Identification of Parasites of Aphanius Vladykovi from Shalamzar and Salm Lakes, Chaharmahal Va Bakhtiari Province, Iran
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
مجله علمی شیﻻت ایران DOI): 10.22092/ISFJ.2018.117720) سال بیست و هفت/ شماره 4 شناسائی انگلهای ماهی گورخری (Aphanius vladykovi) دریاچههای شلمزار و سلم استان چهارمحال و بختیاری 3 2* 1 مهدی رئیسی ، اسماعیل پیرعلی خیرآبادی ، پروین محسنی *[email protected] 1- گروه بهداشت و بیماریهای آبزیان، دانشکده دامپزشکی، واحد شهرکرد، دانشگاه آزاد اسﻻمی، شهرکرد، ایران 2- گروه شیﻻت، دانشکده منابع طبیعی و علوم زمین، دانشگاه شهرکرد، شهرکرد، ایران 3- گروه بهداشت و بیماریهای آبزیان، دانشکده دامپزشکی، دانشگاه شهرکرد، شهرکرد، ایران تاریخ دریافت: فروردین 1397 تاریخ پذیرش: خرداد 1397 لغات کلیدی: کپور دندان دار زاگرس )Aphanius vladykovi(، ماهی گورخری، انگلهای ماهی، Ornithodiplostomum گونههای جنس Aphanius در نقاط مختلف جهان از 1380؛ Raissy et al., 2011(. در سالهای اخیر بهدﻻیل جمله حوزه مدیترانه، جنوب شرق آسیا، نواحی شمالی مختلف از جمله کم آبی، آلودگی منابع آبی، رها شدن هند، سومالی و ایران یافت می شوند. از بین 23 گونه بخشی از ماهیان قزل آﻻی پرورشی به رودخانهها و ... شناخته شده، تاکنون 7 گونه و زیر گونه در ایران شناسائی جمعیت این ماهی با کاهش چشمگیری روبرو شده است شده است. جنس Aphanius متعلق به خانواده )فتح اللهی، Raissy .)1392 و همکاران )2011( کپورماهیان دنداندار1 از راسته کپوردندان ماهی شکﻻن2 آلودگیهای انگلی را نیز به عنوان یکی از علل مهم در میباشد و تنها جنس این خانواده است که به طور طبیعی کاهش جمعیت این گونه در تاﻻب گندمان ذکر کرد هاند. در آبهای ایران یافت میشود ) ,Coad and Keivany این امر با توجه به اینکه ماهی کپور دندان دار زاگرس در Keivany and Soofiani, 2004 ;2000(. در این میان فهرست گونههای در حال انقراض و محافظت شده قرار گونه کپور دنداندار زاگرس3 از اهمیت خاصی برخوردار دارد اهمیت دوچندانی مییابد )Downloaded from isfj.ir at 7:25 +0330 on Thursday September 30th 2021 [ DOI: 10.22092/ISFJ.2018.117720 ] .)Raissy et al., 2011 است. این گونه بهعنوان یک گونه بومی در تاﻻبهای آلودگی انگلی ماهی Aphanius در برخی منابع آبی قبﻻً چغاخور و گندمان و همچنین سر شاخههای باﻻئی گزارش شده است. فتح اللهی )1392(، اقدام به مطالعه رودخانه کارون از جمله رودخانه بهشت آباد گزارش شده جمعیت مولدین ماهی مذکور در تاﻻب چغاخور استان است )برزگر و همکاران، 1383؛ فدائی فرد و همکاران، چهارمحال و بختیاری نمود و میزان آلودگی با انگل Argulus foliaceus را معادل 51 درصد اعﻻم نمود. در 1 A. vladykovi - Cyprinodontidae Cyprinodontiformes - 2 تحقیق دیگری آلودگی ماهی ، رودخانه Aphanius vladykovi - 3 بهشت آباد استان چهارمحال و بختیاری به انگل سخت 159 رئیسی و همکاران شناسایی انگلهای ماهی گورخری ... پوست Lerneae cyprinacea گزارش شد )برزگر و در این مطالعه تعداد 50 عدد ماهی گورخری )24 ماهی از همکاران، 1383(. اگرچه فدائی فرد و همکاران )1380(، شلمزار و 26 عدد از سلم( مورد بررسی قرار گرفت. نتایج ماهی گورخری تاﻻب چغاخور را عاری از هر نوع آلودگی بررسی نشان داد که تمامی ماهیان بررسی شده، دارای انگلی گزارش نمودند، در پژوهشی دیگر، انگلهای آلودگی انگلی بودند. انگلهای یافت شده در ماهیان شامل .Trichodina sp. ،Gyrodactylus sp و متاسرکر necator ،Ichthyophthirius multifiliis .Ornithodiplostomum sp از ماهی مذکور در تاﻻب Allocreadium isoporum،Ichthyobodo، چغاخور گزارش شدند )Gyrodactylus sp. .)Raissy et al., 2007 و متاسرکر Ornithodiplostomum مطالعه حاضر به منظور شناسائی انگلهای ماهی گورخری .sp بود )جدول 1 و اشکال 3-1(. در بین انگلهای یافت در دریاچه شلمزار و سلم استان چهارمحال و بختیاری به شده، بیشترین میزان آلودگی مربوط به انجام رسید. در بررسی حاضر که در تابستان 1394 صورت Ornithodiplostomum بود، بطوریکه 68 درصد ماهیان گرفت، تعداد 50 عدد ماهی گورخری از دریاچه شلمزار و بررسی شده به این انگل آلوده بودند. میزان آلودگی با سلم صید شد و ب هصورت زنده به آزمایشگاه شیﻻت Ornithodiplostomum در دریاچه شلمزار برابر با دانشگاه شهرکرد منتقل گردیدند. ماهیان در وانهای 66/41 درصد )10 ماهی( و در سلم معادل 3/92 درصد فایبرگﻻس نگهداری و در کوتاهترین زمان و بصورت )24 عدد ماهی( بود. شدت آلودگی جداگانه مورد بررسی قرار گرفتند. در ابتدا وزن ماهیها با Ornithodiplostomum در ماهیان دریاچه شلمزار برابر ترازوی دیجیتال )Sartrius, UK( با حساسیت 01/0 گرم با 08/10 و در ماهیان سلم برابر با 8/37 بود. تعداد انگل و طول ماهی با استفاده از خطکش دقیق اندازهگیری شد مذکور در هر میزبان در ماهی گورخری دریاچه شلمزار در و در جداولی که به همین منظور تهیه شده بود وارد شد، محدوده 92-10 انگل و در ماهیان صید شده از سلم در سپس ماهی از نظر خارجی مورد بررسی کامل و دقیق قرار محدوده 69-1 انگل قرار داشت. شایان ذکر است بین گرفت و پس از آن با برداشت موکوس سطح بدن ماهی میزان آلودگی انگلی و شاخصهای زیست سنجی ماهیان بوسیله ﻻمل و قرار دادن آن روی ﻻم گسترش مرطوب رابطه آماری معنیداری یافت نشد. تهیه گردید و در زیر میکروسکپ با بزرگنمایی های مختلف ماهی A. vladykovi نخستین بار توسط برایان کود، بررسی گردید. مطالعه آبشش، با جدا کردن کمانها و خرد ماهی شناس کانادائی، از استان چهارمحال و بختیاری کردن آنها با کمک اسکالپل و تهیه گسترش با آب مقطر گزارش گردید و با نام ماهی گورخری زاگرس نامگذاری میسر شد، سپس نمونه با بزرگنمائی مناسب مورد بررسی شد )Coad, 1988(. این ماهی به عنوان یک گونه نادر و قرار گرفت )Fernando et al., 1972; Gussev, 1983(. ذخیره با ارزش ژنتیکی اهمیت بسیار زیادی دارد. از سوی مطالعه محتویات دستگاه گوارش نیز با باز کردن روده در دیگر، ماهی گورخری در فهرست گونههای در حال انقراض داخل پلیت و در زیر میکروسکپ انجام شد. برای شناسایی قرار دارد و در تحقیقات اخیر نیز به کاهش جمعیت این انگلها از کلیدهای شناسایی )جﻻلی، 1377؛ ,Bauer ماهی در منابع آبی منطقه اشاره شده است )فتح اللهی، [ Downloaded from isfj.ir at 7:25 +0330 on Thursday September 30th 2021 [ DOI: 10.22092/ISFJ.2018.117720 ;Gussev, 1985; Fernando et al., 1972 ;1987 1392؛ Raissy et al., 2007, 2011(. Lom and Dykova, 1992( استفاده شد. درصد و شدت آلودگی در مورد هر گونه انگل محاسبه گردید و مقایسه میزان آلودگی انگلی با طول و وزن ماهیان با استفاده از نرم افزار SPSS نسخه 20 و روش آماری آنالیز واریانس یکطرفه انجام پذیرفت. 160 مجله علمی شیﻻت ایران سال بیست و هفت/ شماره 4 جدول 1: آلودگی انگلی اندامهای مختلف ماهی گورخری Table 1: Parasitic infection in different organs of Aphanius vladykovi. رده انگل گونه انگل اندام آلوده تعداد و درصد آلودگی Ichthyophthrius multifilis Cilliophora پوست 12، )%24( Fouquet, 1876 آبشش 9، )%18( Ichthyobodo necator پوست 1، )%2( Henneguy, 1883) Gyrodactylus sp. Diesing, Monogenea پوست 4، )%8( 1850 آبشش 8، )%16( Metacercaria of Digenea مایع زجاجیه چشم 11، )%22( Ornithodiplostomum sp. Faust, 1917 چربی های محوطه شکمی 18، )%36( گنادها 26، )%52( Allocreadium isoporum روده 21، )%42( Loss, 1894 شکل 1: قﻻبهای انگل .Gyrodactylus sp جدا شده از شکل 2: متاسرکر انگل .Ornithodiplostomum sp جدا آبشش شده از تخمدان Figure 2: Metacercaria of Ornithodiplostomum sp. Figure 1: Anchors of Gyrodactylus sp. Collected isolated from ovaries. from the gills. Downloaded from isfj.ir at 7:25 +0330 on Thursday September 30th 2021 [ DOI: 10.22092/ISFJ.2018.117720 ] شکل 3: انگل Allocreadium isoporum جدا شده از روده ماهی گورخری Figure 3: Allocreadium isoporum isolated from the intestines of A. vladykovi. 161 رئیسی و همکاران شناسایی انگلهای ماهی گورخری ... عوامل مختلفی )محیطی و انسانی( در کاهش جمعیت این پیشین، در بدن از طریق رشتههای عصبی صورت ماهی در سالهای اخیر نقش داشتهاند که از جمله میپذیرد )Matisz et al., 2010(. میتوان به برداشت بیش از حد آب، آلودگی منابع آبی، مهاجرت ﻻرو انگل به چشم با آسیبهای فراوان در شبکیه تخریب زیستگاههای ماهی و یا توسعه بی قاعده مزارع و عدسی چشم همراه است که در نهایت منجر به کوری پرورش ماهی قزل آﻻ اشاره کرد. مشاهدات شخصی حاکی میشود. ماهیانی که بینائی خود را از دست میدهند از خروج بخش قابل توجهی از این ماهیان از زیستگاه معموﻻ به سطح آب میروند که شکار آنها توسط پرنده اصلی به کانالها انتقال آب کشاورزی و نهایتاً مرگ این ماهیخوار و ادامه چرخه انگل را تسهیل میکند )جﻻلی، ماهیان است. 1377(. از سوی دیگر، آلودگی گنادها در بیش از نیمی از به طور قطع عوامل بیماریزا نیز یکی از عوامل مهم تاثیر ماهیان بررسی شده با توجه به اثر سوء انگل بر تولید مثل گذار در کاهش جمعیت این ماهی در منابع آبی هستند ماهی، بقای این گونه با ارزش را تحت تاثیر قرار میدهد. که از جمله آنها میتوان به آلودگیهای انگلی اشاره کرد. بر اساس نتایج بدست آمده تمامی ماهیان بررسی شده در این مطالعه انگلهای A. ،I. necator ،I. multifilis حداقل به یک گونه انگل آلوده بودند و در این میان Gyrodactylus sp. ،isoporum و متاسرکر متاسرکر Ornithodiplostomum بدلیل همه گیر شدن Ornithodiplostomum از ا ندامهای مختلف ماهی جدا در جمعیت ماهی مذکور، اهمیت خاصی دارد. درصد شدند. نتایج نشان داد که بخش عمده آلودگی مربوط به آلودگی ماهیان با این انگل در دریاچه شلمزار برابر با متاسرکر Ornithodiplostomum بوده است که جمعیت 66/41 درصد و در سلم معادل 3/92 درصد اعﻻم زیادی از ماهیان را آلوده کرده است. این انگل اندامهای میگردد. شدت آلودگی نیز در ماهیان دریاچه شلمزار برابر حیاتی میزبان از جمله مغز و چشم را هدف قرار میدهد. با 08/10 و در ماهیان سلم برابر با 8/37 بود. آلودگیهای متاسرکر Ornithodiplostomum نخستین بار انگلی ماهی گورخری بخصوص با ﻻرو توسط Raissy و همکاران )2011(، از ماهی گورخری Ornithodiplostomum احتماﻻً یکی از دﻻیل مهم تاﻻب گندمان استان چهارمحال و بختیاری گزارش گردید. کاهش جمعیت ماهی مذکور در منابع آبی است. این در ایشان انگل را از بخشهای مختلف بدن ماهی شامل حالی است که حدود یک دهه پیش فدائی فرد و همکاران محوطه شکمی، گنادها، زجاجیه چشم، مغز و دیواره )1380(، این ماهی را دارای کمترین میزان آلودگی انگلی دستگاه گوارش گزارش کرد. از آن تاریخ گزارش دیگری از در بین ماهیان تاﻻب چغاخور اعﻻم نمودند.