Mrągowo 2008

Tekst Katarzyna Enerlich, Ewa Zera współpraca Beata Rówczyńska, Robert Wróbel, Mrągowskie Centrum Informacji Turystycznej

Autorzy korzystali z książek: Ryszard Bitowt Przewodnik po mieście i okolicy, Len Władysław Marczuk Mrągowo na starej widokówce Mrągowo. Z dziejów miasta i powiatu – wydanie zbiorowe Materiały informacyjne Polskiego Towarzystwa Numizmatycznego w Mrągowie SPIS TREśCI: i Towarzystwa Miłośników Ziemi Mrągowskiej Karl Templin Unsere masurische Heimat Wyprawa pierwsza 7 Autorzy zdjęć: Mrągowo w kolorze sepii Agata Ciurla, Katarzyna Enerlich, Donata Kobylińska-Durka, Izbaela Maruchacz, Marian Modzelewski, Kamila Pliszka, Andrzej Stachurski Projekt pieczęci ze strony 30: Piotr Dondajewski Wyprawa druga 21 Mrągowo na spacerze i rowerze

Wyprawa trzecia 31 Mrągowo na wodzie © Copyright by Autorzy © Copyright by AFW „Mazury” Wyprawa czwarta 37 Posłuchaj Mrągowa

ISBN 978-83-89523-84-6 Wyprawa piąta 45 Smaki Mrągowa

Przygotowanie i druk: Agencja Fotograficzno-Wydawnicza „Mazury” w Olsztynie ul. Wańkowicza 2A, 10-684 tel. 089 542 70 44 lub 542 75 20, fax 089 542 71 57 e-mail: [email protected] www.afwmazury.com.pl Wyprawa pierwsza Mrągowo w kolorze sepii

Mrągowo w kolorze sepii Kreśląc portret zanurzonego w zieleni i błękicie Patron Miasta wody miasta, nie sposób pominąć innego Mrą- Krzysztof Celestyn Mrongowiusz gowa, ukrytego za gwarną mazurską historią. W 1946 r. niemiecki Sensburg, Kto chciałby ów rąbek historii zobaczyć, po- przez Mazurów nazywany Zą- winien wybrać się na przechadzkę szlakiem dzborkiem, otrzymał oficjalną nazwę Mrągowo, jako nazwę miejsc, w których drzemie przeszłość. pamiątkową na cześć Krzyszto- fa Celestyna Mrongowiusza, który urodził się 19 lipca 1764 r. w Olsztynku, a zmarł 3 czerwca 1855 r. w Gdańsku. W 1798 r. został kaznodzieją w kościele św. Anny w Gdańsku i lektorem języka polskiego w Gdańskim Gimnazjum Akademickim i od- tąd trwał przez 57 lat w słu- żbie kościoła, szkoły i nauki. Zajmował się również przekła- dami. Ostatnim jego dziełem jest Rozprawa filozoficzna Kanta, która w Polsce – jak pisał w swoim ostatnim piśmie – tak wielki znalazła aplauz, że War- szawa zamówiła od razu 400 egzemplarzy; przedmowę przy tym zakończył słowami: Spo- dziewając się łaskawego przy- jęcia, żegnam się z wesołym sercem i dziękuję Boskiej Opa- trzności, że mi w dziewięć- dziesiątym roku życia dała do- czekać końca druku. Zajmował się również przekła- dami. Wydał gramatykę języka

Przedwojenna panorama miasta Przedwojenna polskiego. 7 Półwysep Na Ostrowiu Ratusz Noc Kryształowa w Mrągowie Półwysep ten, zanim pow- Ratusz jest centralnym punktem mrągo- stało Mrągowo, był oddzie- Brutalny pogrom ludności wskiego rynku, wyremontowany został w la- lną wyspą. Prowadzone w żydowskiej miał miejsce tach 90-tych XX wieku i jest dziś wizytówką latach 30-tych badania przez również w Mrągowie. Wy- archeologów z Uniwersyte- miasta. Zbudowany został w 1825 roku. chowankowie Hitlerjugend, tu Królewieckiego wykazały, Mieści się tu Oddział Muzeum Warmii i odpowiednio przeszkoleni że tu właśnie znajdowała Mazur i Urząd Stanu Cywilnego. Po wojnie i wyposażeni w adresy się pierwsza osada. Na przy Ratuszu miała swój postój mrągowska Żydów z miasta i okolic starych fotografiach wido- dorożka, którą powoził repatriant z Wilna, rozpoczęli akcję 9 listopada czne jest połączenie tego Michał Symonowicz. Obok budynku mieści Ulica Ratuszowa, w tle Wieżyczka Rabina 1938 r., około czwartej rano. miejsca z ulicą Wyspiań- się starsza od Ratusza Strażnica Bośniacka, Wdzierali się do mieszkań, skiego. Dziś są tu wille. Z gdzie w latach 1770 – 1792 roku stacjono- Zabytkowe kamieniczki wyrzucali przedmioty i me- brzegu Półwyspu można ble na ulice. Zmusili rabina, wał 9. Pułk Bośniaków. Obecnie jest tu Izba Centrum Mrągowa to przede wszystkim zaby- podziwiać widok na jezioro, by otworzył bożnicę (budy- obserwować wodne ptactwo Pamięci, poświęcona niemieckiemu pisarzowi, tkowe kamieniczki XIX wieku, położone przy urodzonemu w Piersławku k. Piecek, Ernstowi nek obecnej cerkwi), którą i roślinność. Na Półwysep brukowanych ulicach, które odzwierciedlają zdemolowali. Młodym Ży- Wiechertowi. Za Strażnicą znajduje się budy- można było się dostać klimat dawnego mazurskiego miasteczka. Nie- dom kazali wynosić boga- nek banku – już w 1820 roku był tu pier- jedynie od strony ulicy opodal Ratusza możemy podziwiać kamienicę z ty księgozbiór na podwórko Wyspiańskiego, przecho- wszy miejski bank. Z drugiej strony, gdzie Wieżyczką Rabina, który był cenionym w mie- przed dawnym zakładem dząc drewnianym mostem. obecnie jest pizzeria, był areszt miejski. ście człowiekiem. Przed laty rynek wokół Ra- dla psychicznie chorych na tusza był bardziej zabudowany kamienicami. ul. Roosevelta (potem mieścił Po pożarze w 1822 roku, ówczesne władze się tam Młodzieżowy Dom zdecydowały o powiększeniu rynku. Wtedy też Kultury). Rozpalili ognisko zbudowany został nowy Ratusz, który stoi do dziś. i spalili księgi i szaty. Nastę- pnie mrągowscy Żydzi zo- Kamienica Pod Orłem stali wywiezieni w kie- Jednym z najstarszych, dobrze zachowanych runku Borowskiego Lasu. budynków jest kamienica przy ul. Mały Rynek, Niektórym udało się uciec, nigdy jednak nie wró- w której mieści się apteka „Pod Orłem”, cili do swoich domów. W założona w 1819 roku przez aptekarza Graape. czasie wojny w budynku Po jego śmierci aptekę przejął Aschman. Do dziś Stary rynek przy Ratuszu. Obok widoczny tzw. Dom po bożnicy była szkoła, a w aptece zachowały się niektóre akcesoria i wy- Przedwojenna aleja wierzb, Bociani, czyli kamienica z bocianim gniazdem potem skład materiałów 8 prowadząca na Półwysep posażenie z dawnych lat. budowlanych. 9 Wzgórze Jäenike Ulica Królewiecka Centralnym punktem Wzgó- rza jest Wieża Bismarcka, To najwyższy punkt Mrą- Wzdłuż głównej ulicy Królewieckiej usy- która w czasie międzywo- gowa, do którego można jennym była punktem wi- dojść ulicą Brzozową lub tuowane są budynki z licznymi sklepami na dokowym, wyposażonym ulicą Mrongowiusza, skrę- parterach. Jest to droga, która prowadziła w lunety. Całość bezpo- cając w ulicę Spacerową. do Królewca, stąd jej nazwa. Dawniej były średnio sąsiaduje z osie- Miejsce to nazywa się tu sklepy i punkty usługowe. Fryzjers- dlem Parkowym, które jest pierwszym w mieście osie- Wzgórzem Jaenike, a na- two, szklarstwo, zakłady tkackie i szews- dlem, powstałym na ziemi zwane tak zostało od na- kie należały do ludności żydowskiej. Na zwiska ówczesnego bur- po byłym bazarze, tzw. skrzyżowaniu ulic Królewieckiej i Mo- mistrza Hermana Jäenike końskim targu. Targ mieścił się przy zbiegu ulic Brzo- (1899-1919), który bardzo niuszki (obecnie sklep zoologiczny) znaj- Ulica Królewiecka zowej i Rynkowej. Na ulicy dbał o piękny i estetyczny dował się pierwszy w mieście szpital. Tuż za nim był cmentarz. Na końcu tej ulicy stał Rynkowej do dziś stoją wygląd miasta. Wokół wz- Galeria. Dawna nazwa ulicy brzmiała Gar- małe domki po dawnych górza rozciąga się piękny kościół katolicki. tenstrasse, czyli Ogrodowa. Budynki przy tej mieszkańcach. park, na miejscu dawnego ulicy przechodziły różne koleje losu. Począt- Na Wzgórzu wybudowano cmentarza. Do dziś można kowo był tu młyn, właścicielami byli kupiec w 1929 roku gmach gim- tu spotkać pozostałości po Timnik i magistrat. W czasie przemarszów nazjum i halę sportową pomnikach i fontannach. (obecne LO nr 1). wojsk był tu magazyn żywnościowy, składo- Pod kamieniem węgielnym wane były siano i owies dla koni. Ulica krzy- zakopano metalowy kufer, żuje się z ulicą Chopina, którą można dojść w którym są dokumenty, do kolejnej ulicy Warszawskiej. związane z budową szkoły, zdjęcia nauczycieli i ich życiorysy. O tym wszystkim pisała w jubileuszowym wy- daniu „Sensburger Zeitung” Wzgórze Jaenike – stara w 1939 roku. fontanna Przedwojenna ulica Królewiecka z kościołem katolickim

Ulica Roosevelta Na ulicy Roosevelta, wzdłuż szeregu kamie-

nic, jest budynek starego spichlerza z XVIII Przedwojenne gimnazjum 10 Galeria – fragment dekoracji wieku, obecnie mieści się tu Jazz Club i Alejki spacerowe wokół Wieży Bismarcka dziś Liceum Ogólnokształcące 11 Ulica Warszawska Budynek Urzędu Miejskiego Jak w Mrągowie ze lnem było… To ulica bardzo malownicza, z harmonijnie sko- W budynku przy ul. Królewieckiej 60A mponowanymi dachami. Jest to droga prowa- mają swoją siedzibę Urząd Miasta, Urząd W Mrągowie i okolicach, dząca do Warszawy, dawna Warschauer Strasse. Gminy oraz Starostwo Powiatowe. Tę re- zwłaszcza w Mikołajkach Na jej początku, w miejscu obecnych pawilo- prezentacyjną budowlę w stylu neorene- i Ukcie, rozwijało się tka- nów, mieściły się kamienice, gdzie w 1938 r. sansu holenderskiego wzniesiono w 1912 ctwo lnu. W XIX wieku w Niemcy założyli polski obóz (pollager), do które- roku. Przed nią stoi pomnik Patrona całym powiecie było po- go we wrześniu 1939 r. przywieziono polskich Miasta, Krzysztofa Celestyna Mrongowiu- nad cztery tysiące warsz- tatów tkackich. Mrągowo jeńców. Kamienice spłonęły w 1945 r. Mury zo- sza. Krzysztof Celestyn Mrongowiusz rozwijało się. Wzrastało za- Jarmark św. Mikołaja stały rozebrane, a z ich cegły zbudowany został (1764-1855) był znanym na Warmii potrzebowanie na przed- Kiedy w 1527 r. Książę pruski pierwszy powojenny, murowany dom na ulicy i Mazurach kaznodzieją, krzewicielem mioty z lnu oraz łączone z Albrecht Hohenzollern przy- Wileńskiej 3. języka polskiego i nauczycielem. W 1946 wełną owczą: szaliki, na- znał miastu przywilej odby- roku niemiecki Sensburg, przez Mazurów uszniki, rękawice, owijacze wania jarmarków pod roz- nazywany Ządzborkiem, otrzymał oficjalną i skarpety dla wojska. Len winiętą chorągwią, dawni i wełnę skupowali przede mieszkańcy Sensburga zo- nazwę Mrągowo – od tej chwili Mrongo- baczyli w tym dużą szansę wiusz jest patronem miasta. wszystkim kupcy z Królew- na rozwój gospodarczy bie- ca, Grodna, Wilna oraz Ży- dnego wówczas miasta. dzi z Mazowsza. Co roku Jarmarki przyjęły się i odby- organizowane były w Mrą- wały przez wiele lat zawsze gowie, Wyszemborku i 6 grudnia – stąd nazwa Jar- Szestnie targi sukiennicze. mark Świętego Mikołaja. Sztuka tkania lnu odeszła W 2007 roku, po 480 latach dziś w zapomnienie. Tylko od nadania przywileju, tra- nieliczne osoby w star- dycja urządzania Jarmarku szym wieku pamiętają, została wskrzeszona. Inicja- torem był zastępca burmi- jak przędły babcie i mamy. strza, Tomasz Witkowicz. I jak szanowano wyko- Jarmark jest okazją do pro- nane we własnym domu mocji rękodzieła, tematy- Budynek Starostwa z 1912 roku, obecnie siedziba ubrania, bieliznę, obrusy cznie związanego z Bożym Starostwa, Urzędu Miasta i Urzędu Gminy i serwety. Narodzeniem. Ponadto odby- Można o tym wszystkim wają się degustacje potraw przeczytać w książce mrą- tradycyjnych, koncerty kolęd gowskiego kronikarza i przedstawienia bożonaro- Ryszarda Bitowta „Len”. 12 dzeniowe. Widok przedwojennej ulicy Warszawskiej 13 Okresy sprawowania urzędu Jezioro Magistrackie przez starostów: Budynek sądu dynku starej gazowni, dziś już nieczynnej. August Leśniewski 1818-1847 Po wojnie obiekt ocalał w całości, jednak Ze Wzgórza Jäenike scho- Wilhelm von Wienskowski, nazy- Neogotycki budynek z 1898 roku, zbudo- wany von Salzwedell 1847-1867 Niemcy, opuszczający Mrągowa, wymonto- dziło się w dół do centrum, Otto von Schwerin 1867-1892 wany z czerwonej cegły, zaprojektował architekt wali najważniejsze jej elementy, bez których obok Jeziorka Magistrac- Georg von Schwerin 1893-1918 Kakowski. W latach przedwojennych za sądem Hermann von Kűhlewein 1918-1927 nie można było obiektu ponownie uruchomić kiego. Było to miejsce odpo- Dr Alfredo Stange 1928-1932 było więzienie (resztki fundamentów więzienia czynku, spacerów – pięknie Oskar Funk 1932-1934 – elementy te zatopili Niemcy w jeziorze Czos. Paul Hundrieser 1934-1937 można oglądać do dziś), które spłonęło po zagospodarowane, z zaz- Gűnther Nikolaus 1937-1945 naczonymi alejkami. Jezio- Czesław Krzewiński 1945-1947 wojnie. Do czasu wybudowania sądu, biura Jan Jaskólski 1947-1948 i sale sądowe mieściły się w Ratuszu. ro często jednak zalewa- Bronisław Zarzycki 1948-? ło dolną część ulicy Warsza- Zbigniew Brzezinski ?-1950 Przewodniczący Prezydium wskiej – pierwszy powo- Powiatowej Rady Narodowej: Ulica Wileńska i Stara Gazownia jenny burmistrz Feliks Guis Zbigniew Potempa 1950-? za najważniejszy cel posta- Władysław Kapuśnik ? wił sobie wyszukanie fa- Zbigniew Tomczyk 1954-? To kompleks domków jednorodzinnych. Leon Piaskowski 1958-? chowców, którzy mieli nie Eugeniusz Tegler 1958-1959 Nazwa ulicy nie jest obojętna – wymyślili ją Marian Piwoński 1959-1968 tylko naprawiać pompy, ale Stefan Oniszczuk 1968-1971 tęskniący za pozostawioną Ojczyzną repatria- również elektryczność i sieć Ryszard Szyrmer 1971-1975 nci, którzy masowo przybyli na mazurskie kanalizacyjną. Starostowie: ziemie. Pierwszy powojenny budynek stoi Ryszard Soroko 1998-2002 Jeziorko Magistrackie przed wojną Andrzej Piwoński 2002-2006 do dziś, oznaczony jest numerem 3. Obok „Zwalony most” czyli Dominik Tarnowski od 2006 Most Żyda Machta Okresy sprawowania urzędu kolejna kresowa ulica – Nowogródzka – cicha przez burmistrzów i zawsze ukwiecona. Można nią dojść do bu- Ulica Wolności (wszystkich było ok. 40): Miejscem o ciekawej histo- Fahnrich Bronikowski 1813-1830 rii jest tzw. „zwalony most”, Bugumił Drobnicki 1830-1847 Wzdłuż ulicy Wolności (dawna ul. Leśna) potocznie zwany również Lother Kiehl ?-1872 Gustaw Timnik 1872-1887 stoją domy pierwszych powojennych „zwaleńcem”. Most został Zimmer 1899-1899 mieszkańców. Na początku ulicy, na miejs- zbudowany przez Machta, Hermann Jäenike 1899-1919 Kurt Rabe 1919-1941 cu obecnej stacji benzynowej (skrzyżowanie bogatego Żyda ze Szczy- Dr. Bolz 1941-1945 tna. Cegła pochodziła mię- Feliks Guis 1945-1948 obok policji) był cmentarz żołnierzy Stanisław Kowalik 1948-1949 radzieckich z 1945 roku, obok park i bu- dzy innymi z fundamentów Władysław Kapuścik 1949-? rozebranego klasztoru. Ryszard Babel dynek szpitala, z czerwonej cegły, który Józef Walz Budynek – według daw- Robert Krakowski powstał w 1904 roku i był rozbudowywany Bernard Marchlewski nych przekazów – mieścił Andrzej Przedlacki 1970-? przez kolejne lata. Ulicą można dojść do się między osiedlem do- Antoni Chudy 1975-1990 Dariusz Jarosiński 1990-1994 wyjątkowego przed laty miejsca Stadtwald – mków jednorodzinnych Otolia Siemieniec 1994-1998 obecnie parku Juliusza Słowackiego. na ulicy Słonecznej, to- Karol Nowak 1998-2002 14 Otolia Siemieniec od 2002 Ulica Wileńska, dawna Ostkolonie rami, a szosą do Piecków. 15 W styczniu 1945 r. woj- Ulica Młodkowskiego Mrągowska cerkiew pcem a Rucianem, przez ska wysadziły most w po- Piecki. 1 maja 1897 r. ruszy- Patronem tej krzyżującej się z ulicą Wolności przy ul. Roosevelta to wietrze, aby w ten spo- dawny budynek syna- ła też kolej do Kętrzyna. sób nie dopuścić do na- ulicy jest Tadeusz Młodkowski, zasłużony gogi, zabranej przez hi- Dwa lata później ulice mia- jazdu wojsk radzieckich. mrągowianin. Po wojnie przybył do miasta i sta rozbłysły lampami gazo- tlerowców gminie po Jeździły tędy pociągi przez objął stanowisko dyrektora Państwowego Gim- wymi, zasilanymi z gazo- Piecki do Rucianego. Zni- nazjum. Potem uczył historii w Liceum Peda- Nocy Kryształowej. W wni przy ulicy Wolności. szczony most nie został gogicznym. Opracował słowniczek wyrazów 1940 roku przeniesio- odbudowany. Na niektó- ne były tu dwie klasy rych jego cegłach można do mazurskich. Zaangażował się w budowę Powia- towego Domu Kultury w Mrągowie – pierwsze szkoły podstawowej, dziś dostrzec znaki i litery, Cerkiew potem budynek służył świadczące o tym, że po- składki na ten cel pochodziły z Liceum Peda- chodziły z fundamentów gogicznego. Grób jego i jego żony znajduje się jako magazyn materiałów budowlanych. Na- klasztoru. na starym cmentarzu przy ul. Brzozowej. stępnie wydzierżawił go kościół prawosławny. W 2000 r. zadbano o piękny wystrój cerkwi. Strzelnice Po zakończeniu prac odbyło się w świątyni Park Słowackiego nabożeństwo ekumeniczne, w którym uczestni- W przedwojennym Mrągo- czyli nie tylko miejscowi prawosławni, ale rów- Herb Mrągowa wie i okolicznych miejsco- W okresie międzywojennym był to jeden z wościach działały liczne najpiękniejszych parków w Prusach Wscho- nież przedstawiciele różnych wyznań. Cerkiew Legenda o herbie związki strzeleckie, popie- dnich. Mieściła się w nim restauracja Wald- można zwiedzać po uprzednim uzgodnieniu z Mrągowa rane przez władze. Mie- heim, korty tenisowe, place zabaw, strzelni- proboszczem parafii prawosławnej. szkańcy, doskonaląc umie- Kolejnym punktem na szlaku wyznań jest ko- Z łapą niedźwiedzicy, czyli ca, fontanny i popiersia mieszkańców i zasłu- symbolem miasta, związana jętności strzeleckie, byli w żonych dla III Rzeszy. Były tu także pijalnie ściół ewangelicki przy ul. Kościelnej, wybudo- ten sposób lepiej przygo- jest legenda pochodząca z towani do wojny. Pierw- wód mineralnych, organizowane były festyny, czasów założenia miasta. sza strzelnica mieściła się koncerty i pokazy. Dziś park jest miejscem Dobytek ówczesnych osa- w parku Słowackiego, po spacerów, zwłaszcza wczesną wiosną, kiedy dników często niszczony był niej powstała druga, nad kwitną zawilce – cały park pokryty jest wów- przez liczne w tych stronach wilki i niedźwiedzie. Szcze- jeziorem Juno (mieści się czas kolorowym kobiercem. tam do dziś). gólnie dokuczliwa była pe- wna bardzo przebiegła niedź- wiedzica. Potrafiła wykradać Kolej wąskotorowa Wiele wyznań… miód z barci, zawieszonych Jej otwarcie 1 maja 1887 r. Mrągowo zawsze było miejscem, gdzie stykały bardzo wysoko na drzewach było wielkim wydarzeniem. się różne wyznania religijne. Ta szczególna i zawsze uchodziła obławom Mieszkańcy mogli od teraz mozaika trwa do dziś, a po minionych latach myśliwych. Osadnicy pró- 16 podróżować między Bisku- pozostały świadectwa – zabytki. Ulica Kościelna z kościołem ewangelickim i parafią bowali upić niedźwiedzicę 17 miodem wymieszanym ze wany w XVIII w. Był kilkakrotnie przebudo- żydowska otrzymała zaś ziemię obok Mazurska spirytusem. Plan niepowiódł wywany. Wewnątrz znajduje się kruchta półno- obecnego cmentarza komunalnego na ulicy niedźwiedziówka się. Jak się okazało, wypili cna – salowa i absyda z 1753 r. Za ołtarzem znaj- Brzozowej, które mrągowscy Żydzi przez- go sami myśliwi i to oni • 0.5 l spirytusu zasnęli, a nie niedźwiedzica. duje się płyta nagrobkowa, pamiętająca czasy naczyli na kirkut (cmentarz żydowski). • 100 g miodu spadziowego Mrągowski burmistrz wy- sprzed 1786 r. Za kościołem, od strony absydy, Otoczony był akacjami. Mieściły się na • 0.25 l wody (mineralnej) znaczył dużą nagrodę za za- stoi Dąb Plebiscytowy, posadzony po 1920 r., nim kosztowne i misternie wykonane na- bicie zwierzęcia. W mieście czyli po plebiscycie na Warmii i Mazurach. grobki – Niemcy zniszczyli go całkowicie. Miód powoli rozpuścić w stacjonowało wojsko, które Z 1860 roku pochodzi kościół katolicki Dziś na jego miejscu stoi pralnia chemi- spirytusie (wcale nie jest podjęło się tego zadania. to takie proste), dodać wo- przy ul. Królewieckiej pw. św. Wojciecha. czna. W XIX wieku do Mrągowa napływali dę. Można dodać cytrynę, Żołnierze nie zabili jednak Zbudowany w stylu neogotyckim, na ziemi nie tylko Żydzi, ale również filiponi (staro- niedźwiedzicy, tylko ją zra- limonkę lub dowolne zioła. nili, a potem obcięli jej tyl- dawniej należącej wiercy). Niektórzy z nich mieszkają tu do Niedźwiedziówka była spe- ną łapę. Ranna niedźwiedzi- do bogatej mrągo- dziś. W Wojnowie stoi klasztor starowie- cjalnością mazurską, którą ca uciekła w kierunku Kętrzy- wskiej wdowy, Justyny rców, założony przez Filipa Pustelnika. częstowano zacnych gości, na – dlatego też w herbie Timnik, która prze- W Mrągowie do dziś łączą się wyznania: „coby nama nie zachorzali”. tego miasta jest niedźwie- kazała w testamencie w latach 90. powstał kościół zielono- dzica bez jednej łapy. Żoł- swoje dobra kościo- świątkowy, jest kaplica nowoapostolska, na nierze przynieśli łapę do łowi katolickiemu i spotkania przyjeżdżali tu baptyści i Adwe- miasta i burmistrz polecił przybić ją na drzwiach ma- gminie żydowskiej. ntyści Dnia Siódmego, są również przedsta- gistratu, a wkrótce potem Do wdowy należał wiciele wielu innych wyznań. Rada Miejska uchwaliła, iż również budynek Kościół św. Wojciecha niedźwiedzia łapa będzie przy ulicy Królewie- odtąd herbem Mrągowa. ckiej, w którym mieściła się dawna ple- bania, dziś jest tu kancelaria parafialna Hipotezy pochodzenia nazwy „Sensburg” i biblioteka. Katolicy na czas budowy Niedźwiedziówka • Od niemieckich słów „Sense” kościoła odprawiali msze w sali nad apteką czyli kosa oraz „Burg”,czyli zamek, w kamienicy „Pod Orłem”. dawniej oznaczające miejsco- Dawna nazwa trunku, uży- wość, miasto. Hipoteza ta na- wana przez starych Mazu- wiązuje do legendy powstania herbu miejskiego rów to Meschkines. Nazwa • Miejscowość (czyli dawniej ta pochodzi od litewskie- „Burg”) leżała wśród jezior Starowiercy go mesch – niedźwiedź. (niem. Seen), Dawniej niedźwiedziówkę • Pierwotna nazwa mogła brzmieć „Segensburg” czyli Mia- pito jako gęsty likier, dziś 18 sto Błogosławione jest to wódka. 19 Wyprawa druga Mrągowo na spacerze i rowerze

Jakże inne jest miasto, widziane z okien samo- chodu, a jakże inne – przemierzone wzdłuż i wszerz pieszo lub na rowerze! O ile więcej miejsc magicznych, interesujących zobaczyć można, gdy ma się miasto niemal na wycią-

gnięcie ręki! Rowerem po Mrągowie W Mrągowie nie brakuje ścieżek rowerowych i spacerowych, na których spędzanie wolnego czasu jest prawdziwą przyjemnością. Wszystkie trasy spacerowe można przemierzyć rowerami.

Trasa Staromiejska Najczęściej turyści decydują się na spacer uli- czkami Starego Miasta, a ich centralnym pun- ktem jest mrągowski Ratusz. Miasto początko- wo było jedynie strażnicą, zabezpieczającą sie- Ratuszowa wieża z kurantami, dzibę zakonu krzyżackiego w sąsiednim Sze- które grają hymn Mrągowa. Jego słowa napisała Otolia stnie (kiedyś mieściła się tu siedziba powiatu). Siemieniec, zaś muzykę skom- Ratusz jest jednym z najcenniejszych w mieście ponował Włodzimierz Korcz zabytków, wybudowany w miejscu poprze- dniego który spłonął w 1822 roku. W tym pożarze spłonęły również najcenniejsze doku- menty, mówiące o historii miasta. Wędrówkę można rozpocząć właśnie tu – po czym udać się na ulicę Kościelną, przy której stoi kościół Przy Ratuszu stoi Strażnica ewangelicko-augsburgski. Niedaleko budynku Bośniacka. Dawniej była parafii mieści się piekarnia z XIX wieku. Idąc oddzielnym budynkiem – co 20 ulicą Królewiecką, można dojść do miejskiego widać na obrazie z 1812 roku 21 targowiska. Zachowana jest jeszcze stara jego Trasa Przedwojennego Sensburga Legenda o Czosie i Zaczarowanej Jesionie część, wyłożona kamieniami. Dawniej w tej Trasa Przedwojennego Sensburga (ok. 5 km) po- Przed laty w Mrągowie części sprzedawane były płody rolne, a gospo- kazuje nam te miejsca, które mieszkańcy kocha- darze handlowali zwierzętami. mieszkał rybak Czos (stąd li – spędzali w nich wolny czas, pełen słońca, nazwa jeziora). Pewnego Nowsza część była „miejska”. Idąc dalej ulicą muzyki i gwaru mieszczan. Sprzed Ratusza Królewiecką, mijamy kościół pw. św. Wojcie- dnia złowił w sieci potom- można wyjść promenadą koło mrągowskiego ka Króla Ryb, małego Je- cha, a potem okazały budynek nr 41 – po woj- molo, mijając kościół ewangelicki. Spacer siotra. Król Ryb poprosił nie, aż do czasu wybudowania nowego bu- brzegiem jeziora Czos jest wyjątkowo przyje- Perkuna (staropruskie bós- dynku, mieściła się tu spółdzielnia krawiecka mny – można spotkać tu gromadki kaczek i two), by sprowadził burzę Brukowane targowisko im. Hanki Sawickiej. Natomiast w budynku łabędzi, które reagują na każdy przyjazny gest. na jezioro. Rybak utonął, a nr 49 mieściła się pierwsza po wojnie poczta. jego żona Jesiona pogrą- W budynku powojennej po- żyła się w rozpaczy. Perku- czty do dziś mieszka praco- nowi zrobiło się jej żal i za- wnica poczty, Irena Zalewska. mienił ją w stojący tuż przy Ciepło wspomina lata, prze- brzegu Czosu jesion. Dziś pracowane na poczcie. Była jezioro zmieniło swoją linię wówczas telefonistką. Dziś brzegową i jesion, czyli pani Irena to znana w Mrągo- Zaczarowana Jasiona stoi wie i w całym regionie arty- kilkanaście metrów dalej. stka i malarka, nagradzana Nazwa jeziora Czos jest na plastycznych konkursach. pochodzenia pruskiego, a W 2007 roku otrzymała Na- znaczenie słowa ginie w grodę Kulturalną za swoje mroku dziejów. osiągnięcia i propagowanie Kaczki na jeziorze Czos ruchu artystycznego. Pierwsza powojenna poczta na ulicy Królewieckiej Promenadą dochodzimy do budynku Urzędu W zabytkowym budynku nr 60, wybudowa- Miejskiego. Tuż przed nim stoi stary jesion nym w 1912 roku mieszczą się: Urząd Miej- – to tzw. „Zaczarowana Jesiona”, bohaterka ski, Urząd Gminy i Starostwo Powiatowe, znanej legendy o Czosie. przed budynkiem stoi pomnik Patrona Mia- Idąc lub jadąc dalej promenadą, trzeba prze- sta, Krzysztofa Celestyna Mrongowiusza. ciąć ulicę Giżycką i wjechać na ulicę Wolności. Naprzeciwko mieści się budynek sądu rejo- Na jej końcu znajduje się park Słowackiego. nowego z 1898 roku. Ulicą Królewiecką To tu przed wojną mieściło się rekreacyjne można dojść do ulicy Wolności i zakończyć centrum Mrągowa i był to najpiękniejszy park 22 Irena Zalewska spacer trasą staromiejską. w Prusach Wschodnich. Spacer lub rowerową Zaczarowana Jasiona 23 przejażdżkę można kontynuować zachowa- nad parkiem. Tuż obok widać ścieżkę w dół • PRZEWODNICY PO nymi do dziś alejkami – po drodze można – schodzimy nią i docieramy na ulicę Space- ZIEMI MRĄGOWSKIEJ spotkać pozostałości fundamentów po przed- rową. Idąc nią cały czas prosto, mijamy Sabina Przybyłowska wojennej restauracji. Rosną tu także ponad przedwojenny budynek, w którym przed laty ul. Roosevelta 9 dwustuletnie sosny, graby i dęby. Magia tego mieścił się internat dla młodzieży. tel. (089) 741 23 40 miejsca przetrwała – do dziś spotkać można tu Dochodzimy do Jeziora Magistrackiego – przewodnik w jęz. polskim spacerujące pary. które przywrócone jest już do dawnej świetno- Irena Wissuwa Powrót ulicą Wolności, wytrwali mogą udać się ści. To tu odbywały się festyny, a w niedzielne Baranowo 27/6 w prawo w ulicę Harcerską, znów skręcić w prawo popołudnia mrągowianie wychodzili alejkami tel. (087) 421 30 34 Źródełko Miłości w ulicę Młodkowskiego i za chwilę skręcić w na spacery, karmili kaczki i łabędzie i przesia- przewodnik w jęz. polskim, boczną szutrową uliczkę obok wjazdu do ulicy dywali na ławeczkach. niemieckim i rosyjskim Skąd się wzięła nazwa Bolesława Prusa. Przy drodze stoi płot, Robert Wróbel Jeziora Magistrackiego? postawiony z szyn po rozebranych torach Trasa Zakochanych tel. (089) 741 31 72, Łowienie ryb w małych je- kom. 692 362 264 kolejki wąskotorowej. Tędy, mijając most i Trasa (ok. 2,5 km) z „przymrużeniem oka”, której ziorach przysługiwało wy- e-mail: łącznie członkom magistra- kierując się w lewo, dotrzeć można do tzw. celem jest pokazanie turystom miejsc, gdzie mogą [email protected] tu miejskiego. Jednakże po „wąskotorówki”. Jej odcinek jest już dziś wyznać miłość swoim wybrankom lub… zawrzeć przewodnik po Warmii, roku 1808 prawo to zostało odnowiony, wyłożony asfaltem, rowerzyści małżeństwo. Jej początek mieści się w parku Siko- Mazurach i Trójmieście – przez radę miejską zabra- mają tu swoją ścieżkę. Drogą wzdłuż Jeziora ne. Wprowadzono możli- rskiego, którego głównym punktem jest Wieża grupy niemieckie, pilot Sołtyskiego można dotrzeć do osiedla Mazur- wycieczek, tłumaczenie wość czasowego kupowa- Bismarcka. Spacer alejkami po parku na pewno nia pozwolenia. Tak więc skiego – najnowocześniejszego osiedla w mieście. symultaniczne tylko nazwa jeziorka przy- pozwoli nam przenieść się w przedwojenne Mijając je, docieramy na osiedle Parkowe – Ewa Zera pomina o dawnym prawie. pierwsze w mieście osiedle, zbudowane na czasy. To właśnie to miejsce wybierali mieszka- przewodnik terenowy po tzw. „końskim targu”. Tu docieramy do parku ńcy Sensburga na codzienną rekreacją. Schodząc Warmii i Mazurach Sikorskiego, który przed laty był gęstym lasem, w dół, ulicą Spacerową, mijamy budynek po (grupy polskojęzyczne) z mnóstwem krzaków. Dziś park jest już dawnym internacie i wybudowany w mode- tel. kom. 509 775 408 zagospodarowany, wciąż jednak można tu spo- rnistycznym stylu budynek Zespołu Szkół nr 2. Magdalena Röhrig tkać biegające alejkami rude wiewiórki. Stąd już blisko do Jeziora Magistrackiego, wo- (grupy niemieckojęzyczne) tel. kom. 601 246 798 To miejsce również, jak park Słowackiego, kół którego stoją ławeczki, a spacerowe alejki za- było miejscem rozrywek mieszkańców przed- chęcają do krótkiego odpoczynku w ramionach Agnieszka Stecka wojennego Sensburga. Zachowały się do dziś pilot wycieczek ukochanego. Kolejne miejsce na trasie – Ratusz. alejki, można obejrzeć pozostałości po starym (grupy polskojęzyczne i ewangelickim cmentarzu. To właśnie tu, na pierwszym piętrze mieści się angielskojęzyczne) Stary cmentarz tel. kom. 607 211 471 24 na Wzgórzu Jäenike Dochodzimy do Wieży Bismarcka, królującej Urząd Stanu Cywilnego. Młoda para, schodząc 25 • BIURA PODRÓŻY po ratuszowych stopniach, tu właśnie rozpoczyna doczne są budynki po byłej jednostce wojsko- www.g4w.pl HATA wspólną drogę. W pobliżu Ratusza stoją zabytki wej, dzięki inwestycjom miejskim odnowione ul. Wojska Polskiego 16 przyrody unikatowe dęby piramidalne, na których i zagospodarowane. Zainteresowani mogą 11-700 Mrągowo wejść na ten teren – po prawej stronie mie- tle często fotografują się młode pary. Dalej kościół tel. (089) 741 42 86 szczą się tu budynki mieszkalne, hala sporto- e-mail: [email protected] ewangelicko-augsburgski – tu zawierane są śluby wa prokuratura i przedstawicielstwa firm, po MAZUR-TRAVEL ewangelików. A naprzeciwko, przy ulicy Roose- lewej jest m.in. nowoczesne gimnazjum, wy- ul. Królewiecka 45a/1 velta – niewielka cerkiew, w której odbywają się remontowane dzięki wsparciu z UE. Cały 11-700 Mrągowo tradycyjne prawosławne śluby z koronacją. kompleks wpisany jest do rejestru zabytków. tel. (089) 741 69 40 Promenadą można dojść do mrągowskiego Idąc dalej ulicą, dochodzimy do skrzyżowania e-mail: [email protected] Góra Czterech Wiatrów – molo, którego ozdobą są kaczki i łabędzie. Tu z drogą na i ulicę Słoneczną, za dziś mieści się tu Ośrodek Sportów Zimowych, jest to MAT również można spędzić wiele romantycznych ogródkami działkowymi. Tędy, skręcając w pra- ul. Ratuszowa 8 jeden z najczęściej odwie- wo, a później za wiaduktem w lewo, w polną dzanych w regionie stoków 11-700 Mrągowo chwil. Idąc dalej promenadą w kierunku Am- drogę można dojechać do tzw. „zwalonego narciarskich. Ośrodek jest tel. (089) 741 81 51 fiteatru (widoczny z molo!), mijamy piękne czynny cały rok, gdyż poza e-mail: [email protected] kamienice. Dochodzimy do połączenia pro- mostu”, czyli zniszczonego przez wojska nie- zimowym sezonem leży tu mieckie Mostu Żyda Machta. Natomiast nawierzchnia igielitowa. menady z ulicą Wyspiańskiego – tędy można • SERWISY ROWEROWE idąc (lub jadąc) prosto, mijamy wiadukt i skrę- dojść do kościoła św. Wojciecha, gdzie miłość Szkoła Szybowcowa JÓZEFINA camy na Mikołajki. Za dużym zakrętem ślubują sobie katolicy. w Mrągowie ul. Mickiewicza 1 skręcamy w lewo, droga prowadzi pod mostem, Latem 1932 roku na plaży tel. (089) 741 23 30 Idąc cały czas promenadą, widzimy z daleka miejskiej grupka zapaleń- ców zdecydowała się zało- Sklep sportowy budynek obecnego Zespołu Szkół Specjalnych. Przed wojną była to jedna z najpiękniejszych żyć kółko lotnicze. W ten ul. Warszawska 7f sposób powstało w Mrągo- tel. (089) 741 55 35 kamienic, zwana Willą Markowski. Następnie wie Niemieckie Zrzeszenie MAZUR-TRAVEL – biuro mijamy miejską plażę, amfiteatr i dochodzimy Lotnicze (DLSV). W następ- nym roku, już jako grupa podróży (wypożycza rowery) do Źródełka Miłości – to główne miejsce, w zorganizowana, przejęli na ul. Królewiecka 45a/1 którym spotykają się zakochani i oczywiście, własność rejon lotniska i tel. (089) 741 69 40 rozpoczęli budowę budyn- cel naszej podróży. ku przeznaczonego na za- Informacja o Ziemi bezpieczenie szkolenia. W Mrągowskiej: Trasa na Górę Czterech Wiatrów kwietniu następnego roku rozpoczął się kurs. Od www.it.mragowo.pl Budynek po byłych koszarach, obecnie gimnazjum. roku 1935 szkoleniem za- Zachęcamy do odwiedzenia! Trasa ok. 3 km – z placu Piłsudskiego kierujemy Warto wiedzieć, że drzewa, które rosną na terenie Jed- jęła się już organizacja się w prawo do ulicy Wojska Polskiego. To jedna nostki Wojskowej, również mają swoją historię. Sadzili młodzieżowa, szkoląc głów- 26 z najstarszych w mieście ulic – wzdłuż niej wi- je wojskowi, odchodzący na emeryturę. nie na potrzeby armii. 27 gdzie płynie malownicza rzeczka łącząca jezioro które przyciąga turystów jak magnes. Prome- • WAŻNE DLA TURYSTY Czos z Jeziorem Wierzbowskim. Tędy dojedzie- nadą można bowiem dojść do Jeziora Mrągowskie Centrum my na półwysep Czterech Wiatrów, gdzie od Magistrackiego. To ważne dla miasta miejsce. Informacji Turystycznej kilku lat zorganizowane są stoki narciarskie. Przed wojną teren ten był jednym z naj- ul. Warszawska 26 Powrót możemy zorganizować drogą nad brze- piękniejszych miejsc w Mrągowie – mieszkańcy 11-700 Mrągowo giem jeziora Sutapie, którym dochodzimy spacerowali tu i bawili się, schodząc z dawne- tel.: 089 741 80 39 lub z powrotem do ulicy Wojska Polskiego. go Wzgórza Jäenike, na którym stoi Wieża 089 743 34 67 Bismarcka. Dzięki pozyskanym przez mia- www.it.mragowo.pl Trasa Festiwalowa sto unijnym funduszom udało się to miejsce www.mragowo.pl Pomnik Mrągowskiej Sy- zrewitalizować. Trasa (ok. 3,5 km) prezentuje te miejsca w Mrą- • INFORMACJE renki jest główną atrakcją Idąc wzdłuż brzegu jeziora dochodzi się do gowie, które związane są z organizowanymi tu TURYSTYCZNE W Placu PCK. To miejsce ulicy Warszawskiej, która prowadzi do Ra- festiwalami. Miejsca te ożywają zwłaszcza wtedy, NAJBLIŻSZEJ OKOLICY: również przed laty służyło tusza. To tu mieścił się mrągowski rynek, dziś mieszkańcom do odpoc- gdy w mieście odbywa się impreza, warte są jednak obejrzenia o każdej porze roku. pozostały po nim szeregi kamienic. Naprze- IT Mikołajki zynku i było wizytowką 11-730 Mikołajki Trasa rozpoczyna się na placu Piłsudskiego. ciwko Ratusza mieści się deptak, wzdłuż miasta. Stąd już niedaleko pl. Wolności 3 do nowego amfiteatru i którego dochodzi się do mrągowskiego molo. To tutaj od wielu lat odbywają się koncerty tel./fax (087) 421 68 50 Jeziora Magistrackiego. To tutaj latem odbywają się tak zwane „Kon- towarzyszące trzem najważniejszym festiwa- e-mail: [email protected] certy na Deptaku”. Z jeziorem, żaglówkami i lom: Mazurskiej Nocy Kabaretowej, Piknikowi www.mikolajki.pl Country, Festiwalowi Kultury Kresowej. Obok biciem ratuszowych kurantów w tle występują placu Piłsudskiego stoi budynek Centrum Kul- tu znani i mniej znani muzycy i artyści. IT Piecki tury i Turystyki. Turyści mogą tu zwiedzać liczne Przy molo, nad brzegiem jeziora Czos trzeba 11-710 Piecki wystawy, mieści się tu również Mrągowskie skręcić w lewo w promenadę. Idąc nią, podzi- ul. Zwycięstwa 6 Centrum Informacji Turystycznej, które udziela wiamy najpiękniejsze miejsca w Mrągowie: tel./fax (089) 742 22 70 wszelkich informacji o atrakcjach Ziemi Mrągo- kościół ewangelicki i katolicki, szeregi ka- e-mail: [email protected] e-mail: [email protected] wskiej oraz posiada liczne mapy i foldery. mienic, widziane z innej, niż z centrum per- Idąc z centrum w kierunku ulicy Piotra spektywie. Widok miasta od strony jeziora jest niepowtarzalny również nocą, kiedy promena- IT Sorkwity Sobczyńskiego dochodzi się do fontanny na 11-731 Sorkwity da oświetlona jest stylowymi latarniami. placu PCK. Jego głównym punktem jest ul. Olsztyńska 21a rzeźba Mrągowskiej Syrenki, autorstwa bruk- Promenadą dochodzimy do plaży miejskiej, tel. (089) 742 81 25 selskiego artysty, Filipa Brodzkiego. następnie do plaży hotelu Mrongovia i do e-mail: Niedaleko widać zejście w dół, do nowo wybu- amfiteatru nad jeziorem Czos, gdzie co roku [email protected] odbywają się najważniejsze dla miasta koncerty. Miasteczko Westernowe dowanych, przy wsparciu UE do promenady 28 Mrongoville i amfiteatru. To kolejne „koncertowe” miejsce, Idąc pod górę, dochodzimy do bramy, a z niej 29 prosto na Jaszczurczą Górę. Ulica ta podczas Wyprawa trzecia PROGRAM DNIA licznych koncertów organizowanych w amfi- rągowo na wodzie „Przymierze z Wodą”: teatrze, zamienia się w handlowy pasaż. Prze- M cinamy ulicę Giżycką i dochodzimy do Mia- 1. Przedpołudnie Jeziora to bogactwo mazurskiego miasteczka. • Wypoczynek na plaży steczka Westernowego Mrongoville – jedynej Mrągowo jest malowniczo położone pomiędzy miejskiej na ul. Jaszczu- tego typu atrakcji w całym regionie, wybu- brzegami pięciu jezior. Jak mówią goście, rcza Góra lub os. Grunwal- dowanej przy wsparciu UE specjalnie dla dzkim odwiedzający je, zewsząd jest blisko do wody. miłośników mrągowskich pikników country. • Rozgrywki w piłkę siat- Liczne są wypożyczalnie sprzętu wodnego kową na plaży na os. Grun- (na plażach miejskich i wzdłuż jeziora), a waldzkim MUZEUM WARMII I MAZUR • Spływ rzeką Dajną Muzeum zaprasza: miłośnicy spokojniejszych wypraw mogą (oddział w Mrągowie) wybrać się na spacer stateczkiem po jezio- • w sezonie od czerwca 2. Popołudnie do września, oprócz ponie- O historii Ziemi Mrągowskiej i całego regionu rze Czos. • Rejs statkiem po jezio- działków w godz. 9.00 – można dowiedzieć się na wystawach w mrągo- rze Czos 17.00 wskim muzeum, które mieści się w Ratuszu. • Spacer promenadą wzdłuż • poza sezonem w godz. jeziora Czos 10.00 – 16.00 (w okresie W zabytkowym budynku przylegającym do Ra- • Restauracje od listopada do marca, tusza (zwanym Wartownią Bośniaków) można oprócz niedziel) zwiedzać wystawę poświęconą twórczości Ernsta 3. Wieczór ul. Ratuszowa 5, Wiecherta – wielkiego człowieka, pisarza i hu- • Biesiada w lokalach koło 11-700 Mrągowo manisty. amfiteatru nad jeziorem tel. (0-89) 741-28-12 Urodzony w 1887 roku, w leśniczówce Kleinort Czos • Spacer promenadą wzdłuż (Piersławek) w okręgu Sensburg (Mrągowo) w jeziora Czos Prusach Wschodnich. Był synem leśniczego. • Nastrojowa kolacja w re- Od dzieciństwa stykał się pisarz z ludźmi stauracji w centrum i przyrodą tej ziemi. Znał język Mazurów, poznał ich prawe, uczciwe serca i piękno Krainy Tysiąca Jezior. Piękno tej ziemi zawiera we wspo- mnieniach zatytułowanych Wälder und Menschen. Eine Jugend (1936, Lasy i ludzie. Młodość 1976), a także w po- wieściowej sadze Die Jeromin- -Kinder (1945-1947, Dzieci 30 Ernst Wiechert Jerominów 1973). 31 Tuż obok Mrągowa jest we wsi Wierzbowo. Przepłynięcie kajakiem z Ziemia Mrągowska to miejscowość Krutyń, gdzie jeziora Wągiel do Jeziora Wierzbowskiego również Mikołajki – stolica płynie magiczna rzeka przez wieś Wierzbowo jest wielką przygodą i żeglarzy, oddalona od Mrą- Krutynia, która przyciąga gowa o 23 kilometry. Ci, turystów z całego świata. z pewnością pozostanie na długo w pamięci. którzy tu przyjadą, znajdą Jej szlak rozpoczyna się w Jest to niewątpliwie najtrudniejszy odcinek relaks, jakiego szukali: rejs Sorkwitach. Nazwa miej- szlaku. Następne połączenie między jeziora- pod żaglami, statkiem spa- scowości ma ciekawe po- mi jest już diametralnie inne niż poprzednie. cerowym lub spływ kaja- chodzenie – z języka lite- Tutaj płynący kajakiem mają do dyspozycji kiem, wędrówkę rowerem, wskiego, w którym „sargas” na własnych nogach, na to – wartownik, „wieta” – szeroką i malowniczą rzeczkę, która wpada do końskim grzbiecie lub bry- miejsce. Bo nad Sorkwita- jeziora Czos. czką i wiele innych atrakcji. mi wielki pałac trzyma Drugi etap, mrągowski, rozpoczyna się na Mikołajki są perełką Mazur. wartę, pięknie położony Splyw rzeką Dajną plaży miejskiej w Mrągowie, o czym infor- Jest to miasteczko, które w nad wyjątkowym Jeziorem muje tablica podobna do tej, która ustawio- sezonie letnim nigdy nie Lampackim, a wcześniej to na jest na początku szlaku. W tym miejscu zasypia. Mikołajki czekają na tu właśnie była staropruska SZLAK RZEKI DAJNY Ciebie wraz z różnorodno- strażnica, która strzegła bez- Szlak jest dwuetapowy. Można go zacząć spływ mogą rozpoczynać te osoby, które ścią swoich propozycji. pieczeństwa okolic. Dziś w Pieckach, ale turyści wypoczywający w obawiają się trudności występujących na w parku zobaczyć można Mrągowie mogą skorzystać z walorów tego odcinku w okolicy wsi Wierzbowo. Ponadto piękny szlak spacerowy, z obecność w tym miejscu wypożyczalni kaja- szlaku, rozpoczynając go w mieście. Praktyczne informacje: drzewami do samego nieba, ków, ułatwia rozpoczęcie spływu bez konie- o których tubylcy mówią, Początek pierwszego etapu ma miejsce na czności dowożenia sprzętu do miejsca startu. • WYPOŻYCZALNIA że to mazurskie sekwoje. terenie Kempingu PTTK w Pieckach. Nastę- SPRZĘTU WODNEGO Potem Krutynia prowadzi pnie płyniemy wzdłuż jeziora Wągiel, do Plaża miejska przez wiele jezior, połączo- miejsca, gdzie z jeziora wychodzi niewielki ul. Jaszczurcza Góra nych strugami, a kończy strumień, łączący je z Jeziorem Wierzbo- tel. (089) 743 34 50, się ujściem do jeziora Beł- tel. kom. 603 176 712 dany. Środkowy odcinek wskim. W tym miejscu zaczyna się nie- KANU – Lech Musiejuk rzeki między Bieńkami a wątpliwie najtrudniejszy do przepłynięcia ul. Traugutta 4b wsią Krutyń biegnie przez odcinek szlaku. Duża płycizna, spore kamie- tel. (089) 741 37 21 gminę Piecki, gdzie można nie oraz wąska szerokość kanału sprawiają, tel. kom. 609 311 675 odpocząć w stanicach wo- że trzeba często wysiadać z kajaka. Na tym www.kanu.prv.pl dnych w Bieńkach, Zgonie, [email protected] Krutyni i Nowym Moście. odcinku występują również dwie przenoski, Natomiast bogate w runo jedna mała, ale wymagająca wspięcia się Wypożyczalnia Sprzętu obszary leśne są wspania- z kajakiem na dość strome kilkumetrowe Wodnego (przy plaży na łym miejscem dla miłośni- wzniesienie, oraz druga, długości 150 metrów ul. Jaszczurcza Góra) 32 ków grzybobrania. Harcerski rejs po mazurskich jeziorach tel. kom. 692 280 261 33 Sklep Wędkarski Szlak biegnie teraz na północ, w kierunku biegnie w malowniczo położonej dolinie, • JAZDA KONNA – Andrzej Kawałek mostu na drodze łączącej Mrągowo z wzdłuż drogi łączącej bezpośrednio Mrągo- (pozwolenia wędkarskie) Giżyckiem. W tym miejscu należy zwrócić wo ze Świętą Lipką. Na tym odcinku w miej- ul. Warszawska 5 11-700 Mrągowo uwagę na zastawki regulujące przepływ wody. scowości Pilec występuje ostatnia przenoska tel (089) 741 63 55 Po przepłynięciu dystansu około 1,5 km, na szlaku. Tutaj przy tamie młyńskiej stoi oraz ul. M. Skłodowskiej, turyści napotkają na swojej drodze gospoda- budynek młyna, w którym znajdują się pokoje (obok Lidla) rstwo rybackie, przez teren którego prowadzi gościnne. Do miejsca wodowania przechodzi OKOŃ najdłuższa przenoska na szlaku ok. 200 m. się prawą stroną budynku i dalej w dół os. Grunwaldzkie 1a Eulalia Wojnicz 11-700 Mrągowo Przed wyruszeniem w dalszą drogę należy stromymi, drewnianymi schodkami. Od tego ul. Giżycka 6 tel. (089) 742 51 45 jednak otworzyć bramę oddzielającą gospo- miejsca do jeziora Dejnowa jest już tylko 11-700 Mrągowo Sklep Wędkarski darstwo od Jeziora Czarnego, do której klucz 600 metrów rzeki. Po przepłynięciu tego tel. (089) 741 16 84 – I. Hajbowicz znajduje się u dozorcy. Dalej szlak prowadzi os. Mazurskie 16 przez jeziora Czarne, Kot i Juno. W tym Pensjonat Agroturystyczny 11-700 Mrągowo miejscu wypada połowa szlaku, więc warto SALĘT tel. (089) 741 71 70 Ruska Wieś 10A w tej okolicy pomyśleć o noclegu, który 11-700 Mrągowo umożliwiają nam występujące w tej okolicy tel./fax (089) 741 70 13 gospodarstwa agroturystyczne. Kolejna część szlaku rzeki Dajny, łącząca Pensjonat Agroturystyczny jeziora Juno, Kiersztanowskie i Dejnowa, T. Baranowski Mierzejewo 6 11-700 Mrągowo tel. (089) 742 36 38

MAZURSKA ZAGRODA Nowy Probark 11 11-700 Mrągowo tel. (089) 742 45 60

Stajnia, Hotel, Karczma AMARANTY Probark Mały 1 11-700 Mrągowo W Mrągowie są dwie miejskie plaże strzeżone przez tel. (089) 742 45 27 34 ratowników WOPR Jezioro Czos to raj dla żeglarzy 35 • KULIG odcinka turyści wpływają do jeziora De- Wyprawa czwarta Wikliniarstwo Tadeusz Madej, Jakubowo 21 Eulalia Wojnicz jnowa, na końcu którego znajduje się Święta osłuchaj Mrągowa Lipka. Tu kończy się szlak kajakowy. P Wycinanki ul. Giżycka 6 Marianna Posim, Baranowo 11-700 Mrągowo Serwetki tel. (089) 741 16 84 Kto szuka w Mrągowie wrażeń i śmiechu, Cecylia Cesarek, Krutyń 19 dostarczy mu ich w pierwszy weekend lipca tel. (089) 742 13 14 Hotel COUNTRY HOLIDAY Kosewo 78 mrągowska Mazurska Noc Kabaretowa. Chodniki, serwetki Kowboje do granic miasta przybywają w Aleksandra Kadej, Krutyń 20 11-700 Mrągowo tel. (089) 742 18 58 tel. (089) 742 43 50 ostatni weekend lipca, aby bawić się na Wyrób lalek, malarstwo Pensjonat SEEBLICK słynnym Pikniku Country. W sierpniu zza olejne Ruska Wieś 1 kresowych granic wybiorą się w sentyme- Aleksandra Żabińska ntalną podróż do Mrągowa ci, których Krutyń 10, 11-700 Mrągowo tel. (089) 742 18 43 tel. (089) 741 31 55 serca biją tutaj, w Polsce. Zimową porą – Haft, zbiór staroci Gospodarstwo Agrotury- atrakcja dla narciarzy, czyli Góra Czterech Państwo Obłoczyńscy styczne – T. Baranowski Wiatrów. Na niepowtarzalną atmosferę miasta Dłużec, tel. (089) 742 19 39 Mierzejewo 6 Haft regionalny Zachody słońca nad mrągowskimi jeziorami urzekają ma wpływ wiele innych imprez, m.in.: Wy- 11-700 Mrągowo bory Miss Polonia Ziemi Mrągowskiej oraz Spółdzielnia Hafciarek turystów Anna Filipczyk tel. (089) 742 36 38 Warmii i Mazur, koncerty muzyki jazzowej, St. Gieląd, Sorkwity GALINDIA Wojewódzki Przegląd Rękodzieła Artysty- tel. kom. 692 571 940 Popowo Salęckie 15 cznego, który promuje regionalne dziedzi- Rzeźba w drewnie 11-700 Mrągowo Ryszard Fereniec, ul. Cicha 7 tel./fax (089) 741 45 20 11-700 Mrągowo, tel. (089) 741 49 15, Stajnia, Hotel, Karczma tel. kom. 693 830 819 AMARANTY Zdzisław Grunwald Probark Mały 1 Mikołajki 11-730, Zełwągi 32 11-700 Mrągowo tel. (087) 421 68 32 tel. (089) 742 45 27 Odlewy twarzy i figur ludzkich Adam Szubski • KORTY TENISOWE Zgon 37, 11-710 Piecki Hotel ORBIS MERCURE tel. (089) 742 02 30 MRONGOVIA Ceramika dekoracyjna ul. Giżycka 6 Danuta Czerniawska 11-700 Mrągowo ul. Zwycięzców 6/2 Wojewódzki Przegląd Rękodzieła Artystycznego w tel. (089) 743 31 98 Święta Lipka 11-440 Reszel 36 Mrągowie tel. (089) 755 00 15 37 ctwo i ludową muzykę, a od ponad trzydzie- stu lat miasto jest stolicą plastyków z ca- łego województwa, dzięki Wojewódzkiemu Przeglądowi Plastyki Nieprofesjonalnej.

PIKNIK COUNTRY MRĄGOWO Wspaniała muzyka, westernowe stroje i nie- powtarzalny klimat – to wszystko jest mo- żliwe tylko w Mrągowie, podczas corocznego Pikniku Country, który odbywa się w ostatni Mrągowski Przegląd Rękodzieła weekend lipca. Festiwal stał się dodatkowo Parada Country Artystycznego to okazja do zaprezentowania dorobku re- motorem dla promocji całego regionu – to gionalnych twórców dzięki niemu (między innymi) powstała od samego początku oraz ich godni następcy. Ów styl polskiego country rozwija się, a Amfiteatr, w którym odby- moda na Warmię i Mazury, na turystykę wają się letnie festiwale, po- festiwalową i na inne formy wypoczynku, Mrągowo jest dziś jego stolicą – tzw. pol- wstał dzięki żołnierzom z Jed- preferowane na tym terenie. Wokół impre- skim Nashville. Festiwal kończy się Paradą nostki Wojskowej w Mrągo- Country – ulicami miasta przejeżdżają setki wie. Przez kilka tygodni około zy powstała szczególna otoczka, tzw. weste- stu żołnierzy zmagało się z rnowy styl – do Mrągowa przyjeżdżają stali różnych pojazdów. Od kilku lat jedną z betonowymi postumentami bywalcy, którzy związani są z imprezą często głównych festiwalowych imprez jest Piknik i deskami, z których potem po- w Mieście, organizowany przez Centrum wstały ławki. Stoją tu do dziś. Początki festiwalu, który Kultury i Turystyki. Mrągowski Piknik promował „imperialistyczną Country stał się inspiracją do zorganizowa- muzykę” (był rok 1982!), nie nia festiwalu „Northeim Goes Country” w były łatwe, jednak upór ów- Waldbühne Northeim w Dolnej Saksonii. czesnego naczelnika, nieżyją- cego już Antoniego Chudego sprawił, że jego nazwisko na stałe kojarzy się już z mrągo- Mazurska Noc Kabaretowa wskim festiwalem. Pierw- szym dźwiękiem, otwierają- Mrągowo już od kilku lat gości najlepsze cym pierwszy koncert pierw- polskie grupy kabaretowe oraz wykonawców szego mrągowskiego Pikniku muzyki rozrywkowej, zapraszane nad Czos Country był akord dwuna- stostrunowej gitary Michała przez krakowskie Centrum Kultury Rotunda. 38 LONSTARA Łuszczyńskiego. Piknik Country w Mrągowie Mazurska Noc Kabaretowa odbywa się w 39 Statuetka Mrongowiusza amfiteatrze, zawsze w oryginalnej, mazur- Jak ocenili mrągowski projekt unijni eks- – przyznawana za wybitne skiej scenerii. Wypełniony po brzegi rozba- perci – jest to jeden z najciekawszych projek- zasługi dla miasta. Pierwsze Mrongowiusze otrzymali wionymi widzami amfiteatr świadczy, że jest tów, opracowanych przez polskie samorządy. w 2000 roku: Karol Jabło- to jedyna i wyjątkowa taka noc w regionie. Jest to pierwsze w kraju tego typu tury- ński, znany polski żeglarz, Występują tu gwiazdy polskiego kabaretu styczno-rozrywkowe przedsięwzięcie, zre- pochodzący z Mrągowa, oraz artyści śpiewający. alizowane z tak dużym rozmachem dzięki Ryszard Bitowt, mrągowski kronikarz i nieżyjący już unijnemu wsparciu. Podobne miasteczka z Jan Adam Kmonk, wielole- powodzeniem funkcjonują między innymi tni dyrektor Zespołu Opieki w Polsce (Karpacz) i za granicą (Szwecja, Zdrowotnej. Niemcy, Czechy i Słowacja). Statuetka Niezapominajka – przyznawana od 2000 roku. Jest wyróżnieniem, Festiwal Kultury Kresowej Samorodki złota przyznawanym nie tylko z Mrongoville mrągowianom, za akty- Od początku organizowania w Mrągowie wność lokalną i osiągnięcia Samorodki złota znalezio- w różnych dziedzinach. Festiwalu Kultury Kresowej impreza ta cieszy ne przez poszukiwaczy w W gronie pierwszych wy- się wielkim zainteresowaniem. Festiwal Kul- różnionych znaleźli się: tury Kresowej odbywa się w połowie sierpnia mrągowskim miasteczku Mrongoville będą jedną z były burmistrz Mrągowa każdego roku i istnieje przede wszystkim dzięki Dariusz Jarosiński, były głównych atrakcji tegoro- ludziom dobrej woli. Pomysłodawcami imp- burmistrz partnerskiego Mazurska Noc Kabaretowa cznego Pikniku Country. miasta Grünberg, Siegbert rezy byli członkowie Towarzystwa Miłośników Towarzyszą festiwalowi od Damaschke, przewodni- kilku lat – są nieformalną cząca stowarzyszenia Miast Partnerskich Mrągowo – Miasteczko Westernowe maskotką festiwalu. Po- Grünberg Rita Siekanina Mrongoville mysł pochodzi od staracho- i obecna burmistrz Otolia wickiego Stowarzyszenia Siemieniec. Miasteczko to całoroczna atrakcja, wybudo- Muzyki Country. Co roku wana specjalnie na potrzeby turystyki i będą- stowarzyszenie przywozi ca swego rodzaju uzupełnieniem dla Pikniku ze sobą okolicznościowe wydawnictwa, naklejki, po- Country. Najważniejsze w tej inwestycji jest pularne „gwiazdy szeryfa” wykorzystanie dotychczasowych tradycji festi- oraz samorodki złota, które walowych Pikniku Country, podniesienie są pamiątką z mrągo- atrakcyjności Mrągowa, jako całorocznego wskiego festiwalu.

Obie statuetki zaprojektował i wykonał ośrodka turystyczno-rekreacyjnego oraz zwię- 40 artysta rzeźbiarz Jerzy Stankiewicz. kszenie liczby gości odwiedzających Mrągowo. Festiwal Kultury Kresowej 41 Partnerstwo Przyśpiewki i piosenki powstałe na Wileń- KALENDARIUM: Mrągowo – Grünberg szczyźnie, Wołyniu czy Polesiu, śpiewano • Przegląd Rękodzieła Arty- stycznego – pierwszy week- często podczas spotkań rodzinnych lub towa- end lipca rzyskich. Nie było jednak takiego miejsca, w • Mazurska Noc Kabare- którym mogliby zebrać się i wspólnie bawić towa – drugi lub trzeci wszyscy. Tym miejscem stało się Mrągowo. weekend lipca • Piknik Country Mrągowo Akt współpracy między Mrągo- – ostatni weekend lipca • Festiwal Kultury Kresowej wem a Grünberg podpisany zo- Koncerty jazzowe – połowa sierpnia stał 6 czerwca 1993 r. Od tej pory • Festiwal Golonki – drugi oba miasta współpracują ze sobą W Mrągowie od kilku lat działa Mrągowskie lub trzeci tydzień sierpnia w wielu dziedzinach: kulturalnej, Towarzystwo Jazzowe, które organizuje kon- • Wakacje – Koncerty na gospodarczej, ekonomicznej. Po- certy. Występują tu bardziej i mniej znani Deptaku na mrągowskim między mieszkańcami obu miast muzycy – zawsze jednak koncerty te są molo, Pożegnanie Wakacji nawiązane zostały przyjaźnie, dużym wydarzeniem muzycznym. Koncerty trwa wymiana doświadczeń i Przy Centrum Kultury i Tury- Festiwal Kultury Kresowej jazzowe odbywają się również w kościele wzajemnych dokonań. styki działa Biblioteka Miejska ewangelickim i Galerii Wilińskiego. im. Wacława Gołowicza. Jej *** Wilna i Ziemi Wileńskiej, którym z pomocą patron był wieloletnim dyre- Hej, hej, hej sokoły, ktorem biblioteki, zasłużonym Omijajcie góry, lasy, doły, przyszły władze samorządowe miasta i regio- działaczem w dziedzinie czy- Dzwoń, dzwoń, dzwoń nu oraz TVP2. Przez pięknie położony nad telnictwa i edukacji w powo- dzwoneczku, jeziorem Czos mrągowski amfiteatr przewinęły Mój stepowy skowroneczku. jennym Mrągowie. Współcze- *** się setki zespołów i tysiące wykonawców. Bar- sna biblioteka jest miejscem Nieoficjalny hymn mrągowskiego wne korowody artystów w strojach ludowych nowoczesnym, z bogatym Festiwalu Kultury Kresowej to widok codzienny na ulicach Mrągowa. księgozbiorem. W czytelni Festiwal Kultury Kresowej to również wiel- można skorzystać z Internetu, Centrum do dyspozycji czytelników są Kultury i Turystyki kie wydarzenie, ma jednak zupełnie innych również liczne książki i naj- Organizacją festiwali i imprez odbiorców. To festiwal patriotyzmu i wielu popularniejsze pisma. zajmuje się Centrum Kultury i wzruszeń. Dzięki tej imprezie jesteśmy roz- Turystyki poznawalni zwłaszcza za wschodnią granicą. 11-700 Mrągowo Festiwal Kultury Kresowej w Mrągowie służy ul. Warszawska 26 rozwojowi kultury, przypomina obrzędowość i tel. (089) 743 34 50 fax (089) 743 34 60 dawne zwyczaje, podtrzymuje na duchu tych, e-mail:sekretariat@ckit. którzy tę kulturę zachowali przez lata, gdy 42 mragowo.pl usiłowano pojęcie kresów wymazać z historii. Nastrojowe koncerty w Jazz Clubie 43 Wyprawa piąta Mama zagotowała garnek wody, a w nim wiązkę owsa. Smaki Mrągowa Wywar osłodziła brązowym kandyzowanym cukrem, a my piliśmy to jak herbatę. Ocalanie od niepamięci dziedzictwa regionalne- I pomogło! W zwykłe dni robocze na śniadanie jadło go, w tym również kulinarnego, to coraz częściej się chleb pieczony z zakwa- najważniejsza sprawa, o jaką starają się lokalne su i mąki żytniej – pszenną społeczności. Również Mrągowo (dawniej mąkę brało się tylko do Sensburg) chce na każdym kroku przypominać ciast. Do tego chleba było turystom i mieszkańcom swoją historię. A nie masło, kiełbasa, ser, dżem własnej roboty, miód i mle- ma historii bez smaku dawnej kuchni… ko. Na obiad zawsze były Mazurskie jedzenie było proste i kaloryczne. ziemniaki i gotowane albo Stoły uginały się szczególnie przy różnych pieczone mięso, najczęściej uroczystościach religijnych i rodzinnych. Było wieprzowe. Do tego sosy, to proste, niewykwintne i dość tłuste jedzenie. zupy i warzywa. Na kolację była najczęściej zupa mle- Rozwijała się medycyna ludowa. W pa- czna z zacierkami, płatkami miętnikach dawnych mieszkańców regionu owsianymi albo z makaro- znaleźć można proste przepisy na leczenie nem. Prawdziwym przysma- przeziębienia, kaszlu i kataru. kiem były ziemniaki pozo- W Mrągowie można skosztować wykwintnej stałe z obiadu. Mama po- dsmażała je wieczorem i kuchni. W miejcowych restauracjach podaje się podawała do zupy mle- wspaniałe dania, w tym również regionalne. cznej. W niedzielę jedzenie Także w okolicy można skosztować regionalnych było prawie identyczne. Za- dań, na przykład w Staśkowej Chacie w Moj- miast wieprzowiny była cza- tynach. Mistrzyniami regionalnych potraw są sem dla urozmaicenia pie- czona gęś. Nie zawsze było również przedstawicielki z Koła Gospodyń ciasto, a jeśli już, to naj- Wiejskich w pobliskich Pieckach. Nie tylko same częściej zwykła strucla. Za przyrządzają swoje potrawy, ale również od za- to w święta i inne uroczy- pomnienia ocalają stare przepisy, znalezione stości piekło się dużo ciast w babcinych kalendarzach czy starych gazetach. i tortów. Mazurska kuchnia zamieniała się wtedy w Wiele z tych przepisów pochodzi również od prawdziwą cukiernię. dawnych Mazurek. Dziedzictwo regionalne Mrą- Ze wspomnień dawnego gowa i okolic pielęgnuje również Stowarzyszenie mieszkańca Josefa Blocka źródło: Strona Cezarego Bazydło na Rzecz Rozwoju Turystyki Wiejskiej w Pie- www.jugendzeit-ostpreussen.de 45 • RESTAURACJE I BARY ckach. Ich regionalne potrawy a także przetwo- Kapustę ugotować i pokroić. Dodać pokrojoną REMEDIUM PUB ul. Roosevelta 2 STARA CHATA ry oraz mapy kulinarne znane są na całej Ziemi w plastry cebulę, ugotować boczek i żeberka, 11-700 Mrągowo ul. Warszawska 9b dodać cebulę i przyprawy, na końcu kiełbasę. Mrągowskiej. tel. (089) 741 24 96 11-700 Mrągowo Wyjąć boczek i kiełbasę i pokroić w kostkę. Resztę tel. (089) 741 45 02 Jarmark rozmaitości wywaru przecedzić, dodać śmietanę i musztardę, GRILL BAR ul. Warszawska 24 c STAROMIEJSKA przyprawić solą, pieprzem i cukrem. Dodać natkę. 11-700 Mrągowo Mały Rynek 6 Turyści doceniają również walory smakowe pro- tel. (089) 741 38 31 11-700 Mrągowo duktów regionalnych, sprzedawanych na mrągo- Karp z prawdziwkami tel. (089) 741 21 52 wskim targowisku, zwanym pospolicie „ryn- 1 karp, ½ l kwaśnej śmietany, 2 garście suszonych Bar-Restauracja POTOP ul. Roosevelta 22 CHATA MAZURSKA kiem”. Przez cały rok można tu zakupić płody prawdziwków, pieprz, sól, olej. 11-700 Mrągowo ul. Roosevelta 1 rolne, również z własnych, ekologicznych gospo- Rybę oczyścić, podzielić na dzwonka, posolić i tel. (089) 741 32 00 11-700 Mrągowo, darstw, owoce runa leśnego (jagody, grzyby, usmażyć. Ugotować prawdziwki. Gdy zmiękną, tel. (089) 741 28 59 maliny, żurawinę, borówki i inne), a także ło- pokroić je w paseczki. Dzwonka podsmażonego KLUB KASYNO ul. Wojska Polskiego 6A, Rybaczówka ZIELONY wione w mazurskich jeziorach ryby. Gospody- karpia ułożyć w brytfannie, przyprawić, całość 11-700 Mrągowo DOMEK nie sprzedają gotowe przetwory, a od mięsiwa zalać śmietaną i zapiekać w piekarniku. tel. (089) 741 03 69 ul. Młodkowskiego 24 i potraw wszelakich, zwłaszcza w sezonie, ugi- tel. kom. 508 106 583 11-700 Mrągowo Chłopskie śniadanie nają się kramy. tel. kom. 508 083 790 tel. (089) 742 56 68 750 g ziemniaków ugotowanych w mundurkach, www.klubkasyno.mragowo.pl LASAGNE Manhattan Wędzona ryba mazurska 1 cebula, 5 jajek, 1 żółtko, 2 łyżki mleka, 125 g ul. Warszawska pokrojonej w kostkę szynki, szczypiorek, sól, pieprz. 11-700 Mrągowo Kto ma ochotę na wędzoną rybę, zakupić ją może Ziemniaki pokroić w talarki, usmażyć, dodać cebulę, tel. (089) 741 21 15 w Gospodarstwie Rybackim na ulicy Młodko- podsmażyć, oddzielnie usmażyć jajka i żółtko, szynkę MARTIN wskiego 22 (tel. 089 741 34 22). Wędzone tra- i szczypiorek. Wszystko to wylać na ziemniaki. dycyjnie, w dymie z mazurskiego drewna, sma- ul. Traugutta Mazurskie ciasteczka anyżowe 11-700 Mrągowo kują tak, jak nigdzie indziej. tel. (089) 741 56 85 250 g mąki, 4 jajka, 250 g cukru, łyżeczka mielo- nego anyżku, sól. JAZZ CLUB Wybrane przepisy mazurskie: ul. Roosevelta 23 (dawny Jajka z cukrem ubijać 20 minut, potem zamieszać spichlerz) Kartoflanka po wschodnioprusku z mąką, anyżkiem i szczyptą soli. Zagnieść ciasto Grzyby i pozostawić je do następnego dnia. Ciastko roz- 11-700 Mrągowo Duża porcja włoszczyzny, 1 kg ziemniaków, 750 g wałkować na ½ cm grubości, powycinać kieliszkiem tel. (089) 741 35 63 wędzonego boczku lub peklowanej karkówki, 800 g do wina okrągłe placuszki i piec 15 minut na kolor STOŁÓWKA kiełbasy parówkowej, 500 g wędzonych żeberek, jasnożółty. PRZY KOMENDZIE 250 g kiszonej kapusty, 2 duże cebule, natka pie- ul. Wolności 2 truszki, 200 ml kwaśnej śmietany, łyżka musz- Przepisy zaczerpnięte z książki „Smak Mazur. Kuchnia 11-700 Mrągowo tardy, pieprz, majeranek, sól, angielskie ziele, liść dawnych Prus Wschodnich”, red. Waldemar Mierzwa, wyd. tel. (089) 741 50 50 46 laurowy, cukier. Retman, Baobab 2006 Ryby 47