Strategia Rozwoju Gminy Powidz Na Lata 2017-2027

Strategia rozwoju gminy Powidz na lata 2017-2027

Spis treści 1 WSTĘP ...... 4 2 DIAGNOZA CZYNNIKÓW ROZWOJU GMINY POWIDZ ...... 7

2.1 POŁOŻENIE GEOGRAFICZNE I DOSTĘPNOŚĆ TRANSPORTOWA ...... 8 2.2 ZASOBY I WALORY ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO ...... 10 2.3 DEMOGRAFIA ...... 12 2.4 EDUKACJA, KULTURA I AKTYWNOŚĆ SPOŁECZNA ...... 15 2.5 GOSPODARKA I RYNEK PRACY ...... 19 2.6 TURYSTYKA I BAZA WOJSKOWA ...... 24 2.7 GOSPODARKA KOMUNALNA I INFRASTRUKTURA TECHNICZNA ...... 30 2.8 GOSPODARKA PRZESTRZENNA ...... 33 2.9 SYTUACJA FINANSOWA...... 36 2.10 OCENA SYTUACJI SPOŁECZNO-GOSPODARCZEJ GMINY WYNIKAJĄCA Z AUTODIAGNOZY...... 39 3 ANALIZA SWOT ...... 45 4 WIZJA ROZWOJU ...... 47 5 CELE ROZWOJOWE ...... 48

CEL STRATEGICZNY 1 POPRAWA WARUNKÓW ŻYCIA MIESZKAŃCÓW ...... 48 CEL STRATEGICZNY 2 ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ TURYSTYKI ...... 50 CEL STRATEGICZNY 3 WZMACNIANIE LOKALNEGO POTENCJAŁU SPOŁECZNEGO I GOSPODARCZEGO ...... 51 6 WDRAŻANIE STRATEGII ...... 54 7 MONITORING STRATEGII ...... 55

7.1 PODMIOT MONITORUJĄCY ...... 55 7.2 PRZEDMIOT MONITOROWANIA ...... 55 7.3 SPOSÓB MONITOROWANIA ...... 56 7.4 MONITOROWANE WSKAŹNIKI ...... 56 8 BIBLIOGRAFIA ...... 60 9 AUTORZY OPRACOWANIA ...... 61

Strona 2

Strategia rozwoju gminy Powidz na lata 2017-2027

mgr Bogumił Nowak (opieka merytoryczna; rozdziały 1; 3; 6; AUTORZY OPRACOWANIA: 7) Prof. UAM dr hab. Paweł Churski (koordynacja zajęć, opieka Lidia Ostrowska (rozdziały 2.4, 2.6 i 4) merytoryczna; rozdziały 1; 3; 6; 7) Bartosz Pankros (rozdziały 2.1 i 5.2) Martyna Dąbrowska (rozdziały 2.3 i 5.1) Natalia Perlińska (rozdziały 2.10 i 5.3) Natalia Delążek (rozdziały 2.2 i 4) Weronika Rzanna (rozdziały 2.10 i 5.3) Paulina Ewiak (rozdziały 2.1 i 5.2) Natalia Sierczyńska (rozdział 2.6) Łukasz Gromala (rozdziały 2.10 i 5.3) mgr Anna Skalska (rozdziały 2.8 i 5.1) Kinga Jagielska (rozdziały 2.8 i 5.1) Weronika Stasikowska (rozdział 2.6) Aleksandra Kilichowska (rozdziały 2.6., 2.9 i 5.3) Karolina Stolarska (rozdziały 2.7 i 5.2) dr Bartłomiej Kołsut (opieka merytoryczna; rozdział 1; 3; 6; 7) Zofia Szewczyk (rozdziały 2.3 i 5.1) Agata Kordzi (rozdziały 2.9 i 5.3) Karolina Szulczewska (rozdział 2.9) Paulina Langner (rozdziały 2.5 i 5.3) Aleksandra Walkówka (rozdziały 2.9 i 5.2) Malwina Maciejewska (rozdziały 2.7 i 5.2) Joanna Wawrzyniak (rozdziały 2.2 i 4) Artur Malicki (rozdziały 2.6 i 4) mgr Anna Wąsalska (rozdziały 2.8 i 5.1) Magdalena Małachowska (rozdziały 2.4. 2.6 i 5.3) Tomasz Wielec (rozdziały 2.6 i 4) Karolina Matuszak (rozdziały 2.5 i 5.3) Michał Wojcieszak (rozdziały 2.10 i 5.3) dr Paweł Motek (opieka merytoryczna; rozdziały 1; 3; 6; 7)

Wydział Nauk Geograficznych i Geologicznych Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu ul. Bogumiła Krygowskiego 10 61-680 Poznań

Projekt Strategii rozwoju gminy Powidz na lata 2017-2027 został opracowany podczas zajęć praktycznych ZP4 pn. Zintegrowane planowanie rozwoju, realizowanych w ramach Projektu Geocentrum Doskonałości – autorski program dostosowywania studentów Wydziału Nauk Geograficznych i Geologicznych UAM do współczesnych wymagań rynku pracy. Projekt został dofinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój.

Strona 3

Strategia rozwoju gminy Powidz na lata 2017-2027

1 Wstęp i zrównoważonego rozwoju kraju, spójności spo- łeczno-gospodarczej, regionalnej i przestrzennej, pod- Strategie rozwoju społeczno-gospodarczego jedno- noszenia konkurencyjności gospodarki oraz tworzenia stek terytorialnych są współcześnie bardzo popular- nowych miejsc pracy w skali krajowej, regionalnej lub nym i często wykorzystywanym narzędziem gospo- lokalnej”. Podstawowym zadaniem własnym gminy darowania lokalnymi zasobami w celu podnoszenia jest „zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty” – poziomu życia i stymulowania rozwoju lokalnego. Pa- strategia rozwoju społeczno-gospodarczego jest rysek (1997, s. 129) definiuje strategię jako „zarysowa- z pewnością właściwym narzędziem, które ma wspo- nie drogi przejścia od stanu istniejącego do stanu do- magać to zadanie. Skuteczna polityka rozwoju wpływa celowego z wyborem określonych priorytetów i wła- bowiem na wzrost poziomu życia oraz zaspokajanie snym, kreatywnym udziałem”. Zdaniem Stępnia i Po- potrzeb ogólnospołecznych. toczka (2008, s. 90) strategia to „ogólny program za- Strategie rozwoju tworzone na poszczególnych mierzeń, kierunków działań i decyzji podejmowanych szczeblach hierarchicznych: unijnym, krajowym, re- w otoczeniu społecznym, stanowiący jakościową kon- gionalnym i lokalnym różnią się stopniem szczegóło- cepcję przyszłości, zbiór celów, zadań oraz głównych wości i zawartością. Cechą charakterystyczną strate- przedsięwzięć organizacyjnych realizowanych przy gii poziomu lokalnego jest bazowanie na endoge- wykorzystaniu posiadanych zasobów materialnych i nicznych czynnikach rozwoju – unikatowych zaso- ludzkich”. Istotą strategii rozwoju jest szczegółowa bach ludzkich i materialnych, charakterystycznych wy- diagnoza wybranego obszaru ograniczonego grani- łącznie dla danej jednostki terytorialnej, stąd formuło- cami administracyjnymi w zakresie uwarunkowań i wane w niej cele i priorytety rozwoju są specyficzne i czynników rozwoju: przyrodniczych, społecznych i go- konkretne. Warto podkreślić, że w odróżnieniu od ob- spodarczych, a następnie wskazanie najbardziej pożą- owiązkowej strategii rozwoju województwa – strate- danych kierunków rozwoju jednostki (por. Parysek gia rozwoju gminy jest dokumentem fakultatywnym. 1997, s. 129-130). Dokumenty tego typu dotyczą celów Jej tworzenie jest wyrazem aktywności i determinacji długofalowych i stąd tworzone są zazwyczaj na okres władz lokalnych, poszukujących naj-racjonalniejszych od kilku do kilkunastu lat (por. Ackoff 1971; Chandler z punktu widzenia rozwoju jednostki i jakości życia 1962). Istotną cechą tego typu dokumentów jest hie- mieszkańców, celów na najbliższe lata. Dokument ten rarchizacja celów (por. Gorzelak, Jałowiecki 2000, s. stanowi źródło pomocy dla lokalnych władz przy po- 49) oraz wybór spośród nich osiągalnych priorytetów dejmowaniu niektórych decyzji, co jest istotne szcze- (por. Wojtasiewicz 2000, s. 73; Żuber 2000, s. 93). Wy- gólnie w sytuacji ograniczonych środków finansowych bór priorytetów jest konieczny, ponieważ „rozwój do- będących do dyspozycji gmin. Wskazuje on przede konuje się w sytuacji ograniczonych środków i dlatego wszystkim sposoby po-prawy warunków życia miesz- istotą strategii jest dokonywanie najważniejszych dla kańców oraz tworzenia nowych miejsc pracy. Ma jed- regionu czy miasta wyborów, nie zaś dążenie do za- nak na celu również m.in. wyzwalanie lokalnych inicja- spokojenia wszystkich zgłaszanych potrzeb. Wynikiem tyw oraz rozwój postaw przedsiębiorczości i zaradno- dokonania tych wyborów – i ograniczenia ich do za- ści wśród mieszkańców oraz działających w gminie or- gadnień najważniejszych – powinna być niewielka ganizacji i stowarzyszeń; promocję – eksponowanie liczba celów strategicznych” (Gorzelak, Jałowiecki atrakcyjności gminy dla potencjalnych inwestorów, tu- 2000, s. 51). rystów czy nowych mieszkańców, a także stworzenie System prawno-administracyjny w Polsce nadaje podstaw do ubiegania się o różnorodne środki ze- strategiom rozwoju terytorialnego szczególne znacze- wnętrzne – m.in. fundusze Unii Europejskiej (por. Pa- nie – są one „podstawą prowadzenia polityki roz- rysek 1997, Klasik 2001, Stępień, Potoczek 2008). woju”. Przez politykę rozwoju rozumie się natomiast Strategia rozwoju gminy Powidz na lata 2017-2027 „zespół wzajemnie powiązanych działań podejmowa- została opracowana według modelu ekspercko-party- nych i realizowanych w celu zapewnienia trwałego cypacyjnego, tzn. zawiera ona zarówno ustalenia dia-

Strona 4

Strategia rozwoju gminy Powidz na lata 2017-2027

gnostyczne i strategiczne osób zajmujących się zawo- 1. Szczegółowa diagnoza stanu istniejącego – dowo problematyką rozwoju lokalnego jak i lokalnych opracowana w oparciu o zastosowanie sze- liderów, mieszkańców gminy i pracowników urzędu. regu metod badawczych i wykorzystaniu róż- Proces opracowania dokumenty przebiegał dość nych wskaźników opisujących sytuację spo- dynamicznie. W pierwszej kolejności, w dniu 25 maja łeczną, gospodarczą i przyrodniczą gminy Po- 2017 r. Rada Gminy Powidz w drodze Uchwały nr widz; XXXV/214/17 w sprawie przystąpienia do opracowa- 2. Synteza diagnozy – sporządzona z wykorzy- nia Strategii rozwoju gminy Powidz na lata 2017-2027 staniem metody SWOT przy udziale reprezen- podjęła decyzję o rozpoczęciu prac nad niniejszym do- tantów społeczności lokalnej; kumentem. Kolejnym krokiem w kierunku opracowa- 3. Zdefiniowanie wizji rozwoju – w oparciu nia Strategii było rozpoczęcie współpracy pomiędzy o heurystyczną technikę burzy mózgów gminą Powidz a Uniwersytetem im. Adama Mickiewi- przy udziale reprezentantów społeczności lo- cza w Poznaniu w ramach realizacji zajęć praktycznych kalnej; Zintegrowane planowanie rozwoju, podczas których 4. Określenie celów rozwojowych w układzie opracowano projekt niniejszego dokumentu. Zajęcia hierarchicznym: cel główny (wizja rozwoju), te odbyły się w gminie Powidz w dniach 5-10 czerwca cele strategiczne i cele szczegółowe; 2017 r. w ramach Geocentrum Doskonałości - autorski Rycina 1.1. Proces tworzenia Strategii rozwoju gminy Powidz na program dostosowywania studentów Wydziału Nauk lata 2017-2027 Geograficznych i Geologicznych UAM do współczesnych wymagań rynku pracy (projekt współfinansowany 1. Diagnoza przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Fun- szczegółowa duszu Społecznego w ramach Programu Operacyj- nego Wiedza Edukacja Rozwój; nr POWR.03.01.00-00- K187/15). Uczestniczyło w nich 27 studentów reprezen- 2. Synteza tujących cztery kierunki studiów: gospodarkę prze- diagnozy strzenną (23 osoby), geologię (2 osoby), geografię (1 osoba) oraz geoinformację (1 osoba). Opiekę mery- toryczną podczas zajęć zapewniał zespół ekspertów: 3. Wizja Prof. UAM dr hab. Paweł Churski (Dyrektor Instytutu rozwoju Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Prze- strzennej UAM), dr Paweł Motek, dr Bartłomiej Kołsut oraz mgr Bogumił Nowak. Swój udział w pracach ze- 4. Cele społu miał także wójt gminy Powidz, Pan Jakub Gwit. rozwojowe Celem niniejszej Strategii jest kontynuacja i aktu- alizacja polityki rozwojowej określonej w Strategii źródło: opracowanie własne. rozwoju gminy Powidz na lata 2002-2015, przyjętej w 2002 r. Każdy dokument strategiczny musi być bo- Model opracowania Strategii rozwoju gminy Powidz wiem elementem trwałej, stabilnej i wieloletniej prak- na lata 2017-2027 uwzględnia zarówno tzw. wkład tyki działania na rzecz rozwoju lokalnego. ekspercki (naukowy), polegający na wykorzystaniu Proces budowania strategii rozwoju ma charakter metod naukowych i dotychczasowego dorobku ba- sekwencyjny (Parysek 1997). Oznacza to, że każdy ko- dawczego, jak i – możliwie jak największy – udział śro- lejny etap tego procesu może zostać rozpoczęty po za- dowiska lokalnego. W tym celu zaangażowano w pro- kończeniu poprzedniego. Opracowanie niniejszej Stra- ces tworzenia Strategii szerokie grono osób (samorzą- tegii przebiegało w kilku etapach (ryc. 1.1): dowcy, przedstawiciele administracji publicznej, lokalni liderzy społeczni, przedsiębiorcy i mieszkańcy; por. ryc. 1.2). Ich udział w finalnym dokumencie był

Strona 5

Strategia rozwoju gminy Powidz na lata 2017-2027

różny. Niektórzy wyrażali swoje zdanie w badaniach społecznych zrealizowanych podczas intensywnych badań terenowych. Część osób uczestniczyła również w spotkaniu warsztatowym, podczas którego decydo- wano o kształcie macierzy SWOT, wizji i zbiorze celów rozwojowych. Rycina 1.2. Grupy społeczne biorące udział w tworzeniu Strategii rozwoju gminy Powidz na lata 2017-2027

liderzy samorządowi

liderzy administracja społeczni publiczna

środowisko lokalne

społeczność podmioty lokalna gospodarcze

środowisko akademickie

źródło: opracowanie własne.

Strona 6

Strategia rozwoju gminy Powidz na lata 2017-2027

2 Diagnoza czynników rozwoju gminy względu na trzy kryteria: (1) status administracyjny Powidz (gmina wiejska), (2) podobną wielkość (liczba miesz- kańców) oraz (3) bliskość geograficzną. W niektórych przypadkach kryteria te udało się połączyć. Wybraną Diagnozowanie czynników rozwoju polega na „opisie grupę porównawczą stanowią: stanu w intencji jego zmiany” (Dutkowski 2004: 15). 1. Gmina Konarzyny (woj. pomorskie, pow. choj- Celem diagnozy jest więc opisanie czynników rozwoju nicki) – ok. 2 300 mieszkańców, w celu takiej ich zmiany, która przyniesie wzrost po- 2. Gmina Wymiarki (woj. lubuskie, pow. żagań- ziomu życia i zaspokojenia potrzeb społecznych. Dia- ski) – ok. 2 300 mieszkańców, gnoza nie jest więc dokonywana z ciekawości po- 3. Gmina Osiek (woj. pomorskie, pow. starogar- znawczej, czy w celu weryfikacji teorii naukowych dzki) – ok. 2 500 mieszkańców, (Dutkowski 2004: 16) – ma ona charakter wyłącznie 4. Gmina Czajków (woj. wielkopolskie, pow. praktyczny i „poszukuje” odpowiedzi na pytanie: „jak ostrzeszowski) – ok. 2 500 mieszkańców, jest?” czasami również: „dlaczego tak jest?” oraz „co 5. Gmina Ostrowice (woj. zachodniopomorskie, lub kto korzysta lub traci w wyniku danego stanu rze- pow. drawski) – ok. 2 600 mieszkańców, czy?” (Pszczołowski 1978; za: Dutkowski 2004). Jak 6. Gmina Bytnica (woj. lubuskie, pow. krośnień- twierdzi Parysek (1997: 120), „w zasadzie każdy z czyn- ski) – ok. 2 600 mieszkańców, ników rozwoju znajduje się w sytuacji typowych zaso- 7. Gmina Dominowo (woj. wielkopolskie, pow. bów. Czynnik taki należy zatem zauważyć, poznać, średzki) – ok. 3 000 mieszkańców ocenić jego wartość użytkową, pozyskać oraz odpo- 8. Gmina Wapno (woj. wielkopolskie, pow. wą- wiednio wykorzystać.” Istotą diagnozy jest właśnie za- growiecki) – ok. 3 100 mieszkańców. uważenie, poznanie i ocena wartości użytkowych po- Podstawą naukową opracowania diagnozy gminy Po- szczególnych czynników rozwoju. widz był dorobek gospodarki lokalnej i zarządzania pu- Istotą diagnozy jest to, że opiera się ona na porów- blicznego. W ramach opracowywania dokumentu wy- naniu stanu obserwowanego (istniejącego) ze sta- korzystano koncepcję badawczą opartą na miesza- nem uznawanym za prawidłowy, pożądany, nym podejściu badawczym (mixed-method appro- słuszny. W przypadku jednostek terytorialnych jest to ach), które jest stosowane i rozwijane w literaturze dość trudne, ponieważ można co prawda określić pe- z zakresu badań społecznych (Creswell, Clark, 2011) wien przedział liczbowy stanu pożądanego (np. przy- i polega m. in. na wykorzystywaniu, w odpowiedniej rost naturalny ludności na poziomie zapewniającym sekwencji, zarówno metod ilościowych, jak i jakościo- zastępowalność pokoleń), jednak bardzo trudne jest wych. określenie dokładnych wartości, do których powinno Diagnozowanie obszaru gminy Powidz związane się dążyć. Dlatego właśnie, w celu lepszego zobrazo- było z pozyskiwaniem różnego rodzaju danych, po- wania obecnej sytuacji gminy Powidz, wartości opisu- zwalających dokonać możliwie najpełniejszej oceny jące poszczególne czynniki rozwoju zostaną porów- obecnej sytuacji gminy. Dane te pozyskiwano różnymi nane z wartościami dla tzw. grupy porównawczej. „drogami”, które w naukach społecznych nazywa się Wybór jednostek porównawczych jest szczególnie technikami badawczymi. W ramach prac nad strategią istotny w tych elementach diagnozy, które opierają się wykorzystano następujące techniki (por. m.in. Kotus na danych ilościowych, wskaźnikach (m. in. demogra- 2001): fia, sytuacja finansowa). Dane te byłyby bowiem zupeł- 1. Desk research – technika obejmująca zbiera- nie nieprzydatne, gdyby nie istniał dla nich żaden nie i rozpatrywanie informacji z wielu źródeł, punkt odniesienia. które już istnieją i są łatwo dostępne (Cam- Istotnym był zatem odpowiedni dobór jednostek bridge Dictionaries… 2012), w tym z baz danych do porównania. W przypadku niniejszego opracowania gromadzonych przez Główny Urząd Staty- postanowiono wybrać osiem gmin, umożliwiających styczny i inne instytucje publiczne, raportów uzyskanie odpowiedzi na pytanie: jak wygląda gmina Powidz na tle innych? Jednostki zostały wybrane ze

Strona 7

Strategia rozwoju gminy Powidz na lata 2017-2027

i ekspertyz wykonywanych na zlecenie pu- blisko granicy z województwem kujawsko – pomor- bliczne; skim (ryc. 2.1.1). Na północy gmina graniczy z gminą 2. Wywiad kwestionariuszowy z mieszkańcami Orchowo (ryc. 2.1.2), na wschodzie z gminami Kleczew gminy Powidz; i Ostrowite, na południu z gminami Słupca i Strzał- 3. Indywidualny wywiad pogłębiony (IDI) prze- kowo oraz na zachodzie z gminą Witkowo. Powierzch- prowadzony z liderami lokalnymi, związanymi nia gminy wynosi ok. 80 km2. z gminą Powidz oraz żołnierzami amerykań- Rycina 2.1.1. Położenie gminy Powidz na tle woj. wielkopol- skiej jednostki wojskowej. skiego Szczegółowy opis zastosowanych technik socjologicz- nych oraz syntetyczne wyniki badań terenowych za- prezentowano w rozdziale 2.1o. – stąd tak skrótowe potraktowanie tych kwestii w tym miejscu. Intencją autorów diagnozy była możliwie najbardziej kompleksowa analiza potencjałów i proble- mów gminy Powidz, z jednej strony oparta o „pracę sprzed biurka” wykorzystującą dane pozyskane głów- nie z publicznych i niepublicznych źródeł internetowych – ale z drugiej strony, również w oparciu o „bliż- sze poznanie gminy” w drodze intensywnych badań terenowych oraz pozyskiwania danych statystycznych z miejscowych jednostek publicznych. Ustalenia dia- gnostyczne zostały zebrane i zapisane w ramach dzie- więciu rozdziałów tematycznych oraz jednego roz- działu podsumowującego badania terenowe. Autorzy starali się również zaprezentować wyniki badań terenowych w poszczególnych rozdziałach tematycznych – takie podejście pozwoliło skonfrontować wnioski „statystyczne” i „terenowe” oraz dokonać ich weryfi- źródło: opracowanie własne na podstawie danych z CODGiK. kacji. Ponadto istotnym celem badań terenowych było Rycina 2.1.2. Położenie gminy Powidz na tle powiatu słupec- poznanie gminy od środka, „wejście” w lokalne relacje kiego społeczne. Zdaniem autorów Strategii, tylko w ten sposób można opracować dobry dokument rozwojowy, zakładający z jednej strony udział ekspertów ze- wnętrznych, a z drugiej miejscowych liderów, przed- siębiorców i mieszkańców. Trzeba jednak przyznać, że wymaga to dużego nakładu pracy. 2.1 Położenie geograficzne i dostępność transportowa Zgodnie z podziałem na regiony fizyczno-geograficzne Kondrackiego (2001), gmina Powidz znajduje się w makroregionie Pojezierza Wielkopolskiego i mezoregionie Pojezierze Gnieźnieńskiego. Powidz to niewielka gmina wiejska położona w Pol- sce Centralnej, w województwie wielkopolskim, w pół- nocnej części powiatu słupeckiego. Usytuowana jest źródło: opracowanie własne na podstawie danych z CODGiK.

Strona 8

Strategia rozwoju gminy Powidz na lata 2017-2027

Sołectwa wchodzące w skład Gminy Powidz to: Po- Na południu od gminy Powidz przebiegają ważne widz (ok. 2 000 ha), Wylatkowo (ok. 1 700 ha), Smolniki szlaki komunikacyjne. Stanowią je autostrada A2 Powidzkie (ok. 1 000 ha), Anastazewo (150 ha), oraz droga krajowa 92 (ryc. 2.1.3). Przez północ gminy Ostrowo (ok. 900 ha), Przybrodzin (ok. 300 ha), Pola- Powidz przebiega również droga wojewódzka 262. nowo (1 600 ha), Powidz-Osiedle (3 ha), Charbin (ok. Przez obszar gminy przebiega dość gęsta sieć dróg po- 300 ha) i Ługi (ok. 200 ha). Powidz pod względem hie- wiatowych, do których zalicza się m.in. drogę Smolniki rarchii funkcjonalnej wiejskiej sieci osadniczej woje- Powidzkie-Przybrodzin-Powidz-Niezgoda-Siera- wództwa wielkopolskiego jest ośrodkiem lokalnym, kowo-Strzałkowo i drogę Witkowo-Wiekowo-Ługi-Po- znajdującym się pod wpływem oddziaływania więk- widz. Sieć drogową uzupełniają drogi gminne (ryc. szych ośrodków regionalnych o wysokim wskaźniku 2.1.4). centralności – Gniezna i Konina, a także z bliżej po- Tabela 2.1.1. Przystanki komunikacyjne zlokalizowane w gminie łożonych ośrodków subregionalnych – Słupcy Powidz i Wrześni. Przystanek Miejscowość Droga Rycina 2.1.3. Główne szlaki transportowe gminy Powidz Anastazewo NŻ Anastazewo wojewódzka

Hutka Ostrowo powiatowa Ługi Ługi powiatowa Ostrowo Letnisko NŻ Ostrowo powiatowa Ostrowo NŻ Ostrowo powiatowa Powidz Powidz powiatowa Powidz jednostka NŻ Powidz powiatowa Powidz Las Skrz. Powidz powiatowa Powidz Leśnictwo NŻ Powidz powiatowa Powidz Osiedle Powidz powiatowa

źródło: opracowanie własne na podstawie danych z BDOO i Open- Powidz NŻ Powidz powiatowa StreetMap. Powidz 29 Grudnia Powidz powiatowa Rycina 2.1.4. Sieć transportowa gminy Powidz Przybrodzin Przybrodzin powiatowa Słoszewo NŻ Wylatkowo powiatowa Smolniki Smolniki Powidzkie powiatowa Smolniki NŻ Smolniki Powidzkie powiatowa Wylatkowo Wylatkowo powiatowa źródło: Uchwała nr X/50/15 Rady Gminy Powidz z dnia 28 maja 2015r. w sprawie określenia przystanków komunikacyjnych, których właścicielem lub zarządzającym jest Gmina Powidz oraz warunków i zasad korzystania z tych przystanków.

Sieć drogowa zapewnia połączenie Powidza z więk- szymi ośrodkami miejskimi. Przykładowe odległości i czas przejazdu od Powidza do wybranych miast

źródło: opracowanie własne na podstawie danych z CODGiK oraz średnich i dużych są następujące: OpenStreetMap.  Gniezno: 28 km (czas dojazdu samochodem ok. 30 min.),

Strona 9

Strategia rozwoju gminy Powidz na lata 2017-2027

 Września: 30 km (czas dojazdu samochodem 2.2 Zasoby i walory środowiska przyrodni- ok. 35 min.), czego  Konin: 50 km (czas dojazdu samochodem ok. Środowisko naturalne jest głównym czynnikiem 50 min.), wpływającym na atrakcyjność i rozwój gminy Po-  Poznań: 80 km (czas dojazdu samochodem ok. widz. Jak już wspomniano, zgodnie z podziałem na re- 1 h 20 min.), giony fizyczno-geograficzne według Kondrackiego  Toruń: 88 km (czas dojazdu samochodem ok. (2001) gmina Powidz znajduje się w makroregionie Po- 1 h 30 min.). jezierze Wielkopolskie i mezoregionie Pojezierze W większość sołectw gminy Powidz znajdują się Gnieźnieńskie. W morfologii obszaru gminy zaznacza przystanki autobusowe (tab. 2.1.1.). Łączna ich liczba się rzeźba młodoglacjalna, związany z fazą poznańską wynosi 17. Przewoźnikami na terenie gminy są spółki ostatniego zlodowacenia. Obszar gminy odznacza się PKS, a za utrzymanie przystanków autobusowych od- krajobrazem pagórkowato-pojeziernym, z licznymi je- powiadają władze lokalne. Połączenia publicznej ko- ziorami oraz wzniesieniami czołowomorenowymi. Na munikacji autobusowej obsługiwane są przez dwie obszarze gminy Powidz obecne są utwory czwartorzę- spółki: PKS Konin oraz PKS Gniezno. dowe wykształcone głównie w postaci piasków i żwi- Na południe od gminy Powidz przebiega także rów wodnolodowcowych, które są wykorzystywane ważny szlak komunikacji kolejowej E20 łączący Ber- jako kruszywo naturalne i mogą stać się jednym z po- lin (przez Warszawę) z Moskwą. Przez sam obszar tencjałów rozwojowych gminy. W wybranych partiach gminy biegnie także trasa kolejowa relacji Słupca-Ba- wzniesień czołowomorenowych występują piaski gli- bin-Lotnisko Powidz. Na terenie gminy zlokalizowane niaste i gliny piaszczyste. W rejonie rynien jeziornych są również tory kolejki wąskotorowej, której trasa i dolin rzecznych występują ponadto torfy, gytie i na- przebiega od Gniezna prze Witkowo i Powidz do Ana- muły. stazewa. Kolej wąskotorowa nie jest aktualnie eksplo- Rycina 2.2.1. Struktura użytkowania gruntów w gminie Powidz atowana. oraz gmin grupy porównawczej w 2014 roku Mieszkańcy uczestniczący w badaniu kwestiona- 100% riuszowym ocenili położenie gminy oraz dostępność transportowa przeciętnie lub raczej dobrze (średnia 90% ocen: 3,27). Najwyższą wartość wskaźnika zanoto- 80% wano we wsi Polanowo, w przypadku której uzyskano 70% oceny dobre (4). Relatywnie wysoka wartość wskaź- nika może być skutkiem małej ilości respondentów na 60% tym obszarze, co czyni uzyskany wynik nie w pełni 50% obiektywnym. Mieszkańcy Ostrowa, Przybrodzina 40% i Powidza ocenili położenie gminy oraz dostępność 30% transportową przeciętnie lub raczej dobrze (średnie ocen odpowiednio: 3,46; 3,45 i 3,38). Z kolei respon- 20% denci z Wylatkowa oraz pozostałych mniejszych miej- 10% scowości określili położenie i dostępność Powidza jako 0% przeciętne (średnie ocen odpowiednio: 3,05 i 3). Naj- gorsze wyniki uzyskano w przypadku sołectw położo- nych peryferyjnie, do których zalicza się Smolniki Po- widzkie (średnia ocen: 2), Charbin (średnia ocen: 2,88) użytki rolne grunty leśne i Anastazewo (średnia ocen: 2,83). grunty pod wodami grunty zabudowane nieużytki tereny różne

źródło: opracowane własne na podstawie danych GUS.

Strona 10

Strategia rozwoju gminy Powidz na lata 2017-2027

Najważniejszymi zasobami i walorami środowiska powietrza, które może przełożyć się na poprawę funk- przyrodniczego, które mają wpływ na rozwój gminy są: cjonowania układu oddechowego osób wypoczywają- jeziora, lasy oraz chronione formy przyrody. cych. Na terenach leśnych znajdują się liczne ścieżki W strukturze użytkowania gruntów w gminie Po- rowerowe oraz ścieżki edukacyjne dla pieszych. Pod- widz na tle grupy gmin porównawczych w 2014 roku czas leśnych wędrówek można napotkać liczne ptac- zaznacza się znaczna ilość gruntów pod wodami oraz two leśne takie jak dudki, wilgi czy sójki. Dodatkowo znaczny udział terenów różnych, w których skład warto wspomnieć o zasobach leśnych w postaci owo- wchodzi baza wojskowa wraz z infrastrukturą. Naj- ców runa leśnego (grzyby, jagody, poziomki). W lasach większy areał w obrębie gminy zajmują jednak lasy, istnieje dobry stan zwierzyny łownej m. in. dzik, jeleń, które stanowią około 50% powierzchni gminy (ryc. sarna, daniel co umożliwiło stworzenie dwóch obwo- 2.2.1). dów łowieckich – Powidz i Smolniki Powidzkie. Głównym elementem krajobrazu gminy Powidz i jej Zdecydowana większość powierzchni gminy Po- najbliższej okolicy są jeziora polodowcowe rynnowe, widz pokryta jest glebami słabymi, które powstały na do których zalicza się jeziora: Powidzkie, Powidzkie materiale polodowcowym, więc ich wykorzystanie w Małe, Niedzięgiel (Skorzęcińskie), Budzisławskie oraz potencjale rolniczym jest bardzo ograniczone. Są to Smolnickie. Warto nadmienić, iż prawie wszystkie głównie gleby rdzawe, bielicowe i płowe, które należą miejscowości omawianego obszaru mają dostęp do li- do VI klasy bonitacyjnej. nii brzegowej jezior. Jezioro Powidzkie to największy Na obszarze gminy Powidz istnieją różne formy naturalny akwen Wielkopolski o powierzchni 1036 ha, ochrony przyrody. Pierwszym z nich jest Powidzki z których około 600 ha znajduje się w granicach admi- Park Krajobrazowy o powierzchni ok 250 km2 (ryc. nistracyjnych gminy Powidz. Jego długość maksy- 2.2.2). Jego zadaniem jest ochrona i zachowanie polo- malna wynosi ponad 11 km, a w najgłębszym miejscu dowcowego krajobrazu fragmentu Pojezierza Gnieź- osiąga ono ponad 46 m. Akwen charakteryzuje się nieńskiego, a w szczególności – krajobrazu jezior ryn- dużą czystością wody i objęty jest w całości strefą ci- nowych oraz pagórków morenowych. Większość te- szy. Jezioro Powidzkie stanowi najważniejszy element renu gminy wchodzi również w skład Obszaru Natura w kreowaniu rozwoju lokalnego. Występują na nim do- 2000 „Pojezierze Gnieźnieńskie”. Na rozpatrywanym skonałe warunki do uprawiania różnego rodzaju spor- obszarze znajduje się również kilka pomników przy- tów wodnych, takich jak: żeglarstwo, windsurfing oraz rody m. in. grupa daglezji na Dolinie czy Gruby Dąb kitesurfing. Kolejnym ważnym zbiornikiem jest Jezioro przy granicy z gminą Orchowo, którego wiek jest sza- Niedzięgiel o powierzchni 550 ha, którego linia brze- cowany na około 220 lat. gowa stanowi granicę między gm. Powidz a gm. Wit- Rycina 2.2.2. Zasięg Powidzkiego Parku Krajobrazowego kowo. Znajduję się na nim wyspa Znicz na której można spotkać rzadkie gatunki ptaków. Kolejnym z większych jezior gminy jest Jezioro Budzisławskie o powierzchni ok. 140 ha i głębokości sięgającej do 35 m. Wysoka czystość opisanych zbiorników wodnych, a co za tym idzie duża przezroczystość stwarza korzystne warunki dla pasjonatów nurkowania. Ze względu na licznie występujące w jeziorach szlachetne gatunki ryb obszar ten stanowi miejsce rozwoju węd- karstwa. W obrębie Jeziora Powidzkiego od kilku lat odbywają się Ogólnopolskie Zawody Spinningowe. Obok jezior ważnym walorem gminy Powidz są lasy. Ponad 50% powierzchni całej gminy stanowią różnego rodzaju drzewostany (głównie sosny – 80%). Duża ilość lasów wpływa bardzo pozytywnie na jakość źródło: opracowanie własne na podstawie: geoportal.

Strona 11

Strategia rozwoju gminy Powidz na lata 2017-2027

Poważnym zagrożeniem dla jezior oraz związa- krajobraz polodowcowy oraz lasy, stanowią naj- nej z nim flory i fauny jest eksploatacja węgla bru- większy potencjał gminy Powidz. Potwierdzają to ba- natnego w zagłębiu konińskim. W miejscowości Ości- dania przeprowadzone wśród mieszkańców. Zdecydo- słowo znajduje się perspektywiczne złoże węgla bru- wana większość respondentów przyznała, że zasoby i natnego. Dzieli go zaledwie 6 km od Jeziora Wilczyń- walory środowiska przyrodniczego są głównym aspek- skiego, które jest hydraulicznie połączone m.in. z Je- tem rozwoju gminy Powidz. ziorem Powidzkim. Odwadnianie kopalni spowoduje Według 53% respondentów (ryc. 2.2.3) zasoby i wa- pogłębienie się istniejącego leja depresji, co może do- lory środowiska przyrodniczego są oceniane bardzo prowadzić do obniżenia się poziomu wód w jeziorach. dobrze. Kreowanie rozwoju gminy (ryc. 2.2.4) poprzez Bezsprzecznie zarówno malownicze jeziora jak wykorzystanie Jeziora Powidzkiego oceniane jest z ko- i duża ilość lasów stanowią główne walory gminy Po- lei bardzo dobrze przez 39% mieszkańców. Za poten- widz, dzięki którym może się ona rozwijać. Niestety cjalne czynniki rozwoju uznaje się również lasy (46%) elementy te stanowią również barierę dla rozwoju oraz pomimo niskiej klasy bonitacyjnej grunty orne przedsiębiorczości. Jeziora tworzą barierę komunika- (32%). Należy podkreślić, że zdaniem większości an- cyjną jak i barierę do zabudowy. Z kolei drogi przebie- kietowanych (53%) piękno krajobrazu jest wykorzysty- gające przez las są wąskie i nie mogą być poszerzone. wane bardzo dobrze w kształtowaniu rozwoju gminy. Obszary Natura 2000 ograniczają również możliwości Rycina 2.2.4. Wykorzystanie wybranych zasobów gminy Powidz powstania zakładów, które mogą dać miejscowej lud- w kreowaniu rozwoju lokalnego – opinie mieszkańców ności zatrudnienie. Dodatkowo ze względu na mało 100% korzystne warunki klimatyczne, czyli niskie opady i susze wprowadza się zakaz wchodzenia do lasów w miesiącach od kwietnia do października. W ten spo- 80% sób chroni się lasy przed możliwością podpalenia. 60% Rycina 2.2.3. Zasoby i walory środowiska przyrodniczego jako aspekt rozwoju gminy - opinia mieszkańców 40%

20%

9% 0% piękno jezioro lasy grunty orne krajobrazu Powidzkie

bardzo dobrze raczej dobrze przeciętnie 38% 53% raczej źle bardzo źle nie mam zdania

źródło: opracowanie na podstawie wywiadów kwestionariuszowych.

2.3 Demografia Gminę Powidz zamieszkuje 2290 mieszkańców (stan bardzo dobrze raczej dobrze przeciętnie na 2015 rok). Przez ostatnie kilka lat odnotowano znaczny wzrost. Na podstawie wskaźnika dynamiki źródło: opracowanie własne na podstawie wywiadów kwestiona- liczby ludności, określającego zmiany populacji w cza- riuszowych. sie (ryc. 2.3.1.), można zauważyć, że na tle gmin po- równawczych Powidz jest gminą o największej dyna- Wymienione elementy środowiska przyrodniczego mice zmian. Wraz z gminą Konarzyny i Dominowo są – w szczególności malownicze jeziora, zróżnicowany

Strona 12

Strategia rozwoju gminy Powidz na lata 2017-2027

jedynymi, których wartość wskaźnika jest większa niż Powidz, w tym głównie "młodych" emerytów wojsko- 100. Jest to pozytywne zjawisko, oznaczające zwięk- wych. Ponadto, osoby posiadające domki letniskowe szenie liczby ludności w okresie 1995- 2015. Pozostałe na starość postanawiają zamieszkać w Powidzu na gminy z grupy porównawczej charakteryzują się war- stałe, co także wpływa na zwiększenie liczebności tościami od 90 do 97. Świadczy to o spadku liczby lud- grupy osób w wieku poprodukcyjnym. Są to zdarzenia ności w tych gminach. mogące negatywnie wpłynąć na rozwoju społeczno- Ryc.2.3.1. Dynamika liczby ludności w gminie Powidz w latach gospodarczy. Wzrastająca liczba osób starszych zwia- 1995-2015 na tle średniej dla grupy porównawczej stuje zwiększone koszty systemu zabezpieczenia spo- łecznego przez wypłacanie większej ilości świadczeń 120 108 emerytalnych i rentowych. 110 106 105 97 100 95 94 94 94 Ryc. 2.3.2. Współczynnik obciążenia demograficznego (liczba 90 osób w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyj- 90 nym) w gminie Powidz w latach 2006-2015 na tle średniej dla 80 grupy porównawczej 70 35 60 50 30 40 25 30 20 20 10 0 15

5 źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. 0 Kolejnym wskaźnikiem, który wybrano do analizy 2006 2008 2010 2012 2014 jest współczynnik obciążenia demograficznego. Po- gmina Powidz średnia dla grupy porównawczej kazuje on, ile osób w wieku poprodukcyjnym przypada na 100 osób w wieku produkcyjnym. Jak widać na ryc. źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. 2.3.2 wskaźnik ten ma tendencję wzrostową zarówno dla Powidza jak i grupy porównawczej. Jest to spowo- Na podstawie współczynnika przyrostu natural- dowane migracją ludzi młodych z małych miejscowo- nego można zauważyć, że sytuacja demograficzna ści i obszarów wiejskich do dużych, bardziej rozwinię- w gminie Powidz w latach 2005-2014 wykazywała tych miast. Takie zjawisko obserwujemy obecnie w ca- znaczne zróżnicowanie (ryc. 2.3.3). Największy spa- łej Polsce. Gmina Powidz nie stanowi tutaj wyjątku, dek przyrostu naturalnego zanotowano w latach 2007- jednakże miara wskaźnika jest tu wyższa od średniej 2009. Po roku 2009 – kiedy wskaźnik ten osiągnął war- dla grupy porównawczej. Największą wartość przyj- tość najniższą (-6,7‰) – sytuacja nieco się poprawiła, muje on w 2015 roku i można prognozować, że będzie choć nadal cechowała się wartościami ujemnymi. Do- on wzrastał. Jedną z przyczyn wzrostowej tendencji datni przyrost naturalny udało się osiągnąć dopiero w współczynnika jest fakt, iż na terenie gminy zachodzi 2014 roku, w którym przyjął on 0,9‰. Wzrost ten był zjawisko odpływu młodych osób w wieku produkcyj- spowodowany wkraczaniem w wiek rozrodczy osób nym. Innym czynnikiem wpływającym n wzrost skali wywodzących się z wyżu demograficznego lat 80. Po- obciążenia demograficznego jest wysoki odsetek osób dobną tendencję można zauważyć w przypadku śred- w wieku poprodukcyjnym, osiedlających się w gminie niej dla grupy porównawczej. Mniej więcej w tych sa- mych latach następowały wzrosty i spadki wartości

Strona 13

Strategia rozwoju gminy Powidz na lata 2017-2027

współczynnika przyrostu naturalnego. Jednak w całym przeciwieństwie do średniej dla grupy porównawczej. okresie badawczym współczynnik dla tych jednostek Powodem tych wahnięć były prawdopodobnie migra- był wyższy niż w gminie Powidz. Największy zaobser- cje zarobkowe za granicę, które miały charakter ogól- wowany spadek na obu krzywych nastąpił we wcze- nokrajowy. Kolejną tak dużą różnicę w wartościach śniej już wspomnianym 2009 roku. Do wystąpienia ta- współczynnika dla analizowanego obszaru zanoto- kiego wyniku mogła przyczynić się fala emigracji za- wano w 2013 roku. W przeciwieństwie do 2008 roku nie robkowej młodych osób do krajów Europy Zachod- przyjął on wartości ujemnych. W tym przypadku niej (Niemcy, Wielka Brytania, Holandia). Była to sy- zmiana ta mogła być spowodowana wymeldowaniem tuacja, która dotknęła wówczas cały kraj. osób pracujących na terenie gminy Powidz, które wraz Rycina 2.3.3. Współczynnik przyrostu naturalnego [‰] w gminie z zakończeniem prac na lotnisku opuściły gminę. Powidz w latach 2005-2014 na tle średniej dla grupy porównaw- Rycina 2.3.4. Zmiany wskaźnika salda migracji [‰] w gminie Po- czej widz w latach 2005- 2014 na tle średniej dla grupy porównawczej

20 3 18 16 1 14 12 2005 2007 2009 2011 2013 10 -1 8 6 -3 4 2 -5 0 -2 2005 2007 2009 2011 2013 -4 -7 -6 gmina Powidz średnia dla grupy porównawczej gmina Powidz średnia dla grupy porównawczej

źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.

W latach 2004-2015 w gminie Powidz występowały Ryc. 2.3.5. przedstawia wykres Webba pokazujący duże wahania współczynnika salda migracji (ryc. typologię demograficzną jednostek przestrzennych, 2.3.4). Największą wartość zaobserwowano w 2011 która wyróżnia 8 takich typów oznaczonych literami roku (18,6 ‰). Jest to duże odstępstwo od średniej dla od A do H. Pierwsze cztery typy A – D, charakteryzują grupy wyrównawczej w tym roku. Wskaźnik ten był jednostki aktywne demograficznie, czyli rozwojowe; wysoki także w 2014 roku. Prawdopodobnymi przy- natomiast typy E – H oznaczają jednostki nieaktywne, czynami przedstawionych anomalii były dwie duże in- w których ubywa ludności. Podstawą tej typologii są westycje wojskowe na terenie lotniska w tych latach na dwa współczynniki- przyrostu naturalnego i salda mi- terenie gminy. W 2011 polegały one na kapitalnym re- gracji. To grupowanie wskazuje, który z dwóch czynni- moncie płyty lotniska, natomiast w 2014 odbywała się ków jest dominujący. budowa podziemnych magazynów paliwa. Prace te Dla większości gmin wiejskich podobnych do gminy spowodowały dużą ilość zameldowań tymczasowych Powidz charakterystyczna jest przynależność do typu osób uczestniczących w tych przedsięwzięciach. G i H. Oznacza to, że są one jednostkami, w których Największy spadek współczynnika salda migracji ubywa ludności i mają mniejszą szansę na rozwój spo- dla obu krzywych zanotowano w 2008 roku, jednak dla gminy Powidz przyjął on znacznie mniejszą wartość w

Strona 14

Strategia rozwoju gminy Powidz na lata 2017-2027

łeczno-gospodarczy. Gmina Powidz ma bardzo niety- dzieci w przedszkolach nieznacznie się zmieniała, naj- powe umiejscowienie na tym wykresie, ponieważ niższą wartość osiągnęła w roku 2006 i 2008 (47 dzieci), jako jedyna znajduje się w typie D. Typ ten wskazuje na zaś najwyższą wartość odnotowano w roku 2012 (69 dodatnie saldo migracji z nadwyżką, które rekom- dzieci). W porównaniu do średniej liczby dzieci pensuje ujemny przyrost naturalny, tym samym jest w przedszkolach w gminach grupy porównawczej w jednostką rozwojową. gminie Powidz wzrost zachodzi znacznie wolniej, choć Rycina 2.3.5. Wykres Webba obrazujący średni przyrost rzeczy- obserwowany jest w obu przypadkach. wisty ludności w latach 2005-2014 w gminie Powidz oraz w gmi- Rycina 2.4.1. Liczba dzieci w przedszkolach w gminie Powidz nach porównawczych i gminach grupy porównawczej w latach 2006-2015 120

100

0 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. gmina Powidz średnia dla grupy porównawczej

2.4 Edukacja, kultura i aktywność społeczna źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. Rolą samorządu gminnego jest zapewnienie możliwie Wsparcie wychowania przedszkolnego jest inwe- najlepszych warunków kształcenia uczniów oraz jak stycją gminy we własnych mieszkańców dającą możli- najwyższych standardów nauczania na poziomie wości prawidłowego rozwoju najmłodszych. W przed- przedszkoli, szkół podstawowych i gimnazjalnych. Sa- szkolu organizowane są atrakcje takie jak m.in. bal kar- morząd finansuje oświatę z dwóch źródeł: subwencji nawałowy, teatrzyki oraz wizyta Gwiazdora. oświatowej, która najczęściej pokrywa zaledwie część Wspomniany wcześniej Zespół Szkolno-Przed- wydatków związanych z edukacją oraz dochodów wła- szkolny w Powidzu obejmuje także jedyną w gminie snych. Wydatki na oświatę i wychowanie w 2015 roku szkołę podstawową oraz gimnazjum. Obecny Zespół wyniosły ponad 2,3 mln zł, co stanowiło około 18% wy- składa się z części tzw. starej szkoły powstałej pod ko- datków z budżetu gminy Powidz w danym roku. niec XIX wieku oraz tzw. nowej szkoły wybudowanej w Na terenie gminy znajduje się jedno przedszkole 1986 roku. Wyposażenie informatyczne szkół składa należące do Zespołu Szkolno-Przedszkolnego w Powi- się z 21 komputerów stacjonarnych dostępnych dla dzu, które w 2015 roku zapewniało opiekę 59 dzieciom uczniów, 2 komputerów stacjonarnych do użytku nau- (ryc. 2.4.1). Wskaźnik dzieci w placówkach wychowa- czycieli oraz 1 komputera przenośnego również wy- nia przedszkolnego na 1 tys. dzieci w wieku 3-5 lat wy- łącznie do dyspozycji nauczycieli. Wyposażenie Ze- niósł w 2015 roku 671, co oznacza, że w danym roku społu w tzw. infrastrukturę towarzyszącą obejmuje je- 67,1% dzieci w wyżej określonym wieku uczęszczało den ogólnodostępny plac zabaw sfinansowany z pro- do przedszkola. Na przestrzeni lat 2006-2015 liczba gramu rządowego Radosna Szkoła oraz wchodzącą

Strona 15

Strategia rozwoju gminy Powidz na lata 2017-2027

w skład tzw. nowej szkoły salę gimnastyczną o po- zbliżony do średniej powiatu słupeckiego. Z języka pol- wierzchni 360 m2. W roku szkolnym 2016/2017 w Ze- skiego wynik ten był znacząco wyższy od średniej spole Szkolno-Przedszkolnym zatrudnione były powiatu (68,73%) i wyniósł 72,11%, natomiast z mate- 34 osoby (łącznie nauczyciele i inni pracownicy). Ucz- matyki był niższy od średniej powiatu (50,44%) i wyno- niowie uczęszczający do ZSP w około 50% pochodzą sił 46,84%. Średni wynik uczniów z części drugiej – z ję- spoza Powidza, co wiąże się z koniecznością organizo- zyka angielskiego wynosił 67,68%, natomiast średnia wania przez placówkę transportu. dla powiatu słupeckiego uplasowała się na poziomie Rycina 2.4.2. Liczba uczniów szkoły podstawowej w gminie Po- 67,65%. W latach 2006-2013 szkoła składała się z 6 od- widz i gminach grupy porównawczej w latach 2006-2015 działów, natomiast od 2014 roku oddziałów jest 7. Gimnazjum działające w Zespole Szkolno-Przed- 300 szkolnym jest jedyną szkołą ponadpodstawową w gminie. Do 2009 roku szkoła liczyła ponad 80 uczniów, 250 w roku 2015 było ich 63 (ryc. 2.4.3). Najniższa odnoto- wana wartość przypada na rok 2013 (47 osób). Gmina 200 Powidz podobnie jak gminy grupy porównawczej cha- rakteryzują się dużym trendem spadkowym w kwestii 150 liczby uczniów gimnazjów, jednak w gminie Powidz widoczne są znacznie większe fluktuacje na prze- 100 strzeni badanych lat. Średnia liczba uczniów gimna- zjów w gminach grupy porównawczej stale spada, na- 50 tomiast w gminie Powidz od 2013 roku obserwowany jest wzrost. 0 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Ryc. 2.4.3: Liczba uczniów gimnazjum w gminie Powidz i gminach grupy porównawczej w latach 2006-2015 gmina Powidz średnia dla grupy porównawczej 180

źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. 160 140 W 2015 roku do Szkoły Podstawowej im. Kompanii Powidzkiej 1918 uczęszczało 124 uczniów. Na prze- 120 strzeni lat 2006-2015 nie zaobserwowano radykalnych 100 zmian w liczbie uczniów szkoły. W 2006 roku ich liczba 80 wynosiła 139, co było najwyższą wartością podczas badanych lat. Najmniej uczniów uczęszczało do szkoły 60 podstawowej w 2009 roku (110 osób). Przedstawione 40 na rycinie 2.4.2 zmiany liczby uczniów szkoły podstawowej w Powidzu oraz gminach grupy porównawczej 20 w latach 2006-2015 są konsekwencją ogólnopolskiego 0 niżu demograficznego. Na przestrzeni badanych lat 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 zaobserwować można malejącą liczbę uczniów, która gmina Powidz średnia dla grupy porównawczej od 2013 roku zaczęła stopniowo wzrastać zarówno w gminie Powidz, jak i w gminach grupy porównaw- źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. czej. Średnie wyniki sprawdzianu szóstoklasisty uzyski- Poziom wyników edukacyjnych uczniów gimna- wane w szkole podstawowej w Powidzu w 2016 roku zjum oraz egzaminów gimnazjalnych plasuje szkołę z części pierwszej wyniosły 59,68%, co stanowi wynik

Strona 16

Strategia rozwoju gminy Powidz na lata 2017-2027

w ścisłej czołówce powiatu. Wyniki egzaminu gimna- placówki zostają szybko zauważone i są podejmowane zjalnego wśród uczniów ZSP, szczególnie z części hu- natychmiastowe działania. manistycznej, od lat wypadają bardzo dobrze w skali W przeprowadzonym badaniu ankietowym 43,6% kraju. Według kalkulatora edukacyjnej wartości doda- mieszkańców gminy Powidz oceniło gminne szkoły nej placówka oceniana jest zarówno w kategorii huma- i przedszkola raczej dobrze, 24,4% ludności oceniło je nistycznej, jak i matematyczno-przyrodniczej jako bardzo dobrze. Zaledwie 3,4% mieszkańców oceniło „szkoła sukcesu”, co świadczy o wysokiej efektywności ich funkcjonowanie raczej źle i bardzo źle. Średnia nauczania. ocen szkoły i przedszkola dla próby liczącej 172 miesz- Rycina 2.4.4. Wskaźnik EWD i wynik części humanistycznej eg- kańców gminy Powidz wynosi 4,03 (w skali pięciostop- zaminu gimnazjalnego gimnazjum im. Kompanii Powidzkiej niowej). Edukacja jest jednym z najwyżej ocenionych 1918 w Powidzu w latach 2014-2016 aspektów, taką samą średnią ocen uzyskał Dom Kul- tury, natomiast jedynym aspektem, który uzyskał wyż- szy wynik były zasoby i walory środowiska przyrodniczego. Ryc. 2.4.5. Wskaźnik EWD i wynik części matematyczno-przyrodniczej egzaminu gimnazjalnego gimnazjum im. Kompanii Powidzkiej 1918 w Powidzu w latach 2014-2016

źródło: „EWD dla gimnazjów”, http://gimnazjum.ewd.pl.

Na rycinie 2.4.4 przedstawiony został wskaźnik EWD w latach 2014–2016 dla gimnazjum w Powidzu (część humanistyczna). Liczba zdających, których wyniki uwzględniono w analizie to 45 osób. Na rycinie

2.4.5 przedstawiony został wskaźnik EWD w latach źródło: „EWD dla gimnazjów”, http://gimnazjum.ewd.pl. 2014–2016 dla gimnazjum w Powidzu (część matematyczno-przyrodnicza). Liczba zdających egzamin, któ- Działalność kulturalna w gminie Powidz odgrywa rych wyniki uwzględniono w analizie to również dużą rolę i jest zauważana przez mieszkańców. Spo- 45 osób. łeczność lokalna chętnie angażuje się w organizacje Gimnazjum w Powidzu charakteryzuje się ponad- wielu wydarzeń kulturalnych. Wpływa to na pozy- przeciętnymi wynikami zarówno w zakresie egzaminu tywny wizerunek gminy oraz kształtowanie się ko- gimnazjalnego, jak i edukacyjnej wartości dodanej, rzystnych postaw wśród młodzieży. Podstawowymi która określa wkład szkoły w końcowe wyniki egzami- animatorami życia kulturalnego w gminie Powidz jest nacyjne. EWD obliczana jest za pomocą zestawu tech- Dom Kultury w Powidzu oraz Biblioteka Publiczna nik statystycznych. w Powidzu. Zaletą szkoły jest rozmiar placówki. Dzięki temu, że Powidzki Dom Kultury powstał w celu pozyskiwa- szkoła jest mała, a liczba uczniów niewielka, uczniowie nia i przygotowania społeczeństwa do aktywnego mogą liczyć na indywidualne podejście ze strony nau- uczestnictwa w kulturze oraz podnoszenia świadomo- czycieli. Wszelkie występujące problemy na terenie ści kulturalnej wśród mieszkańców. Co więcej, ma na

Strona 17

Strategia rozwoju gminy Powidz na lata 2017-2027

celu zaspokajanie potrzeb i aspiracji społeczności lo- Kolejną formą działalności kulturalnej jest Biblio- kalnej. Datuje się, że sformalizowaną działalność kul- teka Publiczna gminy Powidz. Jako instytucja kultury turalną w Powidzu prowadzi się od lat siedemdziesią- jest przede wszystkim nastawiona na zaspokajanie po- tych XX wieku, jednak Dom Kultury powstał w 1976 trzeb oświatowych, kulturalnych i informacyjnych spo- roku. Siedziba Domu Kultury mieści się przy ul. Park łeczeństwa oraz uczestniczy w upowszechnianiu wie- Powstańców Wielkopolskich 25. W 2004 roku przeszła dzy i kultury. Biblioteka powstała w 1946 roku, gruntowny remont. a w 2006 roku uchwałą Rady Gminy w Powidzu nadano Instytucja posiada szeroką ofertę kulturalną skiero- bibliotece nowy statut powołujący gminną instytucję waną dla każdej grupy wiekowej. Skupia wiele organi- kultury. Siedziba biblioteki mieści się w budynku przy zacji i kół zainteresowań, m.in. Chór żeński „Sonata”, ul. Park Powstańców Wielkopolskich 25, w jego skład Orkiestrę Dętą Powidz, zespół muzyczny „Powidza- wchodzi wypożyczalnia i czytelnia internetowa. Obec- nie”, Klub Seniora „Złota jesień”. W ramach Domu Kul- nie biblioteka posiada pięć stanowisk komputerowych tury w Powidzu działa także Koło Gospodyń Wiejskich, z bezpłatnym dostępem do Internetu. Aktualny księ- Towarzystwo Przyjaciół Powidza, Związek Emerytów, gozbiór biblioteki to ponad 20 tys. woluminów (dane Rencistów i Inwalidów, Klub „Gazety Polskiej”, Klub z 31.12.2016), z których korzysta 26% mieszkańców HDK PCK „Krwinka” oraz Klub Aktywnych Rodziców. gminy. Według danych z 2016 roku bibliotekę w ciągu Należy dodać, że jednostka organizuje wiele imprez i roku odwiedziło prawie 6,5 tys. osób, które wypoży- wydarzeń kulturalnych. Do najpopularniejszych i naj- czyły ponad 10 tys. pozycji. ważniejszych należą: Dni Powidza, Powidz Jam Festi- Biblioteka współpracuje z Urzędem Gminy w Powi- wal, Festiwal Chóralny, Festiwal Życia, Szantogranie – dzu i organizacjami na zasadzie partnerstwa oraz festiwal piosenki żeglarskiej, Piknik z Powidzką Sie- udziela im wsparcia merytorycznego. Prowadzi także lawą, comiesięczny cykl spotkań „Gry bez prądu” oraz działalność popularyzującą książkę i czytelnictwo po- wiele innych pikników i festiwali, które integrują Powi- przez organizowanie różnych form pracy z czytelni- dzan. Warto dodać, że w nowym, wyremontowanym kiem. Instytucja organizuje liczne wydarzenia, spotka- budynku są prowadzone zajęcia z aerobiku, zumby, nia autorskie, występy teatrów objazdowych. Funkcjo- gimnastyki korekcyjnej, karate, wokalu i gry na instru- nuje tutaj Dyskusyjny Klub Książki, który zrzesza lud- mentach dla dorosłych i dla najmłodszych oraz zajęcia ność w wieku od 25 do 85 lat. W 2013 roku z okazji dla mażoretek. 770lecia Powidza Biblioteka Publiczna we współpracy Budynek Domu Kultury wyposażony jest w salę wi- z Urzędem Gminy i Towarzystwem Przyjaciół Powidza dowiskową zdolną pomieścić 100 osób, kilka mniej- wydała dwie publikacje o miejscowości “Powidzkie le- szych sal, biuro oraz kuchnię. gendy i opowieści dawne i nowe” oraz album “Powidz Warto dodać, że Dom Kultury w Powidzu jest ukie- na fotografii wczoraj i dziś”. Biblioteka jest współorga- runkowany na promocję organizowanych imprez i uro- nizatorem Dni Powidza, imprez z okazji Połowinek czystości. Wykorzystuje wiele możliwych kanałów Lata lub Zakończenia Lata. Na zauważenie zasługują przesyłania informacji takich jak: strona internetowa, także zbiory o regionie i samej miejscowości. Instytu- gazety lokalne i te o zasięgu powiatowym oraz woje- cja od 9 lat prowadzi cyfrowe archiwum Ziemi Powidz- wódzkim, banery i plakaty, a także fanpage w serwisie kiej, które gromadzi liczne fotografie (około 600 Facebook. Co więcej mieszkańcy gminy sami telefo- sztuk). nują do instytucji z pytaniami o najbliższe organizo- W gminie działa wiele organizacji, które wzboga- wane wydarzenia. Należy także podkreślić, że Dom cają życie kulturalne i społeczne. Warto wymienić Kultury w Powidzu został oceniony przez mieszkań- główne organizacje pozarządowe oraz stowarzyszenia ców jako placówka funkcjonująca raczej dobrze i osią- działające na terenie gminy Powidz: Chór żeński „So- gnął średnią ocen 4,03 (w skali 1-5). Co ważne jedynie nata”, Ochotnicza Straż Pożarna w Powidzu, Ochotni- walory środowiska przyrodniczego uzyskały wyższy cza Straż Pożarna w Wylatkowie, Ochotnicza Straż Po- wynik. żarna w Ostrowie, Koło Gospodyń Wiejskich w Powi-

Strona 18

Strategia rozwoju gminy Powidz na lata 2017-2027

dzu, Orkiestra Dęta Powidz, Chór młodzieżowy, Ze- 2.5 Gospodarka i rynek pracy spół ludowy „Powidzanie”, Klub Seniora „Złota jesień”, W 2009 roku w gminie Powidz było zarejestrowanych Towarzystwo Przyjaciół Powidza, Związek Emerytów, w systemie REGON około 2,1 tysięcy podmiotów go- Rencistów i Inwalidów, Klub „Gazety Polskiej”, Klub spodarczych (Ryc. 2.5.1.). Ogólna liczba rok później HDK PCK „Krwinka”, Klub Aktywnych Rodziców, wzrosła o kolejnych 80 zarejestrowanych podmiotów. Wodne Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe, Towarzy- W 2011 roku można zauważyć niewielki spadek, zaś stwo Wędkarski Powidz, Dyskusyjny Klub Książki, Liga w kolejnych latach notuje się stabilny, równomierny Obrony Kraju, Stowarzyszenie wspierania żeglarstwa i ich wzrost co świadczy o wyraźnym wzroście aktywno- turystyki wodnej, Klub Sportowy Libero, Zespół UPKS ści gospodarczej obszarów położonych na terenie Nicolaus, Klub Sportowy Green Spires, Caritas Archi- gminy. W 2016 r. zanotowano 2304 zarejestrowanych diecezji Gnieźnieńskiej, Związek Gmin Powidzkiego podmiotów gospodarczych. Liczba podmiotów gospo- Parku Krajobrazowego, Polski Związek Wędkarski darczych na terenie gminy Powidz została przedsta- Koło Powidz, Koło Pszczelarzy Powidz, Towarzystwo wiona na tle wartości średnich dla grupy porównaw- Aktywne Wylatkowo, Stowarzyszenie Właścicieli Nie- czej, która wykazuje podobne tendencje, jednak na jej ruchomości Wylatkowo. tle badany obszar wykazuje średnio o 13 podmiotów Społeczność lokalna w wywiadzie kwestionariu- więcej w danym okresie badawczym. Od kilku lat szowym oceniła organizacje społeczne raczej dobrze gmina Powidz charakteryzuje się tendencją wzro- lub nie oceniła ich wcale (co może oznaczać, że część stową, na przestrzeni kolejnych lat można spodzie- respondentów słabo zna lokalne stowarzyszenia wać się następnych nowo zarejestrowanych przed- i grupy społeczne, a Ci, którzy je znają mają na ich te- siębiorstw na analizowanym obszarze. mat dobre zdanie). Średnia ocena mieszkańców to 3,7 – był to jeden z lepiej ocenianych aspektów rozwoju. Rycina 2.5.1. Liczba podmiotów gospodarczych przypadających W wywiadzie kwestionariuszom poruszono także na 1000 mieszkańców w latach 2009-2016 na tle wartości śred- kwestię opinii mieszkańców co do stopnia włączania nich dla grupy porównawczej ich w procesy decyzyjne w lokalnym samorządzie. 100 Każdy respondent mógł w tym przypadku opowiedzieć 90 się za jednym z trzech wariantów opinii (od najmniej 80 do najbardziej uspołecznionej): (1) Władza sama decy- duje o kierunkach rozwoju społeczno-gospodarczego 70 (skrajnie scentralizowana postawa), (2) Mieszkańcy 60 współpracują z władzami lokalnymi nad kierunkami 50 rozwoju oraz (3) To, w jakim kierunku rozwijać się bę- 40 dzie gmina, zależy od mieszkańców. Spośród trzech ww. wariantów, 60% respondentów opowiedziało się 30 za drugim sformułowaniem, a 32% - za pierwszym. Po- 20 ziom włączenia społeczności lokalnej w procesy de- 10 cyzyjne wymaga więc dalszych działań zachęcają- cych do aktywnego uczestnictwa. 0 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Z kolei kapitał ludzki i miejscową społeczność (jako zasoby w kreowaniu rozwoju lokalnego) respondenci Powidz Grupa porównawcza w większości oceniali przeciętnie lub poniżej przecięt- nej (średnia ocen 3,49). Niepokojący jest fakt, że źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. obok gruntów ornych i miejscowych przedsię- W roku 2009 w strukturze podmiotów gospodarki biorstw, zasoby ludzkie i społeczne są postrzegane według rodzajów działalności określoną w oparciu jako najmniej ważne w rozwijaniu potencjału gminy. o Polską Klasyfikacje Działalności PKD 2007 na terenie gminy Powidz największy procent zajmował handel,

Strona 19

Strategia rozwoju gminy Powidz na lata 2017-2027

z udziałem około 18% oraz budownictwo – około 15% zwiększała co będzie oznaczało wzrost konkurencyj- (Ryc.2.5.2). Znacznie mniejszy udział miały przetwór- ności gminy Powidz na tle innych jednostek terytorial- stwo przemysłowe, rolnictwo oraz zakwaterowanie nych. i gastronomia około 10 % w ogólnej strukturze. W gminie Powidz funkcjonują przede wszystkim W 2016 roku można zauważyć wzrost udziału liczby mikroprzedsiębiorstwa, które zatrudniają do 9 pra- podmiotów związanych z zakwaterowaniem i ga- cowników. W 2009 roku zarejestrowanych ich było 145 stronomią (o ponad 4%) oraz budownictwem (około (tabela 2.5.1), zaś 7 lat później liczba ta wzrosła do 191 3%). Z drugiej strony w okresie 2009-2016 widoczne przedsiębiorstw (w grupie porównawczej również za- jest zmniejszenie udziału podmiotów handlowych notowano wzrost). Z kolei w grupie małych przedsię- (o 4%) oraz związanych z przetwórstwem przemysło- biorstw (10-49 pracowników) zaobserwowaną zmianę wym i rolnictwem, odpowiednio wynoszą obecnie negatywną. W 2009 roku na analizowanym obszarze 7,1% i 6,6%. były zarejestrowane także 2 średnie przedsiębiorstwa. Rycina 2.5.2. Struktura podmiotów gospodarki na tle wartości Gmina Powidz jest jedyną gminą w porównaniu do średnich dla grupy porównawczej grupy porównawczej, która posiada na swoim terenie duży podmiot, w którym zatrudnionych jest powyżej 250 osób. Jest nim baza Wojska Polskiego (33 Baza gr. por. 11 14 13 19 8 3 8 25 Lotnictwa Transportowego oraz 3 Skrzydło Lotnictwa 2016 r. Transportowego). Zmiany liczby przedsiębiorstw wy- nikają z ograniczenia działalności co wiąże się z reduk- gr. por. 12 14 12 23 7 3 6 23 cją liczby zatrudnionych. 2009 r. Tabela 2.5.1. Struktura wielkości przedsiębiorstw w gminie Po- Powidz widz w latach 2009 i 2016 na tle wartości średnich dla grupy po- 7 7 17 14 4 13 9 30 2016 rok równawczej mikro małe średnie duże Jednostka Powidz 10 10 14 18 4 9 8 26 `09 `16 `09 `16 `09 `16 `09 `16 2009 rok gm. Powidz 145 191 11 6 2 0 1 1

0% 20% 40% 60% 80% 100% gr. por. 153 178 9 9 1 1 0 0 Rolnictwo Przetwórstwo przemysłowe źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. Budownictwo Handel Transport Zakwaterowanie i gastronomia W tabeli 2.5.2. przedstawiono strukturę podmio- Usługi Pozostałe tów zarejestrowanych w rejestrze REGON według sek- źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. cji PKD 2007. Najwięcej podmiotów zarejestrowanych jest w sekcji budownictwa (34) oraz handlu (27). W sek- Dane z grupy porównawczej z 2009 oraz 2016 roku cji A (rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo) wykazują większy udział podmiotów handlowych, w roku 2016 zarejestrowanych było 13 przedsię- choć warto zauważyć, że zmiana w gminach porów- biorstw, gdzie dla grupy porównawczej średnia wynosi nawczych w badanym okresie była zbliżona pod wzglę- 20. Sekcja C – (przetwórstwo przemysłowe) reprezen- dem kierunku (negatywna) i skali, co w gminie Powidz towane jest przez 14 przedsiębiorstw. Najmniejszą (spadek udziału o 4%). Zanotowano również nie- wartość zanotowano w sekcji transport i gospodarka znaczny spadek udziału przetwórstwa przemysłowego magazynowa. Struktura przedsiębiorstw według sekcji i rolnictwa w ogólnej strukturze. Należy zwrócić PKD w Powidzu i grupie porównawczej jest zbliżona to uwagę, że zakwaterowanie i gastronomia zdecydowa- znaczy dominują podmioty w sekcji G oraz F. Jedynie nie odznacza się wyższymi wartościami aniżeli w gru- w sekcji C występuje zdecydowana różnica, w której ze pie porównawczej. Wraz z rozwojem bazy noclegowej względu na specyfikę gminy Powidz (gmina tury- na cele turystyczne różnica w tym aspekcie będzie się styczna) liczba przedsiębiorstw jest zdecydowanie mniejsza niż w grupie porównawczej.

Strona 20

Strategia rozwoju gminy Powidz na lata 2017-2027

Tabela 2.5.2. Liczba podmiotów gospodarczych według sekcji Badany obszar cechuje się powolnym ale systema- PKD 2007 tycznym wzrostem liczby prywatnych przedsię- gm. Powidz gr. por. Sekcja PKD 2007 biorstw. 2009 2016 2009 2016 Respondenci uczestniczący w badaniu kwestiona- A – rolnictwo, leśnictwo, ło- 16 13 19 20 wiectwo i rybactwo riuszowym, oceniali w pięciostopniowej skali jak pod- C – przetwórstwo przemy- 16 14 23 26 mioty gospodarcze wpływają na rozwój gminy Powidz. słowe Ok. 37% z nich uznało, że „raczej dobrze”, 33% - „prze- F – budownictwo 23 34 20 24 ciętnie”, a 16% - „raczej źle”. Jedynie 5% uważa, że G – handel 28 27 37 37 podmioty gospodarcze zlokalizowanie na terenie ba- danego obszaru wpływają „bardzo dobrze” na rozwój H – transport i gospodarka 7 8 11 14 magazynowa gminy Powidz. Średnia ocen z uzyskanych odpowie- S i T – pozostała działalność 13 17 10 15 dzi wynosi 3,28, na tle pozostałych aspektów wpływ usługowa podmiotów gospodarczych został oceniony prze- pozostałe 45 72 32 43 ciętnie. źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. Rycina 2.5.4. Liczba przedsiębiorstw sektora prywatnego na tle wartości średnich grupy porównawczej w latach 2009-2016 W gminie Powidz w latach 2009-2016 można zau- ważyć niewielkie wahania w zmianie liczby przedsię- 200 biorstw sektora publicznego (ryc. 2.5.3). W 2009 roku 180 zanotowano 11 zarejestrowanych przedsiębiorstw, 160 a w grupie porównawczej 10. Przez cały badany okres 140 gmina Powidz cechuje się niewiele większą liczbą 120 przedsiębiorstw w stosunku do grupy porównaw- 100 czej. 80 Rycina 2.5.3. Liczba przedsiębiorstw sektora publicznego 60 40 14 20 12 0 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 10 gmina Powidz grupa porównawcza 8 źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. 6 Kolejne pytanie, które było zadawane mieszkań- 4 com gminy Powidz dotyczyło oceny wykorzystania 2 przedsiębiorstw gminy Powidz w kreowaniu rozwoju lokalnego. 36% opowiedziało się za stwierdzeniem „ra- 0 czej dobrze”, a 30% „przeciętnie”, 7% ankietowanych 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 uważa, że „bardzo źle”, a jedynie 5% „bardzo dobrze”. gmina Powidz grupa porównawcza Średnia ocen z uzyskanych odpowiedzi wyniosła 3,21. Wpływ podmiotów gospodarczych został najniżej źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. oceniony spośród wszystkich aspektów do wyboru, które wpływają na rozwój lokalny. W gminie Powidz przeważają przedsiębiorstwa Rynek pracy w gospodarce rynkowej regulowany sektora prywatnego. Największą liczbę zanotowano jest poprzez prawo popytu i podaży. Wielkość popytu w 2016 roku i wynosiła ona 185 przedsiębiorstw (ryc. uwarunkowana jest liczbą osób poszukujących pracy, 2.5.4). Od 2009 roku wzrosła ona o 37 przedsiębiorstw. a wielkość podaży poprzez liczbę wolnych miejsc

Strona 21

Strategia rozwoju gminy Powidz na lata 2017-2027

pracy. Statystycznie na rynku pracy występuje nad- w wieku produkcyjnym (18-59 lat w przypadku kobiet, wyżka podaży nad popytem. Czego konsekwencją jest 18-64 w przypadku mężczyzn) oraz ludność w wieku zjawisko bezrobocia. poprodukcyjnym (60/64 i więcej). Ludność w wieku Jest wiele przyczyn dysproporcji między podażą produkcyjnym w gminie Powidz w okresie 2009-2016 a popytem. Najważniejszą jest stan gospodarki. Jeśli wzrosła (ryc. 2.5.5) z ok. 1,4 tys. w 2009r. do 1,5 tys. sytuacja gospodarcza się pogarsza, ma to wpływ na w 2016r. malejące zapotrzebowanie na produkty. Czego konse- W gminie Powidz największy udział stanowią pra- kwencją jest zmniejszenie produkcji, a co za tym idzie cujący w sektorze rolniczym, następnie w przemysło- – zwolnienie pracowników. Drugą z kolei przyczyną wym i handlowym. Według danych publikowanych dysproporcji są różnice strukturalne występujące przez GUS w 2015r. było 245 miejsc pracy, w których w momencie gdy bezrobotni są reprezentantami danej pracowało 115 kobiet i 130 mężczyzn. Od 2009r. liczba grupy zawodowej, a na rynku pracy jest zapotrzebo- miejsc pracy w gminie Powidz się wahała (ryc. 2.5.6). wanie na przedstawicieli innego zawodu. Do 2011 r. wzrastała, a od 2011 r., aż do teraz widać Miernikiem, który najlepiej obrazuje wielkość bez- tendencję spadkową. Związane to było z dużą liczbą robocia jest stopa bezrobocia, czyli „udział bezrobot- przyjętych osób do pracy w jednostce wojskowej. Na nych danej kategorii w liczbie aktywnych zawodowo tle grupy porównawczej w ostatnich dwóch latach danej kategorii”. Wielkość ta jest zróżnicowana w po- gmina Powidz wypada niewiele gorzej. szczególnych częściach Polski. Województwo wielko- Rycina 2.5.6. Liczba miejsc pracy na 1000 osób w wieku produk- polskie, w którym znajduje się gmina Powidz, charak- cyjnym w gminie Powidz w latach 2009-2015 na tle wartości dla teryzuje się najniższą stopą bezrobocia – 5% (w woje- grupy porównawczej wództwie warmińsko-mazurskim wskaźnik ten wynosi 800 14,2%). W 2015r. w powiecie słupeckim wskaźnik bezrobocia wynosił 11,3%, a w gminie Powidz – 700 14,7%. 600 Rycina 2.5.5. Ludność w wieku produkcyjnym mieszkająca na te- 500 renie gminy Powidz w latach 2009-2016 1 800 400

1 600 300 200 1 400 100 1 200 0 1 000 2009 2010 2011 2013 2014 2015 2016 800 gmina Powidz grupa porównawcza 600 źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. 400 Od 2009r. zaobserwowano fluktuacje liczby bezro- 200 botnych, gdzie w Powidzu jak i miejscowościach 0 z grupy porównawczej do 2013 r. liczba ta wzrastała 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 (ryc.2.5.7). Jednak po 2013 r. znacznie się ona zmniej-

źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. szyła. W gminie Powidz w 2013 r. liczba bezrobotnych wynosiła 204 osoby (w tym 106 mężczyzn i 98 kobiet), W Polsce występują trzy podstawowe grupy wie- średnio w grupie porównawczej 193 osoby. Do 2016r. kowe analizowane z punktu widzenia rynku pracy: lud- w obu przypadkach liczba ta zmniejszyła się o ok. 44%. ność w wieku przedprodukcyjnym (0-17 lat), ludność

Strona 22

Strategia rozwoju gminy Powidz na lata 2017-2027

Rycina 2.5.7. Zmiany liczby bezrobotnych mieszkających na te- Pomimo zauważalnego spadku liczby bezrobot- renie gminy Powidz w latach 2009-2016 na tle wartości dla grupy nych problem bezrobocia jest jedną z dysfunkcji porównawczej w przypadku rozwoju lokalnego. Powoduje on odpływ 250 młodych ludzi do dużych miast oraz do pracy za gra- nicą kraju. Ponadto uwarunkowania przyrodnicze 200 gminy Powidz wpływają się na osiedlanie osób w wieku poprodukcyjnym oraz występowanie dużej liczby osób, którzy względnie szybko odchodzą na emery- 150 turę, a są jeszcze zdolni do wykonywania pracy (tzw. emeryci mundurowi). 100 Mieszkańcy uważają, że bezrobocie jest jednym z głównych problemów rozwoju gminy (w przepro- 50 wadzonym wywiadzie kwestionariuszowym). Ich zdaniem znalezienie pracy w gminie jest trudne ze względu na niewielką liczbę podmiotów gospodar- 0 czych. W jednym z pytań, respondenci zostali popro- 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 szeni o ocenę zwalczania bezrobocia w gminie na pię- gmina Powidz grupa porównawcza ciostopniowej skali. Tylko 7% respondentów zazna- czyło odpowiedź bardzo dobrze, jednak znaczna część źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. respondentów stwierdziła, że jest przeciętnie lub bar- Udział bezrobotnych w liczbie ludności w wieku dzo źle. Średnia ocen z uzyskanych odpowiedzi wy- produkcyjnym w gminie Powidz jest większy niż nosi 2,9, na tle pozostałych aspektów zwalczanie w gminach z grupy porównawczej (2.5.8). Poziom bez- bezrobocia zostało ocenione niekorzystnie. robocia od 2013r. stopniowo spada. W 2016 r. w gminie Rycina 2.5.9. Udział osób korzystających z pomocy społecznej w Powidz wynosił 8,3% i był wyższy w porównaniu do po- ludności ogółem (%) w gminie Powidz w latach 2009-2015 na tle zostałych gmin o 2,8%. wartości dla grupy porównawczej Rycina 2.5.8. Udział bezrobotnych w liczbie ludności w wieku 20 produkcyjnym w gminie Powidz w latach 2009-2016 na tle war- 18 tości średnich dla grupy porównawczej 16 16 14 14 12 10 12 8 10 6 8 4 6 2 0 4 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2 gmina Powidz grupa porównawcza 0 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. gmina Powidz grupa porównawcza Korzystanie ze środków pomocy społecznej, wyni- kające najczęściej z bezrobocia, jest kolejnym istot- źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.

Strona 23

Strategia rozwoju gminy Powidz na lata 2017-2027

nym zagadnieniem związanym z konsekwencjami nie- wyjeżdżających. Analizując dane dla dwóch roczni- równowagi na rynku pracy. Liczba korzystających ków, liczba drastycznie wzrosła, mimo że już w 2006r. z tej możliwości wsparcia w gminie Powidz od 2009 liczba przyjeżdżających do gminy Powidz była większa r. spada (ryc. 2.5.9). Zjawisko to również zauważalne od liczby osób wyjeżdżających z gminy do pracy w in- jest w grupie porównawczej, jednak Powidz znajduje nej miejscowości, a wynosiła ona 780 mieszkańców się poniżej tej średniej, co odbierane jest bardzo pozy- spoza gminy (tab. 2.5.4). Jednak byli to tylko miesz- tywnie. Liczba bezrobotnych spada co powoduje rów- kańcy trzech powiatów wielkopolskich takich jak: nież spadek liczby osób pobierających świadczenia po- gnieźnieński, słupecki i wrzesiński. W 2011 r. liczba ta mocy społecznej. Z pewnością oznacza to, że stosun- drastycznie wzrosła (do 1231 osób – zob. tab. 2.5.5.), kowo jakość życia mieszkańców gminy się polepsza. czemu towarzyszyła również zmiana zasięgu dojaz- Dojazdy i wyjazdy do pracy są spowodowane nie- dów. równowagą występującą na rynku pracy. W gminie Tabela 2.5.5. Liczba osób przyjeżdżających do pracy do gminy Powidz zjawisko migracji pracowników jest dość po- Powidz w 2011 roku wszechne. Liczba osób wyjeżdzających do innych gm. pracy gm. zamieszkania liczba osób miejscowości do pracy w przeciągu 5 lat niewiele się zmieniła (tab. 2.5.3). Mieszkańcy gminy wyjeżdżają do Białe Błota 23 Dobrcz 10 najbliżej położonych miejscowości takich jak Gniezno, Osielsko 33 Witkowo, Słupca i Poznań. Ich liczba jest niewielka, bo Sicienko 15 to zaledwie 80 osób, w 2006r. Do 2011r. liczba ta nie- Nakło nad Notecią (miasto) 10 wiele wzrosła, a dokładnie do 102 osób. Bydgoszcz 302 Gniezno (miasto) 87 Tabela 2.5.3. Liczba osób wyjeżdżających do pracy poza gminę Gniezno (gmina wiejska) 12 Powidz w 2006 r. i 2011 r. Witkowo (miasto) 477 liczba osób Witkowo (obszar wiejski) 59 gm. zamieszkania gm. pracy Powidz 2006 r. 2011 r. Kleczew (obszar wiejski) 12 Gniezno 20 27 Słupca (miasto) 39 Witkowo (miasto) 16 24 Orchowo 24 Powidz Słupca 21 23 Ostrowite 16 Słupca (gmina wiejska) 14 Poznań 23 28 Strzałkowo 41 źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. Śrem (miasto) 18 Września (miasto) 11 Tab.2.5.4. Liczba osób przyjeżdżających do pracy do gminy Po- Konin 17 widz w 2006 r. Poznań 11 gm. pracy gm. zamieszkania liczba osób źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. Gniezno 105 Niechanowo 11 Spora liczba dojeżdżających do pracy pochodzi Witkowo (miasto) 506 z województwa kujawsko-pomorskiego oraz z położo- Witkowo (obszar wiejski) 58 nych dalej powiatów województwa wielkopolskiego. Powidz Słupca 26 Zmiany te są wynikiem rozwoju tutejszej bazy wojsko- Orchowo 14 wej oraz reorganizacji jednostek w innych lokaliza- Ostrowite 10 Strzałkowo 38 cjach. Września (miasto) 12 2.6 Turystyka i baza wojskowa źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. Turystyka stanowi główny czynnik rozwoju gospodar- Bardziej dyskusyjnym zjawiskiem są migracje zwią- czego badanej jednostki. Gmina Powidz kojarzona jest zane z przyjazdem osób pracujących do gminy Powidz. przede wszystkim z turystyką, dzięki doskonałym wa- Są to znacznie większe liczby niż w przypadku osób lorom środowiska przyrodniczego, a zwłaszcza wystę- powaniu znacznych obszarów leśnych oraz jezior.

Strona 24

Strategia rozwoju gminy Powidz na lata 2017-2027

Z rozwojem tego sektora związane są praktycznie długość 35 km. Przebiega przez wszystkie najatrakcyj- wszystkie decyzje władz lokalnych. Jest to gmina, niejsze miejscowości wypoczynkowe położone nad je- którą cechuje cisza oraz spokój, a przyjeżdżający tury- ziorem. Drugi - szlak czarny o długości 25 km, nazwany ści mogą tu odpocząć na łonie przyrody i w otoczeniu ,,Dookoła Jeziora Niedzięgiel", łączy Skorzęcin oraz pięknego krajobrazu z dala od zgiełku i pędu miasta. Powidz. Trzeci - szlak zielony - zwany "Leśnym Rin- Na terenie gminy znajduje się dużo zbiorników giem" lub "leśną Pętlą Wschodnią" przebiega przez wodnych takich jak Jezioro Powidzkie, Jezioro Po- Wylatkowo, Zielątkowo, Gruby Dąb, Smolniki Powidz- widzkie Małe oraz Jezioro Smolnickie, które umożli- kie, Hutkę, Wylatkowo i liczy 16 km. wiają aktywny wypoczynek w środowisku naturalnym. Tabela 2.6.1. Szlaki turystyczne znajdujące się w gminie Powidz Jeziora te charakteryzują się wyjątkowo czystą wodą, Szlak i jego długość Trasa która zachęca do kąpieli oraz do wielu form aktywnego spędzania czasu, między innym do nurkowania czy Powidz-Przybrodzin-Ostrowo-Anasta- Dookoła Jeziora Po- zewo-Kania-Skrzynka-Naprusewo- Ko- uprawiania windsurfingu. Na Jeziorze Powidzkim obo- widzkiego (35km) sewo-Giewartów-Kochowo-Polanowo- wiązuje zakaz używania łodzi z silnikami spalinowymi Powidz z wyjątkiem służb ratowniczych. Zbiorniki wodne znaj- Dookoła Jeziora Nie- OW Skorzęcin- Wylatkowo-Powidz- dujące się na terenie gminy przyciągają osoby, które dzięgiel (25 km) Charbin-Wiekowo-Skorzęcin Wylatkowo-Zielątkowo-Gruby Dąb- Leśny Ring (16 km) interesują się żeglarstwem. Z największego jeziora Smolniki Powidzkie-Hutka-Wylatkowo gminy korzysta, jak podają różne dane, od 350 do 400 Rynek-Kościelna-Piaski-Strzałkowska- Wokół Osich Gór (6 jachtów różnego rodzaju. Niestety infrastruktura zwią- Skośna-Sawickiej-Witkowska-Kole- km) zana z obsługą tego rodzaju łodzi nie jest dostatecznie jowa rozwinięta. Widocznym mankamentem jest brak no- Wśród polanowskich Rynek-Warszawska-Strzałkowska pól (8 km) woczesnej mariny żeglarskiej, która obsługiwałaby

Dwa jeziora (11 km) jachty znajdujące się na jeziorze. Rynek- Warszawska-Witkowska Jeziora znajdujące się w gminie Powidz mogą przy- źródło: opracowanie własne na podstawie przewodnika po gminie ciągnąć wielu turystów, oferując im szeroki wachlarz Powidz. możliwości spędzenia czasu wolnego. Do jednej z form wypoczynku nad wodą można zaliczyć wędkarstwo, Kolejnym typem ciągów turystycznych są szlaki cieszące się w gminie dużą popularnością. Zbiorniki piesze. Na terenie gminy Powidz znajdziemy takie wodne są zasobne w wiele ciekawych gatunków ryb, ścieżki jak: zielona „Wokół Osich Gór" (6 km), czer- których połów możliwy jest poprzez wykupienie ze- wona ,,Wśród polanowskich gór" (8 km), niebieska zwoleń u dzierżawcy jeziora. W Powidzu znaleźć ,,Dwa jeziora" (11 km), pomarańczowa oraz czarna dla można również kilka bardzo ciekawych i urokliwych wypoczywających w Ostrowie, Wylatkowie i Anasta- plaż. Jedną z nich jest Dzika Plaża położona na końcu zewie. zachodniej odnogi jeziora, która wyposażona jest Istotną rolę w funkcjonowaniu powidzkiej turystyki w przystań dla jachtów. Pomiędzy omawianą plażą odgrywa Powidzki Ośrodek Sportu i Rekreacji zloka- a restauracją Jabłona znajduje się powidzka prome- lizowany nad samym brzegiem Jeziora Powidzkiego. nada, która przebiega przy samym brzegu jeziora. Jest to kompleks świadczący zarówno usługi nocle- W celu ułatwienia turystom dotarcia do najciekaw- gowe jak i umożliwiający aktywny sposób spędzenia szych miejsc wyznaczono łącznie około 240 km róż- czasu wolnego. Obiekt ulokowany jest w niewielkiej nych szlaków turystycznych (tab. 2.6.1.). Na obszarze odległości od boisk sportowych, bezpośrednio przy li- gminy znajdują się trzy szlaki rowerowe, które wyko- nii brzegowej Jeziora Powidzkiego. rzystywane są nie tylko przez rowerzystów, ale rów- Na atrakcyjność gminy Powidz wpływają także nież przez biegaczy oraz fanów nordicwalking. liczne zabytki oraz miejsca warte odwiedzenia. Jest to Pierwszy z nich to niebieski szlak rowerowy, który między innymi gród historyczny (Góra Zamkowa), za- nosi nazwę ,,Dookoła Jeziora Powidzkiego" i ma on bytkowy zespół kościelny, rynek powidzki, figury Du- cha Świętego oraz Michała Archanioła na cmentarzu

Strona 25

Strategia rozwoju gminy Powidz na lata 2017-2027

powidzkim. Warte uwagi są również licznie występu- która ciągnie się od Gniezna do wsi Ostrowo. Jej całko- jące miejsca pamięci (skwer 770-lecia Powidza czy obe- wita długość wynosi 34 km, a pokonanie trasy zajmie lisk upamiętniający mieszkańców Wylatkowa, którzy około 3h w jedną stronę. Aktualnie linia kolejowa nie zostali rozstrzelani przez hitlerowców w 1939 roku). jest wykorzystywana, co wynika głównie ze złego W centrum Powidza znajduje się rynek i odchodzące stanu technicznego torowiska. od niego ulice, które zabudowane są w większości XIX- W gminie Powidz znajduje się wiele mniejszych wiecznymi domami kalenicowymi. Oddają one śre- miejscowości o dużym potencjale turystycznym. Do dniowieczny układ urbanistyczno-architektoniczny. tej grupy można zaliczyć między innymi wsie takie jak: Kolejną atrakcją tej urokliwej gminy jest neogotycki Przybrodzin, Charbin, Polanowo oraz Anastazewo. kościół, który znajduje się w niewielkiej odległości od Przybrodzin cieszy się dużą popularnością wśród miło- rynku. Kościół pw. Św. Mikołaja w Powidzu wraz z do- śników żeglarstwa. W przytoczonej miejscowości zna- mem pogrzebowym oraz dawnym domem sióstr za- leźć można pole namiotowe oraz kompleks boisk spor- konnych stanowi zabytkowy zespół kościelny, którego towych (głównie do siatkówki plażowej), które są miej- początki datowane są na XI wiek. W gminie Powidz scem odbywania się wielu imprez sportowych zarówno możemy również znaleźć inne zabytki, takie jak ruiny o randze lokalnej jak i krajowej. Charbin to kolejna uro- wiatraka-koźlaka, który funkcjonował do 1950 r. Dziś kliwa miejscowość położona nad Jeziorem Niedzięgiel, warto zobaczyć ten unikatowy obiekt, który pomimo w której znajduje się zabytkowy zespół pałacowy wpi- braku poszycia dzielnie stawia czoła upływowi czasu. sany do rejestru zabytków. Pałac i otaczający go park z Wiatrak ten stanowił kiedyś element sporej grupy wia- końca XIX wieku są niewątpliwie ciekawą atrakcją tu- trakowej znajdującej się po zachodniej stronie Powi- rystyczną, która przyciąga różne grupy wiekowe tury- dza. W pobliżu Powidza warto obejrzeć ponadto pałac stów z całego regionu. Kolejną atrakcyjną miejscowo- w Charbinie, dworek w Rzymachowie oraz urokliwie ścią jest wieś Polanowo, nieopodal której znajduje się położony śród lasów współczesny zamek, wzorowany stanowisko archeologiczne z czasów kultury łużyckiej. na średniowiecznych warownych konstrukcjach. In- Znalezione tam eksponaty można obejrzeć w Izbie nymi ciekawymi obiektami są: wiatrak-koźlak w Ostro- Muzealnej w powidzkim Domu Kultury. W miejscowo- wie i dawny młyn wodny zlokalizowany na Noteci Za- ści znajduje się również budynek pałacu. Warto wyróż- chodniej w miejscowości Piłka, w Wylatkowie poło- nić walory turystyczne wsi Ostrowo, która dzięki ma- żony wśród lasów. lowniczemu położeniu w obrębie półwyspu, rozdziela- Znaczy obszar gminy znajduje się w granicach Po- jącego Jezioro Powidzkie i Powidzkie Małe, przyciąga widzkiego Parku Krajobrazowego. Jest to teren o du- dużą grupę turystów. W miejscowości tej znajduje się żym potencjale turystycznym. Został utworzony 16 hotel oraz dawny wiatrak, który obecnie został przebu- grudnia 1998 r. Park ma powierzchnię 25 000 ha i poło- dowany na obiekt letniskowy. Wieś jest również koń- żony jest na terenie siedmiu gmin (Kleczew, Orchowo, cowym przystankiem Gnieźnieńskiej Kolejki Wąskoto- Ostrowite, Powidz, Słupca, Wilczyn i Witkowo). Cechą rowej. Wylatkowo to kolejna z urokliwych wsi jakie opisywanego parku są jeziora polodowcowe (17 jezior), możemy znaleźć na terenie gminy. Osada ta charakte- które charakteryzują się tym, iż są długie, wąskie i głę- ryzuje się rozproszoną zabudową oraz szeroką linią bokie. W skład parku wchodzą również dwa największe brzegową. Miejsce, w którym przebiegała granica mię- i stosunkowo najczystsze jeziora Wielkopolski: Jezioro dzy Prusami a Rosją to wieś Anastazewo. Obecnie w Powidzkie oraz Jezioro Niedzięgiel (nazywane również tej miejscowości można obejrzeć zrekonstruowany Skorzęcińskim). Powidzki Park Krajobrazowy stanowi budynek straży granicznej. obszar chroniony, ponieważ posiada walory krajobra- Znaczącym atutem wpływającym na atrakcyjność zowe oraz wartości przyrodnicze, historyczne i kultu- gminy jest duża liczba organizowanych imprez kultu- rowe. ralnych jak i festiwali muzycznych, koncertów plenero- Jednym z ciekawszych walorów gminy Powidz jest wych czy zjazdów fanów motoryzacji. Popularnym wy- unikatowa w skali kraju linia kolejki wąskotorowej, darzeniem, ściągającym wielu gości, miłośników mu- zyki oraz dobrej zabawy są Dni Powidza. Impreza ta

Strona 26

Strategia rozwoju gminy Powidz na lata 2017-2027

stała się symbolem i wizytówką gminy oraz wydarze- okazja do zapoznania się z funkcjonowaniem jednostki niem, na które mieszkańcy i turyści czekają cały rok. i sprzętem przez nią użytkowanym. Tworzą ją nie tylko koncerty muzyczne, ale także bo- Liczba miejsc noclegowych, dostępnych m.in. gaty wachlarz dodatkowych atrakcji. Dni Powidza od- w hotelach, pensjonatach, ośrodkach wypoczynko- bywają się tradycyjnie w drugi weekend lipca. wych, gospodarstwach agroturystycznych w gminie Kolejną imprezą ważną dla regionu jest Powidz Powidz wykazuje tendencję wzrostową (ryc. 2.6.1.). Jam Festiwal. Wydarzenie to jest największym tego Od 2012 do 2013 roku nastąpił spadek miejsc noclego- typu festiwalem muzycznym w zachodniej części Pol- wych w gminie z 1200 do 1150 miejsc. Jednakże od ski. Podczas tego przedsięwzięcia działa nie tylko 2013 do 2015 roku liczba ta stale wzrastała i w 2015 5 scen, na których można usłyszeć muzykę różnego ro- roku osiągnęła wartość około 1400 miejsc. dzaju, ale można także uczestniczyć w atrakcjach spor- Porównując liczbę udzielonych noclegów na po- towych takich jak np. zumba na plaży. W czasie festi- lach biwakowych w gminie Powidz od 2005 do 2013 walu Powidz zostaje podzielony na obszary tema- roku można zauważyć ich wyraźne wahania (ryc. tyczne takie jak: strefa chillout, blok kabaretów, pokaz 2.6.2.). Okresami szczególnie intensywnego wykorzy- motocykli czy aktywne poranki. stania tego rodzaju infrastruktury były lata 2005-2006 Na terenie gminy odbywa się również trzydniowy i 2009-2010 (1300-1700 noclegów). Z kolei w latach zlot miłośników Volkswagenów Garbusów i Trans- 2007-2008 oraz 2011-2013 liczba udzielonych nocle- porterów. Impreza ma charakter otwarty i przyciąga gów biwakowych spadała do ok. 300-400. fanów motoryzacji z całej Polski, którzy mogą obejrzeć Rycina 2.6.2. Liczba udzielonych noclegów na polach biwako- ponad 150 zabytkowych samochodów. wych w gminie Powidz Rycina 2.6.1. Liczba miejsc noclegowych w gminie Powidz w la- 1 800 tach 2012-2015 1 600 1 450 1 400 1 400 1 200 1 350 1 000 1 300 800 1 250 600 1 200 400 1 150 200 1 100 0 1 050

1 000 źródło: opracowanie własne na postawie danych GUS. 2012 2013 2014 2015

źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. Porównując gminę Powidz z gminami Osiek, Kona- rzyny, Bytnica oraz Ostrowite pod względem zmiany Znaczny wpływ na rozwój gminy Powidz ma lokali- liczby obiektów noclegowych w latach 2012-2015 zacja 33 Bazy Lotnictwa Transportowego. Jednostka można zauważyć, że zmiany te w opisywanej gminie są ta organizuje Dzień Otwartych Koszar, na którym mo- dynamiczniejsze niż w gminach porównawczych (ryc. żemy obejrzeć pokazy lotnicze oraz zapoznać się ze 2.6.3.). W gminie Powidz od 2012 do 2013 roku wystę- sprzętem wojskowym. Wojska Amerykańskie stacjo- powała tendencja spadkowa. Od 2013 do 2014 roku nujące w Powidzu w trakcie trwania tej imprezy orga- wzrostowa. Z kolei w latach 2014-2015 liczba ta była nizują przejazd kolumny pojazdów militarnych. Jest to stała i wynosiła 11 obiektów noclegowych. W gminach

Strona 27

Strategia rozwoju gminy Powidz na lata 2017-2027

porównawczych w latach 2012-2013 pojawia się nato- rozwoju gminy i powinna być ona nastawiona głów- miast sytuacja odwrotna, czyli wystąpiła tendencja nie na turystów kilkudniowych oraz letników. Przy- wzrostowa, a w latach 2013-2014 spadkowa. W latach noszą oni więcej korzyści finansowych oraz dbają 2014-2015 w grupie gmin porównawczych liczba o przestrzeń i porządek. Mniejszą wagę według nich obiektów noclegowych ustabilizowała się na bardzo powinno się przykładać do przyciągania turystów jed- niskim poziomie. nodniowych, gdyż powodują oni więcej szkód m.in. Rycina 2.6.3. Zmiany liczby obiektów noclegowych w porówny- degradują środowisko naturalne. Dodatkowo w opinii wanych gminach w latach 2012-2015 urzędników i jednostek organizacyjnych oraz przedsię- biorców powinno dążyć się do stworzenia atrakcyjnej 12 całorocznej oferty turystycznej. Rycina 2.6.4. Zmiany liczby miejsc noclegowych w porównywa- 10 nych gminach w latach 2012-2015

8 1 600

1 400 6 1 200 4 1 000

2 800

600 0 2012 2013 2014 2015 400

gmina Powidz gminy porównawcze 200

źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. 0 2012 2013 2014 2015 Kolejną przeanalizowaną kwestią były zmiany liczby miejsc noclegowych na przełomie lat 2012-2015 gmina Powidz gminy porównawcze

(ryc. 2.6.4.). W gminach porównawczych utrzymuje się źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. na stałym poziomie. W 2015 roku w tych gminach ist- niało około 100 miejsc noclegowych. Z kolei w gminie Również w kwestii rozwoju baz wojskowych Powidz około 1500. wszystkie grupy były zgodne w zakresie ich potencjału Baza noclegowa w gminie Powidz ma charakter gospodarczego (w tym szczególnie turystycznego). okresowy tzn. dostępna jest głównie w okresie let- Rozwój baz może przyczynić się głównie do powsta- nim. Taki charakter ma aż 68 % wszystkich dostęp- wania nowych punktów gastronomicznych, usługo- nych miejsc noclegowych. Gmina Powidz jest miej- wych i innych, nastawionych na obsługę jednostki scem, do którego większość turystów przybywa wła- wojskowej. Z drugiej strony większość badanych grup śnie w okresie letnim i są to głównie turyści jedno- obawia się przejęcia bazy przez wojska amerykańskie, dniowi oraz kilkudniowi. Bazę całoroczną stanowi co wiązałoby się z przeniesieniem żołnierzy polskich około 325 miejsc noclegowych. Podobna sytuacja wy- i ich rodzin. Dodatkowo przedsiębiorcy uważają, że stępuje w odniesieniu do obiektów gastronomicz- mogłoby to skutkować zmniejszeniem się przychodów nych. Obiekty sezonowe stanowią 80% wszystkich lokalnych przedsiębiorstw i być zagrożeniem dla lokal- obiektów gastronomicznych, a całoroczne zaledwie nego biznesu. Radni i sołtysi wraz z przedsiębiorcami 20 %. w pierwszej kolejności stwierdzili, iż w przypadku kon- Zdaniem wszystkich badanych grup społecz- fliktu zbrojnego gmina stanie się głównym celem nych, turystyka powinna być głównym kierunkiem ataku. Podkreślali oni ponadto, że baza wojskowa ge- neruje wysokie wpływy do budżetu gminy oraz może

Strona 28

Strategia rozwoju gminy Powidz na lata 2017-2027

stanowić atrakcję turystyczną. Zdaniem przedstawi- sób przeciętny przyczynia się do rozwoju gminy. Nie- cieli organizacji publicznych i niepublicznych oraz które osoby wcale nie mają zdania na ten temat (17%). urzędników i jednostek organizacyjnych gminy lokali- Dla 11% respondentów amerykańska baza wojskowa zacja oraz rozwój bazy wojskowej, stanowi okazję dla raczej nie stanowi potencjału rozwojowego gminy. promocji gminy i zachęca do przyjazdu wielu okolicz- Rycina 2.6.5 Stosunek mieszkańców do wybranych grup spo- nych mieszkańców. Poza tym twierdzą oni, że gmina łecznych przebywających na terenie gminy Powidz powinna ściślej współpracować z wojskiem. W ich opinii stacjonowanie wojsk amerykańskich może prowa- dzić do ożywienia gminy, wymiany kulturowej oraz w żołnierze amerykańscy większym stopniu mobilizować do nauki języka ob- cego. żołnierze polscy Na pytanie dotyczące niepełnego wykorzystania zasobów dla rozwoju gminy wszystkie grupy respon- letnicy dentów wskazały na niedostatecznie wykorzystany potencjał turystyczny jeziora, w szczególności na brak odpowiedniej infrastruktury dla rozwoju sportów turyści kilkudniowi wodnych. Zwracali również uwagę na konieczność rozbudowy infrastruktury rowerowej. Często wspo- turyści jednodniowi minali także o niedostatecznym zagospodarowaniu brzegów jezior. Dla przedsiębiorców istotnym elemen- 0 0,2 0,4 0,6 0,8 tem jest promocja lasów zlokalizowanych na obszarze nie mam zdania bardzo pozytywny raczej pozytywny gminy Powidz. Przedstawiciele organizacji publicznych i niepublicznych wraz z urzędnikami zwrócili obojętny raczej negatywny bardzo negatywny uwagę również na niedostatecznie wyeksponowany źródło: opracowanie własne na podstawie wywiadu kwestionariu- walor historyczny, w tym m.in. dawną kolejkę wąsko- szowego. torową, hutę szkła czy zatopiony gród. Zdaniem sa- mych urzędników i przedstawicieli jednostek organiza- Ważnym zagadnieniem dla rozwoju turystyki cyjnych w gminie brakuje cyklicznych festiwali i sze- w gminie Powidz jest także stosunek do grup społecz- roko pojętej rozrywki. Wskazali na duży potencjał tu- nych przebywających na terenie gminy (ryc. 2.6.5). rystyczny bazy wojskowej w zakresie organizowania Znaczna liczba osób posiada bardzo negatywny sto- dni otwartych i pokazów lotniczych. sunek do turystów jednodniowych przyjeżdżających Analizując odpowiedzi mieszkańców gminy Powidz nad jezioro. Dzieje się tak, dlatego, że turyści jedno- na pytania dotyczące wykorzystania polskiej bazy dniowi nie generują wystarczających dochodów dla wojskowej w kreowaniu rozwoju lokalnego, można gminy. Ponadto zostawiają wiele odpadów i zanie- zauważyć, że 50% z nich ocenia ją raczej dobrze. Dla czyszczają jezioro. W sposób obojętny o turystach jed- 19% ankietowanych baza wojskowa przeciętnie kreuje nodniowych i żołnierzach polskiej jednostki wojskowej rozwój analizowanego obszaru. Zdarzały się również opowiedziało się około 3% ankietowanych. Niewiele nieliczne osoby, które oceniły ją w sposób bardziej kry- więcej badanych osób twierdzi to samo o żołnierzach tyczny (6%). przebywających w amerykańskiej jednostce wojsko- Inaczej prezentują się wyniki wykorzystania ame- wej. Około 2 % jest również obojętna w stosunku do rykańskiej bazy wojskowej w kształtowaniu rozwoju turystów kilkudniowych oraz letników. Największa gminy. Tak jak w przypadku polskiej bazy wojskowej liczba badanych respondentów wyraża swój stosunek, największa liczba respondentów oceniła raczej dobrze raczej jako pozytywny, zwłaszcza w odniesieniu do tu- jej możliwości wykorzystania (38%). W dalszej kolejno- rystów kilkudniowych (około 6 %), w dalszej kolejności ści 22% badanych mieszkańców uważa, że baza w spo- letników (5%), a następnie żołnierzy polskiej oraz ame- rykańskiej bazy wojskowej i turystów jednodniowych (4%). Odpowiedzi bardzo pozytywnej udzieliło około

Strona 29

Strategia rozwoju gminy Powidz na lata 2017-2027

2% ankietowanych. Zwłaszcza bardzo przychylnie 2.7 Gospodarka komunalna i infrastruktura ocenia się letników. techniczna Podczas badań terenowych podjęto także próbę zbadania opinii na temat gminy Powidz, artykułowa- Gospodarka komunalna polega na wykonywaniu zanej przez amerykańskich żołnierzy stacjonujących na dań własnych gminy, szczególnie o charakterze uży- terenie gminy. W tym celu przeprowadzono kilkana- teczności publicznej, których celem jest zaspokajanie ście wywiadów pogłębionych z przedstawicielami potrzeb mieszkańców oraz tworzenie możliwie najlep- armii amerykańskiej. szych warunków życia (Ustawa z 20 grudnia 1996 r. Uczestnicy wywiadów pochodzą z różnych stanów o gospodarce komunalnej). W związku ze zmianami USA, a ich przedział wiekowy wacha się od 21 do 30 lat. polskiej gospodarki zmienił się sposób gospodarowa- Większość z nich przed przyjazdem do Polski nie wi- nia mieniem komunalnym. Zgodnie z art. 7 Ustawy działa o naszym kraju nic, były osoby, które nie kryły z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie gminnym do za- się też brakiem wiedzy na temat położenia geopoli- dań gminy należą sprawy z zakresu wodociągów i zao- tycznego naszego państwa. Wszyscy żołnierze spo- patrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania dziewali się zimniejszego klimatu, ponieważ często ko- ścieków komunalnych, utrzymania czystości i po- jarzyli nasz region z Rosją. Po przyjeździe do Powidza, rządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i uniesz- każdy z badanych był pozytywnie zaskoczony zasta- kodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia nym miejscem, zwłaszcza pięknem krajobrazu oraz w energię elektryczną i cieplną oraz gaz. spokojem panującym w gminie. W rozmowach pod- Jednym z ważniejszych elementów tworzących lo- kreślali oni, że cenią sobie w Powidzu przede wszyst- kalne warunki życia jest gospodarka wodno-ściekowa. kim otwartą społeczność, która (jak wynika z przepro- Za zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odpro- wadzonych wywiadów) jest bardzo przyjazna i pozy- wadzenia ścieków w gminie Powidz odpowiada Urząd tywnie do nich nastawiona. Ciekawym stwierdzeniem, Gminy Powidz. Władze samorządowe realizując zada- które pojawiło się podczas dwóch wywiadów było to, nia z przedmiotowego zakresu zmierzają do poprawy iż Polacy są bardziej towarzyskim narodem niż Amery- stanu środowiska naturalnego i utrzymania go na wy- kanie. Zdecydowana większość stwierdziła, że nie sokim poziomie. zmieniłaby w Powidzu nic, jednak brakuje im tutaj Rycina 2.7.1 Zmiana długości sieci wodociągowej [km] w gminie bardziej zróżnicowanej oferty gastronomicznej i do- Powidz w latach 2006-2015 stępu do produktów „zza oceanu”. Średni czas sta- cjonowania żołnierzy na misji w Polsce wynosi ok. 8 80 miesięcy, co powoduje, że każdy z badanych tęsknił za rodziną i domem. 70 Podczas przeprowadzania rozmów z Amerykanami 60 zauważono, że grupa ta w dużym stopniu utożsamia się z polską kulturą, a większość z nich uwielbia nasze 50 tradycyjne potrawy. W czasie wolnym znaczna część stacjonujących na terenie gminy żołnierzy zwiedza 40 nasz kraj, zwłaszcza duże miasta takie jak: Warszawa, 30 Poznań, Gdańsk i Gniezno. Cała badana grupa wyraziła chęć ponownego odwiedzenia naszego kraju po po- 20 wrocie do swojej ojczyzny. Pojawiły się nawet głosy, które mówiły o chęci zamieszkania w Polsce ze swoją 10 rodziną po przejściu na emeryturę. 0 2006 2008 2010 2012 2014

źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.

Strona 30

Strategia rozwoju gminy Powidz na lata 2017-2027

Sieć wodociągowa w gminie Powidz rozwinięta brutto, a opłata za 1m3 zimnej wody 5,38 zł brutto. Naj- jest w wystarczającym stopniu. W 2006 roku długość ważniejsze i najbardziej kosztowne inwestycje w infra- czynnej sieci rozdzielczej wynosiła ok. 50 km, a w 2015 strukturę wodociągową zostały już w gminie zrealizo- roku ok. 70 km (ryc.2.7.1). W przeciągu 10 lat gęstość wane, a ich zdolność eksploatacyjna pokrywa w znacz- sieci wodociągowej zwiększyła się o około 50%. nym stopniu potrzeby mieszkańców. W ostatnich la- Liczba korzystających z instalacji wodociągowej tach dokonano optymalizacji układów technologicz- stanowi ok. 94% ogółu ludności i od roku 2006 roku nych stacji uzdatniania wody w Powidzu i Anastaze- wzrosła o ok. 350 osób (tab. 2.7.1). Jest to wynik zado- wie. Ponadto powstały sieci wodociągowe wraz z przy- walający, odpowiadający wartościom obserwowanym łączami w miejscowościach Powidz Osiedle, Ługi, na poziomie powiatu (ok. 96%). W zestawieniu z grupą Charbin, Polanowo, Smolniki Powidzkie, Wylatkowo gmin porównawczych udział ludności korzystającej i Ostrowo. z sieci wodociągowej w ogólnej liczbie mieszkańców Gmina Powidz dysponuje systemem kanalizacji charakteryzuje się podobnymi wartościami. zbiorczej zbierającej ścieki z obszarów gminy do Tabela 2.7.1 Sieć wodociągowa w gminie Powidz oraz jednost- oczyszczalni, która znajduje się w miejscowości kach porównawczych w 2015 r. Ługi. Jest to oczyszczalnia typu ,,Lemna”. W ciągu ostatnich lat zrealizowane zostały inwestycje zwią- gmina % mieszk. korzystających długość czynnej sieci z sieci wodociągowej rozdzielczej w km zane z rozbudową sieci kanalizacyjnej. Dalsza rozbudowa sieci kanalizacyjnej powinna objąć wsie w sołec- Ostrowice 100 49 twach: Wylatkowo, Powidz Osiedle oraz Anastazewo. Wapno 97 55 W latach 2006-2015 (ryc. 2.7.2) powstało ok. 27 km Bytnica 96 33 sieci kanalizacyjnej, co skutkowało zwiększeniem Wymiarki 95 21 liczby mieszkańców korzystających z sieci o blisko 750 Konarzyny 95 58 osoby. Dominowo 94 79 Rycina 2.7.2 Zmiana długości sieci kanalizacyjnej w gminie Po- widz w latach 2006-2015 Powidz 94 72

Czajków 91 74 60 Osiek 31 17 źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. 50

W 2015 roku pobór wody ze stacji wodociągowych wynosił około 600 m3/dobę, a jej sprzedaż gospodar- 40 stwom domowym kształtowała się na poziomie 300m3/dobę. Na podstawie uchwały Nr XXII/134/16 30 Rady Gminy Powidz z dnia 19 maja 2016 roku, w sprawie zatwierdzenia taryf dla zbiorowego zaopatrzenia 20 w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków oraz uchwały Nr XXII/135/16 Rady Gminy Powidz z dnia 19 10 maja 2016 roku w sprawie dopłat do taryf dla zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzenia 0 ścieków ustalono stawki opłat za wodę i ścieki. Cena za 2006 2008 2010 2012 2014 3 1m zimnej wody dla gospodarstw domowych wynosi 2,53 zł brutto, a za odprowadzanie 1m3 ścieków 4,37 zł źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. brutto. Z kolei dla odbiorców w domkach letniskowych stawka za odprowadzenie 1 m3 ścieków wynosi 7,20 zł Obecnie długość czynnej sieci kanalizacyjnej w gminie Powidz osiąga 49,1 km i charakteryzuje się

Strona 31

Strategia rozwoju gminy Powidz na lata 2017-2027

zdecydowanie wyższą wartością w porównaniu z gmi- jego zadań należy odbiór, transport oraz zagospodaro- nami referencyjnymi (tab.2.7.2). Skutkuje to również wanie odpadów komunalnych, zarówno z nierucho- znacząco wyższym udziałem osób korzystających mości zamieszkałych, jak i niezamieszkałych. W miej- z sieci kanalizacyjnej, wynoszącym prawie 88%. Po- scowości Ługi zlokalizowany jest Punkt Selektywnej równując stawki opłat za wodę i ścieki w gminie Po- Zbiórki Odpadów Komunalnych (PSZOK), który w ra- widz z grupą gmin porównawczych można zauważyć, mach opłaty za wywóz nieczystości nieodpłatnie przyj- że są one stosunkowo niskie (tab.2.7.3). muje różnego rodzaju frakcje odpadów komunalnych Tabela 2.7.2 Sieć kanalizacyjna w gminie Powidz i jednostkach z terenu gminy Powidz. porównawczych w 2015 r. Odbiór odpadów dla terenów zamieszkałych realizowany jest raz w miesiącu. Wyjątkiem są osoby pro- % mieszk. korzystają- długość czynnej sieci gmina wadzące działalność gospodarczą, dla których wywóz cych z sieci kanalizacyjnej w km odpadów odbywa się z częstotliwością dwóch razy Powidz 88 49 w miesiącu. Wiąże się to z koniecznością poniesienia Konarzyny 80 48 dodatkowych kosztów. Na terenie nieruchomości za- mieszkałych dla odpadów segregowanych opłata wy- Ostrowice 76 30 nosi 9 zł na 1 osobę w rodzinie, a dla niesegregowanych Wapno 66 29 17 zł na 1 osobę w rodzinie. W odniesieniu do terenów Dominowo 64 9 niezamieszkałych, na których znajdują się domki letni- Bytnica 46 28 skowe lub innych nieruchomości wykorzystywanych Osiek 26 12 na cele rekreacyjno-wypoczynkowe, stosuje się opłaty ryczałtowe, które w przypadku odpadów zbieranych Wymiarki 6 2 w sposób selektywny wynoszą 240 zł, a w przypadku Czajków b.d. b.d. odpadów zbieranych w sposób nieselektywny 360 zł. źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. Niezależnie od liczby osób przebywających w tych nie- ruchomościach zachowywana jest ta sama stawka Tabela 2.7.3 Stawki opłat za wodę z ścieki w gminach porównaw- opłaty ryczałtowej. czych w 2016 r. Gmina Powidz posiada dobrze rozwiniętą sieć in- stawki opłat [zł] frastruktury drogowej. Najmniejszą długością 4km gmina woda [m3] ścieki [m3] razem charakteryzują się drogi wojewódzkie, ograniczające Konarzyny 2,48 5,40 7,88 się do krótkiego odcinka drogi nr 262 (Kwieciszewo- Wymiarki 3,97 6,57 10,54 Gębice-Orchowo-Smolniki Powidzkie-Anastazewo), która przebiega w północno-wschodniej części gminy. Osiek 2,84 5,45 8,29 Bardzo duży udział ciągów komunikacyjnych stanowią Czajków 2,48 3,78 6,26 na terenie gminy Powidz drogi powiatowe, których Ostrowice 4,49 9,41 13,9 długość wynosi 28 km. Sieć drogową uzupełniają drogi Bytnica 4,48 7,75 12,23 gminne o długości około 50 km, a także drogi prywatne i gruntowe. Dominowo 3,44 6,75 10,19 Droga wojewódzka jest w dobrym stanie technicz- Powidz 2,53 4,37 6,90 nym. Najpilniejszej modernizacji wymagają drogi Wapno b.d. b.d. b.d. powiatowe relacji: Strzałkowo-Smolniki Powidzkie, źródło: opracowanie własne na podstawie uchwał rad gminy. Witkowo-Powidz oraz Wylatkowo-Przybrodzin. Ich stan jest zły lub bardzo zły. Wyjątek stanowi odcinek Na terenie gminy Powidz sprawami związanymi drogi powiatowej relacji Powidz-Powidz Wybudowa- z gospodarką odpadami zajmuje się Zakład Gospo- nie cechujący się stosunkowo dobrym stanem tech- darki Komunalnej i Mieszkaniowej w Kleczewie. Do nicznym. Drogi gminne charakteryzują się średnim

Strona 32

Strategia rozwoju gminy Powidz na lata 2017-2027

stanem technicznym nawierzchni i wymagają niezbęd- oceniana jest infrastruktura drogowa (średnia ocen: nego remontu, głównie w okolicy rynku w Powidzu 2,39). Negatywne opinie wiążą się ze złym stanem na- (ryc. 2.7.3). wierzchni dróg, wąskimi ulicami, brakiem chodników, Rycina 2.7.3 Stan infrastruktury drogowej gminy Powidz w 2017 zwłaszcza na drodze relacji Przybrodzin-Wylatkowo. roku Z kolei z dość pozytywnymi opiniami spotkała się ocena czystości przestrzeni publicznych, gospodarki wodno-ściekowej oraz gospodarki odpadami. Jednym z największych deficytów w zakresie infrastruktury technicznej jest także brak ścieżek rowerowych (2,52). Respondenci podkreślali konieczność realizacji takich inwestycji. Ich zadaniem budowa ścieżek rowerowych wpłynęłaby korzystnie na rozwój zarówno sieci infrastruktury komunikacyjnej, jak również na popula- ryzację aktywnego sposobu spędzania czasu wolnego oraz rozwój turystyki. Rycina 2.7.4. Ocena składowych gospodarki komunalnej przez mieszkańców

4 średnia źródło: opracowanie własne. ocen 3 W sierpniu 2015 roku swoją działalność zakończyła Gnieźnieńska Kolej Wąskotorowa. Jej trasa przebie- gała z miejscowości Gniezno do wsi Ostrowo, czę- 2 ściowo wzdłuż Jeziora Powidzkiego, co czyniło ją atrakcyjną turystycznie. Ze względu na długi czas prze- 1 jazdu, niewielką prędkość i wyeksploatowaną infra- strukturę kolejową przestała ona funkcjonować. Wy- 0 niki badań kwestionariuszowych przeprowadzonych wśród mieszkańców gminy wskazują, że kolejka wą- skotorowa stanowiła potencjał dla rozwoju turystyki, a mieszkańcy uważają ją za element charaktery- styczny dla tego obszaru. Przywrócenie ruchu na linii kolejki wąskotorowej stanowi poważne wyzwanie, którego koszt szacuje się na kilka lub kilkanaście milio- źródło: opracowanie własne na podstawie badań kwestionariuszo- nów złotych. Dodatkową przeszkodą w przywróceniu wych. ruchu na linii wąskotorowej są nieuregulowane kwe- stie własnościowe. 2.8 Gospodarka przestrzenna Mieszkańcy gminy Powidz w przeprowadzonym Dla gmin o bogatych walorach środowiska przyrodni- badaniu kwestionariuszowym oceniali funkcjonowa- czego i krajobrazu szczególnie ważne jest prowadze- nie: gospodarki wodno-ściekowej, gospodarki odpa- nie odpowiedzialnej polityki przestrzennej. Jej celem dami, czystość przestrzeni publicznych, ścieżek rowe- jest racjonalne zagospodarowanie obszaru poprzez rowych oraz dróg i ulic (ryc.2.7.4). Średnia ocena go- właściwie użytkowanie przestrzeni, zapewniające spodarki komunalnej i infrastruktury technicznej przez utrzymanie ładu przestrzennego, które nie prowadzi respondentów wynosi ok. 3,2. Jest to wynik powyżej do degradacji środowiska przyrodniczego. W gminie wartości przeciętnej (3,0). Zdecydowanie najgorzej Powidz zasady prowadzenia gospodarki przestrzennej

Strona 33

Strategia rozwoju gminy Powidz na lata 2017-2027

zostały określone przede wszystkim w: Planie zagospo- przestrzennego gminy. W październiku tego samego darowania przestrzennego województwa wielkopol- roku uchwalono następną zmianę tego dokumentu, a skiego z dnia 26 kwietnia 2010 r. (uchwała nr jego zapisy objęły zmiany w zakresie wcześniej ustalo- XLVI/690/10 Sejmiku Województwa Wielkopolskiego), nych kierunków zagospodarowania przestrzennego. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania Polityka przestrzenna wynikająca ze studium określa przestrzennego gminy Powidz z dnia 8 kwietnia 1998 r. następujące kierunki rozwoju: (uchwała nr XXVI/234/98, zmieniony uchwałami:  istniejące obiekty i urządzenia sportowe na- XLI/268/06 z dnia 21 września 2006 r., XXVIII/170/13 z leży utrzymać, sukcesywnie modernizować dnia 31 stycznia 2013 r. oraz XXXV/211/13 z dnia 4 paź- i rozbudować oraz likwidować towarzyszące dziernika 2013 r.), miejscowych planach zagospodaro- im bariery architektoniczne; wania przestrzennego oraz decyzjach administracyj-  należy dążyć do uporządkowania i zakompo- nych. nowania terenu zielenią wraz z elementami Plan zagospodarowania przestrzennego woje- małej architektury, powierzchniami utwardzo- wództwa wielkopolskiego podkreśla bogaty walor nymi oraz oświetleniem, w oparciu o cało- przyrodniczy, jak i rekreacyjny Jeziora Powidzkiego, ściowy projekt; które jest największym akwenem w województwie  teren usług sportu i rekreacji służyć będzie wielkopolskim. Dokument ten określa następujące przede wszystkim okolicznym mieszkańcom, kierunki rozwoju dla gminy Powidz: a sposób zagospodarowania należy dostoso-  gazyfikację gminy, poprzez budowę stacji wy- wać do indywidualnych, lokalnych potrzeb; sokiego ciśnienia w rejonie Trzemeszna;  dopuszcza się łączenie funkcji sportowo-rekre-  modernizację lotniska Powidz jako infrastruk- acyjnej z innymi usługami, z wyłączeniem turę dla wzmacniania sił NATO. funkcji negatywnie oddziaływujących na śro- Kierunki rozwoju przestrzennego gminy zapisane są w dowisko; Studium uwarunkowań i kierunków zagospodaro-  eksploatacja kruszywa naturalnego w zakresie wania przestrzennego gminy Powidz, które zostało określonym w koncesjach na wydobycie; przyjęte w kwietniu 1998 r. Uchwalona we wrześniu  tereny eksploatacji należy zagospodarować 2006 r. zmiana studium dotyczyła ustalenia kierunków zielenią, tak aby zminimalizować uciążliwości zagospodarowania dla siedmiu obszarów, w skład któ- pochodzące z tego terenu, poprawić walory rych wchodziły m.in.: krajobrazowe oraz podkreślić strukturę prze-  obszar 1 (obręb Powidz): tereny rozwoju rekre- strzenną i podziały funkcjonalne; acji,  należy zachować odpowiednie szerokości pa-  obszar 2 (obręb Przybrodzin): tereny rozwoju sów ochrony od terenów znajdujących się poza rekreacji, obszarem zmiany studium;  obszar 3 (obręb Ostrowo): tereny rozwoju re-  należy zachować odpowiednią odległość wy- kreacji, robiska od pasa drogowego w celu utrzymania  obszar 4 (obręb Smolniki): tereny rozwoju re- stabilności korpusu drogowego; kreacji,  maksymalne nachylenie skarp wykopów po-  obszar 5 (obręb Powidz): tereny rozwoju akty- winno zapewniać stateczność i ograniczenie wizacji gospodarczej, procesów erozyjnych;  obszar 6 (obręb Powidz): tereny rozwoju akty-  po zakończeniu eksploatacji teren należy zre- wizacji gospodarczej, kultywować.  obszar 7 (obręb Powidz): tereny rozwoju akty- Pod koniec maja 2017 r. ogłoszono przystąpienie do wizacji gospodarczej oraz tereny obiektów ob- sporządzenia zmiany studium uwarunkowań i kierun- sługi komunikacji samochodowej. ków zagospodarowania przestrzennego gminy Powidz Kolejną zmianę studium przyjęto w styczniu 2013r., (uchwała nr XXVII/170/16 z dnia 24 listopada 2016 r.). która rozszerzyła zakres kierunków zagospodarowania

Strona 34

Strategia rozwoju gminy Powidz na lata 2017-2027

Jednym z instrumentów polityki przestrzennej Niewielki udział powierzchni pokrytej miejscowymi gminy jest plan miejscowy. Jego celem jest ustalenie planami zagospodarowania przestrzennego prowadzi przeznaczenia obszaru, a także określenie sposobów do stosunkowo dużej liczby wydawanych decyzji ad- jego zagospodarowania i zabudowy. ministracyjnych, dotyczących warunków zabudowy W gminie Powidz obowiązuje w sumie 37 planów oraz lokalizacji inwestycji celu publicznego. miejscowych (tab. 2.8.1). Obejmują one 116 ha, co sta- Rozkład przestrzenny uchwalonych i opracowywa- nowi niemal 1,5% powierzchni gminy. Dla porównania nych planów miejscowych wykazuje pewne prawidło- średnia liczba obowiązujących planów dla gmin grupy wości (ryc. 2.8.1). Największa koncentracja planów referencyjnej, porządkujących zagospodarowanie miejscowych występuje na terenach wzdłuż linii brze- przestrzenne wynosi pięć planów i obejmują średnio gowej jezior, co może być związane z dużą presją ze 1,66% powierzchni gminy (około 176 ha). Można zau- strony właścicieli zmierzającą do ich zagospodarowa- ważyć, że te akty prawa miejscowego w gminie Powidz nia i ochrony przed kolejnymi inwestycjami. Tereny są uchwalane dla obszarów o stosunkowo niewielkiej objęte planami najczęściej przeznaczone są pod zabu- powierzchni (średnio na jeden plan miejscowy przy- dowę letniskową. pada 3 ha, podczas gdy w gminach porównawczych Rycina 2.8.1. Przestrzenny rozkład miejscowych planów zago- ponad 35 ha). Wiążę się to z tym, że zakres prze- spodarowania przestrzennego gminy Powidz (stan na czerwiec strzenny uchwalonych planów w gminie Powidz często 2017) obejmował pojedyncze działki. Tabela 2.8.1 Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego (mpzp) w gminie Powidz1 Średnia dla gmina grupy po- Powidz równawczej obowiązujące mpzp [szt.] 37 5 powierzchnia objęta mpzp [ha] 116 176 powierzchnia gruntów rolnych, dla których zmieniono w mpzp 116 76 przeznaczenie na cele nierolni- cze [ha] powierzchnia gruntów leśnych, dla których zmieniono w mpzp 0 3 przeznaczenie na cele nieleśne [ha] udział powierzchni mpzp w po- 1,4 1,7 wierzchni gminy ogółem [%] średnia powierzchnia przypada- 3,1 35,2 jąca na jeden mpzp [ha] źródło: opracowanie własne na podstawie danych BIP gminy Po- widz oraz GUS.

W drugiej połowie maja 2017 r. ogłoszono, że przy- stąpiono do sporządzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenu miejscowości Ostrowo. Plan ten znajduje się w opracowaniu i swoją źródło: opracowanie własne na podstawie mapy topograficznej z powierzchnią obejmuje jedną działkę o stosunkowo geoportal.gov.pl oraz danych udostępnionych przez Urząd Gminy Powidz. niewielkiej powierzchni.

1 Do grupy porównawczej zaliczono gminy: Czajków, Dominowo, Kona- rzyny, Osiek oraz Wymiarki; gmina Ostrowice została wyłączona z grupy ze względu na wysokie wartości, zaburzające wyniki;

Strona 35

Strategia rozwoju gminy Powidz na lata 2017-2027

Liczba wydawanych decyzji o ustaleniu inwestycji przestrzenny, o którego ocenę poproszone zostały celu publicznego w gminie Powidz jest znacznie wyż- osoby ankietowane. Blisko połowa ankietowanych sza od średniej liczby decyzji wydawanych w gminach (48%) ocenia ten aspekt jako raczej dobry lub bardzo referencyjnych (tab. 2.8.2). dobry. 31% respondentów uznało, że poziom ładu Podobnie w przypadku decyzji o warunkach zabu- przestrzennego gminy Powidz utrzymuje się na pozio- dowy dla gminy Powidz, ich liczba jest znacząco wyż- mie przeciętnym, a jedynie 9% ankietowanych oceniło sza w stosunku do gmin referencyjnych (tab. 2.8.3). ten aspekt negatywnie. 12% ankietowanych nie udzie- W porównaniu do wartości uśrednionych dla ośmiu liło odpowiedzi na powyższe zagadnienie. Średnia gmin zauważyć można, że wartości te znacznie od sie- ocen ładu przestrzennego dla obszaru gminy Powidz bie odbiegają (nawet ponad czterokrotnie, w przy- wynosi 3,45 (tab. 2.8.4.). Przyglądając się poszczegól- padku roku 2015). Sytuacja ta spowodowana może być nym średnim ocenom ładu przestrzennego dla każ- faktem niskiego pokrycia obszaru gminy miejscowymi dego z sołectw, zauważyć można, że został on oce- planami zagospodarowania przestrzennego. W latach niony najniżej przez mieszkańców sołectwa Ostrowo 2009-2015 w gminie Powidz wydano łącznie 595 decy- (1,71). Najwyższe wartości osiągnęły natomiast sołec- zji o warunkach zabudowy. W analizowanym okresie twa Polanowo i Smolniki Powidzkie, otrzymując odpo- liczba wydawanych decyzji utrzymuje się na podob- wiednio średnią ocenę 4 i 4,5. Należy jednak zwrócić nym poziomie. Znaczny spadek liczby wydawanych uwagę, że ze względu na niską liczbę osób, wśród któ- dokumentów odnotowano w 2011 r., kiedy to wyda- rych przeprowadzono badanie ankietowe na terenie nych zostało jedynie 56 decyzji, co prawdopodobnie obu sołectw, wyniki te mogą być obarczone błędem. jest spowodowane spadkiem zainteresowania inwe- Tabela 2.8.4. Średnia ocena ładu przestrzennego gminy Powidz stowaniem w nieruchomości prywatne (może to być oraz poszczególnych sołectw następstwo kryzysu gospodarczego z 2008 r., w wy- Sołectwo Średnia wartość niku którego rynek nieruchomości odnotował spadek cen oraz liczby transakcji). Polanowo 4,5* Smolniki Powidzkie 4,0* Tabela 2.8.2. Liczba decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego wydanych w gminie Powidz oraz w grupie porów- Anastazewo 3,7 nawczej w latach 2009-2015 Wylatkowo 3,6 Gm. 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Przybrodzin 3,6 Powidz 5 10 4 8 8 9 6 Charbin 3,5 Powidz 3,5 Średnia 2 3 5 3 2 3 3 Inne 3,4 źródło: opracowanie własne na podstawie danych UG Powidz i GUS. Ostrowo 1,7 Gmina Powidz 3,5 Tabela 2.8.3. Liczba decyzji o warunkach zabudowy wydanych w gminie Powidz oraz w grupie porównawczej w latach 2009- *dane mogą być obarczone błędem ze względu na fakt, że w bada- 2015 niu kwestionariuszowym wzięły udział po 2 osoby; źródło: opracowanie własne na podstawie badań kwestionariuszowych. Gmina 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2.9 Sytuacja finansowa Powidz 97 85 56 93 63 88 113 Fundamentem dla stałego i zrównoważonego rozwoju średnia 22 28 29 24 25 26 24 społeczno-gospodarczego gminy jest system finansów Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS publicznych, który pełni rolę kluczowego instrumentu zaspokajającego podstawowe potrzeby mieszkańców. Ważnym aspektem związanym z gospodarką prze- Efektywność funkcjonowania samorządu determino- strzenną analizowanym w niniejszym rozdziale jest ład wana jest przez stabilność sytuacji finansowej, czyli

Strona 36

Strategia rozwoju gminy Powidz na lata 2017-2027

przede wszystkim utrzymywanie równowagi między W przypadku dochodów własnych gminy w relacji dochodami gminy a jej wydatkami. do liczby mieszkańców, podobnie jak przy dochodach W celu diagnozy sytuacji finansowej gminy Powidz budżetowych, dynamika również zorientowana jest na przeprowadzone zostały analizy diagnozujące stan: wzrost. Różnice między badaną jednostką, a grupą re-  dochodów ogółem, ferencyjną są wyższe niż w przypadku zidentyfikowa-  dochodów własnych, nych różnic po stronie dochodowej budżetów. Obie  dochodów z tytułu podatku od nieruchomości, analizy wykazują podobne tendencje rozwojowe –  dochodów z tytułu podatku PIT, gmina Powidz rozwija się dużo szybciej, dynamiczniej  wydatków majątkowych inwestycyjnych, i w przeciągu ostatnich 10 lat uzyskała 86% wzrost.  salda dochodów i wydatków budżetowych, Największy skok dochodów własnych miał miejsce w  udziału zobowiązań (zadłużenie gminy). roku 2010 (97,4% wzrost) i związany było ze znacznymi Dochody całkowite gminy Powidz w 2015 r. łącznie wpływami z jednorazowej wycinki drzew na terenie wyniosły nieco ponad 13,5 mln zł, co w przeliczeniu na gminy Powidz (ryc. 2.9.2). 1 mieszkańca daje kwotę ok. 4,5 tys. zł. Jest to ponad Rycina 2.9.2 Dynamika dochodów własnych na 1 mieszkańca 80% wzrost w porównaniu z rokiem 2006. W przy- gminy Powidz w latach 2006-2015 na tle średniej dla grupy po- padku dynamiki wysokości dochodów budżetowych równawczej w odniesieniu do liczby mieszkańców (ryc. 2.9.1) na 5000 przestrzeni ostatniej dekady (2006-2015) odnotowuje się tendencję wzrostową. Gwałtowny skok nastąpił 4500 w roku 2010 i w latach 2014-2015. W zestawieniu z wy- 4000 nikami średniej dla grupy porównawczej, dochody 3500 w gminie Powidz są wyraźnie wyższe i w odróżnieniu 3000 od nich, w ostatnich latach wzrastają. 2500 Rycina 2.9.1 Dynamika dochodów budżetowych na 1 miesz- 2000 kańca w gminie Powidz w latach 2006-2015 na tle średniej dla 1500 grupy porównawczej 1000 500 7000 0 6000 20062007200820092010 2011 2012 2013 2014 2015 Gmina Powidz Średnia grupy porównawczej 5000

źródło: opracowanie własna na podstawie danych GUS. 4000 Najważniejszym źródłem dochodów budżetowych 3000 gminy Powidz jest podatek od nieruchomości. Do- 2000 chody z tego tytułu w relacji do liczby mieszkańców (ryc. 2.9.3) w latach 2006-2015 wzrosły o blisko 550 zł 1000 (wzrost o 49%). W przypadku grupy porównawczej, średni wzrost w tym samym okresie wyniósł jedynie 0 2006 2007 20082009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 184 zł. Na przestrzeni lat szczególnie widoczna jest różnica w wysokości dochodów z tytułu podatku od Gmina Powidz Średnia grupy porównawczej nieruchomości między gminą Powidz, a gminami po- równawczymi, której wysokość w 2015 roku wyniosła źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. blisko 1280 zł.

Strona 37

Strategia rozwoju gminy Powidz na lata 2017-2027

Rycina 2.9.3 Dynamika dochodów z tytułu podatku od nierucho- latach (2009, 2010, 2012) znaczące spadki dochodów. mości na 1 mieszkańca w gminie Powidz w latach 2006-2015 na Najwyższe wartości zidentyfikowano w roku 2013 – tle średniej dla grupy porównawczej była to kwota 432 zł na 1 mieszkańca, zaś najniższą w 2010 – 286 zł w przeliczeniu na 1 mieszkańca. 1800 Wydatki majątkowe inwestycyjne ponoszone przez 1600 gminę są znacznie wyższe niż średnia kwota wydat- 1400 ków gmin z grupy porównawczej (ryc. 2.9.5). Zauwa- 1200 żyć można zdecydowany wzrost realizowanych inwe- 1000 stycji po roku 2008. W okresie 2006-2015 w gminie Po- widz wydatki te wzrosły pięciokrotnie, z 304 zł 800 w 2006 r. do 1523 zł w roku 2015 (w przeliczeniu na jed- 600 nego mieszkańca). Największe inwestycje realizowane 400 były w latach 2009, 2011, 2013 i 2015. 200 Rycina 2.9.5 Dynamika wydatków majątkowych inwestycyj- 0 nych na 1 mieszkańca w gminie Powidz w latach 2006-2015 na tle średniej dla grupy porównawczej

Gmina Powidz Średnia grupy porównawczej 2000 1800 źródło: 0pracowanie własna na podstawie danych GUS. 1600 Rycina 2.9.4 Dynamika dochodów z tytułu podatku PIT na 1 1400 mieszkańca w gminie Powidz w latach 2006-2015 na tle średniej 1200 dla grupy porównawczej 1000

500 800 450 600 400 400 350 200 300 0 20062007200820092010 2011 2012 2013 2014 2015 250 200 Gmina Powidz Średnia grupy porównawczej

150 źródło: opracowanie własna na podstawie danych GUS. 100 50 W przeciągu okresu objętego analizą (2006-2015) 0 wzrastały zarówno dochody, jak i wydatki budżetowe gminy. W 2015 r. odnotowano dodatni bilans docho- dów i wydatków, który wyniósł ok. 71 tys. zł. Najniższe Gmina Powidz Średnia grupy porównawczej – ujemne salda budżetowe zostały odnotowane w la- źródło: opracowanie własna na podstawie danych GUS. tach 2009, 2011 oraz 2013, co związane było z wydatkami inwestycyjnym na terenie gminy (ryc. 2.9.6). Kolejnym istotnym źródłem dochodów dla gminy są wpływy z tytułu udziału w podatku dochodowym od osób fizycznych (ryc. 2.9.4). Dynamika tych dochodów w latach 2006-2015 na tle średniej dla grupy porów- nawczej jest rosnąca, jednak nie jest to wzrost jedno- stajny. Na uwagę zasługują odnotowane w niektórych

Strona 38

Strategia rozwoju gminy Powidz na lata 2017-2027

Rycina 2.9.6 Saldo budżetowe gminy Powidz w latach 2006-2015 grupy porównawczej, które w tym samym roku wynio- na tle średniej dla grupy porównawczej sło 2784 zł na 1 mieszkańca (ryc. 2.9.7). Po 2013 r. za- obserwować można stały spadek zadłużenia gminy 3 000 000 Powidz, przy jednoczesnym wzroście zadłużenia dla 2 000 000 gmin z grupy porównawczej. Na przełomie lat 2013- 2015 poziom zadłużenia obniżył się o 36,6%. Spadek 1 000 000 zadłużenia wraz ze stale rosnącymi dochodami gminy, przy bardzo wysokim poziomie dochodów własnych 0 (głównie z podatku od nieruchomości), uznać należy za pozytywną prognozę rozwojową na najbliższe lata. -1 000 000 2.10 Ocena sytuacji społeczno-gospodarczej -2 000 000 gminy wynikająca z autodiagnozy -3 000 000 Najistotniejszym etapem w diagnozie sytuacji spo- łeczno-gospodarczej gminy jest wskazanie głównych -4 000 000 problemów oraz potencjałów badanej jednostki. Po- Gmina Powidz Średnia grupy porównawczej winny one stanowić punkt wyjścia przy formułowaniu wizji rozwoju, celów oraz konkretnych zadań i projek- źródło: opracowanie własna na podstawie danych GUS. tów. Rycina 2.9.7 Dynamika poziomu zadłużenia na 1 mieszkańca w Do diagnozy sytuacji społeczno-gospodarczej gminie Powidz w latach 2012-2016 na tle średniej dla grupy po- gminy Powidz wykorzystano wyniki badań tereno- równawczej wych przeprowadzonych w czerwcu 2017 r. Badania te przeprowadzono z wykorzystaniem dwóch metod: (1) 3500 wywiadu kwestionariuszowego oraz (2) indywidual- 3000 nego wywiadu pogłębionego (IDI). 1. Wywiad kwestionariuszowy (czasami nazywany 2500 potocznie badaniem ankietowym) to wywiad, w którym zadawane pytania, zebrane w formie kwe- 2000 stionariusza, są ustalone i identyczne dla wszyst- 1500 kich respondentów (Frankfort-Nachmias, Nach- mias 2001). Jest to narzędzie badawcze zaliczane 1000 do metod bezpośrednich i komunikacyjnych (Ko- tus 2001). Komunikacyjność tej metody polega na 500 bezpośrednim kontakcie w czasie badania ankie- tera oraz respondenta – w odróżnieniu od ankiety 0 2012 2013 2014 2015 2016 środowiskowej, w której respondent po otrzyma- Gmina Powidz Średnia grupy porównawczej niu kwestionariusza sam go wypełnia i dostarcza ankieterowi. źródło: opracowanie własne na podstawie danych Ministerstwa Fi- 2. Indywidualny wywiad pogłębiony (individual nansów (www.mf.gov.pl) [dostęp: 7 czerwca 2017r.]. depth interview) to metoda uzupełniająca badania ilościowe. Pozwala ona na ustalenie zjawisk, Poziom zadłużenia gminy Powidz jest dużo niższy niż które umknęły podczas badania narzędziem stan- w przypadku gmin z grupy referencyjnej. Największą daryzowanym, np. kwestionariuszem wywiadu wartość osiągnął on w 2013 r., gdy wynosił 1833 zł w re- (Kotus 2001). W tego typu pogłębionej rozmowie lacji na 1 mieszkańca, co było jednak relatywnie niską z badanym można poświęcić więcej czasu na kwe- wartością w porównaniu do średniego zadłużenia dla stie bardziej drażliwe i ciekawsze z poznawczego

Strona 39

Strategia rozwoju gminy Powidz na lata 2017-2027

i praktycznego punktu widzenia. Sam respondent Rycina 2.10.2 Struktura wieku respondentów wywiadu kwestio- może także naprowadzić badacza na tematy, któ- nariuszowego rych ten nie był w stanie przewidzieć. Grono re- spondentów IDI powinno składać się z liderów lokalnych i najważniejszych wewnętrznych i ze- wnętrznych interesariuszy. 14% Jedną z metod gromadzenia danych niezbędnych do 25% opracowania części analitycznej strategii było badanie kwestionariuszowe pt. „Potencjał rozwojowy i jakość 19% życia w gminie Powidz” skierowane do mieszkańców gminy Powidz. Kwestionariusz wywiadu składał się 24% z 10 pytań, w tym 9 pytań zasadniczych i jednego py- 18% tania dotyczącego cech respondentów. Uzyskane odpowiedzi pozwoliły zidentyfikować główne problemy i potencjały gminy Powidz, a także ocenić najważniej- sze aspekty rozwojowe. 18-30 31-40 41-50 51-60 60< Wywiady zrealizowano we wszystkich sołec- źródło: opracowanie własne na podstawie wywiadu kwestionariu- twach gminy Powidz. W badaniu wzięły udział 172 szowego. osoby. Strukturę próby określono w oparciu o trzy ce- chy: (1) płeć, (2) wiek i (3) miejsce zamieszkania (sołec- Ponad połowa ankietowanych mieszka w sołectwie two). W badaniu wzięło udział 57,6% kobiet i 42,4% Powidz. Dokładną strukturę zamieszkania responden- mężczyzn (ryc.2.10.1). 25% badanych stanowiły osoby tów przedstawia rycina 2.10.3. powyżej 60 roku życia, najmniej liczną grupę stanowili respondenci poniżej 30 roku życia (14,5%). Dokładną Rycina 2.10.3 Struktura zamieszkania respondentów badania ankietowanego strukturę wieku respondentów przedstawia rycina 2.10.2. 5% Rycina 2.10.1 Struktura płci respondentów wywiadu kwestiona- 6% riuszowego 8%

5% 55% 7%

42,4% 12% 57,6%

Powidz Wylatkowo Ostrowo Charbin Anastazewo Przybrodzin Smolniki Powidzkie Polanowo Inne

Kobiety Mężczyźni źródło: opracowanie własne na podstawie wywiadu kwestionariuszowego. źródło: opracowanie własne na podstawie wywiadu kwestionariuszowego.

Strona 40

Strategia rozwoju gminy Powidz na lata 2017-2027

Wyniki badania na takiej próbie należy traktować kierunku Przybrodzina, budowę nowych ścieżek rowe- z pewną ostrożnością, ponieważ nie mają one charak- rowych i chodników. Częstym problem wymienianym teru wysoce reprezentatywnego z punktu widzenia przez mieszkańców jest niewystarczający stopień ska- statystyki. Mogą one służyć jako materiał pomocniczy nalizowania obszaru gminy. Kilkanaście osób zwróciło przy formułowaniu ogólnych wniosków i być uzupeł- także uwagę na brak miejsc parkingowych. Zdaniem nieniem innych zastosowanych metod badawczych. kilku osób w gminie brakuje miejsc pracy i źle funkcjo- Respondenci pytani o ogólną ocenę jakości życia nuje transport publiczny. najczęściej wybierali odpowiedź „raczej dobrze”. Na- Respondenci oceniali również główne kierunki roz- leży też zwrócić uwagę na fakt, że żaden z ankietowa- woju gminy. Stwierdzili zgodnie, że Powidz powinien nych nie wybrał odpowiedzi „bardzo źle”, a odpowiedź kontynuować rozwój działalności turystycznej - 92% „raczej źle” wybrało zaledwie 2,3%. Odpowiedzi pozy- respondentów zaznaczyło odpowiedzi pozytywne - tywne („raczej dobrze” i „bardzo dobrze”) wybrało pra- “zdecydowanie tak” lub “raczej tak”. Kolejnym kierun- wie 71% respondentów. kami o najwyższym stopniu akceptacji przez miesz- Ocena poziomu rozwoju lokalnego dokonana zo- kańców było rolnictwo (83% odpowiedzi “zdecydowa- stała za pomocą skali dyferencjału semantycznego nie tak” i “raczej tak”), rozwój nowych terenów miesz- Osgooda, przy niewielkim jej zmodyfikowaniu dla po- kaniowych (74% odpowiedzi pozytywnych) oraz go- trzeb prowadzonych badań. Respondenci mieli okre- spodarka leśna (74% odpowiedzi pozytywnych). Naj- ślić swoją pozycję na każdej z pięciu skal cząstkowych, mniej pozytywnie mieszkańcy są nastawieni do roz- wyznaczonych przez pary opozycyjnych pojęć: dobry - woju przemysłu, który uzyskał 40% odpowiedzi pozy- zły, społeczny - niespołeczny, harmonijny - nieharmo- tywnych oraz 36% odpowiedzi negatywnych (“zdecy- nijny, wysoki - niski, szybki - wolny. Na podstawie tego dowanie nie” lub “raczej nie”). W przypadku każdego z wykreślono profil rozwoju lokalnego gminy Powidz, kierunków występuje więcej opinii pozytywnych niż który jest zbliżony do wartości pozytywnych (ryc. negatywnych. 2.10.4). Tabela 2.10.1 Liderzy lokalni, z którymi przeprowadzono indywi- Rycina 2.10.4 Profil ocen poziomu rozwoju lokalnego gminy Po- dualne wywiady pogłębione widz Radni i sołtysi 1. Krzysztof Bartkowiak radny 2. Hanna Bełdzikowska sołtys Charbina 3. Mariola Górniak sołtys Smolnik Powidzkich 4. Antoni Kaczyński sołtys Polanowa 5. Lucyna Kasprzyk radna 6. Janusz Konieczka sołtys Ług radny powiatu, sołtys Po- 7. Ignacy Maroszek widza 8. Halina Pankros sołtys Przybrodzina 9. Natalia Pawłowska sołtys Anastazewa źródło: opracowanie własne. Waldemar Szczepankie- 10. sołtys Ostrowa wicz Zdecydowana większość ankietowanych miesz- 11. Anna Szymańska sołtys Wylatkowa kańców jako problemy, które wymagają najpilniej- Urzędnicy i reprezentanci jednostek gminnych szego rozwiązania wskazuje na zły stan infrastruktury kierownik Gminnego drogowej, m.in. podkreślano potrzebę modernizacji 12. Piotr Jurga Ośrodka Pomocy Społecz- dróg łączących Powidz z Przybrodzinem lub drogi po- nej w Powidzu 13. Joanna Kaczyńska pracownik Urzędu Gminy wiatowej pomiędzy Słupcą, Powidzem i Smolnikami. 14. Katarzyna Kaźmierczak dyrektor Domu Kultury Niewiele mniej respondentów wskazuje z kolei na po- 15. Beata Kwitowska sekretarz gminy Powidz trzebę zainwestowania w polepszenie infrastruktury 16. Dawid Lauer skarbnik gminy Powidz dyrektor Zespołu Szkolno- turystycznej i technicznej, w tym reaktywowanie kolei 17. Grażyna Niedzielska wąskotorowej, kontynuację promenady z Powidza w Przedszkolnego w Powidzu

Strona 41

Strategia rozwoju gminy Powidz na lata 2017-2027

18. Piotr Plewa pracownik Urzędu Gminy większej liczby wczasowiczów, a także przyczyni się do dyrektor Biblioteki Publicz- 19. Anna Wiatr zwiększenia stopnia rozpoznawalności gminy. Kilka- nej Gminy Powidz naście osób zasugerowało budowę większej liczby pla- Przedsiębiorcy ców zabaw, świetlic, miejsc usługowych. Mieszkańcy 20. Daria Białkowska KAMENA Polanowo Zdroje okolic Wylatkowa, Anastazewa i Polanowa wskazywali 21. Janusz Bocheński agroturystyka 'Bocheńscy' na potrzebę dokończenia przebiegu sieci kanalizacyj- 22. Aleksander Foremski przedsiębiorca przedsiębiorca - przetwór- nej. Poza tym w miejscowości Wylatkowo występuje 23. Michał Imbiorowicz stwo miodu potrzeba zamontowania oświetlenia ulicznego. Zwró- 24. Bogumił Pietruszewski restauracja Jabłona cono również uwagę, że do inwestycji które można by 25. Łukasz Putz przedsiębiorca zrealizować w najbliższych latach należy usprawnienie 26. Jacek Rybacki hotel Moran systemu komunikacji publicznej. dzierżawca Jeziora Powidz- 27. Jerzy Warszawski kiego Istotnym etapem diagnozy były wywiady pogłę- Przedstawiciele organizacji publicznych i niepublicznych bione z lokalnymi liderami. Celem każdego z nich funkcjonujących na terenie gminy było poznanie najważniejszych problemów gminy i po- wikariusz parafii pw. św. 28. ks. Rafał Bachora tencjałów rozwojowych, a także przyszłych kierunków Mikołaja rozwoju gminy Powidz. Zasadniczym celem tych roz- Dorota Brzozowska leśniczy Leśnictwa Dolina 29. mów było również nawiązanie relacji z osobami, które członek Stowarzyszenia 30. Czesław Dykszak Honorowych Dawców Krwi w przyszłości będą najpewniej w dużej mierze wpły- rzecznik prasowy 3. Skrzy- wały na rozwój lokalny i realizowały wypracowany do- kapitan Martyna Fedro- 31. dła Lotnictwa Transporto- Samojedny kument strategiczny. wego Zdecydowana większość wywiadów odbywała się prezes Towarzystwa Przy- 32. Halina Ganińska bezpośrednio, tylko nieliczne przeprowadzono telefo- jaciół Powidza 33. Marek Gaziński prezes UKS Powidz nicznie. Osoby przeprowadzające wywiad starały się w Stowarzyszenie Właścicieli jak najmniejszym stopniu ingerować w jego treść. 34. Jan Jaroszczyk Nieruchomości we Wsi Wy- Udało się przeprowadzić łącznie 43 rozmowy z oso- latkowo bami reprezentującymi różne środowiska (tab.2.10.1). 35. Jerzy Kapela leśniczy Leśnictwa Hutka Każdy z ankieterów sporządzał sprawozdanie z wy- 36. Sebastian Kopczyński dzielnicowy przedstawicielka Związku wiadu na podstawie własnych notatek. 37. Ewa Rutkowska Emerytów Rencistów i In- Pierwszą z grup, która została uwzględniona pod- walidów czas przeprowadzania pogłębionych wywiadów, są 38. Mieczysław Rzewniś prezes PZW Powidz radni i sołtysi z gminy Powidz. Łącznie przeprowa- 39. Wiktor Somerfeld animator sportowy dzono 11 rozmów. Największy potencjał rozwoju dyrektor Caritas Archidie- 40. ks. prał. Krzysztof Stawski cezji Gnieźnieńskiej gminy respondenci (100%) odnajdują w turystyce, prezes Towarzystwa „Węd- znaczna większość podkreśla także walory przyrodni- 41. Krystian Urbańczyk karski Powidz” cze miejsca. Prawie połowa pytanych uważa, że ko- leśniczy Leśnictwa Smol- 42. Adam Wiatr lejną możliwością rozwoju jest wojsko, a mianowicie niki wspólne inwestowanie w infrastrukturę drogową oraz 43. mieszkaniec Powidza mieszkaniec Powidza stworzenie miejsc pracy dla mieszkańców. Padły rów- źródło: opracowanie własne. nież takie odpowiedzi jak ekologiczna strefa ekono- Za najważniejsze inwestycje, które powinny być miczna oraz rozwój lokalnych firm, które generowa- zrealizowane w ciągu kilku najbliższych lat, respon- łyby nowe miejsca pracy. denci w zdecydowanej przewadze uznali budowę i mo- Za główny problem rozwoju gminy Powidz 6 osób dernizację dróg, chodników, ścieżek rowerowych. uznało słabą infrastrukturę drogową, w tym m.in. brak W opinii znacznej liczby respondentów należy poczy- ścieżek rowerowych, chodników i oświetlenia czy niski nić duże inwestycje w celu podniesienia jakości infra- stan jakości nawierzchni oraz nieutwardzone drogi. Na struktury turystycznej, która pozwoli na przyciągnięcie

Strona 42

Strategia rozwoju gminy Powidz na lata 2017-2027

drugim miejscu znalazł się brak funduszy na nowe in- działalność na terenie gminy Powidz. Wszyscy respon- westycje oraz zaspokojenie potrzeb mieszkańców. In- denci jako główny potencjał rozwojowy wskazali tury- nymi problemami są letnicy, którzy nie płacą za wywóz stykę. Według nich to głównie na tym aspekcie władze śmieci i przez to ten obowiązek spada na mieszkańców lokalne powinni skupić swoje działania. Kilkukrotnie oraz wojsko posiadające ciężki sprzęt i tym samym podkreślano walory przyrodnicze gminy jako podsta- niszczące nawierzchnie gminnych dróg bez rekompen- wowy atut analizowanej jednostki. Dwóch przedsię- saty finansowej z ich strony. biorców, poza potencjałem turystycznym, widzi Według przebadanych osób rozwój gminy powi- szansę rozwoju gminy w funkcjonowaniu tutejszej nien opierać się na turystyce - walorach przyrodni- bazy wojskowej. Ich zdaniem, nowi żołnierze napływa- czych i czystym powietrzu oraz na rozbudowie bazy jący do wspomnianej jednostki wojskowej, mogą przy- sportowo-rekreacyjnej (np. przystań dla żaglówek, czynić się do powstawania nowych działalności gospo- promenada, hotele). Mniejsza liczba osób wskazała na darczych, które będą ich obsługiwać. współpracę z bazą wojskową oraz przyciągnięcie no- Ponad połowa badanych przedsiębiorców jako wych mieszkańców do gminy przez np. stworzenie im podstawowy problem rozwojowy identyfikuje brak od- dogodnych warunków pracy czy zapewnienie dostępu powiedniej jakości infrastruktury drogowej. Poza tym do usług. dwie osoby wyróżniły takie bariery rozwojowe jak wy- Wśród grupy urzędników oraz podmiotów podle- stępowanie obszarów chronionych na dużej części po- gających gminie (8 respondentów) przeważająca wierzchni gminy, które ograniczają możliwości dalszej liczba osób za największy potencjał rozwojowy uważa rozbudowy. Wymieniano także takie problemy rozwo- zasoby naturalne, które tworzą warunki do aktywnego jowe jak negatywna struktura demograficzna i niską wypoczynku, a tym samym stanowią podstawę tury- liczbą mieszkańców gminy. Poruszano także braki w styki w Powidzu. Część z nich zauważa również pozy- zagospodarowaniu turystycznym. tywny wpływ na ten aspekt położenia gminy w central- Wszyscy respondenci zdecydowanie wskazali tury- nej Polsce. Poza potencjałem turystycznym zauwa- stykę jako główny kierunek, w którym powinien być żono również szansę w rozbudowie bazy wojskowej prowadzony rozwój gminy. Według nich rozwój powi- oraz prężnie działających organizacjach pozarządo- nien opierać się na poprawieniu stanu szeroko rozu- wych na terenie gminy. mianej infrastruktury turystycznej, w tym bazy nocle- Główny problem stanowi zły stan dróg oraz bardzo gowej, ścieżek rowerowych, szlaków pieszych, czy słabo rozwinięty transport publiczny. Respondenci za- promenad. uważają także brak kanalizacji w niektórych sołec- Przeprowadzono 13 wywiadów kwestionariuszo- twach oraz niski poziom inwestycji na terenie gminy. wych z przedstawicielami innych organizacji publicz- Innymi problemowymi kwestiami okazała się niedo- nych oraz niepublicznych działających na terenie stateczna opieka medyczna (m.in. brak ginekologa, gminy Powidz. Głównym potencjałem wymienianym kardiologa oraz okulisty) i starzenie się społeczeństwa, przez respondentów były walory turystyczne gminy, spowodowane brakiem inwestycji na terenie gminy, a wspomniało o nim 9 z 13 osób. Dodatkowo podkre- tym samym miejsc pracy. ślane się znaczenie w rozwoju gminy Jeziora Powidz- Wszyscy ankietowani jako główny kierunek roz- kiego, a dokładniej jego walory przyrodnicze. Kolej- woju wskazali turystykę i/lub agroturystykę, jednak nym środowiskowym potencjałem jest istnienie Po- opierającą się na różnych filarach, dla części rozwój ten widzkiego Parku Krajobrazowego oraz lokalizacja jed- powinien być oparty na rozbudowie infrastruktury nostek wojskowych na terenie gminy. okołoturystycznej oraz oferty usługowej i kulturalnej. Głównym problemem według osób biorących Mniejszość wskazuje tutaj turystykę proekologiczną udział w badaniach jest słabo rozwinięta infrastruktura czy pszczelarstwo. drogowa, wodno-ściekowa oraz rekreacyjna i tury- W czasie prac terenowych przeprowadzono 8 wy- styczna. W kontekście problemów respondenci także wiadów z przedsiębiorcami prowadzącymi swoją wymieniają wyżej wspomnianą bazę wojskową, a do- kładniej wzrost liczby żołnierzy i stanie się przez gminę

Strona 43

Strategia rozwoju gminy Powidz na lata 2017-2027

terenem wojskowym. Kolejnymi wymienianymi problemami są brak inwestycji lub też ich nieracjonalność (np. budowa ścieżki edukacyjnej - ryby Jeziora Powidz- kiego). Innymi są emigracja młodych mieszkańców, brak długoletniej wizji rozwoju gminy, mała liczba sta- łych mieszkańców oraz brak funduszy pozyskiwanych z UE. Respondenci zwrócili także uwagę na to, że obecnie potencjał gminy jest niewykorzystywany. Głównym kierunkiem rozwoju gminy powinna być turystyka. Aspektami, na które respondenci zwracali uwagę była potrzeba działania na rzecz rozbudowy bazy noclegowej oraz zwiększenie wykorzystania turystycznego jeziora oraz terenów okolicznych. Dodatko- wym czynnikiem wpływającym na rozwój powinna być również powstanie całorocznej infrastruktury turystycznej. Zauważono również rolę jednostki wojskowej w rozwoju gminy oraz potencjał gospodarczy w usługach obsługujących armię. Ważnym aspektem jest fakt, że lokalni liderzy zau- ważają te same problemy oraz potencjały rozwojowe, co ankietowani mieszkańcy. Ich opinia jest spójna i dość zbieżna.

Strona 44

Strategia rozwoju gminy Powidz na lata 2017-2027

3 Analiza SWOT czynników, które stanowią atut, przewagę, zaletę gminy Powidz (sytuacja wewnętrzna gminy). Kluczowe Najczęstszym narzędziem stosowanym w celu syntezy są w tej grupie zasoby środowiska przyrodniczego, sta- diagnozy wewnętrznych i zewnętrznych uwarunkowań nowiące potencjał turystyczny. Turystyka jest w zasa- funkcjonowania i rozwoju firm oraz różnego rodzaju dzie jedyną gałęzią gospodarki, która ma na tym tere- jednostek terytorialnych jest analiza SWOT (Parysek nie duże szanse rozwojowe. 1997; Dutkowski 2003, 2004). Polega ona na podsumo- W ramach syntezy diagnozy gminy Powidz zidenty- waniu diagnozy poprzez zidentyfikowanie mocnych fikowano 5 słabych stron. Część z nich to trudne do roz- stron (Strengths), słabych stron (Weaknesses), szans wiązania problemy infrastrukturalne i transportowe, (Opportunities) i zagrożeń (Threats) mogących wpły- kluczowe dla wysokiej jakości życia. Niektóre słabe nąć na sytuację rozwojową gminy. Podczas konstruo- strony są również czynnikami szczególnie spowalniają- wania macierzy SWOT dla gminy Powidz przyjęto na- cymi procesy rozwojowe. W świetle rozwoju turystyki, stępujące ustalenia definicyjne: jako kluczową słabą stronę należy uznać brak spójnego 1. Mocne strony – wszystko to, co stanowi atut, systemu przestrzeni publicznych oraz polityki prze- przewagę, zaletę gminy Powidz (sytuacja we- strzennej dotyczącej terenów wokół jezior. wnętrzna gminy); Najważniejsze szanse gminy Powidz leżą niewątpli- 2. Słabe strony – wszystko to, co stanowi słabość, wie w stosunkowo dużym pakiecie zewnętrznych środ- barierę, wadę gminy Powidz (sytuacja we- ków finansowych, możliwych do pozyskania w najbliżej wnętrzna gminy); perspektywie finansowej. Dodatkowo, jako istotne 3. Szanse – wszystko to, co stwarza gminie Po- okazje rozwojowe wskazano zwiększający się w Polsce widz szansę korzystnej zmiany (okoliczności ruch turystyczny oraz rozwijające się usługi agrotury- zewnętrzne); styczne. Wykorzystanie choć części pojawiających się 4. Zagrożenia – wszystko to co stwarza gminie szans może wyraźnie podnieść poziom rozwoju i jakość Powidz niebezpieczeństwo zmiany niekorzyst- życia w gminie. nej (okoliczności zewnętrzne). W ramach syntezy ustaleń diagnostycznych ziden- Macierz SWOT skonstruowano przy uwzględnieniu tyfikowano również 5 zagrożeń dla gminy Powidz, określonej procedury. Najpierw członkowie zespołu ba- w tym m.in. niski poziom inwestycji drogowych samo- dawczego określili najważniejsze mocne, słabe strony, rządów wyższego szczebla (głównie powiatowego) w szanse i zagrożenia. Następnie, syntetyczną macierz północnej części powiatu słupeckiego, niekorzystne zweryfikowano raz jeszcze pod względem zgodności ze zmiany klimatyczno-hydrologiczne (m.in. susze, uby- zdiagnozowanymi faktami i przyjętymi definicjami. tek wody w jeziorach, oddziaływanie odkrywki węgla Wyniki tak przeprowadzonej procedury poddano kon- brunatnego), niewłaściwe zachowania turystów (szcze- sultacjom społecznym z różnymi grupami interesariu- gólnie jednodniowych), wpływające na degradację śro- szy. dowiska naturalnego, potencjalne przejęcie polskiej Proces diagnozowania gminy Powidz doprowadził bazy wojskowej przez wojska amerykańskie oraz kon- do określenia 5 najważniejszych mocnych stron, tj. tych kurencyjność ościennych ośrodków wypoczynkowych.

Strona 45

Strategia rozwoju gminy Powidz na lata 2017-2027

Tabela 3.1. Syntetyczna macierz SWOT dla gminy Powidz

MOCNE STRONY SŁABE STRONY

Potencjał turystyczny wynikający z zasobów środowiska 1. 1. Zły stan techniczny infrastruktury drogowej przyrodniczego Mało rozbudowana infrastruktura turystyczna (noclegi, ga- 2. Obecność bazy wojskowej 2. stronomia, szlaki turystyczne, ścieżki rowerowe, zagospodarowanie brzegów jeziora) 3. Aktywna społeczność lokalna 3. Niedostatecznie rozwinięty transport publiczny Brak miejsc rozrywki i usług dla mieszkańców, wojskowych 4. Imprezy na terenie gminy (festiwale, turnieje, zloty) 4. i turystów Brak polityki planistycznej m.in. w zakresie kształtowania 5. Wysoki poziom nauczania w szkole 5. przestrzeni publicznych

SZANSE ZAGROŻENIA Niski poziom inwestycji drogowych samorządów wyższego Pozyskanie zewnętrznych środków inwestycyjnych (UE, 1. 1. szczebla (głównie powiatowego) w północnej części po- rząd, inne samorządy, przedsiębiorcy) wiatu słupeckiego Niekorzystne zmiany klimatyczno-hydrologiczne (m.in. su- Zwiększenie popytu na usługi rekreacyjno-turystyczne, wy- 2. 2. sze, ubytek wody w jeziorach, oddziaływanie odkrywki wę- nikające m.in. z mody na sportowy tryb życia gla brunatnego) Niewłaściwe zachowania turystów (szczególnie jednodnio- Polityka inwestycyjna w zakresie obronności i rozbudowa 3. 3. wych) wpływające m.in. na degradację środowiska natural- bazy wojskowej nego Potencjalne przejęcie polskiej bazy wojskowej przez wojska 4. Moda na agroturystykę 4. amerykańskie Napływ nowych mieszkańców (głównie młodych emerytów 5. 5. Konkurencyjność ościennych ośrodków wypoczynkowych wojskowych i zamożniejszych mieszkańców miast) źródło: opracowanie własne.

Strona 46

Strategia rozwoju gminy Powidz na lata 2017-2027

4 Wizja rozwoju świadoma społeczność, dbająca o środowisko naturalne. Często przy okazji opracowywania strategii rozwoju 4. Pielęgnowanie lokalnych tradycji – rozumie określonego terytorium wprowadza się określenie wizji się przez to podtrzymanie i wzbogacenie trady- rozwoju (por. Dziemianowicz i in. 2012, s. 51 i kolejne). cji kulturowych oraz tożsamości mieszkańców. Wizja formułowana w ramach strategii jest swego ro- Gmina wspiera miejscowych wytwórców i rze- dzaju projekcją przyszłości, do jakiej dąży samorząd i mieślników oraz promuje tutejsze produkty. społeczność lokalna. Opisuje ona pożądany stan doce- 5. Harmonijny rozwój – współdziałanie sfer go- lowy w perspektywie kilku, kilkunastu lat. Dziemiano- spodarczej i społecznej z uwzględnieniem zaso- wicz i in. (2012) formułują następujące funkcje wizji roz- bów środowiska przyrodniczego oraz ładu woju: przestrzennego.  zobrazowanie stanu docelowego – można po- 6. Zapewnienie gościom i mieszkańcom warun- wiedzieć, że wizja stanowi cel całkowicie nad- ków do wypoczynku i życia – gmina Powidz to rzędny nad wszystkimi, zawierający w sobie po- miejsce oferujące szeroki wachlarz usług dla zostałe cele sformułowane w strategii; mieszkańców i przyjezdnych, a nowoczesna in-  informowanie o aspiracjach osób formułują- frastruktura drogowa i techniczna poprawia ich cych wizję; jakość życia. Wieloaspektowy rozwój spowo-  jednoczenie wokół idei, co powoduje, że ludzie dował trend wśród turystów, którzy coraz licz- się z nią utożsamiają. niej stają się mieszkańcami naszej gminy. Wizja rozwoju gminy Powidz utożsamiana jest z celem głównym Strategii. Ostateczny kształt wizji został wypracowany podczas warsztatów z zespołem lokalnych ekspertów ds. opracowania Strategii rozwoju gminy Powidz.

Gmina Powidz to otwarta przystań i przyjazny turystycznie zakątek, gdzie bogactwo natury łączy się z pielęgnowaniem lokalnych tradycji, a harmonijny rozwój zapewnia gościom i mieszkańcom warunki do wypoczynku i życia

Wyrażenia zawarte w wizji mają następujące znaczenia: 1. Otwarta przystań – jest miejscem dostępnym i bezpiecznym dla każdego, do którego chce się wracać. 2. Przyjazny turystycznie zakątek – spokojna okolica, w której przyjezdni odnajdują ciszę i spokój. Gmina zapewnia infrastrukturę tury- styczną na najwyższym poziomie. 3. Bogactwo natury – malowniczo położone jeziora, zielone lasy, urokliwy krajobraz oraz

Strona 47

Strategia rozwoju gminy Powidz na lata 2017-2027

4. realistyczności (ang. realistic) – cele powinny 5 Cele rozwojowe być określane realnie (strategia nie może być zbiorem „pobożnych życzeń”), tzn. tak by moż- Kolejnym, po sformułowaniu wizji, etapem sporządza- liwe było ich osiągnięcie w zakładanej perspek- nia strategii było wyznaczenie celów rozwojowych. Jest tywie czasowej, to etap kluczowy, ponieważ w nim dokonują się istotne 5. terminowości (ang. time-dependent) – cele mu- wybory strategiczne, zarysowuje się droga jaką musi szą być zdefiniowane precyzyjnie w wymiarze przejść jednostka terytorialna, by zrealizować wizję czasowym po to, by móc określać poziom ich rozwoju (a tym samym cel główny). Cele przy tym zaw- realizacji i prowadzić monitoring. sze stanowią układ hierarchiczny, tj. cel niższego rzędu Formułowanie celów było przedmiotem jednego stanowi część celu wyższego rzędu. W Strategii roz- z warsztatów przeprowadzonych z zespołem lokalnych woju gminy Powidz przyjęto trzypoziomowy, hierar- liderów. Ich ostateczny kształt był wynikiem dwóch chiczny układ celów (ryc. 5.1). Cel główny stanowić bę- spotkań, a procedura wyboru przebiegała w następu- dzie wizja rozwoju. Kolejno, na niższym poziomie hie- jący sposób: rarchicznym określone zostały cele strategiczne. Na- Cel strategiczny 1 Poprawa warunków życia stępnie każdy z celów strategicznych będzie realizo- mieszkańców wany poprzez cele niższego rzędu, które będą okre- ślane jako cele szczegółowe. Pierwszym celem strategicznym wyznaczonym dla Rycina 5.1. Hierarchiczny układ celów w Strategii rozwoju gminy gminy Powidz jest poprawa warunków życia mieszkań- Powidz. ców, w ramach którego określono następujące cele szczegółowe: Wizja rozwoju 1.1.Modernizacja i rozbudowa dróg oraz poprawa dostępności transportu publicznego, 1 cel 2 cel 3 cel 4 cel 1.2.Gospodarka komunalna, strategiczny strategiczny strategiczny strategiczny 1.3.Rozwój sektora usług dla mieszkańców, 1.4.Ład przestrzenny i podniesienie jakości przestrzeni publicznej. 1 cel 2 cel 3 cel 4 cel 5 cel 6 cel 7 cel 8 cel szczegóło szczegóło szczegóło szczegóło szczegóło szczegóło szczegóło szczegóło Poniżej znajduje się uzasadnienie sformułowanych ce- wy wy wy wy wy wy wy wy lów szczegółowych.

Źródło: Opracowanie własne. Cel szczegółowy 1.1. Modernizacja i rozbudowa dróg Każdy z wyznaczonych celów spełnia określone kryteria oraz poprawa dostępności transportu publicznego wynikające ze standardów metodycznych stosowanych w tego typu dokumentach, które nawiązują do ich: Dla każdej jednostki terytorialnej istotnym czynnikiem 1. precyzyjności (ang. specific) – cele powinny być rozwoju jest odpowiednio rozwinięta sieć połączeń kona tyle precyzyjne, aby nie mogły być interpre- munikacyjnych, która umożliwia przemieszczenie się towane w odmienny sposób, do miejsca docelowego. Sprawność poruszania się jest 2. mierzalności (ang. measurable) – cele powinny uwarunkowana stanem technicznych infrastruktury być tak formułowane, żeby można było licz- drogowej. W ramach przeprowadzonych badań ankie- bowo wyrazić stopień ich realizacji, przypisując towych i wywiadów pogłębionych, respondenci i lokalni im konkretne miary, liderzy jako jeden z najważniejszych problemów, z ja- 3. akceptowalności (ang. accepted) – cele po- kim mierzą się mieszkańcy gminy Powidz, wskazali zły winny być akceptowane przez podmioty, które stan infrastruktury drogowej oraz niedostatecznie roz- będą dążyć do ich osiągnięcia (tj. podmioty re- winięty transport publiczny. W związku z tym, cel ten alizujące strategię), będzie realizowany przez następujące działania:

Strona 48

Strategia rozwoju gminy Powidz na lata 2017-2027

1.1.1. próbę zmiany kategorii dróg powiatowych rela- Poprawa jakości życia ludności jest również zależna od cji Strzałkowo-Smolniki Powidzkie oraz Wit- możliwości zaspokojenia ich podstawowych potrzeb kowo-Powidz na klasę dróg wojewódzkich, życia codziennego. W gminie Powidz znaczna część re- 1.1.2. zabiegi na rzecz pozyskania środków rządo- spondentów wskazywała na ubogą ofertę usług skiero- wych z Ministerstwa Obrony Narodowej na re- wanych dla mieszkańców jednostki. Przede wszystkim monty dróg, z których korzystają jednostki zgłoszono problem braku dostępu do specjalistycznej wojskowe, opieki medycznej, jak również niewystarczającą liczbę 1.1.3. kontynuację modernizacji dróg gminnych, miejsc spotkań i integracji. Z tego względu sformuło- 1.1.4. zwiększenie dostępności komunikacyjnej miej- wano następujące działania: scowości poprzez lobbowanie na rzecz opty- 1.3.1. modernizację i doposażenie obiektu szkolno- malizacji połączeń transportu publicznego, oświatowego wraz z utworzeniem pracowni ję- 1.1.5. rozbudowę ciągów pieszo-rowerowych, łączą- zykowej, cych poszczególne miejscowości gminy wraz z 1.3.2. otwarcie polsko-angielskiej klasy językowej dla infrastrukturą towarzyszącą (przede wszystkim społeczności lokalnej i amerykańskiej, ławki z przystankami rowerowymi, kosze na 1.3.3. rozszerzenie specjalistycznych usług medycz- śmieci). nych z wykorzystaniem telemedycyny, 1.3.4. uruchomienie Dziennego Ośrodka Pobytu dla Cel szczegółowy 1.2. Gospodarka komunalna osób starszych jako miejsca integracji, 1.3.5. zapewnienie miejsc spotkań i integracji miesz- Pod pojęciem gospodarki komunalnej rozumie się w kańców m.in. poprzez budowę świetlic w sołec- szczególności zadania gminy o charakterze użyteczno- twach i wzbogacenie wyposażenia już istnieją- ści publicznej, które mają na celu bieżące i nieprze- cych obiektów tego typu, rwane zaspokajanie potrzeb zbiorowych społeczności 1.3.6. rozwój działalności biblioteki publicznej po- poprzez świadczenie usług ogólnodostępnych. Polep- przez utworzenie filii w wybranych wsiach so- szenie stanu infrastruktury sanitarnej zmniejszy nega- łeckich oraz wzbogacenie księgozbioru tywny wpływ oddziaływania człowieka na środowisko. w książki obcojęzyczne, Jest to szczególnie ważne dla obszarów o bogatych wa- 1.3.7. wspieranie organizacji pozarządowych i zacie- lorach przyrodniczych, do których zalicza się niewątpli- śnianie współpracy w ramach wspólnot lokal- wie gminę Powidz. Powody te stanowią przesłanki do nych, podjęcia realizacji poniższych działań: 1.3.8. poprawa dostępu do Internetu oraz telefonii 1.2.1. kontynuacji rozbudowy sieci kanalizacyjnej komórkowej w gminie. (pod warunkiem odpowiedniej gęstości zabudowy), Cel szczegółowy 1.4. Ład przestrzenny i podniesienie 1.2.2. modernizacji infrastruktury wodno-ściekowej, jakości przestrzeni publicznej 1.2.3. zwiększenia przepustowości oczyszczalni ście- ków, Jako ostatni, ale równie ważny aspekt wpływający na 1.2.4. budowy sieci gazociągowej we współpracy z warunki życia mieszkańców, wskazano problematykę wojskiem, ładu przestrzennego, która jest podstawowym celem 1.2.5. doskonalenia systemu gospodarowania odpa- polityki przestrzennej jednostek terytorialnych. Ma on dami, istotny wpływ na jakość przestrzeni publicznej, w której 1.2.6. monitoringu zagrożeń w zakresie dzikich wysy- na co dzień żyją i funkcjonują mieszkańcy. Ze względu pisk śmieci, szczególnie na terenach leśnych. na cenne walory środowiska przyrodniczego gminy Po- widz wymagana jest odpowiednio prowadzona poli- Cel szczegółowy 1.3. Rozwój sektora usług dla miesz- tyka przestrzenna. Jako problem zidentyfikowano nie- kańców wielkie pokrycie obszaru miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego, które są uchwalane dla

Strona 49

Strategia rozwoju gminy Powidz na lata 2017-2027

pojedynczych działek. Takie działania skutkują przedło- obsługującego mieszkańców i turystów jedno- żeniem interesu prywatnego nad dobro ogólnospo- dniowych z pobliskich miast (Witkowo, Słupca, łeczne poprzez niekontrolowane zagospodarowanie Września), który m.in. przyczyni się do redukcji terenów linii brzegowej jezior. Dążąc do poprawy dzia- natężenia ruchu samochodowego oraz zmniej- łań planistycznych i jakości przestrzeni publicznej w szenia obciążenia miejsc parkingowych usytuo- analizowanej jednostce, rekomenduje się: wanych w Powidzu, 1.4.1. opracowanie studium uwarunkowań i kierun- 2.4.2. budowę parkingów buforowych w pobliżu ob- ków zagospodarowania przestrzennego, wodnicy znajdującej się przy ul. Kazimierza Ja- 1.4.2. aktywną politykę planistyczną dla terenów giellończyka, w rejonie ul. Witkowskiej lub na przybrzeżnych, boisku niedaleko remizy Ochotniczej Straży 1.4.3. ochronę lokalnych walorów środowiska przy- Pożarnej, rodniczego i krajobrazu – wprowadzenie stref 2.4.3. powstanie nowych szlaków turystycznych, ochronnych, 2.4.4. oznakowanie już istniejących tras turystycz- 1.4.4. rewitalizację Parku Powstańców Wielkopol- nych, skich, 2.4.5. stworzenie map szlaków turystycznych w wer- 1.4.5. poprawę estetyki przestrzeni publicznych po- sji online, a także w formie aplikacji mobilnej, przez wyposażenie w obiekty małej architek- 2.4.6. budowę ścieżek rowerowych wzdłuż torów ko- tury. lejki wąskotorowej, 2.4.7. wznowienie ruchu drezyny (na odcinku we- wnątrz gminy Powidz) i docelowe dążenie do Cel strategiczny 2 Zrównoważony rozwój tury- przywrócenia ruchu kolejki wąskotorowej mię- styki dzy Powidzem a Gnieznem przy uwzględnieniu Drugim celem strategicznym jest zrównoważony roz- potencjalnej lokalizacji Centralnego Muzeum wój turystyki, którego zadaniem jest zminimalizowanie Kolejnictwa w Gnieźnie. negatywnego oddziaływania turystyki na środowisko przyrodnicze i kulturę lokalną, przy jednoczesnym ge- Cel szczegółowy 2.2. Ochrona zasobów przyrodni- nerowaniu możliwości zatrudnienia dla mieszkańców. czych przed degradacją Realizowany jest on przez niżej wymienione cele szcze- gółowe: Drugim celem szczegółowym jest ochrona zasobów 2.1. Transport zrównoważony dla turystów/sie- przyrodniczych przed degradacją. Cel ten zostanie ciowa infrastruktura turystyczna; osiągnięty poprzez: 2.2. Ochrona zasobów przyrodniczych przed 2.2.1. zwiększenie liczby koszy przy pomostach i na degradacją; terenach leśnych oraz utworzenie punktów se- 2.3. Zagospodarowanie terenów przybrzeż- lektywnej zbiórki odpadów, nych; 2.2.2. edukację proekologiczną – wprowadzenie sys- 2.4. Turystyka kwalifikowana i aktywny wypo- temu oznaczeń i tablic informacyjnych, organi- czynek; zowanie warsztatów ekologicznych, 2.2.3. organizację akcji czyszczenia Jeziora Powidz- Cel szczegółowy 2.1.Transport zrównoważony dla kiego we współpracy z płetwonurkami związa- turystów/sieciowa infrastruktura turystyczna nymi z jeziorem, 2.2.4. wyznaczenie dodatkowych parkingów leśnych Pierwszym celem szczegółowym jest transport zrów- wyposażonych w kosze na śmieci oraz tablice noważony dla turystów. Cel ten zostanie osiągnięty informujące o zagrożeniach pożarowych, poprzez: 2.2.5. działania na rzecz odbudowy zasobów wod- 2.4.1. organizację kursów busów turystycznych – sys- nych okolicznych jezior poprzez budowę ruro- temu międzygminnego transportu publicznego

Strona 50

Strategia rozwoju gminy Powidz na lata 2017-2027

ciągu tłoczącego wodę do Jeziora Wilczyń- 2.4.8. utworzenia wypożyczalni sprzętu plażowego skiego, pochodzącą z odwodnienia pobliskich w pobliżu głównych plaż. odkrywek węgla brunatnego, Cel strategiczny 3 Wzmacnianie lokalnego po- 2.2.6. utrzymanie całkowitego zakazu pływania łodzi z silnikami spalinowymi, z wyłączeniem służb tencjału społecznego i gospodarczego ratowniczych, Trzecim celem strategicznym jest wzmacnianie lokal- 2.2.7. stworzenie systemu stacji obsługi sanitarnej nego potencjału społecznego i gospodarczego, który jachtów. został opisany przy pomocy sześciu celów szczegóło- wych takich jak: Cel szczegółowy 2.3. Zagospodarowanie terenów 3.1. Rozszerzenie oferty usług hotelowych i ga- przybrzeżnych stronomicznych; 3.2. Wspieranie lokalnych przedsiębiorców Trzecim celem szczegółowym jest zagospodarowanie i promowanie lokalnych produktów; terenów przybrzeżnych. Cel ten zostanie osiągnięty 3.3. Stworzenie sieciowych produktów tury- poprzez: stycznych i ich promocja; 2.3.1. budowę mariny – nowoczesnego portu jachto- 3.4. Organizacja imprez masowych; wego z pełnym wyposażeniem zlokalizowa- 3.5. Wzmacnianie aktywności społeczności lonego w Powidzu, kalnej; 2.3.2. rozbudowę promenady w kierunku Przybro- 3.6. Efektywna współpraca z podmiotami ze- dzina i Dzikiej Plaży, wnętrznymi. 2.3.3. modernizację i uporządkowanie istniejących Poniżej wyartykułowano poszczególne cele szczegó- pomostów, łowe: 2.3.4. rozbudowę i modernizację infrastruktury dla WOPR w rejonie kąpielisk gminnych. Cel szczegółowy 3.1. Rozszerzenie oferty usług hotelowych i gastronomicznych. Cel szczegółowy 2.4. Turystyka kwalifikowana i aktywny wypoczynek Usługi hotelowe oraz gastronomiczne związane są z turystycznym charakterem gminy Powidz. Sektory te Czwartym celem szczegółowym jest turystyka kwalifi- mają duży potencjał rozwojowy ze względu na lokaliza- kowana i aktywny wypoczynek. Cel ten zostanie osią- cję i zasoby środowiska przyrodniczego, które przycią- gnięty poprzez: gają wielu turystów nastawionych na pełne wyposaże- 2.4.1. zorganizowanie punktu informacji turystycznie w infrastrukturę turystyczną. Działania zmierzające nej, do osiągnięcia tego celu powinny koncentrować się na: 2.4.2. utworzenie szkółki nurkowania, 3.1.1. budowie kompleksu szkoleniowo-konferencyj- 2.4.3. utworzenie ścieżek przyrodniczych, m.in.; den- nego (2 lub 3 gwiazdki), przystosowanego do drologicznej w Parku czy o tematyce hydrolo- obsługi większych grup zorganizowanych, gicznej w rejonie Dzikiej Plaży i Doliny, 3.1.2. integracji miejsc noclegowych prywatnych 2.4.4. utworzenie szlaku legend powidzkich, i gminnych poprzez utworzenie portalu z ofertą 2.4.5. utworzenie szlaku lokalnych produktów tury- bazy noclegowej (możliwość rezerwacji, opła- stycznych – zapewniającego promocję miej- cenia oraz sprawdzenia dostępności miejsc scowych wyrobów, noclegowych przy pomocy portalu), 2.4.6. organizację gier terenowych – między innymi 3.1.3. rozbudowie hotelu na Skarpie w Przybrodzinie o tematyce militarnej, zarówno w wersji trady- i modernizacji ośrodka wypoczynkowego Ła- cyjnej jak i wirtualnej (mobilnej), zienki w Powidzu, 2.4.7. organizację biegów – „Powidzki Bieg po Zdro- wie”,

Strona 51

Strategia rozwoju gminy Powidz na lata 2017-2027

3.1.4. wyznaczeniu terenów inwestycyjnych pod obiekty noclegowe poprzez tworzenie miejsco- Kolejnym ważnym elementem przyczyniającym się do wych planów zagospodarowania przestrzen- wzrostu znaczenia gminy Powidz w regionie jest ulep- nego, szenie oferty turystycznej poprzez wprowadzenie sie- 3.1.5. określeniu zasad lokalizacji i funkcjonowania ciowych produktów turystycznych. Ideą powyższego tymczasowych obiektów gastronomicznych, rozwiązania jest zintegrowanie dostępnych ofert zaple- 3.1.6. podniesieniu jakości usług campingowych po- cza turystyczno-usługowego w atrakcyjną dla klientów przez wydzielenie obszaru pod lokalizację propozycję. Osiągnięcie powyższego celu szczegóło- „Camper Parku” na terenie gminy, wego musi wiązać się z podjęciem wielu działań, do któ- 3.1.7. utworzeniu targu, na którym dostępna będzie rych zaliczamy: oferta polsko-amerykańskiej gastronomii, po- 3.3.1. utworzenie sieciowego pakietu turystyczno- zwalająca integrować się społeczności, usługowego, obejmującego zakwaterowanie 3.1.8. rewitalizacji stacji kolei wąskotorowej na po- oraz wyżywienie w obiektach Powidzkiego trzeby gastronomiczno-towarzyskie. Ośrodka Sportu i Rekreacji oraz ofertę usług to- warzyszących (np. wynajem rowerów), Cel szczegółowy 3.2. Wspieranie lokalnych przedsię- 3.3.2. utworzenie planu poszerzenia sieciowego pro- biorców i promowanie lokalnych produktów. duktu turystyczno-usługowego o partnerów prywatnych. Istotnym aspektem wpływającym na wzmacnianie po- tencjału rozwojowego gminy Powidz jest szeroka gama Cel szczegółowy 3.4.Organizacja imprez masowych lokalnych produktów. Pozwalają one utożsamiać unikatowy produkt z miejscem jego pochodzenia oraz Organizacja imprez masowych (skierowanych także do wzmocnić poczucie przynależności mieszkańców do mieszkańców innych gmin) wpływa pozytywnie na danego terenu. Produkty te są również magnesem kształtowanie marki miejscowości. Niesie także ze sobą przyciągającym turystów, którzy napędzają lokalną go- szereg możliwych do skonsumowania możliwości go- spodarkę. Osiągnięcie powyższego celu szczegóło- spodarczych. Cel ten zostanie zrealizowany poprzez wego musi wiązać się z podjęciem wielu działań, następujące działania: do których zaliczamy: 3.4.1. koordynowanie organizacji imprez masowych 3.2.1. zapewnienie pomocy ze strony samorządu przy na terenie gminy poprzez ustalenie ustruktura- zakładaniu działalności gospodarczej ukierun- lizowanego kalendarza imprez – wydarzenia kowanej na sprzedaż lokalnych produktów po- powinny odbywać się cyklicznie, w regularnych przez wprowadzenie zniżek podatkowych, odstępach czasu i w odpowiedniej proporcji 3.2.2. utworzenie stoisk i stałych punktów sprzedaży w poszczególnych częściach sezonu letniego, oferujących lokalne produkty, co pozwoli uniknąć zjawiska przesycenia, 3.2.3. promowanie lokalnych produktów na stronie 3.4.2. kontynuacja dwóch dużych, cyklicznie odbywa- internetowej gminy poprzez utworzenie za- jących się imprez promowanych na skalę po- kładki im poświęconej, nadlokalną - Dni Powidza, Powidz Jam Festi- 3.2.4. wspieranie współpracy pomiędzy producen- wal, tami lokalnych produktów a ich dystrybutorami 3.4.3. uzupełnienie wydarzeń wewnętrznych – stwo- na terenie gminy, rzenie wydarzenia na skalę ponadregionalną 3.2.5. rozpoczęcie kampanii związanych z rozpo- angażującego jednostki wojskowe funkcjonu- wszechnieniem produktów regionalnych na jące na terenie gminy (np. jakaś forma festiwalu skalę krajową a także międzynarodową. polsko-amerykańskiego).

Cel szczegółowy 3.3. Stworzenie sieciowych produk- Cel szczegółowy 3.5. Wzmacnianie aktywności spo- tów turystycznych i ich promocja łeczności lokalnej.

Strona 52

Strategia rozwoju gminy Powidz na lata 2017-2027

W gminie Powidz funkcjonują lokalne stowarzyszenia i grupy osób działających na rzecz rozwoju gminy. Aby kontynuować, a zarazem ułatwić im działanie, należy zrealizować następujące założenia: 3.5.1. kontynuacja funduszu sołeckiego, 3.5.2. kontynuacja organizacji imprez we wszystkich sołectwach m.in. zlot garbusów w Przybrodzi- nie i zawody spinningowe w Ostrowie, 3.5.3. organizacja nowych wydarzeń, w tym np. zawody spławikowe, 3.5.4. powrót do organizacji regat żeglarskich oraz Dni Strażaka.

Cel szczegółowy 3.6. Efektywna współpraca z podmiotami zewnętrznymi.

Wykorzystanie licznych zasobów rozwojowych gminy wymaga budowania dobrego klimatu współpracy z podmiotami zewnętrznymi. Współpraca ta powinna zostać wykorzystana dla budowania potencjału gospodarczego gminy oraz zaspokajania podstawowych potrzeb społeczno-gospodarczych mieszkańców. Aby to osiągnąć należy stworzyć: 3.6.1. platformę współpracy na rzecz modernizacji infrastruktury drogowej między 33. Bazą Lotnic- twa Transportowego, 3. Skrzydłem Lotnictwa Transportowego, amerykańską jednostka woj- skową, Ministerstwem Obrony Narodowej, Starostwem Powiatowym oraz gminą Powidz, 3.6.2. platformę współpracy na rzecz wykorzystania turystycznego jeziora między Regionalnym Za- rządem Gospodarki Wodnej, Agencją Nieru- chomości Rolnych, Wielkopolskim Zarządem Melioracji i Urządzeń Wodnych, dzierżawcą jeziora, gminą Ostrowite oraz gminą Powidz, 3.6.3. platformę współpracy na rzecz wykorzystania potencjału gospodarczego bazy wojskowej między 33. Bazą Lotnictwa Transportowego, 3. Skrzydłem Lotnictwa Transportowego, amery- kańską jednostka wojskową oraz gminą Po- widz.

Strona 53

Strategia rozwoju gminy Powidz na lata 2017-2027

6 Wdrażanie Strategii

Zbiór hierarchicznie uporządkowanych celów: głów- nego, strategicznych i szczegółowych, musi zostać osiągnięty poprzez realizację bardziej konkretnych działań, przedsięwzięć, projektów – zostały one wska- zane przy każdym z celów szczegółowych. Poprzez te przedsięwzięcia strategia jest wdrażana, realizowana. System wdrażania i realizacji Strategii rozwoju gminy Powidz powinien opierać się na planach działań, które będą konkretyzowały ogólne zapisy strategiczne i po- rządkowały otwarty zbiór przedsięwzięć rozwojowych przypisanych do każdego z celów szczegółowych. Za- sadniczo, powinny one stanowić operacjonalizację za- łożeń przyjętych na bardziej ogólnym poziomie i odpo- wiadać 14 celom szczegółowym. Rekomenduje się stworzenie planów działań „na pi- śmie”, choć nie muszą one być stworzone w tej formie. Gmina Powidz jest niewielką jednostką, z niewielkimi możliwościami finansowymi. Stąd postulat o tworzeniu dokumentów wdrożeniowych może być nierealny. Ważne jednak, by plany te powstały „w głowach” i były konsekwentnie realizowane przez demokratycznie wybrane władze lokalnej wspólnoty samorządowej. Nie oznacza to oczywiście, że system wdrażania ma być wyłącznie wirtualny i że nie będzie możliwości weryfi- kowania realizacji strategii. Wręcz przeciwnie – weryfi- kację podejmowanych działań przewiduje system monitoringu i ewaluacji Strategii.

Strona 54

Strategia rozwoju gminy Powidz na lata 2017-2027

7 Monitoring Strategii Wariant ten zakłada minimalizację rozproszenia odpo- wiedzialności oraz pełną kompleksową wiedzę danej Każda strategia rozwoju musi podlegać bieżącej kon- osoby nt. realizacji celów. Osoba ta odpowiadałaby za- troli i ocenie realizacji, czyli monitoringowi. Jest to równo za zebranie informacji potrzebnych do monito- szczególnie ważne, gdy sytuacja obszaru oraz wpływa- rowania celów oraz za sporządzenie raportu z monito- jące na nią uwarunkowania zewnętrzne szybko się ringu. Wadą tego rozwiązanie jest obciążenie konkret- zmieniają (Parysek 1997). Celem monitoringu (szcze- nej osoby dość dużym zakresem nowych obowiązków. gólnie w momentach radykalnych zmian otoczenia) Drugi wariant jest trudniejszy w realizacji, ponieważ jest, oprócz kontroli i oceny, dostosowywanie przyję- wiąże się z dodatkowymi kosztami transakcyjnymi tych w strategii ustaleń. Czasem bowiem jest tak, że w (rozmowy, kontaktowanie się, wymiana informacji, związku ze zmianą uwarunkowań należy zrezygnować uzgodnienia co do granic merytorycznych dziedzin mo- z pewnych celów, niektóre zmodyfikować lub też wpro- nitoringu itd.). Zakłada on wyznaczenie koordynatora wadzić nowe. Monitorowanie strategii musi być więc odpowiedzialnego za sporządzenie raportu z monito- procesem, do którego podchodzi się z równą staranno- ringu oraz specjalistów odpowiedzialnych za monitoro- ścią jak do procesu samego tworzenia strategii. wanie poszczególnych celów szczegółowych. Warto System monitoringu musi opierać się o możliwie jednak pamiętać, że rozproszenie kompetencji realiza- wiarygodne i obiektywne metody. W tym celu stosuje cyjnych sprzyja opóźnieniom w wywiązywaniu się z za- się zarówno podejście ilościowe i jakościowe. Podejście dań i utrudnia wyciąganie odpowiedzialności za niezre- ilościowe zakłada wykorzystanie skwantyfikowanych alizowane zadanie (trudności w ustaleniu „kto jest miar będących wskaźnikami celu, działania lub pro- winny opóźnieniom?”). Wariant ten ma również swoje jektu, który chcemy monitorować. Natomiast podej- istotne zalety w postaci dobrego, specjalistycznego wy- ście jakościowe opiera się głównie o opis lub stwierdze- kształcenia i doświadczenia osoby monitorującej dany nie faktu powstania/realizacji (lub nie) jakiegoś obiektu, cel oraz stosunkowo niewielkiego obciążenia poszcze- inwestycji, przedsięwzięcia. gólnych osób. System monitoringu Strategii rozwoju gminy Po- Ostateczny wybór podmiotu monitorowania musi widz (jak i innych strategii rozwoju lokalnego) sprowa- uwzględniać wypadkową czynników o charakterze or- dza się do określenia trzech podstawowych kwestii: (1) ganizacyjnym (efektywność i sprawność rozwiązania), podmiotu monitorującego, (2) przedmiotu monitoro- finansowym (koszty rozwiązania) i społecznym (kon- wania oraz (3) sposobu monitorowania. flikty wynikające z niejasnych wytycznych co do kompetencji i odpowiedzialności). Należy jednak podkre- 7.1 Podmiot monitorujący ślić, że wybór podmiotu i konsekwentne monitorowa- Pierwszą kluczową sprawą jest wyznaczenie podmiotu nie strategii jest konieczne i musi nastąpić możliwie monitorującego. W tym przypadku rekomenduje się szybko. Podkreślamy to, ponieważ monitorowanie wybór jednego z dwóch rozwiązań. W pierwszym z strategii gminnych jest czynnością w Polsce niezwykle nich, podmiotem monitorującym całość Strategii i spo- rzadką. rządzającym raport z monitoringu jest jedna osoba 7.2 Przedmiot monitorowania (pracownik urzędu lub sam wójt) (1). Drugi wariant za- kłada osobne monitorowanie każdego z celów szczegó- Najogólniej mówiąc, przedmiotem monitorowania jest łowych przez przygotowanych do tego merytorycznie Strategia rozwoju gminy Powidz na lata 2017-2027. Jest pracowników i sporządzanie raportu przez koordyna- to jednak zbyt uproszczone ustalenie, wymagające tora ds. monitoringu Strategii (2). uszczegółowienia i operacjonalizacji. Wydaje się więc, Wariant pierwszy jest wariantem najbardziej opty- że najlepszym sposobem jest określenie optymalnego malnym z punktu widzenia sprawności procesu monito- poziomu hierarchicznego, dla którego można byłoby rowania. Samodzielny i jednoosobowy podmiot moni- prowadzić procedurę monitoringu. W związku z tym toringu byłby w pełni odpowiedzialny za to zadanie. przyjęto, że poziomem tym jest poziom celów szczegó-

Strona 55

Strategia rozwoju gminy Powidz na lata 2017-2027

łowych. Poziom ten umożliwia wypracowanie stosun- wielkości, którymi można zmierzyć osiągnięty kowo ogólnych wniosków, które jednocześnie są spre- efekt, np. długość, liczba sztuk, powierzchnia. cyzowane w ramach określonych zagadnień meryto-  Rezultaty to bezpośrednie materialne i niema- rycznych. Warto dodać, że hierarchiczna struktura ce- terialny efekty powstania produktu, np. osz- lów Strategii zakłada pełne powiązanie poszczególnych czędność czasu przejazdu, nowe przyłącza ka- poziomów, tzn. że osiąganie jednego z celów szczegó- nalizacyjne, udostępnienie budynku, osoby ko- łowych zbliża jednostkę do osiągnięcia celu strategicz- rzystające ze szkoleń. Wskaźniki rezultatu to nego i, w dalszej perspektywie, również celu głównego wielkości, którymi można mierzyć osiągnięty (wizji rozwoju). efekt, np. zł/rok, liczba sztuk, liczba osób itp. Podejście jakościowe powinno natomiast operować 7.3 Sposób monitorowania opisem i charakterystyką osiągania danego celu. Określenie sposobu monitorowania Strategii rozwoju Wskaźniki nigdy nie będą w stanie w całości wyjaśnić gminy Powidz na lata 2017-2027 jest, innymi słowy, od- procesu realizacji Strategii, stąd konieczność uzupeł- powiedzią na pytanie jak monitorować? Odpowiedź ta nienia ich o informacje jakościowe. Należy jednak pa- wymaga określenia: (1) technicznej formy monitorowa- miętać o tym, że metody jakościowe są bardziej po- nia, (2) jego częstotliwości oraz (3) metodyki. datne na zbyt daleko idącą interpretację i nieupraw- Monitorowanie Strategii powinno zakładać sporzą- nione wnioski (m.in. również dlatego raport z monito- dzanie cyklicznych raportów z monitoringu, o których ringu powinien być konsultowany przez niezależną jed- wspomniano przy okazji opisu podmiotu monitorują- nostkę badawczą). cego. Raporty te powinny być sporządzane przez Ostatnią ważną kwestią związaną z monitoringiem uprzednio wyznaczoną osobę i dotyczyć bezpośrednio są jego konsekwencje dla procesu realizacji Strategii. przedmiotu monitoringu. Bez względu na wybór wa- Zakłada się, że każdy z raportów z monitoringu powi- riantu związanego z podmiotem odpowiedzialnym za nien zawierać końcową konkluzję w postaci rekomen- monitoring, raporty powinny być konsultowane przez dacji zmian w Strategii. Rekomendacje te muszą wyni- niezależną jednostkę badawczą (z uwagi na niewielkie kać z merytorycznych podstaw, zmiany sytuacji we- możliwości finansowe gminy rekomendacja eksperc- wnątrz gminy Powidz lub jej otoczeniu. Po sporządze- kiej konsultacji może być jednak trudna do realizacji). niu raportu, powinno się przystąpić do zmian Strategii Wydaje się, że najbardziej optymalnym rytmem spo- (jeśli rekomendacje w raporcie zakładają konieczność rządzania raportu z monitoringu będzie częstotliwość dokonania takich zmian). jednoroczna. Jest to rozwiązanie uwzględniające kryteria merytoryczne (dłuższy okres spowoduje problemy w 7.4 Monitorowane wskaźniki wyciąganiu wniosków dynamicznych) oraz finansowe Wskaźnik pokazuje natężenie, poziom, intensywność i organizacyjne (częstszy monitoring będzie zbyt kosz- określonego zjawiska. Są to najczęściej wartości zrela- towny). tywizowane, tzn. pokazujące natężenie, poziom i inten- Kluczową sprawą jest określenie metodyki sporzą- sywność zjawiska na jakimś określonym tle, które sta- dzania raportu z monitoringu. Generalnie powinna się nowi punkt odniesienia. Jak już wcześniej wspomniano, ona opierać na dwóch podejściach: jakościowym i ilo- wymienione w tym rozdziale wskaźniki powinny być ściowym. Podejście ilościowe oparte będzie na analizie monitorowane corocznie. Zmiana wartości wskaźnika i porównywaniu wskaźników realizacji celów operacyj- może mieć dwojakie znaczenie – zgodne z kierunkiem nych. Zakłada się monitorowanie z uwzględnieniem przyjętym w strategii (wówczas należy uznać, że dzia- produktów i rezultatów. Różnica między nimi jest na- łania podejmowane dla osiągnięcia celu przynoszą sku- stępująca: tek) lub niezgodne (wówczas należy przemyśleć podej-  Produkt to materialny i mierzalny efekt podejmowane działania i w sytuacji, gdy niezgodny kierunek mowanych działań w ramach projektu, np. zmian pojawia się przez przynajmniej dwa lata, podjąć droga, sieć kanalizacyjna, budynek, szkolenie, decyzję o zmianie strategii). kampania społeczna. Wskaźniki produktu to

Strona 56

Strategia rozwoju gminy Powidz na lata 2017-2027

Wskaźniki realizacji strategii zostały określone dla  filia biblioteki publicznej (utworzona/nieutwo- poszczególnych celów szczegółowych. Dodatkowo, rzona), oprócz wyznaczenia wskaźników została wskazana ich  liczba książek anglojęzycznych w zasobach biblio- wartość bazowa (dla 2015 lub 2016 r.), która pokazuje teki, „punkt startu” oraz planowana wartość docelowa (dla  środki gminne wydatkowane na wsparcie organiza- 2027 r.), która będzie częściowo wspomagała dokony- cji pozarządowych [zł], wanie monitoringu. Wartość dla 2027 r. będzie przede  jakość i prędkość sygnału internetowego oraz tele- wszystkim miała kluczowe znaczenie przy ewaluacji ex fonii komórkowej w gminie; post. Wszystkie wskaźniki obejmują dane publicznie dostępne. Cel szczegółowy 1.4. „Ład przestrzenny i podniesienie jakości przestrzeni publicznej”: Cel szczegółowy 1.1. „Modernizacja i rozbudowa dróg oraz poprawa dostępności transportu publicz-  nowe studium uwarunkowań i kierunków zagospo- nego”: darowania przestrzennego (przyjęte przez radę gminy/nieprzyjęte przez radę gminy),  kategoria wojewódzka obecnych dróg powiatowych  liczba planów miejscowych dla terenów przybrzeż- relacji Strzałkowo-Smolniki Powidzkie oraz Wit- nych, kowo-Powidz (zmieniona/niezmieniona),  % pokrycia gminy planami miejscowymi,  środki rządowe z Ministerstwa Obrony Narodowej  strefa ochronna dla parku krajobrazowego (wpro- na remonty dróg, z których korzystają jednostki wadzona/niewprowadzona), wojskowe (przyznano/nie przyznano),  rewitalizacja Parku Powstańców Wielkopolskich  długość [km] zmodernizowanych dróg gminnych, (zrealizowana/niezrealizowana).  długość nowych ciągów pieszo-rowerowych, łączą- cych poszczególne miejscowości gminy. Cel szczegółowy 2.1. „Transport zrównoważony dla turystów/sieciowa infrastruktura turystyczna”: Cel szczegółowy 1.2. „Gospodarka komunalna”:  bus turystyczny – system międzygminnego trans-  % osób z dostępem do sieci kanalizacyjnej, portu publicznego obsługującego mieszkańców i tu-  długość zmodernizowanej sieci wodno-ściekowej, rystów jednodniowych z pobliskich miast (urucho-  inwestycja w zwiększenie przepustowości oczysz- miono/nie uruchomiono), czalni ścieków (zrealizowana/niezrealizowana),  parking buforowy w pobliżu obwodnicy znajdującej  sieć gazowa na terenie gminy (wybudowana/niewy- się przy ul. Kazimierza Jagiellończyka, przy ul. Wit- budowana, kowskiej lub na boisku niedaleko remizy Ochotni- czej Straży Pożarnej (utworzono/nie utworzono); Cel szczegółowy 1.3. „Rozwój sektora usług dla  długość [km] szlaków turystycznych, mieszkańców”:  mapa szlaków turystycznych w wersji online (utworzono/nie utworzono), a także w formie aplikacji  pracownia językowa (utworzona/nieutworzona), mobilnej (utworzono/nie utworzono),  polsko-angielska klasa językowa dla społeczności lo-  długość [km] ścieżek rowerowych wzdłuż torów ko- kalnej i amerykańskiej (utworzona/nieutworzona), lejki wąskotorowej,  liczba świadczonych na terenie gminy usług specja-  ruch drezyny na odcinku wewnątrz gminy Powidz listycznej opieki medycznej, (wznowiono/nie wznowiono) i przywrócenie ruchu  Dzienny Ośrodek Pobytu dla osób starszych (utwo- kolejki wąskotorowej między Powidzem a Gnie- rzony/nieutworzony), znem przy uwzględnieniu potencjalnej lokalizacji  Liczba wybudowanych i zmodernizowanych miejsc Centralnego Muzeum Kolejnictwa w Gnieźnie (przy- spotkań i integracji mieszkańców, wrócono/nie przywrócono).

Strona 57

Strategia rozwoju gminy Powidz na lata 2017-2027

Cel szczegółowy 2.2. „Ochrona zasobów przyrodni- Cel szczegółowy 3.1. „Rozszerzenie oferty usług ho- czych przed degradacją”: telowych i gastronomicznych”:

 liczba koszy przy pomostach i na terenach leśnych,  Liczba miejsc noclegowych na terenie gminy;  liczba proekologicznych oznaczeń i tablic informa-  Liczba punktów gastronomicznych na terenie cyjnych, gminy;  liczba warsztatów ekologicznych dla dzieci i mło-  Korzystający z noclegów w okresie od stycznia do dzieży, grudnia;  akcja czyszczenia Jeziora Powidzkiego (zorganizo-  Udzielone noclegi w okresie od stycznia do grudnia; wano/nie zorganizowano),  parkingi leśne (wyznaczono/nie wyznaczono), Cel szczegółowy 3.2. „Wspieranie lokalnych przed-  rurociąg tłoczący wodę do Jeziora Wilczyńskiego siębiorców i promowanie lokalnych produktów”: (utworzono/nie utworzono),  liczba łodzi z silnikami spalinowymi pływająca po je-  Liczba podmiotów wytwarzających na terenie ziorach gm. Powidz, gminy Powidz lokalne produkty;  stacja obsługi sanitarnej jachtów (utworzono/nie  Liczba stoisk i stałych punktów sprzedaży oferują- utworzono); cych lokalne produkty;  Zakładka na stronie internetowej gminy poświęcona Cel szczegółowy 2.3. „Zagospodarowanie terenów lokalnym produktom (wdrożono/nie wdrożono); przybrzeżnych”: Cel szczegółowy 3.3. „Stworzenie sieciowych pro-  Marina – nowoczesny port jachtowy z pełnym wypo- duktów turystycznych i ich promocja”: sażeniem zlokalizowany w Powidzu (utworzono/nie utworzono),  Sieciowy produkt turystyczny oparty na zasobach  Długość [m] promenady wzdłuż Jeziora Powidz- użytkowanych przez gminę Powidz lub podmioty kiego, zależne od wójta gminy Powidz, głównie POSiR Sp.  Liczba zmodernizowanych pomostów, z o.o. (wdrożono/nie wdrożono);  Liczba podmiotów prywatnych włączonych do sie- Cel szczegółowy 2.4. „Turystyka kwalifikowana i ak- ciowego produktu turystycznego; tywny wypoczynek”:  Liczba osób korzystających z sieciowego produktu turystycznego;  Punkt informacji turystycznej (utworzono/ nie utworzono), Cel szczegółowy 3.4. „Organizacja imprez maso-  Szkółka nurkowania (utworzono/nie utworzono), wych”:  Ścieżka dendrologiczna (utworzono/nie otworzono),  Dwie stałe imprezy o zasięgu ponadlokalnym (kon-  Szlak lokalnych produktów turystycznych (utwo- tynuowano/nie kontynuowano); rzono/nie otworzono),  Jedna duża impreza o zasięgu ponadregionalnym  Szlak legend powidzkich (utworzono/nie utwo- bazująca na relacjach polsko-amerykańskich (wdro- rzono), żono/nie wdrożono);  Liczba zorganizowanych gier terenowych,  Stały kalendarz imprez sezonowych (wdrożono/nie  „Powidzki Bieg po Zdrowie” (zorganizowano/nie wdrożono); zorganizowano),  Wypożyczalnia sprzętu plażowego (funkcjonuje/nie Cel szczegółowy 3.5. „Wzmocnienie aktywności spo- funkcjonuje). łeczności lokalnej”:

Strona 58

Strategia rozwoju gminy Powidz na lata 2017-2027

 Środki finansowe przeznaczone na fundusz sołecki [zł],  Liczba imprez dla mieszkańców, organizowanych na terenie gminy,  Liczba mieszkańców uczestniczących w imprezach organizowanych na terenie gminy,

Cel szczegółowy 3.6. „Efektywna współpraca z podmiotami zewnętrznymi”:

 Liczba działań opartych na współpracy w ramach trzech planowanych platform;

Strona 59

Strategia rozwoju gminy Powidz na lata 2017-2027

8 Bibliografia Pszczołowski T., 1978. Mała encyklopedia prakseologii i teorii organizacji. Zakład Narodowy im. Ossoliń- Creswell V., Clark L., 2011. Designing and Conducting skich, Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk. Mixed Methods Research. SAGE Publications. Stępień J., Potoczek A., 2008. Podstawy strategii roz- Cambridge Dictionaries Online, 2012. [w:] http://dictio- woju lokalnego i regionalnego. Wyższa Szkoła Go- nary.cambridge.org/dictionary/english/desk-rese- spodarki, Bydgoszcz. arch?fallbackFrom=english-polish (dostęp: Uchwała nr XXXV/214/17 Rady Gminy Powidz w sprawie 11.07.2017 r.). przystąpienia do opracowania Strategii rozwoju Dutkowski M., 2003. Analiza SWOT w badaniach lokal- gminy Powidz na lata 2017-2027 nych i regionalnych – problemy stosowania i główne Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym błędy interpretacji. [W:] H. Rogacki (red.), Problemy (Dz. U. 1990, Nr 16, poz. 95 z późn. zmianami). interpretacji wyników metod badawczych stosowa- Ustawa z dnia 20 grudnia 1996 roku o gospodarce komu- nych w geografii społeczno-ekonomicznej i gospo- nalnej. (Dz.U. 1997 nr 9 poz. 43 z późn. zm.). darce przestrzennej, Bogucki Wydawnictwo Nau- Ustawa z dnia 27 marca 2003 roku o planowaniu i zago- kowe, Poznań, s. 43-49. spodarowaniu przestrzennym (Dz.U. 2003 Nr 80 poz. Dutkowski M., 2004. Problemy diagnozowania obsza- 717). rów rozwoju regionalnego i lokalnego w Polsce. Wojtasiewicz L., 2000. Strategia rozwoju województwa Rozprawy i Studia Uniwersytetu Szczecińskiego, t. wielkopolskiego. Studia Regionalne i Lokalne, 3(3), 551. s. 59-75. Dziemianowicz W., Szmigiel-Rawska K., Nowicka P., Żuber P., 2000. Teoria i praktyka opracowania strategii Dąbrowska A., 2012. Planowanie strategiczne. Po- rozwoju województwa - prace nad strategiami roz- radnik dla pracowników administracji publicznej. woju województw w świetle ankiety Ministerstwa Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa. Gospodarki. Studia Regionalne i Lokalne, 3(3), s. 87- Frankfort-Nachmias C., Nachmias D., 2001, Metody ba- 97. dawcze w naukach społecznych, Warszawa: Wy- dawnictwo Zysk i S-ka. Gorzelak G., Jałowiecki B., 2000. Metodologiczne podstawy strategii rozwoju regionu na przykładzie wo- jewództwa lubuskiego. Studia Regionalne i Lokalne, 3 (3), s. 41-57. Klasik A., 2001. Strategia konkurencyjna regionu. [W:] A. Klasik, F. Kuźnik (red.), Zarządzanie strategiczne rozwojem lokalnym i regionalnym. Akademia Eko- nomiczna w Katowicach, s. 39-60. Kondracki J., 2001. Geografia Regionalna Polski. Wy- dawnictwo PWN, Warszawa. Kotus J., 2001. Badania socjologiczne w poznaniu struktur i procesów społecznych dla potrzeb gospodarki przestrzennej. [w:] H. Rogacki (red.), Koncepcje teo- retyczne i metody badań geografii społeczno-ekonomicznej i gospodarki przestrzennej. Poznań, Bo- gucki Wyd. Naukowe, s. 99-108. Parysek J. J., 1997. Podstawy gospodarki lokalnej. Wy- dawnictwo Naukowe UAM, Poznań.

Strona 60

Strategia rozwoju gminy Powidz na lata 2017-2027

9 Autorzy opracowania geologii i (4) gospodarki przestrzennej. Cel główny Pro- jektu osiągany jest poprzez realizację szeregu zajęć: 3 Zespół autorów dokumentu Strategia rozwoju gminy tzw. ogólnych certyfikowanych szkoleń (podnoszących Powidz na lata 2017-2027 tworzy grupa studentów, pra- kompetencje komunikacyjne, językowe oraz w zakresie cowników Wydziału Nauk Geograficznych i Geologicz- przedsiębiorczości), 12 specjalistycznych certyfikowanych UAM w Poznaniu oraz ekspertów zewnętrznych, nych szkoleń, 11 zajęć warsztatowych, 12 zadań prak- biorących udział w zajęciach praktycznych ZP4 pn. Zin- tycznych oraz 20 wizyt studyjnych. tegrowane planowanie rozwoju, prowadzonych w ra- Udział w opracowaniu Strategii rozwoju gminy Po- mach projektu Geocentrum Doskonałości – autorski pro- widz na lata 2017-2027 jest wynikiem porozumienia po- gram dostosowywania studentów Wydziału Nauk Geo- między wójtem gminy Powidz – Jakubem Gwitem, a or- graficznych i Geologicznych UAM do współczesnych wy- ganizatorami zajęć, czyli przedstawicielami Uniwersy- magań rynku pracy. Projekt jest dofinansowany ze środ- tetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu – prof. dr. hab. ków UE w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Pawłem Churskim, dr. Pawłem Motkiem i dr. Bartło- Edukacja Rozwój. miejem Kołsutem. Jednym z inicjatorów współpracy był Celem projektu Geocentrum Doskonałości jest uła- Bogumił Nowak, pochodzący z Powidza absolwent twienie 300 studentom dwóch ostatnich semestrów UAM w Poznaniu, a obecnie doktorant w Instytucie studiów stacjonarnych I i II stopnia na WNGiG UAM wej- Geologii UAM. Grupa tych 5 osób odpowiadała za ścia na rynek pracy poprzez rozwój i wyposażenie ich w opiekę merytoryczną podczas zajęć. kompetencje oczekiwane przez pracodawców. Projekt Prace nad dokumentem prowadziło w sumie 27 stu- prowadzony jest w okresie od 1 marca. 2016 r. do 30 dentów reprezentujących cztery kierunki studiów: geo- września 2017 r. i uczestniczą w nim studenci czterech grafię (1 osoba), geoinformację (1 osoba), geologię (2 kierunków studiów: (1) geografii, (2) geoinformacji, (3) osoby) i gospodarkę przestrzenną (23 osoby). Poniżej przedstawiono krótkie noty o autorach dokumentu.

Prof. UAM dr hab. Paweł Churski – koordynator zajęć praktycznych, opieka merytoryczna e-mail: [email protected]

 WYKSZTAŁCENIE: mgr geografii, spec. geografia społeczno-ekonomiczna, dr nauk o Ziemi w zakresie geografii, dr hab. nauk o Ziemi w zakresie geografii na UAM;  DZIAŁALNOŚĆ I DOŚWIADCZENIE: Dyrektor Instytutu Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej UAM w kadencji 2016-2020, specjalizuje się w problematyce czynników rozwoju regionalnego, przemian polityki regionalnej w Polsce i w Unii Europejskiej, obszarów problemowych w rozwoju lokalnym i regionalnym, stanu i zmian zachodzących na rynku pracy w okresie transformacji społeczno- gospodarczej oraz poziomu i warunków życia; autor ponad 160 publikacji naukowych oraz wielu opracowań eksperckich sporządzanych na zlecenie jednostek publicznych i niepublicznych, w tym m.in. Ministerstwa Rozwoju Regionalnego, urzędów marszałkowskich województw wielkopolskiego, kujawsko-pomorskiego, podkarpackiego i lubelskiego, miasta Poznania i Ostrowa Wielkopolskiego.

Martyna Dąbrowska e-mail: [email protected]

 WYKSZTAŁCENIE: studentka III r. gospodarki przestrzennej (studia licencjackie) na UAM;  DZIAŁALNOŚĆ W KOLE NAUKOWYM: od 2016 r. działa w Sekcji Gospodarki Przestrzennej Studenckiego Koła Naukowego Geografów im. Stanisława Pawłowskiego;  DOŚWIADCZENIE ZAWODOWE: odbyła praktyki w Wydziale Gospodarki Miejskiej Urzędu Miasta Chełmży.

Strona 61

Strategia rozwoju gminy Powidz na lata 2017-2027

lic. Natalia Delążek e-mail: [email protected]

 WYKSZTAŁCENIE: absolwentka studiów licencjackich na kierunku geologia, specjalizacja gospodarka zasobami wodnymi i mineralnymi; obecnie studentka II roku studiów magisterskich na kierunku geologia, specjalność hydrogeologia i geologia inżynierska na UAM;  DOŚWIADCZENIE ZAWODOWE: odbyła praktykę w przedsiębiorstwie geologiczno-inżynierskim AGea geologia w Zielonej Górze.

inż. Paulina Ewiak e-mail: [email protected]

 WYKSZTAŁCENIE: inżynier geoinformacji, obecnie studentka II roku studiów magisterskich na kierunku geoinformacja na UAM;  DOŚWIADCZENIE ZAWODOWE: pracuje na co dzień w środowisku Systemów Informacji Przestrzennej; interesuje się zagadnieniami doty- czącymi map historycznych i internetowych.

Łukasz Gromala e-mail: [email protected]

 WYKSZTAŁCENIE: student III r. gospodarki przestrzennej (studia inżynierskie) na UAM;  DZIAŁALNOŚĆ W KOLE NAUKOWYM: działa w Sekcji Gospodarki Przestrzennej Studenckiego Koła Naukowego Geografów im. Stanisława Pawłowskiego, od 2017 r. członek zarządu SKNG ds. promocji  DOŚWIADCZENIE ZAWODOWE: staż w Urzędzie Marszałkowskim Województwa Wielkopolskiego (3 miesiące).

lic. Kinga Jagielska e-mail: [email protected]

 WYKSZTAŁCENIE: absolwentka studiów licencjackich na kierunku ochrona środowiska (specjalność ochrona środowisk lądowych) na UAM; obecnie studentka II roku studiów magisterskich na kierunku gospodarka przestrzenna na UAM (specjalność rewitalizacja miast i obszarów zdegradowanych);  DZIAŁALNOŚĆ W KOLE NAUKOWYM: aktywnie działa w Kole Naukowym Przyrodników na UAM, w roku 2014/2015 pełniła funkcję sekre- tarza Koła;  DOŚWIADCZENIE ZAWODOWE: odbyła staż w Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Poznaniu oraz praktyki zawodowe w Urzędzie Miasta Poznania.

Aleksandra Kilichowska e-mail: [email protected]

 WYKSZTAŁCENIE: studentka III r. gospodarki przestrzennej (studia inżynierskie) na UAM;  DOŚWIADCZENIE ZAWODOWE: w 2016 r. odbyła praktykę w Pomorskim Urzędzie Wojewódzkim; na początku 2017 r. odbyła 3-miesięczny staż w Pomorskim Biurze Regionalnym w Brukseli.

dr Bartłomiej Kołsut – opieka merytoryczna e-mail: [email protected]

 WYKSZTAŁCENIE: mgr gospodarki przestrzennej, dr nauk o Ziemi w zakresie geografii na UAM;  DZIAŁALNOŚĆ I DOŚWIADCZENIE: koordynator kierunku gospodarka przestrzenna w projekcie Geocentrum Doskonałości; specjalizuje się w problematyce współpracy międzygminnej, planowania strategicznego na poziomie lokalnym i regionalnym oraz rewitalizacji miast; autor ponad 20 publikacji naukowych i wielu opracowań eksperckich sporządzanych na zlecenie jednostek publicznych i niepublicznych, w tym m.in. Urzędu Marszałkowskiego Województw Wielkopolskiego, miast i gmin: Poznań, Siedlce, Chojnice, Człuchów, Lubniewice.

Strona 62

Strategia rozwoju gminy Powidz na lata 2017-2027

Agata Kordzi e-mail: [email protected]

 WYKSZTAŁCENIE: studentka III r. gospodarki przestrzennej (studia inżynierskie) na UAM;  DOŚWIADCZENIE ZAWODOWE: praktyka w Centrum Badań Metropolitalnych w Poznaniu, 3-miesięczny staż w Wielkopolskim Urzędzie Wojewódzkim w Poznaniu.

Paulina Langner e-mail: [email protected]

 WYKSZTAŁCENIE: studentka III r. gospodarki przestrzennej (studia inżynierskie) na UAM;  DZIAŁALNOŚĆ W KOLE NAUKOWYM: aktywnie działa w Akademickim Kole Naukowym Gospodarki Przestrzennej;  DOŚWIADCZENIE ZAWODOWE: praktyka zawodowa oraz 3-miesięczny staż w Powiatowym Ośrodku Dokumentacji Geodezyjnej i Karto- graficznej w Koninie;

Malwina Maciejewska e-mail: [email protected]

 WYKSZTAŁCENIE: studentka III r. gospodarki przestrzennej (studia inżynierskie) na UAM;  DOŚWIADCZENIE ZAWODOWE: praktyka zawodowa w Urzędzie Miasta i Gminy Krajenka (2016 r.); 3-miesięczny staż w Kancelarii Urbani- stycznej Filip Koczorowski;

Artur Malicki e-mail: [email protected]

 WYKSZTAŁCENIE: student III r. gospodarki przestrzennej (studia inżynierskie) na UAM oraz II r. geoinformacji (studia inżynierskie) na UAM;  DOŚWIADCZENIE ZAWODOWE: praktyka zawodowa w Urzędzie Miasta Wałcz; 3-miesięczny staż w Urzędzie Marszałkowskim Wojewódz- twa Wielkopolskiego;

Magdalena Małachowska e-mail: [email protected]

 WYKSZTAŁCENIE: studentka III r. gospodarki przestrzennej (studia inżynierskie) na UAM;  DZIAŁALNOŚĆ W KOLE NAUKOWYM: od 2015 r. działa w Sekcji Gospodarki Przestrzennej Studenckiego Koła Naukowego Geografów im. Stanisława Pawłowskiego;  DOŚWIADCZENIE ZAWODOWE: praktyka zawodowa w Urzędzie Gminy Suchy Las; na początku 2017 r. odbyła 3-miesięczny staż w Biurze Promocji Nauki PolSCA Polskiej Akademii Nauk w Brukseli;

Karolina Matuszak e-mail: [email protected]

 WYKSZTAŁCENIE: studentka III r. gospodarki przestrzennej (studia inżynierskie) na UAM;  DZIAŁALNOŚĆ AKADEMICKA: od 2016 roku członek Rady Samorządu Studentów Wydziału Nauk Geograficznych i Geologicznych, przed- stawiciel studentów w Radzie Wydziału Nauk Geograficznych i Geologicznych i Radzie Instytutu Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospo- darki Przestrzennej UAM;  DOŚWIADCZENIE ZAWODOWE: praktyka zawodowa w Urzędzie Miejskim w Mosinie, 3-miesięczny staż w Urzędzie Statystycznym w Po- znaniu;

Strona 63

Strategia rozwoju gminy Powidz na lata 2017-2027

dr Paweł Motek – opieka merytoryczna e-mail: [email protected]

 WYKSZTAŁCENIE: mgr geografii specjalność geografia społeczno-ekonomiczna, mgr prawa, dr nauk o Ziemi w zakresie geografii na UAM;  DZIAŁALNOŚĆ I DOŚWIADCZENIE: specjalizuje się w problematyce finansów publicznych, ich decentralizacji, prawnych uwarunkowań gospodarki przestrzennej, ekonomicznych i finansowych aspektów planowania przestrzennego, geografii sportu; autor kilkudziesięciu publikacji naukowych oraz opracowań eksperckich sporządzanych na zlecenie jednostek publicznych i niepublicznych, w tym m.in. Urzędu Marszał- kowskiego Województw Wielkopolskiego oraz miast i gmin Wielkopolski.

mgr Bogumił Nowak – opieka merytoryczna e-mail: [email protected]

 WYKSZTAŁCENIE: mgr geologii na UAM, specjalizacja: geologia stratygraficzno-poszukiwawcza i geologia czwartorzędu; obecnie doktorant na WNGiG UAM;  DZIAŁALNOŚĆ I DOŚWIADCZENIE: wiertacz w firmie Geoprojekt, hydrolog w Instytucie Meteorologii i Gospodarki Wodnej - Państwowym Instytucie Badawczym; autor kilkudziesięciu publikacji naukowych oraz licznych opracowań eksperckich z zakresu hydrologii i ochrony jezior oraz gospodarki wodnej, aktywnie współpracuje z jednostkami samorządu terytorialnego oraz instytucjami naukowymi i rządowymi w zakresie ochrony jezior, członek Polskiego Towarzystwa Geofizycznego i Polskiego Towarzystwa Limnologicznego; prywatnie mieszkaniec Po- widza oraz miłośnik walorów przyrodniczych Powidzkiego Parku Krajobrazowego.

Lidia Ostrowska e-mail: [email protected]

 WYKSZTAŁCENIE: studentka III r. gospodarki przestrzennej (studia inżynierskie) na UAM;  DZIAŁALNOŚĆ W KOLE NAUKOWYM: od 2014 r. działa w Studenckiej Agencji Fotograficznej UAM, pełniła funkcję zastępcy przewodni- czącego Agencji;  DOŚWIADCZENIE ZAWODOWE: praktyka zawodowa w Wielkopolskim Biurze Planowania Przestrzennego; 3-miesięczny staż w Kancelarii Urbanistycznej Filip Koczorowski;

Bartosz Pankros e-mail: [email protected]

 WYKSZTAŁCENIE: student III r. geografii (spec. geoinformacja) na UAM;  ZAINTERESOWANIA ZAWODOWE: zarządzanie środowiskiem, analizy przestrzenne, prace w programach: ArcMap, QGIS, RStudio; napi- sał pracę licencjacką związaną z wysychaniem oraz zmianami użytkowania terenu na obszarze Jeziora Czad w Afryce z wykorzystaniem zdjęć satelitarnych;

Natalia Perlińska e-mail: [email protected]

 WYKSZTAŁCENIE: studentka III r. gospodarki przestrzennej (studia inżynierskie) na UAM;  DZIAŁALNOŚĆ AKADEMICKA: od maja 2017 r. Przewodnicząca Harcerskiego Kręgu Akademickiego „SKIPP”, działającego przy Politech- nice Poznańskiej;  DOŚWIADCZENIE ZAWODOWE: praktyka zawodowa w Wydziale Urbanistyki i Architektury Urzędu Miasta Poznania; 3-miesięczny staż w Lider Projekt Sp. z o.o.

Weronika Rzanna e-mail: [email protected]

 WYKSZTAŁCENIE: studentka III r. gospodarki przestrzennej (studia inżynierskie) na UAM;  DOŚWIADCZENIE ZAWODOWE: praktyka zawodowa w Referacie Planowania Przestrzennego i Ochrony Środowiska Urzędu Gminy Do- piewo;

Strona 64

Strategia rozwoju gminy Powidz na lata 2017-2027

lic. Natalia Sierczyńska e-mail: [email protected]

 WYKSZTAŁCENIE: absolwentka studiów licencjackich na kierunku gospodarka przestrzenna UAM; obecnie studentka II roku studiów magisterskich na kierunku gospodarka przestrzenna na UAM (specjalność zarządzanie przestrzenne);  DOŚWIADCZENIE ZAWODOWE: praktyka zawodowa w Wielkopolskim Urzędzie Wojewódzkim w Poznaniu;

mgr Anna Skalska e-mail: [email protected]

 WYKSZTAŁCENIE: absolwentka studiów licencjackich na kierunku gospodarka przestrzenna (specjalność rozwój miast i regionów) oraz magister kierunku zarządzanie na Uniwersytecie Ekonomicznym w Poznaniu; obecnie studentka II roku studiów magisterskich na kierunku gospodarka przestrzenna na UAM;  DZIAŁALNOŚĆ W KOLE NAUKOWYM: aktywnie działająca w Studenckim Kole Naukowym Gospodarki Przestrzennej UEP, zajmującym się obecnie opracowaniem projektu diagnozy, strategii oraz promocji obszaru aktywizacji gospodarczej – północny Czerwonak;  DOŚWIADCZENIE ZAWODOWE: praktyka zawodowa w Urzędzie Miasta i Gminy Swarzędz oraz Starostwie Powiatowym w Poznaniu;

lic. Weronika Stasikowska e-mail: [email protected]

 WYKSZTAŁCENIE: absolwentka studiów licencjackich na kierunku gospodarka przestrzenna; obecnie studentka II roku studiów magisterskich na kierunku gospodarka przestrzenna (spec. zarządzanie przestrzenne) na UAM;  DOŚWIADCZENIE ZAWODOWE: praktyka zawodowa w biurze nieruchomości i w Wielkopolskim Urzędzie Wojewódzkim w Poznaniu;

Karolina Stolarska e-mail: [email protected]

 WYKSZTAŁCENIE: studentka III r. gospodarki przestrzennej (studia inżynierskie) na UAM;  DZIAŁALNOŚĆ W KOLE NAUKOWYM: od 2014 r. działa w Akademickim Kole Naukowym Gospodarki Przestrzennej;  DOŚWIADCZENIE ZAWODOWE: praktyka zawodowa w Kujawsko-Pomorskim Biurze Planowania Przestrzennego i Regionalnego we Wło- cławku; 3-miesięczny staż w Atrium Grupa Doradcza;

Zofia Szewczyk e-mail: [email protected]

inż. Karolina Szulczewska e-mail: [email protected]

 WYKSZTAŁCENIE: absolwentka studiów inżynierskich na kierunku gospodarka przestrzenna na UAM; obecnie studentka II roku studiów magisterskich na kierunku gospodarka przestrzenna na UAM;  ZAINTERESOWANIA ZAWODOWE: ogrodnictwo, aktualnie zajmuje się przygotowaniem pracy dyplomowej, związanej z tematyką zielo- nych ścian i dachów w mieście;

Strona 65

Strategia rozwoju gminy Powidz na lata 2017-2027

inż. Aleksandra Walkówka e-mail: [email protected]

 WYKSZTAŁCENIE: absolwentka studiów inżynierskich na kierunku gospodarka przestrzenna na UAM; obecnie studentka II roku studiów magisterskich na kierunku gospodarka przestrzenna na UAM;  DZIAŁALNOŚĆ W KOLE NAUKOWYM: działa w Studenckim Kole Naukowym Geografów im. Stanisława Pawłowskiego;  DOŚWIADCZENIE ZAWODOWE: praktyka zawodowa w Urzędzie Miasta Sieradza, 4-miesięczny staż w Biurze Koordynacji Projektów i Re- witalizacji Miasta Urzędu Miasta Poznania, sporządzanie projektów VIII Osi Priorytetowej POIiŚ 2014-2020, obecnie podinspektor w Depar- tamencie Wdrażania Programu Regionalnego Urzędu Marszałkowskiego Województwa Wielkopolskiego;

lic. Joanna Wawrzyniak e-mail: [email protected]

 WYKSZTAŁCENIE: absolwentka studiów licencjackich na kierunku geologia na UAM; obecnie studentka II roku studiów magisterskich na kierunku geologia, specjalność hydrogeologia i geologia inżynierska na UAM;  DZIAŁALNOŚĆ W KOLE NAUKOWYM: od 2015 r. działa w Kole Naukowym Geologów;

mgr Anna Wąsalska e-mail: [email protected]

 WYKSZTAŁCENIE: absolwentka studiów licencjackich na kierunku gospodarka przestrzenna (spec. rozwój miast i regionów) oraz magister kierunku zarządzanie (spec. wycena nieruchomości) na Uniwersytecie Ekonomicznym w Poznaniu; obecnie studentka II roku studiów magisterskich na kierunku gospodarka przestrzenna na UAM;  DZIAŁALNOŚĆ W KOLE NAUKOWYM: aktywnie działająca w Studenckim Kole Naukowym Gospodarki Przestrzennej UEP, zajmującym się obecnie opracowaniem projektu diagnozy, strategii oraz promocji obszaru aktywizacji gospodarczej – północny Czerwonak;  DOŚWIADCZENIE ZAWODOWE: praktyka zawodowa w Urzędzie Gminy Komorniki oraz Urzędzie Miasta Poznania;

Tomasz Wielec e-mail: [email protected]

 WYKSZTAŁCENIE: student III r. gospodarki przestrzennej (studia inżynierskie) na UAM;  DZIAŁALNOŚĆ AKADEMICKA: reprezentant UAM w sekcji koszykówki mężczyzn;  DOŚWIADCZENIE ZAWODOWE: praktyka zawodowa w Urzędzie Gminy Skierniewice; 3-miesięczny staż w Kancelarii Urbanistycznej Filip Koczorowski;

lic. Michał Wojcieszak e-mail: [email protected]

 WYKSZTAŁCENIE: absolwent studiów licencjackich na kierunku gospodarka przestrzenna; obecnie student II roku studiów magisterskich na kierunku gospodarka przestrzenna (spec. zarządzanie przestrzenne) na UAM;

Strona 66