Driemaandelijks Heemkundig tijdschrift KANTOOR VAN AFGIFTE: 3688 KINROOI 2

Inhoud van dit nummer:

* VAN DE REDAKTIE. 326 * UIT HEDEN EN VERLEDEN VAN KINROOI. - De pannenfabriek van Kessenich. 327 - Over "Donderpatroon" Donatus (en ook over Kinrooi). 337 - Honderd jaar schutterij aan de Maasbrug te Maaseik. 340 - Jan Matthijs Ballings : de vergeten Limburgse dichter. 341 - Wel en wee rond het toneelleven te Ophoven (vervolg en slot). 345 - S.O.S. bericht. 354 - Een bezongen laan te Geistingen. 355 - Canadese familie Renette bezocht bakermat Molenbeersel. 357

* WAT MAAG PET IN GODSHIERENAAM BETEIKENEN? - Onze familienamen (vervolg en slot). 365 * NIEUWE PUBLIKATIES. - Limburg 1789-1815 : revolutie of evolutie. 368 - De Rutten-kroniek. 369 - Een bont allegaartje. 372 * UIT ONZE LEDENFAMILIE. - In mémoriam de heer Pierre Van Immissen. 373 * TENTOONSTELLINGEN. - Expo "150 jaar limburg". 375 * KRINGWERKING. - Onze reis naar Mechelen op 26 augustus 1989 (beknopt verslag). 383 - Gedenksteen "Guido Van Malssen" ingehuldigd. 385 - Kasteel Borgitter was uitzonderlijk toegankelijk. 386 * HEEMKUNDIGE AGENDA. - Molenfeesten in Kinrooi en Molenbeersel. 387 * KOMENDE AKTIVITEITEN VAN ONZE KRING. - Uitnodiging ledenvergadering op vrijdag 29 september 1989. 388 - Zaterdagnamiddaguitstap : bezoek aan Elsloo en Stein op 14 oktober 1989. 389 - Uitnodiging 1edenvergadering op vrijdag 24 november 1989. 389

BIJ DE OMSLAG... Op 14 augustus 1989 zetten Bert, Jane en Bonnie Renette voor het eerst voet op Belgische bodem. Het was 1885 toen Nicolaas Renette, grootvader van Bert, uitweek naar Canada. Na lange opsporingen en ettelijke brieven, zagen deze drie mensen eindelijk hun bakermat Molenbeersel terug ! (Foto: Jean Hoeken). Limburgse stoompannenfabriek "de Maas", gelegen aan de Venlosesteenweg te Kessenich werd opgericht in 1903 door Crasborn Christiaan. (Foto: Frans Parren). ______- Van de redaktie Dit is dan nummer drie van onze jaargang 8. Zo komen we op onze pootjes terecht. Ons dubbel nummer telde niet minder dan 68 bladzijden ! U krijgt dus evenveel leesstof- en hopelijk leesgenot - als altijd : een 250 tal bladzijden, voor weinig geld. Wij bedanken onze eerste "sponsors" die ons betaalde rekla- me lieten opnemen. HET MOET ONS WEL VAN HET HART DAT ER NOGAL WAT TROUWE LEDEN ZIJN, DIE TOT DUSVER VERGATEN HUN LIDGELD VOOR 1989 TE BETALEN. WIJ HERHALEN : GEWOON LIDGELD : 350,-FR. STEUNEND LID : 500,-FR. BESCHERMEND LID : 1,000,-FR. ALS U OP DEOMSLAG EEN ROOD KRUISJE VINDT, WIL DAT ZEGGEN DAT U NAAR ONS BESTE WETEN NOG NIET VOLDAAN HEBT. BETER LAAT DAN NOOIT ! De beste breister laat wel eens een steekje vallen. U hebt het waarschijnlijk niet gemerkt. Wij wel. Door het nogal laat verschijnen van vorig nummer is de paginering gewoon doorgelopen op vorig jaar. Nu het toch zo is (het is geen ramp) gaan wij dit jaar dan maar verder in de boosheid. Zo is het dan in zekere zin ook weer "regelmatig" te noemen.

Onze jaarlijkse reis, die ons dit jaar bracht naar Brabants Mechelen, is achter de rug. Evenals onze zestigste algemene ledenvergadering, tegen de tijd dat U dit in handen heeft. Het kan al tellen... Dan is er nog wat nieuws ! Een heemkundige jaarkalender 1990 werd uitgegeven en wordt binnenkort huis aan huis te koop aangeboden tegen de prijs van 100,-Fr.

Ons zevende boekje in de reeks "Harten Vier" kwam tijdig van de pers om de vele bezoekers van het kasteel "Borgitter" te kunnen gerieven. Deze uitgave is nog verkrijgbaar op ons sekretariaat.

We hebben ons tijdschrift bij een andere drukker moeten aanbesteden. Wij danken de mensen van de gemeentelijke drukkerij voor hun jarenlang werk. En hopen het beste voor hen en ons in de toekomst.

U hebt weer een goed gevuld boekje in handen. Er is het verhaal van de "pannesjob" in Kessenich. Het reeds gesmaakte overzicht van het toneelleven te Ophoven gaat verder. Wij hebben ook aandacht voor deze ONZE dagen in een bespiegeling over dat grint. En een bijdrage over het wel en wee van een Kinrooise dichter, nl.Ballings. Verder is er de oproep voor ons herfstreisje naar Elsloo en Stein op 14 oktober 1989.

JAARGANG 8 - NR. 3 De voorzitter, SEPTEMBER 1989 Donaat SNIJDERS

326

DE PANNENFABRIEK TE KESSENICH

Gedurende een 70-tal jaren was er te Kessenich een "pannenfabriek" gevestigd langs de Venlosesteenweg. Het was de enige fabriek welke dit dorp ooit heeft gekend. De fabrieksgebouwen stonden daar waar zich nu een gedeelte der toonzalen van T-Meubel bevinden. Buiten de grindwinning is er in Kessenich geen industriële bedrijvigheid meer. Met deze bijdrage willen we een stukje industriële archeologie laten herleven. Als inleiding hebben we het even over de veldoven en over het ontstaan van steenbakkerijen en de oventypes die er werden gebruikt.

DE VELDOVEN. laan grotere steenbakkerijen. Dit was vooral het geval in de omgeving van Rekem. In onze dorpen werden er vroeger veldovens De hoogconjunctuur voor de Rekemse brikken opgericht op de plaats waar men bakstenen lag tussen 1870 en 1914. In 1905 werkten er nodig had (bouwwerf van kerk of hoeve een 500-tal arbeiders die 85 miljoen bijvoorbeeld). bakstenen per jaar vervaardigden. Zulke veldoven bestond uit een opstapeling Rond 1923-24 viel in Rekem de produk- tie van gedroogde bakstenen, waartussen men stil bij gebrek aan klei. hout, en vanaf de 17e eeuw, ook steenkool De steenbakkerijen weken uit naar deed branden. Wanneer de oven uitgebrand Veldwezelt en naar Duitsland. was, kon men de stenen wegnemen. De buitenste stenen, welke maar weinig hitte hadden gekregen, vormden de afval. De binnenste stenen waren de hardste gebakken en deze werden gebruikt voor de buitenmuren NIEUWE OVENTYPES. van het bouwsel. De klei in de omgeving werd uitgegraven -De Klampovens. voor de voeding van de veldovens. Eind 19e eeuw waren er in het land nog een 1500 Dit waren een soort ommuurde veldovens met veldsteenbakkerijen aktief. een dak. Ze waren minder afhankelijk van de In de "0e" te Kessenich werd er in veldovens weersinvloeden, maar hadden een ongelijke brikken gebakken. Dit o.a. door de familie warmtever- deling in de oven. VANDERSANDEN. In de 0e lagen de vroegere pachtgronden van -De Paapovens. de landsheer van Kessenich. Van 1883 tot 1914 trokken velen naar Duitsland om er als "brikkebakker" te Deze ovens hadden een rechthoekige gewelfde werken. Meer hierover kan men vernemen in ruimte. Ze hielden de hitte volledig de brochure "Nao 't Pruses" van onze ingesloten zodat een meer gelijke kwaliteit voorzitter Donaat Snijders. van steen werd verkregen. Men kon de steen ook "sinteren" door het DE STEENBAKKERIJEN. afsluiten van luchttoevoer en luchtafvoer (blauwe bakstenen). Na elk baksel moest dit oventype af In de Maasvallei ontstonden ook sti

327

koelen, leeggemaakt worden en opnieuw bakken stenen werden ingezet, werden er gevuld worden. langs de andere kant gebakken stenen Vervolgens moest het ook opnieuw uitgehaald en tussen beide in liep het aangestoken worden, een héél vuur. De temperatuur en de snelheid van arbeidsintensief proces dus. de vlam kon men met luchtkleppen regelen. -De Ringovens. Tussen 1880 en 1955 werden in onze streken bijna uitsluitend ringovens gebruikt. Vanaf 1870-1880 begon men met de bouw van Moderne steenbakkerijen gebruiken cirkelvormige ovens. Later werden die verbeterde "tunnelovens". ovaalvormig. Onder een rondlopend tongewelf werden de stenen opgestapeld. STOOMPANNENFABRIEK "DE MAAS". De oven werd aangestoken wanneer hij ongeveer voor de helft opgevuld was. Dan werden aan de andere van de oven verder Oprichting van de panneshop. stenen ingezet. Intussen was het eerste gedeelte van de oven uitgedoofd en Vanaf 1880 werden op vele plaatsen in afgekoeld en konden reeds stenen Limburg steenfabrieken en uitgehaald worden. Terwijl aan de ene pannenbakkerijen opgericht. kant onge

328

In 1903 plande men een stoompannenfa- Hendrik, de eerste directeur, GORRIS Jean, briek langs de steenweg te Kessenich. De STRAETMANS Jean, CRASBORN Nico- laas, Maasvallei is te Kessenich immers breder GORRIS Christiaan en CHENNAUX Charles. dan op andere plaatsen. De officiële stichtingsdatum was 12 oktober In de buurt was er immers genoeg leem te 1903. vinden in de Sanderbeemden en de 0e te In de gevel van het gebouw werd ongeveer in KESSENICH, in GEISTINGEN en in de Schoren het midden een groot Heilig Hartbeeld te OPHOVEN. Ook in het nabijgelegen THORN geplaatst in een nis. Op een gedenksteen kon er leem worden gehaald. daaronder stonden de namen van de Het bouwland op het "Hoogveld" gelegen op bovenvermelde stichters vermeld. perceel sektie A numrrer 619a werd aangekocht door de Nationale Maatschappij Aanvragen tot oprichting en inrichting Limburgse stoompannenfabriek De Maas (La Meuse) te KESSENICH.

Op-28 juli 1903 deed Hendrik VANDEBOEL, direkteur, een aanvraag aan het Kollege van Burgemeester en Schepenen te KESSENICH om in zijn vestiging langs de Steenweg een stoomtuig op te richten. De bijzonderheden van deze installatie (oven Galloway) stonden vermeld in de voorgedrukte aanvraag van de leverancier Etablissementen Jacques PIEDBOEUF te JUPILLE (Luik). Het Kollege bevestigde het bericht in het proces-verbaal van onderzoek tot het oprichten van een pannenfabriek te Kessenich op perceel sektie A nummer 619a, op 4 augustus 1903. Het bericht werd ondertekend door F.LAMBERIGTS - C.HERMANS - Jean SIM0NS en LAMBERIGTS(?). Op 26 september bracht Leon LEBENS ingenieur der Mijnen te LUIK een plaatsbezoek.

De Bestendige Deputatie van Limburg verleende op 20 november 1903 toelating om de fabriek te starten.(De tekst was gesteld in het Frans). In de vergunning waren er enkele speciale voorwaarden ingelast :

1. Op het perceel A 619 a mag er geen leem

gestoken worden. De gevel van de pannesjob. In het 2. De ovens zullen gekonstrueerd zijn uit midden was er een nis met daarin een een ontbrandbaar materiaal en de rook H.Hart beeld. Hieronder was een ge- dient verwijderd te worden langs de denksteen aangebracht. grote schouw die een hoogte zal hebben van minimum 25 meter. De N.V. De Maas werd gesticht door : 3. Het lokaal waar het massief gedeelte van CRASBORN Christiaan - Antoon - Hubert, de oven staat, zal goed verlicht en geboren te Thorn op 11/09/1869. Hij ruimschoots verlucht worden. was gehuwd met TRAYE Maria en overleed te ANTWERPEN op 27/08/1938. Andere stichters waren : VANDEBOEL

329

4. Vliegwiel, draaikruk, katrollen, riemen, in een zindelijke staat dient te zijn. raderwerk en alle inrichtingen welke Op dezelfde datum wordt door de Deputatie gevaar kunnen opleveren voor de ook toelating verleend om een stoomtuig te arbeiders, dienen voorzien te zijn van plaatsen in de fabriek. Veldwachter Jean apparaten die voldoende bescherming WILLEN bezorgde te toelatingen aan de bieden. dire-kteur dewelke hiervoor zelf een 5. Het is verboden de draaikrukken te laten ontvangstbewijs opstelde. rusten op de spillen tijdens de beweging. Op 3 maart 1904 deed Hendrik VANDEBOEL weer 6. De trappen zullen voorzien zijn van een een aanvraag aan het kollege om een trapleuning en de openingen in de planken stoommachine geleverd door de (vloer) zullen een stevige beveiliging Ijzerfabriek van Tegelen te mogen plaatsen hebben. en in werking te stellen. Burgemeester 7. Er zal een lokaal voorzien worden voor Frans LAMBERIGTS deed op minimum 25 personen, hetwelk

331 332

5 april 1904 omstreeks 4.00 uur een briek. De aanbrengers LEENDERS P., HENKENS onderzoek Commodo en Incommodo. Er Theodoor en Johannes ontvingen 1,40,-fr. verscheen niemand op het gemeentehuis om per kubieke meter. bezwaar tegen de plaatsing te tekenen. Als de leem te vettig was dan moest er lei Hierop stuurde de gemeente het onder gemengd worden om zodoende een juiste proces-verbaal aan het provinciaal verhouding te bekomen. bestuur. Op 27 april 1904 antwoorrdde de gouverneur dat het schepenkollege zelf de Bij aanvang werkte men met 14 cassel- ovens machtiging diende te verlenen en enkel een die gestookt werden door middel van afschrift aan de provincie diende te roosters. Deze werden later verbouwd tot sturen. ringovens. Hierop stuurde de gemeente een afschrift van het proces-verbaal aan de direkteur. Johannes HENKENS reed soms tweemaal per dag Gemeentesekretaris VANDESANDE vroeg ook naar BAEXEM om er de kolen die uit Duitsland inlichtingen (op 2 mei 1904) over de kwamen op te halen. plaatsing bij Bruggen en Wegen te Hij verdiende hiermee 12 frank. Maaseik.Deze dienst antwoordde op 4 mei 1904 dat er een toelating diende verleend refererende naar de goedkeuring van 20 november 1903 van de Bestendige Deputatie. Op 21 juni 1904 werd er weer een proces-verbaal van Commodo en Incommodo LEEMKUILEN. opgesteld. Op 24 juni 1904 verleende de gemeente dan Door het uithalen van de leem ontstonden er eindelijk de toelating. "leemkuilen" die alsmaar dieper werden. Het stoomtuif Galloway is in werking Door ze te verbinden met de beek liepen de gebleven tot bij de sluiting der kuilen onder water. In deze kuilen werd er fabrieken. dan ook vis gevangen op allerlei manieren. In de Sanderbeemden werden de leemkuilen verbonden met de Witbeek. In 1953 stond hierover in een krantenartikel het volgende te lezen : "... De jeugdige vissers uit Kessenich wisten te alle tijden uit deze kuilen een rijke buit karpers en andere vissen te vangen. Deze vissen werden gewoon gevangen met de hand en geschept met het net. Hoe ging men dan te werk ? Vooreerst werd de kuil tot op een zekere Beginperiode. afstand afgebakend. Vervolgens sprongen de haantjes-voorop in ‘t water. Door te De eerste aanvragen werden telkens wroeten met handen en voeten over de ondertekend door Hendrik VANDEBOEL met de brijachtige bodem, werd het water volledig vermelding "direkteur". troebel. Deze werkwijze noemde men Hoeveel werklieden er bij het begin der "meuren". Dan kwamen de vruchten van het aktiviteiten werkzaam waren in de fabriek, vuile, maar niettemin interessante werk. hebben wij tot op heden nog niet kunnen De vissen kwamen aan de oppervlakte van het achterhalen. Oud archief hebben wij water... en men hoefde ze zomaar te nergens kunnen terugvinden. scheppen. Voorzeker een aardige manier om op een minder kunstige wijze vis te vangen." ENKELE WETENSWAARDIGHEDEN.

Met paard en kar werd de leem aangevoerd van de leemkuilen tot aan de opslagplaats voor de leem in de fa

333

HOE WERDEN PANNEN GEMAAKT ?

De ruwe leem werd geplet in een molen en dan fijn geplet tussen "walsen". Dan kwam de leem in gipsen vormen terecht waarin de pannen werden gevormd. De gevormde pannen gingen dan over een lopende band naar de "shoppen" waar ze wekenlang op rekken moesten drogen,De gedroogde materie werd daarna in de ovens getast zodat de pannen konden gebakken worden.

De stoker diende altijd op post te zijn.

Rond 1905 werd de pannenfabriek voor het eerst vergroot.

334 In september 1904 werd VAN 00STAYEN op 19/04/1945 in het concentratiekamp van Jean-Gui1laume-Hubert, geboren te BERGEN-BELSEN. HEYTHUIZEN op 31/12/1872 ingeschreven als kostganger bij SIMONS Joannes, slachter, Steenweg 119 (hotel-herberg vlakbij de pannenfabriek gelegen - huidige café International). Hij woonde in BAEXEM en was Prof. PEETERS van de Gentse universi- schrijnwerker van beroep. In KESSENICH teit, die in 1944 met Pater Van Oostayen werd hij bestuurder der pannenfabriek. geïnterneerd werd in het koncentratie- Op 1/05/1905 huwde hij met VOGELS kamp van Oramenburg-Sachsenhau- sen, Barbara, geboren te MAASNIEL op schreef over zijn ontmoetingen met hem: 07/01/1870. Te Kessenich kregen zij 2 “Vele avondwandelingen deed ik met hem kinderen : Hendrikus °15/02/1906 en en zeer veel sprak Pater Van Oostayen Leonardus °03/06/1907. over zijn plannen ten opzichte van het Op 14/04/1909 werd de familie VAN OOSTAYEN overgeschreven naar KORTES- Rode Kruis der Jeugd, dat hij in zijn hart SEM, Kapitelstraat. droeg, een werk waaraan hij hing met al de Hendrik VAN OOSTAYEN, zijn zoon, krachten van zijn schone ziel. In hem heeft studeerde later in TONGEREN, werd het Rode Kruis der Jeugd van België een priester en trok als missionaris naar het stralend voorbeeld van zijn leuze inter toenmalige Nederlands-Indië. arma caritas, en ook een machtig patroon." Bij zijn terugkeer werd hij aalmoezenier van het Rode Kruis. Hij overleed

Pater Van Oostayen was, samen met se- kretaris-generaal Louis Picalausa en natio- naal voorzitter Jean Ghilain, ongetwijfeld één van de meest bezielende figuren van het Jeugd Rode Kruis tijdens de tweede wereldoorlog. 40 jaar geleden - op 19 april 1945 - kwam hij om het leven in het kon- centratiekamp van Bergen-Belsen, en het is zeker gepast om als “in memoriam” aan de hand van enkele getuigenissen een por- Pater Van Oostayen. de aalmoezenier van het tret te schetsen van de toenmalige aalmoe- Jeugd Rode Kruis tijdens zenier van het Rode Kruis. de tweede wereldoorlog Pater Van Oostayen werd geboren in 1909, en trad reeds op jonge leeftijd toe tot de Je- zuïetenorde. Gedurende acht jaar verricht- te hij missie-apostolaat in het toenmalige Nederlands Indië, en bij zijn terugkeer werd hij aalmoezenier van het Belgische Rode Kruis. Hij zou zich daarbij vooral gaan wijden aan de jongerenaf- deling... 335

336

OVER DONATUS DE "DONDERPATROON" (en ook over Kinrooi)

Even oppassen. Het "Romeins Martelarenboek" vermeld 18 heiligen van die naam. Maar Migne in zijn En "Dictrionnaire Hagiographique" komt tot 29 ! alsof dat alles niets was vermelden "Les petits Bol 1andistes" er nog tien maar. Allemaal heiligen, allemaal Donatus. Om van Donata's te zwijgen..

Toegegeven: het is meestal heel weinig wat men weet. Er is een bisschop van Arezzo in Toskane, onthoofd in de 4e eeuw. En er is een Boergondiër uit de 7e eeuw als bisschop van Besanjon gestorven in 660.

De anderen ? Martelaren, verspreid over het hele romeinse rijk.

Onder deze onbekenden moeten wij onze gaandeweg veel sporen van het vroege "donderpatroon" zoeken. Het vroeg lang kristendom, inscripties die wezen op speurwerk naar zo'n man in officiers- terme kristelijke begraafplaatsen, ook op en met die bliksems in zijn hand, die hij verering van bijgezetten als martelaar. zopas uit de hemel scheen geplukt te hebben.. Een zekere Antonio Bosio ging kritisch Het is aandoénlijk hoe talrijke auteurs, te werk, maar toen de goede man in 1629 meer vroom dan geleerd, erin slaagden hele overleden was, was het hekken snel van boekjes te vullen met verhalen alsof zij de de dam. man haast persoonlijk hadden gekend.. Een soort Sebastiaan en vooral een wonderdoener. Stoer. Onverschrokken. Het heeft zo willen zijn dat de jacht op relikwieën oud is. Men had vroeger natuurlijk geen autentieke afbeelding geen "tekening, geen 1 ichtdrukmaal" zoals Gezelle het zelfs nog niet had van zijn moeder.. Dan maar stoffelijke resten.. Want méér was er niet.. Even aandoénlijk zijn dan vaak die attesten bij kistjes en doosjes en vooral die grote rode lakzegels. Die zegels zijn echt en het gelóóf van wie ze aanbracht even groot. Maar lichtgelovigheid bestaat ook al veel langer dan vandaag. En kritische zin is veelal van de laatste tijden. I Het spoor van de donderhei1ige begint in de katakomben te Rome: de grote leverancier van relieken. In de 16e eeuw zijn die grote begraafplaatsen buiten Rome herontdekt. Men vond er

337 Het werd een rage graven te plunderen en de bruikt te hebben, den drie uren langen weg inhoud over heel de wereld te versprei den. naar Münstereifel te voet afleggen" .

Zo zijn er dan in 1649 ook relieken van een mannelijke heilige, een Donatus. Een geschenk -zegt men- van kardinaal Zo staat het geboekt. De reputatie was Ginetti aan pater Ballorus. gevestigd en hoe dichter oij Münstereifel Een cederhouten kistje met het hoofd erin, hoe vaster. Naast de Jezuïeten waren het vijf hele en een halve tand, zes of zeven vooral de Capucijnen die de devotie grote en veel kleine beendern, wat as, een verspreid hebben. Dat deze Donatus patroon graflampje, een gebroken flesje met is van Aarlen komt door hen. Het scheen ook bloedsporen, drie grote ijzeren ringen, een daar heel graag te bliksemen in hun onbekend voorwerp en de dokumenten waarin hooggelegen klooster. werd bevestigd dat dit alles de inhoud was Vandaar. Het heeft ze wel veel werk gekost van een martel aarsgraf. een reliek uit Münstereifel te pakken te krijgen. Het lukte ten slotte langs de Nu wilde het zo zijn, dat de Jezuïeten in jezuïetengeneraal te Rome, maar ze moesten Münstereifel bij Bonn een kollege aan 't beloven niet verder te "delen". bouwen waren en pater Ballorus bestemde het Onder bedevaartsoorden kan er ook kistje voor hen. konkurrentie ontstaan ! In 1652 kwam een broeder Hannot ermee aan. En nu komt het ; niet zover hier vandaan.. Meer nochtans dan Münstereifel werd Aarlen Op 30 juni 1652 zou er een plechtige het centrum van de verering. processie met de relieken optrekken van Met veel prentjes, boekjes, beelden, Euskirchen naar Münstereifel en pater litanieën, broederschappen.. Henricus Heerde zou alles leiden. Het zag er Maar zonder "relieken". De twee bezitters al heel vroeg op de dag naar uit dat het stonden niets meer af en in Rome had men vreselijk slecht weer zou worden. De pater doodeenvoudig niets meer., het graf was begon dan maar heel vroeg aan de H. Mis, maar leeg.. die was nauwelijks begonnen of er brak een Rond 1800 werd daar hier en daar toch wel meer vreselijk tempeest los. "De priester stelde een mouw aangepast. zich zelven en de aanwezige gelovigen onder En Geistingen, bijvoorbeeld, bezit/ bezat die hoede van de H. Donatus en koos hem tot een Donatus-relikwie. bijzondere beschermer. Zijn vertrouwen werd op een zware proef gesteld. Het zal de jonge lezer verbazen te vernemen Terwijl hij zich op het einde der H. Mis dat iedere parochie nog een eeuw later er op omkeerde om den zegen te geven, sloeg de uit was relieken te bemachtigen. Zo was het bliksem in de kerk, rukte er steenblokken eeuwen en eeuwen geweest en de pastoors los, verbrandde het altaarlinnen, trof den noteerden fier en vlijtig mogelijke nieuwe priester en overdekte hem met brandwonden. aanwinsten. Men vindt dat terug in alle Half verlamd en als van een inwendig vuur parochieregisters. In mijn jeugd was er nog verteerd werd hij weggedragen, doch hield voortdurend na de H.Mis "relikwie ter ere van niet op de hulp van den H. Donatus in te de heilige dit of die". Verleden tijd. roepen. Dit gebed vond verhoring. De pijnen verminderden, de voeten kregen hun kracht terug en nog denzelfden morgen kon hij, zonder eenig geneesmiddel of ook slechts spijs ge

Verleden tijd ook dat "Sint Donatusklok- je" van Kinrooi geluid bij onweer. En tot .. ergernis van de buurtdorpen: ze jagen het bij hen weg en zij zitten ermee!

338 Is dit direkt in verband te brengen met Sint Naast Birgitta, op de staldeur, had Donatus? Donatus zijn plaatsje in huis. We menen van niet. Klokgelui heeft sedert Een huis met veel hout. En strodaken.. En onheuglijke tijden geheten "de boze vijand" op wat leren emmers als brandweer!.. de vlucht te jagen. Het volksgeloof wilde dat klokgelui tegen de gevaren van het onweer beschermde zover het te horen was. Zo stond het vroeger soms op de klokken zelf. Donatus

(de 3 kleinzonen van Koels Naardje) Op een klok in Haarlem uit 1375: Wij waren met zijn drieën: Donaatje, Naat en grote Don: grootvaders naam, om na te vieren, zoals dat vroeger eenmaal kon.

Donaatje zou straks gaan studeren, kollege lopen, leren wijs. Hij is, met twaalf, Hiernè gaan leren: een tram reed hem tot stof en gruis.

Don is getrouwd in grote stede, waar schepen meren vroeg en laat. Hij werd niet oud; 't is wat geleden dat voor zijn ziekte was geen raad.

En Naat, de laatste, zal verdwijnen zonder

dat iemand naar hém heet. In weer en onweer zal verkwijnen de naam, H. Janssen-Aerts geeft in zijn "Aantekeningen niet-nieuw, zoals 't nu heet. over het verleden van Kinrooi"(1) een beschrijving van de drie klokken: de grootste is een Mariaklok; de tweede vertoont Sint Jozef, Wenen, op de feestdag 7.8.84 het Kindje Jezus en "een beeld van een heilige Donaat Snijders, o.s.c. met boek en waterkruik"; de kleinste is een Mar' tinusklokje. Een heilige met boek en waterkruik: het kan geen martelaar uitbeelden. Wel een "pelgrim". Maar NOOT alleszins, zo zagen we hierboven, kunnen tenslotte alle klokken dienst doen als middel (1) "Aantekeningen over het verleden tegen onweer. Het was alleszins een merkwaardig van Kinrooi" H. Janssen-Aerts, p.62. gebruik.

Zoals dat ook de "Kruidwis" was, gezegend op O.L. Vrouwhemelvaart (in het vuur te verbranden bij hevig onweer). Mengelingen, wellicht, uit oeroude tijden, van geloof en bijgeloof bij mensen die zich zo vaak klein en zwak voelen, vooral bij losgebarsten natuurelementen: " water en vuur: ze zijn niet te beschrijven!"

339 Honderd jaar geleden:

SCHUTTERSFEEST AAN DE MAASBRUG TE MAASEIK IN 1889

Op 29 juni 1889 werd de nieuwe brug over de Maas tussen MAASEIK en ROOS- TEREN plechtig ingehuldigd. De brug verving de veerpont die in 1841 in gebruik was genomen. Te Maaseik werden er drie dagen lang feestelijkheden georganiseerd. Op zaterdag, 29 juni was er een in- ternationale wedstrijd voor schutte- rijen, zondag, 30 juni een groot muziekfestival met 31 maatschappijen en op maandag, 1 juli een prijskamp voor reisduiven en een groot volks- feest. Onze aandacht gaat vooral uit naar het schietgebeuren.Dit had plaats om 10 uur 's morgens en er namen 29 schut- ten jen aan deel. Aan het station ven Maaseik werd verzameld ter hoogte van het lokaal der inrichtende handboogmaatschappij. Daar vertrok de optocht richting markt en stadhuis, waar de erewijn werd aangeboden door burgemeester Ferdinand VERKISSEN. De wedstrijden zelf begonnen omstreeks 11 uur. De 29 ingeschreven schutterijen vinden wij terug in het programma hetwelk wij hierbij gedeeltelijk afdrukken. Wat betreft de deelnemende schutte- rijen uit de huidige fusiegemeente KINROOI, vallen ons twee zaken op . Vooreerst vinden wij onder het nummer 11 "Kinroy St.-Gerlachus" terug, een schutterij die heden niet meer bestaat en waarover ons praktisch niets bekend is. (1) Onder nummer 24 vinden wij "Kessenich

St.-Paulus" terug, een benaming die wij nooit eerder zijn tegengekomen. Wordt met deze schutterij de huidige "Breidelzonen" bedoelt, die na hun afscheuring van St.-Martinus onder BRONNEN: deze naam gestart zijn ? Zo ja, wanneer en waarom gebeurde dan de naamverandering ? Wie kan hier klaarheid brengen ? nota (1).

in 1930 wonnen het drietal SEGERS - lEEUWEN en KWASPEN de eerste prijs met de Compagnie St.-Gerlachus op het schuttersfeest te NEEROETEREN, ______Werner SMET. 340 1989: bij de 160e verjaardag van zijn geboorte...

JAN MATTHIJS BALLINGS (Hamont 1829 - Kinrooi 1911)

Op donderdag, 3 januari 1980 verscheen in het dagblad "Het Belang van Limburg" een uitvoerig en interessant artikel over J.M. BALLINGS onder de titel "150 jaar geleden werd J.M. BALLINGS geboren." Ondertitel : "Schreef elke week Maeseycker Weekblad vol gedichten." Die ondertitel is wel wat overdreven... Men leze verder. Het goed gedokumenteerd artikel is niet ondertekend. Onze nasporingen naar de auteur ervan leverden tot dusver niets op. Wij willen hem van hieruit in ieder geval alvast bedanken, nu wij deze Kinrooienaar-in-zijn-1aatste-jaren gepast wensen te herdenken. Daarom veroorloven wij ons dit artikel in zijn geheel over te nemen. Met dank nogmaals aan auteur en dagblad. Wij zouden iets dergelijks kunnen aaneenrijgen zonder deze overname, maar het leek ons zo best om onze kringleden met de man in kennis te stellen.

We zouden JAN-MATHIJS BALLINGS (gebo- ren in 1829 te HAMONT en gestorven in 1911 te KINROOI) de vergeten Limburgse dichter kunnen noemen. Ballings was bedrijvig met de pen in de tweede helft van de 19e eeuw. Toen verschenen wekelijks lange gedichten van hem in het "Maeseycker Weekblad", dat in die jaren in onze gouw de "Katolieke en Vlaamse belangen verdedigde" (zoals dat heet). Een eerste gedeelte van Ballings poëzie werd samengebracht in de bundel "Zure en zoete herinneringen" ,(1865-1890). Aangemoedigd door het sukses van deze uitgave (1.500 boek- jes, waarvan de opbrengst naar de missie van pater FRENCKEN - zijn schoonbroer - ging), gaf J.HOUGAERTS van het "Maeseycker Weekblad" een tweede bundel uit, getiteld " Het Flambeeuwke"(1865-1900). Ook dit werk was een verzameling van "ernstige en koddige" gedichten. Iemand die nog heel wat over de volkse dichter Ballings weet te vertellen, is Mathieu SCHOOFS, rustend onderwijzer en oud-burgemeester van Kinrooi.

341 De moeder van Schoofs, Françoise Ballings, Ballings, recommencez, klonk de was immers de dochter van dichter Ballings, stentorstem van de leraar. die de herfst van zijn leven doorbracht te En Ballings, niet wetend waar óf de fout óf Kinrooi in de bakkerij en winkel van zijn het sukses lag, herhaalde nog een beetje dochter, gehuwd met Hubert SCHOOFS. Daar harder: "ma-is le blé". leerde Mathieu Schoofs zijn nonkel « uiteraard goed kennen. Jan-Mathijs Ofschoon zeer begaafd, ging hij na zijn Ballings, die in de volksmond "Thijske" filosofische studies niet verder daar hij genoemd werd, had twee gezworen kameraden er meer voor voelde met de Teuten naar te Kinrooi, nl. de oude koster SEGERS en de Holland te trekken om er de "rijke boeren Heer Van ESSER. In Kinrooi noemde men dit en boerinnen" te bezoeken en koopziek te trio: de H.Drievuldigheid. praten met kostbaarheden als daar waren Deze mensen, aldus Mathieu Schoofs, hielden fluweel glanzend laken, zacht ruisende en er een blije levenskunst op na. Steevast kleurrijke zijdestoffen uit Frankrijk, dronken ze elke dag om 11 uur 's morgens hun vederlicht en sneeuwwit kunstwerk,enz. borrel en om 6.00 in de namiddag hun pintjes. Dat ging zo het hele jaar door, Na zijn huwelijk kwam hij naar Ton- gerlo winter en zomer. Ballings had altijd een om er een grote boerderij te bouwen en uit klein potloodje bij, dat zat verstopt in te baten. zijn vestzakje. Daarmee schreef hij zijn Hij had vijf kinderen waarvan er twee jong gedichten. Trouwde iemand, of werd een stierven. Zijn oudste zoon, Martinus, gouden bruiloft gevierd, dan ging men naar wiens buitengewone vaardigheid op het Ballings envroeg men hem "Thijske, maak klavier (piano) hij fel bewonderde, ging daar eens een gedicht over". En dat deed de naar de Jezuieten. man dan met plezier. Het hoeft niet gezegd Hij schreef een hele reeks gods- te worden, aldus Mathieu Schoofs, dat dienst-pedagogische werken en was vele Thijske te Kinrooi goed gezien was. jaren hoofdredacteur van de Bode van het Hij praatte met iedereen, had altijd goede H.Hart. luim (ik heb hem nooit kwaad gezien) en nam Zijn oudste dochter, Joséphine, trouwde het leven van de blije kant op. met de H. LANGENS van Tongerlo en werd moeder van de "stukgelezen" Jaak LANGENS. OP STAP MET DE TEUTEN. Een andere dochter, Françoise, woonde te Kinrooi, waar ze gehuwd was met Hubert SCHOOFS. Bij de dood van zijn dochter Joséphine, gestorven in 1894 op 24-jarige leeftijd, kwam Ballings naar kinrooi waar hij 17 jaar later stierf in de gezegende leeftij van bijna 83 jaar, op zaterdag 1 Jan-Mathijs Ballings werd geboren te november 1911. Hamont op 13 december 1829 en stierf te'Kinrooi op 1 november 1911. VERTELLEN EN DICHTEN. Tussen deze twee plaatsen speelt zich het alleszins gevarieerde leven van deze levenslustige schrijver af. Na de lagere school te Hamont gevolgd te hebben, liep hij college te Weert, het naburig Nederlands-Limburgse grensstadje. Vandaar trok hij naar St-Roch om er zijn Wijlen August CUPPENS, de priesterdichter humaniora te voltooien. Uit zijn van vóór de eerste wereldoorlog, tekent collegetijd herhaalde hij later graag het Jan-Mathijs Ballins als een door en door sukses dat hij oogstte met het foutief gemoedelijk en vredelievend mens, een voorgedragen Frans gedicht, waarin het vers typisch produkt van de vriendelijke, voorkwam: "mais le blê";waarvan hij met voorzichtige, fijn-beschaafde en brio tot groot jolijt van de klas maakte: praktische burgerij van Noord-Limburg. Een "ma-is le blé". man waarin de felheid van het Zuidnederlandse bloed

342 getemperd werd door zijn omgang met de koelbloedige flegmatieke Hollanders. De bewering als zou Ballings te Ton- gerlo een grote boerderij hebben uitgebaat, is waar in die zin dat hij het hele bedrijf aan de goede zorgen van een paar knechten en een meid overliet, terwijl hijzelf een bloeiende wijnhandel dreef. Dat hij in zijn jonge jaren "op commerce" ging in het naburige Holland, blijkt niet alleen uit de beschrijving van Cuppens die spreekt van een degelijke koop- manswelstellendheid , maar ook uit zijn gedichten :

Waar zijn die schone dagen, Dat wij te Valkenswaard de witte toren zagen, Van ons geboorteplaats ? Hoe vrolijk en hoe blij, verlieten wij alsdan die 1i eve Mei eri j... Uit de aanhef van zijn lofzang aan de boekweitkoek kan men eveneens opmaken dat hij, vóór zijn vast verblijf te Tongerlo, een trekkend leven leidde: 'k Heb in dorpen en in steden, Rond gereisd en "geroleerd", Thans als boer heb ik zijn zeden en zijn keuken bestudeerd.

Cuppens heeft persoonlijk kennis gemaakt mat Ballings, met "Thijske" zoals hij in de wandeling genoemd werd, toen hij al oud van dagen was en niet meer dichtte. Ballings woonde toen te Kinrooi in het "witte huis" waar voorheen de "Welvaart" gevestigd was en waar momenteel het restaurant Elckerlyc (Janssen-Stevens), Dorpsplein 2a, kinrooi, gevestigd is. In Kinrooi was Ballings graag gezien door jan en alleman en vooral aanbeden door zijn kleinkinderen, hij was een aangenaam verteller en wist op zijn oude dag wondere verhalen uit de oude doos te toveren. Ja, Ballings was een geestigaard en hield van grappige en leuke dingen.

343 JAGER EN HUMORIST.

Ballings hield ook van de jacht, hij was een verwoed jager. Gebeurde het soms dat hij thuiskwam met een lege "weitas" dan kon je dat al van ver aan hem horen. Hij stapte dan weliswaar even stoer en welgemoed door de dorpsstraten, maar riep dan al van ver als hij de huiselijke woonst naderde: "Francoo...Francoo..." zodat zijn huisgenoten, al voor dat hij binnen was, wisten dat hij niets geschoten had.

Ballings speelde niet alleen piano, maar hij werd ook vaak aangetroffen met de "vedel". Hij nam dit instrument graag mee als hij op bezoek was bij de dorpspastoor. Ja, Ballings was een vrolijke flierefluiter die overal rondom zich een blije sfeer verspreidde.

Ondanks het literair tekort, dat hij zelf maar al te goed aanvoelde, is Ballings de beste "uitspreker en zegger" van het Kempenland der jaren 1865-1890 geweest. Want hij was een dichter bij Gods genade. Als hij vrij en onbelemmerd uit eigen gemoed dichtte aldus A.Cuppens, waren dat telkens meesterstukjes van fijgevoelige en

gemoedelijke poëzie. Als Kempens volksdichter beschreef Ballings de eenvoudige dingen van elke dag en hij deed dat met de fijne humor die zo eigen is aan de Kempenaar. Niet minder dan 35 jaar werkte Ballings mee aan het Maeseycker Weekblad. Zijn beste bundel,"Zoete en zure Ballings schreef over al deze dingen op een herinneringen" bevat een samenvatting van speelse, spottende, luimige of meewaardige de beste werkjes die hij naar het Maeseycker wijze; nooit was hij kwetsend of triviaal. Weekblad opstuurde. Vindingrijk als In die magere jaren van 1865 tot 1890, toen er Ballings was, vond hij telkens weer een voor heel de Maas-en Kempenstreek slechts één bijzondere gebeurtenis om die de lezers van blad bestond, zorgde Ballings regelmatig voor het blad in dichtvorm aan te bieden: gezonde, ontspannende en opvoedende lektuur. bruiloften, dorpsfeesten, jaarwisseling, Op die wijze heeft hij beslist veel politieke feiten, overlijdens, de bijgedragen, aldus A.Cuppens in de Tijdspiegel inhuldiging van de tram, de van 1956, tot de verdediging van de katolieke buitenissigheden van de toenmalige mode, en Vlaamse belangen van onze gouw. enz.

344 WEL EN WEE ROND HET TONEELLEVEN VAN OPHOVEN (vervolg)

Vallen en opstaan... Boven van links naar rechts : SCHROOYEN Christ, BARTELS Jan, HOEDE- MAKERS Jean, SILKENS Jaak, HORNIKX De oorlog was voorbij en had diepe sporen Mathieu, HOEDEMAKERS René, MOONEN nagelaten. De toneelclub had harde klappen Mathieu, HOEDEMAEKERS André en VAN moeten incasseren. "Hand in hand" was IMMISSEN Pierre. zwaar gewond, maar nog niet dood. Enkele (Kleine in het midden is onbekend) Onder oud-gedienden aangevuld met jonge : HOEDEMAKERS Arthur en BOONEN Lucien. beloften trachtten de toneelwagen terug Helaas voor Hand in hand was ook dit liedje aan 't rollen te brengen. Onder de maar van korte duur. Louter door stimulans van SCHROOYEN Christ werden weer misverstand was de toneelclub eens te meer mooie resultaten geboekt. De opvoeringen het kind van de rekening. Zoals in het die nog goed in het geheugen liggen waren: verleden werd beroep gedaan op de symfonie Hoera, wij trouwen - De vuurman - Het van de fanfare. Voor enkele mensen leek het wonderkind en het best vertolkte stuk: overbodig om bij iedere opvoering een "Het Gouden Recht". uitnodiging te richten aan het adres van Deze groep nam ook vaak deel aan allerhande de fanfare. Onder de leden van de beide festiviteiten. verenigingen werd tussen pot en pint eenparig besloten geen uitnodiging meer te Deze foto werd genomen tijdens de Gouden sturen, noch schriftelijk noch mondeling. Bruiloft van de echtelingen Zodra een toneelopvoering was, dan hoorde MUYZERS-CLAESSENS in 1945. de symfonie er automatisch bij. Wij zien de witte vlek op de hoed waarop geschreven stond : "De lustige Vagebonden".

345

De vroede vaderen van de fanfare, die door vergetelheid niet waren ingelicht en natuurlijk niet op de hoogte waren van deze overeenkomst reageerde stekelig. Zij verdachten de toneelclub van onfaire handelingen. Pastoor AERTS die maar een klok had horen luiden, kwam meteen de levieten lezen.

Het spel zat op de wagen, 's Zondags s'morgens kon men op het aanplakbord aan de kerk de volgende mededeling lezen :

AAN DE INWONERS VAN OPHOVEN

Het bestuur van de fanfare "de Ophover Zonen" tekenen hardnekkig protest aan tegen de loense handelswijze van de toneelclub "Hand in hand", daar zij geen enkel bestuurs- of werkend lid gevraagd hebben voor hun medewerking.

Men laat het publiek oordelen.

Het bestuur.

Dat was de druppel die de emmer deed overlopen, wat ook meteen het einde betekende van "Hand in Hand".

346

347

348

349

HET JAAR 1953.

Vissen is een vroom vermaak Schenkt rust na zware taak Vissen maakt het leven zoet met vangst in overvloed.

Dat is wel waar, maar er hoort wel wat boter bij. Kost wat kost trachtte enige jeugdige leden van de vissersclub "Hoop en Geduld" daar iets aan te doen. Om hun magere clubkas weer op peil te brengen, kwamen zij met een

lofwaardig initiatief naar voor. Zij opteerde een toneelvoorstelling ten beste te geven. Aangevuld met niet-leden Jan, HENDRKX Jan, VAN IMMISSEN Pierre, van de visclub werd een groep samengesteld BARTELS Jan en FRANSSEN Jef. die deze uitdaging aanvaardde. Ondanks Door de talrijke aanmoedigingen die ze in onervaren acteurs behaalde zij met de ontvangst mochten nemen, waren zij tragedie "Als mijn vader nog leefde" een voldoende gemotiveerd om het toneelleven knap resultaat. Regisseur Arthur nieuwe impulsen te geven. Dat het ernstig HOEDEMAEKERS mocht terecht met fierheid was, bewezen ze door het heroprichten van terugblikken op de prestatie die ze voor de toneelclub. het voetlicht brachten. Deze acteurs waren Onder de naam "Hand in Hand" werd in 1954 : HOEDEMAEKERS Tuur, VANTHOOR Willy, gestart met een degelijk gevuld programma. GIELEN René, VAN AKEN Jean, MEERTEN De toneelavond werd ingezet met het knotsgekke blijspel "Het Kalf". Na de pauze een spannend spionagespel: "Het Atoomgeheim".

350 Gestuurd door die succesrijke start was de ANDERE TIJDEN, ANDERE ZEDEN. ambitie duidelijk merkbaar. De belangrijkste stukken uit het repertoire waren: Op Moeders Graf-Heb ik mijn kind De Golden Sixties waren aangebroken. gedood. Johan als Rentenier. Het Wonder De steile opkomst van T.V., auto's, Kind. ruimtetuigen en allerhande technische snufjes overrompelde de moderne mens. Het IN HET ZONNETJE. tijdperk van "The Beatles" en hun rebelse tegenhangers "De Rolling Stones" was volop Hoedemakers René (alias Neer van Sjoor). bezig. De mens leefde in een roes van Neer is jarenlang actief geweest bij het welbehagen. Het publiek was verwend Ophovertoneelgezelschap. Een speler die de geraakt. Trouwens wie wilde nog in een kunst bezat om het publiek naar zijn hand muffe zaal op keiharde klapstoeltjes te zetten. Zijn mimiek en timing waren zitten. Van toneel was in Ophoven geen onevenaarbaar. Ondanks zijn natuurtalent sprake meer. Het is toen lang, heel lang als acteur kon hij niet worden ingezet in stil geweest. Maar geleidelijk was er een dramatische opvoeringen. Het etiket dat kentering te bespeuren. Men begreep dat het hij opgekleefd kreeg na zijn diverse leven toch iets meer te bieden had, dan een optredens in blijspelen, als naieve natje en en droogje. De mensen begonnen uitbundige grapjas heeft hem altijd parten meer belangstelling te tonen voor gespeeld. Heemkunde, en de gewone dingen om zich Neer is al jaren van ons heen. Maar in onze heen. herinneringen blijft hij voortleven als een geniaal, talentvol "Wonderki nd". JONG GELEERD IS OUD GEDAAN.

Door toedoen van Mevr. Gevers (Juffrouw Van Immissen) werd in 1977 het jeugdtoneel opgericht. Hun voornemens waren elk jaar een voorstelling ten beste te geven. Onder haar regie is dat tot op heden aardig gelukt.

Wij werpen even een blik op hun re- pertoi re:

1977 : De houthakker van Sinterklaas. 1978 : Hildekind. 1979 : De Woudkoningin. 1980 : Sint in het kabouterland. 1981 : In het land van Koning Padou- ras. 1982 : Prinses Ankie. 1983 : De betoverde Prinses. 1984 : De geheimzinnige Hoed. 1985 : Snelvoetje. 1986 : Koningskinderen van de Ruimte. 1987 : Geen Kabouters op de Maan. 1988 : Edelhart en de Kristallen Berg. 1989 : De ringen van Neptunus. Door een goede organisatie en het beschikken over een aangepaste zaal, heeft er veel toe bijgedragen dat de oude liefde voor toneel uit zijn diepe slaap werd

wakker geschud.

351 r -

Hand in Hand Ophoven bouwde zelf nieuw lokaal

HET IS DÓÓDSIMPEL” IN OPHOVEN KINROOI — Dóódsimpel”. Dat is de titel van een komische triller van Jack Popplewell die de toneelvereniging ,JHand in hand” op 21, 22 en 26 december op de planken brengt in de Ophovense fanfarezaal. De regie is in handen van Jos Ruiten van Dunst Adelt” uit Geistingen, terwijl de rollen vertolkt worden door: Liza Lamberigts, Jef Smeets, Renate Gielen, Chris Bittremieux, Jos Gielen, Karel Stassen, Wim Van Kevelaer, Mathieu Coolen en Rita Hendrikx. Yolande Sleven is voorzegster en Ruth Haeldermans en Els Ruiten zorgden voor de grime. Het decor werd ontworpen door Jos Ruiten en in elkaar getimmerd door Leo Heussen, Cor Van den Ecker en Bert Jaeken. Tonny Vandenberg zorgt voor de foto’s en de muziek terwijl Marcel Vanthoor de belichting voor zijn rekening neemt. De bandmontage wordt verzekerd door Erik Verlaek en Tiny Pepets tenslotte zorgde voor de kostumering. Reserveren voor één van de vertoningen kan gebeuren op tel. 011156.50.52 elke dag tussen 18 en 21 u. K.P.IJ.L.

352

Deze vereniging laat niets aan het toeval over, zij zijn uitermate goed gestruktureerd met degelijk uitgebalanceerde statuten. De acteurs volgen sedert enkele jaren toneel- voordracht en dictielessen. Meerderen onder hen behaalde al een getuigschrift. Met vakbekwame regisseurs beurtelings Jos RUTTEN en Fons THIJS is gebleken dat "Hand in hand" Ophoven wind in de zeilen heeft. De jonge toneelclub staat weer in volle lentebloei. Wij wensen dat deze bloei voor de toneelkring goede en gezonde vruchten zullen voortbrengen.

Bronnen : Maas- en Kempenbode 't Limburgs Volksblad 't Bazuintje De Troubadour (K.S.A.)

Jos SMEETS.

TONEELCLUB

HAND IN HAND

OPHOVEN HEROPRICHTING VAN DE TONEELCLUB. 1980

Eindelijk was het dan zover. Op 3.10.80 werd de toneelclub "Hand in Hand" heropgericht. Blijkbaar is de derde keer, goede keer. Het bestuur in 1980 zag er uit als volgt: ERRATUM : Voorzitter: Rutten Willy. Ondervoorzitter: Van Immissen Ghislai Op blz. 291 van Jrg.8 nr 1-2 moet een ne correctie aangebracht worden, nl: Secretaris: Bittremieux Chris. Het rechte spoor (1938) moet vervangen Schatbewaarder: Verlaek Erik. worden door het toneelstuk "Het Leden: Michiels Lowie. schooiertje" (met Gust Van Esser in de ______Pepels Tiny. ______hoofd- rol). ______353

S.O.S. MAASLAND IN HANDEN VAN GRINDBOEREN ?

Al jaren is er bij ons geen zinnig mens, die niet ongerust is rond al die praat over grind en grindwinning. De laatste tijd bereikten ons weer eens alarmerende geruchten rond "Kessenich, een eiland ?". Zo verwoordde het 't Pallieterke van 2 augustus 1989, kort en kernachtig :

Wat minister Waltniel bezielt, mag Joost Gaat Limburg dit eens te meer nemen ? Wij weten. Maar als de man zijn zin krijgt, valt hopen van niet. Veel te veel natuurgebied het grootste gedeelte van het Maasland in is al prijsgegeven. de grijpklauwen van de, meestal Hollandse, grindboeren. De grindbaronnen zullen onder onze lezers En is de Maaslandse gemeente Kessenich wel niet veel "fans" (meer) hebben. Ze zijn binnen afzienbare tijd een eiland. Waltniel trouwens met de fameuze nabestemming ook heeft namelijk voorgesteld aan de Vlaamse niet onverdeeld gelukkig. regering om het gebied "De boterakker" WAAR BLIJVEN ONZE POLITICI ? Of, hebben we prijs te geven aan de baggermolens. Dit er eigenlijk geen, net zoals in 1839 ? terrein is een landbouwzone van ongeveer Het lijkt erop. Er werd toen veel "gesuft". 220 ha. tussen Ophoven en Kessenich. Nu nog ? En hiermee heeft de Vlaamse minister nog Het gaat om ons heem en dat van die na ons niet genoeg. Ook het 80 ha. groot komen... De lucht, het water, de grond, het natuurgebied "De Maeswinkel" moet er aan landschap: het is er om nog lang na ons te geloven. blijven. Dit alles zou geïnspireerd zijn door de Donaat SNIJDERS. ambtenaren van de administratie voor energie en natuurlijke rijkdommen, de vroegere dienst voor het mijnwezen.Deze heren zouden er geen graten inzien het ganse Maasland, of 26.500 ha. voor ontginding vrij te geven. Dit is een heel oud Geistinger verhaaltje. Ofte goed voor 400 jaar baggeren. Waarom dit Kort en goed. alles ? Vader is aan 't sterven en de zonen, samen Omdat het in het jaar 2000 gedaan is met met de ene dochter staan rond het sterfbed. baggeren in Nederland. Dan is er maar Alleen Zjang, een wéérse, is niet geen grindwinning meer. binnengekomen en is in de sjob aan 't hout houwen. Zegt zijn zuster kwaadweg tegen hem: Sjaamse dich neet ? Kóm binne. Vader is aan't sterve. Zegt de wéérse: Dét ter !

Recent nog hebben de Gedeputeerde Staten *** van Limburg besloten 200 ha. rondom Het gebeurde in Biersel. Kaat, veel Stevensweert, Ohé en Laak en Echt niet vrij kinderen en geen tijd, spoedt zich op een te geven voor ontgrin- di ng. avond nog redelijk laat over straat. Zodat het maar weer eens is van : wat in Zegt een kennis tegen haar: Kaat, woe Holland niet meer kan, moet dan maar in luipse zoe laat nog héér ? Vlaanderen. Zeet Kaat: Ich hób neet iêre tied gehad. Mér Tot meerdere eer en glorie, maar vooral deze mórge zachte ze mich dét me vader geeng centen van de grindbaronnen, want sterve. En noew gaon ich ins kieke waat ter grindboeren zijn dat al lang niet meer. gedaon heet. ______

354 Een bezongen laan...

HOEZER "GELEI" TE GEISTINGEN

Ach, hoe verheugen mij, Hélas'. La hache vous a déracinés et votre ach, hoe verheffen de chute était écrasante; et L'endroit oudere dagen mijn diepste aimable (que vous orniez de votre gemoed! luxuriant feuillage où vous nous Is er wel iemand, die 't épanouissiez un jour) n'a plus ni poésie, ni ooit kon beseffen wat gij, beauté. oud hof, mij nu zegt, mij Comme la ferme est là nue et morte nu doet? maintenant qu'on vous a arraches'. Car, Zo dichtte Gezelle in 1897, een paar jaar c'était bien par vous, o chênes'. Vous voor zijn dood, toen hij -waarschijnlijk l’origine de mes rêves les plus doux, que voor de laatste keer-, zijn ouderhuis la maison paternelle me tenait au coeur. bezocht (dat van zijn moeder), in het Vous étiez les liens poétiques auxquels beroemde gedicht "Terug": "Scheef is de mon âme était attachée; à vous je devais poorte, van oudheid, geweken.." les premières étincelles du feu sacré en moi, à vous mes premières joies Ik heb duizende gedichten gelezen, over Mon enfance s'écoulait à votre ombre et alles en nog wat. Daar was ooit een huis bij en een boom. Ik heb er nooit een ontmoet over ignorant la souffrance et les peines de la een laan, een "alleè" (vervormd tot vie, je reposais dans votre ombre "geleij"). rafraichissante bercé doucement par le vent. Tenzij dat, wat gemaakt werd door een Alors le bruissement mélodieux du tijdgenoot van Gezelle: Martinus Rut- ten, zephir dans vos feuilles toen die, in 1862 de grote laan naar zijn faisait planer mon esprit dans des geboortehuis toe, opeens niet meer sphères élevées, faisait trembler terugvond.. mon coeur d’une étrange émotion, et Hij schreef er, mijmerend, zowaar twee: een mon in het Frans en een in zijn moedertaal. Ook âme se baignait dans une douce volupté. dat is een tijdsbeeld, zoals wij het ons Mois quand l’orage approchait et niet meer kunnen voorstellen een 125 jaar menaçant et noir montait à l'horizon, later.. alors votre silence grandiose, imposant Beide gedichten verschenen, blz. 158 - 160 faisait haleter ma poitrine d' angoisse et in het boek "Ophoven en Geistingen door de de peur. eeuwen heen" in 1966. Het boek is al geruime Et lorsque pour la première fois je quittai tijd uitverkocht. En er is weer wat gebeurd ma demeure pour une terre étrangère, met de machtige eiken die, die van 1862 alors c'étaient vos branches élancées que hadden opgevolgd. . je voyais les dernières s'incliner vers moi, que je saluais les dernières du lointain. We nemen de Franse tekst ook op, meer als een "curiosum": "Les Chênes" en gaan verder Et quand exilé je retrouvais le cher met "De Eikebomen". endioitdans mes rêves, c'était toujours par vous, o chênes, entourée de votre Ou êtes-vous puissante allée de souriante verdure qua la maison chênes.. arbres a la sombre verdure? paternelle se présentait à moi. Ou donc est votre cime altiere, aux branches fortes et noueuses, qui ne craignait ni hurlements de vents ni Mais un jour je revenais tressaillant et je tempêtes? ne retrouvai plus l'allée! Et l'endroit, helas, où elle s'épanoussait un jour, qu'elle ornait de son luxuriant feuillage n’avait plus ni poésie, ni beautél

355

«

De Eikebomen

Waar zijt gij. machtige eikendreve, gij die 'k laatste mij zag donkergroen geboomt? tegennijgen, die 'k laatste Waar toch uw kruin zo fier verheven, groette uit 't verschiet. zo krachtig door elkaar geweven, die En als ik, balling, 't dierbaar windgehuil noch stromen schroomt? plekje in dromen wedervond, Helaas, de bijl heeft ze ontworteld, dan was 't door u, o verplettrend vielt ge neer en’t lieflijk eikendreven, door uw oord waar ge eenmaal praaldet, dat aanlachend groen omgeven, gij met machtig loof ommaaldet, dat de ouderswoning voor mij heeft poëzie noch schoonheid meer. stond. Hoe naakt, hoe doods ligt daar de Doch eenmaal keerde ik trillend hoeve , weder, en'k vond de dreef niet meerl nu gij zijt weggeruktl En 'toord, helaas, waar ze eenmaal Want ja, door u, o eikebomen, praalde, dat zij met prachtig loof u, de oorsprong mijner zoetste ommaalde, had poëzie noch dromen, schoonheid meerl was 't oudershuis me in 't hart Niet de bijl, maar een natuurramp gedrukt. vernielde de nieuwe, oude eikenlaan op 10 Gij waart de dichterlijke boei, juni 1977. We voegen hieromtrent een paar waaraan mijn ziel eens hing, want u strofen toe aan bovenstaand gedicht en toch had ik de eerste spranken van 't blijven daarbij opzettelijk in "dezelfde heilig vuur in mij te danken u, d'eerste trant": vreugd, die mij beving. Mijn kindsheid vloog in uwe schaduw voorbij, en onbewust van lijden en De lucht werd zwart: een laatste oordeel? 't Was in van 's levens kommer rustte ik in uw minuten-spel gebeurd! verkwikkend lommer, door 't windje De ramp wrong eiken uit de gronden; wij zacht in slaap gesust. hielden adem in, verstomden bij dit zo Dan deed het stil melodisch ruisen ongehoord malheur.. van 't windje in uw blaan, mijn geest Nu greep orkaan die, nagekomen zich hadden tot hoger sferen zweven, mijn hart machtig opgericht.. van vreemde ontroering beven, mijn ziel in zoet genot zich baan. Doch als het onweer dreigend naakte en zwart ten hemel steeg; dan deed Als men het huis thans weer benadert uw groot, ontzaglijk zwijgen, mijn boezem van beklemming hijgen, van groeten u eikjes, groen-gebladerd.- Neen, 't is niet angst, die mij in 't harte zeeg. meer een machtig zicht.. En als de storm opeens ontbroken u bulderend tegenvoer; dan deed het zwoegen uwer toppen, mijn borst van diepe ontzetting kloppen, mijn ziel Maar ooit staat weer een "machtige dreve", die er tot ontstellen door 't rumoer. twee keer wès! Voorbij een beek, weer vol van leven: een groene rust, Dan voelde ik mij ter aard vernederd, ons weergegeven.- en voor de onzichtbare macht, wier denkbeeld uw reusachtig streven mij die heimwee ooit genas. tastbaar voor de geest deed zweven, tot eerbied en tot schroom gebracht.

En toen ik de eerste maal mijn woning Geistingen, 1985 D. voor vreemde grond verliet, toen Snijders o.s.c. waren het uw hoge twijgen,

356 AFSTAMMELINGEN VAN NICOLAAS RENETTE EN GERTRUDIS BONGERS UIT CANADA BEZOCHTEN HUN BAKERMAT MOLENBEERSEL

Ongeveer vijf jaar geleden startten E.H.Donaat Snijders en Mathieu Kunnen, res- pektievelijk voorzitter en sekretaris van onze Kring, opzoekingen in verband met de emigratie naar Amerika en Canada. Hiervoor werden de bewaard gebleven bevolkingsregisters van de vier vroegere gemeenten van Kinrooi grondig gekontroleerd. Ongeveer gelijktijdig werd bij de familie Hoeken-Kunnen te Molenbeersel een oude foto ontdekt "met familie uit Amerika". Een belangrijke vondst, temeer omdat de bevolkingsregisters van Molenbeersel tijdens de tweede wereldoorlog verloren gingen door brand.

Door de ontdekking van de oude foto werd thuisbasis, werden de verschillende de interesse nog aangewakkerd om verder te aangetrouwde families uitgezocht. Daardoor speuren, een bijkomende reden was het feit kwamen we de nog levende afstammelingen op dat voorzitter Snijders een kort overzicht het spoor die we grotendeels bezochten. opstelde van de geëmigreerden uit onze dorpen, zoals we ze vonden in de Onze hoop oude brieven te ontdekken bij deze bevolkingsregisters; Hierbij niemand uit laatsten werd niet bevredigd. Wel vonden we Molenbeersel ... nog een hele reeks oude foto's. Mevr. Hoeken-Kunnen wist ons te vertellen Meer geluk hadden we toen we zochten naar dat één persoon op de foto Nicolas Renette het ouderlijk huis van Maria Gertrudis was, een broer van haar grootmoeder. Toke Bongers en de familie te Molenbeersel en Thieu "van Schreven" (broer en zus bezochten. Henri Bongers vertelde ons dat Kunnen) zouden er waarschijnlijk wel meer er een stapel brieven was geweest maar... over weten. .. dat het merendeel wel zou verloren zijn Bij deze laatsten ontvingen we een aantal gegaan bij de afbraak van het stamhuis en gegevens, herinneringen zoals ze verteld de verhuis naar de nieuw gebouwde woning. werden door hun ouders. Tevens kwamen nog Enthousiast toog hij alsnog naar de zolder enkele oude foto's boven water. en kwam enige tijd later triomferend terug Gewapend met enkele konkrete gegevens en met één brief van Nicolaas Renette, een serie vermoedens en gissingen togen we gedateerd "Barrett, den 12 February 1886" op onderzoek in de registers van de en één van zijn echtgenote, gedateerd burgelijke stand van Molenbeersel . "Powassan den 6 Maert 1922". Beide De gezochte emigrant bleek Nicolaas dokumenten betekenden een flinke stap Renette te zijn, geboren te Maaseik op 6 voorwaarts in ons onderzoek. Enerzijds werd december 1833. Hij huwde te Molenbeersel duidelijk dat Nicolaas alleen vertrok, zijn (24.06.1871) met Maria Ger- trudis vrouw en kinderen hier achterlatend, want Bongers, geboren te Molenbeersel op 2 mei zijn brief begint met : 1849. "Dierbare Echtgenood en kinderen, groot ouders en zwager". Uit de inhoud blijkt Vanaf dat ogenblik kwam onze speurtocht in tevens dat dit een van zijn eerste brieven een stroomversnelling. Omdat we er van moet geweest zijn want hij schrijft onder uitgingen dat de uitgewekenen brieven en andere : foto's stuurden naar de "... Gelief te weten dat ik van den 28

357 December in mijnen aardappelenkelder met De opzoekingen ter plaatse werden ter woon ben en dit bevalt mij zeer wel ...! tezelfdertijd verder gezet. Zo vernamen we Iets verder schrijft hij:"...Ik ben nu net dat later nog anderen uit de familie boomen aan hakken voor een huis en ik laat Renette naar Canada trokken. Een zekere ze nu bijeen sleepen, dan is het op een dag Mathijs Renette trouwde aldaar met zijn gerigt... "(1). nicht...(2). Het is dus aan te nemen dat Nicolaas zijn kroost en Molenbeersel verlaten heeft in De "verre" verwanten te Molenbeersel en 1885. elders hadden nog maar één vraag: wat is er van onze familie in Canada terecht Anderzijds kregen we, dankzij de brief van gekomen, waar leven ze en... wie leeft M.G.Bongers, de zekerheid omtrent de er nog ? woonplaats van de familie in 1922. Powassan bleek een plaats te zijn in Canada FAMILIEGESCHIEDENIS RENETTE. (Ontario). Op 28 juli 1986 schreven we naar de Canadese Ambassade te Brussel met het verzoek een instantie mee te delen tot wie Kort nadat we antwoord ontvingen van de we ons kunnen richten te Powassan om de Canadese Ambassade, vernamen we dat ons afstammelingen aldaar op het spoor te lid, Jan Renette, afkomstig van Kinrooi en komen, ongeveer een maand later deelde men wonende te Bree, sedert 1983 opzoekingen ons mee kontakt te nemen met de "Townclerk" deed naar de familie Renette. En aldaar... familiegeschiedenis die niet volledig was omdat er iemand uitgeweken was, waarvan hij het spoor niet kon terugvinden.

De drie gasten op "Schrevenhof" bij gastvrouw en -heer, zus en broer Toke en Thieu Kunnen. (Foto: Jean Hoeken.)

358 Aan tafel bij "Schreven" werd Bert Renette met vragen bestookt door sekretaris Mathieu Kunnen die daardoor zijn "dossier emigratie" weer kon aanvullen met interessante gegevens over het uitgeweken gezin Renette-Bongers. Van links naar rechts: Mathieu Kunnen, Rosalie Leyssen (echtgenote van Jan Renette te Bree), Bonnie Renette, haar vader Bert en -op de rug gezien- vrijgestelde Martine Dryvers die zorgde voor puike vertalingen. (Foto: Jean Hoeken).

Ondergetekende bezat inmiddels een dik "BACK T0 THE R00TS"! dossier met betrekking tot deze geëmigreerde tak van de familie; een In Canada groeide het verlangen de bakermat mededeling waarmee fami1ievorser Jan Molenbeersel te bezoeken. Op maandag, 14 Renette aan de slag kon. augustus laatstleden was 't zover : Bert Op 22 mei 1987 vertrok zijn eerste brief Renette (geboren 05/10/1926), zijn aan de gemeente Powassan. echtgenote Jean Reichstein (°26/05/1935) Deze kwam in goede handen, want op 15 juni en één van de vier dochters, Bonnie ontving hij een eerste brief van Bert (°09/05/1955, x Hanselmann) zetten op de Renette uit Trout Creek, een plaats met luchthaven van Zaventem voet op Belgische ongeveer 600 inwoners, zo'n 350 kilometer bodem ! De verwelkoming aldaar gebeurde van het Ontariomeer gelegen. door kontaktpersonen Jan en Rosalie Renet- Er ontstond meteen een drukke korres- te-Leyssen. We vroegen de gasten achteraf pondentie. Tot op heden werden een naar hun eerste indrukken op Zaventem: "We twintigtal brieven over en weer knepen ons in het vel... het was waar, we geschreven, fami1iekundige gegevens waren in het land van ons vader en werden uitgewisseld alsmede een hele reeks grootvader. Het was moeilijk te begrijpen foto's. maar na twee jaar hopen, plannen Jan Renette begon zelfs een cursus engels en...sparen was een droom in vervulling om het kontakt te optimaliseren. gegaan!" Het gezin Renette-Leyssen zorgden voor

359 opvang van de familie uit Canada te Bree Toke en Thieu Kunnen op "Schrevenhof" (hun en liet hun tijdens de eerste dagen kennis grootouders waren Theodorus Kunnen en maken met hun naaste familie, enkele Helena Renette, zuster van emigrant toeristische bezienswaardigheden zoals Nicolaas Renette). het watersportcen- trum "De Spaanjerd" te Temidden van het groen en de bloemen - een Ophoven, kasteel Borgitter te Kessenich, ware lusthof - werden de gasten hartelijk de grens met Nederland... Tevens werd een welkom geheten. bezoek gebracht aan een Canadees die te Aansluitend werd kennis gemaakt met het Bree woont. Deze speelde ook een oude Schrevenhof, dat vroeger eveneens bemiddelende rol bij het kontakt zoeken eigendom was van de familie Renette. met de familie in Canada. Aan een mooi gedekte tafel was het ijs snel gebroken. Er werd verteld ! Er was verwondering en bewondering over EEN "BRIK" UIT HET STAMHUIS. honderd-en één dingen: het leven wonen en werken in Canada en hier ; de hoge Het hoogtepunt voor de bezoekers was levensstandaard hier, waarover de gasten ongetwijfeld het bezoek aan stamhuis niet uitgepraat geraakten ; hun verlangen "Loverhof" aan de gelijknamige straat en hun reis naar Molenbeer- sel, enz. te Molenbeersel. Samen met een af- Geschenken werden overhandigd. vaardiging van onze kring, werd het Vanzelfsprekënd hadden ook wij gezelschap ontvangen bij zus en broer

Het gezelschap aan het stamhuis "Loverhof" (klein Lover) met v.l.n.r. : Rosalie Leyssen, Martine Dryvers, Jan Renette, sekretaris Mathieu Kunnen, Thieu Kunnen, Bert Renette, voorzitter E.H.Donaat Snijders, Bonnie Renette, Mathieu Steensels Jane Reichstein (echtgenote Bert Renette), Netje Timmermans (echtgenote Mathieu Steensels en Toke Kunnen. (Foto: Jean Hoeken.) 360 ons vragenlijstje klaar: een reeks vragen Via boerderij "Groot Lover", eveneens waarop ons tot nu toe niemand een antwoord eigendom geweest van de familie Renette had kunnen geven zoals over de emigratie doch waarvan nog maar weinig overeind van Nicolaas Re- nette, de reis van zijn bleef, werd de rondgang afgerond aan vrouw en kinderen naar Canada, de "Schrevenkapel". De oorspronkelijke kapel samenstelling van hun familie, enz. werd gebouwd door Theodorus Renette, Tevens werden een hele reeks oude foto's, overgrootvader van gast Bert die we eerder vonden bij de familie hier, Ondergetekende stelde één zijner geidentificieerd, waardoor ze bruikbaar exemplaren van het "Kapellenboek" ter worden voor ons nog te publiceren dossier beschikking en overhandigde dit aan de "emigratie". kapel (3). ★ ★ ★ Er werd ter herinnering een groet/bood schap alsmede de handtekeningen van alle aanwezigen in opgenomen. Daarna trok het gezelschap naar "Lo- verhof" of "klein lover". Vooral voor Bert Renette was het betreden van het geboortehuis van Winand Renette, zijn vader, die als kind van Nicolaas Mo- lenbeersel verliet, een erg emotioneel moment. Hij was erg onder de indruk doch tevens gelukkig dit reeds jaren leegstaand huis nog te kunnen bezoeken. De huidige eigenaars, Mathieu en Netje Steensels-Timmermans, verstrekten de nodige uitleg en bezorgden de gasten een "brik" uit het stamhuis en een "rode" vloertegel die als kostbaar geschenk werden meegenomen.

(Foto: Jean Hoeken).

Mathieu Steensels kapt een "brik" uit ZOALS ASTRONAUTEN ____ Loverhof terwijl echtgenote Netje nog een "roei plevuus" als tastbaar aandenken aan Op verzoek van de familie te Molen- het stamhuis meegaf naar Canada. (Foto: beersel regelden we op donderdag, 17 Jean Hoeken). augustus om 11.00 uur een officiële

361

Op het gemeentehuis dankte Bonnie Renette (links) voor de hartelijke ontvangst, Martine Dryvers vertaalt en schepen Beynsberger, burgemeester Brouns en sekre- taris Kunnen zijn aandachtige toehoorders. (Foto: Jean Hoeken).

ontvangst in de trouwzaal van het Dochter Bonnie dankte, mede namens haar gemeentehuis. Een gezelschap van ongeveer ouders, de gemeentelijke overheid en alle veertig familieleden werd er ontvangen aanwezigen voor de sympathieke ontvangst door burgemeester Hubert Brouns en schepen en de vriendschap die ze overal mochten van feestelijkheden Theo Beynsberger. ontvangen. Beiden heetten vooral de drie gasten uit Stippen we hierbij nog aan dat ook deze Canada bijzonder welkom terwijl schepen ontvangst voor de gasten een komplete Beynsberger teruggreep naar 1885, verassing was! Samen met de emotionele waarschijnlijk het jaar dat "Nonk Klaar" namiddag, één dag eerder, was de vertrok uit Molenbeersel. vermoeidheid van de gezichten te lezen. "Zulke mensen kunnen we vergelijken met de Zoveel positieve indrukken laten ook ruimtereizigers van nu doch met dit sporen na. Ze besloten dan ook deze verschil dat astronauten normaal altijd donderdag op rustige wijze af te ronden met terugkomen. De avonturiers van vroeger een boemel langs onze winkels...op zoek moesten wel blijven ! naar souvenirs voor thui s! De schepen eindigde met dankwoorden voor de Heemkring en speurneus Thieu Kunnen, Jan Renette en zijn gezin die fungeerde als kontaktpersoon en al de familieleden die de gasten onvergetelijke dagen hebben bezorgd. DE LAATSTE DAGEN. Na het uitbrengen van een toast en de overhandiging van enkele geschenken, werd Vrijdag, 18 augustus in de voormiddag het nog een gezellig familie- onderonsje. bezochten we de familie Bongers waar eens het geboortehuis stond van grootmoeder Bongers. Hier werden ook

362

Na de ontvangst op het gemeentehuis: het traditionele familiekiekje met het ganse gezelschap. (Foto: Jean Hoeken).

de originele brieven getoond en enkele het drietal naar hun indrukken na een week foto's uit de oude doos. België, Molenbeersel en Bree. Aansluitend een kort bezoek aan de Er waren blijkbaar moeilijk de juiste parochiekerk van Molenbeersel en het woorden voor te vinden, maat roch kregen we waarschijnlijk oudste in leven zijnde een veelbetekenend antwoord "wij zijn familielid, E.Z.Benigna die tijdelijk "thuis" gekomen! Het is het grootste verbleef in het klooster te Molenbeersel. avontuur van ons leven; zo ver van huis en Deze 86-jarige was bijzonder in haar overal zo'n spontane en gulle ontvangst. nopjes met het bezoek, had een hele resem Het is overweldigend en...we gaan bij onze vragen in petto en hoopte op verder kontakt terugkomst in Canada niet alles vertellen, met de familie in Canada. Zij overhandigde want dan staat volgende maand de rest van een self-made geschenk dat bijzonder op de familie hier!!" Nu is het jullie beurt prijs werd gesteld! om naar Canada te komen: You are welcome!!" In de namiddag werd het Openluchtmuseum te Bokrijk bezocht terwijl op zaterdag nog een "stambomer" Renette uit Duitsland op bezoek kwam.

WE VERTELLEN NIET ALLES ! Of zij niet onmidde1 lijk alles in geuren en kleuren verteld hebben bij thuiskomst, durven wij met reden betwijfelen. Het drietal was veel te gelukkig om de De goed gevulde week vloog voorbij ! ondergane vriendschap, ervaringen en Zondagmorgen werd de Canadese familie emoties alleen te kunnen verwerken! uitgewuifd op Zaventem door Jan Renette en familie. Er werden afspraken gemaakt voor de toekomst...

Toen we zelf afscheid namen vroegen we Mathieu Kunnen.

363 NOTEN: WOORDEN VAN DANK..!!!

(1) Het laatste deel van deze brief, Het zal duidelijk zijn dat dit bezoek niet waarschijnlijk één blad, bleef niet onopgemerkt voorbij ging. Een week lang bewaard. was het een grote bedrijvigheid op (2) Op de volledige familierelatie en verschillende fronten afstammelingen komen we later uitvoerig Het past dan ook woorden van dank te terug in dit tijdschrift. richten aan: Toke en Thieu Kunnen, onze (3) Waar men gaat langs onze Wegen, een leden en familieleden van de gasten die beschrijvende inventaris van de kruisen en ons opriepen tot "aktie" om dit bezoek een kapellen in Geistingen- onvergetelijk tintje te geven; Jan en Kessenich-Kinrooi-Molenbeersel en Rosal ie Renette- Leyssen die zorgden voor Ophoven door een werkgroep van de de opvang en begeleiding van de gasten; Geschied-en Heemkundige Kring Kinrooi. Thieu en Netje Steensels-Timmermans voor de ontvangst op "Loverhof"; de familie Bongers voor de ontvangst op de plaats waar eens het geboortehuis stond van grootmoeder Bongers; de Eerwaarde Zusters te Molenbeersel waar we een gezellig en interessant onderhoud mochten hebben met het oudste nog levende familielid van de Canadezen: E.Z. Benigna; het schepenkollege voor de ontvangst op het gemeentehuis; alle familieleden die tijd vrij maakten om met hun "verre" verwanten kennis te maken en ze., te overladen met geschenken! FEITEN EN ACHTERGRONDEN OVER EMIGRATIE Last but not least: twee onzer leden die hun beste beentje hebben voorgezet voor In het kader van deze bijdrage hebben we U een goed verloop en het vastleggen van uitsluitend laten kennismaken met de vele mooie momenten als een blijvende bijzonderste gebeurtenissen tijdens het herinnering. Allereerst Martine Dryvers bezoek van Bert,Jane en Bonnie Renette aan die zich op diverse plaatsen ontpopte als Molenbeersel. Zoals vroeger reeds een volleerde tolk en ook nog menig meegedeeld nemen we ons voor in de volgende overuurtje maakte! jaargang van dit tijdschrift een reeks Jean Hoeken legde veel vast op de bijdragen te publiceren met betrekking tot gevoelige plaat zodat een reeks van de emigratie vanuit onze vijf dorpen naar ongeveer 75 foto's opgenomen kunnen Amerika en Canada. worden in ons dokumentatiecentrum ! Een lijvig dossier is in uitwerking terwijl Dank ook aan de leden van de geschreven ons lid Henri Meyssen reeds een uitvoerige pers voor de uitvoerige berichtgeving ! inleiding bezorgde. Vanzelfsprekend zal Mathieu KUNNEN dan ook nader worden ingegaan op de uitwijkelingen Nicolaas Renette, zijn vrouw Gertrudis Bongers en hun kinderen. Het geheel zal uitvoerig geillustreerd worden met foto's uit de oude doos, de twee bewaard gebleven brieven, familiedrukwerk, enz. Aanvullende gegevens blijven welkom! Mathieu Kunnen.

364

ONZE FAMILIENAMEN (vervolg en slot)

De reeksen worden steeds kleiner : een v erde soort zijn de "BIJNAMEN". Om een of als andere reden toegevoegd aan een persoon, Wij een eigenaardigheid van die mens. menen hier te kunnen onderbrengen :

Blindeman iemand is de familie wel Moeskops de moeskop is een ontslagen ooit blind geweest. soldaat, die zich spoedig Buitekant eigenaardige naam. aan plundering overgeeft. Vermoedelijk naar de woon- plaats. Broeders naar familieverwantschap Breemans naar een brede= Nevels waarschijnlijk naar het omvangrijke man. natuurverschijnsel nevel Borgouns Boergondisch; uitheems? Woonde hij "nat" ? van den vreemde gekomen. Cardi naels Ooms naar het familieverband. Of van de mansnaam Omme. meer voorkomende naam maar Overmans een titel in het moei lijk uit te leggen. gildewezen, geen eigenlijk Naar een uithangbord ? ambt. Cras men legt het uit als latijn = morgen als ti jdsbepali ng. Paredis een zeldzame bijbelse Paredijs naam Decrae de kraai Penxten naar Pinksteren. Ook wel D'Haen naar een uithangbord ? Pinxten een vondelingennaam als zo Of van een mansnaam Haan uitkwam. De Zweemer zwemer = torenvalk Prineen titel in gildeverband of Drijkoningen zeer waarschijnlijk naar met karnaval. een veel voorkomend Quix uithangbord "In de drij Ko- waarschijnlijk naar een ni ngen". "kwi(e)k" iemand. Greetkens Schurgers "het graafje", volgens waarschijnlijk naar het sommigen een titel in het limburgse "sjörgen" = gildewezen. onrustig bewegen. SIangen des langen=van de lange Hertogs een titel ? of van de Schoofs naar de oogstschoof mansnaam Hartog? Schulpen naar een schelp Hurkmans naar de hurken? Soons naar de familieverhouding = de zoon. Klaps naar: klap (geluidna- Spreuwers naar de vogel spreeuw ? bootsend of gebiedende Sterkendries sterke Dries wijs ?) Schrooten des grooten=van de grote Krops naar de keel, de krop Spruyt kind, afstammeling Scheymans scheideman, een soort Langens naar: van de lange. gelegenhei dsvrederechter 365 Tegels naar een (vloer)tegel ? Binjé (men weet niet beter) Laveaux (naar de plaats Lavau ?) Hadden die al een betegelde Petit ("klein") vloer toen de rest nog op de Monsieur ("meneer") leem zat ? die de tienden Pernot, Purnot (pierlot: = kleine Tindemans ophaalt om ze in de Pier, Pierke) "tienden- schuur" te Baudui n Bertho bergen. Florquin (-quin wijst op "klein") Lecok (cocq = haan) paradijselijke naam die Leduc (due = hertog) Vanhemel Van Schabon Del guste Geloven zich houdt aan het ware geloof. Latinne (een plaatsnaam) VIaeminck VIaming Van DUITSE komaf zijn: Vleminx idem Veile naar het vel bijbelse naam Klinkhammer Verkennis naar de boom der kennis van Zontrop goed en kwaad ! Schmitz naar onze huisinsekten Ottenheim Vliegen naar de vrolijke aard: een Heilman Vrolix der meeste echte bi jnamen. Bensch Vrolyks Burckel Crombach ("kromme beek") Becker ("bakker") ★ * * Lautner ("muziekant") Nickel ("Nikolaas") Slebler Een vijfde soort zijn de ingevoerde Wagner ("wagenknecht") niet-Nederlandse namen. Wij kunnen Esser kort zijn, want ik waag mij weinig of Küpper ("kuiper") niet aan uitleg uit een andere taal ! Linder Michler Werda Van FRANSTALIGE komaf zijn de fami- 1ienamen:

de Guismé Gabez Tot SLAVISCHE talen behoren: Ignoul, Hinoul, Jehoul (waarschijnlijk naar een dorp) Babeliowski Golkowski Gerenko Modni k Roussard, wat 'roodharig' betekent Bagi (Hongaars) Debois, Dubois (van het bos) Ceresa Wachowi ak Javorni k Deferme (zoveel als ons Verhoef) Stephani (Hongaars) (De) Renette (waarschijnlijk naar een Swi stek Jaroszewski dorp) Ni vel 1e (een plaats ?) Delvaux (= del val = du val = Duval) Dodement Dupont (zoveel als Verbruggen) Hansoul Val lé Budé ("gracht") Tondeur ("maaier") Lambert Tube Uit de USA de namen: Warson Kinable Borges, beide namen duidelijk Engels.

366 Wij moeten onze onmacht bekennen - om Pepels Pergens volledig te zijn - wat betreft een aantal Peymen Prikken namen die in de bovenvermelde Pijkels kiezerslijsten voorkomen. Ons materiaal was onvoldoende om met een gerust gemoed Raemen Rakels de bevindingen voorlopig tenminste, aan Reyven het papier te durven toevertrouwen. Het gaat hierbij om een willekeurige Schaak reeks : Schaekers Scheyves Schonkeren Schoups Slechten Braekers Brebels Soors Breukers of Bruckers Sprankeni s Staeren Craeghs Stukken Colbers Stultiens Costens Croiman Teriurn Dedroog Dehing Demandt Dexters Urlings Festraets Vandenbruaene Froyen Vanderfeesten Van Esser Van Haels Geleuken Vanseer Hijts Vanreyten Indencleef (zo goed als zeker een Vanvuchelen (ws. een toponymische toponymische naam; maar wat ?) naam) Vastmans Jame Verdickt Jamers Vergoosen Jeunen Verhust Verreydt Versleegers Verwimp Voorpijl Vreys

Wampers Kirkels Kiggen Yzermans Kwaspen Zo ziet gij dat het niet zo eenvoudig Liberloo (waarschijnlijk een is... toponymische naam: Loo = bos) Ik stop voorlopig liever dan er met de pet naar te gooien. Maggen Meganck Moortgat Moubax

FILOLOGUS

367

LIMBURG 1789 - 1815 Het voorwoord is van Gaston GEENS, voorzitter van de Vlaamse Executieve. REVOLUTIE OF EVOLUTIE. Verdere inhoud : -Inleiding door J.DE SCHEPPER. Televisiebeelden hebben ons deze zomer -Industriële archeologie in het land- getoond hoe in Frankrijk de Revolutie van schap door L.DAELS en A.VERHOEVE. 1789 werd herdacht. -De ontwikkeling van de fabriek en van de Ook in Limburg werd hier aandacht aan fabrieksarbeid in Vlaanderen door besteed, zij het dan wel in de schaduw van P.BERCKMANS. een andere viering, 150 jaar scheiding der -Van industrie tot erfgoed door J.DE beide Limburgen. SCHEPPER. In de Provinciale bibliotheek van Hasselt -Fotografische opnames door G.CHAR- LIER. kon men een tentoonstelling bekijken met -Bibliografie. als titel de hoofding van deze bijdrage. Dit luxueuze boek is ter inzage in ons Dezelfde titel kreeg ook de brochure die documentatiecentrum. dienst deed als katalogus. Deze uitgave van het Provinciaal Archief en Documentatiecentrum werd geschreven door N.PAESEN en bevat 48 blz. De brochure behandelt volgende hoofdstukken : 1. Het Ancien Regime. 2. De Verlichting. KASTEEL BORGITTER TE KESSENICH AAN DE 3. Van Revolutie tot Keizerrijk 4.. ITTER. Revoluties in Limburg. 5. Het franse Bestuur. Deze brochure kwam tot stand naar 6. Kerk en Godsdienst. aanleiding van de aktie "Uitzonderlijk 7. Leven onder Frans Bestuur. toegankelijk" van het kasteel op 23 juli en 8. Leren en Geleerdheid. 20 augustus jl. Na elk hoofdstuk volgt een Werkten mee aan deze uitgave : literatuuropgave. E.H.Donaat SNIJDERS - Peter MEUSER Voor onze dorpen betekende deze periode (eigenaar Kasteel)- René RAETS - Mariet veel leer dan de afschaffing van de MAESSEN - Martine DRIJVERS en Werner SMET. heerlijkheden en de aanleg van de Naast een bundeling van wat al eerder Napoleonsweg. Ook de brochure besluit met gepubliceerd werd over het kasteel en de het gezegde dat de studie over de Franse bewoners ervan, is vooral de bijdrage van tijd in het Departement van de Nedermaas Peter MEUSER van belang. Men kan er o.m. in nog lang niet voltooid is. Over deze vernemen hoe hij het kasteel heeft scharnierperiode zou bvb. de ekonomische gerestaureerd en welke problemen er zich impakt, zoals nijverheid en belastingsdruk stelden en nog stellen. kunnen bestudeerd worden. De brochure is reeds aan de tweede druk toe. De brochure is aanwezig in ons De kostprijs ervan bedraagt 75,-fr. (+ documentatiecentrum. eventuele verzendingskosten ).

TER EIKEN,jrg.14, nr.l, 1989 - Uit de VAN INDUSTRIE TOT ERFGOED. inhoud. - Judocus SNIJ(C)KERS uit Kessenich, Dit boek werd uitgegeven door het Bestuur pastoor te HORN, Piet HENKENS (p.16). voor Monumenten en Landschappen van de - Nieuws over Kessenicher monumentjes, Vlaamse Gemeenschap. Mathieu HENKENS (p.17-20).

368 - Een vragenlijst over de relatie 1900 : het jaartal dat hij zich zo ongeveer Borgitter - Neeritter, Piet HENKENS als eindterm voornam. (p.27-31). Dit omvangrijkste deel van het boek : tot - Malbroek begraven, Frans PARREN blz.117 is een soort van "reges- tenlijst", (p.34-35). af en toe zelfs opgeluisterd door de - 150 jaar Limburg, Mathieu HENKENS en afstamming van een echtpaar dat in dat of dat Frans PARREN (p.36-38). jaar trouwde. - 't Maasland en het Grind, Frans PARREN Het is vooral interessant voor navorsers van (p.39-45). de stam. Het verband kon uiteraard niet - Boven de zeventig, Pierre NAUS (p48-50). dikwijls gelegd worden, maar hier vindt de - Uit de oude doos, Mathieu HENKENS (oude vlijtige opzoeker al een hoop gegevens. Ze foto Fanfare) (p.52-53). zijn trouwens met grote zorg -zo te zien- - Gedenksteen Mechtildis RUTTEN Wed. naar hun oorsprong genoteerd (archieven, Jacob VAN DER SANDE, Mathieu HENKENS notarissen, allerlei registers : men kan er (p.58-59). allicht op verder gaan). - Oude zichtkaarten - 2, Frans PARREN Dit soort bijeenbrengen van gegevens is ( p. 60). uiteraard nooit AF te noemen. Vandaag bv. - Waarom het aloude Stoksbroekshof de lees ik in Vlaamse Stam (25e Jrg. 1989, benaming "Bokkenhof" kreeg, Piet HENKENS nr.7-8, Blz.358) over ene Johan RUTTHEN. uit (p.67-68). 1541 en zo zal het wel verder gaan. Zoals uit bovenstaande opsomming blijkt zit het jongste nummer van TER EIKEN boordevol heemkundige bijdragen.

PUBLIKATIES VAN BIJ ONS.

Mathieu RUTTEN - de Ruttenkroniek. feiten en gebeurtenissen uit het dagelijks leven 1500-1900. Tongeren, 1989. Afhaalprijs : 350,-fr.

Het is weer eens bewezen dat gepensio- neerd-zijn niet nietsdoen hoeft te betekenen. Nog lang niet. Geistingenaar Mathieu RUTTEN komt weer voor de dag met een "familieboek" dat vooral zijn stam zal interesseren, de Ruttenstam in het Maasland, waar hij naar aanleiding van het Ruttenfeest in 1969 reeds een boek over schreef. Het werd gevolgd door een Engelstalig werk over de stam "in the United States of America" (waar ook Canada onder dient te worden verstaan). Dat was dan in 1982. Het jongste werk valt in diverse delen uiteen. Daar is eerst en vooral een echte kroniek van mensen die Rutten heten, vanaf 1451 tot 1899, zeg maar

369 Het blijft overigens de vraag of al deze eeuw. Voor wie niet Rutten heet of ermee vermelde Rutten-mensen behoren tot verwant is een zeer goede inbreng. Denk in dezelfde stan, die "in het Maasland". De Geistingen bv. aan "Dames", "Weers", "biej auteur gaat er niet op in. Meestal is het de borger", het enigma Boxhof en Luurshof, duidelijk dat er kan teruggegrepen worden Hoe- zerhof, "biej Fina aan de Steinwéég", naar Marten Rutten, "Koninck tot Kessenich Hénkes (waar de auteur geboren werd... en 1663", de figuur waar zich de huidige Maas- waar geen Hénkes woonde maar een Rutten). land-stam aan optrekt als "de stamvader" . Dit deel van het boek heeft ons het meest bekoord. Als een bijdrage tot de Voor de lezers van dit tijdschrift mag geschiedenis van de agrarische misschien tussendoor vermeld dat men in de gemeenschap, zoals onze dorpen dat tot genealogie ergens moet BEGINNEN, al was het voor kort eeuwen en eeuwen geweest zijn... maar vanwege enige overzichtelijkheid. Er volgen nog wat blz. over de "brikkenovens" (blz.173-174) en over de bokkerijders (blz.175-178, hoofdzakelijk rond en uit het boek van Thieu Wieers: Wij zullen U met assen lonen!) Een lijstje met Men kent de volkse uitdrukking "familie in uitleg rond "termen" sluit het boek af. het zoveelste knoopsgat" en dat zal allicht ook zo wel zijn: wij stammen met z'n ALLEN Als Heemkring zijn wij natuurlijk meer wel af van die "Adam en Eva". En zei de begaan met uitgaven rond onze geschiedenis betreurde "meister Tjeu WIEERS" niet als de dan met zomaar verhalen en romans en klokken in Geistingen luidden bij een vertellingen. Geen kwaad woord daarover. overlijden: "Dao motte we veur gaon bééje Dat niet ! want het is femiliej". Maar de aanhaler van geschiedkundige Die Marten van Kessenich had uiteraard ook vondsten is zeker blijvend-er dan de een vader en een moeder! Maar men moet op verhaaltjesvertelIer. Dat is altijd zo ZEKERE gronden, ERGENS beginnen. U en ik geweest. hadden voorvaderen in de dagen van Jezus Het boek mocht wellicht wat meer gei Christus en Karei de Grote. Wees daar maar 11ustreerd zijn, voor onze "kijkgrage" zeker van: anders zaten wij hier niet ! tijd. Het is verzorgd uitgegeven en zeker Alleen: we kennen ze niet. En moest het niet (te) duur. Er is, ook weer NATUURLIJK zijn: ALLEEN een NAAM is ook maar niets. en GODDANK nog heel wat meer te vertellen De auteur heeft aan deze wijsheid gedacht rond een "stam".Wij denken maar aan als hij zijn kroniek verder zet met vroegere uitgaven vrond "Pauselijke "boerderijen waarop Rutten- stamgenoten Zouaven"; rond een roemruchte moord (niet als eigenaars of pachters leefden en terug te vinden), rond emigratie (ook werkten (blz.118-167): een défilee van onaf, natuurlijk) en gelukkig maar : het boerderijen, molens, huizen, graven, leven gaat voort. verspreid over het nabije Maasland : 30 stuks. Ze schrijven tegenwoordig nogal boeken... "BEUK", zei m'n zegsman uit Geistingen. Ik Wij stelden al even geleden, toen wij dik moet eerlijk zeggen dat ik nogal kritisch in de "mankracht" zaten (al was het meer aan de lezing van dit boek ben begonnen, vrouwenwerk) een onderzoek in naar oude zelfs al stonden er ook wat Snijders-en boerderijen in Molenbeersel. Dat werk is in.Maar het i s me meegeval 1 en. voorlopig (?) niet af geraakt. Hier vinden Ik kan het U aanbevelen. wij zeer interessante gegevens rond meerdere boerderijen (en bewoners , pachters en eigenaars) tot aan de grens van deze

370

Wij zijn het intussen gewoon een Er is daarrond, zoveel later, een intussen proefje te leveren. Ziehier: korte beroemd "wagenspel" opgevoerd te gegevens rond een proces: uit de Geistingen en óók te Ophoven (de aloude vonissen vredegerecht Maaseik dd. "vijandschap" was en is gelukkig toch wel 31/03/1868 - 02/05/1868 (Blz.100). over).

Proces Rutten-Reynders Op 7 maart 1868 dagvaardt Jan Reyner Rutten, landbouwer uit Geystingen via de deurwaarder Engelbert Gielissen niemand minder dan Jan Reynders, burgemeester te Ophoven voor het vredegerecht te Maaseik omdat Jan Reynders op 19 en 21 februari 1868 het zich veroorloofd heeft met kar en paard de grond te betreden van Jan Renier Rutten, grenzend aan de Herebaan, Wienen, Schoolmeesters, Wienen en Rutten. Door dit feit heeft Jan Reynders een schade aangericht aan de klaver van Jan Renier Rutten die hiervoor een schadevergoeding vraagt van 20 fr. De vrederechter Louis Raedts beveelt bij vonnis van 31 maart 1868 een plaatsbezoek op 2 april 1868 waarop beide partijen aanwezig zijn. Na dit plaatsbezoek worden de partijen opnieuw opgeroepen voor de zitting van 2 mei 1868. Jan Renier Rutten wordt bijgestaan door zijn advocaat Ritzen. Bij vonnis van 2 mei 1868 wordt Jan Reynders veroordeeld tot : 1. verbod de grond van Jan Renier Rutten nog te betreden. 2. een vergoeding te betalen voor de schade die aangebracht werd aan de klaver. 3. het betalen van de gerechtskosten zijnde 45 fr. en 93 cent.

Zedeles (ook uit het "wagenspel" te LIBER AMIC0RUM JEAN KN00RS. Geistingen): procedeer dan maar voor 20,-frank8 Alleen de advokaat en het Op 3 oktober 1989 geeft de stichting gerecht kosten zoveel méér..Zei Zjang van "Charles Beltjens Sittard" een bijzonder Sevringske uit Geistingen dan ook niet, boekwerk uit. dan met bij te dragen aan die "Kollekte Het is namelijk op die dag 50 jaar geleden voor de Katolieke Universi- teit te dat de streekhistoricus/schrij ver JEAN Leuven, waar men maar van die KN00RS uit Grevenbicht, het levenslicht "leeggéngers-advokaten" kweekt. aanschouwde te Sittard. Deze publikatie bevat een verzameling bijdragen van Donaat SNIJDERS bevriende historici/ auteurs over de regionale geschiedenis, volkskunde, monumenten, muziek, dialekt en onderwijs. Verder is in het boek een uitgebreide Adres van de auteur : Mathieu RUTTEN Rode bio-en bibliografie van deze man opgenomen Kruislaan 39; 3700 TONGEREN. en een namenregister. Het boek is verkrijgbaar door 15 f1. (voor een ingenaaid exemplaar) of 29,75 f1. (voor een 1uxe-gebonden exemplaar) te storten op bankrekening 57.81.33.334 ten name van de Stichting Charles Beltjens Sittard bij de A.B.N. Sittard. —

371 BOEKEN VAN BIJ ONS. Er is maar een enkel verhaal bij dat duidelijk ligt tussen Geistingen en Thieu VAN PITJE - Jan DIRKX : 'N BONT Maaseik. Goed recht overigens van de ALLEGAARTJE. Kostprijs : luxe-band : 600,- auteur. , gewone uitgave : 400,-fr. Geistingen, Dat gaat zo tot blz.259 waar Jan DIRKX de 1989 - 331 p:i11. pen overneemt met een vakantieverhaal uit 1981 'Drie weken leven als God in In een verbazingwekkend tempo komt Mathieu Frankrijk'. Het is een omstandig verslag BROUNS met drie boeken op de proppen. Daar geworden van een 60-tal bladzijden. Er was eerst "Toen de hei nog bloeide", gebeurt niets 'bijzonders': het schetst gevolgd door "Ge höbtj den oorlog nog neet mensen die er echt eens uit zijn. gewonne". Waar het eerste zich helemaal in Misschien is dit boek een beetje veel zijn dorp situeerde, was het tweede meer allegaartje. Persoonlijk zag ik bij omvattend over oorlogsverhalen en voorbeeld liever een dichtbundeltje en een belevenissen 1940-1945. verhalenbundeltje afzonderlijk. Toch kan Dit derde boek is inderdaad wat de titel ook deze combinatie zijn charme hebben. zegt: een bijzonder bont allegaartje. Er De mijns inziens geslaagde en goede staat menig gedicht in, geschreven tussen illustratie draagt daartoe bij. 1942 en 1987: ernstige, koddige uitingen Het boek is verzorgd uitgegeven, ingenaaid met een dubbele bodem. Limericks ook met de of gebonden. Vele spellingfouten ontsieren vrijmoedigheid eigen aan dit aparte genre. wel eens de tekst: een korrektor zou veel Verder bewerkingen van (mij althans) reeds werk hebben. Zolang de voorraad strekt is bekende verhaaltjes. het nog verkrijgbaar bij de auteur in de Ook andere die het leven raken zoals dat Heidestraat, 12 te 3688 Geistingen- zich afspeelt onder en met mensen. Kinrooi. We wensen onze beide leden sukses ermee. Een proefje uit het boek p.110-111.

372

373 Bij het heengaan van Pierre Van Immissen Ophoven 22.2.19 - 15.8.89

De "Hoog Levrouw" heeft hem ontboden. Hij is bij wat wij noemen doden, hoe 1evend ook..

Geloof heeft hij hier doorgegeven, het zat hem in de ziel verweven, in 't leven ook.

Zijn vrouw ging jong nog van hem henen: geluk kunnen wij maar even "lenen": 't ontglipt ons ook.

De schepen ging zijns levensdagen behulpzaam-zijn in 't harte dragen, hoe 't stormde ook. Diepbedroefd melden wij U het overlijden van : Neen, hij is niet bij al die doden, die "rusten onder groene zoden". De Heer Mathieu SCHEYMANS echtgenoot van Mevrouw Josée BRENTJENS. Maar levend ook ! oorlogsinvalide 1940-1945 D. Snijders, o.s.c. Gewezen eerste Wachtmeester bij de Namens de Geschied- en Heemkundige kring, Rijkswacht. waar hij geinteresseerd lid van was, van in Lid van het NSRP en van de Kris- den beginne. telijke Bond der Gepensioneerden Tongeren. Gouden medaille in de Orde van Leopold II, Gouden Palmen in de Kroonorde. Militair ereteken eerste klasse. Herinneringsmedai1le van de oorlog 1940-1945; en meerdere militaire eretekens. Geboren te KINROOI op 1 december 1912 en overleden te TONGEREN in het Sint- Diepbedroefd melden wij U het overlijden van Jacobushospitaal op 15 augustus 1989, : gesterkt door het sakrament der zieken. Mevrouw LOUISE STEEGMANS. echtgenote van wijlen Eduard BOOSTEN

Zij was lid van verschillende godvruchtige genootschappen. Zij werd geboren te Herstal op 8 april 1908 en godvruchtig overleden te Tongeren in het Tevens wensen wij langs deze weg, Jos en Mieke HENCKENS-HENCKENS, die vorige maand in het Sint-Jacobushospitaal op 18 augustus 1989, huwelijksbootje stapten, van harte proficiat gesterkt door het Sakrament der zieken. en veel geluk in hun verdere leven.

374

KINROOI, 20 JULI 1989. WE MOGEN WEL EENS 'HERDENKEN'.

Opening ter plaatse van de expo "LANGS DE De indoktrinatie in school en staat en dorp STREEP", gehouden in de trouwzaal van het was verregaande in die 150 jaar. Men moest gemeentehuis. maar Belg of Nederlander worden. Zoals de beide Duitslanden een andere weg opgingen, Op deze avond waren ongeveer een moesten opgaan na 1945. honderd-tal aanwezigen, die allen Voorbeelden zijn er in overvloed. betrokken zijn in het oprichten van deze Aan onze kant is men vooral "Belg" geworden tentoonstel 1ing. tijdens de eerste wereldoorlog, niet De expo opende zijn deuren te Thorn en ging vroeger. vervolgens naar Bocholt, Stramp- roy, En dit in het onmiddel1ijke vooruitzicht van Kinrooi en Hunsel. EEN EUROPA ! Mensen uit de intergemeentelijke werkgroep We staan daarbij nog ongeveer nergens. Met woonden allen deze feestelijke opening een schamel van kennen van elkaar over de bij. streep heen. Met een eerste 'bijstandsverdragje', een Gaby Nies, bestuurslid van de Geschied-en 'rampenplannetje' tussen Kinrooi en Heemkundige Kring Kinrooi, werd gevraagd Stramproy (dat moet dan weer anders om de sprekers aan te kondigen en een geschreven worden dan de rooi's bij ons). woordje uitleg hierbij te verschaffen. Aan die streep houden vele, de meeste Zij leidde deze avond in met een algemene 'Nederlandse' uitgaven, ook taalkundige en verwelkoming van de aanwezigen en kondigde wetenschappelijke (!) op, alsof aan de onze voorzitter als volgt aan : overkant Turken of Bulgaren of zo woonden. Nog geen knoopsgat ver en de wortels van Toch spreken we met z'n 20 miljoen mensen mijn stamboom zoeken al houvast aan de Nederlands: een troef in dat andere kant van de streep. veramerikaniseerde coca-cola tijdperk dat Over het lief en leed van onze mensen aan velen met schrik tegemoet zien, ik ook. de grens kan niemand beter vertellen dan de voorzitter Donaat Snijders. Aan hem het Het is waarschijnlijk dat de lotgevallen van woord. onze mensen binnen niet zovele jaren zelfs niet meer in Brussel of in den Haag bepaald WAT ZIJN LIMBURGERS ? worden, maar in Straatsburg. Hoog tijd voor de 'elite' van NU om dat met heel veel aandacht te VOLGEN. Men vult de buiken en dan komt de kultuur, Een agglomeraat van mensen die eeuwenlang als steeds, achterop. wel dezelfde lotgevallen deelden, maar In 1839 opteerde Hollands Limburg elkaar politiek vooral, nauwelijks of niet grotendeels voor België, omdat... daar kenden. Met geen eigen gelaat als minder lasten waren. In 1918 opteerde “provincie". De naam zelf is al een datzelfde Hollands Limburg voor Nederland, maakwerk. En een "elite" was er niet ! omdat... men er rustig tussen een wereldoorlog was kunnen uitblijven en er WAT VALT ER TE VIEREN ROND 1839 ? vaak goed geld had verdiend aan smokkel (met België en met Duitsland). Zoek het alstublieft maar niet te ver... Brood en De scheiding na een zeer kortstondig spelen. bestaan ? Te vieren valt er niets ! Zelfs als taal bestaat het limburgs niet. Het beruchte jaar 1839 sneed wel bij de gewone dorpen eeuwenlange banden door.

375

Naaste buren doen er nu iets aan. Het is De heer Van Lieshout sprak vooral over de goed zo ! oprichting en de doelstellingen van de Niet alleen door over en weer te trouwen. werkgroep. Tevens verstrekte hij nadere 'Hollanjers, Bel gen'...GANK ! bijzonderheden over de montage van een Geen van de twee Limburgers als U wilt. Of prachtig dia-klankbeeld : "Grenzeloos de beter : Eburonen = mensen van de Zelfkant. moeite waard", die vooral deze Maar zonder de lastige, vooral Hollandse verbondenheid in het licht zette. (verbannen) kommiezen van toen, zonder de Enige herdenkingsaktiviteiten werden dodelijke 'draad' 1915-1918: het eerste georganiseerd met mensen uit Thorn, Hunsel en ijzeren gordijn in Europa. Eenzelfde soort Stramproy aan Nederlandse ■ zijde en Bocholt volk tussen Maas en Rijn. en Kinrooi aan Belgische zijde.

Na een muzikaal intermezzo opgeluisterd Het rommeltje heerlijkheden, vorstendommen door fanfare "Vriendenkring Kessenich, en graafschappen uit de Middeleeuwen, werd o.l.v. de Nederlands-Limburgse dirigent door de Fransen van de kaart geveegd en Laurens HENDRIKX uit Ittervoort, kwam de herleid tot arrondissementen. In 1815 voorzitter van de intergemeentelijke vormden de arrondissementen Hasselt, werkgroep Wijnand Van Lieshout aan het Maastricht en Roermond een nieuwe provincie woord. in het Nederland van Willem I. Het kind moest nu nog een naam krijgen. Een nieuwe provincie in het zuiden was de kans om zijn eer te redden. Die nieuwe provincie zou Limburg heten. En aldus geschiedde.

Na de hymne "Christus koning" en het "Afscheid der gladiatoren van Blankenburg", beiden gespeeld door de fanfare van Kessenich, gaf Gaby Nies de volgende inleiding op de toespraak van onze Burgemeester: Toen president Busch van de Verenigde Staten als geschenk van zijn Hongaarse kollega een stukje prikkeldraad van het ijzeren gordijn kreeg, moet dit een van de meest bewogen momenten zijn geweest van zijn Europese rondreis. Grenzen zijn er om afgebroken te worden. Ik weet het. We bouwen een muur rond onze tuin; de deur staat niet voor iedereen open en de splinters zijn nog altijd groter dan de balken. Grenzen in het groot, grenzen in het klein. "Alle menschen werden Brüder", zal nog wel Dhr.Wijnand VAN LIESHOUT, voorzitter niet voor morgen zijn. van de werkgroep.

376

Toch bewijst deze avond dat het mogelijk Na de eerste wereldoorlog kregen de is om over de grenzen heen een grote mate nationale overheden steeds meer greep op de van verbondenheid en samenwerking tot samenleving in deze provincies. De mensen stand te brengen. Met Europa 1992 in zicht waren meer en meer verplicht zich naar de zal de grens tussen de beide Limburgen nog hoofdstedelijke gebieden te richten. Deze meer vervagen. We komen dan op kultureel, staatkundige en dus ook beleidsscheiding maatschappelijk en ekonomisch vlak nog heeft het verschil tussen de vroegere dichter bij elkaar. verbonden regio's doen ontstaan. Hierover laat ik onze burgemeester de Heer Nochtans hebben deze verschillen niet Brouns graag aan het woord. kunnen beletten dat er tussen de mensen van Thorn, Bocholt, Stramproy, Hunsel en Deze herdenking staat niet uitdrukkelijk Kinrooi zeer enthousiast is samengewerkt in het teken van de "scheiding", maar wél om deze tentoonstelling "LANGS DE STREEP" in het teken van de "samenwerking" . samen te stellen. Natuurlijk heeft deze staatkundige scheiding voor een aantal verschillen In 1992 zullen de Europese grenzen verder gezorgd, doch in wezen, in onze diepste vervagen en zal de eenheids- markt volksaard, zijn wij allen dezelfde mensen. langzaam, maar zeker tot stand- komen ; de We spreken dezelfde taal, ons zangerig verschillen op het vlak van onderwijs, dialect is voor vele buitenstaanders belastingen en sociale voorzieningen onverstaanbaar. We hebben dezelfde verder vervagen. volksaard: chauvinistisch, bourgondisch De mensen aan beide zijden van de streep en uitbundig met een eigen unieke folklore zullen dan weer na ruim 150 jaar gedwongen van karnaval, muziekverenigingen en "gescheiden" samen optrekken en als schutterijen. Europese burgers hand in hand door het leven gaan.

377

Na deze toespraak was het moment aangebroken om met z'n allen te kijken en te luisteren naar de dia-klankbeeld montage "Grenzeloos de moeite waard". De vijf deelnemende gemeenten kwamen hier aan bod. Zowel geografisch als historisch werd een overzicht gegeven van hetgeen deze streek te bieden heeft. Na enige dankwoorden, gericht tot de mensen van "Fanfare Vriendenkring Kessenich" en aan de mensen die meewerkten aan deze tentoonstelling, werd aan ieder lid van de Intergemeentelijke werkgroep een streeklikeurtje aangeboden. Evenals de mensen van de werkgroep mi 1ieu-educatie van de Adviesraad Leefmilieu Kinrooi, voor hun blikvanger op deze expo, namelijk "Natuur kent geen grenzen".

Vervolgens stond een rondleiding langs het tentoongestelde op het programma. Daarna werd er een receptie aangeboden door het Dr. J. VERBEET gemeentebestuur. Het was een geslaagde avond !

378

Terugblikkend op de opening van de Belangrijk gegeven toegevoegd aan de tentoonstelling en de dagen dat de tentoonstelling was de stand van de reizende tentoonstelling te bezichtigen Adviesraad voor Leefmilieu, ontworpen en was in onze gemeente hier enkele technisch gerealiseerd door Louis kanttekeningen. Beijnsberger en René Weerens. Deze Na Thorn, Bocholt en Stramproy was Kinrooi milieustand toonde prachtige de vierde gemeente waar de reizende natuuropnamen uit elk der 5 tentoonstelling werd opengesteld voor het grensgemeenten. Aan de voet van de stand publiek. werd een parel van een natuurtuintje aangelegd met inheemse planten, door Gerd De talrijke bezoekers hebben zich een Peeters tuinarchitekte uit Kessenich. Dit bezoek aan de tentoonstelling zeker niet stukje natuur was een kleurrijke beklaagd, sommigen kwamen van ver al waren blikvanger in het geheel. ze toevallig in Kinrooi, zoals de Engelse bevrijder, Leslie POWELL, die Kinrooi De verantwoordelijken van de bezocht, op het gemeentehuis werd tentoonstelling danken langs deze weg hun ontvangen en met veel voldoening de expo Gemeentebestuur, het gemeentepersoneel en bekeek. de verenigingen zoals het VVV, De Adviesraad voor Leefmilieu, en de fanfare Op 7 augustus verhuisde de tentoonstelling Vriendenkring uit Kessenich voor hun naar HUNSEL voor de laatste etappe en de medewerking tot het welslagen van dit afsluiting van het gebeuren rond 150 jaar evenement. Limburg in onze 5 gemeenten. Vanwege de werkgroep.

379

INTERGEMEENTELIJKE WERKGROEP PRESENTEERDE Korte beschrijving van de tentoonstel 1 ing. DE TENTOONSTELLING "LANGS DE STREEP". — 1 .. - 1 ■ ■ ■■■' - ■ ■■■-■■ ...... ■ ■ ...... 1 " ■■"T 1. Periode 1814-1815. 2. De Belgische Opstand in 1830. De tentoonstelling "Langs de Streep" was 3. De tiendaagse veldtocht. van 20 juli tot en met 6 augustus opgesteld 4. Aanvaarding van de scheiding der der in de raadszaal van het gemeentehuis van Limburgen in 1839. Kinrooi op de eerste verdieping. 5. Sluikhandel en smokkel. In deze ruime en goed verlichte zaal kwam 6. Recentere beelden rondom de grens. het geheel goed tot zijn recht. De stand van A.L.K. (Adviesraad Leefmilieu Verdeeld over de zaal stonden 2 Nederlandse Kinrooi" met als titel "Natuur kent geen en 2 Belgische douaniers in uniform, ook grenzen" vormde een prachtige aanvulling een "smokkeljas" met vernuftig gemaakte, bij het geheel. enorme zakken was te bekijken. In de trouwzaal konden de bezoekers het dia-klankbeeld "Grenzeloos de moeite In de 4 tentoonstellingsvitrines waren waard" bekijken en beluisteren. Het heel wat interessante voorwerpen bezoekersaantal mag op ongeveer 900 opgesteld. personen geschat worden (750 hadden zich in Daar stonden ondermeer: het register ingeschreven ). - een houten geisoleerde tang, door de Van de tentoonstelling was er geen kataloog Duitse bezetter gebruikt om geëlek- beschikbaar. Deze zal eventueel later trokuteerde dieren van de draad te worden aangemaakt omdat er op deze wijze verwijderen. toch nog iets overblijft van deze expo. De - een houten tang voor het onderbreken van uitgeleende zaken gaan immers terug naat de hoogspanningsstroom. het Belangstingsmuseum te ROTTERDAM,het - stroomonderbrekers. Douane- museum te ANTWERPEN en naar de verschillende partikulieren die voorwer- werpen in bruikleen afstonden.

380

De aanwezige schilderijen waren van: Blikvanger op deze tentoonstelling was de - Leo GESTEL (1881-1941): De vlucht uit maquette van de situatie langs de grens België in 1914, na de inval van de tijdens de eerste wereldoorlog met de Duitsers. elektrische draadversperring. Heel wat - C.F. COENE (1780-1841): Een smokkelaar fototoestellen werden hier in aktie wordt door twee kommiezen betrapt bij gebracht. het smokkelen van jenever in darmen, Boven deze maquette stond het houten 1828. waarschuwingsbord dat ophing bij de draad - J. BUGTER (1941): Grensovergang met op bij doodlopende wegen met als opschrift: de brug de vertikale spoorrails om LEBENSGEFAHR smokkelauto's tegen te houden; en: Een DANGER DE MORT Belgische douane-ambtenaar op zijn LEVENSGEVAARLIJK. kantoor in 1825. Deze borden werden gemaakt bij F.J. - J. MULDER (1908): Stilleven met Brüchmann te St.Gillis bij Luik. douane-attributen. Een krijttekening uit 1914 toonde de Belgische vluchtelingen die onderdak zochten in Nederland! ook van Leo GESTEL).

Detail van de maquette elektrische draadversperring - wachthuisje.

381 FIETSTOCHT "LANGS DE STREEP".

In het kader van de viering "150 JAAR LIMBURG" werd op verzoek van enkele leden van de werkgroep een fietstocht uitgestippeld "LANGS DE GRENS". Na enkele voorbereidende vergaderingen met volgende leden van de wielertoeristen Pierre RUTTEN - Mathieu VANDEVENNE - Ernest J00STEN - Jean VANMONTFORT - en schepen Pierre VANMONTFORT, werd door Pierre RUTTEN een landelijke route uitgestippeld die de grensdorpen doorkruist rond, langs over en weer "de streep". Met medewerking van de sportdienst van Kinrooi werd alles netjes afgerond en werd een kleine beknopte, maar verzorgde brochure uitgegeven : "Fietsen langs de streep".

21 JULI ( nationale feestdag) TE 14.00 VERTREK AAN 'T NIEUWE GEMEENTEHUIS MET ONGEVEER 130 DEELNEMERS AAN DE START.

Onder een stralende zon wordt het vertreksein gegeven door Werner Smet die de hele sliert in rijen van 2 de Breeërtseenweg oploodst. Onder de deelnemers de schepenen BEYNSBERGER, VAN MONTFORT en POUKENS en gemeenteraadslid Mevrouw LENIE-VAN ESSER. De stoet wordt geopend door wielertoeristen uit Kessenich en afgesloten met een geleide uit Ophoven . In een rustig tempo ging de gezame- lijke fietstocht eerst naar Molen- beersel, Na ruim twee uren bereikten we moe, maar vervolgens naar Stramproy, Hunsel, voldaan het nieuwe gemeentehuis, waar we Neeritter, Ittervoort, Thorn en via een weldoende verfrissing aangeboden Kessenich terug naar het Gemeentehuis kregen. tussen wuivende mais en graangewassen, over landelijke wegen, langs boerderijen We schoven aan in de trouwzaal waar we de en molens, kerken en kapellen, langs diareeks "GRENZELOOS, DE MOEITE WAARD" monumenten en veld- kruisen, alles was konden bekijken, ook werd er een bezoek netjes geregeld. gebracht aan de tentoonstelling "LANGS DE Bij het oversteken van gevaarlijke STREEP" in 't kader van 150 jaar Limburg. kruispunten en drukke wegen werd her Iedere deelnemer kreeg een linnen verkeer even opgehouden door de schoudertas + een sticker met het embleem begeleiders, zodat de groep aaneengesloten "Limburg Provincies zonder grens" zijn uitgestippelde route (28 km) kon aangeboden als aandenken. volgen. Het initiatief blijkt volledig geslaagd en Alles verliep volgens plan ; er waren geen vatbaar voor jaarlijkse herhaling - een lekke banden en geen valpartijtjes. zinvolle viering van een Nationale Iedereen genoot en niemand gaf op. Feestdag. Langs 't parkours waren uitroepen als "'t Lijkt de Ronde Van Frankrijk wel ! "Een gans Vanwege de werkgroep. dorp op trektocht ! "Kijk eens wat een grote troep !

382

omarmde. Nee, er kwam geen kaf uit, zoals ONZE REIS NAAR MECHELEN. uit die van zijn vroege jeugd: zover had me het niet doorgedreven. op zaterdag 26 augustus '89. Een kort Met een 50 man eten is voor een restaurant verslag. En een dankwoord tevens. nog niet zo eenvoudig, maar ze stonden klaar. En het was lekker. Pien had slecht weer voorspeld. Het De namiddag voerde ons weer naar de Markt regende lichtjes toen wij met een en het V.V.V.-kantoor, met nieuwe, verse volgeladen bus de oude administratieve gidsen. hoofdstad van de Nederlanden naderden. Mariet verzocht ons, als gids, een onzevader te willen bidden. Het moet geholpen hebben. Men sleepte de hele dag wel rond met parapluutjes en regenjasjes, maar het was achteraf gezien niet nodig geweest. Zoals het past in die herdenking van 150 jaar scheiding in Limburg was het gezelschap van 'over de streep' zeer talrijk vertegenwoordigd. Het mag wel eens gezegd. Onze gidsen, Renë RAETS - Mariet MAESSEN hadden de reis terdege voorbereid. Wij ontvingen een wel reusachtige map, met meer geschiedenis erin - zo zei de Wij bezochten het Hof van Busleyden, voorzitter - dan hij ooit geweten had. En stadsmuseum, deze keer van binnen. die doceerde toch jaren 'vader- 1 andse En een klein archeologisch museum, waar nog geschiedeni s ' . veel te doen viel en waar de Koning Wij vielen in twee groepjes uiteen voor een Boudewijnstichting, ons bekend, ook aan stadswandeling in de voormiddag. meewerkt. Ter ere van 'gediplomeerde gidsen' in het Er was nog een mislukt 'Blitzbezoek' aan de algemeen en de Mechelse in het bijzonder Sint Janskerk, maar daar waren we niet meer dient gezegd dat ze hun weetjes wisten te zo welkom. De diepste reden is wel zeker dat vertellen. onze spoedig vluchtende (vrouwelijke) De tocht ging langs het stadhuis (van nu); stadsgids ons vertelde dat er de laatste het paleis van Margareta van Oostenrijk, tijd een keer of zeven was..ingebroken.. Ge de landvoogdes; Het Hof van Busleyden; het kunt u dan toch stilaan voorstellen hoe de enige groene vlietje dat nog over is 'eigenaars' zich gaan voelen bij weer eens gebleven; veel torentjes en herewoningen 'vreemde' gezichten. uit de bloeitijd van de stad; de Sint Rom- Wij kennen daar in Geistingen, Ophoven, bouts met schitterend interieur, waar wij, Kinrooi, Aldeneik, Thorn ook wat van ! dorpsmensen nogal tegenaan keken. De Er waren er die de moede benen strekten in vroegere Jezuïetenkerk met de prachtige een soort tuinfeest. Anderen babbelden of biechtstoelen. verbroederden met de Mechelenaren (de We lieten ons de 'Mills' aanwijzen waar Mechelarinnen zijn een goed soort, want men René een goed diner had besteld. Een heeft er geen meegekregen..). Men ging wat ervaring: stel u een soort interieur voor winkels kijken of nog wat ronddolen. van de ons bekende watermolens uit de En Martine, die nog een 'boek' moest kopen vroeger dagen: sommige tafels konden voor de dochter. zowaar met het mechanisme ronddraaien. De voorzitter had de chauffeur beloofd dat De voorzitter zat haast bovenop een hij er zeker van was dat ze er allemaal op wanmolen, die hij dan ook teder tijd zouden zijn. Tot verbazing van de man (die zijn al

383

méér gewoon..) kwam dat ook nog uit. Wij OBJECTEN VAN ALDA BRUNENBERG EN ANNEMARIE waren vroeg en veilig thuis. Ik denk niet VERHEYEN. dat zich iemand de reis (en de prijs) beklaagde. Toch niet vernomen. Wij danken vooral de gidsen René en Mariet: zij mogen In de expositieruimte van het het NOG doen ! Graag ! Al of niet met een gemeentemuseum "De Tiendschuur", gelegen kadootje vanuit Stramproy. aan de Recollectenstraat,nr.5A te Weert, Tot volgend jaar ! Es 't God-bleeftj ! Met zijn vanaf ZONDAG 3 SEPTEMBER tot en met 29 weer een volle bus geïnteresseerde OKTOBER 1989 A.S. werken te bezichtigen van vrienden/vriendinnen. voornoemde kunstenaressen. Beiden leerden mekaar kennen aan de Rijkshogeschool Maastricht : de Akademie voor Beeldende Kunsten. Hoewel ze sich voornamelijk bezighouden met het maken van objekten en deels dezelfde materialen gebruiken, gaan zij elk vanuit een ander concept te werk. Waar Alda Brunenberg met materialen als keramiek en -soms- metaal zoekt naar een harmonisch combineren, zoekt Annemarie Verheyen juist de confrontatie tussen dergelijke materialen en maakt daarbij gebruik van klei, tufsteen of cokes. Men kan deze expo gaan bekijken van dinsdag tot en met zondag telkens van 14.00 uur tot

17.00 uur.

STAD MAASEIK ORGANISEERT INTERLIM- BURGSE BOEKENBEURS.

Minister KELCHTERMANS legde eerst steen Op zaterdag, 28 en zondag, 29 oktober 1989 van het "irrigatieprojekt" in Ophoven. telkens van 10.00 uur tot 18.00 uur, kan men in Maaseik terecht voor de InterLimburgse Boekenbeurs, die zal Het projekt te Ophoven mag als de doorgaan in het Cultureel Centrum "ACHTER belangrijkste beregeningsinstal lat ie in OLMEN". Vlaanderen aanzien worden. Deze inrichting Tevens kan men een tentoonstelling moet ten goede komen aan de reconversie van bezichtigen van : het Maasland en aan de behoeften van de - Ex Libris lokale bevolking. De totale kosten van de - verzameling bladwijzers installatie die gebouwd wordt door het - het kleine en grote Psalterium. Ruilverkave- lingcomité Ophoven bedraagt Ook zullen er verschillende demonstraties 225 miljoen frank. gehouden worden zoals boekbinden, Volgens Burgemeester Hubert Brouns moet kalligrafie en papierscheppen, Dit alles deze investering meer kansen bieden aan de kwam tot stand door medewerking van : plaatselijke land-en tui nbouwers. - Bestuur van het CC."Achter Olmen" De eerste steen werd gelegd bezijden de - V.V.V.-Infodienst Maaseik noord-parking langs de Dalerweg waar het - Geschied-en Oudheidkundige Kring Maasei pompstation wordt gebouwd. k.

384

wapenschilden die de adellijke grafsteen GEDENKSTEEN GUIDO VAN MALSSEN sieren, alsook over het graf- kruis van de INGEHULDIGD. Familie Rutten (Heerenhuis aan de Maas). Op zaterdag 26 augustus werd te Kessenich de gedenksteen van Guido Van Malssen plechtig ingehuldigd. Na de Eucharistieviering werd in bijzijn van Mr. Deze feestelijke gebeurtenis viel jammer Pastoor DELVAUX en de leden van de genoeg samen met ons werkbezoek aan Kerkfabriek, van Burgemeester Hubert MECHELEN zodat Mathieu HENKENS de BROUNS en het voltallig Schepencollege een heemkring alleen kon vertegenwoordigen als korte plechtigheid gehouden op het kerkhof bestuurslid. Hij is trouwens de grote te Kessenich naar aanleiding van het in bezieler geweest die ervoor gezorgd heeft werking stellen van de vernieuwde dat er niet alleen over de grafsteen werd verwarming in de parochiekerk, en de geschreven en gepraat, maar dat er onthulling van de geconserveerde steen van daadwerkelijk ook wat gebeurde ! "Van Malssen". De grafsteen zal nu zeker nog meer Het was voor mij een eer, een dankwoord te belangstelling krijgen van diverse mogen richten aan de kerkelijke en personen en deskundigen die nu verder gemeentelijke overheid voor hun kunnen gaan met het ontcijferen met wat nog daadwerkelijke hulp, en aan al de leesbaar is en verder kunnen gissen over vrijwillige medewerkers die gedurende wat er nu juist heeft opgestaan. vele weken meehielpen aan de voltooiing In elk geval: Kessenich heeft weer een van dit omvangrijke projekt. monumentje in ere hersteld. Frans Parren gaf een geschiedkundige uiteenzetting over de betekenis van de

385 SCHUTTERS OOK ZEER AKTIEF IN 1989 ! Velen bezochten ook de tentoonstelling "Langs de Streep" in het Gemeentehuis. Naast de traditionele bondschutters- Opvallend was dat ook vele oudere mensen feesten (Sint-Ambrosius Kinrooi - van Kessenich het kasteel nog eens wilden Sint-Martinus Kessenich en Sint- Lambertus bezoeken. Bij sommigen was het geleden van Molenbeersel) had te Kinrooi ook het toen de paters nog op het kasteel fusie-schuttersfeest plaats, gewonnen verbleven. door de Breidelzonen uit Kessenich. Op het O.L.S. te Niel-bij-As toonde Sint-Servatius Raam zich de sterkste schutterij van Kinrooi met een verdienstelijke zevende plaats ! Sint-Martinus Kinrooi heeft de winst van het O.L.S. gebeuren in 1987 goed besteed: de schutters bouwden een prachtige kantine die door pastoor SEVENS werd ingewijd, in aanwezigheid van heel wat prominenten en schuttersvrienden.

Ook de opening van het Schutterijmuseum te STRAMPROY op korte afstand van de grens in Molenbeersel is het vermelden waard. Tot slot melden we het bestaan van het LIMBURGS SCHUTTERSTIJDSCHRIFT waarvan het vierde nummer in september verschijnt. De brochure "Kasteel Borgitter te Voor wie dit nog niet kent kan het ingezien Kessenich aan de Itter" kende zoveel bijval worden in ons dokumentatiecentrum. dat deze weldra zou moeten bijgedrukt Medewerkers hieraan zijn worden. Verbondsvoorzitter Jan GERITS en Eigenaar Peter MEUSER was zichtbaar bestuurslid Werner SMET als afgevaardigden voldaan met zoveel belangstelling. Als de voor de Belgisch Limburgse schutterijen. overheden die wat te maken hebben met het water van Itterbeek nu ook eens wat belangstelling hadden voor het monument dat kasteel Borgitter toch is, dan zou de kasteel vijver er heel wat fraaier uit KASTEEL BORGITTER WAS UITZONDERLIJK zien. Maar ja, is het water in Vlaanderen TOEGANKELIJK. niet bijna overal vervuild , De waterhuishouding om en rond Borgitter Een sfeerbeeld van zondag 23 juli. dient dringend in orde gebracht te worden. Ook de watermolen zou kunnen opgeknapt Méér dan duizend personen kwamen toe aan de worden en Halfushof zou best terug wat ingang van het kasteel. Naar schatting 850 witte verf op de muren kunnen verdragen. Zo personen werden door de gidsen Mariet zou de hele site nog unieker overkomen. Maessen, Liliane Kunnen, Anita Franssen en Waren sommige mensen wat ontgoocheld omdat René Raets onze penningmeester, rondgeleid niet het ganse kasteel van wijnkelder tot in enkele vertrekken van het kasteel, de zolder kon bezocht worden, de meesten waren prachtige tuin en rondom de bijgebouwen. toch enthousiast over het bezoek. Enkele honderden personen keerden terug Op 20 augustus werd deze geslaagde omdat het wachten te lang duurde. Ze zouden aktiviteit nog eens overgedaan. op 20 augustus terugkeren.

386

UITNODIGING LEDENVERGADERING. ONS ZATERDAGNAMIDDAG - HERFSTUIT- STAPJE.

We hebben het genoegen U vriendelijk uit zal doorgaan op zaterdag 14 oktober 1989 te nodigen op onze eerstvolgende : U gelieve dit te zien als enige ledenvergadering, die zal doorgaan op UITNODIGING. vrijdag, 29 september 1989, in "Buurthuis Hees" gelegen in de Schoolstraat te Vanwege de tijdige opname in ons Kessenich-Hees. tijdschrift gingen ondervoorzitter en voorzitter reeds op maandag, 21 augustus AGENDA op pad om de mogelijkheden van STEIN en ELSL00 te onderzoeken. 1. Welkomstwoord door de voorzitter. (Het zijn voorwaar geen 'dorpjes' zoals 2. Ingekomen stukken en mededelingen. wij zo half dachten, allebei groter dan 3. Voordracht door spreker : Pater ALBERT Maaseik. Wel, inderdaad niet ver: wij WIEERS over het thema : "HEKSEN". meten enkele reis zo'n 20 kilometer langs de kortste weg, dat is de autostrade Een stuk gruwelijke realiteit van vroeger Roosteren, Born, en los van die "spoken" die dikwijls in één STEIN (afslag)) naam genoemd werden : "heksen EN spoken". Hekserij bestaat nog... Alles is nog niet geregeld: we geraakten Hekserij wordt NOG bedreven... niet binnen in het 'Streekmuseum Is omgang met de duivel mogelijk ? Heeft Schippersbeurs' te Elsloo dat gesloten was dat bestaan ? Bestaat het nog ? Wat dacht op die dag. Maar martine zal het verder wel de "geleerde" wereld erover? En de geregeld krijgen, aangezien 'groepen op rechters ? afspraak' mogelijk is, zoals er uithing. Was het zo erg met die heksenverbrandingen ? Wanneer werd men eindelijk eens wijzer ? Meerdere dingen leken voor ONZE doen niet Nog na 1600 hebben er ijselijke interessant. Dus hebben wij voor die terechtstellingen, beslagnemingen van enkele uren geschrapt. Zoals 'Steinerbos' goederen en eindeloze miseries met piasvijver en apekooi: ga er met uw daaromtrent in ONZE streken plaats kindertjes eens heen. Wij kennen allang gegrepen. Een eeuw of zo vóór die akelige apen die smoelen trekken. periode van de bokkerijders. En wie kent niet de "kleefsteen" van de "Heks van Aldeneik" ? Ge kunt er nog gaan kijken... Deze avond wordt zeker een stuk historie door een terzake onderlegd man. Ziehier het programma : Bijeenkomst met eigen vervoer (maak 4. Vragenkwartiertje. afspraken desgewenst) te 14.00 uur. Zoals 5. Al 1 er lei. vorige keer komen we samen aan de Maasbrug Mis deze bijeenkomst niet ! te Maaseik. Tot vrijdag, 29 september a.s. 1. Streekmuseum ELSLOO te half drie. Met Namens het bestuur, een gebeurlijk drankje daar vlakbij, Documentaliste Martine. schatten wij dit in op zowat anderhalf uur. 2. Iets na vier verwacht ons de bekende pater Munsters in zijn 'Archeologisch reservaat', Schepers- gats,6 (Hij kon niet vroeger aanwezig zijn).

388 We redden het wel, en volgen de ondervoorzitter die het voortouw trekt. Een bereisd man! Met duizenden kilometers in de voeten (geen "zware"). Alle uitstapjes , tot dusver, waren gezellig en léérzaam. Wij hebben onze vaste klanten en het is goed zo.

Tot dan ! De Voorzitter, Donaat SNIJDERS.

UITNODIGING LEDENVERGADERING.

Op vrijdag, 24 november te 20 uur houden wij Kasteel Den Haam te Elsloo onze 61ste algemene ledenvergadering in de met toren Hees te Kessenich. Kruisheer Roger parochiekerk. Janssen, zet zijn voordracht over "adellijke toestanden" van vroeger voort Een merkwaardig modern gebouwtje met met beschouwingen rond de "burgerij", oeroude dingen erin, van lang vóór derde groep -naast Kerk en adel- in de dagen Kristus tot in de romeinse tijd. Met voor en van de Franse Revolutie. voor onze streken unieke vondsten en een bewaard "bandkeramisch massagraf" Successen en gemiste kansen van de waaromheen dit kleine museum gebouwd VERLICHTING. werd. 1. Bezoek aan de kasteelruine van Stein in Naast de adel en de Kerk is de burgerij een klooster daar vlakbij. Het is nu een ongetwijfeld een grote erflater van de bejaardenhuis voor paters en zusters. westerse én van de mondiale beschaving. Het was daarvoor een studiehuis van de Zij heeft, door haar vooruitziende blik, de paters van het H.Hart (dezelfde als maatschappij enorm beinvloed. Wij gaan dit Bree-Gerkenberg). illustreren aan de hand van de Verlichting, Wie oude kasteeltorens wil die in de 18de eeuw geboren werd en nu, beklauteren, komt er aan zij trekken. tweehonderd jaar later, nog steeds haar U kunt het ook rustiger aandoen invloed doet gelden. (voornemen van de voorzitter). Ze laten De burgerij heeft de westerse beschaving én ons voor de 'gelegenheid' wel eens de mondiale beschaving echter niet alleen binnen (als de voorzitter maar "pater" in positieve zijn beinvloed. Er zijn ook is). schaduwzijden aan haar idealen van vrijheid en vooruitgang. We denken rond half zes deze namiddag af te sluiten. Het inkomgeld bedraagt 50 cent voor 2 personen (groepen allicht minder). Heb dus liefst wat Hollands geld bij U. Vergeet vanwege de grens toch maar niet "uw Niets uit deze uitgave mag worden indentiteitskaart" mee te nemen. Ge weet vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt nooit... door middel van druk, mikrofilm, fotokopie Verder is er wel niets meer te regelen. Een of op welke andere wijze ook, zonder gids voor ALLES was niet te krijgen, er bestaat nl. geen V.V.V. in de gemeente voorafgaandelijke schriftelijke Elsloo-Stein.______toestemming van de uitgever en van de auteurs(s).

389 I

ISSN 0774-000X KANTOOR VAN AFGIFTE: Dao raostj gét ! 3688 KINROOI 2

Driemaandelijks tijdschrift van de Geschied- en Heemkundige Kring Kinrooi * Leverden bijdragen: - Donaat SNIJDERS - Werner SMET - Jos SMEETS - Mathieu KUNNEN - Mathieu HENKENS - Martine DRYVERS * Typwerk : - Martine DRYVERS - Gerda FIDDELAERS * Lay-out/vormgeving: - Martine DRYVERS - Mathieu KUNNEN * Offsetdruk : - Vlaeminck, Ophoven.

* Afwerking/verzending: - Gerda FIDDELAERS - Martine DRYVERS * Redaktieraad: - Het bestuur.

* Redaktieadres: - Sekr./Dokumentatiecentrum Weertersteenweg, 241 3688 KINROOI Tel. 011/86.38.56 * Verantw. uitgever: - E.H.Donaat SNIJDERS Pelserstraat, 33 3680 MAASEIK JAARGANG 8 - NUMMER 3

25 SEPTEMBER 1989