Powiat Lubliniecki

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

Lubliniec 2011 Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

Zleceniodawca: Powiat Lubliniecki, reprezentowany przez Zarząd Powiatu w Lubliocu ul. Paderewskiego 7 42-700 Lubliniec

Wykonawca: ATMOTERM S.A. ul. Łangowskiego 4 45-031 Opole

Zespół autorski: mgr inż. Katarzyna Oszaoca - kierownik projektu dr Karolina Królikowska mgr inż. Magdalena Pochwała mgr inż. Sławomir Pochwała

Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Leśnictwa

Prace nad przygotowaniem „Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018” prowadzone były przy ścisłej współpracy z Wydziałem Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Leśnictwa Starostwa Powiatowego w Lubliocu

Zespół autorski dziękuje pracownikom Starostwa Powiatowego za zaangażowanie w przygotowanie niniejszego opracowania.

2

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

Spis treści

Część I ...... 6 WPROWADZENIE ORAZ DANE WEJŚCIOWE DO PROGRAMU ...... 6 1. STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM ...... 7 2. WSTĘP ...... 8 2.1. Podstawa prawna opracowania ...... 8 2.2. Cel i zakres opracowania...... 8 2.3. Metodyka sporządzania Programu ochrony środowiska ...... 9 3. METODYKA SPORZĄDZANIA PROGRAMU ...... 10 3.1. Informacja o powiecie oraz uwarunkowania środowiskowe ...... 11 3.2. Dokumenty strategiczne ...... 13 3.2.1 Polityka ekologiczna paostwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016 (PEP) ...... 13 3.2.2 Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 2007-2013 ...... 14 3.2.3 Narodowa Strategia Edukacji Ekologicznej ...... 15 3.2.4 Krajowy Plan Gospodarki Odpadami 2014 (KPGO) ...... 15 3.2.5 Krajowy Program Oczyszczania Kraju z Azbestu (POKA) ...... 16 3.2.6 Krajowa strategia ochrony i zrównoważonego użytkowania różnorodności biologicznej ...... 17 3.2.7 Projekt Polityki Wodnej Paostwa 2030 (z uwzględnieniem etapu 2016) ...... 17 3.2.8 Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych (KPOŚK) ...... 17 3.2.9 Plany Gospodarowania Wodami (PGW): ...... 18 3.2.10 Polityka Energetyczna Polski do 2030 roku ...... 18 3.2.11 Program ochrony powietrza dla stref województwa śląskiego ...... 19 3.2.12 Program ochrony środowiska przed hałasem dla województwa śląskiego na lata 2009 – 2013 dla terenów poza aglomeracjami, położonych wzdłuż dróg krajowych, ekspresowych, autostrad i linii kolejowych (POH) ...... 20 3.2.13 Aktualizacja planu gospodarki odpadami dla województwa śląskiego (APGO WŚ) ...... 20 3.2.14 Wojewódzki Program Przekształceo Terenów Poprzemysłowych i Zdegradowanych wraz z Koncepcją rozbudowy narzędzi informatycznych (WPPTPiZ) ...... 21 3.2.15 Strategia Rozwoju Województwa Śląskiego - Śląskie 2020 ...... 21 3.2.16 Program Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018...... 22 3.2.17 Plan Gospodarki Odpadami dla Powiatu Lublinieckiego na lata 2004-2015 ...... 22 3.2.18 Strategia Rozwoju Powiatu Lublinieckiego...... 23 4. STAN ŚRODOWISKA ...... 24 4.1. Powietrze atmosferyczne (P) ...... 24 4.1.1 Stan jakości powietrza ...... 26 4.1.2 Zaopatrzenie w ciepło i emisja powierzchniowa ...... 27 4.1.3 Emisja punktowa ...... 28 4.1.4 Emisja liniowa ...... 29 4.1.5 Odnawialne źródła energii ...... 30 4.2. Wody powierzchniowe i podziemne (W) ...... 34 4.2.1 Wody podziemne ...... 34 4.2.2 Wody powierzchniowe ...... 36 4.2.3 Gospodarka ściekowa ...... 38 4.2.4 Zapobieganie powodziom ...... 40

3

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

4.3. Gospodarka odpadami (GO) ...... 41 4.4. Zasoby przyrody (OP) ...... 42 4.4.1 Obszary prawnie chronione ...... 42 4.4.2 Rezerwaty Przyrody ...... 42 4.4.3 Park krajobrazowy ...... 43 4.4.4 Obszary chronionego krajobrazu ...... 44 4.4.5 Natura 2000 ...... 44 4.4.6 Pomniki przyrody ...... 45 4.4.7 Użytki ekologiczne ...... 45 4.4.8 Zespoły przyrodniczo-krajobrazowe ...... 46 4.4.9 Lasy ...... 47 4.5. Hałas (H) ...... 49 4.5.1 Hałas drogowy ...... 50 4.5.2 Hałas kolejowy...... 51 4.6. Pola elektromagnetyczne (PEM) ...... 52 4.7. Poważne awarie (PA) ...... 54 4.8. Powierzchnia ziemi i gleby (GL) ...... 55 4.9. Zasoby Naturalne (ZN) ...... 58 Część II ...... 60 STRATEGIA OCHRONY ŚRODOWISKA DO ROKU 2018 ...... 60 5. CEL NADRZĘDNY I PRIORYTETY EKOLOGICZNE ...... 61 6. Cele i kierunki ochrony środowiska do 2018 r...... 61 6.1. Powietrze atmosferyczne (P) ...... 62 6.2. Zasoby wodne (W) ...... 62 6.3. Gospodarka odpadami (GO) ...... 62 6.4. Ochrona przyrody (OP) ...... 62 6.5. Hałas (H) ...... 63 6.6. Pola elektromagnetyczne (PEM) ...... 63 6.7. Zapobieganie powstawaniu poważnych awarii przemysłowych (PPAP) ...... 63 6.8. Zasoby naturalne (ZN) ...... 64 6.9. Gleby użytkowane rolniczo (GL) ...... 64 6.10. Edukacja ekologiczna (EE) ...... 64 7. PLAN OPERACYJNY NA LATA 2011- 2013 ...... 64 Część III ...... 78 ZAGADNIENIA SYSTEMOWE ...... 78 8. ZARZĄDZANIE I MONITORING ...... 79 8.1. Narzędzia do zarządzania środowiskiem ...... 79 8.2. Monitoring środowiska ...... 81 8.3. Struktura zarządzania oraz uczestnicy wdrażania Programu ...... 81 8.4. Harmonogram realizacji Programu ...... 82 4

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

8.5. Monitoring wdrażania Programu ...... 82 8.6. Wskaźnik efektywności Programu ...... 83 9. WYTYCZNE DO OPRACOWYWANIA PROGRAMÓW GMINNYCH ...... 84 9.1. Proponowany zakres i struktura gminnych Programów ochrony środowiska ...... 86 10. ASPEKTY FINANSOWE REALIZACJI PROGRAMU ...... 88 10.1. Potrzeby finansowe na realizację Programu ...... 88 10.2. Źródła finansowania zadao z zakresu ochrony środowiska ...... 88 10.2.1 WOJEWÓDZKI FUNDUSZ OCHRONY ŚRODOWISKA I GOSPODARKI WODNEJ W KATOWICACH (WFOŚiGW) ...... 89 10.2.2 REGIONALNY PROGRAM OPERACYJNY ...... 92 10.2.3 NARODOWY FUNDUSZ OCHRONY ŚRODOWISKA I GOSPODARKI WODNEJ ...... 93 10.2.4 PROGRAM OPERACYJNY INFRASTRUKTURA I ŚRODOWISKO ...... 96 10.2.5 PROGRAM INTELLIGENT ENERGY EUROPE ...... 98 Źródła danych ...... 99 Wykaz pojęd i skrótów używanych w opracowaniu...... 100 Spis rysunków ...... 101 Spis tabel ...... 101

5

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

Część I

WPROWADZENIE ORAZ DANE WEJŚCIOWE DO PROGRAMU

6

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

1. STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM

Program ochrony środowiska kompleksowo odnosi się do zagadnieo ochrony środowiska i koordynuje działania w tym zakresie. W Programie omówiono najważniejsze problemy ochrony środowiska w powiecie, proponując sposoby ich rozwiązania w określonym czasie. Istotną częścią Programu jest wykaz konkretnych przedsięwzięd proekologicznych wraz z propozycją źródeł ich finansowania. Opracowany Program ochrony Środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018 jest aktualizacją dokumentu przyjętego Uchwałą Nr 190/XVI/2004 przez Radę Powiatu Lublinieckiego z dnia 26 kwietnia 2004 roku w sprawie przyjęcia Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Lublinieckiego na lata 2004-2015. Program ochrony środowiska określa politykę środowiskową, ustala cele i zadania środowiskowe oraz szczegółowe programy zarządzania środowiskowego, odnoszące się do aspektów środowiskowych, usystematyzowanych według komponentów: Powietrze atmosferyczne (P) Hałas (H) Promieniowanie elektromagnetyczne (PEM) Wody powierzchniowe i podziemne (W) Powierzchnia ziemi i gleby (GL) Zasoby przyrody i zieleo miejska (OP) Lasy (L) Poważne awarie (PA) Ochrona przeciwpowodziowa (OPP) Edukacja ekologiczna (EE) Zasadniczą misją Programu jest potrzeba poprawy jakości życia człowieka poprzez realizację działao zmierzających do poprawy stanu środowiska stanowiącego otoczenie człowieka oraz zmiana zachowao i podniesienie świadomości ekologicznej mieszkaoców (edukacja ekologiczna). Aktualizacja Programu jest konieczna ze względu na zmiany regulacji prawnych oraz Polityki Ekologicznej Paostwa, a także Programu Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018, jak również zmian w środowisku jakie zaszły w powiecie od dnia uchwalenia poprzedniego Programu. Program ochrony środowiska przedstawia cele długo- i krótkoterminowe, a także zadania mające służyd poprawie jakości środowiska w powiecie. Celem aktualizacji Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018 jest inwentaryzacja zmian jakie zaszły w środowisku w okresie realizacji poprzedniego Programu oraz identyfikacja podstawowych problemów w zakresie ochrony środowiska. Wyniki przeprowadzonych analiz posłużyd mają nakreśleniu perspektywicznych kierunków rozwiązywania problemów oraz szczegółowych planów działao. Realizacja Programu ma doprowadzid do poprawy stanu środowiska naturalnego w powiecie, do efektywnego zarządzania środowiskiem, a także tworzyd warunki do spełnienia wymagao obowiązującego w tym zakresie prawa krajowego i unijnego. Odpowiedzialnośd za wdrożenie Programu ponosi Zarząd Powiatu w Lubliocu. Realizacja działao w ramach Programu wymaga jednak udziału zarówno administracji rządowej jak i samorządowej szczebla wojewódzkiego oraz gminnego.

7

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

2. WSTĘP

2.1. Podstawa prawna opracowania

Podstawą opracowania Programu ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018 jest art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo Ochrony Środowiska (tekst jednolity: Dz. U. z 2008 r., Nr 25, poz. 150 z późn. zm.), który nakłada na organy wykonawcze województwa, powiatu i gminy obowiązek opracowania Programu ochrony środowiska. Zgodnie z ww. ustawą Zarząd Powiatu w Lubliocu w celu realizacji polityki ekologicznej paostwa sporządza Program ochrony środowiska. Niniejszy Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018 jest aktualizacją dokumentu przyjętego Uchwałą Nr 190/XVI/2004 przez Radę Powiatu Lublinieckiego z dnia 26 kwietnia 2004 roku w sprawie przyjęcia Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Lublinieckiego na lata 2004-2015. Projekt Programu podlega zaopiniowaniu przez organ wykonawczy administracji samorządowej wyższego szczebla, a następnie na podstawie art. 18 ww. ustawy podlega uchwaleniu przez Radę Powiatu w Lubliocu. Z wykonania Programu Zarząd Powiatu w Lubliocu ma obowiązek sporządzania co dwa lata raportu, który przedkłada Radzie Powiatu w Lubliocu. Ponadto art. 14 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku o odpadach (Dz. U. Nr z 2010 r., Nr 185, poz. 1243 z późn. zm.) zobowiązuje Zarząd Powiatu w Lubliocu do opracowania Planu Gospodarki Odpadami, który stanowi częśd Programu ochrony środowiska. Obecnie trwa sporządzanie aktualizacji Planu Gospodarki Odpadami dla Powiatu Lublinieckiego, który zostanie zaopiniowany w 2011 roku. 2.2. Cel i zakres opracowania

Zasadniczą misją Programu jest potrzeba poprawy jakości życia człowieka poprzez realizację działao zmierzających do poprawy stanu środowiska stanowiącego otoczenie człowieka, zmianę zachowao oraz podniesienie świadomości ekologicznej mieszkaoców. Celem przygotowania Programu jest realizacja założeo dokumentów strategicznych ze szczególnym uwzględnieniem Polityki Ekologicznej Paostwa, Programu Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018 . Odnosi się kompleksowo do zagadnieo ochrony środowiska i koordynuje działania w tym zakresie. Program przedstawia najważniejsze problemy ochrony środowiska na terenie powiatu, proponując sposoby ich rozwiązania w określonym czasie. Istotną częścią Programu jest wykaz konkretnych przedsięwzięd proekologicznych wraz z propozycją źródeł ich finansowania. Program ochrony środowiska określa politykę środowiskową, ustala cele i zadania środowiskowe oraz szczegółowe programy zarządzania środowiskowego, odnoszące się do aspektów środowiskowych, usystematyzowanych według komponentów. Aktualizacja Programu jest konieczna ze względu na zmiany regulacji prawnych oraz Polityki Ekologicznej Paostwa oraz aktualizację Programu Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018, a także zmian w środowisku jakie zaszły na terenie powiatu od dnia uchwalenia poprzedniego Programu. Program składa się z 3 głównych części:

Częśd I – WPROWADZENIE I DANE WEJŚCIOWE DO PROGRAMU Cześd pierwsza opracowania zawiera wstęp, podstawę prawną opracowania, a także jego cel i zakres oraz streszczenie dokumentu w języku niespecjalistycznym, a także metodykę sporządzania

8

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

Programu oraz analizę dokumentów strategicznych wyższego szczebla oraz dokumentów o charakterze lokalnym. W części tej zostały również zawarte informacje o powiecie oraz uwarunkowania środowiskowe w podziale na komponenty: Powietrze atmosferyczne (P) Hałas (H) Promieniowanie elektromagnetyczne (PEM) Wody powierzchniowe i podziemne (W) Powierzchnia ziemi i gleby (GL) Zasoby przyrody i zieleo miejska (OP) Lasy (L) Poważne awarie (PA) Ochrona przeciwpowodziowa (OPP) Edukacja ekologiczna (EE) Gospodarka odpadami (funkcjonuje osobny program „Plan Gospodarki Odpadami dla Powiatu Lublinieckiego na lata 2004-2015”. Obecnie trwa sporządzanie aktualizacji dokumentu.

Częśd II STRATEGIA OCHRONY ŚRODOWISKA DO ROKU 2014 W części II opracowania zawarta jest strategia ochrony środowiska, która określa cele ekologiczne kierunki działao w odniesieniu do poszczególnych komponentów środowiska. Integralną częścią tego rozdziału jest zestawienie tabelaryczne z wykazem zadao na lata 2011-2013 w ramach przyjętych kierunków działao wraz z kosztami oraz jednostki odpowiedzialnymi za ich realizację.

Częśd III - ZAGADNIENIA SYSTEMOWE Częśd III opracowania zawiera zagadnienia z zakresu zarządzania Programem ochrony środowiska oraz aspekty finansowe wdrażania Programu. Rozdział określa instrumenty zarządzania środowiskiem, organizację zarządzania Programem, opis jego wdrażania i monitorowania, w tym wskaźniki monitorowania efektywności Programu, oraz harmonogram procesu wdrażania. 2.3. Metodyka sporządzania Programu ochrony środowiska

Materiałem pomocniczym przy sporządzaniu programów ochrony środowiska na szczeblu wojewódzkim, powiatowym i gminnym, są wytyczne Ministerstwa Środowiska z 2002 r. „Wytyczne sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym”. Wytyczne te jednak nie zostały zaktualizowane po aktualizacji Polityki Ekologicznej Paostwa w 2009 r. stąd można przyjąd, że nie istnieje aktualna metodyka dokonywania aktualizacji programów ochrony środowiska. Ogólne wymagania w odniesieniu do polityki ekologicznej paostwa jak i programów ochrony środowiska przygotowywanych dla potrzeb województw, powiatów i gmin określa Prawo ochrony środowiska. Szczegółowa metodyka na potrzeby opracowania niniejszego dokumentu została zaproponowana przez wykonawcę w porozumieniu z Wydziałem Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Leśnictwa Starostwa Powiatowego w Lubliocu. Niniejszy rozdział zawiera szczegółowy opis przebiegu prac nad opracowaniem Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018 wraz ze strategiczną oceną oddziaływania na środowisko skutków realizacji tego Programu. Stąd struktura Programu uwzględnia wymagania Polityki Ekologicznej Paostwa, w szczególności określa cele ekologiczne, priorytety ekologiczne, harmonogram oraz środki niezbędne do osiągnięcia celów, a także zarządzanie Programem oraz aspekty finansowe wdrażania Programu. Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego jest zgodny z dokumentami wyższego szczebla a także dokumentami lokalnymi, w tym z "Programem Ochrony Środowiska dla 9

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

Województwa Śląskiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018", „Strategią rozwoju Powiatu lublinieckiego" oraz innymi dokumentami, wytyczającymi główne kierunki rozwoju społeczno-gospodarczego omawianego obszaru.

3. METODYKA SPORZĄDZANIA PROGRAMU

Punktem wyjścia do opracowania był Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego na lata 2004-2015 przyjęty Uchwałą Nr 190/XVI/2004 z dnia 26 kwietnia 2004 roku w sprawie przyjęcia programu „Ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego na lata 2004- 2015” Należy zaznaczyd, że nie istnieje modelowa, ustandaryzowana metoda dokonywania aktualizacji programów ochrony środowiska. Ustawodawca nie określił jednoznacznej metodyki prowadzenia aktualizacji, w związku z czym na potrzeby opracowania niniejszego dokumentu została ona zaproponowana przez wykonawcę w porozumieniu z Wydziałem Ochrony Środowiska Starostwa Powiatowego. Ponadto w Programie, do sporządzenia diagnozy aktualnego stanu środowiska, posłużono się danymi Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Katowicach oraz Głównego Urzędu Statystycznego, a także informacjami pozyskanymi z Wydziału Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Leśnictwa Starostwa Powiatowego w Lubliocu

Główne elementy opracowywanego Programu to: Analiza danych wejściowych w zakresie oceny aktualnego stanu środowiska oraz uwarunkowao powiatu, wymagao prawnych, wymagao dokumentów strategicznych kraju i regionu,; Analiza problemów, która obejmowała identyfikację głównych problemów środowiskowych w powiecie oraz ich klasyfikację i hierarchizację; Strategia ochrony środowiska, która określa cele długoterminowe do roku 2018 i krótkoterminowe do roku 2013 oraz plan operacyjny na lata 2011-2013. Zagadnienia systemowe - monitorowanie środowiska i realizacji Programu oraz zarządzanie, a także mechanizmy finansowe realizacji Programu.

Etap I Analiza danych wejściowych Na potrzeby sporządzenia Programu, jako stan aktualny przyjęto najnowsze dostępne dane w zakresie danego komponentu (najczęściej rok 2009 i 2010). Podstawowym źródłem danych były raporty o stanie środowiska województwa śląskiego opracowywane przez WIOŚ w Katowicach, opracowania przygotowane przez Starostwo Powiatowe w Lubliocu, dane statystyczne, raporty z realizacji poprzedniego Programu oraz cele, priorytety i działania w zakresie ochrony środowiska zdefiniowane w dokumentach programowych i planistycznych. Przed przystąpieniem do definiowania planu operacyjnego analizie poddano specyficzne uwarunkowania powiatu oraz stan środowiska z uwzględnieniem wszystkich komponentów w celu zdefiniowania najważniejszych problemów środowiskowych w powiecie.

Etap II Analiza problemów W ramach analizy dokonano identyfikacji głównych problemów na terenie powiatu, a następnie dokonano ich hierarchizacji poprzez uporządkowanie ich na 3 grupy, tj. począwszy od najważniejszych do najmniej pilnych. Do grupy pierwszej zaklasyfikowano problemy najważniejsze i najpilniejsze do rozwiązania. Do grupy drugiej zaklasyfikowano problemy ważne, ale mniej pilne niż w grupie pierwszej. Do grupy trzeciej zaklasyfikowano pozostałe problemy.

10

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

Etap III Strategia ochrony środowiska Po dokonaniu analizy danych wejściowych oraz analizy problemów opracowana została strategia ochrony środowiska dla powiatu lublinieckiego. Cele długoterminowe określone zostały na podstawie analizy aktualnej sytuacji i oczekiwanych zmian w ochronie środowiska z uwzględnieniem obowiązujących i planowanych zmian przepisów prawa polskiego i wspólnotowego, programów rządowych, regionalnych i lokalnych, aktualnych strategii krajowych i regionalnych oraz programów sektorowych z uwzględnieniem możliwości finansowania działao w ramach określonych priorytetów. Cele zostały określone z uwzględnieniem kryteriów takich jak: ocena aktualnego stanu środowiska, ocena realizacji poprzedniego Programu wynikająca z Raportów, obowiązujące i planowane zmiany przepisów prawa polskiego i wspólnotowego, wymagania dokumentów strategicznych kraju i województwa oraz możliwości finansowania działao. Na podstawie wyznaczonych celów zdefiniowano przedsięwzięcia zaplanowane do realizacji w latach 2011-2013. Przedsięwzięcia te zostały ujęte w planie operacyjnym Programu ochrony środowiska zawierającym terminy realizacji, wielkośd nakładów i źródła finansowania oraz jednostki odpowiedzialne za ich wykonanie.

Etap IV Zagadnienia systemowe W tej części Programu uwzględniono organizację procesu zarządzania Programem i kontrolę jego realizacji, określono strukturę zarządzania środowiskiem oraz monitoring wdrażania Programu.

Etap V Opiniowania oraz konsultacje społeczne Opracowany projekt dokumentu wraz z prognozą oddziaływania na środowisko, został poddany procedurze opiniowania oraz konsultacjom społecznym celem umożliwienia złożenia uwag i wniosków.

Etap VI Uzupełnienie i korekta projektu Programu oraz strategicznej oceny Projekt Programu oraz strategicznej oceny oddziaływania na środowisko został uzupełniony o ustalenia dokonane w trakcie konsultacji i opiniowania.

Etap VII Uchwalenie Programu 3.1. Informacja o powiecie oraz uwarunkowania środowiskowe

Powiat Lubliniecki położony jest w północno- zachodniej części Województwa Śląskiego. Utworzony został w 1999 roku, jego siedzibą jest miasto Lubliniec. Powierzchnia powiatu wynosi 822,2 km2, na której mieszka 76,6 tys. osób. W skład powiatu wchodzi osiem gmin o zbliżonej powierzchni, stopniu uprzemysłowienia i rozwoju. Swoim zasięgiem obejmuje: gminę miejską: Lubliniec, gminę miejsko- wiejską Woźniki, gminy wiejskie: Boronów, Ciasna, Herby, Kochanowice, Koszęcin, Pawonków oraz miasta: Lubliniec, Woźniki. Położenie gmin w powiecie przedstawia Rysunek nr 1.

11

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

Rysunek 1 Gminy w powiecie lublinieckim

Źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/Powiat_lubliniecki Powiat lubliniecki położony jest w dolinie Liswarty i Małej Panwi. Jego terytorium znajduje się na pograniczu Niziny Śląskiej i Wyżyny Woźnicko-Wieluoskiej. W skład Wyżyny Woźnicko-Wieluoskiej, leżącej w części północno-wschodniej powiatu, wchodzą mniejsze Próg Woźnicki, Próg Herbski oraz Obniżenie Liswarty. Najwyższe wzniesienia o wysokości 366 m n.p.m. koło Lubszy oraz obok położona Góra Grojec 365 m n.p.m. znajdują się w części wschodniej powiatu. Najniżej położone tereny o wysokości 220 m n.p.m. znajdują się w części południowo-zachodniej powiatu, na południe od miejscowości Kośmidry. W północno-wschodniej części powiatu znajduje się też większa częśd Parku Krajobrazowego "Lasy nad Górną Liswartą". Posiada piękne i rozległe lasy (zajmujące prawie połowę jego powierzchni) o szczególnych walorach przyrodniczych, rzadkich odmian drzew, ciekawą roślinnośd, rzadko występujące gatunki zwierząt. Rozwojowi różnych form turystycznych i rekreacyjnych sprzyjają również czyste akweny wodne, pomniki przyrody. Dzięki bardzo dużej ilości zabytków turystyka rekreacyjna może byd połączona z turystyką edukacyjną. Szlaki turystyczne i ścieżki rowerowe prowadzą do miejsc związanych z bogatą tradycją regionu, przykładem może byd szlak kościółków drewnianych obejmujący teren całego powiatu. Jedną z najdynamiczniej rozwijających się dziedzin turystyki jest agroturystyka. Teren powiatu posiada dobrze rozwiniętą linię kolejową. W siedzibie krzyżują się linie kolejowe prowadzące z Częstochowy do Opola oraz z Katowic do Poznania. Przez teren powiatu przebiegają również główne trasy transportu samochodowego: droga krajowa nr 46 Częstochowa - Lubliniec - Opole, droga krajowa nr 11 Katowice - Lubliniec - Olesno - Poznao, droga wojewódzka nr 906 Lubliniec - Piasek (Myszków). Posiada dogodne połączenie z aglomeracją górnośląską, która położona jest w odległości około 50 km, między innymi do Katowic, Gliwic, Bytomia, Zabrza, Częstochowy. Na terenie powiatu systematycznie rozbudowywana jest sied wodociągowa i kanalizacyjna. Częśd gmin powiatu posiada sied gazową. Według danych GUS z 2010 roku, w powiecie działa 12 oczyszczalni komunalnych (6 oczyszczalni biologicznych i 6 oczyszczalni z podwyższonym usuwaniem miogenów), obsługujących około 64,7% mieszkaoców i 7 przemysłowych.

12

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

Mimo, że powiat położony jest w regionie Górnego Śląska, to nie znajduje się bezpośrednio w terenie o najwyższym stopniu uprzemysłowienia. Powiat lubliniecki oparty jest głównie o rolnictwo, jednakże na jego terenie znajduje się także kilka większych zakładów przemysłu chemicznego (wykładziny PCV i włókniny), lekkiego, obuwniczego, elektromaszynowego, drzewnego, materiałów budowlanych i spożywczego. 3.2. Dokumenty strategiczne

3.2.1 Polityka ekologiczna paostwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016 (PEP)

Polityka Ekologiczna Paostwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016 bierze pod uwagę zobowiązania wynikające z przystąpienia Polski do Unii Europejskiej. Przy jej opracowywaniu uwzględniono nie tylko strategiczne i programowe dokumenty rządu Rzeczpospolitej Polskiej, ale także Wspólnoty Europejskiej. Polityka ekologiczna to dokument strategiczny, który przez określenie celów i priorytetów ekologicznych wskazuje kierunek działao koniecznych dla zapewnienia właściwej ochrony środowisku naturalnemu. Najważniejsze działania priorytetowe na najbliższe lata, to m.in.: zamknięcie wysypisk nie spełniających wymogów UE, wprowadzenie w życie tzw. zielonych zamówieo, wzmocnienie kadry inspekcji ochrony środowiska, która usprawni ochronę środowiska i pozwoli na kontrolę przestrzegania prawa, wspieranie platform technologicznych i ekoinnowacyjności w ochronie środowiska, przywrócenie podstawowej roli miejscowym planom zagospodarowania przestrzennego jako podstawy lokalizacji inwestycji, zwiększenie retencji wody, opracowanie krajowej strategii ochrony gleb, ochrona atmosfery (w tym realizacja założeo dyrektywy unijnej CAFE, dotyczącej ograniczenia emisji pyłów), ochrona wód (w tym redukcja o 75% ładunku azotu i fosforu w oczyszczanych ściekach komunalnych), gospodarka odpadami, modernizacja systemu energetycznego, ochrona przed hałasem (w tym sporządzanie map akustycznych dla wszystkich miast powyżej 100 tysięcy mieszkaoców i opracowania planów walki z hałasem), działania związane z nadzorem nad chemikaliami dopuszczonymi na rynek. W zakresie ochrony powietrza zadania wynikające z PEP skoncentrowane będą na osiągnięciu dalszej redukcji emisji SO2, NOx i pyłu drobnego z procesów wytwarzania energii, modernizacji systemów energetycznych oraz w dalszym ciągu opracowywanie i wdrażanie przez właściwych marszałków województw Programów naprawczych w strefach, w których notuje się przekroczenia standardów dla pyłu drobnego PM10 i PM2,5 zawartych w Dyrektywie CAFE, poprzez eliminację niskich źródeł emisji oraz zmniejszenia emisji pyłu ze środków transportu. Dla dziedziny ochrony zasobów naturalnych PEP formułuje cel średniookresowy w sposób następujący: „racjonalizacja gospodarowania zasobami wód powierzchniowych i podziemnych w taki sposób, aby uchronid gospodarkę narodową od deficytów wody i zabezpieczyd przed skutkami powodzi oraz zwiększyd samofinansowanie gospodarki wodnej”. Wskazuje się również, że „naczelnym zadaniem będzie dążenie do maksymalizacji oszczędności zasobów wodnych na cele przemysłowe i konsumpcyjne, zwiększenie retencji wodnej oraz skuteczna ochrona głównych zbiorników wód podziemnych przed zanieczyszczeniem”. Ponadto, zgodnie z PEP naczelnym celem 13

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

w zakresie ochrony zasobów wodnych jest utrzymanie lub osiągnięcie dobrego stanu wszystkich wód, w tym również zachowanie i przywracanie ciągłości ekologicznej cieków i ekosystemów od nich zależnych. Wskazuje się, że „cel ten będzie realizowany przez opracowanie dla każdego wydzielonego w Polsce obszaru dorzecza planu gospodarowania wodami oraz Programu wodno-środowiskowego kraju”. Pod kątem gospodarki odpadami, PEP ustanowiła cele średniookresowe do 2016 r. są to m.in. utrzymanie tendencji oddzielenia ilości wytwarzanych odpadów od wzrostu gospodarczego kraju, zwiększenie odzysku energii z odpadów komunalnych w sposób bezpieczny dla środowiska, zamknięcie wszystkich składowisk, które nie spełniają standardów UE i ich rekultywacja, sporządzenie spisu zamkniętych oraz opuszczonych składowisk odpadów wydobywczych, a także eliminacja kierowania na składowiska zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego oraz zużytych baterii i akumulatorów. PEP wskazuje także na koniecznośd pełnego zorganizowania krajowego systemu zbierania wraków samochodów i demontaż pojazdów wycofanych z eksploatacji, a także sugeruje zorganizowanie systemu preselekcji sortowania i odzysku odpadów komunalnych, tak aby na składowiska nie trafiało ich więcej niż 50% w stosunku do odpadów wytworzonych w gospodarstwach domowych. W zakresie ochrony przyrody w PEP jako priorytetowe określono zachowanie bogatej różnorodności biologicznej polskiej przyrody, dokooczenie inwentaryzacji i waloryzacji różnorodności biologicznej Polski, które stworzy podstawę do ustanowienia pełnej listy obszarów ochrony ptaków i ochrony siedlisk w europejskiej sieci Natura 2000, szczególnie szybko na obszarach, na których planowane są inwestycje infrastrukturalne przewidziane do współfinansowania ze środków Unii Europejskiej, a także kontynuacja tworzenia krajowej sieci obszarów chronionych (nowych parków narodowych, rezerwatów, parków krajobrazowych i pozostałych form i obiektów ochrony przyrody), z uwzględnieniem korytarzy ekologicznych, jako miejsc dopełniających obszarową ochronę przyrody. PEP wskazuje, że konieczne są dalsze prace w kierunku racjonalnego użytkowania zasobów leśnych przez kształtowanie ich właściwej struktury gatunkowej i wiekowej, z zachowaniem bogactwa biologicznego, co oznacza rozwijanie idei trwale zrównoważonej i wielofunkcyjnej gospodarki leśnej. Konieczna jest także realizacja przez Lasy Paostwowe „Krajowego Programu zwiększenia lesistości”, z naciskiem na tworzenie spójnych kompleksów leśnych połączonych korytarzami ekologicznymi oraz dostosowanie gospodarki leśnej do wymogów wynikających z ochrony sieci obszarów Natura 2000 (zalesienia nie mogą zagrozid utrzymaniu ekstensywnego użytkowania łąk i pastwisk). W zakresie ochrony przed hałasem PEP wskazuje na koniecznośd dokonania wiarygodnej oceny narażania społeczeostwa na ponadnormatywny hałas i podjęcie kroków do zmniejszenia tego zagrożenia tam, gdzie jest ono największe, a także pilne sporządzenie map akustycznych dla miast powyżej 100 tys. mieszkaoców oraz dla dróg krajowych i lotnisk i wynikających z nich Programów ochrony przed hałasem. W PEP proponuje się, aby likwidacja źródeł hałasu została osiągnięta poprzez tworzenie stref wolnych od transportu, ograniczenie szybkości ruchu, wymianę taboru tramwajowego na mniej hałaśliwy, a także budowę ekranów akustycznych. Konieczny jest także rozwój systemu monitoringu hałasu. PEP nakłada koniecznośd stworzenia systemu prewencyjnego, mającego na celu zapobieganie szkodom w środowisku i sygnalizującego możliwośd wystąpienia szkody. W przypadku wystąpienia szkody w środowisku koszty naprawy muszą w pełni ponieśd jej sprawcy. W zakresie pól elektromagnetycznych, powodowanych nie tylko przez linie wysokiego napięcia, ale także przez liczne stacje przekaźnikowe telefonii komórkowej PEP wskazuje na koniecznośd prowadzenia monitoringu. 3.2.2 Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 2007-2013

Dokument przedstawia analizę sytuacji społeczno-gospodarczej kraju i jej regionów, formułuje najważniejsze wyzwania dla kraju w perspektywie kolejnych lat oraz określa cele zmierzające 14

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

do osiągnięcia spójności społeczno-gospodarczej i terytorialnej z krajami i regionami Wspólnoty, prezentuje alokację środków finansowych na poszczególne programy oraz ramy systemu realizacji. Dodatkowo przedstawiono opis programów operacyjnych, realizujących zakładane w NSRO cele. Celem strategicznym Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia dla Polski jest tworzenie warunków dla wzrostu konkurencyjności gospodarki opartej na wiedzy i przedsiębiorczości zapewniającej wzrost zatrudnienia oraz wzrost poziomu spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej. Celami horyzontalnymi NSRO są: poprawa jakości funkcjonowania instytucji publicznych oraz rozbudowa mechanizmów partnerstwa, poprawa jakości kapitału ludzkiego i zwiększenie spójności społecznej, budowa i modernizacja infrastruktury technicznej i społecznej mającej podstawowe znaczenie dla wzrostu konkurencyjności Polski, podniesienie konkurencyjności i innowacyjności przedsiębiorstw, w tym szczególnie sektora wytwórczego o wysokiej wartości dodanej oraz rozwój sektora usług, wzrost konkurencyjności polskich regionów i przeciwdziałanie ich marginalizacji społecznej, gospodarczej i przestrzennej, wyrównywanie szans rozwojowych i wspomaganie zmian strukturalnych na obszarach wiejskich. 3.2.3 Narodowa Strategia Edukacji Ekologicznej

Narodowa Strategia Edukacji Ekologicznej to dokument, który identyfikuje i hierarchizuje główne cele edukacji środowiskowej, wskazując jednocześnie możliwości ich realizacji. Programem wykonawczym dla Strategii jest Narodowy Program Edukacji Ekologicznej, wskazujący zadania edukacyjne oraz podmioty odpowiedzialne za ich realizację. Podstawowe cele Narodowej Strategii Edukacji Ekologicznej to: upowszechnianie idei ekorozwoju we wszystkich sferach życia, uwzględniając również pracę i wypoczynek człowieka, czyli objęcie permanentną edukacją ekologiczną wszystkich mieszkaoców Rzeczypospolitej Polskiej, wdrożenie edukacji ekologicznej jako edukacji interdyscyplinarnej na wszystkich stopniach edukacji formalnej i nieformalnej, tworzenie wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów edukacji ekologicznej, stanowiących rozwiniecie Narodowego Programu Edukacji Ekologicznej, a ujmujących propozycje wnoszone przez poszczególne podmioty realizujące projekty edukacyjne dla lokalnej społeczności, promowanie dobrych doświadczeo z zakresu metodyki edukacji ekologicznej. 3.2.4 Krajowy Plan Gospodarki Odpadami 2014 (KPGO)

Zgodnie z ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (tekst jednolity - Dz. U. z 2010 r. nr 185 r., poz. 1243, z późn. zm.) Krajowy plan gospodarki odpadami jest nadrzędnym dokumentem w zakresie gospodarki odpadami, z którym muszą byd zgodne plany gospodarki odpadami opracowywane na niższych szczeblach administracji. Celem dalekosiężnym KPGO 2014 jest osiągnięcie systemu gospodarki odpadami zgodnego z zasadą zrównoważonego rozwoju, w którym w pełni realizowane są zasady gospodarki odpadami, a w szczególności hierarchia postępowania z odpadami, czyli po pierwsze zapobieganie powstawania odpadów, a następnie przygotowanie do ponownego użycia, recykling, inne metody odzysku, unieszkodliwianie, przy czym najmniej pożądanym sposobem ich zagospodarowania jest składowanie. 15

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

Główne cele strategiczne wynikające z KPGO to: uniezależnienie wzrostu ilości wytwarzanych odpadów od wzrostu gospodarczego kraju, zwiększenie udziału odzysku, w tym w szczególności odzysku energii z odpadów, zgodnego z wymaganiami ochrony środowiska, zmniejszenie ilości odpadów kierowanych na składowiska odpadów, wyeliminowanie praktyki nielegalnego składowania odpadów, utworzenie i uruchomienie bazy danych o produktach, opakowaniach, i gospodarce odpadami (BDO), KPGO formułuje również dodatkowe cele szczegółowe dla poszczególnych grup odpadów. W przypadku odpadów komunalnych są to: objęcie systemem zbiórki odpadów komunalnych 100% mieszkaoców najpóźniej do 2015 r., objęcie 100% mieszkaoców systemem selektywnego zbierania odpadów najpóźniej do 2015 r., zmniejszenie ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji kierowanych do składowania, aby nie było składowanych: w 2013 więcej niż 50%, w 2020 więcej niż 35% masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r. zmniejszenie masy składowanych odpadów komunalnych do poziomu maks. 60% wytworzonych odpadów do kooca 2014 r., przygotowanie do ponownego wykorzystania i recykling materiałów odpadowych, przynajmniej takich jak papier, metal, tworzywa sztuczne i szkło z gospodarstw domowych i w miarę możliwości odpadów innego pochodzenia podobnych do odpadów z gospodarstw domowych na poziomie minimum 50% ich masy wytworzonej do 2010 roku . 3.2.5 Krajowy Program Oczyszczania Kraju z Azbestu (POKA)

Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032, będący aktualizacją dotychczas obowiązującego Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski (z 2002 r.), wyznacza następujące cele dotyczące azbestu: usunięcie i unieszkodliwienie wyrobów zawierających azbest, minimalizacja negatywnych skutków zdrowotnych spowodowanych obecnością azbestu na terytorium kraju, likwidacja szkodliwego oddziaływania azbestu na środowisko. Cele te realizowane powinny byd przez następujące działania: do 2012 r. przeprowadzenie pełnej i rzetelnej inwentaryzacji oraz ustalenie rozmieszczenia terytorialnego azbestu i wyrobów zawierających azbest, utworzenie i uruchomienie elektronicznego Systemu Informacji Przestrzennej do monitoringu usuwania wyrobów zawierających azbest, podjęcie prac legislacyjnych umożliwiających egzekwowanie obowiązków nałożonych na podmioty fizyczne i prawne oraz zasilanie danymi elektronicznego systemu monitorowania realizacji Programu, działania edukacyjno-informacyjne, zadania w zakresie usuwania wyrobów zawierających azbest, działania w zakresie oceny narażenia i ochrony zdrowia, w tym działalnośd Ośrodka Referencyjnego Badao i Oceny Ryzyka Zdrowotnego Związanych z Azbestem. Program tworzy m.in. następujące możliwości: składowanie odpadów azbestowych na składowiskach podziemnych, wdrażanie nowych technologii umożliwiających unicestwianie włókien azbestu, 16

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

pozostawianie w ziemi – w dopuszczonych prawem przypadkach – wyrobów azbestowych wycofanych z użytkowania. 3.2.6 Krajowa strategia ochrony i zrównoważonego użytkowania różnorodności biologicznej

Strategia wskazuje na koniecznośd: rozpoznania i monitorowania stanu różnorodności biologicznej oraz istniejących i potencjalnych zagrożeo, skutecznego usunięcia lub ograniczania pojawiających się zagrożeo różnorodności biologicznej, zachowania i/lub wzbogacenia istniejących oraz odtworzenia utraconych elementów różnorodności biologicznej. Niezbędnym działaniem wg Strategii jest podniesienie wiedzy oraz ukształtowanie postaw i aktywności społeczeostwa na rzecz ochrony i zrównoważonego użytkowania różnorodności biologicznej. 3.2.7 Projekt Polityki Wodnej Paostwa 2030 (z uwzględnieniem etapu 2016)

Polityka wodna paostwa do roku 2030 (z uwzględnieniem etapu 2016) – dalej PWP 2030 - jest wieloletnim dokumentem strategicznym identyfikującym problemy uznane za najistotniejsze z punktu widzenia osiągnięcia celów, przed którymi stoi gospodarka wodna oraz wytycza priorytetowe kierunki, na których koncentrowane będą działania paostwa. Obecny system gospodarki wodnej wymaga reformy w celu osiągnięcia najlepszych możliwych efektów ekonomicznych, przy jednoczesnym zapewnieniu ciągłości dostaw odpowiedniej jakości wody społeczeostwu i nienaruszaniu równowagi ekosystemów wodnych. PWP 2030 określa podstawowe kierunki tej reformy, która ma zostad przeprowadzona poprzez zbudowanie sprawnie działającego zintegrowanego systemu gospodarowania wodami, wykorzystującego nowoczesne mechanizmy prawne, instrumenty ekonomiczne, konsultacje społeczne i podstawy naukowe. PWP 2030 identyfikuje problemy uznane za najistotniejsze z punktu widzenia osiągnięcia celów, przed którymi stoi gospodarka wodna oraz wytycza priorytetowe kierunki, na których koncentrowane powinny byd działania paostwa, aby cele te osiągnąd. Celem nadrzędnym PWP 2030 jest zapewnienie powszechnego dostępu ludności do czystej i zdrowej wody oraz istotne ograniczenie zagrożeo wywoływanych przez powodzie i susze w połączeniu z utrzymaniem dobrego stanu wód i związanych z nimi ekosystemów, przy zaspokojeniu uzasadnionych potrzeb wodnych gospodarki, poprawie spójności terytorialnej i dążeniu do wyrównywania dysproporcji regionalnych. Realizowane to ma byd poprzez osiągnięcie następujących celów strategicznych: osiągnięcia i utrzymania dobrego stanu wód i związanych z nimi ekosystemów, zaspokojenie potrzeb ludności w zakresie zaopatrzenia w wodę, zaspokojenie społecznie i ekonomicznie uzasadnionych potrzeb wodnych gospodarki, ograniczenie wystąpienia negatywnych sutków powodzi i susz , reforma systemu zarządzania i finansowania gospodarki wodnej. 3.2.8 Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych (KPOŚK)

Przepisy prawne Unii Europejskiej w zakresie odprowadzania i oczyszczania ścieków komunalnych określone zostały w szczególności w dyrektywie Rady 91/271/EWG z dnia 21 maja 1991 roku, 17

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

dotyczącej oczyszczania ścieków komunalnych. W Traktacie Akcesyjnym przewidziano, że przepisy prawne Unii Europejskiej w zakresie odprowadzania i oczyszczania ścieków komunalnych określone ww. dyrektywą będą w Polsce w pełni obowiązywały od 31 grudnia 2015 r., do tego czasu: wszystkie aglomeracje ≥ 200 RLM muszą byd wyposażone w systemy kanalizacji zbiorczej i oczyszczalnie ścieków o efekcie oczyszczania uzależnionym od wielkości oczyszczalni, aglomeracje <2000 RLM wyposażone w dniu wejścia polski do unii w systemy kanalizacyjne powinny posiadad do tego terminu oczyszczalnie zapewniające odpowiednie oczyszczanie, zakłady przemysłu rolno-spożywczego o wielkości > 4000 RLM są zobowiązane do redukcji zanieczyszczeo biodegradowalnych. KPOŚK określa działania, które będą podejmowane do kooca okresu przejściowego, wynegocjowanego dla tej dyrektywy tj. do kooca 2015 r. Program stanowi spis przedsięwzięd zaplanowanych do realizacji w zakresie zbierania i oczyszczania ścieków komunalnych (budowy, rozbudowy i/lub modernizacji oczyszczalni ścieków komunalnych i systemów kanalizacji zbiorczej) w aglomeracjach w celu prawidłowego i uporządkowanego procesu implementacji dyrektywy 91/271/EWG. 3.2.9 Plany Gospodarowania Wodami (PGW):

Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry Plany gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy (PGW) są niezbędne do prawidłowego zarządzania zasobami wodnymi i mają służyd realizacji celu dyrektywy, a więc osiągnięciu do roku 2015 dobrego stanu wszystkich wód oraz ekosystemów od wody zależnych, poprawę stanu zasobów wodnych, poprawę możliwości korzystania z wód czy zmniejszenie ilości wprowadzanych do wód lub do ziemi substancji mogących negatywnie oddziaływad na wody. PGW stanowią podstawę podejmowania decyzji mających wpływ zarówno na stan zasobów wodnych oraz zasady gospodarowania wodami w przyszłości, jak i na warunki rozwoju społeczno-gospodarczego całego kraju oraz poszczególnych regionów. Istotnym elementem planów gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy jest podsumowanie zawartych w programie wodno-środowiskowym (PWŚK) działao podstawowych i uzupełniających, ze wskazaniem jednostek odpowiedzialnych za ich realizację. W planach zawarty jest również wykaz władz właściwych ds. gospodarki wodnej oraz wszystkie pozostałe elementy wymagana przepisami RDW. 3.2.10 Polityka Energetyczna Polski do 2030 roku

Dokument określa podstawowe kierunki polityki energetycznej. Są nimi: poprawa efektywności energetycznej, wzrost bezpieczeostwa dostaw paliw i energii, dywersyfikacja wytwarzania energii elektrycznej poprzez wprowadzenie energetyki jądrowej, rozwój wykorzystania odnawialnych źródeł energii, w tym biopaliw, rozwój konkurencyjnych rynków paliw i energii oraz ograniczenie oddziaływania energetyki na środowisko. Cele te mają zostad zapewnione m.in. przez racjonalne efektywne gospodarowanie krajowymi złożami węgla oraz dywersyfikację źródeł i kierunków dostaw gazu ziemnego. Dokument postuluje również przygotowanie infrastruktury dla energetyki jądrowej i zapewnienie warunków inwestorom dla wybudowania i uruchomienia elektrowni jądrowych opartych na bezpiecznych technologiach. Zgodnie z Polityką energetyczną Polski do 2030 roku udział odnawialnych źródeł energii w całkowitym zużyciu w Polsce ma wzrosnąd do 15% w 2020 roku i 20% w roku 2030.

18

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

Zadania wynikające z Polityki Energetycznej Polski to m.in.: modernizacja sieci przesyłowych i sieci rozdzielczych pozwalająca obniżyd poziom awaryjności o 50%, rozwój lokalnej mini i mikro kogeneracji pozwalający na dostarczenie do roku 2020 z tych źródeł co najmniej 10% energii elektrycznej zużywanej w kraju, ochrona lasów przed nadmiernym eksploatowaniem w celu pozyskiwania biomasy zrównoważone wykorzystanie obszarów rolniczych na cele OZE, tak aby nie doprowadzid do konkurencji pomiędzy energetyką odnawialną i rolnictwem, wdrożenie Programu budowy biogazowni rolniczych przy założeniu powstania do roku 2020 co najmniej jednej biogazowni w każdej gminie,

ograniczenie emisji CO2 w wielkości możliwej technicznie do osiągnięcia bez naruszania bezpieczeostwa energetycznego,

ograniczenie emisji SO2 do poziomu ustalonego w Traktacie Akcesyjnym,

ograniczenie emisji NOx poczynając od 2016 roku zgodnie ze zobowiązaniami przyjętymi przy akcesji do Unii Europejskiej, likwidacja emisji z tytułu samozapłonu i palenia się hałd poprzez pozyskanie węgla z odpadów pogórniczych zalegających na składowiskach, rozszerzenie zakresu założeo i planów zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe o planowanie i organizację działao mających na celu racjonalizację zużycia energii i promowanie rozwiązao zmniejszających zużycie energii na obszarze gminy, wsparcie inwestycji w zakresie stosowania najlepszych dostępnych technologii w przemyśle, wysokosprawnej kogeneracji, ograniczenia strat w sieciach elektroenergetycznych i ciepłowniczych oraz termomodernizacji budynków, wykorzystanie obowiązków w zakresie przygotowania planów zaopatrzenia gmin w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe do zastępowania wyeksploatowanych rozdzielonych źródeł wytwarzania ciepła jednostkami kogeneracyjnymi.

DOKUMENTY WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO 3.2.11 Program ochrony powietrza dla stref województwa śląskiego

Program ochrony powietrza (POP) dla stref województwa śląskiego, w których stwierdzone zostały ponadnormatywne poziomy substancji w powietrzu, jest dokumentem przygotowanym w celu określenia działao, których realizacja ma doprowadzid do osiągnięcia wartości dopuszczalnych i docelowych substancji w powietrzu. Działania zdefiniowane w Programie są skierowane głównie na: wyeliminowanie spalania odpadów w kotłach i piecach domowych, wyeliminowanie spalania węgla złej jakości w kotłach i piecach domowych, wsparcie istniejących działao i inwestycji w zakresie transportu, które przyczyniają się w istotny sposób do poprawy jakości powietrza na obszarach przekroczeo, ograniczanie emisji ze źródeł komunikacyjnych, w tym emisji wtórnej oraz emisji z pojazdów ciężarowych, autobusowych oraz niespełniających norm EURO na obszarach przekroczeo, systemowe ograniczenie emisji ze źródeł przemysłowych na obszarach przekroczeo z uwzględnieniem małych źródeł o niekorzystnych parametrach wprowadzania zanieczyszczeo do powietrza (niskie emitory zlokalizowane na obszarach zabudowanych), stworzenie mechanizmów umożliwiających wdrożenie i zarządzanie POP, rozbudowa i utrzymanie systemu informowania mieszkaoców o aktualnym stanie zanieczyszczenia powietrza oraz o jego wpływie na zdrowie, np. poprzez stronę internetową lub elektroniczne tablice informacyjne, prowadzenie akcji edukacyjnych uświadamiających mieszkaocom zagrożenia dla zdrowia jakie niesie ze sobą zanieczyszczenie powietrza

19

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

(szczególnie pyłem PM10 i benzo(a)pirenem) wynikające ze spalania odpadów w kotłach grzewczych, prowadzenie akcji promocyjnych w zakresie korzystania z transportu zbiorowego oraz rowerów w miastach (np. w ramach obchodów Europejskiego Dnia Bez Samochodu lub Europejskiego Tygodnia Zrównoważonego Transportu). 3.2.12 Program ochrony środowiska przed hałasem dla województwa śląskiego na lata 2009 – 2013 dla terenów poza aglomeracjami, położonych wzdłuż dróg krajowych, ekspresowych, autostrad i linii kolejowych (POH)

Dokument uchwalono 12 maja 2010 roku na posiedzeniu Sejmiku Województwa Śląskiego. Program swym zakresem obejmuje tereny położone w sąsiedztwie najbardziej obciążonych ruchem dróg krajowych i linii kolejowych zlokalizowanych w województwie śląskim, na których przekroczone zostały dopuszczalne poziomy hałasu. W ramach Programu przedstawiono zestaw zaleceo o charakterze rozwiązao technicznych, wskazano również kierunki innych działao, których realizacja pozwoli na osiągnięcie wyznaczonego celu w największym stopniu. W opracowaniu zaproponowano działania, których celem jest spowodowanie poprawy klimatu akustycznego w tych miejscach, gdzie przekroczenia dopuszczalnych wartości hałasu w środowisku były największe oraz tam gdzie na oddziaływanie hałasu narażona jest największa liczba osób. W ramach opracowania wskazywano zatem jedynie miejsca gdzie sytuacja przedstawia się najgorzej i należy jak najszybciej zastosowad zabezpieczenia (w tym ekrany przeciwdźwiękowe) bez szczegółowego określenia ich parametrów akustycznych. 3.2.13 Aktualizacja planu gospodarki odpadami dla województwa śląskiego (APGO WŚ)

Dokument zawiera ocenę stanu aktualnego w gospodarce odpadami, przedstawia prognozowane zmiany ilościowe, a także projektowany system gospodarki odpadami, cele oraz działania wraz z harmonogramem i szacunkowymi kosztami w zakresie gospodarki odpadami. Cele główne: minimalizacja ilości wytwarzanych odpadów w stosunku do tempa wzrostu gospodarczego, zwiększenie udziału odzysku, w tym w szczególności wdrożenie systemu odzysku energii z odpadów, zgodnego z zasadami ochrony środowiska, prowadzenie, zgodnie z wymaganiami ochrony środowiska i normami europejskimi, systemu odzysku i unieszkodliwiania odpadów, zmniejszenie ilości wszystkich odpadów kierowanych na składowiska odpadów, w tym w szczególności odpadów ulegających biodegradacji, wielkogabarytowych i niebezpiecznych, zamknięcie do kooca 2009 r. wszystkich składowisk, które nie spełniają odpowiednich przepisów, wyeliminowanie procedur nielegalnego składowania i zagospodarowania odpadów, optymalne wykorzystanie pojemności istniejących składowisk, spełniających wymagania, w celu maksymalnego wydłużenia okresu ich eksploatacji, zapewnienie niezbędnej ilości instalacji do odzysku i unieszkodliwiania odpadów, zapewnienie wiarygodnego i obszernego monitoringu pozwalającego na diagnozowanie potrzeb w zakresie gospodarowania odpadami w województwie, zwiększenie działao kontrolnych i skuteczna egzekucja prawa.

20

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

3.2.14 Wojewódzki Program Przekształceo Terenów Poprzemysłowych i Zdegradowanych wraz z Koncepcją rozbudowy narzędzi informatycznych (WPPTPiZ)

Celem głównym WPPTPiZ jest wzmocnienie i usprawnienie przekształceo terenów poprzemysłowych i zdegradowanych, zgodnie z wymaganiami ekologicznymi (zabezpieczenie przed możliwym zagrożeniem dla ludzi i ryzykiem środowiskowym) oraz uwarunkowaniami społeczno-ekonomicznymi. Celem pośrednim jest wdrożenie mechanizmu wyboru terenów do przekształcenia i określenie charakteru i skali interwencji publicznej. 3.2.15 Strategia Rozwoju Województwa Śląskiego - Śląskie 2020

Zgodnie z wizją województwa w 2020 roku województwo śląskie ma byd regionem zapewniającym dostęp do usług publicznych o wysokim standardzie, o nowoczesnej i zaawansowanej technologicznie gospodarce oraz istotnym partnerem w procesie rozwoju Europy. Osiągnięcie tak nakreślonej wizji rozwoju poprzez wykorzystanie i wzmocnienie posiadanych pozytywnych wartości, usuwanie barier rozwojowych oraz kreowanie nowych wartości oznacza, iż województwo śląskie będzie regionem: „czystym” we wszystkich składnikach środowiska naturalnego, zapewniającym zachowanie bioróżnorodności obszarów, stwarzającym warunki do zdrowego życia i realizującym zasady zrównoważonego rozwoju oraz regionem o dużych walorach przyrodniczych, kulturowych i krajobrazowych, a także turystyczno-rekreacyjnych, z różnorodną ofertą spędzania czasu wolnego. 3.2.16 Program ochrony środowiska przed hałasem dla województwa śląskiego na lata 2009 – 2013 dla terenów poza aglomeracjami, położonych wzdłuż dróg krajowych, ekspresowych, autostrad i linii kolejowych (zaliczonych do obiektów, których eksploatacja może powodowad negatywne oddziaływanie akustyczne na znacznych obszarach), na których eksploatacja spowodowała negatywne oddziaływanie akustyczne tj. przekroczone zostały dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku, określone wskaźnikiem hałasu LDWN i LN”:

Ograniczenie liczby i zasięgu „gorących obszarów” uciążliwości akustycznych reprezentowanych w niniejszym Programie w postaci odcinków dróg o priorytecie bardzo wysokim (obniżenie wartości przekroczeo dopuszczalnych poziomów hałasu na przedmiotowych obszarach do poziomu co najmniej wysokiego priorytetu ochrony akustycznej – tj. osiągnięcia w ich otoczeniu wartości wskaźnika M niższej niż 100). W opracowaniu wyznaczono trzy grupy działao: I – Działania krótkookresowe (w ramach strategii krótkookresowej), stanowiące podstawowy zakres „Programu ochrony przed hałasem…”: konsekwentna budowa obwodnic i dróg alternatywnych do istniejących (które znacząco odciążą nadmierny ruch samochodowy w centrum większych miast w województwie), remonty nawierzchni dotychczasowych odcinków dróg, wykonanie skutecznych zabezpieczeo akustycznych zarówno przy nowobudowanych odcinkach jak również już istniejących (w tym również liniach kolejowych). Zabezpieczenia w postaci ekranów akustycznych proponuje się w miejscach gdzie ich budowa nie spowoduje pogorszenia warunków bezpieczeostwa ruchu drogowego, 21

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

właściwa polityka przestrzenna w samorządach na obszarze, których stwierdzono bardzo wysoki lub wysoki wskaźnik poziomu hałasu. Nie należy wydawad pozwoleo na budowanie nowych budynków mieszkaniowych oraz obiektów takich jak: szpitale, szkoły, przedszkola, internaty, domy opieki społecznej itp. w najbliższym sąsiedztwie takich inwestycji. Właściwe pod względem akustycznym planowanie przestrzenne powinno się również charakteryzowad lokalizowaniem nowych odcinków dróg i linii kolejowych na terenach nie objętych ochroną akustyczną, w przypadku braku technicznych możliwości ograniczenia oddziaływania hałasu pochodzącego od ruchu pojazdów „Program…” przewiduje utworzenie obszarów ograniczonego użytkowania na terenach, które zlokalizowane są w zasięgach oddziaływania ponadnormatywnego hałasu (priorytet bardzo wysoki, wysoki i średni). II - Działania długookresowe (w ramach polityki długookresowej), których realizacja przewidywana jest w horyzoncie czasowym dłuższym niż czas obowiązywania „Programu” (w ramach sporządzanego po upływie 5 lat kolejnego Programu ochrony środowiska przed hałasem), III - Działania związane z edukacją społeczeostwa: promowanie wśród mieszkaoców województwa zbiorowych środków transportu, proekologicznego korzystania z samochodów oraz ekonomicznej jazdy. 3.2.17 Program Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

Celem strategicznym polityki ekologicznej województwa śląskiego do 2018 roku jest zapewnienie bezpieczeostwa ekologicznego województwa (mieszkaoców, zasobów przyrodniczych i infrastruktury społecznej) oraz harmonizacja rozwoju gospodarczego i społecznego z ochroną walorów środowiskowych. Celowi temu podporządkowane są cele szczegółowe, których realizacja będzie miała miejsce poprzez przypisane im kierunki działao. 3.2.18 Plan Gospodarki Odpadami dla Powiatu Lublinieckiego na lata 2004-2015

Dokument zawiera ocenę stanu aktualnego w gospodarce odpadami, przedstawia prognozowane zmiany ilościowe, a także projektowany system gospodarki odpadami, cele oraz działania wraz z harmonogramem i szacunkowymi kosztami w zakresie gospodarki odpadami. Cele główne: poprawa nadzoru administracyjnego nad wytwarzanymi odpadami i ich wytwórcami; uporządkowanie pod względem organizacyjnym systemów zbierania i transportu odpadów ze szczególnym uwzględnieniem problemu niekontrolowanego wprowadzania odpadów komunalnych do środowiska; rozwinięcie i uporządkowanie (podniesienie skuteczności) systemu selektywnej zbiórki odpadów komunalnych (w tym zwiększenie liczby frakcji odpadów zbieranych selektywnie), organizacja systemu selektywnej zbiórki odpadów komunalnych (frakcji) ulegających biodegradacji; organizacja systemu selektywnej zbiórki odpadów niebezpiecznych wytwarzanych w grupie odpadów komunalnych i osiągnięcie wymaganych poziomów ich selektywnej zbiórki; zakooczenie rekultywacji nieczynnych składowisk (wysypisk) odpadów komunalnych; zakooczenie modernizacji składowisk odpadów komunalnych, uzyskanie wymaganych poziomów odzysku odpadów i unieszkodliwianie (poza składowiskiem) masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji;

22

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

rozwój selektywnej zbiórki odpadów wielkogabarytowych i osiągnięcie zakładanych poziomów odzysku tych odpadów; osiągnięcie zakładanych poziomów odzysku odpadów budowlano - remontowych pochodzących zarówno z sektora gospodarczego jak i z odpadów komunalnych; osiągnięcie wymaganych poziomów odzysku odpadów pochodzących z poszczególnych sektorów gospodarczych; podniesienie świadomości i wrażliwości społecznej obywateli powiatu w zakresie problematyki zagospodarowania odpadów ze szczególnym uwzględnieniem aspektów selektywnej zbiórki odpadów; Rozpoznanie stanu aktualnego gospodarki odpadami w małych i średnich przedsiębiorstwach; Organizacja systemu zbierania, gromadzenia i transportu odpadów powstających w sektorze małych i średnich przedsiębiorstw. 3.2.19 Strategia Rozwoju Powiatu Lublinieckiego.

Zgodnie ze Strategią Rozwoju Powiatu Lublinieckiego, celem nadrzędnym jest osiągnięcie zrównoważonego i ekologicznie bezpiecznego rozwój powiatu lublinieckiego, jako turystyczno- wypoczynkowego zaplecza aglomeracji śląskiej, którego rozwój zapewniają liczne oraz stabilne małe i średni firmy. Zagadnienia obejmujące bezpośrednio problemy związane z wdrażaniem Strategii ujęte zostały w następujących celach:

Powiat lubliniecki obszarem czystego środowiska Zorganizowanie systemu gromadzenia i składowania odpadów z terenu powiatu Przywrócenie czystości terenów zielonych, wód i ścieków w powiecie lublinieckim Poprawa jakości powietrza atmosferycznego Eliminowanie negatywnego wpływu hałasu na otoczenie

Ziemia lubliniecka atrakcyjnym ośrodkiem turystycznym i rekreacyjnym Wspieranie promocyjne turystyki i rekreacji na terenie powiatu lublinieckiego Restrukturyzacja i rozwój bazy sportowej na terenie powiatu Krzewienie kultury fizycznej, sportu i rekreacji wśród mieszkaoców powiatu

Powiat lubliniecki obszarem zrównoważonego rozwoju terenów wiejskich Poprawa struktury obszarowej gospodarstw rolnych Poprawa stanu oświaty na terenach wiejskich Tworzenie warunków do prowadzenia działalności gospodarczej Wzmocnienie roli rolników na rynku produkcji rolnej Ochrona środowiska naturalnego i zasobów krajobrazu Rozbudowa infrastruktury technicznej na terenach wiejskich

Powiat lubliniecki regionem małych i średnich przedsiębiorstw. Prowadzenie spójnej polityki rozwoju przedsiębiorczości na terenie powiatu lublinieckiego przez władze gminne, miejskie, powiatowe i główne podmioty gospodarcze działające na naszym terenie Stworzenie „Inkubatora Przedsiębiorczości” Przyciągnięcie inwestorów zewnętrznych Podniesienie poziomu inwestycji w infrastrukturze w Powiecie Lublinieckim 23

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

Pierwszy kierunek służy przezwyciężeniu słabości w celu wykorzystania szansy, drugi odpowiada opisanym powyżej szansom na rozwój turystyki i rekreacji w oparciu o silne strony powiatu, zaś trzeci oraz czwarty kierunek służą wykorzystaniu mocnych stron w celu uporania się z zagrożeniami. Dodatkowo wszystkie cele podzielono na zadania, których realizacja umożliwi realizację przedstawionych celów.

4. STAN ŚRODOWISKA

4.1. Powietrze atmosferyczne (P)

Powietrze jest jednym z najważniejszych komponentów środowiska, który w decydujący sposób wpływa na życie i zdrowie człowieka oraz na stan roślinności. O jego stanie jakościowym decydują różne czynniki. Większośd zanieczyszczeo znajdujących się w powietrzu jest pochodzenia antropogenicznego, czyli wynikających z działalności człowieka. Znaczącymi źródłami emisji są duże zakłady przemysłowe, duże źródła energetyczne oraz zanieczyszczenia pochodzące z tzw. niskiej emisji, głównie z palenisk domowych. Istotny wpływ mają także zanieczyszczenia pochodzące ze środków transportu. Zgodnie z art. 87 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity Dz. U. Nr 25 z 2008 roku, poz. 150 – j.t. z późn. zm, ) oceny są dokonywane w strefach, w tym w aglomeracjach. Zgodnie z założeniami do projektu ustawy o zmianie ustawy– Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw (stanowiącej transpozycję Dyrektywy 2008/50/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy), przyjęte przez Radę Ministrów w dniu 16 listopada 2010 r na terenie województwa śląskiego zostało wydzielonych 5 stref. Strefy te zostały wymienione poniżej i przedstawione na rys. nr 2. − strefa śląska, − aglomeracja górnośląska, − aglomeracja rybnicko-jastrzębska, − miasto Bielsko-Biała, − miasto Częstochowa. Oceny stanu jakości powietrza przeprowadzane będą na podstawie pomiarów wykonanych w roku 2009 i 2010. Dane opublikowane przez WIOŚ w Katowicach w 2010 roku przeprowadzane były w strefie śląskiej, natomiast w 2009 roku strefy województwa śląskiego wydzielone były wedle Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 6 marca 2008 roku w sprawie stref, w których dokonuje się oceny jakości powietrza – Dz. U. Nr 52 poz. 320. Wobec tego teren śląska posiadał 11 stref, a powiat lubliniecki należał do strefy Częstochowsko- lublinieckiej.

24

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

Rysunek 2 Aglomeracje, miasta i strefy, w których dokonuje się oceny jakości powietrza w województwie śląskim

Źródło: Dziewiąta roczna ocena jakości powietrza w województwie śląskim obejmująca 2010 rok, WIOŚ Katowice Klasyfikacja stref wykonywana jest co roku przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska, na podstawie oceny poziomu substancji w powietrzu, a jej wynikiem jest określenie jednej klasy strefy ze względu na ochronę zdrowia i jednej klasy ze względu na ochronę roślin. Klasyfikacji stref dokonuje się dla każdego zanieczyszczenia oddzielnie, na podstawie najwyższych stężeo na obszarze każdej strefy. Zaliczenie strefy do określonej klasy od A do C (od klasy najbardziej do najmniej korzystnej) wiąże się z podejmowaniem odpowiednich działao, i tak: klasa A oznacza, iż poziom stężeo nie przekracza wartości dopuszczalnych toteż nie wymaga żadnych działao naprawczych klasa B oznacza, iż poziom stężeo jest wyższy niż wartości dopuszczalne lecz nie przekraczający poziomu dopuszczalnego powiększonego o margines tolerancji, w tej sytuacji należy określid obszary przekroczeo poziomu dopuszczalnego klasa C oznacza, iż poziom stężeo jest wyższy od poziomu dopuszczalnego powiększonego o margines tolerancji, w tej sytuacji należy określid obszary przekroczeo poziomu dopuszczalnego lub docelowego oraz wartości dopuszczalnych powiększonych o margines tolerancji, a następnie opracowad programy ochrony powietrza W 2009 roku w wyniku rocznej oceny jakości powietrza w województwie śląskim wyznaczono strefy, które zostały zakwalifikowane jako strefy C, a tym samym zostały zobligowane do opracowania Programu ochrony powietrza (POP). Do stref tych została zaliczona strefa częstochowsko-lubliniecka, dla której opracowano Program ochrony powietrza ze względu na: przekroczenie poziomu dopuszczalnego pyłu PM10 w roku kalendarzowym, przekroczenie dopuszczalnej częstości przekroczeo dopuszczalnego poziomu 24-godz. pyłu PM10, przekroczenie poziomu docelowego benzo(a)pirenu w roku kalendarzowym.

25

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

4.1.1 Stan jakości powietrza

Na terenie powiatu lublinieckiego pomiary stężeo pyłu zawieszonego PM10 prowadzone były w latach 2009 - 2010 w stacji pomiarowej przy ul. Piaskowej 56 w Lubliocu (kod stacji: SlLubliLubl_piask), przez WIOŚ w Katowicach. Stacja w Lubliocu znajduje się w południowo- wschodniej części miasta. W bezpośrednim otoczeniu stacji znajduje się zabudowa jednorodzinna. Tabela 1 Wyniki pomiarów stężeo pyłu zawieszonego PM10 w powiecie lublinieckim w latach 2005-2009 Rok pomiarów 2005 2006 2007 2008 2009 Punkt pomiarowy Lubliniec ul. Piaskowa Średnia średnie rocznie 29.34 25.78 24.81 26.01 35.69 Stężenie minimalne 24-godz. *μg/m3] 1 1 1 2 2 Stężenie maksymalne 24-godz. 194 140 91 177 224 Liczba przekroczeo stężeo 24-godz. 33 28 33 22 80 Kompletnośd pomiarów,% - - 81 77 99 Źródło: Na podstawie pomiarów godzinnych i dziennych, WIOŚ Katowice Dane, które zamieszczono w Tabeli nr 1 opracowano na podstawie wyników ze stacji monitoringowych w 2009 roku i dla stacji w Lubliocu kompletnośd pomiarów wyniosła: 99%. Na stacji w Lubliocu przekroczona jest dopuszczalna ilośd dni z przekroczeniami normy 24-godzinnej, ale nie zostało przekroczone dopuszczalne stężenie średnioroczne pyłu zawieszonego PM10. Z przeprowadzonych badao wynikało, że zdecydowanie wyższe stężenia pyłu zawieszonego PM10 występują w sezonie chłodnym 50,3 μg/m3, pokrywającym się z sezonem grzewczym, niż w sezonie letnim 21,3 μg/m3 . W 2010 roku w strefach klasy C na stanowiskach pomiarowych pyłu zawieszonego PM10 w punkcie pomiarowym zlokalizowanym w strefie śląskiej Lubliniec stwierdzono – 63 μg/m3 częstości przekraczania poziomu 24-godzinnego (dopuszczalna częstośd przekraczania – 35 razy). W porównaniu do 2009 roku, częstości przekroczeo w 2010 roku w strefie śląskiej Lubliniec zmniejszyły się o 21%. Większośd częstości przekroczeo w mierzonych stacjach na terenie województwa śląskiego uległy zwiększeniu. W projekcie dokumentu Program ochrony powietrza dla strefy częstochowsko-lublinieckiej województwa śląskiego, w której stwierdzone zostały ponadnormatywne poziomy substancji w powietrzu, 1. Strefa częstochowsko- lubliniecka określono obszary występowania przekroczeo w strefie. Przekroczenia wartości dopuszczalnych w roku bazowym występują w miastach i gminach przedstawionych w tabeli nr 2. Przystąpiono do określenia programu działao naprawczych zmierzających do przywrócenia w strefie częstochowsko-lublinieckiej jakości powietrza wymaganej przepisami prawa. Podjęto konieczne dodatkowe działania zmierzające do poprawy stanu obecnego. Wartości średnioroczne stężeo benzo(a)pirenu w strefach klasy C wyniosły w strefie śląska od 6,8 do 10,9 ng/m3 (wartośd docelowa 1 ng/m3). W 2010 roku, w porównaniu do 2009 roku, na stanowisku w Lubliocu obniżyły się stężenia średnioroczne stężeo benzo(a)pirenu do 15%.

26

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

Tabela 2 Najwyższe stężenia pyłu zawieszonego PM10 w miastach i gminach powiatu lublinieckiego

pyłu pyłu

max max

- -

PM10

PM10 PM10

centyl 90,4 dla 90,4 centyl

przekroczenia

Miasto/gmina

90,4 dla pyłu PM10 pyłu 90,4 dla

przekroczeo stężenia stężenia przekroczeo

średniorocznego pyłu pyłu średniorocznego

Powierzchnia obszaru obszaru Powierzchnia obszaru Powierzchnia

Per

Stężenie średnioroczne średnioroczne Stężenie

przekroczeo percentyla percentyla przekroczeo Liczba ludności narażonej na narażonej ludności Liczba *μg/m3] *μg/m3] [km2] [km2] Obszary przekroczeo stężeo średniorocznych Woźniki 9 - 43.98 - 0.12 Obszary przekroczeo dopuszczalnej częstości przekraczania stężeo 24-godz. Lubliniec 4382 59.28 - 16.11 - Gmina 976 58.12 - 16.83 - Boronów Woźniki 4334 78.39 - 57.79 - Źródło: Program ochrony powietrza dla strefy częstochowsko-lublinieckiej województwa śląskiego, w której stwierdzone zostały ponadnormatywne poziomy substancji w powietrzu, 1. Strefa częstochowsko- lubliniecka (projekt, stan na dzieo 29.07.2011) 4.1.2 Zaopatrzenie w ciepło i emisja powierzchniowa

Głównym źródłem emisji powierzchniowej (tzw. niskiej emisji) są lokalne kotłownie i indywidualne paleniska domowe. Ma ona decydujący wpływ na zanieczyszczenie powietrza w województwie śląskim głównie ze względu na funkcjonujące lokalne kotłownie, pracujące dla potrzeb centralnego ogrzewania, małe i średnie przedsiębiorstwa spalające węgiel w celach grzewczych i technologicznych oraz piece węglowe używane w gospodarstwach domowych. Podstawowym nośnikiem energii cieplnej dla istniejącej zabudowy mieszkaniowej w strefie częstochowsko- lublinieckiej, nie podłączonej do systemów ciepłowniczych jest paliwo stałe, przede wszystkim węgiel kamienny i koks, przy czym częśd mieszkaoców ze względów ekonomicznych korzysta z niskiej jakości asortymentów węgla, w tym mułów węglowych. Istniejący system sieci gazowej posiada znaczne rezerwy i może stanowid źródło dostaw gazu dla nowych podmiotów. Pod względem gazyfikacji strefa jest bardzo zróżnicowana. W powiecie lublinieckim do sieci gazowej podłączonych jest ok. 20%. Podłączenie do sieci gazowej nie oznacza wykorzystania go do ogrzewania mieszkania. Ta statystyka jest bardzo zróżnicowana. W powiecie lublinieckim spośród mieszkao posiadających podłączenie do sieci gazowej, gaz wykorzystywany jest do celów grzewczych w 40-76% gospodarstw domowych Strukturę wykorzystania gazu do celów grzewczych pokazano w tabeli nr 3. Pomimo, że wiele gospodarstw domowych podłączonych jest do sieci gazowej, bariery ekonomiczne sprawiają, że mieszkaocy powiatu nie korzystają w tak dużym stopniu z tego nośnika energii. Obserwowany jest również powrót do taoszego nośnika energii – paliwa stałego.

27

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

Tabela 3 Sied gazowa w powiecie lublinieckim

Odbiorcy Zużycie gazu na Udział mieszkao Odbiorcy gazu ogrzewający ogrzewanie ogrzewanych Rok bazowy gazem mieszkao gazem w ogólnej [mieszkania] [mieszkania] [m3] ich liczbie 2008 4215 1721 1675200 7,2% 2009 4327 1819 1871700 7,5% Źródło: GUS, 2009, 2010 W wielu miejscowościach strefy istnieje cały szereg lokalnych (mniejszych lub większych) sieci cieplnych, z których mieszkaocy zaopatrywani są w energię niezbędną do ogrzania mieszkao. Wykorzystanie węgla do ogrzewania w niskosprawnych urządzeniach, a szczególnie w piecach ceramicznych jest głównym źródłem zanieczyszczenia powietrza, a więc i przekroczeo obowiązujących norm. Emisja zanieczyszczeo z tych urządzeo jest szczególnie wysoka w skoncentrowanej zabudowie w centrach miast. Istotne zanieczyszczenia pochodzą też z rejonów zabudowy jednorodzinnej. Tabela 4 przedstawia wielkośd emisji powierzchniowych źródeł w poszczególnych gminach powiatu lublinieckiego.

Tabela 4 Zestawienie emisji zanieczyszczeo ze źródeł powierzchniowych na terenie powiatu lublinieckiego w roku bazowym 2009 Obszary bilansowe w strefie Emisja pyłu PM10 *Mg/rok+ Powiat lubliniecki 513.30 Lubliniec 109.70 Koszęcin 85.35 Ciasna 59.90 Gmina Boronów 22.08 Gmina Woźniki 59.73 Pozostałe gminy powiatu 176.54 Źródło: Program ochrony powietrza dla strefy częstochowsko-lublinieckiej województwa śląskiego, w której stwierdzone zostały ponadnormatywne poziomy substancji w powietrzu, 1. Strefa częstochowsko- lubliniecka (projekt, stan na dzieo 29.07.2011) 4.1.3 Emisja punktowa

Emisja punktowa to emisja z procesów przemysłowych, energetyki i elektrociepłowni. Źródła punktowe rozumiane są jako duże instalacje spalania paliw oraz źródła technologiczne mające znaczny udział w emitowaniu pyłów. Na obszarze powiatu lublinieckiego zlokalizowanych jest kilka źródeł punktowych, są to m.in.: PATOKA INDUSTRIE LTD. SP. ZOO , cegielnia, miejscowośd Panoszów, gm. Ciasna (emisja gazowa: 10,69 Mg) Turbo Care Poland SA (dawniej ENERGOSERWIS S.A.) w Lubliocu (emisja gazowa: 0,97 Mg) BITUM SP. Z O.O. WYTWÓRNA MAS BITUMICZNYCH (emisja gazowa: 1,25 Mg) ZAKŁAD CERAMIKI BUDOWALNEJ CEGIELNIA WOŹNIKI ROSPEDEK SJ (emisja gazowa: 5,30 Mg) Energetyka Cieplna Opolszczyzna-Oddział Śląski w Lubliocu (emisja gazowa: 8,44 Mg)

28

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

Łączna emisja punktowa dla powiatu lublinieckiego określona została na podstawie inwentaryzacji emisji z poszczególnych zakładów przemysłowych. Wielkośd emisji zanieczyszczeo punktowych pyłu zawieszonego PM10 dla roku bazowego 2009 według danych zamieszczonych w projekcie dokumentu Program ochrony powietrza dla strefy częstochowsko-lublinieckiej województwa śląskiego, w której stwierdzone został ponadnormatywne poziomy substancji w powietrzu, 1. Strefa częstochowsko- lubliniecka, wynosi 38,2 Mg, a sumaryczna wielkośd dla całej strefy częstochowsko- lublinieckiej wynosi 297,8 i stanowi 10% całkowitej emisji pyłu PM10 w strefie. 4.1.4 Emisja liniowa

Źródła liniowe to głównie wszystkie główne trasy komunikacyjne przebiegające przez powiat włączając w to: drogi krajowe, drogi powiatowe i drogi wojewódzkie. W miastach źródłami liniowymi są skrzyżowania komunikacyjne, charakteryzujące się dużym natężeniem ruchu samochodowego, oddziałujące w sposób istotny na stan zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego. Główne źródło emisji zanieczyszczeo pyłem frakcji PM10 do powietrza stanowi w tym względzie ruch komunikacyjny, odpowiedzialny za powstawanie emisji pyłu w wyniku: spalania paliw w silnikach, ścierania jezdni, opon i hamulców, unoszenia drobin pyłu w wyniku wzniecania go z powierzchni na skutek ruchu pojazdów (emisja wtórna). Powiat lubliniecki jest ważnym węzłem drogowym, przez który przechodzą dwie drogi krajowe (nr 46 i nr 11) i droga wojewódzka nr 906. Przeprowadzając inwentaryzację źródeł emisji liniowej wykorzystano Generalny Pomiar Ruchu (GPR) z Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad, przeprowadzony na drogach krajowych w 2010 roku – średni dobowy ruch (SDR) w punktach pomiarowych oraz dostępne informacje o natężeniu ruchu pojazdów na drogach krajowych, wojewódzkich, powiatowych i gminnych strefy. Wielkośd emisji liniowej pyłu zawieszonego PM10 na terenie powiatu lublinieckiego w 2009 roku wynosiła około 63.6 Mg. Jak wspomniano wcześniej emisja z transportu samochodowego pochodzi zarówno ze spalania paliw, jak i ze ścierania (okładzin samochodowych, jezdni) oraz z unosu pyłu z drogi. W tabeli nr 5 zestawiono wielkości emisji z poszczególnych kategorii pojazdów z emisją pozaspalinową (ze ścierania i unosu). Pokazuje to jak istotny jest udział emisji pozaspalinowej w całkowitej emisji pyłu PM10 ze źródeł liniowych. Wśród poszczególnych kategorii pojazdów dominująca jest emisja z transportu ciężarowego. Na podstawie uzyskanych wyników stwierdzono, że emisja spalinowa stanowi około 54,3% całkowitej emisji z transportu samochodowego. Emisja pochodząca ze ścierania wynosi około 15,3%, a z unosu pyłu z powierzchni drogi stanowi ok. 30,4% liniowej emisji pyłu PM10. Istotnym elementem ograniczenia emisji pyłu PM10 jest m.in. utrzymanie dróg w odpowiednim stanie czystości.

29

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

Tabela 5 Struktura emisji pyłu PM10 w podziale na rodzaj pojazdów i emisję pozaspalinową w 2009 roku Emisja pyłu PM10 Kategoria pojazdów/ emisja [Mg/rok] pozaspalinowa i wtórna Powiat lubliniecki Samochody osobowe 2.88 Samochody dostawcze 3.26 Samochody ciężarowe 27.28 Autobusy 1.08 Emisja pozaspalinowa (ze ścierania) 9.73 Emisja wtórna (z unoszenia) 19.35 SUMA 63.58 Źródło: Program ochrony powietrza dla strefy częstochowsko-lublinieckiej województwa śląskiego, w której stwierdzone zostały ponadnormatywne poziomy substancji w powietrzu, 1. Strefa częstochowsko- lubliniecka (projekt, stan na dzieo 29.07.2011) Jak wynika z powyższego, największy udział w wielkości emisji pyłu PM10 ma emisja powierzchniowa – ponad 82%. Kolejnym źródłem jest emisja liniowa stanowiąc ok. 13% emisji pyłu PM10 w strefie. Udział emisji punktowej z racji sposobu wprowadzania zanieczyszczeo do powietrza (wysokie emitory, wysoka prędkośd wylotowa) w stężeniach imisyjnych na terenie strefy nie jest znaczący, ich udział utrzymuje się na poziomie kilkunastu% w obszarze przekroczeo.

Tabela 6 Zestawienie parametrów statystycznych przestrzennego rozkładu udziałów grup źródeł emisji w stężeniach średniorocznych pyłu PM10 na terenie powiatu lublinieckiego Średni udział na terenie Średni udział w obszarze Średni udział w obszarze Rodzaje źródeł powiatu (strefy) przekroczeo przekroczeo Powiat lubliniecki

Źródła 83.21% 85.10% 82.90% powierzchniowe Źródła liniowe 12.72% 9.12% 13.16% Źródła punktowe 4.97% 5.79% 3.94% Źródło: Program ochrony powietrza dla strefy częstochowsko-lublinieckiej województwa śląskiego, w której stwierdzone zostały ponadnormatywne poziomy substancji w powietrzu, 1. Strefa częstochowsko- lubliniecka (projekt, stan na dzieo 29.07.2011) 4.1.5 Odnawialne źródła energii

Większośd z odnawialnych źródeł energii dostępna jest w skali całego globu. Energia słoneczna, energia wiatrowa czy energia geotermalna są osiągalne właściwie w każdym miejscu na ziemi. Głównymi czynnikami ograniczającymi możliwości jej wykorzystania są: niewielka gęstośd energii (poza energią geotermalną) oraz bariera finansowa związana z budową instalacji do pozyskania energii ze źródeł odnawialnych. Do odnawialnych źródeł energii zalicza się źródła inne niż paliwa kopalne, czyli: energię wiatru, promieniowania słonecznego, geotermiczną, fal, przypływów, 30

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

elektrowni wodnych, z biomasy. Podstawowe kierunki Polityki energetycznej Polski do 2030 roku zakładają m.in. poprawę efektywności energetycznej oraz rozwój wykorzystania odnawialnych źródeł energii. Polityka zakłada zwiększenie udziału odnawialnych źródeł energii w finalnym zużyciu energii: co najmniej do poziomu 15% do 2020 roku i dalszy wzrost w latach następnych, 10% udział biopaliw transportowych oraz zwiększenie wykorzystania biopaliw II generacji do 2020 roku, zrównoważone wykorzystanie obszarów rolniczych i ochrona lasów przed nadmierną eksploatacją na cele energetyczne.

Powiat lubliniecki ma dostęp do wszystkich rodzajów odnawialnych źródeł energii, w poniższej tabeli przedstawiono zestawienie zasobów odnawialnych źródeł energii ze względu na ich dostępnośd oraz techniczne możliwości wykorzystania (ich ocenę należy traktowad jednak szacunkowo).

Tabela 7 Zestawienie zasobów odnawialnych źródeł energii w powiecie lublinieckim wody Powiat wiatr Słooce biomasa geotermia woda biogaz kopalniane lubliniecki, + + + - + + +

Oznaczenie (zasoby): ++ duże, + średnie, - niewielkie Źródło: opracowano na podstawie Programu wykorzystania odnawialnych źródeł energii na terenach nieprzemysłowych województwa śląskiego, Kraków – Katowice 2006 Powiat lubliniecki charakteryzuje się dużym potencjałem biomasy oraz znacznym potencjałem biogazu rolniczego. Na terenie całego powiatu występują korzystne warunki do wykorzystania energii słonecznej do produkcji ciepłej wody użytkowej. Sytuacja w zakresie wykorzystania odnawialnych źródeł energii powinna się poprawiad wraz z rozwojem technologicznym. Zwiększająca się sprawnośd urządzeo oraz wzrost możliwości produkcyjnych powodują spadek cen urządzeo co korzystnie odbija się na cenach całych systemów polepszając wskaźniki finansowe. Zwiększające się szanse na konkurencyjnośd odnawialnych źródeł energii w stosunku do energetyki opartej o surowce mineralne wynikają również z powziętych przez Polskę zobowiązao międzynarodowych. Nieodzownośd zwiększania udziału odnawialnych źródeł energii w bilansie energetycznym kraju wymuszad będzie koniecznośd tworzenia programów wspomagających zarówno w skali lokalnej i na szczeblu paostwowym. Poniższe mapy powiatu lublinieckiego przedstawiają potencjał odnawialnych źródeł energii, wraz z podziałem na strefy o zróżnicowanych warunkach do rozwoju poszczególnych źródeł energii w kategoriach ekonomiczno-technicznych. W zależności od wielkości potencjału oraz możliwości jego pozyskania wprowadzono trzy strefy A, B i C odpowiadające odpowiednio największemu, średniemu i małemu potencjałowi rozwoju wykorzystania poszczególnych źródeł energii odnawialnych. Do gmin, które charakteryzują się najbardziej korzystnymi warunkami do rozwoju biogazowni rolniczych - grupa A zaliczono gminy Ciasna oraz Pawonków, na terenie których występuje pogłowie podstawowych gatunków zwierząt gospodarskich w ilości ponad 2 000 sztuk dorosłych. Na rysunku 3, przedstawiono potencjał techniczny biogazu z biogazowni rolniczych.

31

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

Rysunek 3 Potencjał techniczny biogazu z biogazowni rolniczych

Źródło: http://bip.slaskie.pl/ Do gmin, które charakteryzują się korzystnymi warunkami do rozwoju biogazowi rolniczych - grupa B zaliczono gminy Kochanowice, Lubliniec, Koszęcin oraz Woźniki, dla których spełniony jest przynajmniej jeden z poniższych warunków: występuje pogłowie w ilości 1 000 sztuk bydła, występuje pogłowie w ilości 4 000 sztuk trzody, występuje pogłowie w ilości 100 000 sztuk drobiu. Wszystkie gminy powiatu lublinieckiego charakteryzują się korzystnymi warunkami do rozwoju wykorzystania energii z biomasy (wzięto pod uwagę możliwy do pozyskania potencjał drewna oraz słomy i siana) – strefa A gminy o potencjale przekraczającym 35 TJ/rok. Na rysunku 4 przedstawiono korzystne warunki jakie panują na terenie powiatu do rozwoju wykorzystania energii z biomasy. Rysunek 4 Potencjał techniczny wykorzystania energii z biomasy

Źródło: http://bip.slaskie.pl/ Wszystkie gminy powiatu lublinieckiego charakteryzują się korzystnymi warunkami do wykorzystania energii słonecznej do produkcji ciepłej wody użytkowej co przedstawiono na rysunku 5.

32

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

Rysunek 5 Potencjał techniczny wykorzystania energii cieplnej wytwarzanej z energii słonecznej

Źródło: http://bip.slaskie.pl/ Na terenie powiatu lublinieckiego potencjał techniczny wiatru na wysokości 18 metrów nie występuje, natomiast na wysokości 40 metrów występuje na obszarze dwóch gmin: Ciasna oraz Pawonków, co przedstawiono na rysunku 6. Rysunek 6 Potencjał techniczny wiatru na wysokości 40m

Źródło: http://bip.slaskie.pl/ Na terenie dwóch gmin Ciasna i Pawonków występuję potencjał techniczny wiatru na wysokości 60m, jednak ze względu na jego stochastyczny charakter możliwe jest jego wykorzystanie poprzez małe instalacje oraz magazynowanie wytworzonego prądu. Opracowanie dotyczące wiatru oparte jest na danych zgromadzonych przez IMGiW, lokalne potwierdzenie zasobów wiatru wymaga przeprowadzenia specjalistycznych pomiarów. Na terenie powiatu lublinieckiego znajduje się pięd elektrowni wiatrowych. Wszystkie wybudowane zostały w gminie Woźniki. Trzy z nich zamontowano w miejscowości Kamienica, natomiast dwie elektrownie zamontowano w miejscowości Babienica. Dodatkowo w miejscowości Kamieoskie Młyny wybudowano małą elektrownie wiatrową, z której uzyskana energia elektryczna wykorzystywana jest na potrzeby gospodarstwa domowego. Budowę elektrowni wiatrowych planowano na znacznej części Gminy Pawonków oraz Gminy Ciasna, jednak mimo występującego potencjału technicznego wiatru, radni odrzucili projekt uchwały prowadzący do uzyskania zgody na budowę. W Gminie Kochanowice został wyłożony nowy plan zagospodarowania przestrzennego zawierający zgodę na budowę elektrowni wiatrowych.

33

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

Rysunek 7 Potencjał techniczny wiatru na wysokości 60m

Źródło: http://bip.slaskie.pl/ Na terenie powiatu lublinieckiego istnieje niewielki potencjał techniczny energii geotermalnej, co zostało przedstawione na poniższym rysunku. Rysunek 8 Potencjał techniczny energii geotermalnej

Źródło: http://bip.slaskie.pl/ 4.2. Wody powierzchniowe i podziemne (W) 4.2.1 Wody podziemne

Źródłem zaopatrzenia w wodę powiatu lublinieckiego jest Główny Zbiornik Wód Podziemnych Lubliniec- Myszków (GZWP nr 327) oraz zbiornik Dolina Mała Panew (GZWP nr 328). Teren powiatu lublinieckiego obejmują poziomy wodonośne w obrębie trzech pięter: czwartorzędowego, jurajskiego i triasowego. Wody podziemne zalegają na głębokości od 100 do 300 m. Z tego względu nie są narażone na zanieczyszczenia pochodzenia antropogenicznego, jednak zanieczyszczeniu ulegają poprzez ładunki zanieczyszczeo niesione przez wody powierzchniowe. Jakośd wód podziemnych monitorowana jest w ośmiu punktach. Na podstawie danych z roku 2010, wody podziemne zakwalifikowane zostały w Kochcicach i Lubliocu do klasy IV- wody niezadowalającej jakości,

34

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

natomiast badane w punktach: Drapacz, Herby, Ciasna, Kokotek, Brusiek , Kamienica do klasy III- wody zadowalającej jakości. GZWP 328 posiada wody podziemne czwartorzędowe, które występują w porowatych utworach piaszczystych i żwirowych związanych z systemem kopalnych i współczesnych dolin rzecznych Małej Panwi. Wody niniejszego piętra charakteryzują się średnią jakością wód - II i III ze względu na zanieczyszczenie oraz podwyższoną ilośd żelaza nie nadają się one do nadmiernej eksploatacji. Wody zanieczyszczone są głównie przez azotany (173 mg/dm3), szczególnie w rejonie Rusinowic i Strzebinia. Poziom ten jest zasilany bezpośrednio przez infiltrację wód opadowych, a ich wykorzystanie następuje poprzez nieliczne, płytkie ujęcia. Wydajnośd w nawierconych studniach wynosi odpowiednio: w Zborowskim – 20,5 m3/h, w Kochcicach – 48,2 m3/h. Wody te wymagają uzdatniania. GZWP nr 327 posiada wody podziemne w utworach triasu. Zbiornik zasilany jest poprzez opady i przez przesiąkanie z sąsiednich warstw czwartorzędowych czy jurajskich. Stanowi główne źródło zbiorowego zaopatrzenia w wodę w centralnej i południowej części powiatu lublinieckiego. Jest bardzo wydajny, dysponuje czterema studniami w Lubliocu (od 45,5 do 100 m3/h), oraz Psarach i Woźnikach (180 m3/h). Zasoby zatwierdzono na około 3400 m3/h. W centralnej i zachodniej części powiatu znajdują się wody piętra jury dolnej. Wody z tego poziomu czerpane są w studniach gospodarskich. Poziom ten ma charakter porowy. Składa się z kilku warstw wodonośnych o zmiennym wykształceniu i miąższości. W zależności od wykształcenia, wydajności studni wahają się w granicach 3 – 53 m3/h.

Zużycie wody Według danych GUS, zamieszczonych w poniższej tabeli, ogólne zużycie wody na terenie powiatu lublinieckiego rośnie. W 2006 r. zużycie wody na potrzeby gospodarki i ludności wyniosło 7,2 hm3, natomiast w 2009 - 8,6 hm3. Zużycie wody na 1 mieszkaoca powiatu jest stosunkowo niskie, stąd nie ma konieczności podejmowania przedsięwzięd racjonalizujących jej zużycie.

Tabela 8 Zużycie wody na potrzeby gospodarki narodowej i ludności *hm3/rok] Zużycie wody na potrzeby gospodarki narodowej i ludności *hm3/rok] 2006 2007 2008 2009 ogółem 7,2 7,2 7,4 8,6 przemysł 0,4 0,4 0,6 0,5 rolnictwo i 4,3 4,3 4,5 5,6 leśnictwo eksploatacja sieci 2,6 2,5 2,4 2,5 wodociągowej gospodarstwa 1,9 1,8 1,9 2,0 domowe Źródło: Główny Urząd Statystyczny Sied wodociągowa na terenie powiatu jest systematycznie rozbudowywana. W roku 2010 z wodociągu korzystało 83,2% ludności powiatu. W latach 2006-2009 pobór wody na potrzeby gospodarki i ludności w powiecie lublinieckim zwiększył się z 7,2 hm3 w roku 2006 do 8,6 hm3 w roku 2009, to jest o 19.5%. Na cele przemysłu zużywa się ok. 5 hm3/rok, a na cele rolnictwa i leśnictwa średnio ok. 4,7 hm3/rok. Mieszkaocy Gminy Lubliniec zaopatrywani są w wodę przez wodociąg, który zasilany jest z czterech ujęd głębinowych oraz z płytkiego ujęcia w Kokotku. Zaopatrzenie w wodę w gminie Pawonków odbywa się poprzez tzw. wodociąg grupowy, który wodę pobiera z ujęd w Kośmidrach, Dobrodzieniu Bzinicy oraz z ujęcia w Kochcicach. Ludnośd Gminy Herby zaopatrywana jest w wodę również poprzez wodociąg grupowy Herby- Boronów. Wodociąg grupowy zasilany jest przez 5 studni głębinowych. Woda z nich poddawana jest 35

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

procesowi odżelaziania następnie odmanganiania oraz odkwaszania w stacji uzdatniania a proces odkażania przeprowadzony zostaje w stacji uzdatniania. Kolejno wprowadzana jest do zbiornika wyrównawczego i tłoczona do sieci wodociągowej. Ponadto w miejscowościach: Herby, Lisów, Mochoła, Hadra znajdują się studnie wiercone. Z sieci wodociągowej o długości 70,5 km korzysta 93,2% ludności gminy, a z sieci kanalizacyjnej o długości 94,8 km - 72,3%. Zaopatrzenie w wodę ludności gminy Kochanowice odbywa się poprzez wodociągi grupowe: - Kochanowice- Lubockie- wspomagane zasilaniem z ujęd ROLIMPEX, - Kochcice- również sprzedaż poza Gminę dla Gminy Ciasna i Pawonków, - Harbułtowice- Droniowice zasilane z ujęd spoza terenu gminy, - Pawełki. Zaopatrzenie wsi Pawełki odbywa się z ujęd lokalnych i studni indywidualnych. Zaopatrzenie przemysłu i obiektów hodowlanych o dużym poborze wody odbywa się z ujęd własnych. Zaopatrzenie w wodę w gminie Koszęcin odbywa się za pomocą sieci wodociągowej, która zasilana jest z ujęcia w Bruśku a obejmuje 3 studnie i stację uzdatniania. Z ujęcia w Bruśku korzystają miejscowości Koszęcin, Strzebio, Prądy i Cieszowa. Z wodociągu Lublioca korzystają miejscowości Sadów, Wierzbie i Rusinowice, natomiast miejscowośd Bukowiec zasilana jest z Psar. W gminie Woźniki z sieci wodociągowej korzysta 73,6% mieszkaoców miasta i ok. 70% terenów wiejskich. Sied wodociągowa, która obejmuje miasto i tereny wiejskie przyległe zasilana jest z ujęd w Woźnikach o wydajności 180 m3/h, Psarach 122 m3/h, Lubszy 15 m3/h, Pakułach 40 m3/h, Dąbrowie Małej 5 m3/h. Natomiast wieś Dyrdy i Sośnica zasilane są z wodociągu w oparciu o ujęcia w rejonie Miotek- Bibela. Gmina Boronów zaopatrywana jest w całości z wodociągu grupowego z ujęcia w gminie Herby za pomocą rurociągu Olszyna-Zumpy-Boronów. Wodociągiem tym objęta jest cała gmina Boronów poza pojedynczymi zabudowaniami. Zużycie wody obecnie wynosi ok. 300 m³/d. Gmina Ciasna zaopatrywana jest w wodę z jednego ujęcia znajdującego się w miejscowości Przywory oraz ujęcia rezerwowego. Mimo, że awaryjnośd systemu wodociągowego sukcesywnie spada, konieczne są działania modernizacyjne urządzeo wodociągowych, wymiany sieci, wymiana przyłączy w celu dostosowania jej sprawności technicznej do wzrastających potrzeb społeczności powiatu, w tym doskonalenie monitoringu zużycia wody poprzez zakup i montaż urządzeo pomiarowych zużycia wody przez odbiorców oraz monitoring ilościowy strat wody na przesyle i ich minimalizacja. 4.2.2 Wody powierzchniowe

Rzeki Przez teren powiatu przepływają cztery rzeki: Mała Panew, Lublinica, Liswarta, Leśnica. Mała Panew jest prawym dopływem Odry. Najważniejszym dopływem jest Stoła i Ligancja. Mała Panew jest rzeką średnio zanieczyszczoną, źródła rzeki zaliczane są do wód III klasy czystości. Jest rzeką dośd ciekawą dla wędkarzy ze względu na duże pogłowie tutejszych płoci, leszczy i szczupaków. Całkowita długośd rzeki wynosi 132 km. Lublinica to druga co do wielkości rzeka (po Małej Panwi) przepływająca przez Lubliniec oraz gminy: Koszęcin, Lubliniec i Pawonków na długości 28,60 km. Przepływa ona prawie przez centrum miasta. Swoje źródła ma w pobliżu wsi Sadów. Uchodzi w miejscowości Zawadzkie do Małej Panwi. Liswarta której źródła znajdują się na Wyżynie Śląskiej, w gminie Woźniki, w miejscowości Mzyki, jest lewym dopływem Warty. Przepływa przez gminy: Boronów, Herby i Ciasna na długości 38 km Leśnica przepływa przez gminy Koszęcin i Woźniki na długości 21,6km.

36

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

Uzupełnieniem sieci wód powierzchniowych są licznie występujące małe cieki, rowy melioracyjne oraz sied stawów hodowlanych oraz stawów na rzece Lublinica. Na obszarze powiatu znajduje się łącznie ok. 790 km rowów melioracyjnych, utrzymywanych przez spółki wodne, bądź prywatnych właścicieli gruntów. Wszystkie elementy powierzchniowej sieci wodnej zasilane są wodami opadowymi (deszcz, śnieg). Dlatego też charakterystycznym zjawiskiem są podtopienia w okresie wiosennych roztopów. Podstawowym zagrożeniem dla wód powierzchniowych i podziemnych na terenie powiatu lublinieckiego są ścieki komunalne. Częśd mieszkaoców powiatu nie jest podłączona do sieci kanalizacji sanitarnej, jednak prowadzone są inwestycje ukierunkowane na jej rozwój. Badania stanu zanieczyszczenia rzek przepływających przez powiat lubliniecki prowadzone są w ramach monitoringu wykonywanego przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach. W tabeli nr 9 zamieszczona została wstępna ocena stanu wód powierzchniowych w wybranych punktach pomiarowo – kontrolnych sporządzona w 2009 roku.

Tabela 9 Wstępna ocena stanu wód w wybranych punktach pomiarowo – kontrolnych badanych w 2009 r.

Liswarta od Mała Panew od Nazwa jednolitej części wód Młynówki Stoły Lublinica powierzchniowych Kamiosko do zb.Turawa do ujścia

Klasyfikacja elementów II IV II biologicznych

Klasyfikacja elementów poniżej stanu poniżej stanu II

fizykochemicznych dobrego dobrego ekologiczny

Stan/potencjał Stan/potencjał Ocena substancji poniżej stanu stan dobry stan dobry szczególnie szkodliwych dobrego

III klasa/ Klasa/ stan/ potencjał ekologiczny IV klasa/ słaby dobry umiarkowany poniżej stanu Ocena stanu chemicznego B/D B/D dobrego Stan wód zły zły zły Źródło: WIOŚ Katowice Pod względem jakościowym przeważająca ilośd wód powierzchniowych, przepływających przez powiat lubliniecki nie spełnia warunków rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych. Zdecydowały o tym m.in. przekroczenia norm dotyczących fizykochemicznych wskaźników jakości.

Zbiorniki retencyjne Sztuczne zbiorniki retencyjne są ważnym elementem ochrony przeciwpowodziowej, odgrywają istotną rolę w wyrównywaniu przepływów co ma szczególne znaczenie w okresach suchych. Łączna pojemności zbiorników wodnych wynosi: 600 tys. m3. Do największych z nich należą zbiorniki: Hadra I oraz Hadra II, Widawa, Lisów i Lubliniec- Droniowiczki, Olszyna. Na terenie powiatu znajduje się ok. 200 sztucznych stawów wykorzystywanych do hodowli ryb. Stawy te tworzą rozległe kompleksy. Największe kompleksy sztucznych stawów to: Kompleks Bogdala, Kompleks Ciasna, Kompleks Jeżowa, Kompleks Gwoździany, Kompleks Kośmidry, Kompleks Solarnia, Posmyk oraz Piegża (Kacze Jezioro). 37

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

4.2.3 Gospodarka ściekowa

Na terenie powiatu lublinieckiego znajdują się oczyszczalnie ścieków typu mechaniczno- biologicznego, dodatkowo występują przyzakładowe i przydomowe oczyszczalnie ścieków. W Tabeli poniżej przedstawiono wybrane oczyszczalnie ścieków znajdujące się na terenie powiatu oraz ich rodzaj, wydajnośd i miejsce zrzutu oczyszczonych ścieków.

Tabela 10 Oczyszczalnie ścieków w powiecie lublinieckim Przepustowośd/ Ilośd ścieków Odbiornik ścieków Lokalizacja oczyszczalni Rodzaj oczyszczalni odprowadzonych do odbiornika oczyszczonych Q [m3/doba] śr Gmina Herby:

Mechaniczno- - Herby 1126 Do rowu A biologiczna Hadra, przyzakładowa oczyszczalnia Mechaniczna 950 Do rzeki Liswarty firmy P.P.H.U. Żwirex s.c. Herby, przyzakładowa oczyszczalnia firmy SOLA TECHNICS- ARTCO Mechaniczno- 41,9 Do rzeki Turza Sp. z o.o., Przedsiębiorstwo biologiczna Produkcyjne „ARTCO” Gmina Kochanowice

Do rowu melioracyjnego Kochcice biologiczno -chemiczna 650 G 2

Przyzakładowa oczyszczalnia ścieków firmy „PROVIMI-ROLIMPEX S.A.” w biologiczno -chemiczna 40 Do rzeki Kochanowicki Kochanowicach Piekarnia w Ostrowie COMPA CT/FA 1 0,6 Do rowu F-8/8/22 3,0 Do rowu melioracyjnego D - Pawełki Biologiczna BF-55 V Przydomowa Kochanowice 0,5 Do rowu F-23 biologiczna, typ SBR Miasto i Gmina Lubliniec

Mechaniczno- Lubliniec 7500 Do rzeki Lublinicy biologiczna Przyzakładowa oczyszczalnia ścieków Mechaniczno- 610 Do rzeki Lublinicy firmy „Lentex” S.A. w Lubliocu biologiczna Zborowskie, HEF wytwórnia kotłów BD 30 POLARIS 3,82 Do rowu RF-4 Grzewczych Lubliniec, przyzakładowa Do rowu melioracyjnego oczyszczalnia firmy Usługi BioEkocent 3300 PRO 0,3 K- III/11 Transportowo- Handlowe Gmina Pawonków

Poprzez rów P-I /3 Pawonków LEMNA 300 do potoku Skrzydłowickiego. Przyzakładowa oczyszczalnie Joachim . Biologiczno – 1 Do cieku RP- I. 38

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

Przepustowośd/ Ilośd ścieków Odbiornik ścieków Lokalizacja oczyszczalni Rodzaj oczyszczalni odprowadzonych do odbiornika oczyszczonych Q [m3/doba] śr Mrozek Bar Oleoka w Łagiewnikach chemiczna typu Małych COMPACT/ FA1 Mechaniczno- Pawonków 93,2 Do rzeki Bziniczki biologiczna Gmina Boronów

Biologiczna i Oczyszczalnia przyzakładowa bazy Do rzeki Boronowski, który mechaniczno- 20 paliw „Naftobaza” uchodzi do Leśnicy. chemiczna Mechaniczno- Boronów 300 Do rzeki Liswarty biologiczna Gmina Boronów LEMNA 139,5 Do rzeki Liswarty Gmina Boronów BIOCLAR-BCT-S 40 Do rzeki Liswarty W Hucisku Mechaniczno- Dębowa Góra biologiczna 12 Do rowu (bez nazwy) BIOCLAR Gmina Koszęcin

Rusinowice SUPERBOS-200 261 Do Potoku Boronowskiego. Mechaniczno- 1056 Koszęcin biologiczna Do rzeki Leśnicy

Gmina Woźniki

Mechaniczno- Woźniki 100 Do cieku L-II biologiczna Mechaniczno - Psary 200 Do rowu biologiczna Woźniki, oczyszczalnia ścieków Mechaniczno- Do rowu melioracyjnego bytowych Zespołu Pałacowo- biologiczna 22,0 RE- 6 Hotelowego w Czarnym Lesie Gmina Ciasna

Mechaniczno - Sieraków 170 Do cieku RD- I biologiczna Mechaniczno - Ciasna 220 Do Potoku Jeżowskiego biologiczna Przyzakładowa oczyszczalnia ścieków 1,17 firmy „P.P.H.U. KOSPAN s.c” w OS SX-P12 Do rowu RD-20/4

Ciasnej Przyzakładowa oczyszczalnia ścieków BD 150 POLARIS 26,72 Do rowu leśnego R-D-X-4 INVADO Sp. Z o. o. w Dzielnej Mechaniczno – 223,3 Zakład Karny w Przywarach biologiczna Do cieku R-Ł-I w km 3+575

BIOCOMPACT Źródło: Dokumenty Starostwa Powiatowego w Lublińcu Długośd sieci kanalizacyjnej na terenie powiatu według stanu na dzieo 31 grudnia 2009 roku wynosi 396,1km. 39

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

Ilości odprowadzanych ścieków przedstawia tabela nr 11. Tabela 11 Ilośd odprowadzanych ścieków komunalnych i przemysłowych w latach 2007-2008 [dam3/rok] Ilośd odprowadzanych ścieków *dam3/rok] Rok prowadzenia badao 2008 2009 Przemysłowe i komunalne oczyszczalnie 19 19 ścieków, *szt.+ Przepustowośd, *m3/dobę+ 16 016 16 016 Ścieki przemysłowe i komunalne wymagające oczyszczania odprowadzone do wód lub do 2 574,4 2 556,3 ziemi w ciągu roku, *dam3/rok] Ścieki przemysłowe i komunalne oczyszczane w procentach ścieków wymagających 85,38 90,05 oczyszczenia, [%] ludnośd korzystająca z oczyszczalni ścieków 49 269 49 570 miejskich i wiejskich, *osób+ Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych, Stan i Ochrona Środowiska Ilośd odprowadzanych ścieków, zarówno komunalnych jak i przemysłowych na terenie powiatu w ostatnich latach wykazywała wyraźną tendencję spadkową. Obserwuje się zmienną tendencję w zakresie ilości odprowadzanych ścieków komunalnych, co jest wynikiem rozbudowy sieci kanalizacyjnej (wzrost liczby mieszkaoców obsługiwanych przez oczyszczalnie ścieków). Podobną zmiennośd daje się zauważyd także w ilości odprowadzanych ścieków przemysłowych. Ilośd ścieków przemysłowych i komunalnych wymagających oczyszczania odprowadzonych do wód lub do ziemi w powiecie lublinieckim w latach 2008-2009 zwiększyła się o 4,67%. 4.2.4 Zapobieganie powodziom

Charakterystyczną cechą powiatu lublinieckiego jest brak dużych rzek, wobec czego zagrożenie częstymi i gwałtownymi powodziami jest znikome. Łącznie znajduje się tu 220 km rzek oraz 196 km cieków naturalnych, będących dorzeczem Odry i Warty. Wobec tego, na obszarze powiatu wystąpid mogą jedynie podtopienia o charakterze lokalnym spowodowane wezbraniem rzek i cieków, w wyniku długotrwałych i intensywnych opadów deszczu (przeważnie w miesiącach kwiecieo i lipiec) bądź gwałtownych roztopów śniegu (na przełomie lutego i marca). Obszar zalao i podtopieo obejmuje zabudowania, grunty orne oraz łąki w pobliżu rzek w miejscowościach: Panoszów, Dzielna i Ciasna (gmina Ciasna); Koszwice i Kośmidry, Solarnia (gmina Pawonków); Kokotek i Piłka (gmina Lubliniec); Tanina, Hadra, Lisów (gmina Herby); Zumpy, Doły (gmina Boronów); Kamieoskie Młyny (gmina Woźniki). Najbardziej zagrożone podtopieniami są: Zabudowania w miejscowości Kośmidry (gm. Pawonków), położone w sąsiedztwie rzeki Lublinica; Ciasna – zbudowania ulokowane pomiędzy ulicami: Jeżowską i Lubliniecką w sąsiedztwie Potoku Jeżowskiego; Miejscowośd Płaszczok w gminie Ciasna, okolice ul. Wiejskiej, w pobliżu stawów kolejowych; Miejscowośd Kokotek (gm. Lubliniec) – zabudowa letniskowa ulokowana na terenie zalewowym rzeki Leśnica.

40

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

Należy zaznaczyd, że powyższe zagrożenie podtopieniami obejmuje także infrastrukturę techniczno- kolejową, tj. przepusty i mosty kolejowe. Uszkodzeniu może ulec także odcinek szlaku kolejowego Lubliniec – Olesno Śląskie na terenie stacji PKP Ciasna. W roku 2009 lokalne największe zalania i podtopienia terenów i zabudowao miały miejsce dnia 23 czerwca, kiedy to dwukrotnie nad obszarem powiatu (w szczególności nad gminami: Lubliniec, Ciasna, Herby, Kochanowice i Pawonków) wystąpiły intensywne opady deszczu połączone z wyładowaniami atmosferycznymi. Łącznie straż pożarna interweniowała ponad 100 razy, z czego 40 razy na terenie miasta Lublioca, gdzie odnotowano największy wzrost poziomu wód. Duża ilośd interwencji miała także miejsce w miejscowościach: Kochcice, Kochanowice, Lisów oraz Pawonków.

Ochrona przeciwpowodziowa W celu zminimalizowania skutków podtopieo na obszarze powiatu lublinieckiego w magazynach OSP oraz gminnych magazynach przeciwpowodziowych znajduje się następujący sprzęt: Agregaty prądotwórcze Łodzie wiosłowe Łodzie motorowe Pontony Piły/pilarki spalinowe Pompy elektryczne (do wody i szlamu) Pompy spalinowe (do wody i szlamu) Zapory przeciwpowodziowe Geowłóknina Worki Osuszacze pomieszczeo: duże i małe 4.3. Gospodarka odpadami (GO)

Zagadnienia z zakresu gospodarka odpadami w powiecie lublinieckim zostały uwzględnione w osobnym dokumencie pn. „Plan Gospodarki Odpadami dla Powiatu Lublinieckiego na lata 2004- 2015”. Nadmienid w tym miejscu należy, iż obecnie trwa aktualizacja dokumentu. W opracowaniu Planu Gospodarki Odpadami dla Powiatu Lublinieckiego dokonano szczegółowych analiz aktualnego stanu gospodarki odpadami oraz przeprowadzono analizy rozwiązao systemu gospodarki odpadami innymi niż niebezpieczne przy uwzględnieniu priorytetów wyznaczonych w Polityce Ekologicznej Paostwa z dokumentami towarzyszącymi (odzysk surowcowy, energetyczny, recykling i ostateczna forma unieszkodliwiania odpadów w procesie deponowania zdewaluowanych substancji na składowiskach). Zadanie przewidziane do realizacji w ramach gospodarki odpadami to przede wszystkim zmniejszenie negatywnego oddziaływania odpadów na środowisko na terenie powiatu lublinieckiego. Osiągnąd można to przez zastosowanie skojarzonych technologicznych procesów przetwarzania odpadów komunalnych z wytworzeniem formowanego paliwa energetycznego. Pozwala to na wykorzystanie surowców i rekultywację składowiska. Zaproponowany wariant charakteryzuje się niewielkim oddziaływaniem na środowisko w miejscu jego lokalizacji z uwagi na zastosowane rozwiązao technicznych polegających na skojarzeniu procesów elementarnych przetwarzania odpadów komunalnych w paliwa energetyczne. Jednym ze skutków działao przewidzianych niniejszym planem będzie ograniczenie ilości odpadów niesegregowanych przeznaczonych do składowania. Wśród działao pozwalających osiągnąd ten cel wymienid należy m.in.: rozbudowę systemu selektywnej zbiórki odpadów (w tym niebezpiecznych), podniesienie świadomości ekologicznej mieszkaoców, wdrożenie rozwiązao technicznych i stworzenie bodźców ekonomicznych wymuszających racjonalną gospodarkę odpadami. Jednym z istotniejszych elementów wdrożenia planu będzie znaczne ograniczenie niekontrolowanego przedostawania się

41

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

odpadów do środowiska. W długim horyzoncie czasowym plan zakłada odzysk lub unieszkodliwienie wszystkich odpadów powstających na terenie powiatu, a także usunięcie odpadów już składowanych. 4.4. Zasoby przyrody (OP)

Powiat lubliniecki jest jednym z piękniejszych zakątków województwa śląskiego. Występuje tu wiele obszarów i obiektów o szczególnych walorach przyrodniczych, w tym: rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe, użytki ekologiczne, stanowiska dokumentacyjne oraz pomniki przyrody. Można spotkad w nich wiele rzadkich odmian drzew, niezwykle ciekawą roślinnośd, a także rzadko występujące gatunki zwierząt. Zachowała się tutaj piękna przyroda z nieprzebranymi lasami, pasma uprawnych pól i kwieciste łąki. Integralną częścią zasobów przyrody powiatu lublinieckiego są powierzchnie leśne (pokrywają 51% ogólnej jego powierzchni) i zbiorniki wodne. 4.4.1 Obszary prawnie chronione

Podstawowym aktem prawnym regulującym tę dziedzinę jest ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2009 r. Nr 151, poz. 1220 - tekst jednolity). Ustawa ta określa cele, zasady i formy ochrony przyrody. Formami ochrony przyrody są: parki narodowe, rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu, obszary Natura 2000, pomniki przyrody, stanowiska dokumentacyjne, użytki ekologiczne, zespoły przyrodniczo - krajobrazowe, ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów. 4.4.2 Rezerwaty Przyrody

Rezerwat przyrody obejmuje obszary zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym, ekosystemy, ostoje i siedliska przyrodnicze, a także siedliska roślin, siedliska zwierząt i siedliska grzybów oraz twory i składniki przyrody nieożywionej, wyróżniające się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, kulturowymi lub walorami krajobrazowymi. Obszarem prawnie chronionym Ziemi Lublinieckiej jest sześd rezerwatów przyrody podzielonych na dwie grupy : Leśne: „Góra Grojec” - drzewostan z udziałem jawora, buka i jodły, rosnących na wapiennym wzgórzu; „Rajchowa Góra” - naturalny las mieszany z udziałem sosny, buka, świerka, dębu i domieszką jodły (gm. Herby i Boronów); „Cisy w Łebkach” - naturalne siedlisko cisa pospolitego w nadstrumieniowym łęgu olszowym; „Cisy nad Liswartą” - naturalne siedlisko cisa pospolitego w nadstrumieniowym łęgu jesionowo- olszowym o charakterze podgórskim „Cisy koło Sierakowa” - naturalne stanowisko cisa pospolitego w starym drzewostanie lasu mieszanego z udziałem dębu, buka, olszy czarnej, grabu, jesionu. Faunistyczny 42

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

„Jeleniak-Mikuliny”- rezerwat stanowią dwa płytkie, zarastające stawy, położone w niecce międzywydmowej, chroni stanowisko lęgowe żurawia w kompleksie systemów wodno-szuwarowych oraz śródleśne torfowisko z pierwotną roślinnością. „Łęg nad Młynówką”- obejmuje zwarty kompleks leśny, stanowi naturalne obniżenie terenu porośnięte lasem łęgowym, przez który przepływa rzeka Młynówka, zwana również potokiem Jeżowskim. Najcenniejszym fragmentem rezerwatu jest naturalny i dobrze zachowany las łęgowy.

4.4.3 Park krajobrazowy

O bogactwie przyrodniczym Ziemi Lublinieckiej świadczy fakt, że aż 6 spośród 8 tworzących ją gmin wchodzi w skład niezwykle malowniczego Parku Krajobrazowego „Lasy nad Górną Liswartą”. Park krajobrazowy obejmuje obszar chroniony ze względu na wartości przyrodnicze, historyczne i kulturowe oraz walory krajobrazowe w celu zachowania i popularyzacji tych wartości w warunkach zrównoważonego rozwoju. Całkowita powierzchnia Parku Krajobrazowego „Lasy nad Górną Liswartą” zajmuje około 511,34 km2. Park charakteryzuje się bogactwem strumieni i zbiorników czystej wody oraz rozległymi kompleksami leśnymi tworzącymi swoisty i niezwykle urokliwy krajobraz. Cały obszar Parku znajduje się w zasięgu zlewni rzeki Warty i rzeki Małej Panwi, które są dopływami rzeki Odry. Główną rzeką jest rzeka Liswarta z jej dopływami Olszynką, Turzą, Kalinką. Niewielki fragment terenów Parku odwadnia rzeka Stradomka z dopływami. Na wyżej wymienionych rzekach znajduje się szereg zbiorników wodnych, wykorzystywanych do celów hodowlanych lub częściowo do celów rekreacyjnych. Około 60% ogólnej powierzchni Parku zajmują lasy z przewagą lasów sosnowych z udziałem świerka pospolitego, z fragmentami lasów bukowych oraz grupami drzew olszy, dębu i jesionu. Poza zbiorowiskami leśnymi znaczną częśd obszaru zajmują łąki i pastwiska położone w dolinach rzek i potoków. Występuje tu roślinnośd wodno-bagienna, torfowiskowa i łąkowa. W miejscowości Kieszki (gm. Herby) występuje rzadki zespół turzycy błotnej. Na terenie Parku występują również rezerwaty przyrody między innymi w gminie Herby, gdzie występują okazy cisów oraz wiele roślin chronionych. Teren gminy Boronów, Herby i Koszęcin obfituje w cenne, wiekowe pomniki przyrody ożywionej i nieożywionej np. ogromny głaz narzutowy w miejscowości Olszyna w gminie Herby. Na terenie Parku występuje wiele gatunków roślin rzadkich i roślin podlegających ochronie prawnej m.in.: cis pospolity (chroniony w 2 rezerwatach przyrody); wawrzynek wilczełyko ; bluszcz pospolity; rosiczka okrągłolistna (torfowiska k. Trzepizur); lilia złotogłów (leśnictwo Herby); storczyk szerokolistny (leśnictwo Łebki); widłak jałowcowaty ( Kochcice, Ciasna) i inne.; brzoza czarna (leśnictwa Cieszowa, Boronów i Dębowa Góra) Na terenie Parku istnieje kilka interesujących obszarów charakteryzujących się większym udziałem gatunków rzadkich i zagrożonych wyginięciem zwierząt. Z gatunków zamieszczonych w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt, odnotowano występowanie na tym terenie: bobra europejskiego, wydry, kormorana czarnego, bąka. Na obszarze tym gnieździ się także bocian czarny, który stanowi gatunek zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce. W górnych odcinkach dopływów Liswarty żyje jeszcze rak szlachetny. Kompleksy stawów hodowlanych stanowią dogodne miejsca do masowego 43

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

rozrodu płazów, w tym rzekotki drzewnej, grzebiuszki, traszki grzebieniastej i zwyczajnej. Z gadów spotyka się tu żmiję zygzakowatą, padalca zwyczajnego, jaszczurkę zwinkę i żyworodną. Obok wcześniej wspomnianych rzadkości ornitologicznych warto odnotowad, że zachowały się tu siedliska przepiórki, derkacza, zimorodka, żurawia, brodźca krwawodziobego, błotniaka stawowego. Spośród typowego zestawu ptaków wodno-błotnych zamieszkujących stawy wymienid jeszcze warto tu łabędzia niemego. W liściastych starodrzewiach spotkad również można puszczyka. Wśród ssaków spotyka się licznych przedstawicieli nietoperzy, których letnie kolonie rozrodcze umiejscowione są na strychach budynków (np. strych kościoła w Herbach). Poza pospolicie występującymi gatunkami owadożernych i gryzoni, w kompleksach z zachowanym starodrzewiem występują przedstawiciele pilchowatych. Stosunkowo częstym przedstawicielem ssaków drapieżnych jest łasica i kuna domowa. W ostatnich czasach obserwuje się tu wzrost liczebności jenota. Z ssaków łownych dośd licznie występuje tu dzik, sarna, jeleo europejski, natomiast zając szarak stał się tu gatunkiem rzadszym. 4.4.4 Obszary chronionego krajobrazu

Obszar chronionego krajobrazu obejmuje tereny chronione ze względu na wyróżniający się krajobraz o zróżnicowanych ekosystemach, wartościowe ze względu na możliwośd zaspokajania potrzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem lub pełnioną funkcją korytarzy ekologicznych. Według danych Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Katowicach, na omawianym terenie nie występują obszary chronionego krajobrazu 4.4.5 Natura 2000

Europejska sied Ekologiczna „Natura 2000” powstała jako odpowiedź na koniecznośd zachowania cennych, rzadkich i zagrożonych siedlisk oraz gatunków występujących w krajach wspólnoty europejskiej. Podstawowym celem ochrony na obszarach „Natura 2000” jest utrzymanie siedliska i gatunków objętych ochroną w stanie co najmniej wyjściowym, umożliwiającym im samodzielne przetrwanie obecnie i w przyszłości. Na sied Natura 2000 składają się dwa typy obszarów: obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO) i specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO). Obszary te mogą się pokrywad, a ponadto obszar Natura 2000 może obejmowad częśd lub całośd obszarów i obiektów objętych innymi formami ochrony przyrody. Na terenie powiatu lublinieckiego zostały wyznaczone dwa Specjalne Obszary Ochrony Siedlisk: Łęgi w lasach nad Liswartą znajdujący się na terenach Gmin Ciasna i Herby. Zajmują około 235 ha powierzchni i są częścią Parku Krajobrazowego "Lasy nad Górną Liswartą". Cały teren pokrywają lasy, w 88% to są lasy liściaste, w 12% iglaste. Stanowią one rozległy kompleks leśny, przez którego środek przepływa rzeka Liswarta. Jej dolina została w znacznej części wylesiona, jednak siedliska łęgowe zachowały się w wielu miejscach kompleksu leśnego, wzdłuż leśnych potoków, wśród których znajdują się także cieki o sporych rozmiarach, jak na przykład potok Jeżowski. W lasach nad Liswartą utworzone zostały dotychczas trzy rezerwaty przyrody i wszystkie chronią najlepiej zachowane w regionie fragmenty siedlisk łęgowych. W rezerwatach "Cisy nad Liswartą" i "Cisy w Łebkach" przedmiotem ochrony jest łęg olszowy. W rezerwacie Łęgi nad Młynówką przedmiotem ochrony jest podgórski łęd jesionowy. Łaczna powierzchnia trzech rezerwatów wynosi 234,6 ha. Rezerwaty "Cisy nad Liswartą" i "Cisy w Łebkach" znajdują się w środkowej części kompleksu leśnego, w odległości kilkuset metrów od siebie. Łęgi w tych rezerwatach porastają doliny małych śródleśnych strumieni i zachowały się w stopniu doskonałym. Cechą wyróżniającą omawiane łęgi i decydującą o ich wysokiej wartości przyrodniczej jest obecnośd cisów. W obu rezerwatach populacja cisa liczy 478 osobników (dane z roku 2006). Około 100-letnie drzewostany łęgowe w obu rezerwatach mają typową strukturę dla omawianego siedliska. Panuje w nich olsza czarna, a sporadycznie spotykane są:

44

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

jesion wyniosły, klon pospolity, wiąz szypułkowy, wiąz górski, sosna zwyczajna, świerk pospolity, brzoza omszona, pojedynczo występuje też jodła pospolita. Na obrzeżach łęgu rozrzucone są niewielkie płaty, które można zaliczyd do siedliska boru jodłowego, w których gatunkiem panującym w warstwie drzew jest jodła. Płaty łegu olszowego w stopniach reprezentywności bardzo dobrej i dobrej, znajdują się także w południowej części rezerwatu „Łęg nad Młynówką”. W rezerwacie "Łęg nad Młynówką" w doskonałym stanie zachował się spory płat podgórskiego łęgu jesionowego. Gatunkiem panującym w drzewostanie jest jesion wyniosły, a towarzyszy mu olsza czarna i wiąz szypułkowy. Drzewostan osiągnął wiek ponad 100 lat, a pnie wielu drzew, zarówno jesionów, jak i olsz, mają grubośd od 80 do 100 cm. O wyjątkowych walorach "Łęgu nad Młynówką" decydują również stanowiska gatunków roślin objętych ochroną oraz rzadkich gatunków roślin górskich jak liczydło górskie. Łęg jesionowy otoczony jest wąskim pasem grądu subkontynentalnego, który bezpośrednio przylega do pól uprawnych otaczających rezerwat od zachodu i stanowi w ten sposób strefę buforową ograniczającą niekorzystny wpływ obszarów użytkowanych rolniczo na najcenniejszy płat łęgu jesionowego. Bagno Bruch znajdujący się na terenie Gminy Woźniki. "Bagno Bruch" znajduje się w głębi dużego kompleksu Lasów Lublinieckich, w jego południowej części, niedaleko portu lotniczego w Pyrzowicach. Cały teren o powierzchni około 30 ha pokrywają lasy, w 70% to są lasy liściaste, w 30% iglaste Większośd terenu zajmują fitocenozy boru bagiennego (postad młodociana, średnio zaawansowane stadium sukcesji), które w strefie przybrzeżnej obniżenia wraz ze wznoszeniem się terenu przechodzą w wilgotny bór trzęślicowy, a dalej i wyżej - w wilgotną, dobrze wykształconą postad suboceanicznego boru świeżego. Ponad 70% zajmują lasy iglaste, a pozostałą częśd terenu zajmują siedliska leśne. W miejscach najniżej położonych, występują dobrze wykształcone fitocenozy torfowiska przejściowego i wysokiego. W ich środkowej części stwierdzono typowe, mało stabilne trzęsawisko. W wielu miejscach woda stagnuje tu na powierzchni. W obrębie "pasów" i na ich obrzeżach występują również niewielkie zespoły turzycowisk. Siedliska i zbiorowiska torfowisk wysokich i przejściowych są na tym obszarze dobrze wykształcone i zachowane. Za najcenniejsze walory przyrodnicze "Bagna Bruch" należy uznad dobry stan wykształcenia siedlisk i zbiorowisk torfowiskowych boru bagiennego, masowy udział gatunków typowych dla nich, a zwłaszcza gatunków chronionych, jak rosiczka okrągłolistna (wiele tysięcy okazów) i rzadkich, np. modrzewnicy zwyczajnej i przygiełki białej. 4.4.6 Pomniki przyrody

Pomnikami przyrody są pojedyncze twory przyrody żywej i nieożywionej lub ich skupiska o szczególnej wartości przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej oraz odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa, krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe oraz jaskinie. Na terenie powiatu lublinieckiego występują pomniki przyrody ożywionej i nieożywionej, w tym 110 drzew objętych ochroną prawną, w tym m.in.: cisy w Sadowie, stanowisko różanecznika katawbijskiego w odmianie wielkokwiatowej glanduliflora w gminie Kochanowice czy „Diabelski Kamieo” o obwodzie 5,2 m w Herbach. Dominującymi gatunkami w drzewostanie lasów powiatu lublinieckiego są sosna zwyczajna (nadleśnictwo Koszęcin ok. 89%, nadleśnictwo Herby obręb Kochanowice 84%, obręb Herby 93%, Lasy Lublinieckie 93,2% ) i świerk (nadleśnictwo Koszęcin, obręb Boronów 5,4%, obręb Kochanowice 2,9%). 4.4.7 Użytki ekologiczne

Użytkami ekologicznymi są zasługujące na ochronę pozostałości ekosystemów mających znaczenie dla zachowania różnorodności biologicznej – naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródleśne, oczka wodne, kępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, wydmy, płaty nieużytkowanej roślinności, 45

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

starorzecza, wychodnie skalne, skarpy, kamieoce, siedliska przyrodnicze oraz stanowiska rzadkich lub chronionych gatunków roślin, zwierząt i grzybów, ich ostoje oraz miejsca rozmnażania lub miejsca sezonowego przebywania. Na terenie powiatu lublinieckiego znajduje się spora liczba użytków ekologicznych. Wśród nich można wymienid: Torfowisko Dubiele w Koszęcinie Celem ochrony jest zachowanie ze względów przyrodniczych, naukowych, dydaktycznych i krajobrazowych torfowiska przejściowego ze stanowiskami regionalnie rzadkich ustępujących gatunków roślin. Rozwija się w obniżeniach terenu ,gdzie poziom wód gruntowych jest stale wysoki, a podłoże trwale wilgotne, co warunkuje zachodzenie procesów torfotwórczych. Jest ono zasilane wodami opadowymi, gruntowymi oraz powierzchniowymi o słabej ruchliwości i porośnięte roślinnością torfotwórczą gł. torfowiec odgięty, który tworzy mszar dywanowy, przez co torfowisko ma najczęściej kształt płaski. Obok torfowców występują jeszcze zbiorowiska mszysto-turzycowe z dominacją turzycy nitkowatej, obłej oraz strunowej a także zbiorowiska zaroślowe i leśne, np. brzeziny bagienne. Obiekt ten znajduje się na terenie leśnictwa DUBIELE o powierzchni 2,74 ha. Obiekt ten posiada charakter torfowiska przejściowego, okresowo zasilanego wodami przepływającego przez niego potoku „Granicznego”. Kępy utworzyły wypiętrzone torfowce, natomiast porastają je mszaki z oraz typowe gatunki torfowiskowe min. : modrzewnica zwyczajna, żurawina błotna, rosiczka okrągłolistna, wełnianka wąskolistna, wełnianka pochwowata a także przygiełka biała. Stwierdzono tutaj również występowanie 9 gat. Turzyc. Fragment torfowiska przylegający do potoku „Granicznego" porasta szuwar trzcinowy z dominacją trzciny pospolitej. Inne gatunki występujące w szuwarze to min: trzęślica modra,żabieniec babka wodna, czermieo błotna, wiązówka błotna, bagno zwyczajne oraz borówka. Łąka Trzcionka – Zielona (Koszęcin) Celem ochrony jest zachowanie ze względów przyrodniczych, naukowych, dydaktycznych i krajobrazowych podmokłej łąki trzęślicowej ze stanowiskami regionalnie rzadkich ustępujących gatunków roślin. Obiekt posiada powierzchnię 8,53 ha. Teren jest „pocięty „ zarastającymi rowami melioracyjnymi, których najszerszy biegnie przez całą jej długośd w kierunku z zachodu na wschód . Brzegi rowów porastają szuwary turzycowe – stwierdzono występowanie 20 gatunków z rodzaju turzyc .W płytkich rowach zobaczymy min.: skrzypa bagiennego, miętę nawodną, knied. Występują również gatunki typowo łąkowe np.: mieczyk dachówkowaty, kukułka (storczyk) szerokolistna oraz trzęślica. Występują różnorodne zbiorowiska szuwarowe trawiaste i wielkoturzycowe z klasy trzcin oraz zbiorowiska łąkowe. W południowej części łąki występują licznie mszaki. Brzoza w miejscowości Kochcice Żwirowiska w Cieszowej Bagienko w Pietrzakach Piegża w miejscowości Kokotek Torfowisko w Strzebiniu 4.4.8 Zespoły przyrodniczo-krajobrazowe

Zgodnie z Ustawą o ochronie przyrody zespołami przyrodniczo-krajobrazowymi są fragmenty krajobrazu naturalnego i kulturowego zasługujące na ochronę ze względu na ich walory widokowe lub estetyczne. Według prowadzonego przez RDOŚ w Katowicach rejestru form ochrony przyrody, na terenie powiatu lublinieckiego nie istnieją zespoły przyrodniczo- krajobrazowe.

46

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

4.4.9 Lasy

Lasy Ziemi Lublinieckiej, zajmujące wielkie kompleksy charakteryzujące się dużą różnorodnością i atrakcyjnością botaniczną. Budują je głównie bory mieszane świeże i wilgotne, z dominacją sosny w drzewostanie. Do cennych zespołów leśnych występujących na tym terenie zaliczyd należy Grądy Niskie z udziałem jesionu i olszy oraz Świetlistą Dąbrowę ze stanowiskami roślin ciepłolubnych. Lasy na terenie Ziemi Lublinieckiej obejmują jak już wspomniano ponad połowę powierzchni ziem powiatu lublinieckiego. Stanowią najcenniejszy walor przyrodniczo - krajobrazowy. Ogólna powierzchnia lasów na terenie powiatu wynosi 41 020,8 ha, z czego ok. 39 429 ha pozostaje w administracji Lasów Paostwowych – Nadleśnictwo Herby, Nadleśnictwo Lubliniec oraz Nadleśnictwo Koszęcin, natomiast lasy innej własności (głównie prywatne i komunalne) zajmują powierzchnie ok. 2 224,3 ha. Wskaźnik lesistości powiatu określony wg danych GUS w 2010 roku kształtował się na poziomie 49,90%. Wskaźnik ten jest zdecydowanie wyższy od średniej dla województwa śląskiego (31,80%) i całej Polski (29,20%). Rysunki nr 9, 10 oraz 11 przedstawiają drzewostan poszczególnych Nadleśnictw. Największy udział w drzewostanach Nadleśnictwa Herby ma sosna, zajmująca około 88% powierzchni leśnej. Rzeczywisty udział sosny zwyczajnej w drzewostanach sosnowych jest niższy i wynosi 75,07%. Udział innych gatunków jak: modrzewia, świerka, buka, dęba i brzozy stanowi około 13%. Niższy rzeczywisty udział sosny zwycz. jest wynikiem systematycznej przebudowy drzewostanów sosnowych. Sosna pozostaje jako gatunek panujący, ale jej udział ulega zmniejszeniu na korzyśd gatunków współpanujących i domieszkowych. Według rzeczywistego udziału pojawiają się cenne domieszki jak wiąz, jawor, klon i lipa a inne gatunki zwiększają swój udział (np. jodła, grab), co korzystnie wpływa na bioróżnorodnośd drzewostanów. Rysunek 9 Udział powierzchni poszczególnych gatunków panujących w Nadleśnictwie Herby

Źródło: Plan Zarządzania Lasu na okres gospodarczy od 01 stycznia 2007 do 31 grudnia 2016, Nadleśnictwo Herby, Program Ochrony Przyrody Pod względem powierzchni gatunków panujących w Nadleśnictwie Lubliniec dominuje sosna, zajmując prawie 93% powierzchni. Kolejnym gatunkiem pod względem zajmowanej powierzchni jest brzoza (prawie 3%), następnie olsza (niecałe 2%) i dąb (nieco ponad 1%). Pozostałymi gatunki (sosna czarna, daglezja, klon, jesion, olsza szara, topola, wierzba) zajmują mniej niż 1% każdy. Strukturę powierzchni wg gatunków panujących przedstawiono na rysunku 10.

47

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

Rysunek 10 Udział powierzchni poszczególnych gatunków panujących w Nadleśnictwie Lubliniec

Źródło: Plan urządzenia lasu dla Nadleśnictwa Lubliniec na okres od 1 stycznia 2010 r. do 31 grudnia 2019 r. Największy udział w drzewostanach Nadleśnictwa Koszęcin ma sosna, zajmująca 74,91% powierzchni nadleśnictwa. Wynika to częściowo ze struktury siedlisk leśnych zdominowanej przez siedliska borowe (bory i bory mieszane zajmują łącznie 75,54% powierzchni nadleśnictwa), a na tych siedliskach naturalnym dominantem jest zazwyczaj sosna. Średni udział brzozy 8,82% brzoza przeważa na siedliskach świeżych i wilgotnych. Przeciętny udział ma również dąb około 4%. Drzewostany z olszą zajmują 3,67% powierzchni, niewiele ok. 3% zajmuje świerk. Rysunek 11 Udział powierzchni poszczególnych gatunków panujących w Nadleśnictwie Koszęcin

Źródło: Prognoza oddziaływania na środowisko projektu planu urządzania lasu dla nadleśnictwa Koszęcin na okres gospodarczy od 1 stycznia 2010 do 31 grudnia 2019. Wśród występujących drzewostanów na terenie powiatu dominującym gatunkiem jest sosna i świerk. Kolejnymi gatunkami drzew występującymi na terenie powiatu, ale w mniejszym stopniu są: brzoza, buk, dąb, jesion, grab. Stan zdrowotny lasów na terenie powiatu ulega systematycznemu pogorszeniu, do lasów znajdujących się w pierwszej strefie uszkodzeo należą (gmina Herby, Boronów, nadleśnictwo Lubliniec – obręb Lubliniec) natomiast w drugiej strefie uszkodzeo położone są (gmina Woźniki, nadleśnictwo Lubliniec – obręb Dobrodzieo). Lasy te znajdują się pod stałym wpływem emitorów pyłów, gazów i „kwaśnych deszczy”. Lasy ochronne i nieliczne lasy gospodarcze zajmują północną, wschodnią i południową częśd powiatu rozprzestrzeniają się one pasami równoległymi do progu Woźnickiego. Są to lasy o wysokich cechach przyrodniczych z przewagą zbiorowisk borowych. 48

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

Na glebach żyznych w pobliżu progu Woźnickiego rozwijają się bory mieszane. Gleby piaszczyste, czyli jakościowo gorsze, porośnięte są borami w większym stopniu jednorodnymi: litymi drzewostanami sosnowymi względnie sosnowo-świerkowymi. W siedliskach borowych przeważają bory świeże i bory wilgotne z powodu wysokiego poziomu przypowierzchniowych wód gruntowych. Niedużo jest zaś siedlisk borów bagiennych i olsu jak również torfowisk leśnych porosłych sosną i olchą (nadleśnictwo Koszęcin) czy borów suchych złożonych z litych drzewostanów (piaszczyste tereny Równiny Opolskiej). Pośród lasów na terenie powiatu lublinieckiego znaleźd można wiele akwenów i stawów, które urozmaicają teren, zwiększając jego bioróżnorodnośd. Brzegi cieków porastają łęgi z cennym zbiorowiskiem podgórskiego łęgu jesionowego. W stawach rozwija się roślinnośd wodna z udziałem wielu wodnych gatunków chronionych – grążela żółtego, grzybienia białego, salwini pływającej oraz roślinnośd szuwarowa. Duża liczba cieków sprawia, że prócz ryb znajdują tu dogodne warunki bytowania inne zwierzęta związane ze środowiskiem wodnym, zwłaszcza płazy oraz ptactwo wodne. Występują tu takie rzadkie gatunki ptaków, jak: perkoz, rdza, łabędź krzykliwy, orzeł bielik, bocian czarny i żuraw. Wśród gadów największą osobliwośd tego terenu stanowi wąż gniewosz plamisty. W górnych odcinkach rzeki Liswarty występuje rak szlachetny. Ogromne połacie leśne są również terenem łowów na grubego zwierza i miejsce dla zbieraczy grzybów i jagód. W tabeli 12 przedstawiono liczebnośd zwierzyny grubej w lasach zarządzanych przez Lasy Paostwowe w sztukach. Tabela 12 Liczebnośd zwierzyny grubej w lasach zarządzanych przez Lasy Paostwowe. Jeleo Jeleo Lp. Nadleśnictwo Łoś Daniel Sarna Dzik szlachetny Sika 1 Herby 0 543 0 0 1331 432 2 Koszęcin 0 1145 0 0 1425 650 3 Lubliniec 0 1090 0 0 1748 613 Źródło: WIOŚ Katowice, Raport o stanie środowiska 2010, Lasy na terenie województwa śląskiego Tabela nr poniżej prezentuje występujące na terenach lasów powiatu lublinieckiego formy ochrony przyrody. Tabela 13 Ustawowe formy ochrony przyrody ustanowione na gruntach zarządzanych przez Lasy Paostwowe Powierzchnia w [ha] Specjal Strefy Obszar Zespoły ny ochronne Obszary Specjaln Lp Nadleśnict Parki przyrodnicz Użytki Obszar wokół Rezerwa chronione ej . wo krajobrazo o ekologicz Ochron gniazd ty go Ochrony we krajobrazo ne y ptaków krajobrazu Ptaków we Siedlisk chroniony /OSO/ /SOO/ ch 1 Herby 45,00 14554,07 0 0 51,05 114,00 0 117,59 2 Koszęcin 63,27 7743,00 0 0 19,03 0 0 234,15 3 Lubliniec 134,84 2987,87 0 0 45,97 126,79 0 299,62 Źródło: WIOŚ Katowice, Raport o stanie środowiska 2010, Lasy na terenie województwa śląskiego 4.5. Hałas (H)

Hałas jest zjawiskiem szkodliwym dla zdrowia, uciążliwym i powodującym dyskomfort. Charakteryzuje się mnogością źródeł i powszechnością występowania jednakże głównym źródłem hałasu (ponad 80%) jest to hałas pochodzący z dróg publicznych. Hałas o ponadnormatywnym poziomie obejmuje około 13 mln osób, czyli ok. 35% ogółu mieszkaoców kraju. Wpływ hałasu na człowieka jest często bagatelizowany, ponieważ skutki jego oddziaływania nie są dostrzegalne

49

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

natychmiast, jednak z roku na rok coraz większa liczba ludzi uskarża się na uciążliwości związane z hałasem, zwłaszcza komunikacyjnym. Jego szkodliwy wpływ na zdrowie związany jest między innymi z częściową lub pełną utratą słuchu, zwiększonym zagrożeniem chorobą nadciśnieniową, zaburzeniami nerwowymi oraz snu, zaburzeniami przemiany materii, utrudnionym wypoczynkiem. Obciążenie hałasem jest zróżnicowane w skali województwa. Najbardziej narażeni na jego działanie są mieszkaocy dużych miast. Głównymi źródłami hałasu w środowisku są: 1. komunikacja: drogi lub linie kolejowe w tym torowiska tramwajowe poza pasem drogowym (hałas drogowy i kolejowy), starty, lądowania i przeloty statków powietrznych, (hałas lotniczy) 2. przemysł (hałas przemysłowy). Powiat lubliniecki nie jest obszarem uprzemysłowionym w dużym stopniu, wobec tego względy przemysłowe nie mają większego wpływu na natężenie hałasu w środowisku. Zasadniczymi źródłami hałasu jest ruch drogowy oraz kolejowy. 4.5.1 Hałas drogowy

Powiat lubliniecki jest ważnym węzłem drogowym, przez który przechodzą drogi krajowe (nr 46 Częstochowa - Lubliniec - Opole, droga krajowa nr 43 Katowice - Lubliniec - Olesno - Poznań )i drogi wojewódzkie (nr 906 Lubliniec - Piasek -Myszków) oraz lokalne. Z tego względu, w okolicach dróg powstaje tzw. Hałas komunikacyjny o charakterze liniowym. Na natężenie tego rodzaju hałasu wpływ mają bezpośrednio: ilośd przejeżdżających samochodów, stan techniczny pojazdów, rodzaj spalanego paliwa, stan nawierzchni dróg, umiejętności ekologicznego prowadzenia pojazdów. Na bieżąco realizowane są inwestycje, które w znaczny sposób umożliwiają ograniczenie negatywnego wpływu hałasu komunikacyjnego na jakośd środowiska. Do kluczowych inwestycji należy zrealizowana już Trasa Śródmiejska oraz Północna Obwodnica Lublioca, która całkowicie wyprowadziła ruch tranzytowy z miasta. Zgodnie z dokumentem „Stan Środowiska w województwie śląskim w 2007r.” teren całego powiatu lublinieckiego nie został objęty badaniem natężenia hałasu, punkty pomiarowe w ramach monitoringu drogowego ustawiono w dwóch miejscach na terenie miasta Lubliniec. Teren badao obejmował obszar pierwszej linii zabudowy mieszkaniowej, zlokalizowany w bezpośrednim sąsiedztwie pasa drogowego Drogi Krajowej Nr 46. Rejon ul. Lisowieckiej, droga krajowa Nr 46 (odcinek od ul. Św. Anny do ul. Zachodniej, 1600m)- PR1. oraz drugi rejon ul. Paderewskiego (na odcinku od ul. Plebiscytowej do ul. Częstochowskiej, 750m)- PR2. W tabeli 14 przedstawiono wyniki przeprowadzonych badao.

50

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

Tabela 14 Wyniki badao natężenia ruchu przy drogach w Lubliocu w 2007 r

Porównanie wartości dopuszczalnych z wartościami

zmierzonymi poziomu dźwięku *dB+

Miasto

jezdni jezdni [m]

noc(8h)

[dB] [dB]

mikrofonu mikrofonu

L

dzieo (16h) dzieo

Data Pomiaru

pomiarowego

[kondygnacja]

L

Dzieo tygodnia Dzieo

Dopuszczalny Dopuszczalny Dopuszczalny

Przekroczenie Przekroczenie

poziom hałasu poziom hałasu poziom hałasu

obrębie rejonu obrębie badao

Punkty referencyjnePunkty w krawędziOdległośd od Wysokośd usytuowaniaWysokośd

2007.09.25 Wtorek * * 60.9 10.9

2007.09.26 Środa 67.0 12.0 62.7 12.7

2007.10.16 Czwartek * * 62.7 12.7

2007.10.17 Środa 66.4 11.4 63.4 13.4

2

55 50

PR1 2007.10.18 Czwartek 66.7 11.7 63.4 13.4 Lisowiecka

2007.10.19 Piątek 67.6 12.6 64.5 14.5

ul.

2007.10.20 Sobota zabudowy linia sza 66.2 11.2 61.1 11.1 - 2007.10.21 Niedziela I 65.1 10.1 63.0 13.0

2007.09.25 Wtorek * * 61.4 11.4

Lubliniec 2007.09.26 Środa 67.5 12.5 62.3 12.3

2007.09.27 Czwartek * * 62.6 12.6

2007.10.17 Środa 67.4 12.4 61.8 11.8

2

55 50 PR2 2007.10.18 Czwartek 68.5 13.5 62.3 12.3

Paderewskiego 2007.10.20 Sobota * * 64.3 14.3

sza linia zabudowy linia sza

ul. 2007.10.21 Niedziela 67.5 12.5 61.0 11.0 - 2007.10.22 Poniedziałek I 64.4 9.4 61.6 11.6 . Źródło: Informacja o stanie środowiska na w województwie śląskim w 2007 Wyniki prowadzonych pomiarów na tych terenach wykazały przekroczenia dopuszczalnego poziomu hałasu dla pory dziennej w granicach 9.4-13.5 dB oraz w porze nocnej 10.9-14.3 dB. W założeniach dotyczących ochrony przed hałasem na terenie miasta znalazły się między innymi: dalsze prowadzenie stałego monitoringu, budowa odpowiednich ekranów akustycznych, stałe prace remontowe nawierzchni dróg. Wszystkie wymienione powyżej założenia mają przyczynid sie do znacznego ograniczenia dominującego w mieście hałasu komunikacyjnego, co w konsekwencji znacznie wpłynie na jakośd życia mieszkaoców. 4.5.2 Hałas kolejowy

Hałas kolejowy związany jest z eksploatacją linii kolejowych. W powiecie lublinieckim główny węzeł kolejowy znajduje się w stolicy powiatu- w mieście Lubliniec. Krzyżują się tutaj linie kolejowe prowadzące z Częstochowy do Opola oraz z Katowic do Poznania. Stanowią liniowe źródło uciążliwości hałasem. Ponadto na terenie powiatu lublinieckiego przebiegają następujące linie kolejowe: Linia kolejowa (węglowa) Śląsk-Gdaosk, Częstochowa - Lubliniec (gmina Herby); Linie kolejowe Katowice – Lubliniec - Kluczbork, Siemkowice – Kalety - Gdynia (gmina Koszęcin, Lubliniec, Kochanowice); Częstochowa - Opole (gmina Kochanowice); Jednotorowa linia kolejowa Lubliniec - Fosowskie (Pawonków).

51

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

4.6. Pola elektromagnetyczne (PEM)

Promieniowanie elektromagnetyczne ściśle związane jest ze zmianami pola elektrycznego i magnetycznego. Narażenie na oddziaływanie pola elektromagnetycznego ma miejsce podczas eksploatacji urządzeo wytwarzających energię elektromagnetyczną. Może ona występowad w każdym miejscu. Pola elektromagnetyczne wytwarzają: urządzenia wytwarzające pole elektryczne i magnetyczne stałe, urządzenia wytwarzające pole magnetyczne i elektryczne o częstotliwości 50 Hz (np. linie energetyczne), obiekty wytwarzające pole elektromagnetyczne o częstotliwości od 1 do 300 tys. MHz (np. radiowe i telewizyjne anteny nadawcze, łącznośd radiowa, radiotelefony, CB radia, maszty telefonii komórkowej, radary).

Kraje Unii Europejskiej obowiązuje dyrektywa wprowadzająca rekomendacje dotyczące ekspozycji na pole elektromagnetyczne z zakresu 0-300 GHz dla populacji generalnej 1999/519/EC. Określa ona maksymalne poziomy dla występowania pól elektromagnetycznych w miejscach, w których mogą przebywad ludzie. Polskim aktem prawnym zawierającym główne regulacje prawne dotyczące ochrony środowiska przed przekroczeniami dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych jest ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 z poźn. zm.). Zgodnie z art. 121 ustawy, ochrona przed polami elektromagnetycznymi polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu środowiska poprzez: utrzymanie poziomów pól elektromagnetycznych poniżej dopuszczalnych lub co najmniej na tych poziomach, zmniejszenie poziomów pól elektromagnetycznych co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie są one dotrzymane. Rozporządzenie z dnia 30 października 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz. U. z 2003 r., Nr 192, poz. 1883) wdraża regulacje dotyczące pól elektromagnetycznych, które ustawa definiuje jako pola elektryczne, magnetyczne oraz elektromagnetyczne o częstotliwości od 0 do 300 GHz. Wykonanie pomiarów pól elektromagnetycznych w środowisku jest zadaniem Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska. Ustawowo badania tego zanieczyszczenia przeprowadzane są dla: terenów przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową; miejsc dostępnych dla ludzi.

Na terenie powiatu lublinieckiego w 2009 roku dokonano pomiarów średniego natężenia pola elektrycznego w dwóch punktach pomiarowych zlokalizowanych przy ul. Tuwima w Lubliocu oraz przy ul. Korczaka w Koszęcinie. Lokalizację punktów pomiarowych przedstawiono na rysunku 12.

52

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

Rysunek 12 Lokalizacja punktów pomiarowych średniego natężenia pola elektrycznego przeprowadzonych na terenie powiatu lublinieckiego w 2009 roku

Źródło: WIOŚ Katowice

Tabela 15 Wyniki pomiarów średniego natężenia pola elektrycznego przeprowadzonych na terenie powiatu lublinieckiego w 2009 roku. Średnie natężenie pola Lokalizacja punktu Średnie natężenie pola elektrycznego [V/m] dla Data pomiaru pomiarowego elektrycznego [V/m] poszczególnych rodzajów terenu Centralne dzielnice lub osiedla miast o liczbie mieszkaoców przekraczającej 50 tys. 16.04.2009 0.16 Lubliniec, ul. Tuwima 0.31 15.06.2009 0.57 Tereny wiejskie Koszęcin, ul. Korczaka 11.09.2009 0.14 0.25 Źródło: Raport o stanie środowiska w 2009 roku dla województwa Śląskiego, WIOŚ Katowice Jak wynika z badao przeprowadzonych w 2009 roku zamieszczonych w powyższej tabeli w żadnym punkcie pomiarowym nie stwierdzono przekroczenia poziomu dopuszczalnego 7 V/m dla zakresu częstotliwości od 3 MHz do 300 GHz. W roku 2010 na terenie województwa śląskiego w ramach paostwowego monitoringu środowiska prowadzono badania poziomu pól elektromagnetycznych, wykonywanych zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 12 listopada 2007 roku w sprawie zakresu i sposobu prowadzenia okresowych badao poziomów pól elektromagnetycznych. Wyniki badao przeprowadzonych pomiarów na terenie powiatu lublinieckiego przedstawiono w tabeli 16. Jak wynika z okresowych badao przeprowadzonych w roku 2010 dotyczących poziomów pól elektromagnetycznych, na terenie przedmiotowego powiatu nie odnotowano ponadnormatywnych wartości mierzonych wielkości.

53

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

Tabela 16 Wyniki okresowych badao poziomów pól elektromagnetycznych prowadzonych w 2010 roku w ramach paostwowego monitoringu środowiska na terenie województwa śląskiego, wykonywanych zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 12 listopada 2007 roku w sprawie zakresu i sposobu prowadzenia okresowych badao poziomów pól elektromagnetycznych.

Data wykonania

1 1 1 1

. .

pomiarów .

zaru wg Zał wg zaru

Rok

Dzieo

Miesiąc

ust. 1 pkt 1 [V/m] 1 pkt ust. 1 [V/m] 2 pkt ust. 1 [V/m] 3 pkt ust. 1

Nr punktu Nrpomiarowego punktu

uzyskanych uzyskanych dlapomiarowego punktu [V/m]

punkt pomiarowypunkt (miasto, powiat, gmina, wieś)

elektrycznych promieniowaniaelektrycznych elektromagnetycznego dla

zakresu częstotliwościzakresu odnajmniej co 3 3000MHz do MHz

pól pól

Średnia arytmetyczna zmierzonych wartości skutecznych natężeo

Średnia arytmetyczna dla rodzaju obszaru wg Zał wg obszaru rodzaju dla arytmetyczna Średnia obs rodzaju dla arytmetyczna Średnia Zał wg obszaru rodzaju dla arytmetyczna Średnia Nazwa na jednostki obszarzeterytorialnej, jestktórej zlokalizowany Herby(gmina), 52 13 4 2010 0,23 pow. lubliniecki Ciasna(gmina), 60 13 8 2010 0,22

pow. lubliniecki 0,25 Psary, gm. 72 6 7 2010 Woźniki, pow. 0,08 lubliniecki Źródło: WIOŚ Katowice 4.7. Poważne awarie (PA)

Podstawowym aktem prawnym w zakresie ochrony środowiska związanym z przeciwdziałaniem poważnym awariom przemysłowym jest ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska - tytuł IV, w której zawarte są: przepisy ogólne, instrumenty prawne służące przeciwdziałaniu poważnej awarii przemysłowej, obowiązki prowadzącego zakład stwarzający zagrożenie wystąpienia poważnej awarii przemysłowej, obowiązki organów administracji związane z awarią przemysłową oraz zagadnienie współpracy międzynarodowej w przypadku wystąpienia awarii przemysłowej o zasięgu transgranicznym. Zgodnie z Prawem ochrony środowiska przez poważną awarię rozumie sie zdarzenie, w szczególności emisje, pożar lub eksplozje, powstałe w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których występuje jedna lub więcej niebezpiecznych substancji, prowadzące do natychmiastowego powstania zagrożenia życia lub zdrowia ludzi bądź środowiska lub powstania takiego zagrożenia z opóźnieniem. Natomiast przez poważną awarie przemysłowa rozumie sie poważną awarie powstała na terenie zakładu. Do ochrony przed poważnymi awariami zobowiązani są zarówno prowadzący zakłady stwarzające zagrożenie wystąpienia awarii, jak i dokonujący przewozu substancji niebezpiecznych oraz organy administracyjne. Na podstawie prowadzonego rejestru przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach oraz Komendy Wojewódzkiej Paostwowej Straży Pożarnej w Katowicach wynika, że na

54

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

terytorium powiatu lublinieckiego występuje jeden zakład o dużym ryzyku wystąpienia poważnych awarii przemysłowych, jest nim baza paliw znajdująca się w miejscowości Boronów. Ponadto zagrożenie na terenie przedmiotowego powiatu może wynikad z transportu drogowego substancji niebezpiecznych, w postaci toksycznych środków przemysłowych i niebezpiecznych substancji chemicznych, w tym paliw płynnych. Na terenie powiatu znajduje się rozwinięta sied komunikacyjna. Duży ruch transportowy może powodowad zwiększenie prawdopodobieostwa wystąpienia awarii. Do najbardziej niebezpiecznych dróg należą: droga krajowa nr 46 Szczekociny - Kłodzko droga krajowa nr DK11 Bytom -Kołobrzeg. Ponadto przez centrum miasta Lubliniec przebiegają ciągi komunikacyjne w relacji: Droga wojewódzka nr 906 Lubliniec - Zawiercie drogi lokalne (między powiatowe) Strzelce Opolskie - Lubliniec i Lubliniec - Zawadzkie.

Rysunek 13 Drogi krajowe i wojewódzkie w powiecie lublinieckim

Źródło: Strategia Rozwoju Powiatu Lublinieckiego 4.8. Powierzchnia ziemi i gleby (GL)

Ogólna powierzchnia gruntów powiatu lublinieckiego wynosi 82 224 ha co stanowi prawie 6,7% ogólnej powierzchni województwa śląskiego. Występują tu słabe gleby, jednakże na obszarze powiatu gleby o wysokich klasach bonitacyjnych występują w jego centralnej części. Zajmują one ponad 50% gmin Kochanowice, Koszęcin i Woźniki. Są one wytworzone z różnych utworów czwartorzędowych oraz ze skał jurajskich i triasowych. Pod względem typologicznym przeważają gleby bielicowe, rzadziej brunatne, fragmentarycznie czarne ziemie i mady. Gleby bielicowe występują w większych lub mniejszych kompleksach na obszarze całego powiatu. Charakteryzują się zróżnicowanym składem oraz wartością bonitacyjną. Gleby wytworzone z piasków gliniastych na glinach i iłach należą do najlepszych gleb bielicowych. Są to gleby dośd żyzne, w sprzyjających warunkach mogą dawad wysokie plony. W klasyfikacji bonitacyjnej gleby te zaliczono do klas IIIb – IVa; występują one w okolicach Koszęcina, Lublioca i Sadowa. Gleby brunatne wytworzone są głównie z wapieni i iłów triasowych. Występują w pasie Kochanowice – Koszęcin. Przy zachowaniu prawidłowych stosunków wodnych i powietrznych stanowią gleby pszenno-buraczane, IIIa i IIIb klasy bonitacyjnej. 55

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

W dolinach rzecznych i obniżeniach terenu wykształciły się dobrej jakości mady piaszczyste i czarne ziemie oraz gorszej jakości gleby bagienne, torfowe i murszowe zaliczone do IV i V klasy bonitacyjnej użytków zielonych. Na terenie gminy Pawonków niewielkimi płatami zlokalizowane są rędziny zaliczane do gleb ornych dobrych i średniodobrych III a i III b klasy bonitacyjnej oraz kompleksu 2 – pszenny dobry. Gleby te nadają się pod uprawę pszenicy, jęczmienia i roślin motylkowych. Gleby hydromorficzne zlokalizowane są natomiast w dolinach rzecznych. Tabela 17 Powierzchnia ewidencyjna powiatu lublinieckiego według kierunków wykorzystania

Powierzchnia Powierzchnia Wyszczególnienie ewidencyjna[ha] [%]

Powierzchnia powiatu 82224.0 100.00 Grunty orne 24148.0 29.37 Sady 100.0 0.12 Łąki trwałe 7052.0 8.58 Użytki rolne Pastwiska trwałe 2299.0 2.80 Pozostałe grunty i nieużytki 7604.2 9.24 Razem 41203.2 50.11 Grunty leśne 41020.8 49.89 Źródło: GUS i dane urzędu Rolnictwo stanowi istotny element gospodarki powiatu. Użytkowanie terenów w Powiecie przedstawia powyższa tabela. Użytki rolne (z których większośd zajmują grunty orne) stanowią 50.11% ogólnej powierzchni powiatu. W strukturze agrarnej przeważają drobne gospodarstwa. Na ponad 24 148 ha funkcjonuje ich blisko 5,6 tys. Korzystne są warunki glebowo-przyrodnicze. 49.89% powierzchni powiatu zajmują grunty leśne. Okręgowa Stacja Chemiczno-Rolnicza w Gliwicach prowadzi wszechstronne badanie gleb. Podstawowe badania gleb użytkowanych rolniczo obejmują określenie odczynu i zasobności w fosfor, potas i magnez. Wyniki tych badao służą producentom rolnym do ustalania potrzeb wapnowania i nawożenia oraz są przedmiotem opracowao syntetycznych stanowiących ważną informację środowiskową i gospodarczą. Badania podstawowych właściwości fizykochemicznych i chemicznych poszerzone są o określenie zawartości mikroelementów ważnych z rolniczego punktu widzenia oraz szkodliwych z punktu widzenia rolniczego metali ciężkich. W latach 2004 -2007 przebadano 64 370 próbek gleby z terenu województwa śląskiego. W samym powiecie lublinieckim przebadano 10 960 ha gleb wykonując 5 695 próbek. Wyniki pomiarów zestawiono w poniższych tabelach.

Tabela 18 Wyniki badania gleb powiatu przeprowadzone w latach 2004-2007 KATEGORIA AGRONOMICZNA b. lekka [%] lekka [%] średnia *%+ ciężka *%+ torf [%] 0.6 16.2 71.6 11.6 0 Źródło: „Stan Gleb w województwie śląskim na podstawie badań – konieczne działania naprawcze” opracowanie Okręgowej Stacji Chemiczno-Rolniczej w Gliwicach (badania przeprowadzono w latach 2004-2007).h. Z przeprowadzonych badao wynika, że w powiecie przeważają gleby kwaśne -36,9%, i lekko kwaśne – 31.3%, gleb bardzo kwaśnych jest aż 23.9%. Wynik ten jest bardzo podobny dla całego województwa śląskiego. Taki stan zakwaszenia gleb jest niepokojący i może skutkowad degradacją środowiska i pogorszeniem efektów gospodarowania. Odczyn gleb ma istotny wpływ na żyznośd gleby, przyswajalnośd składników mineralnych dla roślin uprawnych, jak również metali ciężkich. Niski 56

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

odczyn gleb wpływa na zwiększenie przyswajalności metali ciężkich zawartych w glebie. W związku z tym występują duże potrzeby wapnowania gleb. W powiatach, w których duży udział stanowią gleby bardzo kwaśne i kwaśne, istnieje potrzeba regulacji odczynu gleby przez stosowanie (na podstawie wyliczonego zapotrzebowania) nawozów wapniowych. Nawozy te powinny pochodzid ze znanego źródła, aby wykluczyd możliwośd wniesienia wraz z nimi dodatkowych zanieczyszczeo. Tabela 19 Stan gleb w powiecie lublinieckim

Odczyn

b. kwaśny kwaśny l. kwaśny obojętny Zasadowy

Powiat próbek

szt. / % szt. / % szt. / % szt. / % szt. / %

Powierzchnia Powierzchnia

Ilośd pobranych pobranych Ilośd przebadana [ha] przebadana

10960.0 5695 1361 23.9 2103 36.9 1781 31.3 394 6.9 56 1.0

Potrzeby wapnowania

[ha] konieczne potrzebne wskazane ograniczone zbędne

Ilośd Ilośd

próbek

pobranych pobranych przebadana przebadana

szt. / % szt. / % szt. / % szt. / % szt. / % Powierzchnia Powierzchnia

10960.0 5695 2266 39.8 1142 20.1 1124 19.7 680 11.9 483 8.5

FOSFOR

[ha] Ilośd Ilośd

próbek b. niska niska średnia wysoka b. wysoka

pobranych pobranych przebadana przebadana Powierzchnia Powierzchnia szt. / % szt. / % szt. / % szt. / % szt. / % 10960.0 5695 823 14.5 1239 21.8 1330 23.4 967 17.0 1336 23.5

POTAS

b. niska niska średnia wysoka b. wysoka

[ha] Ilośd Ilośd

próbek szt. / % szt. / % szt. / % szt. / % szt. / %

pobranych pobranych

przebadana przebadana Powierzchnia Powierzchnia

10960.0 5695 2309 40.5 1422 25.0 1158 20.3 469 8.2 238 4.2 LUBLINIECKI

MAGNEZ

nia b. niska niska średnia wysoka b. wysoka

Ilośd Ilośd

a [ha] a

próbek

Powierzch pobranych pobranych przebadan szt. / % szt. / % szt. / % szt. / % szt. / %

10960.0 5695 1390 24.4 1046 18.4 1083 19.0 844 14.8 1234 21.7 Źródło: „Stan Gleb w województwie śląskim na podstawie badań – konieczne działania naprawcze” opracowanie Okręgowej Stacji Chemiczno-Rolniczej w Gliwicach (badania przeprowadzono w latach 2004-2007).

Tabela 20 Wskaźniki bonifikacji negatywnej wyliczone procentowo dla odczynu, potrzeb wapniowania oraz zawartości fosforu, potasu i magnezu

Potrzeby Zawartośd Zawartośd Zawartośd Powiat Odczyn (pH) [%] wapniowania[%] fosforu [%] potasu [%] magnezu [%] lubliniecki 76 70 48 76 52 Źródło: „Stan Gleb w województwie śląskim na podstawie badań – konieczne działania naprawcze” opracowanie Okręgowej Stacji Chemiczno-Rolniczej w Gliwicach (badania przeprowadzono w latach 2004-2007). Konieczne jest prowadzenie systemowych badao określających zanieczyszczenia gleb użytkowanych rolniczo, a w związku z koniecznością nawożenia i wapnowania gleb istotne jest prowadzenie działalności edukacyjnej w zakresie wprowadzania Zasad Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej i nowych technologii przyjaznych środowisku. Edukacja powinna obejmowad: 57

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

optymalizacje nawożenia i ochrony roślin przez nawożenie chemiczne i wapnowanie zgodnie z zapotrzebowaniem gleb i zwiększenie nawożenia organicznego, właściwe postępowanie ze środkami chemicznymi, zróżnicowanie struktury zasiewów, stosowania właściwego płodozmianu i odłogowania oraz ograniczania pozostawiania gleby w stanie nie pokrytym roślinnością poprzez stosowanie przedplonów i poplonów oraz ściółkowania, bezpiecznego dla środowiska składowania i zagospodarowania gnojowicy i obornika, agrotechnikę przeciwerozyjną, utrzymywanie miedz oraz stosowania ich biologicznej zabudowy (zadrzewienia i zakrzewienia śródpolne, żywopłoty). 4.9. Zasoby Naturalne (ZN)

Zasady poszukiwania, dokumentowania oraz korzystania z kopalin regulowane są przepisami ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. - prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. 1994, nr 27, poz. 96 z późn. zm.). W ustawie tej rozstrzygnięto sprawę własności złóż kopalin oraz uregulowano problem ochrony zasobów złóż poprzez wymóg ujmowania ich w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego oraz obowiązek kompleksowego i racjonalnego wykorzystania kopalin. Dla prawidłowego gospodarowania zasobami przyrody (tj., między innymi, kopalinami) ustala się w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, szczególne warunki zagospodarowania terenów. Podjęcie działalności w zakresie wydobywania kopalin jest uzależnione, przez możliwośd odpowiednich zapisów w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. Właściwe gospodarowanie zasobami geologicznymi powinno prowadzid do ochrony zasobów kopalin i wykorzystania środowiska do celów produkcyjnych. Takie postępowanie pozwala na ochronę zasobów kopalin, w tym wód podziemnych uznanych za kopaliny, tj. wód leczniczych, termalnych i solanek, przed nieracjonalną, rabunkową i niszczącą eksploatacją. W powiecie lublinieckim złoża surowców mineralnych znajdują się na obszarze czterech gmin: Herby, Woźniki, Ciasna oraz Kochanowice. Gmina Herby należy do gmin ubogich w surowce mineralne. Jedyną rozpoznaną grupą są liasy i czwartorzędowe piaski oraz żwiry. Piaski liasu zostały odnalezione w odsłonięciach - wyrobiskach poeksploatacyjnych w rejonie Lisowa i Kolonii Lisów i południowo – wschodniej części Olszyny. Są to piaski na ogół średnioziarniste koloru rdzawo-brązowego. Piaski i żwiry są genetycznie różne - to osady fluwioglacjalne, aluwialne oraz pochodzenia eolicznego. Zostały rozpoznane w wyrobiskach, w przeszłości okresowo eksploatowanych przez miejscową ludnośd w rejonie Olszyny i Lisowa oraz w okolicy Mochały. Zasoby geologiczne gminy Ciasna to dwa złoża eksploatowane systemem odkrywkowym w miejscowościach Panoszów oraz Glinica. W miejscowości Panoszów surowcem wydobywanym są iły kajprowe, takie jak ił czerwony (zasoby udokumentowane 878,4 tys.m3), natomiast surowcem uzupełniającym jest ił oliwkowo-szary (zasoby udokumentowane 151,4 tys. m3). Wydobyciem został objęty cały obszar złoża w granicach ustalonych dokumentacją geologiczną do głębokości 20 m. Jest to jednocześnie maksymalna głębokośd jaką może osiągnąd wyrobisko eksploatacyjne. W miejscowości Glinica surowcem wydobywanym jest kruszywo naturalne żwirowo – piaskowe o średnim punkcie piaskowym ok. 40%. Kopaliną towarzyszącą jest kruszywo naturalne piaskowe o średnim punkcie piaskowym ok. 92%. Udokumentowane zasoby określają czas istnienia kopalni złóż mineralnych znajdujących się na terenie gminy Ciasna na kilkanaście lat. Na obszarze gminy Kochanowice występują triasowe, jurajskie i kredowe warstwy podłoża. Trias górny – reprezentują iły czerwone, wapienie i dolomity. Utwory jurajskie – tworzą piaskowce i łupki

58

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

oraz iły rudonośne. Utwory czwartorzędowe – to piaski lodowcowe oraz mułki i torfy. Dzięki takiej budowie geologicznej, na terenie Gminy Kochanowice znajduje się kilka udokumentowanych złóż: piaski i żwiry akumulacji lodowcowej, piaski i żwiry jury dolnej, surowce ilaste – iły triasowe, gliny ceramiczno-kamionkowe. Dolomity, piaski i gliny na tym terenie eksploatowano już w XIV wieku. Właśnie rozwój i powstanie wielu miejscowości z tego terenu wiąże się bezpośrednio z wydobyciem surowców mineralnych. Na terenie Gminy Kochanowice w miejscowości Kochcice eksploatowane są dwa złoża: „Jawornica I” o powierzchni 1,2 ha, „Jawornica II” o powierzchni 0,91 ha Na terenie Gminy Koszęcin w miejscowości Cieszowa wydobywane są kopaliny ze złoża piasków i kruszywa naturalnego „Cieszowa VI” o powierzchni 1,96 ha. Obszar gminy Woźniki zbudowany jest z wielu rodzajów utworów geologicznych. Utwory paleozoiczne (karbooskie), najstarsze skały na terenie gminy zalegające na głębokości 400mp.p.t, zbudowane z łupków ilastych, ilasto-mułowcowych i piaskowców. Utwory mezozoiczne (triasowe), które należy podzielid na trias dolny reprezentowany przez iłołupki, drobnoziarniste piaskowce z wkładkami iłowców. Kolejnymi utworami mezozoicznymi, triasu środkowego jest wapieo muszlowy reprezentowany przez kilka warstw wapieni i dolomitów z przewarstwieniami łupków ilastych, złoża posiadają miąższośd 165m. Trias górny reprezentowany przez iły pstre, iłołupki ilaste i margliste, mułowce z wkładkami piaskowców, wapieni i dolomitów. W rejonie miejscowości Woźniki, Ligoty Woźnickiej oraz Lubszy znajdują się iły pstre z wkładkami wapieni. Miąższośd złoża wynosi 90-230m. Reprezentowane przez lias utwory mezozoiczne (jurajskie) wykształcone w postaci łupków marglistych z okruchami wapieni, przewarstwionych wkładkami iłów i piaskowców. Miąższośd złoża wynosi 12-27m. Utwory czwartorzędowe (plejstocen), wykształcone jako piaski i żwiry akumulacji lodowcowej i piaski oraz żwiry terasów akumulacyjnych. Występują w postaci nieregularnych płatów w środkowej i północnej części gminy. W południowej części gminy, w dolinie rzeki Mała Panew występują piaski i żwiry teras akumulacyjnych. W okolicy miejscowości Niwy i Sośnica znajdują się piaski eoliczne. Gliny zwałowe w formie nieregularnych płatów zidentyfikowano w okolicach miejscowości Woźniki, Lubsza, Kamienica i Dyrdy. Utwory czwartorzędowe (holocen) zbudowane są z madów, piasków rzecznych oraz namułów w dolinach rzek: Kamieniczka, Mała Panew, Ligocki Potok i Łana. Występowanie na terenie powiatu lublinieckiego zasobów surowców kopalnych jest pozytywnym zjawiskiem, ale jest to też obowiązek w postaci kontroli użytkującego złoże oraz dokładania wszelkich starao, aby eksploatacja i późniejsza rekultywacja zostały przeprowadzone zgodnie z obowiązującymi przepisami w zakresie ochrony zasobów naturalnych. Obszary poeksploatacyjne należy sukcesywnie i na bieżąco w miarę możliwości finansowych poddawad procesom rekultywacji, rewitalizacji, a jeśli to możliwe odtworzenia wartości środowiska naturalnego, by eksploatacja surowców mineralnych nie prowadziła do destrukcji zasobów glebowych i środowiskowych. Jakośd terenów położonych na obszarze powiatu w części zależy od warunków naturalnych i ukształtowania terenu, ogromy jednak wpływ na stan powierzchni ziemi ma człowiek i jego racjonalne bądź lekkomyślne i nierozważne postępowanie wynikające w dużej mierze z nieznajomości obowiązujących przepisów. Dlatego tak ważnym jest, aby korzystanie z warunków naturalnych takich jak w tym przypadku surowce mineralne odbywało się w zgodzie z przepisami i racjonalnym myśleniem, które nakazuje zostawid powierzchnię ziemi w takim stanie jak wyglądała przed eksploatacją. Zadanie to należy do firm posiadających koncesję na wydobycie złóż. Organy samorządowe mają możliwośd ochrony nieużytkowanych zasobów poprzez stosowne zapisy w planach zagospodarowania przestrzennego. 59

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

Część II

STRATEGIA OCHRONY ŚRODOWISKA DO ROKU 2018

60

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

W niniejszej części opracowania omówiono cele ekologiczne wraz z kierunkami działao w odniesieniu do poszczególnych komponentów środowiska oraz zagadnieo dotyczących ochrony przeciwpowodziowej, poważnych awarii, promieniowania elektromagnetycznego oraz edukacji ekologicznej. Do określenia priorytetów ochrony środowiska dla powiatu lublinieckiego wykorzystana została ocena stanu środowiska, ocena realizacji poprzedniego Programu na podstawie sporządzonych raportów, wymagania prawne, a także cele zawarte w dokumentach wyższego szczebla. Zadania planowane na najbliższe lata w istotnej części będą kontynuacją zadao zdefiniowanych w poprzednim Programie. Należy podkreślid, że zaproponowany wykaz zadao nie zamyka możliwości realizowania innych przedsięwzięd służących poprawie jakości środowiska w powiecie. Proponowane do realizacji w latach 2011-2013 zadania ujęto w części tabelarycznej niniejszego rozdziału.

5. CEL NADRZĘDNY I PRIORYTETY EKOLOGICZNE

Naczelną zasadą przyjętą w Programie jest zasada zrównoważonego rozwoju, która umożliwia zharmonizowany rozwój gospodarczy i społeczny zgodny z ochroną walorów środowiska. W związku z tym nadrzędnym celem Programu jest: Jako jedną z wizji rozwoju powiatu określoną w Strategii Rozwoju Powiatu Lublinieckiego na lata 2000-2010 założono: „Zrównoważony i ekologicznie bezpieczny rozwój powiatu lublinieckiego”. W ramach tej wizji Powiat powinien realizowad jeden z celów: „Powiat Lubliniecki obszarem czystego środowiska”. Mając na uwadze powyższe oraz zgodnie z naczelnym Programem Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018 przyjmuje się następujący cel nadrzędny:

Rozwój gospodarczy przy zachowaniu i poprawie stanu środowiska naturalnego powiatu lublinieckiego

Cel ten jest zgodny z wizją rozwoju województwa śląskiego zdefiniowaną w Strategii rozwoju województwa śląskiego „ŚLĄSKIE 2020”. Osiągnięcie nakreślonej w Strategii wizji rozwoju powinno byd realizowane poprzez założenie, że województwo śląskie będzie regionem „czystym” we wszystkich komponentach środowiska naturalnego, zapewniającym zachowanie bioróżnorodności obszarów, stwarzającym warunki do zdrowego życia i realizującym zasady zrównoważonego rozwoju.

6. Cele i kierunki ochrony środowiska do 2018 r.

Cele określono na podstawie analizy stanu środowiska w oparciu o obowiązujące przepisy oraz nowe wymagania prawne. Cele są spójne z Programem Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018 oraz programami rządowymi i regionalnymi w zakresie poszczególnych komponentów. Definiując cele środowiskowe wzięto również pod uwagę wyniki analizy przeprowadzonej w cz. I dokumentu - wskazane główne problemy i ich hierarchię. Przy formułowaniu celów wzięto również pod uwagę specyficzne uwarunkowania powiatu lublinieckiego, a także bariery i wytyczne określone w Raporcie z realizacji Programu oraz możliwości finansowania działao.

61

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

6.1. Powietrze atmosferyczne (P)

Cel długoterminowy do roku 2018 Poprawa jakości powietrza oraz ograniczanie zużycia energii i wzrost wykorzystania energii z odnawialnych źródeł

Cek krótkoterminowy do roku 2013 P 1. Spełnienie wymagao prawnych w zakresie jakości powietrza poprzez ograniczenie emisji ze źródeł powierzchniowych, liniowych i punktowych

P 2. Ograniczanie zużycia energii oraz zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii

P 3. Wzrost świadomości ekologicznej mieszkaoców w zakresie ochrony powietrza

6.2. Zasoby wodne (W)

Cel długoterminowy do roku 2018 Przywrócenie czystości wód powierzchniowych oraz ochrona jakości wód podziemnych i racjonalizacja ich wykorzystania

Cele krótkoterminowe do roku 2013 W 1. Poprawa jakości wód powierzchniowych i podziemnych

W 2. Zapewnienie dobrej jakości wody pitnej i racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi

W 3. Zwiększenie retencji oraz zapobieganie skutkom wezbrao powodziowych

6.3. Gospodarka odpadami (GO)

Szczegółowa analiza przedmiotowej kwestii została przedstawiona w planie gospodarki odpadami oraz w odpowiednich sprawozdaniach

6.4. Ochrona przyrody (OP)

Cel długoterminowy do roku 2018 Zachowanie, odtworzenie i zrównoważone użytkowanie różnorodności biologicznej na różnych poziomach organizacji: na poziomie wewnątrzgatunkowym (genetycznym), gatunkowym oraz ponadgatunkowym (ekosystemowym) oraz georóżnorodności

62

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

Cele krótkoterminowe do roku 2013 OP1. Pogłębianie wiedzy o zasobach przyrodniczych powiatu

OP2. Stworzenie prawno-organizacyjnych warunków i narzędzi dla ochrony przyrody

OP3. Zachowanie lub odtworzenie właściwej struktury i stanu ekosystemów i siedlisk

6.5. Hałas (H)

Cel długoterminowy do roku 2018 Zmniejszenie uciążliwości hałasu do poziomu obowiązujących standardów

Cele krótkoterminowe do roku 2013 H1: Monitoring narażenia mieszkaoców na ponadnormatywny hałas

H2. Ograniczenie uciążliwości akustycznej dla mieszkaoców

6.6. Pola elektromagnetyczne (PEM)

Cel długoterminowy do roku 2018 Ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym

Cel krótkoterminowy do roku 2013 PEM1. Monitoring poziomów pól elektromagnetycznych

6.7. Zapobieganie powstawaniu poważnych awarii przemysłowych (PPAP)

Cel długoterminowy do roku 2018 Ograniczenie ryzyka wystąpienia poważnych awarii przemysłowych oraz minimalizacja ich skutków

Cele krótkoterminowe do roku 2013 PPAP 1. Zmniejszenie zagrożenia oraz minimalizacja skutków w przypadku wystąpienia awarii

PPAP2. Zapewnienie bezpiecznego transportu substancji niebezpiecznych

63

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

PPAP3. Wykreowanie właściwych zachowao społeczeostwa w sytuacji wystąpienia zagrożeo środowiska z tytułu awarii przemysłowych

6.8. Zasoby naturalne (ZN)

Cel długoterminowy do roku 2018 Zrównoważona gospodarka zasobami naturalnymi

Cel krótkoterminowy do roku 2013 ZN.1 Racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych

6.9. Gleby użytkowane rolniczo (GL)

Cel długoterminowy do roku 2018 Racjonalne wykorzystywanie zasobów glebowych

Cele krótkoterminowe do roku 2013 GL 1: Inwentaryzacja i rekultywacja gleb zdewastowanych i zdegradowanych

GL 2: Przeciwdziałanie degradacji gleb przez czynniki antropogeniczne

6.10. Edukacja ekologiczna (EE)

Cel długoterminowy do roku 2018 Podniesienie świadomości ekologicznej mieszkaoców powiatu lublinieckiego

Cele krótkoterminowe do roku 2013 EE 1. Prowadzenie działao edukacyjnych w zakresie najważniejszych problemów środowiskowych powiatu

7. PLAN OPERACYJNY NA LATA 2011- 2013

W rozdziale przedstawione zostały szczegółowe cele i proponowane do realizacji w latach 2011-2013 działania w podziale na wszystkie komponenty.

64

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

Tabela 21 Harmonogram realizacji zadao własnych

Udział powiatu w Koszt całkowity Termin Jednostka Źródło Działanie realizacji przedsięwzięcia realizacji realizująca finansowania zadania *tys. zł+ W/K Priorytet: POWIETRZE ATMOSFERYCZNE (P)

Cel strategiczny (długoterminowy): Poprawa jakości powietrza oraz ograniczanie zużycia energii i wzrost wykorzystania energii z odnawialnych źródeł Cel operacyjny (krótkoterminowy): P1: Spełnienie wymagao prawnych w zakresie jakości powietrza poprzez ograniczenie emisji ze źródeł powierzchniowych, liniowych i punktowych środki własne, P 1.1 Wdrożenie działao naprawczych dla miast i gmin wynikających z Programu Powiat, 2013 K 300 NFOŚiGW, ochrony powietrza Gminy, Miasta WFOŚiGW środki własne, P 1.2 Opracowanie lub aktualizacja oraz wdrożenie Programów ograniczania zadanie Powiat, K 50 NFOŚiGW, niskiej emisji (PONE) ciągłe Gminy, Miasta WFOŚiGW P 1.3 Opracowanie lub aktualizacja planów zaopatrzenia w ciepło, energię zadanie Powiat, elektryczną i paliwa gazowe z uwzględnieniem racjonalizacji zużycia energii i K 50 środki własne ciągłe Gminy promowania rozwiązao zmniejszających zużycie energii na obszarze gminy Powiat, Gminy, środki własne, P 1.4 Wprowadzenie systemów grzewczych energooszczędnych zadanie Miasta, podmioty K wg kosztorysów środki mieszkaoców, i niskoemisyjnych ciągłe gospodarcze WFOŚiGW P 1.5 Wprowadzenie w przedsiębiorstwach na terenie powiatu technologii zadanie Podmioty pozwalających na minimalizację emisji zanieczyszczeo do powietrza K wg kosztorysów środki własne ciągłe gospodarcze atmosferycznego P 1.6 Instalowanie urządzeo do redukcji zanieczyszczeo powstających zadanie Podmioty K wg kosztorysów środki własne w procesie spalania paliw ciągłe gospodarcze Gminy, Miasta, P 1.7 Modernizacja przestarzałych systemów ciepłowniczych powodujących zadanie podmioty K wg kosztorysów środki własne duże zużycie surowców energetycznych ciągłe gospodarcze

P 1.8 Kontrola gospodarstw domowych w zakresie posiadania umów na odbiór zadanie w ramach zadao Gminy K środki własne odpadów oraz przestrzegania zakazu spalania odpadów ciągłe własnych 65

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

P 1.9 Budowa i modernizacja systemów i urządzeo do redukcji zanieczyszczeo zadanie przedsiębiorstwa K wg kosztorysów środki własne pyłowo-gazowych ciągłe P 1.10 Wprowadzenie korzystnych zasad funkcjonowania publicznych środków zadanie Gminy, Miasta K 500 środki własne transportu ciągłe zadanie Powiat, P 1.11 Propagowanie wykorzystania ekologicznych paliw W 100 środki własne ciągłe Gminy, Miasta P 1.12 Modernizacja układu komunikacyjnego wraz z poprawą stanu zadanie Powiat, środki własne, W/K wg kosztorysów technicznego dróg ciągłe Gminy środki UE Zadanie P.1. 13 Rozbudowa sieci gazowej Gminy K wg kosztorysów Środki własne ciągłe Powiat, P 1.14 Rozwój sieci ścieżek i tras rowerowych na terenie Powiatu 2013 W/K 50 Środki własne Gminy Gminy, zadanie w ramach zadao P 1.15 Egzekwowanie zakazu wypalania traw i ściernisk Policja, Straż K środki własne ciągłe własnych Pożarna Cel operacyjny (krótkoterminowy): P2: Ograniczanie zużycia energii oraz zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii Gminy, środki własne zadanie Przedsiębiorstwa, zarządów i P 2.1 Termomodernizacja budynków W/K wg kosztorysów ciągłe Administratorzy właścicieli, budynków NFOŚiGW, środki UE P 2.2 Wdrażanie projektów z zastosowaniem odnawialnych i alternatywnych Gminy, źródeł energii lub zwiększenie udziału energii z odnawialnych źródeł w lokalnym zadanie Przedsiębiorstwa, środki własne, bilansie energetycznym poprzez wdrożenie działao wynikających z Programu K wg kosztorysów ciągłe Administratorzy środki UE wykorzystania odnawialnych źródeł energii na terenach nieprzemysłowych budynków województwa śląskiego P 2.3 Propagowanie i wdrożenie alternatywnych źródeł energii w tym między zadanie Powiat, Środki własne, W wg kosztorysów innymi gaz ziemny, olej opalowy. ciągłe Gminy, Miasta środki UE P 2.4 Modernizacja układów technologicznych skutkująca zmniejszeniem zużycia zadanie Przedsiębiorstwa K wg kosztorysów środki własne materiałów, wody lub energii ciągłe Cel operacyjny (krótkoterminowy): P 3: Wzrost świadomości ekologicznej mieszkaoców w zakresie ochrony powietrza Powiat, P 3.1 Działania promocyjne i edukacyjne w odniesieniu do możliwości zadanie Gminy, w ramach zadao WFOŚiGW, K wykorzystania innych alternatywnych źródeł energii ciągłe WODR, własnych LIFE+ Jednostki naukowe

66

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

P 3.2 Działania promocyjne i edukacyjne w odniesieniu do korzystania z Powiat, zadanie w ramach zadao WFOŚiGW, transportu publicznego oraz kształtowania pozytywnych postaw mieszkaoców Gminy, K ciągłe własnych LIFE+ w zakresie poszanowania energii Jednostki naukowe Powiat, P 3.3 Działania promocyjne i edukacyjne w odniesieniu do uświadamiania zadanie w ramach zadao WFOŚiGW, Gminy, K mieszkaocom zagrożenia jakie stanowi spalanie odpadów w piecach domowych ciągłe własnych LIFE+ Jednostki naukowe Gminy, Miasta, P 3.4 Szkolenie nauczycieli szkół wszystkich szczebli w zakresie metodyki PFOŚiGW, budżety Zespół Parków i realizacji edukacji ekologicznej 2013 W 2 000 miast Krajobrazowych, i gmin Starosta P 3.5 Organizowanie szkoleo dla pracowników administracji samorządowej, zadanie budżety miast i przedsiębiorstw. Powiat, W 500 ciągłe gmin Gminy, Miasta P 3.6 Organizowanie kampanii edukacyjnej dla społeczeostwa (broszury Starostwo, Gminy, informacyjne, ulotki, sympozja, prelekcje) zadanie Miasta, Zespół budżety miast i W 500 ciągłe Parków gmin Krajobrazowych, P 3.7 Edukowanie społeczeostwa poprzez rozwój sieci przyrodniczych ścieżek Gminy, Miasta zadanie budżety miast i dydaktycznych. Zespół Parków K 100 ciągłe gmin Krajobrazowych P 3. 8 Wspieranie rozwoju edukacji ekologicznej poprzez popularyzowanie budżety Starostwo, Gminy, konkursów o tematyce ekologicznej zaangażowanych zadanie Miasta, Zespół W 100 instytucji, koszty ciągłe Parków własne instytucji Krajobrazowych oświatowych P 3.9 Współpraca z Zespołem Parków Krajobrazowych Województwa Śląskiego budżety "Lasy nad Górną Liswartą " w zakresie edukacji przyrodniczej (zajęcia terenowe zaangażowanych zadanie Starostwo, Gminy, realizowane na obszarze i w okolicy parku krajobrazowego: wycieczki K 200 instytucji, koszty ciągłe Miasta przyrodnicze, historyczne; zabawy i gry edukacyjne; edukacja na terenie szkół) własne instytucji oświatowych Priorytet: ZASOBY WODNE (W) Cel Długoterminowy: Przywrócenie czystości wód powierzchniowych oraz ochrona jakości wód podziemnych i racjonalizacja ich wykorzystania

67

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

Udział Termin powiatu w Koszt całkowity Działanie Jednostka Źródło realizacji realizacji przedsięwzięcia realizująca finansowania zadania *tys. zł+ W/K Cel operacyjny (krótkoterminowy): W1: Poprawa jakości wód powierzchniowych i podziemnych Środki własne, Gminy, Miasta, WFOŚiGW, W 1.1 Modernizacja oczyszczalni ścieków w celu dostosowania do spełniania 2013 PWiK, K 5000 NFOŚiGW, norm wynikających z obowiązującego prawodawstwa środki UE Zadanie Gminy, Miasta K 1 000 środki własne W 1.2 Rozbudowa sieci kanalizacyjnych na terenach zurbanizowanych ciągłe W 1.3 Prowadzenie ewidencji zbiorników bezodpływowych i przydomowych zadanie w ramach zadao oczyszczalni ścieków i wdrożenie harmonogramu wywozu nieczystości płynnych Gminy K środki własne ciągłe własnych i osadów ściekowych z przydomowych oczyszczalni Gminy, Miasta, W 1.4 Likwidacja nielegalnego zrzutu nieoczyszczonych ścieków z gospodarstw zadanie w ramach zadao podmioty K środki własne domowych oraz zakładów produkcyjnych ciągłe własnych gospodarcze w zależności od W 1.5 Realizacja zadao mających na celu ochronę dorzecza Małej Panwi Zadanie środki własne, Gminy W zastosowanej i Liswarty ciągłe środki UE technologii W 1.6 Ograniczanie spływu zanieczyszczeo powierzchniowych z rolnictwa: Gminy, - wyposażenie w zbiorniki na gnojowice i płyty obornikowe, środki własne, 2013 WODR, K 200 - stosowanie Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej środki UE Rolnicy - promocja "Programu rolnośrodowiskowego"

W 1.7 Weryfikacja pozwoleo wodnoprawnych związanych z poborem wód w ramach zadao 2013 Powiat W - podziemnych własnych

Cel operacyjny (krótkoterminowy): W2: Zapewnienie dobrej jakości wody pitnej i racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi środki własne, W 2.1 Rozbudowa sieci wodociągowych 2013 Gminy, Miasta K 200 środki UE W 2.2 Przestrzeganie ograniczeo przy użytkowaniu terenów w obrębie zadanie PWiK, bez kosztów K środki własne utworzonych stref ochronnych ujęd wody ciągłe Gminy, Miasta dodatkowych

68

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

Gminy, Miasta W 2.3 Przestrzeganie zasad poboru wód podziemnych zgodnie z ustalonymi Zadanie w ramach zadao Zakłady K środki własne zasobami dyspozycyjnymi ciągłe własnych przemysłowe Górnośląskie W 2.4 Minimalizacja strat wody na przesyle wody wodociągowej (przewody Przedsiębiorstwo środki własne, 2013 W 80 magistralne i lokalne) Wodociągów, PWiK, środki UE Gminy W 2.5 Weryfikacja pozwoleo wodnoprawnych oraz pozwoleo zintegrowanych Powiat, w ramach zadao pod kątem spełniania prawnych wymagao w zakresie ochrony zasobów 2013 Gminy, W środki własne własnych wodnych RDOŚ Gminy, Miasta w zależności od W 2.6 Minimalizacja wykorzystania wód podziemnych dobrej jakości dla środki własne, 2013 Zakłady K zastosowanej potrzeb przemysłowych środki UE przemysłowe technologii W 2.7 Propagowanie zachowao sprzyjających oszczędzaniu wody przez działania Powiat, środki własne, edukacyjno-promocyjne (akcje, kampanie skierowane do wszystkich grup 2013 Gminy, W/K 50 środki UE społecznych) media W 2.8 Wprowadzenie skutecznego Administratorzy środki własne, 2013 K 50 monitoringu sieci wodociągowej pod względem wykorzystania sieci, Gminy, Miasta środki UE Powiat, W 2.9 Eliminowanie zagrożeo dla GZWP wynikających z niewłaściwej gospodarki Zadanie środki własne, Gminy, K 500 wodno-ściekowej i gospodarki odpadami na terenach gmin powiatu ciągłe środki UE Miasta Cel operacyjny (krótkoterminowy): W3: Zwiększenie retencji oraz zapobieganie skutkom wezbrao powodziowych W 3.1 Realizacja zadao wynikających z "Programu małej retencji województwa śląskiego" w tym m.in.: Śląski Zarząd środki własne, - odbudowa, modernizacja i budowa urządzeo piętrzących i stopni 2013 Melioracji i Urządzeo 4000 WFOŚiGW, przeciwerozyjnych, Wodnych K NFOŚiGW, środki UE - wykonanie nowych sztucznych zbiorników wodnych i stawów rybnych, Lasy Paostwowe, Właściciele ziem, środki własne, W 3.2 Realizacja "Programu zwiększania lesistości kraju" 2013 Wojewódzki Zarząd K 10 000 środki UE Melioracji i Urządzeo Wodnych

69

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

Gminy, W 3.3 Retencjonowanie wód opadowych poprzez instalację odpowiednich środki własne, 2013 Administratorzy K 500 urządzeo na ciągach kanalizacji deszczowej i rowach melioracyjnych środki UE cieków i obiektów W 3.4 Przeciwdziałanie erozji i wypłukiwaniu zanieczyszczeo zgodnie z środki własne, 2013 Właściciele ziem K 2 000 działaniem GL 2.1. środki UE W 3.5 Wyposażenie służb ratowniczych w profesjonalny sprzęt w celu środki własne, 2013 Gminy K 2 000 zminimalizowania skutków podtopieo środki UE W 3.6 Odbudowa i wykonanie nowych urządzeo małej retencji w celu Gminy, Miasta, 2013 K 1000 środki własne ograniczenia odpływu powierzchniowego Nadleśnictwa W 3.7 Prowadzenie systematycznej konserwacji urządzeo melioracji wodnych Gminy, Miasta podstawowych i szczegółowych Marszałek Województwa 2013 K 500 środki własne według kompetencji, Spółki wodne, osoby fizyczne W 3.8 Egzekwowanie prowadzenia właściwego zarządzania gospodarką wodną Starosta, Śląski na zbiornikach w okresie zagrożenia powodziowego. Zarząd Melioracji i 2013 K 200 środki własne Urządzeo Wodnych, RZGW Priorytet: GOSPODARKA ODPADAMI (GO)

Szczegółowa analiza przedmiotowej kwestii została przedstawiona w planie gospodarki odpadami oraz w odpowiednich sprawozdaniach.

Priorytet: OCHRONA PRZYRODY (OP)

Cel strategiczny (długoterminowy): Zachowanie, odtworzenie i zrównoważone użytkowanie różnorodności biologicznej na różnych poziomach organizacji: na poziomie wewnątrzgatunkowym (genetycznym), gatunkowym oraz ponadgatunkowym (ekosystemowym) oraz georóżnorodności Udział Termin powiatu w Koszt całkowity Działanie Jednostka Źródło realizacji realizacji przedsięwzięcia realizująca finansowania zadania *tys. zł+ W/K Cel operacyjny (krótkoterminowy): OP1. Pogłębianie wiedzy o zasobach przyrodniczych powiatu

70

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

RDOŚ, NFOŚiGW, ZPK, WFOŚiGW, OP 1.1 Kontynuowanie inwentaryzacji i waloryzacji przyrodniczej powiatu ze 2013 CDP, jednostki K wg budżetu Life + , budżety szczególnym uwzględnieniem obszarów Natura 2000 naukowe, odpowiedzialnych

nadleśnictwa instytucji

RDOŚ, NFOŚiGW, ZPK, WFOŚiGW, OP1.2 Identyfikacja obszarów przewidzianych do objęcia poszczególnymi 2013 CDP, jednostki K wg budżetu Life + , budżety formami ochrony przyrody naukowe, odpowiedzialnych

organizacje instytucji

pozarządowe

Cel operacyjny (krótkoterminowy): OP2. Stworzenie prawno-organizacyjnych warunków i narzędzi dla ochrony przyrody OP 2.1 Wprowadzenie ochrony prawnej w stosunku do wybranych obiektów władze Koszty 2013 K wg budżetu cennych przyrodniczo samorządowe, RDOŚ administracyjne NFOŚiGW, WFOŚiGW, OP 2.2 Opracowanie i zatwierdzenie planów ochrony dla istniejących władze 2013 K wg budżetu Life + , budżety rezerwatów przyrody i parków krajobrazowych oraz obszarów Natura 2000 samorządowe, RDOŚ odpowiedzialnych instytucji Cel operacyjny (krótkoterminowy): OP3. Zachowanie lub odtworzenie właściwej struktury i stanu ekosystemów i siedlisk RDOŚ, władze NFOŚiGW, samorządowwe WFOŚiGW, OP 3.1 Podjęcie działao w celu zachowanie lub odtworzenia naturalnego stanu 2013 ZPK, K wg budżetu Life + , budżety ekosystemów łąkowych, wodnych, bagiennych i leśnych CDP, jednostki odpowiedzialnych

naukowe, instytucji

nadleśnictwa

RDOŚ, NFOŚiGW, ZPK, wg budżetu WFOŚiGW, OP 3.2 Prowadzenie programów reintrodukcji gatunków zagrożonych 2013 CDP, jednostki K Life + , budżety

naukowe, odpowiedzialnych nadleśnictwa instytucji

Lasy Paostwowe, OP 3.3 Zachowanie, ekosystemów leśnych w stanie zbliżonym do naturalnego środki własne, 2013 Właściciele ziem, W 500 środki UE

71

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

Lasy Paostwowe, OP 3.4 Utrzymanie zdrowotności i żywotności ekosystemów leśnych środki własne, 2013 Właściciele ziem, K 2 000 środki UE

OP 3.5 Wprowadzenie organizacyjnych i ekonomicznych mechanizmów 2013 Nadleśnictwa K 1 000 Środki własne umożliwiających efektywną realizację programu zalesiania OP 3.6 Ustalanie przeznaczenia gruntów do leśnego zagospodarowania w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego lub w studium 2013 Gminy, Miasta, RDLP K 100 Środki własne uwarunkowao i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Koszt właścicieli OP 3.7 Realizacja „Programu zwiększania lesistości kraju" 2013 Nadleśnictwa K 200 lasów prywatnych, budżety nadleśnictw OP 3.8 Ustalanie przebiegu granicy rolno-leśnej Nadleśnictwo, W ramach zadao K Środki własne Gminy, Miasta własnych OP 3.9 Rozwój szerokiej współpracy z nadleśnictwami W ramach zadao 2013 Powiat W Środki własne własnych OP 3.10 Plany urządzania lasów Starosta, 2013 Nadleśnictwa, W 500 budżety nadleśnictw właściciele lasów OP 3.11 Przekształcanie gruntów rolnych na leśne Powiat, Gminy, Miasta, od 2004 W ramach zadao 2013 W Środki własne, ARiMR własnych

Priorytet: HAŁAS (H)

Cel długoterminowy: Zmniejszenie uciążliwości hałasu do poziomu obowiązujących standardów Cel operacyjny (krótkoterminowy): H1: Monitoring narażenia mieszkaoców na ponadnormatywny hałas Udział powiatu w Koszt całkowity Termin Jednostka Źródło Działanie realizacji przedsięwzięcia realizacji realizująca finansowania zadania *tys. zł+ W/K H 1.1. Okresowa analiza zmian klimatu akustycznego i w razie potrzeby 2013 Powiat W wg budżetu budżet własny sporządzanie map akustycznych Cel operacyjny (krótkoterminowy): H2. Ograniczenie uciążliwości akustycznej dla mieszkaoców

72

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

budżety Władze odpowiedzialnych H 2.1. Ograniczenie hałasu poprzez zastosowanie wzdłuż dróg uciążliwych 2013 samorządowe, K Wg budżetu instytucji, PO ekranów przeciwakustycznych oraz pasów zieleni administratorzy dróg Infrastruktura i Środowisko, RPO H 2.2 Uwzględnianie na etapach studium uwarunkowao i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz w miejscowych planach Władze Koszty 2013 K Wg budżetu zagospodarowania przestrzennego wpływu lokalizacji przedsięwzięd uciążliwych samorządowe administracyjne dla środowiska Priorytet: POLA ELEKTROMAGNETYCZNE (PEM)

Cel długoterminowy: Ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym Cel operacyjny (krótkoterminowy): PEM 1: MONITORING POZIOMÓW PÓL ELEKTROMAGNETYCZNYCH Udział powiatu w Koszt całkowity Termin Jednostka Źródło Działanie realizacji przedsięwzięcia realizacji realizująca finansowania zadania *tys. zł+ W/K PEM 1.1 Rozeznanie skali zagrożenia promieniowaniem elektromagnetycznym 2013 Gminy K 50 środki własne, PEM 1.2 Przeprowadzenie badao zagrożenia polami elektromagnetycznymi, 2013 Gminy 10 WFOŚiGW monitoring K w ramach zadao PEM 1.3 Ograniczanie oddziaływania pól elektromagnetycznych 2013 Gminy środki własne K własnych PEM 1.4 Gromadzenie danych dotyczących instalacji powodujących wytwarzanie zadanie w ramach zadao Powiat, Gminy środki własne pól elektromagnetycznych. ciągłe W własnych PEM 1.5 Preferowanie nisko konfliktowych lokalizacji źródeł promieniowania w ramach zadao 2013 Gminy środki własne elektromagnetycznego K własnych PEM 1.6 Opracowanie planów zagospodarowania przestrzennego z w ramach zadao 2013 Gminy środki własne uwzględnieniem zagrożeo powstania pól elektromagnetycznych K własnych Priorytet: PRZECIWDZIAŁANIE POWSTAWANIU AWARII PRZEMYSŁOWYCH (PPAP)

Cel długoterminowy: Ograniczenie ryzyka wystąpienia poważnych awarii przemysłowych oraz minimalizacja ich skutków Cel operacyjny (krótkoterminowy): PPAP 1: Zmniejszenie zagrożenia oraz minimalizacja skutków w przypadku wystąpienia awarii

73

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

Udział powiatu w Koszt całkowity Termin Jednostka Źródło Działanie realizacji przedsięwzięcia realizacji realizująca finansowania zadania *tys. zł+ W/K zadanie PPAP 1.1 Usuwanie skutków poważnych awarii w środowisku Sprawcy awarii K wg potrzeb - ciągłe PPAP 1.2 Zapobieganie lub usuwanie skutków zanieczyszczenia środowiska w zadanie Powiat K wg potrzeb środki własne przypadku nieustalenia podmiotu za nie odpowiedzialnego ciągłe PPAP 1.3 Wyprowadzenie transportu materiałów niebezpiecznych z terenów Gminy, w ramach zadao o największej gęstości zaludnienia oraz stref ochronnych ujęd wody pitnej - 2013 K - Zarządcy dróg własnych poprzez opracowanie alternatywnych objazdów Cel operacyjny (krótkoterminowy): PPAP2 Zapewnienie bezpiecznego transportu substancji niebezpiecznych Udział powiatu w Koszt całkowity Termin Jednostka Źródło Działanie realizacji przedsięwzięcia realizacji realizująca finansowania zadania *tys. zł+ W/K zadanie brak kosztów PPAP 2.1 Systematyczne kontrole transportów odpadów niebezpiecznych Policja K - ciągłe dodatkowych PPAP 2.2 Wyeliminowanie transportu materiałów niebezpiecznych przez centra zadanie Gminy, brak kosztów K - miast. ciągłe Zarządcy dróg dodatkowych PPAP 2.3 Wyznaczanie i budowa miejsc postojowych dla pojazdów brak kosztów 2013 Gminy K - przewożących materiały niebezpieczne. dodatkowych Cel operacyjny (krótkoterminowy): PPAP3: Wykreowanie właściwych zachowao społeczeostwa w sytuacji wystąpienia zagrożeo środowiska z tytułu awarii przemysłowych Zarząd Powiatu, PPAP 3.1 Edukacja społeczeostwa na rzecz kreowania zachowao w sytuacji zadanie Zarządy Miast/Gmin, wg budżetów środki własne K wystąpienia nadzwyczajnego zagrożenia środowiska ciągłe Policja, PSP, WIOŚ, jednostek WFOŚiGW RDOŚ Priorytet: ZASOBY NATURALNE (ZN)

Cel długoterminowy: Zrównoważona gospodarka zasobami mineralnymi (ZN) Cel operacyjny (krótkoterminowy): ZN 1: Racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych

74

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

Udział powiatu w Koszt całkowity Termin Jednostka Źródło Działanie realizacji przedsięwzięcia realizacji realizująca finansowania zadania *tys. zł+ W/K Zarząd Województwa, w ramach zadao ZN 1.1 Eliminacja nielegalnej eksploatacji kopalin 2013 Powiat, K środki własne własnych Gminy, WUG, OUG ZN 1.2 Współpraca organów administracji publicznej w celu tworzenia studiów Gminy, Miasta, w ramach zadao uwarunkowao i kierunków zagospodarowania przestrzennego z uwzględnieniem 2013 podmioty K środki własne własnych przyszłościowej eksploatacji złóż udokumentowanych gospodarcze Zarząd ZN 1.3 Wzmocnienie ochrony niezagospodarowanych złóż kopalin w procesie Województwa, w ramach zadao 2013 K środki własne planowania przestrzennego Gminy, własnych WUG, OUG ZN 1.4 Ochrona złóż kopalin przed nieracjonalną eksploatacją 2013 WUG, GIG, kopalnie K 10 000 środki własne ZN.1.5 Przedsięwzięcie działao prowadzących do kompleksowego wykorzystania Zadanie Gminy, kopalnie K 1 000 środki własne eksploatowanych złóż w tym kopalin towarzyszących ciągłe Priorytet: GLEBY UŻYTKOWANE ROLNICZO (GL)

Cel długoterminowy: Racjonalne wykorzystywanie zasobów glebowych Cel operacyjny (krótkoterminowy): GL 1: Inwentaryzacja i rekultywacja gleb zdewastowanych i zdegradowanych Udział powiatu w Koszt całkowity Termin Jednostka Źródło Działanie realizacji przedsięwzięcia realizacji realizująca finansowania zadania *tys. zł+ W/K w ramach zadao środki własne, GL 1.1. Okresowe badania jakości gleby i ziemi 2013 Powiat W własnych PFOŚiGW

75

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

GL 1.2 Przeprowadzanie rekultywacji na terenach poeksploatacyjnych oraz Podmioty Koszty ponoszą niekorzystnie przekształconych poprzez przywrócenie gruntom wartości 2013 gospodarcze K Wg potrzeb przedsiębiorcy użytkowych lub przyrodniczych Cel operacyjny (krótkoterminowy): GL 2 Przeciwdziałanie degradacji gleb przez czynniki antropogeniczne GL 2.1 Przeprowadzanie rekultywacji na terenach poeksploatacyjnych oraz Podmioty Koszty ponoszą niekorzystnie przekształconych poprzez przywrócenie gruntom wartości 2013 gospodarcze K Wg potrzeb przedsiębiorcy użytkowych lub przyrodniczych PRIORYTET: EDUKACJA EKOLOGICZNA (EE) Cel strategiczny (długoterminowy): Podniesienie świadomości ekologicznej mieszkaoców powiatu lublinieckiego

Cel operacyjny (krótkoterminowy): EE 1. Prowadzenie działao edukacyjnych w zakresie najważniejszych problemów środowiskowych powiatu 2013 RDOŚ, wg budżetu NFOŚiGW, ZPK, WFOŚiGW,

EE 1.1. Edukacja pracowników administracji w zakresie funkcjonowania CDP, władze K obszarów Natura 2000 samorządowe, organizacje pozarządowe 2013 RDOŚ, wg budżetu NFOŚiGW, ZPK, WFOŚiGW, EE 1.2.Promocja walorów przyrodniczych województwa ze szczególnym CDP, władze uwzględnieniem parków krajobrazowych i obszarów Natura 2000 K samorządowe,

organizacje pozarządowe 2013 CDP, władze wg budżetu NFOŚiGW, EE 1.3 Organizowanie kampanii edukacyjnej dla społeczeostwa (broszury samorządowe, WFOŚiGW, informacyjne, ulotki, sympozja, prelekcje) na ważne tematy środowiskowe K organizacje (gospodarka odpadami, ochrona powietrza i zasobów wodnych) pozarządowe 2013 władze wg budżetu NFOŚiGW, EE 1.4 Szkolenie nauczycieli szkół wszystkich szczebli w zakresie metodyki i samorządowe, WFOŚiGW, K realizacji edukacji ekologicznej organizacje pozarządowe 2013 ZPK, władze wg budżetu NFOŚiGW, EE 1.5Edukowanie społeczeostwa poprzez rozwój sieci przyrodniczych ścieżek samorządowe, K WFOŚiGW, dydaktycznych nadleśnictwa

76

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

2013 ZPK, władze wg budżetu NFOŚiGW, EE 1.6 Wspieranie rozwoju edukacji ekologicznej poprzez popularyzowanie samorządowe, K WFOŚiGW, konkursów o tematyce ekologicznej nadleśnictwa Objaśnienia: W – zadanie własne K – zadanie koordynowane Źródło: Opracowanie własne

77

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

Część III

ZAGADNIENIA SYSTEMOWE

78

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

8. ZARZĄDZANIE I MONITORING

8.1. Narzędzia do zarządzania środowiskiem

Zarządzanie środowiskiem ma na celu zarządzanie działaniami i procesami w ochronie środowiska w taki sposób, aby minimalizowad czynniki niekorzystnie wpływające na jego stan. Skierowane jest na działania związane z zarządzaniem, użytkowaniem, ochroną i kształtowaniem środowiska. Możliwe jest pod warunkiem zapewnienia odpowiednich narzędzi. Narzędzia do zarządzania środowiskiem można podzielid na: instrumenty prawno-administracyjne, finansowe, oraz instrumenty oddziaływania społecznego.

Instrumenty prawno-administracyjne Do instrumentów prawno-administracyjnych należą m.in.: zakazy i nakazy, standardy (normy), pozwolenia administracyjne oraz proekologiczne procedury administracyjne. Zakazy i nakazy Zakazy i nakazy stanowią najbardziej rygorystyczny instrument. Zakazy dotyczą m.in.: emisji związków niebezpiecznych dla środowiska i zdrowia ludzi (np. dioksyn, arsenu), stosowania technologii niebezpiecznych dla środowiska, stosowania pierwiastków/związków/materiałów niebezpiecznych dla środowiska i zdrowia ludzi (np. rtęci, azbestu), uruchamiania zakładów bez odpowiednich urządzeo ochronnych, wstępu na teren ścisłego rezerwatu. Nakazy mogą dotyczyd: konieczności usunięcia np. azbestu czy sporządzenia ocen oddziaływania na środowisko (OOŚ). Standardy Wśród standardów wyróżniamy m.in.: standardy emisyjne, standardy jakości środowiska oraz inne np. normy produktowe, normy techniczno-technologiczne, normy właściwego postępowania. Standardy emisyjne dopuszczalne wielkości emisji, które mogą byd określone indywidualnie dla danej instalacji lub ogólnie dla poszczególnych typów instalacji w rozporządzeniach. Standardy jakości środowiska czyli wymagania, które muszą byd spełnione w określonym czasie przez środowisko jako całośd lub jego poszczególne elementy przyrodnicze. Określają one maksymalne, dopuszczalne stężenie substancji w powietrzu, w wodzie, w glebie i ziemi oraz dopuszczalne poziomy hałasu lub promieniowania, mogą byd zróżnicowane w zależności od obszarów. Inne, w tym m.in.: normy produktowe (np. dopuszczalne stężenie ołowiu w benzynie), normy techniczno-technologiczne (określają rodzaj i ilośd zanieczyszczeo, które mogą powstawad w danym procesie produkcyjnym lub podczas użytkowania danego urządzenia, normy właściwego postępowania (np. przewóz substancji niebezpiecznych). Pozwolenia Pozwolenie emisyjne np. na wprowadzenie pyłów i gazów do powietrza, wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi, na wytwarzanie odpadów, zintegrowane oddziaływanie na środowisko. Pozwolenie eksploatacyjne np. koncesje na poszukiwanie lub rozpoznanie złóż, koncesje na wydobywanie kopalin ze złóż, koncesje na bezzbiornikowe magazynowanie substancji oraz składowanie odpadów w górotworze, pozwolenie wodnoprawne w zakresie wykonania urządzeo wodnych, poboru wód podziemnych, rolniczego wykorzystania ścieków, decyzja o wyłączeniu gruntów rolnych z produkcji. Proekologiczne procedury administracyjne W tym np. procedury postępowania w sprawie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko, procedury postępowania w sprawie oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko oraz na

79

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

obszar Natura 2000, procedury postępowania w sprawie transgranicznego oddziaływania na środowisko, procedury dostępu społeczeostwa do informacji o środowisku, procedury zapewnienia udziału społeczeostwa w ochronie środowiska. Instrumenty finansowe Do instrumentów finansowych należą: instrumenty o charakterze opłat i podatków, instrumenty oparte na transakcjach rynkowych, zachęty finansowe, administracyjne kary pieniężne. Instrumenty o charakterze opłat i podatków Instrumenty o charakterze opłat i podatków np. opłaty za gospodarcze korzystanie ze środowiska, które ponoszą podmioty korzystające ze środowiska opłata za nieosiągnięcie poziomów odzysku i recyklingu opakowao, handel emisjami CO2. Zachęty finansowe Zachęty finansowe, czyli pomoc finansowa udzielana przez paostwo skierowana do podmiotów gospodarczych. Zadaniem zachęt finansowych jest wspieranie inwestycji proekologicznych. Pochodzą z budżetu paostwa lub samorządów lokalnych, funduszy ekologicznych, pomocy zagranicznej. Mogą mied one formę dotacji, kredytów i pożyczek udzielanych na preferencyjnych warunkach. Administracyjne kary pieniężne Administracyjne kary pieniężne, czyli przymusowe bezzwrotne świadczenie ponoszone za przekroczenie lub naruszenie warunków korzystania ze środowiska ustalonych przepisami prawnymi.

Instrumenty oddziaływania społecznego Celem instrumentów oddziaływania społecznego jest ukierunkowanie proekologicznego zachowania społeczeostwa, w tym przestrzegania zakazów i nakazów. Oparte są one na założeniu, że zachowanie podmiotów i grup następuje w wyniku pozyskiwania informacji. Do instrumentów oddziaływania społecznego zaliczyd można: Edukacja ekologiczna Edukacja ekologiczna, czyli działania mające na celu usprawnienie działao samorządów poprzez profesjonalne dokształcanie i systemy szkoleo, wdrożenie interdyscyplinarnego modelu pracy, współpraca i partnerstwo między instytucjami, a także budowanie powiązao między władzami samorządowymi a społeczeostwem. Działania edukacyjne oraz szkolenia powinny byd organizowane dla: pracowników administracji, mieszkaoców, nauczycieli szkół wszystkich szczebli, dziennikarzy, dzieci i młodzieży, dyrekcji i kadry zakładów produkcyjnych. Dostęp społeczeostwa do informacji Dostęp społeczeostwa do informacji poprzez udział społeczeostwa w zarządzaniu należy zapewnid przy użyciu narzędzi takich jak konsultacje społeczne, debaty publiczne, czy uzgodnienia. Instrumenty dobrowolnego stosowania Instrumenty dobrowolnego stosowania, to m.in. umowy, porozumienia oraz dobrowolne procedury. Wynikają z różnych dokumentów o nieobligatoryjnym charakterze. Przykładem mogą tu byd porozumienia prezydentów miasta, procedury określone w normach zarządzania środowiskowego.

80

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

Zalecenia ekologiczne Zalecenia ekologiczne wskazują określone działania lub rozwiązania technologiczne, techniczne i organizacyjne, które jednostka może wdrożyd w celu uzyskania wyższej ekologiczno-ekonomicznej efektywności funkcjonowania. Przykładem może byd zbiór zaleceo w zakresie oszczędzania energii w jednostkach administracji publicznej. 8.2. Monitoring środowiska

Monitoring środowiska jest zadaniem realizowanym przez służby rządowe. Zadaniem paostwowego monitoringu środowiska jest informowanie administracji rządowej i samorządowej oraz społeczeostwa o prowadzonych badaniach i ocenie stanu środowiska. Badania te skupiają się głównie na weryfikowaniu dotrzymywania określonych w prawie norm jakości środowiska, skuteczności realizacji planów, programów, strategii i polityk ochrony środowiska oraz stanu środowiska. Monitoring środowiska można podzielid na: Monitoring jakości środowiska – stanowiący system kontroli stanu środowiska i dostarczający informacji na temat uzyskiwanych efektów środowiskowych. Monitoring ten prowadzony jest w ramach Paostwowego Monitoringu Środowiska i realizowany przez Inspekcję Ochrony Środowiska. Monitoringiem jakości środowiska objęte są: wody powierzchniowe i podziemne oraz wody pitne, jakośd powietrza, gleby, hałas, promieniowanie elektromagnetyczne.

Monitoring polityki środowiskowej – polegający na regularnej ocenie wdrożonej polityki ochrony środowiska w województwie. Program ochrony środowiska poddawany jest ocenie w zakresie: stopnia realizacji stawianych w Programie celów środowiskowych, stopnia i efektywności wykonanych działao przyjętych w Programie, dogłębnej analizy przyczyn niewykonanych przyjętych Programem działao. Obieg informacji o stanie środowiska – polega na umożliwieniu społeczeostwu pełnego dostępu do danych o środowisku. Dostęp ten powinien byd realizowany poprzez ogólnodostępne źródła takie jak internet. Wszystkie dotyczące ochrony środowiska informacje muszą byd jawno dostępne i publikowane na stronach internetowych organów administracyjnych oraz WIOŚ, a także byd udostępniane w innych formach zgodnie z wymaganiami ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeostwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2008 r., Nr 199, poz. 1227 z późn. zm.). 8.3. Struktura zarządzania oraz uczestnicy wdrażania Programu

Realizację Programu ochrony środowiska dla powiatu lublinieckiego wykonywał będzie Zarząd Powiatu w Lubliocu w Lubliocu,. Wg klasycznej teorii zarządzanie, również i zarządzanie Programem ochrony środowiska składa się z następujących elementów tworzących cykl: planowania, organizacji pracy, realizacji oraz ewaluacji wyników. W poniższych podrozdziałach przedstawiono dokładniej obowiązujące zasady zarządzania Programem i proponowane w nich usprawnienia.

81

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

W procesie wdrażania Programu biorą udział cztery grupy podmiotów, do których zalicza się podmioty uczestniczące w organizacji i zarządzaniu Programem, realizujące zadania Programu, kontrolujące przebieg realizacji i efekty Programu oraz społecznośd lokalna odbierająca wyniki działao Programu. Wszyscy uczestnicy wdrażania, w efekcie uczestnictwa w konsultacjach społecznych, przyjmują pełną odpowiedzialnośd zarówno za sukcesy i porażki wynikające z wdrażania Programu. 8.4. Harmonogram realizacji Programu

W rozdziale tym przedstawiony został harmonogram realizacji Programu. Wskazuje on hierarchię problemów oraz terminy, w jakich powinny zostad rozpoczęte działania w celu ich skutecznej niwelacji. Tabela 22 Harmonogram realizacji Programu Pilne Nie Pilne Problem środowiskowy 2011 2012 2013 2014 GRUPA I Przekroczenia dopuszczalnych poziomów pyłu zawieszonego PM10 w powietrzu Niewystarczający stopieo skanalizowania GRUPA II Koniecznośd zwiększenia ilości ścieków oczyszczonych Ważne Mała ilośd wód powierzchniowych charakteryzujących się dobrym stanem chemicznym Duże zużycie wody dla potrzeb ludności, gospodarki i przemysłu GRUPA III Podniesienie świadomości ekologicznej społeczeostwa oraz kształtowanie postaw i zachowao proekologicznych Mały udział odnawialnych źródeł energii Źródło: Opracowanie własne

8.5. Monitoring wdrażania Programu

Proces wdrażania Programu wymaga kontroli i odpowiedniego monitoringu, którego najważniejszym elementem jest ocena realizacji zadao z punktu widzenia osiągania założonych celów. Aby wdrażanie Programu Ochrony Środowiska przebiegało sprawnie, konieczne jest wprowadzenie w życie podstawowych zasad monitoringu, tj. okresowych ocen i analiz: stopnia realizacji przedsięwzięd i zadao, poziomu wykonania przyjętych celów, rozbieżności pomiędzy przyjętymi celami i działaniami a ich realizacją, przyczyn tych rozbieżności. W wyniku tak prowadzonego monitoringu Zarząd Powiatu co dwa lata będzie przygotowywał raport z wykonania Programu. Tak przyjęta procedura pozwala spełnid obowiązki wymagane ustawą Prawa ochrony środowiska. Brak w Programach ochrony środowiska mierzalnych mierników oceny utrudnia dokonanie obiektywnej oceny realizacji Programu. Mierniki ekonomiczne ze względu na problem niespójności 82

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

danych finansowych, dotyczących zrealizowanych zadao i celów ekologicznych, nie są w pełni wiarygodne. Mierniki społeczne są wielkościami wolnozmiennymi, co w wyniku słabo rozwiniętej świadomości ekologicznej i niewystarczających narzędzi informatycznych (utrudniony dostęp społeczeostwa do gromadzonych informacji o środowisku i realizacji Programów środowiskowych) powoduje, że ich wpływ na wynik realizacji celu jest trudny do określenia. Proponuje się zastosowanie w ocenie stopnia realizacji celów mierników ekologicznych. Mierniki te w znacznym stopniu są dostępne jako wielkości mierzone w ramach systemów kontroli, monitoringu i przedstawiają stopieo zanieczyszczenia środowiska w stosunku do prawnie uzasadnionego poziomu zanieczyszczenia poszczególnych komponentów środowiska. 8.6. Wskaźnik efektywności Programu

System oceny realizacji Programu oparty będzie o zaproponowane poniżej wskaźniki efektywności wdrażania. Stanowią one podstawę do oceny realizacji i sporządzania raportów okresowych z wykonania Programu. Przyjęte wskaźniki mają umożliwid dokonanie przeglądowej oceny stanu środowiska i zmian dokonujących się w czasie. Przyjmuje się, że lista wskaźników nie jest zamknięta i może ulegad modyfikacjom w trakcie realizacji. Ponadto stopieo wdrażania Programu powinien byd oceniony z uwzględnieniem stopnia wykonania zaplanowanych przedsięwzięd i działao oraz określeniem stopnia realizacji przyjętych celów. Należy również wykonad ocenę rozbieżności pomiędzy przyjętymi celami i zaplanowanymi zadaniami a ich realizacją, a także wykonad analizę przyczyn tych rozbieżności. Do określenia powyższych wskaźników wykorzystywane są dane z Głównego Urzędu Statystycznego. Wskaźniki wyjściowe, opublikowane przez GUS z 2009 ze względu na pełną ich dostępnośd przedstawiono w poniższej tabeli.

Tabela 23 Zestawienie wskaźników środowiska dla powiatu lublinieckiego w roku bazowym 2011 Stan wyjściowy Stan pożądany Lp. Wskaźnik Uwagi (2009 r.) (2013 r.) Wskaźniki stanu środowiska i zmiany presji na środowisko POWIETRZE ATMOSFERYCZNE (P) Emisja zanieczyszczeo pyłowych P.1. 31 Mg/rok Tendencja malejąca z zakładów szczególnie uciążliwych Emisja zanieczyszczeo gazowych P.2. 23 549 Mg/rok Tendencja malejąca z zakładów szczególnie uciążliwych ZASOBY WODNE (W) W.1 Równoważna liczba mieszkaoców 69 403 osób Zużycie wody na potrzeby W.2 8 603,5 dam3 Tendencja malejąca gospodarki narodowej i ludności Zmniejszenie zużycia wody Zużycie wody w gospodarstwach związane będzie z W.3 2 056,3 dam3 Tendencja malejąca domowych podniesieniem świadomości ekologicznej społeczeostwa. W.4 Ludnośd korzystająca z sieci 63 760 osób Tendencja wzrastająca wodociągowej Ludnośd korzystająca z sieci W.5 43 091 osób Tendencja wzrastająca kanalizacyjnej

83

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

Stan wyjściowy Stan pożądany Lp. Wskaźnik Uwagi (2009 r.) (2013 r.) Ludnośd korzystająca z Tendencja W.6 oczyszczalni ścieków miejskich i 49 570 osób wzrastająca wiejskich Tendencja W.7 Oczyszczone ścieki komunalne 1 985,3 dam3 wzrastająca Ładunki zanieczyszczeo w ściekach komunalnych po oczyszczeniu : BZT5 21,645Mg/rok ChZT 116,33 Mg/rok Tendencja malejąca Zawiesina ogólna 56,76 Mg/rok Azot ogólny 37,22 Mg/rok Fosfor ogólny 5,31 Mg/rok

Odprowadzone ścieki przemysłowe i komunalne W.8 wymagające oczyszczania 2 556,3 dam3 Tendencja malejąca odprowadzone do wód lub do ziemi Odprowadzone ścieki W.9 703 dam3 Tendencja malejąca przemysłowe ogółem

Ładunki zanieczyszczeo w ściekach przemysłowych odprowadzanych do wód lub do ziemi: BZT5 4,49 Mg/rok ChZT 20,61 Mg/rok W.10 Tendencja malejąca Zawiesina ogólna 6,43 Mg/rok Suma jonów chlorków i 80,32 Mg/rok siarczanów Azot ogólny 2,81 Mg/rok Fosfor ogólny 0,15 Mg/rok OCHRONA PRZYRODY (OP) OP.1 Obszary prawnie chronione 28 288,5 ha Tendencja wzrastająca OP.2 Pomniki przyrody 97 szt. Tendencja wzrastająca Źródło: Dane GUS za 2009 r.

9. WYTYCZNE DO OPRACOWYWANIA PROGRAMÓW GMINNYCH

Według ustawy - Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity z 2008 r. Dz. U. nr 25 poz. 150) zarządy województw, powiatów oraz gmin w celu realizacji Polityki Ekologicznej Paostwa, sporządzają odpowiednio wojewódzkie, powiatowe i gminne Programy ochrony środowiska, które następnie są uchwalane odpowiednio przez sejmik województwa, radę powiatu lub radę gminy. Podstawowymi barierami uniemożliwiającymi poprawne przygotowanie Programów ochrony środowiska przez niższe szczeble administracji jest brak aktualnych wytycznych do ich sporządzania i realizacji. W wyniku ich braku Programy ochrony środowiska różnią się od siebie strukturą i zakresami merytorycznymi, nie są także spójne z dokumentami nadrzędnymi i nie realizują celów Wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska (WPOŚ).

84

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

Struktura gminnych Programów ochrony środowiska powinna nawiązywad do struktury Polityki Ekologicznej Paostwa, jednocześnie uwzględniając uwarunkowania środowiskowe, a także zmieniające się prawo. Powinna uwzględniad założenia Programowe dotyczące ochrony środowiska zawarte w dokumentach krajowych jak i regionalnych, a w szczególności Wojewódzkiego i Powiatowego Programu Ochrony Środowiska. Sporządzając gminne Programy ochrony środowiska należy korzystad z określonych w dokumentach strategicznych regionu zadao i celów. Powiatowy Program ochrony środowiska należy traktowad jako inspirację do wprowadzania podobnych celów i działao na szczeblach gminnych województwa. Tak prowadzone działanie zapewni spójnośd dokumentów oraz ułatwi zarządzanie środowiskiem w regionie. Przystępując do sporządzania gminnego Programu ochrony środowiska konieczne jest poddanie ocenie stopnia realizacji określonych w poprzednim Programie celów środowiskowych i działao. Ocena ta powinna zawierad ocenę stanu środowiska naturalnego, stopieo realizacji celów i działao oraz wydatkowane koszty w rozbiciu na źródła finansowania. Wynikiem tak przeprowadzonej oceny powinny byd wskazane główne potrzeby i problemy środowiskowe konieczne do rozwiązania w Programie. Priorytety ekologiczne w powiatowych Programach środowiskowych należy określid zgodnie z obowiązującymi w polityce ekologicznej kraju oraz Wojewódzkim i Powiatowym Programie ochrony środowiska. Konieczne jest określenie dla wskazanych wcześniej priorytetów celów długoterminowych oraz krótkoterminowych wraz ze wskazaniem mierników ich realizacji umożliwiających systematyczne prowadzenie pomiarów stopnia ich realizacji. Przygotowując plan operacyjny, należy uwzględnid przedsięwzięcia wytypowane na podstawie zdefiniowanych wcześniej celów środowiskowych. Definiowane w planie operacyjnym zadania powinny byd mierzalne i spójne z działaniami wskazanymi do realizacji przez gminy w Programie ochrony środowiska Powiatu Lublinieckiego. W planie operacyjnym należy zawrzed: zadania własne (przedsięwzięcia, które będą finansowane w całości lub częściowo ze środków będących w dyspozycji gmin), zadania koordynowane (zadania, które są finansowane ze środków przedsiębiorstw oraz ze środków zewnętrznych, będących w dyspozycji organów i instytucji szczebla gminnego, wojewódzkiego i centralnego). Istotnym elementem w zarządzaniu środowiskiem województwa śląskiego jest, poza wdrożeniem i realizacją powiatowych i gminnych Programów ochrony środowiska, przestrzeganie systemu sprawozdawczego opisującego postęp realizacji celów środowiskowych i działao. System sprawozdawczy w województwie śląskim opiera się obecnie na dostępnych i zgodnych z prawem oraz wykorzystywanych przez Marszałka narzędziach do monitorowania i sprawozdawczości, tj.: opracowywanych co 2 lata raportach z realizacji gminnych Programów ochrony środowiska, ankietach umożliwiających udzielanie bieżących odpowiedzi na wysyłane przez Marszałka zapytania monitorujące stopieo realizacji działao i celów środowiskowych oraz poniesione na realizację Programów środowiskowych koszty w rozbiciu na poszczególne źródła finansowania

85

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

9.1. Proponowany zakres i struktura gminnych Programów ochrony środowiska

WSTĘP Rozdział powinien zawierad wykaz pojęd i skrótów używanych w opracowaniu, podstawę prawną i cel przygotowania gminnego Programu ochrony środowiska, a także okres objęty opracowaniem, metodykę, strukturę i zakres dokumentu.

INFORMACJE OGÓLNE O GMINIE Zawartośd tego rozdziału to m.in. informacje o położeniu administracyjnym gminy oraz dane dotyczące uwarunkowao gospodarczych i środowiskowych gminy. Konieczne jest wskazanie uwarunkowao wynikających z dokumentów strategicznych wyższego szczebla (krajowych i wojewódzkich) oraz planów i Programów powiatowych. Jednym z podstawowych dokumentów krajowych jest PEP, w której najważniejsze działania priorytetowe na najbliższe 3 lata obejmują m.in.: zamknięcie do kooca bieżącego roku wysypisk nie spełniających wymogów UE, wprowadzenie w życie tzw. zielonych zamówieo, wzmocnienie kadry inspekcji ochrony środowiska, która usprawni ochronę środowiska i pozwoli na kontrolę przestrzegania prawa, Polityka ekologiczna paostwa podejmuje wyzwania, w tym dotyczące: realizacji założeo dyrektywy unijnej CAFE, dotyczącej ograniczenia emisji pyłów i o konieczności redukcji o 75% ładunku azotu i fosforu w oczyszczanych ściekach komunalnych, sporządzania map akustycznych dla wszystkich miast powyżej 100 tysięcy mieszkaoców i opracowania planów walki z hałasem, prac nad dokumentem dotyczącym nadzoru nad chemikaliami dopuszczonymi na rynek, czyli o wdrażaniu rozporządzenia REACH.

OCENA REALIZACJI DOTYCHCZASOWEGO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA Proponuje się poddad ocenie stopieo realizacji działao zaplanowanych w dokumencie. Ocena ta ma mied charakter pewnego rodzaju podsumowania okresu, w którym obowiązywał Program. Celowe jest nawiązanie do Raportu z wykonania Programu ochrony środowiska.

OCENA AKTUALNEGO STANU ŚRODOWISKA W rozdziale tym należy opisad stan aktualny oraz wskazad najważniejsze problemy w zakresie każdego komponentu środowiska tj.: ochrona powietrza atmosferycznego (w tym: emisja przemysłowa, urządzenia ochrony powietrza w zakładach, niska emisja, stan sanitarny powietrza, monitoring jakości powietrza oraz monitoring jakości powietrza na terenie zakładów), gospodarka wodno – ściekowa (w tym: wody powierzchniowe, sied hydrograficzna, stan czystości rzek, monitoring wód powierzchniowych i podziemnych, gospodarka wodno – ściekowa i oczyszczalnie ścieków w gminie oraz ochrona przed powodzią), gospodarka odpadami (w tym: odpady komunalne, odpady przemysłowe, w tym niebezpieczne oraz składowiska odpadów i inne instalacje do odzysku i unieszkodliwiania odpadów na terenie gminy),

86

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

ochrona dziedzictwa przyrodniczego (w tym: parki krajobrazowe, rezerwaty przyrody, obszary chronionego krajobrazu, użytki ekologiczne, pomniki przyrody, obszary natura 2000, lasy oraz inne cenne walory przyrodnicze gminy), ochrona zasobów (w tym: uwarunkowania gospodarki kopalinami oraz zasoby surowców kopalin), ochrona powierzchni ziemi i gleb (w tym: stan powierzchni ziemi i gleb oraz monitoring gleb), ochrona przed hałasem (w tym: hałas drogowy, kolejowy, przemysłowy oraz monitoring hałasu), ochrona przed polami elektromagnetycznymi wraz ich monitoringiem, rozwój edukacji ekologicznej.

PRIORYTETY EKOLOGICZNE, CELE I KIERUNKI OCHRONY ŚRODOWISKA Określenie dla każdego z komponentów wymienionego w pkt 4. celu długoterminowego i celów krótkoterminowych wraz z miarami ich realizacji.

PLAN OPERACYJNY Plan operacyjny powinien zawierad przedsięwzięcia wytypowane na podstawie zdefiniowanych wcześniej celów ekologicznych oraz na podstawie obowiązujących dokumentów strategicznych kraju, województwa, powiatu i gminy. Zdefiniowane zadania powinny uwzględniad: przedsięwzięcia wynikające z Programów wojewódzkich (POP, POH, ….), obowiązki wynikające z przepisów prawnych, zadania, które nie zostały zrealizowane w poprzednim Programie. W planie operacyjnym przedstawione winny zostad cele długoterminowe oraz cele krótkoterminowe wraz z działaniami/przedsięwzięciami oraz terminem ich realizacji, jednostką odpowiedzialną/realizującą, kosztami i źródłami finansowania.

ZAGADNIENIA SYSTEMOWE Rozdział powinien zawierad 2 podrozdziały tj. zarządzanie Programem ochrony środowiska (gdzie należy wskazad dostępne narzędzia do zarządzania Programem, wymienid uczestników jego wdrażania, zarządzania i monitorowania) oraz podrozdział zarządzanie środowiskiem (przedstawienie struktury zarządzania środowiskiem).

ASPEKTY FINANSOWE REALIZACJI PROGRAMU Przedstawienie kosztów szacowanych na realizację programu.

STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM Streszczenie zawartości dokumentu ze wskazaniem głównych celów do realizacji

87

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

10.ASPEKTY FINANSOWE REALIZACJI PROGRAMU

10.1. Potrzeby finansowe na realizację Programu

Zestawienie szacunkowych kosztów realizacji niektórych działao zapisanych w planie operacyjnym Programu dla poszczególnych komponentów środowiskowych w latach 2011-2013 przedstawia poniższa tabela. Tabela 24 Koszty realizacji planu operacyjnego Programu w latach 2011-2013 Priorytet środowiska [tys. zł+ Powietrze atmosferyczne (P) 7 150 Wody powierzchniowe i podziemne (W) 21 080 Zasoby przyrody (OP) 3 500 Hałas (H) 60 Zasoby naturalne (ZN) 11 000 42 790 Źródło: Opracowanie własne 10.2. Źródła finansowania zadao z zakresu ochrony środowiska

W rozdziale tym przedstawiono możliwości finansowania działao wskazanych w planie operacyjnym.

Struktura finansowa Programu W poniższej tabeli określono możliwe źródła finansowania zapisanych w planie operacyjnym Programu działao w rozbiciu na poszczególne komponenty środowiska. Możliwośd pozyskania finansowania zewnętrznego na wskazane w Programie zadania zaznaczono kolorem szarym.

88

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

Tabela 25 Źródła finansowania Priorytety środowiskowe Źródło finansowania P OZE W GO OP H PEM PAP ZS GL EE NFOŚiGW WFOŚiGW POZE Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko RPO WŚ LIFE+ Program priorytetowy Edukacja Ekologiczna PPOPiK PPOiZRL ZRRPB Program KPOŚK, BPiOOH PZŚzLiS kredyty i pożyczki preferencyjne kredyty i pożyczki udzielane przez banki komercyjne Program Intelligent Energy Europe POIiŚ

10.2.1 WOJEWÓDZKI FUNDUSZ OCHRONY ŚRODOWISKA I GOSPODARKI WODNEJ W KATOWICACH (WFOŚiGW)

Cele długoterminowe i krótkookresowe w tablicach ujęto w oparciu o zapisy “Programu Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018” oraz Strategii działania Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej na lata 2009 – 2012. WFOŚiGW w Katowicach na 2012 rok udziela dofinansowao z uwzględnieniem określonych niżej priorytetów Ochrona wód - Realizacja inwestycji zgodnych z Krajowym Programem Oczyszczania Ścieków Komunalnych. - Realizacja zadao z zakresu gospodarki ściekowej uzyskujących dofinansowanie ze środków zagranicznych. - Budowa, rozbudowa lub modernizacja oczyszczalni ścieków komunalnych na terenie aglomeracji o równoważnej liczbie mieszkaoców (RLM) powyżej 2000.

89

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

- Budowa lub modernizacja sieci kanalizacji w aglomeracjach o równoważnej liczbie mieszkaoców (RLM) powyżej 2000. - Budowa oczyszczalni przydomowych lub systemów odprowadzania ścieków.

- Budowa i modernizacja oczyszczalni ścieków przemysłowych lub bytowych i systemów odprowadzania ścieków. Gospodarka wodna - budowa i modernizacja urządzeo monitorujących lub urządzeo wodnych zwiększających bezpieczeostwo przeciwpowodziowe, - budowa i modernizacja zbiorników małej retencji, ze szczególnym uwzględnieniem ujętych w Programie małej retencji województwa śląskiego, - udział w usuwaniu skutków powodzi w urządzeniach wodnych, brzegach rzek lub potoków oraz urządzeniach ochrony środowiska, - wymiana odcinków sieci wodociągowych azbestowo- cementowych i ołowianych - Wymiana zdegradowanych sieci wodociągowych, w których występują znaczne straty wody. - Modernizacja stacji uzdatniania wody w celu zapewnienia bezpieczeostwa dostaw wody pitnej w przypadku niewłaściwej jakości wody. Ochrona atmosfery - Wdrażanie projektów nowoczesnych, efektywnych i przyjaznych środowisku układów technologicznych oraz systemów wytwarzania, przesyłu lub użytkowania energii.

- Budowa lub zmiana systemu ogrzewania na bardziej efektywny ekologicznie i energetycznie. - Budowa i modernizacja systemów redukcji zanieczyszczeo pyłowo-gazowych. - Wdrażanie obszarowych programów ograniczenia emisji pyłowo-gazowych. - Termoizolacja budynków w zakresie wynikającym z audytu energetycznego. - Wykorzystanie metanu z kopalo węgla kamiennego. - Instalacje do produkcji paliw niskoemisyjnych lub biopaliw. - Wymiana autobusów komunikacji miejskiej z wprowadzeniem do eksploatacji - pojazdów z napędem hybrydowym. - - Wdrażanie programów lub projektów zwiększających efektywnośd energetyczną, w tym z zastosowaniem odnawialnych lub alternatywnych źródeł energii.

Ochrona powierzchni ziemi - Zagospodarowanie krajobrazowo - przyrodnicze zniszczonych terenów poprzemysłowych i zdegradowanych. - Usuwanie skutków zanieczyszczenia powierzchni ziemi, w przypadku nieustalenia podmiotu za nie odpowiedzialnego. Ochrona przyrody

90

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

- Wdrażanie strategii i systemów funkcjonowania i rozwoju obszarów chronionych, w tym szczególnie NATURA 2000. - Działania związane z realizacją celów ochrony oraz zachowaniem przedmiotów ochrony obowiązujących w rezerwatach przyrody, parkach krajobrazowych, obszarach chronionego krajobrazu, użytkach ekologicznych, stanowiskach dokumentacyjnych, zespołach przyrodniczo-krajobrazowych, w tym wdrażanie planów ochrony dla rezerwatów i parków krajobrazowych. - Działania związane z wdrożeniem strategii i planów zadao ochronnych i planów ochrony dla obszarów NATURA 2000 - Zachowanie i wzbogacenie różnorodności biologicznej na obszarach chronionych na mocy ustawy o ochronie przyrody. - Ochrona parków wpisanych do rejestru zabytków i parków o charakterze regionalnym. - Ochrona pomników przyrody, ochrona obiektów przyrody nieożywionej. - Rozwój ogrodów botanicznych. - Działania na rzecz utrzymania i poprawy właściwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych, dla których zachowania zostały wyznaczone specjalne obszary ochrony siedlisk NATURA 2000. - Ochrona zagrożonych wyginięciem rodzimych gatunków zwierząt lub roślin objętych ochroną. - Działania na rzecz utrzymania i poprawy właściwego stanu ochrony populacji gatunków roślin i zwierząt oraz siedlisk, dla których ochrony wyznaczono specjalne obszary ochrony ptaków NATURA 2000 oraz obszary specjalnej ochrony siedlisk Natura 2000. - Rozbudowa sieci ośrodków rehabilitacji zwierząt i poprawa warunków ich funkcjonowania. - Ochrona cennych przyrodniczo biotopów o dużej bioróżnorodności, w szczególności torfowisk, muraw kserotermicznych i zarośli śródpolnych. - Działania na rzecz utrzymania drożności korytarzy ekologicznych w szczególności związanych z zapewnieniem spójności sieci NATURA 2000. - Renaturalizacja rzek i potoków z uwzględnieniem ich drożności dla organizmów żywych. - Budowa przejśd dla zwierząt przez istniejące drogi, szczególnie na obszarach chronionych. - Ochrona przeciwpożarowa w lasach. - Zapobieganie i likwidacja skutków masowych zagrożeo zdrowotności drzewostanów. - Naprawianie szkód w środowisku przyrodniczym spowodowanych od 2009 roku nadzwyczajnymi zagrożeniami: wichurami, pożarami i gradobiciem. - Akcja „Posadź swoje drzewko”. Monitoring - Monitoring środowiska wynikający z Programu Paostwowego Monitoringu Środowiska dla województwa śląskiego na rok 2012. - Opracowanie informacji o stanie środowiska. - Upowszechnianie informacji o stanie środowiska. - Tworzenie baz danych o zanieczyszczeniach. Rolnictwo ekologiczne - Wapnowanie gleb zakwaszonych na skutek zanieczyszczenia środowiska. - Wspieranie przedsięwzięd wynikających z programów rolnictwa ekologicznego. 91

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

Edukacja ekologiczna - Realizacja warsztatów, organizowanych na terenie województwa śląskiego, przez jednostki wyspecjalizowane w prowadzeniu edukacji ekologicznej. - Konkursy ekologiczne o zasięgu ponadlokalnym. - Doposażenie w drobny sprzęt przyszkolnych grup ekologicznych biorących udział w krajowych i międzynarodowych programach edukacji ekologicznej. - Doposażenie w pomoce dydaktyczne służące realizacji zadao edukacyjnych w istniejących ośrodkach edukacji ekologicznej i parkach krajobrazowych na terenie województwa śląskiego. - Wspieranie programów edukacji ekologicznej realizowanych przez organizacje ekologiczne, poprzez zakup niezbędnych pomocy dydaktycznych i sprzętu. - Doposażenie uczelnianych laboratoriów na kierunkach kształcenia i specjalizacjach związanych z ochroną środowiska i gospodarką wodną, w tym zakup literatury fachowej, współfinansowanych z zagranicznych programów pomocowych.

- Seminaria, sympozja i konferencje jako element programów edukacji ekologicznej. - Upowszechnianie zasad dobrej praktyki rolniczej i metod oraz celów produkcji rolniczej metodami ekologicznymi. - Przedsięwzięcia związane z obchodami Dnia Ziemi, Międzynarodowym Dniem Ochrony Środowiska, krajowymi i międzynarodowymi akcjami ekologicznymi. - Programy edukacji ekologicznej, w szczególności realizowane przez ośrodki edukacji i informacji ekologicznej. - Organizowanie kampanii i akcji edukacjyno-informacyjnych. - Wybrane w drodze konkursu formy cyklicznego upowszechniania zasady zrównoważonego rozwoju poprzez media. - Jednorazowe publikacje propagujące ochronę środowiska i gospodarkę wodną. - Oznakowanie ścieżek dydaktycznych przyrodniczych i ekologicznych. Poważne awarie - Tworzenie warunków do przeciwdziałania poważnym awariom. - Usuwanie skutków poważnych awarii w środowisku i doposażenie służb ratowniczych. 10.2.2 REGIONALNY PROGRAM OPERACYJNY

Harmonogram naborów wniosku, będący załącznikiem do uchwały nr 949/41/IV/2011 z dnia 19.04.2011 r Zarządu Województwa Śląskiego, na dzieo 01-08-2011 nie przewiduje naborów projektu w ramach działania 5 Środowisko. Jednakże, w wyniku pojawienia się dodatkowych środków Regionalny Program Operacyjny Województwa Śląskiego na lata 2007 – 2013 może zrealizowad następujące działania:

Priorytet V: Środowisko Cel szczegółowy Programu: Ochrona oraz poprawa jakości środowiska.

Działanie 5.1. Gospodarka wodno-ściekowa budowa sieci kanalizacyjnych dla ścieków komunalnych oraz budowa sieci kanalizacji deszczowej, o ile przyczyni się do wdrożenia dyrektywy 91/271/EWG84. budowa (w tym rozbudowa) i modernizacja oczyszczalni ścieków komunalnych. budowa (w tym rozbudowa) i modernizacja elementów systemów zaopatrzenia w wodę.

Działanie 5.2. Gospodarka odpadami

92

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

Przykładowe rodzaje projektów: rozwój selektywnej zbiórki odpadów wraz z akcją promocyjno-edukacyjną, budowa i rozwój zakładów odzysku i unieszkodliwiania odpadów (za wyjątkiem składowisk odpadów), kompleksowe oczyszczanie terenu z odpadów zawierających azbest, a także usuwanie azbestu z budynków użyteczności publicznej wraz z zapewnieniem bezpiecznego unieszkodliwiania odpadów, rekultywacja obszarów zdegradowanych oraz likwidacja składowisk odpadów, w tym dzikich wysypisk na cele przyrodnicze.

Działanie 5.3. Czyste powietrze i odnawialne źródła energii modernizacja i rozwój miejskich systemów ciepłowniczych stanowiących własnośd publiczną w celu zmniejszenia emisji zanieczyszczeo i poprawy efektywności energetycznej Budowa infrastruktury służącej do produkcji i przesyłu energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych – energia słoneczna. Budowa infrastruktury służącej do produkcji i przesyłu energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych – energia z biomasy. Kompleksowa termomodernizacja obiektów użyteczności publicznej, w szczególności ograniczenie „niskiej emisji

Działanie 5.4. Zarządzanie środowiskiem, m.in.: tworzenie map zalewowych dla obszarów określonych w ustawie Prawo wodne.

10.2.3 NARODOWY FUNDUSZ OCHRONY ŚRODOWISKA I GOSPODARKI WODNEJ

Celem działalności Narodowego Funduszu jest finansowe wspieranie inwestycji ekologicznych o znaczeniu i zasięgu ogólnopolskim i ponadregionalnym oraz zadao lokalnych, istotnych z punktu widzenia potrzeb środowiska. Dystrybucja środków finansowych z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej odbywa się w ramach następujących dziedzin: ochrona powietrza, ochrona wód i gospodarka wodna, ochrona powierzchni ziemi, ochrona przyrody i krajobrazu oraz leśnictwo, geologia i górnictwo, edukacja ekologiczna, Paostwowy Monitoring Środowiska, programy międzydziedzinowe, nadzwyczajne zagrożenia środowiska, ekspertyzy i prace badawcze. Wnioskodawcami ubiegającymi się o środki finansowe z Narodowego Funduszu mogą byd: jednostki samorządu terytorialnego, przedsiębiorstwa, instytucje i urzędy, szkoły wyższe i uczelnie, jednostki organizacyjne ochrony zdrowia, organizacje pozarządowe (fundacje, stowarzyszenia), administracja paostwowa, osoby fizyczne. Programami Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, które mogą sfinansowad działania w zakresie ochrony środowiska na terenie powiatu lublinieckiego są m.in.:

93

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

PROGRAM LIFE+ Dofinansowanie mogą uzyskad przedsięwzięcia krajowe i międzynarodowe w zakresie realizowanym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, które przyczyniają sie do osiągnięcia celów Instrumentu Finansowego LIFE+ określonych w Rozporządzeniu (WE) nr 614/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 maja 2007 r. w sprawie instrumentu finansowego na rzecz środowiska (LIFE+), w ramach: komponentu I Przyroda i Różnorodnośd biologiczna: - mające na celu wdrożenie postanowieo dyrektywy nr 79/409/EC, w sprawie ochrony dzikich ptaków oraz nr 92/43/EEC, w sprawie ochrony siedlisk ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory; - innowacyjne lub demonstracyjne projekty przyczyniające się do realizacji celu określonego w Komunikacie Komisji Europejskiej COM (2006) 216 „Zatrzymanie procesu utraty różnorodności biologicznej na obszarze Europy do roku 2010 i w przyszłości – utrzymanie usług ekosystemowych na rzecz dobrobytu człowieka”; komponentu II Polityka i zarządzanie w zakresie środowiska: - realizacja innowacyjnych lub demonstracyjnych projektów z zakresu szeroko rozumianej ochrony środowiska, w szczególności: zapobiegania zmianom klimatu; ochrony wód, ochrony powietrza, ochrony gleby, kształtowania środowiska miejskiego, ochrony przed hałasem, ochrony przed zagrożeniami związanymi z chemikaliami, ochrony zdrowia i polepszania jakości życia, zrównoważonego gospodarowania zasobami naturalnymi i odpadami, ochrony lasów, opracowania i demonstracji innowacyjnych kierunków polityki, technologii, metod i instrumentów wspierających wdrożenie planu działania w zakresie technologii środowiskowych, kierunków strategicznych; komponentu III Informacja i komunikacja: - realizacja kampanii informacyjnych podnoszących świadomośd społeczna na tematy związane ze środowiskiem, ochrona przyrody i różnorodności biologicznej, które ułatwiają wdrożenie polityki środowiskowej Wspólnoty Europejskiej lub kampanii podnoszącymi świadomośd społeczna w zakresie zapobiegania pożarom lasów oraz/lub działaniami szkoleniowymi dla pracowników straży pożarnej.

Program dla przedsięwzięd w zakresie odnawialnych źródeł energii i obiektów wysokosprawnej Kogeneracji. Rodzaje przedsięwzięd: wytwarzanie energii cieplnej przy użyciu biomasy (źródła rozproszone o mocy nie wyższej niż 20 MWt); wytwarzanie energii elektrycznej w skojarzeniu przy użyciu biomasy (źródła rozproszone o mocy nie wyższej niż 3 MWe); wytwarzanie energii elektrycznej i/lub ciepła z wykorzystaniem biogazu powstałego w procesach odprowadzania lub oczyszczania ścieków albo rozkładu szczątek roślinnych i zwierzęcych; budowa, rozbudowa lub przebudowa instalacji wytwarzania biogazu rolniczego celem wprowadzenia go do sieci gazowej dystrybucyjnej i bezpośredniej; elektrownie wiatrowe o mocy nie wyższej niż 10 MWe; pozyskiwanie energii z wód geotermalnych; elektrownie wodne o mocy nie wyższej niż 5 MWe; wysokosprawna Kogeneracja bez użycia biomasy.

94

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

Program priorytetowy Edukacja Ekologiczna rozwój bazy służącej edukacji ekologicznej, ponadregionalne działania z zakresu edukacji ekologicznej: - programy w zakresie aktywnej edukacji ekologicznej oraz kampanie informacyjno – edukacyjne, - produkcja i dystrybucja pomocy dydaktycznych oraz działalnośd wydawnicza, - projekty szkoleniowe dla wybranych grup społecznych i zawodowych, mające na celu - podnoszenie kwalifikacji i kształtowanie świadomości w zakresie zrównoważonego rozwoju, - konkursy i przedsięwzięcia upowszechniające wiedze ekologiczna, realizacja filmów, cyklicznych programów telewizyjnych i radiowych, organizacja konferencji i seminariów o zasięgu krajowym i międzynarodowym, promocja zagadnieo związanych z ochrona środowiska oraz edukacja prowadzona na łamach prasy, działania z zakresu profilaktyki zdrowotnej dzieci i młodzieży z obszarów, na których występują przekroczenia standardów jakości środowiska lub wystąpiły klęski żywiołowe. Tematyka priorytetowa: realizacja zasad zrównoważonego rozwoju i polityki ekologicznej paostwa, zmiany klimatu, racjonalne gospodarowanie energia, zachowanie różnorodności biologicznej oraz siec obszarów chronionych Natura 2000, gospodarka odpadami ze szczególnym uwzględnieniem selektywnej zbiórki odpadów i recyklingu oraz zakładów termicznego.

Program Priorytetowy Ochrona Przyrody i krajobrazu Ochrona przyrody i ograniczenie zagrożeo dla zachowania różnorodności biologicznej i krajobrazowej na obszarach międzynarodowych rezerwatów biosfery MAB i obszarach chronionych na podstawie Konwencji Ramsarskiej, poprzez: prowadzenie czynnej ochrony ekosystemów oraz występujących w nich siedlisk i gatunków (działania o charakterze powtarzalnym), monitoring w zakresie stanu zasobów przyrodniczych, występujących zagrożeo oraz efektów realizowanych zadao, ograniczenie antropopresji wynikającej z rozwoju turystyki poprzez budowę i modernizacje małej infrastruktury turystycznej, Ochrona siedlisk i gatunków wymienionych w załącznikach I i II Dyrektywy Siedliskowej, oraz gatunków ptaków wymienionych w załączniku I Dyrektywy Ptasiej, w ramach sieci obszarów Natura 2000, poprzez: opracowanie planów zadao ochronnych i planów ochrony oraz opracowao niezbędnych do ich powstania i funkcjonowania, realizacje wskazao zawartych w planach zadao ochronnych i planach ochrony w zakresie prowadzenia czynnej ochrony siedlisk i gatunków (działania o charakterze powtarzalnym), wyposażenie w podstawowy sprzęt informatyczny i oprogramowanie pod kątem wdrażania planów zadao ochronnych i planów ochrony oraz zarządzania obszarami chronionymi, monitoring w zakresie stanu zasobów przyrodniczych, występujących zagrożeo oraz efektów realizowanych zadao;

95

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

Odtworzenie zasobów przyrodniczych i krajobrazowych oraz urządzeo i obiektówsłużących ochronie tych zasobów, zniszczonych w wyniku klęsk żywiołowych lub katastrof naturalnych, w zakresie zgodnym z celami szczegółowymi programu.

Program priorytetowy Ochrona i Zrównoważony Rozwój Lasów przebudowa drzewostanów pozostających pod wpływem emisji przemysłowych, usuwanie szkód w lasach, powstałych w wyniku klęsk żywiołowych i katastrof naturalnych, poprzez odtworzenie i przebudowę uszkodzonych drzewostanów, ochrona ekosystemów leśnych przed szkodami powodowanymi przez czynniki biotyczne i abiotyczne poprzez: - stosowanie biologicznych i ekologicznych metod ochrony lasu, - zwalczanie gradacji szkodników owadzich oraz epifitoz, - wyposażenie baz sprzętu przeciwpożarowego, - budowę obiektów zabezpieczających pobór i gromadzenie wody do celów ochrony przeciwpożarowej lasów, - budowę systemu obserwacji przeciwpożarowej lasów, oraz systemów łączności i alarmowania ppoż., - budowę lub przebudowę dojazdów pożarowych w celu udostępnienia lasów dla wozów bojowych straży pożarnej, zalesianie gruntów porolnych i nieużytków w ramach realizacji Krajowego Programu Zwiększania Lesistości, będących własnością Skarbu Paostwa lub gmin – z wyłączeniem obszarów NATURA 2000 do momentu opracowania planów ochrony lub planów zadao ochronnych, budowa lub modernizacja obiektów małej infrastruktury turystycznej i rekreacyjnej na obszarach Leśnych Kompleksów Promocyjnych oraz lasów ochronnych w otoczeniu miast liczących ponad 50 tys. mieszkaoców.

Gospodarka ściekowa w ramach Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych Przedsięwzięcia dofinansowywane ze środków krajowych i zagranicznych, z wyjątkiem przedsięwzięd uzyskujących wsparcie w ramach POIiŚ dla osi I. takie jak: budowa, rozbudowa lub modernizacja oczyszczalni ścieków komunalnych, budowa, rozbudowa lub modernizacja zbiorczych systemów kanalizacji sanitarnej,

W ramach Programu udzielane jest wsparcie dla przedsięwzięd, których realizacja: nie została zakooczona przed dniem złożenia wniosku o dofinansowanie; zakooczy się przed 31 grudnia 2015r.

Program Priorytetowy „Budowa, przebudowa i odbudowa obiektów hydrotechnicznych” Budowa, odbudowa i rekonstrukcja obiektów gospodarki wodnej: zbiorników, stopni wodnych, jazów, śluz, kanałów, itp.

10.2.4 PROGRAM OPERACYJNY INFRASTRUKTURA I ŚRODOWISKO

Przedsięwzięcia w ramach działao 5.1 - 5.4 V osi priorytetowej POIiŚ, dotyczące ochrony przyrody i kształtowania postaw ekologicznych. 96

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

Przykładowe rodzaje przedsięwzięd w ramach działania 5.1: 1. Ochrona gatunków i siedlisk in situ, w tym: planowanie działao ochronnych, ochrona i odbudowa zdegradowanych siedlisk lądowych i wodnych, w tym morskich; ochrona in situ i reintordukcja gatunków chronionych; wykup gruntów kluczowych dla ochrony przyrody i ich renaturyzacja; przywracanie właściwych stosunków wodnych siedlisk wodno-błotnych; usuwanie nalotu roślinności drzewiastej i krzewiastej na siedliskach nieleśnych; kształtowanie strefy ekotonów na granicy siedlisk leśnych i nieleśnych; usuwanie i ograniczanie niekorzystnych wpływów inwazyjnych gatunków obcych; zachowanie i poprawa różnorodności biologicznej na terenach niezurbanizowanych. 2. Ochrona gatunków ex situ, ochrona zasobów genowych oraz budowa centrów rehabilitacji zwierząt, w tym: ochrona ex-situ gatunków chronionych i gatunków o zagrożonych pulach genowych; budowa lub rozbudowa obiektów dla zwierząt i roślin w ogrodach zoologicznych lub w ogrodach botanicznych w ramach krajowych programów ochrony gatunków zagrożonych; realizacja programów ochrony puli genowej krajowych gatunków drzew leśnych, selekcji i testowania potomstwa; budowa ośrodków rehabilitacji zwierząt. 3. Budowa lub modernizacja małej infrastruktury służącej zabezpieczeniu obszarów chronionych przed nadmierną i niekontrolowaną presją turystów w tym: budowa ścieżek dydaktycznych, ścieżek rowerowych, szlaków, parkingów, punktów widokowych, wież widokowych, zadaszeo. 4. Budowa centrum/centrów przetrzymywania gatunków CITES. Przykładowe rodzaje przedsięwzięd w ramach działania 5.2: przywracanie drożności i poprawa funkcjonowania korytarzy ekologicznych w tym korytarzy umożliwiających funkcjonowanie sieci Natura 2000; zniesienie lub ograniczenie barier dla przemieszczania się zwierząt, które tworzy istniejąca infrastruktura techniczna. 5. Przykładowe rodzaje przedsięwzięd w ramach działania 5.3: opracowanie dokumentacji niezbędnej do zarządzania obszarami specjalnej ochrony ptaków i specjalnych obszarów ochrony siedlisk Natura 2000 i parków narodowych oraz innych obszarów chronionych; opracowanie krajowych programów ochrony wybranych gatunków lub siedlisk przyrodniczych. 6. Przykładowe rodzaje przedsięwzięd w ramach działania 5.4: ogólnopolskie lub ponadregionalne działania edukacyjne, kampanie informacyjno- promocyjne, imprezy masowe oraz konkursy i festiwale ekologiczne, w tym: - kampanie informacyjno-promocyjne, kampanie audiowizualne oraz programy edukacyjne dotyczące ochrony przyrody i wybranych aspektów ochrony środowiska prowadzone z udziałem środków masowego przekazu, społecznych organizacji ekologicznych i innych podmiotów, w tym badania opinii publicznej ex-ante i ex-post; - ogólnopolskie i międzynarodowe imprezy masowe, których celem jest popularyzacja wiedzy o środowisku oraz kształtowanie proekologicznych postaw społecznych; - ogólnopolskie i ponadregionalne konkursy i festiwale ekologiczne; działania edukacyjne skierowane do społeczności lokalnych na obszarach chronionych;

97

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

ogólnopolskie lub ponadregionalne szkolenia oraz aktywna edukacja dla grup zawodowych wywierających największy wpływ na przyrodę; tworzenie partnerstwa oraz moderowanie platform dialogu społecznego na rzecz ochrony środowiska. 10.2.5 PROGRAM INTELLIGENT ENERGY EUROPE

Program Inteligent Energy Europe II finansuje m.in. projekty wzmacniające i promujące efektywnośd energetyczną, wykorzystanie odnawialnych źródeł energii (również w transporcie) oraz dywersyfikację energii. Finansowane są projekty o charakterze analityczno-promocyjnym, zawierające następujące elementy: wymiana doświadczeo, transfer know-how, tworzenie polityk, wzrost świadomości, szkolenia i edukacja, wsparcie organizacyjne (np. tworzenie agencji poszanowania energii).

98

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

Źródła danych

1. Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Lubliniec na lata 2010-2013 z perspektywą do 2018 r, Lubliniec 2010; 2. Dane Głównego Urzędu Statystycznego; 3. Dziewiąta Roczna ocena jakości powietrza w województwie śląskim, obejmująca 2010 rok, WIOŚ Katowice, marzec 2011 rok; 4. Formy Ochrony Przyrody w województwie śląskim, WIOŚ 2010. 5. Gminny Program Ochrony Środowiska Gminy Herby na lata 2008-2013 z perspektywą do 2010; 6. Gminny Program ochrony Środowiska Gmina Pawonków, Pawonków wrzesieo 2004; 7. Gminny Program Ochrony Środowiska Gminy Boronów na lata 2009-2015, Boronów dnia 1 lipca 2009; 8. Gminny Program Ochrony Środowiska, Gmina Koszęcin, Załącznik do Uchwały nr 121/XII/2003 z dnia 9 grudnia 2003; 9. Informacja o stanie środowiska w województwie śląskim w 2010 roku, WIOŚ Katowice; 10. Mapa Gospodarowania Zasobami Przyrody dla Powiatu Lublinieckiego w skali 1:50 000; 11. Nadleśnictwo Koszęcin , http://www.cilp.lasy.gov.pl/web/koszecin; 12. Natura 2000 Standardowy Formularz danych, Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, 2010; 13. Program Ochrony Środowiska dla Gminy Woźniki na lata 2004-2015, Częstochowa, marzec 2004; 14. Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kochanowice aktualizacja, Kochanowice, grudzieo 2009; 15. Projekt Programu Ochrony Powietrza dla strefy częstochowsko- lublinieckiej województwa śląskiego, w której stwierdzone zostały ponadnormatywne poziomy substancji w powietrzu; 16. Raport o stanie środowiska w województwie śląskim w 2009 roku, WIOŚ Katowice 2010; 17. Strategia Rozwoju Gminy Ciasna na lata 2005-2013; 18. Strategia Rozwoju Powiatu Lublinieckiego, Cele rozwoju, zadania realizacyjne, Starostwo Powiatowe w Lubliocu 2000; 19. Wytyczne sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym, Ministerstwo Środowiska, grudzieo 2002;

99

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

Wykaz pojęd i skrótów używanych w opracowaniu

ARIMR - Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa CDP - Carbon Disclosure Project EFRR - Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego GIG - Główny Instytut Górnictwa GUS - Główny Urząd Statystyczny GZWP - Główne Zbiorniki Wód Podziemnych KPOŚK - Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych NFOŚiGW - Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej OUG Okręgowe Urzędy Górnicze OZE - Odnawialne Źródła Energii PEP - Polityka ekologiczna paostwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016 POP - Program Ochrony Powietrza PWiK - Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji RDW - Ramowa Dyrektywa Wodna RZGW - Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej UE - Unia Europejska WFOŚiGW - Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej WIOŚ - Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska WODR - Wojewódzki Ośrodek Doradztwa Rolniczego WUG - Wyższy Urząd Górniczy ZPK - Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Śląskiego

100

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

Spis rysunków

Rysunek 1 Gminy w powiecie lublinieckim ...... 12 Rysunek 2 Aglomeracje, miasta i strefy, w których dokonuje się oceny jakości powietrza w województwie śląskim ...... 25 Rysunek 3 Potencjał techniczny biogazu z biogazowni rolniczych ...... 32 Rysunek 4 Potencjał techniczny wykorzystania energii z biomasy ...... 32 Rysunek 5 Potencjał techniczny wykorzystania energii cieplnej wytwarzanej z energii słonecznej 33 Rysunek 6 Potencjał techniczny wiatru na wysokości 40m ...... 33 Rysunek 7 Potencjał techniczny wiatru na wysokości 60m ...... 34 Rysunek 8 Potencjał techniczny energii geotermalnej ...... 34 Rysunek 9 Udział powierzchni poszczególnych gatunków panujących w Nadleśnictwie Herby ..... 47 Rysunek 10 Udział powierzchni poszczególnych gatunków panujących w Nadleśnictwie Lubliniec . 48 Rysunek 11 Udział powierzchni poszczególnych gatunków panujących w Nadleśnictwie Koszęcin . 48 Rysunek 12 Lokalizacja punktów pomiarowych średniego natężenia pola elektrycznego przeprowadzonych na terenie powiatu lublinieckiego w 2009 roku...... 53 Rysunek 13 Drogi krajowe i wojewódzkie w powiecie lublinieckim ...... 55

Spis tabel

Tabela 1 Wyniki pomiarów stężeo pyłu zawieszonego PM10 w powiecie lublinieckim w latach 2005- 2009 ...... 26 Tabela 2 Najwyższe stężenia pyłu zawieszonego PM10 w miastach i gminach powiatu lublinieckiego ...... 27 Tabela 3 Sied gazowa w powiecie lublinieckim ...... 28 Tabela 4 Zestawienie emisji zanieczyszczeo ze źródeł powierzchniowych na terenie powiatu lublinieckiego w roku bazowym 2009 ...... 28 Tabela 5 Struktura emisji pyłu PM10 w podziale na rodzaj pojazdów i emisję pozaspalinową w 2009 roku ...... 30 Tabela 6 Zestawienie parametrów statystycznych przestrzennego rozkładu udziałów grup źródeł emisji w stężeniach średniorocznych pyłu PM10 na terenie powiatu lublinieckiego ...... 30 Tabela 7 Zestawienie zasobów odnawialnych źródeł energii w powiecie lublinieckim ...... 31 Tabela 8 Zużycie wody na potrzeby gospodarki narodowej i ludności *hm3/rok] ...... 35 Tabela 9 Wstępna ocena stanu wód w wybranych punktach pomiarowo – kontrolnych badanych w 2009 r...... 37 Tabela 10 Oczyszczalnie ścieków w powiecie lublinieckim ...... 38 Tabela 11 Ilośd odprowadzanych ścieków komunalnych i przemysłowych w latach 2007-2008 [dam3/rok] ...... 40 101

Program ochrony środowiska dla Powiatu Lublinieckiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018

Tabela 12 Liczebnośd zwierzyny grubej w lasach zarządzanych przez Lasy Paostwowe...... 49 Tabela 13 Ustawowe formy ochrony przyrody ustanowione na gruntach zarządzanych przez Lasy Paostwowe ...... 49 Tabela 14 Wyniki badao natężenia ruchu przy drogach w Lubliocu w 2007 r ...... 51 Tabela 15 Wyniki pomiarów średniego natężenia pola elektrycznego przeprowadzonych na terenie powiatu lublinieckiego w 2009 roku...... 53 Tabela 16 Wyniki okresowych badao poziomów pól elektromagnetycznych prowadzonych w 2010 roku w ramach paostwowego monitoringu środowiska na terenie województwa śląskiego, wykonywanych zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 12 listopada 2007 roku w sprawie zakresu i sposobu prowadzenia okresowych badao poziomów pól elektromagnetycznych. .. 54 Tabela 17 Powierzchnia ewidencyjna powiatu lublinieckiego według kierunków wykorzystania ...... 56 Tabela 18 Wyniki badania gleb powiatu przeprowadzone w latach 2004-2007 ...... 56 Tabela 19 Stan gleb w powiecie lublinieckim ...... 57 Tabela 20 Wskaźniki bonifikacji negatywnej wyliczone procentowo dla odczynu, potrzeb wapniowania oraz zawartości fosforu, potasu i magnezu ...... 57 Tabela 21 Harmonogram realizacji zadao własnych ...... 65 Tabela 22 Harmonogram realizacji Programu ...... 82 Tabela 23 Zestawienie wskaźników środowiska dla powiatu lublinieckiego w roku bazowym 2011 .. 83 Tabela 24 Koszty realizacji planu operacyjnego Programu w latach 2011-2013 ...... 88 Tabela 25 Źródła finansowania ...... 89

102