 2+200-4+183 1,983 Lubieszka

1+400 - 12+300, 15+000 - 18+360, 21+284 - 28+700 21,676 Lutynia 26+500-36+100 9,6 RAZEM JAROCIN 76,284 336,800 – 340,800 śerków Warta 341,250 – 346,850 ok. 9,6 0,000 – 9,000 Prosna 10,550 – 16,000 ok. 14,45 Brodek 0+000-2+200 2,2 Lipinka 0+000-0+300 0,3

Rudnik 0+000-2+200, 4+183-5+563 3,58 Stara Lutynia 0+000-1+350 1,35 Odnoga Brzostowska 2+500-6+744 9,409 0+000-3+256 3+856-5+765 Grabówka 0+000-2+000 2 Kanał Ulgi I 0+000-7+204 + ruroci ąg 138 m 6+756-6+894 7,204 Lubieszka 0+000-1+400 1,4 Odczepicha 0+000-5+680 5,68

Kanał śerniki 0+000-8+560 8,56 Kanał Ulgi II 0+000-2+380 2,38 Lubianaka 0+000-11+700 11,7 Lutynia 3+500-26+500 23 RAZEM śERKÓW 78,763 Kotlin Garbacz 16+500-17+100 0,6 śybura 0+000-0+900 0,9 Patoka 0+000-0+700 0,7 Kotlinka 0+000-9+180 9,18 Lubianka 11+700-20+580 8,88 Lutynia 36+100-47+800 11,7 RAZEM KOTLIN 31,96 Jaraczewo Obra 0+000-18+000 18 Czarny Rów II 0+000-14+000 14 Koscia ński Kanał Obry 55+270-64+354 9,084 Czarny Rów Ia 0+000-5+596 5,596 Czarny Rów III 0+000-7+045 7,045 Lubieszka 12+300-15+000 2,7 Czarny Rów Ib 0+000-5+085 5,085 RAZEM JARACZEWO 61,51 248 ,517 ( 248,379 km rzeki RAZEM POWIAT + 0,138 km rur.) Źródło: WZMiUW w Poznaniu, RZGW Pozna ń

Na terenie powiatu wyznaczonych zostało 14 JCWP. Jednolita cz ęść wód powierzchniowych (JCWP) to oddzielny i znacz ący element wód powierzchniowych, taki jak: jezioro, lub inny naturalny zbiornik wodny, sztuczny zbiornik wodny, struga, strumie ń, potok, rzeka, kanał lub ich cz ęś ci, morskie wody wewn ętrzne, wody przej ściowe lub wody przybrze Ŝ- ne. Stanowi ą one podstawowy element podziału hydrograficznego obszaru dorzecza i tym samym procesu planowania w gospodarowaniu wodami. JCWP zostały zidentyfikowane m.in. w celu umo Ŝli- wienia dokładnego opisu ich charakterystyki oraz okre ślenia ich obecnego stanu, okre ślenia dla ich typów warunków referencyjnych (tzw. wzorca dobrego stanu), okre ślenia celów środowiskowych oraz wyznaczenia działa ń słu Ŝą cych osi ągni ęcie zakładanych celów środowiskowych do roku 2015. Poni Ŝszy rysunek przedstawia JCWP na tle powiatu jaroci ńskiego.

64 „PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021” WRAZ Z AKTUALIZACJ Ą „PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO”

Rysunek 10 Jednolite cz ęś ci wód powierzchniowych wydzielone na terenie powiatu jaroci ń- skiego

118 – numery jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych (JCWP) Źródło: RZGW Pozna ń Tabela 34 Jednolite cz ęś ci wód powierzchniowych na terenie powiatu jaroci ńskiego Cieki w zlewni wchodz ące w skład Gmina Nr JCWP Cieki poza JCWP Nazwa JCWP JCWP Dopływ spod Mi ędzyborza 255 Kanał Ksi ąŜ Kanał Ksi ąŜ Czarny Rów 17 Dopływ spod Panienki Kanał Mosi ński do Kani Kanał Mosi ński 251 Kanał Roguski Kanał Roguski Jaraczewo Dopływ z Jarocina Lubianka Dopływ z Roszko- 118 Lubieszka Lubieszka wa Lutynia

Dopływ z Siedmiorogów 262 Pogona Pogona Pogona 2 119 Brodal Brodal 120 Dopływ z Ludwinowa Dopływ z Ludwinowa Czarny Rów 17 Dopływ spod Panienki Kanał Mosi ński do Kani Kanał Mosi ński

Dopływ z Jarocina Lubianka Dopływ z Roszko- Jarocin 118 Lubieszka Lubieszka wa Lutynia

Dopływ z Bugaja Kotlinka 117 Lutynia Dopływ z Józefiny Lutynia do Radowicy Patoka Radowica

Lutynia od Lubieszki do 459 Lutynia uj ścia Lutynia od Radowicy do 458 Lutynia Lubieszki Dopływ z Siedmiorogów 262 Pogona Pogona Pogona 2 119 Brodal Brodal Garbacz 115 Garbacz Struga Grabówka 247 Kanał Wieczy ński Grabówka Struga 121 Lubianka Lubianka Kotlin Dopływ z Bugaja Kotlinka 117 Lutynia Dopływ z Józefiny Lutynia do Radowicy Patoka Radowica Lutynia od Radowicy do 458 Lutynia Lubieszki Dopływ spod Ludwiny 244 Ner Ner 119 Brodal Brodal 120 Dopływ z Ludwinowa Dopływ z Ludwinowa Grabówka 247 Kanał Wieczy ński Grabówka Struga 249 Kanał śernicki Kanał śernicki 121 Lubianka Lubianka Dopływ z Jarocina Lubianka Dopływ z Roszko- 118 Lubieszka śerków Lubieszka wa Lutynia Lutynia od Lubieszki do 459 Lutynia uj ścia Lutynia od Radowicy do 458 Lutynia Lubieszki 116 Odczepicha Odczepicha Dopływ z Zawido- Prosna od Dopływu z Pi ątka 457 Prosna wic Małego do uj ścia Warta od Lutyni do Moska- 496 Warta wy 495 Warta Warta od Prosny do Lutyni Źródło: RZGW w Poznaniu

Na terenie powiatu brak jest znacz ących naturalnych zbiorników wodnych. Wyst ępuj ą jedynie śródpolne i śródle śne oczka wodne.

Stan rzek Obowi ązek badania i oceny jako ści wód powierzchniowych wykonywany jest w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska. Obowi ązek wynika z art. 155a ust. 2 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r.– Prawo wodne (Dz. U. z 2012 r., poz. 145 ze zm.) przy czym zgodnie z ust. 3 tego artykułu badania jako ści wód powierzchniowych w zakresie elementów fizykochemicznych, chemicznych i biologicznych nale Ŝą do kompetencji wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska.

66 „PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021” WRAZ Z AKTUALIZACJ Ą „PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO”

Celem wykonywania bada ń jest stworzenie podstaw do podejmowania działa ń na rzecz poprawy stanu wód oraz ich ochrony przed zanieczyszczeniem, w tym ochrony przed eutrofizacj ą powodowan ą wpływem sektora bytowo-komunalnego i rolnictwa oraz ochrony przed zanieczyszczeniami przemysłowymi, w tym zasoleniem i substancjami szczególnie szkodliwymi dla środowiska wodnego zgodnie z cyklem gospodarowania wodami, wynikaj ącym z przepisów prawa krajowego, transponuj ących wymagania Ramowej Dyrektywy Wodnej 2000/60/WE.

Program monitoringu wód powierzchniowych na terenie powiatu jaroci ńskiego w roku 2013 obejmował JCWP: • Lubieszka – w dwóch punktach pomiarowych: Lubieszka – Brzostów w 14 km biegu rzeki i w punkcie Lubieszka – Parzewnia w 0,2 km biegu rzeki. W punkcie pomiarowym Lubieszka – Brzostów badano elementy biologiczne – fitobentos, dla którego stan okre ślono jako dobry (II klasa), zbadano tak Ŝe elementy fizykochemiczne, dla którego stan okre ślono jako poni Ŝej dobrego, ze wzgl ędu na przekroczenia warto ści granicznych azotu azotanowego, azotu ogólnego. Klasę elementów hydromorfologicznych okre ślono jako dobr ą – II kl. W punkcie kontrolnym Lubieszka – Parzewnia elementy biologiczne zaliczono do klasy IV, ze wzgl ędu na zbyt wysokie przekroczenia warto ści dla fitobentosu. Stan elementów fizykochemicznych okre ślono jako poni Ŝej dobrego, ze wzgl ędu na przekroczenia warto ści granicznych dla azotu azotanowego i fosforanów. Klasa elementów hydromorfologicznych zaliczona została do II klasy.

• Lutynia od Lubieszki do uj ścia – punkt zlokalizowany na obszarze powiatu jaroci ńskiego w miejscowo ści Śmiełów (7,6 km biegu rzeki), badania wykonywane w ramach monitoringu operacyjnego. Stan elementów biologicznych zaliczono do III klasy, ze wzgl ędu na warto ści dla fitobentosu. Elementy fizykochemiczne okre ślone zostały jako poni Ŝej dobrego, ze wzgl ędu na przekroczenia warto ści granicznych dla azotu azotanowego i fosforanów. Klasa elementów hydromorfologicznych zaliczona została do II klasy. Zbadano równie Ŝ elementy chemiczne, dla których stan okre ślony został jako dobry.

• Lutynia od Radowicy do Lubieszki – punkt zlokalizowany na terenie gminy Jarocin w m. Wilkowyja w 25,8 km biegu rzeki. Stan elementów biologicznych zaliczono do IV klasy, ze wzgl ędu na przekroczenia warto ści dla fitobentosu. Potencjał elementów fizykochemiczne okre ślony został poni Ŝej dobrego, ze wzgl ędu na przekroczenia warto ści granicznych dla azotu azotanowego, azotu ogólnego i fosforanów. Klasa elementów hydromorfologicznych zaliczona została do II klasy.

• Lutynia do Radowicy – punkt zlokalizowany na terenie gminy Kotlin w m. Wyszki, w 37,1 km biegu rzeki. Stan elementów biologicznych zaliczono do III klasy, ze wzgl ędu na warto ści dla fitobentosu. Elementy fizykochemiczne okre ślone zostały jako poni Ŝej dobrego, ze wzgl ędu na przekroczenia warto ści granicznych dla azotu azotanowego, azotu ogólnego i fosforanów. Klasa elementów hydromorfologicznych zaliczona została do II klasy.

• Lubianka – punkt zlokalizowany na terenie gminy śerków na wysoko ści m. Dobieszczyzna, w 5,5 km biegu rzeki. Stan elementów biologicznych zaliczono do III klasy, ze wzgl ędu na warto ści dla fitobentosu. Elementy fizykochemiczne okre ślone zostały jako poni Ŝej dobrego, ze wzgl ędu na przekroczenia warto ści granicznych dla azotu azotanowego. Klasa elementów hydromorfologicznych zaliczona została do II klasy.

W poni Ŝszej tabeli przedstawiono wyniki z monitoringu jednolitych wód płyn ących.

Tabela 35 Wyniki bada ń stanu ekologicznego w punktach pomiarowo-kontrolnych w 2013 r. Klasa Klasa Nazwa punktu Km Klasa Klasa elementów elementów Nazwa JCW pomiarowo-kontrolnego biegu elementów elementów fizykochemiczn hydromorfologi /gmina cieku biologicznych chemicznych ych cznych Lubieszka – Brzostów stan poni Ŝej Lubieszka 14 II II - /Jaraczewo dobrego Lubieszka – Parzewnia / stan poni Ŝej Lubieszka 0,2 IV II - śerków dobrego Lutynia od Lutynia – Śmiełów / stan poni Ŝej Lubieszki do 7,61 III II Stan dobry śerków dobrego uj ścia Lutynia od Lutynia – Wilkowyja / potencjał poni Ŝej Radowicy do 25,8 IV II - Jarocin dobrego Lubieszki Lutynia do Lutynia – Wyszki stan poni Ŝej 37,1 III II - Radowicy / Kotlin dobrego – Lubianka – stan poni Ŝej Lubianka 5,5 III II - Dobieszczyzna/ śerków dobrego Źródło: WIO Ś 2013

Stan k ąpielisk Na terenie powiatu jaroci ńskiego nie ma k ąpielisk ani oraz miejsc wyznaczonych do k ąpieli.

6.1.3. Źródła zanieczyszcze ń wód powierzchniowych i podziemnych Analizuj ąc powy Ŝsze wyniki nale Ŝy stwierdzi ć, Ŝe źródłami zanieczyszcze ń wód podziemnych i powierzchniowych s ą: • intensywna produkcja rolna i hodowla zwierz ąt, przekładaj ąca si ę na dominuj ący w regionie rozwój przemysłu spoŜywczego, • wysoki stopie ń zwodoci ągowania, przy niskim stopniu skanalizowania – znaczna cz ęść zanieczyszcze ń odprowadzana jest bezpo średnio do wód, • odprowadzanie bezpo średnio do gruntu wód opadowych i roztopowych, • nieszczelne zbiorniki bezodpływowe powoduj ące ska Ŝenie wód podziemnych, • eutrofizacja wód spowodowana spływaniem zanieczyszcze ń z obszarów rolniczych – obszary szczególnie naraŜone na zanieczyszczenia zwi ązkami azotu ze źródeł rolniczych (OSN), • rolnicze wykorzystywanie ścieków,

6.1.4. Racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi W 2013 r. zu Ŝycie wody na potrzeby ludno ści na terenie powiatu kształtowało si ę na poziomie 4770,8 tys. m 3 i było wy Ŝsze ni Ŝ w 2009 roku o 22,8%. Odwrotny trend odnotowano dla całego województwa wielkopolskiego, gdzie zu Ŝycie wody w badanym okresie spadło o 1,1%. Na ogólny wzrost zu Ŝycia wody w powiecie przyczyniło si ę zwi ększone zapotrzebowanie w rolnictwie i le śnictwie o 90% w stosunku do roku 2009. Na cele przemysłowe zu Ŝycie wody spadło o 23,7%.Zu Ŝycie wody w gospodarstwach domowych w badanym okresie praktycznie nie zmieniło si ę.

Tabela 36 Zu Ŝycie wody w latach 2009 i 2013 r. na terenie powiatu jaroci ńskiego Zu Ŝycie wody Jedn. 2009 2013 ogółem tys. m 3 3683,3 4770,8 przemysł tys. m 3 426 325 rolnictwo i le śnictwo tys. m 3 147 1499 eksploatacja sieci wodoci ągowej tys. m 3 3110,3 2946,8 eksploatacja sieci wodoci ągowej - gospodarstwa domowe tys. m 3 2212,0 2232,8 wzrost zu Ŝycia w stosunku do roku 2009 spadek zu Ŝycia w stosunku do roku 2009 Źródło: BDL GUS

68 „PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021” WRAZ Z AKTUALIZACJ Ą „PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO”

W przypadku poszczególnych gmin najwy Ŝsze ogólne zu Ŝycie wody odnotowano w gminie śerków i wyniosło 1853,7 tys. m 3, oraz w gminie Jarocin – 1851,9 tys. m 3. Na wielko ść zu Ŝycia wpływ miały zakłady przemysłowe oraz rolnictwo. Z kolei najni Ŝsze zu Ŝycie odnotowano w gminie Jaraczewo 434,8 tys. m 3. W gminie Kotlin ogólne zu Ŝycie wody w stosunku do roku 2009 spadło a Ŝ o 41%, we wszystkich pozostałych gminach odnotowano ogólny wzrost zu Ŝycia wody. Eksploatacja sieci wodoci ągowej w tym gospodarstwa domowe s ą najbardziej wodochłonnymi dziedzinami gospodarki, na które przypada odpowiednio 61% i 46,8% udziału. Powiat jaroci ński charakteryzuje si ę dobrze rozwini ętym rolnictwem i le śnictwem na które przypada ponad 31% zu Ŝycia wody.

Tabela 37 Zu Ŝycie wody na cele gospodarki w gminach powiatu jaroci ńskiego 2009 2013 Gmina 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 [dam 3] [dam 3] [dam 3] [dam 3] [dam 3] [dam 3] [dam 3] [dam 3] [dam 3] [dam 3] Gmina Jaraczewo 417,3 0 85 332,3 225,2 434,8 0 85 349,8 237,8 Gmina Jarocin 1719,0 84 40 1595,0 1200,7 1851,9 60 80 1711,9 1236,1 Gmina Kotlin 1070,2 342 0 728,2 387,8 630,4 265 0 365,4 324,0 Gmina śerków 476,8 0 22 454,8 398,3 1853,7 0 1334 519,7 434,9 Powiat jaroci ński 3683,3 426 147 3110,3 2212,0 4770,8 325 1499 2946,8 2232,8 wzrost zu Ŝycia w stosunku do roku 2009 spadek zu Ŝycia w stosunku do roku 2009 1 – zu Ŝycie ogółem, 2 – w przemy śle, 3 – na rolnictwo i le śnictwa, 4 - eksploatacja sieci wodoci ągowej, 5 - eksploatacja sieci wodoci ągowej - gospodarstwa domowe Źródło: BDL GUS

Średnie zu Ŝycie wody w gospodarstwach domowych w przeliczeniu na jednego mieszka ńca powiatu kształtowało si ę w 2013 r. na poziomie 31,2 m 3 i było ni Ŝsze od średniej dla województwa wielkopolskiego 35,1 m 3. W przypadku gmin wska źnik w tym zakresie kształtowały si ę na poziomie od 27,2 m 3 w gminie Jarocin do 44,3 m 3 w gminie Kotlin. Szczegółowy wykaz przedstawia poni Ŝsza tabela. Tabela 38 Wska źnik zu Ŝycia wody Jednostka Wska źnik zu Ŝycia wody na 1 Wska źnik zu Ŝycia wody na 1 terytorialna mieszka ńca w 2009 r. mieszka ńca w 2013 r. Gmina Jaraczewo 27,1 28,3 Gmina Jarocin 26,9 27,2 Gmina Kotlin 54,1 44,3 Gmina śerków 37,7 41,5 Powiat jaroci ński 31,3 31,2 Woj. wielkopolskie 35,3 35,1 wzrost zu Ŝycia w stosunku do roku 2009 spadek zu Ŝycia w stosunku do roku 2009

6.1.5. Zapobieganie powodziom i suszom Zgodnie z zapisami ustawy Prawo wodne (Dz. U. z 2012 r. poz. 145 ze zm.) ochronę przed powodzi ą prowadzi si ę z uwzgl ędnieniem map zagro Ŝenia powodziowego, map ryzyka powodziowego oraz planów zarz ądzania ryzykiem powodziowym. Przepisy w sprawie ochrony przed powodzi ą zostały przetransponowane z Dyrektywy 2007/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 pa ździernika 2007 r. w sprawie ocen ryzyka powodziowego i zarz ądzania nim (tzw. Dyrektywa Powodziowa), która wymaga sporz ądzenia: • wst ępnej oceny ryzyka powodziowego (do 22 grudnia 2011 r.). Na tej podstawie okre ślone zostały obszary, na których stwierdza si ę istnienie du Ŝego ryzyka powodziowego lub jego wyst ąpienie jest prawdopodobne

• map zagro Ŝenia i map ryzyka powodziowego (do 22 grudnia 2013 r.) dla obszarów, na których stwierdzono istnienie du Ŝego ryzyka powodziowego, wyznaczonych na podstawie wst ępnej oceny ryzyka powodziowego. Mapy wskazuj ą obszary, w których prawdopodobie ństwo powodzi jest: niskie (lub na których powód ź b ędzie miała charakter zdarzenia ekstremalnego); średnie (wyst ępowanie powodzi nie cz ęś ciej ni Ŝ co 100 lat), a tak Ŝe wysokie. • Planów zarz ądzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy (do 22 grudnia 2015 r.) opracowywanych na podstawie ww. map. Mapy zagro Ŝenia powodziowego i mapy ryzyka powodziowego stanowi ą podstaw ę dla racjonalnego planowania przestrzennego na obszarach zagro Ŝonych powodzi ą, a tym samym dla ograniczania negatywnych skutków powodzi. Głównym celem opracowania map zagro Ŝenia powodziowego i map ryzyka powodziowego jest stworzenie podstaw do opracowania planów zarz ądzania ryzykiem powodziowym – ostatniego etapu wdra Ŝania Dyrektywy Powodziowej. Mapy te b ędą skutecznym narz ędziem pozyskiwania danych, podstaw ą ustanawiania priorytetów i podejmowania dalszych decyzji o charakterze technicznym, finansowym i politycznym dotycz ących zarz ądzania ryzykiem powodziowym. Wst ępna ocena ryzyka powodziowego dla obszarów dorzeczy w Polsce została opracowana przez prezesa Krajowego Zarz ądu Gospodarki Wodnej w grudniu 2011 r. W pierwszym cyklu planistycznym na terenie powiatu jaroci ńskiego zostały wyznaczone obszary nara Ŝone na niebezpiecze ństwo powodzi. Na terenie powiatu powa Ŝne zagro Ŝenia powodziowe mog ą wyst ąpi ć jedynie w przypadku splotu niekorzystnych zjawisk hydrologicznych. Decyduj ące znaczenie dla kształtowania si ę maksymalnych stanów wody maj ą głównie wezbrania zimowo-wiosenne o charakterze roztopowym (marzec - kwiecie ń) oraz intensywne wezbrania opadowe (maj - lipiec). Najwi ększe zagro Ŝenie zalania wodami powodziowymi ma miejsce na znacznym obszarze gminy śerków w rejonie tzw. „ Ŝerkowskiego w ęzła hydrograficznego” u zbiegu rzek Prosna, Lutynia i Warta oraz w mniejszym stopniu na terenach zachodniej cz ęś ci gminy Jaraczewo. Dla obszarów tych wykonano mapy zagro Ŝenia i mapy ryzyka powodziowego. Dla rzeki Warty i Prosny RZGW w Poznaniu posiada opracowane Studium ochrony przeciwpowodziowej z wyznaczonym zasi ęgiem wody o prawdopodobie ństwie przewy Ŝszenia p=1% - obszarem szczególnego zagro Ŝenia powodzi ą. Dodatkowo, zgodnie z wykazem obszarów nara Ŝonych na niebezpiecze ństwo powodzi rzeka Warta (na odcinku km 0-795), rzeka Prosna (na odcinku km 0- 208), rzeka Lutynia (na odcinku km 0-52), Ko ścia ński Kanał Obry (na odcinku km 0-103) zostały zakwalifikowane do opracowania map zagro Ŝenia i ryzyka powodziowego w II cyklu planistycznym, tj. w terminie do 22.12.2013 r. Wobec powy Ŝszego, na terenie powiatu jaroci ńskiego wyst ępuj ą odcinki rzek, na których, zgodnie ze wst ępn ą ocen ą ryzyka powodziowego, wyst ąpienie zagro Ŝenia powodziowego jest prawdopodobne, a wielko ść i zasi ęg tego zagro Ŝenia zostały okre ślone na mapach zagro Ŝenia.

70 „PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021” WRAZ Z AKTUALIZACJ Ą „PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO”

Rysunek 11 Wst ępna ocena ryzyka powodziowego – obszary nara Ŝone na niebezpiecze ństwo powodzi na terenie powiatu jaroci ńskiego

Źródło: kzgw.gov.pl

Zgodnie z informacj ą Wielkopolskiego Zarz ądu Melioracji i Urz ądzeń Wodnych w Poznaniu zewidencjonowanych było 37,356 km wałów przeciwpowodziowych, w tym • 17,026 km wałów przeciwpowodziowych rzeki Lutyni, • 8,330 km wałów rzeki Warty, • 12,000 km wałów rzeki Prosny. Powierzchnia obszarów zagro Ŝonych powodzi ą, chroniona przez wały przeciwpowodziowe wynosi 3618 ha. Stan techniczny tych urz ądze ń oceniany jest jako dobry, na całej długo ści po modernizacji.

W celu poprawy stanu bezpiecze ństwa na przepływaj ących rzekach WZMiUW w Poznaniu w miar ę dost ępnych środków finansowych realizuje przedsi ęwzi ęcia polegaj ące na konserwacji cieków. W roku 2012 wykonano przedsi ęwzi ęcia o ł ącznej kwocie 1304,9 tys. zł, w tym: • konserwacj ę 181,3 km cieków tj. 73,0 % cieków powiatu jaroci ńskiego na kwot ę 1130,8 tys. zł. Konserwacj ą obj ęto nast ępuj ące cieki; Lutynia, Ko ścia ński Kanał Obry, Lipinka, Czarny Rów II, Czarny Rów Ib, Rzeka Obra, Kanał śerniki, Lubianka, Kotlinka, Brodek, Lubieszka, Kanał Stefanowski, Kanał Ulgi I, Kanał Ulgi II, Rudnik. • konserwacj ę wszystkich wałów przeciwpowodziowych na terenie powiatu na kwotę 174,1 tys. zł. - wały rzek Warty, Lutyni i Prosny na długo ści 37,356 km, Prace te polegały na: • wykoszeniu porostów ze skarp cieków – 144,020 km, • wykoszeniu dna cieków - 26,713 km,

• hakowaniu porostów - 9,084 km • odmuleniu dna cieków - 100,146 km, • remoncie budowli pi ętrz ących - 2 szt. • wykoszeniu porostów ze skarp i korony wałów - 37,356 km. W ramach partycypacji wykonano równie Ŝ konserwacj ę cieku Lipinka na długo ści 2,827 km (wykoszenie skarp i odmulenie dna).

W roku 2013 wykonano konserwacj ę na 129,207 km tj. 52,0 % cieków powiatu jaroci ńskiego na kwot ę 625,0 tys. zł oraz 37,356 km wałów przeciwpowodziowych tj. 100 % na kwot ę 139,9 tys. zł. o warto ści łącznej 764,9 tys. zł. w tym : • w ramach planu konserwacji - 126,367 km cieków na warto ść 625,0 tys. zł. Konserwacj ą obj ęto nast ępuj ące cieki; Ko ścia ński Kanał Obry, Rzeka Obra, Kanał śerniki, Lipinka, Lubianka, śybura, Czarny Rów II, Czarny Rów Ib, Kanał Ulgi I, Kanał Ulgi II, Kanał Stefanowski, Kotlinka, Lubieszka, Lutynia, Stara Lutynia • konserwacja wałów rzek Warty, Lutyni i Prosny na długo ści 37,356 km na warto ść 139,9 tys. zł. Prace te polegały na: • wykoszeniu porostów ze skarp cieków – 128,711 km, • wykoszeniu dna cieków - 82,271 km, • odmuleniu dna cieków - 20,489 km, • wykoszeniu porostów ze skarp i korony wałów - 37,356 km W ramach partycypacji: ciek Lipinka na długo ści 2,84 km ( wykoszenie skarp i odmulenie dna).

Rol ę odbiorników nadmiaru wody na obszarach u Ŝytków rolnych pełni ą równie Ŝ rowy melioracyjne. Łączna długo ść rowów melioracyjnych na terenie powiatu wynosi 672,106 km, w tym: • gm. Jaraczewo 173,526 km, • gm. Jarocin 170,100 km, • gm. Kotlin 132,328 km, • gm. śerków 196,152 km.

Ocena stanu technicznego, jak równie Ŝ utrzymanie urz ądze ń melioracji szczegółowych na terenie powiatu le Ŝy w gestii Zwi ązku Spółek Wodnych w Jarocinie oraz Gminnych Spółek Wodnych.

Powierzchnia gruntów zmeliorowanych wynosi 29 342 ha, w tym gruntów ornych 25 757 ha, trwałych uŜytków zielonych – 3 585 ha.

Tabela 39 Powierzchnia gruntów zmeliorowanych na terenie powiatu jaroci ńskiego Powierzchnia gruntów zmeliorowanych Gmina Grunty orne [ha] Trwałe u Ŝytki zielone [ha] Jaraczewo 5891 1099 Jarocin 7377 800 Kotlin 5203 331 śerków 7286 1355 Powiat Jarocin 25757 3585 Źródło: WZMiUW w Poznaniu

Rowy melioracyjne zaliczane s ą do urz ądze ń melioracji wodnych szczegółowych, pełni ą bardzo wa Ŝną rol ę w regulacji stosunków wodnych w celu polepszenia zdolno ści produkcyjnej gleby, ułatwienia jej uprawy oraz w ochronie u Ŝytków rolnych przed powodziami ze wzgl ędu na prawidłowe funkcjonowanie niezb ędna jest ich konserwacja co najmniej dwa razy do roku tj. wiosn ą i jesieni ą. Brak konserwacji rowów melioracyjnych mo Ŝe doprowadzi ć do podtopie ń oraz całkowitego ich zaniku. Wła ściwa melioracja gruntów rolniczych przynosi w bardzo krótkim czasie wymierne korzy ści dla wszystkich. Prawidłowe stosunki wodne w glebie daj ą popraw ę plonów, natomiast dobrze rozwini ęta

72 „PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021” WRAZ Z AKTUALIZACJ Ą „PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO”

eksploatacja melioracji podstawowej i szczegółowej zapobiega zalewaniu gruntów. Działania zwi ązane z napraw ą systemów melioracyjnych i drenarskich mog ą równie Ŝ nie ść negatywne skutki. Mog ą wi ąza ć si ę z osuszaniem terenów chronionych w tym siedlisk przyrodniczych czy siedlisk ro ślin i zwierz ąt chronionych. Szczególne zagro Ŝenie stwarza to dla lasów bagiennych i zaro śli ł ęgowych wyst ępuj ących w dolinach rzecznych). Zaniechanie wykaszania i wypasu jest natomiast dodatkowym czynnikiem przyspieszaj ącym to zjawisko. Według informacji Wielkopolskiego Zarz ądu Melioracji i Urz ądze ń Wodnych w Poznaniu, powierzchnia gruntów ornych i u Ŝytków zielonych wymagaj ących melioracji w powiecie jaroci ńskim wynosi 7 346 ha.

Tabela 40 Powierzchnia gruntów ornych i u Ŝytków zielonych wymagaj ących wykonania melioracji Powierzchnia gr untów wymagaj ących melioracji Gmina Grunty orne [ha] Trwałe u Ŝytki zielone [ha] Jaraczewo 1798 192 Jarocin 1761 265 Kotlin 1311 236 śerków 1116 667 Powiat Jarocin 5986 1360 Źródło: WZMiUW w Poznaniu

Jednym z istotnych warunków ograniczenia niebezpiecze ństwa powodzi jak równie Ŝ ochron ą przed skutkami suszy jest zwi ększenie retencji zbiornikowej, poprzez budow ę zbiorników wodnych. Ich realizacja przyczyniłaby si ę równie Ŝ do rozwoju turystyki, a tym samym do aktywizacji obszaru powiatu. Na terenie powiatu jaroci ńskiego znajduje si ę zbiornik retencyjny Roszków o u Ŝytkowej pojemno ści 616 tys. m 3, pełni ący funkcje przeciwpowodziowe.

W „Programie małej retencji dla województwa Wielkopolskiego w perspektywie na lata 2014-2017” z terenu powiatu jaroci ńskiego do realizacji zostały uj ęte nast ępuj ące zbiorniki: • „Zbiornik wodny Jaraczewo, gm. Jaraczewo - obecnie prowadzona inwestycja pn.: Zbiornik zlokalizowany na rzece Obrze w gminie Jaraczewo, projektowana powierzchnia zalewu 37,40 ha i pojemno ść 0,798 mln. m 3. Szacunkowy koszt zbiornika wynosi 14,833 mln zł i finansowany jest ze środków Unii Europejskiej: Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007- 2013 o ś. 1, działanie 125, schemat II –Gospodarowanie rolniczymi zasobami wodnymi. Inwe- stycja jest kontynuacj ą robót zwi ązanych z odbudow ą Ko ścia ńskiego Kanału Obry w gm. Ja- raczewo. Głównym celem projektowanego zbiornika, poza przechwyceniem fali powodziowej na rzece Obrze, jest magazynowanie wody dla potrzeb nawadniania podsi ąkowego u Ŝytków zielonych poło Ŝonych w dolinie Ko ścia ńskiego Kanału Obry. Do pierwotnej wersji programu programowane były równie Ŝ poni Ŝsze zbiorniki: • Zbiornik wodny Góra na cieku Czarny Rów II – powierzchnia 45 ha, pojemno ść u Ŝytkowa: 1 800 tys. m 3 , koszt: 26 200 tys. zł, • Zbiornik wodny Brzostków na cieku Lutynia – powierzchnia 44 ha, pojemno ść u Ŝytkowa: 645 tys. m 3 , koszt: 8 000 tys. zł, • Zbiornik wodny Podlesie na cieku Lutynia – powierzchnia 125 ha, pojemno ść u Ŝytkowa: 1 870 tys. m3 , koszt: 27 000 tys. zł

Wykaz istniej ących i planowanych do budowy małych zbiorników retencyjnych na terenie powiatu jaroci ńskiego przedstawia poni Ŝsza tabela.

Tabela 41 Wykaz istniej ących i planowanych małych zbiorników retencyjnych na terenie powiatu jaroci ńskiego

Nazwa zbiornika, Istniej ący/ Powierzchnia/ pojem- L.p Nazwa cieku lokalizacja. planowany no ść

istniej ąca: powierzchnia 6,5 ha Obecnie istniej ący zbiornik Parz ęczew pojemno ść 0,4 mln m 3 Góra Parz ęczew 1. Czarny Rów II ma docelowo stanowi ć cz ęść zbiornika gm. Jaraczewo Góra planowana: powierzchnia 45,0 ha pojemno ść 1,8 mln m 3 Planowany do wykonania w 2014 r. (po- Jaraczewo Pow. 47,0 ha 2. Obra siada pozwolenie na realizacj ę inwestycji 3 gm. Jaraczewo Poj. 0,8 mln m przeciwpowodziowej) Roszków Istniej ący (wybudowany w latach 1996- Pow. 34,0 ha 3. gm. Jaraczewo Lubieszka 3 1997) Poj. 0,98 mln m gm. Jarocin Brzóstków Pow. 44,0 ha 4. gm. śerków Lutynia Planowany 3 Poj. 0,6 mln m

Podlesie Pow. 125,0 ha 5. gm. śerków Lutynia Planowany 3 Poj. 1,9 mln m

Bachorzew Pow. 62,0 ha 7. Lutynia Planowany 3 gm. Jarocin Poj. 2,4 mln m Wola Ksi ąŜę ca Pow. 89,0 ha 8. gm. Jarocin Lutynia Planowany 3 Poj. 2,0 mln m gm. Kotlin Lutynia m. Wilcza gm. Kotlin Pow. 94,0 ha 9. Lutynia Planowany oraz m. Lutynia Poj. 2,95 mln m 3 gm. Dobrzyca (powiat pleszewski) Źródło: Starostwo Powiatowe w Jarocinie

Funkcje retencyjne spełniaj ą równie Ŝ stawy rybne, m.in. w gminie śerków Stawy o powierzchni całkowitej 48,93 ha, podzielone s ą na dwa kompleksy wodne – Podlesie i Raszewy.

W celu poprawy stanu środowiska i racjonalnego gospodarowania jego zasobami w „Wieloletnim programie inwestycji melioracyjnych w województwie wielkopolskim na lata 2014-2020 przewidzianym do realizacji ze środków krajowych oraz Unii Europejskiej w ramach programów pomocowych w okresie programowania 2014-2020” zaplanowano działania, które polega ć b ędą na: 1. zwi ększeniu skali sztucznej retencji, zarówno retencji małej poprawiaj ącej zaopatrzenie rolnictwa w wod ę, jak i retencji du Ŝej na głównych ciekach wodnych, 2. modernizacji i rozbudowy budowli hydrotechnicznych zabezpieczaj ących przed zbyt wysokimi stanami powodziowymi oraz łagodz ących ich skal ę i skutki – rozbudowa systemów wałów i polderów, 3. wzro ście retencji korytowej przez konserwacj ę mi ędzywali b ądź teras zalewowych rzek, 4. pracach melioracyjnych porz ądkuj ących stosunki wodne, ograniczaj ące stany ekstremalne, 5. budowie i konserwacji oraz wła ściwej eksploatacjcji urz ądze ń melioracyjnych.

6.2. Stan powietrza atmosferycznego Źródła zanieczyszcze ń powietrza mo Ŝemy podzieli ć ze wzgl ędu na pochodzenie na dwie grupy: pochodzenia naturalnego oraz antropogenicznego. W śród zanieczyszcze ń powietrza wyró Ŝnia si ę

74 „PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021” WRAZ Z AKTUALIZACJ Ą „PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO”

mi ędzy innymi: pyły, sadze, aerozole, gazy i pary, substancje aromatyczne (odory), a tak Ŝe ró Ŝnego rodzaju energie (hałas i wibracje, promieniowanie elektromagnetyczne). O jako ści powietrza decyduje wielko ść i przestrzenny rozkład emisji ze wszystkich źródeł z uwzgl ędnieniem przepływów transgranicznych i przemian fizykochemicznych zachodz ących w atmosferze.

Przestrzenny rozkład emisji na terenie województwa wielkopolskiego jest zró Ŝnicowany. Najwi ększe skupiska emitorów punktowych, jak i znaczna emisja liniowa zwi ązane s ą z obszarami zurbanizowanymi du Ŝych miast. Emisja punktowa dotyczy emisji zorganizowanej z zakładów, powstaj ącej w wyniku energetycznego spalania paliw oraz przemysłowych procesów technologicznych. Emisja liniowa to głównie emisja komunikacyjna z transportu samochodowego, kolejowego, wodnego i lotniczego. Emisja powierzchniowa jest sum ą emisji z palenisk domowych, oczyszczania ścieków w otwartych urz ądzeniach oczyszczaj ących i składowania odpadów.

Szkodliwymi substancjami pochodzenia antropogenicznego najcz ęś ciej emitowanymi do powietrza s ą przede wszystkim: tlenek siarki, tlenek w ęgla, wielopier ścieniowe w ęglowodory aromatyczne (WWA), benzo( α)piren, sadza, kadm oraz drobne pyły powstaj ące w wyniku spalania w ęgla, oleju opałowego oraz materiałów p ędnych. Zanieczyszczenie powietrza powy Ŝej wymienionymi substancjami chemicznymi ma negatywny wpływ na jako ść Ŝycia i zdrowie człowieka, a tak Ŝe zaburza prawidłowe funkcjonowanie ekosystemów. Z analizy danych statystycznych województwa wynika, Ŝe emisja substancji gazowych z zakładów przemysłowych utrzymuje si ę od lat na zbli Ŝonym poziomie, natomiast zauwa Ŝalny jest spadek emisji pyłów, w tym ze spalania paliw. Według danych GUS w 2013 r. emisja pyłów z terenu powiatu jaroci ńskiego z zakładów zaliczanych do szczególnie uci ąŜ liwych wyniosła 21 ton, co stanowiło 0,4% ogólnej masy emitowanych zanieczyszcze ń pyłowych z terenu województwa wielkopolskiego. Wielko ść emisji gazów w powiecie osi ągn ęła poziom 18 287 ton, co w odniesieniu do całkowitej masy emitowanych gazów w województwie stanowiło 0,1%. Powiat charakteryzuje si ę stosunkowo nisk ą emisj ą zanieczyszcze ń w województwie, zajmując 23 i 26 miejsce w województwie pod wzgl ędem emisji substancji pyłowych i gazowych, co wskazuje na niskie uprzemysłowienie obszaru. W 2013 r. na urz ądzeniach do redukcji i neutralizacji zanieczyszcze ń udało si ę zatrzyma ć ponad 151 ton zanieczyszcze ń pyłowych co stanowi ok. 87,8% wytworzonych zanieczyszcze ń. Poni Ŝsza tabela przedstawia emisj ę substancji pyłowych i gazowych z zakładów szczególnie uci ąŜ liwych na terenie powiatu jaroci ńskiego. Tabela 42 Emisja substancji do powietrza z zakładów szczególnie uci ąŜ liwych na terenie powiatu jaroci ńskiego w latach 2009 i 2013 r. Emisja zanieczyszcze ń [t/rok] 2008 2013 Emisja substancji pyłowych ogółem 61 21 ze spalania paliw 55 7 Emisja substancji gazowych ogółem 37237 18287 ogółem (bez dwutlenku w ęgla) 392 207 dwutlenek siarki 194 70 tlenki azotu 63 30 tlenek w ęgla 121 93 dwutlenek w ęgla 36845 18080 Źródło: GUS BDL

W wyniku energetycznego spalania paliw ze źródeł punktowych powstaj ą zanieczyszczenia, które ze wzgl ędu na sposób wprowadzania do powietrza (wysoko ść emitora oraz pr ędko ść wylotowa gazów), oddziałują na stan jako ści powietrza zwykle w mniejszym stopniu ni Ŝ spalanie paliw w indywidualnych systemach grzewczych. W powiecie jaroci ńskim wyst ępuj ą zakłady przemysłowe z procesami techno- logicznymi, które emituj ą pewne ilo ści substancji do powietrza atmosferycznego.

Wielko ść emisji substancji pyłowych i gazowych z zakładów przemysłowych zlokalizowanych na obszarze powiatu jaroci ńskiego przedstawiono na podstawie wydanych pozwole ń zintegrowanych oraz decyzji na wprowadzanie gazów i pyłów do powietrza. Tabela 43 Wielko ść emisji substancji do powietrza na podstawie wydanych pozwole ń zintegrowanych i decyzji na wprowadzanie gazów i pyłów do powietrza Termin Emisja roczna Lp Zakład, adres Rodzaj zanieczyszcze ń obowi ązywania {Mg/rok] pozwolenia Pozwolenia zintegrowane 1. Zakład Przemysłu Amoniak 7,6565 Mi ęsnego Biernacki Chlorobenzen 0,05042 Sp. z o.o., Golina, dichlorobenzen (dwuchlorobenzen) 0,0136 Ul. Dworcowa 47d, 1,2-dichloroetan (chlorek etylenu) 0,002972 63-200 Jarocin dichlorometan (chlorek metylenu) 0,000339 dietyloamina (dwuetyloamina) 0,000852 dimetyloamina (dwumetyloamina) 0,001694 ditlenek azotu (dwutlenek azotu) ditlenek 10,816 1 listopad siarki (dwutlenek siarki) 11,011 2020 r. fenol 0,00212 krezol 0,017 kwas octowy 2,84994 metyloamina 0,0017 pył zawieszony PM 10 0,296 siarkowodór 0,0017 tlenek w ęgla 0,190 trichloroeten (trójchloroetylen) 0,0153 2. BIOGAZ – JAROCIN 0,0062 Sp. z o.o., ul. Długa Amoniak 0,00032 44, 63-200 Jarocin Dimetyloamina (dwumetyloamina) 13,5308 Ditlenek azotu (dwutlenek azotu) 3,6076 Ditlenek siarki (dwutlenek siarki) 1,6224 Formaldehyd 0,0016 24 maja 2021 r. Kwas octowy 0,024 Pył zawieszony PM 10 23,169 Tlenek w ęgla 0,01925 Węglowodory alifatyczne 0,01925 Węglowodory aromatyczne

3. „CERPOL – KOZŁOWICE S.A.,

Kozłowice ul. Nowa Ditlenek azotu (dwutlenek azotu) 51,610 4, 46-310 Gorzów Ditlenek siarki (dwutlenek siarki) 8,431 14 czerwca Śląski” dla instalacji Pył zawieszony PM10 28,390 2017 r. Wydział Ceramiczny Tlenek w ęgla 284,140 „BRZOSTÓW”,

Roszków 92A, 63- 200 Jarocin, 4. CERAMIKA paliwo: w ęgiel kamienny 37,3200 „CZERWONA” Jacek Ditlenek azotu (dwutlenek azotu) 47,9400 Kostrzewski, Ditlenek siarki (dwutlenek siarki) 23,5240 My ślniew 73, Pył całkowity 4,7047 63-507 Kobyla Góra, Pył zawieszony PM 10 197,4100 dla instalacji Wydział Tlenek w ęgla 22 sierpnia 18,6600 Ceramiczny paliwo: gaz ziemny zaazotowany GZ- 2017 r.

„WITASZYCE”, ul. 41.5 2,9185 Kolejowa 10, 63-230 Ditlenek azotu (dwutlenek azotu) 11,7620 Witaszyce, Ditlenek siarki (dwutlenek siarki) 98,7050 Pył zawieszony PM 10 Tlenek w ęgla

5. Neorol Sp. z o.o., Ditlenek azotu (dwutlenek azotu) 0,424 Chrzan, Ditlenek siarki (dwutlenek siarki) 0,0196 18 lutego 2024 r. Ul. Akacjowa 1, 63- Pył ogółem 15,728

210 śerków Pył zawieszony PM 10 11,026 Tlenek w ęgla 0,06 6. Gospodarstwo Rolne Węglowodory alifatyczne 2,2208 b.d.

76 „PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021” WRAZ Z AKTUALIZACJ Ą „PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO”

Bogumiła Aldehyd octowy 0,0626 Lenartowska, Gola, Amoniak 2,0185 Ul. Jaraczewska 71 Pył PM10 0,0017 A, 63-233 Gola Dwutlenek siarki 0,00121 Tlenki azotu 0,0321 Tlenek w ęgla 0,0025 Pozwolenia na wprowadzanie gazów i pyłów do powietrza 1. DOM-BUD Kazimierz Stachowiak, ul.

Śniadeckich 38, 64-

100 Leszno, 27 grudnia Pył zawieszony PM10 0,8432 instalacja ul. 2016 r.

Ceglanej 1, 63-200

Jarocin,

2. Przedsi ębiorstwo Robót Drogowych dwutlenek azotu 2,8100 „DroBud” Spółka dwutlenek siarki 4,4356 17 sierpnia Akcyjna, Pył zawieszony PM 10 7,3944 2018 r. ul. Pozna ńska 71a, Tlenek w ęgla 377,0048 63-200 Jarocin 3. GÓRA śDZE BETON nie okre ślono Sp. z o.o., Chorula wielko ści emisji ul. Cementowa 1, pyłów, 45-076 Opole, dla które wprowadzane Wytwórni Betonu 16 lipca 2017 r. Pył zawieszony PM10 do powietrza nie Towarowego, powoduj ą zlokalizowanej przy przekroczenia 10 % ul. Powsta ńców warto ści Wlkp. 3, 63-200 odniesienia Jarocin 4. Jaroci ńska Fabryka Pył całkowity 18,603 Mebli FORNIR Sp. z Pył zawieszony PM 10 3,721 o.o., 2-Aminoetanol (etanolamina) 0,4754 ul. Powsta ńców Formaldehyd 0,7901 Wlkp. 1, 63-200 Benzen 0,219 18 pa ździernika Jarocin, Ksylen 2,510 2016 r. Octan butylu 4,277 Octan etylu 3,555 Toluen 2,900 Butan-1-ol (alkohol butylowy) nie okre ślono Etylobenzen nie okreslono 5. KRIOTON Sp. z o.o., ul. Przejazdowa 1, 78-200 Białogard, dwutlenek azotu 6,3114 2 kwietnia dla instalacji Pył zawieszony PM10 0,0738 2019 r. skraplania gazu Tlenek w ęgla 1,5762 ziemnego CNG w miejscowo ści Chrzan 6. Przedsi ębiorstwu Akrylaldehyd (akroleina) 0,0088975 Produkcyjno- Benzo[ α]piren 0,00003274 Handlowo- Fenol 0,025424 Usługowemu Trietylamina (trójetyloamina) 0,0131564 „LARUS” Krzysztof Aceton Nie okre ślono Adamkiewicz, Rynek Butan-2-on (metyloetyloketon) Nie okre ślono 1 sierpnia 7, 63-810 Borek dwutlenek azotu Nie okre ślono 2016 r. Wlkp., dla instalacji dwutlenek siarki Nie okre ślono

zlokalizowanej na Kwas octowy Nie okre ślono terenie Zakładu Pył zawieszony ogółem PM10 Nie okre ślono Przetwórstwa Tlenek w ęgla Nie okre ślono Rybnego, ul. Jaroci ńska 3, 63-233 Jaraczewo 7. LENTEX S.A., ul. Dwutlenek azotu 0,8280 Powsta ńców Dwutlenek siarki nie okre ślono 14 lutego Śląskich 54, 42-700 Pył zawieszony PM10 nie okre ślono 2021 r. Lubliniec Tlenek w ęgla nie okre ślono

dla instalacji eksploatowanej na terenie Wydziału Zamiejscowego LENTEX S.A. w Jarocinie, zlokalizowanego przy ul. Powsta ńców Wlkp. 1, 8. MEBLOBUK Spółka Pył zawieszony PM 10 0,5466 Jawna Hanna i Aceton nie okre ślono Zdzisław Bukowiec, Butan-1-ol (alkohol butylowy) nie okre ślono ul. Pozna ńska 71, Etylobenzen nie okre ślono 60-185 Skórzewo, Ksylen nie okre ślono 1 marca dla instalacji Mezytylen nie okre ślono 2019 r. zlokalizowanej na Octan butylu nie okre ślono terenie Zakładu Octan etylu nie okre ślono Produkcji Mebli przy Toluen nie okre ślono ul. Wojska Polskiego 47, 63-200 Jarocin, 9. Ośrodek Techniki Aceton 0,1142906 Le śnej, ul. Cynk 0,0001898 Przemysłowa 2D, Ksylen 0,1582383 63-200 Jarocin Mangan 0,0006238 Octan butylu 0,0714498 3 czerwca Octan metylu 0,0900211 2022 r. Pył zawieszony PM10 0,1494623

Tlenek w ęgla 0,0616403 Toluen 0,2666949 Węglowodory alifatyczne 0,1611887 Węglowodory aromatyczne 0,3760369

10. Firmie Produkcyjno- Pył zawieszony PM10 2,02550 Handlowej „PAULA” Tlenki azotu 3,14560 Kolonia Skarszewek Dwutlenek siarki nie okre ślono 31A, 62-817 Tlenek w ęgla nie okre ślono 24 pa ździernika śelazków z Zakładu 2015 r. Produkcyjnego w Parzewie, Parzew 14, 63-220 Kotlin, 11. Przedsi ębiorstwu Energetyki Cieplnej Sezon Sezon Sp. z o.o., ul. letni grzewczy Kasprzaka 1a, 63- Dwutlenek siarki 04 sierpnia 34,029 412,221 200 Jarocin, Dwutlenek azotu 2018 r. 17,014 117,866 dla instalacji Pył 29,775 130,627 przy ul. Powsta ńców Wlkp. 1, 12. Przedsi ębiorstwu Energetyki Cieplnej E1 E2 Sp. z o.o., Dwutlenek siarki 321,724 1,219 17 sierpnia dla instalacji Dwutlenek azotu 85,794 5,225 2018 r. przy ul. Węglowej 3- Pył 85,794 0,174 5, 63-200 Jarocin, 13. PHU „JASZ” Jadwiga Pył zawieszony PM 10 0,3697 Szklarczyk, Aceton nie okre ślono Łuszczanów Butan-1-ol (alkohol butylowy) nie okre ślono ul. Mostowa 14, 63- Etylobenzen nie okre ślono 200 Jarocin, Formaldehyd nie okre ślono Izopropylobenzen (kumen) nie okre ślono 17 maja 2016 r. Ksylen nie okre ślono 2-Metylopropan-1-ol (alkohol nie okre ślono izobutylowy) nie okre ślono Mezytylen nie okre ślono Octan butylu nie okre ślono Octan etylu nie okre ślono

78 „PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021” WRAZ Z AKTUALIZACJ Ą „PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO”

Toluen 14. RBB – Stal J. Ditlenek azotu (dwutlenek azotu) 0,00832 Borusiak Sp.k., ul. Pył zawieszony PM 10 9,256 Wojska Polskiego Butan-1-ol (alkohol butylowy) nie okre ślono 83, Butan-2-on (metyloetyloketon) nie okre ślono 18 maja 2018 r. 63-200 Jarocin, Etylobenzen nie okre ślono Ksylen nie okre ślono Tlenek w ęgla nie okre ślono

15. Zakład Kształcenia Zawodowego Hanna Ditlenek azotu (dwutlenek azotu) 0,00306 13 lipca 2020 r. Gąsiorowska, Pył zawieszony PM 10 0,03648

Al. Niepodległo ści Tlenek w ęgla 0,02541 34, 63-200 Jarocin, 16. ZOTECH jfm Spółka dwutlenek azotu 0,04000 z o.o., ul. dwutlenek siarki 0,03040 Powsta ńców Wlkp. alkohol butylowy nie okre ślono 4 marca 2015 r. 1, Izocyjaniany nie okre ślono 63-200 Jarocin Pył zawieszony PM10 nie okre ślono Tlenek w ęgla nie okre ślono 17. Belinda sp. z o.o., Akrylaldehyd (akroleina) 0,0007 Jarocin, Fenol 0,0011 Ul. Powsta ńców Dwutlenek azotu nie okre ślono Wielkopolskich 16, dwutlenek siarki nie okre ślono 23 marca 2021 Formaldehyd nie okre ślono r. Kwas octowy nie okre ślono Pył zawieszony PM 10 nie okre ślono Tlenek w ęgla nie okre ślono

18. Firma Produkcyjno - Akrylaldehyd (akroleina) 0,00198 Handlowo - dwutlenek azotu 0,00198 Usługowa Wiesława Fenol 0,00292 Ci ąder, Pył zawieszony PM 10 0,03520 Wilkowyja, dwutlenek siarki nie okre ślono 17 sierpnia Ul. Alfreda Formaldehyd nie okre ślono 2018 r. Brandowskiego 41, Kwas octowy nie okre ślono Tlenek w ęgla nie okre ślono

19. Rze źnictwo i Aceton 0,00540 Wędliniarstwo Akrylaldehyd (akroleina) 0,08190 Genowefa Fr ątczak Amoniak 0,00360 Sp.J., Jarocin, Butan-2-on (metyloetyloketon) 0,01218 Ul. Wi ślana 17, dwutlenek azotu 0,01188 dwutlenek siarki 9 czerwca 0,01350 Fenol 2023 r. 0,01758 Formaldehyd 0,01218 Kwas octowy 0,05028 Metanol 0,13950 Pył zawieszony PM10 0,13500 Tlenek w ęgla 0,34020

20. Izolacja-Jarocin S.A., Pył zawieszony PM 10 17,831 Jarocin, Ul. Ksylen 0,389 25 maja Pozna ńska 24-26, Węglowodory alifatyczne 0,875 2016 r. Węglowodory aromatyczne nie okre ślono

21. Jaroci ńska Fabryka Pył całkowity 1,8400 Obrabiarek S.A., Pył zawieszony PM10 0,6361 Jarocin, Aceton nie okre ślono Ul. Zaciszna 14, Butan-1-ol nie okre ślono 17 grudnia dwutlenek azotu nie okre ślono 2014 r. Etylobenzen nie okre ślono Ksylen nie okre ślono Kwas siarkowy (VI) nie okre ślono Octan butylu nie okre ślono

Tlenek w ęgla nie okre ślono Węglowodory alifatyczne nie okre ślono Węglowodory aromatyczne nie okre ślono

22. Wytwórnia Mozaiki Osiewicz Sp. z o.o., Sp. k., Gola, Pył całkowity 11,4048 8 pa ździernika Ul. Jaraczewska Pył zawieszony PM 10 1,3686 2018 r. 75, 63-233 Jaraczewo 23. PAGED MEBLE Pył całkowity 6,796 S.A., Jasienica, Pył zawieszony PM 10 2,040 ul. Cieszy ńska 99, Aceton 2,6000 43-385 Jasienica dla Butan-2-on 6 czerwca 2,5200 instalacji na terenie Ksylen 2020 r. 1,2000 Zakładu nr 3 w Metanol 0,2400 Jarocinie przy ul. Octan butylu 7,4000 Powsta ńców Wlkp. Octan etylu 0,1200 1, 24. Drukarnia "Pati" Aceton 0,01000 Patrycja Rosik, Toluen 0,01626 4 kwietnia Jarocin, ul. węglowodory alifatyczne 0,39400 2022 r. Wrocławska 149 węglowodory aromatyczne 0,00036

25. Rybhand sp. z o.o. Aceton 0,20088 sp.k. Akroleina 0,00076 ul. Św. Ducha 118- dwutlenek azotu 0,09504 120, Fenol 0,13968 63-200 Jarocin Formaldehyd 0,0972 Trójetyloamina 0,0081 Amoniak nie okre ślono 28 lipca 2018 r. dwutlenek siarki nie okre ślono Kwas octowy nie okre ślono Metyloetyloketon nie okre ślono Pył zawieszony PM 10 nie okre ślono Tlenek w ęgla nie okre ślono Węglowodory aromatyczne nie okre ślono

26. GoldenDrew Ksylen 0,1122 Zbigniew Octan butylu 0,2583 30 lipca 2017 r. Wechterowicz, Octan etylu 0,0676

WITASZYCE, UL. Toluen 0,0760 ZAKRZEWSKA 15 27. Zalmet Sp. z o.o., dwutlenek azotu 0,1306 Zalesie 1b, dwutlenek siarki 0,0070 63-233 Jaraczewo Ksylen 2,8696 Octan butylu 2,5839 Pył zawieszony PM 10 0,5669 Etylobenzen nie okre ślono 08 maja 2023 r. Kumen nie okre ślono Mezytylen nie okre ślono Propylobenzen nie okre ślono Tlenek w ęgla nie okre ślono Węglowodory aromatyczne nie okre ślono Źródło: Starostwo Powiatowe w Jarocinie, Urz ąd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego

Wielko ść zanieczyszcze ń z zakładów na terenie powiatu jaroci ńskiego w 2013 r. przedstawia poni Ŝsza tabela, przygotowana na podstawie raportu z Wojewódzkiego Banku Zanieczyszcze ń Środowiska.

Tabela 44 Wielko ść emisji substancji do powietrza na terenie powiatu jaroci ńskiego w 2013 r. na podstawie Wojewódzkiego Banku Zanieczyszcze ń Środowiska Ładunek całkowity wszystkich substancji [Mg] Lp. Nazwa jednostki Substancje Ilo ść [Mg/rok] 1. Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna "Dobry amoniak 1,902723

80 „PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021” WRAZ Z AKTUALIZACJ Ą „PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO”

Plon", Hilarów, Hilarów 17, 63-200 Jarocin metan 6,172265 p.pozostałe 0,09641 RAZEM 8,171398 Suma gazów 8,074988 Suma pyłów 0,09641 pyły pozostałe 0,09641

dwutl. siarki 0,00344 dwutl. azotu 0,09504 tlenek w ęgla 2,72 akroleina 0,00076 amoniak 0,00132 fenol 0,13968 formaldehyd 0,0972 aceton 0,20088 Rybhand sp. z o.o. sp.k. kwas octowy 0,00078 2. ul. Św. Ducha 118-120, met.et.keton 0 63-200 Jarocin trójetyloami 0,0081 w.alif.inne 0,0976 w.arom.inne 0,0122 ald.alif.inne 0 p.pozostałe 0,1952 RAZEM 3,5722 Suma gazów 3,377 Suma pyłów 0,1952 pyły pozostałe 0,1952

alkohol metyl 0,24 ksylen 1,2 aceton 2,6 butan 2,52 PAGED MEBLE S.A., Jasienica, octan butylu 7,4 3. ul. Cieszy ńska 99, octan etylu 0,12 43-385 Jasienica p.pozostałe 8,836 RAZEM 22,916 Suma gazów 14,08 Suma pyłów 8,836 pyły pozostałe 8,836

tlenek w ęgla 0 ksylen 0,022219 toluen 0,171486 octan butylu 0,048995 GoldenDrew Zbigniew Wechterowicz, 4. WITASZYCE, UL. ZAKRZEWSKA 15 octan etylu 0,025947 w.alif.inne 0 RAZEM 0,268647 Suma gazów 0,268647 Suma pyłów 0

MEBLEX Zakład Stolarski Włodzimierz ksylen 0,06529 Bałasz, 5. Ul. Warciana 6a, toluen 0,0717 63-200 Jarocin aceton 0,01863

octan butylu 0,06506 octan etylu 0,00419 oct.izobutylu 0,01785 w.arom.inne 0 ketony inne 0,02646 kw.org.inne 0,01504 RAZEM 0,28422 Suma gazów 0,28422 Suma pyłów 0

dwutl. siarki 0 dwutl. azotu 0,019995 tlenek w ęgla 0,002645 w.alif.do C12 1,04396 węglow.aroma 1,57301 akroleina 0 benzo(a)piren 0 kwas siarkowy 0 ketony 0,03024 wodorotl.met. 0,01243 dwutl.w ęgla 0 alk.alif.inne 0,904125 Jaroci ńska Fabryka Obrabiarek S.A., kw.org.inne 0 6. Jarocin, Ul. Zaciszna 14, pył 0,351255 sadza 0 p.krzemowe 0 p.w ęgl.graf. 0 p.polimerów 0,191981 RAZEM 4,12964 Suma gazów 3,586405 Suma pyłów 0,543236 pyły ze spalania paliw 0 pyły krzemowe 0,0768 pyły w ęglowo-grafitowe,sadza 0 pyły polimerów 0,191981 pyły pozostałe 0,274455

0,00375 dwutl. siarki 0,0033 dwutl. azotu 0,0945 tlenek w ęgla 0,000675 formaldehyd 0,004875 Firma Produkcyjno - Handlowo - Usługowa fenol rod.org 0,01395 Wiesława Ci ąder, 7. kwas octowy Wilkowyja, 0,003325 Ul. Alfreda Brandowskiego 41, ald.alif.inne 0,05875 p.pozostałe 0,183125 RAZEM 0,124375 Suma gazów 0,05875 Suma pyłów 0,05875

pyły pozostałe

8. JAROMA S.A., Jarocin, dwutl. azotu 0,00737

82 „PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021” WRAZ Z AKTUALIZACJ Ą „PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO”

Al. Niepodległo ści 34, tlenek w ęgla 0,002963 w.alif.do C12 1,11 węglow.aroma 1,9643 alk.alifatycz 0,162 ketony 0,042 alk.arom.inne 0,042 p.pozostałe 0,77095 RAZEM 4,101583 Suma gazów 3,330633 Suma pyłów 0,77095 pyły pozostałe 0,77095 p.pozostałe 0,009075

dwutl. siarki 0 dwutl. azotu 0 tlenek w ęgla 0 w.alif.do C12 0 węglow.aroma 0 benzo(a)piren 0 ksylen 0,0921 dwutl.w ęgla 0 Izolacja-Jarocin S.A., 9. Jarocin, Ul. Pozna ńska 24-26, w.alif.od C13 0,003684 w.arom.inne 0,011624 pył 0 p.pozostałe 2,4228 RAZEM 2,530208 Suma gazów 0,107408 Suma pyłów 2,4228 pyły ze spalania paliw 0 pyły pozostałe 2,4228

dwutl. siarki 0,043485 dwutl. azotu 0,038267 tlenek w ęgla 2,361236 acetaldehyd 0 fenol 0,056241

Zakład Mi ęsny "Bukat" Spółka Jawna fenol rod.org 0 Stanisław Kołodzi ński, Przemysław met.et.keton 0,039137 10. Kołodzi ński, ald.alif.inne 0,005218 Nowe Parcele 44, 63-200 Jarocin kw.org.inne 0,161764 pył 0,365564 RAZEM 3,070911 Suma gazów 2,705347 Suma pyłów 0,365564 pyły pozostałe 0,365564

dwutl. siarki 0,0495 Rze źnictwo i Wędliniarstwo Genowefa dwutl. azotu 0,04356 11. Fr ątczak Sp.J., Jarocin, tlenek w ęgla 2,68785 Ul. Wi ślana 17, akroleina 0,02244 alkohol metyl 0,51018

formaldehyd 0,00594 fenol rod.org 0,06402 kwas octowy 0,18414 met.et.keton 0,04455 p.pozostałe 0,41613 RAZEM 4,02831 Suma gazów 3,61218 Suma pyłów 0,41613 pyły pozostałe 0,41613

dwutl. siarki 0 dwutl. azotu 0 tlenek w ęgla 0 amoniak 0,378 benzo(a)piren 0 metan 0 podt.azotu 0 Gospodarstwo Rolne Raszewy Sp. z o.o. 12. Raszewy 69, 63-210 śerków dwutl.w ęgla 0 pył 0 sadza 0 RAZEM 0,378 Suma gazów 0,378 Suma pyłów 0 pyły ze spalania paliw 0 pyły w ęglowo-grafitowe,sadza 0

toluen 0,014 aceton 0,006 alk.izopropyl 0,56133 13. Drukarnia "Pati" Patrycja Rosik, w.alif.inne 0,0198 Jarocin, ul. Wrocławska 149, w.arom.inne 0,000794 RAZEM 0,601924 Suma gazów 0,601924 Suma pyłów 0

w.alif.inne 0,56485 w.arom.inne 0,0389 Abriso Sp. z o.o., Góra, alk.alif.inne 0,434504 14. Ul. Dworcowa 6, 63-233 Jaraczewo RAZEM 1,038254 Suma gazów 1,038254 Suma pyłów 0

dwutl. siarki 0,061425 dwutl. azotu 0,314961 tlenek w ęgla 1,575019 fenol rod.org 0,036685 Zakład Przetwórstwa Mi ęsnego W.P. kwas octowy 0,105518 15. Biegun Sp.J., Jaraczewo, Ul. Golska 36 met.et.keton 0,003404 dwutl.w ęgla 95,7 w.arom.inne 0,03574 ald.alif.inne 0,006051 aminy inne 0,01891

84 „PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021” WRAZ Z AKTUALIZACJ Ą „PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO”

pył 0,342855 RAZEM 98,20057 Suma gazów 97,85771 Suma pyłów 0,342855 pyły ze spalania paliw 0,1044 pyły pozostałe 0,238455

dwutl. siarki 0,00009 dwutl. azotu 4,04221 tlenek w ęgla 0,29653 Zakład Przetwórstwa Owocowo- dwutl.w ęgla 2145,96 16. Warzywnego "KOTLIN" sp. z o.o., p.ze spal.pal 0,01576 Kotlin, ul. Pozna ńska 42 RAZEM 2150,315 Suma gazów 2150,299 Suma pyłów 0,01576 pyły ze spalania paliw 0,01576

dwutl. siarki 0,011136 dwutl. azotu 0,116736 tlenek w ęgla 0,091392 ksylen 1,735684 etylobenzen 0,142398 kumen 0,033962 mezytylen 0,088084 Zalmet Sp. z o.o., Zalesie 1b, 17. 63-233 Jaraczewo octan butylu 1,017166 propylobenzen 0,033962 w.arom.inne 0,363944 p.pozostałe 0,48 RAZEM 4,114464 Suma gazów 3,634464 Suma pyłów 0,48 pyły pozostałe 0,48

amoniak 2,564436 w.alif.inne 2,730347 ald.alif.inne 0,07704 Gospodarstwo Rolne Bogumiła p.pozostałe 0,02781 18. Lenartowska, Gola, Ul. Jaraczewska 71 A, 63-233 Gola RAZEM 5,399633 Suma gazów 5,371823 Suma pyłów 0,02781 pyły pozostałe 0,02781

akroleina 0,003072 fenol 0,004632 wodorotl.met. 0,028 flpochw ęgHFC 0,217 Belinda sp. z o.o., Jarocin, w.alif.inne 0,000642 19. Ul. Powsta ńców Wielkopolskich 16, aminy inne 0,01 kw.org.inne 0,009 pierw.metal. 0,07 RAZEM 0,342346 Suma gazów 0,342346

Suma pyłów 0

flpochw ęgHFC 0,0915 dwutl. siarki 0,172826 dwutl. azotu 4,687564 tlenek w ęgla 9,83301 w.alif.do C12 2,15396 węglow.aroma 3,53731 akroleina 0,026272 acetaldehyd 0 alkohol metyl 0,75018 amoniak 5,508879 benzo(a)piren 0 fenol 0,200553 formaldehyd 0,103815 ksylen 3,115293 kwas siarkowy 0 toluen 0,257186 aceton 2,82551 alk.alifatycz 0,162 alk.izopropyl 0,56133 butan 2,52 etylobenzen 0,142398 fenol rod.org 0,10558 ketony 0,07224 Dako Sp. z o.o., Jarocin, kumen 0,033962 20. ul. Wrocławska 58b kwas octowy 0,304388 metan 6,172265 met.et.keton 0,08709 mezytylen 0,088084 octan butylu 8,531221 octan etylu 0,150137 oct.izobutylu 0,01785 propylobenzen 0,033962 trójetyloami 0,0081 wodorotl.met. 0,04043 podt.azotu 0 dwutl.w ęgla 2241,66 flpochw ęgHFC 0,3085 w.alif.od C13 0,003684 w.alif.inne 3,413239 w.arom.inne 0,463201 ald.alif.inne 0,091635 alk.alif.inne 1,338629 alk.arom.inne 0,042 aminy inne 0,02891 ketony inne 0,02646 kw.org.inne 0,185804 pierw.metal. 0,07 pył 1,069474

86 „PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021” WRAZ Z AKTUALIZACJ Ą „PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO”

sadza 0 p.ze spal.pal 0,01576 p.krzemowe 0 p.w ęgl.graf. 0 p.polimerów 0,191981 p.pozostałe 15,07341 RAZEM 2316,186 Suma gazów 2299,835 Suma pyłów 16,35063 pyły ze spalania paliw 0,12016 pyły krzemowe 0,0768 pyły w ęglowo-grafitowe,sadza 0 pyły polimerów 0,191981 pyły pozostałe 15,96168

Neorol Sp. z o.o., Chrzan, p.pozostałe 0,009075 21. Ul. Akacjowa 1, 63-210 śerków Z.P.H.U."Konbet" - Adam Bukowski, p.pozostałe 0,000285 22. Zakrzew 44a, Zakrzew 44a, 63-230

Witaszyce Zakład Przemysłu Mi ęsnego Biernacki Sp. amoniak 0,6624 23. z o.o., Golina,

Ul. Dworcowa 47d, 63-200 Jarocin Wytwórnia Mozaiki Osiewicz Sp. z o.o., p.pozostałe 1,76 24. Sp. k., Gola,

Ul. Jaraczewska 75, 63-233 Jaraczewo RAZEM – POWIAT 4 622,628 Źródło: Urz ąd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego

W ramach swej działalno ści WIO Ś w latach 2012-2013 przeprowadził kontrole w 22 zakładach z terenu powiatu, w zakresie emisji substancji do powietrza. Wykryte nieprawidłowo ści dotyczyły głównie eksploatacji instalacji bez wcze śniejszego zgłoszenia oraz nieprzekazywanie do WIO Ś i organu ochrony środowiska okresowych pomiarów emisji zanieczyszcze ń do powietrza.

Głównym problemem w zakresie zanieczyszczenia powietrza na terenie powiatu jaroci ńskiego jest tzw. emisja niska, zwi ązana ze stosowaniem paliw o niskiej jako ści oraz z działalno ści ą małych zakładów, nie podlegaj ących obowi ązkowi posiadania pozwolenia na emisj ę do powietrza gazów i pyłów. Dla terenów wiejskich jej uci ąŜ liwo ść wynika głównie z rozproszenia źródeł emisji (emisja niska z palenisk domowych). W znacznej cz ęś ci s ą to źródła opalane w ęglem. Ze wzgl ędu na koncentracj ę ośrodków przemysłowych na terenie miast, obszary te są w najwi ększym stopniu nara Ŝone na skutki emisji antropogenicznej (przemysłowej, niskiej i komunikacyjnej). Istotnym źródłem emisji zanieczyszcze ń do powietrza na terenie powiatu jest transport drogowy, zwłaszcza na terenach przyległych do głównych tras komunikacyjnych DK 11, 12 i 15.

Ponadto z transportem drogowym zwi ązane s ą równie Ŝ firmy magazynowe, logistyczne oraz stacje paliw. Na skutek czynno ści eksploatacyjnych do atmosfery emitowane s ą: zanieczyszczenia gazowe: tlenki azotu, tlenek w ęgla, dwutlenek w ęgla i w ęglowodory aromatyczne oraz zanieczyszczenia pyłowe w postaci zwi ązków: ołowiu, kadmu, niklu i miedzi.

W roku 2013 jako ść powietrza na terenie powiatu jaroci ńskiego monitorowano w jednym punkcie w miejscowo ści śerków metod ą pasywn ą – metod ą wska źnikow ą, polegaj ącą na miesi ęcznej ekspozycji specjalnie przygotowanych próbników, zawieszonych na wysoko ści około 2 metrów i oznaczaniu zanieczyszcze ń raz na miesi ąc. Metod ą t ą prowadzono badania st ęŜ eń dwutlenku siarki i tlenków azotu. Z bada ń przeprowadzonych w roku 2013 wynika, Ŝe średnia dla roku warto ść dwutlenku siarki

wyniosła 4,9 µg/m³, a dwutlenku azotu – 13,8 µg/m³. Porównuj ąc wyniki z lat ubiegłych nale Ŝy stwierdzi ć, Ŝe warto ści wska źników ulegaj ą systematycznej poprawie.

Tabela 45 Wyniki pomiaru metod ą pasywn ą dwutlenku siarki i dwutlenku azotu na stanowisku w śerkowie w latach 2009-2013 3 3 Rok pomiaru Warto ść SO 2 [µg/m ] Warto ść NO 2 [µg/m ] 2013 4,9 13,8 2012 5,2 14,1 2011 5,3 14,1 2010 8,5 15,9 2009 6,97 11,5

WIO Ś w Poznaniu opracował ocen ę roczn ą jako ści powietrza w województwie wielkopolskim dotycz ącą roku 2013 zgodnie z podziałem województwa na strefy: aglomeracja miasta Pozna ń, miasto Kalisz i strefa wielkopolska (w której zlokalizowany jest powiat jaroci ński).

Roczna ocena jako ści powietrza pozwoliła uzyska ć informacje na temat st ęŜ eń: dwutlenku azotu, dwutlenku siarki, tlenku w ęgla, benzenu, pyłu zawieszonego PM2,5, pyłu zawieszonego PM10, benzo(a)pirenu, arsenu, kadmu, niklu, ołowiu i ozonu z uwzgl ędnieniem kryteriów ochrony zdrowia. Uzyskane informacje umo Ŝliwiły sklasyfikowa ć strefy w oparciu o przyj ęte kryteria, ustanowione ze wzgl ędu na ochron ę zdrowia ludzi oraz ze wzgl ędu na ochron ę ro ślin, tj. poziomy dopuszczalne dla niektórych substancji w powietrzu, poziomy docelowe, poziomy celów długoterminowych dla ozonu, poziomy alarmowe oraz poziomy informowania dla niektórych substancji w powietrzu (zgodnie z rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu, (Dz. U. z 2012 r. poz. 1031). Wynikiem oceny dla wszystkich substancji podlegaj ących ocenie na terenie strefy jest zaliczenie strefy do jednej z poni Ŝej wymienionych klas: • klasa A – je Ŝeli st ęŜ enia zanieczyszcze ń nie przekraczaj ą odpowiednio poziomów dopuszczalnych albo poziomów docelowych, • klasa B – je Ŝeli st ęŜenia zanieczyszcze ń przekraczaj ą poziomy dopuszczalne, lecz nie przekraczaj ą poziomów dopuszczalnych, powi ększonych o margines tolerancji, • klasa C – je Ŝeli st ęŜ enia zanieczyszcze ń przekraczaj ą poziomy dopuszczalne, powi ększone o margines tolerancji, a w przypadku gdy margines tolerancji nie jest okre ślony – poziomy dopuszczalne, albo przekraczaj ą poziomy docelowe. W przypadku poziomów celów długoterminowych dla ozonu przyj ęto nast ępuj ące oznaczenie klas: • klasa D1 – je Ŝeli st ęŜ enia ozonu nie przekraczaj ą poziomu celu długoterminowego, • klasa D2 – je Ŝeli st ęŜ enia ozonu przekraczaj ą poziom celu długoterminowego.

Ocena jako ści powietrza przeprowadzona z uwzgl ędnieniem kryteriów ochrony zdrowia wykazała, i Ŝ w strefie wielkopolskiej, do której zalicza si ę powiat jaroci ński wyst ąpiły przekroczenia st ęŜ enia dla: pyłu zawieszonego PM10 i benzo(a)pirenu. Ze wzgl ędu na stwierdzone przekroczenia dopuszczalnego poziomu substancji przypisano klas ę C. W sezonie grzewczym wielko ści st ęŜ eń pyłu PM10 i benzo(a)pirenu były wy Ŝsze ni Ŝ okresie letnim. Z przebiegu rocznej serii pomiarów odczyta ć mo Ŝna wyra źną sezonow ą zmienno ść st ęŜ eń pyłu. Jego głównym źródłem s ą przestarzałe, niskoenergetyczne paleniska domowe ogrzewane paliwami stałymi cz ęsto złej jakości. W przypadku poziomu docelowego dla ozonu wszystkie strefy zaklasyfikowano do klasy A. Odnosz ąc otrzymane wyniki do celu długoterminowego dla ozonu wszystkie strefy zaliczono do klasy D2. Cel długoterminowy ma zosta ć osi ągni ęty w 2020 r.

88 „PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021” WRAZ Z AKTUALIZACJ Ą „PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO”

Tabela 46 Klasyfikacja stref z uwzgl ędnieniem kryteriów okre ślonych w celu ochrony zdrowia Nazwa Symbol klasy strefy dla poszczególnych substancji Pył Pył strefy NO SO CO C H B(a)P As Cd Ni Pb O 2 2 6 6 PM2,5 PM10 3 Strefa Wielkopolska A A A A A C C A A A A A /powiat jaroci ński Źródło: WIO Ś Pozna ń

Rezultatem ko ńcowym oceny stref pod k ątem ochrony ro ślin, podobnie jak pod k ątem ochrony zdrowia, jest okre ślenie klas wynikowych dla poszczególnych zanieczyszcze ń w danej strefie. W efekcie oceny przeprowadzonej dla 2013 roku dla tlenku azotu, dwutlenku siarki i ozonu w strefie wielkopolskiej przypisano klas ę A. Poziom docelowy dla ozonu nie został dotrzymany st ąd przypisano klas ę D2. Termin osi ągni ęcia poziomu długoterminowego okre ślono na rok 2020.

Tabela 47 Klasyfikacja stref z uwzgl ędnieniem kryteriów okre ślonych w celu ochrony ro ślin Symbol klasy strefy dla poszczególnych substancji Nazwa strefy NO x SO 2 O3 Strefa Wielkopolska A A A /powiat jaroci ński Źródło: WIO Ś Pozna ń

Zaliczenie strefy do klasy C dla danego zanieczyszczenia oznacza konieczno ść wyznaczenia obszarów przekrocze ń i zakwalifikowania strefy do opracowania programów ochrony powietrza. Obowi ązek okre ślania programów ochrony powietrza wynika z art. 91 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 r., poz.1232 ze zm.). Programy okre śla si ę dla stref, w których poziom cho ćby jednej substancji przekracza poziom dopuszczalny powi ększony o margines tolerancji lub poziom docelowy. Programy maj ą na celu osi ągni ęcie dopuszczalnych poziomów i poziomów docelowych substancji w powietrzu.

Uchwał ą nr XXIX/565/12 z dnia 17 grudnia 2012 r. Sejmik Województwa Wielkopolskiego przyj ął Program ochrony powietrza dla strefy wielkopolskiej ze wzgl ędu na ozon. Program ochrony powietrza jest elementem polityki ekologicznej regionu, st ąd zaproponowane w nim działania musz ą by ć zintegrowane z istniej ącymi planami, programami, strategiami, innymi słowy wpisywa ć si ę w realizacj ę celów makroskalowych oraz celów regionalnych i lokalnych. Konieczne jest przy tym uwzgl ędnienie uwarunkowa ń gospodarczych, ekonomicznych i społecznych. Program okre ślił zadania dla starostów strefy wielkopolskiej w zakresie ochrony powietrza: 1. Kompleksowe uwzgl ędnianie w strategicznych dokumentach powiatów zagadnie ń ochrony powietrza, w tym w zakresie ozonu oraz emisji prekursorów ozonu. 2. Prowadzenie kampanii edukacyjno-informacyjnych w zakresie szkodliwo ści ozonu w przyziemnej warstwie atmosfery. 3. Analiza emisji prekursorów ozonu w post ępowaniach administracyjnych na etapie wydawania pozwole ń w zakresie emisji zanieczyszcze ń do powietrza. 4. Tworzenie ście Ŝek rowerowych i ci ągów ruchu pieszego. 5. Uwzgl ędnianie w zakupach i zamówieniach publicznych problemów ochrony powietrza poprzez: odpowiednie przygotowywanie specyfikacji zamówie ń publicznych, które uwzgl ędnia ć b ędą potrzeby ochrony powietrza przed zanieczyszczeniem ozonem (np. zakup środków transportu spełniaj ących odpowiednie normy emisji spalin). 6. Przygotowywanie sprawozda ń z realizacji zada ń wskazanych w Programie zgodnie z zasadami okre ślonymi w Programie i przekazywanie ich do Marszałka Województwa do 30 czerwca za rok poprzedni.

Uchwał ą nr XXXIX/769/13 Sejmik Województwa Wielkopolskiego przyj ął Program ochrony powietrza dla strefy wielkopolskiej. Program okre śla zakres obowi ązków oraz odpowiedzialno ści dla

poszczególnych organów administracji i instytucji w zakresie działa ń maj ących na celu ograniczenie zanieczyszcze ń pyłu zawieszonego PM10 i benzo(a)pirenu. Obowi ązki starostów w ramach realizacji Programu ochrony powietrza to: 1. Stworzenie i utrzymanie systemu organizacyjnego dla realizacji działa ń naprawczych, (np. poprzez powołanie osoby odpowiedzialnej) za koordynacj ę realizacji działa ń uj ętych w Programie na terenie miast i gmin. 2. Koordynacja realizacji działa ń naprawczych okre ślonych w POP wykonywanych przez poszczególne jednostki. 3. Obni Ŝenie emisji w obiektach u Ŝyteczno ści publicznej poprzez likwidacj ę urz ądze ń na paliwa stałe na terenie powiatów. 4. Prowadzenie bazy pozwole ń, bazy instalacji podlegaj ących zgłoszeniu. 5. Udział w spotkaniach koordynatorów Programu. 6. Przedkładanie do Zarz ądu Województwa sprawozda ń z realizacji działa ń uj ętych w niniejszym Programie według wytycznych. 7. Dobrowolne prowadzenie działa ń ograniczaj ących emisj ę zanieczyszcze ń do powietrza z indywidualnych systemów grzewczych, w obszarach nienara Ŝonych na wysokie st ęŜ enia pyłu zawieszonego PM10 oraz benzo(a)pirenu (poza obszarami przekrocze ń). 8. Przedkładanie do Zarz ądu Województwa wyników przeprowadzanych pomiarów nat ęŜ enia ruchu na odcinkach dróg zarz ądzanych przez starostów raz w roku (do 30 czerwca roku nast ępnego) w przypadku, gdy pomiary takie były przeprowadzane w danym roku sprawozdawczym. 9. Wzmocnienie kontroli stacji diagnostycznych pojazdów. 10. Wydawanie pozwole ń na budow ę z uwzgl ędnieniem wymogów ograniczenia niezorganizowanej emisji pyłu (np. mycie kół pojazdów opuszczaj ących place budów, zraszanie pryzm materiałów sypkich itp.). 11. Uwzgl ędnianie w zamówieniach publicznych problemów ochrony powietrza, poprzez: odpowiednie przygotowywanie specyfikacji zamówie ń publicznych, które uwzgl ędnia ć b ędą potrzeby ochrony powietrza przed zanieczyszczeniem (np. zakup środków transportu spełniaj ących odpowiednie normy emisji spalin; prowadzenie prac budowlanych w sposób ograniczaj ący niezorganizowan ą emisj ę pyłu do powietrza). 12. Rozwój systemów ście Ŝek rowerowych lub komunikacji rowerowej w powiatach. 13. Działania promocyjne i edukacyjne (ulotki, imprezy, akcje szkolne, audycje). 14. Prowadzenie działa ń edukacyjnych w celu u świadomienia wpływu zanieczyszcze ń powietrza na zdrowie oraz promuj ących niskoemisyjne systemy grzewcze (ulotki, imprezy, akcje szkolne, audycje). 15. Spójna polityka na szczeblu lokalnym uwzgl ędniaj ąca priorytety poprawy jako ści powietrza.

Przyj ęte w Programie Ochrony Powietrza dla strefy wielkopolskiej wielko ści redukcji emisji pyłu zawieszonego PM10 oraz benzo(a)pirenu z emisji powierzchniowej, przedstawiono w poni Ŝszych tabelach.

Tabela 48 Wymagana redukcja emisji pyłu zawieszonego PM10 z emisji powierzchniowej na obszarze strefy wielkopolskiej emisja PM10 rok obszar bilansowy emisja PM10 rok wymagana redukcja prognozy 2022 w strefie bazowy 2011 [Mg/rok] (2011-2022) [Mg/rok] [Mg/rok] Gmina miejsko- 349,11 245,62 103,49 wiejska Jarocin Gmina wiejska 71,46 50,28 21,18 Kotlin Źródło: POP dla strefy wielkopolskiej (2013)

90 „PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021” WRAZ Z AKTUALIZACJ Ą „PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO”

Tabela 49 Redukcja emisji benzo(a)pirenu z emisji powierzchniowej na obszarze strefy wielkopolskiej wynikaj ąca z redukcji pyłu zawieszonego PM10 emisja B(a)P rok obszar bilansowy emisja B(a)P rok wymagana redukcja prognozy 2022 w strefie bazowy 2011 [kg/rok] (2011-2022) [kg/rok] [kg/rok] Gmina miejsko- 199,10 143,45 55,65 wiejska Jarocin Gmina wiejska 40,80 29,48 11,32 Kotlin Źródło: POP dla strefy wielkopolskiej (2013)

Wśród działa ń podejmowanych przez gminy w zakresie ochrony powierza nale Ŝy nadmieni ć, Ŝe gmina Jarocin od 2011 r. przekazuje dotacje na realizacj ę zada ń zwi ązanych z ochron ą powietrza i wspomaganiem wykorzystania lokalnych źródeł energii odnawialnej oraz wprowadzania bardziej przyjaznych dla środowiska no śników energii. Zasady udzielenia dotacji reguluje Uchwała Rady Miejskiej w Jaroci- nie Nr XIII/70/2011 z dnia 13 maja 2011 r. w sprawie zasad i trybu post ępowania przy udzielaniu dotacji celowej na realizacj ę zada ń z zakresu ochrony środowiska i gospodarki wodnej oraz kryteriów wyboru inwestycji do finansowania (Dz. U. Woj. Wlkp. z 2011 r. Nr 174, poz. 2821).

Dokumentem wyznaczaj ącym konkretne cele w zakresie redukcji emisji gazów cieplarnianych, efektywno ści energetycznej oraz wykorzystania odnawialnych źródeł energii w gminach jest Plan Gospo- darki Niskoemisyjnej (PGN). Plan powinien by ć ści śle zwi ązany z realizacj ą zapisów Programów ochrony powietrza oraz planów działa ń krótkoterminowych. PGN to strategiczny dokument, który wyznacza kierunki dla gminy na lata 2014-2020, w zakresie działa ń inwestycyjnych i nieinwestycyjnych w takich obszarach jak: transport publiczny i prywatny, budownictwo publiczne, gospodarka przestrzen- na, zaopatrzenie w ciepło i energi ę, gospodarka odpadami.

6.3. Ochrona przed hałasem Ustawa Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 r., poz.1232 ze zm.) definiuje podstawowe poj ęcia z zakresu ochrony przed hałasem jak: • emisja, przez któr ą rozumie si ę wprowadzane bezpo średnio lub po średnio, w wyniku działalno ści człowieka, do powietrza, wody, lub ziemi, energie, takie jak hałas czy wibracje, • hałas, przez który rozumie si ę d źwi ęki o cz ęstotliwo ściach od 16 Hz do 16.000 Hz, • poziom hałasu przez który rozumie si ę równowa Ŝny poziom d źwi ęku A wyra Ŝony w decybelach (dB). Najcz ęś ciej klimat akustyczny ocenia si ę ilo ściowo przy pomocy równowa Ŝnego poziomu d źwi ęku A (LAeq), wyra Ŝonego w decybelach [dB], b ędącego poziomem u średnionym w funkcji czasu. Dopuszczalne warto ści poziomów d źwi ęku w środowisku okre śla zał ącznik do rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. z 2014 r. poz. 112).

Dla poszczególnych terenów wyró Ŝnionych ze wzgl ędu na sposób zagospodarowania i pełnione funkcje podany został dopuszczalny równowa Ŝny poziom hałasu L LAeq D w porze dziennej (od godz:

6:00 do 22:00) i L Aeq N w prze nocnej (od godz. 22:00 do 6:00) oraz dopuszczalne warto ści wska źników długookresowych L DWN i L N dla poszczególnych rodzajów źródeł hałasu i okre ślonych przedziałów czasu. Podstaw ą okre ślenia dopuszczalnej warto ści poziomu równowa Ŝnego hałasu dla danego terenu jest zakwalifikowanie go do okre ślonej kategorii, o wyborze której decyduje sposób zagospodarowania.

Nowelizacja rozporz ądzenia podnosi limity dopuszczalnego hałasu, po przekroczeniu których konieczne jest wykonanie zabezpiecze ń akustycznych. Obecnie obowi ązuj ące warto ści wska źników długookresowych mieszcz ą si ę w przedziałach:

• w przypadku wska źników krótkookresowych: dla poziomu równowa Ŝnego hałasu w porze dnia

LLAeq D 50-68 dB, dla poziomu równowa Ŝnego hałasu w porze nocy L Aeq N 45-60 dB,

• W przypadku wska źników długookresowych: dla poziomu dzienno-wieczorno-nocnego L DWN

50-70 dB, dla długookresowego poziomu hałasu w porze nocy L N 45-65 dB.

Tabela 50 Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku powodowanego przez poszczególne grupy źródeł hałasu, z wył ączeniem hałasu powodowanego przez starty, l ądowania i przeloty statków powietrznych oraz linie elektroenergetyczne, wyra Ŝone wska źnikami L Aeq D i L Aeq N , które to wska źniki maj ą zastosowanie do ustalania i kontroli warunków korzystania ze środowiska, w odniesieniu do jednej doby Dopuszczalny poziom hałasu w dB Pozostałe obiekty i działalno ść Drogi lub linie kolejowe będąca źródłem hałasu LAeq D przedział L czasu Aeq N L przedział LAeq D L odniesienia L.p Rodzaj terenu przedział Aeq N czasu przedział równy 8 czasu odniesienia czasu najmniej odniesienia równy 1 odniesienia korzystnym równy 16 najmniej równy 8 godz. godzinom dnia godz. korzystnej kolejno po godzinie nocy sobie nast ępuj ącym a. Strefa ochronna „A” uzdrowiska 1. 50 45 45 40 b. Tereny szpitali poza miastem a. Tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej b. Tereny zabudowy zwi ązanej 2. ze stałym lub czasowym 61 56 50 40 pobytem dzieci i młodzie Ŝy c. Tereny domów opieki społecznej d. Tereny szpitali w miastach a. Tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego 3. b. Tereny zabudowy zagrodowej 65 56 55 45 c. tereny rekreacyjno - wypoczynkowe d. Tereny mieszkaniowo-usługowe Tereny w strefie śródmiejskiej miast 4. 68 60 55 45 powy Ŝej 100 tys. mieszka ńców Źródło: Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. z 2014 r. poz. 112). Tabela 51 Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku powodowanego przez poszczególne grupy źródeł hałasu, z wył ączeniem hałasu powodowanego przez starty, l ądowania i przeloty statków powietrznych oraz linie elektroenergetyczne, wyra Ŝone wska źnikami L DWN i L N, które to wska źniki maj ą zastosowanie do prowadzenia długookresowej polityki w zakresie ochrony przed hałasem Dopuszczalny długookresowy średni poziom d źwi ęku A w dB Pozostałe obiekty i działalno ść Drogi lub linie kolejowe będąca źródłem hałasu L DWN L L L przedział N DWN N przedział przedział przedział L.p Rodzaj terenu czasu czasu czasu czasu odniesienia odniesienia odniesienia odniesienia równy równy równy równy wszystkim wszystkim wszystkim wszystkim dobom w porom nocy dobom w roku porom nocy roku a. Strefa ochronna „A” uzdrowiska 1. 50 45 45 40 b. Tereny szpitali poza miastem

92 „PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021” WRAZ Z AKTUALIZACJ Ą „PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO”

a. Tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej b. Tereny zabudowy zwi ązanej 2. ze stałym lub czasowym 64 59 50 40 pobytem dzieci i młodzie Ŝy c. Tereny domów opieki społecznej d. Tereny szpitali w miastach a. Tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego 3. b. Tereny zabudowy zagrodowej 68 59 55 45 c. tereny rekreacyjno - wypoczynkowe d. Tereny mieszkaniowo-usługowe Tereny w strefie śródmiejskiej miast 4. 70 65 55 45 powy Ŝej 100 tys. mieszka ńców Źródło: Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. z 2014 r. poz. 112).

Na obszarze powiatu jaroci ńskiego najwi ększ ą uci ąŜ liwo ść stanowi hałas komunikacyjny, ze wzgl ędu na przebiegaj ące drogi krajowe: nr 11 Kołobrzeg – Bytom, nr 12 Ł ęknica – Dorohusk i nr 15 Trzebnica – Ostróda, a tak Ŝe drog ę wojewódzk ą nr 443 Jarocin – Tuliszków. Główne szlaki kolejowe powiatu stanowi ą linie: nr 272 Kluczbork – Pozna ń Główny, nr 281 Ole śnica – Chojnice i nr 360 Jarocin – Kąkolewo. Drogi krajowe charakteryzuj ą si ę znacznym nat ęŜ eniem ruchu i przecinają obszary zamieszkałe, powoduj ąc powa Ŝny i dokuczliwy hałas komunikacyjny. Przebiegaj ąca przez centrum Jarocina droga krajowa nr 11 dzieli miasto na 2 cz ęś ci, przenosz ąc przez centrum znaczny ruch tranzytowy. Przebiega teŜ przez tereny zwartej zabudowy, le Ŝą cych w pobli Ŝu Jarocina miejscowo ści: Mieszków, Cielcza i Witaszyce oraz Kotlin. W centrum miasta znajduj ą si ę te Ŝ skrzy Ŝowania drogi krajowej nr 11 z drog ą krajow ą nr 12 i drog ą wojewódzk ą nr 443.

Mimo niew ątpliwych osi ągni ęć przemysłu samochodowego, pozwalaj ących na stosowanie rozwi ązań konstrukcyjnych zmniejszaj ących uci ąŜ liwo ść akustyczn ą pojazdów, rozbudow ę sieci dróg i rosn ące nat ęŜ enie ruchu powoduj ą coraz wi ększ ą presj ę na środowisko. Wieloletnie badania wskazuj ą na zwi ększanie si ę obszarów poddanych nadmiernemu oddziaływaniu hałasu i niepokoj ące zmniejszanie powierzchni terenów o korzystnych warunkach akustycznych. Analiza danych GUS na przestrzeni lat 2001 – 2012 wykazuje stały wzrost ogólnej liczby pojazdów, w tym liczby pojazdów osobowych. W 2012 r. w Polsce zarejestrowanych było 18 744 412 tys. samochodów osobowych, co oznacza wzrost o ponad 59% w stosunku do roku 2001.3

Ilo ść pojazdów w powiecie równie Ŝ systematycznie wzrasta. Na koniec roku 2012 zarejestrowanych było 50,6 tys. pojazdów, z tego 40,8 tys. samochodów osobowych, natomiast w 2001 r. – 26 tys. Na 1000 mieszka ńców powiatu przypada 570 samochodów osobowych.

Podczas przeprowadzonego w 2010 r. Generalnego Pomiaru Ruchu Drogowego zlokalizowano punkty pomiarowe na terenie powiatu jaroci ńskiego. Pomiar nat ęŜ enia ruchu był przeprowadzony na poszczególnych odcinakach dróg krajowych oraz w jednym miejscu na drodze wojewódzkiej. W poni Ŝszej tabeli przedstawiono informacje na temat ruchu kołowego na terenie powiatu jaroci ńskiego.

3 Źródło: Transport - wyniki działalno ści w 2012 r., GUS

Tabela 52 Ruch kołowy na drogach krajowych i wojewódzkich przebiegaj ących przez powiat jaroci ński w 2010 r. – Generalny pomiar ruchu Nr Opis odcinka Rodzajowa struktura ruchu pojazdów silnikowych Droga drogi Dł. Nazwa O M SoM Lsc Scbp Sczp A C R (km) DK 11 13,1 Kl ęka –Jarocin 13736 42 8889 1526 869 2265 135 10 93 DK 11 2,4 Jarocin/ Przej ście 15774 80 10608 1658 901 2395 119 12 265 DK 11 18,5 Jarocin –Pleszew 11895 33 7716 1469 626 1953 88 10 36 DK 12 18,8 Borek Wlkp.-Jarocin 4103 28 2738 534 228 514 43 18 50 DK 15 11,9 Wałków-Jarocin 7055 51 5098 804 314 711 66 11 84 DW 443 16,8 Jarocin-Grab 3996 36 2908 460 200 340 24 28 - Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GDDKiA w Warszawie, WZDW w Poznaniu O - ogółem; M - motocykle; SoM - samochody osobowe (mikrobusy); Lsc - lekkie samochody ci ęŜ arowe; Scbp - samochody ci ęŜ arowe bez przyczepy; Sczp - samochody ci ęŜ arowe z przyczep ą; A - autobusy; C - ci ągniki rolnicze; R - rowery

Droga krajowa nr 11 nale Ŝy do bardzo ucz ęszczanych, średnio na dob ę przeje ŜdŜa nawet ponad 15 tys. pojazdów, z tego ponad 36% stanowi ruch tranzytowy samochodów ci ęŜ arowych. Rodzaj pojazdu ma du Ŝe znaczenie dla emisji hałasu, mo Ŝna powiedzie ć, Ŝe zachodzi tutaj zale Ŝno ść : im wi ększy pojazd tym wy Ŝszy poziom hałasu jest przez niego generowany. W ostatnich latach na drogach przybyło równie Ŝ samochodów ci ęŜ arowych.

Ostatnie badanie poziomu hałasu komunikacyjnego na terenie powiatu jaroci ńskiego wykonane zo- stały w ramach realizacji ustawowego obowi ązku okresowych pomiarów hałasu przez Generaln ą Dy- rekcj ę Dróg Krajowych i Autostrad (otoczenie drogi krajowej nr 11 – Jarocin) oraz Wielkopolski Zarz ąd Dróg Wojewódzkich w Poznaniu (Jarocin, ul. Św. Ducha 15 – w ci ągu drogi wojewódzkiej nr 443). Wyniki pomiarów i rejestracji nat ęŜ enia ruchu pojazdów przedstawiono poni Ŝej.

Tabela 53 Wyniki pomiaru hałasu na DK 11 i DW 443 w 2010 r. Odległo ść Poziom Poziom Stara punktu Nowa hałasu Stara Nowa Droga Punkt hałasu norma* pomiarowe norma** w porze norma norma pomiarowy w porze [dB] go od drogi [dB] nocy [dB] [dB] dnia [dB] [m] [dB] Jarocin 10 DK 11 70,8 - - 67,8 - - km 349+100 Jarocin 20 DK 11 68,9 - - 66,3 - - km 349+100 Jarocin, ul. Św. Ducha DW 443 5 69,5 60 61 65,1 50 56 15 349+100 * Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku ( Dz.U. 2007 nr 120, poz. 826) ** Źródło: Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. z 2014 r. poz. 112). Źródło: WZDW w Poznaniu, GDDKiA w Poznaniu

Punkt pomiarowy zlokalizowano na DK nr 11 w Jarocinie, w odległo ści 10-20 m od drogi, na terenie niepodlegaj ącym ochronie akustycznej. Równowa Ŝny poziom hałasu wynosił od 67,8 dB w porze nocnej do 70,8 dB w porze dziennej. Pojazdy ci ęŜ kie w porze dziennej stanowiły 18,4%, natomiast w porze nocnej udział ich wzrastał do 35,6%. Punkt pomiarowy na DW 443 w Jarocinie przy ul. Św. Ducha usytuowano w odległo ści 5 m od kra- węŜ nika drogi. Zagospodarowanie terenu stanowi tu zabudowa mieszkaniowa. Udział pojazdów ci ęŜ- kich w porze nocnej stanowił niemal 12%. Warto ść poziomu d źwi ęku w porze dnia wyniosła 69,5 dB, a w porze nocy 65,1 dB. Wyniki pomiarów okre ślono wtedy na podstawie starego rozporz ądzenia Mini- stra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku

94 „PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021” WRAZ Z AKTUALIZACJ Ą „PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO”

(Dz. U. z 2007, nr 120, poz. 826), gdzie dopuszczalne warto ści hałasu były ni Ŝsze ni Ŝ obecnie obowi ązuj ące zgodnie ze zmiana rozporz ądzenia. Pomimo podwy Ŝszenia dopuszczalnych poziomów hałasu nadal wyst ępuj ą przekroczenia od 8,5 dB w dzie ń do 9,1 dB w nocy 4.

Du Ŝe nat ęŜ enie ruchu, zwłaszcza tranzytowego oraz nadmierny hałas stanowi przesłank ę do budowy obwodnicy Jarocina. Jej wybudowanie spowoduje wyeliminowanie z centrum miasta ruchu o warto ści ponad 20 tys. pojazdów w ci ągu doby. Pozwoli to te Ŝ na scalenie wschodniej i zachodniej cz ęś ci miasta jak tak Ŝe poprawi dost ępno ść komunikacyjn ą i skrócenie czasu przejazdu na drogach krajowych, wojewódzkich i powiatowych w obr ębie aglomeracji jaroci ńskiej. Realizacja projektu wpłynie na usprawnienie transportu samochodowego na drogach krajowych nr 11,12 i 15 oraz wojewódzkiej nr 443. Wyeliminowanie dróg nr 11 i 12 dziel ących centrum miasta pozwoli na jego harmonijny rozwój. Głównym celem inwestycji jest zwi ększenie bezpiecze ństwa ruchu u Ŝytkowników drogi oraz mieszka ńców miasta i przyległych wsi Wolica Pusta, Mieszków i Cielcza. Dzi ęki wyeliminowaniu ruchu tranzytowego z terenów zurbanizowanych poprawi ą si ę w znacznym stopniu warunki bytowania mieszka ńców poprzez zmniejszenie zanieczyszczenia powietrza, ograniczenie wibracji spowodowanych ruchem, a tak Ŝe zwi ększy si ę komfort akustyczny istniej ącej zabudowy. Projekt jest zgodny ze studium zagospodarowania przestrzennego Gminy Jarocin. Jest to jeden z priorytetów rozwoju powiatu jaroci ńskiego.

Budowa obwodnicy miasta Jarocin w ci ągu drogi ekspresowej S11 planowana jest przez GDDKiA w III-IV kwartale 2017 r. Obecnie trwa przygotowywanie raportu oddziaływania na środowisko dla obwodnicy.

Na komfort akustyczny w powiecie jaroci ńskim mo Ŝe mie ć wpływ równie Ŝ linia kolejowa przebiegaj ąca m.in. przez Jarocin. Niemniej nat ęŜ enie ruchu kolejowego jest zdecydowanie mniejsze niŜ wymiar ruchu drogowego.

Na podstawie art.179 ustawy Prawo ochrony środowiska oraz zgodnie z rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 14 grudnia 2006 r. w sprawie dróg, linii kolejowych i lotnisk, których eksploatacja mo Ŝe powodowa ć negatywne oddziaływanie akustyczne na znacznych obszarach, dla których jest wymagane sporz ądzenie map akustycznych, oraz sposobu okre ślenia granic terenów obj ętych tymi mapami (Dz. U. z 2007 r. Nr 1, poz.8), drogi, po których przeje ŜdŜa ponad 3 mln pojazdów rocznie, obejmuje obowi ązek wykonania mapy akustycznej. Kwalifikacja odcinków dróg do wykonania mapy akustycznej przeprowadzona została na podstawie wyników generalnego pomiaru ruchu w roku 2010.

W roku 2012 wykonano mapy akustyczne dróg krajowych w tym DK nr 11 na terenie powiatu jaroci ńskiego. Na podstawie wykonanych map stwierdzono, Ŝe liczba mieszka ńców nara Ŝonych na hałas pochodz ący z dróg krajowych na terenie powiatu jaroci ńskiego dla wska źnika LDWN ( wyra Ŝonego jako średni roczny dobowy poziom hałasu) wynosi ponad 6,3 tys., natomiast dla L N (jako średni roczny poziom hałasu dla pory nocnej) – 6,6 tys. mieszka ńców.

Tabela 54 Poziomy d źwi ęku w środowisku okre ślone przez wska źnik L DWN - Średni roczny dobowy wska źnik hałasu

Wska źnik L DWN poziomy d źwi ęku Powiat jaroci ński w środowisku 55-60 dB 60-65 dB 65-70 dB 70-75 dB >75 Powierzchnia obszarów ekspono- 6,165 2,915 1,500 0,941 0,707 wanych w danym zakresie [km2] Liczba lokali mieszkalnych w da- 0,717 0,388 0,336 0,351 0,171 nym zakresie [tys.]

4 Źródło: Raport o stanie środowiska w Wielkopolsce w roku 2010, WIO Ś 2011

Liczba eksponowanych mieszka ń- 2,813 1,524 1,314 1,386 0,680 ców w danym zakresie [tys.] LDWN - Długookresowy średni poziom d źwi ęku A wyra Ŝony w decybelach (dB),wska źnik hałasu dla pory dziennej, wieczornej i nocnej Źródło: Mapa akustyczna dróg krajowych na terenie województwa wielkopolskiego, 2012

Tabela 55 Poziomy d źwi ęku w środowisku okre ślone przez wska źnik L N - Średni roczny wska ź- nik hałasu dla pory nocnej

Wska źnik L N poziomy d źwi ęku w Powiat jaroci ński środowisku 55-60 dB 60-65 dB 65-70 dB 70-75 dB >75 Powierzchnia obszarów ekspono- 4,879 2,288 1,277 0,756 0,475 wanych w danym zakresie [km2] Liczba lokali mieszkalnych w da- 0,613 0,340 0,368 0,298 0,076 nym zakresie [tys.] Liczba eksponowanych mieszka ń- 2,408 1,333 1,442 1,181 0,301 ców w danym zakresie [tys.] LN - Długookresowy średni poziom d źwi ęku A wyra Ŝony w decybelach (dB), wyznaczony w ci ągu wszystkich pór nocy w roku, rozumianych jako przedział czasu od godz. 22.00 do godz. 6.00 wska źnik hałasu dla pory nocnej) Źródło: Mapa akustyczna dróg krajowych na terenie województwa wielkopolskiego, 2012

Stwierdzone przekroczenia wymagaj ą podj ęcia działa ń naprawczych. Mapy powinny te Ŝ słu Ŝyć do tworzenia wła ściwych zapisów w studiach uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, dotycz ących terenów poło Ŝonych w otoczeniu dróg oraz do opracowania programu ochrony środowiska przed hałasem.

Uchwał ą Sejmiku Województwa Wielkopolskiego z dnia 26 września 2011 roku nr XIV/208/11 przyj ęty został „Program ochrony środowiska przed hałasem dla pi ęciu odcinków drogi krajowej nr 11 o ł ącznej długo ści 24,02 km”. Odcinek dla miasta Jarocin rozpoczyna si ę w samym centrum na skrzy Ŝowaniu z drog ą krajow ą Nr 12, a ko ńczy si ę na skrzy Ŝowaniu z drog ą krajow ą Nr 15. Programy ochrony środo- wiska przed hałasem s ą aktami prawa miejscowego. Ze wzgl ędu na uci ąŜ liwo ść hałasu drogowego niezb ędne jest podj ęcie działa ń maj ących na celu minimalizacj ę oddziaływania hałasu.

Uci ąŜ liwo ść akustyczn ą powoduj ą równie Ŝ obiekty prowadz ące działalno ść gospodarcz ą (hałas przemysłowy). Wi ększo ść podmiotów prowadz ących działalno ść gospodarcz ą na terenie powiatu powoduje emisj ę hałasu uci ąŜ liw ą tylko dla najbli Ŝszego otoczenia. WIO Ś prowadzi działalno ść kontroln ą w zakresie hałasu przemysłowego. Przeprowadzane kontrole wynikaj ą z planowej działalno ści oraz zgłoszonych interwencji. Uci ąŜ liwo ści te dotycz ą najcz ęś ciej ograniczonej liczby mieszka ńców i s ą stosunkowo łatwiejsze do ograniczenia, zarówno na podstawie działa ń administracyjno-prawnych, jak i technicznych. Przeprowadzone w latach 2012-2013 przez WIO Ś kontrole na terenie powiatu jaroci ńskiego w Ŝadnym z kontrolowanych zakładów nie wykazały przekrocze ń emisji hałasu do powietrza.

Działania zmierzaj ące do ograniczenia hałasu: • realizacja zapisów Programu ochrony środowiska przed hałasem dla terenów, na których poziom hałasu przekracza poziom dopuszczalny, w celu dostosowanie poziomu hałasu do dopuszczalnego, • wprowadzanie zmian w zapisach miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego dotycz ących zasi ęgu stref ograniczonej zabudowy mieszkaniowej w obszarach zagro Ŝonych hałasem, • systematyczne pomiary hałasu komunikacyjnego, • stosowanie maszyn i urz ądze ń o obni Ŝonej hała śliwo ści, • budowa ekranów akustycznych w miejscach o du Ŝej uci ąŜliwo ści hałasu drogowego, • zakładanie pasów zieleni ochronnej (izolacyjne).

96 „PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021” WRAZ Z AKTUALIZACJ Ą „PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO”

6.4. Oddziaływanie pól elektromagnetycznych Do najpowszechniejszych źródeł promieniowania elektromagnetycznego nale Ŝą linie elektroenergetyczne wysokiego napi ęcia i instalacje radiokomunikacyjne. Przez powiat jaroci ński przebiegaj ą linie wysokiego napi ęcia 110 kV relacji: Konin – Jarocin, Pleszew – Jarocin, Jarocin – Ko źmin. Przez połu- dniowo - zachodni ą cz ęść gminy Jarocin przebiega fragment dwutorowej linii elektroenergetycznej o napi ęciu 400 kV relacji Plewiska – Ostrów Wlkp.

Źródłem promieniowania niejonizuj ącego na terenie powiatu są równie Ŝ stacje przeka źnikowe telefonii komórkowej, których ilo ści w poszczególnych gminach przedstawiaj ą si ę nast ępuj ąco: • Gmina Jarocin – 29 szt. • Gmina Jaraczewo – 7 szt., • Gmina Kotlin – 4 szt. • Gmina śerków – 8 szt. Wszystkie nadajniki sieci komórkowych podlegaj ą zgłoszeniu Staro ście Jaroci ńskiemu. Do takiego zgłoszenia doł ączane s ą wyniki pomiarów promieniowania elektromagnetycznego. Urz ądzenia Wi-Fi i inne umo Ŝliwiaj ące radiowy dost ęp do sieci internetowej s ą nowym źródłem emituj ącym pola elektromagnetyczne do środowiska. Ze wzgl ędu na bardzo szybki wzrost liczby tych urz ądze ń, udział ich w emisji pól elektromagnetycznych do środowiska mo Ŝe znacz ąco wzrosn ąć . System jest praktycznie otwarty dla ka Ŝdego i nie mo Ŝna oceni ć liczby urz ądze ń (ka Ŝdy, kto chce mie ć radiowy dost ęp do Internetu, mo Ŝe go kupi ć i u Ŝytkowa ć).

Sposób prowadzenia bada ń poziomów pól elektromagnetycznych okre śla rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 12 listopada 2007 r. w sprawie zakresu i sposobu prowadzenia okresowych bada ń poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku (Dz. U. z 2007 r. Nr 221, poz. 1645), które obowi ązuje od 01.01.2008 r. Rozporz ądzenie obliguje do wyznaczenia na terenie ka Ŝdego województwa po 135 punktów pomiarowych z podziałem po 45 w ka Ŝdym roku 3-letniego cyklu pomiarowego, w tym po 15 punktów dla 3 kategorii obszarów dost ępnych dla ludności tj.: • centralnych dzielnic lub osiedli miast o liczbie mieszka ńców przekraczaj ącej 50 tys., • pozostałych miast, • terenów wiejskich.

Pomiary wykonuje si ę w odległo ści nie mniejszej ni Ŝ 100 metrów od źródeł emituj ących pola elektromagnetyczne. Na terenie powiatu jaroci ńskiego w latach 2012-2013 pomiary poziomów PEM prowadzono w punktach w miejscowo ści Tarce przy sklepie spo Ŝywczym (gmina Jarocin) oraz w miejscowo ści śerków, ul. Rynek 13. Zmierzone poziomy składowej elektrycznej pola wyniósł odpowiednio 0,09 i 0,17 V/m. W badanych punktach jak i w pozostałych na terenie województwa nie stwierdzono przekroczenia dopuszczalnej warto ści poziomu pól elektromagnetycznych, okre ślonych rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 30 pa ździernika 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz.U. z 2003 r. Nr.192 poz.1883), zgodnie z którym dopuszczalny poziom PEM dla miejsc dost ępnych dla ludno ści, w zakresie cz ęstotliwo ści PEM od 3 MHz do 300 MHz wynosi 7 V/m (składowa elektryczna).

6.5. Odnawialne źródła energii Energia geotermalna Wielkopolska ma stosunkowo dobre uwarunkowania zwi ązane ze źródłami geotermalnymi. Uwarstwienie terenów korzystnych przebiega na osi północny zachód – południowy wschód. Ze wzgl ędu na fakt, Ŝe zdecydowana wi ększo ść zasobu nale Ŝy do kategorii źródeł niskotemperaturowych, okre ślenie "stosunkowo dobre" nale Ŝy rozumie ć jako zawieraj ące si ę w przedziale 400GJ/m 2 do 500GJ/m 2.

Analiza map rozkładu temperatur na gł ęboko ściach 1000, 2000, 3000 i 4000 m p.p.t., oraz mapa jednostkowych dost ępnych zasobów energii geotermalnej na Ni Ŝu Polskim (Górecki i inni, 2006) potwierdza, Ŝe cała Wielkopolska jest regionem o znacz ących i mo Ŝliwych do wykorzystania zasobach eksploatacyjnych wód i energii geotermalnej. Wody termalne wyst ępuj ące na gł ęboko ści 1000 m p.p.t. osi ągaj ą temperatury powy Ŝej 40ºC na prawie całym obszarze Wielkopolski. Na znacznym obszarze poło Ŝonym pomi ędzy Koninem, Kaliszem i Lesznem temperatury przekraczaj ą 45ºC, a miejscowo nawet 50ºC. Daje to szerokie mo Ŝliwo ści zarówno w zakresie przedsi ęwzi ęć własnych gmin, jak i przede wszystkim w zakresie inicjatyw sektora prywatnego zainteresowanego realizacj ą autonomicznych instalacji pozyskuj ących energi ę na potrzeby własne lub do celów komercyjnych. Rysunek 12 Szkic prowincji i okr ęgów geotermalnych Polski wg prof. Sokołowskiego i innych

Legenda:

98 „PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021” WRAZ Z AKTUALIZACJ Ą „PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO”

Źródło: pga.org.pl/geotermia-zasoby-polskie/html

Niezale Ŝnie od wyst ępowania naturalnych basenów sedymentacyjnych wypełnionych gor ącymi wodami podziemnymi coraz powszechniej stosowane s ą pompy ciepła. Pompy ciepła to urz ądzenia proekologiczne pozwalaj ące na zmniejszenie kosztów ogrzewania domów. Umo Ŝliwiaj ą wykorzystanie ciepła niskotemperaturowego oraz odpadowego do ogrzewania, wentylacji i przygotowania ciepłej wody u Ŝytkowej. Zasada ich działania jest prosta i analogiczna do zasady działania lodówki. Pompa ciepła pobiera energi ę (ciepło) z powietrza lub ziemi z zewn ątrz budynku, kumuluje je do odpowiedniej wysoko ści i przekazuje do wymiennika ciepła. Pozyskana energia mo Ŝe by ć przeznaczona na ogrzanie wody u Ŝytkowej lub budynku. Podstawow ą zalet ą wyró Ŝniaj ącą pompy ciepła od innych systemów grzewczych jest to, Ŝe 75% energii potrzebnej do celów grzewczych czerpanych jest bezpłatnie z otoczenia, a pozostałe 25% stanowi pr ąd elektryczny. Powoduje to, Ŝe pompy ciepła, w obecnej chwili s ą najta ńszymi w eksploatacji urz ądzeniami w porównaniu z innymi urz ądzenia i grzewczymi 5.

Energia wiatru Średnia roczna pr ędko ść wiatru w województwie wielkopolskim kształtuje si ę w zakresie od 2,5 do 3,5 m/s. Dla uzyskania realnych wielko ści energii u Ŝytecznej z wiatru wymagane jest wyst ępowanie odpowiednio silnych wiatrów (o pr ędko ści powy Ŝej 4 m/s) o stałym nat ęŜ eniu. W przebiegu rocznym najwy Ŝsze pr ędko ści wiatru notowane s ą w zimie i na wiosn ę, najni Ŝsze w sezonie letnim. Dla oceny uwarunkowa ń rozwoju energetyki wiatrowej istotne znaczenie ma analiza zasobów uŜyteczno ści energii wiatru na wysoko ści 10 i 30 m, które wykazała, Ŝe teren powiatu jaroci ńskiego poło Ŝony jest w rejonie korzystnych warunków wietrznych, co oznacza, Ŝe na jego terenie wyst ępuj ą sprzyjaj ące warunki meteorologiczne dla rozwoju tego rodzaju energetyki, a pr ędko ść wiatru wynosi odpowiednio: na wysoko ści 10 m – 4-4,5 m/s, na wysoko ści 30 m – 4,5-5 m/s.6 Jednak do elementów decyduj ących o mo Ŝliwo ści lokalizacji elektrowni wiatrowych nale Ŝą równie Ŝ inne uwarunkowania, w tym przyrodnicze, kulturowe, infrastruktura techniczna oraz komunikacja. Dla

5 www.energiaodnawialna.net 6 Energetyka odnawialna w Wielkopolsce. Uwarunkowania rozwoju, Wielkopolskie Biuro Planowania Przestrzen- nego w Poznaniu, Pozna ń 2010

rozwoju energetyki wiatrowej istotne znaczenie ma rozmieszczenie form ochrony przyrody. Na terenie powiatu jaroci ńskiego znajduje si ę 11 218,20ha obszarów obj ętych ochron ą prawn ą, co stanowi 19,1 % powierzchni powiatu, wyst ępuj ą tu w cało ści lub w cz ęś ci nast ępuj ące formy ochrony przyrody: śerkowsko-Czeszewski Park Krajobrazowy, Obszar Chronionego Krajobrazu „Szwajcaria śerkowska”, fragment rezerwatu przyrody „Czeszewski Las”, fragmenty trzech obszarów Natura 2000: Ostoja Nadwarcia ńska PLH 300009, Lasy śerkowsko-Czeszewskie PLH300053, Dolina Środkowej Warty PLB300002.

Lokalizacja elektrowni wiatrowych w Polsce odbywa si ę pod hasłem wzrostu udziału proekologicznych źródeł energii w bilansie produkcji energii elektrycznej. Proekologiczno ść elektrowni wiatrowych polega na wykorzystaniu przez nie odnawialnego źródła energii oraz na braku emisji gazowych, ciekłych i stałych, zanieczyszcze ń do środowiska. S ą to jednak zarazem obiekty, które stwarzaj ą problemy z zakresu ochrony środowiska, zwłaszcza w aspekcie ochrony przyrody (głównie ptaków) i krajobrazu oraz emisji hałasu.

Szczegółowe warunki lokalizacji inwestycji i jej wpływ na środowisko przyrodnicze musz ą zosta ć okre ślone w sporz ądzonym dla planowanej inwestycji raporcie oddziaływania na środowisko. Zapis wytycznych do sporz ądzenia takiego raportu został okre ślony w ustawie z dnia 3 pa ździernika 2008 r. o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2013 r. poz. 1235 ze zm.). Rodzaje przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko zostały szczegółowo okre ślone w Rozporz ądzeniu Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko (Dz. U. z 2013 r. poz. 1397 ze zm.)

Rysunek 13 Strefy energii wiatru w Polsce wg H. Lorenc

Źródło: O środek Meteorologii IMiGW)

Obecne regulacje prawne nie okre ślaj ą w sposób metryczny odległo ści, jakie powinny by ć zachowywane przy sytuowaniu farm wiatrowych. Czyni ą to po średnio regulacje dotycz ące ochrony środowiska, m.in. rozporz ądzenie w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. z 2014 r. poz. 112). Wyznacza ono poziomy hałasu, jakie mog ą by ć emitowane na terenach przeznaczonych pod zabudow ę mieszkaniow ą. Regulacje znajduj ą si ę tak Ŝe w rozporz ądzeniu

100 „PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021” WRAZ Z AKTUALIZACJ Ą „PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO”

w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz. U. z 2003 r. nr 192, poz. 1883 ze zm.). Ograniczenia tworzone przez te akty brane s ą pod uwag ę w post ępowaniu środowiskowym, a wi ęc w procesie wydawania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach realizacji przedsi ęwzi ęcia.

Równie Ŝ regulacje ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2012 r. poz. 647 ze zm.) w zakresie sytuowania farm wiatrowych maj ą charakter bardzo ogólny. Stanowi ą jedynie, Ŝe je Ŝeli na obszarze gminy przewiduje si ę wyznaczenie obszarów, na których rozmieszczone b ędą urz ądzenia wytwarzaj ące energi ę z odnawialnych źródeł energii o mocy przekraczaj ącej 100 kW, lokalizacja tych obszarów musi by ć przes ądzona zarówno w studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, jak i w miejscowym planie zagospodarowania.

W dokumentach planistycznych gmin istniej ą zapisy dopuszczaj ące lokalizacj ę instalacji wiatrowych. W Studium uwarunkowa ń i zagospodarowania przestrzennego Jaraczewo - dopuszcza si ę budow ę elektrowni wiatrowych o mocy przekraczaj ącej 100 kW, na obszarach rolniczych, w odległo ści nie mniejszej ni Ŝ 500 m od najbli Ŝszej zabudowy. Gmina Jarocin posiada uchwalony miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego dla obszaru, na którym istnieje mo Ŝliwo ść budowy elektrowni wiatrowych w obr ębie geodezyjnym Potarzyca gm. Jarocin.

Obecnie na terenie powiatu jaroci ńskiego znajduje si ę kilka instalacji wiatrowych, w tym: na terenie gminy Jarocin - 2 siłownie wiatrowe, przy drodze gminnej Siedlemin – Potarzyca, gmina Kotlin - 2 elektrownie w m. Wilcza i Kotlin, gmina śerków - 1 elektrownia wiatrowa. W trakcie budowy s ą kolejne trzy siłownie w gminie śerków: 2 elektrownie wiatrowe o mocy do 0,6 MW oraz do 1,1 MW w m. Dobieszczyzna dz. Nr 54/1 oraz 1 elektrownia wiatrowa o mocy do 1,1 MW w m. Dobieszczyzna dz. Nr 77/2.

Na etapie wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach dla elektrowni wiatrowych s ą nast ępuj ące inwestycje: Gmina Jarocin: • budowa „Zespołu Elektrowni Wiatrowych Jarocin Południe Pilot” składaj ącego si ę z trzech elektrowni wiatrowych wraz z niezb ędn ą infrastruktur ą techniczn ą, o mocy całkowitej do 7,5 MW, zlokalizowanych w pobli Ŝu miejscowo ści Potarzyca, na działkach ewidencyjnych nr 65/3, 70/13 i 121/11 obr ęb Potarzyca, • budowa „Zespołu Elektrowni Wiatrowych Jarocin Wschód Pilot” składaj ącego si ę z 2 elektrowni wiatrowych wraz z niezb ędn ą infrastruktur ą techniczn ą o mocy zainstalowanej do 5 MW, zlokalizowanych w pobli Ŝu miejscowo ści Radlin, • budowa dwóch elektrowni wiatrowych o ł ącznej mocy maksymalnej 1,6 MW typu ENERCON E-53 zainstalowanych na wie Ŝach o wysoko ści do piasty 72 m, w Potarzycy, • budowa jednej elektrowni wiatrowej o mocy do 0,6 MW w obr ębie miejscowo ści Roszków, na działce o numerze ewidencyjnym 281 wraz z budow ą stacji transformatorowej, linii kablowych nn, SN prowadz ących do istniej ącej linii napowietrznej 15 kV, drogi dojazdowej prowadz ącej do elektrowni wiatrowej wraz z placem manewrowym przy elektrowni wiatrowej,

Gmina Jaraczewo: • budowa 1 elektrowni wiatrowej w m. Nosków o mocy 1 MW,

Gmina śerków: • Wiatrak Ludwinów 900 kW - lokalizacja m. Ludwinów dz. nr 40/5 (w trakcie post ępowania w Wojewódzkim S ądzie Administracyjnym w Poznaniu).

Wydane decyzje o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu dla elektrowni wiatrowych: Gmina Jarocin:

101

• budowa jednej elektrowni wiatrowej o mocy 0,6 MW wraz z budow ą stacji transformatorowej, budow ą przył ącza energetycznego oraz budow ą drogi dojazdowej wraz z placem manewrowym, • budowa dwóch elektrowni wiatrowych o ł ącznej mocy maksymalnej 1,6 MW typu ENERCON E-53 zainstalowanych na wie Ŝach o wysoko ści do piasty 72 m, w Potarzycy, gmina Jarocin, Gmina Kotlin: • farmy wiatrowe – 2 decyzje o ustaleniu warunków zabudowy w m. Wyszki dz. nr 62, 13, 14/5 i 15

Energia słoneczna W Polsce istniej ą do ść dobre warunki do wykorzystania energii promieniowania słonecznego przy dostosowaniu typu systemów i wła ściwo ści urz ądze ń wykorzystuj ących t ę energi ę do charakteru, struktury i rozkładu w czasie promieniowania słonecznego. Nat ęŜ enie promieniowania słonecznego w całym obszarze województwa wielkopolskiego i występuj ących warunkach klimatycznych zapewnia ekonomiczne przetwarzanie go w energi ę u Ŝyteczn ą. Potencjał ten jest wystarczaj ący do wykorzystania na potrzeby bytowe mieszka ńców, do podgrzewania ciepłej wody, cho ć koszty inwestycji s ą cz ęsto zbyt du Ŝe w stosunku do mo Ŝliwo ści osób fizycznych. Ze wzgl ędu na du Ŝą zmienno ść sezonow ą i dobow ą potencjał ten nie zaspokoi potrzeb produkcyjnych przemysłu rolnego i rolno-spo Ŝywczego. Do najbardziej powszechnych zastosowa ń energetyki słonecznej naleŜą : • konwersja fotowoltaiczna – tzw. baterie słoneczne, wytwarzaj ące energi ę elektryczn ą: - urz ądzenia słabopr ądowe, - słoneczne elektrownie fotowoltaiczne, • energia fototermiczna - wytwarzanie ciepła niskotemperaturowego (temperatura do 100°C) – kolektory słoneczne: - ogrzewanie pomieszcze ń mieszkalnych, - ogrzewanie wody u Ŝytkowej, - podgrzewanie gruntów szklarniowych, - suszenie płodów rolnych i ziół, - podgrzewanie stawów hodowlanych, basenów. Sprawno ść kolektorów słonecznych wynosi przeci ętnie około 80%. Jednak całkowita sprawno ść układu podgrzewaj ącego wod ę ze wzgl ędu na sprawno ść całej instalacji, a głównie wymienników ciepła, wynosi od 50% do 70% 7. W całej Wielkopolsce, w tym na terenie powiatu jaroci ńskiego, energia słoneczna w okresie wiosenno- letnim jest dobrym źródłem ciepła dla odbiorców sezonowych. Średnie roczne warto ści usłonecznienia czas podany w godzinach, podczas którego na okre ślone miejsce na powierzchni Ziemi padaj ą bezpo średnio promienie słoneczne) wahaj ą si ę od 1250 godzin w latach o najwy Ŝszym zachmurzeniu do 2000 godzin w latach słonecznych. Promieniowanie słoneczne jest mniej intensywne w okresie jesienno-zimowym, natomiast ilo ść dost ępnej potencjalnie energii jest ponad pi ęciokrotnie wi ększa w miesi ącach letnich ni Ŝ zimowych 8.

7 www.cire.pl 8 Energetyka odnawialna w Wielkopolsce. Uwarunkowania rozwoju, Wielkopolskie Biuro Planowania Przestrzen- nego w Poznaniu, Pozna ń 2010.

102 „PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021” WRAZ Z AKTUALIZACJ Ą „PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO”

Rysunek 14 Rejonizacja średniorocznych sum promieniowania słonecznego całkowitego padaj ącego na jednostk ę powierzchni poziomej w kWh/m 2/rok

Potencjalna energia u Ŝyteczna w kWh/m 2/rok w wyró Ŝnionych rejonach Polski Półrocze Sezon Rok letnie letni Półrocze (I-XII) Rejon (IV-IX) (VI-VIII) zimowe (X-III) Pas nadmorski 1076 881 497 195 Wschodnia cz ęść Polski 1081 821 461 260 Centralna cz ęść Polski 985 785 449 200 Zachodnia cz ęść Polski z górnym dorzeczem Odry 985 785 438 204 Południowa cz ęść polski 962 682 373 280 Południowo-zachodnia cz ęść polski obejmuj ąca obszar 950 712 393 238 Sudetów z Tuchowem Źródło: ekoenergia.pl

Coraz cz ęś ciej wykorzystuje si ę energi ę słoneczn ą, dzi ęki mo Ŝliwo ści pozyskania funduszy zewn ętrz- nych na ten cel. W 2014 r. NFO ŚiGW uruchomił Program Prosument, z którego mo Ŝna uzyska ć dofinansowanie na zakup i monta Ŝ mikroinstalacji odnawialnych źródeł energii dla osób fizycznych, wspólnot mieszkaniowych, oraz spółdzielni mieszkaniowych. Finansowanie obejmuje systemy fotowoltaiczne o zainstalowanej mocy elektrycznej do 40 kWe. Wysoko ść dofinansowania wynosi do 100% kosztów kwalifikowanych instalacji w tym 40% w formie dotacji.

Obecnie na terenie powiatu jaroci ńskiego wykorzystywane s ą ogniwa fotowoltaiczne do zasilania zna- ków i tablic drogowych oraz informacyjnych, a tak Ŝe do o świetlania ulic.

Ponadto wydano decyzje o środowiskowych uwarunkowaniach dla elektrowni fotowoltaicznych: Gmina Jarocin: • „Budowa farmy fotowoltaicznej o mocy 1,8 MW wraz z infrastruktur ą zewn ętrzn ą (stacja trans- formatorowa, linia kablowa SN i NN itp.)”, miejscowo ść : Łuszczanów), • posadowienie wolnostoj ących kolektorów słonecznych wytwarzaj ących energi ę elektryczn ą za pomoc ą zjawiska fotowoltaicznego w ilo ści 6250 sztuk o ł ącznej mocy 1500000 W wraz z przył ączem elektroenergetycznym na działkach ewidencyjnych nr 140/4, 282/1 w miejscowo- ści Jarocin, obr ęb Ługi, • posadowienie wolnostoj ących kolektorów słonecznych wytwarzaj ących energi ę elektryczn ą za pomoc ą zjawiska fotowoltaicznego w ilo ści 4166 sztuk o ł ącznej mocy 999840 W wraz z przy- łączem elektroenergetycznym na działkach ewidencyjnych o nr 180 i 181 w miejscowo ści Wi- taszyczki,

103

• „Budowa elektrowni fotowoltaicznej o mocy do 2 MW, linii SN wraz z kablami sterowania i telekomunikacyjnymi, dróg wewn ętrznych oraz niezb ędnych urz ądze ń elektroenergetycznych, planowanego na działce nr 499 o powierzchni 0,54 ha oraz na działce nr 501 o powierzchni 2,17 ha poło Ŝonych w miejscowo ści Roszków, • budowa źródeł fotowoltaicznych o mocy do 1 MW w miejscowo ści Golina na działce o numerze ewidencyjnym 118/12, obr ęb geodezyjny Siedlemin, wraz z budow ą stacji transformatorowych i szafek pomiarowych, linii kablowych nn, SN prowadz ących do istniej ącej linii napowietrznej 15 kV, drogi dojazdowej, ogrodzenia, kontenera gospodarczego i innej niezb ędnej infrastruktury do celów budowy i eksploatacji źródeł fotowoltaicznych,

Gmina śerków: • instalacja wolnostoj ących paneli fotowoltaicznych o wysoko ści do 2,5 m o mocy do 2 MW wraz z niezb ędn ą infrastruktur ą techniczn ą na działce o nr 493 obr ęb Ludwinów, gmina śerków; • budowa elektrowni fotowoltaicznej o mocy do 2 MW, linii SN wraz z kablami sterowania i telekomunikacyjnymi, dróg wewn ętrznych oraz niezb ędnych urz ądze ń elektroenergetycznych planowanego na działce nr 21 o powierzchni 10.090 ha poło Ŝonej w miejscowo ści Dobieszczyzna, gmina śerków, powiat jaroci ński, województwo wielkopolskie.

Wydane decyzje o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu dla elektrowni fotowoltaicznych: Gmina Jarocin: • „Budowa farmy fotowoltaicznej o mocy 1,8 MW wraz z infrastruktur ą zewn ętrzną (stacja trans- formatorowa, linia kablowa SN i NN itp.)”,

Gmina Kotlin: • Panele fotowoltaiczne – m. Kotlin dz. nr 13

Energia wodna Rzeki, które przepływaj ą przez Wielkopolsk ę maj ą charakter nizinny. W czasie wiosennych roztopów osi ągaj ą one wysokie stany wód, natomiast w okresie wrze śnia i pa ździernika ich stan jest najni Ŝszy. Powoduje to znaczne ró Ŝnice w przepływie wód. W opracowaniu „Przegl ąd zasobów odnawialnych źródeł energii w województwie wielkopolskim” przeprowadzono rozpoznanie potencjału energetycznego cieków w oparciu o średnie roczne przepływy wody. Do produkcji energii niezb ędny jest średni roczny przepływ powy Ŝej 0,1 m 3/s. Tabela 56 Przepływy średnie roczne, dyspozycyjne oraz zasoby dyspozycyjne Przepływ Przepływ Zasoby Spływ Powierzchnia Nazwa rzeki średni roczny dyspozycyjny dyspozycyjne jednostkowy zlewni m3/s m3/s mln m 3 [l/sek/km2] Prosna 4924,7 14,958 13,103 444,67 3,04 Lutynia 570,1 1,56 1,387 43,11 2,74 Źródło: Przegl ąd zasobów odnawialnych źródeł energii w województwie wielkopolskim, 2007 r.

Na terenie powiatu istniej ą mo Ŝliwo ści wykorzystania istniej ących cieków wodnych do budowy małych elektrowni wodnych (MEW), jednak wymaga to szczegółowej analizy warunków wodnych, pr ędko ści przepływu a tak Ŝe rozeznania techniczno- ekonomicznego.

Rozwój MEW powinien zosta ć ści śle powi ązany z programem małej retencji wodnej, gdy Ŝ MEW s ą elementem systemu regulacji stosunków wodnych, poprawiaj ą wilgotno ść gleb i poziom wód gruntowych. Współtworz ą zatem poprzez liczne podpi ętrzenia i zbiorniki retencyjnych mał ą retencj ę wodn ą. Z tego wzgl ędu dalszy rozwój małej MEW powinien by ć zwi ązany z inwentaryzacj ą istniej ących budowli pi ętrz ących na ciekach podstawowych oraz planowanych nowych lokalizacji. Z kolei przy okre- ślaniu dalszego kierunku inwestowania ka Ŝdorazowo nale Ŝałoby uwzgl ędni ć potencjalne mo Ŝliwo ści budowy MEW.

104 „PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021” WRAZ Z AKTUALIZACJ Ą „PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO”

Energia z biomasy i biogazu Biomasa to najstarsze i najszerzej współcze śnie wykorzystywane odnawialne źródło energii. Nale Ŝą do niej zarówno odpady biodegradowalne z gospodarstw domowych, jak i pozostało ści po przycinaniu zieleni miejskiej. Biomasa to cała istniej ąca na Ziemi materia organiczna, wszystkie substancje pochodzenia ro ślinnego lub zwierz ęcego ulegaj ące biodegradacji. Biomas ą s ą resztki z produkcji rolnej, pozostało ści z le śnictwa, odpady przemysłowe i komunalne. W poni Ŝszej tabeli przedstawiono ró Ŝne sposoby pozyskiwania energii z biomasy. Tabela 57 Energetyczno ść materiałów Materiał Energetyczno ść Słoma Ŝółta 14,3 MJ/kg Słoma szara 15,2 MJ/kg Drewno opałowe 13,0 MJ/kg Trzcina 14,5 MJ/kg Źródło: www.cire.pl

Pod wzgl ędem energetycznym 2 tony biomasy równowa Ŝne s ą 1 tonie w ęgla kamiennego. Tak Ŝe pod wzgl ędem ekologicznym biomasa jest lepsza ni Ŝ w ęgiel gdy Ŝ podczas spalania emituje mniej SO 2 ni Ŝ węgiel. Bilans emisji dwutlenku w ęgla jest zerowy poniewa Ŝ podczas spalania do atmosfery oddawane jest tyle CO 2 ile wcze śniej ro śliny pobrały z otoczenia. Ogrzewanie biomas ą staje si ę opłacalne - ceny biomasy s ą konkurencyjne na rynku paliw. Wykorzystanie biomasy pozwala wreszcie zagospodarowa ć nieu Ŝytki i spo Ŝytkowa ć odpady. Biomasa jest zatem o wiele bardziej wydajna ni Ŝ węgiel, a w dodatku jest stale odnawialna w procesie fotosyntezy. Najistotniejsze w Wielkopolsce s ą odpady drzewne pochodz ące z gospodarki le śnej oraz słoma pochodz ąca z gospodarki rolniczej. Wielkopolska ma najpowa Ŝniejszy w kraju potencjał zwi ązany z produkcj ą słomy. Jest to jedyne województwo w kraju, w którym badania statystyczne wskazuj ą na przekroczenie bariery mo Ŝliwo ści produkcji 1,5mln t słomy na cele energetyczne. Równie Ŝ wysoko Wielkopolska plasuje si ę w uzysku odpadów drzewnych zwi ązanych z utrzymaniem lasów. Tu zasoby biomasy szacowane na 2004 rok wynosz ą 102000 t drewna. Na średnim poziomie kształtuje si ę potencjał zwi ązany z uprawami ro ślin energetycznych, wynosz ący 323000 t upraw. Na glebach o niskich klasach bonitacyjnych zwłaszcza grunty klasy IV-V, na których prowadzenie gospodarki rolnej w tradycyjnych jej zakresach staje si ę w istotnej mierze mniej opłacalne, wprowadza si ę upraw ę tak zwanych ro ślin energetycznych. W przypadku ro ślin drzewiastych b ędą to głównie wierzba krzewiasta, topola i miskant olbrzymi. W przypadku ro ślin trawiastych lub uprawnych b ędą to zbo Ŝa (pozyskiwanie odpadów z produkcji podstawowej), rzepak, i dobrze plonuj ąca trzcina. Rzepak jest tak Ŝe podstawowym w Polsce źródłem surowca do produkcji biopaliw.

Na terenie powiatu jaroci ńskiego grunty w wi ększo ści s ą wykorzystywane rolniczo, a co za tym idzie baza surowcowa dla przemysłu rolnego i rolno- spo Ŝywczego jest dobrze rozwini ęta. Spowodowa ć to mo Ŝe wzrost zainteresowania wykorzystaniem drewna i słomy, a naturalnym kierunkiem rozwoju ich wykorzystania jest i b ędzie produkcja energii cieplnej. W dłu Ŝszej perspektywie przewiduje si ę wykorzystanie biopaliw stałych w instalacjach wytwarzania ciepła i elektryczno ści w skojarzeniu (kogenera- cja).

Biogaz zgodnie z prawem energetycznym to paliwo gazowe otrzymywane z surowców rolniczych, produktów ubocznych rolnictwa, płynnych lub stałych odchodów zwierz ęcych, produktów ubocznych lub pozostało ści przemysłu rolno-spo Ŝywczego lub biomasy le śnej w procesie fermentacji metanowej.

Tabela 58 Pozyskanie biogazu z ro ślin uprawnych Plon masy świe Ŝe Biogaz Energia Substrat ro ślinny 3 jdt/ha m /ha GJ/ha Kukurydza cała ro ślinna 300-500 4 050-6 750 87-145 Lucerna 250-350 3 960-4 360 85-94 śyto 300-400 1 620-2 025 35-43

105

Pszen Ŝyto 300 2 430 52 Burak cukrowy-korze ń 400-700 10 260 220 Burak cukrowy-li ście 300-500 3 375 72 Słonecznik 300-500 2 430-3 240 52-70 Rzepak 200-350 1 010-1 620 22-37 Źródło: Zbigniew Podkówka, „Kiszonka z Sucrosorgo 506 w Ŝywieniu bydła” www.biogazownierolnicze.pl

W zasadzie ka Ŝdy rodzaj biomasy ro ślinnej, z wyj ątkiem ro ślin zdrewniałych, mo Ŝe by ć wykorzystany w procesie produkcji biogazu. To, co decyduje o wyborze konkretnego gatunku, to wzgl ędy ekonomiczne i ekologiczne jego uprawy. Na terenie powiatu istniej ą warunki lokalizacji i funkcjonowania biogazowi. Jednak ich obecno ść mo Ŝe by ć odczuwalna w środowisku. Podstawowym problemem jest niech ęć lokalnej społeczno ści, której mo Ŝe przeszkadza ć intensywno ść zapachowa, która bywa bardzo dokuczliwa zwłaszcza podczas załadunku biomasy do komór. Rozwi ązania techniczne mog ą poprawi ć prac ę systemu na tyle, Ŝe zapachy zwi ązane z eksploatacj ą wyst ępuj ą jedynie w pobli Ŝu biogazowni, niemniej lokalne warunki klimatyczne i fizjograficzne mog ą przyczynia ć si ę do rozprzestrzeniania si ę nieprzyjemnych odorów na relatywnie du Ŝe odległo ści. Obecnie prowadzone jest post ępowanie administracyjne w przedmiocie wydania decyzji o środowi- skowych uwarunkowaniach dla budowy biogazowni o mocy do 1 MWel w miejscowo ści Golina.

Ponadto biomas ę równie Ŝ mo Ŝna pozyska ć z: • oczyszczalni ścieków - osady ze ścieków komunalnych, • zakładów przemysłowych - ścieki z zakładów: o przetwórstwa spo Ŝywczego (rze źni, mleczarni, przetwórstwa mi ęsnego, cukrowni), o farmaceutycznych i kosmetycznych, o papierniczych, • odpady z przemysłu rolno-spo Ŝywczego: o wywar z gorzelni, o młóto z browarów, o wytłoki z przetwórni owoców, chłodni, wytwórni soków, • składowisk odpadów komunalnych - frakcja organiczna na terenach suchych, o du Ŝym nasłonecznieniu, oraz Ŝycica trwała, tzw. rajgras angielski ( Lolium perenne L.), któr ą charakteryzuje bardzo szybkie tempo wzrostu, ale równie Ŝ niestety du Ŝa wra Ŝliwo ść na ple śń śniegow ą i niskie temperatury.

Ograniczenia wykorzystania energii odnawialnej Wykorzystanie energii odnawialnej nie powoduje zanieczyszcze ń, ogranicza emisj ę gazów cieplarnianych, a jednak powoduje pewne problemy i nie pozostaje bez negatywnego wpływu na środowisko. Wykluczenia rozwoju energetyki wiatrowej z uwagi na uwarunkowania przestrzenne: • obszary obj ęte ochrona prawn ą w tym: rezerwaty przyrody, obszary chronionego krajobrazu, obszary Natura 2000, miejsca kolonii rozrodczych i potencjalne obszary Ŝerowisk nietoperzy, • lasy, • zbiorniki wodne (jeziora, zbiorniki retencyjne), • układy dolinne rzek, • tereny zabudowane, • strefy rolno-le śne, • ograniczenia społeczne – niech ęć przed wiatrakami w s ąsiedztwie,

Zgodnie z „Tymczasowymi wytycznymi dotycz ącymi oceny oddziaływania elektrowni wiatrowych na nietoperze” elektrowni wiatrowe nie nale Ŝy lokalizowa ć w odległo ści mniejszej ni Ŝ 200 m od granicy

106 „PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021” WRAZ Z AKTUALIZACJ Ą „PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO”

lasu i nieb ędących lasem skupisk drzew o powierzchni 0,1 ha lub wi ększej oraz odległo ści mniejszej ni Ŝ 200 m od brzegów zbiorników i cieków wodnych wykorzystywanych przez nietoperze.

Ograniczeniem dla rozwoju energetyki z pozyskiwania biomasy, biogazu i biopaliw tak jak w przypadku energetyki wiatrowej mog ą by ć obszary obj ęte ochron ą prawn ą. Rozwój jest tak Ŝe uwarunkowany wyst ępowaniem i mo Ŝliwo ści ą pozyskiwania zasobów surowcowych, ograniczony jest czynnikami ekonomicznymi oraz sytuacj ą na rynku Ŝywno ściowym.

Ograniczeniem dla lokalizowania kolektorów słonecznych jest jedynie ich miejsce usytuowania na obiekcie. W przypadku du Ŝych powierzchni instalacji przemysłowych niezb ędne jest ich umieszczenie w gminnych dokumentach planistycznych.

Ograniczeniem dla pozyskania energii geotermalnej są w głównej mierze wysokie koszty wierce ń.

Ograniczeniem dla energetyki wodnej jest ochrona wielko ści przepływów na rzekach od których zale Ŝy stan środowiska naturalnego oraz mo Ŝliwo ści migracji ryb oraz zbyt słabe mo Ŝliwo ści pi ętrzenia wody.

6.6. Racjonalna gospodarka odpadami 6.6.1. Ilo ść wytworzonych i odebranych odpadów Odpady komunalne, zgodnie z definicj ą zawart ą w ustawie z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz. U. z 2013 r. poz. 21 ze zm.), to odpady powstaj ące w gospodarstwach domowych, z wył ączeniem pojazdów wycofanych z eksploatacji, a tak Ŝe odpady nie zawieraj ące odpadów niebezpiecznych pochodz ące od innych wytwórców odpadów, które ze wzgl ędu na swój charakter lub skład s ą podobne do odpadów powstaj ących w gospodarstwach domowych. Odpady komunalne powstaj ą przede wszystkim w gospodarstwach domowych oraz w obiektach infrastruktury, takich jak: handel, usługi, zakłady rzemie ślnicze, szkolnictwo, targowiska, zakłady produkcyjne w cz ęś ci socjalnej i inne. Ilo ść wytwarzanych odpadów, jak równie Ŝ zawarto ść poszczególnych frakcji jest ści śle zwi ązana z miejscem powstawania tych odpadów (gospodarstwa domowe, obiekty infrastruktury, inne) oraz rodzajem obszaru, na którym powstaj ą (teren miejski lub wiejski). Zgodnie z podanymi w KPGO 2014 wska źnikami wytwarzania odpadów na jednego mieszka ńca w zale Ŝno ści od miejsca zamieszkania przyjmuje si ę, Ŝe jeden mieszkaniec terenów wiejskich wytwarza rocznie średnio 238 kg odpadów komunalnych, mieszkaniec małego miasta (poni Ŝej 50 tys. osób) 352 kg tego rodzaju odpadów. Zatem całkowita potencjalna masa odpadów komunalnych wytworzonych na terenie powiatu jaroci ńskiego w 2013 r. kształtowała si ę na poziomie ok. 20047,87 Mg. Główny strumie ń odpadów komunalnych stanowi ą niesegregowane (zmieszane) odpady komunalne, które pod wzgl ędem składu morfologicznego cz ęsto zawieraj ą ró Ŝne rodzaje odpadów niebezpiecznych. Według danych z gmin w 2013 r. z terenu powiatu jaroci ńskiego zebrano ł ącznie 16 747,8 Mg odpadów komunalnych. W porównaniu z poprzednim okresem ilo ść odebranych odpadów wzrosła o 20%. Odpady odebrane zostały z ponad 11,7 tys. budynków mieszkalnych. Na jednego mieszka ńca przypadało średnio 234 kg odpadów.

107

Tabela 59 Ilo ść odebranych odpadów komunalnych z terenu poszczególnych gmin powiatu jaroci ńskiego w latach 2012-2013 2012 2013 Ilo ść Ilo ść Ilo ść odebranych niesegregowanych Ilo ść odebranych niesegregowanych Gmina odpadów (zmieszanych) odpadów (zmieszanych) komunalnych [Mg] odpadów komunalnych [Mg] odpadów komunalnych [Mg] komunalnych [Mg] Gmina Jarocin 10955,0 9037,1 13403,5 11481,0 Gmina Jaraczewo 808,5 739,7 1286 1152,4 Gmina Kotlin 1217,1 830,8 1109,8 974,9 Gmina śerków 395,6 282,9 918,5 788,67 Powiat jaroci ński 13376,2 10890,5 16717,8 14396,97 Źródło: Sprawozdania Gmin

Zgodnie z powy Ŝszym zestawieniem ogólna Ilo ść odbieranych odpadów oraz ilo ść zmieszanych odpadów komunalnych wzrosła, co mo Ŝe świadczy ć o szczelniejszym systemie oraz dokładniejszej ewidencji odpadów.

Tabela 60 Rodzaje odpadów poddanych dalszym procesom odzysku 2012 2013 Masa sele k- Masa sele k- Odpady Odpady tywnie ode- tywnie ode- Odpady budowlane Odpady budowlane branych branych opakowaniowe i z rozbiór- opakowaniowe i z rozbiór- Gmina odpadów odpadów przekazane do ki przeka- przekazane do ki przeka- komunalnych komunalnych zane do zane do ulegaj ących recyklingu ulegaj ących recyklingu recyklingu recyklingu biodegradacji [Mg] biodegradacji [Mg] [Mg] [Mg] [Mg] [Mg] Gmina 263,9 934,2 991,6 407,0 847,8 726,3 Jarocin Gmina 4,7 72,7 0 8,9 108,7 15,8 Jaraczewo Gmina 3,3 61,1 21,7 28,5 121,0 2,4 Kotlin Gmina 5,4 110,8 0 6,23 118,81 0 śerków Powiat 277,3 1178,8 1013,3 450,63 1196,31 744,5 jaroci ński Źródło: Sprawozdania Gmin

Osi ągni ęte poziomy ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji kierowanych do składowania: • Gmina Jaraczewo – 7,66% • Gmina Jarocin – 39,5% • Gmina Kotlin – 5% • Gmina śerków – 16,7% Według KPGO w 2013 r. zakłada si ę zmniejszenie do 50% ilo ści odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji kierowanych na składowiska odpadów. Wszystkie gminy osi ągn ęły zakładany poziom ograniczenia odpadów biodegradowalnych kierowanych do składowania.

Osi ągni ęte poziomy recyklingu, przygotowania do ponownego uŜycia nast ępuj ących frakcji odpadów komunalnych: papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła: • Gmina Jaraczewo – 14,9% • Gmina Jarocin – 19,4% • Gmina Kotlin – 19%

108 „PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021” WRAZ Z AKTUALIZACJ Ą „PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO”

• Gmina śerków – 12,5% Według KPGO zakłada si ę przygotowanie do ponownego wykorzystania i recyklingu minimum 12% masy w 2013 roku. Wszystkim gminom w 2013 r. udało si ę osi ągn ąć zakładany poziom.

Osi ągni ęte w gminach poziomy recyklingu, przygotowania do ponownego u Ŝycia i odzysku innymi metodami innych ni Ŝ niebezpieczne odpadów budowlanych i rozbiórkowych: • Gmina Jaraczewo – 71,49% • Gmina Jarocin – 71,9% • Gmina Kotlin – 100% • Gmina śerków – 0%

Według KPGO zakłada si ę w 2013 r. osi ągni ęcie minimum 36% odzysku odpadów budowlanych i rozbiórkowych. W gminie śerków nie odbierano odpadów budowlanych, w pozostałych gminach poziomy odzysku zostały osi ągni ęte.

Tabela 61 Sposób zagospodarowania odebranych odpadów komunalnych 2012 2013 Odpady poddane Odpady poddane Odpady poddane Odpady poddane Gmina procesom procesom składowaniu D5 składowaniu D5 odzysku R1-R15 odzysku R1-R13 [Mg] [Mg] [Mg] [Mg] Gmina Jarocin 10435,2 519,8 12998,8 404,7 Gmina Jaraczewo 235,7 572,8 1209,6 76,4 Gmina Kotlin 625,1 592 1104,7 5,1 Gmina śerków 132,5 263,5 905,14 13,36 Powiat jaroci ński 11428,5 1948,1 16218,24 499,56 Źródło: Sprawozdanie Gmin

Z powy Ŝszej tabeli wynika, Ŝe w 2012 r. bezpo średniemu składowaniu poddano 17% odpadów, natomiast w 2013 r. bezpo średnio na składowisko trafiło 3% odebranych odpadów. Świadczy to o bardzo dobrze funkcjonuj ącym systemie gospodarki odpadami w gminach powiatu jaroci ńskiego.

6.6.2. Istniej ące instalacje do odzysku i unieszkodliwiania odpadów Odpady komunalne z terenu powiatu jaroci ńskiego przekazywane s ą do Regionalnej Instalacji Prze- twarzania Odpadów Komunalnych zlokalizowanej na terenie Zakładu Zagospodarowania Odpadów Sp. z o.o. w Jarocinie, Witaszyczki 1A, 63 - 200 Jarocin. Budowa Zakładu Zagospodarowania Odpadów z siedzib ą w Witaszyczkach jest wynikiem podpisania w 2008 r. porozumienia mi ędzygminnego, w skład którego weszło 17 gmin z terenu województwa wielkopolskiego. Jednostki te podj ęły współprac ę w zakresie zorganizowania i nadzoru nad funkcjonowaniem systemu gospodarowania odpadami i osadami ściekowymi wraz z budow ą Zakładu Zago- spodarowania Odpadów w Witaszyczkach z ewentualnymi punktami przeładunkowymi. Na terenie Zakładu znajduj ą si ę instalacje do odzysku odpadów: kompostownia i sortownia. Pryzmo- wą kompostowni ę odpadów uruchomiono w 2012 r. Ilo ść kompostowanych odpadów w 2012 roku wyniosła 1709,79 Mg.

Sortownia odpadów z selektywnej zbiórki uruchomiona została w 2008 r wraz z mobiln ą sortowni ą niesegregowanych odpadów komunalnych, uruchomion ą w 2009 r. W 2012 r. poddano sortowaniu 768,996 Mg odpadów z selektywnej zbiórki; wysortowano: • opakowania z papieru i tektury, kod odpadu: 150101 w ilo ści 230,84 Mg, • opakowania z tworzyw sztucznych, kod odpadu: 150102 w ilo ści 410,936 Mg, • opakowania ze szkła, kod odpadu: 150107 w ilo ści 127,22 Mg,

109

W mobilnej sortowni poddano sortowaniu 12 815,82 Mg niesegregowanych odpadów komunalnych; wysortowano: • minerały, kod odpadu: 191209 w ilo ści 2 942,93 Mg, • inne odpady z mechanicznej obróbki odpadów, kod odpadu: 191212 w ilo ści 9 876,61,11 Mg.

Składowisko odpadów w Witaszyczkach jest składowiskiem naziemnym i zagł ębionym. Całkowita powierzchnia obiektu to 12,18 ha, rezerwa terenu 23,44 ha. Obecnie eksploatowana jest kwatera 3 o pojemno ści 250.000 m 3. Składowisko obj ęte jest monitoringiem. Na składowisku odpadów komunalnych w Witaszyczkach prowadzi si ę badania wody podziemnej 4 razy w roku z 6 piezometrów. Zakres bada ń obejmował: sód, potas, wap ń, magnez, azot amonowy, azotany, azotyny, fosforany, chlorki, fluorki, siarczany, wodorow ęglany, odczyn pH, przewodno ść elektrolityczn ą wła ściw ą (PEW), ogólny w ęgiel organiczny (OWO), sum ę wielopier ścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA), kadm, mied ź, nikiel, chrom+6, cynk, ołów, rt ęć . Z analizy wyników bada ń wynika, Ŝe wody podziemne nie zawierały zanieczyszcze ń niebezpiecznych takich jak WWA, chrom, kadm, ołów i rt ęć , których potencjalnym źródłem mogły by ć odcieki składowiskowe. W ramach monitoringu gazu składowiskowego 12 razy w roku wykonano analiz ę procentow ą udziału poszczególnych gazów. Monitoring obejmował pomiary metanu, dwutlenku w ęgla oraz tlenu, z jednej studzienki odgazowuj ącej. Skład gazu charakteryzował si ę wysoką zawarto ści ą tlenu (od 19,5% do 21,7%), przy nieznacznym udziale metanu (od 0,1% do 1,7,%) oraz dwutlenku w ęgla (od 0,2% do 1,8%).

W gminie Jarocin, w miejscowo ściach Cielcza znajduj ą druga pryzmowa kompostownia odpadów. Kompostowni ę w Cielczy uruchomiono w grudniu 2001 r. Wła ścicielem obiektu jest Przedsi ębiorstwo Wodoci ągów i Kanalizacji Sp. z o.o. w Jarocinie. Ilo ść odpadów poddanych kompostowaniu w 2013 roku wyniosła 7 245,59 Mg.

Na terenie powiatu jaroci ńskiego znajduj ą si ę składowiska odpadów komunalnych posiadaj ące decyzj ę na ich zamkni ęcie: • Składowisko odpadów komunalnych w Brzóstkowie, gmina śerków – zamkni ęcie II kwatery (Decyzja Starosty Jaroci ńskiego z dnia 31 lipca 2012 r. nr B Ś.6237.1.2012.PR). • Składowisko odpadów innych ni Ŝ niebezpieczne i oboj ętne w m. Gola, gm. Jaraczewo (Decyzja Marszałka Województwa Wielkopolskiego z dnia 12 grudnia 2013 r. nr DSR-II- 2.7241.1.29.2013). Termin zako ńczenia rekultywacji 30.09.2018 r. Przewidywany termin zako ńczenia monitoringu 30.09.2048 r. • Składowisko odpadów innych ni Ŝ niebezpieczne i oboj ętne w m. Kotlin. Powierzchnia całkowita 1,21 ha, powierzchnia kwater 0,89 ha, pojemno ść całkowita 25 000 m 3; kwatera A (Decyzja Marszałka Województwa Wielkopolskiego z dnia 25 lipca 2013 r. nr DSR-II-2- 7241.1.7.2013) – kwatera B (Decyzja Starosty jarocińskiego z dnia 31 lipca 2012 r. nr BŚ.6237.2.2012.PR). Planowany zako ńczenie rekultywacji 31.12.2014 r. Monitoring prowadzony będzie przez okres 30 lat od daty zamkni ęcia.

Zgodnie z art. 123 ustawy o odpadach (Dz. U. z 2013 r. poz. 21 ze zm.) monitoring składowiska prowadzi si ę zarówno w fazie przedeksploatacyjnej, eksploatacyjnej jak i w fazie poeksploatacyjnej, z tym Ŝe inna jest cz ęstotliwo ść wykonywania tych bada ń. Dzie ń zako ńczenia rekultywacji składowiska odpadów jest równocze śnie dniem zamkni ęcia tego składowiska. Natomiast zakres, czas i cz ęstotliwo ść oraz sposób i warunki prowadzenia monitoringu składowiska odpadów okre śla rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 30 kwietnia 2013 r. w sprawie składowisk odpadów (Dz. U. z 2013 r. poz. 523). Na składowiskach prowadzony jest monitoring w zakresie m.in.: obj ęto ści i składu wód podziemnych i ich poziomu, obj ęto ści i składu wód odciekowych, osiadania powierzchni składowiska, emisji i składu gazu składowiskowego, wielko ści opadu atmosferycznego oraz składu i wielko ści przepływu wód powierzchniowych.

110 „PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021” WRAZ Z AKTUALIZACJ Ą „PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO”

Wykaz przedsi ębiorców prowadz ących stacje demonta Ŝu pojazdów oraz punkty zbierania pojazdów prowadzony przez Marszałka Województwa Wielkopolskiego na podstawie art. 42 ustawy z dnia 20 stycznia 2005 r. o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji (Dz. U. z 2013 r. poz. 1162 ze zm.). Na terenie powiatu funkcjonuj ą nast ępuj ące stacje demonta Ŝu pojazdów wycofanych z eksploatacji (stan na dzie ń 19.08.2014 r.): • Waldemar Ratajczak Firma Handlowa „RAWAL” Składnica Kasacji Pojazdów, ul. Dworcowa 8, Góra, • Marian Czajka Przedsi ębiorstwo Handlowe, ul. Ceglana, Jarocin, • Jolanta Gniewoska Przedsi ębiorstwo Produkcyjno-Handlowe i Obrót Surowcami Wtórnymi, Wyszki 84, Kotlin • MAC-MET Ciemniejewski sp.j., ul. Glinka 26, Jarocin, • GS-AUTO Złomowanie Pojazdów Cz ęś ci Samochodowe s.c. Zbigniew Grze śkowiak, Paweł Stemplewski, ul. Ceglana 10, Witaszyce

Oprócz wymienionych obiektów na analizowanym terenie odzysk odpadów prowadzi si ę równie Ŝ w nast ępujących instalacjach, posiadaj ących stosowne zezwolenia:: • "Meblex" Zakład Stolarski Włodzimierz Bałasz, Ul. Warciana 6a, 63-200 Jarocin, • "Jaroma" Spółka Akcyjna, Ul. Al.Niepodległo ści 34, 63-200 Jarocin, • Mac-Met Ciemniejewski S.J., Ul. Glinki 26, 63-200 Jarocin, • Zakład Produkcyjny "Neorol" Spółka z o.o.., Chrzan, Ul. Akacjowa 1, 63-210 śerków, • Przedsi ębiorstwo Wodoci ągów i Kanalizacji Sp. z o.o., Ul. Kasprzaka 1, 63-200 Jarocin

Podmiotem zajmuj ącym si ę zbieraniem zu Ŝytych baterii i akumulatorów na terenie powiatu jest Zakład Gospodarki Odpadami Sp. z o.o.. w Jarocinie Witaszyczki 1a 63-200 Jarocin. Wykaz miejsc odbioru i punktów zbierania zu Ŝytych baterii i akumulatorów Gmina Jarocin: • Mix Electronics Ul. D ąbrowskiego 1, Jarocin • Neonet S.A Ul. Wrocławska 42, Jarocin • Bricomarche -Centrum Budowlano – Ogrodnicze, Ul. Powsta ńców Wlkp. 14, Jarocin • Salonik Prasowy Kolporter, Ul. Wrocławska 13, Jarocin • Intermarche Jarocin - Szarotka Sp. z o.o., Ul. Powsta ńców Wlkp. 16, Jarocin • Przedsi ębiorstwo Handlowe Ph Sa, Ul. Wojska Polskiego 37,Jarocin • Spółdzielnia Handlowo Produkcyjna "Zgoda" Sklep Nr 1, Ul. Wrocławska 34, Jarocin • Spółdzielnia Handlowo Produkcyjna "Zgoda" Sklep Nr 5, Ul. Warciana 9, Jarocin • Spółdzielnia Handlowo Produkcyjna "Zgoda" Sklep Nr 8, Ul. Moniuszki 12, Jarocin • Spółdzielnia Handlowo Produkcyjna "Zgoda" Sklep Nr 10, Ul. Wrocławska 165, Jarocin • Spółdzielnia Handlowo Produkcyjna "Zgoda" Sklep Nr 13, Ul. D ąbrowskiego 16, Jarocin • Spółdzielnia Handlowo Produkcyjna "Zgoda" Sklep Nr 14, Ul. Do Zdroju 3, Jarocin, • Spółdzielnia Handlowo Produkcyjna "Zgoda" Sklep Nr 16 Św. Ducha 30, Jarocin • Spółdzielnia Handlowo Produkcyjna "Zgoda" Sklep Nr 17 Marato ńska 1, Jarocin • Spółdzielnia Handlowo Produkcyjna "Zgoda" Sklep Nr 18, Ul. Wojska Polskiego 55, • Spółdzielnia Handlowo Produkcyjna "Zgoda" Sklep Nr 19 Ul. Konstytucji 3 Maja 31 Jarocin • Spółdzielnia Handlowo Produkcyjna "Zgoda", Ul. Wrocławska 34, Jarocin • Salonik Prasowy Kolporter, Ul. Wojska Polskiego 40, Jarocin, • Sklep śabka: Ul. Wrocławska 20, Rynek 4, • Supermaket Dino, Dworcowa 47d Golina, • Supermaket Dino, Ul. Św. Ducha 30, Jarocin, • Drogeria Schlecker, Rynek 23, Jarocin • Lukoil Polska Spółka z o.o.,, Al. Wojska Polskiego 32, Jarocin • Orlen: Ul. Pozna ńska 28a, Ul. Wojska Polskiego – Jarocin

111

• Sklep Pepco, Ul. Śródmiejska 17, Jarocin • Hurtownia - Sklep At, Ul. Śródmiejska 6, Ul. Wojska Polskiego 55, Wojska Polskiego 37, • Piotr I Paweł Ul. Wrocławska 58b Jarocin • Vica Sp Z.O.O Ul. Wrocławska 22, Jarocin • Zespół Szkół Przyrodniczo-Biznesowych Im.Jadwigi Dziubi ńskiej W Tarcach, Tarce 19 • Zespół Szkół W Wilkowyi, Ul. Powsta ńców Wlkp. 41, Wilkowyje • Szkoła Podstawowa W Golinie, Ul. Jaroci ńska 32, Golina • Szkoła Podstawowa W Cielczy, Ul. Szkolna 16, Cielcza • Niepubliczna Szkoła Podstawowa W Siedleminie, Ul. Główna 36, Siedlemin • Pa ństwowa Szkoła Muzyczna I Stopnia, Ul. Park 3, Jarocin • Gimnazjum Nr 1 W Jarocinie, Ul. Ko ściuszki 25, Jarocin • Szkoła Podstawowa, Bachorzew • Zespól Szkół Nr 5, Ul. Wary ńskiego 11, Jarocin • Zespół Szkół Nr 3, Ul. Wrocławska 168, Jarocin • Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych Nr 2, Ul. Franciszka ńska 2, Jarocin • Publiczne Przedszkole Nr 2 Bajeczka, Ul. Marii Curie-Skłodowskiej 2a, Jarocin, • Zespół Szkół Specjalnych W Jarocinie, Ul. Szubianki 21, Jarocin, • Szkoła Podstawowa Nr 4 Im. Wł. Broniewskiego Skłodowskiej-Curie 4, Jarocin • Szkoła Podstawowa Nr 2 Niepodległo ści 8, Jarocin • Jednostka Wojskowa Wojska Polskiego 71, Jarocin • Jw 3918 Jarocin Oraz Wojskowa Administracja Koszar Przy Jw 3918, Jarocin • Urz ąd Pocztowy Jarocin Pozna ński 1 Al. Niepodległo ści 13, Jarocin • Urz ąd Miejski W Jarocinie Al. Niepodległo ści 10, Jarocin

Gmina Kotlin • Supermarket Dino Pozna ńska 29, Kotlin, • Gimnazjum Im. M. Konopnickiej 22, Kotlin • Szkoła Podstawowa, Parzew 6a, Sławoszew

Gmina śerków • Firma Handlowo Usługowa "Grek" S.C. Anna, Tomasz Florkowscy Mickiewicza 17, śerków, • Niepubliczna Szkoła Podstawowa Im. Św. Jadwigi Królowej Polski W Lubini Małej Lubinia Mała 59, śerków

Gmina Jaraczewo nie posiada wyznaczonych miejsc odbioru zu Ŝytych baterii i akumulatorów.

6.6.3. Systemy gospodarki odpadami Zbiórka odpadów komunalnych prowadzona jest przez specjalistyczne firmy posiadaj ące wpis do rejestru działalno ści regulowanej. Oprócz odpadów komunalnych zmieszanych na terenach gmin „u źródła” zbierane s ą nast ępuj ące odpady: papier, tworzywa sztuczne, szkło, odpady komunalne ulegających biodegradacji. Odpady odbierane s ą z terenu gmin przez firmy wyłonione w przetargach na odbiór i zagospodarowanie odpa- dów, z odpowiedni ą cz ęstotliwo ści ą okre ślon ą w uchwałach gminnych.

Znaczna cz ęść odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji jest bezpo średnio zagospodarowy- wana u źródła, zwłaszcza na terenach wiejskich i w zabudowie jednorodzinnej, gdzie powstaj ące odpady cz ęsto s ą kompostowane w kompostownikach lub s ą wykorzystywane do karmienia zwierz ąt gospodarskich. W przydomowe kompostowniki wyposa Ŝonych jest 45% mieszka ńców domów jedno- rodzinnych z trenu powiatu jaroci ńskiego.

112 „PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021” WRAZ Z AKTUALIZACJ Ą „PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO”

Zgodnie ze znowelizowan ą ustaw ą o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach nale Ŝy zorganizowa ć punkt selektywnej zbiórki odpadów komunalnych (PSZOK), do których mieszka ńcy mog ą bezpłatnie pozby ć si ę odpadów problemowych. Obecnie na terenie powiatu zorganizowano PSZOK w gminie Jarocin (Witaszyczki 1a), gmina śerków (m. Brzóstków). W gminach Jaraczewo i Kotlin planowana jest budowa PSZOK.

Deklaracje o wysoko ści opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi zło Ŝyło niemal 100% wła- ścicieli nieruchomo ści, niemal 91% z nich zadeklarowało selektywn ą zbiórk ę odpadów.

Według Planu Gospodarki Odpadami dla Województwa Wielkopolskiego na lata 2012-2017, w województwie utworzonych zostało 10 regionów gospodarowania odpadami. Zgodnie z nowym systemem gospodarki opadami komunalnymi, w ka Ŝdym z wyznaczonych regionów powinny docelowo funkcjonowa ć regionalne instalacje przetwarzania odpadów komunalnych (RIPOK). Szczegółowe wymagania, jakie powinna spełnia ć instalacja RIPOK, wynikaj ą z: • ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz. U. z 2013 r. poz. 21 ze zm.), • rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dnia 11 wrze śnia 2012 r. w sprawie mechaniczno- biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych (Dz. U. z 2012 r. poz. 1052). Gminy powiatu jaroci ńskiego wraz z innymi 14 gminami przynale Ŝą do Regionu VI, licz ącego ponad 235 tys. mieszka ńców. Regionaln ą instalacj ą jest Zakład Gospodarki Odpadami Sp. z o.o. w Wita- szyczkach. W celu dostosowania instalacji do wymogów prawa polskiego i europejskiego, przy zachowaniu mo Ŝliwie najwy Ŝszego poziomu bezpiecze ństwa dla środowiska oraz wykorzystaniu najlepszych dost ępnych technik (BAT) planowana jest „Rozbudowa ZZO Jarocin”. Rozbudowa Zakładu spowoduje: • zwi ększenie redukcji ilo ści odpadów deponowanych na składowisku. • ograniczenie składowania odpadów ulegaj ących biodegradacji, • odzysk surowców wtórnych, • odzysk energii elektrycznej i cieplnej z odpadów. Po rozbudowie Zakładu status RIPOK-u (oprócz składowiska odpadów) uzyskaj ą dodatkowo instalacja mechaniczno-biologicznego przetwarzania odpadów oraz kompostownia odpadów zielonych. Cał- kowita przepustowo ść Zakładu b ędzie wynosi ć ok. 60 tys. ton rocznie. Do Zakładu przyjmowane b ędą zmieszane odpady komunalne oraz odpady komunalne zbierane selektywnie (opakowaniowe, budowlane, wielkogabarytowe, zielone i inne). Wi ększo ść przyjmowanych odpadów poddawana b ędzie segregacji manualnej i automatycznej, w wyniku której zostan ą wydzielone frakcje surowcowe oraz frakcja ulegaj ąca biodegradacji. Odpady ulegaj ące biodegradacji poddane zostan ą przetworzeniu w procesach biologicznych, w wyniku których powstanie energia elektryczna i cieplna. Frakcja surowcowa zostanie przetworzona mechanicznie w celu przygotowania do sprzeda Ŝy. W dłu Ŝszej perspektywie rozbudowa ZZO Jarocin pozwoli na znaczne zwi ększenie odzysku surowcowego, odzysku energii elektrycznej i cieplnej oraz zmniejszenie ilo ści odpadów kierowanych na składowisko. Nowa instalacja wpłynie przede wszystkim na: • zmniejszenie ilo ści odpadów kierowanych na składowisko o minimum 52%, • efektywniejsze wydzielenie ze zmieszanych odpadów komunalnych odpadów ulegaj ących biodegradacji, które poddawane b ędą procesom fermentacji i kompostowania, • redukcj ę masy odpadów ulegaj ących biodegradacji kierowanych do składowania, • maksymalizacj ę odzysku frakcji surowcowych wraz z wytworzeniem paliwa RDF z odpadów zarówno zmieszanych, jak i selektywnie zebranych i skierowanie ich do dalszego przetworze- nia, głównie recyklingu, • maksymalizacj ę wydzielenia z odpadów frakcji wysokokalorycznej b ędącej surowcem do produkcji paliwa RDF, • wytwarzanie mo Ŝliwie du Ŝej ilo ści biogazu w procesie fermentacji beztlenowej w celu wykorzystania energetycznego (obj ęto ściowo 55% metanu w gazie),

113

• produkcja energii elektrycznej (750 kWe) oraz cielnej (750 kWt) z biogazu, • zwi ększenie ilo ści produktów o warto ści handlowej, • ograniczenie emisji biogazu składowiskowego, • ograniczenie uci ąŜ liwo ści zwi ązanych z funkcjonowaniem obiektu w zakresie emisji hałasu i innych zanieczyszcze ń, • minimalizacj ę zu Ŝycia wody wodoci ągowej poprzez jej recyrkulowanie i wykorzystywanie wód opadowych.

6.6.4. Cele w zakresie gospodarki odpadami wyznaczone na szczeblu krajowym W gospodarce odpadami komunalnymi przyj ęto nast ępuj ące cele wynikaj ące z KPGO 2014: 1) zapewnienie obj ęcia wszystkich mieszka ńców systemem selektywnego zbierania odpadów najpó źniej do 2015 r., 2) zmniejszenie ilo ści odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji kierowanych na składowiska odpadów, aby nie było składowanych: a. w 2013 r. wi ęcej ni Ŝ 50%, b. w 2020 r. wi ęcej ni Ŝ 35% masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r., 3) zmniejszenie masy składowanych odpadów komunalnych do max. 60% wytworzonych odpadów do ko ńca 2014 r., 4) przygotowanie do ponownego wykorzystania i recykling materiałów odpadowych, przynajmniej takich jak papier, metal, tworzywa sztuczne i szkło z gospodarstw domowych i w miar ę mo Ŝliwo ści odpadów innego pochodzenia podobnych do odpadów z gospodarstw domowych minimum 50 % masy do 2020 roku.

W gospodarce odpadami niebezpiecznymi przyj ęto nast ępuj ące cele: • Oleje odpadowe - Utrzymanie poziomu odzysku na poziomie co najmniej 50%, a recyklingu rozumianego jako regeneracja na poziomie co najmniej 35%. • Odpady medyczne i weterynaryjne - w okresie do 2022 r. celem b ędzie podniesienie efektywno ści selektywnego zbierania odpadów medycznych i weterynaryjnych (w tym segregacji odpadów u źródła powstawania), co spowoduje zmniejszenie ilo ści odpadów innych ni Ŝ niebezpieczne w strumieniu odpadów niebezpiecznych. • Zu Ŝyte baterie i akumulatory - Rozbudowa systemu zbierania zu Ŝytych baterii przeno śnych i zu Ŝytych akumulatorów przeno śnych, który pozwoli na osi ągni ęcie nast ępuj ących poziomów zbierania: o do 2012 r. – poziom zbierania zu Ŝytych baterii przeno śnych i zu Ŝytych akumulatorów przeno śnych w wysoko ści 25%; o do 2016 r. i w latach nast ępnych – poziom zbierania zu Ŝytych baterii przeno śnych i zu Ŝytych akumulatorów przeno śnych, w wysoko ści 45%. • Zu Ŝyty sprz ęt elektryczny i elektroniczny - w okresie od 2011 r. do 2022 r. wyznacza si ę nast ępuj ące cele: o ograniczenie istnienia szarej strefy, o rozbudowa systemu odzysku oraz unieszkodliwiania zu Ŝytego sprz ętu elektrycznego i elektronicznego ukierunkowane na całkowite wyeliminowanie ich składowania, utrzymanie poziomów odzysku i recyklingu zu Ŝytego sprz ętu w wysoko ści: dla zu Ŝytego sprz ętu powstałego z wielkogabarytowych urz ądze ń gospodarstwa domowego i automatów do wydawania: • poziomu odzysku w wysoko ści 80 % masy zu Ŝytego sprz ętu,

114 „PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021” WRAZ Z AKTUALIZACJ Ą „PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO”

• poziomu recyklingu cz ęś ci składowych, materiałów i substancji pochodz ących ze zuŜytego sprz ętu w wysoko ści 75 % masy zu Ŝytego sprz ętu; dla zu Ŝytego sprz ętu powstałego z małogabarytowych urz ądze ń gospodarstwa domowego, sprz ętu o świetleniowego, narz ędzi elektrycznych i elektronicznych z wyj ątkiem wielkogabarytowych, stacjonarnych narz ędzi przemysłowych, zabawek, sprz ętu rekreacyjnego i sportowego oraz przyrz ądów do nadzoru i kontroli: • poziomu odzysku w wysoko ści 70 % masy zu Ŝytego sprz ętu, • poziomu recyklingu cz ęś ci składowych, materiałów i substancji pochodz ących ze zu Ŝytego sprz ętu w wysoko ści 50 % masy zu Ŝytego sprz ętu; osi ągni ęcie poziomu selektywnego zbierania zu Ŝytego sprz ętu elektrycznego i elektronicznego pochodz ącego z gospodarstw domowych w wysoko ści 4 kg/mieszka ńca/rok. • Pojazdy wycofane z eksploatacji - Celem nadrz ędnym jest zapewnienie pełnej skuteczno ści działania systemu zbierania i demonta Ŝu pojazdów wycofanych z eksploatacji oraz odzysku, w tym recyklingu odpadów powstaj ących z pojazdów wycofanych z eksploatacji oraz ograniczenie istnienia szarej strefy. Wyznacza si ę nast ępuj ące minimalne poziomy odzysku i recyklingu odniesione do masy pojazdów przyj ętych do stacji demonta Ŝu w skali roku: o 85% i 80% do ko ńca 2014 r., o 95% i 85% od dnia 1 stycznia 2015 r. • Odpady zawieraj ące azbest - W okresie do 2032 r. zakłada si ę sukcesywne osi ąganie celów okre ślonych w przyj ętym w dniu 15 marca 2010 r. przez Rad ę Ministrów „Programie Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009 - 2032”.

Odpady pozostałe. W gospodarce pozostałymi odpadami przyj ęto nast ępuj ące cele • Zu Ŝyte opony - w perspektywie do 2022 r. podstawowym celem jest utrzymanie dotychczasowego poziomu odzysku na poziomie co najmniej 75%, a recyklingu na poziomie co najmniej 15%. • Odpady z budowy, remontów i demonta Ŝu obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej - w okresie do 2022 r. głównym celem jest rozbudowa systemu selektywnego zbierania odpadów z remontów, budowy i demonta Ŝu obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej. Do 2020 r. poziom przygotowania do ponownego u Ŝycia, recyklingu oraz innych form odzysku materiałów budowlanych i rozbiórkowych powinien wynosi ć minimum 70% wagowo. • Komunalne osady ściekowe - w perspektywie do 2022 r. podstawowe cele w gospodarce komunalnymi osadami ściekowymi s ą nast ępuj ące: o ograniczenie składowania osadów ściekowych, o zwi ększenie ilo ści komunalnych osadów ściekowych przetwarzanych przed wprowadzeniem do środowiska oraz osadów przekształcanych metodami termicznymi, o maksymalizacja stopnia wykorzystania substancji biogennych zawartych w osadach przy jednoczesnym spełnieniu wszystkich wymogów dotycz ących bezpiecze ństwa sanitarnego i chemicznego, o zwi ększenie ilo ści komunalnych osadów ściekowych wykorzystywanych w biogazowniach w celach energetycznych, o wzrost masy komunalnych osadów ściekowych przekształcanych termicznie w cementowniach, kotłach energetycznych oraz spalarniach komunalnych osadów ściekowych,

115

• Odpady ulegaj ące biodegradacji inne ni Ŝ komunalne - w okresie do 2022 r. zakłada si ę zmniejszenie masy składowanych odpadów do poziomu nie wi ęcej ni Ŝ 40% masy wytworzonych odpadów. • Odpady opakowaniowe - celem nadrz ędnym jest ograniczenie istnienia szarej strefy. Jako cel na rok 2014 przyj ęto osi ągni ęcie poziomów odzysku i recyklingu:

Lp. Odpad powstały z: Poziom w % rodzaj opakowa ń odzysku recyklingu 1 opakowania razem 60 1) 55 1) 2 opakowania z tworzyw sztucznych - 22,5 1) 2) 3 opakowania z aluminium - 50 1) 4 opakowania ze stali, w tym z blachy stalowej - 501) 5 opakowania z papieru i tektury - 60 1) 6 opakowania ze szkła gospodarczego, poza ampułkami - 60 1) 7 opakowania z drewna - 15 1)

Natomiast w latach nast ępnych nale Ŝy utrzyma ć te poziomy. ______1) Nie dotyczy opakowa ń maj ących bezpo średni kontakt z produktami leczniczymi okre ślonymi w przepisach Prawa farmaceutycznego, 2) Do poziomu recyklingu zalicza si ę wył ącznie recykling, w wyniku którego otrzymuje si ę produkt wykonany z tworzywa sztucznego.

Kierunki działa ń w zakresie racjonalnej gospodarki odpadami: • minimalizowanie ilo ści wytwarzanych odpadów w sektorze komunalnym oraz wdro Ŝenie nowoczesnych systemów ich odzysku i unieszkodliwiania, • obj ęcie zorganizowan ą zbiórk ą odpadów wszystkich mieszka ńców, • redukcja w odpadach kierowanych na składowiska zawarto ści składników ulegaj ących biodegradacji, • wdra Ŝanie selektywnej zbiórki odpadów wielkogabarytowych, budowlanych i niebezpiecznych.

6.7. Przeciwdziałanie powa Ŝnym awariom Powa Ŝną awari ą w rozumieniu ustawy Prawo ochrony środowiska jest zdarzenie, w szczególno ści emisja, po Ŝar lub eksplozja, powstałe w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których wyst ępuje jedna lub wi ęcej niebezpiecznych substancji, prowadz ące do natychmiastowego powstania zagro Ŝenia Ŝycia lub zdrowia ludzi lub środowiska lub powstanie takiego zagro Ŝenia z opó źnieniem.

Do potencjalnych zagro Ŝeń mog ących doprowadzi ć do sytuacji kryzysowych na terenie powiatu jaroci ńskiego nale Ŝy zaliczy ć przede wszystkim: • po Ŝary, • katastrofy, awarie i niekontrolowane przenikanie ró Ŝnych substancji do środowiska naturalnego, • transport kolejowy – ryzyko ska Ŝenia toksycznymi środkami przemysłowymi, tj. amoniakiem, chlorem, kwasem siarkowym, kwasem azotowym • transport drogowy – ryzyko ska Ŝenia przez rozszczelnienie cystern z substancjami ropopochodnymi i gazem płynnym oraz amoniakiem i chlorem, • awarie urz ądze ń technicznych w zakładach przemysłowych, • kl ęski Ŝywiołowe, anomalie pogodowe (susze, huragany, intensywne opady, powodzie).

Na terenie powiatu nie ma firmy o zwi ększonym ryzyku wyst ąpienia awarii przemysłowej (ZoZR), ani

116 „PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021” WRAZ Z AKTUALIZACJ Ą „PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO”

zakładów o du Ŝym ryzyku (ZoDR) które podlegałyby kontroli Państwowej Stra Ŝy Po Ŝarnej. Kontrole zakładów przeprowadzane s ą przez WIO Ś, który równie Ŝ realizuje zadania z zakresu zapobiegania wyst ępowania awarii przemysłowych. W latach 2010-2013 na terenie powiatu jaroci ńskiego miały miejsca zdarzenia zwi ązane z anomaliami pogodowymi, tj. z silnymi wiatrami i intensywnymi opadami deszczu. W akcje zaanga Ŝowana była Komenda Powiatowa Państwowej Stra Ŝy Po Ŝarnej w Jarocinie. Działania przeciwpowodziowe opierały si ę na umacnianiu wałów przeciwpowodziowych na rzece Pro śnie oraz wypompowywaniu wody z terenów nieruchomo ści.

6.8. Edukacja ekologiczna społecze ństwa W Polityce ekologicznej pa ństwa na lata 2009-2012 z uwzgl ędnieniem perspektywy do roku 2016 celem średniookresowym w omawianym zakresie jest stałe podnoszenie świadomo ści ekologicznej społecze ństwa zgodnie z zasad ą „my śl globalnie, działaj lokalnie”, która prowadzi do: • proekologicznych zachowa ń konsumenckich, • pro środowiskowych nawyków i pobudzenia odpowiedzialno ści za stan środowiska, • organizowania akcji lokalnych słu Ŝą cych ochronie środowiska, • uczestniczenia w procedurach prawnych i kontrolnych dotycz ących ochrony środowiska.

W Programie Ochrony Środowiska Województwa Wielkopolskiego na lata 2012-2015 problematyka edukacji społecze ństwa w dziedzinie ekologii, ochrony środowiska i zrównowa Ŝonego rozwoju zajmuje znacz ące miejsce. Celem Programu w zakresie edukacji ekologicznej jest kształtowanie postaw ekologicznych mieszka ńców województwa, zagwarantowanie szerokiego dost ępu do informacji o środowisku oraz zrównowa Ŝona polityka konsumpcyjna. Edukacja ekologiczna przewija si ę we wszystkich aspektach środowiskowych. Aktywny udział społecze ństwa w działaniach na rzecz ochrony środowiska nierozerwalnie wi ąŜ e si ę z poziomem wiedzy ekologicznej mieszka ńców. Poziom świadomo ści ekologicznej społecze ństwa jest warunkiem akceptacji polityki ekologicznej pa ństwa. Edukacja ekologiczna u świadamia zale Ŝno ść człowieka od środowiska, a tak Ŝe uczy współodpowiedzialno ści za zmiany zachodz ące w naturze. Cele w ten sposób okre ślone wpisuj ą si ę w podstawowe cele sformułowane w Narodowej Strategii Edukacji Ekologicznej: „Edukacja ekologiczna kształtuje cało ściowy obraz relacji pomi ędzy człowiekiem, społecze ństwem i przyrod ą. Ukazuje zale Ŝno ść człowieka od środowiska oraz uczy odpowiedzialno ści za zmiany dokonywane w środowisku naturalnym. Istotne jest, aby poziom świadomo ści ekologicznej został osi ągni ęty zarówno w śród młodego pokolenia, jak i u ludzi dorosłych poprzez: edukacj ę ekologiczn ą w formalnym systemie kształcenia oraz pozaszkoln ą edukacj ę ekologiczn ą”. Przedsi ęwzi ęcia edukacyjne społeczno ści lokalnej znalazły odzwierciedlenie w szeregu dokumentów lokalnych pocz ąwszy od Strategii. Zamiary w tej materii dotycz ą: wspierania programów edukacji ekologicznej prowadzonej przez organizacje pozarz ądowe, gminy, szkoły. Nie ulega wątpliwo ści, Ŝe edukacja ekologiczna jest bardzo wa Ŝna w podnoszeniu poziomu świadomo ści mieszka ńców w tym zakresie.

Istotn ą rol ę w szerzeniu wiedzy ekologicznej na terenie powiatu jaroci ńskiego odgrywaj ą m.in.: • jednostki samorz ądowe: Starostwo Powiatowe w Jarocinie oraz Urz ędy Gminne, • jednostki o światy: szkoły, przedszkola; • organizacje społeczne: koła łowieckie, kluby w ędkarskie, itp. • Nadle śnictwa,. • Zakład Gospodarki Odpadami sp. z o.o. w Jarocinie,

Realizuj ąc zadania zwi ązane z szeroko poj ętą edukacj ą ekologiczn ą, przy współudziale środków finansowych bud Ŝetu powiatu corocznie organizowane s ą nw. proedukacyjne akcje ekologiczne: Konkurs proekologiczny „ Śmieciom – STOP!” - Od 2000 roku Starostwo Powiatowe organizuje powiatowy konkurs proekologiczny „ Śmieciom – STOP!”. W roku 2014 r. odbyła si ę XV edycja, która

117

została przeprowadzona pod hasłem: „SEGREGACJA – DOBRY NAWYK”. Była to nowa forma (odmiennej do lat poprzednich), bowiem prace konkursowe stanowiły propozycj ę prezentacji multimedialnej. Celem powy Ŝszej inicjatywy jest zwrócenie uwagi młodszej cz ęś ci naszego społecze ństwa m.in. na: aktualny stan gospodarki odpadami, główne cele i zadania w gospodarce odpadami, wpływ odpadów na środowisko. Konkurs ma równie Ŝ na celu wyrobienie nawyków racjonalnych działa ń w zakresie gospodarki odpadami i systematycznego wprowadzania ich w Ŝyciu codziennym oraz u świadomienia przy tym współodpowiedzialno ści za stan środowiska przyrodniczego. Uczestnikami konkursu s ą dzieci i młodzie Ŝ szkół i przedszkoli z terytorium powiatu jaroci ńskiego.

XIII edycja powiatowego konkursu proekologicznego „Śmieciom – STOP!”, pod patronatem Starosty Jaroci ńskiego, została przeprowadzona w roku 2012 pod hasłem: „BEZPIECZNIE Z AZBESTEM!”, w formie pracy pisemnej. Konkurs skierowany był do dzieci i młodzie Ŝy szkół podstawowych, gimnazjal- nych i ponadgimnazjalnych oraz placówek o światowo-wychowawczych funkcjonuj ących na terytorium powiatu jaroci ńskiego. Podejmowana inicjatywa, przy wsparciu środków bud Ŝetu powiatu, miała na celu zwrócenie uwagi młodszej cz ęś ci naszego społecze ństwa m.in. na prawidłowe – bezpieczne post ępowanie z wyrobami zawieraj ącymi azbest oraz wpływ odpadów azbestowych na środowisko, z uwzgl ędnieniem warunków lokalnych. Trzech pracowników Starostwa Powiatowego w Jarocinie uko ńczyło szkolenie dla pracowników urz ę- dów administracji rz ądowej i samorz ądu terytorialnego pt. „Ochrona środowiska w zakresie dotycz ą- cym problematyki zwi ązanej z azbestem”.

Akcja „Sprz ątanie Świata – Polska…” Przesłaniem inicjatywy jest, poza osi ągni ęciem ko ńcowego efektu estetycznego, zwrócenie uwagi młodszej cz ęś ci naszej społeczno ści na negatywne skutki bezmy ślnego za śmiecania otaczaj ącej nas przestrzeni, przez co wyrobienie nawyku właściwego post ępowania w zakresie ochrony powierzchni ziemi przed zanieczyszczeniem, ze zwróceniem uwagi na selektywn ą zbiórk ę odpadów. Corocznie, dla sprawnego przebiegu tego masowego przedsi ęwzi ęcia, w pierwszych dniach wrze śnia, Starostwo Powiatowe w Jarocinie kieruje wyst ąpienie do dyrekcji pla- cówek o światowych z terenu miasta i gminy Jarocin, do zespołów administracyjno – ekonomicznych szkół w Kotlinie, Jaraczewie i śerkowie (pełni ących rol ę koordynatorów gminnych, w istotnym stopniu usprawniaj ąc przebieg wszystkich działa ń organizacyjnych) oraz do placówek o światowo- wychowawczych funkcjonuj ących na terytorium powiatu o rozpropagowanie celu i zało Ŝeń organizacyjnych akcji. Udział w akcji bior ą równie Ŝ Komenda Hufca ZHP w Jarocinie, Społeczna Stra Ŝ Rybac- ka oraz Koła W ędkarskie PZW. Koszty organizacji akcji „Sprz ątanie Świata – Polska” w powiecie cz ę- ściowo refundowane s ą z bud Ŝetu powiatu, za które to środki lokalni organizatorzy zakupuj ą m.in. worki na śmieci i rękawice, r ęczne narz ędzia pomocne przy sprz ątaniu. Ze środków tych płacone s ą równie Ŝ rachunki za wywóz zebranych odpadów na miejscowe składowiska i nale Ŝne opłaty składowi- skowe. Akcja „Sprz ątanie świata” cieszy si ę du Ŝym zainteresowaniem, co roku bierze w niej udział około 8 000 uczestników.

Gmina Jarocin jest organizatorem wielu akcji edukacyjnych. Organizowany od 2003 r. konkurs „Zbieram puszki chroni ę środowisko”, w 2014 r. edycja XI – (obecnie zako ńczyła si ę XI edycja) Urz ąd Miejski wraz z „Zakładem Gospodarki Odpadami” Sp. z o. o. w Jarocinie organizuje konkurs „Zbieram puszki – chroni ę środowisko” (tegoroczna akcja pod nazw ą: PUSZKI ZBIERAMY O ŚRODOWISKO DBAMY ). Konkurs prowadzony jest w okresie od pa ździernika do maja. Proekologiczne działania kierowane s ą do placówek o światowych: wszystkich typów szkół i przedszkoli. Celem akcji jest rozpowszechnianie w śród uczniów poszanowania zasobów przyrody poprzez zach ęcenie ich do działa ń promuj ących selektywn ą zbiórk ę odpadów opakowaniowych – odzysku aluminiowych puszek po napojach oraz rozwijanie świadomo ści ekologicznej. „Sprz ątanie Świata” – organizowany od kilku lat, w ramach ogólnopolskiej akcji „Sprz ątanie Świata – Polska”, Gmina zakupuje niezb ędne materiały (worki i r ękawice) dla ch ętnych placówek, prowadzi akcj ę edukacyjno-promocyjn ą,

118 „PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021” WRAZ Z AKTUALIZACJ Ą „PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO”

„Kwiaty i ziele ń wokół nas” – organizowany od kilku lat, w dwóch sołectwach – Witaszyce, Zakrzew, wybierany jest najładniejszy ogród/posesja (termin akcji: jesie ń). W ramach funkcjonuj ącego w Urz ędzie Systemu Zarz ądzania Jako ści ą (PN-EN ISO 9001:2009) jak i systemu (PN-EN ISO 1401:2005) corocznie prowadzone s ą akcje ekologiczne, których celem jest podnoszenie świadomo ści ekologicznej przede wszystkim najmłodszych mieszka ńców gminy, m.in. sadzenie lasu, przyrodniczo-fotograficzne akcje.

Cenn ą form ą edukacji ekologicznej – szczególnie w śród młodzie Ŝy szkolnej, jest wł ączanie si ę le śni- ków do przeprowadzanej corocznie (we wrze śniu) akcji Sprz ątanie Świata (Clean up the world). Akcja ta u świadamia młodzie Ŝy w sugestywny i szczególnie skuteczny sposób konieczno ść zachowania w czysto ści otaczaj ącego nas środowiska. Jedynym, skutecznym sposobem zmiany nagannych sposobów zachowania w lesie jest konieczno ść dokonania zmian w ludzkiej mentalno ści poprzez wzrost, ci ągle jeszcze niskiego, poziomu edukacji ekologicznej społecze ństwa. Bez wy Ŝszej świadomo ści ludzi korzystaj ących z lasów (szczególnie młodzie Ŝy), pomimo zapewnienia optymalnej ilo ści parkingów, tablic edukacyjnych, miejsc postoju i biwakowania z odpowiednim wyposa Ŝeniem (ławki, stoły, zadaszenia, kosze na śmieci), wysiłki le śni- ków skazane b ędą na niepowodzenie

ZGO Sp. z o.o. w Jarocinie posiada na swoim terenie ście Ŝkę edukacyjn ą udost ępnian ą dla ch ętnych zwiedzi ć zakład. Ście Ŝka edukacyjna czynna jest codziennie w godzinach pracy zakładu. ZGO Sp. z o.o. w Jarocinie jest organizatorem wielu kampanii edukacyjnych oraz imprez masowych promujących zakład oraz prawidłow ą „postaw ę ekologiczna”. Jedn ą z cyklicznych imprez jest organizowany EKO FESTYN.Konkurs „Zbieram puszki chroni ę środowisko” skierowany jest do szkół i przedszkoli ma na celu rozpowszechnianie w śród uczniów poszanowania przyrody poprzez zach ęcanie do odzysku aluminiowych puszek po napojach oraz rozwijanie świadomo ści ekologicznej. Po świ ętach organizowana jest akcja Choinka, która ma na celu zach ęcenie mieszka ńców do ekologicznego pozbycia si ę choinki poprzez oddanie jej do mobilnego punktu odbioru odpadów, w zamian za nagrod ę.

7. Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest dla powiatu jaroci ńskiego „Aktualizacja Programu usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest dla powiatu jaroci ńskiego” wynika z opracowanego „Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009 - 2032 ” (POKzA), przyj ętego przez Rad ę Ministrów Uchwał ą Nr 39/2010 z dnia 15 marca 2010 roku utrzymuje cele przy- jętego przez Rad ę Ministrów 14 maja 2002 r. „Programu usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest stosowanych na terytorium Polski” i jest jego kontynuacj ą i aktualizacj ą. Program krajowy powstał na skutek: • przyj ęcia przez Sejm Rzeczpospolitej Polskiej w dniu 19 czerwca 1997 r. „Rezolucji w sprawie programu wycofywania azbestu z gospodarki” (M.P. Nr 38, poz. 373), w której zobowi ązano Rz ąd do opracowania programu zmierzaj ącego do wycofywania azbestu i wyrobów zawiera- jących azbest stosowanych na terytorium Polski, • realizacji ustawy z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawieraj ących azbest, • potrzeby oczyszczania kraju z azbestu oraz wyrobów zawieraj ących azbest.

Na poziomie lokalnym zadania wynikaj ące z Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009- 2032 powinny by ć realizowane m.in. przez samorz ądy, w szczególno ści przygotowywanie i aktualizacja programów usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest. Poprzedni Program powiatowy został przyj ęty jako zał ącznik do Uchwały nr 161/07 Zarz ądu Powiatu w Jarocinie z dnia 20 listopada 2007 r. w sprawie przyj ęcia „Programu usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest dla powiatu jaroci ńskiego”. Cele przyj ęte w poprzednim Programie nie zmieniły si ę i nadal obowi ązuj ą zarówno na poziomie powiatowym jak i gminnym:

119

• spowodowanie oczyszczenia terytorium powiatu jaroci ńskiego z azbestu oraz usuni ęcie stosowanych od wielu lat wyrobów zawieraj ących azbest, • wyeliminowanie negatywnych skutków zdrowotnych u mieszka ńców powiatu jaroci ńskiego spowodowanych azbestem oraz ustalenie koniecznych do tego uwarunkowa ń, • spowodowanie sukcesywnej likwidacji oddziaływania azbestu na środowisko, w tym na zdrowie zwierz ąt i doprowadzenie, w okre ślonym horyzoncie czasowym, do spełnienia wymogów ochrony środowiska, • stworzenie odpowiednich warunków do wdro Ŝenia przepisów prawnych oraz norm post ępowa- nia z wyrobami zawieraj ącymi azbest stosowanych w Unii Europejskiej.

Zadaniem „Aktualizacji Programu usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest dla powiatu jaroci ńskiego” jest okre ślenie warunków sukcesywnego usuwania wyrobów zawieraj ących azbest. W programie zawarte zostały: • oszacowanie ilo ści wyrobów azbestowych oraz ich rozmieszczenie na terytorium powiatu, • szacunki jednostkowych kosztów usuwania wyrobów zawieraj ących azbest, w szczególno ści pokry ć dachowych, • propozycje udzielania przez samorz ąd powiatowy pomocy mieszka ńcom w realizacji programu, • wskazanie potrzeb i mo Ŝliwo ści finansowania działa ń wynikaj ących z Programu.

Zadania samorz ądu powiatu wynikaj ące z Programu: 1) przygotowywanie i aktualizacja programów usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest, 2) współpraca z gminami oraz marszałkiem województwa w zakresie opracowywania programów usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest, w szczególno ści w zakresie weryfikacji inwentaryzacji wyrobów zawieraj ących azbest, lokalizacji składowisk odpadów zawieraj ących azbest oraz urz ą- dze ń przewo źnych do przetwarzania odpadów zawieraj ących azbest; 3) organizowanie usuwania wyrobów zawieraj ących azbest przy wykorzystaniu pozyskanych na ten cel środków krajowych lub unijnych z uwzgl ędnieniem zasad zawartych w Programie; 4) inspirowanie wła ściwej postawy obywateli w zakresie obowi ązków zwi ązanych z usuwaniem wyro- bów zawieraj ących azbest; 5) współpraca z mediami w celu propagowania odpowiednich inicjatyw społecznych oraz rozpo- wszechniania informacji dotycz ących zagro Ŝeń powodowanych przez azbest; 6) współpraca z organizacjami społecznymi wspieraj ącymi realizacj ę Programu; 7) współpraca z organami kontrolnymi (inspekcja sanitarna, inspekcja pracy, inspekcja nadzoru bu- dowlanego, inspekcja ochrony środowiska).

7.1. Ilo ść wyrobów azbestowych oraz ich rozmieszczenie na terenie powiatu Dane dotycz ące ilo ści azbestu pochodz ą z ankietyzacji gmin, które zgodnie z Rozporz ądzeniem Mini- stra Środowiska z dnia 20 grudnia 2012 r. (Dz. U. 2013 poz. 24) zmieniaj ącym rozporz ądzenie w sprawie przedkładania marszałkowi województwa informacji o rodzaju, ilo ści i miejscach wyst ępowa- nia substancji stwarzaj ących szczególne zagro Ŝenie dla środowiska maj ą obowi ązek prowadzenia ewidencji wyrobów azbestowych i przekazywania ich marszałkowi za po średnictwem Bazy Azbesto- wej pod adres www.bazaazbestowa.gov.pl . BAZA AZBESTOWA jest narz ędziem słu Ŝą cym do gromadzenia i przetwarzania informacji uzyskanych z inwentaryzacji wyrobów azbestowych, jest prowadzona jest przez Ministerstwo Gospodarki i stanowi jedno z narz ędzi monitorowania realizacji zada ń wynikaj ących z Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032. Zadaniem Gmin jest uzupełnianie wpisów dotycz ących miejsc wyst ępowania wyrobów azbestowych na swoim terenie oraz informowania o miejscach, z których azbest został usuni ęty.

120 „PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021” WRAZ Z AKTUALIZACJ Ą „PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO”

Powiaty nie s ą zobligowane do przeprowadzania inwentaryzacji azbestu, jednak ci ąŜ y na nich obowi ązek opracowania i aktualizowania powiatowego programu usuwania azbestu. Aktualizacja Progra- mu usuwania azbestu dla powiatu jaroci ńskiego powstała na podstawie naj świe Ŝszych danych ewidencyjnych z gmin oraz uchwalonych przez nie programów gminnych: • Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Jarocin do 2032 r. – Uchwała nr XXII/114/2011 Rady Miejskiej w Jarocinie z dnia 2 wrze śnia 2011 r. • Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Kotlin – projekt z lipca 2014 r. • Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Miasta i Gminy śerków Zał ącznik do Zarz ądzenia Nr 36/2007 Burmistrz Miasta i Gminy śerków z dnia 28 grudnia 2007 r. • Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z Gminy Jaraczewo.

Na podstawie udost ępnionych danych z poszczególnych gmin oszacowano, Ŝe na terenie powiatu jaroci ńskiego znajduje si ę ok. 1 197 084 m 2 wyrobów azbestowych.

Tabela 62 Ilo ść wyrobów azbestowych na terenie powiatu jaroci ńskiego Własno ść Razem Osoby fizyczne Osoby prawne 2 Gmina 2 2 samorz ądów m m m 2 m Gmina Jaraczewo 279 104 32 531 0 311 635

Gmina Jarocin 336 938 18 959 480 356 377

Gmina Kotlin 105 979 8 348 615 114 942

Gmina śerków 356 293 55 261 2 576 414 130

Powiat jaroci ński 1 078 314 115 099 3 671 1 197 084

Źródło: Na podstawie ankietyzacji gmin

Powy Ŝsze dane odnosz ą si ę do pokry ć dachowych i elewacyjnych wykonanych z płyt azbestowo- cementowych, głównie płyt falistych. Oprócz płyt falistych w niewielkich ilo ściach wyst ępuj ą równie Ŝ płyty płaskie, tzw. „karo”.

W celu oszacowania masy wyrobów azbestowych zastosowano przelicznik zgodny z Baz ą Azbestow ą 1m 2 = 11 kg. Zatem masa wyrobów azbestowych na terenie powiatu wynosi 13 167,924 Mg. Masa wyrobów azbestowych na terenie poszczególnych gmin: • Gmina Jaraczewo – 3 427,985 Mg • Gmina Jarocin – 3 920,147 Mg • Gmina Kotlin – 1 264, 362 Mg • Gmina śerków – 4 555,43 Mg.

121

Rysunek 15 Masa wyrobów azbestowych na terenie gmin powiatu jaroci ńskiego

Najwi ększe ilo ści azbestu znajduj ą si ę w gminie śerków (ze wzgl ędu na du Ŝe ilo ści wyrobów b ędą- cych własno ści ą osób fizycznych jak i prawnych), najmniej – w gminie Kotlin (ze wzgl ędu na najni Ŝsz ą liczb ę mieszka ńców i małe ilo ści wyrobów b ędących własno ści ą osób prywatnych). Bior ąc pod uwag ę liczb ę mieszka ńców w powiecie jaroci ńskim mo Ŝna stwierdzi ć, Ŝe na jednego mieszka ńca powiatu przypada około 16,7 m2 (tj. 0,2 Mg) odpadów zawieraj ących azbest. W poszcze- gólnych gminach sytuacja wygl ąda nast ępuj ąco: • Gmina Jaraczewo – 37,2 m 2/os., (0,4 Mg/os.) • Gmina Jarocin – 7,8 m 2/os., (0,1 Mg/os.) • Gmina Kotlin – 15,7 m 2/os., (0,2 Mg/os.) • Gmina śerków – 39,6 m 2/os., (0,4 Mg/os.)

Mo Ŝna zało Ŝyć, Ŝe ok. 18% wyrobów azbestowych zlokalizowanych jest na budynkach mieszkalnych, natomiast zdecydowana wi ększo ść to zabudowania gospodarcze: stodoły, chlewy, gara Ŝe, wiaty, ko- mórki, itp.

W trakcie inwentaryzacji azbestu nale Ŝy przeprowadzi ć jego ocen ę stanu technicznego i okre ślić stopie ń pilno ści jego usuwania. Nie wszystkie nieruchomo ści pokryte azbestem posiadaj ą ocen ę stanu i bezpiecznego u Ŝytkowania wykonan ą zgodnie z Rozporz ądzeniem Ministra Gospodarki, Pracy i Poli- tyki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2004 r. (Dz. U. z 2004 r. Nr 71, poz. 649) i Rozporz ądzenia Ministra Gospodarki z dnia 5 sierpnia 2010 r. (Dz. U. z 2010 r. Nr 162 poz. 1089). Tak ą ocen ę wykonan ą w trakcie przeprowadzanej inwentaryzacji posiadaj ą gminy Jarocin i Jaraczewo.

Oprócz pokry ć dachowych i elewacyjnych na terenie powiatu znajduje si ę ponadto 23 040 mb rur ce- mentowo azbestowe: Gmina Jarocin – 15 640 mb, Gmina śerków – 7 400 mb. Przyjmuj ąc, Ŝe 1 mb rur wa Ŝy 40 kg, ich ł ączna masa wynosi 921,6 Mg. W gminach Kotlin i Jaraczewo rury azbestowe nie wyst ępują.

7.2. Realizacja działa ń wynikaj ących z Programu usuwania azbestu dla powiatu jarocińskiego oraz bilans usuni ętych wyrobów azbestowych w gminach W ramach realizacji poprzedniego Programu usuwania azbestu dla powiatu jaroci ńskiego, Starostwo Powiatowe w Jarocinie realizowało szereg działa ń maj ących na celu zwrócenie uwagi na szkodliwo ść azbestu. W ramach działa ń informacyjno-edukacyjnych rozpowszechniano ulotki informacyjne odnosz ące si ę do usuwania azbestu podczas spotka ń organizowanych przez Starostwo Powiatowe w Jarocinie, w

122 „PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021” WRAZ Z AKTUALIZACJ Ą „PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO”

szczególno ści podczas Powiatowego Zjazdu Sołtysów. Wykaz firm posiadaj ących zatwierdzony przez Starost ę Jaroci ńskiego program gospodarki odpadami niebezpiecznymi zawieraj ącymi azbest (decyzje wydane na podstawie ustawy o odpadach straciły wa Ŝno ść z ko ńcem 2010 r.) został udost ępniany zainteresowanym osobom, stanowi on zał ącznik do „Programu usuwania azbestu i wyrobów zawiera- jących azbest dla powiatu jaroci ńskiego”. Uczniowie szkół z powiatu jaroci ńskiego brali udział w ogólnopolskim konkursie „Usuwamy azbest”. XIII edycja powiatowego konkursu proekologicznego „Śmieciom – STOP!”, pod patronatem Starosty Jaroci ńskiego, została przeprowadzona w roku 2012 pod hasłem: „BEZPIECZNIE Z AZBESTEM!”, w formie pracy pisemnej. Konkurs skierowany był do dzieci i młodzie Ŝy szkół podstawowych, gimnazjal- nych i ponadgimnazjalnych oraz placówek o światowo-wychowawczych funkcjonuj ących na terytorium powiatu jaroci ńskiego. Podejmowana inicjatywa, przy wsparciu środków bud Ŝetu powiatu, miała na celu zwrócenie uwagi młodszej cz ęś ci naszego społecze ństwa m.in. na prawidłowe – bezpieczne post ępowanie z wyrobami zawieraj ącymi azbest oraz wpływ odpadów azbestowych na środowisko, z uwzgl ędnieniem warunków lokalnych. Trzech pracowników Starostwa Powiatowego w Jarocinie uko ńczyło szkolenie dla pracowników urz ę- dów administracji rz ądowej i samorz ądu terytorialnego pt. „Ochrona środowiska w zakresie dotycz ą- cym problematyki zwi ązanej z azbestem”. Ponadto z informacji uzyskanych od samorz ądów gminnych wynika, Ŝe mieszka ńcy poprzez sołtysów zostali zawiadomieni o obowi ązkach zwi ązanych z przedkładaniem informacji o wyrobach zawieraj ą- cych azbest. W ostatnich latach samorz ąd powiatu jaroci ńskiego sukcesywnie prowadził działania w zakresie usuni ęcie pokrycia azbestowego z obiektów b ędących we władaniu powiatu, w ramach których w latach 2011 – 2013 usuni ęto pokrycie azbestowe z budynków Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych Nr 1 w Jarocinie. Ilo ść zdemontowanego i usuni ętego pokrycia azbestowego z ww. obiektów powiatowych wyniosła 2 973 m 2. Uwzgl ędniaj ąc zapisy Programu (priorytet w zakresie usuni ęcia wyrobów zawieraj ących azbest z terenu nieruchomo ści b ędących we władaniu powiatu), bior ąc pod uwag ę wielko ść środków z tytułu opłat za korzystanie ze środowiska stanowi ących dochody powiatów (do roku 2009 Powiatowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Jarocinie) oraz mając na wzgl ędzie wyst ępu- jące w ostatnich latach w ątpliwo ści prawne, z bud Ŝetu powiatu jaroci ńskiego dotychczas nie były wy- datkowane środki na wsparcie finansowe robót zwi ązanych z usuwaniem azbestu z pozostałych obiektów, w szczególno ści nale Ŝą cych do osób fizycznych.

Z po śród gmin powiatu obecnie tylko jedna podj ęła uchwał ę w sprawie zasad i trybu udzielania oraz rozliczania dotacji celowej z bud Ŝetu na dofinansowanie kosztów inwestycji zwi ązanych z demonta- Ŝem, usuwaniem i unieszkodliwianiem elementów zawieraj ących azbest - Uchwała Rady Gminy Kotlin nr XXXIX/207/2013. Według ewidencji Bazy azbestowej w ostatnich latach z terenu powiatu jaroci ńskiego usuni ęto w su- mie 280,163 Mg azbestu, w tym 267,738 Mg b ędących w posiadaniu osób fizycznych i 12,785 Mg – własno ści osób prywatnych. Sytuacje w poszczególnych gminach przedstawia poni Ŝsza tabela. Tabela 63 Ilo ść usuni ętych i unieszkodliwionych wyrobów azbestowych na terenie powiatu jaroci ńskiego Usuni ęte wyroby azb e- Usuni ęte wyroby azb e- Usuni ęte wyroby azbe- Gmina stowe u osób fizycz- stowe u osób prawnych stowe – razem [Mg] nych [Mg] [Mg] Gmina Jaraczewo 5,213 3,750 1,463 Gmina Jarocin 5,426 0 5,426 Gmina Kotlin 269,524 263,628 5,896 Gmina śerków 0 0 0 Powiat jaroci ński 280,163 267,738 12,785 Źródło: www.bazaazbestowa.gov.pl

123

W wi ększo ści przypadków do gmin nie wpływaj ą informacje od osób fizycznych o usuni ętych wyrobach azbestowych. Mieszka ńcy gmin usuwali azbest znajduj ący si ę na dachach, podczas przeprowadzanych remontów budynków. Ilo ści i rodzaje zdemontowanych pokry ć dachowych zawieraj ących azbest nie były nigdzie ewidencjonowane.

7.3. Szacunkowe koszty usuwania azbestu Dla obliczenia bilansu kosztów usuni ęcia azbestu przyj ęto, Ŝe koszt demonta Ŝu, spakowania, transportu i unieszkodliwiania 1 Mg odpadów azbestowych wynosi ok. 800 PLN. Są to dane u średnione, cenniki firm mog ą ulec zmianie i s ą uzale Ŝnione m.in. od: • ilo ści wyrobów azbestowych - im wi ęcej wyrobów usuwanych tym cena jednostkowa ni Ŝsza, • zlecenie indywidualne a przetarg – ekonomicznie uzasadnione jest zorganizowanie przetargu i wybranie firmy, która zaoferuje najbardziej korzystn ą cen ę, • wysoko ści budynku - przy zabudowie wysokiej konieczne jest rozstawienie rusztowa ń, co wi ą- Ŝe si ę z dodatkowymi kosztami, • wyboru usług – kompleksowa usługa czyli zlecenie demonta Ŝu, zapakowania wyrobów azbestowych, transportu i utylizacji jest ta ńsze ni Ŝ ka Ŝda z tych usług osobno, • wyboru składowiska odpadów – najbli Ŝej poło Ŝone składowisko znajduje si ę w odległo ści ok. 80 km w Koninie, • wyroby zdemontowane, składowane na posesji – koszt samego transportu i unieszkodliwiania bez kosztów demonta Ŝu tj. ok. 400 zł/Mg, Maj ąc na uwadze powy Ŝsz ą kwot ę obliczono, Ŝe ł ączny przybli Ŝony koszt usuni ęcia wyrobów azbestowych z terenu powiatu jaroci ńskiego wynosi:

13 167,924 Mg x 800 PLN/Mg = 10 534 339 PLN

Ze wzgl ędu na to, Ŝe nie znana jest ilo ść wyrobów zdemontowanych, tzw. „luzem”, koszty okre ślono dla wszystkich zewidencjonowanych pokry ć dachowych i elewacyjnych na terenie powiatu. Usuni ęcie wyrobów azbestowych nie załatwia do ko ńca problemu, poniewa Ŝ pozostaje jeszcze kwestia nowego pokrycia dachowego. Wła ściciele nieruchomo ści posiadaj ący na swych budynkach azbest cz ęsto odkładaj ą w czasie wymian ę pokrycia dachowego ze wzgl ędów ekonomicznych, twierdz ąc, Ŝe dach jest w dobrym stanie technicznym, nie przecieka, zatem kwestionuj ą wymian ę na nowy. Za tym przemawiaj ą równie Ŝ wzgl ędy ekonomiczne, poniewa Ŝ nowe pokrycie dachowe to du Ŝy wydatek. Zwa Ŝaj ąc jednocze śnie na to, Ŝe spora cz ęść mieszka ńców posiada kilka budynków pokrytych azbestem całkowity koszt zało Ŝenia nowego dachu urasta do kolosalnych kwot. Przyj ęto, Ŝe średni koszt zakupu i monta Ŝu nowego pokrycia dachowego z blachodachówki wyniesie w przybli Ŝeniu 80 zł brutto za 1 m 2. Dane te zostały pozyskane od producentów i firm dekarskich. W przypadku wykorzystania innych materiałów szacowane koszty mog ą ulec zmianie. Zatem w uproszczeniu przyj ęto, Ŝe koszt nowych pokry ć dachowych na terenie powiatu jaroci ńskiego wyniesie około:

1 197 084 m2 x 80 PLN/m 2 = 95 766 720 PLN

7.4. Harmonogram działa ń Harmonogram realizacji Programu podzielono na dwa etapy:

ETAP I 2014 – 2018 – intensyfikacja podj ętych działa ń zwi ązanych z usuwaniem azbestu, edukacj ą i pozyskiwaniem funduszy na ten cel ETAP II 2019 – 2032 – podtrzymanie dotychczasowych kierunków działa ń, ich okresowy monitoring i ewentualna aktualizacja

124 „PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021” WRAZ Z AKTUALIZACJ Ą „PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO”

Zakłada si ę, Ŝe w poszczególnych etapach zostan ą wycofane z u Ŝytkowania nast ępuj ące ilo ści odpa- dów zawieraj ących azbest: • ETAP I 2014-2018 – około 30% (ok. 3 950,37 Mg – 790,1 Mg/rok) • ETAP II 2019-2032 – około 70% (ok. 9 217,55 Mg – 658,4 Mg/rok) Tabela 64 Harmonogram realizacji Programu usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Powiatu Jaroci ńskiego w latach 2014-2032 Lp. Cele Je dnostki odp o- Termin realizacji wiedzialne Etap I - lata 2014 -2018 Opracowanie i uchwalenie Programu usuwania 1. azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest dla Powiat 2014 Powiatu Jaroci ńskiego Współdziałanie z gminami powiatu jaroci ńskie- Powiat, 2. go w zakresie wsparcia likwidacji wyrobów za- 2014-2018 Gminy wieraj ących azbest Coroczna aktualizacja bazy azbestowej o obiektach zawieraj ących azbest oraz o ilo ści i miej- 3. Gminy 2014-2018 scu zlikwidowania odpadów zawieraj ących azbest Pozyskiwanie funduszy na usuwanie azbestu Powiat, 4. 2014-2018 ze źródeł zewn ętrznych Gminy Prowadzenie działa ń informacyjno- Powiat, 5. edukacyjnych w zakresie prawidłowego post ę- 2014-2018 Gminy powania z azbestem Usuni ęcie wyrobów zawieraj ących azbest z Powiat, 6. 2015-2018 budynków u Ŝyteczno ści publicznej Gminy Likwidacja dzikich wysypisk odpadów azbesto- 7. Gminy 2015-2018 wych Coroczne monitorowanie procesu usuwania Powiat, 8. azbestu na podstawie przedstawionego spra- 2015-2018 Gminy wozdania Bezpieczne usuwanie azbestu z terenu powiatu Wła ściciele nieru- 9. 2014-2018 jaroci ńskiego chomo ści Etap II – lata 2019 -2032 Aktualizacja gminnych programów usuwania 1. Gminy 2019 azbestu wraz z inwentaryzacj ą Aktualizacja powiatowego programu usuwania 2. Powiat 2019 azbestu Monitorowanie i aktualizowanie Bazy Azbesto- 3. Gminy 2019-2032 wej Kontynuacja działa ń informacyjno-edukacyjnych Powiat, 4. w zakresie szkodliwo ści azbestu i bezpiecznego 2019-2032 Gminy post ępowania z azbestem Pozyskiwanie zewn ętrznych środków finanso- Powiat, 5. 2019-2032 wych na usuwanie azbestu Gminy Bezpieczne usuwanie azbestu z terenu powiatu Wła ściciele nieru- 6. 2019-2032 jaroci ńskiego chomo ści Coroczne monitorowanie procesu usuwania Powiat, 7. azbestu na podstawie przedstawionego spra- 2019-2032 Gminy wozdania

7.5. Monitorowanie Programu Do oceny efektywno ści działa ń wpisanych do Programu oraz podejmowanych przez Powiat Jaroci ński powinny by ć wykorzystane nast ępuj ące wska źniki:

125

Tabela 65 Wska źniki monitorowania realizacji Programu Nazwa wska źnika Jednostka Wska źniki efektywno ści realizacji Programu: 1. Ilo ść wyrobów azbestowych na terenie powiatu - według prowadzo- Mg nych ewidencji przez Gminy 2. Ilo ść unieszkodliwionych odpadów niebezpiecznych zawieraj ących Mg/rok azbest w danym roku 3. Stopie ń usuni ęcia wyrobów azbestowych w odniesieniu do wyników % inwentaryzacji z roku 2014 4. Nakłady finansowe poniesione na usuwanie azbestu w danym roku PLN/rok 5. Wysoko ść dofinansowania na usuwanie azbestu PLN/rok 6. Stopie ń wykorzystania środków finansowych zaplanowanych na reali- % zacj ę Programu w danym roku Wska źniki świadomo ści ekologicznej mieszka ńców: 1. Liczba przypadków nielegalnego demonta Ŝu wyrobów zawieraj ących Szt./rok azbest 2. Liczba inicjatyw w zakresie problematyki azbestowej Szt./rok

7.6. Mo Ŝliwo ści finansowania Programu usuwania azbestu Koszty usuwania azbestu, co wykazała powy Ŝsza analiza s ą bardzo wysokie. Wynika to głównie z konieczno ści wdro Ŝenia specjalnych procedur, które wi ąŜą si ę z zachowaniem szczególnej ostro Ŝno- ści i bezpieczeństwa przy demonta Ŝu, transporcie i utylizacji. Dlatego jednym z głównych zało Ŝeń Programu jest pozyskiwanie środków zewn ętrznych na działania zmierzaj ące do oczyszczania gminy z wyrobów zawieraj ących azbest w celu odci ąŜ enia wła ścicieli nieruchomo ści z tego obowi ązku. W innym wypadku koszty spoczywały by w wi ększo ści na wła ścicielach budynków. Sytuacja taka spo- wodowała by zapewne nasilenie si ę nielegalnych praktyk przy usuwaniu azbestu lub brak zainteresowania wymian ą szkodliwych wyrobów. Konieczne jest udzielanie jak najszerszego wsparcia finansowego dla wszystkich inicjatyw zwi ązanych z likwidacj ą azbestu, a tak Ŝe z monitoringiem zanieczyszczenia środowiska azbestem. Wpieranie mieszka ńców w usuwaniu azbestu ze środków wewn ętrznych gminy s ą zdecydowanie nie- wystarczaj ące w stosunku do zapotrzebowania i mog ą si ę jedynie ograniczy ć do cz ęś ciowego dofinansowania tych działa ń. Istotne znaczenie ma wi ęc aktywna działalno ści samorz ądu w pozyskiwaniu funduszy na usuwanie azbestu. Obecnie istnieje kilka mo Ŝliwo ści uzyskania pomocy finansowej ze źródeł zewn ętrznych, takich jak:

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej wspiera finansowo przedsi ęwzi ęcia podejmowane dla poprawy jako ści środowiska w Polsce, traktuj ąc jako priorytetowe te zadania, których realizacja wynika z konieczno ści wypełnienia zobowi ąza ń Polski wobec Unii Europejskiej. Celem działalno ści Narodowego Funduszu jest finansowe wspieranie inwestycji ekologicznych o znaczeniu i zasi ęgu ogólnopolskim i ponadregionalnym oraz zada ń lokalnych, istotnych z punktu widzenia potrzeb środowiska. W Narodowym Funduszu stosowane s ą trzy formy dofinansowywania: 1) finansowanie po Ŝyczkowe (po Ŝyczki udzielane przez NF, kredyty udzielane przez banki ze środków NF, konsorcja czyli wspólne finansowanie NF z bankami, linie kredytowe ze środków NF obsługiwane przez banki), 2) finansowanie dotacyjne (dotacje inwestycyjne, dotacje nieinwestycyjne, dopłaty do kredytów bankowych, umorzenia), 3) finansowanie kapitałowe (obejmowanie akcji i udziałów w zakładanych, b ądź ju Ŝ istniej ących spółkach w celu osi ągni ęcia efektu ekologicznego).

126 „PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021” WRAZ Z AKTUALIZACJ Ą „PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO”

Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Poznaniu przewiduje dofinansowanie poprzez po Ŝyczki i dotacje wdra Ŝania projektów zwi ązanych z realizacj ą programów ochrony poszczególnych elementów środowiska. WFO ŚiGW udziela po Ŝyczek na korzystnych warunkach oprocentowania i spłat oraz dofinansowania niektórych zada ń w formie dotacji. Głównymi kierunkami finansowania s ą m.in. przedsi ęwzi ęcia zwi ązane z ochron ą wód, powierzchni ziemi, powietrza, przyrody, przed hałasem, wspomaganiem wykorzystania lokalnych źródeł energii odnawialnej, termomodernizacji, wspomaganie ekologicznych form transportu, edukacji ekologicznej, gospodarki odpadami w tym azbestu itp.

Program infrastruktura i środowisko PO I Ś jest krajowym programem operacyjnym finansowanym ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) i Funduszu Spójno ści (FS). Obszarem realizacji programu jest obszar całej Polski. Zgodnie z UP alokacja UE na PO I Ś wynosi 5 006,0 mln EUR z EFRR i 22 507,9 mln EUR z FS. Głównym celem POIi Ś 2014-2020 b ędzie wsparcie gospodarki efektywnie korzystaj ącej z zasobów i przyjaznej środowisku oraz sprzyjaj ącej spójno ści terytorialnej i społecznej. Zaproponowany cel główny wynika z jednego z priorytetów strategii Europa 2020, którym jest zrównowa Ŝony rozwój, który oznacza budowanie silnej, stabilnej i konkurencyjnej gospodarki, sprawnie i efektywnie korzystaj ącej z dost ępnych zasobów, tj. jednocze śnie uwzgl ędnia wymiar środowiskowy i gospodarczy prowadzonych inwestycji. Dlatego w porównaniu do obecnie realizowanego na poziomie krajowym POIi Ś 2007-2013, w ramach POIi Ś 2014-2020 zostanie poło Ŝony wi ększy nacisk na wsparcie gospodarki skutecznie korzystaj ącej z dost ępnych zasobów, przez co sprzyjaj ącej środowisku i jednocze śnie bardziej konkurencyjnej ekonomicznie. Dzi ęki zachowanej w ten sposób spójno ści i równowadze pomi ędzy działaniami inwestycyjnymi w infrastruktur ę oraz wsparciu skierowanemu do wybranych obszarów gospodarki, program b ędzie skutecznie realizował zało Ŝenia unijnej strategii. W Programie PO I Ś 2014-2020 zaproponowano osiem osi priorytetowych, w tym jedna dotyczy zagadnie ń odpadowych: OŚ PRIORYTETOWA II: Ochrona środowiska, w tym adaptacja do zmian klimatu PRIORYTET INWESTYCYJNY 6.1 Inwestowanie w sektor gospodarki odpadami celem wypełnienia zobowi ąza ń okre ślonych w dorobku prawnym Unii w zakresie środowiska oraz zaspokojenia wykra- czaj ących poza te zobowi ązania potrzeb inwestycyjnych okre ślonych przez pa ństwa członkowskie Potencjalni beneficjenci oraz grupy docelowe W ramach priorytetu inwestycyjnego wsparcie przewidziane jest m.in. dla organów władzy publicznej, w tym administracji rz ądowej oraz nadzorowanych lub podległych jej organów i jednostek organizacyjnych, jednostek samorz ądu terytorialnego i ich zwi ązków oraz działaj ących w ich imieniu jednostek organizacyjnych, przedsi ębiorców, a tak Ŝe podmiotów świadcz ących usługi publiczne w ramach realizacji obowi ązków własnych jednostek samorz ądu terytorialnego nie b ędących przedsi ębiorcami. Główn ą grup ą docelow ą s ą indywidualni u Ŝytkownicy korzystaj ący z zasobów środowiska, w tym przede wszystkim mieszka ńcy miast wojewódzkich (i obszarów powi ązanych z nimi funkcjonalnie) oraz miast regionalnych i subregionalnych.

Program Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW 2014) Poddziałanie: Wsparcie inwestycji w odtwarzanie gruntów rolnych i przywracanie potencjału produkcji rolnej zniszczonego w wyniku kl ęsk Ŝywiołowych, niekorzystnych zjawisk klimatycznych i katastrof (Inwestycje odtworzeniowe).

Koszty kwalifikowalne obejmuj ą m.in: koszty budowy, odbudowy, remontu lub modernizacji budynków lub budowli, z wył ączeniem budynków wchodz ących w skład gospodarstwa rolnego, do których rolnik jest obowi ązany zawrze ć umow ę ubezpieczenia obowi ązkowego na podstawie obowi ązuj ących prze- pisów prawa; Beneficjenci: Rolnik

127

Kwoty i wielko ść wsparcia: Do 80% kosztów kwalifikowalnych operacji. Maksymalna wysoko ść pomocy udzielonej jednemu beneficjentowi i na jedno gospodarstwo rolne w ramach działania, w okresie realizacji PROW 2014 2020, nie mo Ŝe przekroczy ć 300 000 zł. Pomoc przyznaje si ę na operacj ę o planowanej wysoko ści kosztów kwalifikowalnych powy Ŝej 20 000 zł.

Banki Coraz wi ęcej banków wprowadza w swej ofercie preferencyjne kredyty przeznaczone na inwestycje proekologiczne. Dopłat do oprocentowania tych kredytów udzielaj ą fundusze ochrony środowiska gospodarki wodnej. W ten sposób obni Ŝany zostaje koszt kredytu dla podmiotu realizuj ącego przedsi ęwzi ęcie w zakresie ochrony środowiska. Znacz ącą rol ę w udzielaniu kredytów na polskim rynku posiada Bank Ochrony Środowiska (BO Ś) i Bank Gospodarki śywno ściowej

7.7. Zagro Ŝenia azbestem Wyroby azbestowo-cementowe ze wzgl ędu na rodzaj zastosowanych substancji składowych moŜna porówna ć z betonem towarowym. Korozja eternitu (nazwa towarowa wyrobów azbestowo- cemento- wych) przebiega podobnie jak korozja betonu. Okre ślenie czasu „technicznego Ŝycia” eternitu zale Ŝne od wielu czynników, jest przedmiotem aktywnej dyskusji środowisk naukowych. Ze wzgl ędu na zró Ŝni- cowanie czynników korozyjnych wyst ępuj ących w środowisku przeci ętny okres u Ŝytkowania waha si ę od 20 do 60 lat. Z tych powodów przyjmuje si ę, Ŝe przeci ętny czas u Ŝytkowania wyrobów eternitowych (zawieraj ących od 9,5% - 12,5% czystego azbestu) to 30 lat. Po osi ągni ęciu przez wyroby azbestowe wieku technicznego (po około 30 latach) rozpoczyna si ę sa- moistne pylenie włókien azbestu. W niektórych przypadkach stan ten mo Ŝe wyst ąpi ć tak wcze śniej, jak i pó źniej Powoduje to pojawianie si ę zwi ększonego st ęŜ enia włókien w otoczeniu obiektów z wbu- dowanym azbestem. Dodatkowym źródłem emisji włókien s ą wyroby z odłamanymi cz ęś ciami, b ądź całkowicie pop ękane. Kolejnym powodem zwi ększenia emisji włókien do powietrza atmosferycznego jest korozja biologiczna, czyli obecno ść glonów i mchów na powierzchni płyty eternitowej. Najwi ęk- szym źródłem zagro Ŝenia pyłami azbestu s ą wszelkie prace wykonywane przy wyrobach zawieraj ą- cych azbest.

Bior ąc pod uwag ę roboty polegaj ące na demonta Ŝu wyrobów zawieraj ących azbest twardy (g ęsto ść powy Ŝej 1000 kg/m 3 ), istniej ące wymogi prawne zapewniaj ą du Ŝą prewencj ę pylenia włókien azbestu (oczywi ście pod warunkiem bezwzgl ędnego stosowania si ę do procedur i przepisów oraz dobrych praktyk przy usuwaniu wyrobów zawieraj ących azbest). Podobnie sytuacja wygl ąda, gdy mamy do czynienia z transportem i utylizacj ą. Przykładem tego niech b ędą badania prowadzone na składowi- skach wyrobów azbestowych, gdzie notowane st ęŜ enia włókien azbestu nie przekraczaj ą norm ustalonych dla powietrza, jakim oddychaj ą ludzie w strefie zamieszkania. Natomiast demonta Ŝ (a w zasadzie zrywanie eternitu z dachów i elewacji) przez osoby nieuprawnione i nieprzeszkolone doprowadza do znacznych przekrocze ń norm czysto ści powietrza w zakresie zapylenia pyłem i włóknami azbestu. Karygodn ą praktyk ą jest wyrzucanie wyrobów azbestowych do lasów, rowów i innych miejsc. Powodu- je to nie tylko znaczne ska Ŝenie powietrza w okolicy (najcz ęś ciej czystego, bo le śnego), ale ryzyko rozprzestrzenienia po wi ększym terenie i pot ęgowanie ska Ŝenia. Obserwowany jest równie Ŝ proceder, (chocia Ŝ zmniejsza si ę ostatnio ju Ŝ jego skala) monta Ŝu eternitu z dachu na dach. Powoduje to ska Ŝe- nie podczas zdejmowania z pierwszego dachu,(roboty s ą wykonywane przez osoby przypadkowe, do tego w po śpiechu), równie Ŝ podczas transportu, a szczególnie w czasie układania zdemontowanych uprzednio płyt na dachu docelowym.

Pomimo tego, Ŝe azbest był wykorzystywany od czasów staro Ŝytnych, to jego szkodliwy wpływ na organizm człowieka rozpoznano dopiero na pocz ątku XX wieku. Biologiczna agresywno ść pyłu azbestowego jest zale Ŝna od stopnia penetracji i liczby włókien, które uległy retencji w płucach, jak równie Ŝ od fizycznych i aerodynamicznych cech włókien. Szczególne znaczenie ma w tym przypadku średnica włókien. Włókna cienkie, o średnicy poni Ŝej 3 m, przenoszone s ą łatwiej i docieraj ą do ko ńcowych

128 „PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021” WRAZ Z AKTUALIZACJ Ą „PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO”

odcinków dróg oddechowych, podczas gdy włókna grube, o średnicy powy Ŝej 5 m, zatrzymuj ą si ę w górnych odcinkach dróg oddechowych. Skr ęcone włókna chryzotylu o du Ŝej średnicy, maj ą tendencj ę do zatrzymywania si ę wy Ŝej, w porównaniu z igłowymi włóknami azbestów amfibolowych, z łatwo ści ą przenikaj ących do obwodowych cz ęś ci płuc. Najwi ększe zagro Ŝenie dla organizmu ludzkiego stanowi ą włókna respirabilne, to znaczy takie, które mog ą wyst ępowa ć w trwałej postaci w powietrzu i przedo- stawa ć si ę z wdychanym powietrzem do p ęcherzyków płucnych. S ą one dłu Ŝsze od 5 m, maj ą grubo ść mniejsz ą od 3 m, a stosunek długo ści włókna do jego grubo ści nie jest mniejszy ni Ŝ 3 :1. Ze wzgl ędu na to, Ŝe włókna azbestu chryzotylowego s ą łatwiej zatrzymywane w górnych partiach układu oddechowego, w porównaniu z włóknami azbestów amfibolowych oraz ze wzgl ędu na fakt, Ŝe s ą tak- Ŝe skuteczniej usuwane z płuc, nara Ŝenie na kontakt z azbestem amfibolowym niesie ze sob ą ryzyko zdrowotne. Krótkookresowe nara Ŝenie na działanie azbestu mo Ŝe prowadzi ć do zaburze ń oddechowych, bólów w klatce piersiowej oraz podra Ŝnienia skóry i błon śluzowych. Z kolei chroniczna ekspozycja na włókna azbestowe mo Ŝe by ć przyczyn ą takich chorób układu oddechowego jak:

• pylica azbestowa (azbestoza) – rodzaj pylicy płuc spowodowanej wdychaniem włókien azbestowych. Przejawia si ę suchym, m ęcz ącym kaszlem, duszno ści ą wysiłkow ą, bólami w klatce piersiowej oraz objawami nie Ŝytu oskrzeli i rozedmy płuc. Włókna azbestowe wnikaj ą a Ŝ do najgł ębszych cz ęś ci płuc. Powstaj ą ciała Ŝelaziste, które powoduj ą uszkodzenia i zwłóknienia tkanki płucnej. W latach 1976-2009 ogółem odnotowano 2713 przypadków azbestozy. Liczba przypadków pylicy azbestowej wykazuje tendencj ę wzrostową, średnio o ok. 3 nowe przypadki rocznie. Przypadki stwierdzone u m ęŜ czyzn stanowi ą ponad 60,0%.Powodowana jest przez stosunkowo du Ŝe st ęŜ enia włókien, a jej okres rozwoju mo Ŝe trwa ć nawet 30 - 40 lat. • choroby opłucnej lub osierdzia wywołane pyłem azbestu, czyli zmiany zwłóknieniowe opłucnej – pod postaci ą odgraniczonych blaszek lub rozlanego zgrubienia opłucnej mog ą wyst ępowa ć równocze śnie lub niezale Ŝnie od zwłóknienia tkanki płucnej. Zmiany opłucnowe powodowane azbestem wymienione zostały po raz pierwszy w wykazie chorób zawodowych obowi ązuj ą- cym od 2002 r. W latach 2003-2009 ogółem odnotowano 391 przypadków zmian opłucnowych uznanych za chorob ę zawodow ą. Stanowiły one w tym okresie ju Ŝ 24,4% ogółu zawodowych chorób azbestozale Ŝnych. • rak płuc – najcz ęś ciej powodowanym przez azbest nowotworem dróg oddechowych jest rak oskrzeli. Jest to seria nie naprawionych defektów genetycznych w komórkach prowadz ących do rozwoju guza. Ekspozycja na azbest powoduje powstawanie mi ędzybłoniaków opłucnej i otrzewnej. Jest to post ępująca choroba prowadz ąca do śmierci. Okres rozwoju mo Ŝe wynosi ć nawet 25 – 40 lat, a śmier ć nast ępuje po dwóch latach od wyst ąpienia objawów. Nowotwór ten rozwija si ę u osób zawodowo nara Ŝonych na kontakt z azbestem oraz u osób mieszkaj ą- cych w okolicach kopalni i zakładów przetwórstwa azbestu. Za powstanie tego typu schorze ń odpowiedzialne s ą wszystkie rodzaje azbestu, ale najwi ększ ą szkodliwo ść przypisuje si ę azbestom amfibolowym. Ogółem w latach 1976-2009 stwierdzono 508 przypadków zawodowego raka płuca wywołanego azbestem. Liczba przypadków ma trend rosn ący średnio rocznie w tym okresie o 1 przypadek. • mi ędzybłoniaki uznane s ą za nowotwory swoiste dla nara Ŝenia na pył azbestu. Pierwszy przypadek mi ędzybłoniaka opłucnej uznanego za chorob ę zawodow ą stwierdzony został w Polsce w 1976 r., a do roku 2009 ogółem zarejestrowano 248 takich przypadków. W tym okresie średnioroczny przyrost liczby przypadków wynosił 0,7. • przewlekłe obturacyjne zapalenie oskrzeli - wykaz chorób zawodowych przewiduje mo Ŝliwo ść uznania przewlekłego zapalenia oskrzeli za chorob ę zawodow ą po spełnieniu okre ślonych wa- runków, poniewa Ŝ etiologia choroby jest uwarunkowana ró Ŝnymi przyczynami, w śród których dominuj ące znaczenie ma palenie tytoniu. Nara Ŝenie musi by ć długotrwałe, a st ęŜ enie czynni- ków szkodliwych, w ostatnich 10 latach pracy powinno przekracza ć normatywy higieniczne. W latach 1989-2009 odnotowano 79 przypadków przewlekłego obturacyjnego zapalenia oskrzeli uznanego za chorob ę zawodow ą spowodowan ą pyłem azbestowym 1.

129

Nale Ŝy jednak stwierdzi ć, Ŝe azbest dobrze zabezpieczony i nieuszkodzony nie stanowi zagroŜenia. Azbest staje si ę zagro Ŝeniem dla zdrowa, gdy dojdzie do korozji lub jakiegokolwiek uszkodzenia me- chanicznego (łamanie, kruszenie, ci ęcie i ka Ŝda inna obróbka). Procesy te powoduj ą uwalnianie si ę włókien do powietrza i mo Ŝliwo ść wdychania ich do płuc. Ze wzgl ędu na fakt, i Ŝ główne zagro Ŝenie azbest stanowi: • gdy dopuszcza si ę do samoistnej emisji jego cz ąstek (niegro źnych w formach i bryłach spo- istych) przy niewła ściwym post ępowaniu z materiałami, które go zawieraj ą; • kiedy jego struktura ulega naruszeniu (sp ękaniu, skruszeniu, erozji) w wyniku oddziaływania czynników zewn ętrznych i środowiskowych oraz wskutek upływu czasu uznano, Ŝe dla wyeliminowania jakichkolwiek zagro Ŝeń zwi ązanych z tym surowcem konieczne jest jego całkowite usuni ęcie z wszystkich obiektów, urz ądze ń, instalacji i miejsc magazynowania do ko ń- ca 2032 r. 7.8. Stan prawny w zakresie u Ŝytkowania i usuwania wyrobów i odpadów azbestowych Regulacje ustawowe: • Ustawa z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawieraj ących azbest (tekst jednolity z 2004 r. Dz. U. Nr 3, poz. 20 ze zm.) • Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. z 2013 r. poz. 1409 ze zm.) • Ustawa o odpadach ( Dz. U. z 2013 r. poz. 21 ze zm.). • Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 r. poz. 1232 ze zm.) • Ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 r. o przewozie towarów niebezpiecznych (Dz. U. z 2011 Nr 227 poz. 1367 ze zm.). • Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 2014 r. 1502 ze zm..) Akty wykonawcze: • Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 27 wrze śnia 2001 r. – w sprawie katalogu odpa- dów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206) • Rozporz ądzenie Ministra Gospodarki z dnia 30 pa ździernika 2002 r. w sprawie rodzajów od- padów, które mog ą by ć składowane w sposób nieselektywny (Dz. U. Nr 191, poz. 1595). • Rozporz ądzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 6 czerwca 2014 r. w sprawie najwy Ŝszych dopuszczalnych st ęŜ eń i nat ęŜ eń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. 2014 poz. 817) • Rozporz ądzenie Ministra Infrastruktury z dnia 23 czerwca 2003 r. w sprawie informacji dotycz ącej bezpiecze ństwa i ochrony zdrowia oraz planu bezpiecze ństwa i ochrony zdrowia (Dz. U. z 2003 r. Nr 120, poz. 1126) • Rozporz ądzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2004 r. w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego u Ŝytkowania i usuwania wyrobów zawieraj ących azbest (Dz. U. z 2004 r. Nr 71, poz. 649) • Obwieszczenie Rady Ministrów z dnia 13 sierpnia 2013 r. r. w sprawie opłat za korzystanie ze środowiska (Dz. U. z 2013 r. poz. 729). • Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektó- rych substancji w powietrzu, (Dz. U. z 2012 r. poz. 1031), • Rozporz ądzenie Ministra Gospodarki z dnia 13 grudnia 2010 roku w sprawie wymaga ń w zakresie wykorzystywania wyrobów zawieraj ących azbest oraz wykorzystywania i oczyszczania instalacji lub urz ądze ń, w których były lub s ą wykorzystywane wyroby zawieraj ące azbest (Dz. U. z 2011 Nr 8, poz. 31). • Rozporz ądzenie Ministra Zdrowia z dnia 24 lipca 2012 r. w sprawie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mu- tagennym w środowisku pracy (Dz. U. 2012 poz. 890).

• Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 20 grudnia 2012 r. zmieniaj ące rozporz ądzenie w sprawie przedkładania marszałkowi województwa informacji o rodzaju, ilo ści i miejscach wy-

130 „PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021” WRAZ Z AKTUALIZACJ Ą „PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO”

st ępowania substancji stwarzaj ących szczególne zagro Ŝenie dla środowiska (Dz. U. z 2013 poz. 24) • Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 20 grudnia 2012 r. w sprawie sposobu prowadzenia przez marszałka województwa rejestru wyrobów zawieraj ących azbest (Dz. U. z 2013 r. poz..25) • Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 30 kwietnia 2013 r. w sprawie składowisk odpa- dów (Dz. U. z 2013 r. poz. 523).

7.9. Zasady post ępowania z wyrobami zawieraj ącymi azbest w aspekcie obowi ązuj ącego prawa Problematyka bezpiecznego post ępowania z wyrobami i odpadami zawieraj ącymi azbest została przedstawiona w „Programie Oczyszczania Kraju z Azbestu 2009-2032”, gdzie wyodr ębniono łącznie 6 procedur. Procedury zostały opracowane na podstawie „Informatora o przepisach i procedurach dotycz ących bezpiecznego post ępowania z wyrobami zawieraj ącymi azbest” opracowanym przez Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej, Warszawa 2003, zaktualizowany w/g stanu prawnego na dzie ń 30 wrze śnia 2010 r.

Grupa I. Procedury obowi ązuj ące wła ścicieli i zarz ądzaj ących obiektami, instalacjami lub urz ą- dzeniami zawieraj ącymi azbest lub wyroby zawieraj ące azbest. Procedura 1. Obowi ązki i post ępowanie wła ścicieli oraz zarz ądców, przy u Ŝytkowaniu obiektów i te- renów z wyrobami zawieraj ącymi azbest. Procedura 2. Obowi ązki i post ępowanie wła ścicieli i zarz ądców, przy usuwaniu wyrobów zawieraj ą- cych azbest z obiektów lub terenów.

Grupa II. Procedury obowi ązuj ące wykonawców prac polegaj ących na usuwaniu wyrobów zawieraj ących azbest – wytwórców odpadów niebezpiecznych. Procedura 3. Post ępowanie przy pracach przygotowawczych do usuwania wyrobów zawieraj ących azbest. Procedura 4. Prace polegaj ące na usuwaniu wyrobów zawieraj ących azbest, wytwarzaniu odpadów niebezpiecznych, wraz z oczyszczeniem obiektu (terenu) instalacji.

Grupa III. Procedura obowi ązuj ąca prowadz ących działalno ść w zakresie transportu odpadów niebezpiecznych zawieraj ących azbest. Procedura 5. Przygotowanie i transport odpadów niebezpiecznych zawieraj ących azbest.

Grupa IV. Procedura dla osób prywatnych usuwaj ących azbest. Procedura 6. Usuwanie azbestu przez osoby prywatne

Grupa I. Procedury obowi ązuj ące wła ścicieli i zarz ądzaj ących obiektami, instalacjami i urz ą- dzeniami zawieraj ącymi azbest lub wyroby zawieraj ące azbest Procedura 1 – dotycz ąca obowi ązków w czasie u Ŝytkowania obiektów, instalacji i urz ądze ń. Celem procedury jest przedstawienie zakresu obowi ązków i zasad post ępowania wła ścicieli i zarz ądców bu- dynków, budowli, instalacji i urz ądze ń oraz terenów gdzie znajduje si ę azbest lub wyroby zawieraj ące azbest. Procedura dotyczy wi ęc bezpiecznego ich uŜytkowania. Zakres procedury obejmuje okres posiadania budynku, budowli, instalacji lub urz ądzenia przemysłowego oraz terenu – niezale Ŝnie od ich wielko ści lub stanu, je Ŝeli znajduj ą si ę tam wyroby zawieraj ące azbest. Wła ściciel lub zarz ądca nieruchomo ści, a tak Ŝe budynku, budowli, instalacji lub urz ądzenia technicznego lub innego miejsca – gdzie znajduj ą si ę wyroby zawieraj ące azbest – ma obowi ązek „Oceny stanu i mo Ŝliwo ści bezpiecznego u Ŝytkowania wyrobów zawieraj ących azbest” według rozporz ądzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2004 r. w sprawie sposobów bezpiecznego u Ŝytkowania oraz warunków usuwania wyrobów zawieraj ących azbest (Dz. U. Nr 71, poz. 649 ze zmianami wynikaj ą- cymi z rozporz ądzenia Min. Gospodarki z dnia 5 sierpnia 2010 r. Dz. U. Nr 162, poz. 1089). Wła ścicie-

131

le lub zarz ądcy, którzy spełnili ten obowi ązek wcze śniej – sporz ądzaj ą nast ępne „Oceny...” w termi- nach wynikaj ących z warunków poprzedniej „Oceny...” – tzn.: - po 5 latach, – je Ŝeli wyroby zawieraj ące azbest s ą w dobrym stanie technicznym i nieuszkodzone lub zabezpieczone warstw ą ochronn ą (stopie ń pilno ści III), - po 1 roku, – je Ŝeli przy poprzedniej „Ocenie...” ujawnione zostały niewielkie uszkodzenia powierzchni (stopie ń pilno ści II). Wyroby, które posiadały lub posiadaj ą du Ŝe i widoczne uszkodzenia – powinny zosta ć bezzwłocznie usuni ęte (stopie ń pilno ści I). Wykorzystuj ący substancje stwarzaj ące szczególne zagro Ŝenie dla śro- dowiska jest obowi ązany do dokumentowania rodzaju, ilo ści i miejsc ich wyst ępowania – inwentaryzacji (art. 162 ust. 2 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska - tj. Dz. U. z 2013 r. poz. 1232 ze zm.). Osoby fizyczne nie b ędące przedsi ębiorcami przedkładaj ą informacj ę (w formie uproszczonej) wójtowi, burmistrzowi lub prezydentowi miasta – wła ściwemu dla miejsca znajdowania si ę budynku, budowli, instalacji lub urz ądzenia oraz terenu z wyrobami zawieraj ącymi azbest; osoby prawne i inne podmioty – marszałkowi województwa. Wzór składanej informacji okre ślony został w zał ączniku nr 3 (Informacja o wyrobach zawieraj ących azbest) do rozporz ądzenia Ministra Gospodarki z dnia 13 grudnia 2010 r. w sprawie wymaga ń w zakresie wykorzystywania wyrobów zawieraj ących azbest oraz wykorzystywania i oczyszczania instalacji lub urz ądze ń, w których były lub s ą wykorzystywane wyroby zawieraj ące azbest (Dz. U. z 2011 r. Nr 8, poz. 31): Informacje przedkłada si ę corocznie, w terminie do dnia 31 stycznia celem wykazania ewentualnych zmian w ilo ści posiadanych wyrobów zawieraj ących azbest – co pozwoli na ocen ę zagro Ŝenia dla ludzi i środowiska w danym rejonie. Instalacje i urz ądzenia lub pomieszczenia, gdzie wyst ępuj ą wyroby zawieraj ące azbest, nale Ŝy oznakowa ć odpowiednim znakiem ostrzegawczym. Wzory znaków okre ślone zostały w zał ącznikach nr 1 i 2 do ww. rozporz ądzenia. Ponadto, je Ŝeli w budynku, budowli, instalacji lub urz ądzeniu oraz na terenie znajduj ą si ę wyroby zawieraj ące azbest o gęsto ści obj ęto ściowej mniejszej ni Ŝ 1000 kg/m3 (tzw. „mi ękkie”), lub je Ŝeli wyroby zawieraj ą azbest krokidolit a tak Ŝe je Ŝeli te wyroby znajduj ą si ę w zamkni ętych pomieszczeniach, lub istnieje uzasadniona obawa du Ŝej emisji azbestu do środowiska – wła ściciel lub zarz ądca powinien opracowa ć plan kontroli jako ści powietrza (monitoringu), a jego wyniki uwzgl ędni ć przy dalszej eksploatacji lub usuwaniu wyrobów zawieraj ących azbest.

Procedura 2 – dotycz ąca obowi ązków przy usuwaniu wyrobów zawieraj ących azbest. Celem procedury jest przedstawienie zakresu obowi ązków i post ępowania wła ścicieli i zarz ądców budynków, budowli, instalacji lub urz ądze ń oraz terenów z wyrobami zawieraj ącymi azbest – przed i w czasie wykonywania prac usuwania lub zabezpieczania takich wyrobów. Zakres procedury obejmuje okres od podj ęcia decyzji o zabezpieczeniu lub usuwaniu wyrobów zawieraj ących azbest, do zako ń- czenia tych robót i uzyskania stosownego o świadczenia wykonawcy prac. Wła ściciel lub zarz ądca budynku, budowli, instalacji lub urz ądzenia oraz terenu, gdzie znajduje si ę azbest lub wyroby zawiera- jące azbest – powinien dokona ć identyfikacji rodzaju i ilo ści azbestu w wyrobach przez uprawnione do takich prac laboratorium, wyposa Ŝone w sprz ęt umo Ŝliwiaj ący analiz ę wyrobów azbestowych. Identyfi- kacja azbestu powinna nast ąpi ć w okresie u Ŝytkowania wyrobów, jeszcze przed rozpocz ęciem wykonywania prac zabezpieczenia lub usuwania takich wyrobów – o ile informacja ta, nie jest podana w innych dokumentach budowy przedmiotowego obiektu. Identyfikacja azbestu jest obowi ązkiem wła ści- ciela lub zarz ądcy, wynikaj ącym z tytułu własno ści oraz odpowiedzialności prawnej, dotycz ącej ochrony osób trzecich od szkód mog ących wynika ć z nieodpowiedniej eksploatacji przedmiotu stanowi ące- go własno ść . Wyniki identyfikacji azbestu powinny by ć uwzgl ędniane przy: - sporz ądzaniu „Oceny...”, - sporz ądzaniu informacji dla wójta, burmistrza, prezydenta miasta, - zawieraniu umowy na wykonanie prac zabezpieczania lub usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z wykonawc ą tych prac – wytwa- rzającym odpady niebezpieczne. Wła ściciel lub zarz ądca mo Ŝe zleci ć innym – fachowo przygotowa- nym osobom lub podmiotom prawnym – przeprowadzenia czynno ści wykonania identyfikacji azbestu w wyrobach. W ka Ŝdym przypadku powinno to mie ć miejsce przed rozpocz ęciem prac zabezpieczenia lub usuwania wyrobów zawieraj ących azbest. Wła ściciel lub zarz ądca budynku, budowli, instalacji lub urz ądzenia oraz terenu z wyrobami zawieraj ącymi azbest, ma obowi ązek zgłoszenia – na 30 dni przed rozpocz ęciem prac, wniosku o pozwolenie na budow ę (remont), wraz z okre ślonymi warunkami.

132 „PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021” WRAZ Z AKTUALIZACJ Ą „PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO”

Wniosek powinien sporz ądzony z uwzgl ędnieniem przepisów wynikaj ących art. 31 ust. 3, pkt. 2 oraz art. 36 ust. 1 pkt. 1 i 4 ustawy – Prawo budowlane (tj. Dz. U. z 2013 r. poz. 1429 ze. zm.). Zatajenie informacji o wyst ępowaniu azbestu w wyrobach, które b ędą przedmiotem prac remontowo- budowlanych skutkuje – na podstawie przepisów ustawy Prawo ochrony środowiska – odpowiedzialno ści ą prawn ą. Po dopełnieniu obowi ązków formalnoprawnych, wła ściciel lub zarz ądca dokonuje wyboru wykonawcy prac – wytwórcy odpadów niebezpiecznych. Zawiera umow ą na wykonanie prac zabezpieczenia lub usuwania wyrobów zawieraj ących azbest oraz oczyszczenia budynku, budowli, instalacji lub urz ądzenia oraz terenu z azbestu. W umowie powinny by ć jasno sprecyzowane obowi ąz- ki stron, równie Ŝ w zakresie zabezpieczenia przed emisj ą azbestu w czasie wykonywania prac. Nieza- le Ŝnie od obowi ązków wykonawcy prac, wła ściciel lub zarz ądca powinien poinformowa ć mieszka ńców lub uŜytkowników budynku, budowli, instalacji lub urz ądzenia oraz terenu, o usuwaniu niebezpiecznych materiałów zawieraj ących substancje stwarzaj ące szczególne zagro Ŝenie dla ludzi oraz sposo- bach zabezpieczenia przed ta szkodliwo ści ą. Na ko ńcu wła ściciel lub zarz ądca powinien uzyska ć od wykonawcy prac, pisemne o świadczenie o prawidłowo ści wykonania robót i oczyszczenia z azbestu, a nast ępnie przechowywa ć je przez okres co najmniej 5-lat, wraz z inna dokumentacj ą budynku, budowli, instalacji lub urz ądzenia oraz terenu. Uwaga: Prace polegaj ące na usuwaniu lub naprawie starych pokry ć azbestowych mog ą by ć wykonywane wył ącznie przez firmy lub osoby posiadaj ące odpowiednie przeszkolenie oraz stosowne wyposa Ŝenie techniczne. Wykonawca musi posiada ć zezwolenie na prowadzenie działalno ści, w wyniku której powstaj ą niebezpieczne odpady.

Grupa II. Procedury obowi ązuj ące wykonawców prac polegaj ących na usuwaniu wyrobów zawieraj ących azbest – wytwórców odpadów niebezpiecznych. Procedura 3 – dotycz ąca post ępowania przy pracach przygotowawczych do usuni ęcia wyrobów zawieraj ących azbest. Celem procedury jest przedstawienie zasad post ępowania podczas prac przygotowawczych do usuwania wyrobów zawieraj ących azbest lub ich zabezpieczenia. Zakres procedury obejmuje wyrobów zawieraj ących azbest. Procedura 4 – dotycz ąca prac polegaj ących na usuwaniu wyrobów zawieraj ących azbest – wytwarzaniu odpadów niebezpiecznych, wraz z oczyszczaniem obiektu (terenu) instalacji. Celem procedury jest przedstawienie zakresu obowi ązków i zasad post ępowania wykonawców prac polegaj ących na zabezpieczeniu lub usuwaniu wyrobów zawieraj ących azbest – będących, w zrozumieniu ustawy o odpadach – wytwórcami odpadów niebezpiecznych. Zakres procedury obejmuje okres od rozpocz ęcia do zako ńczenia prac polegaj ących na zabezpieczeniu lub usuwaniu wyrobów zawieraj ących azbest – wytwarzaniu odpadów niebezpiecznych, wraz z oczyszczaniem budynku, budowli, instalacji lub urz ą- dzenia i terenu z pozostało ści azbestu.

Grupa III. Procedura obowi ązuj ąca prowadz ących działalno ść w zakresie transportu odpadów niebezpiecznych zawieraj ących azbest. Procedura 5 – dotycz ąca przygotowania i transportu odpadów niebezpiecznych zawieraj ących azbest. Celem procedury jest przedstawienie zakresu obowi ązków i zasad post ępowania dotycz ących przygotowania i transportu odpadów niebezpiecznych zawieraj ących azbest. Zakres procedury obejmuje działania pocz ąwszy od uzyskania zezwolenia na transport odpadów niebezpiecznych zawieraj ących azbest, poprzez pozostałe czynno ści i obowi ązki transportuj ącego takie odpady – aŜ do ich przekaza- nia na składowisko odpadów, przeznaczone do wył ącznego składowania odpadów zawieraj ących azbest.

Grupa IV. Procedura obowi ązuj ąca zarz ądzaj ącego składowiskami odpadów niebezpiecznych zawieraj ących azbest. Procedura 6 – dotycz ąca składowania odpadów na składowisku przeznaczonym do wył ącznego skła- dowania odpadów zawieraj ących azbest lub innym, spełniaj ącym odpowiednie warunki techniczne. Celem procedury jest przedstawienie zakresu i zasad post ępowania dotycz ących składowania na składowiskach odpadów lub w wydzielonych kwaterach na terenie innych składowisk odpadów, przeznaczonych do wył ącznego składowania odpadów niebezpiecznych zawierających azbest. Zakres

133

procedury obejmuje działania pocz ąwszy od przyj ęcia partii odpadów niebezpiecznych zawieraj ących azbest na składowisko, poprzez dalsze czynno ści, a Ŝ do sporz ądzenia rocznego zbiorczego zesta- wienia danych o rodzaju i ilo ści przyj ętych odpadów.

8. Identyfikacja problemów środowiskowych Przedstawione wnioski w zakresie poszczególnych komponentów, pomog ą wyznaczy ć priorytety i cele w zakresie Programu ochrony środowiska dla powiatu jaroci ńskiego.

Zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego Ocena jako ści powietrza przeprowadzona z uwzgl ędnieniem kryteriów ochrony zdrowia wykazała, i Ŝ w strefie wielkopolskiej wyst ąpiły przekroczenia pyłu zawieszonego PM10 i benzo(a)pirenu, których st ęŜ enia wykazywały sezonowe wahania. W sezonie grzewczym wielko ści st ęŜ eń obu substancji były bardzo wysokie, natomiast w okresie letnim znacznie ni Ŝsze. Ich głównym źródłem s ą przestarzałe, niskoenergetyczne paleniska domowe ogrzewane paliwami stałymi cz ęsto złej jako ści. Wyniki wskazuj ą równie Ŝ na wpływ emisji liniowej (transport drogowy) na poziomy st ęŜ eń zanieczyszcze ń. Zanieczyszczenia przemysłowe nie wpływaj ą tak istotnie na stan powietrza w powiecie.

Działania

W celu ograniczenia emisji niskiej pochodz ącej z domowych palenisk i obiektów u Ŝyteczno ści publicznej, powinno si ę d ąŜ yć do termomodernizacji istniej ących na terenie powiatu budynków, a tak Ŝe pro- mowa ć stosowanie alternatywnych źródeł ciepła (ogrzewanie gazowe, pompy ciepła, kolektory sło- neczne, itp.)

W zakresie transportu drogowego istotne s ą działania maj ące na celu rozbudow ę i modernizacj ę ukła- du komunikacyjnego, budow ę obwodnicy Jarocina, propagowanie zbiorowych lub alternatywnych środków transportu oraz działania edukacyjne. Przyczyni si ę to ograniczenia emisji zanieczyszcze ń gazowych i pyłowych pochodz ących ze środków transportu.

Gospodarka wodno-ściekowa Nadal istniej ą du Ŝe dysproporcje w zakresie wyposa Ŝenia miejscowo ści w sieci wodoci ągowe i kanalizacyjne, co zdecydowanie wpływa na jako ść wód. Brak kontroli nad zbiornikami bezodpływo- wymi i przydomowymi oczyszczalniami ścieków w gminach. Niewła ściwa eksploatacja tego rodzaju urz ądze ń i instalacji prowadzi do emisji zanieczyszcze ń gruntu i wód. Istotnymi źródłami zanieczyszcze ń wód podziemnych i powierzchniowych jest intensywna produkcja rolna i hodowla zwierz ąt, prze- kładaj ąca si ę na dominuj ący w regionie rozwój przemysłu spo Ŝywczego. Spływ zanieczyszcze ń z ob- szarów rolniczych, w konsekwencji jest rezultatem zaliczenia powiatu do obszarów szczególnie nara- Ŝonych na zanieczyszczenia zwi ązkami azotu ze źródeł rolniczych (OSN). Wzrost liczby ludno ści prowadzi do zwi ększonego korzystania z zasobów wodnych, co w powi ązaniu z wyst ępuj ącymi na tym obszarze warunkami atmosferycznymi, zwłaszcza niskimi opadami moŜe prowadzi ć do nadmiernej eksploatacji zasobów wód pitnych oraz stwarza potrzeb ę podnoszenia świadomo ści w zakresie racjonalnego gospodarowania wod ą. Działania W celu poprawy stanu środowiska wodnego działania powinny si ę koncentrowa ć na kontroli cz ęstotliwo ści opró Ŝniania zbiorników bezodpływowych oraz egzekucji obowi ązku przył ączania nieruchomo ści do istniej ącej sieci kanalizacji sanitarnej. Działaniem ci ągłym jest rozpowszechnianie zasad dobrej praktyki rolniczej.

Gospodarka odpadami Najwi ększym wyzwaniem dla gmin jest osi ągni ęcie odpowiednich poziomów odzysku surowców, zgodnie z zapisami w planach gospodarki odpadami oraz wywi ązywanie si ę z nało Ŝonych na gmin ę obowi ązków okre ślonych w ustawie o odpadach i w ustawie o utrzymaniu porz ądku i czysto ści.

134 „PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021” WRAZ Z AKTUALIZACJ Ą „PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO”

Ze wzgl ędu na ilo ść wyrobów azbestowych oraz wysokie koszty zwi ązane z usuwaniem tych odpadów niezb ędna jest pomoc finansowa przez udzielanie dotacji z funduszy ochrony środowiska. Tempo usuwania wyrobów azbestowych jest zbyt wolne i termin całkowitego wyeliminowania wyrobów azbestowych jest zagro Ŝony.

Zagro Ŝenie powodzi ą i susz ą Obszary nara Ŝone na niebezpiecze ństwo powodzi wyst ępuj ą lokalnie wzdłu Ŝ rzeki Warty, Prosny, Lutyni i Ko ścia ńskiego Kanału Obry. Dla obszarów tych wykonano mapy zagro Ŝenia i mapy ryzyka powodziowego. Na tych odcinkach rzek zgodnie ze wstępn ą ocen ą ryzyka powodziowego, wyst ąpienie zagro Ŝenia powodziowego jest prawdopodobne. Obszary zagroŜone powodzi ą chronione są przez 37,356 km wałów przeciwpowodziowych, których stan techniczny po przeprowadzonych modernizacjach oceniany jest jako dobry. Odbiorem nadmiaru wody oraz utrzymaniem odpowiedniego poziomu wilgoci w gruntach rolniczych zajmuj ą si ę rowy melioracyjne, w wi ększo ści b ędące na utrzymaniu spółek wodnych. Ich stan techniczny cz ęsto jest zły, a przez wieloletnie zaniedbania nie spełniaj ą ju Ŝ swej roli.

Działania Konieczne s ą bie Ŝą ce prace konserwacyjne na rowach melioracyjnych, ciekach naturalnych oraz budowa zbiorników pełni ących funkcje małej retencji.

Ochrona przyrody Obszary chronione stanowi ą 19,1% powierzchni powiatu. Brak odpowiednich zapisów w planach zagospodarowania przestrzennego gmin o wprowadzonych zakazach w obr ębie obszarów chronionych mog ą przyczynia ć si ę do powstawania konfliktów na styku ochrona przyrody, a rozwój inwestycji. Głównymi zagro Ŝeniami dla obszarów obj ętych ochron ą prawna, w tym dla obszarów Natura 2000 s ą: zanieczyszczenie powietrza, zanieczyszczenia wód powierzchniowych, zła gospodarka wodna, nielegalne wycinanie ro ślin, le śne „wysypiska” śmieci, rozwój infrastruktury i mieszkalnictwa, kłusownictwo, nieprawidłowa gospodarka le śna, zmiany u Ŝytkowania gruntów. Problemem jest tak Ŝe niedostateczna wiedza na temat stanu drzew pomnikowych, co mo Ŝe skutkowa ć nie wykonaniem niezb ędnych prac piel ęgnacyjnych i w konsekwencji doprowadzi ć do utraty walorów przyrodniczych.

Działania Niezb ędne jest cało ściowe ujmowanie w procedurze planowania przestrzennego i dokumentach planistycznych problematyki ochrony przyrody, w tym gatunków chronionych. Stan drzew będących pomnikami przyrody winien by ć zdiagnozowany, a drzewa w zale Ŝno ści od potrzeb poddane zabiegom piel ęgnacyjnym, zapewniaj ącym ich utrzymanie w odpowiednim stanie fito- sanitarnym.

Hałas Przez obszar powiatu przebiegaj ą ucz ęszczane drogi krajowe nr 11, 12 i 15 o bardzo wysokim nat ęŜ eniu ruchu, co wpływa na pogorszenie klimatu akustycznego na przyległych obszarach zurbanizowanych. Ponadto brak obwodnicy Jarocina wpływa na niski komfort Ŝycia mieszka ńców. Utrzymanie odpowiednich warto ści hałasu w środowisku b ędzie mo Ŝliwe, gdy wykorzystywane zostan ą wystarczaj ące rozwi ązania techniczne. Tempo modernizacji i budowy nowych dróg nie mo Ŝe nad ąŜ yć za wzrostem liczby pojazdów. Stwierdzone przekroczenia wymagaj ą podj ęcia działa ń naprawczych. Wykonane mapy akustyczne powinny słu Ŝyć do tworzenia wła ściwych zapisów w studiach uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego gmin, dotycz ących terenów poło Ŝonych w otoczeniu dróg.

135

Działania Konieczna jest modernizacja istniej ących dróg wraz z uwzgl ędnieniem budowy chodników i ście Ŝek rowerowych oraz rozwojem komunikacji zbiorowej. Przy projektowaniu budowy ście Ŝek rowerowych nale Ŝy pami ęta ć o zapewnieniu pieszym odpowiedniej szeroko ści chodnika. Planowana budowa obwodnicy Jarocina w ci ągu drogi S11 poprawi komfort akustyczny w mie ście. Jednak Ŝe nale Ŝy zaznaczy ć, Ŝe planowana budowa obwodnicy b ędzie stanowi ć jej I etap, który zako ńczy si ę ł ącznikiem przed m. Witaszyczki. W celu powstania sprawnego systemu komunikacyjnego nieodzowne jest powstanie dalszego odcinka obwodnic Jarocina. W związku z tym przewiduje si ę lobbing na rzecz budowy II etapu obwodnicy w ci ągu drogi krajowej nr 11. Ponadto przewiduje si ę lobbing na rzecz budowy obwodnic Jaraczewa i Łobza w ci ągu drogi krajowej nr 12. W celu zwi ększenia mo Ŝliwo ści inwestycyjnych w dalszym ci ągu istotnym działaniem jest dalsze lobbowanie w celu umieszczenia drogi ekspresowej nr 11 w zmodyfikowanej Transeuropejskiej Sieci Transportowej TEN-T. Aby uzupełni ć planowany system obwodnic nale Ŝy przebudowa ć poł ączenie drogi krajowej nr 11 z drog ą krajow ą nr 12. W tym celu nale Ŝy prowadzi ć rozmowy z oddziałem GDDKiA w Poznaniu prowadz ące do zawarcia porozumienia w sprawie wł ączenia powiatowego odcinka ul. Powsta ńców Wlkp. w Jarocinie w ci ąg drogi krajowej nr 12 oraz prowadzi ć działania zmierzaj ące do budowy ł ącznika pomi ędzy ul. Powsta ńców Wlkp. a drog ą krajow ą nr 11. Wa Ŝnym działaniem jest równie Ŝ lobbing na rzecz przebudowy mostu w Nowym Mie ście na drodze krajowej nr 11, który ma kluczowe znaczenie dla poł ączenia powiatu jaroci ńskiego z siedzib ą województwa.

Promieniowanie elektromagnetyczne Liczba urz ądze ń emituj ących pola elektromagnetyczne bardzo szybko wzrasta, dlatego istotna jest kontrola wpływaj ących zgłosze ń i wyników pomiaru promieniowania elektromagnetycznego. Wyst ępuj ące konflikty zwi ązane z rozwojem instalacji wytwarzaj ących promieniowanie elektromagnetyczne powinny by ć uwzgl ędniane w zapisach w studium i planach zagospodarowania przestrzennego gmin.

Odnawialne źródła energii Lokalne uwarunkowania determinuj ą racjonalno ść wdra Ŝania przedsi ęwzi ęć z zakresu odnawialnych źródeł energii. Problemem dla powiatu w tym obszarze mog ą by ć wykluczenia rozwoju energetyki wiatrowej z uwagi na uwarunkowania przestrzenne, przyrodnicze, klimatyczne, urbanizacyjne i gospodarcze. W przypadku energetyki solarnej za racjonalne uznaje si ę wykorzystanie energii słonecznej. Powiat posiada potencjał zwi ązany z energia wiatru, jednak problem mo Ŝe okaza ć si ę odpowiednia lokalizacja, która nie b ędzie wzbudza ć konfliktów społecznych. Na terenie powiatu wykorzystuje si ę odnawialne źródła energii, ponadto w najbli Ŝszej perspektywie mo Ŝliwy jest dalszy rozwój energetyki odnawialnej. Zało Ŝone poziomy zu Ŝycia energii odnawialnej na poziomie poszczególnych gmin maj ą szans ę zosta ć osi ągni ęte w zakładanym okresie czasu – co najmniej 15% do ko ńca 2020 r. głównie dzi ęki podnoszeniu poziomu świadomo ści mieszka ńców oraz stworzenie dogodnych warunków lokalizacyjnych dla potencjalnych inwestorów. Jednak problemem mog ą by ć wysokie koszty takich instalacji.

Ochrona gleb i kopalin Najwi ększym zagro Ŝeniem dla gleb s ą nielegalne wysypiska odpadów, proces przekształcania gruntów rolnych pod zabudow ę w zwi ązku z rozbudow ą zabudowy mieszkaniowej. Z uwagi na eksploatacj ę kopalin działania mog ą dotyczy ć racjonalnego wydobycia oraz przywracania terenu do stanu naturalnego po zako ńczonej eksploatacji.

Ochrona przed skutkami powa Ŝnej awarii Awarie s ą zdarzeniami trudnymi do przewidzenia, st ąd konieczne jest doskonalenie systemu zarz ądzania kryzysowego, wpojenie zasad post ępowania mieszka ńcom na wypadek wyst ąpienia awarii oraz utrzymanie infrastruktury umo Ŝliwiaj ącej podj ęcie działa ń w przypadku zaistnienia awarii.

136 „PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021” WRAZ Z AKTUALIZACJ Ą „PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO”

Edukacja ekologiczna Problemem mo Ŝe by ć brak poszanowania dla środowiska w śród jego u Ŝytkowników oraz oboj ętno ść w stosunku do zagro Ŝeń środowiska. Jednak za po średnictwem Internetu, nawet niewielkim kosztem mo Ŝna zorganizowa ć ciekawe akcje edukacyjne, które podnios ą poziom świadomo ści mieszka ńców.

9. Strategia ochrony środowiska Powiatu Jaroci ńskiego 9.1. Cele i priorytety ekologiczne Aktualny stan środowiska i przewidywane jego zmiany w aspekcie planowanego dalszego rozwoju powiatu wymuszaj ą konieczno ść zrównowa Ŝonego rozwoju poprzez realizacj ę przedsi ęwzi ęć proekologicznych. Istotnym problemem jest dokonanie zobiektywizowanego wyboru priorytetów i celów na podstawie znacz ących aspektów środowiskowych, które wyst ępuj ą na terenie powiatu jaroci ńskiego.

Zadania i cele w zakresie ochrony środowiska wyznaczone w Programie ochrony środowiska musz ą pozostawa ć w ścisłej korelacji z zadaniami wyznaczonymi w programach ochrony środowiska na szczeblu wy Ŝszym oraz z celami wyznaczonymi w dokumentacjach strategicznych. W tym przypadku z Programem Ochrony Środowiska dla Województwa Wielkopolskiego na lata 2012 – 2015., Polityk ą Ekologiczn ą Pa ństwa w latach 2009 - 2012 z perspektyw ą do roku 2016 oraz ze Strategi ą Rozwoju Powiatu Jaroci ńskiego na lata 2014-2020. Po dokonaniu diagnozy stanu poszczególnych komponentów środowiska na terenie powiatu oraz kieruj ąc si ę uwarunkowaniami zewn ętrznymi (obowi ązuj ące akty prawne) i wewn ętrznymi (lokalne opracowania planistyczne i strategiczne, stan środowiska przyrodniczego) dokonano wyboru priorytetów ekologicznych. W ramach wyodr ębnionych priorytetów wyznaczono cele zmierzaj ące do osi ągni ęcia poprawy stanu środowiska, czemu maj ą słu Ŝyć zaproponowane zadania. Cele wyznaczaj ą stan, jaki nale Ŝy osi ągn ąć w okre ślonym horyzoncie czasowym. Natomiast zaproponowane przedsi ęwzi ęcia pomog ą przyczyni ć si ę do poprawy stanu środowiska oraz zachowa ć wysokie walory tam, gdzie nie s ą przekroczone dopuszczalne normy.

Obszary priorytetowe: I. Dalsza poprawa stanu środowiska i bezpiecze ństwa ekologicznego; II. Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne wykorzystanie zasobów naturalnych, III. Edukacja ekologiczna mieszka ńców i zarz ądzanie środowiskiem

W celu realizacji zało Ŝeń polityki ekologicznej we wszystkich obszarach priorytetowych wyznaczono nast ępuj ące cele długoterminowe do 2021 r.

I. Dalsza poprawa jako ści środowiska i bezpiecze ństwa ekologicznego Cele długoterminowe do 2021 r. I.1. Osi ągni ęcie wymaganych standardów jako ści powietrza, I.2. Efektywne wykorzystanie energii I.3. Zmniejszenie oddziaływania hałasu i promieniowania elektromagnetycznego, I.4. Osi ągni ęcie i utrzymanie dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych oraz ochrona przed powodzi ą I.5. Racjonalna gospodarka odpadami, I.6. Ochrona przed skutkami powa Ŝnej awarii

II. Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne wykorzystanie zasobów naturalnych Cele długoterminowe do 2021 r.

137

II.1. Ochrona walorów przyrodniczych i krajobrazowych, II.2. Ochrona lasów, II.3. Racjonalne wykorzystanie gleb, kopalin i wód,

III. Edukacja ekologiczna mieszka ńców i zarz ądzanie środowiskiem Cele długoterminowe do 2021 r. III.1. Podniesienie świadomo ści ekologicznej mieszka ńców powiatu,

9.2. Harmonogram realizacji działa ń na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021

138 „PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021” WRAZ Z AKTUALIZACJ Ą „PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO”

Tabela 66 Kierunki działa ń dla Powiatu Jaroci ńskiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021 Cele Jednostka Potencjalne źródła Opis działa ń Okres realizacji krótkoterminowe do 2017 r. odpowiedzialna finansowania

I. Dalsza poprawa jako ści środowiska i bezpiecze ństwa ekologicznego

Cel długoterminowy do 20 21 r.: I.1. Osi ągni ęcie wymaganych standardów jako ści powietrza Powiat, Gminy, bud Ŝet, środki własne przedsi ębiorstwa I.1.1. Ograniczanie emisji zanie- wła ścicieli, energetyczne, czyszcze ń pochodz ących ze źródeł Realizacja zada ń wskazanych w programach ochrony zarz ądców administratorzy i niskoenergetycznych powietrza (POP) 2014-2020 zakładów, wła ściciele fundusze unijne, budynków, NFO ŚiGW, zarz ądcy dróg WFO ŚiGW

Powiat, gminy, Modernizacja systemów grzewczych i eliminacja niskiej wła ściciele 2014-2021 Środki własne emisji w obiektach budowlanych nieruchomo ści

Prowadzenie działa ń edukacyjnych na temat negatywnego wpływu zanieczyszcze ń na zdrowie, szkodliwo ści spalania Powiat, gminy, 2014-2021 Środki własne odpadów w paleniskach domowych oraz promowanie ogrzewania niskoemisyjnego Promowanie korzystania z komunikacji zbiorowej, rowerów i środków transportu wykorzystuj ących nap ędy przyjazne Powiat, Gminy 2014-2021 Środki własne środowisku I.1.2. Ograniczanie emisji Powiat, gminy, zanieczyszcze ń poprzez Budowa ście Ŝek rowerowych 2014-2021 Środki własne zarz ądcy dróg usprawnienie systemu komunikacji Wzmocnienie kontroli na stacjach diagnostycznych na

terenie powiatu, kontrola prawidłowo ści wykonywania Powiat 2014-2021 Środki własne bada ń technicznych pojazdów

Cel długoterminowy do 2021 r.: I.2 . Efektywne wykorzystanie energii Modernizacja o świetlenia ulicznego – wymiana na bardziej I.2.1. Zwi ększenie efektywno ści efektywne energetycznie, zastosowanie automatyki Gminy, Powiat 2014-2021 Środki własne energetycznej sterowania o świetleniem Termomodernizacja budynków nale Ŝą cych do samorz ądów Powiat, gminy, 2014-2021 Środki własne Stworzenie podstaw planistycznych i organizacyjnych dla Gminy, Powiat 2014-2021 Środki własne dalszej rozbudowy sieci gazowych Promocja odnawialnych źródeł energii oraz I.2.2. Zwi ększenie wykorzystania Powiat, Gminy 2014-2021 Środki własne technologii zwi ększaj ących efektywne wykorzystanie

139

Cele Jednostka Potencjalne źródła Opis działa ń Okres realizacji krótkoterminowe do 2017 r. odpowiedzialna finansowania energii odnawialnej energii Wspieranie przedsi ęwzi ęć zwi ązanych z wykorzystaniem Powiat, Gminy 2014-2021 Środki własne instalacji solarnych, pomp ciepła Ce l długoterminowy do 2021 r.: I.3 . Zmniejszenie oddziaływania hałasu i promieniowania elektromagnetycznego Tworzenie zabezpiecze ń przed oddziaływaniem hałasu I.3.1. Zmniejszenie zagro Ŝenia komunikacyjnego poprzez wprowadzanie odpowiednich Powiat, gminy, 2014-2021 Środki własne hałasem zapisów w SIWZ uwzgl ędniaj ące montowanie zarz ądcy dróg dźwi ękoszczelnych okien i kładzenie cichej nawierzchni Powiat, gminy, Środki własne zarz ądców Poprawa stanu technicznego dróg 2014-2021 zarz ądcy dróg dróg Optymalizacja przebiegu drogi krajowej nr 11 i nr 12 – działania wspieraj ące i lobbingowe na rzecz budowy Powiat, gminy, obwodnicy Jarocina oraz Jaraczewa i Łobza, a tak Ŝe 2015-2021 Środki własne, środki UE zarz ądcy dróg budowy ł ącznika pomi ędzy ul. Powsta ńców Wlkp. w Jarocinie a drog ą krajow ą nr 11 Ochrona mieszka ńców przed hałasem z instalacji przemysłowych przez wydawanie decyzji o dopuszczalnym Powiat 2014-2021 Środki własne poziomie hałasu Wprowadzanie nasadze ń ochronnych i w razie konieczno ści ekranów akustycznych wzdłu Ŝ ci ągów Zarz ądcy dróg 2014-2021 Środki własne komunikacyjnych I.3.2. Minimalizacja oddziaływania Ochrona mieszka ńców powiatu przed promieniowaniem promieniowania elektromagnetycznym przez weryfikacj ę składanych elektromagnetycznego na zdrowie Powiat 2014-2021 Środki własne zgłosze ń instalacji wytwarzaj ących promieniowanie człowieka i środowisko elektromagnetyczne

Cel długoterminowy do 2021 r.: I. 4. Osi ągni ęcie i utrzymanie dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych oraz ochrona przed powodzi ą Kontrola podmiotów gospodarczych posiadaj ących I.4.1. Osi ągni ęcie dobrego stanu pozwolenia wodno-prawne pod k ątem przestrzegania norm Powiat, WIO Ś, wód przez zminimalizowanie 2014-2021 Środki własne i wytycznych zapisanych w tych decyzjach dopływu zanieczyszcze ń

Ustanawianie strefy ochronnej uj ęć wody obejmuj ącej teren Zarz ądcy uj ęć , 2014-2021 Środki własne ochrony bezpo średniej i po średniej Powiat, RZGW Wypracowanie systemu szybkiego ostrzegania i Powiat, gminy 2014-2021 Środki własne I.4.2. Ochrona przed skutkami reagowania w przypadku zagro Ŝenia powodzi ą powodzi Pomoc spółkom wodnym w utrzymaniu we wła ściwym Powiat, gminy 2014-2021 Środki własne stanie melioracji szczegółowej Wsparcie działa ń zmierzaj ących do budowy zbiorników Środki własne, Powiat 2014-2021 retencyjnych na terenie powiatu środki UE, Ce l długoterminowy do 2021 r.: I.5 . Racjonalna gospodarka odpadami

140 „PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021” WRAZ Z AKTUALIZACJ Ą „PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO”

Cele Jednostka Potencjalne źródła Opis działa ń Okres realizacji krótkoterminowe do 2017 r. odpowiedzialna finansowania I.5.1. Uzyskanie zakładanych w KPGO poziomów odzysku dla Prowadzenie działa ń edukacyjno-informacyjnych, Powiat, gminy, poszczególnych rodzajów odpadów maj ących na celu podniesienie świadomo ści ekologicznej z 2014-2021 Środki własne ZGO Jarocin zakresu gospodarki odpadami

I.5.2. Likwidacja azbestu Środki własne, WFO ŚiGW, Wsparcie do usuwania azbestu Powiat, gminy 2014-2021 NFO ŚiGW, wła ściciele

nieruchomo ści Cel długoterminowy do 2021 r.: I.6. Ochrona przed skutkami powa Ŝnej awarii Edukacja społecze ństwa w zakresie wła ściwych zachowa ń Powiat, Gminy, I.6.1. Przeciwdziałanie skutkom w sytuacji wyst ąpienia zagro Ŝenia Stowarzyszenia i awarii i walka z kl ęskami organizacje 2014-2021 Środki własne Ŝywiołowymi proekologiczne, Prasa lokalna Wyposa Ŝanie jednostek stra Ŝy po Ŝarnej w sprz ęt KPPSP 2014-2021 Środki własne, ratowniczo-ga śniczy Zwi ększenie bezpiecze ństwa transportu substancji Powiat, niebezpiecznych - lobbing na rzecz budowy parkingu dla 2014-2021 Środki własne zarz ądcy dróg pojazdów przewo Ŝą cych materiały niebezpieczne II. Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne wykorzystanie zasobów naturalnych Cel długoterminowy do 2021 r.: II.1. Ochrona walorów przyrodniczych i krajobrazowych II.1.1 Zachowanie ró Ŝnorodno ści Edukacja pracowników administracji publicznej w zakresie Powiat, Gminy, biologicznej i jej racjonalne prawnych i przyrodniczych podstaw zarz ądzania obszarami RDO Ś, organizacje uŜytkowanie oraz stworzenie Natura 2000 2014-2021 Środki własne pozarz ądowe spójnego systemu obszarów chronionych Działania administracyjne polegaj ące na uwzgl ędnianiu przy lokalizacji przedsi ęwzi ęć wymogów ochrony przyrody Powiat,

Gminy, 2014-2021 Środki własne

RDO Ś

Rewaloryzacja i utrzymanie parków zabytkowych b ędących Środki własne, Powiat 2014-2021 we władaniu Powiatu WFO ŚiGW Nasadzanie i utrzymanie zieleni przydro Ŝnej Powiat, gminy, z maksymalnie mo Ŝliwym udziałem drzewostanu 2014-2021 Środki własne zarz ądcy dróg miododajnego Wspieranie działa ń słu Ŝą cych zachowaniu Powiat, Gminy, bioró Ŝnorodno ści w celu powstrzymania zjawiska 2015-2021 WFO ŚiGW pszczelarze wymierania pszczół

141

Cele Jednostka Potencjalne źródła Opis działa ń Okres realizacji krótkoterminowe do 2017 r. odpowiedzialna finansowania II.1.2. Promocja walorów Realizacja zada ń z zakresu rozwoju bezpiecznej dla gminy, Powiat, przyrodniczych i zrównowa Ŝony środowiska nowoczesnej infrastruktury rekreacyjnej nadle śnictwa, rozwój turystyki zapewniaj ącej wzrost potencjału turystycznego regionu podmioty 2014-2021 Środki własne gospodarcze, Zespół Parków Krajobrazowych Cel długoterminowy do 2021 r: II.2. Ochrona lasów Pełnienie nadzoru nad lasami nie stanowi ącymi własno ści Powiat, 2014-2021 Środki własne Skarbu Pa ństwa Nadle śnictwo II.2.1. Ochrona powierzchni i Uaktualnienie lub opracowanie planów urz ądzania lasów i Powiat, 2014-2021 Środki własne spójno ści lasów uproszczonych planów urz ądzenia lasów Nadle śnictwo Szkolenie prywatnych wła ścicieli lasów na temat Powiat, 2014-2021 Środki własne prawidłowych zasad gospodarki le śnej Nadle śnictwo Rozwój turystyki aktywnej poprzez budow ę szlaków II.2.2. Dostosowanie lasów do turystycznych, ście Ŝek pieszo – rowerowych i Powiat, gminy, pełnienia zró Ŝnicowanych funkcji 2014-2021 Środki własne dydaktycznych na terenach interesuj ących przyrodniczo nadle śnictwa przyrodniczych i społecznych

Cel długoterminowy do 2021 r: II.3. Racjonalne wykorzystanie gleb, kopalin i wód Powiat, Gminy, Rozpowszechnianie dobrych praktyk rolnych zgodnych z II.3.1. Racjonalne wykorzystanie instytucje zasadami rozwoju zrównowa Ŝonego 2014-2021 Środki własne zasobów gleb działaj ące na rzecz

rolnictwa Prowadzenie rejestru zawieraj ącego informacje o terenach na których stwierdzono przekroczenie standardów jako ści RDO Ś, Powiat 2014-2021 Środki własne gleby lub ziemi, Ochrona gleb u Ŝytkowanych rolniczo oraz przywrócenie Powiat, wła ściciele 2014-2021 Środki własne warto ści u Ŝytkowej gruntów poprzez rekultywacj ę nieruchomo ści II.3.2. Racjonalne wykorzystanie Ochrona niezagospodarowanych złó Ŝ kopalin na etapie kopalin wydawania koncesji Powiat 2014-2021 Środki własne

Eliminacja nielegalnej eksploatacji kopalin Powiat 2014-2021 Środki własne OUG Pozna ń Podnoszenie świadomo ści ekologicznej mieszka ńców II.3.3. Racjonalne wykorzystanie wód powiatu w zakresie zrównowa Ŝonego korzystania z Powiat, gminy 2014-2021 Środki własne zasobów wody, poprzez edukacj ę w kierunku zmian nawyków korzystania z wody

Przegl ąd i weryfikacja pozwole ń wodnoprawnych Powiat 2014-2021 Środki własne III. Świadomo ść ekologiczna i zarz ądzanie środowiskiem

142 „PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021” WRAZ Z AKTUALIZACJ Ą „PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO”

Cele Jednostka Potencjalne źródła Opis działa ń Okres realizacji krótkoterminowe do 2017 r. odpowiedzialna finansowania Cel długoterminowy do 2021 r.: III.1. Podniesienie świadomo ści ekologicznej mieszka ńców powiatu III.1.1. Pobudzenie u mieszka ńców odpowiedzialno ści za otaczaj ące Promocja walorów przyrodniczych powiatu poprzez środowisko i wyeliminowanie zamieszczanie informacji na stronach www, w lokalnych Powiat, Gminy 2014-2021 Środki własne negatywnych zachowa ń gazetach, na targach turystycznych

Prowadzenie publicznie dost ępnego wykazu danych o dokumentach obj ętych obowi ązkiem udost ępniania jako Powiat, Gminy 2014-2021 Środki własne informacje o środowisku i jego ochronie Organizowanie imprez pobudzaj ących aktywno ść dzieci i młodzie Ŝy w dziedzinie ochrony przyrody i środowiska Powiat, Gminy 2014-2021 Środki własne naturalnego Intensyfikacja edukacji ekologicznej promuj ącej wła ściwe post ępowanie z odpadami oraz prowadzenie skutecznej Powiat, Gminy 2014-2021 Środki własne kampanii informacyjno – edukacyjnej w tym zakresie Wyeliminowanie negatywnych zachowa ń (np. wypalanie traw, porzucanie odpadów w miejscach na ten cel Powiat, Gminy, nieprzeznaczonych, wylewanie nieoczyszczonych ścieków 2014-2021 Środki własne KP PSP bezpo średnio do wód i gleby, spalanie odpadów w paleniskach domowych, dewastacja zieleni publicznej). Edukacja i zwi ększanie świadomo ści w zakresie: zmian klimatu i sposobów minimalizowania ich skutków, wpływu Powiat, Gminy 2014-2021 Środki własne inwazyjnych gatunków obcych oraz znaczenia i konieczno ści oszcz ędzania zasobów naturalnych Opracowanie i uchwalenie Programu ochrony środowiska dla Powiatu Jaroci ńskiego Powiat 2014, 2018 Środki własne (na lata 2014-2017 oraz 2018-2021) Opracowanie i upublicznienie co 2 lata raportów z realizacji Powiat 2016, 2018 Środki własne programu ochrony środowiska dla Powiatu Jaroci ńskiego

143

Osi ągni ęcie zaproponowanych celów mo Ŝliwe b ędzie dzi ęki realizacji przedsi ęwzi ęć zaplanowanych przez Powiat Jaroci ński, gminy oraz innych jednostek realizuj ących działania na terenie powiatu. Wyznaczone terminy realizacji poszczególnych zada ń ekologicznych uj ętych w harmonogramie mog ą zosta ć przesuni ęte ze wzgl ędów bud Ŝetowych.

W poni Ŝszej tabeli przedstawiono szczegółowy wykaz przedsięwzi ęć zaplanowanych na terenie powiatu jaroci ńskiego na lata 2014-2021.

Tabela 67 Zadania inwestycyjne zaplanowane do realizacji w latach 2014-2017 oraz 2018-2021 Planowany Źródło Jednostka Szacunkowy Nazwa zadania termin finanso- odpowiedzialna koszt realizacji wania Infrastruktura drogowa Budowa obwodnicy KFD, środki UE, Jarocina w ci ągu drogi GDDKiA o/Pozna ń 1015-2017 343 150 000,00 EBI ekspresowej S11 Przebudowa drogi Zarz ąd Dróg powiatowej Cielcza – 2014 4 113 298,00 Bud Ŝet powiatu Powiatowych Radlin - St ęgosz Przebudowa drogi powiatowej Góra – Zalesie Zarz ąd Dróg 2014 1 395 000,00 Bud Ŝet powiatu – Panienka – granica Powiatowych powiatu Budowa drogi powiatowej Zarz ąd Dróg mi ędzy Twardowem a 2014 400 000,00 BudŜet powiatu Powiatowych Kurcewem Przebudowa drogi Zarz ąd Dróg 2014 316 000,00 Bud Ŝet powiatu powiatowej w m. Zalesie Powiatowych Budowa drogi powiatowej Zarz ąd Dróg pomi ędzy Wol ą Ksi ąŜę cą 2014 2000 000,00 Bud Ŝet powiatu Powiatowych a Hilarowem Poł ączenie ul. Kazimierza Zarz ąd Dróg Wielkiego z ul. Bolesława 2014 180 500,00 Bud Ŝet powiatu Powiatowych Chrobrego w Jarocinie Koncepcja budowy łącznika pomi ędzy drog ą Zarz ąd Dróg 2014 100 000,00 Bud Ŝet powiatu krajow ą nr 11 a drog ą Powiatowych krajow ą nr 12 Budowa miejsc parkingowych przy ul. Zarz ąd Dróg 2014 80 000,00 Bud Ŝet powiatu Cmentarnej w Powiatowych Witaszycach Przebudowa ul. Zacisznej Bud Ŝet gminy, Gmina Jarocin 2014 870 000,00 w Jarocinie bud Ŝet powiatu Przebudowa drogi Jarocin-Roszków - Poprawa bezpiecze ństwa Gmina Jarocin do 2014 2 679 700,00 Bud Ŝet gminy komunikacyjnego na terenie Gminy Przebudowa dróg gminnych wraz z budow ą kanalizacji deszczowej na terenie Gminy Jarocin - Gmina Jarocin do 2015 3 872 418,00 Bud Ŝet gminy Poprawa bezpiecze ństwa komunikacyjnego na terenie Gminy Przebudowa ulic Gorze ńskiego, Taczaka i Kirchnera w Jarocinie Gmina Jarocin do 2017 1 677 210,00 Bud Ŝet gminy wraz z drogami dojazdowymi oraz wykonanie wjazdów

144 „PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021” WRAZ Z AKTUALIZACJ Ą „PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO”

do prywatnych posesji przy ul. Św. Ducha w Jarocinie wraz z finansowaniem wykonanej inwestycji przez okres 6 lat - Poprawa bezpiecze ństwa komunikacyjnego na terenie Gminy Przebudowa ulic na terenie osiedla mieszkaniowego 1000- lecia w Jarocinie - Gmina Jarocin do 2015 2 025 560,00 Bud Ŝet gminy Poprawa bezpiecze ństwa komunikacyjnego na terenie Gminy Strefa Płatnego Parkowania Gmina Jarocin do 2015 476 796,00 Bud Ŝet gminy niestrze Ŝonego w centrum Jarocina Przebudowa ul. Wolności Gmina Jarocin 2014 120 000,00 Bud Ŝet gminy w Golinie Przebudowa ul. Le śnej i Gmina Jarocin 2014 210 000,00 Bud Ŝet gminy ul. Krótkiej w Roszkowie Przebudowa ul. Podlesie i Marcina w Witaszycach - Gmina Jarocin 2014 250 000,00 Bud Ŝet gminy III etap Przebudowa drogi w Za- krzewie w kierunku Wita- Gmina Jarocin 2014 300 000,00 Bud Ŝet gminy szyc Przebudowa ul. Kusoci ń- skiego w Jarocinie wraz z Gmina Jarocin 2014 Bud Ŝet gminy budow ą kanalizacji desz- 230 000,00 czowej Przebudowa ul. Brdowej w

Jarocinie wraz z budową Gmina Jarocin 2014 Bud Ŝet gminy 200 000,00 kanalizacji deszczowej Przebudowa chodnika na ul. Marcinkowskiego w Gmina Jarocin 2014 Bud Ŝet gminy 25 000,00 Jarocinie Przebudowa chodnika na Gmina Jarocin 2014 Bud Ŝet gminy ul. Moniuszki w Jarocinie 30 000,00 Przebudowa chodnika na ul. Folwarcznej w Jaroci- Gmina Jarocin 2014 Bud Ŝet gminy 40 000,00 nie Przebudowa chodnika na ul. Sienkiewicza w Wita- Gmina Jarocin 2014 Bud Ŝet gminy 55 000,00 szycach Przebudowa chodnika na ul. Śródmiejskiej w Jaroci- Gmina Jarocin 2014 Bud Ŝet gminy 4 000,00 nie Budowa drogi ł ącz ącej ul. Glinki z ul. Jarmarczn ą Gmina Jarocin 2014 Bud Ŝet gminy wraz z remontem ul. Jar- 30 000,00 marcznej w Jarocinie Przebudowa ul. M. C. Skłodowskiej, Piaskowej i

Świerczewskiego w Jaro- Gmina Jarocin 2014 Bud Ŝet gminy 300 000,00 cinie wraz z kanalizacj ą deszczow ą Przebudowa dróg wraz z budow ą kanalizacji deszczowej na osiedlu przy ul. Gmina Jarocin 2014 Bud Ŝet gminy 250 000,00 Wojska Polskiego w Goli- nie Budowa ul. Bogusław w Gmina Jarocin 2014 Bud Ŝ et gminy

145

Jarocinie 30 000,00 Budowa ul. Piaskowej w Gmina Jarocin 2014 Bud Ŝet gminy Wilkowyi - ko ńcowy etap 250 000,00 Budowa dróg wraz z kanalizacj ą deszczow ą na Gmina Jarocin 2014 Bud Ŝet gminy Osiedlu przy ul. Szkolnej 100 000,00 w Cielczy Budowa dróg na Osiedlu przy ul. Piaskowej w Wita- Gmina Jarocin 2014 Bud Ŝet gminy 100 000,00 szycach Przebudowa drogi D ąbro- Gmina Jarocin 2014 Bud Ŝet gminy wa - Brzostów 150 000,00 Budowa ul. W ąskiej w Gmina Jarocin 2014 Bud Ŝet gminy Cielczy - I etap 150 000,00 Przebudowa ul. Świ ęto- krzyskiej w Jarocinie wraz Gmina Jarocin 2014 Bud Ŝet gminy z kanalizacj ą deszczow ą - 300 000,00 I etap Budowa ulicy Mikołajczyka Gmina Jarocin 2014 Bud Ŝet gminy w Jarocinie - I etap 250 000,00 Budowa ulicy śuŜlowej w

Witaszycach - ko ńcowy Gmina Jarocin 2014 Bud Ŝet gminy 200 000,00 etap Przebudowa drogi Jaro- Gmina Jarocin 2014 Bud Ŝet gminy cin-Roszków 2 79 700,00 Przebudowa drogi w m. Gmina Jaraczewo 2014 70 000,00 Bud Ŝet gminy Wojciechowo Przebudowa drogi w m. Gmina Jaraczewo 2014 56 000,00 Bud Ŝet gminy Łobez (kier. Panienka) Przebudowa ul. Polnej w Gmina Jaraczewo 2014 124 000,00 Bud Ŝet gminy Noskowie Przebudowa drogi w m. Gmina Jaraczewo 2014 105 000,00 Bud Ŝet gminy Panienka (kier. Cmentarz) Przebudowa ul. Huby w Gmina Jaraczewo 2104 200 000,00 Bud Ŝet gminy m. Gola Budowa chodnika przy drodze gminnej we wsi Gmina Kotlin 2014 9 853,00 Bud Ŝet gminy Orpiszewek Budowa chodnika przy drodze gminnej nr 614540 Gmina Kotlin 2014 17 724,00 Bud Ŝet gminy P w Wyszkach Przebudowa drogi gminnej Gmina Kotlin 2014 80 000,00 Bud Ŝet gminy w Kotlinie ul. Cicha etap II Przebudowa drogi gminnej na działce nr 29 w Woli Gmina Kotlin 2014 100 000,00 Bud Ŝet gminy Ksi ąŜę cej Przebudowa drogi gminnej na działce nr 58 we wsi Gmina Kotlin 2014 10 000,00 Bud Ŝet gminy Wyszki Przebudowa drogi gminnej Gmina Kotlin 2014 10 000,00 Bud Ŝet gminy w Kotlinie ul. Słoneczna Przebudowa drogi gminnej Gmina Kotlin 2014 140 000,00 Bud Ŝet gminy we wsi Wilcza etap II Przebudowa drogi gminnej Orpiszewek - Lutynia II Gmina Kotlin 2014 150 000,00 Bud Ŝet gminy etap Przebudowa ul. W ąskiej w Gmina Kotlin 2014 17 000,00 Bud Ŝet gminy Kotlinie Budowa drogi w śółkowie i ulic we wsi Chrzan (Wodna, Krótka, Gmina śerków 2014 500 000,00 Bud Ŝet gminy Wi śniowa, Jabłoniowa), droga w Miniszewie Termomodernizacja bu dynków, wymiana systemu grzewczego Termomodernizacja Powiat Jaroci ński 2014 30 000,00 Bud Ŝet powiatu budynku warsztatowo-

146 „PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021” WRAZ Z AKTUALIZACJ Ą „PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO”

gara Ŝowego przy KP PSP Przebudowa wraz z Środki własne, rozbudow ą budynku w m. Powiat Jaroci ński 2015-2020 b.d. środki Kotlin na potrzeby Domu zewn ętrzne Pomocy Społecznej Ochrona powietrza atmosferycznego i klimatu Budowa elektrowni Środki własne, wiatrowych na terenie Prywatni inwestorzy 2014-2021 b.d. dofinansowanie powiatu z UE Budowa biogazowi w Środki własne, Golinie, gm. Jarocin Prywatny inwestor 2014-20121 b.d. środki zewn ętrzne Budowa farm Środki własne, fotowoltaicznych na Prywatni inwestorzy 2014-2021 b.d. Środki terenie powiatu zewn ętrzne Dotacje na zada ń z zakresu ochrony środowiska i gospodarki Zgodnie z wodnej zgodnie z uchwał ą Gmina Jarocin 2014-2021 zało Ŝonymi Bud Ŝet gminy Rady Miejskiej w Jarocinie warunkami Nr XIII/70/2011 z dnia 13 maja 2011 r. Opracowanie przez gminy Planu Gospodarki Niskoemisyjnej w celu Zgodnie z NFO ŚiGW, pozyskania środków na Gminy 2014-2016 realnymi Bud Ŝety gmin inwestycje kosztami termomodernizacyjne w latach 2014-2020 Infrastruktura wod -kan Budowa gminnej Bud Ŝet gminy, oczyszczalni ścieków Gmina Jaraczewo 2014-2019 4 050 000,00 środki zewn ętrzne Budowa kanalizacji deszczowej - os. Bogusław w Gmina Jarocin 2014 350 000,00 Bud Ŝet gminy Jarocinie Budowa kanalizacji deszczowej - ul. D ębowa w Gmina Jarocin 2014 Bud Ŝet gminy 400 000,00 Wilkowyi Odwodnienie dróg gminnych w m. Cielcza, ul. Gmina Jarocin 2014 Bud Ŝet gminy Sienkiewicza, Cmentarna 282 373,00 - etap 2 Odwodnienie dróg gminnych w m. Cielcza, ul. Gmina Jarocin 2014 Bud Ŝet gminy Sienkiewicza, Cmentarna 47 627,00 - etap 2 Budowa kanalizacji sanitarnej we wsi Gmina Kotlin 2015-2019 1 527 476,00 Bud Ŝet gminy Sławoszew gm. Kotlin Budowa kanalizacji sanitarnej we wsiach: Gmina Kotlin 2019-2022 10 653 403,00 Bud Ŝet gminy Parzew, Kurcew, Orpiszewek gm. Kotlin Budowa kanalizacji sanitarnej Gmina Kotlin 2016-2017 2 724 278,00 Bud Ŝet gminy we wsiach: Racendów, Wysogotówek, gm. Kotlin Budowa kanalizacji sanitarnej wraz z Gmina Kotlin Do 2014 3 639 157,00 Bud Ŝet gminy przył ączami w m. Wola Ksi ąŜę ca, gm. Kotlin Budowa sieci kanalizacji Sanitarnej i wodoci ągowej Gmina Kotlin 2018-2020 530 000,00 Bud Ŝet gminy na nowo powstałych ulicach w Kotlinie

147

Budowa stacji uzdatniania wody wraz z odwiertem Gmina Kotlin 2014-2015 1 825 980,00 Bud Ŝet gminy studni gł ębinowej w Woli Ksi ąŜę cej Modernizacja stacji uzdatniania wody w Gmina Kotlin 2018-2019 3 171 008,00 Bud Ŝet gminy Kurcewie - Modernizacja stacji uzdatniania wody w Gmina Kotlin 2020-2021 4 023 935,00 Bud Ŝet gminy m. Magnuszewice Poł ączenie sieci wodoci ągowej Gmina Kotlin 2014 40 000,00 Bud Ŝet gminy Magnuszewice - Wyszki Remont stacji uzdatniania Gmina Kotlin 2014 140 000,00 Bud Ŝet gminy wody w Magnuszewicach Budowa sieci kanalizacyjnej we wsi Bie ździadów - Poprawa Gmina śerków do 2014 2 650 000,00 Bud Ŝet gminy warunków Ŝycia mieszka ńców Budowa sieci kanalizacyjnej we wsi Gmina śerków do 2014 4 117 493,00 Bud Ŝet gminy Bie ździadów i St ęgosz Budowa sieci kanalizacyjnej Kamie ń - Ludwinów - Poprawa Gmina śerków do 2017 3 000 000,00 Bud Ŝet gminy warunków Ŝycia Mieszka ńców Dotacje na przydomowe Gmina śerków 2014 200 000,00 Bud Ŝet gminy oczyszczalnie Melioracje, ochrona przed powodzi ą i susz ą Dotacje udzielane Gminnym Spółkom Wodnym na konserwacje Starostwo Powiatowe 2014-2021 20 000,00/ rok Bud Ŝet powiatu rowów melioracji szczegółowej Dotacje dla Gminnej Spółki Wodnej na Gmina Jaraczewo 2014-2021 10 000,00 /rok Bud Ŝet gminy konserwacje rowów melioracyjnych Dotacje dla Gminnej Spół- ki Wodnej na konserwacje Gmina Jarocin 2014-2021 10 000,00 /rok Bud Ŝet gminy rowów melioracyjnych Dotacje udzielane Gminnym Spółkom Wodnym na konserwacje Gmina śerków 2014-2021 15 000,00 /rok Bud Ŝet gminy rowów melioracji szczegółowej Budowa zbiornika wodne- Środki własne, WZMiUW do 2017 14 833 000,00 go Jaraczewo Środki UE Budowa zbiornika wodne- Środki własne, go Góra na cieku Czarny WZMiUW b.d. 26 200 000,00 środki UE Rów II Budowa zbiornika Środki własne, wodnego Brzostków na WZMiUW b.d. 8 000 000,00 środki UE cieku Lutynia Budowa zbiornika Środki własne, wodnego Podlesie na WZMiUW b.d. 27 000 000,00 środki UE cieku Lutynia Gospodarka odpadami Rozbudowa ZZO Jarocin ZGO sp. z o.o. w Środki UE, 2014-2015 152 000 000,00 Jarocinie środki własne Budowa punktu selektywnej zbiórki Gmina Jaraczewo 2014 154 606,00 Bud Ŝet gminy odpadów komunalnych

148 „PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021” WRAZ Z AKTUALIZACJ Ą „PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO”

(PSZOK) etap I Program. Organizacja systemu gospodarki Bud Ŝet gminy, odpadami w Gminie Gmina Jarocin do 2015 14 471 700,00 środki Jarocin - Racjonalne zewn ętrzne zagospodarowanie odpadów Rozbudowa Zakładu Zagospodarowania Odpadów Jarocin - Zorganizowanie i nadzór Bud Ŝet gminy, nad funkcjonowaniem Gmina Jarocin do 2015 5 920 000,00 środki systemu gospodarki zewn ętrzne odpadami i osadami ściekowymi dla gmin obj ętych Porozumieniem Turystyka i rekreacja Budowa ście Ŝki rowerowej Jarocin - Golina - Poprawa bezpiecze ństwa Gmina Jarocin do 2014 300 000,00 Bud Ŝet gminy komunikacyjnego na terenie Gminy Jarocin Rewitalizacja Pałacu Ra- doli ńskich wraz z Parkiem Gmina Jarocin 2014 250 000,00 Bud Ŝet gminy w Jarocinie Budowa ście Ŝki rowerowej Kotlin - Wyszki - poprawa Gmina Kotlin 2016-2020 1 100 000,00 Bud Ŝet gminy bezpiecze ństwa mieszka ńców Ochrona przyrody, piel ęgnacja i utrzymanie zieleni Uzupełnienie zadrzewie ń Powiat Jaroci ński 2014 25 000,00 Bud Ŝet powiatu w krajobrazie rolniczym Utrzymanie zieleni w gmi- Gmina Jaraczewo 2014 13 324,00 Bud Ŝet gminy nie Tworzenie placów zabaw Gmina Jarocin 2014 1 374 341,00 Bud Ŝet gminy w Gminie Jarocin Urz ądzenie ogródka rekreacyjnego (skweru) w Gmina Jarocin 2014 Bud Ŝet gminy 5 000,00 Potarzycy Urz ądzenie skweru - miejsca spotka ń mieszka ńców Gmina Jarocin 2014 Bud Ŝet gminy 40 000,00 w Witaszycach Budowa placu zabaw w Gmina Jarocin 2014 Bud Ŝet gminy miejscowo ści Radlin 8 500,00 Budowa placu zabaw w Gmina Jarocin 2014 Bud Ŝet gminy miejscowosci Stefanów 8 500,00 Budowa placu zabaw w Gmina Jarocin 2014 Bud Ŝet gminy miejscowo ści Witaszyczki 8 500,00 Budowa placu zabaw dla dzieci przy ul. Rymarkie- Gmina Kotlin 2014 28 313,00 Bud Ŝet gminy wicza w Kotlinie Budowa placu zabaw dla Gmina Kotlin 2014 13 137,00 Bud Ŝet gminy dzieci w Kurcewie Udowa placu zabaw w Gmina Kotlin 2014 22 000,00 Bud Ŝet gminy Sławoszewie Przeciwdziałanie powa Ŝnym aw ariom Zakup samochodu ratowniczo-ga śniczego dla KP Powiat Jaroci ński 2014 50 000,00 Bud Ŝet powiatu PSP w Jarocinie WyposaŜenie w sprz ęt Samorz ądy ratowniczo ga śniczy dla Powiatu KP PSP Jarocin 2015-2018 415 000,00 KP PSP w Jarocinie Jaroci ńskiego WFO ŚiGW Budowa stra Ŝnicy Ochot- Gmina Jarocin do 2014 151 500,00 Bud Ŝet gminy niczej Stra Ŝy

149

Po Ŝarnej w Zakrzewie - etap I - Poprawa bezpiecze ństwa po Ŝaro- wego mieszka ńców Sołec- twa Prusy i Roszkówko, Sołectwa Wilczyniec oraz Sołectwa Zakrzew Źródło: Ankietyzacja

10. Zarz ądzanie Programem ochrony środowiska 10.1. Instrumenty realizacji programu Polityka ekologiczna opiera si ę na ustawach, w śród których najwa Ŝniejsze to: prawo ochrony środowiska, prawo wodne, ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, ustawa o ochronie przyrody, ustawa o odpadach, prawo geologiczne i górnicze, prawo budowlane. Instrumenty realizacji programu ochrony środowiska wynikaj ące z zapisów ustawowych mo Ŝna podzieli ć na: • prawne, • finansowe, • społeczne, • polityczne, • strukturalne.

10.1.1. Instrumenty prawne Wśród instrumentów prawnych szczególne miejsce maj ą plany zagospodarowania przestrzennego (prawo miejscowe). Działania władz samorz ądowych, przedsi ębiorstw i innych podmiotów zwi ązane z ochron ą środowiska musz ą by ć osadzone w realiach obowi ązuj ącego planu wojewódzkiego i planów miejscowych. Zgodnie z ustaw ą z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz. U. z 2013 r. poz. 595 ze zm.) organem stanowi ącym i kontrolnym w powiecie jest rada powiatu. Ponadto ustawa przedstawia zakres działania i zadania powiatu. W śród nich s ą mi ędzy innymi sprawy: edukacji publicznej, promocji i ochrony zdrowia, dróg publicznych, gospodarki nieruchomo ściami, geodezji i kartografii, gospodarki wodnej, ochrony środowiska i przyrody, rolnictwa, le śnictwa i rybactwa śródl ądowego. Zadania powiatu w zakresie ochrony środowiska zawarte w ustawie s ą przedstawione ogólnikowo, jednak Ŝe ka Ŝde z tych zada ń jest uszczegółowione w szeregu innych aktów prawnych, do których przestrzegania powiat jest zobowi ązany.

10.1.1.1. Pozwolenia Organem ochrony środowiska w zakresie decyzji na wprowadzanie substancji lub energii do środowiska jest starosta lub marszałek województwa. Wła ściwo ść organu zale Ŝna jest od rodzaju przedsi ęwzi ęcia. Dla przedsi ęwzi ęć mog ących zawsze znacz ąco oddziaływa ć na środowisko organem ochrony środowiska jest marszałek województwa. Starosta jest organem wła ściwym dla przedsi ęwzi ęć mog ących potencjalnie znacz ąco oddziaływa ć na środowisko.

10.1.1.2. Kontrola przestrzegania prawa Główne kompetencje kontrolne posiada wojewoda, co wynika z podporz ądkowania mu wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska, wykonuj ącego w jego imieniu zadania Inspekcji Ochrony Środowiska, a zatem odpowiadaj ącego za kontrol ę przestrzegania warunków okre ślonych w pozwoleniach. Rada gminy, rada powiatu i sejmik województwa przynajmniej raz w roku rozpatruj ą informacj ę wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska o stanie środowiska na obszarze województwa. Wojewódzki inspektor ochrony środowiska informuje wójta (burmistrza, prezydenta miasta), zarz ąd

150 „PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021” WRAZ Z AKTUALIZACJ Ą „PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO”

powiatu i zarz ąd województwa o wynikach kontroli obiektów o podstawowym znaczeniu dla danego terenu.

10.1.1.3. Monitoring stanu środowiska Szczególnym instrumentem prawnym stał si ę monitoring, czyli jako ściowy i ilo ściowy pomiar stanu środowiska. Monitoring był zwykle zaliczany do instrumentów społecznych (informacyjnych), jako bardzo wa Ŝna podstawa analiz, ocen czy decyzji. Obecnie, wprowadzenie bada ń monitoringowych jako obowi ązuj ących przez zapisy w niektórych aktach prawnych czyni je instrumentem o znaczeniu prawnym.

10.1.2. Instrumenty finansowe Do instrumentów finansowych nale Ŝą przede wszystkim: opłata za gospodarcze korzystanie ze środowiska, administracyjna kara pieni ęŜ na i fundusze celowe.

10.1.2.1. Opłaty za korzystanie ze środowiska Opłaty te pełni ą funkcje prewencyjne i redystrybucyjne. Funkcja prewencyjna realizowana jest poprzez zach ęcanie podmiotów (dotyczy to podmiotów gospodarczych) do wyboru technologii, lokalizacji produkcji, instalowania urz ądze ń ochronnych oraz oszcz ędnego korzystania z zasobów naturalnych w sposób najodpowiedniejszy z punktu widzenia ochrony środowiska. Funkcja redystrybucyjna polega na gromadzeniu i przemieszczaniu środków finansowych przeznaczonych na cele ochrony środowiska. Opłaty pobierane s ą za: • wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza, • pobór wód i wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi, • składowanie odpadów, • wył ączanie gruntów rolnych i le śnych z produkcji, • usuwanie drzew i krzewów. Opłaty trafiaj ą do funduszy celowych (fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej oraz fundusz ochrony gruntów). Pobieraj ą je organy administracji (np. Urz ąd Marszałkowski, organ gminy) lub jak w przypadku gruntów rolnych i le śnych, wnoszone s ą bezpo średnio do funduszu celowego. Podmiot korzystaj ący ze środowiska ustala we własnym zakresie wysoko ść nale Ŝnej opłaty (według stawek obowi ązuj ących w okresie, w którym korzystanie ze środowiska miało miejsce) i wnosi j ą na rachunek wła ściwego urz ędu marszałkowskiego. Osoby fizyczne nie b ędące przedsi ębiorcami ponosz ą opłaty za korzystanie ze środowiska w zakresie, w jakim to korzystanie wymaga pozwolenia na wprowadzanie substancji lub energii do środowiska oraz pozwolenia wodno-prawnego na pobór wód w rozumieniu przepisów ustawy Prawo wodne. Podobne opłaty pobiera si ę na podstawie przepisów prawa górniczego i geologicznego za działalno ść koncesjonowan ą.

10.1.2.2. Administracyjne kary pieni ęŜ ne Kary pieni ęŜ ne nie s ą sensu stricte środkiem ekonomicznym, s ą raczej zwi ązane z instytucj ą odpowiedzialno ści prawnej. Spełniaj ą jednak funkcje podobne do opłat. Kary pobiera si ę w tych samych sytuacjach co opłaty, lecz za działania niezgodne z prawem. W odniesieniu do wód, powietrza, odpadów i hałasu, kar ę wymierza wojewódzki inspektor ochrony środowiska, a w odniesieniu do drzew i krzewów - organ gminy lub w wyj ątkowych sytuacjach starosta. Stawki kar zwykle s ą kilkakrotnie wy Ŝsze ni Ŝ opłaty i trafiaj ą do funduszy celowych. Ustawa prawo ochrony środowiska przewiduje mo Ŝliwo ść odraczania, zmniejszania lub umarzania administracyjnych kar pieni ęŜ nych.

10.1.2.3. Fundusze celowe Opłaty i kary zasilaj ą fundusze celowe. Dla gmin i powiatów istotne znaczenie maj ą fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej: NFO ŚiGW w Warszawie i WFO ŚiGW w Poznaniu. Mo Ŝliwe jest tak Ŝe wykorzystanie instrumentów nie b ędących w kompetencji władz powiatu, poprzez porozumienie

151

si ę z partnerami, w kompetencjach, których znajduj ą si ę dane instrumenty (wojewoda, samorz ąd wojewódzki).

10.1.2.4. Analiza źródeł finansowania Programu ochrony środowiska Zakłada si ę, Ŝe głównymi źródłami realizacji celów wyznaczonych dla b ędą: • Środki własne powiatu, • Środki własne gmin, • Środki własne inwestorów, • Fundusze ekologiczne, • Środki Unii Europejskiej, Dokładne okre ślenie źródeł, a szczególnie wielko ści środków z bud Ŝetu UE stwarza du Ŝe trudno ści, poniewa Ŝ obecnie trwa procedura przydzielania środków w ramach nowej perspektywy finansowej na lata 2014-2020. Specyfik ą systemu finansowania ochrony środowiska w Polsce jest to, Ŝe wi ększ ą cz ęść wydatków ponosz ą przedsi ębiorstwa, fundusze ekologiczne i samorz ądy terytorialne. Wiele samorz ądów skorzystało w okresie programowania 2007 – 2013 ze środków dost ępnych w Programie Operacyjnym Infrastruktura i Środowisko (Fundusz Spójno ści i Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego).

Własne środki samorz ądu terytorialnego Na realizacj ę cz ęś ci zada ń jednostki samorz ądu terytorialnego b ędą musiały przeznaczy ć własne środki.(wkład własny) Jest to niezb ędne równie Ŝ z tego wzgl ędu, Ŝe do uzyskania niektórych dotacji konieczne jest zainwestowanie w przedsi ęwzi ęcie własnych środków na wymaganym poziomie. Fundusze te pochodz ą z bie Ŝą cych środków, takich jak np. podatki i opłaty lokalne, udziały w podatkach stanowi ących dochód bud Ŝetu pa ństwa.

Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej wspiera finansowo przedsi ęwzi ęcia podejmowane dla poprawy jako ści środowiska w Polsce, traktuj ąc jako priorytetowe te zadania, których realizacja wynika z konieczno ści wypełnienia zobowi ąza ń Polski wobec Unii Europejskiej. Celem działalno ści Narodowego Funduszu jest finansowe wspieranie inwestycji ekologicznych o znaczeniu i zasi ęgu ogólnopolskim i ponadregionalnym oraz zada ń lokalnych, istotnych z punktu widzenia potrzeb środowiska. W Narodowym Funduszu stosowane s ą trzy formy dofinansowywania: 4) finansowanie po Ŝyczkowe (po Ŝyczki udzielane przez NF, kredyty udzielane przez banki ze środków NF, konsorcja czyli wspólne finansowanie NF z bankami, linie kredytowe ze środków NF obsługiwane przez banki), 5) finansowanie dotacyjne (dotacje inwestycyjne, dotacje nieinwestycyjne, dopłaty do kredytów bankowych, umorzenia), 6) finansowanie kapitałowe (obejmowanie akcji i udziałów w zakładanych, b ądź ju Ŝ istniej ących spółkach w celu osi ągni ęcia efektu ekologicznego).

152 „PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021” WRAZ Z AKTUALIZACJ Ą „PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO”

Program infrastruktura i środowisko PO I Ś jest krajowym programem operacyjnym finansowanym ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) i Funduszu Spójno ści (FS). Obszarem realizacji programu jest obszar całej Polski. Zgodnie z UP alokacja UE na PO I Ś wynosi 5 006,0 mln EUR z EFRR i 22 507,9 mln EUR z FS. Głównym celem POIi Ś 2014-2020 b ędzie wsparcie gospodarki efektywnie korzystaj ącej z zasobów i przyjaznej środowisku oraz sprzyjaj ącej spójno ści terytorialnej i społecznej. Zaproponowany cel główny wynika z jednego z priorytetów strategii Europa 2020, którym jest zrównowa Ŝony rozwój, który oznacza budowanie silnej, stabilnej i konkurencyjnej gospodarki, sprawnie i efektywnie korzystaj ącej z dost ępnych zasobów, tj. jednocze śnie uwzgl ędnia wymiar środowiskowy i gospodarczy prowadzonych inwestycji. Dlatego w porównaniu do obecnie realizowanego na poziomie krajowym POIi Ś 2007-2013, w ramach POIi Ś 2014-2020 zostanie poło Ŝony wi ększy nacisk na wsparcie gospodarki skutecznie korzystaj ącej z dost ępnych zasobów, przez co sprzyjaj ącej środowisku i jednocze śnie bardziej konkurencyjnej ekonomicznie. Dzi ęki zachowanej w ten sposób spójno ści i równowadze pomi ędzy działaniami inwestycyjnymi w infrastruktur ę oraz wsparciu skierowanemu do wybranych obszarów gospodarki, program b ędzie skutecznie realizował zało Ŝenia unijnej strategii. W Programie PO I Ś 2014-2020 zaproponowano osiem osi priorytetowych, w tym 6 dotyczy zagadnie ń środowiskowych: • OŚ PRIORYTETOWA I: Zmniejszenie emisyjno ści gospodarki • OŚ PRIORYTETOWA II: Ochrona środowiska, w tym adaptacja do zmian klimatu • OŚ PRIORYTETOWA III: Rozwój infrastruktury transportowej przyjaznej dla środowiska i wa Ŝnej w skali europejskiej • OŚ PRIORYTETOWA IV: Zwi ększenie dost ępno ści do transportowej sieci europejskiej OŚ PRIORYTETOWA V: Poprawa bezpiecze ństwa energetycznego • OŚ PRIORYTETOWA VI: Ochrona i rozwój dziedzictwa kulturowego. Najwa Ŝniejszymi beneficjentami POIi Ś 2014-2020 b ędą podmioty publiczne (w tym jednostki samorz ądu terytorialnego) oraz podmioty prywatne (przede wszystkim du Ŝe przedsi ębiorstwa).

Program operacyjny pn. „Ochrona ró Ŝnorodno ści biologicznej i ekosystemów” przewiduje otwarty nabór wniosków, minimaln ą warto ść dofinansowania projektu ustalono na poziomie 170 tys. euro a warto ść maksymaln ą dofinansowania na – 800 tys. euro, wyodr ębniono równie Ŝ schemat małych grantów dla projektów, których minimalna warto ść dofinansowania wynosi ć b ędzie 50 tys. euro a maksymalna 250 tys. euro.

Zakres niniejszego Programu Operacyjnego koncentruje si ę na ochronie ró Ŝnorodno ści biologicznej i ekosystemów poprzez realizacj ę projektów zmierzaj ących do zatrzymania procesu zmniejszania si ę oraz zanikania ró Ŝnorodno ści biologicznej na terenie całego kraju, a w szczególno ści na obszarach Natura 2000. Wa Ŝne jest, aby ochrona ró Ŝnorodno ści biologicznej była traktowana w sposób cało ściowy. Oczekiwane rezultaty: • Zwi ększenie potencjału dla efektywnego zarz ądzania obszarami Natura 2000 i ich monitorowania, • Zwi ększenie potencjału lokalnych ekosystemów przeciwko obcym gatunkom inwazyjnym, • Wzrost świadomo ści społecznej oraz edukacji nt. ró Ŝnorodno ści biologicznej i działa ń na rzecz ekosystemów, wł ączaj ąc w to wzrost świadomo ści społecznej oraz edukacji dot. powi ąza ń pomi ędzy ró Ŝnorodno ści ą biologiczn ą a zmianami klimatu oraz ekonomiczn ą wycen ą ekosystemów, • Wzmocnienie integracji czynników dot. ró Ŝnorodno ści biologicznej z politykami sektorowymi oraz ustawodawstwem, • Zwi ększenie potencjału ekologicznych organizacji pozarządowych promuj ących ró Ŝnorodno ść biologiczn ą.

153

W ramach Programu Operacyjnego przewiduje si ę realizacj ę nast ępuj ących rodzajów projektów zgłaszanych przez wnioskodawców w trybie naboru otwartego wniosków aplikacyjnych: • Projekty maj ące na celu zintegrowanie procesu zarz ądzania obszarami Natura 2000 poprzez zaanga Ŝowanie społeczno ści lokalnych; • Projekty maj ące na celu utrzymywanie lub przywracanie do wła ściwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych w ekosystemach le śnych, niele śnych oraz wodnych; • Projekty maj ące na celu ochron ę ró Ŝnorodno ści biologicznej poprzez zwi ększenie powierzchni zadrzewie ń obszarów wiejskich; • Projekty maj ące na celu ochron ę gatunków (ochrona in situ i ex situ; restytucja i reintrodukcja gatunków; kompleksowe programy ochrony gatunków chronionych); • Projekty maj ące na celu usuwanie i ograniczanie niekorzystnych wpływów inwazyjnych gatunków obcych; • Projekty maj ące na celu podwy Ŝszenie świadomo ści ekologicznej społecze ństwa poprzez kształtowanie postaw ekologicznych.

W ramach powy Ŝszego programu przewiduje si ę równie Ŝ realizacj ę projektu predefiniowanego pn. „Ró Ŝnorodno ść biologiczna i działania na rzecz ekosystemów – ogólnopolska kampania informacyjna podnosz ąca świadomo ść nt. ró Ŝnorodno ści biologicznej” wdra Ŝanego przez Departament Edukacji Ekologicznej Ministerstwa Środowiska. Program wystartował pod koniec roku 2012.

Program Operacyjny pn. “Oszcz ędzanie energii i promowanie odnawialnych źródeł energii” realizowany b ędzie w ramach perspektywy finansowej 2009-2014 i współfinansowany ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego (MF EOG). Zakres niniejszego Programu Operacyjnego koncentruje si ę na promowaniu oszcz ędno ści energii poprzez realizacj ę projektów kompleksowej termomodernizacji wraz z wymian ą przestarzałych źródeł ciepła oraz na promowaniu energii odnawialnej poprzez realizacj ę projektów z wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii (OZE).

W ramach Programu Operacyjnego przewiduje si ę realizacj ę nast ępuj ących rodzajów projektów inwestycyjnych i nieinwestycyjnych zgłaszanych przez wnioskodawców w trybie naboru otwartego wniosków aplikacyjnych: 1. Projekty lokalne maj ące na celu popraw ę efektywno ści energetycznej budynków, obejmuj ące swoim zakresem termomodernizacj ę budynków u Ŝyteczno ści publicznej, przeznaczonych na potrzeby: administracji publicznej, o światy, opieki zdrowotnej, społecznej lub socjalnej, szkolnictwa wy Ŝszego, nauki, wychowania, turystyki, sportu. 2. Projekty maj ące na celu modernizacj ę lub zast ąpienie istniej ących źródeł ciepła zaopatruj ących budynki u Ŝyteczno ści publicznej, o których mowa w ust ępie 1 nowoczesnymi, energooszcz ędnymi i ekologicznymi źródłami ciepła lub energii elektrycznej o ł ącznej mocy nominalnej do 3 MW, w tym: pochodz ącymi ze źródeł odnawialnych lub źródłami ciepła i energii elektrycznej wytwarzanych w skojarzeniu (kogeneracji). 3. Przez źródła ciepła lub energii elektrycznej wykorzystuj ące energi ę ze źródeł odnawialnych, o których mowa w ust ępie 2 nale Ŝy rozumie ć: • kolektory słoneczne o powierzchni ponad 100 m 2 (tak Ŝe dla budynków mieszkalnych); • układy fotowoltaiczne; • instalacje do wykorzystania biogazu; • pompy ciepła; • instalacje do wykorzystania energii pochodz ącej ze źródeł geotermalnych; • kotły na biomas ę; 4. Projekty maj ące na celu instalacj ę, modernizacj ę lub wymian ę w ęzłów cieplnych o ł ącznej mocy nominalnej do 3 MW, zaopatruj ących budynki u Ŝyteczno ści publicznej, o których mowa w ust ępie 1.

154 „PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021” WRAZ Z AKTUALIZACJ Ą „PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO”

Celami Programu Operacyjnego s ą: • Redukcja emisji gazów cieplarnianych i zanieczyszczenia powietrza • Zwi ększenie udziału energii pochodz ącej ze źródeł odnawialnych w ogólnym bilansie zu Ŝycia energii Oczekiwane rezultaty programu: • Poprawa efektywno ści energetycznej w budynkach, • Wzrost świadomo ści społecznej i edukacja w zakresie efektywno ści energetycznej • Wzrost produkcji energii pochodz ącej ze źródeł odnawialnych

Beneficjentem PO mog ą by ć władaj ący lub wła ściciele obiektów budowlanych, źródeł ciepła lub energii elektrycznej, w ęzłów cieplnych oraz instalacji, maszyn lub urz ądze ń, którymi są jednostki sektora finansów publicznych lub podmioty niepubliczne (realizuj ące zadania publiczne).

Operator Programu przewiduje poziom dofinansowania ze środków MF EOG 2009-2014 wynosz ący maksymalnie do 85% kosztów kwalifikowanych dla Beneficjentów b ędących jednostkami sektora finansów publicznych w tym jednostek samorz ądu terytorialnego. W przypadku pozostałych beneficjentów Operator Programu przewiduje poziom dofinansowania ze środków MF EOG 2009- 2014 wynosz ący maksymalnie do 60% kosztów kwalifikowanych. Poziom dofinansowania mo Ŝe zosta ć zmniejszony w celu dostosowania do odpowiednich przepisów regulujących zasady pomocy publicznej. Ko ńcowa data kwalifikowalno ści kosztów jest dzie ń 30 kwietnia 2016 roku.

Przewiduje si ę otwarty nabór wniosków. Minimaln ą warto ść projektu ustalono na poziomie 170 tys. euro, maksymaln ą warto ść projektu ustalono na poziomie 2 mln euro. Propozycje dwóch programów operacyjnych, tj. „Ró Ŝnorodno ść biologiczna i działania na rzecz ekosystemów” oraz „Efektywno ść energetyczna i odnawialne źródła energii” zostały przekazane do Ministerstwa Rozwoju Regionalnego w celu ich zaakceptowania.

Program Operacyjny pn. ”Monitoring środowiska oraz zintegrowane planowanie i kontrola” . W ramach powy Ŝszego obszaru programowego b ędzie realizowany Program Operacyjny „Wzmocnienie monitoringu środowiskowego i działa ń kontrolnych”, gdzie przewiduje si ę realizacj ę czterech projektów predefiniowanych, których beneficjentami b ędą: Główny Inspektorat Ochrony Środowiska (GIO Ś) oraz Główny Urz ąd Geodezji i Kartografii (GUGiK). Niniejszy program operacyjny będzie wdra Ŝany w partnerstwie z Norwesk ą Agencj ą ds. Klimatu i Zanieczyszcze ń (KLIF).

Program Life+ LIFE+ jest kontynuacj ą Instrumentu Finansowego LIFE, utworzonego przez Komisj ę Europejsk ą w 1992 roku. W trakcie trzech kolejnych edycji dofinansowano realizacj ę ł ącznie ponad 2500 projektów we wszystkich krajach członkowskich. W latach 2004-2006 z tej formy dofinansowania skorzystała równie Ŝ Polska. Instrument finansowy LIFE+ jest bardzo wymagaj ącym programem, obejmuj ącym ró Ŝnorodne zagadnienia poczynaj ąc od ochrony przyrody i ró Ŝnorodno ści biologicznej, przez zmiany klimatu, ochron ę powietrza, ochron ę gleb i wód, przeciwdziałanie hałasowi, ochron ę zdrowia a Ŝ po działania maj ące na celu wzrost świadomo ści społecznej w dziedzinie środowiska. Program LIFE+ podzielony jest na trzy komponenty tematyczne: • Komponent I LIFE+ PRZYRODA I RÓ śNORODNO ŚĆ BIOLOGICZNA • Komponent II LIFE+ POLITYKA I ZARZ ĄDZANIE W ZAKRESIE ŚRODOWISKA • Komponent III LIFE+ INFORMACJA I KOMUNIKACJA W chwili obecnej trwaj ą prace nad kształtem Instrumentu Finansowego LIFE w kolejnej perspektywie finansowej 2014-2020. W ramach tych prac, Komisja Europejska promuje ide ę tzw. projektów zintegrowanych (integrated projects), których celem jest rozwi ązanie w szerokiej skali problemów środowiskowych w nast ępuj ących obszarach tematycznych: przyroda, woda, odpady, powietrze oraz adaptacja do zmian klimatu. Bud Ŝety takich projektów mogą si ęga ć nawet kilkudziesi ęciu milionów

155

euro. Komisja Europejska przewiduje zwi ększony udział dofinansowania projektów zintegrowanych ze środków LIFE, deklaruje równie Ŝ dla beneficjentów pomoc, zarówno podczas przygotowywania wniosków, jak równie Ŝ realizacji projektów (planowana jest uproszczona dwustopniowa procedura selekcji wniosków, uproszczony system raportowania).

Komisja Europejska zach ęca, aby dla kompleksowego rozwi ązania konkretnych problemów środowiskowych i osi ągni ęcia zamierzonych celów, projekty zintegrowane anga Ŝowały równie Ŝ inne fundusze unijne (m.in. Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, Europejski Fundusz Społeczny, Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich, Fundusz Spójno ści). Ró Ŝne źródła finansowania zintegrowanego projektu pozwol ą – zgodnie z zało Ŝeniami ich realizacji - obj ąć swoim zasi ęgiem wiele zagadnie ń i obszarów (np. jednoczesna realizacja zada ń ochronnych na danym obszarze, przygotowanie planów zarz ądzania obszarem, zapewnienie niezb ędnej infrastruktury turystycznej, promocja regionu, szkolenia dla podmiotów zarz ądzaj ących obszarem).Na szczególn ą uwag ę i wsparcie, zarówno merytoryczne, jak i instytucjonalne, mog ą liczy ć wnioskodawcy projektów zintegrowanych ze strony NFO ŚiGW.

Fundusze Norweskie Głównymi celami funduszy norweskich i funduszy EOG s ą: przyczynianie si ę do zmniejszania ró Ŝnic ekonomicznych i społecznych w obr ębie Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz wzmacnianie stosunków dwustronnych pomi ędzy pa ństwami-darczy ńcami a pa ństwem-beneficjentem. W ramach funduszy norweskich i EOG wydzielono kilkana ście programów (obszarów wsparcia). W ramach danego programu b ędzie mo Ŝna uzyska ć dofinansowanie na projekty o podobnej tematyce. Wśród programów znalazło si ę wiele obszarów z pierwszej edycji funduszy norweskich i EOG. Przede wszystkim nale Ŝy wymieni ć: ochron ę środowiska (w tym energi ę odnawialn ą). Ponad 53 mln zł dofinansowania z funduszy norweskich mog ą ł ącznie otrzyma ć przedsi ębiorcy na realizacj ę projektów, których głównym celem jest redukcja emisji gazów cieplarnianych i zanieczyszcze ń powietrza oraz zwi ększenie udziału energii pochodz ącej ze źródeł odnawialnych w ogólnym bilansie zu Ŝycia energii. Do dofinansowania kwalifikuj ą si ę projekty w ramach rezultatu Programu pn.: „Zmniejszenie produkcji odpadów i emisji zanieczyszcze ń do powietrza, wody i ziemi”, polegaj ące na modernizacji lub wymianie istniej ących źródeł ciepła wraz z modernizacj ą procesu spalania lub zastosowaniem innego no śnika energii (np. spalanie gazu, oleju lub biomasy poprzez eliminacj ę spalania w ęgla). O dofinansowanie mog ą stara ć si ę małe i średnie przedsi ębiorstwa.

Kredyty udzielane na preferencyjnych warunkach Preferencyjne kredyty na inwestycje proekologiczne, bez mo Ŝliwo ści umorze ń udzielane s ą przez Bank Ochrony Środowiska S.A.(BO Ś). Kredytobiorca musi posiada ć cz ęść własnych środków na sfinansowanie zadania. BO Ś przy udzielaniu po Ŝyczek kieruje si ę podobnymi kryteriami jak FO ŚiGW – do głównych kryteriów zalicza si ę efektywno ść ekologiczn ą zadania i jego zgodno ść z priorytetami dla polityki ekologicznej województwa.

Komercyjne kredyty bankowe Komercyjne kredyty bankowe ze wzgl ędu na du Ŝe koszty finansowe zwi ązane z oprocentowaniem, nie powinny by ć brane pod uwag ę jako podstawowe źródła finansowania inwestycji, lecz jako uzupełnienie środków z po Ŝyczek preferencyjnych. Samorz ądy s ą obecnie postrzegane przez banki jako interesuj ący i wiarygodni klienci, st ąd dost ęp do kredytów jest coraz łatwiejszy. Warunki komercyjnych kredytów inwestycyjnych udzielanych jednostkom samorz ądu terytorialnego s ą zazwyczaj ka Ŝdorazowo negocjowane indywidualnie. Niektóre inwestycje b ędą pokrywane ze środków własnych ró Ŝnych podmiotów gospodarczych i inwestorów prywatnych. Inwestycje przewidywane do realizacji przez podmioty gospodarcze mog ą by ć dofinansowywane z kredytów komercyjnych oraz uzupełniaj ąco z funduszy ochrony środowiska, pod warunkiem uznania danego zadania za priorytetowe.

156 „PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021” WRAZ Z AKTUALIZACJ Ą „PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO”

10.1.3. Instrumenty społeczne Do instrumentów społecznych zalicza si ę natomiast nast ępuj ące typy działa ń: • Edukacja ekologiczna – formalna, prowadzona w ramach placówek o światowych i edukacyjnych i nieformalna, prowadzona np. w ramach działa ń organizacji poza-rz ądowych; • Propaganda ekologiczna. Jest specyficzn ą form ą przekazywania informacji, które s ą istotne lub niezb ędne w danym okresie dla uczestników, decydentów i wykonawców procesu zarz ądzania środowiskiem. • Negocjacje, umowy i porozumienia. Negocjacje s ą jednym z najwa Ŝniejszych instrumentów demokratyzacji Ŝycia, a zarazem metod ą przygotowania i podejmowania decyzji w sposób uspołeczniony. Szczególnie s ą przydatne przy tworzeniu ustale ń zagospodarowania przestrzennego, lokalizacjach inwestycji, w tym inwestycji uci ąŜ liwych dla środowiska (np. procedury Oceny Oddziaływania na Środowisko); • Formy nacisku bezpo średniego. To ró Ŝnego rodzaju petycje, zbieranie podpisów lub bardziej radykalne formy nacisku – manifestacje, pikietowanie. Dzi ęki nim organizacje pozarz ądowe lub grupy obywateli zwracaj ą uwag ę na powa Ŝne zagro Ŝenia środowiskowe, brak dost ępu do informacji o środowisku, niezrównowa Ŝony rozwój okre ślonego sektora gospodarki. Wywierany jest poprzez to wpływ na decydentów i zmian ę decyzji, mobilizowana jest opinia publiczna i uzyskiwane jest (ewentualnie) po-parcie organizacji pozarz ądowych i zagranicznych; • Instrumenty lobbystyczne. Oznaczaj ą one tworzenie grup nacisku, oddolnie inicjowanych konsultacji w sprawie inicjatyw legislacyjnych, dokumentów strategicznych (np. polityki ekologicznej) i przedsi ęwzi ęć społeczno-gospodarczych, propozycji ekologizacji bud Ŝetów i upowszechniania wyników niezale Ŝnych bada ń. Działania te s ą zwykle organizowane przez organizacje pozarz ądowe lub niezale Ŝnych ekspertów. • Instrumenty usługowe. Polegaj ą one na prowadzeniu o środków informacyjnych, consultingowych, porad prawnych i eksperckich, „zielonych” telefonów dla społeczno ści lokalnych, głównie przez organizacje pozarz ądowe. • Działania komplementarne. Polegaj ą one na prowadzeniu bada ń z zakresu zarz ądzania środowiskowego i ochrony środowiska przez niezale Ŝne o środki badawcze. S ą one prowadzone niezale Ŝnie od bada ń zlecanych w ramach oficjalnej procedury przez organy administracji publicznej. W szczególno ści narz ędzia te mog ą by ć stosowane w odniesieniu do ocen realizacji danego dokumentu (np. Agendy 21), Polityki, planów zagospodarowania przestrzennego, OOS danej inwestycji.

10.1.4. Instrumenty polityczne Do najwa Ŝniejszych instrumentów politycznych nale Ŝą zapisy składaj ące si ę na obowi ązuj ącą Polityk ę Ekologiczn ą Pa ństwa, Program ochrony środowiska dla województwa wielkopolskiego na lata 2012- 2015, Strategi ę rozwoju województwa wielkopolskiego 2020, a tak Ŝe dokumenty składaj ące si ę na polityk ę rozwoju powiatu jaroci ńskiego, w tym Strategię rozwoju Powiatu Jaroci ńskiego.

10.1.5. Instrumenty strukturalne Jako instrumenty strukturalne okre śli ć mo Ŝna strategie i programy wdro Ŝeniowe oraz systemy zarz ądzania środowiskowego. Dokumentem wytyczaj ącym główne tendencje i kierunki działa ń w ramach rozwoju gospodarczego, społecznego i ochrony środowiska w skali powiatu jest Strategia rozwoju powiatu. Strategia wspomaga proces zarz ądzania na poziomie lokalnym.

10.2. Organizacja zarz ądzania środowiskiem Program ochrony środowiska dla powiatu jaroci ńskiego jest zarówno planem polityki ochrony środowiska do 2021 r., jak i programem wdro Ŝeniowym na najbli Ŝsze 4 lata (2014 - 2017). Program ten z jednej strony uwzgl ędnia kierunki rozwoju poszczególnych działa ń i ich konsekwencje dla środowiska, a z drugiej strony wytycza pewne ramy tego rozwoju. Oznacza to, Ŝe działania

157

realizowane np. w transporcie czy gospodarce komunalnej musz ą by ć brane pod uwag ę w programie ochrony środowiska, a jednocze śnie ochrona środowiska wymaga podejmowania pewnych działa ń w poszczególnych dziedzinach gospodarki i codziennego bytowania mieszka ńców powiatu.

10.3. Systemy zarz ądzania środowiskowego Koncepcja zarz ądzania środowiskowego jest odpowiedzi ą na sytuacj ę, w której konieczna jest nie tylko naprawa zaistniałych ju Ŝ szkód środowiskowych oraz spełnianie wymogów okre ślonych w pozwoleniach na korzystanie ze środowiska, ale tak Ŝe zapobieganie powstawaniu negatywnych oddziaływa ń i szkód. Na przedsi ębiorstwach spoczywa obowi ązek samodzielnego definiowania problemów środowiskowych i szukania, z wyprzedzeniem, środków zaradczych. Zwi ązane jest to z wł ączeniem zarz ądzania środowiskowego do celów strategicznych firmy i przypisanie tych zagadnie ń do kompetencji zarz ądu firmy. Idea ta jest realizowana poprzez wprowadzanie systemów zarz ądzania środowiskiem (systemy sformalizowane - np. normy ISO 14 001, EMAS, lub niesformalizowane - np. Program Czystszej Produkcji). Rol ą władz powiatu mog ą by ć działania inspiruj ące przedsi ębiorstwa do stara ń o wprowadzenie systemu zarz ądzania środowiskowego, cho ć ostateczne korzy ści wynikaj ące z jego wprowadzenia powinny znale źć odzwierciedlenie w sytuacji rynkowej tych przedsi ębiorstw.

11. Mierniki realizacji Programu Ochrony Środowiska Nadrz ędn ą zasad ą realizacji niniejszego opracowania powinna by ć realizacja wyznaczonych zada ń przez okre ślone jednostki. Z punktu widzenia Programu w realizacji poszczególnych zada ń b ędą uczestniczy ć: • podmioty uczestnicz ące w organizacji i zarz ądzaniu programem, • podmioty realizuj ące zadania programu, • podmioty kontroluj ące przebieg realizacji i efekty programu, • społeczno ść powiatu, jako główny podmiot odbieraj ący wyniki działa ń programu.

Realizacja zało Ŝeń Programu Ochrony Środowiska dla powiatu jaroci ńskiego to poprawa stanu środowiska. Zmiany warto ści wska źników i mierników charakteryzuj ących elementy środowiska b ędą stanowiły wymierny efekt realizacji zało Ŝeń Programu.

Ponadto zgodnie z art. 18 ustawy PO Ś organ wykonawczy powiatu jest zobowi ązany sporz ądza ć co dwa lata raporty z wykonania programów ochrony środowiska, które nast ępnie przedstawia radzie powiatu.

W cyklach czteroletnich b ędzie oceniany stopie ń realizacji celów ekologicznych. Ocena ta b ędzie baz ą do ewentualnej korekty celów i strategii ich realizacji. Taka procedura pozwoli na spełnienie wymaga ń zapisanych w ustawie Prawo ochrony środowiska, dotycz ących okresu na jaki jest przyjmowany program ochrony środowiska i systemu raportowania o stanie realizacji programu.

Wdra Ŝanie programu ochrony środowiska powinno podlega ć regularnej ocenie w zakresie: • efektywno ści wykonania zada ń, • aktualno ści zidentyfikowanych problemów ekologicznych oraz adekwatno ści podj ętych działa ń, • stopnia realizacji programu w odniesieniu do stopnia realizacji zało Ŝonych działa ń i przyj ętych celów, • rozbie Ŝno ści pomi ędzy zało Ŝonymi celami i działaniami, a ich wykonaniem, • przyczyn ewentualnych rozbie Ŝno ści pomi ędzy zało Ŝonymi celami i działaniami, a ich wykonaniem, • niezb ędnych modyfikacji programu.

158 „PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021” WRAZ Z AKTUALIZACJ Ą „PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO”

Dla prawidłowego przebiegu monitoringu realizacji celów i zada ń Programu Ochrony Środowiska dla powiatu jaroci ńskiego niezb ędna jest okresowa wymiana informacji, zwłaszcza pomi ędzy Powiatem a Gminami, dotycz ąca stanu środowiska oraz stopnia zaawansowania realizacji poszczególnych zada ń. Monitoring obejmuje dwa podstawowe rodzaje kontrolowania zmian, które najogólniej mo Ŝna okre śli ć jako: • monitoring ilo ściowy, • monitoring jako ściowy. Uj ęcie ilo ściowe – obrazuje prognoz ę zmian konkretnych wielko ści (wska źników). Nie do wszystkich elementów środowiska da si ę przypisa ć wska źniki (nie wszystkie dane s ą dost ępne), aby dokona ć prognozy ilo ściowej w niektórych elementach środowiska. Do prognozowania zmian wska źników w przyszło ści wykorzystano informacje o dynamice zmian tych wska źników w przeszło ści, nakładów w okresach poprzednich i planowanych do poniesienia (uwzgl ędniono fakt, i Ŝ cz ęść zaplanowanych nakładów w poprzednim okresie nie została zrealizowana), oraz wymogi UE. Uj ęcie jako ściowe – dla elementów środowiska, dla których nie mo Ŝna prognozowa ć okre ślonych wska źników lub jest to utrudnione, wykorzystano ocen ę jako ściow ą, która stanowi jednocze śnie uzupełnienie do oceny ilo ściowej. List ę t ę mo Ŝna ewentualnie w przyszło ści uzupełni ć o pojedyncze nowe wska źniki dotycz ące jako ści środowiska. Wskazane byłoby tak Ŝe podanie, które wska źniki słu Ŝą do monitorowania konkretnych celów Programu.

Tabela 68 Mierniki monitorowania efektywno ści Programu Cel Miernik I. Dalsza poprawa stanu środowiska i bezpiecze ństwa ekologicznego Cel długoterminowy do 2021 r.: I.1. Osi ągni ęcie wymaganych standardów jako ści powietrza Realizacja zada ń wskazanych w programach ochrony Osi ągni ęcie zakładanych w POP celów poprawy powietrza (POP) jako ści powietrza pod wzgl ędem zmniejszenia emisji PM10, benzo(a)pirenu i ozonu Modernizacja systemów grzewczych i eliminacja Ilo ść zmodernizowanych systemów grzewczych i niskiej emisji w obiektach budowlanych zlikwidowanych palenisk Prowadzenie działa ń edukacyjnych na temat Ilo ść zorganizowanych kampanii informacyjnych, negatywnego wpływu zanieczyszcze ń na zdrowie, poniesione koszty szkodliwo ści spalania odpadów w paleniskach domowych oraz promowanie ogrzewania niskoemisyjnego Promowanie korzystania z komunikacji zbiorowej, rowerów i środków transportu wykorzystuj ących Liczba zorganizowanych promocji nap ędy przyjazne środowisku Budowa ście Ŝek rowerowych Ilo ść i długo ść wybudowanych ście Ŝek rowerowych Wzmocnienie kontroli na stacjach diagnostycznych na Liczba wykonanych kontroli terenie powiatu, kontrola prawidłowo ści wykonywania bada ń technicznych pojazdów

Cel długoterminowy do 2021 r.: I.2. Efektywne wykorzystanie energii Modernizacja o świetlenia ulicznego – wymiana na Ilo ść wymienionych punktów o świetleniowych bardziej efektywne energetycznie, zastosowanie automatyki sterowania o świetleniem Termomodernizacja budynków nale Ŝą cych do Liczba zrealizowanych termomodernizacji, poniesione samorz ądów koszty Stworzenie podstaw planistycznych i organizacyjnych Uwzgl ędnianie rozwoju sieci gazowniczej w dla dalszej rozbudowy sieci gazowych strategiach i planach rozwoju Promocja odnawialnych źródeł energii oraz Ilo ść zorganizowanych kampanii informacyjnych, technologii zwi ększaj ących efektywne wykorzystanie poniesione koszty energii Wspieranie przedsi ęwzi ęć zwi ązanych z Ilo ść sfinansowanych przedsi ęwzi ęć , poniesione wykorzystaniem instalacji solarnych, pomp ciepła koszty Cel długoterminowy do 2021 r.: I.3. Zmniejszenie oddziaływania hałasu i promieniowani a elektromagnetycznego Tworzenie zabezpiecze ń przed oddziaływaniem Ilo ść rozpisanych przetargów na hałasu komunikacyjnego poprzez wprowadzanie modernizacj ę/przebudow ę dróg, które uwzgl ędniaj ą odpowiednich zapisów w SIWZ uwzgl ędniaj ące takie zapisy montowanie d źwi ękoszczelnych okien i kładzenie

159

cichej nawierzchni Poprawa stanu technicznego dróg Długo ść zmodernizowanych dróg Optymalizacja przebiegu drogi krajowej nr 11 i nr 12 – Wykonanie przedsi ęwzi ęcia, poniesione koszty działania wspieraj ące i lobbingowe na rzecz budowy obwodnicy Jarocina oraz Jaraczewa i Łobza, a tak Ŝe budowy ł ącznika pomi ędzy ul. Powsta ńców Wlkp. w Jarocinie a drog ą krajow ą nr 11 Ochrona mieszka ńców przed hałasem z instalacji Liczba wydanych decyzji uwzgl ędniaj ących takie przemysłowych przez wydawanie decyzji o zapisy dopuszczalnym poziomie hałasu

Wprowadzanie nasadze ń ochronnych i w razie Liczba wprowadzonych nasadze ń, poniesione koszty konieczno ści ekranów akustycznych wzdłu Ŝ ci ągów komunikacyjnych Ochrona mieszka ńców powiatu przed promieniowaniem elektromagnetycznym przez Liczba zgłosze ń instalacji weryfikacj ę składanych zgłosze ń instalacji wytwarzaj ących promieniowanie elektromagnetyczne Cel długoterminowy do 2021 r.: I.4. Osi ągni ęcie i utrzymanie dobrego stanu wód powierzchni owych i podziemnych oraz ochrona przed powodzi ą Kontrola podmiotów gospodarczych posiadaj ących Liczba skontrolowanych podmiotów pozwolenia wodno-prawne pod k ątem przestrzegania norm i wytycznych zapisanych w tych decyzjach

Ustanawianie strefy ochronnej uj ęć wody obejmuj ącej Liczba ustanowionych stref ochronnych teren ochrony bezpo średniej i po średniej Wypracowanie systemu szybkiego ostrzegania i Liczba zorganizowanych szkole ń reagowania w przypadku zagro Ŝenia powodzi ą Pomoc spółkom wodnym w utrzymaniu we wła ściwym Ilo ść zmodernizowanych rowów melioracyjnych stanie melioracji szczegółowej Wsparcie działa ń zmierzaj ących do budowy zbiorników Liczba powstałych zbiorników retencyjnych/ rok, retencyjnych na terenie powiatu poniesione koszty Cel długotermi nowy do 2021 r.: I.5. Racjonalna gospodarka odpadami Prowadzenie działa ń edukacyjno-informacyjnych, Ilo ść zorganizowanych działa ń informacyjnych maj ących na celu podniesienie świadomo ści ekologicznej z zakresu gospodarki odpadami Wsparcie do usuwania azbestu Ilo ść usuni ętych wyrobów azbestowych w roku, Cel długoterminowy do 2021 r.: I.6. Ochrona przed skutkami powa Ŝnej awarii Edukacja społecze ństwa w zakresie wła ściwych Ilo ść zorganizowanych akcji edukacyjnej zachowa ń w sytuacji wyst ąpienia zagro Ŝenia

Wyposa Ŝanie jednostek stra Ŝy po Ŝarnej w sprz ęt Wykonanie przedsi ęwzi ęcia, poniesione koszty ratowniczo-ga śniczy Zwi ększenie bezpiecze ństwa transportu substancji Długo ść zmodernizowanych dróg niebezpiecznych - lobbing na rzecz budowy budowa parkingu dla pojazdów przewo Ŝą cych materiały niebezpieczne II. Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne wykorzystanie zasobów naturalnych Cel długoterminowy do 2021 r.: II.1. Ochrona walorów przyrodniczych i krajobrazowych Edukacja pracowników administracji publicznej w zakresie prawnych i przyrodniczych podstaw Liczba pracowników uczestnicz ących w szkoleniach zarz ądzania obszarami Natura 2000

Działania administracyjne polegaj ące na Liczba wydanych decyzji środowiskowych uwzgl ędnianiu przy lokalizacji przedsi ęwzi ęć wymogów ochrony środowiska

Rewaloryzacja i utrzymanie parków zabytkowych Nakłady finansowe wydane na ten cel będących we władaniu Powiatu Nasadzanie i utrzymanie zieleni przydro Ŝnej Nakłady finansowe wydane na ten cel z maksymalnie mo Ŝliwym udziałem drzewostanu miododajnego Wspieranie działa ń słu Ŝą cych zachowaniu Ilo ść nowych nasadze ń drzew i krzewów

160 „PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021” WRAZ Z AKTUALIZACJ Ą „PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO”

bioró Ŝnorodno ści w celu powstrzymania zjawiska miododajnych, poniesione koszty wymierania pszczół Realizacja zada ń z zakresu rozwoju bezpiecznej dla Poniesione koszty środowiska nowoczesnej infrastruktury rekreacyjnej zapewniaj ącej wzrost potencjału turystycznego regionu

Cel długoterminowy do 2021 II.2. Ochrona lasów Pełnienie nadzoru nad lasami nie stanowi ącymi Liczba wydanych decyzji administracyjnych własno ści Skarbu Pa ństwa Uaktualnienie lub opracowanie planów urz ądzania Opracowanie PUL i UPUL – co 10 lat lasów i uproszczonych planów urz ądzenia lasów Szkolenie prywatnych wła ścicieli lasów na temat Liczba zorganizowanych szkole ń prawidłowych zasad gospodarki le śnej Rozwój turystyki aktywnej poprzez budow ę szlaków Długo ść nowych ście Ŝek, szlaków turystycznych, turystycznych, ście Ŝek pieszo – rowerowych i dydaktycznych dydaktycznych na terenach interesuj ących przyrodniczo

Cel dłu goterminowy do 2021 r: II.3. Racjonalne wykorzystanie gleb, kopalin i wód Rozpowszechnianie dobrych praktyk rolnych Ilo ść zorganizowanych szkole ń, liczba uczestników zgodnych z zasadami rozwoju zrównowa Ŝonego

Prowadzenie rejestru zawieraj ącego informacje o Ilo ść miejsc, gdzie stwierdzono przekroczenia terenach na których stwierdzono przekroczenie standardów jako ści gleby lub ziemi, Ochrona gleb u Ŝytkowanych rolniczo oraz Liczba wydanych decyzji o przekształceniu terenu przywrócenie warto ści u Ŝytkowej gruntów poprzez rekultywacj ę Ochrona niezagospodarowanych złó Ŝ kopalin na Ilo ść wydanych koncesji etapie wydawania koncesji

Eliminacja nielegalnej eksploatacji kopalin Ilo ść wydanych decyzji administracyjnych

Podnoszenie świadomo ści ekologicznej mieszka ńców Ilo ść zorganizowanych akcji informacyjno- powiatu w zakresie zrównowa Ŝonego korzystania z edukacyjnych zasobów wody, poprzez edukacj ę w kierunku zmian nawyków korzystania z wody Weryfikacja pozwole ń wodno-prawnych Ilo ść wydanych decyzji III. Świadomo ść ekologiczna i zarz ądzanie środowiskiem Cel długoterminowy do 2021 r.: III.1. Podniesienie świadomo ści ekologicznej mieszka ńców powiatu Promocja walorów przyrodniczych powiatu poprzez Ilo ść publikacji w roku zamieszczanie informacji na stronach www, w lokalnych gazetach, na targach turystycznych Prowadzenie publicznie dost ępnego wykazu danych o Ilo ść publikacji dokumentach obj ętych obowi ązkiem udost ępniania jako informacje o środowisku i jego ochronie Organizowanie imprez pobudzaj ących aktywno ść Ilo ść zorganizowanych akcji edukacyjnych, poniesione dzieci i młodzie Ŝy w dziedzinie ochrony przyrody koszty i środowiska naturalnego Intensyfikacja edukacji ekologicznej promuj ącej Ilo ść zorganizowanych akcji edukacyjnych, poniesione wła ściwe post ępowanie z odpadami oraz prowadzenie koszty skutecznej kampanii informacyjno – edukacyjnej w tym zakresie Wyeliminowanie negatywnych zachowa ń (np. Ilo ść zorganizowanych akcji edukacyjnych, poniesione wypalanie traw, porzucanie odpadów w miejscach na koszty ten cel nieprzeznaczonych, wylewanie nieoczyszczonych ścieków bezpo średnio do wód i gleby, spalanie odpadów w paleniskach domowych, dewastacja zieleni publicznej). Edukacja i zwi ększanie świadomo ści w zakresie: Ilo ść zorganizowanych akcji edukacyjnych, poniesione zmian klimatu i sposobów minimalizowania ich koszty skutków, wpływu inwazyjnych gatunków obcych oraz znaczenia i konieczno ści oszcz ędzania zasobów naturalnych Opracowanie i uchwalenie Programu ochrony Nr i data uchwały środowiska dla Powiatu Jaroci ńskiego

161

(na lata 2014-2017 oraz 2018-2021) Opracowanie i upublicznienie co 2 lata raportów z Opracowanie Raportu realizacji programu ochrony środowiska dla Powiatu Jaroci ńskiego Źródło: opracowanie własne

12. Podsumowanie Przedmiotem niniejszego opracowania jest P rogram Ochrony Środowiska dla Powiatu Jaroci ńskiego na lata 2014-2017 z perspektywa na lata 2018-2021 wraz z aktualizacja programu usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest dla Powiatu Jaroci ńskiego. Poprzednia wersja dokumentu pn. Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami Powiatu Jaroci ńskiego na lata 2008-2011 z perspektyw ą na lata 2012-2016 została przyj ęta Uchwał ą Nr XXVI/149/08 Rady Powiatu Jaroci ńskiego z dnia 25 wrze śnia 2008 roku. Poprzedni Program powiatowy został przyj ęty jako zał ącznik do Uchwały nr 161/07 Zarz ądu Powiatu w Jarocinie z dnia 20 listopada 2007 r. w sprawie przyj ęcia „Programu usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest dla Powiatu Jaroci ńskiego”.

Podstaw ę niniejszego opracowania stanowi szereg dokumentów udost ępnionych m.in. przez Starostwo Powiatowe w jarocinie, Urz ędy Miast i Gmin wchodz ących w skład Powiatu oraz wielu innych instytucji i jednostek, które realizuj ą swoje zadania statutowe, a ich obszar obejmuje powiat jaroci ński. Informacje wykorzystane w opracowaniu posłu Ŝyły okre śleniu stanu aktualnego środowiska oraz wyposa Ŝenie w infrastruktur ę in Ŝynieryjn ą na terenach poszczególnych gmin. Program powinien by ć realizowany poprzez uwzgl ędnienie zapisów wynikaj ących z dokumentów rz ądowych, zwłaszcza wynikaj ących z listy przedsi ęwzi ęć własnych i koordynowanych. Ponadto wszelkie działania winny wynika ć z przedsi ęwzi ęć zawartych w opracowaniach na szczeblu regionalnym (Program Wojewódzki, Strategia Wojewódzka) oraz z dokumentów i koncepcji władz powiatu i gmin, w tym organizacji pozarz ądowych i mieszka ńców. Dodatkowo niektóre z przedsi ęwzi ęć zostały zaproponowane przez zespół autorski opracowuj ący Program. Po dokonaniu diagnozy stanu poszczególnych komponentów środowiska na terenie powiatu jaroci ńskiego oraz kieruj ąc si ę uwarunkowaniami zewn ętrznymi (obowi ązuj ące akty prawne) i wewn ętrznymi (lokalne opracowania planistyczne i strategiczne, stan środowiska przyrodniczego) dokonano wyboru priorytetów ekologicznych i celów ekologicznych: Obszary priorytetowe: I. Dalsza poprawa stanu środowiska i bezpiecze ństwa ekologicznego; II. Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne wykorzystanie zasobów naturalnych, III. Edukacja ekologiczna mieszka ńców i zarz ądzanie środowiskiem

W celu realizacji zało Ŝeń polityki ekologicznej we wszystkich obszarach priorytetowych wyznaczono nast ępuj ące cele długoterminowe do 2021 r.

II. Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne wykorzystanie zasobów naturalnych

162 „PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021” WRAZ Z AKTUALIZACJ Ą „PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO”

Cele długoterminowe do 2021 r. II.1. Ochrona walorów przyrodniczych i krajobrazowych, II.2. Ochrona lasów, II.3. Racjonalne wykorzystanie gleb, kopalin i wód,

III. Edukacja ekologiczna mieszka ńców i zarz ądzanie środowiskiem Cele długoterminowe do 2021 r. III.1. Podniesienie świadomo ści ekologicznej mieszka ńców powiatu,

Osi ąganie poszczególnych celów ekologicznych (długoterminowych do ko ńca 2021 r.) b ędzie zwi ązane z realizacj ą konkretnych przedsi ęwzi ęć własnych oraz koordynowanych. Przedsi ęwzi ęcia zaproponowane w obr ębie wymienionych obszarów przyczyni ą si ę do utrzymania wysokich walorów przyrodniczo-krajobrazowych oraz poprawy tych komponentów, których stan nadal jest niezadowalaj ący. Niniejszy dokument jest dokumentem strategicznym i nie stanowi przepisów prawa miejscowego. Nakre śla jedynie kierunek, w jakim powinien pod ąŜ yć samorz ąd maj ąc na celu zachowanie i popraw ę stanu środowiska przyrodniczego.

Dane dotycz ące ilo ści azbestu pochodz ą z ankietyzacji gmin. Powiaty nie s ą zobligowane do przeprowadzania inwentaryzacji azbestu, jednak ci ąŜ y na nich obowi ązek opracowania i aktualizowania powiatowego programu usuwania azbestu. Aktualizacja Programu usuwania azbestu dla powiatu jaroci ńskiego powstała na podstawie naj świe Ŝszych danych ewidencyjnych z gmin oraz uchwalonych przez nie programów gminnych. Na podstawie udost ępnionych danych z poszczególnych gmin oszacowano, Ŝe na terenie powiatu jaroci ńskiego znajduje si ę ok. 1 197 084 m 2 wyrobów azbestowych. W Programie zaproponowano działania zmierzaj ące duo usuni ęcia azbestu z terenu powiatu w podziale na dwa etapy: ETAP I 2014 – 2018 – intensyfikacja podj ętych działa ń zwi ązanych z usuwaniem azbestu, edukacj ą i pozyskiwaniem funduszy na ten cel, ETAP II 2019 – 2032 – podtrzymanie dotychczasowych kierunków działa ń, ich okresowy monitoring i ewentualna aktualizacja. Efekty realizacji Programu powinny zosta ć przedstawiane co roku w sprawozdaniu. Do oceny efektywno ści działa ń wpisanych do Programu oraz podejmowanych przez Powiat Jaroci ński powinny by ć wykorzystane konkretne wska źniki.

13. Materiały źródłowe • Dane Głównego Urz ędu Statystycznego, • Geograficzny Atlas Polski. PPWK im. E. Romera Warszawa-Wrocław 1999 r. • Informacje ze Starostwa Powiatowego w Jarocinie, • Informacje z Urz ędów Miast i Gmin wchodz ących w skład Powiatu Jaroci ńskiego, • Kondracki J. 2001: Geografia regionalna Polski. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa • Krajowy Plan Gospodarki Odpadami 2014, • Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych, • Krajowy Program Zwi ększania Lesisto ści, • Polityka Ekologiczna Pa ństwa na lata 2009 – 2012 z uwzgl ędnieniem perspektywy do roku 2016, • Statystyczne Vademecum Samorz ądowca 2012 r. – województwo wielkopolskie, Publikacje Elektroniczne Urz ędu Statystycznego w Warszawie, • Strategiczny plan adaptacji dla sektorów i obszarów wra Ŝliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektyw ą do roku 2030, • Program ochrony środowiska dla województwa wielkopolskiego na lata 2012-2015. • Plan gospodarki odpadami dla województwa wielkopolskiego na lata 2012-2017,

163

• Raporty WIO Ś, • Strategia rozwoju Powiatu Jaroci ńskiego na lata 2014-2020, • Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 18 listopada 2014 r. w sprawie warunków, jakie nale Ŝy spełni ć przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U. z 2014 poz. 1800), • Rozporz ądzenie z dnia 12 stycznia 2011 r. Ministra Środowiska w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków (Dz. U. nr 25 poz. 133) • Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. z 2012 r. poz. 1031) • Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 22 pa ździernika 2014 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jako ści dla substancji priorytetowych (Dz. U. z 2014 r. poz. 1482), • Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008 roku w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz. U. Nr 143, poz. 896) • Rozporz ądzeniu Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 r. w sprawie jako ści wody przeznaczonej do spo Ŝycia przez ludzi (Dz. U. z 2007 r. Nr 61, poz. 417 ze zm.) i w rozporządzeniu zmieniaj ącym z dnia 20 kwietnia 2010 r. (Dz. U. z 2010 r. Nr 72, poz. 466). • Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. z 2014 r. poz. 112). • Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 12 listopada 2007 r. w sprawie zakresu i sposobu prowadzenia okresowych bada ń poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku (Dz. U. z 2007 r. Nr 221, poz. 1645), • ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich ze środków pochodz ących z Sekcji Gwarancji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej (Dz. U. z 2014 r. poz. 1613 ze zm.), • ustawa z dnia 8 lipca 2010 r. o szczególnych zasadach przygotowania do realizacji inwestycji w zakresie budowli przeciwpowodziowych (Dz. U. Nr 143, poz. 963). • rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektó- rych substancji w powietrzu, (Dz. U. z 2012 r. poz. 1031). • rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 14 grudnia 2006 r. w sprawie dróg, linii kolejowych i lotnisk, których eksploatacja mo Ŝe powodowa ć negatywne oddziaływanie akustyczne na znacznych obszarach, dla których jest wymagane sporz ądzenie map akustycznych, oraz sposobu okre ślenia granic terenów obj ętych tymi mapami (Dz. U. z 2007 r. Nr 1, poz.8), • Rozporz ądzeniu Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko (Dz. U. z 2010 r. nr 213 poz. 1397 ze zm.), • Rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dnia 11 wrze śnia 2012 r. w sprawie mechaniczno- biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych (Dz. U. z 2012 r. poz. 1052), • rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 9 pa ździernika 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej ro ślin (Dz. U. z 2014 r. poz. 1409): • Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 27 listopada 2014 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (Dz. U. 2014 poz. 1789) • Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2013 poz. 627 ze zm.), • Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. 2012 poz. 145 ze zm.), • Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz. U. z 2013 r. poz. 21 ze zm.), • Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo Ochrony Środowiska (Dz. U. z 2013 poz.1232 ze zm.), • Ustawa z dnia 28 wrze śnia 1991 r. o lasach (Dz. U. z 2014 r. poz. 1153 ze zm.), • Ustawa z dnia 8 marca z 1990 r. o samorz ądzie gminnym (Dz. U. z 2014 poz. 594 ze zm.)

164 „PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021” WRAZ Z AKTUALIZACJ Ą „PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST DLA POWIATU JAROCI ŃSKIEGO”

• Ustawa z dnia 3 pa ździernika 2008 o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2013 r. poz.1235), • Ustawa z dnia 13 wrze śnia 1996 r. o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach (Dz. U. z 2013 r. poz. 1399) • Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. z 2014 r. poz. 613, ze zm.) • Wo ś A., 1993: Regiony klimatyczne Polski w świetle cz ęsto ści wyst ępowania ró Ŝnych typów pogody. Zeszyty IGiPZ PAN Nr 20, Warszawa. • Wytyczne do sporz ądzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym, Ministerstwo Środowiska, Warszawa, grudzie ń 2002r., • Strony internetowe www.mos.gov.pl , • Strony internetowe www.natura2000.mos.gov.pl/natura2000 i www.natura2000.org.pl , • Strony internetowe www.cire.pl , • Strony internetowe www.gminy.pl • Strony internetowe www.energiaodnawialna.net , • Strony internetowe http://bip.poznan.rdos.gov.pl , • Strony internetowe http://bip.wokiss.pl/jarocinp/ • Strony internetowe http://www.kotlin.bip.net • Strony internetowe http://www.biuletyn.net • Strony internetowe http://www.jaraczewo.bip.net.pl/ • Strony internetowe http://bip.wokiss.pl/jarocinm/ • Strony internetowe http://poznan.rdos.gov.pl/

165