Lokalny Program Rewitalizacji Gminy Goleniów Na Lata 2017-2030

Lokalny Program Rewitalizacji Gminy Goleniów na lata 2017-2030

SPIS TREŚCI

WPROWADZENIE...... 3 I. DIAGNOZA ...... 5 I.1 Metodyka ...... 5 I.2 Ogólna charakterystyka gminy ...... 11 I.3 Analiza sytuacji środowisk popegeerowskich ...... 17 I.4 Diagnoza czynników i zjawisk kryzysowych w przestrzeni gminy ...... 20 I.4.1. Sfera społeczna ...... 20 I.4.2. Sfera gospodarcza ...... 33 I.4.3. Sfera środowiskowa...... 35 1.4.4. Sfera przestrzenno-funkcjonalna ...... 37 I.4.5. Sfera techniczna...... 39 I.4.6 Skala problemów i potrzeb rewitalizacyjnych - podsumowanie ...... 41 I.5 Wyznaczanie obszaru zdegradowanego ...... 42 I.6 Wyznaczenie i pogłębiona diagnoza obszaru rewitalizacji ...... 45 II PROCES REWITALIZACJI ...... 52 II.1 Wizja obszaru po przeprowadzeniu procesu rewitalizacji ...... 52 II.2 Cele rewitalizacji ...... 53 II.3 Główne projekty i przedsięwzięcia rewitalizacyjne ...... 57 II.4 Lista i charakterystyka przedsięwzięć uzupełniających ...... 64 II.5 Mechanizmy integrowania działań oraz przedsięwzięć rewitalizacyjnych ...... 79 III ZARZĄDZANIE WDRAŻANIEM PROGRAMU REWITALIZACJI ...... 83 III.1 Indykatywne ramy finansowe przedsięwzięć rewitalizacyjnych ...... 83 III.2 Mechanizmy włączenia mieszkańców, przedsiębiorców oraz innych podmiotów i grup aktywnych w proces rewitalizacji – partycypacja społeczna ...... 88 III.3 System realizacji (wdrażania) Programu Rewitalizacji ...... 93 III.4 System monitoringu, oceny skuteczności i wprowadzania modyfikacji do Programu Rewitalizacji ...... 96 IV. OPIS POWIĄZAŃ PROGRAMU REWITALIZACJI Z DOKUMENTAMI STRATEGICZNYMI I PLANISTYCZNYMI ...... 100 SPIS TABEL ...... 103 SPIS RYSUNKÓW ...... 104 Załącznik nr 1 ...... 106 Załącznik nr 2 ...... 107

WPROWADZENIE

Procesy rewitalizacji obszarów zdegradowanych zostały w Polsce uregulowane przez kilka dokumentów. Zasadnicze znaczenie ma tu Ustawa z dnia 9 października 2015 r. o rewitalizacji (Dz.U. z 2015 r., poz. 1777 z późn. zm.). W oparciu o nią przygotowano także Wytyczne w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014-2020 (Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju), stanowiące podstawę dla niniejszego dokumentu. Ponieważ w Regionalnym Programie Operacyjnym Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2014-2020 przewidziano wsparcie dla procesów rewitalizacji, Lokalny Program Rewitalizacji jest jednocześnie dostosowany do zapisów „Zasad realizacji przedsięwzięć rewitalizacyjnych w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Zachodniopomorskiego 2014-2020”. Gmina Goleniów otrzymała na opracowanie niniejszego Programu wsparcie ze środków PO PT (projekt pn. „Opracowanie Lokalnego Programu rewitalizacji Miasta Goleniów w ujęciu partycypacyjnym”). Prace nad dokumentem rozpoczęły się Uchwałą nr XXVI/310/16 Rady Miejskiej w Goleniowie z dnia 30 listopada 2016 roku. W poprzednim okresie programowania rewitalizacja w dużej mierze ograniczona została do przedsięwzięć infrastrukturalnych, przede wszystkim w sferze budynków mieszkalnych i użyteczności publicznej. Obecnie jednak większy nacisk położony został na rozwiązywanie problemów społecznych. Niniejszy dokument uwzględnia w związku z tym oba te aspekty (społeczny i infrastrukturalny). Znalazło to odzwierciedlenie w zaprojektowanych celach rewitalizacji, kierunkach działań i przedsięwzięciach rewitalizacyjnych. Jednak zakłada się, że cele infrastrukturalne podporządkowane są rozwiązywaniu problemów w sferze społecznej i mają sprzyjać (nierzadko tworzyć przestrzeń) realizacji celów społecznych. Gmina Goleniów, przygotowując niniejszy dokument, podjęła działania zmierzające do jak najszerszego informowania mieszkańców o toczącym się procesie rewitalizacji, a także włączenia ich w jego prowadzenie. Z tego względu mieszkańcy oraz inni interesariusze rewitalizacji byli na bieżąco informowani na specjalnie w tym celu przygotowanej stronie internetowej oraz profilu w mediach społecznościowych. Mieszkańcy mogli również składać propozycje przedsięwzięć rewitalizacyjnych, które później zostały wykorzystane do konkretnych projektów. Przeprowadzonych zostało kilka warsztatów służących wypracowywaniu poszczególnych elementów Programu.

W wyniku wyodrębnienia w drodze pogłębionej diagnozy najistotniejszych problemów dostosowano do nich cele rewitalizacji. Wyznaczenie celu społecznego opiera się przede wszystkim na analizie danych dostarczonych przez różne instytucje – gminne i ponadgminne. Natomiast wyznaczenie celu odnoszącego się do sfery przestrzenno-funkcjonalnej uwzględnia – poza analizą danych zastanych – również wskazania mieszkańców wypracowane w czasie konsultacji społecznych. Planuje się także włączenie mieszkańców na etapie wdrażania dokumentu, bowiem zaprojektowane w nim działania mają przede wszystkim poprawić jakość życia na obszarze rewitalizacji, a tym samym - w gminie.

I. DIAGNOZA

I.1 Metodyka

Głównym celem poniższej diagnozy gminy Goleniów było wyznaczenie obszarów zdegradowanych w gminie, co stanowi jeden z etapów realizacji projektu opracowania Lokalnego Programu Rewitalizacji Gminy Goleniów na lata 2017-2030. W diagnozie posłużono się następującymi pojęciami: • rewitalizacja – proces wyprowadzenia ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych, prowadzony w sposób kompleksowy, poprzez zintegrowane działania na rzecz lokalnej społeczności, przestrzeni i gospodarki, • obszar zdegradowany – przestrzeń, w której koncentrują się zjawiska negatywne (społeczne, gospodarcze, przestrzenne) oraz problemy, które wpływają na pogorszenie jakości życia mieszkańców, • obszar rewitalizacji – obszar obejmujący całość lub część obszaru zdegradowanego, cechujący się szczególną koncentracją negatywnych zjawisk, na którym, z uwagi na istotne znaczenie dla rozwoju lokalnego, zamierza się przeprowadzić rewitalizację. Nie może on obejmować terenów większych niż 20% gminy oraz nie może być zamieszkiwany przez więcej niż 30% mieszkańców gminy. Prezentowana w niniejszym dokumencie diagnoza stanowi wypadkową zaleceń wskazanych w Ustawie o rewitalizacji z dnia 9 października 2015 (Dz. U. 2015 poz. 1777 z późn. zm.), "Wytycznych w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014-2020" Ministerstwa Rozwoju z dnia 2 sierpnia 2016 r. oraz opracowaniu Zarządu Województwa Zachodniopomorskiego pt. „Zasady realizacji przedsięwzięć rewitalizacyjnych w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Zachodniopomorskiego 2014-2020”. Zgodnie z tymi dokumentami diagnoza powinna opierać się na mierzalnych wskaźnikach opisujących głównie zjawiska i problemy społeczne na danym terenie. Uwzględniając zalecenia, że obszar wymagający wsparcia stanowi jednostkę charakteryzującą się kumulacją negatywnych zjawisk i procesów oraz stanowi szczególne znaczenie dla rozwoju lokalnego, dokonano analizy podstawowych sfer funkcjonowania gminy. Dla potrzeb przeprowadzenia analiz stanowiących podstawę wyznaczenia obszarów zdegradowanych i obszarów rewitalizacji w gminie Goleniów, posłużono się zestawem wskaźników, które w miarę dostępności danych statystycznych odniesiono

5 zarówno do średnich wartości w regionie (roz. I.2.), jak również do średnich wartości dla całej gminy (roz. I.4.). Starano się, aby przyjęte wskaźniki były zgodne z zapisami wyżej wymienionych dokumentów, a także miały charakter ilościowy i w możliwie najpełniejszy sposób pozwalały na identyfikację negatywnych zjawisk zachodzących w przestrzeni gminy – zróżnicowań wewnątrzgminnych w ramach badanych sfer: społecznej, gospodarczej, środowiskowej, przestrzenno-funkcjonalnej oraz technicznej.

Tab. 1 Wskaźniki wykorzystane do wyznaczenia obszarów zdegradowanych w gminie Goleniów.

Sfera Zjawisko Wskaźnik Sfera społeczna Poziom Udział bezrobotnych w liczbie ludności w wieku bezrobocia produkcyjnym [%] Udział bezrobotnych długotrwale w liczbie ludności w wieku produkcyjnym [%] Osoby korzystające ze świadczeń pomocy społecznej ze względu na bezrobocie na 100 mieszkańców [osoby] Poziom ubóstwa Osoby korzystające ze świadczeń pomocy społecznej na 1000 mieszkańców [osoby] Wielkość zaległości czynszowych na 1 mieszkańca [zł] Eksmisje orzeczone lub wykonane z lokali mieszkalnych na 10000 mieszkańców [eksmisje] Poziom Czyny karalne stwierdzone ogółem na 1000 przestępczości mieszkańców [zdarzenia] Czyny karalne stwierdzone popełnione przez nieletnich na 10000 mieszkańców [zdarzenia] Miejsca publiczne, w których nielegalnie spożywany jest alkohol na 10000 mieszkańców [miejsca] Poziom patologii Liczba "niebieskich kart" na 1000 mieszkańców społecznej [niebieskie karty] Osoby uzależnione od alkoholu lub narkotyków będące pod opieką instytucji publicznych na 1000 mieszkańców [osoby] Poziom edukacji Średni wynik sprawdzianu w klasie VI (język polski, matematyka, język obcy) [%] Średni wynik egzaminu gimnazjalnego (język polski, matematyka, język obcy) [%] Poziom kapitału Frekwencja w wyborach parlamentarnych [%] społecznego Czytelnicy bibliotek publicznych na 100 mieszkańców [osoby] Członkowie kół, klubów i grup artystycznych organizowanych w ramach działalności instytucji kultury na 1000 mieszkańców [osoby] Poziom kapitału Udział osób w wieku poprodukcyjnym w liczbie ludzkiego ludności ogółem [%]

Sfera Zjawisko Wskaźnik Indeks starości (liczba osób w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku przedprodukcyjnym) [osoby] Sfera Poziom Podmioty gospodarcze zarejestrowane na 1000 gospodarcza przedsiębiorczości mieszkańców [podmioty gosp.] Podmioty gospodarcze, które zgłosiły zakończenie działalności gospodarczej na 1000 mieszkańców [podmioty gosp.] Poziom kondycji Podmioty gospodarcze, które zgłosiły przedsiębiorstw zakończenie działalności gospodarczej na 1000 mieszkańców [podmioty gosp.] Sfera Poziom jakości Występowanie terenów zielonych w obrębie środowiskowa środowiska terenów zabudowanych* Występowanie kompleksów leśnych i terenów otwartych w sąsiedztwie terenów zabudowanych* Poziom Udział powierzchni dachów pokrytych azbestem zagrożenia i wyrobami zawierającymi azbest w budynkach odpadami mieszkalnych i innych w powierzchni tej szkodliwymi kategorii ogółem w mieście lub w obszarze wiejskim [%] Natężenie ruchu kołowego na ulicach miasta [kategoria dróg]* Sfera Poziom Udział ludności niekorzystającej z sieci przestrzenno- infrastruktury wodociągowej w liczbie ludności ogółem [%] funkcjonalna technicznej Udział ludności niekorzystającej z sieci kanalizacyjnej w liczbie ludności ogółem [%] Udział ludności niekorzystającej z sieci ciepłowniczej w liczbie ludności ogółem [%] Udział ludności niekorzystającej z sieci gazowej w liczbie ludności ogółem [%] Sfera techniczna Poziom stanu Udział budynków mieszkalnych wybudowanych technicznego przed 1970 rokiem w liczbie budynków tej obiektów kategorii ogółem w mieście lub w obszarze budowlanych wiejskim [%] Udział budynków mieszkalnych wymagających remontu w liczbie budynków tej kategorii ogółem w mieście lub w obszarze wiejskim [%] Udział mieszkań popegerowskich w liczbie mieszkań tej kategorii ogółem w obszarze wiejskim [%] Poziom Udział budynków mieszkalnych i innych dziedzictwa wpisanych do ewidencji lub rejestru zabytków w kulturowego liczbie budynków tej kategorii ogółem w mieście lub w obszarze wiejskim [%] * Cechy o charakterze jakościowym Źródło: opracowanie własne.

Mierniki dobrano tak, by każda ze sfer była opisana przez kilka wskaźników cząstkowych, obrazujących zróżnicowane zjawiska społeczno-gospodarcze, co pozwoliło dokładniej zidentyfikować obszary zdegradowane na terenie gminy. Dotyczyło to przede wszystkim zjawisk w zakresie sfery społecznej, która stanowi istotę działań rewitalizacyjnych (pozostałe sfery w myśl Ustawy o rewitalizacji traktowane są jako uzupełniające). Część z przyjętych wskaźników ma charakter stymulant, a pozostałe są destymulantami. Stymulanty to cechy, których wysoka wartość wskaźnika wyraża wysoki stopień rozwoju, a niska degradację. W przypadku destymulant sytuacja jest odwrotna: wysokie wartości wskaźnika obrazują degradację, a niskie wartości wysoki stopień rozwoju w tym zakresie. Szczególne znaczenie dla identyfikacji obszarów zdegradowanych ma koncentracja zjawisk niekorzystnych, stąd też skupiono się na wyznaczeniu obszarów, w których wskaźniki dla poszczególnych cech mają wartości niekorzystne lub bardzo niekorzystne, co oznacza degradację w zakresie danego zjawiska. W przypadku stymulant są to wartości znacząco odbiegająco od wartości referencyjnej (średniej dla miasta) in minus, z kolei w przypadku destymulant – wartości znacząco odbiegająco od wartości referencyjnej in plus. Identyfikacji obszarów zdegradowanych na terenie miasta dokonano na podstawie nagromadzenia wartości niekorzystnych lub bardzo niekorzystnych dla poszczególnych sfer, w szczególności uwzględniając obszary, w których ma miejsce koncentracja negatywnych zjawisk w zakresie sfery społecznej. W celu zdiagnozowania sytuacji społeczno-gospodarczej gminy oraz identyfikacji zjawisk kryzysowych i obszarów nimi objętych, terytorium gminy podzielono na 58 obrębów (jednostek odniesienia). Na terenie miasta Goleniów wydzielonych zostało 11 obrębów, które pokrywają się z istniejącymi obrębami geodezyjnymi, a zarazem stanowią spójne przestrzennie jednostki urbanistyczne (obszary o określonych funkcjach, dość jednorodnym użytkowaniu terenu i zabudowie), natomiast w wiejskiej części gminy Goleniów przyjęte jednostki odniesienia nawiązują do podziału tego obszaru na sołectwa i pozostałe miejscowości wiejskie, funkcjonujące w ramach niektórych sołectw.

Rys. 1 Obręby geodezyjne na obszarze miasta Goleniów.

Źródło: opracowanie własne.

Rys. 2 Obręby geodezyjne na terenie wiejskiej części gminy Goleniów.

Źródło: opracowanie własne.

W analizie wykorzystano głównie dane pochodzące z zasobów licznych instytucji, w tym m.in. Urzędu Gminy i Miasta w Goleniowie, Powiatowego Urzędu Pracy w Goleniowie, Ośrodka Pomocy Społecznej w Goleniowie, Komendy Powiatowej Policji w Goleniowie, Straży Miejskiej w Goleniowie, szkół podstawowych i gimnazjów z gminy Goleniów, Miejskiej i Powiatowej Biblioteki Publicznej w Goleniowie, Goleniowskiego Domu Kultury oraz Państwowej Komisji Wyborczej w Warszawie. Analizowano także aktualne dokumenty planistyczne i strategiczne oraz materiały kartograficzne. Większość wskaźników opracowano dla danych z 2015 i 2016 roku.

I.2 Ogólna charakterystyka gminy

Goleniów to gmina położona w województwie zachodniopomorskim, w południowo-zachodniej części powiatu goleniowskiego. Gmina Goleniów od zachodu sąsiaduje z miastem Szczecin i gminą Police (powiat policki), od północny z gminami Stepnica i Przybiernów (powiat goleniowski), od wschodu z gminami Osina i Maszewo (powiat goleniowski), a od południa z gminami Stargard i Kobylanka (powiat stargardzki). Gmina zajmuje powierzchnię 442,8 km2 i jest zamieszkana przez 35747 mieszkańców (30.06.2016 r.), dzięki czemu jest największą gminą w powiecie goleniowskim i jedną z największych w województwie zachodniopomorskim (5. miejsce pod względem powierzchni i 11. miejsce pod względem liczby ludności). Gęstość zaludnienia gminy wynosi 81 osób na km2. Gmina Goleniów jest gminą miejsko-wiejską. Jej siedzibą jest miasto Goleniów, liczące 22573 mieszkańców, co stanowi 63,1% ogółu mieszkańców gminy. Ponadto w skład gminy wchodzą 33 sołectwa, na które składają się 32 wsie oraz 15 osad i przysiółków. Największymi wsiami w gminie są: Kliniska Wielkie (1366 mieszkańców), Mosty (1235) i Załom (1121).

Tab. 2 Miejscowości wiejskie w gminie Goleniów.

Liczba Liczba Miejscowość Miejscowość ludności ludności Bącznik 42 Łozienica 68 Białuń 455 Marszewo 386 Bolechowo 217 Miękowo 239 Bolesławice 7 Modrzewie 313 Borzysławiec 120 Mosty 1235 Budno 222 Mosty-Osiedle 148 Burowo 108 Niedamierz 4

Czarna Łąka 337 Niewiadowo 60 Danowo 237 Podańsko 424 Domastryjewo 12 Pucice 639 Glewice 108 Pucie 29 Gniazdowo 16 Rurka 13 Imno 79 Rurzyca 834 Ininka 26 Stawno 152 Kamieniska 7 Święta 258 Kąty 221 Tarnowiec 56 Kępy Lubczyńskie 37 Tarnówko 148 Kliniska Wielkie 1366 Wierzchosław 233 Komarowo 593 Zabród 102 Krępsko 473 Załom 1121 Krzewno 220 Żdżary 232 Lubczyna 563 Żółwia 37 Łaniewo 177 Żółwia Błoć 280 Łęsko 6 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych UMiG w Goleniowie.

Miejscowości wiejskie w gminie Goleniów są mocno zróżnicowane nie tylko pod względem wielkości (wyrażonej liczbą mieszkańców), ale również w zakresie ich rangi w systemie osadniczym. Analiza rozmieszczenia instytucji centralnych na obszarze gminy (w której uwzględniono występowanie następujących typów instytucji: sołectwo, parafia, kościół filialny, filia lub agencja pocztowa, ochotnicza straż pożarna, żłobek, przedszkole, szkoła podstawowa, gimnazjum, ośrodek zdrowia, apteka) wykazała występowanie 4 kategorii ośrodków centralnych na terenie wiejskiej części gminy: A. Ośrodki usług podstawowych, dysponujące najszerszym wachlarzem usług centralnych (Mosty i Kliniska Wielkie); B. Ośrodki elementarne o poszerzonym programie usług (Krępsko, Białuń, Lubczyna, Rurzyca, Glewice, Komarowo, Załom); C. Ośrodki elementarne – pozostałe wsie sołeckie (Bolechowo, Borzysławiec, Budno, Burowo, Czarna Łąka, Danowo, Imno, Kąty, Łaniewo, Łozienica, Marszewo, Miękowo, Modrzewie, Mosty-Osiedle, Niewiadowo, Podańsko, Pucice, Stawno, Święta, Tarnowiec, Tarnówko, Wierzchosław, Żdżary, Żółwia Błoć); D. Przysiółki i osady (Krzewno, Bącznik, Bolesławice, Domastryjewo, Gniazdowo, Ininka, Kamieniska, Kępy Lubczyńskie, Łęsko, Niedamierz, Pucie, Rurka, Zabród, Żółwia).

Gmina Goleniów charakteryzuje się dość korzystną sytuacją społeczno- gospodarczą. Świadczy o tym m.in. niski poziom bezrobocia, znacznie niższym niż średnio w powiecie goleniowskim (średnio o ok. 1,7 p.p.) i województwie zachodniopomorskim (średnio o ok. 3,1 p.p.). Warto również zauważyć, że w latach 2010-16 liczba bezrobotnych przypadająca na 100 osób w wieku produkcyjnym w gminie Goleniów zmniejszyła się z 8,1% w 2010 r. do 3,5% w 2016 r., co świadczy o znaczącej poprawie na lokalnym rynku pracy. Podobnie korzystna sytuacja występuje również w zakresie poziomu ubóstwa. Gmina Goleniów charakteryzuje się stosunkowo niską liczbą rodzin otrzymujących zasiłki rodzinne na dzieci na 1000 mieszkańców i niskim udziałem dzieci, na które rodzice otrzymują zasiłki rodzinne. Średnie wartości obu wskaźników są znacząco wyższe zarówno dla województwa zachodniopomorskiego, a zwłaszcza dla powiatu goleniowskiego, co świadczy o bardzo korzystnej sytuacji gminy Goleniów. Także i w tym przypadku sytuacja ta znacząco się poprawiła w analizowanym okresie (lata 2010-16), z poziomu 33,9 do 21,2 w przypadku zasiłków rodzinnych na dzieci oraz z poziomu 31,4 do 21,1 w przypadku udziału dzieci, na które rodzice otrzymują zasiłki rodzinne.

Rys. 3 Poziom bezrobocia (liczba bezrobotnych na 100 osób w wieku produkcyjnym) w gminie Goleniów na tle województwa i powiatu.

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Banku Danych Lokalnych GUS.

Rys. 4 Poziom ubóstwa (Liczba rodzin otrzymujących zasiłki rodzinne na dzieci na 1000 mieszkańców) w gminie Goleniów na tle województwa i powiatu.

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Banku Danych Lokalnych GUS.

Rys. 5 Poziom ubóstwa (Udział dzieci, na które rodzice otrzymują zasiłki rodzinne) w gminie Goleniów na tle województwa i powiatu.

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Banku Danych Lokalnych GUS.

O korzystnej sytuacji ludnościowej gminy Goleniów świadczy m.in. wysoki poziom kapitału ludzkiego, wyrażający się niskim udziałem ludności w wieku poprodukcyjnym i niską wartością indeksu starości. Wartość obu wskaźników jest bardzo zbliżona dla gminy Goleniów i powiatu goleniowskiego, natomiast jest znacząco niższa niż średnia dla województwa zachodniopomorskiego (o ok. 1,9 p.p. w przypadku udziału ludności w wieku poprodukcyjnym i 18,2 p.p. w przypadku indeksu starości).

W przeciwieństwie do innych wskaźników społecznych, sytuacja gminy Goleniów w zakresie poziomu kapitału ludzkiego w ostatnich latach uległa pogorszeniu. Udział ludności w wieku poprodukcyjnym w gminie wzrósł z poziomu 14,1% w 2010 r. do 18,4% w 2016 r., natomiast wartość indeksu starości z poziomu 70,8 w 2010 r. do 97,1 w 2016 r. (kiedy to udział ludności w wieku poprodukcyjnym praktycznie zrównał się z udziałem ludności w wieku przedprodukcyjnym). Sytuację gospodarczą gminy Goleniów także należy ocenić jako korzystną. Wpływa na to bardzo wysoki poziom aktywności zawodowej mieszkańców (zdecydowanie wyższy niż średnie wartości dla województwa i powiatu) oraz dość wysoki poziom przedsiębiorczości (kształtujący się w analizowanym okresie na poziomie średniej dla województwa, jednak zdecydowanie wyższy niż średnia dla powiatu). W analizowanym okresie poziom aktywności zawodowej wyrażony liczbą pracujących na 100 osób w wieku produkcyjnym w przypadku gminy Goleniów znacząco wzrósł z poziomu 38,3 w 2010 r. do 50,9 w 2016 r. (ryc. 8), co dobrze się koreluje ze spadkiem poziomu bezrobocia w gminie. Poziom przedsiębiorczości w gminie Goleniów utrzymuje się z kolei na poziomie ok. 125,0 podmiotów gospodarczych na 1000 mieszkańców.

Rys. 6 Poziom kapitału ludzkiego (udział ludności w wieku poprodukcyjnym) w gminie Goleniów na tle województwa i powiatu.

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Banku Danych Lokalnych GUS.

Rys. 7 Poziom kapitału ludzkiego (indeks starości) w gminie Goleniów na tle województwa i powiatu.

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Banku Danych Lokalnych GUS.

Rys. 8 Poziom aktywności zawodowej (liczba pracujących na 100 osób w wieku produkcyjnym) w gminie Goleniów na tle województwa i powiatu.

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Banku Danych Lokalnych GUS.

Rys. 9 Poziom przedsiębiorczości (liczba podmiotów gospodarczych na 1000 mieszkańców) w gminie Goleniów na tle województwa i powiatu.

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Banku Danych Lokalnych GUS.

I.3 Analiza sytuacji środowisk popegeerowskich

W okresie powojennym na terenie gminy Goleniów funkcjonowało 7 Państwowych Gospodarstw Rolnych (PGR). Były one zlokalizowane we wsiach: Danowo, Pucice, Załom, Komarowo, Mosty, Święta i Budno. Likwidacja PGR-ów zainicjowała szereg niekorzystnych zjawisk społeczno-gospodarczych na terenie popegeerowskich wsi. Problem ten dotyczył w szczególności Pomorza, gdzie poziom kolektywizacji rolnictwa był największy. W przypadku gminy Goleniów zjawisko dziedziczenia biedy na obszarach popegeerowskich dotyczy w szczególności wsi: Mosty, Komarowo i Święta. Potwierdzają to badania realizowane przez Ośrodek Pomocy Społecznej w Goleniowie na terenie gminy. Po przeprowadzanej analizie stwierdzono, iż te 3 wsie charakteryzują się najwyższym stopniem zdegradowania społeczno- gospodarczego, a także najwyższą koncentracją ubóstwa. Miejscowości te zamieszkuje ponadto najwyższa liczba osób młodych, znajdujących się w dwóch pierwszych etapach życia, w których objęcie kompleksową pomocą ma największe znaczenie dla poprawy jakości ich funkcjonowania w życiu dorosłym.

Tab. 3 Charakterystyka społeczna wsi popegeerowskich w gminie Goleniów o najtrudniejszej sytuacji społecznej.

Miejscowość Liczba rodzin skrajnie Liczba dzieci, na Udział rodzin dysfunkcyjnych które pobierane pobierających ogółem udział [%] są świadczenia zasiłki [%] Święta 4 6,0 34 15,0 Komarowo 14 11,7 bd. 16,7 Mosty 32 8,0 89 6,5 Źródło: opracowanie własne na podstawie badań Ośrodka Pomocy Społecznej w Goleniowie.

Specyficzne cechy wsi, które mają wpływ na występowanie zjawiska dziedziczenia ubóstwa to:  izolacja mentalna i przestrzenna,  apatia,  poczucie pozostawienia samym sobie,  bezradność wychowawcza i uzależnienia,  brak umiejętności wykreowania potrzeb  brak wiary w wizję zmiany,  brak liderów z wystarczającymi kompetencjami,  brak identyfikacji z miejscem zamieszkania,  ograniczony dostęp do dóbr i usług,  brak wsparcia zewnętrznego, np. Agencji Nieruchomości Rolnych  uzależniający system wsparcia z pomocy społecznej,  niska świadomość ekonomiczna,  niski kapitał społeczny,  stygmatyzacja przez mieszkańców sąsiednich miejscowości,  nieuświadomione zasoby endogenne. Dowodami potwierdzającymi, że na terytorium popegeerowskich wsi w gminie Goleniów występuje zjawisko międzypokoleniowej transmisji biedy jest :  ubogość przestrzeni,  brak zaufania,  niska tożsamość lokalna,  brak struktur społecznych,  brak miejsc pracy,  niski poziom przedsiębiorczości,

 wielopokoleniowe korzystanie ze wsparcia OPS przez członków jednej rodziny,  degradacja fizyczna obszaru wynikająca z negatywnych zjawisk na przestrzeni ostatnich 30 lat (centralnie położone obszary niezagospodarowane, zrujnowane budynki po PGR, niska jakość substancji mieszkaniowej, zniszczone i nieremontowane drogi). Międzypokoleniowa transmisja biedy we wsiach popegeerowskich wynika z kontekstu historycznego. Wychowanie w ustroju socjalistycznym, praca w nierentownych PGR-ach, a jednocześnie niewystarczający poziom szkolnictwa przyczyniły się do rozwoju społeczeństwa niezaradnego. Zmiana ustroju po 1989 r., powodująca likwidację PGR-ów, stanowiących dla mieszkańców wsi zarówno źródło dochodów, jak i zabezpieczenia socjalnego, spowodowała degradację życia społeczno- gospodarczego oraz uzależnienie rodzin od pomocy społecznej. Nieumiejętność radzenia sobie w nowej rzeczywistości przełożyła się jednocześnie na degradację społeczną mieszkańców. Sieć osadnicza gminy jest rozproszona, nie ma wielu dużych ośrodków miejskich, rolnictwo nie oferuje nowych miejsc pracy. Potencjalnych inwestorów i przedsiębiorców zniechęca stopień zaniedbania terenów. Stan dróg jest zły, nie istnieje odpowiednia infrastruktura, nie rozwija się zatem nowa działalność gospodarcza. Sytuacja ta była przyczynkiem do występujących i narastających patologii, której efektem były liczne kradzieże, w tym majątku popegeerowskiego, wzrost uzależnień i zaniedbania rodzin, zwiększenia zachowań agresywnych. Pokolenia wychowane w środowisko, w którym zabrakło właściwych wzorców postaw i autorytetów do naśladowania w postaci rodziców i najbliższego otoczenia, do dziś powielają i dziedziczą bezradność skutkującą postępującą biedą i wycofaniem społecznym. Wsie popegeerowskie cechują się dużym marazmem społecznym i bezradnością, która pozostała po czasach PGR. Ludność zamieszkująca te tereny jest historycznie ludnością napływową, biedną, która przybyła na te tereny po II wojnie światowej w poszukiwaniu pracy w charakterze pomocy przy gospodarstwach rolnych. W większości nie byli to rolnicy tylko osoby bez wiedzy, doświadczenia i życiowej zaradności. Powstałe na tych terenach PGR tylko wzmocniły w ludności zależność od innych, brak samodzielności i marazm. Po upadku PGR bieda zaczęła narastać z większą siłą. Wiele osób zakorzeniło się w miejscach, w których „za grosze” wykupili mieszkania/domy i zostali na wsiach, gdzie nie było dla nich perspektyw. Społeczności te nauczone są bezradności i korzystania z różnych form pomocy. Obecnie widoczna jest

19 tendencja rezygnowania z jakichkolwiek form zarobkowania w momencie otrzymania zasiłku np. 500+. Wzrasta też spożycie alkoholu, co pomimo zasiłku pogłębia tylko biedę i bezradność. Wsie popegeerowskie w gminie Goleniów cechują się ponadto niskim poziomem rozwoju infrastruktury technicznej. Odnosi się to zwłaszcza do dostępu do sieci gazowej i ciepłowniczej. We wsiach Budno, Danowo, Komarowo i Święta nie ma dostępu ani do sieci ciepłowniczej, ani gazowej, a wsie Mosty, Pucice i Załom nie mają dostępu do sieci ciepłowniczej. Innymi problemami wsi popegeerowskich w gminie w zakresie sfery technicznej są: znaczny udział budynków mieszkalnych wybudowanych przed 1970 r. (Danowo, Komarowo, Mosty, Pucice, Załom) oraz znaczny udział budynków mieszkalnych wymagających remontu (Komarowo, Mosty, Pucice, Święta, Załom).

I.4 Diagnoza czynników i zjawisk kryzysowych w przestrzeni gminy

I.4.1. Sfera społeczna

Poziom bezrobocia Na tle średniej dla województwa zachodniopomorskiego gmina Goleniów wyróżnia się relatywnie niskim poziomem bezrobocia. W 2016 r. na badanym obszarze zarejestrowanych było 779 osób, z czego większość (447 osób) to mieszkańcy miasta. W gminie Goleniów udział bezrobotnych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym wynosi zaledwie 3,7%, udział bezrobotnych długotrwale w liczbie ludności w wieku produkcyjnym 1,5%, natomiast liczba osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej ze względu na bezrobocie na 100 mieszkańców wynosi 1,6. Mimo to wartości analizowanych wskaźników są dość mocno zróżnicowane w odniesieniu do poszczególnych obrębów geodezyjnych w gminie (współczynniki zmienności wynoszą odpowiednio: 0,96, 1,26 i 1,61), co świadczy o koncentracji zjawisk negatywnych w zakresie poziomu bezrobocia w określonych strefach. W przypadku miasta są to obręby 9 i 10, które cechują się wysokim poziomem bezrobocia, natomiast w pozostałych obrębach geodezyjnych na terenie miasta sytuacja w zakresie poziomu bezrobocia jest średnia lub dobra (obręby 1 i 7). Problem bezrobocia w większym stopniu dotyczy jednak miejscowości wiejskich na terenie gminy. Wysoki poziom bezrobocia w przypadku gminy Goleniów dotyczy w szczególności przysiółków (Gniazdowo, Kamieniska) lub też wsi o niewielkiej liczbie ludności (Tarnówko, Zabród).

Problem bezrobocia nie ogranicza się jednak do tych kilku miejscowości. Wysokim lub bardzo wysokim poziomem bezrobocia na terenie gminy cechuje się w sumie 22 spośród 47 wsi. Szczególnie dotkliwy, z uwagi na dużą liczbę bezrobotnych, może być w dużych wsiach, takich jak: Białuń, Komarowo, Lubczyna czy Pucice.

Rys. 10 Poziom bezrobocia w obrębach geodezyjnych na terenie miasta Goleniów.

Obręb 3 Obręb 1 POZIOM BEZROBOCIA Obręb 2 bardzo wysoki

Obręb 6 Obręb 4 wysoki średni Obręb 5 niski

Obręb 7 bardzo niski

Obręb 8 Obręb 9

Bezrobotni ogółem

Obręb 10 142 71 9

Obręb 11

0 1 2 km

Źródło: opracowanie własne.

Rys. 11 Poziom bezrobocia na obszarach wiejskich w gminie Goleniów.

Niewiadowo Wierzchosław Niedamierz Miękowo Kąty Białuń POZIOM BEZROBOCIA Krępsko Glewice - 1 Jedliny Żółwia bardzo wysoki Łaniewo Żdżary Błoć Glewice - 2 Bolesławice wysoki Modrzewie Burowo Święta Goleniów Marszewo średni Imno Inina niski Ciechno Łozienica Komarowo Krzewno Budno Mosty bardzo niski

Borzysławiec Podańsko Danowo

Lubczyna Bolechowo Dobroszyn Tarnówko Bezrobotni ogółem Stawno Tarnowiec 32 Rurzyca Nadleśn. Pucice 16 Kliniska Bącznik 1 Czarna Kliniska Łąka Wielkie

Załom Rzęśnica

0 5 10 km

Źródło: opracowanie własne.

Poziom ubóstwa Gmina Goleniów na tle województwa zachodniopomorskiego wyróżnia się również niskim poziomem ubóstwa, o czym świadczy nieznaczna liczba osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej na 1000 mieszkańców (49,0) i liczba eksmisji orzeczonych lub wykonanych z lokali mieszkalnych na 10000 mieszkańców (65,8). W 2015 r. ze świadczeń pomocy społecznej na terenie gminy skorzystało 1165 osób, natomiast w 2016 r. 1666 osób, przy czym największa grupa osób korzystała ze świadczeń pomocy społecznej z uwagi na bezrobocie oraz niepełnosprawność (a tylko 64 osoby z uwagi na ubóstwo). Poważniejszym problemem na terenie gminy jest z kolei znaczna liczba rodzin korzystających ze świadczeń pomocy rodzinie, z których w 2015 r. skorzystało 868 rodzin, a w 2016 r. 746 rodzin. O istotności tego problemu świadczy również wysokość zasiłków rodzinnych (2620 zł na rodzinę w 2015 r. i 3398 w 2016 r.). Ponadto ważnym problemem w przypadku gminy Goleniów jest wielkość zaległości czynszowych, która wyniosła średnio 65,8 zł na mieszkańca (88,3 zł dla miasta i 27,9 zł

22 dla miejscowości wiejskich). Można zatem stwierdzić, że sytuacja gminy w zakresie poziomu ubóstwa jest dość złożona. Wysokie wartości współczynników zmienności (1,30 dla liczby osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej na 1000 mieszkańców, 3,36 dla zaległości czynszowych na 1 mieszkańca oraz 6,07 dla eksmisje orzeczonych lub wykonanych z lokali mieszkalnych na 10000 mieszkańców) świadczą ponadto o koncentracji negatywnych zjawisk w określonych strefach gminy. W przypadku miasta są to obręby 6 i 10, które cechują się bardzo wysokim poziomem ubóstwa, a w mniejszym stopniu również obręby: 2, 5, 7 i 9. Problem ubóstwa w większym stopniu dotyczy jednak miejscowości wiejskich na terenie gminy. W aż 28 (z 47) obrębów w wiejskiej części gminy występuje niekorzystna lub bardzo niekorzystna sytuacja w zakresie poziomu ubóstwa. Szczególnie niekorzystną sytuacją w tym zakresie wyróżniają się przysiółki (Bolesławice, Gniazdowo, Ininka i Kamieniska), a także wsie, tzn. Łozienica, Wierzchosław, Zabród, Bącznik, Białuń, Burowo i Glewice, posiadające w większości niewielką liczbę mieszkańców. Z większych wsi wysokim poziomem ubóstwa cechują się miejscowości: Komarowo, Pucice i Lubczyna.

Rys. 12 Poziom ubóstwa w obrębach geodezyjnych na terenie miasta Goleniów.

Obręb 3 Obręb 1 POZIOM UBÓSTWA Obręb 2 bardzo wysoki

Obręb 6 Obręb 4 wysoki średni Obręb 5 niski

Obręb 7 bardzo niski

Obręb 8 Obręb 9

Osoby korzystające ze świadczeń pomocy społecznej ogółem Obręb 10 325 162 4 Obręb 11

0 1 2 km Źródło: opracowanie własne.

Rys. 13 Poziom ubóstwa na obszarach wiejskich w gminie Goleniów.

Niewiadowo Wierzchosław Niedamierz Miękowo POZIOM UBÓSTWA Kąty Białuń bardzo wysoki Krępsko Glewice - 1 Jedliny Żółwia wysoki Łaniewo Żdżary Błoć Glewice - 2 Bolesławice średni Modrzewie Burowo niski Święta Goleniów Marszewo Inina Imno bardzo niski Ciechno Łozienica Komarowo Krzewno Budno Mosty

Borzysławiec Podańsko Danowo Osoby korzystające ze świadczeń pomocy Lubczyna Bolechowo Dobroszyn Tarnówko społecznej ogółem Stawno Tarnowiec 55 Rurzyca Nadleśn. Pucice 27 Kliniska Bącznik 1 Czarna Kliniska Łąka Wielkie

Załom Rzęśnica

0 5 10 km

Źródło: opracowanie własne.

Poziom przestępczości Kolejna z analizowanych sfer – przestępczość – w przypadku gminy Goleniów także wykazuje wysoki wskaźnik koncentracji. Świadczą o tym wysokie wartości współczynników zmienności przyjętych na potrzeby diagnozy wskaźników: czyny karalne stwierdzone ogółem na 1000 mieszkańców (1,74), czyny karalne stwierdzone popełnione przez nieletnich na 10000 mieszkańców (3,24) oraz miejsca publiczne, w których nielegalnie spożywany jest alkohol na 10000 mieszkańców (3,01). Zjawiska przestępczości w gminie koncentrują się na terenie miasta Goleniów. Wartości wspomnianych wskaźników kształtują się odpowiednio:  21,8 dla miasta i 13,6 dla obszarów wiejskich w gminie w przypadku czynów karalnych stwierdzonych ogółem (przy średniej dla gminy wynoszącej 18,7),  6,1 dla miasta i 0,8 dla obszarów wiejskich w przypadku czynów karalnych stwierdzonych popełnione przez nieletnich (przy średniej dla gminy wynoszącej 4,1),

 4,7 dla miasta i 2,4 dla obszarów wiejskich w przypadku miejsc publicznych, w których nielegalnie spożywany jest alkohol (przy średniej dla gminy wynoszącej 3,8), W przypadku miasta bardzo wysokim poziomem przestępczości cechują się obręby 9 i 10, natomiast wysokim obręby: 1, 2, 3, 5, 6, 7, 8 i 11. Na terenach wiejskich gminy zjawisko przestępczości ma natomiast marginalny charakter, a niekorzystną sytuacją w tym zakresie cechuje się tylko 11 obrębów (spośród 47). Warto też zauważyć, że w przypadku obszarów wiejskich gminy zjawiska przestępczości w szczególności koncentrują się nie tylko w małych wsiach i przysiółkach, ale też w dużych wsiach miejscowościach, jak np. Kliniska Wielkie, Lubczyna i Mosty.

Rys. 14 Poziom przestępczości w obrębach geodezyjnych na terenie miasta Goleniów.

Obręb 3 Obręb 1 POZIOM PRZESTĘPCZOŚCI Obręb 2 bardzo wysoki

Obręb 6 Obręb 4 wysoki średni Obręb 5 niski

Obręb 7 bardzo niski

Obręb 8 Obręb 9

Czyny karalne stwierdzone ogółem

Obręb 10 146 73 3 Obręb 11

0 1 2 km Źródło: opracowanie własne.

Rys. 15 Poziom przestępczości na obszarach wiejskich w gminie Goleniów.

Niewiadowo Wierzchosław Niedamierz Miękowo Kąty POZIOM PRZESTĘPCZOŚCI Białuń Krępsko Glewice - 1 bardzo wysoki Jedliny Żółwia Łaniewo Żdżary Błoć Glewice - 2 wysoki Bolesławice Modrzewie Burowo średni Święta Marszewo Goleniów niski Inina Imno Ciechno bardzo niski Łozienica Komarowo Krzewno Budno Mosty

Borzysławiec Podańsko Danowo Czyny karalne Lubczyna Bolechowo Dobroszyn Tarnówko stwierdzone ogółem Stawno Tarnowiec 39 Rurzyca Nadleśn. Pucice 19 Kliniska Bącznik 1 Czarna Kliniska Łąka Wielkie

Załom Rzęśnica

0 5 10 km

Źródło: opracowanie własne.

Poziom patologii społecznej Na terenie gminy Goleniów także i zjawiska patologii społecznej wykazują tendencję do koncentracji w określonych strefach, o czym świadczą wysokie wartości współczynników zmienności, które wyniosły: 1,67 w przypadku liczby niebieskich kart na 1000 mieszkańców oraz 3,63 w przypadku osób uzależnionych od alkoholu lub narkotyków będących pod opieką instytucji publicznych na 1000 mieszkańców. Rodziny, dla których założono niebieskie karty znacznie częściej występują na terenie miasta niż miejscowości wiejskich w gminie (wartość wskaźnika wynosi odpowiednio: 3,0 dla miasta, 1,9 dla obszarów wiejskich, przy średniej dla gminy: 2,6), natomiast problem uzależnień szczególnie widoczny jest w przypadku małych wsi i przysiółków (gdzie pojedyncze zdarzenia znacząco zawyżają wartość wskaźnika). Na terenie miasta Goleniów wysoki poziom patologii społecznej występuje na terenie obrębów nr 2, 6 i 10, natomiast w przypadku obszarów wiejskich we wsiach: Wierzchosław, Żdżary, Dobroszyn, Pucice i Rurzyca.

Rys. 16 Poziom patologii społecznej w obrębach geodezyjnych na terenie miasta Goleniów.

Obręb 3 Obręb 1 POZIOM PATOLOGII Obręb 2 SPOŁECZNEJ

bardzo wysoki Obręb 6 Obręb 4 wysoki

Obręb 5 średni niski Obręb 7 bardzo niski Obręb 8 Obręb 9

Osoby korzystające ze Obręb 10 świadczeń pomocy społecznej ze względu na alkoholizm lub narkomanię

7 Obręb 11 4 2 0 1 2 km Źródło: opracowanie własne.

Rys. 17 Poziom patologii społecznej na obszarach wiejskich w gminie Goleniów.

Niewiadowo Wierzchosław POZIOM PATOLOGII SPOŁECZNEJ Niedamierz Miękowo Kąty bardzo wysoki Białuń wysoki Krępsko Glewice - 1 Jedliny Żółwia Łaniewo średni Żdżary Błoć Glewice - 2 Bolesławice niski Modrzewie Burowo Święta Goleniów Marszewo bardzo niski Inina Imno Ciechno Łozienica Komarowo Krzewno Budno Mosty Osoby korzystające ze Borzysławiec Podańsko Danowo świadczeń pomocy społecznej ze względu Lubczyna Bolechowo Dobroszyn Tarnówko na alkoholizm lub narkomanię Stawno Tarnowiec 5 Rurzyca Nadleśn. Pucice 3 Kliniska Bącznik 1 Czarna Kliniska Łąka Wielkie

Załom Rzęśnica

0 5 10 km

Źródło: opracowanie własne.

Poziom edukacji Gmina Goleniów na tle województwa zachodniopomorskiego cechuje się wysokim poziomem edukacji, o czym świadczą m.in. dobre wyniki sprawdzianu po VI klasie szkoły podstawowej i egzaminu gimnazjalnego. W przypadku gminy Goleniów wyniosły one: 63,5% w przypadku sprawdzianu po VI klasie szkoły podstawowej i 58,8% w przypadku egzaminu gimnazjalnego (przy średnich dla województwa: 59,6% i 53,1%). Co więcej, w przypadku gminy Goleniów nie występuje wyraźna dysproporcja w poziomie edukacji między miastem a obszarami wiejskimi w gminie (wskaźniki dla obu obszarów wynoszą odpowiednio 64,0% i 57,8% dla miasta oraz 63,5% i 56,2% dla miejscowości wiejskich). Znacznych różnic nie zauważa się również w odniesieniu do jednostek podstawowych, tzn. obrębów. Na terenie miasta Goleniów niskim poziomem edukacji cechują się obręby nr 5 i 9, natomiast w przypadku obszarów wiejskich we wsiach położonych w północnej części gminy, jak np. Święta, Komarowo, Modrzewie, Krępsko, Miękowo czy Marszewo.

Rys. 18 Poziom edukacji w obrębach geodezyjnych na terenie miasta Goleniów.

Obręb 3 Obręb 1 POZIOM EDUKACJI Obręb 2 bardzo wysoki

Obręb 6 Obręb 4 wysoki średni Obręb 5 niski

Obręb 7 bardzo niski

Obręb 8 Obręb 9

Obręb 10

Obręb 11

0 1 2 km Źródło: opracowanie własne.

Rys. 19 Poziom edukacji na obszarach wiejskich w gminie Goleniów.

Niewiadowo Wierzchosław Niedamierz Miękowo Kąty Białuń Krępsko Glewice - 1 Jedliny Żółwia Łaniewo Żdżary Błoć Glewice - 2 Bolesławice Modrzewie Burowo Święta Goleniów Marszewo Inina Imno Ciechno Łozienica Komarowo Krzewno Budno Mosty POZIOM EDUKACJI Borzysławiec Podańsko Danowo bardzo wysoki Lubczyna Bolechowo Dobroszyn Tarnówko wysoki Stawno średni Tarnowiec Rurzyca Nadleśn. Pucice niski Kliniska Bącznik Czarna Kliniska bardzo niski Łąka Wielkie

Załom Rzęśnica

0 5 10 km

Źródło: opracowanie własne.

Poziom kapitału społecznego Jednym z problemów społecznych wymagających interwencji w przypadku gminy Goleniów jest dość niski poziom kapitału społecznego na obszarach wiejskich, jednak średnie wartości przyjętych wskaźników nie świadczą o występowaniu negatywnych zjawisk na terenie gminy w tym zakresie (jak np. frekwencja w wyborach parlamentarnych w 2015 r., która w przypadku gminy Goleniów – 46,65% była zbliżona do średniej dla województwa – 45,88%). Rozpatrywanie przyjętych dla tej sfery wskaźników (frekwencja w wyborach parlamentarnych, czytelnicy bibliotek publicznych na 100 mieszkańców i członkowie kół, klubów i grup artystycznych organizowanych w ramach działalności instytucji kultury na 1000 mieszkańców) odrębnie dla miasta i obszarów wiejskich w gminie wskazuje na wyraźne dysproporcje między tymi obszarami (wartości wskaźników wynoszą odpowiednio: 48,92%, 11,9 i 6,7 dla miasta oraz 43,33%, 10,0 i 2,5 dla obszarów wiejskich). W przypadku miasta Goleniów niski poziom kapitału społecznego występuje na terenie obrębów nr 3, 9 i 10,

29 natomiast w przypadku wiejskiej części gminy problem ten dotyczy większości obrębów (44 z 47). Szczególnie niekorzystna sytuacja w tym zakresie (bardzo niski poziom kapitału społecznego) występuje w północnej i wschodniej części gminy, tzn. wsi: Święta, Inina, Kąty, Bolesławice, Wierzchosław, Niewiadowo, Niedamierz, Imno i Burowo.

Rys. 20 Poziom kapitału społecznego w obrębach geodezyjnych na terenie miasta Goleniów.

Obręb 3 Obręb 1 POZIOM KAPITAŁU Obręb 2 SPOŁECZNEGO

bardzo wysoki Obręb 6 Obręb 4 wysoki Obręb 5 średni niski Obręb 7 bardzo niski Obręb 8 Obręb 9

Czytelnicy bibliotek publicznych ogółem Obręb 10 741 370 32 Obręb 11

0 1 2 km Źródło: opracowanie własne.

Rys. 21 Poziom kapitału społecznego na obszarach wiejskich w gminie Goleniów.

Niewiadowo Wierzchosław Niedamierz Miękowo POZIOM KAPITAŁU Kąty SPOŁECZNEGO Białuń Krępsko Glewice - 1 bardzo wysoki Jedliny Żółwia Łaniewo Żdżary Błoć Glewice - 2 wysoki Bolesławice Modrzewie Burowo średni Święta Goleniów Marszewo niski Inina Imno Ciechno Łozienica bardzo niski Komarowo Krzewno Budno Mosty

Borzysławiec Podańsko Danowo Czytelnicy bibliotek Lubczyna Bolechowo Dobroszyn Tarnówko publicznych ogółem Stawno Tarnowiec 218 Rurzyca Nadleśn. Pucice 109 Kliniska Bącznik 3 Czarna Kliniska Łąka Wielkie

Załom Rzęśnica

0 5 10 km

Źródło: opracowanie własne.

Poziom kapitału ludzkiego Na tle województwa zachodniopomorskiego gmina Goleniów cechuje się korzystną sytuacją w zakresie poziomu kapitału ludzkiego, o czym świadczy dość niski udział osób w wieku poprodukcyjnym (18,5%) oraz indeksu starości (94,9). Sytuacja w obrębie gminy jest jednak dość mocno zróżnicowana w układzie miasto – obszary wiejskie. Miasto Goleniów cechuje się znacznie niższym poziomem kapitału ludzkiego niż obszary wiejskie, co świadczy o niekorzystnej sytuacji demograficznej miasta oraz zaawansowaniu procesów starzenia się na jego terenie. Przyjęte dla tej sfery wskaźniki mają dużo wyższe wartości dla miasta niż średnia dla obszarów wiejskich (wynoszą one odpowiednio: 21,6% i 119,9 dla miasta oraz 13,3% i 60,5 dla obszarów wiejskich). Problem niskiego poziomu kapitału ludzkiego dotyczy praktycznie całego miasta (z wyjątkiem obrębu nr 1). Na obszarach wiejskich gminy sytuacja w tym zakresie jest jednak dużo bardziej złożona. Niskim lub bardzo niskim poziomem kapitału ludzkiego wyróżniają się wsie położone w zachodniej (Lubczyna, Inina, Komarowo, Bolesławice,

Łozienica, Modrzewie), wschodniej (Bącznik, Mosty, Bolechowo, Imno, Danowo) i północno-wschodniej części gminy (Niedamierz, Miękowo, Wierzchosław i Niewiadowo).

Rys. 22 Poziom kapitału ludzkiego w obrębach geodezyjnych na terenie miasta Goleniów.

Obręb 3 Obręb 1 POZIOM KAPITAŁU Obręb 2 LUDZKIEGO

bardzo wysoki Obręb 6 Obręb 4 wysoki Obręb 5 średni niski Obręb 7 bardzo niski Obręb 8 Obręb 9

Ludność w wieku Obręb 10 poprodukcyjnym ogółem

1320 660 Obręb 11 33

0 1 2 km Źródło: opracowanie własne.

Rys. 23 Poziom kapitału ludzkiego na obszarach wiejskich w gminie Goleniów.

Niewiadowo Wierzchosław POZIOM KAPITAŁU Niedamierz Miękowo LUDZKIEGO Kąty Białuń bardzo wysoki Krępsko Glewice - 1 Jedliny Żółwia wysoki Łaniewo Żdżary Błoć Glewice - 2 Bolesławice średni Modrzewie Burowo niski Święta Goleniów Marszewo Inina Imno bardzo niski Ciechno Łozienica Komarowo Krzewno Budno Mosty

Borzysławiec Podańsko Danowo Ludność w wieku poprodukcyjnym Lubczyna Bolechowo Dobroszyn Tarnówko ogółem Stawno Tarnowiec 199 Rurzyca Nadleśn. Pucice 100 Kliniska Bącznik 2 Czarna Kliniska Łąka Wielkie

Załom Rzęśnica

0 5 10 km Źródło: opracowanie własne.

I.4.2. Sfera gospodarcza

Gmina Goleniów na tle województwa zachodniopomorskiego cechuje się korzystną sytuacją w zakresie rozwoju sfery gospodarczej, o czym świadczy m.in. dość wysoki poziom przedsiębiorczości, zbliżony do średniej dla województwa. Według danych Urzędu Gminy i Miasta w Goleniowie na terenie gminy funkcjonuje 76,8 podmiotów gospodarczych na 1000 mieszkańców. Co więcej, na terenie gminy Goleniów nie występuje typowa dla większości gmin miejsko-wiejskich dysproporcja między poziomem przedsiębiorczości na terenie miasta i w wiejskiej części gminy (liczba podmiotów gospodarczych na 1000 mieszkańców w obu częściach gminy wynosi odpowiednio 77,5 dla miasta i 75,5 dla obszarów wiejskich). Nieco niepokojącym zjawiskiem jest jednak relatywnie niski poziom kondycji przedsiębiorstw, co przejawia się znaczną liczbą podmiotów gospodarczych, które zgłosiły zakończenie działalności gospodarczej na 1000 mieszkańców (53,1). Problem ten w większym stopniu dotyczy obszaru miasta niż obszarów wiejskich (wskaźnik ten wynosi odpowiednio 56,6 dla miasta i 47,3 dla wiejskiej części gminy). Dość istotnym problemem w przypadku gminy Goleniów są również znaczne dysproporcje między poszczególnymi obszarami.

W przypadku miasta Goleniów niskim poziomem rozwoju sfery gospodarczej cechują się obręby nr 6, 7 i 8, natomiast wysokim lub bardzo wysokim obręby nr 1, 3, 4, 9 i 10. Podobne dysproporcje występują także w wiejskiej części gminy. Niskim lub bardzo niskim poziomem rozwoju sfery gospodarczej cechują się wsie położone na północnych, północno-zachodnich oraz wschodnich obrzeżach gminy. Szczególnie niekorzystna sytuacja w tym zakresie występuje we wsiach Święta, Bolesławice, Inina, Niedamierz i Danowo. Wysokim poziomem rozwoju gospodarczego cechują się wsie położone w sąsiedztwie miasta Goleniów (np. Modrzewie, Łozienica1, Żdżary) oraz w strefie bezpośredniego oddziaływania Szczecina (np. Kliniska Wielkie, Załom).

Rys. 24 Poziom rozwoju sfery gospodarczej w obrębach geodezyjnych na terenie miasta Goleniów.

Obręb 3 Obręb 1 POZIOM ROZWOJU Obręb 2 SFERY GOSPODARCZEJ

bardzo wysoki Obręb 6 Obręb 4 wysoki Obręb 5 średni niski Obręb 7 bardzo niski Obręb 8 Obręb 9

Obręb 10

Obręb 11

0 1 2 km Źródło: opracowanie własne.

1 W Łozienicy znajduje się Goleniowski Park Przemysłowy, w którym działa około 50 inwestorów z kraju i zagranicy, zatrudniających łącznie ok. 4,5 tys. osób. 34

Rys. 25 Poziom rozwoju sfery gospodarczej na obszarach wiejskich w gminie Goleniów.

Niewiadowo Wierzchosław Niedamierz Miękowo Kąty Białuń Krępsko Glewice - 1 Jedliny Żółwia Łaniewo Żdżary Błoć Glewice - 2 Bolesławice Modrzewie Burowo Święta Goleniów Marszewo Inina Imno Ciechno Łozienica POZIOM ROZWOJU Komarowo Budno Mosty Krzewno SFERY GOSPODARCZEJ Borzysławiec Podańsko Danowo bardzo wysoki Lubczyna Bolechowo Dobroszyn Tarnówko wysoki Stawno średni Tarnowiec Rurzyca Nadleśn. Pucice niski Kliniska Bącznik Czarna Kliniska bardzo niski Łąka Wielkie

Załom Rzęśnica

0 5 10 km

Źródło: opracowanie własne.

I.4.3. Sfera środowiskowa

Sferą, która jest silnie zróżnicowana przestrzennie w przypadku gminy Goleniów, jest sfera środowiskowa. Obszar miasta Goleniów cechuje się znacznie mniej korzystną sytuacją w tym zakresie niż obszary wiejskie w gminie. Na taki stan rzeczy wpływa zróżnicowanie warunków środowiskowych i zagrożeń środowiskowych występujących w obu częściach gminy. Jeśli chodzi o poziom zagrożenia odpadami szkodliwymi, to wysokim udziałem powierzchni dachów pokrytych azbestem i wyrobami zawierającymi azbest w budynkach mieszkalnych i innych w powierzchni tej kategorii ogółem cechują się obręby nr 1, 2, 4, 9 i 10, natomiast w przypadku wiejskiej części gminy wsie Komarowo, Krępsko, Modrzewie, Podańsko i Żdżary. Na wysoki poziom zanieczyszczenia powietrza wpływa m.in. natężenie ruchu kołowego. Głównymi drogami biegnącymi przez obszar gminy Goleniów są: • droga szybkiego ruchu S3 w sąsiedztwie miejscowości: Kliniska Wielkie, Pucie, Rurka, Łozienica, Domastryjewo, Żdżary i Miękowo, a także przez zachodnią część miasta Goleniów;

• droga krajowa nr 6 w miejscowości Glewice, a także w sąsiedztwie wsi Żółwia Błoć. Zwiększone natężenie ruchu kołowego występuje również wzdłuż dróg wojewódzkich przechodzących przez obszary gminy, jak np. DW 111 (Modrzewie, Krępsko, Kąty), DW 113 (Żółwia, Budno, Imno, Mosty), a także wzdłuż głównych ulic biegnących przez obszar miasta Goleniów (zwłaszcza ul. Przestrzenna, Wojska Polskiego, Sikorskiego, Szczecińska, Andersa, Puszkina, Barnima, Armii Krajowej, Nowogardzka, Konstytucji 3 Maja, Szkolna, Maszewska, I Brygady Legionów). Na poziom jakości środowiska w gminie Goleniów wpływ ma występowanie terenów zielonych w obrębie terenów zabudowanych oraz kompleksów leśnych i terenów otwartych w sąsiedztwie terenów zabudowanych. Większość miejscowości wiejskich położonych jest wśród zwartych kompleksów leśnych, co w znaczący sposób wpływa na wysoki poziom jakości środowiska. Znacznie gorsza sytuacja w tym zakresie występuje z kolei w centralnej części miasta. Analizując poziom rozwoju sfery środowiskowej można stwierdzić, że w przypadku obszaru miasta niski lub bardzo niski poziom rozwoju sfery środowiskowej występuje na obszarze obrębów nr 1, 2, 4, 5, 9 i 10, natomiast w wiejskiej części gminy najmniej korzystna sytuacja w tym zakresie występuje na terenie wsi: Żdżary, Modrzewie i Krępsko.

Rys. 26 Poziom rozwoju sfery środowiskowej w obrębach geodezyjnych na terenie miasta Goleniów.

Obręb 3 Obręb 1 POZIOM ROZWOJU Obręb 2 SFERY ŚRODOWISKOWEJ

bardzo wysoki Obręb 6 Obręb 4 wysoki Obręb 5 średni niski Obręb 7 bardzo niski Obręb 8 Obręb 9

Obręb 10

Obręb 11

0 1 2 km Źródło: opracowanie własne.

Rys. 27 Poziom rozwoju sfery środowiskowej na obszarach wiejskich w gminie Goleniów.

Niewiadowo Wierzchosław Niedamierz Miękowo Kąty Białuń Krępsko Glewice - 1 Jedliny Żółwia Łaniewo Żdżary Błoć Glewice - 2 Bolesławice Modrzewie Burowo Święta Goleniów Marszewo Inina Imno Ciechno Łozienica POZIOM ROZWOJU Komarowo Budno Mosty Krzewno SFERY ŚRODOWISKOWEJ Borzysławiec Podańsko Danowo bardzo wysoki Lubczyna Bolechowo Dobroszyn Tarnówko wysoki Stawno średni Tarnowiec Rurzyca Nadleśn. Pucice niski Kliniska Bącznik Czarna Kliniska bardzo niski Łąka Wielkie

Załom Rzęśnica

0 5 10 km

Źródło: opracowanie własne.

1.4.4. Sfera przestrzenno-funkcjonalna

W zakresie sfery przestrzenno-funkcjonalnej w przypadku gminy Goleniów również występuje znaczna dysproporcja między miastem a obszarami wiejskimi w gminie. W tym przypadku jednak to obszar miasta cechuje się wysokim poziomem rozwoju, a sytuacja na terenie miejscowości wiejskich w gminie jest znacznie mniej korzystna. Wpływ na taki stan rzeczy ma zróżnicowany poziom rozwoju infrastruktury technicznej. Obszar miasta Goleniów cechuje się: niskim udziałem ludności niekorzystającej z sieci wodociągowej w liczbie ludności ogółem (1,4%), niskim udziałem ludności niekorzystającej z sieci kanalizacyjnej w liczbie ludności ogółem (5,2%), przeciętnym udziałem ludności niekorzystającej z sieci ciepłowniczej w liczbie ludności ogółem (32,4%) i niskim udziałem ludności niekorzystającej z sieci gazowej w liczbie ludności ogółem (0,2%). W przypadku obszarów wiejskich sytuacja w zakresie poziomu infrastruktury technicznej jest bardziej zróżnicowana. W wiejskiej części gminy sieć ciepłownicza w ogóle nie występuje, natomiast inne wskaźniki kształtują się na

37 poziomie średnim (brak dostępu do sieci kanalizacyjnej – 33,6% oraz brak dostępu do sieci gazowej – 44,8%) lub niskim (brak dostępu do sieci wodociągowej – 3,0%). Dlatego też wszystkie obręby w granicach miasta cechują się wysokim lub bardzo wysokim poziomem rozwoju sfery przestrzenno-funkcjonalnej. W miejscowościach wiejskich w gminie niekorzystna sytuacja w zakresie rozwoju analizowanej sfery występuje w przypadku wsi położonych w północnej (np. Niewiadowo, Niedamierz, Bolesławice, Miękowo, Krępsko) lub wschodniej części gminy (np. Bącznik, Bolechowo, Tarnówko, Budno).

Rys. 28 Poziom rozwoju sfery przestrzenno-funkcjonalnej w obrębach geodezyjnych na terenie miasta Goleniów.

Obręb 3 Obręb 1 Obręb 2 POZIOM ROZWOJU SFERY PRZESTRZENNO- FUNKCJONALNEJ

Obręb 6 Obręb 4 bardzo wysoki

Obręb 5 wysoki średni Obręb 7 niski Obręb 8 Obręb 9 bardzo niski

Obręb 10

Obręb 11

0 1 2 km Źródło: opracowanie własne.

Rys. 29 Poziom rozwoju sfery przestrzenno-funkcjonalnej na obszarach wiejskich w gminie Goleniów.

Borzysławiec Podańsko Danowo bardzo wysoki Lubczyna Bolechowo Dobroszyn Tarnówko wysoki Stawno średni Tarnowiec Rurzyca Nadleśn. Pucice niski Kliniska Bącznik Czarna Kliniska bardzo niski Łąka Wielkie

Załom Rzęśnica

0 5 10 km

Źródło: opracowanie własne.

I.4.5. Sfera techniczna

W przypadku sfery technicznej na terenie gminy Goleniów można z kolei zauważyć nieco inną zależność. Na terenie miasta niekorzystne zjawiska wykazują tendencję do koncentracji w określonych obrębach, zaś w wiejskiej części gminy występuje znacznie mniejsze zróżnicowanie przestrzenne. W przypadku Goleniowa niskim poziomem rozwoju w zakresie sfery technicznej cechują się obręby 2 i 5 (wykazujące niski poziom rozwoju w zakresie wszystkich analizowanych wskaźników, tzn. udział budynków mieszkalnych wybudowanych przed 1970 rokiem w liczbie budynków tej kategorii ogółem, udział budynków mieszkalnych wymagających remontu w liczbie budynków tej kategorii ogółem oraz udział budynków mieszkalnych i innych wpisanych do ewidencji lub rejestru zabytków w liczbie budynków tej kategorii ogółem) oraz 8 i 11 (wykazujące niski poziom rozwoju w zakresie dwóch pierwszych spośród wymienionych powyżej wskaźników). Z kolei we wsiach wchodzących w skład gminy te

39 trzy wskaźniki wykazują niewielkie zróżnicowanie wartości między poszczególnymi obrębami, natomiast jedynym różnicującym wskaźnikiem jest udział mieszkań popegeerowskich w liczbie mieszkań tej kategorii ogółem w obszarze wiejskim. Wskaźnik ten najwyższe wartości osiąga w przypadku wsi: Mosty, Komarowo i Pucice.

Rys. 30 Poziom rozwoju sfery technicznej w obrębach geodezyjnych na terenie miasta Goleniów.

Obręb 3 Obręb 1 POZIOM ROZWOJU Obręb 2 SFERY TECHNICZNEJ

bardzo wysoki Obręb 6 Obręb 4 wysoki Obręb 5 średni niski Obręb 7 bardzo niski Obręb 8 Obręb 9

Obręb 10

Obręb 11

0 1 2 km Źródło: opracowanie własne.

Rys. 31 Poziom rozwoju sfery technicznej na obszarach wiejskich w gminie Goleniów.

Niewiadowo Wierzchosław Niedamierz Miękowo Kąty Białuń Krępsko Glewice - 1 Jedliny Żółwia Łaniewo Żdżary Błoć Glewice - 2 Bolesławice Modrzewie Burowo Święta Goleniów Marszewo Inina Imno Ciechno Łozienica POZIOM ROZWOJU Komarowo Budno Mosty Krzewno SFERY TECHNICZNEJ Borzysławiec Podańsko Danowo bardzo wysoki Lubczyna Bolechowo Dobroszyn Tarnówko wysoki Stawno średni Tarnowiec Rurzyca Nadleśn. Pucice niski Kliniska Bącznik Czarna Kliniska bardzo niski Łąka Wielkie

Załom Rzęśnica

0 5 10 km

Źródło: opracowanie własne.

I.4.6 Skala problemów i potrzeb rewitalizacyjnych - podsumowanie

Do identyfikacji głównych problemów społeczno-gospodarczych oraz skali potrzeb rewitalizacyjnych na terenie gminy Goleniów wykorzystane zostały wskaźniki syntetyczne skonstruowane dla poszczególnych sfer funkcjonowania gminy (społeczna, gospodarcza, środowiskowa, techniczna i przestrzenno-funkcjonalna). Wskaźniki te mają charakter wskaźników agregatowych. Przeprowadzone analizy sytuacji społeczno- ekonomicznej gminy Goleniów w ramach niniejszej diagnozy wykazały nie tylko koncentrację zjawisk niekorzystnych w określonych strefach gminy, ale także znaczne zróżnicowanie przestrzenne poszczególnych problemów. W przypadku miasta Goleniów największy problem w zakresie sfery społecznej stanowią przede wszystkim wysoki poziom przestępczości, niski poziom kapitału ludzkiego oraz dość wysoki poziom ubóstwa, a w mniejszym stopniu również przeciętny poziom kapitału społecznego. W przypadku wiejskiej części gminy na szczególną uwagę zasługują w szczególności:

41 niski poziom kapitału społecznego, dość wysoki poziom ubóstwa oraz dość niski poziom kapitału ludzkiego, a w mniejszym stopniu także: przeciętny poziom bezrobocia i przeciętny poziom edukacji. W innych analizowanych sferach istotnymi problemami są ponadto niski poziom rozwoju sfery środowiskowej i dość niski poziom rozwoju sfery technicznej w przypadku miasta Goleniów, a także dość niski poziom rozwoju sfery przestrzenno-funkcjonalnej oraz dość niski poziom rozwoju sfery gospodarczej w przypadku miejscowości wiejskich w gminie.

I.5 Wyznaczanie obszaru zdegradowanego

W myśl Wytycznych w zakresie rewitalizacji… istotę podjęcia działań rewitalizacyjnych na jakimś obszarze stanowi kumulacja negatywnych zjawisk w sferze społecznej. Jednocześnie sfera społeczna w istotny sposób wpływa na funkcjonowanie innych sfer, dlatego obszar można uznać za zdegradowany, jeśli koncentracji problemów społecznych towarzyszy przynajmniej jeden problem ze sfery gospodarczej lub technicznej lub środowiskowej lub przestrzenno-funkcjonalnej. Analiza negatywnych zjawisk społecznych na terenie gminy Goleniów wykazała ich koncentrację w określonych obrębach miasta oraz miejscowościach wiejskich gminy. W przypadku miasta Goleniów niskim poziomem rozwoju sfery społecznej cechują się obręby: 2, 5, 6, 8, 9 i 10. Większość ze wspomnianych obrębów (z wyjątkiem obrębu 8) wykazała występowanie negatywnych zjawisk społecznych w co najmniej 4 z 7 analizowanych zjawisk. Szczególnie niekorzystna sytuacja na ich terenie występuje w zakresie poziomu: ubóstwa, przestępczości, patologii społecznej oraz kapitału ludzkiego. W przypadku wiejskiej części gminy Goleniów jako obszary o niskim lub bardzo niskim poziomie rozwoju społecznej zostały wytypowane wsie: Danowo, Glewice, Gniazdowo, Kamieniska, Kąty, Komarowo, Lubczyna, Łozienica, Pucice, Święta, Zabród i Wierzchosław. Szczególnie niekorzystna sytuacja na terenie tych wsi występuje w zakresie poziomu: bezrobocia, ubóstwa, przestępczości i kapitału społecznego. Jako obszary zdegradowane na terenie gminy Goleniów zostały przyjęte: - w mieście Goleniów obręby nr: 2, 5, 6, 8, 9; - miejscowości wiejskie: Danowo, Glewice, Kąty, Komarowo, Lubczyna, Łozienica, Pucice, Święta, Wierzchosławice, Zabród.

Rys. 32 Obszary zdegradowane wyznaczone w granicach gminy Goleniów.

Źródło: opracowanie własne.

Obszary te cechują się niskim poziomem rozwoju sfery społecznej. Ponadto obręby miasta wyznaczone jako obszary zdegradowane charakteryzują się niekorzystną sytuacją w zakresie rozwoju sfery środowiskowej oraz sfery technicznej, natomiast miejscowości wiejskie – w zakresie rozwoju sfery gospodarczej oraz sfery przestrzenno- funkcjonalnej. Na wyznaczonych w trakcie analizy obszarach zdegradowanych leżących w granicach gminy Goleniów mieszka w sumie 17534 osób (w tym 14512 mieszkańców miasta i 3022 mieszkańców obszarów wiejskich), co stanowi 51,6% całkowitej liczby ludności w gminie.

Rys. 33 Poziom rozwoju sfery społecznej w obrębach geodezyjnych na terenie miasta Goleniów.

Obręb 3 Obręb 1 POZIOM ROZWOJU Obręb 2 SFERY SPOŁECZNEJ

bardzo wysoki Obręb 6 Obręb 4 wysoki Obręb 5 średni niski Obręb 7 bardzo niski Obręb 8 Obręb 9

Obręb 10

Obręb 11

0 1 2 km Źródło: opracowanie własne.

Rys. 34 Poziom rozwoju sfery społecznej na obszarach wiejskich w gminie Goleniów.

Niewiadowo Wierzchosław Niedamierz Miękowo Kąty Białuń Krępsko Glewice - 1 Jedliny Żółwia Łaniewo Żdżary Błoć Glewice - 2 Bolesławice Modrzewie Burowo Święta Goleniów Marszewo Inina Imno Ciechno Łozienica POZIOM ROZWOJU Komarowo Budno Mosty Krzewno SFERY SPOŁECZNEJ Borzysławiec Podańsko Danowo bardzo wysoki Lubczyna Bolechowo Dobroszyn Tarnówko wysoki Stawno średni Tarnowiec Rurzyca Nadleśn. Pucice niski Kliniska Bącznik Czarna Kliniska bardzo niski Łąka Wielkie

Załom Rzęśnica

0 5 10 km

Źródło: opracowanie własne.

I.6 Wyznaczenie i pogłębiona diagnoza obszaru rewitalizacji

Na szczególną uwagę z punktu widzenia działań rewitalizacyjnych zasługują obszary rewitalizacji, w których zdiagnozowany został stan kryzysowy, spowodowany koncentracją negatywnych zjawisk społecznych i negatywną sytuacją w co najmniej jednej ze sfer (tzn. gospodarczej, środowiskowej, przestrzenno-funkcjonalnej lub technicznej). Obszar rewitalizacji powinien być także obszarem istotnym z punktu widzenia rozwoju lokalnego, a w przypadku obszarów miejskich powinien być zwarty przestrzennie. Wychodząc z powyższych założeń uznano, że w przypadku gminy Goleniów rewitalizacji poddane powinny zostać obszary zdegradowane położone w granicach miasta, stanowiące spójną przestrzennie część obrębów określonych jako obszary zdegradowane. Na ich obszarze ma miejsce szczególna koncentracja

45 negatywnych zjawisk społeczno-gospodarczych. Z kolei pozostałe obszary cechujące się niekorzystną sytuacją społeczno-gospodarczą z uwagi na mniejsze znaczenie dla rozwoju lokalnego powinny być zaklasyfikowane jako obszary zdegradowane. Dotyczy to zwłaszcza wsi, w których koncentrują się niekorzystne zjawiska społeczno- gospodarcze. Większość z tych miejscowości to wsie małe lub bardzo małe, liczące do 250 mieszkańców, a zatem ich znaczenie dla rozwoju lokalnego jest niewielkie. Jedynymi większymi wsiami w tym gronie są: Komarowo (593 mieszkańców), Lubczyna (563) i Pucice (639), które pełnią funkcje co najwyżej ośrodków elementarnych o poszerzonym programie usług (Lubczyna, Komarowo) lub podstawowych ośrodków elementarnych (Pucice).

Rys. 35 Obszar rewitalizacji wyznaczony w granicach miasta Goleniów.

Źródło: opracowanie własne.

Przyjęty obszar rewitalizacji, który zajmuje 0,4% powierzchni gminy ogółem i 12,3% powierzchni miasta ogółem, jest zamieszkiwany przez 9264 osób, co stanowi 27,2% ogółu mieszkańców gminy. Na wskazanym w analizie obszarze rewitalizacji zdiagnozowano stan kryzysowy spowodowany koncentracją negatywnych zjawisk społeczno-gospodarczych, w szczególności w zakresie: dość wysokiego poziomu bezrobocia, wysokiego poziomu ubóstwa, bardzo wysokiego poziomu przestępczości, dość wysokiego poziomu patologii społecznej, dość niskiego poziomu edukacji, niskiego poziomu kapitału ludzkiego, dość niskiego poziomu rozwoju sfery przedsiębiorczości i niskiego poziomu rozwoju sfery technicznej.

Tab. 4 Charakterystyka obszaru zdegradowanego (OZ) i obszaru rewitalizacji (OR) w gminie Goleniów.

Zjawisko Wskaźnik Gmina OZ OR SFERA SPOŁECZNA Poziom Udział bezrobotnych w liczbie ludności w wieku 3,7 4,1 3,9 bezrobocia produkcyjnym [%] Udział bezrobotnych długotrwale w liczbie ludności 1,5 1,7 1,6 w wieku produkcyjnym [%] Osoby korzystające ze świadczeń pomocy 1,6 1,9 1,5 społecznej ze względu na bezrobocie na 100 mieszkańców [osoby] Poziom Osoby korzystające ze świadczeń pomocy 49,0 56,5 56,5 ubóstwa społecznej na 1000 mieszkańców [osoby] Wielkość zaległości czynszowych na 1 mieszkańca 65,8 104, 162,0 [zł] 8 Eksmisje orzeczone lub wykonane z lokali 2,4 4,3 mieszkalnych na 10000 mieszkańców [eksmisje] 4,6 Poziom Czyny karalne stwierdzone ogółem na 1000 18,7 24,9 28,1 przestępczości mieszkańców [zdarzenia] Czyny karalne stwierdzone popełnione przez 4,1 7,1 8,1 nieletnich na 10000 mieszkańców [zdarzenia] Miejsca publiczne, w których nielegalnie spożywany 3,8 4,6 7,6 jest alkohol na 10000 mieszkańców [miejsca] Poziom Liczba "niebieskich kart" na 1000 mieszkańców 2,6 3,3 3,0 patologii [niebieskie karty] społecznej Osoby uzależnione od alkoholu lub narkotyków 4,0 5,0 5,2 będące pod opieką instytucji publicznych na 1000 mieszkańców [osoby] Poziom Średni wynik sprawdzianu w klasie VI (język polski, 63,5 61,8 61,8 edukacji matematyka, język obcy) [%] Średni wynik egzaminu gimnazjalnego (język polski, 58,8 55,2 56,7 matematyka, język obcy) [%] Poziom Frekwencja w wyborach parlamentarnych [%] 46,65 47,3 47,05

Zjawisko Wskaźnik Gmina OZ OR SFERA SPOŁECZNA kapitału Czytelnicy bibliotek publicznych na 100 11,2 2 11,7 społecznego mieszkańców [osoby] 11,0 Członkowie kół, klubów i grup artystycznych 5,1 5,6 organizowanych w ramach działalności instytucji 5,0 kultury na 1000 mieszkańców [osoby] Poziom Udział osób w wieku poprodukcyjnym w liczbie 18,5 20,5 21,5 kapitału ludności ogółem [%] ludzkiego Indeks starości (liczba osób w wieku 94,9 111, 123,0 poprodukcyjnym na 100 osób w wieku 2 przedprodukcyjnym) [osoby] SFERA GOSPODARCZA Poziom Podmioty gospodarcze zarejestrowane na 1000 76,8 72,1 73,1 przedsiębiorczo mieszkańców [podmioty gosp.] ści Poziom kondycji Podmioty gospodarcze, które zgłosiły zakończenie 53,1 54,1 56,6 przedsiębiorstw działalności gospodarczej na 1000 mieszkańców [podmioty gosp.] SFERA ŚRODOWISKOWA Udział powierzchni dachów pokrytych azbestem i 10,0 b.d. 2,5 wyrobami zawierającycmi azbest w budynkach mieszkalnych i innych w powierzchni tej kategorii ogółem w mieście lub w obszarze wiejskim [%] SFERA PRZESTRZENNO-FUNKCJONALNA Udział ludności niekorzystającej z sieci 2,0 18,0 0,2 wodociągowej w liczbie ludności ogółem [%] Udział ludności niekorzystającej z sieci 15,8 21,7 7,2 kanalizacyjnej w liczbie ludności ogółem [%] Udział ludności niekorzystającej z sieci 57,6 35,3 10,6 ciepłowniczej w liczbie ludności ogółem [%] Udział ludności niekorzystającej z sieci gazowej w 16,8 17,3 0,1 liczbie ludności ogółem [%] SFERA TECHNICZNA Udział budynków mieszkalnych wybudowanych 10,0 b.d. 25,9 przed 1970 rokiem w liczbie budynków tej kategorii ogółem w mieście lub w obszarze wiejskim [%] Udział budynków mieszkalnych wymagających 10,0 b.d. 29,4 remontu w liczbie budynków tej kategorii ogółem w mieście lub w obszarze wiejskim [%] Udział budynków mieszkalnych i innych 10,0 b.d. 55,7 wpisanych do ewidencji lub rejestru zabytków w liczbie budynków tej kategorii ogółem w mieście lub w obszarze wiejskim [%] Źródło: opracowanie własne.

Wyniki badań ankietowych przeprowadzonych na terenie gminy Goleniów wykazały, że mieszkańcy gminy za najistotniejsze problemy w sferze społeczno- gospodarczej (mierzone średnimi ocenami przyznanymi przez respondentów) uznali starzenie się społeczeństwa (3,8) oraz brak perspektyw dla młodych ludzi, niski poziom integracji społecznej oraz niski poziom uczestnictwa w życiu społecznym, kulturalnym i sportowym (po 3,7).

Rys. 36 Średnie oceny problemów obszaru rewitalizacji ze sfery społeczno-gospodarczej wg mieszkańców gminy Goleniów.

Źródło: opracowanie własne.

Wśród najistotniejszych problemów obszaru rewitalizacji sferze przestrzenno- funkcjonalnej znalazło się: niewystarczające zagospodarowanie przestrzeni (15,1% ocen jako istotny bądź bardzo istotny problem, średnia ocena 3,9) oraz zły stan techniczny/niedobór chodników i ścieżek rowerowych (14,9%; 3,9). Najczęściej jako najmniej istotne problemy wskazywano dostęp do usług publicznych. Co dziesiąty respondent ocenił problemy barier architektonicznych dla osób starszych czy niepełnosprawnych oraz zanieczyszczenie przestrzeni śmieciami jako najistotniejsze (odpowiednio po 10,2% i10,1%). Jednocześnie najczęściej jako nieistotne czy mniej istotne problemy w sferze techniczno-środowiskowej wymieniali stan zabytków oraz budynków użyteczności publicznej.

Rys. 37 Średnie oceny problemów obszaru rewitalizacji ze sfery funkcjonalno-przestrzennej wg mieszkańców gminy Goleniów.

Źródło: opracowanie własne.

Rys. 38 Średnie oceny problemów obszaru rewitalizacji ze sfery techniczno-środowiskowej wg mieszkańców gminy Goleniów.

Źródło: opracowanie własne.

II PROCES REWITALIZACJI

II.1 Wizja obszaru po przeprowadzeniu procesu rewitalizacji

Wizja - w przypadku każdej jednostki czy obszaru - stanowi pożądany obraz tej jednostki oraz warunków życia jej mieszkańców. Wszelkie wyznaczane w danym dokumencie cele powinny być tej wizji podporządkowane i przekładać się na jej realizację. Kształt wypracowanej wizji odpowiada oczekiwaniom społeczności lokalnej – mieszkańców, podmiotów społecznych, gospodarczych itp. oraz zdiagnozowanym na podstawie analizy obiektywnych wskaźników problemom występującym w gminie Goleniów. Nasza wizja pozwala na projektowanie kolejnych elementów dokumentu strategicznego w zakresie konkretnych przedsięwzięć.

Dzięki procesom rewitalizacyjnym uda się zwiększyć aktywność społeczno -zawodową mieszkańców obszaru rewitalizacji. Pozwoli to na ograniczenie zjawiska marginalizacji społecznej. Mieszkańcy zyskają motywację oraz realne wsparcie w realizacji działań podnoszących ich jakość życia. Rozwinie się oferta aktywności społecznych, w tym kulturalnych, atrakcyjnych z punktu widzenia wszystkich mieszkańców – niezależnie od wieku czy sytuacji materialnej.

Na obszarze rewitalizacji stworzone zostaną warunki do rozwoju

przedsiębiorczości – zarówno tworzenia nowych, jak i rozwoju istniejących podmiotów gospodarczych. Poprawie ulegnie stan

infrastruktury i poziom wykorzystania istniejących obiektów, które będą mogły zostać przeznaczone na prowadzenie działalności gospodarczej.

Zmianie ulegnie również przestrzeń na obszarze rewitalizacji: rozwinie się infrastruktura wypoczynkowo-rekreacyjna, drogowa, poprawie ulegnie stan budynków mieszkalnych oraz pełniących inne funkcje. W efekcie wzrośnie poziom wykorzystania przestrzeni przez mieszkańców i inne podmioty działające lokalnie.

Zaprogramowane przedsięwzięcia rewitalizacyjne będą realizowane przez różnego rodzaju podmioty (gospodarcze, społeczne,

administrację lokalną, itp.), dzięki czemu zwiększy się integracja społeczności lokalnej.

II.2 Cele rewitalizacji

W odpowiedzi na zdiagnozowane na obszarze rewitalizacji w Goleniowie problemy (stanowiące zarówno wynik analizy wskaźnikowej, jak i informacji uzyskanych w czasie licznych spotkań z mieszkańcami), stworzono zestaw trzech celów głównych oraz odpowiadających im łącznie 10 celów szczegółowych. Cele szczegółowe przekładają się na osiągnięcie celów głównych, które odpowiadają poszczególnym sferom problemowym. Struktura celów została zaprezentowana na poniższym rysunku:

Rys. 33 Zestawienie celów rewitalizacji dla obszaru rewitalizacji w gminie Goleniów.

•I.1 Aktywizacja społeczno-zawodowa mieszkańców I. Wzmacnianie obszaru rewitalizacji kapitału społecznego •I.2 Pobudzanie przedsiębiorczości mieszkańców obszaru mieszkańców obszaru rewitalizacji rewitalizacji •I.3 Rozwój "przemysłu" czasu wolnego na obszarze rewitalizacji

•II.1 Tworzenie przestrzeni służących inkubacji nowych II. Rozwój podmiotów gospodarczych •II.2 Rozwój oferty istniejących przedsiębiorstw z obszaru przedsiębiorczości na rewitalizacji obszarze rewitalizacji •II.3 Budowa i rozbudowa infrastruktury niezbędnej do prowadzenia działalności gospodarczej

III. Wzmacnianie • III.1 Poprawa warunków dla ruchu kołowego i pieszego istniejących i • III.2 Wzmacnianie funkcji rekreacyjno-wypoczynkowych wspieranie nowych obszaru rewitalizacji funkcji przestrzeni i • III.3 Tworzenie i modernizacja infrastruktury społecznej budynków na • III.4 Poprawa stanu technicznego obiektów budowlanych obszarze rewitalizacji na obszarze rewitalizacji

Źródło: opracowanie własne.

I. Wzmacnianie kapitału społecznego mieszkańców obszaru

rewitalizacji

W Strategii Rozwoju Kapitału Społecznego 2020-2025 definiuje się kapitał społeczny jako wynikającą z zaufania oraz obowiązujących norm i wzorów postępowania zdolność obywateli do mobilizacji i łączenia zasobów, która sprzyja kreatywności oraz wzmacnia wolę współpracy i porozumienia w osiąganiu wspólnych celów. Zapewnienie spójności społecznej i terytorialnej musi nastąpić w taki sposób, aby korzyści wynikające ze wzrostu gospodarczego były szeroko dostępne, a więc aby mogły z nich korzystać również osoby ubogie i wykluczone społecznie bądź osoby zagrożone wykluczeniem społecznym. Kapitał społeczny pełni istotną rolę jako czynnik determinujący poziom spójności i integracji społecznej, jakość życia oraz aktywność obywatelską, szczególnie wśród osób wykluczonych społecznie. Natomiast zgodnie z wnioskami zawartymi w Strategii Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego, na terenie województwa występuje niska (w porównaniu z innymi obszarami kraju) aktywność społeczna i obywatelska przy jednoczesnym wysokim poziomie korzystania ze świadczeń społecznych. Kapitał społeczny rozpatrywany może być w trzech wymiarach, wpływających na kształtowanie jego funkcji. Pierwsza to efekt prewencyjny, szczególnie istotny np. dla rodziców czy policji – pozwala bowiem utrzymywać dyscyplinę i promować zgodę między jednostkami czy grupami społecznymi. W wymiarze „rodzinnym” odnosi się do wsparcia udzielanego osobom przez rodzinę – zarówno wsparcia finansowego, jak i np. polegającego na pomocy w realizacji codziennych obowiązków czy zadań. Trzeci wymiar można określić mianem „środowiskowego”, bowiem odnosi się do sieci kontaktów między osobami należącymi do tego samego środowiska społecznego. W tym zakresie kapitał społeczny będzie się łączył z kwestią mobilności zawodowej czy wykształcenia. Ze względu na ogromne znaczenie kapitału społecznego dla rozwoju należy podjąć działania zmierzające do jego wzmocnienia. W tym celu zaproponowano trzy sfery oddziaływań przekładające się na trzy cele szczegółowe:

• I.1 Aktywizacja społeczno-zawodowa mieszkańców obszaru rewitalizacji • I.2 Pobudzanie przedsiębiorczości mieszkańców obszaru rewitalizacji • I.3 Rozwój "przemysłu" czasu wolnego na obszarze rewitalizacji

II. Rozwój przedsiębiorczości na obszarze rewitalizacji

Zjawisko przedsiębiorczości trudno jest jednoznacznie zdefiniować ze względu na jego wieloaspektowość. W niniejszym celu szczegółowym zostało ono potraktowane w sposób najbardziej popularny, tj. odnoszący się do prowadzenia działalności gospodarczej i funkcjonowania przedsiębiorców na lokalnym rynku. Lokalne przedsiębiorstwa stanowią siłę napędową dla budowania i rozwoju innowacyjności, przedsiębiorczości oraz poprawy spójności społecznej. Zwłaszcza małe i średnie przedsiębiorstwa w polskich warunkach są głównym miejscem zatrudnienia. Stąd tak istotne jest wspieranie powstawania nowych firm i tych, które istnieją od niedawna, jak również dostosowywanie się przedsiębiorstw do zmieniających się warunków rynkowych. Istotą przedsiębiorczości jest jednak człowiek z jego postawami, umiejętnościami czy motywacjami. Dlatego też oddziaływanie na jednostki czy grupy społeczne jest tak istotne i zostało wyodrębnione w poprzednio scharakteryzowanym celu głównym. Dotychczas prowadzone badania wskazują wyraźnie, że regiony, które charakteryzują się wysokim poziomem przedsiębiorczości, to jednocześnie obszary o wysokim potencjale zasobów ludzkich mierzonym poziomem wykształcenia, posiadanymi kompetencjami w zakresie korzystania z technik komputerowych, stanowiące atrakcyjne miejsce osiedlania się i poszukiwania pracy.

• II.1 Tworzenie przestrzeni służących inkubacji nowych podmiotów gospodarczych • II.2 Rozwój oferty istniejących przedsiębiorstw z obszaru rewitalizacji • II.3 Budowa i rozbudowa infrastruktury niezbędnej do prowadzenia działalności gospodarczej

III. Wzmacnianie istniejących i wspieranie nowych funkcji

przestrzeni i budynków na obszarze rewitalizacji

Funkcje, jakie pełni przestrzeń publiczna można podzielić na trzy zasadnicze grupy, które wzajemnie się przenikają. Pierwsza to funkcje kulturalne, obejmujące organizację różnego rodzaju imprez publicznych oraz ekspozycję dziedzictwa kulturowego, historycznego. Druga funkcja ma charakter gospodarczy i obejmuje zagadnienia związane z potokami ludzkimi, system wymiany towarów, usług i idei oraz zwiększa rangę (poprawia wizerunek) jednostki osadniczej. Trzecia funkcja odnosi się do kompozycji i obejmuje wyznaczenie miejsca centralnego kompozycyjnie, wspomaga orientację w przestrzeni, podkreśla prestiż, tworzy nastrój oraz warunku do kontaktów społecznych, a także sama jest symbolem i jednocześnie miejscem lokowania innych symboli. Przestrzeń publiczna powinna być taka, aby mieszkańcy, przedsiębiorcy i różne grupy „przybyszów” (jak turyści, organizacje społeczne czy gospodarcze zainteresowane prowadzeniem działalności na danym terenie) chcieli z niej korzystać. Przede wszystkim ważna jest jej dostępność, a więc położenie czy skomunikowanie różnymi środkami transportu. Powinna charakteryzować się bogactwem i różnorodnością ofert, bezpieczeństwem, ciągłością systemu przestrzeni publicznych, specjalizacją i indywidualizacją, dobrym stanem środowiska oraz względną nieuciążliwością i nieprzetłoczeniem. Ważna jest jej funkcjonalność i wygoda, tzn. brak barier architektonicznych, czystość, wygoda pieszych i rowerzystów. Stworzyć należy atrakcyjność urbanistyczną i architektoniczną, obejmującą m.in. czytelne wnętrza (parki, skwery, place), kompletność, harmonijność oraz oryginalność.

• III.1 Poprawa warunków dla ruchu kołowego i pieszego • III.2 Wzmacnianie funkcji rekreacyjno-wypoczynkowych obszaru rewitalizacji • III.3 Tworzenie i modernizacja infrastruktury społecznej • III.4 Poprawa stanu technicznego obiektów budowlanych na obszarze rewitalizacji

II.3 Główne projekty i przedsięwzięcia rewitalizacyjne

Projekt G.1

Nazwa projektu Aktywizacja społeczno-zawodowa mieszkańców Podmiot(-y) Ośrodek Pomocy Społecznej w Goleniowie realizujący(-e) Zakres W ramach projektu zostaną zrealizowane takie zadania, jak: realizowanych 1. Aktywizacja społeczna poprzez wzmacnianie kompetencji i działań aktywności osób zagrożonych wykluczeniem społecznym (w tym kobiet samotnie wychowujących dzieci). Wymiar i wsparcie będzie dopasowane do indywidualnych potrzeb za pośrednictwem pracownika socjalnego, prawnika, mediatora, asystenta rodziny. 2. Działania animatora społeczności lokalnej, który będzie odpowiadał za prowadzenie działań aktywizujących i integrujących społeczność lokalną, dokonywanie analizy i oceny zjawisk społecznych, animowanie nowych inicjatyw, organizacja imprez środowiskowych. 3. Program Aktywności Lokalnej w formie dwóch lokalnych programów pomocy społecznej realizowanych w zaniedbanych społecznościach lokalnych poprzez podejmowanie inicjatyw na rzecz podniesienia jakości życia społeczności (w obszarze ulic A. Mickiewicza, St. Mikołajczyka i F. Chopina). 4. Aktywizacja zdrowotna 17 osób niepełnosprawnych poprzez poradnictwo i doradztwo trenera pracy, wsparcie indywidualne fizjoterapeuty i rehabilitanta. 5. Aktywizacja edukacyjna osób bezrobotnych prowadzona przez brokera edukacyjnego, który dobiera kierunek i rodzaj szkolenia, ustala indywidualną ścieżkę edukacyjną, uwzględniając kwalifikacje i indywidualne możliwości psychologiczno-ekonomiczne. 6. Aktywizacja zawodowa poprzez grupowe doradztwo zawodowe (4 grupy x 16 h = 64 h), staże (dla 20 osób x 6 m-cy) oraz pośrednictwo pracy (dla 40 osób przygotowanych zostaną minimum 3 oferty pracy dla jednego uczestnika, czyli 120 ofert pracy). Miejsce realizacji ul. Pocztowa 13, Goleniów projektu Szacowana wartość 1.300.000,00 zł Źródła krajowe środki środki z środki UE finansowania środki prywatne innych

(udział w %) publiczne2 źródeł 15 85 0 0 Opis problemu, Realizacja projektu jest istotna ze względu na zdiagnozowane na jaki ma rozwiązać nim problemy w sferze społecznej, tj. wyższy niż średnio w realizacja projektu gminie poziom bezrobocia, wyższy wskaźnik osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej (w tym z powodu uzależnień), wyższy wskaźnik eksmisji, większa liczba „Niebieskich kart” na 1000 mieszkańców. Stosowanie różnych form aktywizacji ma się przełożyć na przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu uczestników projektu w tych dziedzinach życia społecznego, które sprawiają im najwięcej trudności. Cel(-e) projektu Celem głównym projektu jest aktywizacja społeczno- zawodowa 80 osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym poprzez realizację indywidualnej ścieżki reintegracji z uwzględnieniem diagnozy sytuacji problemowej, zasobów, potencjału, predyspozycji i potrzeb. wspieranie rozwoju przedsiębiorczości i postaw społecznych wśród młodzieży. Projekt realizuje cel szczegółowy I.1 Aktywizacja społeczno- zawodowa mieszkańców. Prognozowane Liczba zatrudnionych osób – 4 [os.] produkty i Liczba osób przywróconych na rynek pracy – 14 [os.] rezultaty wraz ze * * * sposobem ich Listy obecności oceny i zmierzenia Sprawozdanie z realizacji projektu Dokumentacja księgowa

Projekt G.2

Nazwa projektu Wracam do pracy Podmiot(-y) FLOW Coaching, doradztwo, szkolenia Michał Szaliński realizujący(-e) Zakres Projekt zakłada przeprowadzenie szeregu szkoleń zawodowych, realizowanych z zakresu umiejętności miękkich, stworzenie grupy wsparcia dla działań osób pozostających bez pracy, doradztwo zawodowe i coaching, szkolenia indywidualne i grupowe dostosowane do potrzeb rynku pracy oraz spotkania z przedsiębiorcami.

2 Obejmuje również środki własne podmiotu realizującego projekt, w przypadku gdy jest on instytucją publiczną. 58

Miejsce realizacji ul. Konstytucji 3 Maja 19, Goleniów (obszar rewitalizacji) projektu Szacowana wartość 60.000,00 zł Źródła krajowe środki z środki finansowania środki środki UE innych prywatne (udział w %) publiczne źródeł 0 85 15 0 Opis problemu, Na obszarze rewitalizacji zdiagnozowano nieco wyższy niż jaki ma rozwiązać średnio w gminie poziom bezrobocia, wyższy udział osób realizacja projektu korzystających z pomocy społecznej oraz uzależnionych od alkoholu. Jedną z grup, które mają problemy ze znalezieniem zatrudnienia są kobiety, dlatego też projekt ten zakłada, że wśród 10-15 przeszkolonych osób będą kobiety powracające do pracy np. po urlopach macierzyńskich czy wychowawczych, kobiety z rodzin, w których występuje problem uzależnienia czy wykluczonych społecznie (ewentualnie zagrożonych wykluczeniem). Cel(-e) projektu Projekt ma wpłynąć na zmniejszenie poziomu bezrobocia na obszarze rewitalizacji. Realizuje cel I.1 Aktywizacja społeczno- zawodowa mieszkańców oraz I.2 Pobudzanie przedsiębiorczości wśród mieszkańców obszaru rewitalizacji. Prognozowane Liczba osób, które nabyły kompetencje po opuszczeniu produkty i programu – 10 [os.] rezultaty wraz ze Liczba osób pracujących, łącznie z prowadzącymi działalność na sposobem ich własny rachunek, po opuszczeniu programu – 7 [os.] oceny i zmierzenia * * * Listy obecności Certyfikaty ukończenia projektu Wywiady z osobami, które brały udział w projekcie

Projekt G.3

Nazwa projektu Rampa-kultura Podmiot(-y) Gmina Goleniów realizujący(-e) partnerzy: Stowarzyszenie Edukacyjno – Społeczno – Kulturalne, Teatr Brama, Goleniowski Dom Kultury, Miasto Stargard Szczeciński, Schloss Broellin Zakres W projekcie przewidziano: realizowanych - opracowanie dokumentacji projektowej wraz z nadzorem

59 działań autorskim na przebudowę istniejącego obiektu w postaci rampy magazynowo – wyładowczej na obiekt użyteczności publicznej (ośrodek kultury z zapleczem biurowo-administracyjnym) wraz z niezbędna infrastrukturą techniczną, w szczególności instalacji zewnętrznych i wewnętrznych, przyłączy wod-kan, elektroenergetycznych, teletechnicznych, instalacji cieplnej, zagospodarowaniem terenu (m.in. drogi dojazdowe i wewnętrzne, miejsca parkingowe, chodniki, schody terenowe, tereny zielone, oświetlenie uliczne, mała architektura, kosze uliczne, stojaki na rowery) oraz dostawa wagonów sypialnianych - wraz z ich adaptacją - stanowiących ewentualną bazę noclegową dla artystów; - nadzór inwestorski nad wykonaniem ww. prac; - wykonanie ww. robót budowlanych. Miejsce realizacji ul. Dworcowa 1a, Goleniów (obszar rewitalizacji) projektu Szacowana wartość 8.830.000,00 zł Źródła krajowe środki z środki finansowania środki środki UE innych prywatne (udział w %) publiczne źródeł 15 85 0 0 Opis problemu, Obecnie dawna rampa magazynowo-przeładunkowa znajduje jaki ma rozwiązać się bardzo złym stanie technicznym i nie jest użytkowana. realizacja projektu Realizacja projektu spowoduje przywrócenie jej do „stanu używalności” oraz poprawi estetykę tego rejonu miasta. Dokumentacja projektowa zakłada stworzenie wielofunkcyjnej przestrzeni w centrum Goleniowa, mogącej stać się charakterystycznym elementem miasta. Będzie ona wykorzystywana pod różnego rodzaju społeczno-kulturalne projekty aktywizujące i integrujące mieszkańców. Jednym z nich będzie stworzenie ośrodka social community theatre (teatr angażujący społecznie). Cel(-e) projektu Projekt ma przełożyć się na zwiększenie oferty kulturalnej i społecznej w mieście, w dużej mierze skierowanej do młodzieży. Realizuje pośrednio cel I.3 Rozwój oferty kulturalnej obszaru rewitalizacji atrakcyjnej dla różnych grup odbiorców, zaś bezpośrednio odpowiada celowi III.3 Tworzenie i modernizacja infrastruktury społecznej oraz III.4 Poprawa stanu technicznego obiektów budowlanych na obszarze rewitalizacji. Prognozowane Liczba przebudowanych obiektów – 1 [szt.] produkty i Powierzchnia użytkowa przebudowanych obiektów – 956,23 rezultaty wraz ze [m2] sposobem ich Liczba uczestników organizowanych imprez – 50 [os./m-c]

60 oceny i zmierzenia Liczba organizowanych miesięcznie spotkań – 3 [szt.] * * * Protokół odbioru robót budowlanych Pozwolenie na użytkowanie Liczba sprzedanych biletów na organizowane przedsięwzięcia

Projekt G.4

Nazwa projektu Twierdza Design Podmiot(-y) Gmina Goleniów realizujący(-e) Zakres Projekt zakłada: realizowanych - opracowanie dokumentacji projektowej (wraz z nadzorem działań autorskim) na adaptację budynku dawnej wieży ciśnień na obiekt użyteczności publicznej wraz z jej rozbudową o zewnętrzną klatkę schodową, z niezbędną infrastrukturą techniczną w szczególności: instalacje zewnętrzne i przyłącza wod-kan, elektroenergetyczne, techniczne, cieplne, zagospodarowanie terenu (drogi dojazdowe, wewnętrzne, miejsca parkingowe, chodniki, tereny zielone, oświetlenie terenu, mała architektura); - nadzór inwestorski nad wykonaniem ww. robót budowlanych; - nadzór konserwatora zabytków oraz z nadzór z ramienia spółek i zakładów PKP. Miejsce realizacji ul. Dworcowa – wieża ciśnień, Goleniów (obszar rewitalizacji) projektu Szacowana wartość 1.223.000,00 zł Źródła krajowe środki z środki finansowania środki środki UE innych prywatne (udział w %) publiczne źródeł 15 85 0 0 Opis problemu, W efekcie realizacji tego przedsięwzięcia powstaną 4 jaki ma rozwiązać kondygnacje, z których każda będzie przeznaczona na inny realizacja projektu rodzaj działań. Poziom I przeznaczony będzie na galerię, miejsce warsztatów z designu i sztuki użytkowej; poziom II i III to przestrzeń na inkubator przedsiębiorczości dla przemysłów kreatywnych; poziom IV przeznaczony będzie na studio nagrań. Strefa dla nowych firm odpowiada na problem niższego poziomu przedsiębiorczości na obszarze rewitalizacji oraz

gorszej kondycji lokalnych firm. Ponadto projekt przyczynia się do stworzenia strefy spędzania wolnego czasu w wartościowy sposób, sprzyjający rozwojowi osobistemu, co jest szczególnie istotne w kontekście podkreślanego na warsztatach problemu słabo rozwiniętej infrastruktury czasu wolnego dla młodzieży. Cel(-e) projektu Projekt ma przełożyć się na zwiększenie oferty kulturalnej i społecznej w mieście, w dużej mierze skierowanej do młodzieży. Realizuje pośrednio cel I.3 Rozwój oferty kulturalnej obszaru rewitalizacji atrakcyjnej dla różnych grup odbiorców, zaś bezpośrednio odpowiada celowi II.1 Tworzenie przestrzeni służących inkubacji nowych przedsiębiorstw, III.3 Tworzenie i modernizacja infrastruktury społecznej oraz III.4 Poprawa stanu technicznego obiektów budowlanych na obszarze rewitalizacji. Prognozowane Liczba przebudowanych obiektów – 1 [szt.] produkty i Powierzchnia użytkowa przebudowanych obiektów – 188,47 rezultaty wraz ze [m2] sposobem ich Liczba uczestników organizowanych imprez – 30 [os./m-c] oceny i zmierzenia * * * Protokół odbioru robót budowlanych Pozwolenie na użytkowanie Listy uczestników

Projekt G.5

Nazwa projektu Rewitalizacja parku im. I. J. Paderewskiego przy ul. Chopina w Goleniowie Podmiot(-y) Gmina Goleniów realizujący(-e) Zakres W zadaniu przewidziano: uporządkowanie terenu poprzez realizowanych usunięcie samosiewów i odrostów jednorocznych, usunięcie działań chorych i suchych drzew, pielęgnację drzewostanu, urządzenie zieleni. Powstanie platforma/scena wystawiennicza i warsztatowa z dostępem do prądu. Powstaną nowe ścieżki spacerowe, przełajowe biegowo- rowerowe, pumptrack z wykorzystaniem naturalnego ukształtowania terenu, „naturalny” plac zabaw, siłownia zewnętrzna. Doprowadzona zostanie sieć uzbrojenia technicznego, w tym wod-kan, kanalizacji deszczowej, energetycznej; zamontowane będzie oświetlenie zewnętrzne sceny, węzeł sanitarny. Powstaną

elementy małej architektury, w tym m.in. lampy parkowe, monitoring, ławki, ławo-stoły, kosze na śmieci, stojaki na rowery. W parku znajdzie się przestrzeń o treści historycznej, nawiązującej do repatriantów. Teren po dawnej strzelnicy zostanie przygotowany pod boisko wielofunkcyjne oraz wiaty (miejsca spotkań mieszkańców). Pomniki zlokalizowane w parku zostaną odnowione. Miejsce realizacji Park im. I. J. Paderewskiego, Goleniów (obszar rewitalizacji) projektu Szacowana wartość 5.000.000,00 zł Źródła krajowe środki z środki finansowania środki środki UE innych prywatne (udział w %) publiczne źródeł 15 85 0 0 Opis problemu, Wybudowana infrastruktura będzie służyła integracji jaki ma rozwiązać mieszkańców przyległej dzielnicy, miłośnikom aktywnego realizacja projektu wypoczynku w różnym wieku. Realizacja przyczyni się do likwidacji stwierdzonych deficytów miejsc wypoczynku mieszkańców wschodniej części miasta i wzrostu atrakcyjności i wizerunku tej części miasta Goleniów. Ponadto ograniczeniu ma ulec problem alkoholizmu i narkomanii, na który zwracali uwagę sami mieszkańcy w czasie warsztatu problemowego, jak i wynikał on z analizy danych statystycznych. Beneficjentami zmian będą przede wszystkim mieszkańcy tej części miasta i fragmentu obszaru rewitalizacji w pobliżu parku. Jednak przewiduje się, że ze względu na dużą atrakcyjność tego terenu, będzie on odwiedzany również przez pozostałych mieszkańców miasta i gminy. Cel(-e) projektu Projekt realizuje cel III.2 Wzmacnianie funkcji rekreacyjno- wypoczynkowych. Prognozowane Powierzchnia zrewitalizowana – 6 ha produkty i * * * rezultaty wraz ze Protokół odbioru robót sposobem ich oceny i zmierzenia

II.4 Lista i charakterystyka przedsięwzięć uzupełniających

Informacja o projekcie Charakterystyka przedsięwzięć Oddziaływanie planowanych Obszar rewitalizacyjnych przedsięwzięć tematyczny U.1 Projekt zakłada utworzenie miejsca Projekt skierowany jest do młodzieży – osób, Aktywizacja Utworzenie miejsca umożliwiającego pośrednictwo pracy które nie przekroczyły 25 roku życia i społeczna umożliwiającego dla młodzieży do 25 roku życia na pochodzą z gminy Goleniów. Przewidziano pośrednictwo pracy obszarze rewitalizacji. Realizacja również, że co najmniej 30% uczestników dla młodzieży do 25 projektu pozwoli na zapewnienie każdej projektu stanowić będzie młodzież roku życia zainteresowanej osobie, z przewidzianej mieszkająca na obszarze rewitalizacji. Szacuje grupy, pomocy w poszukiwaniu pracy. się, że w projekcie weźmie udział ok. 500 Lokalna Grupa Działania Projekt zakłada również realizację osób (w tym ok. 170 osób z obszaru Stowarzyszenie Szanse wysokiej jakości staży i praktyk u rewitalizacji). Bezdroży Gmin Powiatu pracodawców zainteresowanych Realizacja tego projektu jest istotna ze Goleniowskiego współpracą. W ramach pośrednictwa względu na zdiagnozowane na obszarze pracy organizowano by również: rewitalizacji problemy, w tym przede świadczenie usług informacyjnych, wszystkim wyższy udział bezrobotnych w doradczych, szkoleniowych, organizację ogóle ludności w wieku produkcyjnym, spotkań, szkoleń, konferencji oraz wysokiej liczbie osób korzystających z przeprowadzanie akcji informacyjno– pomocy społecznej oraz niższego poziomu promocyjno-edukacyjnych. Rezultaty przedsiębiorczości i gorszej kondycji projektu umożliwią lepsze lokalnych przedsiębiorstw. przygotowanie młodzieży pochodzącej z Efektem projektu będzie wsparcie młodzieży terenu gminy oraz obszarów objętych w poszukiwaniu pracy, przekazanie Programem Rewitalizacji do umiejętności zwiększających efektywne uczestnictwa w dalszym kształceniu poruszanie się po rynku pracy, pomoc w oraz przygotowaniu do wejścia na rynek identyfikacji zasobów i określeniu pracy. predyspozycji zawodowych

(osobowościowych, psychofizycznych) oraz wsparcie w zakresie aktywizacji zawodowej. U.2 Praca animatora z mieszkańcami Projekt skierowany jest głównie do Aktywizacja Animator społeczności obszaru rewitalizacji ma za zadanie mieszkańców ulic: Chopina, Grunwaldzkiej i społeczna lokalnej motywowanie, edukację oraz Mikołajczyka. Konieczność jego realizacji pobudzanie do organizowania się w celu wynika przede wszystkim z faktu wyższego Lokalna Grupa Działania samodzielnego zaspokajania potrzeb i niż w gminie bezrobocia, wyższej liczby osób Stowarzyszenie Szanse rozwiązywania problemów. Praca ta korzystających z pomocy społecznej czy Bezdroży Gmin Powiatu będzie polegała na wspieraniu i pomocy wysokiej liczby „Niebieskich kart” Goleniowskiego dla istniejących już grup w społeczności świadczącej o występowaniu przemocy w lokalnej i na pomocy w tworzeniu rodzinach na obszarze rewitalizacji. Celem nowych, które będą aktywnie projektu jest podejmowanie działań współuczestniczyć w życiu sprzyjających zwiększeniu zaangażowania społeczności. Animator będzie pracował mieszkańców w rozwój społeczności lokalnej, za pomocą metody open space. Zakres współpraca z grupami zagrożonymi pracy animatora: organizowanie i wykluczeniem społecznym oraz prowadzenie spotkań z mieszkańcami przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu obszaru rewitalizacji w ich miejscu mieszkańców obszaru rewitalizacji. zamieszkania (badanie potrzeb mieszkańców, diagnoza potrzeb w celu zwiększenia oferty kulturalno- edukacyjnej na obszarze rewitalizacji, działania mające na celu zwiększenie zaangażowania mieszkańców w rozwój społeczności), informowanie o możliwościach wsparcia dla nowo powstających organizacji

pozarządowych, prowadzenie szkoleń dotyczących z zakresu składania wniosków o przyznanie pomocy na różne cele oraz pomoc przy ich sporządzaniu, współpraca z grupami zagrożonymi wykluczeniem społecznym. Spotkania z animatorem będą organizowane przez mieszkańców, którzy zgłoszą zapotrzebowanie na pracę z nim lub przez oddelegowanie animatora do wytypowanych miejsc. W pracę animatora włączeni zostaną również streetworkerzy docierający z pomocą do osób najbardziej tego potrzebujących (narkomani, alkoholicy, bezdomni itp.) U.3 Projekt zakłada jedną edycję Chłopskiej Projekt skierowany jest do młodzieży do 18 Aktywizacja Chłopska Szkoła Szkoły Biznesu rocznie do 2020 roku. roku życia. Zakłada się, że 20% uczestników społeczna Biznesu Operacja rozpocznie się od szkolenia dla projektu stanowić będą mieszkańcy obszaru osób zaangażowanych w rewitalizacji. Potrzeba realizacji projektu Lokalna Grupa Działania przeprowadzenie rozgrywek. wynika z wysokiej liczby osób bezrobotnych, Stowarzyszenie Szanse Uczestnikami projektu będą uczniowie korzystających z pomocy społecznej oraz Bezdroży Gmin Powiatu klas 7 i 8 szkoły podstawowej, liceów, niższego poziomu przedsiębiorczości (na Goleniowskiego techników oraz szkół zawodowych z ostatni z wymienionych problemów projekt gminy Goleniów. Szacujemy, że w odpowiada w sposób bezpośredni). rozgrywkach wewnątrzszkolnych, które będą eliminacją do turnieju finałowego,

zasady gry pozna (przeszkolonych zostanie) 1000 uczniów. Z tej liczby, osoby z najlepszym wynikiem wytypowane zostaną do udziału w finale, do którego organizator zaprosi 200 osób łącznie. Kwalifikacji do finału dokona komisja powołana przez podmiot zgłaszający w oparciu o wyniki rozgrywek międzyszkolnych. Gracze zostaną podzieleni na 6 grup (4 grupy po 34 osoby, 2 grupy po 32 osoby). Turnieje finałowe będą trwały cały dzień. Każda ze szkół, które zechce brać udział w turnieju, powinna wyłonić przedstawiciela odpowiedzialnego za organizację eliminacji wewnątrzszkolnych. U.4 Projekt zakłada jedną edycję Edukacji W warsztatach weźmie udział minimalnie ok. Aktywizacja Aflatoun Edukacja Społeczno- Ekonomicznej rocznie przez 1800 uczniów, rocznie ok. 300 osób, przy społeczna Społeczno- okres sześciu lat. W każdym roku czym założono, że co najmniej 30% Ekonomiczna uczestnikami projektu będą dwie grupy uczestników będą stanowili mieszkańcy uczniów w wieku 7-12 lat oraz 13-20 obszaru rewitalizacji. Program kładzie nacisk Stowarzyszenie lat. W ramach projektu przeprowadzone na pracę zespołową. Zachęca do Społeczno-Kulturalne zostanie rocznie 20 warsztatów po 10 organizowania i prowadzenia własnych „Brama VITAE” godzin każdy. Dzieci i młodzież po kampanii, akcji, działań prospołecznych. ukończeniu projektu rozwiną Wspiera w eksperymentach, które generują umiejętność oszczędzania i planowania dochody i pozwalają na uzyskiwanie

budżetu przy jednoczesnym doświadczenia w pracy nad modelami zaangażowaniu finansowym Gminy w przedsięwzięć finansowych. Konieczność pomysły uczestników. Na realizacji projektu wynika z wysokiego dofinansowanie projektów uczestników udziału liczby osób korzystających z pomocy przeznaczonych będzie rocznie 20 społecznej, co świadczy o wysokim poziomie mikrograntów po 500 zł. Warsztaty dla nieradzenia sobie) oraz niskim poziomem uczestników projektu poprowadzi przedsiębiorczości na obszarze rewitalizacji. trener. Uczestnicy w każdej edycji zostaną podzieleni na 20 grup. Każda z grup weźmie udział w 4, dwu- godzinnych spotkaniach szkoleniowych. U.5 W ramach programu można zdobyć Projekt skierowany jest do seniorów i ma na Aktywizacja Goleniowski Fundusz dotacje na wsparcie pomysłów grup celu ich aktywizację oraz integrację. Dzięki społeczna Aktywizacji Seniorów osób 60+ z zakresu m.in. kultury, dofinansowaniu niewielkich inicjatyw sztuki, edukacji, nauki, aktywności seniorzy mają nie tylko brać udział w Gmina Goleniów, społecznej, sportowej, ekologii, organizowanych imprezach, ale również sami Ośrodek Pomocy zdrowia, obywatelskości, kreować wydarzenia, które odpowiadają na Społecznej w Goleniowie nowoczesnych technologii, działań ich potrzeby. Skierowany jest do wszystkich międzypokoleniowych i innych, mieszkańców gminy w wieku co najmniej 60 związanych z aktywnością seniorów. lat, jednak promowany będzie szczególnie na Maksymalne dofinansowanie wynosi obszarze rewitalizacji. Zadanie realizuje cel 500 zł. I.1 Aktywizacja społeczno - zawodowa mieszkańców oraz I.3 Rozwój oferty kulturalnej obszaru rewitalizacji atrakcyjnej dla różnych grup mieszkańców. U.6 Festiwal stanowi przegląd teatrów Projekt ma aktywizować młodzież. Aktywizacja Festiwal Młodości młodzieżowych działających przy Realizowany jest na obszarze rewitalizacji, w społeczna

Teatralnej Łaknienia placówkach edukacyjnych czy siedzibie Stowarzyszenia. Ze względu na to, że kulturalnych, ale również grup w czasie konsultacji podkreślano małą ofertę Stowarzyszenie nieformalnych. Poszczególne grupy rozrywkową dla młodzieży z obszaru Edukacyjno-Społeczno- prezentują się na scenie, a jury wybiera rewitalizacji, będzie on promowany Kulturalne Teatr Brama najlepsze spektakle oraz przyznaje szczególnie na tym terenie. Udział w projekcie nagrody. jest bezpłatny, więc nie dyskryminuje on osób o niższych dochodach. U.7 Zakres działań obejmuje: wykonanie Projekt przyczyni się do poprawy estetyki i Infrastruktura Przebudowa centrum dokumentacji, wyburzenie istniejących wizerunku zbiegu ul. Konstytucji 3 Maja i pl. i przestrzeń usługowo-handlowego obiektów, nadzór archeologiczny i Mieszka I, w tym terenu przykościelnego, wraz z budową inwestorski, budowę parkingów stanowiącego część historycznego układu podziemnych miejsc podziemnych i obiektów usługowo- urbanistycznego. Pozwoli również na parkingowych mieszkalnych wraz instalacjami dostosowanie przestrzeni publicznej do wewnętrznymi, tj. wod-kan, centralnego pełnienia funkcji ogólno miejskiej. Poprawią Gmina Goleniów ogrzewania, gazową, przeciwpożarową, się warunki zamieszkiwania i inwestowania montaż wind, wentylacji, klimatyzacji, w centrum miasta, leżącym na obszarze monitoringu, węzeł cieplny lub/i rewitalizacji poprzez wzrost jego estetyki odnawialne źródła energii, zielony oraz kompleksowe działania rewitalizacyjne ogród na dachu, budowę infrastruktury w sferze społecznej, gospodarczej i technicznej, w tym sieci wod-kan, przestrzennej. kanalizacji deszczowej, gazowej, c.o., teletechnicznej, energetycznej; zagospodarowanie terenu: mała architektura, tj. ławki, kosze na śmieci, stojaki na rowery, budowa ciągów komunikacyjnych, oświetlenia zewnętrznego, monitoringu, wykonanie

nasadzeń; budowa ciągów komunikacyjnych. Projekt realizowany będzie przy pl. Mieszka I, ul. Barnima, Kościuszki i Konstytucji 3 Maja w Goleniowie (obr. 5, części działek 460, 503, działki 502, 504, 505, 506, 512/1, 512/2, 512/3, 512/4, 499). U.8 W ramach przedsięwzięcia Realizacja inwestycji przełoży się na rozwój Infrastruktura Budowa kompleksu przewidziano: społeczno-kulturalny mieszkańców poprzez i przestrzeń koncertowo- - opracowanie dokumentacji umożliwienie im uczestniczenia w imprezach rekreacyjnego dla projektowej; o charakterze kulturalnym. Obecnie potrzeb mieszkańców - wykonawstwo robót budowlanych; wykorzystywany budynek Goleniowskiego Gminy Goleniów Obiekt będzie składał się m.in. z sali Domu Kultury (dawniej klub garnizonowy) widowiskowo– kinowej, sal prób, jest niefunkcjonalny, posiada zbyt mało Gmina Goleniów garderób, magazynów wyposażenia, pomieszczeń, w związku z czym nie jest sprzętu, dekoracji, kostiumów, zaplecza możliwa realizacja kilku zajęć jednocześnie. sanitarnego, zaplecza socjalnego, Dzięki nowemu kompleksowi zaktywizowane pomieszczeń obsługi technicznej zostaną lokalne grupy i zespoły artystyczne. obiektu (np. klimatyzacja, c.o., woda, kanalizacja, winda, serwerownia, itp.), części gastronomicznej, pomieszczeń biurowych, szatni, kas, parkingu podziemnego z wentylacją i windami; całość dostosowana będzie do potrzeb osób niepełnosprawnych. - nadzór archeologiczny i inwestorski;

- wyposażenie obiektu (m.in. oświetlenie estradowe, nagłośnienie liniowe, mikser cyfrowy, ławki, stoliki, regały, umeblowanie garderób, wyposażenie szatni, wyposażenie zaplecza gastronomicznego, stendy wystawiennicze, projektor kinowy, ekran kinowy, instrumenty muzyczne, kostiumy, elektroniczna tablica informacyjna). U.9 Projekt zakłada zaprojektowanie i Celem projektu jest integracja mieszkańców Infrastruktura Budowa minitężni realizacja minitężni solankowej, o obszaru rewitalizacji. Ponadto utworzona w i przestrzeń solankowej wraz z konstrukcji kamienno- drewnianej, ze wyniku realizacji przedsięwzięcia przestrzeń infrastrukturą i zbiornikiem na wodę solankową, będzie atrakcyjna także z punktu widzenia zagospodarowaniem budowę infrastruktury technicznej, tj. turystów, co przełoży się na większe terenu sieci wod-kan, energetycznej, zainteresowanie miastem i tym samym teletechnicznej, z zagospodarowaniem obszarem rewitalizacji. Gmina Goleniów terenu i małą architekturą, m.in. Projekt realizuje cel III.2 Wzmocnienie funkcji utwardzenie, ścieżki, ławki, oświetlenie, rekreacyjno-wypoczynkowych. monitoring. Realizowany będzie na terenie Plant w Goleniowie (część działki 446/2, obr. 5) w obszarze rewitalizacji. U.10 W projekcie przewidziano Dzięki realizacji projektu uda się podnieść Infrastruktura Zagospodarowanie na zagospodarowanie terenu poprzez poziom infrastruktury sportowo-turystycznej i przestrzeń potrzeby rekreacyjno- budowę infrastruktury technicznej na obszarze miasta Goleniowa w obrębie turystyczne skweru (m.in. ciągi komunikacyjne piesze, obszaru rewitalizacji. Niezagospodarowane

71 nad Iną w Goleniowie pieszo-jezdne, montaż platformy dla dotychczas tereny zielone zostaną osób niepełnosprawnych, oświetlenie dostosowane do potrzeb mieszkańców i Gmina Goleniów terenu) wraz z elementami małej turystów, w tym przede wszystkim rodziców architektury (m.in. ławki, ławostoły, z dziećmi, osób starszych i kosze na śmieci, stojaki na rowery itp.) niepełnosprawnych.. Przewiduje się, że dzięki oraz budowę placu zabaw. Teren, który zagospodarowaniu tych terenów przestaną podlegać będzie zagospodarowaniu one być wykorzystywane do spożywania obejmuje rejon ulic Konstytucji 3 Maja i alkoholu (na etapie diagnozy stwierdzono gen. Wł. Andersa, położony jest na wysoki udział liczby miejsc, w których obszarze rewitalizacji. obserwuje się to zjawisko na obszarze rewitalizacji). Projekt realizuje cel III.1 Poprawa warunków dla ruchu kołowego i pieszego oraz III.2 Wzmocnienie funkcji rekreacyjno- wypoczynkowych. U.11 Projekt obejmuje: opracowanie Dzięki realizacji projektu poprawi się Infrastruktura Kładka z trybuną dokumentacji projektowej, komunikacja miasta (przede wszystkim i przestrzeń (widownia na Inę) wykonawstwo robót, m.in. budowę obszaru rewitalizacji) poprzez zwiększenie wraz z budową infrastruktury technicznej, budowę dostępności do projektowanego kompleksu przystanków dla kładki wraz z miejscem postojowym dla koncertowo-rekreacyjnego. Powstanie teren kajaków i kajaków, budowę slipu wraz z rekreacyjno-wypoczynkowy. Dodatkowo infrastruktury pomostami, wiatą dla kajaków i małą będzie to droga do nowo wybudowanej hali technicznej architekturą, oświetlenie terenu; nadzór widowiskowej przy ul. Kilińskiego. archeologiczny i konserwatorski w razie Projekt realizuje cel III.1 Poprawa warunków Gmina Goleniów potrzeby. Realizowany będzie przy Alei dla ruchu kołowego i pieszego oraz III.2 Legend – na terenie za spichrzem (ul. Wzmocnienie funkcji rekreacyjno- Nadrzeczna). wypoczynkowych.

U.12 Projekt obejmuje: opracowanie Realizacja inwestycji pozwoli stworzyć nowe Infrastruktura Kładka „Serce miasta” dokumentacji projektowej, „serce miasta” – obszar przestrzeni publicznej i przestrzeń wykonawstwo robót, m.in. budowa integrującej mieszkańców, mogące stać się Gmina Goleniów infrastruktury technicznej, budowa miejscem organizacji różnych imprez kładki, realizacja małej architektury; kulturalnych. Ponadto poprawi się nadzór inwestorski; nadzór komunikacja poprzez stworzenie połączenia archeologiczny, konserwatorski - w lewobrzeżnej części miasta z centrum. razie potrzeby. Powstaną zewnętrzne Podniesienie się atrakcyjność turystyczna i ciągi komunikacyjne, oświetlenie rekreacyjna obszaru rewitalizacji Goleniowa zewnętrznego, zagospodarowanie poprzez ukazanie walorów estetycznych rzeki terenu: ławki, kosze. Projekt Iny. realizowany będzie przy ul. Zielona Droga (część działki 15, obr. 8 Goleniów). U.13 W projekcie przewidziano Dzięki realizacji projektu uda się podnieść Infrastruktura Zagospodarowanie na zagospodarowanie terenu poprzez poziom infrastruktury sportowo-turystycznej i przestrzeń potrzeby rekreacyjno- budowę infrastruktury technicznej na obszarze miasta Goleniowa w obrębie turystyczne skweru (m.in. ciągi komunikacyjne piesze, obszaru rewitalizacji. Niezagospodarowane nad Iną w Goleniowie pieszo-rowerowe, budowę sieci wod- dotychczas tereny zielone zostaną (lewy brzeg) kan, deszczowej, energetycznej, dostosowane do potrzeb wszystkich grup oświetlenie terenu) wraz z elementami wiekowych mieszkańców, w tym posiadaczy Gmina Goleniów małej architektury (m.in. ławki, psów, rodzin z dziećmi, osób starszych, gości ławostoły, kosze na śmieci, stojaki na odwiedzających miasto czy generalnie osób rowery itp.) oraz budowę placu zabaw i aktywnie spędzających czas. placu tresury psów. Teren, który Projekt realizuje cel III.1 Poprawa warunków podlegać będzie zagospodarowaniu dla ruchu kołowego i pieszego oraz III.2 obejmuje rejon ulic J. Kasprowicza i gen. Wzmocnienie funkcji rekreacyjno-

Wł. Andersa (działki 132/8, 132/9 i wypoczynkowych. 132/10), położony jest na obszarze rewitalizacji. U.14 Projekt zakłada posadowienie małych Projekt odpowiada na problemy zgłaszane Infrastruktura Elewator modułowych obiektów typu przez mieszkańców w czasie warsztatu i przestrzeń kontenerowego, parterowych, problemowego, głównie braku miejsca Gmina Goleniów mobilnych, nie związanych trwale z integrującego młodzież w gruntem, z możliwością rozłożenia niezinstytucjonalizowanych formach poszczególnych ścian do pozycji spędzania czasu. Elewator będzie miejscem poziomej (wykorzystanie na podesty do służącym realizacji alternatywnych do oferty siedzenia, małe sceny, itp.); wykonanie Goleniowskiego Domu Kultury projektów. Ma dokumentacji projektowej, nadzór to zapobiegać rozprzestrzenianiu się inwestorski; budowę infrastruktury problemu uzależnień wśród młodzieży. technicznej: sieci wod-kan, węzła Projekt może być realizowany po dokonaniu sanitarnego, sieci teletechnicznej, zmiany planu zagospodarowania energetycznej, kanalizacji deszczowej; przestrzennego dla tego terenu. utwardzenie terenu pod obiekty; wykonanie ciągów komunikacyjnych, oświetlenia zewnętrznego, zagospodarowanie terenu: ławki, ciągi piesze, kosze, stojaki na rowery itp. Projekt mógłby być zrealizowany przy ul. Nadrzecznej w Goleniowie (obszar rewitalizacji, część działki 104/1 i 103, obr. 6). U.15 W „kontenerach” organizowane byłyby Aktywizacja Pawilony kultury warsztaty/zajęcia dla młodzieży. społeczna

lokalne organizacje Tematyka uzależniona będzie od pozarządowe potrzeb zgłoszonych przez młodych., np. mogą to być kursy językowe, kursy rysunku przygotowujące na studia. Jednocześnie przestrzenie te mogliby wykorzystywać sami mieszkańcy, organizując m.in. prezentacje rękodzieła. U.16 Po wykonaniu dokumentacji Dzięki realizacji tego przedsięwzięcia Infrastruktura Utworzenie siłowni projektowej, zostaną zrealizowane zintegrowana zostanie społeczność lokalna i przestrzeń zewnętrznej przy roboty budowlane wraz z nadzorem dzięki organizowanym zajęciach. Organizacja blokach przy ul. inwestorskim. Obejmą one dostawę i przestrzeni i zajęć sportowych pozwoli na Lipowej 1, 6, 8 montaż elementów siłowni, małej zagospodarowanie młodym ludziom czasu architektury (m.in. ławki, kosze na wolnego, co powinno również ograniczyć Gmina Goleniów śmieci, stojaki na rowery); zjawisko uzależnień na obszarze rewitalizacji. uporządkowanie terenu, dowiezienie ziemi, dosianie trawy, nasadzenia roślin ozdobnych. Na utworzonej w ten sposób przestrzeni mogą być organizowane zajęcia sportowe z trenerem. U.17 Projekt składa się z trzech elementów Przedsięwzięcie przełoży się na poprawę Infrastruktura Modernizacja dotyczących budynków mieszkalnych wizerunku ulicy oraz jakości życia i i przestrzeń energetyczna przy ul. Chopina na obszarze zamieszkiwania jej mieszkańców. Dzięki budynków rewitalizacji: modernizacji energetycznej budynków uda mieszkalnych przy - głęboka modernizacja energetyczna się zmniejszyć koszty ich eksploatacji oraz ulicy Chopina w budynków komunalnych (docieplenie i wpłynie pozytywnie na stan środowiska. Goleniowie wymiana dachu, wymiana stolarki Jednocześnie poprawa stanu budynków

okiennej i drzwiowej, izolacja pionowa, przełoży się na pobudzenie aktywności Gmina Goleniów docieplenie ścian). mieszkańców i ich integrację w zakresie - gazyfikacja obiektów. dbałości o budynki. - zagospodarowanie terenu, mała Projekt realizuje cel III.4 Poprawa stanu architektura. technicznego obiektów budowlanych na obszarze rewitalizacji. U.18 Na projekt składają się następujące Realizacja tego przedsięwzięcia odpowiada Infrastruktura Remont kanalizacji działania: na kilka problemów. Przede wszystkim i przestrzeń sanitarnej przy ul. - wymiana sieci kanalizacyjnej ze przyczyni się do uatrakcyjnienia terenu, Kościuszki 4-7 w studzienkami i przyłączami; stworzenia miejsca rekreacji i wypoczynku Goleniowie wraz z odtworzenie nawierzchni po dla mieszkańców w powiązaniu z zagospodarowaniem wykonanych pracach; nadrzecznym bulwarem, dzięki czemu terenu i likwidacją - remont ciągów komunikacyjnych z poprawi się wizerunek terenu przy murze barier likwidacją barier architektonicznych, miejskim, stanowiącego część historycznego architektonicznych wykonanie chodników, schodów, układu urbanistycznego Starego Miasta. podjazdów dla wózków, remont Aktualny stan infrastruktury jest Gmina Goleniów, nawierzchni ulicy, wykonanie nowych niedostosowany do potrzeb osób starszych, Wspólnota miejsc postojowych, w tym dla osób niepełnosprawnych czy osób z wózkami, co Mieszkaniowa nr 27 niepełnosprawnych; stanowi problem w kontekście wysokiego przy ul. Kościuszki 5, - zagospodarowanie terenu poprzez udziału liczby osób w wieku poprodukcyjnym Wspólnota budowę infrastruktury technicznej w ogóle mieszkańców obszaru rewitalizacji. Mieszkaniowa nr 46 (m.in. budowa sieci energetycznej, ciągi Ponadto poprawa stanu otoczenia przekłada przy ul. Kościuszki 7, komunikacyjne piesze, pieszo-jezdne, się często na wzrost integracji społecznej oraz Wspólnota oświetlenie terenu) wraz z elementami ograniczenie stopnia dewastacji mienia. Mieszkaniowa nr 33 małej architektury (m.in. ławki, przy ul. Kościuszki 6, ławostoły, kosze na śmieci, stojaki na Wspólnota rowery itp.) oraz budowa placu zabaw;

Mieszkaniowa nr 29 - wykonanie nowych estetycznych przy ul. Kościuszki 4 obudów śmietników z uwzględnieniem rozwiązania segregacji odpadów; - usystematyzowanie przestrzeni przy murach obronnych, uzupełnienie oświetlenia oraz ułożenie nawierzchni chodnikowej. U.19 W ramach przedsięwzięcia Budynek jest jednym z najstarszych obiektów Lokalna Rozbudowa i adaptacja przewidziano rozbudowę budynku (do w centrum miasta i podlega ochronie przedsiębiorczość budynku przy ul. 4 kondygnacji i poddasza użytkowego), konserwatorskiej. Parter budynku zachowa Konstytucji 3 Maja 30 modernizację i remont najwyższego w charakter usługowy, natomiast pozostałe piętra budynku, które obecnie jest kondygnacje zostaną przeznaczone na MARPOL Mariusz wyłączone z użytkowania), remont potrzeby mieszkaniowe (noclegowe) Kowalczyk struktury zewnętrznej budynku oraz pracowników. Problemem dla rozwoju zamontowanie solarów na nowo przedsiębiorczości w mieście, w tym również położonym dachu. na obszarze rewitalizacji, jest problem ze znalezieniem pracowników w odpowiednich branżach, natomiast pracownicy przyjeżdżający z innych gmin regionu nie mają możliwości taniego zakwaterowania. W związku z tym lokalne firmy cierpią z powodu braku pracowników i nie mogą rozwijać swojej działalności, co z kolei prowadzi do zamykania bądź zawieszania ich funkcjonowania. U.20 W projekcie przewidziano całkowitą Niszczejący budynek ulega dewastacji i Lokalna Remont budynku odbudowę opuszczonego obiektu przy stanowi zagrożenie. Przywrócenie jego przedsiębiorczość

warsztatu ul. Maszewskiej 1 (na obszarze funkcji może dać miejsce do rozwoju start- rewitalizacji), tj. wykonanie nowych upów i małych firm. Jest to istotne w Serwach sp.j. tynków, wymiana posadzki, instalacji, kontekście niskiej przedsiębiorczości obszaru stolarki okiennej i drzwiowej oraz rewitalizacji oraz słabej kondycji wykonanie izolacji budynku. zlokalizowanych w nim podmiotów gospodarczych. U.21 Projekt przewiduje budowę nowych hal, Realizacja projektu przyczyni się do Lokalna Wdrożenie produkcji modernizację infrastruktury wodno- aktywizacji dawnej przemysłowej dzielnicy przedsiębiorczość tektury falistej o kanalizacyjnej, gazowej i elektrycznej, miasta. Przełoży się również na zwiększenie zwiększonej zakup maszyn i urządzeń, odbudowę zatrudnienia w firmie Serwach sp.j. o około odporności na ogrodzenia przy zaangażowaniu do prac 10 osób dzięki wprowadzeniu na rynek absorpcję wody lokalnych firm budowlanych. nowych, innowacyjnych produktów kierowanych na rynki krajowe i zagraniczne. Serwach sp.j. Przewiduje się, że nowo zatrudnione osoby w dużej mierze będą mieszkańcami obszaru rewitalizacji. W efekcie wzmocni się pozycja firmy na lokalnym rynku. Ograniczeniu ulegnie bezrobocie na obszarze rewitalizacji. U.22 Przedsięwzięcie obejmuje wymianę Przedsięwzięcie pozwoli na poprawę estetyki Lokalna Budowa ogrodzenia ogrodzenia z siatki na nowe ogrodzenie i funkcjonalności terenu wokół przedsiębiorczość terenu firmy od strony z witryną, w której zamieszczono by przedsiębiorstwa. Daje również szansę na ul. Maszewskiej wystawę historyczną. zwiększenie bezpieczeństwa terenu,. Ponadto włączenie do ogrodzenia wystawy Serwach sp.j. historycznej pozwoli na promowanie historii lokalnej i stanowić będzie swoisty „happening” o charakterze historycznym.

II.5 Mechanizmy integrowania działań oraz przedsięwzięć rewitalizacyjnych

W nowym programowaniu podkreśla się konieczność integracji realizowanych przedsięwzięć rewitalizacyjnych oraz zapewnienia ich kompleksowości. Przepisy nakazują, aby zadania były spójne i nie powodowały "rozgraniczenia" rewitalizacji na osobne sfery społeczne, gospodarcze, itd., ale aby wzajemnie się uzupełniały. Zagwarantowaniu tego służą mechanizmy komplementarności, o których mowa bardzo szczegółowo w Wytycznych w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014-2020. Komplementarność przestrzenna wymusza, aby projekty realizowane w ramach rewitalizacji oddziaływały na obszar rewitalizacji, nawet jeśli w wyjątkowych przypadkach realizowane są poza nim. Należy przy tym zachować szczególną ostrożność, aby nie doprowadzić do sytuacji, w której nastąpi rozprzestrzenienie się jakiegoś problemu poza obszar rewitalizacji. W niniejszym dokumencie uwzględniona została komplementarność przestrzenna, bowiem wszystkie projekty realizowane są na obszarze rewitalizacji, aby mogły silniej oddziaływać na jego mieszkańców oraz rozwiązywać realne problemy. Mimo to założono, że w wielu projektach - aby wzmagać realizację celu odnoszącego się do spójności społecznej - muszą brać udział osoby spoza obszarów rewitalizacji. Nie można bowiem dopuścić do rozprzestrzeniania zjawiska wykluczenia społecznego i pogłębiania go przez działania rewitalizacyjne. Zwłaszcza korzystanie z obiektów infrastrukturalnych będzie możliwe przez różne osoby, również nie mieszkające na obszarze rewitalizacji. Komplementarność problemowa sprawia, że realizowane w ramach procesów rewitalizacyjnych projekty powinny się przenikać i wzajemnie uzupełniać. Zapewnienie tego rodzaju komplementarności jest tym trudniejsze, że wymaga koordynacji na wyższym poziomie, przy uwzględnieniu strategicznych decyzji wynikających często z innych dokumentów, a odnoszących się również do obszaru rewitalizacji. Zaprojektowane w niniejszym dokumencie przedsięwzięcia rewitalizacyjne mają przede wszystkim poprawić aktywność mieszkańców, spójność społeczną, tworzyć infrastrukturę, która umożliwi osiągnięcie powyższych celów oraz modernizować infrastrukturę techniczną, aby podnieść jakość życia na obszarze rewitalizacji. Generalnie projekty inwestycyjne, związane zwłaszcza z tworzeniem przestrzeni publicznych służących organizacji przedsięwzięć kulturalnych czy sportowych oraz

79 pełniących funkcje sportowo-rekreacyjne, są skierowane do wszystkich mieszkańców obszaru rewitalizacji, gminy oraz turystów. W dużej mierze wykorzystywane one będą przez dzieci i młodzież, która dzięki imprezom sportowym w sposób bezpieczny i aktywny zagospodaruje swój czas wolny. Zaplanowane projekty „miękkie” będą nieodpłatne dla mieszkańców, co zwiększa liczbę ich potencjalnych uczestników, zwłaszcza w zakresie osób wykluczonych społecznie lub zagrożonych wykluczeniem. W Programie przewidziano także przedsięwzięcia z zakresu aktywizacji społecznej i zawodowej, które mają przełożyć się na zmniejszenie liczby osób korzystających z pomocy społecznej czy bezrobotnych.

Tab. 5 Matryca powiązań projektów i przedsięwzięć rewitalizacyjnych z celami rewitalizacji.

Cel I – Wzmacnianie Cel II – Rozwój Cel III – Wzmacnianie kapitału społecznego przedsiębiorczości na istniejących i wspieranie nowych mieszkańców obszaru obszarze rewitalizacji funkcji przestrzeni i budynków rewitalizacji na obszarze rewitalizacji I.1 I.2 I.3 II.1 II.2 II.3 III.1 III.2 III.3 III.4 G.1 G.2 G.3

G.4 projektyi

Podstawowe

G.5rewitalizacyjne przedsięwzięcia U.1 U.2 U.3 U.4 U.5 U.6 U.7 U.8 U.9 U.10 U.11 U.12 U.13 U.14 U.15 U.16 U.17

Pozostałeprzedsięwzięcia rewitalizacyjne U.18 U.19 U.20 U.21 U.22 Źródło: opracowanie własne.

Zapewnieniu komplementarności proceduralno-instytucjonalnej ma służyć stworzenie spójnego systemu realizacji, rozumianego jako połączenie sprawnych procedur oraz podmiotów odpowiedzialnych za wdrażanie konkretnych projektów. Zadania złożone w ramach opracowywania Programu Rewitalizacji pochodzą przede wszystkim z Gminy Goleniów, jednak wśród projektodawców znaleźli się również: Ośrodek Pomocy Społecznej w Goleniowie, Lokalna Grupa Działania Stowarzyszenie Szanse Bezdroży Gmin Powiatu Goleniowskiego, firma MARPOL Mariusz Kowalczyk, Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne Brama Vitae, SERWACH S.J., FLOW – coaching, doradztwo, szkolenia Michał Szaliński, wspólnoty mieszkaniowe z ul. Kościuszki w Goleniowie. Generalnie jednak partnerzy – zwłaszcza w projektach miękkich, nieinwestycyjnych - będą poszukiwani na etapie ich przygotowywania i realizacji. Pochodzić będą przede wszystkim z sektora pozarządowego, bowiem jego przedstawiciele są często wyspecjalizowani w realizacji przedsięwzięć społecznych, związanych z aktywizacją społeczną, zawodową bądź wsparciem dla seniorów. Zakres współpracy, podział zadań między partnerów itp. uregulowane zostaną na etapie wdrażania przedsięwzięć rewitalizacyjnych.

Tab. 6 Zestawienie dotyczące liczby i wartości złożonych projektów rewitalizacyjnych w zależności od podmiotu składającego.

liczba złożonych projektów wartość złożonych projektów złożone przez gminę 13 128.423.000,00 zł złożone przez gminne 1 1.300.000,00 zł jednostki organizacyjne złożone przez podmioty 4 384.000,00 zł społeczne złożone przez podmioty 6 69.094.000,00 zł prywatne3 ŁĄCZNIE 24 199.201.000,00 ZŁ Źródło: opracowanie własne.

Komplementarność międzyokresowa odnosi się do spójności przedsięwzięć wdrażanych w poprzednim programowaniu i tych projektowanych obecnie. W przypadku gminy występuje również komplementarność z przedsięwzięciami realizowanymi ze środków finansowych własnych. W poprzednim programowaniu miasto realizowało Program Rewitalizacji Miasta Goleniów na lata 2004-2019. Nad podstawie dokonanej diagnozy zaplanowano wówczas

3 Dotyczy podmiotów gospodarczych, wspólnot i spółdzielni mieszkaniowych itp. 81 działania polegające na poprawie stanu dróg i chodników, poziomu zagospodarowania przestrzeni publicznych, zmianę funkcji wybranych budynków na kulturalne i społeczne, remonty elewacji budynków, modernizację nabrzeży. Wiele z tych inwestycji zostało zrealizowanych. Duża część przedsięwzięć realizowanych w mieście sfinansowano ze środków własnych gminy, środków prywatnych zainteresowanych podmiotów oraz środków unijnych (nie związanych z rewitalizacją). Udało się zmodernizować targowisko miejskie „Turzynek nad Iną”. Szerokie prace przeprowadzono także na stadionie OSiR, gdzie powstała nowa bieżnia lekkoatletyczna. Przebudowano wiele ulic, w tym tych zlokalizowanych w centralnej części miasta, poprawiając w ten sposób jego dostępność komunikacyjną. Termomodernizacji poddano liczne obiekty użyteczności publicznej, na co uzyskano wsparcie finansowe w wysokości prawie 40% wartości inwestycji. Prace obejmowały przede wszystkim obiekty oświatowe, Miejską i Powiatową Bibliotekę Publiczną w Goleniowie, Ośrodek Pomocy Społecznej w Goleniowie. Spore nakłady przeznaczono ponadto na tworzenie infrastruktury wypoczynkowo-rekreacyjnej, jednak ograniczonej do placów zabaw, przyszkolnych sal gimnastycznych i boisk. Tego rodzaju inwestycje zogniskowano jednak przede wszystkim w części wiejskiej gminy. W ramach szerszej koncepcji „Otwarte bramy”, opierającej się na zagospodarowaniu terenów położonych nad rzeką Iną, udało się zwiększyć poziom funkcjonalności oraz estetyki przestrzeni miejskich. Komplementarność źródeł finansowania oznacza łączenie różnych rodzajów środków do realizacji przedsięwzięć rewitalizacyjnych. W związku z tym należy tu "uruchomić" zarówno środki prywatne, jak i publiczne, pochodzące z budżetu gminy, ale i różnych programów ministerialnych (na poziomie krajowym), wojewódzkich czy wreszcie środki dostępne dzięki funduszom unijnym. Dokładnie możliwości uzyskania dofinansowania do poszczególnych projektów zostały przedstawione w podrozdziale dotyczącym ram finansowych Programu. Można jednak stwierdzić, że w przypadku wielu projektów, których przewidziano dofinansowanie ze środków Unii Europejskiej, zakłada ono wsparcie w wysokości 85% wartości projektów. Ponadto szereg wpisanych do Lokalnego Programu Rewitalizacji przedsięwzięć rewitalizacyjnych zaproponowały podmioty prywatne i społeczne, a wartość tych projektów to prawie 35% wartości wszystkich projektów rewitalizacyjnych.

III ZARZĄDZANIE WDRAŻANIEM PROGRAMU REWITALIZACJI

III.1 Indykatywne ramy finansowe przedsięwzięć rewitalizacyjnych

Planowane źródło finansowania Nazwa Podmiot Szacunkowy krajowe środki środki przedsięwzięcia realizujący koszt środki UE inne źródła publiczne prywatne G.1 Aktywizacja Ośrodek Pomocy 1.300.000,00 zł 195.000,00 zł 1.105.000,00 zł - - społeczno- Społecznej w zawodowa Goleniowie mieszkańców G.2 Wracam do pracy FLOW Coaching, 60.000,00 zł - 51.000,00 zł 9.000,00 zł - doradztwo, szkolenia Michał Szaliński G.3 Rampa-kultura Gmina Goleniów 8.830.000,00 zł 1.817.500,00 zł 7.012.500,00 zł - - partnerzy: Stowarzyszenie Edukacyjno- Społeczno- Kulturalne, Teatr Brama, Goleniowski Dom Kultury, Miasto Stargard Szczeciński, Schloss Broellin G.4 Twierdza design Gmina Goleniów 1.223.000,00 zł 183.450,00 zł 1.039.550,00 zł - -

G.5 Rewitalizacja Gmina Goleniów 5.000.000,00 zł 750.000,00 zł 4.250.000,00 zł - -

83 parku im. I. J. Paderewskiego przy ul. Chopina w Goleniowie U.1 Utworzenie Lokalna Grupa 50.000,00 zł - 50.000,00 zł - - miejsca Działania umożliwiającego Stowarzyszenie pośrednictwo pracy Szanse Bezdroży dla młodzieży do 25 Gmin Powiatu roku życia Goleniowskiego U.2 Animator Lokalna Grupa 100.000,00 zł - 100.000,00 zł - - społeczności lokalnej Działania Stowarzyszenie Szanse Bezdroży Gmin Powiatu Goleniowskiego U.3 Lokalna Grupa 80.000,00 zł - 80.000,00 zł - - Chłopska Szkoła Działania Biznesu Stowarzyszenie Szanse Bezdroży Gmin Powiatu Goleniowskiego U.4 Aflatoun Stowarzyszenie 154.000,00 zł 154.000,00 zł - - - Edukacja Społeczno- Społeczno- Ekonomiczna Kulturalne „Brama VITAE” U.5 Goleniowski Gmina Goleniów, - - - Fundusz Aktywizacji Ośrodek Pomocy Seniorów Społecznej w Goleniowie

U.6 Festiwal Stowarzyszenie 70.000,00 zł - - 20.000,00 zł 50.000,00 zł Młodości Teatralnej Edukacyjno- Łaknienia Społeczno- Kulturalne Teatr Brama U.7 Przebudowa Gmina Goleniów 100.000.000,00 15.000.000,00 zł 85.000.000,00 zł - - centrum usługowo- zł handlowego wraz z budową podziemnych miejsc parkingowych U.8 Budowa Gmina Goleniów 5.000.000,00 zł 750.000,00 zł 4.250.000,00 zł - - kompleksu koncertowo- rekreacyjnego dla potrzeb mieszkańców Gminy Goleniów U.9 Budowa Gmina Goleniów 400.000,00 zł 60.000,00 zł 340.000,00 zł - - minitężni solankowej wraz z infrastrukturą i zagospodarowaniem terenu U.10 Gmina Goleniów 800.000,00 zł 120.000,00 zł 680.000,00 zł - - Zagospodarowanie na potrzeby rekreacyjno- turystyczne skweru nad Iną w Goleniowie U.11 Kładka z Gmina Goleniów 3.000.000,00 zł 450.000,00 zł 2.550.000,00 zł - - trybuną (widownia

85 na Inę) wraz z budową przystanków dla kajaków i infrastruktury technicznej U.12 Kładka „Serce Gmina Goleniów 1.500.000,00 zł 225.000,00 zł 1.275.000,00 zł - - miasta” U.13 Gmina Goleniów 1.600.000,00 zł 240.000,00 zł 1.360.000,00 zł - - Zagospodarowanie na potrzeby rekreacyjno- turystyczne skweru nad Iną w Goleniowie (lewy brzeg) U.14 Elewator Gmina Goleniów 500.000,00 zł 500,000,00 zł - - - U.15 Pawilony lokalne 50.000,00 zł - - 50.000,00 zł - kultury organizacje pozarządowe U.16 Utworzenie Gmina Goleniów 35.000,00 zł 35.000,00 zł - - - siłowni zewnętrznej przy blokach przy ul. Lipowej 1, 6, 8 U.17 Modernizacja Gmina Goleniów 535.000,00 zł 80.250,00 zł 454.750,00 zł - - energetyczna budynków mieszkalnych przy ulicy Chopina w Goleniowie U.18 Remont Wspólnota 300.000,00 zł 25.000,00 zł 255.000,00 zł 20.000,00 zł - kanalizacji sanitarnej Mieszkaniowa nr przy ul. Kościuszki 4- 27 przy ul.

7 w Goleniowie wraz Kościuszki 5, z Wspólnota zagospodarowaniem Mieszkaniowa nr terenu i likwidacją 46 przy ul. barier Kościuszki 7, architektonicznych Wspólnota Mieszkaniowa nr 33 przy ul. Kościuszki 6, Wspólnota Mieszkaniowa nr 29 przy ul. Kościuszki 4, Gmina Goleniów, U.19 Rozbudowa i MARPOL Mariusz 12.000.000,00 zł - 10.200.000,00 zł 1.800.000,00 zł - adaptacja budynku Kowalczyk przy ul. Konstytucji 3 Maja 30 U.20 Remont Serwach sp.j. 300.000,00 zł - - 300.000,00 zł - budynku warsztatu U.21 Wdrożenie Serwach sp.j. 56.334.000,00 zł - 25.350.300,00 zł 30.983.700,00 zł - produkcji tektury falistej o zwiększonej odporności na absorpcję wody U.22 Budowa Serwach sp.j. 200.000,00 zł - - 200.000,00 zł - ogrodzenia terenu firmy od strony ul. Maszewskiej Źródło: opracowanie własne.

III.2 Mechanizmy włączenia mieszkańców, przedsiębiorców oraz innych podmiotów i grup aktywnych w proces rewitalizacji – partycypacja społeczna

Na etapie opracowania Lokalnego Programu Rewitalizacji Gminy Goleniów na lata 2017-2030 wykorzystano kilka metod angażowania mieszkańców. Pierwszym etapem programowania procesu rewitalizacji było powołanie Zespołu ds. Rewitalizacji przez Burmistrza Goleniowa (Zarządzenie nr 53/2017 BURMISTRZA GMINY GOLENIÓW z dn. 17.02.2017r. w sprawie powołania Zespołu ds. Rewitalizacji). Zespół funkcjonował na etapie opracowywania dokumentu i pierwotnie składał się z 5 osób – pracowników Urzędu Gminy i Miasta oraz Ośrodka Pomocy Społecznej. Celem powołania tego ciała było doradzanie Burmistrzowi w zakresie rewitalizacji oraz utrzymywanie kontaktu z interesariuszami rewitalizacji z terenu gminy. Następnie w kwietniu skład Zespołu został rozszerzony, dzięki czemu zyskał on również reprezentantów strony społecznej procesu rewitalizacji (Zarządzenie nr 84/2017 Burmistrza Gminy Goleniów z dnia 5 kwietnia 2017 r. o zmianie zarządzenia w sprawie powołania Zespołu ds. Rewitalizacji). Do składu włączono przedstawicieli lokalnych przedsiębiorstw, organizacji pozarządowych, mediów. Zespół spotykał się regularnie w celu wyznaczania kolejnych przedsięwzięć służących opracowaniu dokumentu. Dnia 21 lutego 2017 r. w sali widowiskowej Goleniowskiego Domu Kultury odbyło się spotkanie wprowadzające w tematykę rewitalizacji. Zorganizowano je w godzinach popołudniowych, aby umożliwić udział jak najszerszej grupie mieszkańców. Uczestniczyło w nim około 60 osób. W czasie spotkania wyjaśniono, czym jest rewitalizacja, jakich sfer dotyczy oraz roli interesariuszy rewitalizacji w procesie tworzenia dokumentu oraz realizacji procesu rewitalizacji. Dnia 21 marca 2017 r. odbyły się dwa spotkania. Pierwsze miało miejsce w Urzędzie Gminy i Miasta w Goleniowie z członkami Zespołu ds. Rewitalizacji. Przedstawiono im wyniki analizy wskaźnikowej oraz uzgodniono kształt obszaru rewitalizacji, który miał zostać zaproponowany do skonsultowania mieszkańcom obecnym na późniejszym warsztacie. Następnie o godz. 17 w Goleniowskim Domu Kultury odbyło się dwuczęściowe spotkanie z wszystkimi zainteresowanymi interesariuszami rewitalizacji. W pierwszej części obecnym przedstawiono i omówiono wyniki analizy wskaźnikowej, na podstawie której wyznaczono obszary zdegradowane w gminie, a także zaproponowano kształt obszaru rewitalizacji. W drugiej części przeprowadzono z obecnymi mieszkańcami warsztat polegający na wskazywaniu przez

88 nich najistotniejszych problemów, jakie dostrzegają na zaproponowanym do rewitalizacji obszarze.

Tab. 7 Zestawienie uwag zgłoszonych w czasie warsztatu 21 marca 2017 roku.

Sfera Zgłoszone problemy problemowa społeczna - duża liczba osób uzależnionych od alkoholu związane z napływem osób eksmitowanych z innych części miasta w przypadku osiedla wokół ul. Chopina, - dewastacja przestrzeni publicznych, - ukryte bezrobocie, - podzielona społeczność niektórych osiedli (część osób angażuje się w organizację wydarzeń kulturalnych czy sportowych, także poprzez włączanie własnych funduszy, natomiast część pozostaje bierna), - brak oferty dla młodzieży. gospodarcza - niski poziom przedsiębiorczości skutkujący małą liczbą nowo otwieranych firm. przestrzenno- - niezagospodarowany park przy ul. Chopina (brak oświetlenia, stare funkcjonalna drzewa zagrażające bezpieczeństwu spacerujących), - niezagospodarowany teren po dawnej strzelnicy, nabrzeża nad rzeką Iną, - brak podłączenia do sieci gazowej budynków przy ul. Chopina, - przestarzała sieć kanalizacyjna oraz zły stan jezdni i chodników w pobliżu murów miejskich, - brak obiektów/przestrzeni służących rozrywce i spędzaniu czasu wolnego, - niedobór miejsc parkingowych w centralnej części miasta. techniczna - mała liczba ocieplonych budynków na osiedlu przy ul. Chopina, - niefunkcjonalny i stary budynek domu kultury. środowiskowa - brak podłączenia do sieci ciepłowniczej niektórych budynków wielorodzinnych. Źródło: opracowanie własne.

W celu przygotowania pogłębionej diagnozy obszaru rewitalizacji między 22 kwietnia a 5 maja 2017 r. przeprowadzono badanie ankietowe wśród mieszkańców gminy – zarówno w formie rozmów w oparciu o kwestionariusz wywiadu, jak i papierowej wersji kwestionariusza. Wzięło w nim udział 178 osób. Ankietowani mieli za zadanie ocenić natężenie zaproponowanych problemów w różnych sferach (społeczno-gospodarczej, przestrzenno-funkcjonalnej oraz techniczno-środowiskowej). Za najistotniejsze problemy uznali:

 w sferze społeczno-gospodarczej: starzenie się społeczeństwa, brak perspektyw dla młodych ludzi, niski poziom integracji społecznej oraz niski poziom uczestnictwa w życiu społecznym, kulturalnym i sportowym;  w sferze przestrzenno-funkcjonalnej: niewystarczające zagospodarowanie przestrzeni, zły stan techniczny/niedobór chodników i ścieżek rowerowych;  w sferze techniczno-środowiskowej: bariery architektoniczne dla osób starszych czy niepełnosprawnych, zanieczyszczenie przestrzeni śmieciami. Kolejne spotkania miały miejsce 11 kwietnia – pierwsze z Zespołem ds. Rewitalizacji, natomiast drugie z mieszkańcami w siedzibie Goleniowskiego Domu Kultury. Na pierwszym spotkaniu przedstawiono możliwości uzyskania dofinansowania na projekty rewitalizacyjne oraz przedyskutowano z Zespołem kształt fiszki przedsięwzięć rewitalizacyjnych. Zachęcono również obecnych przedstawicieli podmiotów społecznych i prywatnych do składania swoich projektów do Programu Rewitalizacji. Na drugim spotkaniu ponownie zaprezentowano informację o możliwych do uzyskania środkach unijnych na procesy rewitalizacji, przedstawiono zasady konstruowania list przedsięwzięć rewitalizacyjnych, objaśniono kształt fiszek projektowych, zaś w części warsztatowej uczestnicy spotkania przystąpili do tworzenia swoich propozycji projektów. Na stronie internetowej gminy po spotkaniach zamieszczono prezentację oraz wzór fiszki projektów rewitalizacyjnych. Wszyscy zainteresowani zaangażowaniem się w proces rewitalizacji mogli składać swoje propozycje projektów aż do 8 maja 2017 roku. W dniach 1 i 2 maja przeprowadzono uliczną akcję informacyjną (organizator – Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne Brama Vitae) – uruchomiono punkt informacyjny przy ul. Norwida, w którym można było uzyskać informacje o toczącym się procesie rewitalizacji, zgłosić uwagi do kształtu obszaru rewitalizacji, a także przekazywano materiały informacyjno-promocyjne oraz zaproszenia na warsztaty. Następnym etapem opracowania Programu Rewitalizacji, koncentrującym się w dużej mierze na wypracowywaniu najważniejszych projektów rewitalizacyjnych, były warsztaty przyszłościowe 5 i 6 maja. Pierwszego dnia w godz. 16-20 i drugiego dnia w godz. 10-14 odbywały się warsztaty, w czasie których uczestnicy zgłaszali swoje projekty rewitalizacyjne. Udział wzięło około 70 osób. Wśród pomysłów znalazły się

90 m.in.: tężnia solankowa w małym parku przy ul. Kilińskiego, szklane pawilony na cele kulturalne w sąsiedztwie spichlerza, mobilna kawiarnia służąca do spotkań goleniowian w czasie różnych miejskich imprez, rewitalizacja dawnej rozlewni wód mineralnych przy ul. Konstytucji 3 Maja oraz odnowienie i modernizacja parku im. Paderewskiego. Każdy z zespołów miał kilkanaście minut na prezentację swojego pomysłu. Następnie na zakończenie cyklu spotkań przeprowadzono głosowanie, w wyniku którego wyłoniono trzy najważniejsze według uczestników projekty. Pierwszym było odnowienie i modernizacja Parku im. Ignacego Paderewskiego przy ul. Chopina, Parkowej i Bankowej. Kolejne miejsca zajął projekt Elewatora oraz tężni solankowych. Dnia 9 maja zorganizowano kolejne 2 spotkania. Pierwsze odbyło się w Urzędzie Gminy i Miasta w Goleniowie z członkami Zespołu ds. Rewitalizacji. Wraz z zebranymi został dokonany wybór fiszek przedsięwzięć rewitalizacyjnych, które znajdą się w Lokalnym Programie Rewitalizacji. Na spotkaniu warsztatowym z mieszkańcami, które odbyło się po południu w Goleniowskim Domu Kultury, przedstawiono z kolei podsumowanie najważniejszych problemów obszaru rewitalizacji (na podstawie wskaźników statystycznych oraz informacji uzyskanych w badaniu ankietowym), aby w grupach wypracowali oni wizję obszaru po przeprowadzeniu rewitalizacji oraz najważniejsze cele procesu rewitalizacji. Dla określenia wizji obszaru rewitalizacji uczestnicy warsztatu podzieleni na grupy zostali poproszeni o wskazanie 3-5 cech obszaru.

Tab. 8 Zestawienie cech, jakie będą charakteryzować obszar rewitalizacji po zakończeniu procesu rewitalizacji.

Grupa Wskazane cechy obszaru rewitalizacji I 1. Poprawa wizerunku obszaru rewitalizacji 2. Wysoka świadomość społeczna, zdrowotna i ekonomiczna mieszkańców 3. Zintegrowana społeczność (międzypokoleniowo) 4. Goleniów – miasto bez barier 5. Nowy duch w kulturze II 1. Większa liczba miejsc do wypoczynku i rozrywki 2. Zaktywizowane obszary najuboższe 3. Rozwój gospodarczy 4. Integracja młodzieży 5. Miasto rowerowo-kajakowe III 1. Ożywienie społeczne 2. Większa liczba terenów wypoczynkowych 3. Upiększony obszar rewitalizacji

IV 1. Lepszy start dla młodzieży 2. Niskie bezrobocie 3. Większa uczciwość w stosunkach między urzędnikami a petentami 4. Większa troska o dobro obywatela Źródło: opracowanie własne.

Na podstawie wskazanych przez siebie elementów wizji obszaru rewitalizacji oraz zidentyfikowanych problemów uczestnicy warsztatu zostali również poproszeni o wybranie dwóch najważniejszych kierunków działań, które ich zdaniem powinny zostać ujęte w Programie. Pojawiły się dwie propozycje: 1. Rozwój i wzrost przedsiębiorczości oraz Integracja obywateli ukierunkowana interpersonalnie – wzrost lokalnego patriotyzmu; 2. Miasto bez barier społecznych i architektonicznych oraz Nowy duch w kulturze i obyczajach. Obie propozycje w nieco zmienionej formie zostały przeniesione do Programu Rewitalizacji. Konsultacje społeczne realizowano również na obszarach wiejskich: w Danowie 16 maja i Wierzchosławiu 17 maja 2017 roku. Mieszkańcom zaprezentowano wyniki dotychczasowych prac. Dodatkowo w dniu 20 maja 2017 r. na Plantach w Goleniowie uruchomiono punkt informacyjny i udzielano indywidualnych informacji na temat planowanych zmian w obszarze wytypowanym do rewitalizacji. Działania te realizowało Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne Brama Vitae. W czasie realizacji projektu i opracowywania dokumentu funkcjonowała strona internetowa http://rewitalizacja.goleniow.pl/. Zamieszczano na niej wszystkie informacje o planowanych spotkaniach, prezentacje dotyczące zagadnienia rewitalizacji oraz działań podejmowanych ramach przygotowania Lokalnego Programu Rewitalizacji w gminie Goleniów. Poza stroną internetową funkcjonował również specjalny profil odnoszący się jedynie do projektu na portalu społecznościowym Facebook (www.facebook.com/Lokalny-Program-Rewitalizacji-Miasta-Goleniów- 261756464269341). Strona oraz profil będą funkcjonowały także na etapie wdrażania przedsięwzięć i projektów rewitalizacyjnych. Publikowane będą tam informacje o realizowanych projektach rewitalizacyjnych, a także sprawozdania z realizacji Programu Rewitalizacji.

Przy współpracy z lokalnymi organizacjami pozarządowymi organizowane będą spacery badawcze, służące zaprezentowaniu efektów rewitalizacji oraz określeniu, czy nie pojawiają się nowe potrzeby rewitalizacyjne. Przewidziano ponadto przeprowadzanie ankiet oraz wywiadów pogłębionych z interesariuszami rewitalizacji w celu oceny całego procesu. Mieszkańcy będą w nich oceniać poziom zmian, które zaszły w czasie realizacji Programu oraz wskazywać najważniejsze bariery. Wśród osób, z którymi mogą zostać przeprowadzone wywiady znajdą się przedstawiciele organizacji pozarządowych, przedsiębiorców, przedstawicieli jednostek organizacyjnych gminy itp. Badania ankietowe zaś mogą być przeprowadzane zarówno w postaci wywiadów, jak i elektronicznie, z wykorzystaniem powszechnie dostępnych narzędzi ankietowych, aby nie generować dodatkowych kosztów dla gminy. Na etapie realizacji poszczególnych przedsięwzięć planuje się przeprowadzanie konsultacji społecznych wykorzystujących metody aktywizacyjne, głównie warsztatowe. Co jednak ważne, uczestnikami tych spotkań będą mogły być zarówno dzieci, jak i dorośli, bowiem zaplanowane projekty rewitalizacyjne mają służyć wszystkim mieszkańcom, niezależnie od wieku. W ramach tych konsultacji organizowane będą w szkołach konkursy, w czasie których dzieci będą mogły zaangażować się w projektowanie przestrzeni.

III.3 System realizacji (wdrażania) Programu Rewitalizacji

Uczestnikami rewitalizacji są: - Burmistrz Gminy Goleniów i Rada Miejska, - Zespół ds. Rewitalizacji, - mieszkańcy występujący w różnych rolach (np. przedsiębiorcy), - Wydział Planowania Przestrzennego Nieruchomości i Ochrony Środowiska (dalej: WPNS) – komórka organizacyjna Urzędu Gminy i Miasta w Goleniowie, - wnioskodawcy składający projekty rewitalizacyjne – operatorzy rewitalizacji. Pierwsze dwa podmioty mają charakter decyzyjny, natomiast pozostałe występują na poziomie wdrożeniowym. Burmistrz i Rada Miejska podejmować będą decyzje tworzące warunki do realizacji Programu Rewitalizacji. Rada Miejska podjęła już uchwałę o przystąpieniu do opracowania Programu Rewitalizacji (Uchwała nr XXVI/310/16 Rady Miejskiej w Goleniowie z dnia 30 listopada 2016 r.). Kolejna uchwała niezbędna do wdrożenia procesu rewitalizacji dotyczyła przyjęcia tego dokumentu.

Następnie wszelkie zmiany w dokumencie, w tym związane z włączeniem do niego nowych zadań, wymagać będą jego uchwalenia przez Radę Miejską. Ponadto formę uchwały przyjmować będą sprawozdania z realizacji Programu Rewitalizacji. Jednak Rada Miejska podejmować będzie jeszcze inne decyzje (w formie uchwał) bezpośrednio lub pośrednio wpływające na sprawność realizacji Programu, np. przez przyjęcie uchwały budżetowej, przyjęcie/zmianę Wieloletniej Perspektywy Finansowej. Burmistrz koordynuje proces wdrażania Programu Rewitalizacji, współpracując z Zespołem ds. Rewitalizacji, zapewniając jego obsługę i podejmując decyzje wpływające na możliwość realizacji Programu. Zespół ds. Rewitalizacji powołany został zarządzeniem Burmistrza na czas opracowywania Lokalnego Programu Rewitalizacji (Zarządzenie nr 53/2017 BURMISTRZA GMINY GOLENIÓW z dnia 17.02.2017r., zmienione Zarządzeniem nr 84/2017 Burmistrza Gminy Goleniów z dnia 5 kwietnia 2017 r.). Zespół to ciało konsultacyjno-doradcze złożone z interesariuszy rewitalizacji. Opiniuje sprawozdania z realizacji Programu, a także może inicjować proces wprowadzania zmian w dokumencie. Zbiera się w przypadku wystąpienia barier dotyczących realizacji Programu i obraduje nad propozycjami ich przezwyciężenia. Gmina zastosuje nabór na członków Zespołu, w którym uczestniczyć mogli będą przedstawiciele gminy, jej jednostek organizacyjnych, sołtysi, radni, przedsiębiorcy, przedstawiciele organizacji pozarządowych czy po prostu mieszkańcy nie występujący w żadnej z powyższych ról. Zgłoszenie chęci przystąpienia do prac Zespołu przyjmie formę deklaracji członkowskiej, która podpisana musi zostać dostarczona do Urzędu Gminy i Miasta w Goleniowie. Na poziomie wykonawczym najistotniejszy jest Wydział Planowania Przestrzennego Nieruchomości i Ochrony Środowiska, który będzie odpowiadał w dużej mierze za realizację projektów. Prowadzić będzie monitoring źródeł pozyskiwania środków finansowych oraz monitoring Programu Rewitalizacji, współpracując przy tym z wszystkimi operatorami rewitalizacji, a więc podmiotami, które zgłosiły projekty rewitalizacyjne i w związku z tym odpowiadają za ich wdrożenie. W tym celu gromadzi dane pozwalające również na dokonanie ewaluacji stopnia realizacji dokumentu oraz opracowuje na tej podstawie raporty. Ponadto Wydział odpowiadać będzie za: prowadzenie spraw organizacyjnych Zespołu ds. Rewitalizacji, sporządzanie protokołów z posiedzeń Zespołu, przygotowanie materiałów niezbędnych do wykonywania zadań

Zespołu, powiadamianie członków Zespołu oraz innych zaproszonych osób o terminie oraz tematyce posiedzenia, archiwizowanie dokumentów Zespołu. Ostatnią grupą są operatorzy rewitalizacji, tj. podmioty, które złożyły projekty przedsięwzięć rewitalizacyjnych. Muszą oni ściśle współpracować z WPNS, przekazując do tej komórki informację o realizacji zaplanowanych przez nich projektów. Dopiero taka wymiana informacji pozwoli na rzetelne raportowanie o efektach rewitalizacji oraz monitorowanie poziomu osiągnięcia celów rewitalizacji. Należy też uwzględnić, że uczestnikami procesu rewitalizacji mogą być mieszkańcy, którzy postanowią się organizacyjnie zaangażować w realizację niektórych przedsięwzięć, np. w ramach wolontariatu prowadząc warsztaty. Ponadto oczywiście uczestnikami rewitalizacji są wszyscy mieszkańcy obszarów rewitalizacji oraz gminy, którzy korzystają z powstałej lub rozwiniętej infrastruktury, czy biorący udział w projektach „miękkich”.

Tab. 9 Harmonogram wdrażania poszczególnych projektów i przedsięwzięć rewitalizacyjnych.

2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 2029 2030 G.1 G.2 G.3 G.4 G.5 U.1 U.2 U.3 U.4 U.5 U.6 U.7 U.8 U.9 U. 10 U. 11 U. 12 U. 13 U. 14 U. 15 U. 16 U. 17 U. 18 U. 19 U.

20 U. 21 U. 22 Źródło: opracowanie własne.

III.4 System monitoringu, oceny skuteczności i wprowadzania modyfikacji do Programu Rewitalizacji

Wdrażanie Programu Rewitalizacji będzie realizowane w oparciu o monitoring zmierzający do oceny stopnia implementacji założeń rewitalizacji określonych w dokumencie. Ze względu na złożony charakter dokumentu monitoring powinien obejmować kilka istotnych elementów. Monitoring powinien odnosić się do zasadniczych części procesu rewitalizacji, tj. listy projektów i przedsięwzięć rewitalizacyjnych (zarówno podstawowych, jak i o charakterze uzupełniającym) oraz ram finansowych. Wydział Planowania Przestrzennego Nieruchomości i Ochrony Środowiska odpowiedzialny za opracowanie i wdrażanie Programu Rewitalizacji będzie na bieżąco kontrolował pojawiające się źródła finansowania przedsięwzięć oraz koszty projektów, aby można wprowadzić w dokumencie niezbędne modyfikacje w tym zakresie. Raz na 3 lata będzie przeprowadzana ocena stopnia realizacji celów określonych w Programie Rewitalizacji przy wykorzystaniu wskaźników zaproponowanych przy poszczególnych przedsięwzięciach rewitalizacyjnych z listy podstawowej. Do oceny przedsięwzięć z listy uzupełniającej mogą znaleźć zastosowanie poniższe wskaźniki: - liczba osób korzystających z oferty pośrednictwa pracy dla młodzieży do 25 r.ż., - liczba spotkań animacyjnych na obszarze rewitalizacji, - liczba osób uczestniczących w spotkaniach animacyjnych, - liczba uczestników Chłopskiej Szkoły Biznesu, - liczba edycji AFLATOUN Edukacja Społeczno-Ekonomiczna, - liczba uczestników AFLATOUN Edukacja Społeczno-Ekonomiczna, - liczba projektów złożonych w ramach Goleniowskiego Funduszu Aktywizacji Seniorów, - liczba osób objętych projektami realizowanymi w ramach Goleniowskiego Funduszu Aktywizacji Seniorów, - liczba uczestników przedsięwzięć kulturalnych realizowanych na obszarze rewitalizacji,

- powierzchnia zagospodarowanych terenów, - liczba nowo wybudowanych mieszkań, - liczba nowych miejsc parkingowych, - liczba nowo zamontowanych punktów świetlnych, - liczba zorganizowanych spływów kajakowych, - liczba ocieplonych budynków, - liczba pracowników o zwiększonych kompetencjach, - liczba nowych linii technologicznych w przedsiębiorstwach z obszaru rewitalizacji. Monitoring musi odnosić się do oddziaływań Programu Rewitalizacji. Wskaźniki oddziaływania będą mierzone na podstawie danych gromadzonych przez instytucje zewnętrzne (jak: GUS, Ośrodek Pomocy Społecznej, Powiatowy Urząd Pracy) oraz wzmacniane badaniami własnymi (w granicach potrzeb i w miarę możliwości organizacyjnych). Analiza przeprowadzana będzie w odniesieniu do danych wykorzystanych na etapie określania obszarów zdegradowanych i wyznaczania obszarów rewitalizacji. Ze względu na to, że początek wdrażania Programu przypada na 2017 r., najbardziej zasadne jest monitorowanie jego oddziaływań począwszy od 2019 r. w cyklu trzyletnim.

Tab. 10 Wskaźniki oddziaływania Programu Rewitalizacji.

Pożądana Cele rewitalizacji Proponowane wskaźniki zmiana Wzmacnianie Udział bezrobotnych w liczbie ludności w wieku spadek kapitału produkcyjnym społecznego Osoby korzystające z pomocy społecznej na 1000 spadek mieszkańców mieszkańców obszaru Eksmisje orzeczone lub wykonane z lokali spadek rewitalizacji mieszkalnych na 10000 mieszkańców Liczba niebieskich kart na 1000 mieszkańców spadek Osoby uzależnione od alkoholu lub narkomanii spadek będące pod opieką instytucji publicznych na 1000 mieszkańców spadek Czyny karalne stwierdzone na 1000 mieszkańców spadek Czyny karalne stwierdzone popełnione przez nieletnich na 1000 mieszkańców spadek Miejsca publiczne, w których nielegalnie spożywany jest alkohol na 10000 mieszkańców wzrost Średni wynik sprawdzianu w klasie VI szkoły wzrost podstawowej wzrost

Średni wynik egzaminu gimnazjalnego Udział ludności w wieku przedprodukcyjnym w zmniejszenie liczbie ludności ogółem Udział ludności w wieku poprodukcyjnym w liczbie ludności ogółem Rozwój Podmioty gospodarcze zarejestrowane na 1000 wzrost przedsiębiorczości mieszkańców na obszarze Podmioty gospodarcze, które zgłosiły zakończenie spadek rewitalizacji działalności gospodarczej na 1000 mieszkańców Wzmacnianie Udział budynków mieszkalnych wymagających spadek istniejących i remontu w liczbie budynków tej kategorii ogółem w wspieranie mieście lub w obszarze wiejskim [%] nowych funkcji Powierzchnia zrewitalizowanych/nowych terenów wzrost przestrzeni i rekreacji budynków na obszarze rewitalizacji Źródło: opracowanie własne.

Przesłankami do wprowadzenia modyfikacji Programu Rewitalizacji są zmiany w systemie rewitalizacji w Polsce wynikające np. ze zmiany wytycznych MR, rekomendacje zawarte w sprawozdaniach. Inicjatorem modyfikacji może być Burmistrz bądź Rada Miejska, WPNS, Zespół ds. Rewitalizacji lub podmioty, które zgłosiły swoje projekty przedsięwzięć rewitalizacyjnych lub mieszkańcy/inne podmioty. Za koordynację procesu wprowadzania modyfikacji i zmian odpowiada komórka organizacyjna odpowiedzialna za rewitalizację. Każda osoba/podmiot chcący wprowadzenia modyfikacji do treści Programu Rewitalizacji zobowiązany jest złożyć do WPNS stosowny wniosek wraz z uzasadnieniem i dokładnym określeniem nowej wersji proponowanego zapisu w dokumencie. Propozycja modyfikacji Programu przedkładana jest następnie przez Wydział pod obrady Zespołu ds. Rewitalizacji w celu jej zaopiniowania. Projekt zmodyfikowanego Programu (uwzględniającego opinię Zespołu) jest akceptowany przez Burmistrza. W kolejnym etapie Burmistrz przyjmuje Zarządzenie o przeprowadzeniu konsultacji projektu dokumentu zgodnie z Uchwałą Nr XVII/192/12 Rady Miejskiej w Goleniowie z dnia 22 lutego 2012 r. w sprawie zasad i trybu przeprowadzania konsultacji z mieszkańcami Gminy Goleniów. Następnie Burmistrz przedkłada projekt zmodyfikowanego dokumentu Radzie Miejskiej w celu podjęcia stosownej uchwały.

Dodatkowo w przypadku wprowadzenia do dokumentu nowych przedsięwzięć rewitalizacyjnych – zwłaszcza o charakterze inwestycyjnym, bądź w przypadku rozszerzenia zakresu już zaplanowanych inwestycji, należy każdorazowo zwrócić się do Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Szczecinie o zaopiniowanie projektu dokumentu pod kątem konieczności przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko.

IV. OPIS POWIĄZAŃ PROGRAMU REWITALIZACJI Z DOKUMENTAMI STRATEGICZNYMI I PLANISTYCZNYMI

Podstawą programowania rewitalizacji w gminie powinna być jej strategia rozwoju. To zapisy strategii powinny uzasadniać i wskazywać potrzeby rewitalizacyjne w gminie. Program Rewitalizacji zaś powinien uszczegóławiać i operacjonalizować zapisy sformułowane na poziomie celów i wytycznych ze strategii rozwoju. Gmina Goleniów posiada uchwaloną w 2014 r. Strategię Rozwoju Gminy Goleniów na lata 2014-2023. W dokumencie zapisano 10 celów strategicznych odpowiadających na różnego rodzaju potrzeby mieszkańców gminy. Jednym z tych celów jest Połączenie poszczególnych zakresów wsparcia społecznego w OPS, tj. oddziaływanie na różne grupy społeczne i różne elementy życia społecznego. Z tego też powodu zaplanowane w programie przedsięwzięcia miękkie dotyczą zarówno seniorów, jak i osób w wieku produkcyjnym, które straciły pracę, rodzin, itp. Kolejny cel to stworzenie elementów wyposażenia turystycznego i rekreacyjnego w gminie. Realizacji tego celu służą projekty zagospodarowania terenów publicznych na obszarze rewitalizacji – parku, nabrzeży Iny itp. Poza tym, że miejsca te służyć będą mieszkańcom, to stanowić też mogą interesującą ofertę dla przyjezdnych. Cel „Uczestnictwo w czołówce usług publicznych – stała aktywność Goleniowa jako laboratorium dobrych (nowych) praktyk publicznych” reprezentowany jest w Programie Rewitalizacji poprzez zadanie dotyczące funkcjonowania Goleniowskiego Funduszu Aktywizacji Seniorów. Ponadto niektóre ze zgłoszonych do Programu projektów przewidują współpracę gminy z organizacjami pozarządowymi, co również stanowić może dobrą praktykę dla innych samorządów. Kolejny cel ze strategii rozwoju – Zielona energia jako czynnik wzrostu atrakcyjności inwestycyjnej gminy - nie posiada wyodrębnionych celów czy zadań w obrębie Programu Rewitalizacji, jednak jego założenia można dostrzec również w zaproponowanych przedsięwzięciach rewitalizacyjnych. Są to przede wszystkim modernizacja energetyczna budynków przy ul. Chopina w Goleniowie oraz remont budynku przy ul. Konstytucji 3 Maja na potrzeby przedsiębiorców, zakładający m.in. montaż solarów. Ostatni zapisany w Strategii cel przewidywał rewitalizację śródmieścia w Goleniowie. Jest on realizowany przez przedsięwzięcia rewitalizacyjne w sferze infrastrukturalnej, ale również w pozostałych sferach, bowiem obszar rewitalizacji w dużej mierze pokrywa się z centrum miasta.

100

W Zmianie Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego w Gminie Goleniów zaproponowano 4 cele główne, a do każdego z nich po kilka celów wspierających: 1) Poprawa warunków, jakości życia mieszkańców i stanu środowiska naturalnego; 2) Tworzenie warunków rozwoju nowoczesnej gospodarki i aktywizacja terenów wiejskich; 3) Ochrona dóbr kultury, zasobów przyrodniczych i rozwój turystyki; 4) Stymulowanie rozwoju miasta Goleniowa jako najważniejszego ośrodka społecznego, gospodarczego i kulturalnego w powiecie. Cele te mają zostać osiągnięte dzięki realizacji szeregu celów wspierających, w tym m.in.: - budowie i poprawie infrastruktury technicznej, czyli modernizacji sieci kanalizacyjnych, rozbudowie sieci gazowej, modernizacji urządzeń ciepłowniczych, - poprawie istniejących warunków i bazy dla zaspokajania potrzeb społecznych, - działaniom na rzecz ochrony środowiska, np. redukcji zanieczyszczeń powietrza, - minimalizacji bezrobocia, - tworzeniu warunków dla rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw, m.in. w drodze zwiększania dostępności terenów i obiektów na prowadzenie działalności usługowo- handlowej, - rewitalizacji centrum miasta, - promocji turystycznego szlaku rzeki Iny, - wypracowaniu układu przestrzennego miasta umożliwiającego jego harmonijny rozwój poprzez przede wszystkim wykształcenie centrum handlowo-usługowego, zwiększenie ilości miejsc parkingowych czy kontynuację prac związanych z udostępnieniem brzegów Iny dla celów rekreacyjno – wypoczynkowych,. - inspirowaniu działań dla integracji i rozwijania współpracy środowisk kulturalnych, twórczych, sportowych, zawodowych i podmiotów gospodarczych, - współpracy samorządu z organizacjami pozarządowymi. W Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Goleniów na lata 2016-2023 w drodze konsultacji społecznych wyznaczono 5 celów strategicznych: I - Wzmocnienie rodziny, II – Poprawa warunków życia seniorów, III – Działanie na rzecz poprawy jakości życia osób niepełnosprawnych,

101

IV – Rozwój edukacji społecznej, V – Wspieranie rozwoju społeczności lokalnych. W pierwszym celu strategicznym przewidziano m.in. działania w zakresie wsparcia rodzin, oddłużanie mieszkań, pośrednictwo pracy dla młodzieży w wieku do 25 lat, wsparcie dla matek samotnie wychowujących dzieci oraz działania monitorujące. Cel drugi obejmuje działania ukierunkowane na wsparcie dla seniorów w dużej mierze przez organizację kampanii społecznych, organizację imprez promujących podmioty działające na rzecz seniorów, przekazywanie funduszy na cele aktywizacji seniorów, utworzenie świetlic, domów dziennej opieki oraz mieszkań chronionych dla seniorów. Wśród zadań realizujących cel poprawy jakości życia osób niepełnosprawnych znalazło się stworzenie Zakładu Aktywności Zawodowej, punktu wypożyczania sprzętu, organizacja zajęć terapeutycznych przygotowujących do pracy zawodowej, utworzenie mieszkań chronionych oraz prowadzenie akcji informacyjnych dotyczących integracji niepełnosprawnych i „sprawnych”. Rozwój edukacji społecznej ma być osiągnięty poprzez prowadzenie kampanii informacyjnych dotyczących np. zdrowego stylu życia, ale również szkolenie animatorów lokalnych czy poprawę kompetencji pracowników służb społecznych. Ostatni cel strategiczny obejmuje stworzenie Centrum Aktywności Lokalnej, popularyzację wolontariatu i ruchu sąsiedzkiego oraz wsparcie i promocję działalności lokalnych organizacji pozarządowych. Program Rewitalizacji również wpisuje się w wiele z tych celów, bowiem przewiduje działania dla seniorów, aktywizację mieszkańców w zakresie społeczno-zawodowym (w tym obejmuje wsparcie dla rodzin), działalność animatorów lokalnych, tworzy przestrzeń dla rozwoju wolontariatu. Zapisano w nim przedsięwzięcia realizowane przez organizacje społeczne – zarówno samodzielnie, jak i w partnerstwie z Urzędem Gminy i Miasta.

102

SPIS TABEL

Tab. 1 Wskaźniki wykorzystane do wyznaczenia obszarów zdegradowanych w gminie Goleniów...... 6 Tab. 2 Miejscowości wiejskie w gminie Goleniów...... 11 Tab. 3 Charakterystyka społeczna wsi popegeerowskich w gminie Goleniów o najtrudniejszej sytuacji społecznej...... 18 Tab. 5 Charakterystyka obszaru zdegradowanego (OZ) i obszaru rewitalizacji (OR) w gminie Goleniów...... 48 Tab. 6 Matryca powiązań projektów i przedsięwzięć rewitalizacyjnych z celami rewitalizacji...... 80 Tab. 7 Zestawienie dotyczące liczby i wartości złożonych projektów rewitalizacyjnych w zależności od podmiotu składającego...... 81 Tab. 8 Zestawienie uwag zgłoszonych w czasie warsztatu 21 marca 2017 roku...... 89 Tab. 9 Zestawienie cech, jakie będą charakteryzować obszar rewitalizacji po zakończeniu procesu rewitalizacji...... 91 Tab. 10 Harmonogram wdrażania poszczególnych projektów i przedsięwzięć rewitalizacyjnych...... 95 Tab. 11 Wskaźniki oddziaływania Programu Rewitalizacji...... 97

103

SPIS RYSUNKÓW

Rys. 1 Obręby geodezyjne na obszarze miasta Goleniów...... 9 Rys. 2 Obręby geodezyjne na terenie wiejskiej części gminy Goleniów...... 10 Rys. 3 Poziom bezrobocia (liczba bezrobotnych na 100 osób w wieku produkcyjnym) w gminie Goleniów na tle województwa i powiatu...... 13 Rys. 4 Poziom ubóstwa (Liczba rodzin otrzymujących zasiłki rodzinne na dzieci na 1000 mieszkańców) w gminie Goleniów na tle województwa i powiatu...... 14 Rys. 5 Poziom ubóstwa (Udział dzieci, na które rodzice otrzymują zasiłki rodzinne) w gminie Goleniów na tle województwa i powiatu...... 14 Rys. 6 Poziom kapitału ludzkiego (udział ludności w wieku poprodukcyjnym) w gminie Goleniów na tle województwa i powiatu...... 15 Rys. 7 Poziom kapitału ludzkiego (indeks starości) w gminie Goleniów na tle województwa ...... 16 Rys. 8 Poziom aktywności zawodowej (liczba pracujących na 100 osób w wieku produkcyjnym) w gminie Goleniów na tle województwa i powiatu...... 16 Rys. 9 Poziom przedsiębiorczości (liczba podmiotów gospodarczych na 1000 mieszkańców) w gminie Goleniów na tle województwa i powiatu...... 17 Rys. 10 Poziom bezrobocia w obrębach geodezyjnych na terenie miasta Goleniów...... 21 Rys. 11 Poziom bezrobocia na obszarach wiejskich w gminie Goleniów...... 22 Rys. 12 Poziom ubóstwa w obrębach geodezyjnych na terenie miasta Goleniów...... 23 Rys. 13 Poziom ubóstwa na obszarach wiejskich w gminie Goleniów...... 24 Rys. 14 Poziom przestępczości w obrębach geodezyjnych na terenie miasta Goleniów. 25 Rys. 15 Poziom przestępczości na obszarach wiejskich w gminie Goleniów...... 26 Rys. 16 Poziom patologii społecznej w obrębach geodezyjnych na terenie miasta Goleniów...... 27 Rys. 17 Poziom patologii społecznej na obszarach wiejskich w gminie Goleniów...... 27 Rys. 18 Poziom edukacji w obrębach geodezyjnych na terenie miasta Goleniów...... 28 Rys. 19 Poziom edukacji na obszarach wiejskich w gminie Goleniów...... 29 Rys. 20 Poziom kapitału społecznego w obrębach geodezyjnych na terenie miasta Goleniów...... 30 Rys. 21 Poziom kapitału społecznego na obszarach wiejskich w gminie Goleniów...... 31 Rys. 22 Poziom kapitału ludzkiego w obrębach geodezyjnych na terenie miasta Goleniów...... 32 Rys. 23 Poziom kapitału ludzkiego na obszarach wiejskich w gminie Goleniów...... 33 Rys. 24 Poziom rozwoju sfery gospodarczej w obrębach geodezyjnych na terenie miasta Goleniów...... 34 Rys. 25 Poziom rozwoju sfery gospodarczej na obszarach wiejskich w gminie Goleniów...... 35 Rys. 26 Poziom rozwoju sfery środowiskowej w obrębach geodezyjnych na terenie miasta Goleniów...... 36 Rys. 27 Poziom rozwoju sfery środowiskowej na obszarach wiejskich w gminie Goleniów...... 37

104

Rys. 28 Poziom rozwoju sfery przestrzenno-funkcjonalnej w obrębach geodezyjnych na terenie miasta Goleniów...... 38 Rys. 29 Poziom rozwoju sfery przestrzenno-funkcjonalnej na obszarach wiejskich w gminie Goleniów...... 39 Rys. 30 Poziom rozwoju sfery technicznej w obrębach geodezyjnych na terenie miasta Goleniów...... 40 Rys. 31 Poziom rozwoju sfery technicznej na obszarach wiejskich w gminie Goleniów. 41 Rys. 32 Obszary zdegradowane wyznaczone w granicach gminy Goleniów...... 43 Rys. 33 Zestawienie celów rewitalizacji dla obszaru rewitalizacji w gminie Goleniów. . 53

105

Załącznik nr 1

Wartości wskaźników cząstkowych poszczególnych zjawisk i wskaźnika syntetycznego w obrębach geodezyjnych miasta Goleniów

apitałuludzkiego

społecznej społecznej

technicznej

społecznego

gospodarczej

przestrzenno

syntetycznego

funkcjonalnej

środowiskowej

Poziom kapitału kapitału Poziom

Poziom patologii patologii Poziom

Poziom ubóstwa ubóstwa Poziom

Poziom edukacji Poziom

Wartość wskaźnika wskaźnika Wartość

Poziom bezrobocia Poziom

Poziom rozwoju sfery sfery rozwoju Poziom sfery rozwoju Poziom

Poziom przestępczości Poziom

Poziom k Poziom

Obręb 1 2 1 1 -1 1 1 0 1 -1 1 1 0,64 Obręb 2 0 -1 -1 -1 0 0 -1 0 -1 2 -2 -0,45 Obręb 3 0 1 2 -1 0 -1 -1 1 0 1 1 0,27 Obręb 4 0 0 1 1 1 0 -1 1 -2 1 0 0,18 Obręb 5 0 -1 1 -1 -1 0 -1 0 -1 2 -2 -0,36 Obręb 6 0 -2 -1 -1 0 0 -1 -1 0 2 0 -0,36 Obręb 7 1 -1 0 0 0 0 -1 -1 0 2 0 0,00 Obręb 8 0 0 0 -1 0 0 -1 -1 0 2 -1 -0,18 Obręb 9 -1 -1 0 -2 -1 -1 -1 2 -1 2 0 -0,36 Obręb -1 -2 -1 -2 1 -1 -1 2 -1 1 0 -0,45 10 Obręb 0 0 1 -1 0 0 -1 0 0 1 -1 -0,09 11 neutralna, -1 – wartość niekorzystna, -2 – wartość bardzo niekorzystna. Źródło: opracowanie własne.

106

Załącznik nr 2

Wartości wskaźników cząstkowych poszczególnych zjawisk i wskaźnika syntetycznego w miejscowościach wiejskich gminy Goleniów

ołecznego

społecznej

technicznej

gospodarczej

przestrzenno

syntetycznego

funkcjonalnej

środowiskowej

Poziom kapitału kapitału Poziom

Poziom patologii patologii Poziom

Poziom ubóstwa Poziom

Poziom edukacji Poziom

Wartość wskaźnika wskaźnika Wartość

Poziom bezrobocia Poziom

Poziom rozwoju sfery sfery rozwoju Poziom sfery rozwoju Poziom

Poziom przestępczości Poziom

Poziom kapitału ludzkiego kapitału Poziom

Krzewno 0 -1 2 2 0 0 0 1 0 2 0,60

Bącznik 0 -2 2 2 -1 -2 -1 2 -1 2 0,10

Białuń -1 -2 1 1 0 -1 0 1 0 0 0 -0,09 Bolechowo -1 -1 2 1 0 -1 -1 1 2 -1 0 0,09 Bolesławice 0 -2 2 2 -2 -2 -2 1 -1 2 -0,20

Borzysławiec -1 -1 0 2 1 -1 0 -1 0 0 1 0,00 Budno -1 -1 1 0 0 -1 1 -1 0 -1 1 -0,18 Burowo -1 -2 2 0 -1 -2 1 -1 1 -1 1 -0,27 Czarna Łąka 0 0 1 1 0 -2 0 1 1 1 1 0,36 Danowo -1 -1 0 0 -1 -1 -1 -2 1 0 0 -0,55 Domastryjewo -1 2 -1 2 -2 0 -2 1 -2 2 -0,10

Glewice -1 -2 1 -1 1 -2 -1 0 1 -1 1 -0,36 Gniazdowo -2 -2 2 2 -2 -1 0 2 -1 2 0,00

Imno 1 1 0 1 1 -2 -1 -1 0 0 1 0,09 Ininka 0 -2 2 2 1 -2 -1 -2 2 -1 1 0,00 Kamieniska -2 -2 -1 -1 -2 -1 -2 2 -2 2 -0,90

Kąty -1 -1 1 0 0 -2 0 -1 0 -1 1 -0,36 Kępy 2 2 2 2 -2 -2 0 -2 2 0 2 0,55 Lubczyńskie Kliniska 1 1 1 -1 0 0 0 1 1 1 1 0,55 Wielkie Komarowo -1 -1 0 1 -1 -1 -1 -1 0 0 -1 -0,55 Krępsko 0 0 0 0 -1 -1 0 0 -1 -1 0 -0,36 Lubczyna -1 -1 1 -1 0 -1 -1 -1 0 0 0 -0,45 Łaniewo -1 -1 2 -1 0 -1 0 1 1 0 1 0,09 Łęsko 2 2 2 2 -1 2 -2 2 -2 2 0,90

Łozienica -1 -2 0 -2 1 -1 -1 1 1 1 1 -0,18 Marszewo 0 0 1 1 -1 -1 1 -1 0 0 0 0,00

107

Miękowo 1 0 2 0 -1 -1 -1 0 0 -1 0 -0,09 Modrzewie 0 1 1 0 -1 -1 -1 1 -1 -1 1 -0,09 Mosty 0 1 1 -1 0 -1 -1 -1 1 1 -1 -0,09 Mosty-Osiedle 1 -1 -2 2 1 -1 -1 -1 2 1 1 0,18 Niedamierz 2 2 2 2 -2 -2 -2 2 -2 2 0,40

Niewiadowo 0 -1 2 2 -2 -1 -1 2 -2 0 -0,10

Podańsko 1 1 2 1 0 0 0 1 0 1 1 0,73 Pucice -1 -1 -1 0 0 -1 0 0 0 1 0 -0,27 Pucie 1 2 2 2 -1 0 1 0 -2 2 0,70

Rurka 2 2 2 -1 -1 -2 2 0 -2 2 0,40

Rurzyca 1 0 -1 1 0 -1 0 1 1 1 0 0,27 Stawno -1 -1 2 1 1 -1 0 -1 1 -1 1 0,09 Święta -1 -1 1 0 -1 -2 0 -2 1 0 0 -0,45 Tarnowiec -1 -1 2 1 0 -1 -1 -1 1 -1 2 0,00 Tarnówko -2 -1 2 0 1 -1 0 -1 1 -1 1 -0,09 Wierzchosław -1 -2 -2 -1 0 -2 -1 -1 2 -1 1 -0,73 Zabród -2 -2 -2 0 -1 -1 1 -1 2 -1 1 -0,55 Załom 1 1 2 0 0 -1 1 1 1 1 0 0,64 Żdżary 0 1 -1 -1 1 -1 0 1 -1 0 1 0,00 Żółwia 1 2 2 -1 -1 1 2 0 -1 2 0,70

Żółwia Błoć 1 -1 2 -1 -1 -1 0 -1 1 0 1 0,00 Oznaczenia: 2 – wartość bardzo korzystna; 1 – wartość korzystna, 0 – wartość neutralna, -1 – wartość niekorzystna, -2 – wartość bardzo niekorzystna. Źródło: opracowanie własne.

108