Materiały I Studia Do Regionalizmu Słupskiego
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
SŁUPSKIE TOWARZYSTWO SPOŁECZNO-KULTURALNE MATERIAŁY I STUDIA DO REGIONALIZMU SŁUPSKIEGO TOM X s p0 v t S. Cs. 11», Słupsk 2008 SŁUPSKIE TOWARZYSTWO SPOŁECZNO KULTURALNE KOŁO MIŁOŚNIKÓW REGIONU I PRZYJACIÓŁ PARKU KRAJOBRAZOWEGO „DOLINA SŁUPI” MATERIAŁY I STUDIA DO REGIONALIZMU SŁUPSKIEGO TOM X Zbiór opracowań w zakresie ochrony wybrzeża nadmorskiego i form ochrony przyrody powiatu słupskiego, zabytków kulturowych regionu Pomorza Środkowego, działalności Okręgu Słupskiego Stowarzyszenia LIGA OCHRONY PRZYRODY oraz zapiski kronikarskie Słupsk 2008 ISBN 978-83 911137-9-0 Rada Naukowa: Prof, dr hab. inż. Zdzisław Bogucki, prof, dr hab. Zbigniew Zielonka, dr Tomasz Katafiasz, dr inż. Józef Cieplik. Zespół autorski: Wojciech Dziedzic, Piotr Konarski, Teresa Bielecka, Krystyna Mazurkiewicz - Palacz, Wiktor Zybajło, Barbara Major- Milewczyk, Elżbieta Wisławska, Józef Cieplik. Redakcja: Józef Cieplik Redakcja techniczna: Jerzy Łukowczyk Wydawca: SŁUPSKIE TOWARZYSTWO SPOŁECZNO KULTURALNE 76-200 Słupsk, ul. St. Jaracza Nr 6,1 p. Tel. (0-59) 842-64-87. KRS 0000068566 Współudział: STAROSTWO POWIATOWE w Słupsku 76-200 Słupsk, ul. Szarych Szeregów nr 14 Tel. (059) 842-37-73; Fax (059) 842-71-11 www.powiat.slupsk.pl e-mail: [email protected] oraz Stowarzyszenie LIGA OCHRONY PRZYRODY Zarząd Okręgu w Słupsku 76-200 Słupsk, Al. H. Sienkiewicza Nr 20, II p. Tel. (0-59) 842-32-81 i (0-59) 842-25-18. KRS 0000089999 oraz RUCH STOWARZYSZEŃ REGIONALNYCH R.P. - Rada Krajowa. KRS 0000172714 - INSTYTUT REGIONALIZMU 06-400 Ciechanów, PI. Marszałka J. Piłsudskiego Nr 1. Tel. (0-23) 672-28-88 Zrealizowano przy pomocy finansowej STAROSTWA POWIATOWEGO w Słupsku. Druk: PPU „BOXPOL” Sp. Z o.o 76-200 Słupsk, ul Wiejska Nr 28 Tel./fax. (0-59) 842-43-71 Nakład 500 egzemplarzy SPIS TREŚCI Do Czytelników... - Wprowadzenie 5 I. Artykuły problemowe 1. Hydrotechniczne metody ochrony wybrzeża - mgr Wojciech Dziedzic 7 2. Atrakcyjność turystyczna klifu w Poddąbiu - dr Piotr Konarski 16 3. Formy ochrony przyrody w Powiecie Słupskim - inż. Teresa Bielecka 21 4. Przystań rybacka w Gardnie - dr Piotr Konarski 28 5. Dawne cmentarze regionu Słupskiego - mgr inż. arch. Krystyna Mazurkiewicz - Palacz 35 6. Zamek w Człuchowie — zarys historyczny - mgr Wiktor Zybajło 49 7. Idea, istnienie i działalność Stowarzyszenia LIGA OCHRONY PRZYRODY Okręgu Słupskiego na Pomorzu Środkowym - w świetle wydawnictw regionalnych - dr inż. Józef Cieplik 59 8. Relacja z IX. Zjazdu Okręgu Stowarzyszenia LIGA OCHRONY PRZYRODY w Słupsku (17 IV 2008 r.) - mgr inż. Barbara Major — Milewczyk 91 II. Zapiski kronikarskie 1. Jak dobrze, że są poeci - mgr Elżbieta Wisławska 97 2. Autor rozpoznawany z Jasienia - dr inż. Józef Cieplik 99 3. 40 - lecie założenia Koła Miłośników Regionu SŁUPSKIEGO TOWARZYSTWA SPOŁECZNO KULTURALNEGO w Słupsku (1968 - 2008) - mgr Elżbieta Wisławska 103 III. ZESTAWIENIE TREŚCI TOMÓW I. - IX 1999 - 2008 107 - 115 Do Czytelników - Wprowadzenie Niniejszy Tom X ukazuje się w dziesiątym roku wydawania pozycji pod tytułem „Materiały do poznania regionalizmu słupskiego”, która zapoczątkowała cały cykl wydawniczy (1999 - 2008). Od Tomu X zmienia się nazwa wydawnictwa: „Materiały i studia do regionalizmu słupskiego” z zachowaniem ciągłości i numeracji poszczególnych tomów. Dodanie w tytule „studia” uzasadnia się faktycznym charakterem studyjnym opracowań budujących poszczególne tomy wraz z innymi „materiałami” problemowymi i bieżącymi. Treść Tomu X uwypukla problematykę działalności Stowarzyszenia LIGA OCHRONY PRZYRODY , które w 2008 roku obchodzi 80-lecie swego powstania w Polsce Niepodległej (1928 — 2008) i 55-lecie działalności na Pomorzu Środkowym (1953 — 2008) w rejonach Słupska, Koszalina i Szczecinka. Oprócz tego pojawia się w szczególny sposób tematyka Powiatu Słupskiego i powiatów zaprzyjaźnionych - bytowskiego i człuchowskiego. Akcentowane są również problemy literackie, a w końcu krótkie przypomnienie 40-lecia utworzenia w 1968 roku Koła Miłośników Regionu STSK (1968-2008). To też jesteśmy wdzięczni Starostwu Słupskiemu za wystąpienie w roli sponsora udzielającego wsparcia finansowego, które umożliwiło zrealizowanie wydania Tomu X. Wydawca i Redakcj a Słupsk w grudniu 2008 r. I. Artykuły problemowe Wojciech Dziedzic, Słupsk Hydrotechniczne metody ochrony brzegów morskich Wybrzeża Środkowego Bałtyku Dzisiejszy Bałtyk jest morzem młodym. Uformował się w ciągu ostatnich 10 tysięcy lat. Rozwój rzeźby na wybrzeżu uwarunkowany był procesami glacjalnymi, fluwialnymi, eolicznymi i morskimi. W wyniku tych procesów powstały wydmy, klify i mierzeje. Te zmiany w różnym stopniu, trwają do dziś. Dynamika strefy brzegowej wymusza ochronę brzegów na szczególnie cennych odcinkach. W poszukiwaniu skutecznych i właściwych metod ochrony brzegu, zgodnie z ekologicznym podejściem do naturalnych procesów brzegowych, wykorzystuje się dorobek nauki; prowadzi się badania w kraju i utrzymuje kontakty międzynarodowe. Dokumentem kreującym długoterminową ochronę brzegów, jaki posiada administracja morska, jest „Strategia ochrony brzegów morskich”. Jest to wielotomowe opracowanie naukowe wykonane przez Instytut Morski na zlecenie urzędów morskich. Poprawna ochrona brzegów wymaga systematycznych i kompleksowych działań legislacyjnych, organizacyjnych, planistycznych i badawczych oraz ponoszenia znacznych nakładów finansowych. Prognozowany średni wzrost poziomu morza o 60 centymetrów na 100 lat, stwarza nowe zagrożenia dla brzegów i ich niskiego zaplecza położonego poniżej rzędnej + 2,5 m npm. Za ochronę brzegów morskich jest odpowiedzialna administracja morska, która posiada niezbędne doświadczenie, znajomość specyficznego środowiska morskiego i strefy brzegowej. Ochrona brzegów morskich jest również jednym ze statutowych zadań Urzędu Morskiego w Słupsku. Na Wybrzeżu Środkowym 7 (170 km brzegu od Łeby do Dźwirzyna), nadrzędnym jego zadaniem jest budowa, utrzymanie oraz ochrona umocnień brzegowych, wydm nadmorskich i zalesień ochronnych w pasie technicznym. Przy południowym brzegu Bałtyku dominują wiatry północno-zachodnie. One uruchamiają falowanie, które powoduje ruch rumowiska wzdłuż brzegu, od zachodu na wschód. Fale sztormowe i wysokie stany wody doprowadzają do zniszczeń brzegu i jego ubytków. Znaczna większość brzegów ulega zniszczeniom, jednak chroni się tylko wybrane odcinki, cenne z uwagi na zurbanizowane zaplecze lub walory przyrodnicze. Szczególnie wzmożonej abrazji podlegają brzegi położone po zaprądowej stronie przeszkód, jakimi są na przykład falochrony portowe i systemy ostróg, powodujące przecięcie i odrzucenie na większe głębokości, strumienia rumowiska wędrującego wzdłuż brzegu. Po ich zachodniej stronie tworzy się pachwina akumulacyjna o wykształconej szerokiej plaży i dobrze rozbudowanej wydmie. Tu zatrzymuje się rumowisko. Takie plaże po zachodniej stronie portu są w Kołobrzegu, Darłowie, Ustce, Łebie. Rumowisko nie dociera tym samym na brzeg po wschodniej stronie falochronu, co doprowadza do zwiększonych zniszczeń. Niszczone są także odcinki, na których nie prowadzi się żadnej działalności, np. w Słowińskim Parku Narodowym. Z uwagi na wartość zabudowanego zaplecza brzegu istnieje konieczność jego ochrony, zarówno brzegów klifowych jak i wydmowych, np. w Ustce, Jarosławcu, Mielnie, Sarbinowie, Ustroniu Morskim, Kołobrzegu, Dźwirzynie. Są też brzegi w rejonie miejscowości, na których nie prowadzi się zintensyfikowanej ochrony hydrotechnicznej, gdzie zurbanizowane zaplecze znajduje się jeszcze daleko od morza, jak na przykład Rowy, Dąbki, Chłopy, Gąski i inne. Naturalną zaporą dla fal sztormowych są szerokie plaże i dobrze rozbudowane wydmy. Nie wszędzie jednak są one wystarczająco duże, by zapewnić bezpieczeństwo zaplecza. Zachodzi wtedy konieczność ingerencji 8 ludzkiej. Oprócz ochrony biotechnicznej, preferowaną metodą ochrony brzegów jest sztuczne zasilanie /refulacja/ polegające na dostarczaniu piasku na plaże w miejscach jego niedoboru. Jest to metoda przyjazna środowisku.^ Wykorzystuje się do tego celu przeważnie materiał pochodzący z pogłębiania torów wodnych na redach portów. Do przesyłania tego materiału stosuje się zarówno rurociągi refiilacyjne, za pomocą których dostarcza się go na wschodnie, szczególnie niszczone, strony portów /Rowy, Dźwirzyno/ lub dostarcza się rumowisko wprost z pogłębiarki, szczególnie tam, gdzie odkłada się go dalej od portu. Stałych rurociągów refulacyjnych było więcej, ale w ostatnich latach je zdemontowano. Z tego piaszczystego osadu formuje się następnie plażę o wymaganej szerokości i wysokości. Wielkości materiału odkładanego na brzeg morski są zdecydowanie za małe w stosunku do potrzeb. W najbliższej przyszłości planuje się dostarczanie rumowiska z pachwin zachodnich za pomocą systemów przesyłowych oraz pobieranie go z dna Bałtyku z większych głębokości, ze złóż podmorskich. Ponieważ jednak natura okazuje się mocniejsza, na szczególnie zagrożonych odcinkach, gdzie corocznie ubywa nawet ponad 1 m lądu, a zaplecze brzegu jest szczególnie cenne - należy podejmować działania radykalne. W przypadkach szczególnych, gdy zawodzą inne metody ochrony brzegu, takie jak ochrona biotechniczna, a rełulacja jest niewystarczająca, stosuje się metody ostateczne. Taki nieodwracalny rozwój procesów zmusza do zastosowania budowli hydrotechnicznych. Jest to zabezpieczenie trwałe i gwarantujące bezpieczeństwo, lecz wymaga ogromnych nakładów finansowych i zakłóca jednocześnie harmonię naturalnego środowiska. Z tego powodu decyzję taką podejmuje się w ostateczności, kiedy inne sposoby zabezpieczenia brzegu okazują się niewystarczające. Hydrotechniczna ochrona