Vesentlege Vassforvaltningsspørsmål Vassregion Møre Og Romsdal

Vesentlege vassforvaltningsspørsmål Vassregion Møre og Romsdal

Versjon 3

www.vannportalen.no/moreogromsdal www.vannportalen.no/moreogromsdal Føreord

Vassregionmyndigheit Frå vatnet byrjar sin lange ferd frå den og vassmiljøet skal vere bra. Søppel og øvste fjelltopp, ned bratte lier, gjennom forureining på land merkar vi og har elv og vatn til fjordar og kyst, så møter synspunkt og meiningar om, medan dei det mange utfordringar på sin veg. same utfordringane i vatn er litt mindre Nokre mindre utfordringar, nokre større. handgripelege og vanskeleg å sette seg Det er dette dokumentet “Vesentlege inn i. Dette er ei pedagogisk utfordring. vassforvaltningsspørsmål” handlar om, kva for utfordringar har vatnet vårt og Det føregår no eit kontinuerlig klassifi- Bakgrunn: dei som lever der? Er alt bra, eller kan vi serings- og karakteriseringsarbeid av På bakgrunn av forvaltningsreforma gjere ein innsats for å få vassmiljøet vårt alt vatn i Møre og Romsdal gjennom at har utvalte fylkeskommunar frå betre? fylkesmannen i Møre og Romsdal 01.01.2010 fått ansvaret for oppfølging kartlegg miljøtilstanden i ferskvatn, av den norske vassforskrifta. Møre og Vatn er viktig for alle i Vassregion Møre grunnvatn og kystvatn. Alt vatn har fått Romsdal fylkeskommune har vorte og Romsdal, om det er drikkevatn, ei vurdering av miljøtilstand basert på Vassregionmyndigheit (VRM) og er badeplasser eller lakseelvar og for næ- undersøkingar eller faglege skjønnsmes- tillagt ansvaret for å samordne forvalt- ringsutvikling, alle vil vi at vasskvaliteten sige vurderingar. Om vatnet vårt ikkje er ningsplanarbeidet i Vassregion Møre og Romsdal. VRM skal koordinere og leie arbeidet med gjennomføringa av den nye vassforvaltninga. Etter reglane i vassforskrifta § 23 skal vassregionmyndigheita gje rammer og rettleiing for organisering og gjennomføring av arbeidet i vassregionen, og leggje til rette for at dette skjer på ein forsvarleg måte og innanfor fastsette tidsfristar.

Meir informasjon om arbeidet i Vassregion Møre og Romsdal og kontaktinformasjon finn ein på dei regionale sidene på vannportalen; www.vannportalen.no/moreogromsdal

Foto framside: © Michael Hansen Muren © Asbjørn Børset (lite)

2 Vesentlege vassforvaltningsspørsmål Vassregion Møre og Romsdal i den tilstanden vi ønskjer, så må vi gjere nomarbeida og heilskapleg dokument, Gjer ein innsats du også! Ta gjerne dei tiltaka som trengs for å sørgje for det, men vi har samstundes vektlagt at kontakt og bidra i arbeidet for eit betre både for vatnet sin eigenverdi, dei som dokumentet skal vere lett å lese. vassmiljø! lever og er avhengig av det, oss sjølve og framtidige generasjoner. Dokumentet “Vesentlege vassforvaltningsspørsmål” “Vesentlege vassforvaltningsspørsmål” er eit vegkart for eit betre vassmiljø. er ein del av denne kartlegginga. Dette Dette dokumentet peikar ut dei områda dokumentet er ei samordning mellom som ein synest er viktigast å prioritere, Assisterande fylkesrådmann og leiar Vassregionutvalet innspela frå vassområda, fagleg tilgjen- og vil verte lagt til grunn i utarbeidinga Willy J. Loftheim geleg kunnskap og høyringsfråsegna. av tiltaksanalysane i dei fem vassområda Etter ein 6 månader høyringsperiode i regionen vår. Desse vil igjen leggast til kom det inn 38 høyringsfråsegn, noko grunn for utarbeidinga av ei regional som tydar på at interessa for både forvaltningsplan for alt vatn, med tiltaks- vassarbeidet og vassmiljøet er stort og program, som forhåpentlegvis vil gjere forhåpentlegvis aukande. Desse innspela miljøtilstanden for vatnet vårt enda har bidrege til eit betre og meir gjen- betre.

3 Vesentlege vassforvaltningsspørsmål Vassregion Møre og Romsdal Vesentlege vassforvaltningsspørsmål Vassregion Møre og Romsdal Innhold

Føreord 2 8.4.2 Andre framande artar 15 4 Samandrag 5 8.4.3 Lakselus og rømt oppdrettsfisk 15 5 Bakgrunn – vi vil ta betre vare på vatnet vårt 6 8.5 Påverknader som dekkjer dei største områda 5.1 Standard miljømål 6 og gir dei største belastningane 16 5.2 Miljømål for sterkt modifiserte 8.6 Allereie igangsette miljøtiltak 16 vassførekomstar 6 9 Vesentlege brukarinteresser 18 5.3 Unntak frå standard miljømål 6 9.1 Vassregion Møre og Romsdal 18 5.4 Brukarmål 6 9.1.1 Brukarinteresser 18 6 Arbeidet så langt 8 9.1.2 Andre interesser av særleg viktigheit 18 7 Vassmiljøet i Møre og Romsdal 9 9.1.3 Moglege interessekonfliktar 19 7.1 Vassregion Møre og Romsdal 9 10 Når vi miljømåla? 20 7.1.1 Nordre Nordmøre 9 10.1 Vassregion Møre og Romsdal 20 7.1.2 Søre Nordmøre 9 10.1.1 Risikovurdering Vassregion 7.1.3 Romsdal 10 Møre og Romsdal 20 7.1.4 Nordre Sunnmøre 10 10.1.2 Risikovurdering Nordre Nordmøre vassområde 7.1.5 Søre Sunnmøre 10 (per 23.mai 2012) 21 8 Påverknadar på vassførekomstane i 10.1.3 Risikovurdering Søre Nordmøre vassområde Møre og Romsdal 10 (per 23. mai 2012) 21 8.1 Generelt om påverknadar i Vassregion 10.1.4 Risikovurdering Romsdal vassområde Møre og Romsdal 10 (per 23. mai 2012) 22 8.2 Fysiske inngrep 10 10.1.5 Risikovurdering Nordre Sunnmøre vassområde 8.2.1 Vasskraftproduksjon 10 (per 23. mai 2012) 22 8.2.2 Vassuttak 11 10.1.6 Risikovurdering Søre Sunnmøre vassområde 8.2.3 Fysiske endringar av elveløp 11 (per 23. mai 2012) 22 8.2.4 Hamner, moloar, muddring, utfylling m.m. 12 10.2 Oppsummering risikovurdering 22 8.2.5 Vandringshindre 12 11 Hovudutfordringar for vassmiljøet 23 8.3 Forureining 12 11.1 Vassregion Møre og Romsdal 23 8.3.1 Avløp og punktutslepp 12 11.1.1 Hovudutfordringar, problemeigarar og 8.3.2 Landbruk 12 kunnskapsbehov 24 8.3.3 Akvakultur 13 11.1.2 Trendar og vidare arbeid med vassforskrifta 25 8.3.4 Forureina botnsediment og miljøgifter 13 11.1.3 Forvaltningsmessige utfordringar 26 8.3.5 Forureina overvatn frå transport 12 Uavklarte problemstillingar 27 og infrastruktur 15 12.1 Datamangel 27 8.3.6 Avfall 15 12.2 Kunnskapsmangel 27 8.4 Biologisk påverknad 15 13 Liste over relevante bakgrunnsdokument, 8.4.1 Gyrodactylus salaris 15 linker og litteratur 27

4 Vesentlege vassforvaltningsspørsmål Vassregion Møre og Romsdal Vesentlege vassforvaltningsspørsmål Vassregion Møre og Romsdal 4 Samandrag

Vassregion Møre og Romsdal har ein styresmaktene, og har ikkje vorte følgt geografi og topografi som strekker seg frå opp så langt i dette arbeidet. Forvaltnings- høge fjell i indre delar av regionen til fjord messige utfordringar ein møter er koordi- og kystlandskap i dei ytre, og dermed vert nering av sektormyndigheiter, manglande det mange ulike påverknadar på vatnet i deltaking/ressursar i vassområda og vassregionen. Særskilte utfordringar for arbeidet har heller ikkje vore på den vassmiljøet som ein vil måtte arbeide politiske dagsorden. Bruken av vassfor- ekstra med er desse (alfabetisk skrifta i den daglege saksbehandlinga rekkjefølgje): er også ei utfordring. Vassforskrifta legg opp til involvering av alle som brukar og - Akvakultur påverkar vatnet, men tilrettelegging for - Avløp medverknad frå interessentar og brukar- - Flaumsikringsanlegg og organisasjonar har til no vist seg vanskeleg andre fysiske inngrep i praksis. - Gyrodactylus Salaris, andre framande artar Vassforskrifta har nokre viktige prinsipp - Landbruk som sett krav om at arbeidet både skal - Miljøgifter vere kunnskapsbasert og sektorovergri- - Vasskraft/vassuttak pande, dette for å skape ei heilskapleg vassforvaltning. Heldigvis så er det aller Ein har også utfordringar med kunnskaps- meste av vatnet i Vassregion Møre og mangel vedrørande mange tema. Det Romsdal i god miljøtilstand (grøn farge), trengs meir midlar til å drive både kartleg- det vil seie at vi også skal arbeide vidare ging og overvaking av miljøtilstanden, for å oppretthalde både god kjemisk samt til å gjennomføre tiltak. Mykje av og god økologisk status i våre vass- dette ansvaret ligg på dei nasjonale førekomstar.

5 Vesentlege vassforvaltningsspørsmål Vassregion Møre og Romsdal Vesentlege vassforvaltningsspørsmål Vassregion Møre og Romsdal 5 Bakgrunn – vi vil ta betre vare på vatnet vårt

5.1 Standard miljømål Økologisk tilstand Økologisk Miljømål Miljømålet for naturlege vassførekomstar 2012 2021 av overflatevatn (elvar, innsjøar og kystvatn) er at dei skal ha minst ”god økologisk Svært god Svært god og kjemisk tilstand”. For grunnvatn gjeld Førebyggande tiltak minst ”god kjemisk og kvantitativ” tilstand. God God Overflatevatn vert klassifisert i fem Berekraftig bruk tilstandsklassar, jf. figur, mens grunnvatn Moderat God berre har to tilstandsklassar, god eller Tiltaksanalyse dårleg. Miljømål skal setjast på bakgrunn Behov for miljø- av eit nasjonalt klassifiseringssystem, der Dårleg forbetrande tiltak, God parametrar og grenseverdiar er gitt for evt. tidsutsetting/ ulike typar vassførekomstar. Svært dårleg unnatak fra miljømål Moderat

Klassifiseringssystemet gir konkrete klasse- grenser for ei rekkje kjemiske, fysiske og Standard miljømål (frå vassforskrifta) biologiske parametrar av betyding for miljøforhold i innsjøar, elvar, kystvatn og Overflatevatn Tilstanden i overflatevatn skal beskyttast mot forringelse, forbetras grunnvatn. og gjenopprettast med omsyn på at vassførekomstane skal ha Saman med overvakingsdata og fagvurde- minst god økologisk og god kjemisk tilstand, i samsvar med ringar dannar dette det kunnskapsbaserte klassifiseringa i vedlegg V og miljøkvalitetsstandarane grunnlaget for å avklare den samla i vedlegg VIII. økologiske og kjemiske tilstanden for ein vassførekomst i ein av de fem klassane frå Grunnvatn Tilstanden i grunnvatn skal beskyttast mot forringelse, forbetras og svært god til svært dårleg. gjenopprettast og balansen mellom uttak og nydanning sikrast med omsyn på at vassførekomstane skal ha minst god kjemisk og §§ 4, 6 og 7 i vassforskrifta oppgjev kvantitativ tilstand, i samsvar med klassifiseringa i vedlegg V, miljømåla for overflatevatn, grunnvatn jf. terskel- og vendepunktverdiane gjeve i vedlegg IX. og prioriterte stoff, og er relatert til klassifiseringssystemet i vassforskrifta sitt Prioriterte stoff Det skal gjennomførast naudsynte tiltak med sikte på gradvis vedlegg V. Desse miljømåla vert omtalt reduksjon av forureining frå prioriterte stoff til vatn. Det skal som vassforskriftas standard miljømål for gjennomførast naudsynte tiltak med sikte på å stanse utslepp av vassmiljøtilstanden. prioriterte farlege stoff til vatn.

5.2 Miljømål for sterkt modifiserte vassførekomstar 5.3 Unntak frå standard miljømål - Vasskvalitet for næringsmiddelindustri For miljømål for sterkt modifiserte (endra) Unntak frå vassforskriftas ”standard miljø- - Jordbruksvatning vassførekomstar (SMVF) er krav til kjemisk mål” skal knytast til vassforkrifta §§ 9-12: - Opplevingskvalitetar ved vatn og tilstand lik standard miljømål, men for øko- - utsette fristar for å nå god tilstand vassdragsnatur logi er det minst godt potensial som gjeld. innan 2021, 2027 eller seinare Det skal definerast eigne tilpassa miljømål - mindre strenge miljømål Brukarmål kjem i tillegg til standard for vassførekomstar som i forvaltningspla- - mellombels forringing av tilstanden i miljømål som alltid gjeld. Vassforskrifta set nen blir endeleg utpeikt som sterkt modi- tilfelle naturgitte hendingar eller ikkje krav om brukarmål for ein vassføre- fiserte. For å utpeike ein vassførekomst til ”force majeure” komst, men ein kan setje brukarmål som sterkt modifisert, vert det føresett at god - nye inngrep ein frivillig del av planarbeidet der det er økologisk tilstand ikkje er eller kan nåast. ønskjeleg. Derfor skal alle vassførekomstar som vert 5.4 Brukarmål utpeikt som sterkt modifiserte plasserast I tillegg til standard miljømål kan ein fri- Sakkariasdammen i Tafjord er ein i risiko. I tillegg har også SMVF miljømålet villig setje brukarmål for vassførekomsten. kandidat til sterkt modifisert vassførekomst ”god kjemisk tilstand (gjeld miljøgifter og Døme på slike brukarmål kan vere: på grunn av stor reguleringshøgde, og vil andre prioriterte stoff), på lik linje med - Badevasskvalitet sannsynlegvis få miljømålet “godt økologisk potensialt og god kjemisk tilstand”. naturlege vassførekomstar. - At ein kan ete fisken © Asbjørn Børset

6 Vesentlege vassforvaltningsspørsmål Vassregion Møre og Romsdal 7 Vesentlege vassforvaltningsspørsmål Vassregion Møre og Romsdal Vesentlege vassforvaltningsspørsmål Vassregion Møre og Romsdal 6 Arbeidet så langt

Møre og Romsdal fylkeskommune er Fylkesmannen har hatt hovudansvar for Forklaringar av ord og uttrykk finn ein i vassregionmyndigheit og ansvarleg for innhenting av miljødata til databasen planprogrammet og i hefte “Med godt at dokumentet ”Vesentlege vassforvalt- Vann-Nett med miljøinformasjon om alle vannmiljø som felles mål” som begge ningspørsmål” vert utarbeida og sendt på vassførekomstane. Viktige bidragsytarar i ligg på dei regionale sidene til Møre og høyring. Vassområdeutvala ved faggrup- arbeidet har vore alle kommunane, Romsdal på vannportalen.no, samt i pene og politisk styringsgruppe har gjeve Fiskeridirektoratet, NVE, Mattilsynet, vassforskrifta. innspel til kap. 7-11 for kvart einskild Kystverket og Statens vegvesen. vassområde jf. veiledar 02:2011 Vesentlege vassforvaltningsspørsmål. Desse finn ein på dei regionale sidene på vannportalen; www.vannportalen.no/moreogromsdal

Oppgåvene til dei som deltek i planarbeidet, framdriftsplan, korleis ein kan medverke og roller og oppgåver står i planprogrammet for Vassregion Møre og Romsdal. Alle miljøopplysningar om kvar einskilt vassførekomst ligg i den opne databasen www.vann-nett.no.

God og heilskapleg vassforvaltning krev sektorsamarbeid og kunnskapsinnhenting. Her frå dialogkonferansen om Borgundfjorden og Ellingsøyfjorden i Ålesund. © Line Fjellvær

8 Vesentlege vassforvaltningsspørsmål Vassregion Møre og Romsdal 7 Vassmiljøet i Møre og Romsdal

Det er flest førekomstar av elvar og Vassregion Møre og Romsdal Nordre Nordmøre innsjøar i indre strok, med aukande del Søre Nordmøre kystvatn i fjordane i ytre og midtre strok Romsdal av vassregionen. Kystvatn dominerer Nordre Sunnmøre naturleg nok i ytre strok med fjordmunnin- Søre Sunnmøre gar og opne kystområde. Grunnvassføre- Fylkesgrense komstane er ikkje like godt kartlagde, men Kommunegrense ligg i hovudsak inntil elvedelta og i andre lausavsetningar knytt til vassdrag.

Kystvatnet i vassregionen tilhøyrer øko- regionen Norskehavet Sør, og det meste har vasstypen eksponert og moderat eksponert. Det er god vassutskifting og gjerne god økologisk tilstand m.o.t. påverknad av næringssalt og organisk belastning. Ein del terskelfjordar, pollar og andre avsnørte basseng er vurderte Kart over Vassregion Møre og Romsdal med dei fem vassområda. til å ha ein beskytta vasstype. Der det er 7.1 Vassregion Møre og Romsdal utløp av større vassdrag, er vasstypen Kategori Tal Lengde Areal Vassregion Møre og Romsdal har alle kate- ferskvasspåverka. Elvar 1002 23608 km goriar vassførekomstar. Ut frå statistikken Innsjøar 376 393 km2 i Vann-nett er det skilt ut 1700 ulike vass- Innsjøane i låglandet (under 200 m.o.h.) Grunnvatn 115 299 km2 førekomstar i dei ulike kategoriane. Kate- er i hovudsak av typen kalkfattige og Kystvatn 207 6994 km2 gorien sterkt modifiserte vassførekomstar humøse (LN3a). Dette skuldast geologien Totalt 1700 (SMVF) er ikkje ferdig definert endå. i vassregionen med sure bergartar som gneisar. I dei få områda med kalkrik berg- grunn har vi innslag av vasstypen kalkrik og humøs (LN8a). Innsjøane i skogområda (200-800 m.o.h.) er også i stor grad kalkfattige og humøse (LN6).

7.1.1 Nordre Nordmøre Nordre Nordmøre har store areal med beskytta kystvatn på sørsida av Smøla, i sunda i Aure, og terskelfjordar i Surnadal og Halsa kommunar. Største elver er Surna, Ulvunda, Toåa og Bævra som påverkar saliniteten i indre delar av Stangvikfjorden. Vassområdet har mange større, lågtlig- gande innsjøar i Aure og Tingvoll.

7.1.2 Søre Nordmøre Søre Nordmøre er dominert av den moderat eksponerte Sunndals-/Tingvollfjorden og fjordane rundt Frei og Averøya. Indre del av fjorden er sterkt ferskvasspåverka både naturleg og etter overføringa av Aura og Toåa. Vassområdet har fleire beskytta kystvassområde i Averøy, Kristiansund og Tingvoll. Ferskvassregimet er dominert av Drivavassdraget i Sunndal og Oppdal som er regionen sitt største vassdrag. Nedbør- feltet er i stor grad høgareliggande opp til 2286 m.o.h. med innsjøar i fjellet.

Freifjorden. © Tormod Meisingset

9 Vesentlege vassforvaltningsspørsmål Vassregion Møre og Romsdal Vesentlege vassforvaltningsspørsmål Vassregion Møre og Romsdal 7.1.3 Romsdal Romsdal har store areal med eksponert og moderat eksponert kystvatn i Romsdals- 8 Påverknadar på vass- fjordsystemet og sunda ut mot open kyst i Sandøy, Aukra og på Hustadvika. Største førekomstane i Møre og elver er Rauma og Eira som påverkar saliniteten i indre delar av Langfjorden 8.1 Generelt om påverknadar i og Romsdalsfjorden. Ferskvassregimet er Vassregion Møre og Romsdal Romsdal dominert av Raumavassdraget. Nedbør- Påverknadane på vassførekomstane i Møre feltet er høgareliggande opp til ca. 2000 og Romsdal kan delast inn i 3 hovuddelar; m.o.h. med innsjøar i fjellet. Eikesdalsvat- forureining, fysiske endringar i hydrologi net er vassregionen sin største og djupaste og morfologi, samt biologisk påverknad: innsjø. Forureining Fysiske inngrep Biologisk påverknad 7.1.4 Nordre Sunnmøre Kystvatnet på Nordre Sunnmøre er - Organisk stoff og - Kraftverk og drikkevatn - Framande artar dominert av den moderat eksponerte næringssalt (avløp, - Morfologiske endringar (Gyrodactylus salaris, akvakultur, landbruk) (forbygging mot elvar/ andre framande artar) Storfjorden med sidefjordar og sunda - Miljøgifter (industri, sjø, vandringshinder - Annan biologisk ut mot open kyst i Giske og ytre Haram. sediment, deponi, fisk, kaianlegg, fyllingar, påverknad (beskatning, Største elver er Valldøla, Stordalselva, forureina grunn) muddring, graving, lakselus, rømt Strandaelva og Bygdaelva som påverkar - Andre stoff (vegsalt, dumping) oppdrettsfisk) saliniteten i indre delar av Norddalsfjorden avrenning veg og flater, og Sunnylvsfjorden. Mykje av nedbørfeltet oljehalding vatn) er høgareliggande opp til ca. 2000 m.o.h. - Utslepp faste stoff med innsjøar i fjellet. Brusdalsvatnet er (avgang gruvedrift m.v., den største, lågtliggande innsjøen. avfall)

7.1.5 Søre Sunnmøre Fleire påverknadar som kvar for seg betyr fiskarar og elveeigarinteressene. Redusert Kystvatnet på Søre Sunnmøre er dominert lite, kan i sum føre til at ein vassførekomst vassføring vil kunne gje ei auka negativ av eksponerte og moderat eksponerte er i risiko for å ikkje nå miljømåla. Mottsatt effekt av eksisterande forureiningstilførslar fjordar som Hjørundfjorden, Voldsfjorden kan også ein særskilt påverknad sette ein på grunn av mindre fortynning. Overføring med sidefjordar, Rovdefjorden og sunda ut vassførekomst i risiko, sjølv om det er fleire av vatn til andre vassdrag og fjordsystem mot open kyst rundt øyane Hareidlandet, andre påverknader til stades, for eksempel kan få økologiske konsekvensar blant anna Gurskøya og øyane i ytre Herøy og Sande. vil vassdrag med Gyrodactylus salaris for det marine miljøet i fjordane ved endring Indre delar av fjordane kan vere beskytta automatisk verte sett i risiko, sjølv om det av ferskvatn/saltvatn forhaldet. Ved utløpa og/eller ferskvasspåverka. Fleire sund har også er fleire påverknader i vassdraget. frå kraftstasjonane er det eit problem at laks beskytta vasstype, som «Grøne korridor» Det er altså mange omsyn å ta når ein skal og sjøaure ikkje vandrar forbi denne då vass- mellom Ulstein og Herøy. vurdere påverknadar opp i mot kvarandre. straumen frå kraftverket er større enn vass- straumen i elva oppstrøms. I kraftmagasina Største elver er Bondalselva, Ørstaelva, 8.2 Fysiske inngrep er det ofte negativt for utøving av fiske og Åheimselva og Austefjordvassdraget 8.2.1 Vasskraftproduksjon friluftsliv at vasstanden varierer i tråd med som påverkar saliniteten i indre delar Bratte lier og fjellområde med elver og tapping av vatnet. Også for fiskestammane av Austefjorden og Syltefjorden. Mykje innsjøar for magasinering av vatn gjer her kan dette vere negativt. Ein finn også av nedbørfeltet er høgareliggande med store delar av Vassregion Møre og Romsdal utfordringar med gjengroing, t.d. i elva Surna innsjøar i fjellet. naturleg godt egna for vasskraftutbygging. og ein del mindre vassdrag i regionen. Små- Inngrepa vasskraftutbygginga har medført kraftverk har i mindre grad magasin, og dei er ein av dei formene for påverknad som i negative konsekvensane er generelt mindre. størst grad gjer seg gjeldande i vår region. Eit stort antal vasskraftkonsesjonar i Møre og Dette gjeld i både elver og innsjøar. Inngrepa Romsdal kan no opnast for vilkårsrevisjon det er snakk om er både dammar og andre der målet er å betre miljøtilhøva i vassdraget. inngrep på land, samt hydromorfologiske Tiltaksanalysane som vert utarbeida i inngrep, dvs. vassføringsreguleringar. Dei vassområda vil vere faglege innspel til desse. vanlegaste konsekvensane er elvestrek- Vassregionutvalet i Møre og Romsdal kan ningar med lågare vassføring enn normalt, også fremme krav om vilkårsrevisjon. For raske vasstandsendringar som følgje av meir informasjon og retningsliner om denne effektkjøring av kraftverka og enkelte stader prosessen, sjå på heimesida til NVE. Ein viktig unormal vasstemperatur i elvene som følgje del av prosessen er også å sjå målet i vass- av tapping frå magasina. Dette får negative forskrifta om god økologisk tilstand og godt konsekvensar for økosystema generelt vassmiljø opp i mot fornybardirektivet med og laks og sjøaure spesielt, og går ut over mål om meir produksjon av fornybar energi.

10 Vesentlege vassforvaltningsspørsmål Vassregion Møre og Romsdal 8.2.2 Vassuttak Vassuttak til drikkevatn og industri (blant anna settefiskproduksjon) er ein påverk- nad som kan ha konsekvensar for vass- miljøet. Slike uttak har oftast ein innsjø som vasskjelde, og uttak kan gi redusert vassføring i utløpselva som den største negative konsekvensen. Uttak av vatn er konsesjonsbehandla av NVE der det i dag er satt krav om minstevassføring, men store uttak kan likevel føre til endra vassmiljø. Smolt- og settefiskproduksjonen skjer på land og verksemda heng saman med matfiskanlegga for oppdrettslaks i sjø. Settefiskproduksjon nyttar store mengder vatn som ikkje vert vatn ført tilbake til vassdraget lengre nede, slik det oftast blir ved uttak til kraftproduksjon. Utviklinga går mot ei omlegging frå mindre til større settefiskanlegg der ein nyttar resirkule- Rodal kraftverk. © Pernille Bruun ringsteknologi som gjev betre utnytting av vatnet og redusert forbruk.

8.2.3 Fysiske endringar av elveløp Mange elver i vassregionen er førbygde for å hindre erosjon og flaum. Dette gjeld særleg i område ved bebygging, anna infrastruktur og jordbruksareal. Nokre elvestrekningar er kanalisert for å betre tilhøva for jordbruket. Bekkelukking, grøfting og drenering er og vanleg i desse områda. Slike inngrep hindrar dei naturlege prosessane både i sjølve vasstrengen, men og i dynamikken mellom vassdraget og nærliggande areal, inkludert sidebek- kane. Straumtilhøva vert òg endra. Ein har Settefiskanlegg bruker store mengder ferskvatn i sin produksjon, noko som kan føre til bortfall av vatn ved utløp i mange tilfelle også fjerna kantvegetasjon og kan då verte eit vandringshinder for anadrom laksefisk. © Pernille Bruun og bygd heilt ned til elvekanten, dette kan øydelegge den varierte elvekanten og Flaumforbyggingar kan ha viktige samfunnsinteressar, men endrar dei økologiske forholda og livsvilkåra i elva © Asbjørn Børset viktige biotopar langs vassdraget.

11 Vesentlege vassforvaltningsspørsmål Vassregion Møre og Romsdal Vesentlege vassforvaltningsspørsmål Vassregion Møre og Romsdal 8.2.4 Hamner, moloar, muddring, systemet, som t.d. endring av artssaman- oppstår vandringshindre for fisk. Kulvertar utfylling m.m. setning. Nyetablert djupvasskai på Hel- og rør som vert lagt gjennom veg kan ofte Ulike fysiske inngrep i vassdrag og kyst- lesylt og kaiområde i Ålesund er eksempel vere både feil dimensjonert og anlagt på vatn kan påverke straumforhold, vassut- på inngrep som påverkar vassmiljøet. ein slik måte at fisk får manglande eller re- skifting og endring av habitat. Dei fleste dusert vandringsmoglegheit. Smøla jeger- inngrepa skjer i dei grunne områda der 8.2.5 Vandringshindre og fiskerforening opplyser at for små og artsmangfoldet som oftast er størst, og Fysiske inngrep jf. både vasskraft, vass- feil utforma kulvertar under fylkesveg 669 slike endringar kan føre til endringar i øko- uttak og infrastruktur kan føre til at det på Smøla hindrar sjøauren i å vandre opp i vassdrag fleire stader på øya, desse er no kartlagt i samarbeid med Statens vegvesen og naudsynte tiltak må gjennomførast.

8.3 Forureining 8.3.1 Avløp og punktutslepp Forureining frå avløp dreiar seg både om diffuse kjelder i form av spreidd avløp (private enkeltanlegg) som ikkje er knytt til avløpsnett, samt punktutslepp frå reinseanlegg og /eller større fellesanlegg for avløp. Mykje spreidd busetnad i heile vassregionen tilseier mange separate/private avløpsanlegg, høgst truleg av varierande standard. Nokre stader går avløpet rett ut i vassdraga og sjøen, noko som igjen kan føre til auka grad av eutrofiering og gjengroing. Vidare arbeid med avløpspro- blematikk bør rettast mot rehabilitering og utskifting av leidningsnett, opprusting av reinseanlegg og pumpestasjonar,

Kulvertar som er feil anlagt kan vere eit vandringshinder for fisk. © Tormod Meisingset opprydding av spreidd avløp og grundig behandling av utsleppsløyver.

8.3.2 Landbruk Dei lågareliggande områda i heile vassregionen har innslag av landbruksverksemd. Påverknadane er størst i dei jordbruksin- tensive områda som f.eks. ved Hustad- og Farstadvassdraget i Fræna kommune. Påverknad frå landbruk dreiar seg først og fremst om avrenning av næringssaltene nitrogen og fosfor, og det er for det meste dei minste vatna og vassdraga som vert mest påverka. Årsakene kan vere avren-

Det er viktig at det er avsett nok kantvegetasjon langs- Sidebekkar er viktige gyteområde for sjøaure, og ning frå silopressaft, gjødselavrenning frå med vassdrag, både for å hindre avrenning og erosjon, kantvegetasjon bør oppretthaldast, samt at eventuelle utette gjødsellagre, gjødsellagre med for samt som skjul og næring for fisk. Her var det nok litt vandringshindre må utbetrast. © Tormod Meisingset liten kapasitet, overgjødsling og sprei- tynt. © Asbjørn Børset ing på ugunstige steder og tidspunkt. Enkeltår med store nedbørsmengder kan gi særleg stor utvasking av næringsstoff. Smøla har også ei utfordring kva gjeld næringsavrenning frå landbruk på grunn av intensiv grønnsaks- og grasproduksjon. Her medfører avrenning av næringsstoff frå jordbruksområda fleire stader begroing i den grad at det oppstår vandringshinder for anadrom fisk. Zoologisk Notat 2011-2 frå NTNU/Vitenskapsmuseet stadfestar dette. I Bergemsvatnet i Tingvoll har avrenning av næringsstoff frå forskjellige typar landbruksverksemd (jordbruk, skogbruk Punktutslepp kan føre til lokale utfordringar med eutrofiering og begroing. © Arne Kvalvik

12 Vesentlege vassforvaltningsspørsmål Vassregion Møre og Romsdal og pelsdyr) gjort at blågrønnalgar har eta- blert seg. Desse er giftige og legg begren- singar på bruken av vatnet både ovanfor landbruket (drikkevatn til dyr på beite) og friluftsliv. Handtering av husdyrgjødsel og handelsgjødsel er strengt regulert gjennom forskrift. Alle bønder er pålagt å ha gjødslingsplan og all bruk av gjødsel skal dokumenterast. Ein ny rapport frå NIVA, Elvetilførselsprogrammet (RID) – 20 års overvåking av tilførsler til norske kystom- råder (1990 – 2009), viser at utsleppa frå landbruket er gått ned.

8.3.3 Akvakultur Oppdrettsnæringa har mange lokalitetar som er godkjent for ulike artar og til ulike Avrenning frå landbruk kan ha lokale påverknader på mindre vatn og vassdrag, her frå det verna formål (matfisk, stamfisk, settefisk og -for Solnørvassdraget. © Kolbjørn Snekvik sking). Det er flest lokalitetar for matfisk av laks, aure og regnbogeaure, men mengda fisk i anlegga varierer med godkjend maksimal biomasse og produksjonssyklus for anlegget. Opne anlegg slepp ut store mengder næringssalt og organisk stoff. Det er påvist lokal botnpåverknad ved nokre anlegg i vassregionen. Forsking på regionale effektar tyder så langt på at dei fleste resipientane er gode nok til å tole dei store utsleppa, men meir kunnskap må til for å kunne avgjere risiko for skade.

8.3.4 Forureina botnsdiment og miljøgifter Dei fleste lokalitetane for matfiskproduksjon har gode resipientar for utslepp av næringssalt og organisk stoff. Ein del vassførekomstar er påverka av Lokale påverknader kan førekomme. © Asbjørn Børset forureining i sjøbotn, og dette gjeld spesielt for dei større byane eller områda som har eller har hatt mykje verft- og annan industri. Ein del vassførekomstar er truleg òg påverka av gamle deponi som lekk og gjev avrenning av sigevatn til grunnen. Borgundfjorden er relativt godt kartlagt, og det er påvist høge konsentrasjonar av ulike typar miljøgifter fleire stader i fjordsystemet. I tillegg er det påvist fleire typar miljøgifter i Åsefjorden og Ellingsøy- fjorden, f.eks. den brommerte flamme- hemmeren HBCDD og kvikksølv, i begge desse områda er det også kosthaldsråd for fisk og sjømat. I Sunndalsfjorden har det vorte ei betring i miljøtilstanden, men det er framleis kosthaldsråd inst i fjorden p.g.a. høge verdiar av PAH. Mattryggleiken for Fosnavågen har utfordringar med mellom anna botnsediment med miljøgifter. © Mattis Mikkelsen befolkninga skal vere i fokus i regionen, og er i så høve eit viktig innsatsområde i undersøkt og ein har funne til dels høge felt der dette kan ha påverka jordsmonnet vassforskriftsarbeidet. For meir informa- konsentrasjonar av miljøgifter i alle om- og vassmiljøet. Det er no teke i bruk eitt sjon om miljøgifter og kosthaldsråd i Vass- råda. Miljøgifter kjem også inn til kysten nytt brannskum, Moussol, som er heilt fritt region Møre og Romsdal, sjå matportalen. frå skipstrafikk, offshoreverksemd og med for fluorforbindingar (Klif.no). Klima- og no og miljostatus.no. Fjordområda utafor havstraumar frå andre land. Avinor har forureiningsdirektoratet og fylkesmannen mange verft t.d. i Gurskebotn, Larsnes og kartlagt tidlegare bruk av brannskum med er tilsynsmyndigheit for flyplassar og Ulsteinvik, Liavågen samt i Fosnavågen er miljøgiften PFOS rundt sine brannøvings- brannøvingsområde i Møre og Romsdal.

13 Vesentlege vassforvaltningsspørsmål Vassregion Møre og Romsdal Vesentlege vassforvaltningsspørsmål Vassregion Møre og Romsdal 8.3.5 Forureina overvatn frå transport og infrastruktur Nokre vassførekomstar er påverka av forureining frå transport og infrastruktur, og dette vil typisk vere område som er tett befolka og som har mykje trafikk. Over- vatn leiast ofte direkte til næraste resipient ureinsa, og det er kjent at overvatn frå urbane område kan innehalde tungmetall og andre miljøgifter. Salting av fylkesveg i Nesset kommune har påverka kvaliteten på drikkevatnet i enkelte vassførekomstar, det er også bekymring for vassmiljøet og floraen langsmed rv. 70 i Gråura mellom Sunndal og Oppdal. Brusdalsvatnet på Nordre Sunnmøre er ei viktig drikke- vasskjelde som forsyner svært mange menneskjer og er påverka av avrenning frå veg, her har Statens vegvesen iverksatt restriksjonar på vegsalting. Vegvesenet har kartlagt at det er for Søre Sunnmøre vassområde er til saman ca. 65 km med potensielle konfliktar når det gjeld kjemisk forureining i frå vegnettet. Dette kan omfatte konfliktar av typane små innsjøar, grunnvassførekomstar og private drikke- vasskjelder. I tillegg kan Geirangerfjorden vere påverka av utslepp frå cruisetrafikken.

8.3.6 Avfall Avfall til sjøs og i verna område er eit miljøproblem som har auka dei siste tiåra. Stormen “Dagmar” i jula 2011 avdekka for alvor utfordringane ein møter med dette.

8.4 Biologisk påverknad 8.4.1 Gyrodactylus salaris Gyrodactylus salaris er ein av dei viktigaste orsakane til laksedød i dag. Parasitten vart innført til Norge i midten av 1970-åra via infisert settefisk frå Sverige. Tettheten av lakseungar blir sterkt redusert som følgje av høg dødelegheit. Etter 5-7 år kan nesten alle lakseungane borte, og den lokalt tilpassa laksestammen utryd- dingstrua. Mange elver på Søre Nordmøre og Romsdal har fått påvist denne parasitten (Miljøstatus 2012). Miljødirektoratet er nasjonalt ansvarlig for utgreiing av bekjempingssstrategiar, tiltak i vassdrag og informasjon om effektar av G. salaris. Mattilsynet er mellom anna ansvarleg for overvakningsprogram, smitte- begrensande tiltak, smittehygieniske tiltak ved behandling, informasjon om smitte- status og smitteførebyggjande tiltak. Behandling og tiltak vil skje dei nærmaste åra, og i ettertid vil det vere viktig å forhindre ny smitte i regionen og bygge opp © Asbjørn Børset igjen dei lokale laksebestandane.

14 Vesentlege vassforvaltningsspørsmål Vassregion Møre og Romsdal 8.4.2 Andre framande artar Den framande arten ørekyte utgjer eit problem i fleire vatn (vasskraftmagasin) t.d. på Nordmarka i Surnadal kommune. Pungreka Mysis spp. finn ein i Gjevilvatnet i Oppdal, og er også påvist i Rognestøyls- vatn i Ørsta kommune, det er usikkert korleis den har kome seg dit. Tidlegare ut- setting av pungreke og ørekyte i regulerte innsjøar førte ikkje til den forventa be- tringa i fiskebestandene. Tvert i mot førte utsettingane til ein nedgang i bestandane av aure og røye. Årsaka er at pungreka og ørekyte spiser dyreplankton og konkurre- Avfall til sjøs og i verneområde er eit problem både for vassmiljøet og dyreliv. Her frå Smøla kommune rer med fisken om denne maten. etter stormen “Dagmar”. © Olav Inge Edvardsen Nokre vatn på Sula er påverka av gjedde, si side for å redusere rømming av fisk frå Når det gjeld karakterisering i høve lus og det er så langt ikkje vurdert at dette er oppdrettsanlegga dei siste åra. Innføringa rømming, viser ein til brev frå Miljøvern- noko vesentleg påverknad. av skjerpa krav til teknisk standard har departementet av 6. juli 2012 som igjen Møre og Romsdal er eit fylke med stor ført til store investeringar i nytt utstyr frå viser til pågåande arbeid i Miljøvernde- skipstrafikk. Inntak og utslepp av bal- næringa si side og fokus på forbetring av partementet med kvalitetsnorm for villaks lastvatn frå skip i internasjonal trafikk kan drift har gitt gode resultat. Rømmingstala og i Fiskeri- og kystdepartementet med medføre risiko for uttilsikta spreiing av har også vist ein nedadgåande trend dei utvikling av målemetodar og grense- framande artar. Økosystem kan kome i siste åra. Sjølv om tala er hefta med ein verdiar for kva som skal vere berekraftig ubalanse og opprinnelege artar kan stå i usikkerheit tyder dei på at rømminga av miljøpåverknad, med særskilt fokus på fare for å verte utrydda. Eksempelvis er laks i Norge i 2012 var rekordlav. genetisk integritet/rømming og lakselus japansk sjølyng funne i Borgundfjorden og Undersøkingar utført av NINA på haustfis- på villfisk. I brevet vert det understreka at Ellingsøyfjorden. ket (2011) viser at innslaget av rømt opp- departementa sitt arbeid vil bidra til eit be- drettslaks dei siste 5 åra har ein generell tra kunnskaps- og vurderingsgrunnlag om 8.4.3 Lakselus og rømt oppdrettsfisk nedgang i dei tre viktigaste lakseelvane villaks og dei menneskeskapte faktorane Lakselus og rømming utgjer i Møre og i fylket. I følgje HI sin risikovurdering av som villaksen er påverka av og som kan Romsdal, som resten av landet, dei største miljøverknadene frå fiskeoppdrett (Rap- brukast for å oppdatere karakteriserings- miljøutfordringane til oppdrettsnæ- port 2012) er det i Møre og Romsdal ein resultatet. Departementa er ikkje ferdige ringa. Oppdrettsnæringa har saman med signifikant nedgang i innblanding av rømt med dette arbeidet, og derfor vert karak- myndigheitene arbeidet for å redusere fisk i Møre og Romsdal i perioden 2006 teriseringa i høve lus og rømming satt på lusemengda i oppdrettsanlegga. Bruken – 2011. Det er lite kjent i kva grad opp- vent i vassregionane inntil nye styringssig- av reinsefisk er aukande i oppdrettsan- drettslaks har kryssa seg inn i dei villelak- nal frå departementa føreligg. legga med god effekt. I fjordsystem med sebestandane. For å forstå konsekvensane intensivt oppdrett er villaks og sjøaure må det gjennomførast studiar som måler utsett for infeksjonar av lakselus. Sjøauren grad og effekt av slike innkryssningar. Det er spesielt hardt utsatt då den oppheld seg er generelt eit behov for å auke overva- i fjord- og kystområde heile sommaren då king av rømt laks, samt kvalitetssikring av lusenivået er på det høgaste. I følgje HI sin data (Risikovurdering norsk fiskeoppdrett, risikovurdering av miljøpåverknadene frå HI 2012). fiskeoppdrett (Rapport 2012) kom Møre Det er viktig at det intensive arbeidet som og Romsdal godt ut samanlikna med dei forsking, mynde og oppdrettselskapa driv fleste andre fylka på effektar av lakselus Lakselus er ein av dei største trugslane mot dei ville for å redusere mengda lakselus og røm- bestandane av anadrom laksefisk i Vassregion Møre og på vill laksefisk i 2010 og 2011. For 2012 ming blir vidareutvikla. Romsdal . © R.M. Serra Llinares varierer estimert bestandsreduksjon av laksesmolt som følgje av lakselusinfek- Bilete til venstre: Batnfjordselva er ein av mange som er sjon frå lav til høg på dei forskjellige ramma av lakseparasitten Gyrodactylus salaris. © Tormod Meisingset. undersøkte lokalitetane. Resultata viser ei Nærbiletet av lakseparasitten. © Trond Haukebø auke ved eit par stasjonar i luseinfeksjon under smoltutvandring av laks. Estimert lakselusrelatert dødelegheit på sjøaure er generelt høgare, og situasjonen er forverra frå tidlegare år. Rømming av laks frå oppdrettsanlegg utgjer i dag ein trussel mot den genetiske integriteten til villaks. Det gjort eit stort arbeid frå oppdrettsnæringa og forvaltinga

15 Vesentlege vassforvaltningsspørsmål Vassregion Møre og Romsdal Vesentlege vassforvaltningsspørsmål Vassregion Møre og Romsdal 8.5 Påverknader som dekkjer dei største områda og gir dei største belastningane For alle nivå i forvaltninga er det krav om at moglege inngrep og tiltak vert vurdert jf. naturmangfaldloven § 10 om økosys- temtilnærming og samla belastning, dette gjeld også for påverknadar som vil ha ein effekt på miljøtilstanden i vassførekomstar, og er eit særs viktig prinsipp i vassforskriftsarbeidet.

Generelt er fysiske inngrep, forureining og Bilete til venstre: Gråsjøen i Trollheimen kan til tider vere betydeleg nedtappa på sommaren. © Asbjørn Børset Bilete til høgre: NVE kan pålegge kraftselskap minstevassføring, og fører tilsyn og kontroll av dette. © Pernille Bruun biologisk påverknad dei største utfordringar for vassmiljøet i Vassregion Møre og Romsdal. Meir spesifikt er dette: 8.6 Allereie igangsette miljøtiltak Fysiske inngrep: Mange kommunar og sektormyndigheiter - Pålegg om minstevassføring Fysiske inngrep: har allereie mange prosjekt gåande som - Pålegg om fiskeutsettingar i - Vasskraftutbygging har eller på sikt vil vere med å betre kvali- regulerte vassdrag - Vassuttak til vassforsyning og industri teten på vassførekomstane våre, desse - Redusert nedkjøringshastigheit i (inklusiv settefiskproduksjon) tiltaka er både førebyggande, forbetrande kraftverk - Fysisk endring av elveløp og restaurerande. Denne opplistinga er - Redusert nedtapping av enkelte - Gjengroing av vassdrag ikkje uttømmande, men gir eit visst kraftmagasin i sommarmånadane - Fiskevandringshinder, landbrukstiltak bilete av situasjonen i Vassregion Møre og - Bygging / vedlikehald av tersklar og vassforsyningsreservoar/ Romsdal. - Fjerning av vandringshinder i drikkevassforsyning gytebekker - Flaumsikring - Driftsplan for sjødeponi Fangdammer er effektive tiltak for å forhindre (Frænfjorden – Hustadmarmor A/S) avrenning frå landbruk til nærliggande vatn og Forureining: vassdrag. © Asbjørn Børset - Miljøgifter i fjordar, hamner og Møre og Romsdal har ein langstrakt kyst med botnsediment stor skipstrafikk og samstundes mange sårbare verneområde, som her ved Runde. Viktig med god - Avrenning og utslepp frå industri, oljevernberedskap. © Kirsti Smenes landbruk og avløp

Biologisk påverknad: - Gyrodactylus salaris - Lakselus - Rømt oppdrettsfisk

Fiskeridirektoratet driv tilsyn av oppdrettsanlegg i arbeidet med 0-visjon ved tanke på rømming. © Mattis Mikkelsen

16 Vesentlege vassforvaltningsspørsmål Vassregion Møre og Romsdal Forureining: - Gjennomføring og rullering av kommunale avløpsplaner - Oppretthalding av vegetasjonssoner - Bygging av fangdammer - Innføring av programmet Kvalitets- system i landbruket (kvalitetssikring) - Streng handheving av søknadar om spreiing av husdyrgjødsel utover siste frist om hausten - Forskriftsfesta krav om minimum 2 månader brakklegging mellom kvar produksjonssyklus i oppdrettsanlegg - Stort fokus på å optimalisere fôrforbruket i oppdrettsanlegg - Overgang til betre oppdrettslokaliteter - Kontinuerlig overvaking av påverk- naden til lokaliteten sin toleevne på alle oppdrettslokalitetar gjennom periodiske miljøutgreiingar jamfør MOM systemet (fastsett i NS9410 og Akvakul- turdriftsforskrifta). Tiltak som forlenga brakklegging og utsett fiskeutsett blir kravd viss miljøtilstanden på ei lokalitet viser belastning utover gitte tålegrenser - Tildekking av miljøgifter, både naturleg og fysisk - Prosjekt “Ren Borgundfjord” skal lage ein tiltaksplan for opprydding av miljøgifter i delar av Borgundfjorden (Aspevågen) - Pålegg til verft om opprydding for å hindre spreiing av miljøgifter frå forureina grunn til sjø - Muddring av Fosnavåg hamn (Kystverket) - God beredskap ved skipsulukker, uønskt utslepp

Biologisk påverknad: - Bekjemping av lakselus på fisk i oppdrettsanlegg, felles våravlusing - Skjerpa tekniske krav til oppdrettsanlegg og forbetring av internkontroll rutinar for å hindre rømming av oppdrettsfisk - Hindre spreiing av ørekyt, mysis og Gyrodactylus salaris

Mange sektormyndigheiter driv med tilsyn og kontroll av verksemder for å sørgje for at t.d. konsesjonsvilkår, regelverk og utsleppsløyver vert følgt. Dei kan også gje pålegg om miljøforbetrande tiltak og utgreiingar innan sitt sektorlovverk.

Bygging av laksetrapper forbi vandringshindre er viktige miljøforbetrande tiltak i regulerte elver. Her ved Holsfossen, Valldøla. © Kjersti Finholt

17 Vesentlege vassforvaltningsspørsmål Vassregion Møre og Romsdal Vesentlege vassforvaltningsspørsmål Vassregion Møre og Romsdal 9 Vesentlege brukarinteresser

9.1 Vassregion Møre og Romsdal Vassregion Møre og Romsdal kan by på eit variert mangfald av natur med mykje vatn, og området spennar frå høge fjell, elv- og fjordsystem til skjergard og storhavet ved kysten. Brukarinteressene er mange, og speglast i det regionen har å tilby. Nedafor følgjer ei liste over dei viktigaste brukarinteressene:

9.1.1 Brukarinteresser - Akvakultur - Badeplassar - Drikkevatn (husdyrhald, vatningsanlegg for landbruket etc.) - Elveeigarlag - Vasskraft/vassuttak - Fritidsfiske og yrkesfiske - Friluftsliv - Fritidsbåtar og skipstrafikk (småbåthavnar, større hamneanlegg) - Grunneigarar - Landbruksinteresser - Næringsinteresser/industri - Turisme

9.1.2 Andre interesser av særleg viktigheit - Beskytta område (verna vassdrag, naturreservat, myr og våtmark, landskaps- vernområde, fossesprutsonar, viktige bekkedrag) - Biologisk mangfald (t.d. elvemusling, vassinsekter, ålegras) - Flaum- og erosjonssikring - Kulturminne

Reine fjordar og buldrande elvestryk er ein av grunnane til at turistar kjem til Møre og Romsdal. “Fossekonserten” i - Oppretthalding av gode resipientar Valsøybotn hadde ikkje vore den same om fossen var tørrlagt. © Tormod Meisingset - Laks- og sjøaure

Naturreservat er viktige områder som ein skal ta ekstra omsyn til. Her ved Sandblåst/ Gaustadvågen naturreservat. © Asbjørn Børset

18 Vesentlege vassforvaltningsspørsmål Vassregion Møre og Romsdal 9.1.3 Moglege interessekonfliktar sentrum- og landbruksområde. Sam- ressursane. Må takast omsyn til i - Avløp-badeplassar (bakteriar) stundes vil slik flaumforbygging kunne arealplanlegginga - Avløp-drikkevatn ha negative økologiske konsekvensar for - Økonomiske og samfunnsøkonomiske - Avløp-rekreasjon/friluftsliv den forbygde elva og for sideelvar og for interesser ved utbygging av til dømes - Avløp - akvakultur/villfisk områda nedstrøms forbygginga vasskraftverk og infrastruktur kontra - Akvakultur-friluftsliv/laks og sjøaure - Industri-friluftsinteresser miljøinteresser. - Avrenning frå landbruk-rekreasjon/ - Kantvegetasjon. Arealpress og private - Våtmark/myr – utbygging/grøfting. friluftsliv/badeplassar/akvakultur interesser fører ofte til øydelegging av Vatn er grunnlaget for det mangfaldige - Avløp-næringsmiddelindustri. Det fins kantvegetasjon. Bevaring av slik vegeta- og ofte særprega plante- og dyrelivet eksemplar på at industrien slepp ut av- sjon er viktig for erosjonssikring og for som ein finn i tilknyting til våtmarkene. fallsvatn i nærleiken av område for inntak å hindre avrenning til vatn, og fordi dei Mange og ofte dei mest produktive av vatn til settefiskanlegg/oppdrett har betyding som spreiingskorridorar områda har vorte grøfta ut og tørrlagt - Bekkelukking. Tidlegare praksis har vore for mange artar. Kantvegetasjon som for landbruksproduksjon, dei er blitt fylt å legge bekkar i røyr ved utbygging av gjev skjul for fisk vil vere med på å halde ut og nytta som byggjegrunn og dei har nye areal, men trenden no er å gjenopne predasjonsratane nede. Kunnskapen må ofte vorte nytta som deponi for avfall og slike for å hindre igjentetting og flaum aukast om nytten av slike tiltak. skrot. I Møre og Romsdal er det laga ei - Drikkevatn-vegsalting. Ein del drikke- - Vasskraftutbygging og ferskvassfisk. verneplan for våtmark (Miljøstatus Møre vasskjelder har vorte forureina av salt Mange lakse- og aureførande vassdrag og Romsdal). frå veg. Det er satt i gang eit prosjekt har vorte påverka av vassdragutbyg- - Taretråling. Denne verksemda kan ha SaltSmart for å betre forholda i nokre av ging, som ofte endrar levevilkåra for økologiske konsekvensar for det marine dei vassførekomstane som er påverka av fisken og det biologiske mangfaldet i miljøet. I Møre og Romsdal er dette avrenning frå vegsalt. elvane regulert gjennom ei eiga forskrift; FOR - Flaumforbygging-biologisk mangfald. - Vasskraftutbygging-friluftsliv/økosystem 1992-09-29 nr 734: Forskrift om regu- Flaumforbygging og andre tiltak for å i fjordane lering av fiske og taretråling, Møre og hindre flaum er viktig for å sikre bustad-, - Utbygging. Fører til press på vass- Romsdal (Lovdata 8.3.2013)

19 Vesentlege vassforvaltningsspørsmål Vassregion Møre og Romsdal Vesentlege vassforvaltningsspørsmål Vassregion Møre og Romsdal 10 Når vi miljømåla?

10.1 Vassregion Møre og Romsdal Ein vassførekomst vert sett til mogleg I kystvassområde med redusert vass- Jfr. vassforskrifta § 4 skal vassførekom- risiko (gul farge i Vann-Nett) dersom: utskifting kan store utslepp av organisk stane har minst god økologisk og kjemisk stoff og næringssalt frå kloakk, nærings- tilstand. Dei fleste vassførekomstane i - Ein er usikker på påverknadar, grad av middelverksemd og industri endre Møre og Romsdal har godt vassmiljø, og påverknad, og framtidig trend og miljøtilstanden til moderat eller dårlegare. i desse er det vesentleg at tilstand blir utvikling Miljøgifter frå industri, forureina grunn oppretthalden. I vatn kor miljøtilstanden - Har for dårleg kunnskap og data på eller sediment i sjø kan gje dårleg kjemisk er dårlegare enn god må det settast inn miljøtilstand tilstand eller moderat eller dårlegare tiltak i planperioden 2016 – 2021 for å økologisk tilstand. betre tilstanden, evt. utføre grundigare Mogleg risiko skal ikkje kunne brukast frå vurderingar, overvaking og undersøkingar sommaren 2013, då skal meir kunnskap, Lakseparasitten Gyrodactylus salaris har som sikrare seier noko om miljøtilstanden overvaking og data kunne avgjere om ein svekka laksebestandane slik at tilstanden og påverknader. vassførekomst vert satt til risiko eller ingen er moderat eller dårlegare. Tilleggsbelast- risiko. ning frå lakselus, rømt oppdrettsfisk, sterkt Kva er risiko etter vassforskrifta? fiskeuttak og svekka næringstilgang i Ein vassførekomst vert sett til risiko (raud 10.1.1 Risikovurdering Møre og havet, forsterkar den negative situasjonen. farge i Vann-Nett) for å ikkje nå miljømåla Romsdal vassregion innan 2021 dersom eit av følgjande krite- Hovudårsaka til at vassførekomstar kjem rium er til stades: i risiko er fysiske inngrep i samband med kraftutbygging og andre vassuttak. Dette - Tilstanden til eit kjemisk eller biologisk skuldast anten stor reguleringshøgde kvalitetselement er forventa å vere eller liten minstevassføring. Også fysiske dårlegare enn god i 2021 inngrep langs elver eller strandsona i - Økologisk tilstand er i dag svært god og kystvatn som forbyggingar, fjerning av den er forventa å verte forverra til 2021 kantvegetasjon eller andre fysiske inngrep - Vassførekomsten er kandidat til sterkt kan gje risiko. modifisert vassførekomst (SMVF) - Minst ein påverknad er forventa å ha Forureining med tilførsel av for store stor effekt i 2021 mengder organisk stoff, næringssalt eller - Fleire påverknader er forventa å ha miljøgifter gjev også risiko for ikkje å nå middels effekt i 2021, som truleg miljømåla. Det oppstår for stort fosforinn- medfører at miljømåla ikkje vert nådd hald i både grunne innsjøar og sakteren- nande elvar i landbruksområda i ytre strok. Ein vassførekomst vert sett til ingen risiko (grøn farge i Vann-Nett) for å nå miljømåla innan 2012 dersom eit av følgjande krite- rium er til stades:

- Økologisk tilstand er venta å vere svært god, og god kjemisk tilstand i 2021 - Økologisk tilstand er og venta å vere god, og ein ventar god kjemisk tilstand i 2021 - Vassførekomsten er forventa å vere lite påverka i 2021 - Ingen påverknad er venta å ha stor effekt i 2021 - Berre få påverknader er venta å ha middels effekt i 2021, som truleg ikkje medfører at miljømåla ikkje vert nådd

20 Vesentlege vassforvaltningsspørsmål Vassregion Møre og Romsdal Oppdemming og uttak av drikkevatn kan gje risiko for å ikkje nå miljømåla om god økologisk status innan 2021. © Asbjørn Børset

10.1.2 Risikovurdering Nordre Nord- møre vassområde (per 23.mai 2012) Det er risiko pga. høge næringssaltinn- hald i nokre elver og innsjøar på Smøla, samt kraftutbygging i Surna, Toåa, Bævra, Valsøyfjorden m.v. Framtidig fokus bør vere på forureining, vasskraft og samla belastningar på laks og sjøaurebestandane på Nordre Nordmøre.

10.1.3 Risikovurdering Søre Nordmøre vassområde (per 23. mai 2012) Det er risiko pga. høge næringssaltinnhald og miljøgifter i sunda i Kristiansund. Det er miljøgifter i inste del av Sunndals- fjorden. Det er høge næringssaltinnhald i nokre elver og innsjøar i fleire kommunar i vassområdet. Kraftutbygging i Driva, Litledalselva og Meisal m.v. gjev risiko. Gyrodactylus salaris i Driva, Litjdalselva, Usma og Batnfjordselva gjev risiko.

21 Vesentlege vassforvaltningsspørsmål Vassregion Møre og Romsdal Vesentlege vassforvaltningsspørsmål Vassregion Møre og Romsdal 10.1.4 Risikovurdering Romsdal vassområde (per 23. mai 2012) Det er risiko pga. høge næringssaltinnhald og miljøgifter i hamnebassenget i Molde. Det er miljøgifter i Nerbøvågen, Samfjor- den og Tomrefjorden. Det er også risiko i kystvatn med redusert utskifting i Fræna. Det er også risiko pga. høge nærings- saltinnhald i nokre elver og innsjøar i ytre Fræna, Aukra og Sandøy. Kraftutbygging i Aura, Grytten, Istadelva og Verma m.v. gjev risiko, samt vassuttak i Hustadvassdraget. Gyrodactylus salaris i Rauma, Isa/Glutra, Skorga, Måna og Innfjordselva gjev risiko.

10.1.5 Risikovurdering Nordre Sunnmøre vassområde (per 23. mai 2012) Det er risiko pga. høge næringssaltinnhald og miljøgifter i vågane i Ålesund og Sula. Kraftutbygging i Tafjordområdet og Stranda/Sykkylven m.v. gjev risiko.

10.1.6 Risikovurdering Søre Sunnmøre vassområde (per 23. mai 2012) Det er risiko pga. høge næringssaltinnhald og miljøgifter i «Grøne korridor» mellom Ulstein og Herøy. Det er også miljøgifter i Fosnavågen, inst i Gurskebotn og på Larsnes. Kraftutbygging i Tussaområdet, Åmela, Ørsta, Sør-Brandal og Gjerdsvika m.v. gjev risiko.

10.2 Oppsummering risikovurdering Framtidig fokus bør vere på miljøgifter i fjordar og hamner, forureining, kraftutbygging og samla belastningar på laks- og sjøaurebestandane (avløp, landbruk, Gyro- dactylus salaris, lakselus, rømt oppdrettslaks). Effekten av nasjonale laksefjordar- og vassdrag bør undersøkast.

22 Vesentlege vassforvaltningsspørsmål Vassregion Møre og Romsdal 11 Hovudutfordringar for vassmiljøet

11.1 Vassregion Møre og Romsdal i vassregionen og ein slik tabell kan ikkje miljøtilstanden ikkje er god, og tiltak for Vi har mykje god vasskvalitet i Vassregion fange opp alle typar problemstillingar. å ta vare på den gode miljøtilstanden der Møre og Romsdal, og det skal vi framleis Likevel meiner vassregionutvalet at desse den er god i dag. Dette krev ein god dialog ha. Framleis skal ein arbeide for å forbetre utfordringane gir eit bilete av kva vassre- med alle problemeigarane, der problem- dagens miljøtilstand, og det er sam- gionen må jobbe med vidare. Tabell 2 tek eigarane er dei som både er ansvarleg for stundes viktig å ha fokus på framtidige for seg trendar og det vidare arbeidet med gjennomføring av tiltak og dei som har inngrep/forureining. Gode rutinar for vassforskrifta, medan tabell 3 synleggjer myndigheit til å pålegge tiltaka saksbehandling, godt samarbeid mellom nokre forvaltningsmessige utfordringar. sektormyndigheiter, kommunar og næring er ein del av dette. Innan utgangen av 2013 skal alle vassom- råda ha laga ein tiltaksanalyse. I arbeidet I tabell 1, neste side, er det lista opp utfor- med tiltaksanalysen må vassområda sær- Sektormyndigheiter og kommunar må forhalde seg til dringar for vassregion Møre og Romsdal. leg fokusere på utfordringane nedanfor vassforskrifta, forvaltningsplanen og tiltaksprogram Det er mange små og store utfordringar og finne tiltak for å betre situasjonen der ved gjennomføring av nye tiltak. Her ved nye E39 ved Batnfjordsøra, Gjemnes. © Tormod Meisingset

23 Vesentlege vassforvaltningsspørsmål Vassregion Møre og Romsdal Vesentlege vassforvaltningsspørsmål Vassregion Møre og Romsdal 11.1.1 Hovudutfordringar, problemeigarar og kunnskapsbehov Tabell 1. Hovudutfordringar, problemeigarar og kunnskapsbehov

Utfordring (tilfel- Skildring av utfordring for vassmiljøet Problemeigarar Kunnskapsbehov dig rekkjefølgje)

Akvakultur Akvakultur har ei samansett påverknad på vassmiljøet. Oppdrettsnæringa Effektar på fastsitjande makro- Fordi dette er ei stor næring, har vi valt å omtale desse Fylkesmannen algar og hardbotnsamfunn utfordringane samla Fiskeridirektoratet (korallar, svampar). Mattilsynet Ville laksefiskbestandar vert negativt påverka av lakselus, som Fylkeskommunen Effektar av miljøgifter laksesmolt og sjøaure i kystvatn. (kobbar flubenzuroner)

Rømt fisk kan gjere fysisk skade på gyteplassar til villfisk, samt Meir kunnskap om førekom- innkrysning i ville bestandar sten av viktige naturtypar i kystvatnet. Utslepp frå næringa kan ha effektar på økologien i kystvatnet Innslag av rømt oppdrettsfisk i elver og vassdrag og korleis Vassuttak til settefiskanlegg kan påverke elveøkologien. dette påverkar villaksen, og effekten lakselus har på vill laksefisk

Avløp Kommunale avløp og spreidde avløp kan vere en kjelde til over- Kommunane Kunnskap om den faktiske miljø- gjødsling og tilslamming i lokale vassdrag og fjordar. Dette kan Fylkesmannen tilstanden i vassførekomstar føre til algeoppblomstring og endra artsamansetning som er påverka av avløp, slik at ein lettare kan prioritere kvar ein skal setje inn tiltak.

Effektar på fastsitjande makroalgar (ålegras)

Effektar av miljøgifter

Flaumsikringsan- Tiltak for å hindre at vatn flaumar over og gjer skade på land- Kommunane Treng kunnskap om faktiske legg i elvane og bruksareal eller bustadområde hindrar vatnets naturlege løp, og NVE effektar og kvar ein kan setje tiltak for å hand- dermed også dei naturlege prosessane i elva. FM inn effektive tiltak tere overvatn i Elveøkosystemet vert meir einsidig når elva vert retta ut og plas- FK bustadområde tra; kulpar, høler, gytegroper, tilgangen på sideelvar og område Treng kunnskap om god med ulik fart på vatnet, forsvinn, og talet på og førekomsten av overvasshandtering artar i elva vert redusert.

Gyrodactylus Stor dødelegheit blant lakseungar og trugar laksebestanden i Miljødirektoratet Betre kunnskap om smitte- salaris elvane Mattilsynet kjelder og bekjemping Fylkesmannen Bekjempe G. Salaris og hindre vidare smittespreiing Elveeigarlag

Landbruk Gjødsling, erosjon, utvasking, avrenning silo/rundball etc. som Landbruksnæringa, Overvaking av påverknadar frå kan føre til forureining og eutrofiering kommunane, landbruk der vassmiljøet vert Årsakene til forureining frå landbruket kan blant anna vere fylkesmannen sterkt påverka avrenning frå silopressaft, gjødselavrenning frå utette gjødsel- lager, gjødsellager med for liten kapasitet, overgjødsling og Kan nye driftsmetodar ved sam- gjødselspreiing på ugunstige stader og tidspunkt. Avrenning frå drift/store einingar føre til meir jordbruksaktivitet er ikkje vurdert som noko betydeleg problem i konsentrert husdyrgjødsling? dei store og vassrike elvane. Enkelte små vassdrag og sidebekker til store vassdrag kan vere betydeleg påverka av landbruksforu- Effektar på fastsitjande reining. makroalgar (ålegras)

Effektar av miljøgifter

Sjøbotn med Utanfor verft og anna industriverksemd er det fleire stader i Industrien Treng meir kunnskap om miljøgifter fylket påvist miljøgifter i sjøbotn. Desse miljøgiftene utgjør ein Grunneigarane moglege og gjennomførbare fare for økosystemet, mange stoff brytast seint ned og hopar seg Eigarane av deponi, tiltak. opp i næringskjeda. Dette kan føre til høge nivå i både fisk og Kommunane skaldyr, men og i sjøfugl og andre dyr høgt opp i næringskjeden. Staten Misdanningar, reproduksjonsskader og kreft kan føre til endringar Fylkesmannen i naturleg førekomst og utbreiing av artane. Miljøgifter utgjer òg ein fare for folks helse på lang sikt.

Vasskraft- Lita eller inga minstevassføring i elvane, raske og store vasstands- Kraftselskapa Treng kunnskap om effektar reguleringar endringar, unormal vasstemperatur, manglande årstidstilpassa Settefiskanleggseigarar av reguleringane, både enkelt- og vassuttak til vassføring og vasstand og auka gjengroing som følgje av endra NVE vise- og samla. industri vassføring og endra isforhold og isoppstuving har konsekvensar Fylkesmannen for fisk, botndyr, vassplanter og algar. grunneigarane, kommunane

Anna ureining Frå veg, frå industri, overflateavrenning frå byer og tettstader. Treng kunnskap om kvar ein kan setje inn effektive tiltak. Meir kunnskap om førekomsten av viktige naturtypar i kystvatnet.

Effektar av miljøgifter

24 Vesentlege vassforvaltningsspørsmål Vassregion Møre og Romsdal 11.1.2 Trendar og vidare arbeid med vassforskrifta Tabell 2. Trendar og vidare arbeid med vassforskrifta

Tema Trendar /utvikling Vidare arbeid

Akvakultur Er ei næring i vekst. Prioritert av fylket. Eiga regional faggruppe som skal jobbe vidare med ulike påverknader som lus og rømming.

Vasskraft- Ei næring i vekst. Prioritert av fylket. Mange søknader inne Arbeid med SMVF. (Endeleg utpeiking, miljømål, reguleringar og om småkraftverk. kunnskapsbehov). Endeleg fastsetting av SMVF vert vassuttak til industri gjort i Vassregionutvalet. (settefiskanlegg) Strengare miljøkrav ved kraftutbyggingar og andre inngrep i vassdrag. Finne avbøtande tiltak innan for gjeldane konsesjonar.

Revisjon av konsesjonsvilkår for nokre kraftverk som truleg Framtidige inngrep (småkraft, settefiskanlegg). Jobbe vil betre miljøtilstanden. med å skape dynamikk mellom forvaltningsplanen for vatn og den normale saksgangen for slike inngrep, Endringar i lovverk for revisjon av konsesjonsvilkår kan skje dettefor å skape ein heilskapeleg vassforvaltning slik som følgje av muleg ESA-dom. vassforskrifta krev.

Mange settefiskanlegg utvidar og nye etablerast.

Flaumsikringsanlegg Klimaendringar gjer det stadig meir naudsynt med Finne moglege avbøtande tiltak ved gamle i elvane og tiltak for å flaumsikring. flaumsikringsanlegg. handtere overvatn i bustadområde Klimaendringar gjer det stadig viktigare med godt planlagt Sjå arbeidet med forvaltningsplanen for vatn i saman- overvasshandtering i etablerte og nye bustadområde. heng med arbeidet med klimatilpassing. Finne tiltak som både sikrar mot flaum og skapar betre vassmiljø. Klimaendringar gjer det stadig viktigare med smart arealplanlegging rundt elvar og vatn. Framtidige inngrep (grøfting, kanalisering, skadeføre- byggande tiltak, reparerande tiltak). Vekst og press på areala. Jobbe med å skape dynamikk mellom forvaltnings- Auka grad av urbanisering fører til fleire tette flater og auka planen for vatn og den normale saksgangen for slike flaumfare i vassdraga inngrep. For å skape ein heilskapeleg vassforvaltning slik vassforskrifta krev.

Finne tiltak innan arealplanlegginga som tek omsyn til vassmiljøet og andre viktige interesser som flaumsikring.

Sjøbotn med miljø- Pålegg til visse bedrifter frå FM om å sikre forureina grunn vil Finne moglege tiltak for å rydde opp. gifter redusere tilførslar av miljøgifter til sjøen. Finne gode tiltak for å unngå framtidig ureining frå småbåthamner, forureina grunn osb. Planlagt opprydding i m.a. Aspevågen. Men elles få prosjekt for opprydding. Arbeide for å finne gode prosjekt, skape samarbeid om tiltak.

Avløp Mange av dei kommunale reinseanlegga vil bli betydeleg Jobbe for å skape dynamikk mellom arbeidet med dei oppgradert dei neste åra, og kommunale utslepp til sjø er kommunale avløpsplanane, det kommunale arbeidet eit avtakande problem og har stadig færre negative miljø- med separate avløpsanlegg og forvaltningsplanen for effektar. Når det gjeld spreidde avløp, spesielt til små bekkar vatn. Slik at ein sikrar omsynet til eit godt vassmiljø og og vassdrag, så er dette framleis ei utfordring. sårbare resipientar. Sjå på mogleg erfaringsutveksling/samarbeid mellom kommunane. Utarbeide hovudplanar for vassmiljø.

Landbruk Gardsbruk leggast ned. Samanslåingar og større einingar.

Akutt forureining Meir skipstrafikk kan auke faren for uhell og oljeutslepp Auka beredskap

Anna ureining Auka grad av urbanisering fører til fleire tette flater og auka flaumfare i vassdraga

25 Vesentlege vassforvaltningsspørsmål Vassregion Møre og Romsdal Vesentlege vassforvaltningsspørsmål Vassregion Møre og Romsdal 11.1.3 Forvaltningsmessige utfordringar Tabell 3. Forvaltningsmessige utfordringar

Manglande data/ Kommunene, Fylkeskommunen, Vanskelig å vurdere tiltak der ein manglar data. kunnskapsgrunnlag Fylkesmannen, sektorstyresmaktene

Informasjon og Vassregionmyndigheita, alle Vassforskrifta sett tydelege krav til brei medverknad i arbeidet med forvalt- medverknad ningsplanane for vatn. Involvering av ulike typar interessegrupper og politisk merksemd om oppgåvene er vanskeleg, men svært viktig. Involvering av skular kan vere med på å styrke arbeidet

Manglande Kommunane, sektormyndigheiter Har for lite ressursar/personar til å følgje opp arbeidet. Meir interkommunalt kompetanse og samarbeid kan vere ei løysing kapasitet/ressursar Kommunane har ei nøkkelrolle i vassforvaltninga. At kommunane har nok kompetanse og ressursar til å utføre sine oppgåver er viktig. Problemområde som er nemnt: - Overvaking av resipientar, - Tilsyn med private reinseanlegg (kapittel 12 og 13 i forureiningsforskrifta) - Tilsyn med konsesjonsfrie kraftverk - Miljøfagleg/vassfagleg kompetanse i kommunal forvaltning (arealforvaltning)

Samarbeid Alle Utfordrande reint administrativt å få kabalen til å gå opp når det gjeld deltaking etc.

Økonomi Kommunane, Fylkeskommunen, Det er sett av for lite pengar til arbeidet. Ein ikkje får gjennomført dei Fylkesmannen, målsettingane/tiltaka ein har sett seg som mål. Større statleg Sektormyndigheitene meirfinansiering må til! Miljødepartementet

Koordinering av Sektormyndigheitene, kommunane, Vassforskrifta set store krav til heilskapleg vassforvaltning. Det krev ei myndigheiter vassregionmyndigheita samordning av sektormyndigheitene sitt arbeid med ulike utfordringar. Samarbeid mellom kommunane og fagmiljø om både tiltak og overvaking vil styrke vassforvaltninga. Det er viktig å finne gode samarbeidsmåtar i vassområda og vassregionen.

26 Vesentlege vassforvaltningsspørsmål Vassregion Møre og Romsdal 12 Uavklarte 13 Liste over relevante problem- linker og litteratur Vassforskriftsarbeidet Informasjon om arbeidet www.vannportalen.no/moreogromsdal stillingar i Møre og Romsdal Medverknad, roller, Planprogram 2010-2015 http://www.vannportalen.no/enkel. 12.1 Datamangel tidsplan aspx?m=64114 Det manglar overvakingsdata frå dei fleste vassførekomstane, også for mange Påverknader og Vann-Nett http://vann-nett.nve.no/portal/ av dei der det er vurdert å vere risiko for risikovurdering ikkje å nå miljømåla. Der det er data, er Enkel veileder om Vannportalen http://www.vannportalen.no/enkel. desse gjerne av eldre dato, og dette gjeld bruk av Vann-Nett aspx?m=36255&amid=3574081 kvalitetselement som kan variere frå år til år. Det er særleg dårleg med biologiske Tidlegare vedteke Vannportalen http://www.vannportalen.no/enkel. forvaltningsplan aspx?m=64134&amid=3265097 data frå både kystvatn og ferskvatn. Det m/ tiltaksprogram trengs auka satsing på overvaking frå nasjonale myndigheiter, auka overføring Tilgjengeleg Vannmiljø http://vannmiljo.klif.no/ til fylkesmannen sitt regionale over- miljødata om vatn vakingsprogram og at all framtidig Miljøstatus i Møre og Miljøstatus http://moreogromsdal.miljostatus.no/ overvaking vert koordinert med krava Romsdal msf_frontpage.aspx?m=1025 som vassforskrifta sett. Vassforskrifta Regelverk http://www.lovdata.no/cgi-wift/ ldles?doc=/sf/sf/sf-20061215-1446.html Gjennomføringa av arbeidet med vassforskrifta er særs ressurskrevjande, både Informasjon om artar Artsdatabanken http://www.artsdatabanken.no/ økonomisk og personellmessig. Både frontpageAlt.aspx?m=2 vassregionmyndigheita, sektormyndig- Informasjon om Heftet “Med godt vann- http://www.vannportalen.no/hoved. heiter og kommunar treng meir finan- arbeidet miljø som felles mål” aspx?m=36255&amid=3582522 siering til planarbeid, undersøkingar og tiltaks-gjennomføring. Elvetilførselsprogram- Rapport frå NIVA http://www.klif.no/publikasjoner/2857/ met (RID) – 20 års ta2857.pdf overvåking av tilførsler 12.2 Kunnskapsmangel til norske kystområder Det manglar kunnskap om effekten av (1990 – 2009) endring av ferskvassavrenninga til kyst- Risikovurdering norsk Havforskningsinstituttet http://www.imr.no/filarkiv/2012/09/risiko- vatn i fjordar. Gjennom kraftutbyggingar fiskeoppdrett 2012 (HI) vurdering_av_miljovirkninger_av_fiske- er ferskvasstilførselen flytta både i tid og oppdrett_rapp_nr_26-2012.pdf/nb-no rom, og dei økologiske verknadane av dette er ikkje godt nok kartlagt. Vurdering av eutro- Rapport frå ekspertgrup- http://www.regjeringen.no/upload/ fieringssituasjonen pe oppnemnt av Fiskeri- FKD/Vedlegg/Rapporter/2011/ i kystområder, med og kystdepartementet i Eutrofirapporten.pdf Det finns dokumentasjon på at ville særlig fokus på samråd med Miljøvern- laksefiskbestandar vert negativt påverka Hardangerfjorden og departementet Boknafjorden av lakselus, som laksesmolt og sjøaure i kystvatn. Vidare utgjer også rømt opp- Miljødokumentasjon Samlerapport – fase 1 http://www.moreforsk.no/default. drettsfisk ei belastning gjennom fysisk Nordmøre Rapport MA 12-17. FHL aspx?menu=1011&id=1066 skade på gyteplassar til villfisk, innkrys- og Møreforsking Marin ning av vill laks og faren for hybridisering Info om Gyrodactylus Mijøstatus http://www.miljostatus.no/ med sjøaure. Kva tilstanden er for alle Salaris Tema/Ferskvann/Laks/ laks- og sjøaurebestandar i Vassregion Lakseparasitten-Gyrodactylus-salaris/ Møre og Romsdal, er usikkert. Nofima har Informasjon om Norges vassdrag- og http://www.nve.no/no/Konsesjoner/ eit pågåande prosjekt der dei skal sjå på vilkårsrevisjonar energidirektorat Vannkraft/Revisjon-av-vilkaar den genetiske innblandinga i fleire elvar i fylket. Viser forøvrig til kap. 11, tabell 1 for meir utfyllande informasjon om kunnskapsmangel i arbeidet.

Småbåthamner med dårleg vassutskiftning er områder der det kan vere lokale høge konsentrasjonar av miljøgifter. Dette er tema som det regionale overvakingsprogrammet må ta omsyn til. © Tormod Meisingset

27 Vesentlege vassforvaltningsspørsmål Vassregion Møre og Romsdal Vesentlege vassforvaltningsspørsmål Vassregion Møre og Romsdal www.vannportalen.no/moreogromsdal