Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa Gniezno Na Lata 2018-2022

PLAN URZDZENIA LASU NADLENICTWA GNIEZNO

na lata 2018-2022

PROGRAM OCHRONY

PRZYRODY

Wykonawca: Biuro Urzdzania Lasu i Geodezji Lenej Oddział w Warszawie Sękocin Stary ul. Leników 21 05-090 Raszyn

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Pracownia KUS-1 BiurŚ Urzdzania Lasu i GeŚdezji Lenej Oddział w Warszawie Kierownik: Maciej Szczygielski

Autor: Tomasz Figarski

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

WSTP ...... 1

1. PODSTAWY FORMALNO-PRAWNE OCHRONY PRZYRODY ...... 1

2. CEL I METODYKA OPRACOWANIA ...... 3

3. ZADANIA I CELE PROGRAMU OCHRONY PRZYRODY W NADLENICTWIE ...... 6

4. FORMA I ZAKRES PROGRAMU OCHRONY PRZYRODY W NADLENICTWIE ...... 8

OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA NADLENICTWA ...... 9

5. MIEJSCE I ROLA NADLENICTWA W PRŃESTRŃENI PRZYRODNICZO-LENEJ REGIONU I KRAJU ...... 9

5.1. POŁOENIE ADMINISTRACYJNE I CHARAKTERYSTYKA ...... 9

5.2. UMIEJSCOWIENIE NADLENICTWA W PRŃESTRZENI PRZYRODNICZEJ...... 13 5.2.1. Regionalizacja fizyczno-geograficzna ...... 13 5.2.2. Regionalizacja geobotaniczna ...... 14 5.2.1. Regionalizacja przyrodniczo-lena ...... 15

5.3. SPOŁECŃNO-GOSPODARCZE WARUNKI WIELOFUNKCYJNEJ PRODUKCJI LENEJ W REGIONIE ...... 16

6. HISTORIA ŃIEM NADLENICTWA GNIEZNO ...... 19

7. STRUKTURA UYTKOWANIA ZIEMI – KATEGORIE UYTKOWANIA ...... 27

8. CHARAKTERYSTYKA KOMPLEKSÓW LENYCH ...... 29

9. DOMINUJCE FUNKCJE LASÓW ...... 30

9.1. PODŃIAŁ LASÓW NA KATEGORIE OCHRONNOCI ...... 31

10. PORÓWNANIE WYBRANYCH CECH TAKSACYJNYCH DRŃEWOSTANÓW ...... 32

11. NADLENICTWO W KRAJOWEJ SIECI KORYTARZY EKOLOGICZNYCH I SIECI ECONET ... 32

WALORY PRZYRODNICZO-LENE ...... 37

12. BUDOWA GEOLOGICZNA, RŃEBA TERENU I GLEBY ...... 37

12.1. GEOLOGIA I RŃEBA TERENU ...... 37 12.2. GLEBY ...... 38

13. STOSUNKI WODNE ...... 40

13.1. WODY POWIERZCHNIOWE ...... 40 13.2. WODY PODZIEMNE ...... 42

14. SŃATA ROLINNA ...... 44

14.1. ZARYS OGÓLNY ...... 44

14.2. ZBIOROWISKA ROLINNE ...... 45

14.3. ZBIOROWISKA ŃASTPCŃE ...... 54

14.4. POTENCJALNA ROLINNOĆ NATURALNA ...... 55

15. INWENTARYZACJA SIEDLISK PRZYRODNICZYCH ...... 57

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

16. DRZEWOSTANY ...... 60

16.1. BOGACTWO GATUNKOWE ...... 60 16.2. STRUKTURA PIONOWA ...... 61

16.3. POCHODZENIE DRZEWOSTANÓW ...... 61

16.4. ZGODNOĆ SKŁADU GATUNKOWEGO DRŃEWOSTANÓW Z WARUNKAMI SIEDLISKOWYMI ...... 62 16.5. STARODRZEWY ...... 63

17. EKOLOGICZNA OCENA STANU LASU ...... 65

17.1. FORMY AKTUALNEGO STANU SIEDLISKA ...... 65

17.2. FORMY PRŃEKSŃTAŁCENIA EKOSYSTEMU LENEGO ...... 68

18. OBIEKTY KULTURY MATERIALNEJ ...... 70

18.1. WANIEJSŃE OBIEKTY KULTURY MATERIALNEJ ...... 70 18.2. ZABYTKI NIERUCHOME ...... 71 18.3. ZABYTKI RUCHOME...... 73 18.4. ZABYTKI ARCHEOLOGICZNE...... 74

STAN PRZYRODY ...... 79

19. FORMY OCHRONY PRZYRODY ...... 79

20. PARKI KRAJOBRAZOWE ...... 80

20.1. POWIDZKI PARK KRAJOBRAZOWY ...... 80 20.2. LEDNICKI PARK KRAJOBRAZOWY...... 82

21. OBSZARY CHRONIONEGO KRAJOBRAZU ...... 85

21.1. POWIDZKO-BIENISZEWSKI OBSZAR CHRONIONEGO KRAJOBRAZU ...... 85

22. OBSZARY NATURA 2000 ...... 86

22.1. POJEZIERZE GNIENIESKIE PLH 300026 ...... 87 22.2. STAWY KISZKOWSKIE PLH300050 ...... 89

22.3. DOLINA MAŁEJ WEŁNY POD KISZKOWEM PLB300006 ...... 90

23. UYTKI EKOLOGICŃNE ...... 91

24. POMNIKI PRZYRODY ...... 93

25. OCHRONA GATUNKOWA ...... 96

25.1. STREFY OCHRONY WOKÓŁ GNIAZD CHRONIONYCH GATUNKÓW PTAKÓW ...... 96

25.2. OCHRONA GATUNKOWA ROLIN I GRŃYBÓW ...... 97

25.3. OCHRONA GATUNKOWA ZWIERŃT ...... 99

26. ŃAGROENIA ABIOTYCŃNE ...... 111

27. ŃAGROENIA BIOTYCŃNE ...... 116

27.1. ZAGROENIA WYNIKAJCE ŃE STRUKTURY I SKŁADU GATUNKOWEGO DRZEWOSTANÓW ...... 116

27.2. ZAGROENIA POWODOWANE PRZEZ SZKODNIKI OWADZIE ...... 117

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

27.3. ZAGROENIA POWODOWANE PRZEZ PATOGENY GRZYBOWE ...... 118

27.4. ZAGROENIA POWODOWANE PRŃEŃ ŃWIERŃYN ...... 119

28. ŃAGROENIA ANTROPOGENICZNE ...... 120

28.1. ZARYS OGÓLNY ŃAGROE BDCYCH POCHODN DŃIAŁALNOCI CŃŁOWIEKA ...... 120 28.2. ZANIECZYSZCZENIE POWIETRZA ...... 122

28.3. ZANIECŃYSŃCŃENIE WÓD I GLEB ...... 125

28.4. ZAGROENIE POAROWE ...... 134

28.5. BEŃPOREDNIE NEGATYWNE ODDŃIAŁYWANIE CŃŁOWIEKA ...... 135

29. OBSZARY POTENCJALNYCH KONFLIKTÓW SPOŁECŃNYCH ...... 136

PLAN DŃIAŁA OBJTYCH PROGRAMEM OCHRONY PRZYRODY ...... 137

30. KSŃTAŁTOWANIE STREFY EKOTONOWEJ I ZADRZEWIENIOWEJ ...... 137

31. KSŃTAŁTOWANIE STOSUNKÓW WODNYCH ...... 140

32. PRŃECIWDŃIAŁANIE EROZJI GLEBY ...... 142

33. FORMY OCHRONY – ZALECENIA OCHRONNE ...... 142

33.1. PARKI KRAJOBRAZOWE I OBSZAR CHRONIONEGO KRAJOBRAZU ...... 142 33.2. POMNIKI PRZYRODY ...... 142

33.3. UYTKI EKOLOGICŃNE ...... 143 33.4. OBSZARY NATURA 2000 ...... 143

33.5. OCHRONA RZADKICH I CHRONIONYCH GATUNKÓW ...... 143

34. OCHRONA RÓNORODNOCI BIOLOGICZNEJ ...... 150

35. OCHRONA SIEDLISK PRZYRODNICZYCH ...... 152

36. SŃCŃEGÓŁOWE ŃADANIA OCHRONNE PRZEWIDZIANE DO WYKONANIA W OBSZARACH NATURA 2000 I SIEDLISKACH PRZYRODNICZYCH ...... 155

37. ZBIORCZE ZESTAWIENIE WSKAŃA Ń ŃAKRESU OCHRONY PRZYRODY ...... 165

PROMOCJA I EDUKACJA EKOLOGICZNA ...... 171

UWAGI KOCOWE ...... 179

LITERATURA I MATERIAŁY POMOCNICŃE ...... 181

ŃAŁCŃNIKI ...... 185

OPINIE ...... 223

KRONIKA ...... 225

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

WSTP

1. PODSTAWY FORMALNO-PRAWNE OCHRONY PRZYRODY

OchrŚna śrzyrŚdy tŚ zesśół działa majcych na celu zachŚwanie, właciwe wykŚrzystywanie Śraz Śdnawianie zasŚbów i składników śrzyrŚdy, szczególnie dzikŚ wystśujcych gatunków rŚlin i zwierzt Śraz kŚmśleksów śrzyrŚdniczych i ekŚsystemów.

Ochrona śrzyrŚdy w PGL Lasy PastwŚwe uwzgldnia m.in. nastśujce akty śrawne i dokumenty:

a) dokumenty strategiczne:

 PrŚgram ŚchrŚny i zrównŚwaŚnegŚ uytkŚwania rónŚrŚdnŚci biŚlŚgicznej wraz z Planem działa na lata 2014-2020 (2015);  Polityka ekologiczna Pastwa w latach 2009 – 2012 z śersśektyw dŚ rŚku 201ę (2009);  Polskiej polityki kompleksowej ŚchrŚny zasŚbów lenych (1994);  Strategii ŚchrŚny lenej rónŚrŚdnŚci biŚlŚgicznej (199Ę);  PŚlityki lenej Pastwa (1997);

b) akty prawne:

 ustawa z dnia 28 wrzenia 1991 r. Ś lasach (Dz. U. z 201Ę r., śŚz. 2100, z śón. zm.);  ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2016 r., poz. 2134);  ustawa z dnia 3 śadziernika 2008 r. Ś udŚstśnianiu infŚrmacji Ś rŚdŚwisku i jegŚ ŚchrŚnie, udziale sśŚłeczestwa w ŚchrŚnie rŚdŚwiska Śraz Ścenach Śddziaływania na rŚdŚwiskŚ (Dz. U. z 2016 r., poz. 353);  ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. PrawŚ ŚchrŚny rŚdŚwiska (Dz. U. z 201ę r., śŚz. ę72, z śón. zm.);  ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2016 r., poz. 778);  ustawa z dnia 17 maja 1989 r. Prawo geodezyjne i kartograficzne (Dz. U. z 2016 r., poz. 1629);  ustawa z dnia 3 lutegŚ 199Ę r. Ś ŚchrŚnie gruntów rŚlnych i lenych (Dz. U. z 2015 r., poz. 909, z śón. zm.);  ustawa z dnia 13 śadziernika 199Ę r. PrawŚ łŚwieckie (Dz. U. z 201Ę r., śŚz. 21ę8);  ustawa z dnia 24 sierśnia 1991 r. Ś ŚchrŚnie śrzeciwśŚarŚwej (Dz. U. z 201ę r., śŚz. 191);

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

 ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ŚchrŚnie zabytków i Śśiece nad zabytkami (Dz. U. z 2014 r., poz. 1446);  przepisy wykonawcze do ww. ustaw;

c) instrukcje:

 Instrukcja urzdzania lasu. Ńarzdzenie nr ĘĘ DyrektŚra GeneralnegŚ Lasów PastwŚwych z dnia 21 listopada 2011 r. w sprawie Instrukcji urzdzania lasu (ŃU–7019–72/2011);  Ńasady hŚdŚwli lasu. Ńarzdzenie nr Ę3 DyrektŚra GeneralnegŚ Lasów PastwŚwych z dnia 21 listŚśada 2011 r. w sśrawie wśrŚwadzenia „Ńasad hŚdŚwli lasu” w PastwŚwym GŚsśŚdarstwie Lenym Lasy PastwŚwe (ŃH-710-56/11);  Instrukcja ŚchrŚny lasu. Ńarzdzenie nr Ę7 DyrektŚra GeneralnegŚ Lasów PastwŚwych z dnia 22 listŚśada 2011 r. w sśrawie wśrŚwadzenia „Instrukcji ŚchrŚny lasu” w jednŚstkach Śrganizacyjnych Lasów PastwŚwych (ŃO-727-4-34/11);  wytyczne i ustalenia KŚmisji ŃałŚe Planu, Narady TechnicznŚ-Gospodarczej, Komisji Pro- jektu Planu.

OchrŚna śrzyrŚdy łczy si z ŚchrŚn rŚdŚwiska, ale w PŚlsce ma ŚsŚbny zakres rzeczŚwy, cele, metody, podstawy prawne i system organizacyjny. Znowelizowane i dostosowywane do wymo- gów eurŚśejskich śŚlskie śrawŚdawstwŚ dŚtyczce ŚchrŚny śrzyrŚdy i rŚdŚwiska, uwzgldnia mo- ralne zŚbŚwizania rzdów i sśŚłeczestw wynikajce z dŚkumentów, raśŚrtów i strategii opraco- wanych przez agendy ONZ lub na jej zlecenie – śrzez wiatŚw Uni OchrŚny PrzyrŚdy.

PŚlska ratyfikŚwała midzynarŚdŚwe kŚnwencje dŚtyczce ŚchrŚny śrzyrŚdy, w tym:

 o obszarach wodno-błŚtnych (Ramsar, 1971);

 Ś ŚchrŚnie wiatŚwegŚ dziedzictwa kulturŚwegŚ i śrzyrŚdniczegŚ (Pary, 1972);

 Ś midzynarŚdŚwym handlu dzikimi zwierztami i rŚlinami gatunków zagrŚŚnych wyginiciem (CITES, WaszyngtŚn, 1973);

 Ś ŚchrŚnie eurŚśejskich gatunków dzikiej flŚry i fauny Śraz ich siedlisk (BernŚ, 1979);

 Ś ŚchrŚnie wdrŚwnych gatunków dzikich zwierzt (BŚnn, 1979);

 Ś rónŚrŚdnŚci biŚlŚgicznej (RiŚ de Janeiro, 1992);

 Ś ŚchrŚnie rŚdŚwiska mŚrskiegŚ Śbszaru MŚrza BałtyckiegŚ (Helsinki, 1992).

NadlenictwŚ wyśełnia sśŚczywajce na nim ŚbŚwizki z tytułu ŚchrŚny śrzyrŚdy w Lasach PastwŚwych. Praktycznym wyrazem rŚli i znaczenia ŚchrŚny śrzyrŚdy we wsśółczesnym lenictwie

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022 jest ŚbŚwizek sśŚrzdzania śrŚgramów ŚchrŚny śrzyrŚdy dla nadlenictw – wynika Śn z zaśisów art. 18 i nst. ustawy z dnia 28 wrzenia 1991 r. o lasach.

PŚdstaw fŚrmaln dŚ sśŚrzdzenia niniejszegŚ śrŚgramu stanŚwiła umŚwa zawarta śŚmi- dzy Skarbem Pastwa – RegiŚnaln Dyrekcj Lasów PastwŚwych w PŚznaniu, a Biurem Urzdza- nia Lasu i GeŚdezji Lenej Oddział w Warszawie. PrŚgram zŚstał sśŚrzdzŚny zgŚdnie z ŚbŚwizujcymi śrześisami, w szczególnŚci z ustaw z dnia z 28 wrzenia 1991 r. Ś lasach oraz z zasadami weryfikacji i aktualizacji programu ochrony przyrody zawartymi w ŚbŚwizujcej In- strukcji urzdzania lasu. DŚkument uwzgldnia równie wytyczne i ustalenia KŚmisji ŃałŚe Planu, Narady Techniczno – Gospodarczej oraz Komisji Projektu Planu.

IstŚtnym czynnikiem majcym wśływ na kształt całegŚ ślanu urzdzania lasu dla Nadlenic- twa GnieznŚ, byłŚ lŚsŚwe zdarzenie jakie nastśiłŚ 11 sierśnia 2017 r. W dniu tym śrzez lasy Nad- lenictwa śrzetŚczyła si nawałnica, która sśŚwŚdŚwała istŚtne, najczciej całkŚwite uszkŚdzenia drzewŚstanów na śŚwierzchni Śk. 43Ę0 ha Ś łcznej masie Śk. 800 000 m3. Plan urzdzenia lasu był wówczas w kŚcŚwej fazie ŚśracŚwania. Na śŚdstawie stŚsŚwnych uzgŚdnie DyrektŚr Generalny Lasów PastwŚwych śŚdjł decyzj Ś sśŚrzdzeniu ślanu urzdzenia lasu na Śkres krótszy – 5 letni tj. na okres 1 stycznia 2018 r. do 31 grudnia 2022 r. Ńnaczne uszkŚdzenia drzewŚstanów, które wy- stśiły w lasach Nadlenictwa wśłynły te na kształt Śśisów taksacyjnych Śraz wskaza i zada gospŚdarczych, które zŚstały śŚdśŚrzdkŚwane kŚniecznŚci usunicia wiatrŚłŚmów. W opisach taksacyjnych drzewostany uszkŚdzŚne śrzez wiatr zŚstały Śśisane jakŚ „d-stan śŚhuraganŚwy” Śraz ŚkrelŚnŚ dla nich % uszkŚdzenia. PŚwierzchnie uśrztnite dŚ kŚca 2017 r. zŚstały Śśisane jakŚ zrby śŚhuraganŚwe, natŚmiast w drzewŚstanach silnie uszkŚdzŚnych, ale nieuśrztnitych w 2017 r. ŚkrelŚne śŚdczas taksacji zasŚbnŚci i wskaniki zadrzewienia nie były zmieniane. Ma tŚ istŚtny wśływ na śrzedstawiane w niniejszym dŚkumencie dane (nś. redni wiek drzewŚstanów, śrzecitna zasŚbnŚć czy struktura wiekŚwa drzewŚstanów).

2. CEL I METODYKA OPRACOWANIA

Lasy zaliczane s dŚ Śdnawialnych zasŚbów śrzyrŚdy. EkŚsystemy lene, z całym bŚgactwem wzajemnych zalenŚci i śŚwiza śŚmidzy elementami biŚcenŚzy i biŚtŚśu stanŚwi dŚbrŚ, o charakterze zarównŚ materialnym, jak i niematerialnym. Funkcja śrŚdukcyjna lasów gŚsśŚdar- czych zwizana jest z dŚstarczaniem wartŚciŚwegŚ surŚwca drzewnegŚ, wykŚrzystywanegŚ w wielu dziedzinach. JednŚczenie lasy śełni funkcje śŚzaśrŚdukcyjne, wród których wyrónia si ich udział w „śrŚdukcji” tlenu i Śczyszczaniu śŚwietrza atmŚsferycznegŚ, wśływ na mikrŚklimat, warunki glebowe, retencj wŚdn, czy wreszcie stwarzanie warunków wystśŚwania dla niezliczonej liczby rónŚrŚdnych Śrganizmów zwizanych z lasami, Śd drŚbnych Śrganizmów jednŚkŚmórko-

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022 wych śŚczwszy, na duych ssakach rŚlinŚernych i draśienych skŚczywszy. Nie dŚ śrzecenienia jest take rŚla lasów jakŚ miejsca uśrawiania turystyki, rekreacji i wyśŚczynku sśŚłeczestwa, a take edukacji ekologicznej.

GŚsśŚdarka lena śrŚwadzŚna na śŚdstawach ekŚlŚgicznych stanŚwi narzdzie dla wzmŚc- nienia i uwyśuklenia ŚkrelŚnych funkcji lasów. GŚsśŚdarka lena w PŚlsce śrŚwadzŚna jest wg trzech głównych zasad:  zasady trwałŚci i cigłŚci wykŚrzystania wielŚstrŚnnych funkcji lasów,  zasady śŚwikszania zasŚbów lenych i wzmagania ich kŚrzystnegŚ wśływu na warunki ycia człŚwieka Śraz funkcjŚnŚwania całŚci śrzyrŚdy,  zasady śŚwszechnej trwałŚci lasów.

Działania człŚwieka w zakresie ŚchrŚny śrzyrŚdy, w tym śrzyrŚdy lenej, śŚwinny kŚncen- trŚwać si na nastśujcych elementach:  zachŚwaniu lasów i ich kŚrzystnegŚ wśływu na klimat, śŚwietrze, wŚd, gleb, warunki ycia i zdrŚwia człŚwieka,  ŚchrŚnie lasów, zwłaszcza lasów i ekŚsystemów lenych stanŚwicych naturalne fragmenty rŚdzimej śrzyrŚdy lub lasów szczególnie cennych,  ŚchrŚnie gleb i terenów szczególnie naraŚnych na zanieczyszczenia lub uszkŚdzenia Śraz o sśecjalnym znaczeniu sśŚłecznym,  ŚchrŚnie wód śŚwierzchniŚwych i głbinŚwych, retencji zlewni, w szczególnŚci na Śbszarach wŚdŚdziałów i na Śbszarach zasilania wód śŚdziemnych.

PŚdstawŚwym zadaniem ślanu urzdzenia lasu jest śrŚjektŚwanie takiegŚ gŚsśŚdarŚwania za- sŚbami drzewnymi, aby zachŚwana była idea wielŚfunkcyjnŚci lasów Śraz zaśewniŚne byłŚ ich trwałe uytkŚwanie. Oznacza tŚ z jednej strŚny kŚniecznŚć kŚrzystania z zasŚbów lenych w Śśarciu Ś ŚbliczŚne wskaniki rŚzmiaru uytkŚwania, a z drugiej - zadbanie o jak najmniejszy negatywny wśływ zaśrŚjektŚwanych działa na rŚdŚwiskŚ śrzyrŚdnicze.

PrŚgram ŚchrŚny śrzyrŚdy sśŚrzdzany jest w fŚrmie ŚsŚbnegŚ tŚmu, w ramach prac nad ślanem urzdzenia lasu, któregŚ jest integraln czci. Prezentuje Śn całŚć zagadnie dŚtyczcych szerŚkŚ śŚjtej tematyki ochrony przyrody na danym terenie. Zasady opracowania Programu zawarte s w instrukcji jegŚ sśŚrzdzania, a szczegółŚwy zakres śrac zatwierdzany jest śrŚtŚkŚlarnie śŚd- czas obrad Komisji ŃałŚe Planu.

RealizŚwana Śbecnie w naszym kraju śŚlityka lena kieruje znaczn uwag na funkcje i problemy ochrony przyrody. Celem śrŚgramu jest Śśisanie walŚrów śrzyrŚdniczych Śbszaru Nad-

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022 lenictwa, w tym równie w obszarze terytŚrialnegŚ zasigu, na tle regionu i kraju, Śkrelenie zagro- e dla ŚchrŚny śrzyrŚdy wynikajcych ze ródeł zewntrznych i wewntrznych, Śkrelenie ko- niecznych dŚ wśrŚwadzenia mŚdyfikacji zabiegów gŚsśŚdarczych Śraz zaśrŚjektŚwanie zada z zakresu ochrony przyrody. PrŚgram ŚchrŚny śrzyrŚdy ma sśełniać równie rŚl edukacyjn, zwłaszcza w odniesieniu dŚ lŚkalnych sśŚłecznŚci Śraz Śsób zainteresŚwanych ŚchrŚn śrzyrŚdy.

PrŚgram zŚstał ŚśracŚwany śrzy uwzgldnieniu zasad śŚstśŚwania ślanistycznegŚ, które śŚzwalaj zrŚzumieć ŚdmiennŚć ślanŚwania ŚchrŚny śrzyrŚdy Śd ślanŚwania działalnŚci gŚsśo- darczej.

W śŚdejmŚwaniu śrŚblemów ŚchrŚny śrzyrŚdy ze szczególn uwag i trŚsk staranŚ si śrzestrzegać zasady wydłuŚnej śersśektywy czasŚwej. PŚlega Śna na akceśtacji biegu zjawisk śrzy- rŚdniczych śrzebiegajcych swŚim własnym, naturalnym biegiem i rytmem.

Drug zasad, której staranŚ si śrzestrzegać w niniejszym PrŚgramie jest zasada hŚlistycz- negŚ śŚdejcia dŚ Śmawianych zagadnie. Ńasada ta Śznacza rŚzśatrywanie kadegŚ śrŚcesu i kadegŚ składnika śrzyrŚdy w mŚliwie szerŚkim kŚntekcie zalenŚci i powiza Śraz uznawanie kadegŚ z nich za element funkcjŚnalnej całŚci ekŚsystemu lenegŚ.

Obszary lene Nadlenictwa GnieznŚ ulegały w śrzeszłŚci wielŚwiekŚwym i rónŚkierunkŚwym śrzekształceniŚm wynikajcym ze stŚsŚwanych (czstŚ Śdmiennych) sśŚso- bów zagŚsśŚdarŚwania. DŚśrŚwadziły Śne dŚ znaczcych zmian w siedliskach lenych i zwizanych z nimi fitŚcenŚzach, które s zasadniczymi elementami ekŚsystemów lenych. Ńakłada si, e jedynie najbardziej zbliŚny dŚ naturalnegŚ układ ekŚlŚgiczny zaśewnić mŚe trwałŚć lasŚm i utrzymać ich Śśtymaln śrŚdukcyjnŚć.

W niniejszym PrŚgramie szczególna uwaga zŚstała zwrócŚna na rónŚrŚdnŚć gatunkŚw oraz ekosystemŚw, czyli rŚzmaitŚć ekŚsystemów, rŚdŚwisk i krajŚbrazów. W dokumencie przed- stawiono kierunkowe wytyczne majce na celu śŚśraw lub zachŚwanie w ŚdśŚwiednim stanie cennych zasŚbów śrzyrŚdniczych. Celem ŚśracŚwania jest równie śrzedstawienie śŚdstawŚwych za- łŚe umŚliwiajcych śrŚwadzenie na tym terenie racjŚnalnej gŚsśŚdarki lenej w śŚwizaniu z wymogami ochrony przyrody.

Ośrócz charakterystyki fŚrm ŚchrŚny śrzyrŚdy i innych Śbiektów cennych śrzyrŚdniczŚ, Śśi- sano podstawowe walory historyczne i kulturowe. Zabytki, znajdujce si śŚza gruntami LP (w jegŚ zasigu terytŚrialnym) zaśrezentŚwanŚ w celach infŚrmacyjnych. Wszechstronna charakterystyka walŚrów śrzyrŚdniczych, kulturŚwych, krajobrazowych i wypoczynkowych Nadlenictwa, śŚzwala Śkrelić mŚliwŚci i kierunki rŚzwŚju turystyki na tym terenie.

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

DŚ ŚśracŚwania PrŚgramu ŚchrŚny śrzyrŚdy dla Nadlenictwa Gniezno wykorzystano do- stśne materiały naukŚwe, publikacje i dokumenty – w tym m.in.: Program ochrony przyrody Nad- lenictwa Gniezno z roku 2008, ślany urzdzenia gŚsśŚdarstwa lenegŚ z Śbecnej Śraz wczeniejszych rewizji, materiały z ŚśracŚwania fitŚsŚcjŚlogicznego dla czci gruntów Nadlenictwa Śraz inwentaryzacj siedlisk śrzyrŚdniczych (zweryfikŚwan w terenie), inwentaryzacj gatunków „natu- rŚwych” z lat 200ę-2007, dokumentacje form ochrony przyrody, dane od samŚrzdów z zasigu terytŚrialnegŚ Nadlenictwa, informacje z witryn internetowych.

Wykorzystano take dane i materiały uzyskane z nastśujcych ródeł:

• RegiŚnalna Dyrekcja Lasów PastwŚwych w Poznaniu;

• NadlenictwŚ Gniezno;

• RegiŚnalna Dyrekcja OchrŚny rŚdŚwiska w Poznaniu;

• Narodowy Instytut Dziedzictwa;

• Wielkopolski WŚjewódzki KŚnserwatŚr Ńabytków;

• Polska Kartoteka Przyrodnicza, ornitho.pl;

• Publikacje i materiały nieśublikŚwane, których wykaz zamieszczŚnŚ na kŚcu ŚśracŚwania,

• Materiały zebrane podczas opracowywania planu urzdzenia lasu na lata 2018-2022.

3. ZADANIA I CELE PROGRAMU OCHRONY PRZYRODY W NADLENIC- TWIE

PrŚgram ŚchrŚny śrzyrŚdy dla Nadlenictwa GnieznŚ ma na celu Śkrelić i ukierunkŚwać ochron zasobów śrzyrŚdy na terenie Nadlenictwa, słuyć rŚzwŚjŚwi nauki Ś ochronie i kształtŚwaniu ekŚsystemów lenych Śraz dŚstarczyć śŚdstaw dŚ sśŚrzdzenia kŚmśleksŚwej Śce- ny stanu ochrony przyrody, cŚ ma znaczenie równie dla innych śŚdmiŚtów śartycyśujcych w ochronie zasŚbów śrzyrŚdniczych na danym terenie (słuby ŚchrŚny śrzyrŚdy, samŚrzdy, Śrga- nizacje śŚzarzdŚwe i in).

W szczególnŚci PrŚgram mŚe być wykŚrzystany w celu:

 ŚśracŚwania strategii ŚchrŚny Śraz kształtŚwania struktury i funkcji ekŚsystemów lenych zgodnie z wymogami ekologii;

 stwŚrzenia warunków dŚ utrzymania rónŚrŚdnŚci biŚlŚgicznej Śbszaru Nadlenictwa;

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

 ustalenia zasad ŚchrŚny, kształtŚwania i uytkŚwania śŚszczególnych tyśów ekŚsystemów lenych;

 identyfikacji istniejcych kŚnfliktów śŚmidzy gŚsśŚdark len a kŚniecznŚci ŚchrŚny śrzyrŚdy Śraz Śkrelenia sśŚsŚbów ich rŚzwizywania;

 Śkrelenia uwarunkŚwa i ŚśracŚwania zasad rŚzwŚju funkcji gŚsśŚdarki lenej zgŚdnej z zasadami ochrony przyrody;

 dokonania ewentualnych korekt przebiegu granicy polno-lenej, granic lasów ŚchrŚnnych, a take sformułŚwania wniŚsków w zakresie ew. śrŚjektów nŚwych fŚrm ŚchrŚny śrzyrŚdy;

 Śkrelenia zewntrznych uwarunkŚwa trwałŚci ekŚsystemów lenych, a w szczególnŚci jegŚ zwizków z ekŚsystemami ssiednich nadlenictw;

 wskazania śŚtrzeb utwŚrzenia lub ewentualnej weryfikacji dŚtychczasŚwych śrześisów ŚchrŚnnych dŚtyczcych ekŚsystemów lenych – zakazów, Śgranicze i preferencji ŚbŚwizujcych na terenie ŚmawianegŚ Śbiektu.

Podstawowym zadaniem Programu ochrony przyrŚdy w urzdzanym Nadlenictwie jest śrze- kazanie biecych infŚrmacji Ś stanie ŚchrŚny śrzyrŚdy (Śraz wynikajcych std zada) – w tym Śmówienie takich zagadnie, jak:

 przedstawienie metod sprawowania i rozwijania ochrony przyrody, w szczególnŚci w zakresie zachowania rónŚrŚdnŚci biŚlŚgicznej;

 przedstawienie i zobrazŚwanie walŚrów śrzyrŚdniczych Nadlenictwa na tle regiŚnu i kraju;

 ustalenie hierarchii funkcji śŚszczególnych Śbszarów lenych;

 dŚskŚnalenie gŚsśŚdarki lenej na śŚdstawach ekŚlŚgicznych;

 wskazanie, a nastśnie śreferŚwanie w śraktyce gŚsśŚdarczej technŚlŚgii śrac lenych śrzyjaznych dla rŚdŚwiska śrzyrŚdniczegŚ;

 śrzedstawienie istniejcych i śŚtencjalnych zagrŚe lasów i rŚdŚwiska śrzyrŚdniczegŚ;

 umŚliwienie w śrzyszłŚci wykŚnania szeregu analiz śŚrównawczych dŚtyczcych zmian stanu lasów i rŚdŚwiska śrzyrŚdniczegŚ;

 ŚchrŚna zabytków kultury materialnej w lasach;

 sfŚrmułŚwanie śrŚśŚzycji i wniŚsków mŚliwych dŚ realizacji śrzy ŚśracŚwywaniu nŚwych studiów uwarunkŚwa i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin.

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

4. FORMA I ZAKRES PROGRAMU OCHRONY PRZYRODY W NADLENIC-

TWIE

OśracŚwany jakŚ Śddzielny tŚm, PrŚgram ŚchrŚny śrzyrŚdy jest integraln czci ślanu urzdzenia lasu Nadlenictwa Gniezno na okres 1.01.2018 r. – 31.12.2022 r. PrŚgram dŚtyczy lasów i gruntów Nadlenictwa Śraz śŚzŚstałych Śbszarów w jego zasigu terytŚrialnym.

Jest to trzecie tegŚ tyśu ŚśracŚwanie sśŚrzdzŚne dla gruntów Skarbu Pastwa bdcych w zarzdzie Nadlenictwa Gniezno. Dwa śŚśrzednie ŚśracŚwanie zŚstały sśŚrzdzŚne przez BU- LiGL Oddział w PŚznaniu według stanu na – odpowiednio – 1.01.1998 oraz 1.01.2008 r.

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA NADLENICTWA

5. MIEJSCE I ROLA NADLENICTWA W PRŃESTRZENI PRZYRODNICZO-

LENEJ REGIONU I KRAJU

5.1. PŚłŚenie administracyjne i charakterystyka

Administracyjnie NadlenictwŚ Gniezno zlokalizowane jest w śółnŚcnŚ-wschodniej czci wŚjewództwa wielkopolskiego. Grunty zarzdzane śrzez NadlenictwŚ, w Śdniesieniu dŚ Śgólnej sieci geŚgraficznej, śŚłŚŚne s midzy 17°20ą10.Ę" a 18°07ąĘĘ.8" długŚci geŚgraficznej wschŚdniej Śraz midzy Ę2°42ą29.8" a Ę2°13ąĘ4.4" szerŚkŚci geŚgraficznej śółnŚcnej.

OdległŚć w linii prostej pomidzy skrajnymi granicami kŚmśleksów lenych wynŚsi na kierunku śółnŚc-śŚłudnie – 58 km, a na kierunku wschód-zachód – 54 km.

Skrajne śŚłŚenie gruntów Nadlenictwa śrzedstawia si nastśujcŚ:

 na śółnŚcy - Śddział 2, obr. PŚśŚwŚ PŚdlene,

 na śŚłudniu - Śddział 327A, obr. SkŚrzcin,

 na wschodzie – Śddział 275i, obr. SkŚrzcin,

 na zachodzie - Śddział 23Ę, obr. PŚśŚwŚ PŚdlene.

NadlenictwŚ swŚim zasigiem Śbejmuje terytŚrium powiatu gnienieskiegŚ (gminy: Kisz- kowo – czć, KłeckŚ, gmina miejsko-wiejska – wikszŚć, Mieleszyn – wikszŚć, GnieznŚ, obszar wiejski – w całŚci, GnieznŚ – w całŚci, ŁubŚwŚ – czć, Czerniejewo, obszar wiejski – fragment, Niechanowo – w całŚci, Witkowo, gmina miejsko-wiejska – w całŚci) oraz słuśeckiegŚ (gminy: Orchowo – w całŚci, PŚwidz – w całŚci, Ostrowite – wikszŚć, StrzałkŚwŚ – w całŚci, Słuśca, obszar wiejski – w całŚci, Słuśca – w całŚci, Ldek – niewielki fragment).

W zasigu Nadlenictwa zlŚkalizŚwane s 4 miasta: Gniezno (ę9,2 tys. mieszkaców), Słuśca (13,9 tys.), Witkowo (8,0 tys.), KłeckŚ (2,7 tys.).

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Ryc. 1. Mapa śŚłŚenia Nadlenictwa GnieznŚ

Tab. 1. Zestawienie powierzchni gmin w zasigu terytŚrialnym Nadlenictwa Gniezno Powierzchnia Powiat Gmina Udział [ha] [%] Czerniejewo Obszar wiejski 2 840 2,0 Gniezno Obszar wiejski 17 803 12,7 Gniezno Miasto 4 060 2,9 Kiszkowo 4 250 3,0 KłeckŚ Obszar wiejski 10 292 7,4 gnienieski KłeckŚ MiastŚ 965 0,7 ŁubŚwŚ 4 160 3,0 Mieleszyn 8 280 5,9 Niechanowo 10 562 7,6 Witkowo Obszar wiejski 17 622 12,6 Witkowo Miasto 835 0,6 Razem śŚwiat gnienieski 81 669 58,5 Ldek 410 0,3 Orchowo 9 800 7,0 Ostrowite 10 022 7,2 słuśecki Powidz 8 070 5,8 Słuśca Obszar wiejski 14 473 10,4 Słuśca MiastŚ 1 040 0,7 StrzałkŚwŚ 14 232 10,2 Razem śŚwiat słuśecki 58 047 41,5 Łcznie 139 716 100,0

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

NadlenictwŚ Gniezno wchŚdzi w skład RegiŚnalnej Dyrekcji Lasów PastwŚwych w Poznaniu. Graniczy z śiciŚma nadlenictwami RDLP w Poznaniu: ŁŚśuchówkŚ (Śd zachŚdu), CzerniejewŚ (Śd śŚłudniŚwegŚ-zachodu), Jarocin, Grodziec (Śd śŚłudnia), KŚnin (Śd śŚłudniowe- go-wschŚdu), jednym nadlenictwem RDLP w Pile: DurŚwŚ (Śd śółnŚcnegŚ-zachodu), oraz dwo- ma nadlenictwami RDLP w TŚruniu: GŚłbki (Śd śółnŚcy), Miradz (Śd śółnŚcnegŚ-wschodu).

Ryc. 2. Podział Śbszaru Nadlenictwa Gniezno na lenictwa

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

NadlenictwŚ zasigiem administracyjnym obejmuje obszar 139 716 ha. Jest to teren rolni- czy, który charakteryzuje si du rónŚrŚdnŚci krajŚbrazŚw i śrzyrŚdnicz, ŚbecnŚci licznych wzniesie, jeziŚr i kŚmśleksów lenych. Lasy s rŚzdrŚbniŚne, zwłaszcza w śŚłudniŚwej i zachodniej czci Nadlenictwa. Wiksze kŚmśleksy wystśuj w czci śółnŚcnej Śraz śŚłudnio- wo-wschŚdniej. Teren nie jest wysŚce uśrzemysłŚwiŚny.

PŚwierzchnia ewidencyjna gruntów w zarzdzie Nadlenictwa wynŚsi 19 533,7927 ha. Po- wierzchnia ta, zaŚkrglŚna dŚ arów, wynosi 19 533,90 ha. Rónica wynika std, e śŚwierzchni Nadlenictwa w arach uzyskuje si śŚśrzez śŚdsumŚwanie zaŚkrglŚnej śŚwierzchni śŚszczegól- nych wydziele. Grunty lene zajmuj 18 440,16 ha, a grunty nielene – 1 093,74 ha. NadlenictwŚ jest dwuŚbrbŚwe i śŚdzielŚne na 12 lenictw: BrŚdy, KŚwalewkŚ, NŚwaszyce, Las Miejski, Ńa- krzewŚ (Śbrb PŚśŚwŚ PŚdlene), Stary Dwór, Piłka, SkŚrzcin, Hutka, SmŚlniki, DŚlina, Wólka Śraz szkółka lena „PŚwidz” (Śbrb SkŚrzcin).

Lasy Nadlenictwa s lasami wielŚfunkcyjnymi – ŚbŚk funkcji gŚsśŚdarczych sśełniaj funkcje: ochronne, dydaktyczne, rekreacyjno-turystyczne, ekologiczne, krajobrazowe.

LesistŚć Śbszaru w granicach zasigu Nadlenictwa wynŚsi ok. 15%, a wic jest znacznie nisza Śd redniej dla całegŚ kraju (29,5%), a take dla WielkŚśŚlski (25,7%).

W śŚszczególnych gminach (lub ich czciach) śŚłŚŚnych w zasigu terytŚrialnym Nadle- nictwa lesistŚć waha si od ok. 0% miastach WitkŚwŚ i Słuśca do 52% w gminie Powidz. Najwi- cej lasów (powierzchniowo) znajduje si w gminach PŚwidz Śraz gminie wiejskiej WitkŚwŚ. Lasy śastwŚwe śrzewaaj we wszystkich gminach.

60 NadlenictwŚ GnieznŚ śŚzŚstałe lasy 50

% 30

Ryc. 3. LesistŚć gmin śŚłŚŚnych w granicach zasigu terytŚrialnegŚ Nadlenictwa

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

W strukturze własnŚciŚwej lasów tegŚ Śbszaru, lasy Skarbu Pastwa zarzdzane przez Nad- lenictwŚ Gniezno, stanŚwi ok. 88%. Ogółem lasy bdce w zasigu terytŚrialnym działania Nadle- nictwa Gniezno zajmuj Śk. 20 879 ha.

5.2. Umiejscowienie Nadlenictwa w śrzestrzeni śrzyrŚdniczej

5.2.1. Regionalizacja fizyczno-geograficzna

Ryc. 4. PŚłŚenie Nadlenictwa GnieznŚ na tle śŚdziału fizycznŚ-geograficznego

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

PŚdział fizycznŚgeŚgraficzny (KŚndracki 2002) Śśiera si na mŚrfŚlŚgicznym zrónicŚwa- niu krajŚbrazów Śraz strukturze uytkŚwania gruntów. Zgodnie z tym podziałem Śbszar Nadlenic- twa Gniezno znajduje si w granicach nastśujcych jednŚstek:

PrŚwincja: Ni rŚdkŚwŚeurŚśejski (31)

Podprowincja: PŚjezierza PŚłudniŚwŚbałtyckie (314-316)

Makroregion: Pojezierze Wielkopolskie (315.5)

Mezoregion: PŚjezierze Gnienieskie (31Ę.Ę4)

Mezoregion: Równina Wrzesiska (31Ę.Ęę)

Według śŚdziału fizycznŚgeŚgraficznegŚ, Śbszar Nadlenictwa Śbejmuje fragmenty dwóch mezŚregiŚnów nalecych dŚ makrŚregiŚnu PŚjezierza WielkŚśŚlskiegŚ. W mezoregionie Pojezie- rza GnienieskiegŚ znajduje si śółnŚcna i śółnŚcnŚ-zachŚdnia czć Nadlenictwa. Jest tŚ Śbszar zrónicŚwany mŚrfŚlŚgiczne, z licznymi głbŚkimi rynnami jeziŚrnymi. Ń kŚlei śŚłudniŚwa czć Nadlenictwa Śbejmuje fragment Równiny Wrzesiskiej – obszaru rolniczego, w wikszŚci bezje- ziornego, urozmaiconego jedynie niewielkimi wzniesieniami.

5.2.2. Regionalizacja geobotaniczna

Według śŚdziału geŚbŚtanicznegŚ Matuszkiewicza (2008), ŚśartegŚ na zrónicŚwaniu śrzestrzennym tyśów rŚlinnŚci, obszar Nadlenictwa Gniezno śŚłŚŚny jest w granicach nastśu- jcych jednostek: PrŚwincja: rŚdkŚwŚeurŚśejska PŚdśrŚwincja: rŚdkŚwŚeurŚśejska Właciwa Dział: BrandenburskŚ-Wielkopolski (B) Kraina: rŚdkŚwŚwielkŚśŚlska (B.2) Okrg: PŚjezierza GnienieskiegŚ (B.2.1) Podokrg: GŚcieszyski (B.2.1.e) Podokrg: Trzemeski (B.2.1.f) Podokrg: Powidzki (B.2.1.g) Podokrg: Strzelnowski (B.2.1.h) Podokrg: WilczŚgórski (B.2.1.i) Podokrg: Słuśecki (B.2.1.j) Podokrg: WrzesiskŚ-rŚdzki (B.2.1.k) Podokrg: Czerniejewski (B.2.1.l) Podokrg: Klecki (B.2.1.m)

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Kraina: Kujawska (B.3) Okrg: Łczycki (B.3.3) Podokrg: PtnŚwski (B.3.3.a).

ŃdecydŚwana wikszŚć zasigu Nadlenictwa znajduje si w Śkrgu PŚjezierza Gnienie- skiegŚ nalecym dŚ krainy rŚdkŚwŚwielkŚśŚlskiej. Jedynie niewielki fragment w czci śŚłudnio- wo-wschodniej znajduje si w krainie Kujawskiej, Śkrgu Łczyckim.

5.2.1. Regionalizacja przyrodniczo-lena

Stosownie do regionalizacji przyrodniczo-lenej (Zielony i Kliczkowska 2010), uwzgld- niajcej ekŚlŚgiczne i fizjŚgraficzne elementy śrzyrŚdy i krajŚbrazu, Śbszar Nadlenictwa znajduje si w granicach nastśujcych jednŚstek:

Kraina: Wielkopolsko-Pomorska (III)

Mezoregion: Pojezierzy Wielkopolskich (III-20)

MezŚregiŚn: Równiny OśalenickŚ-Wrzesiskiej (III-24).

Kraina Wielkopolsko-PŚmŚrska charakteryzuje si dŚć łagŚdnym i słabŚ zrónicŚwanym klimatem, chłŚdniejszym w czci wschŚdniej. Jej teren zŚstał ukształtŚwany głównie śrzez zlŚdo- wacenie Wisły. Czć centraln krainy (w tym Śbszar Nadlenictwa) stanŚwi wysŚczyzny mŚrenŚwe śłaskie i faliste utwŚrzŚne z glin zwałŚwych, śiasków i wirów lŚdŚwcŚwych z małymi ŚbszarŚwŚ, dŚć licznie wystśujcymi terenami mŚren czŚłŚwych zbudŚwanych ze wirów, śiasków, głazów i glin. LesistŚć krainy wynŚsi 3Ę,2%, dŚminuj lasy iglaste, które stanŚwi śŚnad 7Ę%. PŚtencjaln rŚlinnŚć naturaln w centralnej i wschŚdniej czci krainy grdy rŚdkŚwŚeurŚśejskie w Śdmianie lskŚ-wielkŚśŚlskiej, na wielu Śbszarach śrzekształcŚne w tereny rŚlnicze.

NadlenictwŚ GnieznŚ śŚłŚŚne jest na Śbszarze 2 MezŚregiŚnów, wchŚdzcych w skład krainy III. Czć śółnŚcna znajduje si w mezŚregiŚnie PŚjezierzy WielkŚśŚlskich (III-20), śŚłu- dniowa natomiast w mezoregionie Równiny OśalenickŚ-Wrzesiskiej (III-24). Przebieg granicy pomidzy tymi mezŚregiŚnami ŚdśŚwiada w śrzyblieniu granicy midzy mezŚregiŚnami fizycznŚ- geŚgraficznymi. Oba mezŚregiŚny charakteryzuj si zbliŚn lesistŚci (III-20 – 17,7%, III-24 – 1ę,0%), znacznie nisz Śd lesistŚci krainy.

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Ryc. 5. PŚłŚenie Nadlenictwa GnieznŚ na tle śŚdziału śrzyrŚdniczŚ-lenegŚ

5.3. SśŚłecznŚ-gŚsśŚdarcze warunki wielŚfunkcyjnej śrŚdukcji lenej w regionie

CałŚć uwarunkŚwa ekŚnŚmicznych zŚstała ŚmówiŚna w elabŚracie. WniŚski Śgólne śrzy- tacza si niej.

WikszŚć terenu Nadlenictwa znajduje si w granicach śŚwiatu gnienieskiegŚ. Wanym czynnikiem rŚzwŚju śŚwiatu gnienieskiegŚ s jegŚ zasŚby naturalne. Najwiksze bŚgactwŚ sta-

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022 nŚwi ziemia. WysŚki Śdsetek uytków rŚlnych Śkrela rŚlniczy charakter śŚwiatu. W powiecie jest ŚkŚłŚ ę tys. indywidualnych gŚsśŚdarstw rŚlnych funkcjŚnujcych na Śbszarze 86 tys. ha. Nie wy- stśuj tu zwarte kŚmśleksy lene Ś charakterze śuszczaskim. W wyniku wielŚwiekŚwej eksśansji rolnictwa, tereny lene zachŚwały si głównie na najubŚszych glebach, a głównym gatunkiem laso- twórczym jest tutaj sŚsna.

PŚwiat gnienieski wraz ze swŚim centrum administracyjnŚ-gospodarczym – Gnieznem naley dŚ regiŚnów Ś śrzewadze rŚzwinitegŚ, wysŚkŚtŚwarŚwegŚ rolnictwa – głównie uśrawa zbó, kukurydzy i warzyw Śraz hŚdŚwla trzŚdy chlewnej, bydła i drŚbiu.

Ńe wzgldu na śanujcy śrŚdukcyjnŚ-ekŚnŚmiczny tyś rŚlnictwa subregiŚn gnienieski zali- czŚny zŚstał dŚ tyśu III – dominuje tu rolnictwo intensywne, dobrze powizane z rynkiem.

Z kolei powiat słuśecki zaliczŚnŚ dŚ tyśu II – rŚlnictwŚ małŚ intensywne, Ś umiarkowanym stŚśniu śŚwizania z rynkiem. PŚwiat ten w wikszym stŚśniu nastawiŚny jest na rŚzwój turystyki i rekreacji. Charakteryzuje si Śn wysŚkimi walŚrami turystycznymi – w jego granicach znajduje si 18 jezior, w tym najwiksze w WielkŚśŚlsce - Jezioro Powidzkie. Ńnajduje si tu najwicej gŚsśo- darstw agrŚturystycznych w całej wschŚdniej WielkŚśŚlsce.

Miasto Gniezno, jakŚ główny ŚrŚdek administracyjny, pełni Śbecnie funkcje usługŚwe wŚbec mieszkaców 70 tysicznegŚ miasta i ŚkŚlicznych gmin. GnieznŚ jest dŚbrze śŚwizane systemami infrastruktury z ŚrŚdkami gminnymi i Śbsługiwanym Śbszarem. MiastŚ dysponuje znacznym śŚtencjałem demŚgraficznym, gŚsśŚdarczym i zestawem niezbdnych usług zaśewniajcym mŚliwŚci Śbsługi ludnŚci śŚwiatu w zakresie szkolnictwa, lecznictwa i finansów.

PŚdstawŚwym atutem Gniezna jest bŚgactwŚ zabytków Ś charakterze sakralnym Śraz zabytków bdcych siedzibami dŚstŚjników kŚcielnych. GnieznŚ tŚ równie miejsce ŚrganizŚwanych wsśółczenie słynnych Ńjazdów Gnienieskich – ekumenicznych sśŚtka bdcych fŚrum dialŚgu midzy rónymi krgami kulturŚwymi, wyznaniami i religiami.

PŚzŚstałe miasta zasigu Nadlenictwa tŚ Słuśca, WitkŚwŚ i Kłecko.

W zasigu działania Nadlenictwa Gniezno zlŚkalizŚwane s nastśujce wiksze zakłady śrzemysłŚwe (z reguły Ś znacznym udziale kaśitału zagranicznegŚ):

Gniezno:

. PANASONIC BATTERY POLAND S.A. – produkcja baterii,

. SCANCLIMBER Sp. z o.o. – śrŚdukcja dwigów,

. NB POLSKA Sp. z o.o. – produkcja okien dachowych VELUX,

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

. JEREMIAS Sp. z o.o. – systemy kominowe,

. EUROVERLUX Sp. z o.o. – dekoracyjne opakowania szklane,

. POLANEX Sp. z o.o. – producent koszul.

Kołaczkowo: . SOBIESKI TRADE Sp. z o.o. – wyroby spirytusowe. Słupca: . MOSTOSTAL SŁUPCA S.A. – produkcja konstrukcji stalowych, . KONSPOL-BIS Sp. z o.o. – śrzetwórstwŚ drŚbiu.

Trzemeszno (śŚza zasigiem nadlenictwa): . CEMBRIT PRODUCTION S.A. – śrŚdukcja włóknŚ-cementŚwych materiałów budŚwla- nych.

PŚza zasigiem Nadlenictwa, w niewielkiej ŚdległŚci Śd jegŚ granic, znajduj si lŚkalne ŚrŚdki śrzemysłŚwe – TrzemesznŚ, Wrzenia Śraz Ńesśół ElektrŚwni Ptnów-Adamów-Konin (zesśół 4 elektrŚwni cieślnych Śśalanych wglem brunatnym). WidŚczny jest wyrany wśływ ŚrŚdków śrzemysłŚwych takich jak PŚzna, KŚnin, InŚwrŚcław i Wrzenia – stanŚwi Śne miejsca śracy znacznej czci lŚkalnej sśŚłecznŚci.

NadlenictwŚ GnieznŚ rŚzśatrywane w skali śŚznaskiej RDLP jest Śbiektem o sśecyficznych uwarunkŚwaniach naturalnych i sśŚłecznŚ-ekonomicznych. Bardzo wysoki (91,5%) udział lasów ŚchrŚnnych, niska lesistŚć – ok. 15%, znaczne bŚgactwŚ kulturŚwe, zrónicŚwana infrastruktura turystyczna nad licznymi jeziŚrami, gsta sieć szlaków turystycznych, ŚbecnŚć ŚrŚd- ka miejskiego o wysokich walorach historycznych (Gniezno) – wszystkie te czynniki znacznie zwikszaj śresj sśŚłeczn i Śczekiwania w zakresie rekreacyjnegŚ zagŚsśŚdarŚwania i wykorzystania lasu. Odczuwalna jest tu silna śresja na stŚsunkŚwŚ nieliczne, zachŚwane kŚmśleksy lene, a ich funkcje śrŚdukcyjne silnie zdeterminŚwane zŚstały śrzez funkcje sśŚłeczne.

Obszar Nadlenictwa GnieznŚ jest take terenem Ś duym bŚgactwie śrzyrŚdniczym. Wśływa na tŚ śrzede wszystkim ŚbecnŚć duegŚ kŚmśleksu lasów na śółnoc od Powidza, liczne pomniki śrzyrŚdy, malŚwniczŚ śŚłŚŚne jeziŚra z czyst wŚd, zrónicŚwany i bŚgaty w gatunki wiat ro- linny i zwierzcy.

Wystśujce tu warunki krajŚbrazŚwŚ-przyrŚdnicze Śraz realizŚwana umiejtnie śrŚmŚcja dziedzictwa historyczno-kulturŚwegŚ imślikuj rŚzwój zrównŚwaŚnej turystyki jakŚ jednegŚ z śriŚrytetŚwych kierunków rŚzwŚju lŚkalnegŚ sśŚłeczestwa Śraz gŚsśŚdarki regiŚnu. RŚzwój tego alternatywnego sektora gŚsśŚdarki śrzyczynia si dŚ śŚwstania wielu kŚrzystnych efektów sśo- łecznŚ-ekŚnŚmicznych w regiŚnie Śraz w samej brany turystycznej.

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

W ramach Strategii rŚzwŚju wŚjewództwa wielkŚśŚlskiegŚ do 2020 roku zawartŚ misj tegŚ wŚje- wództwa – skupienie wszystkich śŚdmiŚtów śublicznych działajcych na rzecz wzrŚstu kŚnkuren- cyjnŚci regiŚnu i śŚśrawy warunków ycia mieszkaców. PŚwiat gnienieski śrŚmuje si śŚd ha- słem DŚbre miejsce, królewska tradycja.

6. HISTORIA ZIEM NADLENICTWA GNIEZNO

Ostatnie zlodowacenie zwane bałtyckim nie ŚgraniczyłŚ si dŚ jednŚrazŚwegŚ wtargnicia l- dŚlŚdu, lecz rŚzdzieliłŚ si na trzy wyrane stadia, śŚdzielŚne dwŚma Śkresami interstadialnymi. Ostatnie z kŚlei Ścieślenie si klimatu sśŚwŚdŚwałŚ ustśienie ldŚlŚdu z Śbszaru śółnŚcnej PŚl- ski, zaśŚcztkŚwujc wsśółczesne dzieje Ńiemi – holocen. Historia obecnej flory tego obiektu jest stŚsunkŚwŚ młŚda. PŚcztków jej naley szukać śrzed ŚkŚłŚ 12 000 lat, kiedy Śbszar ten zŚstał uwolniony od czaszy lodowca, a z śŚłudnia śŚwróciła tundra. Była to tundra o charakterze lasoste- śu, z licznymi gatunkami zimnegŚ steśu ŚstnicŚwegŚ, z du ilŚci wierzb, z małymi skuśieniami brzóz i sosen (9000-7000 lat ś.n.e.). W miar stŚśniŚwegŚ Ścieślania si klimatu drŚbne skuśienia brzóz i sŚsen zaczły si zwierać.

W okresie preborealnym (8000-7000 lat ś.n.e.) dŚminujc rŚl na tym terenie Śdgrywały lasy brzŚzŚwe, a śóniej brzŚzŚwŚ-sŚsnŚwe. Licznie wystśŚwały równie wierzby. Przy kŚcu tegŚ Śkresu śŚjawiły si śierwsze drzewa cieśłŚlubne, jak wiz i Ślsza.

W pŚcztkŚwym Śkresie hŚlŚcenu na Śbszarze tym szybkŚ rŚzśrzestrzeniła si sŚsna – stała si Śna drzewem dŚminujcym w miejscach suchych i na wieŚ ufŚrmŚwanych wydmach. Lasy sŚsnŚwe były małŚ zwarte, z duym udziałem wrzŚsŚwatych (Ericaceae) w runie. Znaczn dŚmieszk stanŚwił w nich db i brzŚza. Siedliska wilgŚtniejsze były śŚcztkŚwŚ zajte śrzez brzŚz i leszczy- n, z niewielkim dŚdatkiem wizu. W Śkresie śrebŚrealnym lasy Śdznaczały si niewielkim zwar- ciem, chŚcia rŚzśŚczłŚ si ich rŚzśrzestrzenianie na wikszych Śbszarach.

W okresie borealnym (7000-4000 lat ś.n.e.) klimat uległ dalszemu Ścieśleniu, a nastśnie zwil- gŚtnieniu. StŚśie lesistŚci wzrastał sukcesywnie. Na Śmawianym Śbszarze śanŚwały śŚcztkŚwŚ nadal lasy sosnowo-brzozowe, a leszczyna rosła w znacznej ilŚci. Od śŚłŚwy tegŚ Śkresu sŚsna uzyskała znaczn śrzewag nad brzŚz. PŚd kŚniec okresu borealnego wzrósł udział Ślszy, wdruj- cej śŚdmŚkłymi dŚlinami rzek Śraz innych gatunków cieśłŚlubnych, głównie wizu Śraz liśy i dbu. W niewielkiej ilŚci śŚjawił si równie jesiŚn. Te gatunki liciaste zajły ŚdśŚwiadajce im yniejsze siedliska i dały śŚcztek mieszanym lasŚm z udziałem dbów. DŚminujc cech Śkresu bŚreal- negŚ byłŚ głównie rŚzśrzestrzenianie si wymieniŚnych wyej cieśłŚlubnych gatunków drzew.

W okresie atlantyckim (4000-3000 lat ś.n.e.) zaśanŚwały najkŚrzystniejsze w hŚlŚcenie warunki termiczne i wilgŚtnŚciŚwe. TŚ Śśtimum klimatyczne wywŚłałŚ dalsze zmiany w składzie

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022 i rŚzśrzestrzenianiu si lasów Śraz śrzesunicie granic zasigu niektórych gatunków, nś. leszczyny dalekŚ na śółnŚc w śŚrównaniu ze stanem obecnym. Na całym Śbszarze zaznaczyłŚ si ustśŚwa- nie zbiorowisk brzozowo-sŚsnŚwych na kŚrzyć mieszanych lasów dbŚwych i Ślsów. Jednak na ubogich glebach piaszczystych i na torfowiskach sŚsna utrzymała sw śrzewag. ŃasŚbniejsze tereny śiaszczyste śŚrastał las, w skład któregŚ, ŚbŚk sŚsny, wchŚdziły db, brzŚza i liśa. Na siedliskach yniejszych wystśŚwały lasy liciaste z wizem, jesiŚnem, dbem i liś. WilgŚtne tereny wzdłu rzek i jeziŚr zajte były śrzez fitŚcenŚzy łgŚwe z jesiŚnem, Ślsz i wizem. W tym Śkresie śŚjawiły si rŚliny synantrŚśijne, jak babka, szczaw i inne Śraz uytkŚwe nś. zbŚa i tatarka. Wskazuje to nie tylkŚ na ŚbecnŚć ślemiŚn kŚczŚwniczych, ale równie na ŚbecnŚć człŚwieka ŚsiadłegŚ zajmuj- cegŚ si rŚlnictwem. Pierwsze ślemiŚna rŚlnicze śrzybyły dŚ PŚlski z śŚłudnia ju na śŚcztku neolitu (4000 lat p.n.e.). Od śŚcztku Śkresu atlantyckiegŚ zaznaczył si wyrany wśływ człŚwieka na lasy. Ówczeni mieszkacy tegŚ terenu zajmŚwali si mylistwem i rybŚłówstwem, cŚ nie wśływałŚ jednak w sśŚsób ujemny na ówczesny stan lasów. Na Śkres atlantycki, Śdznaczajcy si śrzede wszystkim śanŚwaniem drzew cieśłŚlubnych, śrzyśada najbujniejszy rŚzwój lasów, które śŚkrywały w tym czasie najwiksz śŚwierzchni, take ŚśisywanegŚ Śbiektu.

W okresie subborealnym (3000-1000 lat ś.n.e.), majcym cechy Śkresu śrzejciŚwegŚ, rŚzśo- człŚ si śrzyśuszczalnie Śzibienie klimatu Śraz śŚcztkŚwŚ zmniejszenie, a nastśnie wzrŚst jego wilgŚtnŚci. PŚ Śkresie Śśtimum klimatycznegŚ wraz ze zmian klimatu nasilił si śrŚces ługŚwania gleb. UbŚenie siedlisk sśŚwŚdŚwałŚ stŚśniŚw regresj liśy i jesiŚnu w zbiŚrŚwiskach lenych. Wyrany sśadek udziału wizu w tych zbiŚrŚwiskach nastśił ju Śk. Ę000 lat ś.n.e. Ńmiany w skła- dzie mieszanegŚ lasu liciastegŚ sśŚwŚdŚwane były nie tylkŚ ubŚeniem warunków edaficznych. W duej mierze śrzyczyniła si dŚ tegŚ take gŚsśŚdarcza działalnŚć człŚwieka, który w śierwszej kŚlejnŚci niszczył lasy rŚsnce na lepszych glebach. Na siedliska opuszczone przez mieszany las liciasty wkrŚczyły nŚwe gatunki – głównie grab, buk i lŚkalnie wierk. PŚstśujce zakwaszenie gleb twŚrzyłŚ dŚbre warunki dla wystśŚwania dbu, który razem z sŚsn, zajmŚwał tereny śiaszczyste twŚrzc zbiŚrŚwiska zbliŚne dŚ wsśółczesnegŚ acidŚfilnegŚ Querco roboris-Pinetum.

BŚgatsze gleby zajte zŚstały zaśewne śrzez zbiŚrŚwiska śŚdŚbne dŚ dzisiejszegŚ Stellario- Carpinetum, w których śŚjedynczŚ mógł wystśŚwać buk. Na brzegach jeziŚr i w miejscach bardziej wilgŚtnych dŚminŚwały zbiŚrŚwiska z Ślsz. PŚrównujc skład gatunkŚwy lasów liciastych na ana- lizŚwanym Śbszarze z lasami na yniejszych terenach ssiednich mŚna zauwayć wyrane rónice w wystśŚwaniu buka w Śwym czasie. DrzewŚ tŚ śŚjawiłŚ si niecŚ wczeniej i jegŚ udział w bu- dŚwie zbiŚrŚwisk lenych był tam wikszy. Gatunek ten, śŚdŚbnie jak sŚsna i db, dobrze znosi zakwaszenie gleb i bywa dŚminujcym na terenach Ś niskim wśływie działalnŚci człŚwieka. Okres subbŚrealny zaznaczył si na Śmawianym Śbszarze śrzede wszystkim sśadkiem udziału wizu

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022 i w mniejszym stopniu liśy, jak równie leszczyny i Ślszy Śraz znacznym wzrŚstem ilŚci grabu. Mie- szane dbrŚwy śrzekształciły si w lasy dbŚwŚ-grabowe. Pod koniec tego okresu rozprzestrzenił si buk i dŚtarł dŚ wschŚdniej granicy swegŚ zasigu.

Okres subatlantycki (1000 lat ś.n.e. dŚ czasów Śbecnych) Śdznacza si dalszym wzrŚstem wil- gotnŚci, zaśŚcztkŚwanym ju śŚd kŚniec Śkresu subbŚrealnegŚ Śraz stŚśniŚwym Śzibieniem si klimatu. Przemiany klimatu zahamŚwały dalsze rŚzśrzestrzenianie si niektórych gatunków drzew, a nawet sśŚwŚdŚwały w kŚcŚwej fazie zmniejszenie si ich zasigu, jak miałŚ to miejsce np. w śrzyśadku cisa. Buk ufŚrmŚwał wówczas czyste lasy bukŚwe lub wchŚdził jakŚ dŚmieszka do grdów, w których wzrastał nadal udział grabu. BŚry sŚsnŚwe i mieszane utrzymały swŚje rŚzśrze- strzenienie. Wikszy udział buka na PŚjezierzu Kaszubskim anieli na Mazurskim wskazuje na w- drówk tego gatunku z zachŚdu na wschód; ŚdwrŚtnie kształtujcy si udział wierka wskazuje na- tŚmiast na jegŚ wdrówk ze wschŚdu na zachód. W Śstatnim Śkresie hŚlŚcenu nastśił stŚśniŚwy zanik wystśŚwania Ślszy i leszczyny. ByłŚ tŚ z śewnŚci sśŚwŚdŚwane sśadkiem wilgŚtnŚci klimatu i zwizanym z tym Śbnieniem śŚziŚmu wód w jeziŚrach. Przemiany jakie nastśiły w Śstatnich 1Ę00 latach, a szczególnie w Śstatnich stuleciach sśŚwŚdŚwane zŚstały wśływami dzia- łalnŚci człŚwieka. Przemiany te charakteryzuje zasadniczŚ szybkie zmniejszenie si udziału drzew liciastych, głównie na kŚrzyć sŚsny. CŚraz intensywniej rŚzwijajce si ŚsadnictwŚ śrzyczyniłŚ si dŚ całkŚwitegŚ zaniku naturalnych zbiŚrŚwisk lenych. W Śśisywanym Śbszarze bezwzgldnie do- minujcym gatunkiem lasŚtwórczym zŚstała sŚsna, która jakŚ gatunek śiŚnierski, bardzŚ łatwŚ Śsiedlajcy si na śŚgŚrzeliskach, zajmŚwała siedliska zajte uśrzedniŚ śrzez grdy i dbrŚwy. O Śbecnym wygldzie lasów zadecydŚwałŚ śrŚwadzŚne dŚ kŚca XVIII wieku zalesianie i odna- wianie monokulturami sosnowymi.

Na ssiadujcych z kŚmśleksami lenymi terenach Ś leśszych warunkach glebŚwych, zbiŚro- wiska lene nie uległy ŚdtwŚrzeniu, śŚniewa na miejscach wykarczŚwanych lasów śŚwstawały łki i śŚla uśrawne. OdrbnŚć flŚrystyczna danegŚ Śbszaru, gdzie w czasie całegŚ hŚlŚcenu dŚminŚwa- ła w zbiŚrŚwiskach lenych sŚsna, była uwarunkŚwana śrzede wszystkim ubŚsz ni na terenach ssiednich śŚkryw glebŚw, wykształcŚn na rŚzległym śŚlu sandrŚwym i sśecyficznymi warunkami hydrŚgraficznymi. MiałŚ tŚ take wśływ na inny rŚzwój działalnŚci gŚsśŚdarczej człŚwieka. Wyniki analizy śyłkŚwej, jak równie badania archeŚlŚgiczne wskazuj, e wśływ człŚwieka na ro- dowisko naturalne na Śmawianym terenie dŚ eśŚki brzu był nieznany. DziałalnŚć człŚwieka mu- siała zatem śŚlegać głównie na mylistwie, zbieractwie i rybŚłówstwie. DŚwŚdzi tŚ tak zwanegŚ „długiegŚ trwania” kultur mezŚlitycznych. DŚ kŚlŚnizacji neŚlitycznej tegŚ terenu dŚszłŚ bardzŚ śónŚ i tylkŚ na niewielkim Śbszarze wysŚczyzn mŚrenŚwych. PŚdstaw gŚsśŚdarki była hŚdŚwla.

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Uśrawa rŚli nabrała wikszegŚ znaczenia na śŚcztku eśŚki elaza, a jej znaczny rŚzwój nastśił dopiero w okresie rzymskim.

Na krajŚbrazie wczesnŚfeudalnym wywarła ju swe śitnŚ działalnŚć człŚwieka gospodaru- jcegŚ Śd kilku tysicy lat. W szczególnŚci rŚzwój uśrawy rŚli sśŚwŚdŚwał śŚwane zmiany w śierwŚtnej szacie lenej, skutkiem tegŚ na geŚgraficzne Śblicze tych ziem we wczesnym rednio- wieczu składałŚ si kilka śŚdstawŚwych fŚrmacji krajŚbrazŚwych, nie odgraniczonych od siebie, ale śrzechŚdzcych niejednŚkrŚtnie jedna w drug. Ośrócz wsśŚmnianych, nielicznych terenów śo- zbawiŚnych szaty lenej z śrzyczyn naturalnych, mŚna byłŚ wyrónić dwa śŚdstawŚwe krajŚbrazy: lenŚ-śŚlny i śuszczaski. Czste były krajŚbrazy fŚrmacji lenŚ-polnej, gdzie osiedla rolnicze wy- stśŚwały jakŚ wysśy rónej wielkŚci wród Śtaczajcych lasów. Ńnacznie wiksze były w tym re- giŚnie Śbszary śŚkryte zwartym lasem, śŚzbawiŚne stałegŚ Śsadnictwa rŚlniczegŚ. ObejmŚwały Śne grzbiet mŚreny czŚłŚwej i śrzyległe dŚ niej śŚwierzchnie sandrów, a śŚ silnie zabagniŚne dŚliny Warty i NŚteci. Charakter lasów Śkresu wczesnŚfeudalnegŚ bardzo rónił si od obecnego i wykazywał znacznie wiksz rónŚrŚdnŚć. Wany element krajŚbrazu stanŚwiły wody. W dobie redniŚwiecza tereny te były bardziej wilgŚtne ni w czasach Śbecnych. Przez śuszcze śrzedzierały si krtymi kŚrytami nieuregulŚwane rzeki. Obszary lene ŚbfitŚwały w jeziora, jeziorka i stawy, któ- rych znaczna czć miała śóniej zniknć czy wyschnć śŚd wśływem śrŚcesów zamulania i Śbniania si śŚziŚmu wód gruntŚwych. Ńnacznie wiksze Śbszary zajmŚwały mŚkradła i torfowiska.

RŚzgałziŚna sieć wŚdna zesśŚlŚna była cile z Śtaczajcymi j śrzestrzeniami lenymi. Brze- gi strumieni i nadrzeczne śiaski śŚrastała wiklina, łŚza i rŚkita. Ńnaczn czć tŚrfŚwisk śŚkrywały równie drzewŚstany mieszane, najczciej sŚsnŚwŚ-ŚsikŚwe. CzstŚ ciany lasu dzieliły Śd brzegu niskŚśienne zarŚla lub śasmŚ łki. Równie granica midzy lasem a mŚkradłami miała charakter śłynny, gdy wikszŚć bagien zarastały Ślszyny, karłŚwate sŚniny i inne drzewŚstany. W krajŚbra- zie śuszczaskim łki i śastwiska Śdgrywały stŚsunkŚwŚ nieznaczn rŚl. WŚlne Śd szaty lenej śŚzŚstawały tylkŚ śŚlany, wrzŚsŚwiska i łczki nad wŚdami, słuce za miejsce wyśasu dla zwierzyny. Wiksze Śbszary łk istniały tam, gdzie działalnŚć ludzka (śrzez kŚszenie traw i wyśas zwierzt) hamŚwała rŚzwój lasu.

PrzedstawiŚny naturalny skład drzewŚstanów dŚznał ju w cigu nastśnych stuleci śewnych zmian. W drugim tysicleciu naszej ery klimat ulegał stŚśniŚwŚ niewielkiemu ŚchłŚdzeniu, cŚ wyra- ziłŚ si w Śbnieniu rednich temśeratur miesicy wiŚsennych i letnich. Ńmiany te wśływały na śŚgŚrszenie warunków naturalnych dla niektórych gatunków. Ju śŚczwszy Śd neŚlitu zaznaczył si stały sśadek udziału liśy w składzie drzewŚstanów, śŚdŚbnie w drugim tysicleciu naszej ery zmniejszał si stŚśniŚwŚ udział grabu. PŚstśujce zamulenie wód Śtwartych i narastanie tŚrfŚwisk

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022 musiałŚ równie dŚśrŚwadzić dŚ zmian w składzie rŚlinnŚci nadbrzenej i bagiennej. O wiele wiksze śrzekształcenia w składzie drzewŚstanów tegŚ terenu sśŚwŚdŚwała w redniŚwieczu dzia- łalnŚć człŚwieka. RŚzwój Śsadnictwa rŚlniczegŚ dŚtknł w szczególnym stŚśniu niektóre zesśŚły lene wystśujce na najyniejszych glebach, jak lasy dbŚwŚ-grabowe.

Ń drugiej strŚny śrzerzedzenie lasów ułatwiłŚ eksśansj gatunków wiatłŚdnych jak brzŚza i leszczyna. ŃaśŚtrzebŚwanie na drewnŚ dbŚwe jakŚ budulec, a jawŚrŚwe i liśŚwe dŚ sśrztów kŚłŚdziejskich, naraałŚ te gatunki na wzmŚŚny wyrb. RŚzwijajca si w śóniejszym redniŚwie- czu hŚdŚwla Świec i bydła śŚwŚdŚwała szczególne zagrŚenie gatunków liciastych, gdy stada śasce si w lesie zgryzały ich młŚde śdy, śŚzŚstawiajc nietknite drzewka iglaste. Przenikanie Śsadnictwa w głb śuszcz śŚwŚdŚwałŚ cŚraz czstsze śŚary lasów. DŚśrŚwadziły Śne dŚ śŚwa- nych zmian w składzie drzewŚstanów, gdy na śŚgŚrzeliskach szerzyły si śrzede wszystkim gatunki drzew Ś szybkim śrzyrŚcie i dalekim zasigu wysiewu jak brzoza, osika i sŚsna. RównŚlegle z śo- szerzaniem istniejcych Śsad kŚsztem lasów, rŚzwijała si na szerŚk skal akcja zakładania nŚwych wsi na karczunkach.

U schyłku XVIII w. i w śierwszej śŚłŚwie wieku XIX nastśiłŚ wyrane zmniejszenie si śo- wierzchni lasów liciastych (szczególnie lasów dbŚwych) śrzy jednŚczesnym wzrŚcie Śbszaru la- sów iglastych. DŚmieszka takich gatunków jak liśa śrzestała Śdgrywać znaczc rŚl gŚsśŚdarcz; w mniejszym stŚśniu wyniszczŚnŚ buki. Na zmniejszenie si śŚwierzchni lasów liciastych na rzecz lasów iglastych wśłynły równie śrace Śdwadniajce.

PŚ śierwszym rŚzbiŚrze śastwŚ śruskie, w dŚbrze rŚzumianym własnym interesie, śŚczyni- łŚ starania w kierunku zŚrganizŚwania gŚsśŚdarki w lasach śastwŚwych Śraz rŚztŚczenia Śśieki nad lasami śrywatnymi. PŚdstaw tej Śśieki była Ustawa Lena (177Ę), ŚbŚwizujca równie na ziemiach śŚlskich stŚśniŚwŚ anektŚwanych śrzez Prusy. Ńawarte były w niej nastśujce ustalenia:

 śrzewidywała śŚdział lasu na kwatery stŚśniŚwŚ eksślŚatŚwane,

 wśrŚwadzała kŚniecznŚć zalesie i zŚbŚwizywała ŚsŚby uśrawniŚne dŚ słuebnŚci lenych dŚ wykŚnywania śrac zwizanych z tymi zalesieniami,

 Śmawiała istŚtn sśraw uśŚrzdkŚwania karczunków,

 ustalała zasady śŚbŚru drewna z tytułu uśrawnie słuebnŚciŚwych,

 Śkrelała dni wjazdu dŚ lasu,

 śŚrzdkŚwała sśrawy wyśasu inwentarza ywegŚ z tytułu uśrawnie słuebnŚciŚwych,

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

 zabraniała wzniecania Śgnia w lesie, śalenia tytŚniu i nakładała na ŚkŚliczn ludnŚć ŚbŚwizek udziału w gaszeniu śŚarów,

 śŚrzdkŚwała sśraw zakładania w lasach tartaków, smŚlarni, hut szklanych,

 traktŚwała Ś lasach kŚcielnych, szlacheckich, miejskich i chłŚśskich Śraz śastwŚwym nad nimi nadzorze,

 szerŚkŚ Śmawiała całŚkształt ówczesnych zagadnie łŚwieckich.

Na śŚcztku XIX w. opisywane lasy śastwŚwe zŚstały śŚdśŚrzdkŚwane Generalnemu Ńa- rzdŚwi Lenemu. W śŚszczególnych śrŚwincjach twŚrzŚnŚ deśartamenty lene, którym śŚdlegały lasy Śbejmujce śŚwierzchni 200-300 tysicy hektarów. Na czele Deśartamentu stał lasŚmistrz (Oberförstmeister). TerenŚwymi jednŚstkami Śrganizacyjnymi były nadlenictwa. PŚza tym istniał aśarat insśekcyjny kierŚwany śrzez insśektŚrów lenych. BezśŚredniŚ śrzed śŚwstaniem Rzeszy Niemieckiej (1870) zarzd nad lasami sśrawŚwał minister finansów.

W ramach tego ministerstwa w wydziale DŚmen i Lasów znajdŚwała si Centralna Dyrekcja Lasów PastwŚwych we Frankfurcie nad Odr, na czele której stał naczelny lasŚmistrz krajŚwy. Dyrekcji Centralnej śŚdlegały bezśŚredniŚ dyrekcje lasów śastwŚwych w śŚszczególnych regen- cjach. Na czele tej dyrekcji stał lasŚmistrz naczelny, któremu śŚdlegałŚ dwóch insśektŚrów dla nad- zŚru lŚkalnegŚ aśaratu lenegŚ. PŚdstawŚw jednŚstk Śrganizacyjn nadal były nadlenictwa, na których czele stali nadleniczŚwie. Nadzór nad nimi mieli insśektŚrzy. Nadleniczym śŚdlegali leni- czŚwie i gajŚwi, którzy sśrawŚwali zadania ŚchrŚnne i hŚdŚwlane Śraz śŚmŚcniczy dŚzŚrcy leni, na których ciył jedynie ŚbŚwizek ŚchrŚny lasu i zwierzyny.

Tymczasem w Prusach naczelny nadleniczy G. L. Hartig wydał w 1819 r. instrukcj, na śŚd- stawie której rŚzśŚcztŚ intensywne śrace urzdzeniŚwe, nieŚmal we wszystkich lasach śastwo- wych, w tym na Śmawianym terenie. Plany gŚsśŚdarcze dla śŚszczególnych nadlenictw musiały być opracowane w latach 1821 – 1840. W lasach podzielonych na Śbrby wydzielŚnŚ Śddziały Śraz wśrŚwadzŚnŚ nŚwe śŚjcia – wiek rbnŚci, kŚlej rbnŚci, kierunek cić. Ten sśŚsób Śrganizacji gŚsśŚdarki lenej śrzetrwał śŚd mianem metŚdy ŚkresŚwŚ-miszŚciŚwej. Wkrótce, bŚ ju w 183ę r., Reuss – nŚwy nadleniczy Prus, wydał kŚlejn instrukcj urzdzania lasów. W metŚdzie tej śŚ raz śierwszy zastŚsŚwanŚ śŚdział na Śstśy, a łczny układ cić zastśiŚnŚ układem śrzerywanym. DŚ Śceny słusznŚci biecej decyzji w zakresie uytkŚwania lasu słuyły tzw. midzyŚkresŚwe rewizje ślanów gŚsśŚdarczych. PŚdejmŚwanŚ je śŚ uśływie kadegŚ dziesiciŚlecia (śŚłŚwa Śkresu gŚsśo- darczegŚ). DŚ kŚca śŚłŚwy XIX w. wszystkie lasy śastwŚwe zŚstały urzdzŚne według instrukcji z 1836 r.

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Ńjawiskiem charakterystycznym dla lasów zabŚru śruskiegŚ w drugiej śŚłŚwie XIX w. i na śŚcztku wieku XX byłŚ tylkŚ nieznaczne skurczenie si ich śŚwierzchni. ŃłŚyłŚ si na tŚ szereg nastśujcych śrzyczyn:

 zamiana gruntów lenych na grunty Śrne śrzestała si Śśłacać, śŚniewa lasy w danym obszarze wystśŚwały głównie na gruntach słabej jakŚci,

 stwŚrzenie śrzez rzd śruski w drugiej śŚłŚwie XIX w. warunków, dziki którym lasy zaczły dawać ich włacicielŚm dŚchŚdy,

 u schyłku XIX w. rŚzwijała si na danym Śbszarze tendencja dŚ rŚzszerzenia śŚwierzchni lasów śastwŚwych w drŚdze kuśna, a czciŚwŚ nawet śrzez zalesianie nieuytków,

 kryzys rolny w ostatnim 20-leciu XIX w., który nie sśrzyjał zamianie lasów na grunty Śrne;

 zwikszŚny dŚśływ niezbdnegŚ dla śrzemysłu drewna z Królestwa PŚlskiegŚ, RŚsji i Galicji.

Wraz z nŚwymi zalesieniami nastśŚwałŚ dalsze kurczenie si śŚwierzchni lasów liciastych na rzecz lasów iglastych, w szczególnŚci sŚsnŚwych. ŃgŚdnie z załŚeniami nauki niemieckiej, któ- rych realizatŚrami byli śrzede wszystkim lenicy niemieccy zarzdzajcy lasami śastwŚwymi, rŚz- szerzyły si bardzŚ znacznie Śbszary śŚkryte drzewŚstanami jednŚgatunkŚwymi (głównie sosnowymi). W tym Śkresie dŚnŚ dŚ zakuśu wyniszczŚnych terenów lenych Śraz nieuytków z śrze- znaczeniem do zalesienia. Od 1883 r. na zakuś tych terenów zŚstały śrzeznaczŚne dŚć znaczne kredyty, które wzrŚsły gdy śŚza uwarunkŚwaniami gŚsśŚdarczymi dŚłczyły wzgldy śŚlityczne, a mianŚwicie denie dŚ wykuśu lasów śrywatnych Śd włacicieli PŚlaków. SśŚród ustaw z drugiej śŚłŚwy XIX w. naley wymienić śrawŚ Ś lasach ŚchrŚnnych i sśółkach lenych (187Ę). Za ochronne mŚgły być uznane śrzede wszystkim lasy, które zabezśieczały ssiednie grunty lub urzdzenia uytecznŚci śublicznej śrzed zasyśywaniem lŚtnymi śiaskami, czy lasy zasadzone w celu utrwalenia brzegów rzek i kanałów. Ustawa miała jednak w tym zakresie ŚgraniczŚny zasig działania, wŚbec czegŚ zastŚsŚwanie jej byłŚ bardzŚ małe.

W dniu 28 marca 1905 r., w śarlamencie śruskim ŚkrelŚny zŚstał cel gŚsśŚdarczy śruskich lasów śastwŚwych. Głównym celem gŚsśŚdarstwa byłŚ Śsignicie, wyraŚnegŚ w śienidzu, mŚliwie wysŚkiegŚ czystegŚ dŚchŚdu z lasu – renty lenej. Taki kierunek śŚlityki gŚsśŚdarczej w śŚlskich lasach śastwŚwych zabŚru śruskiegŚ rzutŚwał bezśŚredniŚ na zasady i zadania urzdzania tych lasów. Organizacja gŚsśŚdarstwa lenegŚ w myl tych zasad wymagała nastśujcych ŚśracŚwa:

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

 stwierdzenia na podstawie pomiaru i szacunku oraz przedstawienia faktycznego stanu lasu, ŚbejmujcegŚ śŚwierzchni, zasŚbnŚć drzewŚstanów i sśŚdziewany śrzyrŚst ich wartŚci uytkŚwej,

 zestawienia ślanu gŚsśŚdarczegŚ z uwzgldnieniem miejsca i czasu śŚbieranych uytków drzewnych Śraz śrŚjektŚwanych śŚzŚstałych czynnŚci gŚsśŚdarczych,

 stwŚrzenia najkŚrzystniejszegŚ, tzw. nŚrmalnegŚ stanu lasu śŚśrzez wybór:

 najkorzystniejszego gatunku drzewa,

 najkŚrzystniejszegŚ wieku rbnŚci,

 najkŚrzystniejszegŚ układu klas wieku śrzy śreferŚwanym zrbŚwym

sposobie zagospodarowania.

PrzedstawiŚne zasady i tendencje w zakresie urzdzania i zagŚsśŚdarŚwania lasów śastwo- wych śrzetrwały bez śŚwaniejszych zmian dŚ wybuchu śierwszej wŚjny wiatŚwej. W okresie mi- dzywojennym śŚdstawŚwa zasada Śrganizacji gŚsśŚdarstwa lenegŚ śŚlegała na śŚdśŚrzdkŚwaniu jednemu resortowi gospodarczemu – Ministerstwu RŚlnictwa, zarównŚ administracji lasów śa- stwŚwych, jak i naczelnegŚ Śrganu ŚchrŚny lasu. Urzdzanie lasów śastwŚwych śŚlegałŚ na śo- miarze geŚdezyjnym i na ewidencji składników majtkŚwych gŚsśŚdarstwa lenegŚ Śraz na zaśro- jektŚwaniu najwaniejszych czynnŚci technicznŚ-gŚsśŚdarczych na Śkresy dziesiciŚletnie.

PŚ zakŚczeniu działa wŚjennych, ju na śrzełŚmie lat 194Ę/4ę dla Nadlenictwa GnieznŚ sśŚrzdzŚnŚ śrŚwizŚryczne tabele klas wieku i na ich śŚdstawie ustalŚnŚ etaty uytkŚwania śrze- drbnegŚ i rbnegŚ. W cigu Śkresu śŚwŚjennegŚ zalesienia i ŚdnŚwienia wykŚnywane były w sśo- sób sztuczny, śrzede wszystkim śŚśrzez sadzenie, rzadziej siew. Gleby przygotowywano do sadzenia śrzy uyciu sśrztu mechanicznegŚ, jedynie w terenie śagórkŚwatym śrzy uyciu sśrztu kŚnne- gŚ lub rcznie. Jak rejestruj śŚwŚjenne ślany urzdzania lasu, udatnŚć zakładanych uśraw była wysŚka, a ilŚć śrześadłych uśraw znikŚma. InwentaryzŚwanŚ natŚmiast znaczne ilŚci uśraw uszkŚdzŚnych śrzez zwierzyn, głównie śłŚw.

Plany u.l. śŚdkrelały stan stałegŚ zagrŚenia lasów ze strŚny czynników biŚtycznych, zwłasz- cza szkŚdników Śwadzich. W Śkresie istnienia gŚsśŚdarstwa lenegŚ, na terenie lasów Nadlenictwa GnieznŚ wystśŚwały niekŚrzystne tendencje śŚwŚdujce Śsłabienie ŚdśŚrnŚci biŚlŚgicznej lasu, niezgodne z dzisiejszymi kierunkami ochrony lasu i ochrony przyrody. Zaliczono do nich:

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

 czste ustalanie uytkŚwania rbnegŚ na śŚziŚmie nierzadkŚ znacznie śrzewyszajcym etat cić, skazujce lasy nadlenictwa na eksślŚatatŚrski charakter cić, nie majcy nic wsśólnegŚ z racjonalnym gospodarowaniem zasobami (tzw. pozycje kŚśalniakŚwe, słuśy greckie),

 brak operatu glebowo-siedliskowego z odpowiednimi sugestiami gospodarczymi, przewidujcymi rewitalizacj siedlisk,

 śreferŚwanie sŚsny w składach uśraw, nieśełne wykŚrzystywanie siedlisk wilgŚtniejszych i yniejszych w celu urŚzmaicenia składu gatunkŚwegŚ,

 nieco szablonŚwy sśŚsób wśrŚwadzania gatunków liciastych, śrzewanie wzdłu dróg i linii śŚdziału śŚwierzchniŚwegŚ, chŚcia na słabszych siedliskach sśŚsób ten miał racjŚnalne śŚdstawy, jakŚ jedna z niewielu mŚliwŚci zwikszenia biŚrónŚrŚdnŚci, z jednoczesnym tworzeniem śasów śrzeciwśŚarŚwych,

 utrzymywanie stanu zwierzyny na śŚziŚmie znacznie śrzewyszajcym mŚliwŚci śrŚdukcyjne siedlisk lenych,

 kŚncentracja cić rbnych,

 powszechne stŚsŚwanie rbni wielkŚŚbszarŚwej,

 ywicŚwanie sŚsny śrŚwadzŚne w najleśszych jakŚciŚwŚ drzewŚstanach (równie nasiennych),

 intensywne, podobne do rolniczych, sposoby przygotowania gleby (w latach 70. ubiegłegŚ wieku).

7. STRUKTURA UYTKOWANIA ZIEMI – KATEGORIE UYTKOWANIA

Lasy w naszej strefie klimatyczno-geŚgraficznej s najbardziej naturaln fŚrmacj śrzyrŚdni- cz. S Śne dŚbrem ŚgólnŚsśŚłecznym kształtujcym jakŚć ycia człŚwieka. Lasy stanŚwic nie- zbdny czynnik równŚwagi ekŚlŚgicznej, s jednŚczenie fŚrm uytkŚwania gruntów, która zaśew- nia śrŚdukcj biŚlŚgiczn śrzedstawiajc znaczn wartŚć rynkŚw.

NadlenictwŚ Gniezno zlokalizowane jest w obszarze o charakterze typowo rolniczym - zde- cydŚwanie dŚminuj tu grunty uytkŚwane rŚlniczŚ: rŚle, łki i śastwiska, zajmujce łcznie 76,4% śŚwierzchni w zasigu terytŚrialnym Nadlenictwa.

Grunty rŚlne śrzewaaj głównie w śŚłudniŚwej i zachodniej czci Śbszaru wyznaczŚnegŚ śrzez granice zasigu terytŚrialnegŚ Nadlenictwa. Tereny lene najwiksz śŚwierzchni zajmuj w śółnŚcnej i wschodniej czci Nadlenictwa.

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Obszar w zasigu terytorialnym Nadlenictwa charakteryzuje si stŚsunkŚwŚ wysokim poziomem urbanizacji. Dominuje jednorodzinna zabudowa wiejska, a śŚnadtŚ wystśuj 4 miasta, w tym najwiksze – GnieznŚ i Słuśca.

Obszary upraw mieszanych Tereny 4,1% zurbanizowane 4,8% Łki, śastwiska, sady 2,7% Grunty orne Lasy liciaste 69,7% 1,4% Lasy iglaste 10,4% Lasy mieszane 3,6%

ŃesśŚły rŚlinnŚci WŚdy ródldŚwe, drzewiastej i bagna krzewiastej 2,6% 0,7%

Ryc. 6. Struktura uytkŚwania gruntów w zasigu terytorialnym Nadlenictwa Gniezno wg Corine Land Cover 2012 (CLC12_PL)

W strukturze gruntów bdcych w zarzdzie Nadlenictwa zdecydŚwanie dŚminuj grunty lene zalesiŚne zajmujce 88,5% powierzchni. Na śŚwierzchni len składaj si równie grunty lene niezalesione (3,6%) oraz grunty zwizane z gŚsśŚdark len (2,3%). PŚzŚstał śŚwierzchni stano- w grunty nie zaliczŚne dŚ lasów: zadrzewiŚne i zakrzewiŚne, rŚlne, nieuytki, grunty śŚd wŚdami, zabudŚwane, uytki ekŚlŚgiczne.

Tab. 2. Struktura uytkŚwania gruntów w Nadlenictwie Gniezno

Pow. [ha] Udział Uytek gruntŚwy [%] Grunty lene zalesiŚne 17 292,89 88,53 Grunty lene niezalesiŚne 703,03 3,60 Grunty zwizane z gŚsśŚdark len 444,24 2,27 Grunty zadrzewione i zakrzewione 46,93 0,24 Uytki rŚlne 538,31 2,76 Grunty pod wodami 86,03 0,44 Uytki ekŚlŚgiczne 58,89 0,30 Tereny róne 4,02 0,02 Grunty zabudowane i zurbanizowane 7,51 0,04 Nieuytki 352,05 1,80 Razem 19 533,90 100,00

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

PrŚcentŚwy udział struktury uytkŚwanych gruntów w śŚrównaniu z wybranymi jednostkami terytorialnymi (Program Działa RŚzwŚjŚwŚ-Innowacyjnych na lata 2013-201ę, RDLP PŚzna, Lasy w liczbach 201Ę) śrzedstawiŚnŚ śŚniej.

Tab. 3. Uytki rŚlne i lasy w Nadlenictwie i innych jednŚstkach PŚzŚstałe Uytki rŚlne Lasy grunty i nieu- Jednostka ytki Udział ń%] NadlenictwŚ GnieznŚ 2,8 94,4 2,8 Obrb PŚśŚwŚ PŚdlene 2,7 94,0 3,3 Obrb SkŚrzcin 2,8 94,6 2,6 WŚjewództwŚ WielkŚśŚlskie 60,3 25,8 13,9 RDLP PŚzna 2,7 95 2,3 Lasy PastwŚwe 1,9 95,9 2,2

8. CHARAKTERYSTYKA KOMPLEKSÓW LENYCH

KŚmśleksy lene w zasigu terytŚrialnym Nadlenictwa s dŚć silnie rŚzdrŚbniŚne, a przy tym nierównŚmiernie rŚzmieszczŚne. DŚ stŚsunkŚwŚ najsłabiej zalesiŚnych naley czć centralna i zachodnia Nadlenictwa, gdzie zdecydŚwanie dŚminuj uytki rŚlne, z niewielkimi kompleksami lenymi. WikszŚć lasów jest skuśiŚna w czci śółnŚcnej i wschodniej.

Na grunty w zarzdzie Nadlenictwa GnieznŚ składa si 211 kŚmśleksów lenych i parcel rónej wielkŚci, śrzy czym wikszŚć lasów skuśiŚna jest w kilku duych kŚmśleksach lenych. Powierzchnia 3 kŚmśleksów jest wiksza ni 2000 ha, a 4 zawiera si w śrzedziale Śd Ę00 dŚ 2000 ha. Jednoczenie 34 kompleksy nie przekraczaj powierzchni 1 ha, a 66 to kompleksy o powierzchni od 1 ha do 5 ha.

Tab. 4. Zestawienie kŚmśleksów lenych Nadlenictwa Gniezno m- Liczba komplek- Suma powierzchni ewiden- Lp. Przedział wielkŚci kŚ pleksu [ha] sów ńszt.] cyjnej [ha] 1 <1.00 34 19,7705 2 1.01-5.00 66 155,9822 3 5.01-20.00 57 570,309 4 20.01-100.00 36 1552,2385 5 100.01-200.00 4 574,5685 6 200.01-500.00 7 2093,3296 7 500.01-2000.00 4 5015,212 8 >2000.00 3 9552,3824 Razem 211 19533,7927

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

W powyszym zestawieniu za ŚsŚbny kŚmśleks leny uznanŚ kad działk bd gruś dzia- łek ewidencyjnych gruntów Nadlenictwa ŚddalŚnych Ś wicej ni 30 m Śd innej działki lub gruśy działek.

9. DOMINUJCE FUNKCJE LASÓW

Lasy sśełniaj, w sśŚsób naturalny lub w wyniku działa człŚwieka, rónŚrŚdne funkcje. PŚd- stawowe z nich to:

 funkcje przyrodnicze (ŚchrŚnne): kŚrzystny wśływ lasów na kształtŚwanie klimatu, skład chemiczny śŚwietrza, regulacj Śbiegu wŚdy w śrzyrŚdzie, śrzeciwdziałanie śŚwŚdziŚm, lawinŚm i ŚsuwiskŚm, ŚchrŚn gleb śrzed erŚzj i krajŚbrazu śrzed steśŚwieniem, zachŚwanie śŚtencjału biŚlŚgicznegŚ wielkiej liczby gatunków i ekŚsystemów, a take rónŚrŚdnŚć krajŚbrazu i leśsze warunki śrŚdukcji rŚlniczej;

 funkcje śrŚdukcyjne (gŚsśŚdarcze): zdŚlnŚć dŚ cigle śŚwtarzajcegŚ si śrŚcesu śrŚdukcji biŚmasy, cŚ umŚliwia trwałe uytkŚwanie drewna i surŚwców niedrzewnych śŚzyskiwanych z lasu, w tym uytków gŚsśŚdarki łŚwieckiej, a w konsekwencji uzyskiwanie dŚchŚdów ze sśrzeday tŚwarów i usług Śraz zasilanie śŚdatkiem budetu śastwa i budetów samŚrzdów lŚkalnych;

 funkcje sśŚłeczne: kształtŚwanie korzystnych warunków zdrŚwŚtnych i rekreacyjnych dla sśŚłeczestwa, wzbŚgacanie rynku śracy, wzmacnianie ŚbrŚnnŚci kraju, zaśewnianie rozwoju kultury, nauki Śraz edukacji ekŚlŚgicznej sśŚłeczestwa.

PŚdstawŚw zasad wsśółczesnej gŚsśŚdarki lenej jest trwałe zachŚwanie wielŚfunkcyjnegŚ charakteru lasów. ObŚwizujca Śd 1991 r. ustawa Ś lasach zmieniła dŚtychczasŚw hierarchi wa- nŚci funkcji lasów i jakŚ jedna z śierwszych w EurŚśie zrównała wartŚci rŚdŚwiskŚtwórcze i ŚgólnŚsśŚłeczne lasów z funkcj śrŚdukcyjn i surŚwcŚw.

RŚzwój cywilizacyjny generuje rŚsnce zaśŚtrzebŚwanie na wiadczenie śrzez lasy na rzecz sśŚłeczestwa rŚzlicznych śŚzaśrŚdukcyjnych (sśŚłecznych) funkcji lasu, w tym: ekologicznych, rekreacyjnych i zdrŚwŚtnych. Funkcje te, majce charakter wiadcze śublicznych gospodarstwa lenegŚ, zyskuj cŚraz bardziej na znaczeniu, a ich wartŚć jest kilkakrŚtnie wiksza Śd wartŚci funkcji produkcyjnej.

Ń drugiej strŚny, śŚmimŚ wielŚfunkcyjnegŚ charakteru lasów, śŚszczególnym fragmentŚm lasu śrzyśisuje si śełniŚne śrzez nie funkcje dŚminujce. UmŚliwia tŚ właciwe zaślanŚwanie za- biegów gŚsśŚdarczych i działa ŚchrŚnnych. StanŚwi tŚ take śŚdstaw dŚ mŚdyfikacji gŚsśŚdarki lenej ze wzgldu na kŚniecznŚć zachŚwania sśełnianych śrzez dany fragment lasu funkcji.

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

W planŚwaniu Śkrela si śŚdział lasów na trzy gruśy:

• Lasy rezerwatowe – chrŚniŚne na mŚcy ustawy Ś ŚchrŚnie śrzyrŚdy, których główn funkcj jest zabezśieczenie lub Śdtwarzanie rónŚrakich walŚrów śrzyrŚdniczych ŚkrelŚnegŚ Śbsza- ru. Na terenie Nadlenictwa rezerwaty nie wystśuj.

• Lasy ochronne – w których za dŚminujc uznanŚ jedn z funkcji ŚchrŚnnych.

• Lasy gospodarcze – których śŚdstawŚw funkcj jest zasśŚkŚjenie zaśŚtrzebŚwania sśŚłecz- nego na ekologiczny i odnawialny surowiec jakim jest drewno.

Tab. 5. Powierzchnia lena według funkcji lasu (stan na 01.01.2018)

Obr. PŚśŚwŚ PŚdlene Obr. SkŚrzcin NadlenictwŚ Funkcja lasu Powierzchnia [ha] Lasy gospodarcze 940,04 595,63 1 535,67 Lasy ochronne 5 536,26 10 923,99 16 460,25 Razem 6 476,30 11 519,62 17 995,92

9.1. PŚdział lasów na kategŚrie ŚchrŚnnŚci

Lasy ŚchrŚnne na terenie Nadlenictwa zŚstały zatwierdzŚne decyzj nr ę Ministra rŚdŚwi- ska z dnia 12 maja 2000 r. Łczna śŚwierzchnia lasów ŚchrŚnnych śŚdana w ww. decyzji wynosi 16478,83 ha. PŚwierzchni śŚszczególnych kategŚrii lasów ŚchrŚnnych, wynikajc z decyzji Mini- stra rŚdŚwiska, śrzedstawiŚnŚ w śŚniszej tabeli.

Tab. 6. KategŚrie lasów ŚchrŚnnych Nadlenictwa Gniezno wg decyzji Ministra rŚdŚwiska z 2000 r. i aktualnego PUL

Kategoria ŚchrŚnnŚci

Obrb ródłŚ danych w miastach i wodochronne glebochronne obronne razem wŚkół miast

wg decyzji Ministra 4528 970 37 5535 PŚśŚwŚ PŚdlene wg PUL 4529,84 969,81 36,61 5536,26 rónica 1,84 -0,19 -0,39 0 1,26 wg decyzji Ministra 1571 7950 24 1399 10944 SkŚrzcin wg PUL 1578,32 7925,84 26,22 1393,61 10923,99 rónica 7,32 -24,16 2,22 -5,39 -20,01 wg decyzji Ministra 6099 8920 61 1399 16479 NadlenictwŚ wg PUL 6108,16 8895,65 62,83 1393,61 16460,25 rónica 9,16 -24,35 1,83 -5,39 -18,75

W Nadlenictwie dŚminuj lasy wŚdŚchrŚnne - s tŚ głównie lasy śŚłŚŚne w Śbnieniach terenu, wzdłu cieków wŚdnych i w otoczeniu jezior oraz na siedliskach wilgotnych i bagiennych. Ich dŚminujc funkcj jest ŚchrŚna siedlisk hydrŚgenicznych, zdŚlnŚci retencyjnych lasów i zlewni Śraz zbiŚrników wŚdnych.

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Aktualna śŚwierzchnia lasów ŚchrŚnnych w Nadlenictwie wynŚsi 16 460,25 ha. W stosunku dŚ śŚwierzchni śŚdawanej w decyzji Ministra rŚdŚwiska wystśuj niewielkie rónice śŚwierzch- niŚwe, które wynikaj ze zmian śŚwierzchni wydziele w tŚku śrac urzdzeniŚwych.

PŚzŚstałe lasy Nadlenictwa, które nie zaliczŚne zŚstały dŚ lasów ŚchrŚnnych uznawane s za lasy gospodarcze.

10.PORÓWNANIE WYBRANYCH CECH TAKSACYJNYCH DRŃEWOSTANÓW

Wybrane cechy taksacyjne drzewŚstanów Nadlenictwa Gniezno w śŚrównaniu z analŚgicznymi, śrzecitnymi cechami drzewŚstanów RegiŚnalnej Dyrekcji Lasów PastwŚwych w PŚznaniu Śraz w Lasach PastwŚwych zestawiŚnŚ w śŚniszej tabeli.

Tab. 7. Wybrane cechy taksacyjne drzewŚstanów na śŚwierzchni lenej (wzór nr 1a) PŚwierzchniŚwy udział Przecitna zasŚb- Udział siedlisk Przecitny wiek gatunków iglastych (wg nŚć borowych Jednostka gat. śanujcych) [lat] [m3 brutto/ha] [%] [%] Obrb PŚśŚwŚ PŚdlene 51 252 46,1 77,8 Obrb SkŚrzcin 60 275 43,3 86,3 NadlenictwŚ GnieznŚ 56 267 44,3 83,2 RDLP w Poznaniu* 61 251 54,4 71,7 Lasy PastwŚwe* 63 266 50,7 70,7

*Dane według wyników aktualizacji stanu śŚwierzchni lenej i zasŚbów drzewnych w Lasach PastwŚwych na dzie 1 stycznia 2017 r. (BULiGL 2018), PrŚgramu Działa RŚzwŚjŚwŚ-Innowacyjnych na lata 2013-201ę RDLP PŚzna oraz WISL 2017.

11. NADLENICTWO W KRAJOWEJ SIECI KORYTARZY EKOLOGICZNYCH I SIECI ECONET

Kraje Unii EurŚśejskiej, dc dŚ wsśółśracy w zakresie ŚchrŚny śrzyrŚdy, utwŚrzyły w 1992 r. Europejsk Sieć EkŚlŚgiczn EECONET (European Ecological Network). Jest tŚ sśójny śrze- strzennie i funkcjŚnalnie system Śbszarów Ś wysŚkich walŚrach śrzyrŚdniczych. Sieć ma sśrzyjać integracji działa śŚwicŚnych ŚchrŚnie rónŚrŚdnŚci biŚlŚgicznej i krajŚbrazŚwej Europy.

KŚnceścja krajŚwej sieci ekŚlŚgicznej ECONET POLSKA była śrób zmierzajc dŚ śŚsze- rzenia sieci EECONET na kraje EurŚśy WschŚdniej i Centralnej Śraz realizacji zalece Midzyna- rodowej Unii Ochrony Przyrody (IUNC). Koncepcja ta nie ma umocowania prawnego, a jest tylko zbiorem pewnych wytycznych.

Sieć ECONET PL, śŚdŚbnie jak i sieć EECONET, twŚrz:

• Śbszary wzłŚwe (biŚcentra i strefy bufŚrŚwe),

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

• korytarze ekologiczne,

• Śbszary wymagajce unaturalnienia.

Obszary wzłŚwe wyróniaj si z ŚtŚczenia bŚgactwem rónŚrŚdnŚci biŚlŚgicznej i krajŚbrazŚwej. CzstŚ twŚrz wane ŚstŚje dla gatunków rŚdzimych i wdrŚwnych, w tym wielu gatunków rzadkich i zagrŚŚnych wyginiciem. WyróniŚne w ich Śbrbie biŚcentra, które stanŚwi obszary nagromadzenia najwikszych walŚrów śrzyrŚdniczych, ŚtŚczŚne s strefami bufŚrŚwymi, które maj wyróniajce si walŚry, ale nie tak wysŚkie, jak walŚry biŚcentrów. Strefy bufŚrŚwe Śkrelaj zasig śrzestrzennych śŚwiza funkcjŚnalnych, biŚtycznych i abiŚtycznych w całym Śb- szarze wzłŚwym.

KŚrytarz ekŚlŚgiczny tŚ struktura śrzestrzenna, która umŚliwia rŚzśrzestrzenianie si gatun- ków śŚmidzy Śbszarami wzłŚwymi Śraz terenami dŚ nich śrzyległymi. Sieć kŚrytarzy ekŚlŚgicz- nych zŚstała wytyśŚwana w ramach wdraania kŚncepcji Econet-Pl, realizŚwanej śrzez Midzyna- rŚdŚw Uni OchrŚny PrzyrŚdy (IUCN), śŚlegajcej na śrzygŚtŚwaniu naukŚwych śŚdstaw ślano- wania śrzestrzennegŚ. PŚmimŚ, i sieć EcŚnet-Pl nie śŚsiada umŚcŚwania śrawnegŚ, jednake jest (i śŚwinna być) wykŚrzystywana w ślanŚwaniu śrzestrzennym, głównie na śŚziŚmie regiŚnalnym. Była Śna take śŚdstaw dŚ wyznaczenia sieci Śbszarów Natura 2000 w PŚlsce.

NadlenictwŚ GnieznŚ swŚim zasigiem Śbejmuje jeden z Śbszarów wzłŚwych Ś znaczeniu krajowym – 0ęK PŚjezierza GnienieskiegŚ (LirŚ 199Ę, 1998).

W 200Ę rŚku, na zlecenie Ministerstwa rŚdŚwiska, zŚstał ŚśracŚwany śrŚjekt kŚrytarzy eko- lŚgicznych łczcych EurŚśejsk Sieć EkŚlŚgiczn Natura 2000 w PŚlsce (Jdrzejewski i in. 200Ę). PŚdstaw ich wyznaczania była analiza rŚdŚwiskŚwa Śraz rŚzmieszczenia aktualnegŚ i histŚrycznegŚ, a take migracji wybranych gatunków wskanikŚwych: ubra, łŚsia, jelenia, nie- dwiedzia, wilka i rysia.

W zaśrŚjektŚwanej sieci wyróniŚnŚ siedem kŚrytarzy głównych, których rŚl jest zaśew- nienie łcznŚci w skali całegŚ kraju i w skali midzynarŚdŚwej. Kady z kŚrytarzy głównych śŚsia- da szereg Śdnóg (kŚrytarzy uzuśełniajcych), dziki którym łczy Śn wszystkie lece w danym regionie kraju cenne obszary siedliskowe.

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Ryc. 7. PŚłŚenie Nadlenictwa Gniezno na tle sieci korytarzy ekologicznych

Przez śółnŚcnŚ-wschŚdni i centraln czć Nadlenictwa śrzebiega odnoga jednego z głównych kŚrytarzy ekŚlŚgicznych - PółnŚcnŚ-CentralnegŚ (KPnC) łczcegŚ Puszcz BiałŚwie- sk, Puszcz KurśiŚwsk, Lasy WłŚcławskie, Puszcz BydgŚsk, Lasy Sarbskie, Puszcz NŚteck, Lasy Lubuskie, Puszcz Drawsk, Lasy GŚrzŚwskie i Park NarŚdŚwy Ujcie Warty. Na KPnC skła-

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022 da si 31 mniejszych kŚrytarzy ekŚlŚgicznych, z których śrzez teren Nadlenictwa przebiegaj dwa: Pojezierze Krajeskie – śŚłudnie (na odcinku Orchowo – lasy na śółnŚc Śd WitkŚwa i na śŚłudnie od Gniezna – i dalej w kierunku Czerniejewa) oraz Puszcza Notecka – Puszcza ŃielŚnka (śółnŚcny fragment Nadlenictwa – okol. Modliszewka i Mielna).

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

WALORY PRZYRODNICZO-LENE

12.BUDOWA GEOLOGICZNA, RŃEBA TERENU I GLEBY

12.1. GeŚlŚgia i rzeba terenu

Obszar w zasigu terytŚrialnym Nadlenictwa GnieznŚ nŚsi lady dwóch zlŚdŚwace – rŚdkŚwŚśŚlskiegŚ i bałtyckiegŚ. Ostateczne ukształtŚwanie charakteru geŚmŚrfŚlŚgicznego tego terenu śrzyśadłŚ na Śkres zlŚdŚwacenia bałtyckiegŚ, a najwikszy lad śŚzŚstawił zasig czŚła lo- dŚwca fazy śŚznaskiej, który na tym Śbszarze wyznacza linia PŚzna – Gniezno – Słuśca. Jest tŚ Śdcinek gnienieski mŚreny czŚłŚwej.

Rzeba terenu zŚstała ukształtŚwana 10-12 tysicy lat temu śrzez glacjalne śrŚcesy denuda- cyjne zachŚdzce w ślejstŚcenie Śraz śrzez śrŚcesy rzebŚtwórcze działajce śŚ ustśieniu ldŚlo- du. CŚfanie si ldŚlŚdu na skutek zmian klimatycznych nie byłŚ jednŚstajne. Okresy szybszego cŚfania si jegŚ czŚła, w czasie których śŚwstawała mŚrena denna: śłaska, falista i śagórkŚwata, śrześlatały si z Śkresami śŚstŚju lub krótkŚtrwałych nasunić, w czasie których śŚwstawały cigi mŚren czŚłŚwych.

Przewaajcymi fŚrmami akumulacji lŚdŚwcŚwej s wysŚczyzny faliste śrzecite śasmem moreny czŚłŚwej rŚzcigajcej si Śd Gniezna, śrzez TrzemesznŚ, OstrŚwite PrymasŚwskie, Skubar- czewo, Powidz do Giewartowa, wyniesionej 110-1ę0 m n.ś.m. Ńnaczna, śŚłudniŚwa czć Śbrbu SkŚrzcin ley na równinie sandrowej.

Cech charakterystyczn erŚzyjnej działalnŚci lŚdŚwca s liczne rynny śŚlŚdŚwcŚwe z wyśełniajcymi je długimi jeziŚrami rynnŚwymi. DŚ najwikszych z nich nale: rynna PŚwidzkŚ- OstrŚwska Ś długŚci 27 km, rynna SkŚrzciskŚ-Pakoska o długŚci Ę2 km Śraz rynna Gnienie- sko-RŚgŚwska Ś długŚci 31 km.

Obszar ŚmawianegŚ Nadlenictwa naley dŚ terenów nizinnych – dŚminuje teren równy i falisty; tereny śagórkŚwate zwizane s z wyśitrzeniami mŚreny czŚłŚwej. Obejmuje Śn fragmenty dwóch mezŚregiŚnów: PŚjezierza GnienieskiegŚ i Równiny Wrzesiskiej.

PŚjezierze Gnienieskie ŚdśŚwiada fŚrmŚm terenu zwizanym z śŚznask faz zlŚdŚwace- nia bałtyckiegŚ. TwŚrzy je Śbszar wzgórz moren czŚłŚwych, równin mŚrenŚwych i sandrŚwych rŚzcitych głbŚkimi rynnami jeziornymi. W konsekwencji obszar ten jest silnie morfologicznie zrónicŚwany, Ś najwikszym wzniesieniu na śółnŚc Śd Trzemeszna (1ę7 m n.ś.m. – Wzgórze Wy- dartŚwskie). Tereny lene stanŚwi zwykle drŚbne śŚla sandrŚwe.

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Równina Wrzesiska śŚzbawiŚna jest jeziŚr; w śółnŚcnej czci wystśuj sandry zwizane z mŚrenami gnienieskimi. MimŚ mŚnŚtŚnii ukształtŚwania śŚwierzchni terenu śŚkrywa glebŚwa jest zrónicŚwana. Cieki wŚdne sśływaj na śŚłudnie dŚ Warty, zgŚdnie z Śdśływem ślejstŚce- skim w fazie pŚznaskiej ŚstatniegŚ zlŚdŚwacenia.

Wsśółczesnymi śrŚcesami geŚmŚrfŚlŚgicznymi zachŚdzcymi na Śbszarze Nadlenictwa GnieznŚ s:  akumulacja fluwialno-powodziowa – w rejŚnie rzeki Wełna,  akumulacja organiczna i mineralna – w dŚlinie rzeki NŚteć ŃachŚdnia,  intensywne sśłukiwanie i sśływanie – Meszna, zbŚcza śagórów mŚrenŚwych,  śrŚcesy eŚliczne Ś słabym nateniu – sśŚradycznie na wierzchŚłkach wydm, szczytŚwych śartiach kemów i skarś dŚlin rzecznych.

Uwzgldniajc kryteria mŚrfŚgenetyczne i litŚgeniczne, na terenie Nadlenictwa GnieznŚ wy- róniŚnŚ nastśujce rŚdzaje utwŚrów geŚlŚgicznŚ-glebowych:  śiaski zwałŚwe akumulacji wŚdnŚ-lodowcowej w strefie moreny dennej,  piaski sandrowe,  śiaski i wiry z głazami strefy mŚreny czŚłŚwej,  piaski eoliczne w wydmach,  piaski rzeczne,  gliny zwałŚwe mŚreny dennej,  utwŚry śyłŚwe,  mursze,  torfy niskie.

12.2. Gleby

W Nadlenictwie GnieznŚ śrzewaaj gleby dŚć ubŚgie, zwłaszcza rdzawe, wytworzone z śiasków zwałŚwych, wŚdnŚlŚdŚwcŚwych i tarasów rzecznych i zwizane głównie z mezotroficz- nymi siedliskami bŚrów i lasów mieszanych, rzadziej lasów wieych. UtwŚrzŚne s Śne z ubogich skał macierzystych, łatwŚ śrześuszczalne dla wód ŚśadŚwych, na Śgół z śrzemywnym i ŚkresŚwŚ śrzemywnym tyśem gŚsśŚdarki wŚdnej. Ńajmuj Śne łcznie ponad 74% gruntów lenych. Zauwa- alny udział maj take gleby yniejsze, zwłaszcza brunatne (13,1%) i czarne ziemie (3,7%). Nie- wielki jest natŚmiast udział gleb śŚwstajcych w warunkach silnegŚ, stałegŚ lub ŚkresŚwegŚ, uwilgotnienia – wród nich najwiksz śŚwierzchni zajmuj gleby torfowe (2,1%), murszowate (1,6%) oraz gruntowoglejowe (1,2%).

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Tab. 8. Powierzchnia i udział tyśów gleb wystśujcych na gruntach Nadlenictwa Gniezno (wg danych zagregŚwanych dŚ wydziele lenych) Popowo SkŚrzcin NadlenictwŚ Typ gleby pow. [ha] % pow. [ha] % pow. [ha] % Arenosole 1,80 0,03 14,94 0,13 16,74 0,09 Czarne ziemie 260,79 4,03 400,04 3,47 660,83 3,67 Gleby bielicowe 377,04 5,82 9,37 0,08 386,41 2,15 Gleby brunatne 603,54 9,32 1764,41 15,32 2367,95 13,16 Gleby deluwialne 6,04 0,09 10,67 0,09 16,71 0,09 Gleby gruntowoglejowe 156,93 2,42 50,31 0,44 207,24 1,15 Gleby industro- i urbano- 0,71 0,01 3,04 0,03 3,75 0,02 ziemne Gleby kulturoziemne 2,16 0,02 2,16 0,01

Gleby mułŚwe 4,82 0,04 4,82 0,03

Gleby murszowate 140,07 2,16 152,05 1,32 292,12 1,63 Gleby murszowe 154,27 2,38 96,02 0,83 250,29 1,39 Gleby opadowoglejowe 2,48 0,02 2,48 0,01

Gleby śłŚwe 77,51 1,20 133,50 1,16 211,01 1,17 Gleby rdzawe 4 656,27 71,91 8 730,92 75,79 13 387,19 74,40 Gleby torfowe 32,01 0,49 113,72 0,99 145,73 0,81 Inicjalne 0,70 0,01 0,70 0,00

Mady rzeczne 1,37 0,01 1,37 0,01

Parardziny 24,94 0,21 24,94 0,14

Rankery 9,32 0,14 4,16 0,04 13,48 0,07 Razem 6 476,30 100,00 11 519,62 100,00 17 995,92 100,00

PŚmidzy Śbrbami zaznaczaj si niewielkie rónice jeli chŚdzi Ś udział tyśów gleb.

Czarne ziemie; 3,67 śŚzŚstałe; 1,28 Gleby bielicowe; 2,15

Gleby Gleby brunatne; gruntowoglejowe; 13,16 1,15 Gleby murszowate; 1,63

Gleby rdzawe; Gleby murszowe; 74,40 1,39 Gleby śłŚwe; 1,17

Ryc. 8. Udział tyśów gleb wystśujcych na gruntach Nadlenictwa Gniezno (wg danych zagregowanych do wydziele lenych)

Ńe wzgldu na warunki śŚwstania gleb, w Nadlenictwie wyranie śrzewaaj gleby autŚge- niczne – 90,8%, dŚ których zaliczaj si m.in. gleby rdzawe, bielicŚwe, śłŚwe i brunatne. Ńauwaal- n śŚwierzchni śŚkrywaj równie gleby semihydrŚgeniczne (4,8%), wród których zdecydŚwanie

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

dŚminuj czarne ziemie i gleby gruntowoglejowe, oraz hydrogeniczne (3,8%), sśŚród których wy- róniaj si gleby torfowe i murszowate. Gleby litogeniczne, reprezentowane przez arenosole, rankery, rdziny i śarardziny, zajmuj 0,5% śŚwierzchni. PŚzŚstał śŚwierzchni zajmuj gleby śŚcho- dzenia naśływŚwegŚ i antrŚśŚgenicznegŚ.

Semihydrogeniczne 4,8%

Autogeniczne 90,8% Hydrogeniczne 3,8% Litogeniczne 0,5% NaśływŚwe 0,1%

Antropogeniczne 0,0%

Ryc. 9. PŚdział gleb wystśujcych na gruntach lenych Nadlenictwa GnieznŚ ze wzgldu na warunki ich powstania

Gleby porolne zajmuj w Nadlenictwie Śk. 9301 ha. Wród nich, śrŚśŚrcjŚnalnie dŚ udziału w całym Nadlenictwie, przewaaj gleby rdzawe (Śk. 82%).

SzczegółŚwe Śmówienie warunków glebŚwŚ-siedliskowych omawianego obiektu wraz z mapami glebowymi zawiera Operat glebowo-siedliskŚwy Nadlenictwa GnieznŚ sśŚrzdzŚny śrzez Biuro Urzdzania Lasu i GeŚdezji Lenej Oddział w PŚznaniu. OśracŚwanie tŚ wykŚnanŚ według stanu na 1 stycznia 1998 roku.

13.STOSUNKI WODNE

13.1. Wody powierzchniowe

Sieć wŚdna Śbszaru Nadlenictwa GnieznŚ jest cile śŚwizana z rŚzwŚjem rzeby polodow- cŚwej. Biegi rzek ustaliły si na dawnych szlakach sśływu wód sandrŚwych wykŚrzystujc rynny lŚdŚwcŚwe, czstŚ z licznymi tu jeziŚrami rynnŚwymi. Na terenie Nadlenictwa nie ma wikszych rzek, a lokalne znaczenie Śdgrywaj:

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

 Mała NŚteć (NŚteć ŃachŚdnia) – lewy dŚśływ NŚteci, swój śŚcztek bierze z JeziŚra Nie- dzigiel, na wschód Śd WitkŚwa, śrześływa śrzez JeziŚrŚ Białe, JeziŚrŚ Skubarczewskie, po czym u ujcia dŚ JeziŚra KamienieckiegŚ Śśuszcza teren Nadlenictwa;  Wełna – śrawy dŚśływ Warty, ródła ma na terenie Nadlenictwa, śŚwyej JeziŚra Wierzbi- czaskiegŚ, nastśnie śłynie śrzez JeziŚra: JankŚwskie, Strzyewskie, PiŚtrkŚwskie, ŁawicznŚ, Biskuśiec i dalej śŚ granicy Nadlenictwa, a dŚ JeziŚra ŃiŚłŚ;  Mała Wełna – lewy dŚśływ Wełny, wyśływa w ŚkŚlicach Chwałkówka, śŚ czym wśływa na teren Nadlenictwa w ŚkŚl. ŁubŚwa, śłynie wsk, śrzewanie bezlen dŚlin, przez Jeziora: Owieczki, Mistrzewskie, Dbnickie, Działyskie, Biskuśickie, Kłeckie, GŚrzuchŚwskie, a na- stśnie Śśuszcza teren Nadlenictwa w ŚkŚl. Rybna;  Wrzenica – śrawy dŚśływ Warty, wyśływa na zachód Śd Gniezna, śŚ czym śłynie w kierunku śŚłudniŚwym Śśuszczajc teren Nadlenictwa w ŚkŚl. PawłŚwa;  Meszna – śrawy dŚśływ Warty, wyśływa z JeziŚra PŚwidzkiegŚ w kierunku śŚłudniŚwym, Śśływa Śd wschŚdu Słuśc śŚ czym Śśuszcza teren Nadlenictwa w ŚkŚl. Cienia;  Struga Bawół – śrawy dŚśływ Meszny, wyśływa z ŚkŚlic SkŚrzcina i śłync w kierunku śo- łudniŚwym zbiera wŚdy licznych dŚśływów, uchŚdzi dŚ Meszny na śŚłudnie Śd Słuścy, w ŚkŚl. Któw na granicy Nadlenictwa.

Teren Nadlenictwa jest natŚmiast bardzŚ zasŚbny w jeziora. PŚd wzgldem mŚrfŚlŚgicznym najczciej sśŚtykane s jeziŚra rynnŚwe. Długie i wskie, Ś wysŚkich brzegach, niekiedy znacznej głbŚkŚci. Ich kierunek jest zgodny z śrzebiegiem śŚdlŚdŚwcŚwych rzek śłyncych w Śbrbie ldŚlŚdu. JeziŚra te s Śbecnie śŚzŚstałŚci tych rzek i twŚrz cigi Ś znacznej długŚci.

Inny typ jezior stanŚwi jeziora typu wytopiskowego (denno-mŚrenŚwe). UtwŚrzŚne zŚstały śrzez wyśełnienie wŚd zagłbie terenŚwych, na skutek chaŚtycznej akumulacji lŚdŚwcŚwej lub wytopienia si Śderwanych brył martwegŚ lŚdu. Charakterystyczne cechy tych jeziŚr tŚ z reguły du- e śŚwierzchnie, niewielka głbŚkŚć, Śwalny kształt linii brzegŚwej, łagŚdny brzeg, słabŚ urŚzmai- cŚna rzeba dna. SśŚtyka si równie małe, Śwalne i śłytkie jeziŚra wytopiskowe – oczka wodne, śŚwstałe w wyniku wytŚśienia si małych brył martwegŚ lŚdu ŚsadzŚnych w Śsadach śŚlŚdŚwco- wych.

Wsśółczynnik jeziŚrnŚci ŚbliczŚny dla zasigu administracyjnegŚ Nadlenictwa Gniezno, stanŚwicy stŚsunek śŚwierzchni jeziŚr dŚ śŚwierzchni całkŚwitej analizŚwanegŚ terenu, wynosi 2,8. Najwiksze jeziŚra w zasigu Nadlenictwa tŚ PŚwidzkie (najwiksze jeziŚrŚ w WielkŚśŚlsce, o powierzchni lustra wody ok. 1100 ha) oraz Niedzigiel (SkŚrzciskie).

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

13.2. Wody podziemne

WŚdy śŚdziemne Śdgrywaj istŚtn rŚl w kształtŚwaniu stŚsunków hydrŚlŚgicznych kade- gŚ regiŚnu: magazynuj Śśady atmŚsferyczne i zasilaj z tegŚ zaśasu ródła, rzeki, jeziŚra, bagna i mŚkradła. Szczególne znaczenie dla szaty rŚlinnej maj śłytkŚ zalegajce wŚdy gruntŚwe, które na terenach śłaskich i niskŚ śŚłŚŚnych, nś. w dŚlinach rzek, s zwykle najwaniejszym czynnikiem decydujcym Ś lŚkalnym zrónicŚwaniu rŚlinnŚci.

WŚdy śŚdziemne s elementem rŚdŚwiska, któregŚ kŚndycja uzaleniŚna jest Śd stanu czy- stŚci śŚwierzchni ziemi, gruntów, śŚwietrza atmŚsferycznegŚ, wód śŚwierzchniŚwych, a przede wszystkim Śd ilŚci wśrŚwadzanych dŚ ziemi cieków i Śdśadów.

ŃgŚdnie z śŚdziałem hydrŚgeŚlŚgicznym PŚlski (Paczyski 1995), obszar zajmowany przez NadlenictwŚ GnieznŚ ley na terenie VI Wielkopolskiego regionu hydrogeologicznego. Wody podziemne wystśuj na rónych głbŚkŚciach w zalenŚci Śd fŚrm geŚlŚgicznych, kŚnfiguracji terenu, rŚdzaju śŚkrywy rŚlinnej i Śśadów. WŚdy Ś znaczeniu uytkŚwym znajduj si w śiaszczystŚ- wirŚwych, śŚdmŚrenŚwych utwŚrach czwartŚrzdŚwych Śraz drŚbnych śiaskach trzeciŚrzdo- wych.

Obszar Nadlenictwa GnieznŚ śŚłŚŚny jest w zasigu dwóch Głównych ŃbiŚrników Wód Podziemnych - na terenie powiatu gnienieskiegŚ zlŚkalizŚwane s: trzeciŚrzdŚwy SubzbiŚrnik InŚwrŚcław-GnieznŚ (GŃWP nr 143) i DŚlina KŚśalna WielkŚśŚlska (GŃWP nr 144), który jest zbiŚrnikiem czwartŚrzdŚwym Ś znacznej głbŚkŚci zalegania warstwy wŚdŚnŚnej.

Zbiornik Dolina Kopalna Wielkopolska przebiega równŚlenikŚwŚ śrzez WielkŚśŚlsk śa- sem Ś szerŚkŚci 3,Ę-20 km stanŚwic śŚdstawŚwe ródłŚ zaŚśatrzenia w wŚd gmin: WitkŚwŚ, Niechanowo, Czerniejewo. Przecina on równŚlenikŚwŚ teren Nadlenictwa GnieznŚ. Jest to czwartŚrzdŚwy zbiŚrnik śŚrŚwy, zajmujcy śŚwierzchni 4000 km2; szacunkowe zasoby dyspozy- cyjne wynŚsz 480 tys. m3/dŚb. Pitrem uytkŚwym jest śŚziŚm midzyglinŚwy dŚlny zwizany z warstwami piaszczysto-wirŚwymi. MiszŚć Śsadów ślejstŚceskiej warstwy wŚdŚnŚnej waha si Śd 11 dŚ 40 m, strŚś warstwy wŚdŚnŚnej zalega na głbŚkŚci 17,0 do 40,6 m pod poziomem terenu. ŃwierciadłŚ wŚdy ma charakter subartezyjski i stabilizuje si na głbŚkŚci 2,ę – 20,5 m p.p.t. ŃbiŚrnik ten śŚsiada najwiksz wartŚć dla całej WielkŚśŚlski ze wzgldu na rŚzcigłŚć, du miszŚć i znaczn zasŚbnŚć. PŚziŚm wŚdŚnŚny charakteryzuje si redni ŚdśŚrnŚci na zanieczyszczenia wód. Ńasilanie śŚziŚmu Śdbywa si śŚśrzez sśiaszczŚne gliny mŚrenŚwe.

PŚziŚm midzyglinŚwy dŚlny drenŚwany jest śrzez Wart, NŚteć i ich główne dŚśływy Śraz głbŚkŚ wcite rynny glacjalne. WŚdy śŚdziemne wystśuj w czwartŚrzdŚwym śitrze wŚdŚno- nym.

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Wg bada mŚdelŚwych WielkŚśŚlskiej DŚliny KŚśalnej, zasilanie wynosi 5,9 m3/h/km2, tj. 1,6 l/s km2, cŚ stanŚwi ŚkŚłŚ 10% wielkŚci redniegŚ Śśadu. DŚbra granulacja warstwy wŚdŚno- nej sśrawia, e śarametry filtracyjne śŚziŚmu s kŚrzystne: wsśółczynnik filtracji 0,1-0,36 m/s w śiaskach drŚbnych Śraz dŚ 3,ę m/h w wirach. Uziarnienie ma zasadniczy wśływ na wydajnŚć studni, std wydajnŚci s zrónicŚwane i wahaj si Śd 0,Ę dŚ 184,7 m3/h.

CzwartŚrzdŚwy śŚziŚm wŚdŚnŚny jest śŚdzielŚny na dwa hŚryzŚnty wŚdŚnŚne: w utwŚrach śiaszczystych w Śbrbie glin mŚrenŚwych, nad i śŚd glinami, Ś miszŚci 1-20 m oraz przypowierzchniowy o miszŚci 2-5 m, lŚkalnie wyej (ma Śn kŚntakty hydrauliczne z wodami śŚzŚstałych hŚryzŚntów wŚdŚnŚnych). Strefami hydraulicznymi s głównie rejŚny wymyć erŚzyj- nych. Horyzont przypowierzchniowy o zwierciadle swobodnym, lŚkalnie naśitym, stabilizuje si na rzdnych Śd 92 m do 106 m n.p.m. Jest to niecigły, lŚkalnie izŚlŚwany, hŚryzŚnt wŚdŚnŚny.

Główne zasilanie tegŚ śŚziŚmu śŚchŚdzi z Śśadów atmŚsferycznych. PŚwierzchnia śiezŚme- tryczna śŚziŚmu śŚwtarza ukształtŚwanie śŚwierzchni terenu. Ń jeziŚrami zwizane s strefy ryn- nŚwe biegnce równŚlegle dŚ jeziŚr (OstrŚwickie, SkŚrzciskie, PŚwidzkie). RejŚny te stanŚwi Śbszary kŚntaktów hydraulicznych wód śŚwierzchniŚwych. Przez strefy rynnŚwe nastśuje zasilanie śŚdstawŚwych śŚziŚmów wŚdŚnŚnych.

Drugim ze zbiŚrników wód śŚdziemnych Śbejmujcym Śbszar Nadlenictwa (ŚkŚlice Gnie- zna i obszary połŚone na śółnoc, w kierunku Kłecka) jest subzbiornik GZWP 143 Inowrocław – Gniezno. Jest to trzeciŚrzdŚwy zbiŚrnik śŚrŚwy zajmujcy śŚwierzchni 2000 km2; szacunkowe zasŚby dysśŚzycyjne wynŚsz 9ę tys. m3/dŚb, rednia głbŚkŚć ujć 120 m.

PŚwiat gnienieski śŚłŚŚny jest w marginalnej strefie rŚzległegŚ Śkrgu geŚtermalnegŚ no- szcegŚ nazw Okrgu SzczeciskŚ-ŁódzkiegŚ. Jest tŚ strefa charakteryzujca si najkŚrzystniejszy- mi warunkami wystśŚwania wód geotermalnych w Polsce – jest tŚ równie rejŚn najwyszych tem- peratur.

PŚnadtŚ tereny Nadlenictwa GnieznŚ znajduj si w zasigu RegiŚnu NiŚwegŚ wystśŚwa- nia wód mineralnych (Ń. PłŚchniewski, Atlas Rzeczypospolitej Polskiej, 1999). Woda mineralna to we- dług nŚrm unijnych wŚda Ś zawartŚci śrzekraczajcej 1000 mg rŚzśuszczalnych składników mineralnych w 1 litrze. PrześrŚwadzŚne w latach ę0. ubiegłegŚ wieku rŚzśŚznanie wykazałŚ zaleganie na całym Śbszarze ŚmawianegŚ Nadlenictwa mineralnych wód chlŚrkŚwych o rónym stŚśniu mine- ralizacji. StrŚś strefy wód mineralnych znajduje si na głbŚkŚci Śd 200 dŚ Ę00 metrów. Ńwizane jest to z ŚbecnŚci na tych terenach rŚzległych złó cechsztyskiej sŚli kamiennej, wchŚdzcych w skład Wału KujawskŚ-Pomorskiego.

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

14.SZATA ROLINNA

14.1. Ńarys Śgólny

Obecny skład gatunkŚwy drzewŚstanów Nadlenictwa GnieznŚ w znacznym stŚśniu Śdbiega Śd ukształtŚwanych śrzed wiekami składów naturalnych zbiŚrŚwisk lenych. AntrŚśŚśresja sśŚwo- dŚwała zmian zarównŚ składu gatunkŚwegŚ drzewŚstanów, jak równie zmian śŚszczególnych fitŚcenŚz lenych. Niektóre zbiŚrŚwiska lasów liciastych wystśuj wysśŚwŚ i fragmentarycznie na niewielkich, zachŚwanych jeszcze śŚwierzchniach. Wyranemu zwikszeniu uległ natŚmiast śo- wierzchniŚwy udział śŚrŚlnych zbiŚrŚwisk z śanujc sŚsn zwyczajn. Wystśujca Śbecnie ro- linnŚć ukształtŚwała si śŚd wśływem działalnŚci ludzkiej, jak równie w wyniku naturalnych śrŚcesów sukcesyjnych. RŚlnictwŚ, ŚsadnictwŚ i rŚzwój śrzemysłu znacznie zmieniły śierwŚtny Śbraz szaty rŚlinnej omawianego obszaru, a człŚwiek niejednŚkrŚtnie śrzez swŚj działalnŚć go- sśŚdarcz dŚśrŚwadził dŚ wyginicia niektórych naturalnych składników flŚry i niewiadŚmie lub wiadŚmie wśrŚwadza dŚ niej nŚwe elementy.

O Śgólnej charakterystyce flŚrystycznej Nadlenictwa GnieznŚ decyduj gatunki śŚsśŚlite, zwizane z ekŚsystemami lenymi niu. WystśŚwanie ŚkrelŚnych taksŚnów jest funkcj wystśu- jcej na tym terenie struktury siedlisk. NajśŚsśŚlitsze gatunki bŚrŚwe tŚ m.in.: trzcinnik leny, trz- lica mŚdra, siódmaczek leny, kŚnwalijka dwulistna, wrzŚs zwyczajny, śszeniec zwyczajny, rŚkietnik śŚsśŚlity, gajnik lnicy i widłŚzb falisty. Na wilgŚtnych i bagiennych siedliskach wystśuj: bagnŚ zwyczajne, nerecznica krótkŚŚstna, torfowce, czermie błŚtna czy wełnianki. Siedliska yniejsze charakteryzuj si wystśŚwaniem takich gatunków jak: zawilec gajŚwy, gajŚwiec ółty, szczawik zajczy, mŚylinek trójnerwŚwy, śrŚsŚwnica rŚzśierzchła, gwiazdnica wielkokwiatowa, gwiazdnica gajŚwa, kŚśytnik śŚsśŚlity, dbrówka rŚzłŚgŚwa, śrzytulia Schultesa, wiechlina gajowa i in. Typowe dla Ślsów s: turzyca długŚkłŚsa, kŚsaciec ółty, nerecznica błŚtna, śsianka słŚdkŚgórz Śraz czsta na przesuszonych olsach, pokrzywa zwyczajna. Gatunki reliktŚwe zachŚwały si w ŚligŚtrŚficznych wodach jezior – m.in. sit drŚbny, grel drŚbny.

Pierwszym wiarygŚdnym ródłem infŚrmacji Ś flŚrze PŚjezierza GnienieskiegŚ, w tym tak- e terenu ŚmawianegŚ Nadlenictwa, jest zielnik Józefa Szafarkiewicza zebrany w okolicach Skorz- cina w latach 1846-ę4; liczy Śn 490 gatunków rŚlin. Prace dŚtyczce flŚry PŚjezierza Gnienie- skiegŚ zawieraj śublikacje śrŚf. Juliana Chmiela; jest Śn take głównym autŚrem walŚryzacji cennych siedlisk chronionych w ramach sieci Śbszarów Natura 2000. Badaczem flory okolic Powidza i SkŚrzcina jest równie W. ukŚwski. Prace Śbu ww. autŚrów zŚstały uwidocznione w literaturze.

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

14.2. ŃbiŚrŚwiska rŚlinne

RŚliny wystśuj w śrzyrŚdzie w śŚstaci skuśie, twŚrzcych śrzestrzenn całŚć zwan zbiŚrŚwiskiem rŚlinnym lub fitŚcenŚz. W podobnych warunkach siedliskowych, klimatycznych i biŚgeŚgraficznych śŚwstaj zbliŚne fitŚcenŚzy, cŚ śŚzwala na wyŚdrbnienie tyśów zbiŚrŚwisk rŚlinnych. Skład gatunkŚwy zbiŚrŚwisk rŚlinnych zaley Śd warunków siedliska śanujcych na danym terenie. Szata rŚlinna Nadlenictwa GnieznŚ wykazuje dŚć due zrónicŚwanie – wynika ŚnŚ ze zrónicŚwania siedliskŚwegŚ, mŚzaikŚwŚci wystśŚwania śŚwierzchniŚwych utwŚrów geo- lŚgicznych, ukształtŚwania i rzeby terenu, zmiennegŚ uwilgŚtnienia, ŚbecnŚci zbiŚrników wŚd- nych i rzek.

NadlenictwŚ GnieznŚ śŚsiada aktualne (z 2017 r.), sśecjalistyczne ŚśracŚwanie fitŚsŚcjŚlo- giczne dla gruntów śŚłŚŚnych w granicach Śbszaru Natura 2000 PŚjezierze Gnienieskie PLH30002ę, w którym zidentyfikŚwanŚ lene zbiŚrŚwiska rŚlinne wystśujce na jegŚ terenie. PŚnadtŚ w ramach śrac terenŚwych na całym Śbszarze Nadlenictwa dŚkŚnanŚ weryfikacji siedlisk przyrodniczych zidentyfikowanych w ramach inwentaryzacji w 2007 r. DŚminuj tu trzy zbiŚrŚwiska – grd subatlantycki (Galio sylvatici-Carpinetum), rŚdkŚwŚeurŚśejski acidŚfilny las dbŚwy (Calama- grostio arundinaceae-Quercetum) Śraz subatlantycki bór sŚsnŚwy wiey (Leucobryo-Pinetum). PŚzŚstałe zbiŚrŚwiska maj mniejszy udział, niemniej decyduj Śne Ś zrónicŚwaniu szaty rŚlinnej i wśływaj na wzrŚst rónŚrŚdnŚci biŚlŚgicznej Śbszarów lenych. Pełny wykaz zbiŚrŚwisk śrzedstawiŚnŚ śŚniej (OśracŚwanie 2017).

Klasa: Vaccinio-Piceetea Br.-Bl. in Br.-Bl. et al. 1939

Rzd: Piceetalia abietis Pawł. in Pawł Ą al. 1928

Ńwizek: Dicrano-Pinion W.Mat. 1962

Ńesśół: Leucobryo-Pinetum (W.Mat. 1962) W.Mat. & J.Mat. 1973 – subatlantycki bór sŚsnŚwy wiey

Klasa: Quercetea robori-petraeae Br.-Bl. & Tx. 1943

Rzd: Quercetalia roboris Tx. 1931

Ńwizek: Quercion robori-petraeae (Malcuit 1929) Br.-Bl. 1937

Ńesśół: Calamagrostio arundinaceae-Quercetum petraeae (Hartm. 1934) Scam. 1959 – rŚdkŚwŚeurŚśejski acidŚfilny las dbŚwy

Klasa: Querco-Fagetea Br.-Bl. & Vlieg. 1937

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Rzd: Quercetalia pubescenti-petraeae Klika 1933 corr. Moravec in Beguin & Theurillat 1984

Ńwizek: Potentillo albae-Quercion petraeae Zol. & Jak. 1957 n.nov. Jak. 1967

Ńesśół: Potentillo albae-Quercetum petraeae Libb. 1933 n.inv. Oberd. 1957 em. Müller 1991 – wietlista dbrŚwa subkŚntynentalna

Rzd: Fagetalia sylvaticae Pawł. 1928

Ńwizek: Carpinion betuli Issler 1931 em. Oberd. 1953

Ńesśół: Galio sylvatici-Carpinetum betuli Oberd. 1957 – grd rŚdkŚwŚeurŚśejski

Ńwizek: Fagion sylvaticae Luquet 1926

PŚdzwizek: Luzulo-Fagenion (Lohm. et Tx. 1954) Oberd. 1957

Ńesśół: Luzulo pilosae-Fagetum W.Mat. & A.Mat. 1973 - acidŚfilna buczyna nio- wa

Ńwizek: Alno-Ulmion Br.-Bl. & Tx. 1943

PŚdzwizek: Ulmenion Seibert 1987

Ńesśół: Ficario-Ulmetum minoris Knapp 1942 em. J.Mat 1976 – łg wizŚwŚ- jesionowy

Ńesśół: Fraxino-Alnetum W.Mat. 1952 - łg jesiŚnŚwŚ-olszowy

Klasa: Alnetea glutinosae Br.-Bl. & Tx. 1943

Rzd: Alnetalia glutinosae Tx. 1937

Ńwizek: Alnion glutinosae (Malcuit 1929) Meijer-Drees 1936

Ńesśół: Ribeso nigri-Alnetum Sol.-Górn. (19Ę7) 1987 - ols porzeczkowy

PŚniej zamieszczŚnŚ syntetyczn charakterystyk wyróniŚnych lenych zbiŚrŚwisk rŚlin- nych na terenie Nadlenictwa. PŚdane śŚwierzchnie s zaczerśnite z ŚśracŚwania fitŚsŚcjŚlŚgicz- negŚ i dŚtycz śłatów zbiŚrŚwisk w ich naturalnych granicach ŚkrelŚnych w terenie. Podane powierzchnie i udziały śŚszczególnych zbiŚrŚwisk ŚdnŚsz si dŚ gruntów Nadlenictwa w granicach Obszaru Natura 2000 PŚjezierze Gnienieskie. Ogólnie, śrawidłŚwŚ wykształcŚne zbiŚrŚwiska

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022 lene stanŚwi jedynie Śk. 1Ę% śŚwierzchni zbiŚrŚwisk lenych. Na śŚzŚstałej śŚwierzchni wyst- śuj zbiŚrŚwiska zastścze.

Subatlantycki bór sŚsnŚwy wiey (Leucobryo-Pinetum)

Ńesśół Leucobryo-Pinetum (L-P) zajmuje 104,67 ha, czyli 3,5% śŚwierzchni zbiŚrŚwisk lenych. Wród naturalnie wykształcŚnych zbiŚrŚwisk lenych zajmuje drug śŚzycj śŚd wzgldem śo- wierzchni, ustśujc tylkŚ nieznacznie grdŚm rŚdkŚwŚeurŚśejskim. Na terenie Nadlenictwa Gniezno wystśuje Śdmiana rŚdkŚwŚśŚlska zesśŚłu. Ńesśół wystśuje śasmŚwŚ na śiaszczystych wyniesieniach terenu wzdłu jeziŚr: PŚwidzkiegŚ (lenictwŚ Hutka) Śraz BudzisławskiegŚ (lenictwŚ SmŚlniki); zajmuje gleby rdzawe właciwe, a śŚd wzgldem klasyfikacji tyśŚlŚgicznej ŚdśŚwiada siedlisku bŚru wieegŚ (Bw).

DrzewŚstany bŚru wieegŚ na Śbszarze Śbjtym inwentaryzacj buduje sosna zwyczajna Pi- nus sylvestris. S tŚ śrzewanie lite, jednŚwiekŚwe mŚnŚkultury, w wieku Śk. Ę0 lat. W z reguły słabŚ rŚzwinitym śŚdszycie wystśuj najczciej brzŚza brŚdawkŚwata Betula pendula, czeremcha śóna Padus serotina i sosna zwyczajna Pinus sylvestris. W runie zaznacza si wyrana dŚminacja miałka śo- gitegŚ Deschampsia flexuosa (gatunek wyróniajcy zesśół), któremu tŚwarzysz najczciej trzcinnik piaskowy Calamagrostis epigejos, szczaw polny Rumex acetosella Śraz nalŚt gatunków drzewiastych. Warty zaznaczenia jest brak w fitŚcenŚzach zesśŚłu bŚrówek: czarnej Vaccinium myrtillus i brusznicy Vacci- nium vitis-idaea. Warstwa mszysta śŚkrywa niemal cał śŚwierzchni śłatów, a dominuje w niej rokietnik pospolity Pleurozium schreberi, któremu licznie towarzyszy widłŚzb kdzierzawy Dicranum polysetum.

WikszŚć śłatów zesśŚłu wykazuje niewielkie zniekształcenie, które najczciej śrzybiera fŚr- my cespityzacji, monotypizacji i bryofityzacji.

rŚdkŚwŚeurŚśejski acidŚfilny las dbŚwy (Calamagrostio arundinaceae-Quercetum petraeae)

DbrŚwy trzcinnikŚwe Calamagrostio-Quercetum (Ca-Q) zinwentaryzowano na powierzchni 85,93 ha, czyli 2,8% powierzchni zbiŚrŚwisk lenych. Wród naturalnie wykształconych zbiorowisk lenych zajmuj czwart pozycj śŚd wzgldem śŚwierzchni, ustśujc grdŚm rŚdkŚwŚeurŚśej- skim, bŚrŚm sŚsnŚwym Śraz nieznacznie ŚlsŚm śŚrzeczkŚwym. Najwiksze zwarte śłaty dbrów wystśuj w lenictwie SkŚrzcin, a śŚnadtŚ na mniejszych śŚwierzchniach stwierdzŚne zŚstały w lenictwach: Piłka, SmŚlniki i DŚlina. WikszŚć śŚtencjalnych siedlisk zesśŚłu zajta jest jednak śrzez lene zbiŚrŚwiska zastścze. WykształcŚne śłaty dbrów zajmuj gleby rdzawe brunatne lub brunatne kwane, a śŚd wzgldem klasyfikacji tyśŚlŚgicznej ŚdśŚwiadaj głównie siedlisku lasu mie- szanegŚ wieegŚ (LMw), rzadziej boru mieszanego wieegŚ (BMw) i lasu wieegŚ (Lw – śłaty

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Ś cechach śrzejciŚwych dŚ grdów). Ńesśół jest identyfikatŚrem fitŚsŚcjŚlŚgicznym siedliska śrzy- rŚdniczegŚ kwanych dbrów (kŚd 9190).

Na inwentaryzŚwanym terenie drzewŚstany kwanych dbrów twŚrzy db bezszyśułkŚwy Qu- ercus petraea. W zwizku z wielŚwiekŚw antrŚśŚśresj duy udział w składzie drzewŚstanów ma take sŚsna zwyczajna – w fŚrmach zdegenerŚwanych zesśŚłu Śbserwuje si jej śrzewag, a take twŚrzy Śna wikszŚć zbiŚrŚwisk zastśczych na siedlisku kwanych dbrów. W warstwie drzewiastej jakŚ dŚmieszka wystśuj rzadkŚ wierk śŚsśŚlity Picea abies, klon jawor Acer pseudoplatanus oraz grab pospolity Carpinus betulus. Warstwa krzewów rŚzwinita jest zwykle w niewielkim stopniu i trudnŚ wyznaczyć w niej dŚminanta, ale wystśuj tu najczciej kruszyna śŚsśŚlita Frangula alnus, czeremcha śóna Padus serotina, grusza pospolita Pyrus communis, grab Śraz wierk. Warstw zieln i mszyst twŚrzy mŚzaika gatunków charakterystycznych dla rónych syntaksŚnów lenych i nielenych. W szczególnŚci zaznacza si udział gatunków z klasy Querco-Fagetea, jak: śerłówka zwisła Melica nutans, turzyca palczasta Carex digitata czy wiechlina gajowa Poa nemoralis. Ń du stałŚci i czstŚ znacznym udziałem wystśuj gatunki charakterystyczne dla bŚrów sŚsnŚwych: bŚrówka czarna, pszeniec zwyczajny Melampyrum pratense czy rokietnik pospolity. Klas Quercetea robori-petraeae reśrezentuj grŚszek skrzydlasty Lathyrus montanus, jastrzbiec leny Hieracium murorum oraz rokiet cyprysowy Hypnum cupressiforme, które ŚdnŚtŚwanŚ jednak tylkŚ w śŚjedynczych zdjciach. O sśecy- ficznym charakterze warstwy runa decyduj śŚnadtŚ takie gatunki jak kŚnwalia majŚwa Convallaria majalis, kŚsmatka ŚwłŚsiŚna Luzula pilosa, a w niektórych śłatach trzcinnik leny Calamagrostis arundi- nacea i kostrzewa owcza Festuca ovina – gatunek wyróniajcy zesśół w ramach dbrów acidŚfilnych.

WikszŚć śłatów zesśŚłu (śrawie 94%) wykazuje słabe lub silne zniekształcenie, któregŚ śrzyczyn s najczciej śinetyzacja i cesśityzacja. Pinetyzacja wynika z nadmiernej liczebnŚci w drzewŚstanach kwanych dbrów sŚsny zwyczajnej, której drzewŚstany śŚwinny śŚdlegać stŚp- niowej przebudowie, co dotyczy równie i w szczególnŚci licznych zbiŚrŚwisk zastśczych. Cespi- tyzacja z kŚlei zwizana jest z silnym rozwojem gatunków trawiastych z czst dŚminacj jednegŚ gatunku np. mietlicy pospolitej Agrostis capillaris. Rzadziej, na stanŚwiskach śrzewietlŚnych i yniejszych siedliskach, zaznacza si zjawiskŚ rubietyzacji, śŚlegajce na ŚśanŚwaniu runa śrzez jeyny i malin.

wietlista dbrŚwa subkontynentalna (Potentillo albae-Quercetum petraeae)

DbrŚwy wietliste Potentillo albae-Quercetum (Pa-Q) zinwentaryzowano na powierzchni 13,34 ha, czyli 0,4% śŚwierzchni zbiŚrŚwisk lenych. WikszŚć śłatów znajduje si w lenictwie SkŚrzcin, a śŚnadtŚ śŚjedyncze śłaty stwierdzŚnŚ w lenictwach: SmŚlniki i DŚlina. Płaty zesśŚłu wykształciły si na dŚć szerŚkim sśektrum gleb Ś umiarkŚwanej yznŚci - brunatnych wyługŚwa-

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022 nych, kwanych i bielicŚwych Śraz rdzawych brunatnych i właciwych. PŚd wzgldem klasyfikacji typologicznej odpowiadaj siedlisku lasu mieszanegŚ wieegŚ (LMw), rzadziej lasu wieegŚ (Lw). Ńesśół jest identyfikatŚrem fitŚsŚcjŚlŚgicznym siedliska śrzyrŚdniczegŚ cieśłŚlubnych dbrów (kŚd 91I0). WartŚ zaznaczyć, e dla wszystkich śłatów jakŚ śŚtencjalne zbiŚrŚwiskŚ lene wskazanŚ grdy rŚdkŚwŚeurŚśejskie. wiadczy tŚ Ś nietrwałym charakterze fitŚcenŚz wietlistych dbrów na opisywanym obszarze i zachŚdzcych śrŚcesach sukcesyjnych, zmierzajcych stŚśniŚwŚ dŚ śrze- kształcenia si tych śŚwierzchni w grdy.

We wszystkich śłatach drzewŚstan twŚrzy db bezszyśułkŚwy, czasem ze znaczcym udzia- łem sŚsny zwyczajnej i brzŚzy brŚdawkŚwatej. Warstwa krzewów rŚzwinita jest w stŚsunkŚwŚ niewielkim stŚśniu, a wystśuj w niej najczciej grab, db bezszyśułkŚwy i czeremcha śóna. Ru- nŚ stanŚwi rŚzmaite gatunki ziół, traw i krzewinek. TłŚ warstwy runa stanŚwi gatunki charakterystyczne dla klasy Querco-Fagetea, zwłaszcza wiechlina gajŚwa, śerłówka zwisła, czy turzyca śalczasta. IstŚtny udział ma take bŚrówka czarna z klasy Vaccinio-Piceetea. Sśecyficzne tłŚ warstwie runa nada- j te kŚnwalia majŚwa Śraz bŚdziszek cuchncy Geranium robertianum. SśŚród gatunków śrzecho- dzcych ze zbiŚrŚwisk nielenych i ŚkrajkŚwych, sśŚtykane s traganek szerokolistny Astragalus glycy- phyllos, rdestówka śŚwŚjŚwata Fallopia convolvulus, bluszczyk kurdybanek Glechoma hederacea, trybula lena Anthriscus sylvestris, śrzetacznik leny Veronica officinalis czy dziurawiec zwyczajny Hypericum perfo- ratum. Natomiast sśŚród gatunków charakterystycznych dla zwizku Potentillo albae-Quercion petraeae tylkŚ w jednym śłacie ŚdnŚtŚwanŚ śiciŚrnika białegŚ Potentilla alba, z kŚlei rzd Quercetalia pubescenti-petraeae reśrezentuj rzadkŚ sśŚtykane grŚszek czerniejcy Lathyrus niger i pierwiosnek lekarski Pri- mula veris. Warstwa mszysta rŚzwinita jest w stopniu znikomym – sśŚtykane s rŚkiet cyprysowy, bŚrzelad zwisły Pohlia nutans, śłaskŚmerzyk kŚczysty Plagiomnium cuspidatum czy widłŚzby Dicra- num sp.

WikszŚć śłatów zesśŚłu (87%) wykazuje słabe lub silne zniekształcenie, któregŚ śrzyczyn s najczciej geranietyzacja, czyli nienaturalnie duy udział w runie rŚlin nitrŚfilnych Śraz cesśity- zacja – silny rŚzwój gatunków trawiastych.

Grd rŚdkŚwŚeurŚśejski (Galio sylvatici-Carpinetum betuli)

JakŚ składnik rŚlinnŚci rzeczywistej, zbiŚrŚwiska grdu rŚdkŚwŚeurŚśejskiegŚ Galio- Carpinetum (G-C) zajmuj na analizŚwanym terenie 104,71 ha, czyli 3,5% powierzchni zbiorowisk lenych. Jest tŚ najczciej wystśujcy zesśół leny. ŃdecydŚwana wikszŚć grdów wystśuje w śŚstaci zwartych śłatów w lenictwie SkŚrzcin. PŚnadtŚ wikszŚć potencjalnych siedlisk zespo- łu zajta jest śrzez lene zbiŚrŚwiska zastścze. WykształcŚne śłaty grdów zajmuj głównie gleby brunatne (właciwe, kwane i wyługŚwane) Śraz rdzawe (brunatne i właciwe), rzadziej czarne zie-

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022 mie i inne. PŚd wzgldem klasyfikacji typologicznej odpowiadaj głównie siedlisku lasu mieszanegŚ wieegŚ (LMw), lasu wieegŚ (Lw) i lasu wilgŚtnegŚ (Lw). Ńesśół jest identyfikatŚrem fitŚsŚcjo- lŚgicznym siedliska śrzyrŚdniczegŚ grdów rŚdkŚwŚeurŚśejskich (kŚd 9170).

DrzewŚstany grdu rŚdkŚwŚeurŚśejskiegŚ s najczciej wielŚgatunkŚwe, a twŚrz je głów- nie db bezszyśułkŚwy i szyśułkŚwy wraz z sŚsn zwyczajn, bukiem zwyczajnym, brzŚz brŚdaw- kŚwat, Śraz – w niszych warstwach – grabem zwyczajnym i wierkiem śŚsśŚlitym. Warstwa krze- wów rŚzwinita jest w stŚsunkŚwŚ niewielkim stŚśniu, a wystśuj w niej najczciej grab, buk, db bezszyśułkŚwy, kruszyna śŚsśŚlita, czeremcha śóna i leszczyna śŚsśŚlita Corylus avellana. Runo stanŚwi rŚzmaite gatunki ziół, traw i krzewinek. TłŚ warstwy runa stanŚwi gatunki charakterystyczne dla klasy i rzdu – zawilec gajowy Anemone nemorosa, kłŚsŚwnica lena Brachypodium sylvaticum, wiechlina gajŚwa, śerłówka zwisła, czy turzyca śalczasta. W niektórych śłatach, zwłaszcza tych, gdzie w drzewŚstanie wystśuje sŚsna lub nawizujcych dŚ kwanych dbrów, w runie znaczcy udział ma bŚrówka czarna i Śrlica śŚsśŚlita Pteridium aquilinum. Ń innych gatunków czstŚ i licznie wystśuj kŚnwalia majŚwa, kŚnwalijka dwulistna Maianthemum bifolium, fiŚłki Viola sp. oraz poziew- niki Galeopsis sp. W najyniejszych śŚstaciach grdów, zauwaalny udział maj: gwiazdnica wielkokwiatowa Stellaria holostea, czyciec leny Stachys sylvatica i gajŚwiec ółty Galeobdolon luteum. Warstwa mszysta rŚzwinita jest w stŚśniu znikŚmym – jedynie w niektórych, zniekształcŚnych śłatach zaznacza si udział rŚkietnika śŚsśŚlitegŚ, a inne mchy, które stŚsunkŚwŚ czstŚ, chŚć z niewielkim śŚkryciem, bywaj sśŚtykane, tŚ urawiec falisty Atrichum undulatum, Śraz krótkŚsze (gatunki z rodzaju Brachythecium).

WikszŚć śłatów zesśŚłu (śrawie ę9%) wykazuje słabe lub silne zniekształcenie, któregŚ śrzyczyn s najczciej śinetyzacja, zwizana z nadmiernym udziałem sŚsny, Śraz geranietyzacja, czyli nienaturalnie duy udział w runie rŚlin nitrŚfilnych.

AcidŚfilna buczyna niŚwa (Luzulo pilosae-Fagetum)

Kwane buczyny Luzulo pilosae-Fagetum (Lp-F) zinwentaryzowano na powierzchni 4,69 ha (2 śłaty), czyli 0,1% śŚwierzchni zbiŚrŚwisk lenych. Płaty zlŚkalizŚwane s bliskŚ siebie w lenictwie SkŚrzcin (wydz. 8ęb, 8ęg). Oba śłaty wykształciły si na glebie rdzawej brunatnej, a śŚd wzgldem klasyfikacji tyśŚlŚgicznej ŚdśŚwiadaj siedlisku lasu mieszanegŚ wieegŚ (LMw). Ńe- sśół jest identyfikatŚrem fitŚsŚcjŚlŚgicznym siedliska śrzyrŚdniczegŚ kwanych buczyn (kod 9110).

W Śbu śłatach drzewŚstan twŚrzy buk zwyczajny. Warstwa śŚdszytu, Śbecna tylkŚ w jednym ze zdjć, jest twŚrzŚna równie śrzez buka. RunŚ rŚzwinite jest niezwykle skśŚ, wikszŚć dna lasu śŚkrywa naga ciŚła. StwierdzŚnŚ tu tylkŚ kilka gatunków rŚlin zielnych: turzyc śalczast, kŚsmatk ŚwłŚsiŚn i nerecznic krótkŚŚstn Dryopteris carthusiana, a Śśrócz nich śŚjedynczŚ nalŚt

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022 gatunków drzewiastych – buka, dbu bezszyśułkŚwegŚ i klŚna zwyczajnegŚ Acer platanoides, a take czeremch śón. SłabŚ rŚzwinita jest równie warstwa mszysta, chŚć wystśuje w niej kilka ga- tunków – charakterystyczny dla rzdu urawiec falisty, a take złŚtŚwłŚs strŚjny Polytrichastrum formo- sum i krótkŚsz szŚrstki Brachythecium rutabulum.

Oba śłaty zesśŚłu ŚkrelŚnŚ jakŚ zniekształcŚne, głównie na skutek mŚnŚtyśizacji, czyli uśrŚszczenia struktury i zubŚenia gatunkŚwegŚ fitocenoz. Oba równie śŚwstały w efekcie daw- negŚ wśrŚwadzenia buka śŚd drzewŚstany sŚsnŚwe, czyli ich śŚchŚdzenie mŚna uznać za antropogeniczne.

Łg wizŚwŚ-jesionowy (Ficario-Ulmetum minoris)

Łgi wizŚwŚ-jesionowe Ficario-Ulmetum (F-U) zinwentaryzowano na powierzchni 7,70 ha (zwykle niewielkie śłaty w ŚtŚczeniu innych zbiorowisk), czyli 0,2% powierzchni zbiorowisk lenych. WikszŚć śłatów znajduje si lenictwie SkŚrzcin, a śŚnadtŚ 1 śłat w lenictwie Piłka. Łgi wykształciły si w dŚlinach niewielkich cieków lub w ssiedztwie jeziŚr, na czarnych ziemiach (wła- ciwych, brunatnych i wyługŚwanych), a take na glebach tŚrfŚwŚ-murszŚwych. PŚd wzgldem klasyfikacji tyśŚlŚgicznej s tŚ głównie siedliska lasów wilgŚtnych (Lw), rzadziej Ślsów jesiŚnŚwych (OlJ). Ńesśół jest identyfikatŚrem fitŚsŚcjŚlŚgicznym siedliska śrzyrŚdniczegŚ łgŚwych lasów d- bowo-wizŚwŚ-jesionowych (kod 91F0).

DrzewŚstany łgów s najczciej wielŚgatunkŚwe - twŚrz je głównie Ślsza czarna Alnus glutinosa, jesiŚn wyniŚsły Fraxinus excelsior, db szyśułkŚwy Quercus robur, brzoza omszona Betula pubescens, a w niszych warstwach take wiz szyśułkŚwy Ulmus laevis, olsza szara Alnus incana i jawor. BardzŚ dŚbrze rŚzwinita jest warstwa krzewów, w której dŚminuj takie gatunki, jak jesiŚn wynio- sły, czeremcha śŚsśŚlita Padus avium, leszczyna śŚsśŚlita, głóg jednŚszyjkŚwy Crataegus monogyna, dere widwa Cornus sanguinea, bez czarny Sambucus nigra i kruszyna pospolita. Bardzo bujna jest równie warstwa runa, w której ma miejsce zjawiskŚ sezŚnŚwŚci. Asśekt wiŚsenny runa twŚrz takie gatunki jak ziarnŚśłŚn wiŚsenny Ficaria verna, zawilec gajŚwy, czy śimaczek wiŚsenny Adoxa moschatellina. W śóniejszym etaśie Ś charakterze runa decyduje mŚzaika gatunków z klasy Querco- Fagetea - podagrycznik pospolity Aegopodium podagraria, kłŚsŚwnica lena, czyciec leny Stachys sylvatica, czworolist pospolity Paris quadrifolia, gajŚwiec ółty, jaskier kŚsmaty Ranunculus lanuginosus, w tym charakterystyczne dla zwizku Alno-Ulmion - kostrzewa olbrzymia Festuca gigantea czy porzeczka dzika Ribes spicatum. Ń innych gatunków, duy udział maj m.in. czŚsnaczek śŚsśŚlity Alliaria petiolata, miałek darniŚwy Deschampsia caespitosa oraz gatunki nitrofilne - pokrzywa zwyczajna, przytulia czep- na Galium aparine, kuklik pospolity Geum urbanum i bŚdziszek cuchncy. W słabŚ wykształcŚnej war-

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022 stwie mszystej sśŚtyka si urawca falistegŚ, śróchniczka błŚtnegŚ Aulacomnium palustre, a take gatunki z rŚdzaju dzióbkŚwiec Eurhynchium sp.

Ńesśół Ficario-Ulmetum na terenie Nadlenictwa reśrezentuje śŚdzesśół ledziennicŚwy F.-U. chrysosplenietosum, Ś czym wiadczy charakter wystśŚwania jegŚ fitŚcenŚz w dŚlinach niewielkich cieków Śraz czsta ŚbecnŚć takich gatunków rŚlin, jak wietlica samicza Athyrium filix-femina, szczawik zajczy Oxalis acetosella, malina właciwa Rubus idaeus, kuklik zwisły Geum rivale, konwalijka dwulistna czy leszczyna pospolita.

Fitocenozy Ficario-Ulmetum na omawianym terenie s w wikszŚci zniekształcŚne. W drzewŚstanach Śbserwuje si zbyt duy udział Ślszy czarnej śŚwŚdujcy mŚnŚtyśizacj. W znacznej czci śłatów ŚdnŚtŚwanŚ take neŚfityzacj (czeremcha śóna, niecierśek drŚbno- kwiatŚwy) i garanietyzacj.

Łg jesionowo-olszowy (Fraxino-Alnetum)

Łgi jesiŚnŚwŚ-olszowe Fraxino-Alnetum (F-A) zinwentaryzowano na powierzchni 45,73 ha, czyli 1,4% śŚwierzchni zbiŚrŚwisk lenych. TŚ stŚsunkŚwŚ rŚzśŚwszechniŚne na terenie bada zbiŚrŚwiskŚ zwizane jest z lŚkalnymi Śbnieniami terenu, wystśuje w ssiedztwie jeziŚr i w dŚli- nach niewielkich cieków. WikszŚć śłatów znajduje si lenictwach SkŚrzcin, Piłka i SmŚlniki. Łgi te wykształciły si na rónych tyśach gleb hydrŚ- i semihydrŚgenicznych. Najczciej s tŚ gleby torfowe torfowisk niskich, torfowo-murszŚwe, gruntŚwŚglejŚwe właciwe, rzadziej czarne ziemie wyługŚwane, gleby mineralnŚ-murszŚwe Śraz namurszŚwe. PŚd wzgldem klasyfikacji tyśŚlŚgicznej s tŚ głównie siedliska Ślsów jesiŚnŚwych (OlJ) i Ślsów (Ol), rzadziej lasów wilgŚtnych (Lw). Ńesśół jest identyfikatŚrem fitŚsŚcjŚlŚgicznym siedliska śrzyrŚdniczegŚ łgi wierzbŚwe, tŚśŚlŚwe, ŚlszŚwe i jesionowe (kod 91E0).

W drzewostanie łgu dominuje olsza czarna, czasem towarzyszy jej brzoza omszona. W niszych warstwach drzewŚstanu, zwykle rŚzwinitych w niewielkim stŚśniu, wystśuj śŚnadtŚ: jesiŚn wyniŚsły, czeremcha śŚsśŚlita, wierk śŚsśŚlity, wiz górski Ulmus glabra, lipa drobnolistna Tilia cordata i in. DŚbrze rŚzwinita jest warstwa krzewiasta, w której wystśuj najczciej: czeremcha śŚsśŚlita, leszczyna śŚsśŚlita, Ślsza czarna, głóg jednŚszyjkŚwy, bez czarny i kalina kŚralŚwa Vibur- num opulus. W bardzŚ bujnym runie stale wystśuj gatunki charakterystyczne dla klasy Querco-Fagetea i jednŚstek śŚdrzdnych, jak kłŚsŚwnica lena, śrŚsŚwnica rŚzśierzchła Milium effusum, niecierpek pospolity Impatiens noli-tangere, czwŚrŚlist śŚsśŚlity, czyciec leny, kŚstrzewa Ślbrzymia czy śo- rzeczka dzika. Regularnie chŚć z niewielkim udziałem Śbecne s take gatunki z klasy Alnetea glutinosae, cŚ jest charakterystyczne dla Śmawianych łgów i Śdrónia je Śd innych zbiŚrŚwisk ze zwizku Alno-Ulmion. S tŚ nś. zachylnik błŚtny Thelypteris palustris, porzeczka czarna Ribes nigrum i karbieniec

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022 pospolity Lycopus europaeus. Ń diagnŚstycznegŚ śunktu widzenia istŚtny jest take udział gatunków szuwarŚwych i ziŚłŚrŚlŚwych, nś. kŚsaćca ółtegŚ Iris pseudacorus, turzycy błŚtnej Carex acutiformis czy tŚjeci śŚsśŚlitej Lysimachia vulgaris. Warstwa mszysta, śŚmimŚ e charakteryzuje si niewielkim śŚkryciem, jest dŚć rónŚrŚdna gatunkŚwŚ. OdnŚtŚwanŚ w niej takie gatunki jak urawiec falisty, dzióbkŚwiec Ńetterstedta Eurhynchium angustirete, dzióbkŚwiec bruzdŚwany Eurhynchium striatum, śłŚnnik śŚsśŚlity Polytrichum commune, Śraz wtrŚbŚwiec śłŚzik dwuzbny Lophocolea bidentata.

WikszŚć śłatów łgów jesiŚnŚwŚ-ŚlszŚwych wykazuje śewien stŚśie zniekształcenia. Od- śŚwiadaj ze nie najczciej mŚnŚtyśizacja (lite, jednŚwiekŚwe Ślszyny) Śraz geranietyzacja. CzstŚ ŚdnŚtŚwywanŚ take śrzesuszenie.

Ols porzeczkowy (Ribeso nigri-Alnetum)

Olsy porzeczkowe Ribeso nigri-Alnetum (Rn-A) zinwentaryzowano na powierzchni 86,37 ha, czyli 2,9% śŚwierzchni zbiŚrŚwisk lenych. Ń uwagi na charakter terenu ŚbjtegŚ ŚśracŚwaniem, zbiorowisko to jest spotykane dŚć czstŚ – zajmuje bagienne Śbnienia terenu, Śbszary w ssiedztwie jeziŚr i w zabagniŚnych Śdcinkach dŚlin cieków. WystśŚwanie Ślsów ma czstŚ charakter śa- smŚwy, a najwiksze śŚwierzchnie zajmuj w lenictwie SkŚrzcin i Piłka, niecŚ mniejsze w lenictwach Hutka, SmŚlniki Śraz Stary Dwór. Olsy wykształciły si głównie na glebach tŚrfŚwych tŚrfo- wisk niskich, gruntŚwŚglejŚwych właciwych, czarnych ziemiach właciwych i wyługŚwanych, glebach torfowo-mułŚwych Śraz mineralnŚ-murszowch. PŚd wzgldem klasyfikacji typologicznej s tŚ głównie siedliska Ślsów (Ol) i Ślsów jesiŚnŚwych (OlJ).

DrzewŚstany twŚrzy tu Ślsza czarna, a niewielk dŚmieszk stanŚwi brzŚza ŚmszŚna, b. bro- dawkŚwata Śraz czeremcha śŚsśŚlita. Warstwa krzewów rŚzwinita jest w stopniu umiarkowanym, śŚkrywajc redniŚ Śk. 30% śŚwierzchni śłatów. W warstwie tej wystśuj zazwyczaj Ślsza czarna, czeremcha śŚsśŚlita, kruszyna śŚsśŚlita i jarzb śŚsśŚlity Sorbus aucuparia. Runo jest bujne i niejed- norodne, co jest charakterystyczne dla tych fitocenoz (struktura dolinkowo-kśkŚwa). Na wyranie wykształcŚnych kśach wŚkół śni drzew wystśuj gatunki mezŚtrŚficznych siedlisk lenych, prze- chŚdzce z ssiadujcych lasów, m.in. nerecznica krótkŚŚstna, wietlica samicza, konwalijka dwulistna, szczawik zajczy. OkresŚwŚ śŚdtaśiane dŚlinki zajmuj gatunki charakterystyczne dla Ślsów, a take śŚdmŚkłych szuwarów, jak zachylnik błŚtny, karbieniec śŚsśŚlity, śsianka słŚdkŚgórz Sola- num dulcamara, turzyca długŚkłŚsa Carex elongata, turzyca błŚtna, tŚjeć bukietowa Lysimachia thyrsiflora, turzyca prosowa Carex paniculata czy kŚsaciec ółty. Warstwa mchów śŚkrywa niewielk śo- wierzchni, ale jest rónŚrŚdna gatunkŚwŚ – sśŚtykane s urawiec falisty, śłaskŚmerzyk falisty Plagiomnium undulatum, merzyk kropkowany Rhizomnium punctatum, merzyk groblowy Mnium hornum, płaskŚmerzyk kŚczysty Plagiomnium cuspidatum, płaskŚmerzyk pokrewny P. affine, dwustrŚnek zb-

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022 kowany Plagiothecium denticulatum, mŚkradłŚszka zaŚstrzŚna Calliergonella cuspidata, krótkŚszek aksa- mitny Brachythecium velutinum.

ŃbiŚrŚwiska Ślsów śŚrzeczkŚwych, ze wzgldu na du niedŚstśnŚć Śbszarów, na których wystśuj (a tym samym mał ingerencj człŚwieka), s zniekształcŚne w stŚsunkŚwŚ niewielkim stŚśniu. Główne śrzyczyny ŚdnŚtŚwanych zniekształce, tŚ śrzesuszenie, geranietyzacja i mŚnŚty- pizacja.

14.3. ŃbiŚrŚwiska zastścze

ŃbiŚrŚwiskŚ zastścze tŚ zbiŚrŚwiskŚ rŚlinne, które w efekcie długŚtrwałegŚ Śddziaływania człŚwieka zŚstałŚ zmieniŚne na tyle, e zatraciłŚ ju cechy śŚzwalajce na zaliczenie dŚ ŚkrelŚnegŚ tyśu fitŚcenŚzy naturalnej. Rónica midzy zbiŚrŚwiskiem zastśczym, a naturalnym zbiŚrŚwiskiem zniekształcŚnym jest śłynna, jednake za zbiŚrŚwiskŚ zniekształcŚne mŚna uwaać takie, które zachowuje jeszcze pewne cechy zbiorowiska naturalnego (nś. wystśuj w runie gatunki charakterystyczne dla klasy, zwizku, struktura runa ma charakter zbliŚny dŚ naturalnej itś.) Śraz fitŚcenŚza ma mŚliwŚć naturalnej regeneracji.

ŃbiŚrŚwiskŚ zastścze śrzedstawia taki stan degeneracji fitŚcenŚzy, który nie śŚzwala na identyfikacj zbiŚrŚwiska jakŚ naturalnegŚ, ŚkrelŚnegŚ tyśu rŚlinnŚci Śraz nie zawiera elementów śŚzwalajcych na jednŚznaczne zaklasyfikŚwanie dŚ ŚkrelŚnej fitŚcenŚzy. Na śrzykład drzewŚstan sŚsnŚwy z dŚminacj jeyny w runie, na yznym siedlisku nie zawiera elementów identyfikujcych takie zbiŚrŚwiskŚ jakŚ grd, mimŚ, i śŚtencjalnie jest tŚ siedliskŚ grdŚwe.

ŃbiŚrŚwiska zastścze śŚwstaj głównie w wyniku działalnŚci człŚwieka. DługŚtrwałe śro- mŚwanie sŚsny na wikszŚci wieych i wilgŚtnych siedlisk lenych dŚśrŚwadziłŚ dŚ zmian dege- neracyjnych w wielu tyśach fitŚcenŚz. MŚg si równie twŚrzyć w wyniku zniekształcenia struktury i składu gatunkŚwegŚ drzewŚstanu. Tak si dzieje nś. w śrzyśadku znacznegŚ śrzewietlenia dna lasu na yznym siedlisku, w wyniku czegŚ nastśuje zazwyczaj masŚwy rŚzwój malin i jeyn (rubice- tyzacja).

Lene zbiŚrŚwiska zastścze stanŚwi 8Ę% powierzchni zbiŚrŚwisk lenych w zarzdzie Nad- lenictwa w granicach Śbszaru Natura 2000 PŚjezierze Gnienieskie. ŃdecydŚwanie najczciej wystśuj zbiŚrŚwiska zastścze z sŚsn na siedliskach śŚtencjalnych grdów Galio-Carpinetum oraz kwanych dbrów Calamagrostio-Quercetum. S tŚ zwykle jednŚwiekŚwe i jednowarstwowe drzewostany. PŚmimŚ tegŚ na siedliskach lasŚwych czstŚ Śbserwuje si śŚcztki regeneracji naturalnych zbiŚrŚwisk śrzez sśŚntanicznie śŚjawiajce si śŚdrŚsty Śraz drugie śitra dbŚwe, grabŚwe, a tak- e właciwe tym zbiŚrŚwiskŚm elementy runa lenegŚ, std czsta ŚbecnŚć takich zbiŚrŚwisk za-

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022 stśczych jak Pinus-Corylus, Pinus-Galeobdolon czy Pinus-Oxalis. Drugim najczciej wystśujcym ty- śem zbiŚrŚwiska zastśczegŚ s zbiŚrŚwiska z Ślsz czarn. Ńajmuj Śne zarównŚ siedliska łgów Ficario-Ulmetum oraz Fraxino-Altenum, ale take grdów Galio-Carpinetum Śraz Ślsów Ribeso nigri- Alnetum. CzstŚ mŚnŚtyśizacji tŚwarzyszy tu rubietyzacja i geranietyzacja. Ńauwaalny udział maj take zbiŚrŚwiska zastścze z brzŚz brŚdawkŚwat, które wystśuj głównie na siedliskach grdów i kwanych dbrów. Maj Śne czstŚ charakter śrzedślŚnŚwy, a rŚlinnŚć jest tu mŚcnŚ zrónico- wana. Ośrócz gatunków tyśŚwych dla wymieniŚnych zbiŚrŚwisk śŚtencjalnych, w fitŚcenŚzach wystśuj rŚzmaite gatunki jeyn i traw (skutek śrzewietlenia drzewŚstanów) Śraz kenŚfity (nie- cierśek drŚbnŚkwiatŚwy, czeremcha śón).

PŚzŚstałe gruśy zbiŚrŚwisk zastśczych zajmuj mniejsze śŚwierzchnie. Na uwag zasługuje natomiast zjawisko neofityzacji, powszechne w zbiorowiskach z tej grupy. SśŚród zbiŚrŚwisk za- stśczych, te Ś których charakterze decyduj gatunki Śbce zajmuj śrawie 923 ha. S tŚ zbiŚrŚwiska budŚwane śrzez rŚbini grŚchŚdrzew, która najczciej twŚrzy warstw drzew Śraz dwa gatunki wystśujce w dŚlnych warstwach rónych zbiŚrowisk – czeremcha śóna i niecierpek drobnokwia- towy.

14.4. PŚtencjalna rŚlinnŚć naturalna

Pierwotnie prace dŚtyczce rŚzśŚznania zbiŚrŚwisk rŚlinnych śrŚwadzŚnŚ w zwizku z ŚśracŚwaniem maśy śŚtencjalnej rŚlinnŚci naturalnej PŚlski. Maśa w skali 1:300 000 zŚstała wydana w 1995 roku przez Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania Polskiej Akade- mii Nauk (Matuszkiewicz i in. 199Ę). Przedstawia Śna zrónicŚwanie siedlisk, wyraŚne za śŚmŚc wskanika jakim jest wystśŚwanie śŚtencjalnych zbiŚrŚwisk rŚlinnych.

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Ryc. 10. PŚtencjalne zbiŚrŚwiska rŚlinne terenu Nadlenictwa GnieznŚ według maśy rŚlinnŚci śŚten- cjalnej Polski (Matuszkiewicz i in. 1995)

Śls rŚdkŚwŚeurŚśejski (Carici elongatae-Alnetum)

nadrzeczne łgi wierzbŚwŚ-topolowe (Salici-Populetum =Salicetum albo-fragilis + Populetum albae)

niŚwe łgi ŚlszŚwe i jesiŚnŚwŚ-olszowe (Fraxino-Alnetum)

grdy rŚdkŚwŚeurŚśejskie (Tilio-Carpinetum), seria uboga

grdy rŚdkŚwŚeurŚśejskie (Tilio-Carpinetum), seria yzna

wietlista dbrŚwa (Potentillo albae-Quercetum)

kontynentalne bory mieszane (Querco roboris-Pinetum)

subatlantycki bór sŚsnŚwy wiey (Leucobryo-Pinetum)

wody

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

PŚtencjalna rŚlinnŚć naturalna jest niejednŚkrŚtnie zbliŚna lub tŚsama z rŚlinnŚci rze- czywist. W ramach sśŚrzdzania ŚśracŚwania fitŚsŚcjŚlŚgicznegŚ dla Śbszaru Natura 2000 PŚje- zierze Gnienieskie dŚkŚnanŚ równie Śkrelenia zbiŚrŚwisk rŚlinnŚci śŚtencjalnej i jej relacji dŚ rŚlinnŚci rzeczywistej. ŃdecydŚwanie najczciej wystśujcym tyśem rŚlinnŚci śŚtencjalnej na terenie bada s grdy rŚdkŚwŚeurŚśejskie Galio-Carpinetum. Ich dŚminacja jest śŚchŚdn struktury siedlisk wystśujcych na tym terenie. Analiza śŚwyszej mapy obrazuje jednake rónice w śŚdej- ciu rónych autŚrów dŚ kwestii rŚlinnŚci śŚtencjalnej. Według śrezentŚwanych danych, na terenie Nadlenictwa wystśuj kŚntynentalne bŚry mieszane (Querco roboris-Pinetum), a nie kwane d- browy Calamagrostio-Quercetum. Dyskutowanie tych kwestii wykracza jednak poza ramy niniejszego opracowania. Na potrzeby opracowania fitosocjologicznego oraz Programu ochrony przyrody przy- jtŚ śŚwszechnie akceśtŚwane tu śŚdejcie, e teren Nadlenictwa znajduje si w zasigu wystśo- wania kwanych dbrów.

Tab. 9. Łczna śŚwierzchnia (ha) zbiŚrŚwisk rzeczywistych w ramach wyróniŚnych jednŚstek rŚlinnŚci potencjalnej

RŚlinnŚć śŚtencjalna RŚlinnŚć Razem rzeczywista L-P Ca-Q G-C Lp-F F-U F-A Rn-A Ss-A L-P 104,67 104,67 Ca-Q 24,38 61,55 85,93 Pa-Q 13,34 13,34 G-C 104,71 104,71 Lp-F 4,69 4,69 F-U 7,7 7,7 F-A 45,73 45,73 Rn-A 86,37 86,37 Lzz 83,27 893,8 1401,28 21,75 94,12 25,27 26,81 13,02 2559,32 Razem 187,94 918,18 1580,88 26,44 101,82 71 113,18 13,02 3012,46

Skróty użyte w tabeli: L-P - Leucobryo-Pinetum Ca-Q - Calamagrostio arundinaceae-Quercetum G-C - Galio sylvatici-Carpinetum Lp-F – Luzulo pilosae-Fagetum F-U - Ficario-Ulmetum minoris F-A – Fraxino-Alnetum Rn-A - Ribeso nigri-Alnetum Lzz – lene zbiŚrŚwiska zastęścze

15.INWENTARYZACJA SIEDLISK PRZYRODNICZYCH

Pierwsz inwentaryzacj siedlisk śrzyrŚdniczych NadlenictwŚ śrześrŚwadziłŚ w latach 200ę i 2007 na śŚdstawie Ńarzdzenia nr 31 DyrektŚra GeneralnegŚ Lasów PastwŚwych z dnia 19 liśca

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

2006 r. oraz Decyzji nr 61 Dyrektora Generalnego Lasów PastwŚwych z dnia 2Ę liśca 2006 r. w sprawie przeprowadzenia w latach 2006 i 2007 powszechnej inwentaryzacji siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory. W latach 2016-2017, równŚlegle z śracami urzdzeniŚwymi, Biuro Urzdzania Lasu i GeŚdezji Lenej Oddział w Warszawie wykŚnywałŚ weryfikacj siedlisk przyrodniczych na gruntach Nadlenictwa GnieznŚ, Śraz ŚśracŚwanie fitŚsŚcjŚlŚgiczne lenych zbiŚrŚwisk rŚlinnych w Śbszarze Natura 2000 PŚjezierze Gnienieskie.

Na terenie Nadlenictwa najczciej wystśuj grdy rŚdkŚwŚeurŚśejskie (9170), stanŚwice ponad 34% powierzchni lenych siedlisk śrzyrŚdniczych i wystśujce w rŚzległych śłatach głównie w lenictwie SkŚrzcin. Mniejszy udział maj kwane dbrŚwy (9190), których najwiksze śłaty wy- stśuj równie w lenictwie SkŚrzcin, czstŚ w mŚzaice z grdami, dŚ których czć śłatów na- wizuje, a śrzejcie śŚmidzy tymi siedliskami jest stŚśniŚwe i śłynne. Ńnaczcy udział śŚwierzch- niowy, niewiele mniejszy Śd grdów, maj te łgi jesionowo-olszowe (91E0), które czstŚ sśŚtyka- ne s na brzegach jeziŚr Śraz w dŚlinach cieków.

Tab. 10. Lene siedliska śrzyrŚdnicze Nadlenictwa GnieznŚ Pow. [ha] w obszarze OZW Po- Kod Pow. [ha] poza ob- Pow. razem Lp. Nazwa siedliska jezierze Gnie siedliska - szarami OZW [ha] nieskie PLH300026 Kwane dbrŚwy (Calamagrostio arundina- 1 9190 81,33 59,38 140,71 ceae-Quercetum petraeae) CieśłŚlubne dbrŚwy (Potentillo albae- 2 91I0 16,35 64,27 80,62 Quercetum petraeae)* Grd rŚdkŚwŚeurŚśejski (Galio sylvatici- 3 9170 105,68 156,58 262,26 Carpinetum betuli) 4 Kwane buczyny (Luzulo pilosae-Fagetum) 9110 4,16 0,00 4,16 ŁgŚwe lasy dbŚwŚ-wizŚwŚ-jesionowe 5 91F0 7,53 21,71 29,24 (Ficario-Ulmetum minoris) Łgi wierzbŚwe, topolowe, olszowe i 6 91E0 52,14 183,25 235,39 jesionowe (Fraxino-Alnetum)* 7 Bory i lasy bagienne* 91D0 0,00 10,54 10,54 Ogółem lene siedliska śrzyrŚdnicze Natura 2000 267,19 495,73 762,92 w Nadlenictwie GnieznŚ * siedlisko priorytetowe

Podczas prac terenŚwych w 201ę r. dŚkŚnanŚ równie weryfikacji nielenych siedlisk śrzy- rŚdniczych. ŃgŚdnie ze zaktualizŚwanymi danymi, na gruntach Nadlenictwa GnieznŚ wystśuje 8 tyśów takich siedlisk, które łcznie zajmuj 282,14 ha.

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Tab. 11. Nielene siedliska śrzyrŚdnicze Nadlenictwa GnieznŚ Pow. [ha] w obszarze OZW Po- Kod Pow. [ha] poza ob- Pow. razem Lp. Nazwa siedliska jezierze Gnie siedliska - szarami OZW [ha] nieskie PLH300026 Starorzecza i naturalne eutroficzne 1 zbiorniki wodne ze zbiorowiskami Nym- 3150 58,37 84,96 143,33 pheion, Potamion CieśłŚlubne ródldŚwe murawy naśia- 2 6120 0,00 2,77 2,77 skowe* ŃmiennŚwilgŚtne łki trzlicŚwe (Moli- 3 6410 2,29 0,00 2,29 nion) Ekstensywnie uytkŚwane niŚwe łki 4 6510 52,63 41,69 94,32 wiee (Arrhenatherion) Torfowiska wysŚkie z rŚlinnŚci tŚrfo- 5 7110 0,00 1,12 1,12 twórcz* Torfowiska wysokie zdegradowane, 6 zdolne do naturalnej 7140 12,00 0,00 12,00 i stymulowanej regeneracji Obnienia na śŚdłŚu tŚrfŚwym z ro- 7 7150 0,20 0,00 0,20 linnŚci ze zwizku Rhynchsporion Torfowiska nakredowe (Cladietum marisci, 8 7210 26,11 0,00 26,11 Caricetum buxbaumii, Schoenetum nigricantis)* Ogółem nielene siedliska śrzyrŚdnicze Natura 2000 151,60 130,54 282,14 w Nadlenictwie GnieznŚ * siedlisko priorytetowe

Łczna śŚwierzchnia siedlisk śrzyrŚdniczych w Nadlenictwie Gniezno wynosi 1045,06 ha. Pierwotna powierzchnia siedlisk przyrodniczych wg inwentaryzacji przeprowadzonej w 2007 r. wy- nŚsiła 1446,11 ha. Zmiany przedstawia śŚnisza tabela. Wynikaj Śne z leśszego rozpoznania i bardziej dŚkładnegŚ skartŚwania śłatów siedlisk śrzyrŚdniczych Śraz wykŚrzystania śóniejszych danych naukowych (ekspertyz).

Tab. 12. PŚrównanie wyników inwentaryzacji siedlisk śrzyrŚdniczych Nadlenictwa Gniezno w latach 2007 i 2016 Powierzchnia wg inwen- Powierzchnia wg stanu Kod i nazwa siedliska taryzacji z 2007 r. na 01.01.2018 r. 3150 Starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne 349,52 143,33 ze zbiorowiskami z Nympheion, Potamion ę120 CieśłŚlubne ródldŚwe murawy naśiaskŚwe 27,05 2,77 ę410 ŃmiennŚwilgŚtne łki trzlicŚwe (Molinion) 7,78 2,29 ęĘ10 NiŚwe i górskie wiee łki uytkŚwane 126,15 94,32 ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris) 7110 TŚrfŚwiska wysŚkie z rŚlinnŚci tŚrfŚtwórcz 1,12 1,12 7140 Torfowiska wysokie zdegradowane, zdolne do 0,00 12,00 naturalnej i stymulowanej regeneracji 71Ę0 Obnienia na śŚdłŚu tŚrfŚwym z rŚlinnŚci ze 46,21 0,20 zwizku Rhynchsporion 7210 Torfowiska nakredowe (Cladietum marisci, Caricetum 1,00 26,11 buxbaumii, Schoenetum nigricantis) Razem nielene 558,83 282,22

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Powierzchnia wg inwen- Powierzchnia wg stanu Kod i nazwa siedliska taryzacji z 2007 r. na 01.01.2018 r. 91D0 Bory i lasy bagienne 12,25 10,54 9190 Kwane dbrŚwy (Calamagrostio arundinaceae- 175,11 140,71 Quercetum petraeae) 91I0 CieśłŚlubne dbrŚwy (Potentillo albae-Quercetum 202,75 80,62 petraeae) 9170 Grd rŚdkŚwŚeurŚśejski (Galio sylvatici-Carpinetum 130,82 262,26 betuli) 9110 Kwane buczyny (Luzulo pilosae-Fagetum) 0,00 4,16 91E0 ŁgŚwe lasy dbŚwŚ-wizŚwŚ-jesionowe (Ficario- 322,60 235,39 Ulmetum minoris) 91F0 Łgi wierzbŚwe, tŚśŚlŚwe, ŚlszŚwe i jesionowe 43,75 29,24 (Fraxino-Alnetum) Razem lene 887,28 762,92 Łcznie 1446,11 1045,06

Wykaz wydziele z siedliskami śrzyrŚdniczymi zamieszczŚnŚ w załczniku nr 2.

16.DRZEWOSTANY

Pełna charakterystyka drzewŚstanów Nadlenictwa zŚstała śrzedstawiŚna w Elaboracie.

16.1. Bogactwo gatunkowe

Charakterystyk bŚgactwa gatunkŚwegŚ rŚzśatrywanegŚ jakŚ liczb gatunków drzew twŚrz- cych drzewostany przedstawia śŚnisza tabela. W Nadlenictwie Gniezno śrzewaaj drzewostany wielŚgatunkŚwe (łczny udział śŚwierzchniŚwy drzewŚstanów dwu-, trzy-, cztero- i wicej gatun- kowych wynosi 55%). Drzewostany jednogatunkowe, w których śŚdstawŚwym gatunkiem lasŚtwór- czym jest sosna zwyczajna, zajmuj ubŚsze kŚmśleksy Nadlenictwa.

Tab. 13. Ńestawienie śŚwierzchni ńha] i miszŚci ńm3] drzewŚstanów według gruś wiekŚwych i bŚgactwa gatunkŚwegŚ (wzór nr 13)

PŚwierzchnia ńha]/ miszŚć ńm3] Obrb, nad- Bogactwo gatunkowe, Wiek Ogółem lenictwŚ drzewostany Ogółem <=40 lat 41-80 lat > 80 lat [%] Obrb jednogatunkowe 245,47 1 597,23 243,84 2 086,54 35,2 POPOWO dwugatunkowe 662,98 930,48 295,72 1 889,18 31,9 PODLESNE trzygatunkowe 583,84 396,06 305,90 1 285,80 21,7 cztero- i wicej gatunkŚwe 304,17 172,31 181,50 657,98 11,1 Obrb jednogatunkowe 644,20 4 267,56 809,99 5 721,75 50,3 SKORZECIN dwugatunkowe 672,70 1 911,73 769,80 3 354,23 29,5 trzygatunkowe 509,63 714,72 408,73 1 633,08 14,4 cztero- i wicej gatunkŚwe 269,53 162,70 232,10 664,33 5,8 NadlenictwŚ jednogatunkowe 889,67 5 864,79 1 053,83 7 808,29 45,2 Gniezno dwugatunkowe 1 335,68 2 842,21 1 065,52 5 243,41 30,3 trzygatunkowe 1 093,47 1 110,78 714,63 2 918,88 16,9 cztero- i wicej gatunkŚwe 573,70 335,01 413,60 1 322,31 7,6

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

16.2. Struktura pionowa

ŃrónicŚwanie budŚwy śiŚnŚwej drzewŚstanów Nadlenictwa Gniezno śrzedstawia śŚnisza tabela. Wród drzewŚstanów Nadlenictwa Gniezno zdecydŚwanie dŚminuj drzewŚstany jednopi- trŚwe zajmujce 92,ę% udziału śŚwierzchniŚwegŚ. Drzewostany dwuśitrŚwe zajmuj 4,0%, a drzewostany w KO i KDO zajmuj 3,4% udziału śŚwierzchniŚwegŚ. DrzewŚstany wielŚśitrŚwe Śraz Ś budŚwie śrzerbŚwej nie wystśuj.

Tab. 14. Ńestawienie śŚwierzchni ńha] i miszŚci ńm3] drzewŚstanów według gruś wiekŚwych i struktury (wzór nr 14)

Struktura PŚwierzchnia ńha]/ miszŚć ńm3] Obrb, nadlenictwŚ drzewŚstanów, Wiek Ogółem Ogółem drzewostany <=40 lat 41-80 lat > 80 lat [%] Obrb POPOWO jednŚśitrŚwe 1 796,46 3 075,60 663,95 5 536,01 93,5 PODLESNE dwuśitrŚwe 0,00 15,12 141,08 156,20 2,6 wielŚśitrŚwe 0,00 0,00 0,00 0,00 0,0 o budowie prze- 0,00 0,00 0,00 0,00 0,0 rbŚwej w KO i KDO 0,00 5,36 221,93 227,29 3,8 Obrb SKORŃECIN jednŚśitrŚwe 2 096,06 6 965,74 1 410,67 10 472,47 92,1 dwuśitrŚwe 0,00 66,61 465,80 532,41 4,7 wielŚśitrŚwe 0,00 0,00 0,00 0,00 0,0 o budowie prze- 0,00 0,00 0,00 0,00 0,0 rbŚwej w KO i KDO 0,00 24,36 344,15 368,51 3,2 NadlenictwŚ GnieznŚ jednŚśitrŚwe 3 892,52 10 041,34 2 074,62 16 008,48 92,6 dwuśitrŚwe 0,00 81,73 606,88 688,61 4,0 wielŚśitrŚwe 0,00 0,00 0,00 0,00 0,0 o budowie prze- 0,00 0,00 0,00 0,00 0,0 rbŚwej w KO i KDO 0,00 29,72 566,08 595,80 3,4

16.3. PŚchŚdzenie drzewŚstanów

PŚchŚdzenie drzewŚstanów Nadlenictwa Gniezno prezentuje śŚnisza tabela, w której ze- stawiŚnŚ ich śŚwierzchni w trzech gruśach wiekŚwych. Z analizy danych zawartych w tabeli wynika, e zdecydŚwana wikszŚć drzewŚstanów Nadlenictwa Gniezno pochodzi z odnowie sztucznych – stanŚwi Śne 97% śŚwierzchni lenej. OdnŚwienia naturalne – z samosiewu wykazano na 0,6% śŚwierzchni lenej.

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Tab. 15. Ńestawienie śŚwierzchni ńha] i miszŚci ńm3] według rŚdzajów i śŚchŚdzenia drzewŚstanów Śraz gruś wiekŚwych (wzór nr 1Ę) Struktura PŚwierzchnia ńha]/ miszŚć ńm3] Wiek Obrb, nadlenictwŚ drzewŚstanów, Ogółem drzewostany <=40 lat 41-80 lat > 80 lat Ogółem [%] ŚdrŚlŚwe 1,95 1,67 5,66 9,28 0,2 z samosiewu 37,07 14,54 1,49 53,10 0,9 Obrb PŚśŚwŚ z sadzenia 1 622,95 3 069,73 1 012,72 5 705,40 96,4 brak informacji 134,49 10,14 7,09 151,72 2,6 ŚdrŚlŚwe 1,84 7,51 0,00 9,35 0,1 z samosiewu 14,27 25,29 13,00 52,56 0,5 Obrb SkŚrzcin z sadzenia 1 930,58 6 995,45 2 141,84 11 067,87 97,3 brak informacji 149,37 28,46 65,78 243,61 2,1 ŚdrŚlŚwe 3,79 9,18 5,66 18,63 0,1 z samosiewu 51,34 39,83 14,49 105,66 0,6 NadlenictwŚ z sadzenia 3 553,53 10 065,18 3 154,56 16773,27 97,0 brak informacji 283,86 38,60 72,87 395,33 2,3

16.4. ŃgŚdnŚć składu gatunkŚwegŚ drzewŚstanów z warunkami siedliskowymi

Tab. 16. Ńestawienie śŚwierzchni ńha] według zgŚdnŚci składu gatunkowego z siedliskiem StŚśie zgŚdnŚci Suma Niezgodne TSL Zgodne Cz. zgodne po- Obrb negatywne ŚbŚjtne wierzchni ha % ha % ha % ha % 1. POPOWO Bw 26,08 93,9 1,68 6,1 27,76 PODLESNE BMw 2 235,30 87,0 327,52 12,7 6,19 0,2 2 569,01 BMw 21,99 47,1 16,03 34,4 8,64 18,5 46,66 LMw 1 636,41 77,9 422,89 20,1 28,50 1,4 12,27 0,6 2 100,07 LMw 14,01 9,4 97,25 65,6 14,51 9,8 22,50 15,2 148,27 LMb 6,54 100,0 6,54 Lw 301,96 58,1 151,49 29,1 34,13 6,6 32,34 6,2 519,92 Lw 79,76 23,5 154,93 45,6 13,90 4,1 91,19 26,8 339,78 Ol 42,26 65,2 13,19 20,3 9,38 14,5 64,83 OlJ 22,88 23,7 59,17 61,2 2,52 2,6 12,09 12,5 96,66 Razem 1. POPOWO 4 387,19 74,1 1 244,15 21,0 93,56 1,6 194,60 3,3 5 919,50 2. SKORZECIN Bw 205,35 98,8 2,42 1,2 207,77 BMw 4 234,60 90,0 468,03 9,9 3,54 0,1 4 706,17 LMw 2 918,21 58,0 2 089,24 41,5 8,69 0,2 15,98 0,3 5 032,12 LMw 3,57 7,6 34,09 72,2 1,53 3,2 8,05 17,0 47,24 Lw 257,18 33,4 408,31 53,0 78,01 10,1 26,36 3,4 769,86 Lw 35,74 10,7 104,07 31,2 38,25 11,5 155,36 46,6 333,42 Ol 45,07 98,0 0,91 2,0 45,98 OlJ 156,69 67,9 69,57 30,1 4,57 2,0 230,83 Razem 2. SKORZECIN 7 856,41 69,1 3 176,64 27,9 126,48 1,1 213,86 1,9 11 373,39 NadlenictwŚ Bw 231,43 98,3 4,10 1,7 235,53 Gniezno BMw 6 469,90 88,9 795,55 10,9 9,73 0,1 7 275,18 BMw 21,99 47,1 16,03 34,4 8,64 18,5 46,66 LMw 4 554,62 63,9 2 512,13 35,2 37,19 0,5 28,25 0,4 7 132,19 LMw 17,58 9,0 131,34 67,2 16,04 8,2 30,55 15,6 195,51 LMb 6,54 100,0 6,54 Lw 559,14 43,4 559,80 43,4 112,14 8,7 58,70 4,6 1 289,78 Lw 115,50 17,2 259,00 38,5 52,15 7,7 246,55 36,6 673,20 Ol 87,33 78,8 14,10 12,7 9,38 8,5 110,81 OlJ 179,57 54,8 128,74 39,3 2,52 0,8 16,66 5,1 327,49 Razem nadlenictwŚ 12 243,60 70,8 4 420,79 25,6 220,04 1,3 408,46 2,4 17 292,89

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Analiz zgŚdnŚci składu gatunkŚwegŚ drzewŚstanów z warunkami siedliskŚwymi wykazanŚ zgŚdnie z wytycznymi Instrukcji urzdzania lasu. Uśrawy i młŚdniki dŚ lat 10 ŚceniŚnŚ według § 40 ust. 2 w dziale elabŚratu Ocena gŚsśŚdarki ubiegłegŚ Śkresu. Ocen zgŚdnŚci składu gatunkŚwegŚ drzewŚstanów starszych śrześrŚwadzŚnŚ według § 40 ust. 3.

Ńestawienie śŚwierzchni według zgŚdnŚci składu gatunkŚwegŚ z siedliskiem śrzedstawia powysza tabela. W zestawieniu tym za śŚdstaw zgŚdnŚci składu gatunkŚwegŚ śrzyjtŚ aktualne siedliskŚwe tyśy lasu ŚkrelŚne w ślanie u.l. Śraz tyśy drzewŚstanów.

Z powyej zamieszczŚnych zestawie wynika znaczne zrónicŚwanie zgŚdnŚci składów ga- tunkŚwych w śŚszczególnych siedliskach i gruśach siedlisk. DrzewŚstany niezgodne z typem drze- wŚstanu wystśuj głównie na yniejszych siedliskach w tyśach siedliskŚwych: Lw i Lw.

16.5. Starodrzewy

BardzŚ istŚtna z śunktu widzenia ŚchrŚny zasŚbów śrzyrŚdniczych na Śbszarach lenych jest ŚbecnŚć starszych drzewŚstanów, a take śŚjedynczych drzew lub ich gruś. Drzewa takie s siedliskiem wielu Śrganizmów ze wszystkich gruś systematycznych, Śd mikrŚŚrganizmów śŚ due kr- gŚwce. W wyniku zachŚdzcych śrŚcesów starzenia i Śbumierania, dŚstarczaj Śne take dŚ ekŚsys- temu zasŚbów martwej materii Śrganicznej (drzew martwych w rónych stŚśniach rŚzkładu), bar- dzŚ wanegŚ składnika lasów, decydujcegŚ Ś ich bŚgactwie, rónŚrŚdnŚci i witalnŚci.

StarŚdrzewy s istŚtne z śunktu widzenia ŚchrŚny walŚrów śrzyrŚdniczych, rónŚrŚdnŚci biologicznej i cech siedlisk przyrŚdniczych. S gatunki zwierzt jak nś.: dziuślaki, Śwady saśrŚksy- liczne, śŚrŚsty, niektóre śtaki draśiene itś., których wystśŚwanie jest uzaleniŚne Śd starych drzew. Drzewa takie s miejscem wykuwania dziuśli, zakładania gniazd, erŚwania, czy wrcz śrze- śrŚwadzania całych cykli yciŚwych niektórych Śrganizmów. Brak drzew Ś duych rŚzmiarach śo- wŚduje zanik tych gatunków. StarŚdrzewy śełni równie wan rŚl w zachŚwaniu zrónicŚwanegŚ charakteru siedlisk śrzyrŚdniczych. Pełna ŚchrŚna tych siedlisk, a wic take zwizanych z nimi ga- tunków rŚlin i zwierzt, wymaga wystśŚwania drzewŚstanów w rónych fazach rŚzwŚjŚwych, zaśewniajcych Śśtymalne wykŚrzystanie szeregu nisz ekŚlŚgicznych śrzez rónŚrŚdne Śrganizmy. W starŚdrzewach ekŚsystem leny jest ju na Śgół ustabilizŚwany i wszelkie jegŚ elementy sśójnie ze sŚb wsśółwystśuj. Miejsca te s zatem dŚbrym rezerwuarem zasŚbów dŚ Śdtwarzania siedlisk zniekształcŚnych, młŚdŚcianych itś. W starŚdrzewach funkcjŚnuj czstŚ najŚbfitsze śŚśulacje rzadkich gatunków rŚlin. Ńakłócenie struktury wiekŚwej drzewŚstanów i znaczny ubytek śo- wierzchni starŚdrzewów śŚwŚduje utrat szeregu wanych gatunków, utrudnia ich rŚzśrzestrzenia- nie si i śrzetrwanie. Obnia równie walŚry krajŚbrazŚwe.

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Wykonano analiz wystśŚwania starszych drzewŚstanów w dwóch wariantach, tj. starŚdrze- wów, w których wiek gatunku śanujcegŚ śrzekracza 100 lat Śraz takich, w których wiek gatunku śanujcegŚ jest wyszy ni wiek rbnŚci ustalŚny dla tegŚ gatunku. PŚwierzchnia drzewŚstanów z gatunkiem śanujcym w wieku śŚwyej 100 lat to 1 363,55 ha (7,6% powierzchni lenej, 3ę9 wydziele), w tym 421,52 ha w Śbrbie Popowo PŚdlene, oraz 942,03 ha w obrbie SkŚrzcin. Domnuj tu zdecydŚwanie drzewŚstany sŚsnŚwe Śraz dbŚwe.

Z kolei starodrzewy definiowane jakŚ te, w których wiek gatunku śanujcegŚ jest wyszy ni wiek rbnŚci śrzyjty dla tegŚ gatunku Śbejmuj 1 211,7Ę ha (ę,7% śŚwierzchni lenej, 357 wydziele), w tym 437,21 ha w Śbrbie Popowo PŚdlene oraz 774,54 ha w Śbrbie SkŚrzcin. W tym przypadku równie najwikszy udział maj drzewŚstany sŚsnŚwe, a nastśnie ŚlszŚwe.

Ogółem śŚwierzchnia drzewŚstanów sśełniajcych cŚ najmniej jednŚ ze wskazanych śŚwyej kryteriów wynŚsi 1 538,49 ha (8,Ę% śŚwierzchni lenej, 3ę9 wydziele), natŚmiast drzewŚstany sśełniajce łcznie Śba te kryteria wystśuj na śŚwierzchni 1 036,81 ha (5,8% powierzchni lenej, 274 wydzielenia).

Tab. 17. PŚwierzchnia starŚdrzewów w Nadlenictwie Gniezno wg gatunków śanujcych

Powierzchnia starŚdrzewów ńha] Gatunek śanujcy drzewostany star- drzewostany starsze sze ni 100 lat ni wiek rbnŚci SO 938,55 938,55 W 8,41 DG 0,61 0,61 DB 389,32 65,58 JS 3,00 GB 1,61 8,55 OL 21,43 122,52 BRZ 8,31 60,87 TP 3,53 WB 2,41 AK 0,72 0,72 Razem 1 363,55 1 211,75

Ogólnie rŚzkład klas wieku drzewŚstanów Nadlenictwa jest zbliŚny dŚ rŚzkładu nŚrmalne- gŚ (najwikszy udział rednich klas wieku). Niemniej jednak udział drzewŚstanów uznawanych za starŚdrzewy jest zauwaalny. Ma tŚ szczególne znaczenie dla zachŚwania rónŚrŚdnŚci biŚlŚgicz- nej ekŚsystemów lenych Śraz struktury i funkcji lenych siedlisk śrzyrŚdniczych. Udział starŚdrze- wów nie śŚwinien ulegać zmniejszeniu. W ekŚsystemach tych naley take dyć dŚ zwikszenia ilŚci drewna martwych drzew, zwłaszcza ŚsŚbników Ś duych rŚzmiarach.

Wykaz wydziele uznanych za starŚdrzewy zamieszczŚnŚ w załczniku nr 3.

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

17.EKOLOGICZNA OCENA STANU LASU

17.1. Formy aktualnego stanu siedliska

Na ekŚlŚgiczn Ścen stanu lasu składa si Śkrelenie aktualnegŚ stanu siedliska i formy degeneracji lasu (ekŚsystemu lenegŚ).

FŚrmy aktualnegŚ stanu siedlisk lenych ustala si wyróniajc gruśy siedlisk w stanie naturalnym, zniekształcŚnym i zdegradŚwanym z uwzgldnieniem gruś wiekŚwych drzewŚstanów Śraz gruś yznŚciŚwych siedlisk (bŚry, bŚry mieszane, lasy mieszane Śraz lasy), wyróniajc w ramach nich nastśujce fŚrmy stanu siedliska: naturalne, zniekształcŚne, zdegradŚwane, silnie zdegradŚwa- ne. Ńestawienie śŚwierzchni według gruś tyśów siedliskŚwych lasu, stanu lasu i grup wiekowych prezentuje śŚnisza tabela.

Tab. 18. Ńestawienie śŚwierzchni ńha] i miszŚci ńm3] według gruś tyśów siedliskŚwych lasu, stanu lasu i grup wiekowych

Wiek drzewostanu d- Grupa sie- Forma stanu Obrb, na Jednostka Ogółem dlisk siedliska <=40 Ogółem [%] lenictwŚ 41-80 >80 lat lat ha 3,94 3,94 14,2 naturalne m3 1450 1450 20,4 ha 7,53 13,75 2,54 23,82 85,8 bory zniekształcŚne m3 335 4260 1065 5660 79,6 ha 11,47 13,75 2,54 27,76 100 razem m3 1785 4260 1065 7110 100 ha 408,99 171,55 95,32 675,86 25,8 naturalne m3 42957 57473 36515 136945 19,8 bory mie- ha 541,77 1290,25 107,79 1939,81 74,2 zniekształcŚne szane m3 73150 439487 42780 555417 80,2 ha 950,76 1461,8 203,11 2615,67 100 razem m3 116107 496960 79295 692362 100 ha 272,29 353,19 335,47 960,95 42,6 naturalne 1 POPOWO m3 28764 123656 114225 266645 41,6 PODLESNE zbliŚny dŚ ha 43,91 6,47 1,46 51,84 2,3 lasy miesza- naturalnego m3 3873 2095 885 6853 1,1 ne ha 286,29 795,06 160,74 1242,09 55,1 zniekształcŚne m3 36468 272750 57925 367143 57,3 ha 602,49 1154,72 497,67 2254,88 100 razem m3 69105 398501 173035 640641 100 ha 181,39 244,02 283,85 709,26 69,5 naturalne m3 17025 68469 115680 201174 69,9 zbliŚny dŚ ha 10,74 3,37 3,58 17,69 1,7 naturalnego m3 677 920 1275 2872 1,0 lasy ha 39,61 218,42 36,21 294,24 28,8 zniekształcŚne m3 1430 68860 13575 83865 29,1 ha 231,74 465,81 323,64 1021,19 100 razem m3 19132 138249 130530 287911 100

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Wiek drzewostanu Obrb, nad- Grupa sie- Forma stanu Ogółem Jednostka Ogółem lenictwŚ dlisk siedliska <=40 [%] 41-80 >80 lat lat ha 866,61 768,76 714,64 2350,01 39,7 naturalne m3 90196 249598 266420 606214 37,2 zbliŚny dŚ ha 54,65 9,84 5,04 69,53 1,2 łcznie naturalnego m3 4550 3015 2160 9725 0,6 Śbrb ha 875,2 2317,48 307,28 3499,96 59,1 zniekształcŚne m3 111383 785357 115345 1012085 62,2 ha 1796,46 3096,08 1026,96 5919,5 100 razem m3 206129 1037970 383925 1628024 100 ha 4,86 2,06 6,92 3,3 naturalne m3 1405 775 2180 3,8 ha 16,42 184,43 200,85 96,7 bory zniekształcŚne m3 4130 51155 55285 96,2 ha 16,42 189,29 2,06 207,77 100 razem m3 4130 52560 775 57465 100 ha 270,94 423,32 225,98 920,24 19,6 naturalne m3 44221 134395 78495 257111 20,1 zbliŚny dŚ ha 78,38 36,76 16,48 131,62 2,8 bory mie- naturalnego m3 7081 11860 6005 24946 2,0 szane ha 515,58 3076,88 61,85 3654,31 77,6 zniekształcŚne m3 81225 895687 19370 996282 77,9 ha 864,9 3536,96 304,31 4706,17 100 razem m3 132527 1041942 103870 1278339 100 ha 645,97 1278 1398,87 3322,84 65,4 naturalne m3 78506 404868 485060 968434 67,1 zbliŚny dŚ ha 62,86 59,7 21,02 143,58 2,8 lasy miesza- naturalnego m3 5676 20405 7330 33411 2,3 ne ha 245,62 1210,93 156,39 1612,94 31,8 zniekształcŚne m3 26746 365480 49050 441276 30,6 2 SKORZE- ha 954,45 2548,63 1576,28 5079,36 100 razem CIN m3 110928 790753 541440 1443121 100 ha 190,37 484,77 288,95 964,09 69,9 naturalne m3 22859 139702 105300 267861 70,1 zbliŚny dŚ ha 8,1 13,01 23,7 44,81 3,2 naturalnego m3 294 2915 8525 11734 3,1 ha 61,82 284,05 24,17 370,04 26,8 lasy zniekształcŚne m3 4153 89265 8795 102213 26,7 ha 1,15 1,15 0,1 zdegradowane m3 450 450 0,1 ha 260,29 781,83 337,97 1380,09 100 razem m3 27306 231882 123070 382258 100 ha 1107,28 2190,95 1915,86 5214,09 45,8 naturalne m3 145586 680370 669630 1495586 47,3 zbliŚny dŚ ha 149,34 109,47 61,2 320,01 2,8 naturalnego m3 13051 35180 21860 70091 2,2 łcznie ha 839,44 4756,29 242,41 5838,14 51,3 zniekształcŚne Śbrb m3 116254 1401587 77215 1595056 50,5 ha 1,15 1,15 0 zdegradowane m3 450 450 0 ha 2096,06 7056,71 2220,62 11373,39 100 razem m3 274891 2117137 769155 3161183 100 NadlenictwŚ bory naturalne ha 3,94 4,86 2,06 10,86 4,6

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Wiek drzewostanu Obrb, nad- Grupa sie- Forma stanu Ogółem Jednostka Ogółem lenictwŚ dlisk siedliska <=40 [%] 41-80 >80 lat lat Gniezno m3 1450 1405 775 3630 5,6 ha 23,95 198,18 2,54 224,67 95,4 zniekształcŚne m3 4465 55415 1065 60945 94,4 ha 27,89 203,04 4,6 235,53 100 razem m3 5915 56820 1840 64575 100 ha 679,93 594,87 321,3 1596,1 21,8 naturalne m3 87178 191868 115010 394056 20 zbliŚny dŚ ha 78,38 36,76 16,48 131,62 1,8 bory mie- naturalnego m3 7081 11860 6005 24946 1,3 szane ha 1057,35 4367,13 169,64 5594,12 76,4 zniekształcŚne m3 154375 1335174 62150 1551699 78,7 ha 1815,66 4998,76 507,42 7321,84 100 razem m3 248634 1538902 183165 1970701 100 ha 918,26 1631,19 1734,34 4283,79 58,4 naturalne m3 107270 528524 599285 1235079 59,3 zbliŚny dŚ ha 106,77 66,17 22,48 195,42 2,7 lasy miesza- naturalnego m3 9549 22500 8215 40264 1,9 ne ha 531,91 2005,99 317,13 2855,03 38,9 zniekształcŚne m3 63214 638230 106975 808419 38,8 ha 1556,94 3703,35 2073,95 7334,24 100 razem m3 180033 1189254 714475 2083762 100 ha 371,76 728,79 572,8 1673,35 69,7 naturalne m3 39884 208171 220980 469035 70,0 zbliŚny dŚ ha 18,84 16,38 27,28 62,5 2,6 naturalnego m3 971 3835 9800 14606 2,2 ha 101,43 502,47 60,38 664,28 27,7 lasy zniekształcŚne m3 5583 158125 22370 186078 27,8 ha 1,15 1,15 0 zdegradowane m3 450 450 0,1 ha 492,03 1247,64 661,61 2401,28 100 razem m3 46438 370131 253600 670169 100 ha 1973,89 2959,71 2630,5 7564,1 43,7 naturalne m3 235782 929968 936050 2101800 43,9 zbliŚny dŚ ha 203,99 119,31 66,24 389,54 2,3 naturalnego m3 17601 38195 24020 79816 1,7 łcznie ha 1714,64 7073,77 549,69 9338,1 54,0 zniekształcŚne nadlenictwŚ m3 227637 2186944 192560 2607141 54,4 ha 1,15 1,15 0 zdegradowane m3 450 450 0 ha 3892,52 10152,79 3247,58 17292,89 100 razem m3 481020 3155107 1153080 4789207 100

Dane zawarte w śŚwyszej tabeli śŚzwalaj na sfŚrmułŚwanie nastśujcych wniŚsków. Nie- cŚ śŚnad śŚłŚwa drzewŚstanów wykazuje cechy zniekształcenia (ok. 54% powierzchni). Stwierdzo- no tylko 1,15ha drzewŚstanów zdegradŚwanych. Najwiksze śŚwierzchnie siedlisk zniekształcŚnych stwierdzono w grupie bŚrów i bŚrów mieszanych. Duy udział drzewŚstanów zniekształcŚnych jest w szczególnŚci kŚnsekwencj znacznegŚ udziału w Nadlenictwie drzewŚstanów na gruntach śo- rolnych.

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

17.2. Formy śrzekształcenia ekŚsystemu lenegŚ

Jedn z fŚrm zniekształcenia lasu jest jegŚ bŚrŚwacenie (śinetyzacja). Okrela si j dla drze- wŚstanów na siedliskach bŚrów mieszanych, lasów mieszanych i lasów. W zalenŚci Śd udziału sŚsny lub wierka w górnej warstwie drzew wyrónia si:

 bŚrŚwacenie słabe – śrzy udziale sŚsny lub wierka w składzie gatunkŚwym drzewŚstanu wynŚszcym śŚnad 80% na siedliskach bŚrów mieszanych, 50-80% na siedliskach lasów mieszanych, 10-30% na siedliskach lasowych;

 bŚrŚwacenie rednie, jeeli udział sŚsny lub wierka wynŚsi ponad 80% na siedliskach lasów mieszanych, 30-60% na siedliskach lasowych;

 bŚrŚwacenie mŚcne, jeeli udział sŚsny lub wierka w składzie gatunkŚwym drzewŚstanu wynosi ponad 60% na siedliskach lasowych.

WystśŚwanie ŚmawianegŚ śrŚcesu śrezentuje śŚnisza tabela. Na śŚnad śŚłŚwie śo- wierzchni drzewŚstanów Śbserwuje si Śbjawy słabegŚ bŚrŚwacenia, śŚnad ¼ śŚwierzchni zbŚro- wacŚna jest w stŚśniu rednim. BŚrŚwacenie mŚcne Śbserwuje si tylkŚ na 2,ę% śŚwierzchni.

Tab. 19. Ńestawienie śŚwierzchni ńha] według fŚrm degeneracji lasu – borowacenie

Powierzchnia [ha] StŚśie Obrb, nadlenictwŚ Wiek Ogółem borowacenia Ogółem <=40 lat 41-80 lat > 80 lat [%] Obrb POPOWO brak 849,86 514,70 230,99 1595,55 27,0 PODLESNE słabe 774,61 1755,58 368,36 2898,55 49,0 rednie 164,10 749,57 392,89 1306,56 22,1 mocne 7,89 76,23 34,72 118,84 2,0 Obrb SKORŃECIN brak 583,05 902,69 271,09 1756,83 15,4 słabe 1121,20 4098,79 788,01 6008,00 52,8 rednie 364,37 1814,74 1096,94 3276,05 28,8 mocne 27,44 240,49 64,58 332,51 2,9 NadlenictwŚ GnieznŚ brak 1432,91 1417,39 502,08 3352,38 19,4 słabe 1895,81 5854,37 1156,37 8906,55 51,5 rednie 528,47 2564,31 1489,83 4582,61 26,5 mocne 35,33 316,72 99,30 451,35 2,6 Inn z form degeneracji lasu jest jego monotypizacja. Dotyczy ona ujednolicenia gatunkowego lub wiekŚwegŚ drzewŚstanów ŚkrelŚnegŚ dla kŚmśleksów Ś śŚwierzchni śŚwyej 200 ha oraz w śrzyśadkach, gdy drzewŚstany jednŚgatunkŚwe i jednŚwiekŚwe wystśuj na zwartych po- wierzchniach (ŚkŚłŚ 100 ha). T fŚrm degeneracji wyrónia si dla sŚsny i wierka.

RŚzrónia si tu:

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

 mŚnŚtyśizacj śełn, gdy udział drzewŚstanów jednegŚ gatunku i jednej klasy wieku wynŚsi ponad 80%;

 mŚnŚtyśizacj czciŚw, gdy udział drzewŚstanów jednegŚ gatunku i jednej klasy wieku wynosi 50-80% lub, gdy udział jednej klasy wieku drzewŚstanów rónych gatunków i jednej klasie wieku przekracza 80%.

PŚdczas analizy śrzestrzennegŚ rŚzmieszczenia jednŚgatunkŚwych drzewŚstanów sŚsnŚwych i wierkŚwych Nadlenictwa Gniezno nie stwierdzŚnŚ wystśŚwania mŚnŚtyśizacji.

KŚlejn fŚrm degeneracji ekŚsystemu lenegŚ jest neŚfityzacja – wynika ona ze sztucznej uśrawy lub samŚistnegŚ wnikania dŚ drzewŚstanów gatunków drzew i krzewów ŚbcegŚ śŚchŚdze- nia (w fŚrmie, cŚ najmniej 10% udziału w drzewŚstanie). WystśŚwanie ŚmawianegŚ śrŚcesu śre- zentuje śŚnisza tabela.

Tab. 20. Ńestawienie śŚwierzchni ńha] według fŚrm degeneracji lasu – neofityzacja FŚrma wystśŚwania ponad 5% w do 5% w war- w warstwie Razem składzie składzie stwie w warstwie gatunek panu- w II podszytu, d-stanu podrostu, przestoi i jcy d-stanu śitrze samosiewu, Gatunek (poj,mjsc) nalotu, zadrzewie zakrzewie (od 1 w udziale) śŚdsadze Pow. Pow. Liczba Liczba wydz. zred. wydz. wydz. Liczba wydziele [ha] [ha] Obrb 1: POPOWO PODLESNE czeremcha śóna 1 0,62 351 6 26 1165 4 1553 daglezja zielona 1 0,61 1 0,26 10 1 4 17 db czerwŚny 7 15,69 9 3,08 92 4 1 28 2 143 dere biały 6 6 kasztanŚwiec biały 12 1 2 2 17 klon jesionolistny 12 4 16 robinia akacjowa 33 11,99 176 10 12 106 18 355 sosna Banksa 1 1 sosna czarna 4 4,15 9 2 15 sosna wejmutka 1 1,53 5 1 7 liwa ałycza 3 2 5 nieguliczka biała 5 5 Obrb 2: SKORŃECIN czeremcha śóna 1 1,29 379 4 10 1803 2197 daglezja zielona 9 2,93 33 3 3 5 53 db czerwŚny 5 2,07 93 4 3 35 5 145 dere biały 18 18 kasztanŚwiec biały 32 2 4 11 49 klon jesionolistny 9 14 1 24 robinia akacjowa 11 12,94 30 10,46 276 4 3 230 30 584 sosna Banksa 5 1 6 sosna czarna 1 1 sŚsna smŚłŚwa 1 2 3 sosna wejmutka 3 3 liwa ałycza 3 6 9 nieguliczka biała 3 3 NadlenictwŚ GnieznŚ czeremcha śóna 2 1,91 730 10 36 2968 4 3750 daglezja zielona 1 0,61 10 3,19 43 4 3 9 70

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

FŚrma wystśŚwania ponad 5% w do 5% w war- w warstwie Razem składzie składzie stwie w warstwie gatunek panu- w II podszytu, d-stanu podrostu, przestoi i jcy d-stanu śitrze samosiewu, Gatunek (poj,mjsc) nalotu, zadrzewie zakrzewie (od 1 w udziale) śŚdsadze Pow. Pow. Liczba Liczba wydz. zred. wydz. wydz. Liczba wydziele [ha] [ha] db czerwŚny 7 15,69 14 5,15 185 8 4 63 7 288 dere biały 24 24 kasztanŚwiec biały 44 1 4 4 13 66 klon jesionolistny 21 18 1 40 robinia akacjowa 11 12,94 63 22,45 452 14 15 336 48 939 sosna Banksa 6 1 7 sosna czarna 4 4,15 9 3 16 sŚsna smŚłŚwa 1 2 3 sosna wejmutka 1 1,53 8 1 10 liwa ałycza 6 8 14 nieguliczka biała 8 8 W drzewŚstanach Nadlenictwa GnieznŚ stwierdzŚnŚ 13 gatunków drzew i krzewów ŚbcegŚ śŚchŚdzenia. SśŚród nich rŚbinia akacjŚwa, db czerwŚny i daglezja zielŚna śanuj w 19 wydzieleniach. Udział tych trzech gatunków zaznacza si take w składach drzewŚstanów w kilkudziesiciu wydzieleniach. Szczególnym śrŚblemem jest czste wystśŚwanie czeremchy śónej w dŚlnych warstwach drzewŚstanów (śŚdszycie).

18.OBIEKTY KULTURY MATERIALNEJ

18.1. Waniejsze Śbiekty kultury materialnej

NadlenictwŚ GnieznŚ znajduje si w najstarszym histŚrycznie regiŚnie kraju zwizanym z śŚcztkami Pastwa PŚlskiegŚ. lady tej histŚrii znajduj si w licznych Śbiektach zabytkŚwych zlŚkalizŚwanych w granicach zasigu terytŚrialnegŚ Nadlenictwa.

Gniezno – pierwsza stolica Polski

W IX wieku, na terytŚrium ślemienia PŚlan śŚd śanŚwaniem władców z dynastii Piastów, za- czł si śrŚces jednŚczenia ziem polskich i tworzenia nŚwegŚ, suwerennegŚ śastwa - Polski. W najwikszych grŚdach: Gnienie, Lednicy i PŚznaniu śŚwstały siedziby ksicia rzdzcegŚ śo- cztkŚwŚ WielkŚśŚlsk, a Śd śŚłŚwy X wieku równie ziemiami ssiednimi. W roku 966 Polska znajdujca si śŚd śanŚwaniem Mieszka I śrzyjła chrzecijastwŚ, a w 1000 rŚku utworzono w Gnienie pierwsze arcybiskupstwo. Pierwotna nazwa tego regionu – PŚlska na śrzełŚmie XIII/XIV wieku zastśiŚna zŚstała nazw Wielka PŚlska (Polonia Maior).

W prezbiterium gnienieskiej gŚtyckiej archikatedry znajduje si m.in. wczesnŚbarŚkŚwy re- likwiarz w. WŚjciecha wykŚnany w rŚku 1ęę2 śrzez gdaskiegŚ złŚtnika Piotra van der Rennena.

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Nad relikwiarzem znajduje si barokowa konfesja z 1684 r., naladujca słynn kŚnfesj BerniniegŚ z bazyliki w. PiŚtra w Wytykanie. KŚlejny cenny zabytek tŚ śłyta nagrŚbna arcybiskuśa Ńbigniewa OlenickiegŚ wykuta z czerwonego marmuru śrzez Wita StwŚsza Śraz sśiŚwe Drzwi Gnienie- skie z 1175 r. nazywane Gemma Civitatis (KlejnŚt Królestwa) śrzedstawiajce 18 scen z ycia śierw- szego patrona Polski.

W Gnienie koronowano śiciu śierwszych królów PŚlski – BŚlesława ChrŚbregŚ (102Ę), Mieszka II (102Ę), BŚlesława miałegŚ (107ę), Przemysła II (129Ę) i Wacława II CzeskiegŚ (1300). W Muzeum Archidiecezjalnym śŚdziwiać mŚna m.in. kielich w. WŚjciecha, śiercienie arcybisku- śów, relikwiarze i unikaln kŚlekcj XVII-wiecznych śŚrtretów trumiennych; natomiast w Archi- wum Archidiecezjalnym znajduj si bezcenne zabytki śimiennictwa – pergaminy, starodruki i ksigi liturgiczne. KŚlejny bezcenny zabytek tŚ kŚciół św. Jana Chrzciciela, sśadkŚbierca tradycji Za- konu BŚŚgrŚbców – jest to jedyny gnienieski Śbiekt sakralny, który śrzetrwał wieki w niezmie- niŚnej fŚrmie stylu gŚtyckiegŚ. Okrelany jest jako 3 N (najmniejszy, najstarszy i najśikniejszy). ŃŚstał zbudowany dla BŚŚgrŚbców w 1242 r. na Górze Krzyackiej. Jest tŚ ceglana, jednŚnawŚwa budowla Ś skleśieniu ebrŚwŚ-łukŚwym z cenn śŚlichrŚmi wykŚnan metŚd all secco.

Interesujcym miejscem jest równie Muzeum PŚcztków Pastwa PŚlskiegŚ, w którym śre- zentŚwane s ciekawe śŚkazy audiŚwizualne Śraz interesujce wystawy czasŚwe.

18.2. Zabytki nieruchome

ŃgŚdnie z art. 3 śkt 1 ustawy z dnia 23 liśca 2003 r. Ś ŚchrŚnie zabytków i Śśiece nad zabytkami (Dz. U. z 2014 r., poz. 1446), zabytek Śznacza nieruchŚmŚć lub rzecz ruchŚmą, ich częci lub zesśŚły, będące dziełem człŚwieka lub związane z jegŚ działalnŚcią i stanŚwiące wiadectwŚ miniŚnej eśŚki bądź zdarzenia, których zachŚwanie leży w interesie sśŚłecznym ze względu na śŚsiadaną wartŚć histŚryczną, artystyczną lub nau- kŚwą.

Zabytki nieruchome

Ń kŚlei art. ę ust. 1 śkt 1 ww. ustawy stanŚwi, e ŚchrŚnie i Śśiece śŚdlegaj, bez wzgldu na stan zachŚwania, zabytki nieruchŚme bdce, w szczególnŚci: a) krajobrazami kulturowymi, b) układami urbanistycznymi, ruralistycznymi i zesśŚłami budŚwlanymi, c) dziełami architektury i budŚwnictwa, d) dziełami budownictwa obronnego,

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022 e) Śbiektami techniki, a zwłaszcza kŚśalniami, hutami, elektrŚwniami i innymi zakładami śrzemy- słŚwymi, f) cmentarzami, g) parkami, ogrodami i innymi formami zaprojektowanej zieleni, h) miejscami uśamitniajcymi wydarzenia histŚryczne bd działalnŚć wybitnych ŚsŚbistŚci lub instytucji.

W Śbszarze zasigu terytŚrialnegŚ Nadlenictwa znajduje si wiele Śbiektów wśisanych dŚ rejestru zabytków. Wród Śbiektów histŚrycznych, Śbjtych ŚchrŚn kŚnserwatŚrsk, najliczniejsze s obiekty sakralne – kŚciŚły z ŚtŚczeniem, ślebanie, dzwŚnnice, kaślice, cmentarze Na uwag zasłu- guj take zesśŚły śałacŚwŚ-dwŚrskie, którym czstŚ tŚwarzysz cenne załŚenia śarkŚwe. W Gnienie liczne s zabytkŚwe dŚmy i kamienice, a take zabudŚwania śrzemysłŚwe i wŚjskŚwe. CiekawŚstk s zabytkŚwe wiatraki, które mŚna śŚdziwiać w JankŚwie DŚlnym, FŚlwarku i Ostrowie Rusin.

SśŚród zabytkŚwych Śbiektów znajdujcych si w zasigu działania Nadlenictwa, na uwag zasługuj załŚenia śarkŚwe, czstŚ tŚwarzyszce dawnym zesśŚłŚm śałacŚwŚ-dworskim. Obiekty te czstŚ zatraciły swój śierwŚtny charakter, jednak z uwagi na swŚj architektur i walŚry bŚtanicz- ne, maj znaczenie dydaktycznŚ-rekreacyjne, s równie wiadectwem kultury i histŚrii narŚdu. Nie- jednokrotnie cechuj si Śne wysŚkimi walŚrami śrzyrŚdniczymi i krajŚbrazŚwymi, stanŚwic miejsca, w których zachŚwałŚ si wiele sdziwych drzew z dawnych załŚe śarkŚwych. PŚza ich warto- ciami histŚrycznymi, sśełniaj niewtśliw rŚl śrzyrŚdnicz jakŚ siedliska wielu gatunków Śwa- dów, śtaków itś. W zasigu działania Nadlenictwa jest wiele śarków Śbjtych ŚchrŚn kŚnserwa- tŚrsk. Ńnajduj si Śne w nastśujcych miejscŚwŚciach: KŚsmŚwŚ, ydŚwŚ (gmina Czernieje- wo), Łabiszynek, Modliszewo, Obora, Zdziechowa, Gniezno (gm. Gniezno), Charzewo, GłbŚkie, Myszki (gm. Kiszkowo), Działy, Dziećmiarki, Zakrzewo (gm. KłeckŚ), Dziadkowo, Mielno, Po- powo Ignacewo, Przysieka (gm. Mieleszyn), Arcugowo, Czechowo, Gurowo, Jelitowo, Malczewo, Mierzewo, Niechanowo, ółcz (gm. Niechanowo), Jaworowo, KŚłaczkŚwŚ, MałachŚwŚ Szembo- rowice, MałachŚwŚ Ńłych Miejsc, Mielyn, OdrŚw, SkŚrzcin, Witkowo (gm. Witkowo), Linó- wiec, MyltkŚwŚ, SłŚwikŚwŚ (gm. Orchowo), Giewartów, Mieczownica (gm. Ostrowite), Charbin (gm. Powidz), Słuśca (gm. Słuśca), Babin, Chwalibogowo, ChwałkŚwice, Graboszewo, KŚcianki, MłŚdziejŚwice, Paruszewo, RadłŚwŚ, Skśe, SłŚmczyce, Staw, StrzałkŚwŚ, Unia, Wólka (gm. StrzałkŚwŚ).

W zarzdzie Nadlenictwa GnieznŚ znajduje si śark Ś charakterze zabytkŚwym w Popowie PŚdlenym (Śddział 31d,f) – 2,97 ha. W sśŚrzdzŚnej w roku 1990, na zlecenie Urzdu WŚjewódz-

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022 kiego w Poznaniu, dokumentacji ewidencyjnej dla parku dworskiego zaproponowano Śbjcie go ŚchrŚn kŚnserwatŚrsk. DŚtychczas nie zŚstał Śn jednak wśisany do rejestru WŚjewódzkiegŚ Konserwatora Zabytków. W śarku znajduje si zrónicŚwany drzewŚstan m.in. rŚnie tam Ę śo- mników śrzyrŚdy – 170 letnie dby i wiz.

Pełn list zabytków nieruchŚmych zamieszczŚnŚ w załczniku nr 4.

18.3. Zabytki ruchome

W myl art. ę ust. 1 śkt 2 ustawy Ś ŚchrŚnie zabytków i Śśiece nad zabytkami, ŚchrŚnie i Śśiece śŚdlegaj, bez wzgldu na stan zachŚwania, zabytki ruchŚme bdce w szczególnŚci: a) dziełami sztuk ślastycznych rzemiŚsła artystycznegŚ i sztuki uytkŚwej, b) kŚlekcjami stanŚwicymi zbiŚry śrzedmiŚtów zgrŚmadzŚnych i uśŚrzdkŚwanych według kŚn- ceścji Śsób, które twŚrzyły te kŚlekcje, c) numizmatami Śraz śamitkami histŚrycznymi, a zwłaszcza militariami, sztandarami, śieczciami, odznakami, medalami i orderami, d) wytwŚrami techniki, a zwłaszcza urzdzeniami, rŚdkami transśŚrtu Śraz maszynami i narz- dziami wiadczcymi Ś kulturze materialnej, charakterystycznymi dla dawnych i nŚwych fŚrm go- sśŚdarki, dŚkumentujcymi śŚziŚm nauki i rŚzwŚju cywilizacyjnegŚ, e) materiałami bibliŚtecznymi, Ś których mowa w art. 5 ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. (Dz. U. Nr 8Ę, śŚz. Ę39, z 1998 r. z śóniejszymi zmianami – tj.: dŚkumenty zawierajce utrwalŚny wyraz myli ludzkiej, śrzeznaczŚne dŚ rŚzśŚwszechniania, niezalenie Śd nŚnika fizycznegŚ i sposobu zapisu treci, a zwłaszcza: dŚkumenty graficzne - śimiennicze, kartŚgraficzne, ikŚnŚgraficzne i muzyczne - dwikŚwe, wizualne, audiŚwizualne i elektrŚniczne). f) instrumentami muzycznymi, g) wytwŚrami sztuki ludŚwej i rkŚdzieła Śraz innymi Śbiektami etnŚgraficznymi, h) śrzedmiŚtami uśamitniajcymi wydarzenia histŚryczne bd działalnŚć wybitnych ŚsŚbistŚci lub instytucji.

W zasigu terytŚrialnym Nadlenictwa, zabytki ruchŚme stanŚwi wyśŚsaenie zabytkŚwych Śbiektów, znajdujcych si śŚza lasami, które wymieniono w załczniku nr Ę.

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

18.4. Zabytki archeologiczne

Zabytek archeologiczny to – zgodnie z art. 3 pkt 4 ustawy o ŚchrŚnie zabytków i Śśiece nad zabytkami - zabytek nieruchŚmy, będący śŚwierzchniŚwą, śŚdziemną lub śŚdwŚdną śŚzŚstałŚcią egzystencji i dzia- łalnŚci człŚwieka, złŚżŚną z nawarstwień kulturŚwych i znajdujących się w nich wytwŚrów bądź ich ladów albŚ zabytek ruchŚmy, będący tym wytwŚrem.

Stosownie do art. 6 ust. 1 pkt 3 ww. ustawy, ŚchrŚnie i Śśiece śŚdlegaj, bez wzgldu na stan zachowania, zabytki archeŚlŚgiczne bdce, w szczególnŚci:

a) śŚzŚstałŚciami terenŚwymi śradziejŚwegŚ i histŚrycznegŚ Śsadnictwa,

b) cmentarzyskami,

c) kurhanami,

d) reliktami działalnŚci gŚsśŚdarczej, religijnej i artystycznej.

DŚwŚdami najstarszegŚ Śsadnictwa s śŚzŚstałŚci dawnych grŚdów – grŚdziska. StanŚwiły one miejsca obozowania lokalnych plemion – cech charakterystyczn tych budŚwli był ich ŚbrŚnny charakter zabudŚwy (liczne wały i fŚsy) Śraz lŚkalizacja na trudnŚ dŚstśnych wzniesieniach usytu- owanych z reguły w dŚlinach rzek, nad śrzesmykami jeziŚr.

Na terenie zarzdzanym śrzez NadlenictwŚ brak stanŚwisk archeŚlŚgicznych, ale zgodnie z informacjami uzyskanymi od Wielkopolskiego WŚjewódzkiegŚ KŚnserwatŚra Ńabytków, w zasigu terytŚrialnym Nadlenictwa znajduje si kilkadziesit tegŚ rŚdzaju Śbiektów (załcznik nr 6).

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Fot. 1. Cmentarz chŚleryczny w Śddz. ę8a lenictwa SkŚrzcin

Wanym wiadectwem dziedzictwa kulturŚwegŚ s dawne, nieczynne cmentarze ewangelickŚ- augsburskie. Cmentarz taki, zajmujcy śŚwierzchni 0,23 ha, znajduje si w Śddziale 22Ęk lenictwa ŃakrzewŚ. ŃachŚwał si Śn w dŚbrym stanie (najstarsze nagrŚbki śŚchŚdz z 192Ę rŚku).

Na terenie lenictwa Hutka, w Śddziale 3ęj, Śdnaleć mŚna Ę nagrŚbków – s tŚ śŚzŚstałŚci niewielkiego cmentarza ewangelickiego.

W oddziale 145i, Śbrb PŚśŚwŚ PŚdlene znajduje si Śkazały, lecz zaniedbany rŚdzinny grób Jana SiciskiegŚ (1878-1945) – ŚstatniegŚ właciciela majtku MŚdliszewŚ.

Do innego typu cmentarzy nale cmentarze chŚleryczne, na których chŚwanŚ Śfiary maso- wych chŚrób. PŚzŚstałŚci takiegŚ cmentarza Śdnaleć mŚna na terenie lenictwa SkŚrzcin – za- chŚwał si tam lad śŚ Śfiarach chŚlery, która zdziesitkŚwała w 18Ę1 roku pobliskie Witkowo (od- dział ę8a).

Na terenie Nadlenictwa GnieznŚ zachŚwałŚ si kilka miejsc śamici z Śkresu śŚwstania styczniowego. Jednym z nich jest kamienny obelisk Gloria Victis – w hŚłdzie śŚwstacŚm z 1863 roku – pomnik na terenie lenictwa DŚlina (Śddział 321a) Śraz dwie mŚgiły śŚwstaców z 1863 roku.

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Ń Śkresu II wŚjny wiatŚwej naley wymienić grób NN Śłnierza śŚlskiegŚ z 1939 rŚku w Śddziale 2ęęa, miejsce śamici śŚwicŚne PŚlakŚm zamŚrdŚwanym w czasie wŚjny w Śddziale 293b (Śba w lenictwie Las Miejski), mŚgił z Śkresu 1940-41 - pamitkŚwy Śbelisk śŚmŚrdŚwa- nych śacjentów szśitala ”Dziekanka” w Śddziale 44b (lenictwŚ NŚwaszyce) oraz grób rŚdziny nauczyciela z 27 wrzenia 1939 r. w Śddziale 118a (lenictwŚ Hutka).

Ń Śkresu śŚwŚjennegŚ śŚchŚdzi zbiŚrŚwa mŚgiła śracŚwników PKP i ich rŚdzin – ofiar ka- tastrŚfy śŚcigu ewakuacyjnegŚ w Śddziale 247c (lenictwŚ Las Miejski).

Ń czasów wsśółczesnych śŚchŚdzi krzy śaśieski w Śddziale 2ĘĘd, Śbrb PŚśŚwŚ PŚdlene ustawiŚny w 1979 rŚku w miejscu ldŚwania Paśiea śŚdczas śierwszej wizyty w PŚlsce.

Wykaz miejsc śamici stwierdzŚnych na gruntach Nadlenictwa zamieszczŚnŚ w śŚniszej tabeli.

Tab. 21. Wykaz miejsc śamici i kultu religijnegŚ znajdujcych si na gruntach Nadlenictwa GnieznŚ Lp. Lokalizacja Opis 1 09-03-1-04-293 -b -00 Miejsce śamici narŚdŚwej w cz. N 2 09-03-1-02-31 -f -00 Zabytkowy park podworski 3 09-03-1-02-33 -c -00 MŚgiła w cz. NW PamitkŚwy Śbelisk śŚmŚrdŚwanych śacjentów szśitala ”Dziekan- 4 09-03-1-02-44 -b -00 ka” RŚdzinny grób Jana SiciskiegŚ (1878-1945) - ostatni właciciel ma- 5 09-03-1-03-145 -i -00 jtku MŚdliszewŚ ŃbiŚrŚwa mŚgiła śracŚwników PKP i ich rŚdzin – ofiary katastrofy 6 09-03-1-04-247 -c -00 śŚcigu ewakuacyjnegŚ 7 09-03-1-04-255 -d -00 Krzy śaśieski – śamitka śŚ ldŚwaniu Paśiea z 1979 r. 8 09-03-1-04-266 -a -00 Grób NN Śłnierza śŚlskiegŚ z 1939 r. Miejsce śamici śŚwicŚne PŚlakŚm zamŚrdŚwanym w czasie II 9 09-03-1-04-293 -b -00 wŚjny wiatŚwej 10 09-03-1-05-225 -k -00 Nieczynny cmentarz ewangelicko-augsburski; kaśliczka w. Huberta 11 09-03-2-06-244 -i -00 Kaśliczka w. Huberta w cz. SW 12 09-03-2-08-11 -b -00 Kaśliczka w. Huberta 13 09-03-2-08-14 -a -00 Krzy drewniany 14 09-03-2-08-36 -j -00 Niewielki cmentarz ewangelicki (Ę nagrŚbków) 15 09-03-2-08-47 -f -00 Grób NadleniczegŚ Paula Redlicha Cmentarzy choleryczny – lad śŚ Śfiarach chŚlery, która zdziesitko- 16 09-03-2-08-68 -a -00 wała 18Ę1 r. śŚbliskie WitkŚwŚ 17 09-03-2-09-116 -c -00 Kapliczka w cz. S 18 09-03-2-09-118 -a -00 Grób rodziny nauczyciela z 27.09.1939 r. 19 09-03-2-10-284 -n -00 Cmentarz śŚniemiecki w kśie nr 2 Kamienny obelisk Gloria Victis - w hŚłdzie śŚwstacŚm z 18ę3 r.; 20 09-03-2-11-321 -a -00 dwie mŚgiły śŚwstaców z 18ę3 r. 21 09-03-2-11-321 -fx -00 Miejsce kultu religijnego

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

W zasigu terytŚrialnym Nadlenictwa znajduje si wiele interesujcych miejsc Ś charakterze historycznym czy religijnym. Wród nich wartŚ wyrónić nastśujce.

W marcu 2000 r. na śŚwidzkim lŚtnisku wŚjskŚwym zŚstał ŚdsłŚnity pomnik uśamitniajcy dwukrŚtne ldŚwanie śrezydentów śastw eurŚśejskich. PŚ raz śierwszy ldŚwali Śni w Powidzu w 1997 r., kiedy przybyli na spotkanie z Paśieem, a śŚ raz drugi – w roku 2000, kiedy przybyli na ŚbchŚdy tysicznej rŚcznicy Ńjazdu GnienieskiegŚ.

KadegŚ rŚku, na śrzełŚmie maja i czerwca, na śŚlach lednickich, w śŚbliu wsi ImiŚłki, śŚd Bram Ryb, Śdbywaj si wielŚtysiczne sśŚtkania religijne młŚdziey z PŚlski i wielu krajów Eu- rŚśy. Brama III Tysiclecia tŚ kŚnstrukcja stalŚwa Ś długŚci 39 m i wysŚkŚci 12 m.

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

STAN PRZYRODY

19.FORMY OCHRONY PRZYRODY

Zgodnie z art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2016 r., poz. 2134), fŚrmami ŚchrŚny śrzyrŚdy s:

1) parki narodowe; 2) rezerwaty przyrody; 3) parki krajobrazowe; 4) obszary chronionego krajobrazu; 5) obszary Natura 2000; 6) pomniki przyrody; 7) stanowiska dokumentacyjne; 8) uytki ekŚlŚgiczne; 9) zesśŚły śrzyrodniczo-krajobrazowe; 10) ŚchrŚna gatunkŚwa rŚlin, zwierzt i grzybów.

PŚwierzchniŚwe fŚrmy ŚchrŚny śrzyrŚdy twŚrz krajŚwy system Śbszarów chrŚniŚnych, majcy na celu śŚwizanie ze sŚb najwaniejszych elementów rŚdŚwiska śrzyrŚdniczegŚ i zapewnienie śrześływu tych elementów (zwierzt, rŚlin, genów) midzy rónymi Śbszarami. Wa- n rŚl sśełnia tu sieć kŚrytarzy ekŚlŚgicznych, które łcz ze sŚb w funkcjŚnaln całŚć Śbszary chronione.

Obszar Nadlenictwa Gniezno cechuje si stosunkowo duym bŚgactwem fŚrm ŚchrŚny przyrody, co potwierdza wysokie walory przyrodnicze opisywanej jednostki. Znajduj si tutaj: dwa parki krajobrazowe, obszar chronionego krajobrazu, obszary Natura 2000, uytki ekŚlŚgiczne oraz pomniki przyrody, nie ustanowiono natŚmiast rezerwatów śrzyrŚdy. Ośisywane lasy stanŚwi śo- nadto miejsce wystśŚwania wielu chrŚniŚnych gatunków rŚlin, zwierzt i grzybów.

System ŚchrŚny śrzyrŚdy i kształtŚwania rŚdŚwiska naturalnegŚ w Lasach PastwŚwych wynika z dŚminujcych funkcji lasów i jest realizŚwany m.in. poprzez:

1. Ustawowe formy ochrony przyrody.

2. Lasy ochronne – ŚgólnegŚ i sśecjalnegŚ śrzeznaczenia.

W ramach śrac nad niniejszym ślanem dŚkŚnanŚ aktualizacji śŚwierzchni śŚszczególnych form ochrony przyrody na gruntach Nadlenictwa. Niewielkie zmiany wynikaj m.in. ze zmian Śgól-

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022 nej śŚwierzchni Nadlenictwa, cŚ szczegółŚwŚ zŚstałŚ śrzedstawiŚne w ElabŚracie, zmian granic czci wydziele, a take wykŚrzystania najbardziej aktualnych danych dŚtyczcych granic fŚrm ochrony przyrŚdy z Generalnej Dyrekcji OchrŚny rŚdŚwiska.

Tab. 22. Ńestawienie zbiŚrcze fŚrm ŚchrŚny śrzyrŚdy znajdujcych si w zasigu terytŚrialnym Nadlenictwa Gniezno

W tym na gruntach W zasigu Łcznie Nadlenictwa Nadlenictwa Forma ochrony przyrody Pow.* Pow.** Pow.*** [ha] Liczba Liczba [ha] [ha] Parki krajobrazowe 2 32505,61 2 8228,55 25798 Obszary chronionego krajobrazu 1 46000,00 1 11341,38 41326

Obszary Natura 2000 (Śbszary majce znaczenie dla WsśólnŚty - "siedlisko- 2 16399,61 1 3389,16 9650 we")

Obszary Natura 2000 (obszary spe- 1 1252,35 - 0,00 188 cjalnej ŚchrŚny śtaków - "ptasie") Uytki ekŚlŚgiczne nd. nd. 1 58,89 nd. Pomniki przyrody nd. nd. 37 nd. nd. *CałkŚwita śŚwierzchnia fŚrm ŚchrŚny śrzyrŚdy **PŚwierzchnia fŚrm ŚchrŚny śrzyrŚdy na gruntach w zarządzie Nadlenictwa ***PŚwierzchnia fŚrm ŚchrŚny śrzyrŚdy wystęśujących w zasięgu terytŚrialnym Nadlenictwa

20. PARKI KRAJOBRAZOWE

ŃgŚdnie z art. 1ę ust. 1 ustawy Ś ŚchrŚnie śrzyrŚdy, „park krajobrazowy obejmuje obszar chroniony ze względu na wartŚci śrzyrŚdnicze, histŚryczne i kulturŚwe Śraz walŚry krajŚbrazŚwe w celu zachŚwania, śŚśula- ryzacji tych wartŚci w warunkach zrównŚważŚnegŚ rŚzwŚju”.

20.1. Powidzki Park Krajobrazowy

Powidzki Park Krajobrazowy utworzono na mocy rozporz- dzenia Nr 18 WŚjewŚdy KŚniskiegŚ z dnia 1ę grudnia 1998 r. w sprawie utworzenia Powidzkiego Parku Krajobrazowego (Dz. Urz. WŚj. KŚn. z 1998 r. Nr Ę2, śŚz. 30Ę). Obecnie śŚdstaw śrawn funkcjŚnŚwania Parku jest uchwała Nr XXIX/7Ę3/17 Sejmiku Wo- jewództwa WielkŚśŚlskiegŚ z dnia 27 marca 2017 r. w sśrawie Po- widzkiego Parku Krajobrazowego (Dz. Urz. Woj. Wielkopolskiego z 2017 r. poz. 2940).

Powidzki Park Krajobrazowy znajduje si w śółnŚcnŚ–wschŚdniej czci wŚjewództwa wiel- kŚśŚlskiegŚ, na terenie gmin OrchŚwŚ, OstrŚwite, PŚwidz, Słuśca (śŚwiat słuśecki), WitkŚwŚ

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

(śŚwiat gnienieski), Wilczyn, Kleczew (śŚwiat kŚniski). CałkŚwita śŚwierzchnia Parku wynŚsi 24 887,21 ha. W granicach opisywanej formy ochrony przyrody znajduje si rŚzległy fragment wschodniej czci Nadlenictwa Gniezno. Park obejmuje 21 312 ha w zasigu terytŚrialnym Nadle- nictwa, w tym 7 591,55 ha gruntów w zarzdzie Nadlenictwa.

PrzedmiŚtem ŚchrŚny PŚwidzkiegŚ Parku KrajŚbrazŚwegŚ jest urŚzmaicŚna rzeba terenu bdca skutkiem działalnŚci lŚdŚwca, liczne jeziŚra Śraz nadzwyczaj bŚgata flŚra i fauna z licznymi gatunkami chrŚniŚnymi. DŚ szczególnych celów ŚchrŚny na terenie Parku naley:

 ochrona i zachowanie polodowcowego krajobrazu fragmentu Pojezierza GnienieskiegŚ, a w szczególnŚci krajŚbrazu jeziŚr rynnŚwych Śraz śagórków mŚrenŚwych i innych charakterystycznych form geomorfologicznych;

 zachŚwanie śŚśulacji rzadkich i chrŚniŚnych gatunków rŚlin, zwierzt i grzybów Śraz ich siedlisk;

 zachowanie naturalnych ekŚsystemów jeziŚr i mŚkradeł;

 utrzymanie walŚrów kulturŚwych.

Najwaniejszym elementem decydujcym Ś charakterze krajŚbrazu Parku jest zesśół duych, głbŚkich jeziŚr śŚlŚdŚwcŚwych. Czć z nich charakteryzuje si urŚzmaicŚn, malŚwnicz lini brzegŚw, na niektórych znajduj si wysśy. WikszŚć jeziŚr śŚłŚŚna jest w Śbrbie dwóch rynien śŚlŚdŚwcŚwych: rynny, w której skład wchŚdzi JeziŚrŚ PŚwidzkie Śraz mniejsze jeziŚra lece na jegŚ śrzedłueniu w kierunku śółnŚcnŚ-wschodnim a śŚ JeziŚrŚ OstrŚwskie (śŚza Parkiem), oraz drugiej rynny, zajtej śrzez jeziŚrŚ Niedzigiel i dŚlin Małej NŚteci (zwanej równie NŚteci Ńa- chŚdni) śrześływajcej śrzez JeziŚrŚ Białe, JeziŚrŚ Skubarczewskie Śraz jeziŚrŚ SłŚwikŚwŚ. Wród tutejszych jeziŚr na uwag zasługuj zwłaszcza akweny zaliczane dŚ najwikszych (JeziŚrŚ PŚwidzkie, jeziŚrŚ Niedzigiel) i najgłbszych (JeziŚrŚ PŚwidzkie, JeziŚrŚ Budzisławskie) w regionie. Nie brak równie licznych małych zbiŚrników Ś charakterze eutrŚficznym, śŚdmŚkłych Śbni- e i Śczek wŚdnych ŚtŚczŚnych rŚlinnŚci wŚdnŚ-błŚtn, które stanŚwi istŚtne urŚzmaicenie krajobrazu rolniczego. Przez opisywany obszar przebiega dział wŚdny śŚmidzy zlewni NŚteci a Warty. BiŚr tu swój śŚcztek rzeki: Mała NŚteć (wyśływa z jeziŚra Niedzigiel, a uchŚdzi dŚ No- teci w rejŚnie PakŚci) i Meszna (wyśływa z JeziŚra PŚwidzkiegŚ, a uchodzi do Warty w rejonie Ci- enia).

W granicach Parku nie ma duych ŚrŚdków miejskich i śrzemysłŚwych. W krajobrazie przewaaj tereny rŚlnicze, chŚć znaczcy udział maj take lasy. Przy wikszych kśieliskach śŚwstałŚ kilka duych kŚmśleksów rekreacyjnych (SkŚrzcin, Trby Stare, PrzybrŚdzin, PŚwidz, Giewartów), a wzdłu wielu jeziŚr (zwłaszcza JeziŚra PŚwidzkiegŚ) wydzielŚnŚ szereg działek rekreacyjnych

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022 z zabudŚw letniskŚw, cŚ ma niekŚrzystny wśływ na walŚry krajŚbrazu i utrudnia dŚstś dŚ linii brzegowej. ZagrŚeniem dla walŚrów śrzyrŚdniczych Śmawianego obszaru jest równie Śbnianie si śŚziŚmu wód w jeziŚrach (http://www.zpkww.pl).

Fot. 2. Powidzki Park KrajŚbrazŚwy w zasigu Nadlenictwa Gniezno

20.2. Lednicki Park Krajobrazowy

Lednicki Park Krajobrazowy utworzono na mocy uchwały nr XXVI/20Ę/88 WŚjewódzkiej Rady NarŚdŚwej w PŚznaniu z dnia 2ę maja 1988 r. w sśrawie utwŚrzenia śarku krajŚbrazŚwegŚ wŚkół jeziora Lednickiego p.n. Lednicki Park Krajobrazowy (Dz. Urz. Woj. Poz. z 1989 r. Nr 6, poz. 58). Obecnie śŚdstaw śrawn funkcjŚno- wania Parku jest uchwała nr XXVI/4Ę7/12 Sejmiku WŚjewództwa WielkŚśŚlskiegŚ z dnia 24 wrzenia 2012 r. w sśrawie utwŚrzenia

LednickiegŚ Parku KrajŚbrazŚwegŚ (Dz. Urz. WŚjewództwa Wiel- kopolskiego z 2012 r., poz. 4361; zmiana: Dz. Urz. Woj. Wielkopol- skiego z 2014 r. poz. 2682).

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Lednicki Park KrajŚbrazŚwy śŚłŚŚny jest na zachód Śd Gniezna, na terenie gmin Kiszkowo, KłeckŚ, ŁubŚwŚ (śŚwiat gnienieski) Śraz PŚbiedziska (śŚwiat śŚznaski). CałkŚwita śŚwierzch- nia Parku wynosi 7 618,40 ha. W granicach opisywanej formy ochrony przyrody znajduje si fragment zachodniej czci Nadlenictwa GnieznŚ. Park Śbejmuje 4 486 ha w zasigu terytŚrialnym Nadlenictwa, w tym 637,0 ha gruntów w zarzdzie Nadlenictwa.

Lednicki Park KrajŚbrazŚwy zŚstał utwŚrzŚny w celu ochrony zlewni Jeziora Lednica. W strukturze Parku dŚminuj uśrawy rŚlne Śraz ŚsadnictwŚ wiejskie. Specyfika Parku wynika z faktu, e tereny wchŚdzce w jegŚ Śbszar nie s najwaniejsze z śrzyrŚdniczegŚ śunktu widzenia, ale maj nieśrzecitn wartŚć histŚryczn. Cała jegŚ śŚwierzchnia była kŚlebk śŚlskiej śastwo- wŚci i jest nasycŚna nieśŚwtarzalnej wartŚci zabytkami. Ńaliczyć dŚ nich mŚna śŚłŚŚne na wy- sśie Ostrów Lednicki zachŚwane dŚ dzi ruiny siedziby ksicia Mieszka I Śraz liczne lady Śsadnic- twa z okresu neolitu. Wały grŚdziska Śtaczaj relikty budŚwli z X i XI w.: ruiny kamiennej kaślicy, śałacu i baśtysterium Śraz fundamenty kŚciŚła grŚdŚwegŚ. Odkryte w kaślicy baseny chrzcielne śŚzwalaj dŚmniemywać, e tu włanie Śdbył si chrzest PŚlski. Według tradycji tŚ włanie na OstrŚwie Lednickim BŚlesław ChrŚbry witał cesarza OttŚna III, skd miał Śn wdrŚwać dŚ grŚbu w. WŚjciecha. Niegdy wysśa śŚłczŚna była z ldem dwŚma mŚstami zbudŚwanymi z dbiny: śŚznaskim, zwanym te zachŚdnim, Ś długŚci 428 m Śraz gnienieskim (wschŚdnim) Ś długŚci 174 m. KŚnstrukcje tych mŚstów stanŚwi ewenement na skal ŚgólnŚśŚlsk, a ich wyeksponowane śŚd wŚd relikty s dzi jedn z najciekawszych atrakcji wysśy.

DŚ szczególnych celów ŚchrŚny na terenie Parku naley:

 zachŚwanie w stanie zbliŚnym dŚ ŚbecnegŚ, krajŚbrazu kulturŚwegŚ ŚkŚlic jeziŚra Lednica, w szczególnŚci krajŚbrazu duegŚ akwenu wŚdnegŚ z urŚzmaicŚn lini brzegŚw i wysśami oraz krajŚbrazu leno-śŚlnegŚ ze zrónicŚwan rzeb terenu śółnŚcnej czci Parku;

 zachowanie cennych ekosystemów z rzadkimi gatunkami rŚlin i zwierzt, w szczególnŚci ekosystemu jeziora Lednica jako dobrze zachowanego eutroficznego zbiornika wodnego oraz dobrze zachŚwanych ekŚsystemów lasów łgŚwych, Ślsów i grdów;

 zachŚwanie elementów dziedzictwa kulturŚwegŚ i histŚrycznegŚ wraz z ich ŚtŚczeniem, w tym w szczególnŚci śŚzŚstałŚci zesśŚłu ŚsadniczegŚ z czasów śierwszych Piastów.

Park tŚ Śbszar z dŚminacj wysŚczyzn mŚrenŚwych falistych i śłaskich, rŚzcitych śłasko- dennymi rynnami jezior i dolinami cieków. W czci śółnŚcnej Parku zlŚkalizŚwane s najgłbsze i najbardziej strŚme wcicia rynnŚwe, wyśełniŚne wŚdami jeziŚr: BachŚrce, KamiŚnek i Linie. Park znajduje si na Śbszarze dŚrzecza Warty, Śdwadnianym śrzez rzeki Główn i Mał Wełn. Najwik- szym akwenem jest jezioro Lednica – Śstatnie w cigu rynny łczcej Śsiem jeziŚr, a biegncej Śd

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

śółnŚcy z miejscŚwŚci ŁŚśiennŚ. Na jeziŚrze znajduj si cztery wysśy, z których najwiksza tŚ Ostrów Lednicki (ŚkŚłŚ 7,Ę ha). Park reśrezentuje krajŚbraz tyśŚwŚ rŚlniczy, Ś czym midzy innymi decyduje dŚminacja gleb śłŚwych.

Najistotniejszym czynnikiem zagraajcym walŚrŚm krajŚbrazŚwym Parku jest intensywny rŚzwój urbanistyczny. Linia jeziŚra Lednica śŚdlega silnym śrzekształceniŚm dla śŚtrzeb rónych fŚrm rekreacji. NieśŚkŚjce jest uśraszczanie struktury śrzestrzennej uytków rŚlnych, zwizane z eliminacj drŚbnych Śczek wŚdnych i zadrzewie Śraz likwidacj mŚzaiki samych uytków. Ró- nŚrŚdnŚć biŚlŚgiczna zagrŚŚna jest śrzez uśraszczanie składu zbiŚrŚwisk rŚlinnych – głównie na skutek wzmŚŚnej eutrŚfizacji. PŚdŚbnie jak w całym regiŚnie nŚtuje si tutaj śrŚblemy zwizane ze sśadkiem śŚziŚmu wód gruntŚwych (http://www.zpkww.pl).

Fot. 3. Lednicki Park KrajŚbrazŚwy w zasigu Nadlenictwa Gniezno

Oba wymieniŚne śarki krajŚbrazŚwe wchŚdz w skład ŃesśŚłu Parków KrajŚbrazŚwych Wo- jewództwa WielkŚśŚlskiegŚ.

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

21.OBSZARY CHRONIONEGO KRAJOBRAZU

21.1. Powidzko-Bieniszewski Obszar Chronionego Krajobrazu

Zgodnie z art. 23 ust. 1 ustawy o ochronie przyrody, „obszar chronionego krajobrazu obejmuje tereny chrŚniŚne ze względu na wyróżniający się krajŚbraz Ś zróżnicŚwanych ekŚsystemach, wartŚciŚwe ze względu na mŚż- liwŚć zasśŚkajania śŚtrzeb związanych z turystyką i wyśŚczynkiem lub śełniŚną funkcją kŚrytarzy ekologicznych”.

Omawiana forma ochrony przyrody stwarza mŚliwŚć ŚchrŚny krajŚbrazu na rŚzległych Śb- szarach Śraz twŚrzenia śŚwiza śŚmidzy cennymi fragmentami śrzestrzeni, czstŚ Śbjtymi innymi formami ochrony. Obszary chronionego krajobrazu co do zasady nie wśrŚwadzaj Śgranicze w uytkŚwaniu gruntów, wykluczaj jedynie działalnŚć mŚgc w istŚtny sśŚsób zaszkŚdzić ro- dŚwisku śrzyrŚdniczemu. RŚzwój śrzemysłu i urbanizacji śŚwinien być ŚgraniczŚny dŚ niezbdne- gŚ minimum zasśŚkajajcegŚ śŚtrzeby miejscŚwej ludnŚci z wykŚrzystaniem jedynie miejscŚwych zasŚbów surŚwcŚwych. Na terenie Śbszarów chrŚniŚnegŚ krajŚbrazu wyznacza si Śbszary kŚncen- tracji turystyki śŚbytŚwej i rŚzwŚju bazy turystycznej, a w systemie ŚchrŚny śrzyrŚdy czstŚ sśeł- niaj Śne funkcj ŚsłŚny dla wyszych fŚrm ŚchrŚny lub łczcych je kŚrytarzy ekŚlŚgicznych.

Powidzko-Bieniszewski Obszar ChrŚniŚnegŚ KrajŚbrazu zŚstał śŚwŚłany na mŚcy uchwały nr Ę3 WŚjewódzkiej Rady NarŚdŚwej w KŚninie z dnia 29 stycznia 198ę r. w sśrawie ustalenia Śb- szarów krajŚbrazu chrŚniŚnegŚ na terenie wŚjewództwa kŚniskiegŚ i zasad kŚrzystania z tych Śb- szarów (Dz. Urz. WŚj. KŚn. Nr 1, śŚz. 8ę).

Obszar Śbejmuje śŚwierzchni 4ę 000 ha a śŚłŚŚny jest na terenie gmin Kazimierz Biskupi, Golina, Wilczyn, Kleczew (powiat kŚniski), PŚwidz, OrchŚwŚ, OstrŚwite, StrzałkŚwŚ, Słuśca (śŚwiat słuśecki), WitkŚwŚ (śŚwiat gnienieski). W granicach Śśisywanej fŚrmy ŚchrŚny śrzyrŚdy znajduje si rŚzległy fragment wschŚdniej czci Nadlenictwa GnieznŚ. Obszar Śbejmuje 41 326 ha w zasigu terytŚrialnym Nadlenictwa, w tym 11 341,38 ha gruntów w zarzdzie Nadlenictwa.

Obszar chroni pŚłudniŚwy fragment PŚjezierza GnienieskiegŚ śŚłczŚny cigiem wzgórz mŚreny czŚłŚwej z resztk dawnej Puszczy Bieniszewskiej. Wzgórza mŚreny czŚłŚwej cign si Śd PŚwidza dŚ KŚnina. Osigaj wysŚkŚć dŚ 12Ę m n.ś.m., śrzy wysŚkŚciach wzgldnych dŚcho- dzcych dŚ 20 m i spadkach terenu do 30°. BardzŚ atrakcyjnymi i czstŚ sśŚtykanymi na tym Śbsza- rze fŚrmami s rynny śŚlŚdŚwcŚwe z jeziŚrami. Maj Śne strŚme, wysŚkie krawdzie (10-15 m) i twŚrz cały system długich, równŚległych Śbnie, majcych kierunek z śółnŚcnegŚ-wschodu na śŚłudniŚwy-zachód oraz z śółnŚcy na śŚłudnie, kŚntrastujcy z równie licznymi zagłbieniami bezŚdśływŚwymi mŚreny dennej Ś nieregularnych kształtach. Wzdłu rynny śŚwidzkiej cignie si wyrany wał Śzu. Najwiksze jeziŚra tegŚ Śbszaru tŚ: PŚwidzkie, Niedzigiel (SkŚrzciskie), Su-

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022 szewskie, Wilczyskie, Budzisławskie Śraz Ostrowickie – w znacznej czci linii brzegŚwej ŚtŚczŚne lasami. Z kolei Puszcza Bieniszewska tŚ resztki duegŚ kŚmśleksu lenegŚ zachŚwanegŚ dŚ dzi w czci rynny głŚgŚwskŚ-śtnŚwskiej. Wród zalesiŚnych śagórków kemŚwych licznie wystśuj małe jeziŚra. Rynn buduj utwŚry śiaszczystŚ-wirŚwe, a w jej dnie wystśuj tŚrfy i Śsady śŚcho- dzenia limnicznegŚ. Dua zmiennŚć Śbszarów Ś rónym śŚziŚmie wód gruntŚwych decyduje o urŚzmaicŚnym krajŚbrazie śuszczy i jej duej atrakcyjnŚci.

Powidzko-Bieniszewski OChK tradycyjnie wykorzystywany jest jako teren wypoczynkowy. Ńnajduj si tu liczne piesze i rowerowe szlaki turystyczne oraz ŚrŚdki wyśŚczynkŚwe.

Fot. 4. Powidzko-Bieniszewski OChK w zasigu Nadlenictwa GnieznŚ

22. OBSZARY NATURA 2000

Zgodnie z art. 5 pkt 2b oraz art. 25 ust. 1 ustawy o ochronie przyrody, obszar Natura 2000 to Śbszar „utwŚrzŚny w celu ŚchrŚny śŚśulacji dzikŚ wystęśujących śtaków lub siedlisk śrzyrŚdniczych lub gatunków będących śrzedmiŚtem zainteresŚwania WsśólnŚty”. Sieć Śbszarów Natura 2000 Śbejmuje 2 rodzaje takich terenów tj.: Śbszary sśecjalnej ŚchrŚny śtaków (dla ŚchrŚny śtaków) Śraz sśecjalne Śbszary Śchro- ny siedlisk i Śbszary majce znaczenie dla WsśólnŚty (dla ŚchrŚny siedlisk śrzyrŚdniczych Śraz ga- tunków rŚlin i zwierzt innych ni śtaki).

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Czć terenów zarzdzanych śrzez NadlenictwŚ Gniezno znajduj si w granicach Śbszaru majcych znaczenie dla WsśólnŚty (OŃW) PŚjezierze Gnienieskie PLH300026. Ponadto w zasigu terytŚrialnym Nadlenictwa znajduj si dwa inne Śbszary, które jednak nie Śbejmuj gruntów zarzdzanych śrzez NadlenictwŚ. S tŚ Śbszar sśecjalnej ŚchrŚny śtaków DŚlina Małej Wełny śŚd KiszkŚwem PLB300006 oraz OZW Stawy Kiszkowskie PLH300050.

22.1. PŚjezierze Gnienieskie PLH 30002ę

Obszar majcy znaczenie dla WsśólnŚty PŚjezierze Gnienieskie PLH300026 obejmuje powierzchni 15 922,12 ha. W zasigu terytŚrialnym Nadlenictwa znajduje si Śk. 9 595 ha, z czego 3 389,16 ha to grunty zarzdzane śrzez NadlenictwŚ.

Fot. 5. Cenne drzewŚstany dbŚwe w Śbszarze Natura 2000 PŚjezierze Gnienieskie

Obszar charakteryzuje si młŚdŚglacjaln rzeb z bogactwem form – wystśuj tu rynny po- lŚdŚwcŚwe, mŚrena czŚłŚwa, mŚrena denna, równina sandrŚwa. Teren charakteryzuje si znacznym bŚgactwem jeziŚr. S wród nich jeziŚra bdce najwikszymi: Jez. PŚwidzkie, Jez. Niedzigiel oraz najgłbszymi w WielkŚśŚlsce: Jez. Powidzkie, Jez. Budzisławskie. Na terenie ŚstŚi znajduje si dział wŚdny III rzdu rŚzdzielajcy zlewni NŚteci i Warty. Na tym Śbszarze biŚr swe ródła rzeki: Wełna, NŚteć ŃachŚdnia i Meszna. Lasy, chŚć s Śd wieków uytkŚwane gŚsśŚdarczŚ, zachŚwały

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022 naturalne rysy. DŚ najleśiej zachŚwanych kŚmśleksów lenych nale Lasy Miradzkie i SkŚrzci- skie. W Śbszarze wystśuj dŚbrze wykształcŚne i zachŚwane fitŚcenŚzy wietlistej dbrŚwy Potentil- lo albae-Quercetum, grdów rŚdkŚwŚeurŚśejskich Galio silvatici-Carpinetum betuli i kwanej dbrŚwy Calamagrostio arundinaceae-Quercetum petraeae. Na dnie rynien wzdłu jeziŚr Śraz w bezŚdśływŚwych zagłbieniach zachŚwały si fragmenty łgów jesionowo-olszowych Fraxino-Alnetum i Ślsów Ribeso nigri-Alnetum. W zarastajcej misie JeziŚra CzarnegŚ i SalŚmŚnŚwskiegŚ wykształciły si interesujce zbiŚrŚwiska rŚlinnŚci tŚrfŚwiska niskiegŚ i śrzejciŚwegŚ. W otoczeniu jezior oraz w dolinie No- teci ŃachŚdniej rŚzcigaj si zrónicŚwane śŚd wzgldem syntaksonomicznym i florystycznym zbiŚrŚwiska łkŚwe. Wyróniajcym dla tegŚ Śbszaru elementem szaty rŚlinnej s kalcyfilne łki o zmiennej wilgŚtnŚci (trzlicŚwe Śraz wiee) Śraz tŚrfŚwiska nakredŚwe rŚzwijajce si na śo- kładach kredy jeziŚrnej. Z kolei w niektórych jeziŚrach wystśuj najleśiej zachŚwane w WielkŚśŚl- sce fŚrmacje śŚdwŚdnych łk ramienicŚwych Charetea. JeziŚra Niedzigiel, Budzisławskie i Czarne s jedynymi ŚstŚjami niektórych gatunków ramienic w skali PŚlski, a nawet EurŚśy. JeziŚra ramieni- cŚwe stanŚwi a 14,3% śŚwierzchni OstŚi. Obszar ma wane znaczenie dla zachŚwania śŚdwŚd- nych łk ramienicŚwych w PŚlsce.

W śŚniszej tabeli zamieszczŚnŚ wykaz tyśów siedlisk śrzyrŚdniczych z załcznika I dyrektywy siedliskowej, a w kolejnej wykaz gatunków rŚlin i zwierzt z zał. II wymieniŚnej dyrektywy wraz z ocenami znaczenia obszaru dla tych siedlisk i gatunków. W zestawieniu śŚminitŚ, wy- kazane w SDF-ie, gatunki śtaków, gdy nie mŚg Śne stanŚwić śrzedmiŚtu ŚchrŚny w obszarze „siedliskŚwym”.

Tab. 23. Siedliska śrzyrŚdnicze wymieniŚne w zał. I dyrektywy siedliskŚwej wystśujce w Śbszarze Natura 2000 PŚjezierze Gnienieskie PLH30002ę (wg SDF) Pow. siedliska na grun- Pokrycie w Repre- Po- Stan tach N-ctwa Ocena Kod Nazwa siedliska obszarze zenta- wierzchnia zacho- w granicach [ha] wania Śgólna obszaru tywnŚć wzgldna [ha]* Twardowodne oligo- i mezotroficzne 3140 zbiŚrniki z śŚdwŚdnymi łkami ramienic 2276,86 0,00 A A B B Charetea Starorzecza i naturalne eutroficzne zbior- 3150 niki wodne ze zbiorowiskami Nypheion, 1034,94 58,37 B A A A Potamion 6210 Murawy kserotermiczne 7,96 0,00 C C C C 6410 ŃmiennŚwilgŚtne łki trzlicŚwe 73,24 2,29 C B B B 6440 Łki selernicŚwe 1,59 0,00 C C C C 6510 NiŚwe łki uytkŚwane ekstensywnie 264,31 52,71 C A B B 7140 Torfowiska śrzejciŚwe i trzsawiska 351,88 12,00 C B B B Obnienia na śŚdłŚu tŚrfŚwym z ro- 7150 46,17 0,20 C B A A linnŚci ze zwizku Rhynchsporion 7210 Torfowiska nakredowe 54,14 26,11 C B B B 9170 Grd rŚdkŚwŚeurŚśejski 124,19 106,18 C B B B 9190 Kwane dbrŚwy 49,36 81,33 C B B B

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Pow. siedliska na grun- Pokrycie w Repre- Po- Stan tach N-ctwa Ocena Kod Nazwa siedliska obszarze zenta- wierzchnia zacho- w granicach [ha] wania Śgólna obszaru tywnŚć wzgldna [ha]* Łgi wierzbŚwe, tŚśŚlŚwe, ŚlszŚwe i 91E0 385,31 51,64 C A B B jesionowe 91F0 ŁgŚwe lasy dbŚwŚ-wizŚwŚ-jesionowe 39,81 7,53 C B B B 91I0 CieśłŚlubne dbrŚwy 536,57 16,35 B A A A

*ZgŚdnie z dŚkumentacją niniejszego Planu

Tab. 24. Gatunki rŚlin i zwierzt wymieniŚne w zał. II dyrektywy siedliskŚwej wystśujce w Śbszarze Natura 2000 PŚjezierze Gnienieskie PLH30002ę (wg SDF)

Ocena obszaru Kod Nazwa gatunku Stan Populacja Izolacja zachowania Ogólnie Aldrovanda vesiculosa – aldrowanda 1516 C C A C ścherzykŚwata 4056 Anisus vorticulus – zatŚczek łamliwy C B C C 1614 Apium repens – selery błŚtne C C A C 1188 Bombina bombina - kumak nizinny C B C B Hamatocaulis vernicosus - haczykowiec 6216 C B C B błyszczcy 1903 Liparis loeselii - lipiennik Loesela C B C C 1355 Lutra lutra - wydra C B C B 1145 Misgurnus fossilis - piskorz C B C C 1166 Triturus cristatus – traszka grzebieniasta C B C B Ńarzdzeniem RegiŚnalnegŚ DyrektŚra OchrŚny rŚdŚwiska w Poznaniu i Regionalnego Dy- rektŚra OchrŚny rŚdŚwiska w Bydgoszczy z dnia 7 kwietnia 2014 r. w sprawie ustanowienia planu zada ŚchrŚnnych dla Śbszaru Natura 2000 PŚjezierze Gnienieskie PLH30002ę (Dz. Urz. Woj. Wielkopolskiego z 2014 r., poz. 2383), zmieniŚnym zarzdzeniem RDO w Poznaniu i RDO w Bydgoszczy z dnia 2 wrzenia 201Ę r. (Dz. Urz. WŚj. WielkŚśŚlskiegŚ z 201Ę r., śŚz. Ę27ę) dla ŚmawianegŚ Śbszaru zŚstał ustanŚwiŚny ślan zada ŚchrŚnnych. Dla niektórych siedlisk śrzyrŚdni- czych i gatunków znajdujcych si na gruntach Nadlenictwa GnieznŚ śrzewidzianŚ szereg działa ŚchrŚnnych, które zestawiŚnŚ w rŚzdziale 37.

22.2. Stawy Kiszkowskie PLH300050

Obszar majcy znaczenie dla WsśólnŚty Stawy Kiszkowskie PLH300050 obejmuje powierzchni 477,49 ha. W zasigu terytŚrialnym Nadlenictwa znajduje si Śk. 55 ha, brak jest natomiast gruntów zarzdzanych śrzez NadlenictwŚ.

Obszar Śbejmuje fragment dŚliny Małej Wełny Śraz niewielkiegŚ dŚśływu w ŚkŚlicach Kisz- kŚwa, wzdłu których wybudŚwanŚ w latach 80. ubiegłegŚ wieku dwa kŚmśleksy stawów rybnych. UytkŚwanie tych stawów jest kłŚśŚtliwe ze wzgldu na trudnŚci z utrzymaniem ŚdśŚwiedniej

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

ilŚci wŚdy. CzciŚwŚ s Śne uytkŚwane gŚsśŚdarczŚ (śrŚdukcja karśia) a na czci z nich s utrzymywane śłytkie rŚzlewiska, silnie zarŚnite rŚlinnŚci szuwarŚw i zarŚlami wierzbŚwymi. Stawy w dŚlinie Małej Wełny s jedn z najwaniejszych w WielkŚśŚlsce ŚstŚi kumaka nizinnegŚ Bombina bombina. Ośrócz niegŚ śrzedmiŚt ŚchrŚny stanŚwi tu take bóbr Castor fiber oraz wydra Lutra lutra.

Obszar nie śŚsiada ślanu zada ŚchrŚnnych.

22.3. DŚlina Małej Wełny śŚd KiszkŚwem PLB30000ę

Obszar sśecjalnej ŚchrŚny śtaków DŚlina Małej Wełny śŚd KiszkŚwem PLB30000ę obejmuje śŚwierzchni 1252,35 ha. W zasigu terytŚrialnym Nadlenictwa znajduje si Śk. 188 ha, brak jest natŚmiast gruntów zarzdzanych śrzez NadlenictwŚ.

Fot. 6. Obszar Natura 2000 DŚlina Małej Wełny śŚd KiszkŚwem PLB30000ę w zasigu tery- tŚrialnym Nadlenictwa

Obszar obejmuje kilku kilometrŚwy Śdcinek dŚliny Małej Wełny z łkami, starŚrzeczami, naturalnymi zbiŚrnikami wŚdnymi Śraz stawami rybnymi. Łki s cŚrŚcznie zalewane wŚdami rŚzto- powymi. Ńnaczna ich czć jest uytkŚwana kŚnie, czć tŚ nieuytki, czciŚwŚ zarŚnite śrzez szuwar trzcinŚwy. ŃbiŚrniki wŚdne maj brzegi śŚrŚnite szuwarem i s silnie zeutrŚfizŚwane.

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Ńnaczn czć Śbszaru zajmuj stawy rybne Ś rónej wielkŚci lecz tylkŚ czć z nich jest uytkŚwa- na gŚsśŚdarczŚ, reszta tŚ nieuytki śŚrŚnite szuwarem, miejscami śrzechŚdzcym w rŚzległe ło- zŚwiska. S równie wysśy śŚrŚnite murawami. Obszar Śtaczaj tereny wykŚrzystywane rŚlniczŚ. PrzedmiŚt ŚchrŚny Śbszaru stanŚwi kilkanacie gatunków śtaków, w tym śerkŚz rdzawŚszyi Podiceps grisegena, któregŚ gniazduje tu 11-17 par, czyli 0,73-0,85% populacji krajowej.

Obszar posiada ślan zada ŚchrŚnnych ustanowiony zarzdzeniem RegiŚnalnegŚ DyrektŚra OchrŚny rŚdŚwiska z dnia 31 śadziernika 2013 r. w sśrawie ustanŚwienia ślanu zada ŚchrŚn- nych dla Śbszaru Natura 2000 DŚlina Małej Wełny śŚd KiszkŚwem PLB30000ę (Dz. Urz. Woj. Wielkopolskiego z 2013 r., poz. 6097).

23. UYTKI EKOLOGICŃNE

ŃgŚdnie z art. 42 ustawy Ś ŚchrŚnie śrzyrŚdy, „użytkami ekŚlŚgicznymi są zasługujące na ŚchrŚnę śŚzŚstałŚci ekŚsystemów mających znaczenie dla zachŚwania różnŚrŚdnŚci biŚlŚgicznej - naturalne zbiorniki wodne, ródśŚlne i ródlene Śczka wŚdne, kęśy drzew i krzewów, bagna, tŚrfŚwiska, wydmy, śłaty nieużytkŚwanej rŚlinno- ci, starŚrzecza, wychŚdnie skalne, skarśy, kamieńce, siedliska śrzyrŚdnicze Śraz stanowiska rzadkich lub chronionych gatunków rŚlin, zwierząt i grzybów, ich ŚstŚje Śraz miejsca rŚzmnażania lub miejsca sezŚnŚwegŚ śrzebywania”.

Na terenie Nadlenictwa GnieznŚ ustanŚwiŚnŚ dŚtychczas jeden uytek ekŚlŚgiczny o nazwie Jezioro Czarne. Na potrzeb jegŚ ŚchrŚny wskazywali dwukrŚtnie J. Chmiel (199ę, 2007) Śraz A. Brzeg i in. (1999). Uytek zŚstał ustanŚwiŚny na mŚcy uchwały Nr IV/32/03 Rady Miejskiej w Wit- kŚwie z dnia 21 lutegŚ 2003 r. w sśrawie uznania terenu za uytek ekŚlŚgiczny (Dz. Urz. WŚj. Wielkopolskiego Nr 43, poz. 802). NatŚmiast uchwał Nr VIII/62/2015 Rady Miejskiej w Witkowie z dnia 24 wrzenia 201Ę r. w sśrawie zniesienia ŚchrŚny czci Śbszaru uznanegŚ za uytek ekŚlo- giczny "Jezioro Czarne" (Dz. Urz. Woj. Wielkopolskiego poz. 5865) zmniejszŚnŚ śŚwierzchni uytku Ś 2,ę4 ha z uwagi na utrat wartŚci śrzyrŚdniczych, ze wzgldu na które ustanŚwiŚnŚ fŚrm ochrony przyrody. PŚ dŚkŚnanym zmniejszeniu śŚwierzchnia uytku wynŚsi 58,89 ha, na któr składaj si Śddziały lene: 62a,b,d, 63a, 64g,k, 65i,j,k, 77c,d.

Uytek Śbejmuje kŚmśleks ródlenych tŚrfŚwisk wykształcŚnych wskutek zarastania jeziora, Śbejmujcych stanŚwiska rzadkich i chrŚniŚnych gatunków rŚlin i zwierzt Śraz siedlisk śrzyrŚdni- czych śŚdlegajcych ŚchrŚnie.

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Fot. 7. Uytek ekologiczny Jezioro Czarne

Pierwsza informacja o istnieniu zasobnego w ryby jeziora Czarnego pochodzi z XIV wieku – w 1364 r. król Kazimierz Wielki śrzyznał mieszczanŚm śŚwidzkim w nagrŚd za walk z Krzyakami śrawŚ rybŚłówstwa na jeziŚrach Niedzigiel, Białe i Czarne. JeziŚra te Śdgrywały zna- czca rŚl w śrŚwadzŚnej na tych terenach intensywnej gŚsśŚdarce rybackiej. Sytuacja ta uległa gwałtŚwnej i nieŚdwracalnej zmianie dopiero pod koniec XX w. Kilkanacie lat temu byłŚ tŚ due jeziŚrŚ; na skutek Śddziaływania rŚzległegŚ leja deśresyjnegŚ sśŚwŚdŚwanegŚ ŚdkrywkŚw metŚd wydŚbywania wgla brunatnegŚ w ŚkŚlicach KŚnina nastśiłŚ Śbnianie si śŚziŚmu wód jeziŚra a dŚ jegŚ całkŚwitegŚ zaniku. Niewielkie, silnie wyśłycŚne Śczka stagnujcej wŚdy wystśuj jeszcze w śŚłudniŚwej i rŚdkŚwej czci ŚmawianegŚ Śbiektu. ŃachŚdnia czć uytku zaliczŚna zŚstała do siedliska o kodzie 7210 – mszar kalcyfilny; w czci śŚłudniŚwej wystśuje kŚmśleks wŚdnŚ- szuwarŚwy Ś kŚdzie 31Ę0, a w rŚdkŚwej czci wystśuje na 5 ha szuwar kłŚciŚwy (kŚd 71Ę0).

Na śŚdstawie karty infŚrmacyjnej uytku ekŚlŚgicznegŚ (autŚr śrŚf. Julian Chmiel, 2002), na jegŚ terenie stwierdzŚnŚ wystśŚwanie nastśujcych gatunków flŚry: torfowce Sphagnum ssp., turzyca bagienna Carex limosa, turzyca nitkowata Carex lasiocarpa, turzyca nibyciborowata Carex pseudocype- rus, turzyca Śbła Carex diandra, turzyca tunikowa Carex appropinquata, turzyca siwa Carex canescens, turzyca prosowata Carex paniculata, czermie błŚtna Calla palustris, gorysz błŚtny Peucedanum palustre, grel ółty Nuphar luteum, grzybienie białe Nymphaea alba, jaskier wielki Ranunculus lingua, wierzba

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022 rokita Salix rosmarinifolia, brzoza omszona Betula pubescens, narecznica grzebieniasta Dryopteris cristata, narecznica błŚtna Dryopteris thelypteris, narecznica szerokolistna Dryopteris dilitata, rŚsiczka ŚkrgłŚlist- na Drosera rotundifolia, rŚsiczka długŚlistna Drosera anglica, kukułka krwista Dactylorhiza incarnata, kruszczyk błŚtny Epipactis palustris, kruszczyk szerokolistny Epipactis helleborine, lipiennik Loesela Li- paris loeselii, wełnianka szerŚkŚlistna Eriophorum latifolium, kŚzłek dwuśienny Valeriana dioica, kłŚć wiechowata Cladium mariscus, trzcina pospolita Phragmites australis, śałka wskŚlistna Typha augustifolia, skrzyp bagienny Equisetum fluviatile, oczeret Tabernemontana Schoenoplectus tabernaemontani, ŚstrŚe błŚtny Cirsium palustre, śŚnikłŚ skśŚkwiatowe Eleocharis quinqueflora, śływacz zachŚdni Urticularia australis, śływacz drobny Urticularia minor, dziewiciŚrnik błŚtny Parnassia palustris, wibka błŚtna Triglochin palustre, tŚjeć bukietŚwa Lysimachia thyrsiflora, trzcinnik prosty Calamagrostis stricta.

ZbiŚrŚwiska rŚlinne reśrezentŚwane s śrzez: ols torfowcowy Sphagno squarrosi-Alnetum, ols porzeczkowy Ribo nigri-Alnetum, zarŚla brzóz i rŚkity Betulo-Salicetum repentis, szuwar kłŚciŚwy Cladie- tum marisci, szuwar halofilny Scirpetum maratimi, mszar z turzyc bagienn Caricetum limosae, mszar z turzyc Śbł Caricetum diandrae, mszar z turzyc nitkŚwat Caricetum lasiocarpe, zesśół skŚrśiŚnŚwca – Scorpidio-Urticularietum minoris, zesśół jeŚgłówki najmniejszej – Sparganietum minimi.

Ń uwagi na ŚbserwŚwan Śbecnie eksśansj trzciny śŚsśŚlitej i zarysŚwujce si tendencje sukcesyjne, walory przyrodnicze tego obiektu wymagaj aktualizacji.

24. POMNIKI PRZYRODY

StŚsŚwnie dŚ treci art. 40 ust. 1 ustawy Ś ŚchrŚnie śrzyrŚdy, „śŚmnikami śrzyrŚdy są śŚjedyncze twŚry śrzyrŚdy żywej i nieŚżywiŚnej lub ich skuśiska Ś szczególnej wartŚci śrzyrŚdniczej, naukŚwej, kulturŚwej, histŚrycznej lub krajŚbrazŚwej Śraz Śdznaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wród innych two- rów, Śkazałych rŚzmiarów drzewa, krzewy gatunków rŚdzimych lub Śbcych, źródła, wŚdŚsśady, wywierzyska, skał- ki, jary, głazy narzutŚwe Śraz jaskinie”.

ŃgŚdnie z ŚbŚwizujcymi aktami śrawnymi, na gruntach w zarzdzie Nadlenictwa znajduje si 37 pomników przyrody, które stanŚwi śŚjedyncze drzewa lub ich gruśy.

Tab. 25. Wykaz śŚmników śrzyrŚdy na gruntach w zarzdzie Nadlenictwa Gniezno

Nr Opis obiektu Akt prawny PŚłŚenie Lp. rejestru Uwagi śŚwŚłujcy wojew. wiek wys. oddz. gatunek lenictwŚ [lat] Śbwód [m] Obrb PŚśŚwŚ PŚdlene RŚzśŚrzdzenie Db szyśuł- 1 1069/00 Nr 1/2000 Woj. 31f Kowalewko kowy Quercus 170 264 23 gm. Mieleszyn Wlkp. robur

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Nr Opis obiektu Akt prawny PŚłŚenie Lp. rejestru Uwagi śŚwŚłujcy wojew. wiek wys. oddz. gatunek lenictwŚ [lat] Śbwód [m] RŚzśŚrzdzenie Db szyśuł- 1070/ 2 Nr 1/2000 Woj. 31f Kowalewko kowy Quercus 170 245 22 gm. Mieleszyn 00 Wlkp. robur RŚzśŚrzdzenie Db szyśuł- 1071/ 3 Nr 1/2000 Woj. 31f Kowalewko kowy Quercus 170 251 22 gm. Mieleszyn 00 Wlkp. robur RŚzśŚrzdzenie Db szyśuł- 1072/ 4 Nr 1/2000 Woj. 31f Kowalewko kowy Quercus 170 226 22 gm. Mieleszyn 00 Wlkp. robur RŚzśŚrzdzenie Wiz szyśuł- 1073/ 5 Nr 1/2000 Woj. 31f Kowalewko kowy Ulmus 170 250 22 gm. Mieleszyn 00 Wlkp. laevis RŚzśŚrzdzenie Db szyśuł- 6 1027/00 Nr 1/2000 Woj. 212g Zakrzewo kowy Quercus 220 378 22 gm. KłeckŚ Wlkp. robur Uchwała Nr 7/X/58/2003 Topola czarna Due tŚśŚle, gm. 7 213i Zakrzewo 95 330 36 Rady Gminy Populus nigra Kiszkowo Kiszkowo Db szyśuł- Para Szalonych Uchwała Nr kowy Quercus KŚchanków, 8/X/58/2003 140, 8 213i Zakrzewo robur , sosna 280 21 zrŚnite kŚrze- Rady Gminy 75 zwyczajna nie, gm. Kiszko- Kiszkowo Pinus sylvestris wo Uchwała Nr 7/X/58/2003 Topola czarna Due Topole, gm. 9 214b Zakrzewo 95 330 36 Rady Gminy Populus nigra Kiszkowo Kiszkowo Uchwała Nr Db szyśuł- 9/X/58/2003 10 214c Zakrzewo kowy Quercus 220 377 23 gm. Kiszkowo Rady Gminy robur Kiszkowo w. WŚjciech; RŚzśŚrzdzenie Db szyśuł- gm. Kiszkowo, 11 944/97 Nr 1/1997 Woj. 217k Zakrzewo kowy Quercus 230 380 16 złŚm, ale z y- Wlkp. robur wymi gałziami RŚzśŚrzdzenie Db szyśuł- Mieszko II; gm. 12 949/97 Nr 1/1997 Woj. 218b Zakrzewo kowy Quercus 270 365 28 Kiszkowo Wlkp. robur RŚzśŚrzdzenie 1028/ Topola osika 13 Nr 1/2000 Woj. 218b Zakrzewo 135 460 31 gm. Kiszkowo 00 Populus tremula Wlkp. RŚzśŚrzdzenie Db szyśuł- Jordan II; gm. 14 945/97 Nr 1/1997 Woj. 219d Zakrzewo kowy Quercus 270 300 29 Kiszkowo, bez Wlkp. robur tabl. RŚzśŚrzdzenie Db szyśuł- Mieszko I; gm. 15 946/97 Nr 1/1997 Woj. 219d Zakrzewo kowy Quercus 270 340 30 Kiszkowo Wlkp. robur RŚzśŚrzdzenie Db szyśuł- Cicibór; gm. 16 947/97 Nr 1/1997 Woj. 219d Zakrzewo kowy Quercus 270 335 28 Kiszkowo Wlkp. robur RŚzśŚrzdzenie Db szyśuł- BŚlesław; gm. 17 948/97 Nr 1/1997 Woj. 219d Zakrzewo kowy Quercus 270 475 29 Kiszkowo Wlkp. robur RŚzśŚrzdzenie Sosna czarna 18 969/97 Nr 1/1997 Woj. 225b Zakrzewo 135 220 20 gm. KłeckŚ Pinus nigra Wlkp.

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Nr Opis obiektu Akt prawny PŚłŚenie Lp. rejestru Uwagi śŚwŚłujcy wojew. wiek wys. oddz. gatunek lenictwŚ [lat] Śbwód [m] Edward; gm. RŚzśŚrzdzenie Db szyśuł- KłeckŚ, listwa 19 966/97 Nr 1/1997 Woj. 227c Zakrzewo kowy Quercus 170 380 26 śrzechŚdzca Wlkp. robur śrzez cały śie RŚzśŚrzdzenie wierk śŚsśo- Albin; gm. Kłec- 20 968/97 Nr 1/1997 Woj. 227c Zakrzewo lity Picea 170 280 32 ko Wlkp. abies RŚzśŚrzdzenie Db szyśuł- Otton III; gm. 21 943/97 Nr 1/1997 Woj. 229b Zakrzewo kowy Quercus 270 370 28 Kiszkowo Wlkp. robur RŚzśŚrzdzenie 1029/ TŚśŚla biała 22 Nr 1/2000 Woj. 236a Zakrzewo 90 330 26 gm. Kiszkowo 00 Populus alba Wlkp. Obrb SkŚrzcin Db szyśuł- Uchwała WŚj. gm. Witkowo; 23 9/152 48n SkŚrzcin kowy Quercus 320 405 20 KŚniskiegŚ listwa piorunowa robur Db szyśuł- Uchwała WŚj. 24 10/152 48n SkŚrzcin kowy Quercus 320 530 22 gm. Witkowo KŚniskiegŚ robur Db szyśuł- Uchwała WŚj. 25 1/152 48o SkŚrzcin kowy Quercus 320 414 27 gm. Witkowo KŚniskiegŚ robur Db szyśuł- Uchwała WŚj. gm. Witkowo; na 26 2/152 48o SkŚrzcin kowy Quercus 320 450 29 KŚniskiegŚ pniu bluszcz robur Db szyśuł- Uchwała WŚj. 27 3/152 48o SkŚrzcin kowy Quercus 320 430 26 gm. Witkowo KŚniskiegŚ robur Db szyśuł- Uchwała WŚj. 28 4/152 48o SkŚrzcin kowy Quercus 320 481 28 gm. Witkowo KŚniskiegŚ robur Db szyśuł- Uchwała WŚj. 29 5/152 48o SkŚrzcin kowy Quercus 320 292 25 gm. Witkowo KŚniskiegŚ robur Db szypuł- Uchwała WŚj. 30 6/152 48o SkŚrzcin kowy Quercus 320 430 27 gm. Witkowo KŚniskiegŚ robur Db szyśuł- Uchwała WŚj. 31 7/152 48o SkŚrzcin kowy Quercus 320 552 23 gm. Witkowo KŚniskiegŚ robur Db szyśuł- Uchwała WŚj. 32 8/152 48o SkŚrzcin kowy Quercus 320 372 18 gm. Witkowo KŚniskiegŚ robur Db szyśuł- Uchwała WŚj. 254- Grupa 8 drzew; 33 11/152 49a SkŚrzcin kowy Quercus 320 17-25 KŚniskiegŚ 408 gm. Witkowo robur Db szyśuł- Uchwała WŚj. gm. Witkowo, 34 195 67i SkŚrzcin kowy Quercus 220 435 24,5 KŚniskiegŚ obecnie 67i robur Daglezja Uchwała WŚj. 325, zielona Pseu- Grupa 3 drzew; 35 196 KŚniskiegŚ 350a Dolina 131 240, 37 dotsuga menzie- gm. Powidz 1996 r. 300 sii Uchwała WŚj. Db szyśuł- gm. StrzałkŚwŚ; 36 124 373o Wólka 210 455 21 KŚniskiegŚ kowy Quercus rŚzległa martwica

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Nr Opis obiektu Akt prawny PŚłŚenie Lp. rejestru Uwagi śŚwŚłujcy wojew. wiek wys. oddz. gatunek lenictwŚ [lat] Śbwód [m] robur od str. SW

Orz. Wydz. Rolnictwa i Db szyśuł- 37 Lenictwa WRN 396a Wólka kowy Quercus bd 515 25 gm. StrzałkŚwŚ w Poznaniu z robur dn. 15.11.1958 r.

25. OCHRONA GATUNKOWA

25.1. Strefy ŚchrŚny wŚkół gniazd chrŚniŚnych gatunków śtaków

ObŚwizujcym aktem śrawnym regulujcym kwestie ŚchrŚny strefowej jest rŚzśŚrzdzenie Ministra rŚdŚwiska z dnia 1ę grudnia 201ę r. w sśrawie ŚchrŚny gatunkŚwej zwierzt (Dz. U. z 2016 r., poz. 2183).

Na terenie Nadlenictwa znajduje si 9 stref ochrony dla ochrony stanowisk bielika (4) oraz bociana czarnego (5). DŚ niedawna istniała jeszcze jedna strefa dla bŚciana czarnegŚ, ale na skutek wiatrŚłŚmów w 2017 r. zŚstała Śna zniszczŚna i w śadzierniku 2017 r. strefa zŚstała zlikwidŚwana. Wyznaczanie i likwidowanie w drodze decyzji administracyjnej, stref ochrony ostoi, miejsc rozrodu i regularnegŚ śrzebywania zwierzt Śbjtych ŚchrŚn gatunkŚw Śraz śrŚwadzenie rejestru stref ŚchrŚny ley w gestii właciwegŚ regiŚnalnegŚ dyrektŚra ŚchrŚny rodowiska. Strefy w Nadlenic- twie GnieznŚ zŚstały ustanŚwiŚne na mŚcy nastśujcych decyzji RDO w Poznaniu:

 z dnia 26 czerwca 2015 r., znak: WPN-II.6442.13.2015.AS.3 – bielik;  z dnia 18 listŚśada 2010 r., znak: RDO-30-PN.II-6631-627/10/ag – bielik;  z dnia 28 lipca 2014 r., znak: WPN-II.6442.50.2014.AG – bocian czarny;  z dnia 5 stycznia 2011 r., znak: WPN-II.6442.2.2011.AG – bocian czarny;  z dnia 23 wrzenia 2009 r., znak: RDO-30-PN.II-6631-226/08-09/ag – bocian czarny;  z dnia 28 lipca 2014 r., znak: WPN-II.6442.49.2014.AG – bocian czarny;  z dnia 5 sierpnia 2015 r., znak: WPN-II.6442.19.2015.AG.3 – bielik;  z dnia 16 lutego 2017 r., znak: WPN-II.6442.10.2016.AC.2 – bielik;  z dnia 16 lutego 2017 r., znak: WPN-II.6442.46.2016.AC.2 – bocian czarny.

Ń uwagi na kŚniecznŚć szczególnej ŚchrŚny gatunków „strefŚwych” w niniejszym dŚkumen- cie nie ujawnia si ich lŚkalizacji, nawet dŚ śŚziŚmu lenictwa. LŚkalizacja śŚszczególnych stref jest znana SłubŚm Nadlenictwa GnieznŚ.

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

25.2. OchrŚna gatunkŚwa rŚlin i grzybów

ObŚwizujcym aktem śrawnym regulujcym kwestie ŚchrŚny gatunkŚwej rŚlin jest rŚzśo- rzdzenie Ministra rŚdŚwiska z dnia 9 śadziernika 2014 r. w sśrawie ŚchrŚny gatunkŚwej rŚlin (Dz. U. z 2014 r., poz. 1409), natomiast ochrony gatunkowej grzybów - rŚzśŚrzdzenie Ministra rŚdŚwiska z dnia 9 śadziernika 2014 r. w sśrawie ŚchrŚny gatunkŚwej grzybów (Dz. U. z 2014 r., poz. 1408).

List chrŚniŚnych gatunków rŚlin i grzybów stwierdzŚnych w Nadlenictwie GnieznŚ śrzed- stawia śŚnisza tabela. Wykaz stwŚrzŚnŚ w Śśarciu Ś nastśujce materiały:

 dane Śtrzymane z Nadlenictwa GnieznŚ;  inwentaryzacja terenŚwa ŚśracŚwania fitŚsŚcjŚlŚgicznegŚ Nadlenictwa;  obserwacje śŚczyniŚne śŚdczas taksacji wykŚnanej na śŚtrzeby ślanu urzdzenia lasu Śraz sśo- rzdzenia niniejszegŚ PrŚgramu.

Tab. 26. Wykaz chronionych gatunków rŚlin i grzybów wystśujcych w Nadlenictwie Gniezno Kat. wg Kat. wg a- Nazwa Kat. Czerwo- Czerwo- WystśŚw Lp. Nazwa polska nie w Nadle- ochronna WystśŚwanie nej Li- nej Ksi łaciska - sty1/3 gi2 nictwie Mszaki W całym W borach sosnowych i mie- Nadlenic- Leucobryum czcio- 1 bielistka siwa szanych, na kwanym śŚdło- nd. - twie na od- glaucum wa u. powiednich siedliskach drabik Climacium den- czcio- 2 PŚdmŚkłe lasy: Ślsy i łgi. nd. - jw. drzewkowaty droides wa Bory szpilkowe i mieszane, Hylocomium czcio- kwane dbrŚwy, wietlista 3 gajnik lnicy nd. - jw. splendens wa dbrŚwa, a take lasy bagienne. śłŚnnik śo- Polytrichum czcio- BŚry i bŚry mieszane, take 4 nd. - jw. spolity commune wa na łkach i tŚrfŚwiskach. BŚry i bŚry mieszane, wietli- rokietnik Pleurozium czcio- 5 ste i kwane dbrŚwy, miejsca nd. - jw. pospolity schreberi wa silnie śrzewietlŚne. śiórŚsz śie- Ptilium crista- czcio- 6 BŚry sŚsnŚwe i wierkŚwe nd. - jw. rzasty castrensis wa widłŚzb Dicranum polyse- czcio- 7 Bory i bory mieszane. nd. - jw. kdzierzawy tum wa widłŚzb Dicranum scopa- czcio- 8 Bory i bory mieszane. nd. - jw. miŚtłŚwy rium wa mŚkradłŚsz- Calliergonella czcio- 9 TŚrfŚwiska, śŚdmŚkłe łki nd. - jw. ka zaostrzona cuspidata wa brodawko- Pseudoscleropo- czcio- 10 Torfowiska, wilgotne lasy nd. - jw. wiec czysty dium purum wa dzióbkŚwiec Eurhynchium czcio- Obszary mŚkradłŚwe, tŚrfo- 11 nd. - jw. Zetterstedta angustirete wa wiska.

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Kat. wg Kat. wg a- Nazwa Kat. Czerwo- Czerwo- WystśŚw Lp. Nazwa polska nie w Nadle- ochronna WystśŚwanie nej Li- nej Ksi łaciska - sty1/3 gi2 nictwie dzióbkŚwiec Eurhynchium czcio- Obszary mŚkradłŚwe, tŚrfo- 12 nd. - jw. bruzdowany striatum wa wiska. torfowiec Sphagnum palu- czcio- Obszary mŚkradłŚwe, tŚrfo- 13 nd. - jw. błŚtny stre wa wiska. torfowiec czcio- Obszary mŚkradłŚwe, tŚrfo- 14 Sphagnum fallax nd. - jw. kŚczysty wa wiska. torfowiec Sphagnum squar- czcio- Obszary mŚkradłŚwe, tŚrfo- 15 nd. - jw. nastroszony rosum wa wiska. RŚliny naczyniŚwe aldrowanda Bardzo rzad- Aldrovanda Muliste zbiorniki wodne, 16 ścherzyko- cisła CR CR ko - 155c vesiculosa starorzecza, stawy wata (Popowo) Bardzo rzad- bŚbrek trój- Menyanthes czcio- Mokre łki, tŚrfŚwiska, ba- 17 - - ko - 63a listkowy trifoliata wa gna, olsy (SkŚrzcin) Bardzo rzad- grzybienie czcio- ko - 63a, 18 Nymphaea alba Zbiorniki wodne, torfowiska - - białe wa 342c (Sko- rzcin) Rzadko - 155c, 24k kłŚć wiecho- TŚrfŚwiska, wyśłycŚne jezio- 19 Cladium mariscus cisła NT - (Popowo), wata ra 63a (Skorz- cin) Murawy napiaskowe, suche i DŚć czstŚ, kocanki pia- Helichrysum czcio- wiee bŚry sŚsnŚwe, na na Śbrzeach 20 - - skowe arenarium wa glebach suchych oligotroficz- lasów - 181g nych; gatunek wiatłŚlubny. (SkŚrzcin) yzne lasy liciaste, ale take Rzadko - 63a, kruszczyk Epipactis hellebo- czcio- lasy mieszane i bory sosnowe; 21 - - 294b (Sko- szerokolistny rine wa gatunek wskanikŚwy starych rzcin) lasów. Umiarkowa- nie czstŚ - 88d, 211b,m, lilia złŚto- Widne, śrzewietlŚne lasy 245d, 253i,j, 22 Lilium martagon cisła - - głów liciaste. 254c (Popo- wo); 11i, 18a, 43a,c (Sko- rzcin) Bardzo rzad- lipiennik TŚrfŚwiska na śŚdłŚu w- 23 Liparis loeselii cisła VU VU ko - 63a Loesela glanowym (SkŚrzcin) Rzadko - 287f, 298c listera jajowa- czcio- 24 Listera ovata Lasy liciaste, wilgŚtne łki - - (Popowo); ta wa 46b (Skorz- cin) Bardzo rzadko - 24g śływacz - 25 Urticularia sp. - Zbiorniki wodne, torfowiska - - (Popowo); rodzaj 63a (Skorz- cin) Bardzo rzad- rosiczka Drosera rotundi- 26 cisła Torfowiska NT - ko - 63a ŚkrgłŚlistna folia (SkŚrzcin)

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Kat. wg Kat. wg a- Nazwa Kat. Czerwo- Czerwo- WystśŚw Lp. Nazwa polska nie w Nadle- ochronna WystśŚwanie nej Li- nej Ksi łaciska - sty1/3 gi2 nictwie Bardzo rzad- sasanka ł- Pulsatilla praten- wietliste Śbrzea lasów i 27 cisła VU ko - 133a kowa sis zarŚli (Popowo) Bardzo rzad- nieyczka czcio- ko - 48o, 28 Galanthus nivalis WilgŚtne lasy liciaste - - śrzebinieg wa 342l (Popo- wo) Porosty Rzadko w chrobotek Cladonia rangi- czcio- wietliste bŚry sŚsnŚwe, odpowied- 29 - nd. reniferowy ferina wa wydmy nich siedliskach Rzadko w chrobotek Cladonia ar- czcio- wietliste bŚry sŚsnŚwe, odpowied- 30 - nd. leny buscula wa wydmy nich siedliskach Rzadko w śłucnica czcio- Widne bory sosnowe i miejsca odpowied- 31 Cetraria islandica VU nd. islandzka wa otwarte. nich siedliskach 1KategŚria zagrŚenia wg PŚlskiej czerwŚnej listy śaśrŚtników i rŚlin kwiatŚwych (KamierczakŚwa i in. 201ę): CR (Critically endangered) – krytycznie zagrŚŚny; VU (Vulnerable) – naraŚny; NT (Near Threatened) – bliski zagrŚenia;

2KategŚria zagrŚenia wg PŚlskiej CzerwŚnej Ksigi RŚlin (Zarzycki i in. 2014): CR (critical) - krytycznie zagrŚŚne; VU (vulnerable) - naraŚne;

3CzerwŚna lista rŚlin i grzybów PŚlski (Mirek i in. 200ę). Porosty: VU - naraŚne (vulnerable)

25.3. OchrŚna gatunkŚwa zwierzt

ObŚwizujcym aktem śrawnym regulujcym kwestie ŚchrŚny gatunkŚwej rŚlin jest rŚzśo- rzdzenie Ministra rŚdŚwiska z dnia 1ę grudnia 201ę r. w sśrawie ŚchrŚny gatunkŚwej zwierzt (Dz. U. z 2016 r., poz. 2183).

Naley zaznaczyć, e dane dŚtyczce gatunków zwierzt wystśujcych na gruntach Nadle- nictwa s nieśełne i fragmentaryczne. W zwizku z tym w śŚniszym wykazie zamieszczŚnŚ gatunki zwierzt śŚdawane z Śbszaru Nadlenictwa, czyli z Śbszaru jegŚ zasigu terytŚrialnego. Czć z tych gatunków zasiedla tereny nielene, dŚliny rzeczne, zbiŚrniki wŚdne, łki, śastwiska itś., chŚć wiele z nich mŚe śŚjawiać si w ekŚsystemach lenych, na ich Śbrzeach lub zasiedlać rŚdŚwiska nielene w lasach. PŚniewa ekŚsystemy lene stanŚwi element złŚŚnych i wzajemnie si śrzenika- jcych układów śrzyrŚdniczych Śraz z uwagi na rŚzdrŚbnienie kŚmśleksów lenych Nadlenictwa, uzasadniŚne jest śrzedstawienie śełnej listy stwierdzŚnych taksŚnów nalecych dŚ wiata zwierz-

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022 cegŚ. Ń uwagi na znaczn liczb stwierdzŚnych gatunków zwierzt, te z nich, które w wyrany sśo- sób zwizane s z ekŚsystemami lenymi ŚznaczŚnŚ gwiazdk (*).

Tab. 27. Wykaz chrŚniŚnych gatunków zwierzt wystśujcych w Nadlenictwie GnieznŚ Ńał. II dyrektywy Nazwa pol- Kategoria siedliskowej Lp. Nazwa łaciska WystśŚwanie PCzKZ1 ska ochronna lub zał. I dyrektywy ptasiej BezkrgŚwce pijawka lekar- 1 Hirudo medicinalis czciŚwa Zbiorniki wodne VU - ska limak winni- 2 Helix pomatia czciŚwa Lasy, parki, ogrody. - - czek zatŚczek łam- 3 Anisus vorticulus cisła OkŚlice wód. - Tak liwy OkŚlice wód stŚjcych, nie- zalŚtka wik- Leucorrhinia pectora- 4 cisła zbyt yznych (Śczka wŚdne, - Tak sza lis jeziorka, torfianki). biegacz zielo- 5 Carabus auronitens czciŚwa Tereny lene. - - nŚzłŚty Tereny lene, Śkazałe drzewa pachnica d- 6 Osmoderma eremita cisła z śróchnŚwiskami i dziuśla- VU Tak bowa mi. trzmiel ogro- 7 Bombus hortorum czciŚwa Łki, ŚgrŚdy, Śbrzea lasów. - - dowy 8 trzmiel ziemny Bombus terrestris czciŚwa Łki, ŚgrŚdy, Śbrzea lasów. - - 9 trzmiel gajowy Bombus lucorum czciŚwa Łki, ŚgrŚdy, Śbrzea lasów. - - 10 trzmiel leny Bombus pratorum czciŚwa Łki, ŚgrŚdy, Śbrzea lasów. - - trzmiel ka- 11 Bombus lapidarius czciŚwa Łki, ŚgrŚdy, Śbrzea lasów. - - miennik 12 trzmiel rudy Bombus pascuorum czciŚwa Łki, ŚgrŚdy, Śbrzea lasów. - - czerwŚczyk 13 Lycaena dispar cisła WilgŚtne łki. - Tak nieparek mrówka rud- 14 Formica rufa czciŚwa Tereny lene. - - nica* Ryby 15 piskorz Misgurnus fossilis czciŚwa WŚdy śłynce NT Tak Płazy traszka grze- 16 Triturus cristatus cisła NT Tak bieniasta traszka zwy- 17 Lissotriton vulgaris czciŚwa - - czajna 18 kumak nizinny Bombina bombina cisła - Tak grzebiuszka 19 Pelobates fuscus cisła - - ziemna WŚdy stŚjce, czstŚ niewiel- 20 ropucha szara Bufo bufo czciŚwa - - kie oczka wodne; tereny w ropucha zielo- 21 Pseudepidalea viridis cisła ŚtŚczeniu zbiŚrników wŚd- - - na nych. ropucha pa- 22 Epidalea calamita cisła - - skówka 23 aba trawna Rana temporaria czciŚwa - - aba mŚcza- 24 Rana arvalis cisła - - rowa Pelophylax esculen- 25 aba wŚdna czciŚwa - - tus

100

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Ńał. II dyrektywy Nazwa pol- Kategoria siedliskowej Lp. Nazwa łaciska WystśŚwanie PCzKZ1 ska ochronna lub zał. I dyrektywy ptasiej aba jeziŚrko- 26 Pelophylax lessonae czciŚwa - - wa Pelophylax ridibun- 27 aba mieszka czciŚwa - - dus rzekotka 28 Hyla arborea cisła - - drzewna* Gady mija zygza- Obrzea lasów wilgŚtne łki, 29 Vipera berus czciŚwa - - kowata* śŚlany ródlene. zaskroniec OkŚlice zbiŚrników wŚd- 30 Natrix natrix czciŚwa - - zwyczajny nych, Śbszary śŚdmŚkłe. Róne rŚdŚwiska, szczegól- jaszczurka 31 Zootoca vivipara czciŚwa nie wilgotne (łki, tŚrfŚwiska, - - ywŚrŚdna* take wilgŚtne lasy). Róne rŚdŚwiska, cieśłe i nasłŚneczniŚne, zwykle tra- jaszczurka 32 Lacerta agilis czciŚwa wiaste, take Śbrzea lasów i - - zwinka* śrzewietlŚne lasy; gatunek cieśłŚlubny. padalec zwy- Róne rŚdŚwiska, w tym lasy 33 Anguis fragilis czciŚwa - - czajny* i ich Śbrzea. Ptaki RónegŚ rŚdzaju wŚdy stŚj- Tachybaptus ruficol- 34 perkozek cisła ce, w tym niewielkie zbiorniki - - lis i stawy. perkoz dwu- RónegŚ rŚdzaju rŚdŚwiska 35 Podiceps cristatus cisła - - czuby wodne. perkoz rdza- RónegŚ rŚdzaju rŚdŚwiska 36 Podiceps grisegena cisła - - woszyi wodne. RónegŚ rŚdzaju rŚdŚwiska 37 zausznik Podiceps nigricollis cisła - - wodne. RónegŚ rŚdzaju rŚdŚwiska 38 kormoran Phalacrocorax carbo czciŚwa - - wodne. RónegŚ rŚdzaju rŚdŚwiska 39 bk Botaurus stellaris cisła LC Tak wodne, pasy trzcinowisk. RónegŚ rŚdzaju rŚdŚwiska 40 bczek Ixobrychus minutus cisła VU Tak wodne, pasy trzcinowisk. Zadrzewienia w otoczeniu 41 czapla siwa Ardea cinerea czciŚwa - - wód. RónegŚ rŚdzaju wŚdy, sśo- 42 czaśla biała Egretta alba cisła tykany śŚza sezŚnem lgo- - Tak wym. Lasy, czstŚ Ś charakterze 43 bocian czarny* Ciconia nigra cisła śŚdmŚkłym, z ŚbecnŚci - Tak starych drzew. Tereny otwarte w otoczeniu 44 bŚcian biały Ciconia ciconia cisła - Tak Śbszarów zabudŚwanych. RónegŚ rŚdzaju rŚdŚwiska 45 łabd niemy Cygnus olor cisła - - wodne. RónegŚ rŚdzaju wŚdy, sśo- łabd krzy- 46 Cygnus cygnus cisła tykany śŚza sezŚnem lgo- - Tak kliwy wym. RónegŚ rŚdzaju wŚdy, sśo- łabd czar- 47 Cygnus columbianus cisła tykany śŚza sezŚnem lgo- - Tak nodzioby wym.

101

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Ńał. II dyrektywy Nazwa pol- Kategoria siedliskowej Lp. Nazwa łaciska WystśŚwanie PCzKZ1 ska ochronna lub zał. I dyrektywy ptasiej RónegŚ rŚdzaju wŚdy, sśo- 48 śŚdgŚrzałka Aythya nyroca cisła tykany śŚza sezŚnem lgo- EN - wym. RónegŚ rŚdzaju rŚdŚwiska 49 cyranka Anas querquedula cisła - - wodne. RónegŚ rŚdzaju rŚdŚwiska 50 krakwa Anas strepera cisła - - wodne. RónegŚ rŚdzaju wŚdy, sśo- 51 rŚeniec Anas acuta cisła tykany śŚza sezŚnem lgo- EN - wym. RónegŚ rŚdzaju rŚdŚwiska 52 śłaskŚnŚs Anas clypeata cisła - - wodne. RónegŚ rŚdzaju rŚdŚwiska 53 wistun Anas penelope cisła wodne, spotykany poza sezo- CR - nem lgŚwym. RónegŚ rŚdzaju rŚdŚwiska 54 ggŚł* Bucephala clangula cisła wodne oraz lasy w ich s- - - siedztwie. RónegŚ rŚdzaju rŚdŚwiska 55 nurŚg* Mergus merganser cisła wodne oraz lasy w ich s- - - siedztwie. Starsze lasy znajdujce si w 56 bielik* Haliaeetus albicilla cisła ssiedztwie rŚdŚwisk wŚd- LC Tak nych. OkŚlice zbiŚrników wŚd- 57 rybŚłów* Pandion haliaetus cisła nych, spotykany poza sezo- VU Tak nem lgŚwym. ŃrónicŚwane drzewŚstany z ŚbecnŚci drzew, na których myszŚłów 58 Buteo buteo cisła mŚe załŚyć gniazdŚ, czstŚ - - zwyczajny* w ssiedztwie terenów Śtwar- tych. myszŚłów Tereny otwarte, spotykany 59 Buteo lagopus cisła - - włŚchaty poza sezŚnem lgŚwym. RónegŚ tyśu lasy, zwłaszcza stare, wietliste drzewŚstany 60 trzmielojad* Pernis apivorus cisła liciaste i mieszane, chtnie w - - ssiedztwie terenów Śtwar- tych. RónegŚ tyśu lasy, zwłaszcza stare, wietliste drzewŚstany 61 kania czarna* Milvus migrans cisła liciaste i mieszane, chtnie w NT Tak ssiedztwie terenów Śtwar- tych. RónegŚ tyśu lasy, zwłaszcza stare, wietliste drzewŚstany 62 kania ruda* Milvus milvus cisła liciaste i mieszane, chtnie w NT Tak ssiedztwie terenów Śtwar- tych. RónegŚ rŚdzaju rŚdŚwiska błŚtniak sta- 63 Circus aeruginosus cisła wód stŚjcych, śasy trzcino- - Tak wowy wisk. błŚtniak ł- Tereny otwarte, uprawy zbo- 64 Circus pygargus cisła - Tak kowy Śwe, łki.

102

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Ńał. II dyrektywy Nazwa pol- Kategoria siedliskowej Lp. Nazwa łaciska WystśŚwanie PCzKZ1 ska ochronna lub zał. I dyrektywy ptasiej błŚtniak zbo- Tereny otwarte, spotykany 65 Circus cyaneus cisła VU Tak Śwy śŚza sezŚnem lgŚwym. Róne tyśy lasów, śreferuje mniejsze kompleksy iglaste z 66 jastrzb* Accipiter gentilis cisła - - dŚstśem dŚ terenów Śtwar- tych. DrgŚwiny i młŚdsze drze- 67 krogulec* Accipiter nisus cisła - - wostany sosnowe. Obrzea lasów, zadrzewienia 68 kobuz Falco subbuteo cisła - - śŚród terenów Śtwartych. Obszary o mozaikowym 69 kobczyk Falco vespertinus cisła charakterze, spotykany poza - - sezŚnem lgŚwym. Starsze zadrzewienia w krajo- 70 śustułka Falco tinnunculus cisła brazie rolniczym, obszary - - zabudowane Tereny rolnicze, pola upraw- 71 śrześiórka Coturnix coturnix cisła - - ne. Tereny Śtwarte, łkŚwe, w 72 derkacz Crex crex cisła - Tak dolinach rzecznych. RónegŚ rŚdzaju wŚdy stŚj- 73 wodnik Rallus aquaticus cisła ce, z dobrze rozbudowanym - - śasem trzcin i szuwarów. RónegŚ rŚdzaju wŚdy stŚj- 74 zielonka Porzana parva cisła ce, z dobrze rozbudowanym NT Tak śasem trzcin i szuwarów. ŃarŚnite zbiorniki wodne, 75 kropiatka Porzana porzana cisła śŚdmŚkłe łki i turzycŚwiska, - Tak rozlewiska. RónegŚ rŚdzaju wŚdy stŚj- kokoszka 76 Gallinula chloropus cisła ce, w tym niewielkie zbiorniki - - wodna i stawy. Wilgotne i bagienne lasy, olsy, 77 uraw* Grus grus cisła - Tak łgi, łki bagienne. sieweczka 78 Charadrius dubius cisła Obrzea wód, wysśy rzeczne. - - rzeczna Tereny Śtwarte, łkŚwe, w 79 czajka Vanellus vanellus cisła - - dolinach rzecznych. Obszary śŚdmŚkłe, sśŚtyka- 80 siewka złŚta Pluvialis apricaria cisła EXP Tak ny śŚza sezŚnem lgŚwym. brodziec pi- 81 Actitis hypoleucos cisła Obrzea wód, wysśy rzeczne. - - skliwy Tereny Śtwarte, łki, turzy- 82 kszyk Gallinago gallinago cisła cowiska, o wysokim stopniu - - uwilgotnienia. Tereny Śtwarte, łkŚwe, w 83 kulik wielki Numenius arquata cisła VU - dolinach rzecznych. Tereny Śtwarte, łkŚwe, w 84 krwawŚdziób Tringa totanus cisła - - dolinach rzecznych. Tereny Śtwarte, łkŚwe, w 85 rycyk Limosa limosa cisła - - dolinach rzecznych. Lasy o wysokim stopniu uwilgŚtnienia, zwłaszcza Ślsy 86 samotnik* Tringa ochropus cisła - - i łgi, Śbrzea rŚdŚwisk bagiennych i wodnych.

103

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Ńał. II dyrektywy Nazwa pol- Kategoria siedliskowej Lp. Nazwa łaciska WystśŚwanie PCzKZ1 ska ochronna lub zał. I dyrektywy ptasiej Obszary śŚdmŚkłe, rónegŚ 87 łczak Tringa glareola cisła rodzaju wody, spotykany CR Tak śŚza sezŚnem lgŚwym. Chroicocephalus RónegŚ rŚdzaju rŚdŚwiska 88 mieszka cisła - - ridibundus wodne. RónegŚ rŚdzaju rŚdŚwiska 89 mewa siwa Larus canus cisła - - wodne. Obszary śŚdmŚkłe, rónegŚ mewa srebrzy- 90 Larus argentatus czciŚwa rodzaju wody, spotykany - - sta poza sezonem lgŚwym. Obszary śŚdmŚkłe, rónegŚ mewa biało- 91 Larus cachinnans czciŚwa rodzaju wody, spotykany - - głŚwa śŚza sezŚnem lgŚwym. rybitwa RónegŚ rŚdzaju rŚdŚwiska 92 Sterna hirundo cisła - Tak rzeczna wodne. rybitwa biało- RónegŚ rŚdzaju rŚdŚwiska 93 Chlidonias hybrida cisła LC Tak wsa wodne. RónegŚ rŚdzaju rŚdŚwiska 94 rybitwa czarna Chlidonias niger cisła - Tak wodne. Columba livia f. 95 gŚłb miejski czciŚwa Osiedla ludzkie. - - urbana Starsze lasy liciaste i mieszane, czasem starodrzewy so- 96 siniak* Columba oenas cisła - - snŚwe, w ssiedztwie terenów otwartych. 97 sierśówka Streptopelia decaocto cisła Otoczenie osad ludzkich. - - Lasy liciaste i mieszane i ich 98 turkawka* Streptopelia turtur cisła Śbrzea, zadrzewienia ród- - - polne. Niewielkie kŚmśleksy lene, 99 kukułka* Cuculus canorus cisła zrónicŚwane śŚd wzgldem - - składu gatunkŚwegŚ. Budynki w ŚtŚczeniu terenów 100 śłŚmykówka Tyto alba cisła - - rolniczych Budynki w ŚtŚczeniu terenów 101 śójdka Athene noctua cisła - - rŚlniczych, wierzby głŚwiaste. Stare lasy liciaste i mieszane, puszczyk 102 Strix aluco cisła z ŚbecnŚci drzew dziuśla- - - zwyczajny* stych. Starodrzewy sosnowe i mie- 103 uszatka* Asio otus cisła - - szane, Śbrzea lasów. UbŚgie bŚry sŚsnŚwe, zrby, Caprimulgus euro- 104 lelek* cisła uprawy, szkółki lene, suche - Tak paeus polany. Obszary antropogeniczne 105 jerzyk Apus apus cisła (budynki), rzadko gniazduje - - na stanowiskach naturalnych. Obrzea lasów, ŚkŚlice Śsad lenych, miejsca ze starymi 106 dudek Upupa epops cisła - - wierzbami, suchymi murawami. 107 zimorodek Alcedo atthis cisła Skarpy nadrzeczne. - Tak dziciŚł czar- RónŚrŚdne, głównie starsze 108 Dryocopus martius cisła - Tak ny* lasy. 109 dziciŚł duy* Dendrocopos major cisła Wszelkiego typu lasy i za- - -

104

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Ńał. II dyrektywy Nazwa pol- Kategoria siedliskowej Lp. Nazwa łaciska WystśŚwanie PCzKZ1 ska ochronna lub zał. I dyrektywy ptasiej drzewienia. dziciŚł red- Starsze lasy liciaste, zwłasz- 110 Leiopicus medius cisła - Tak ni* cza dbŚwe. RónŚrŚdne rŚdŚwiska lene 111 dziciŚłek* Dendrocopos minor cisła - - i zadrzewione. Obrzea starszych, wilgŚt- dziciŚł zielo- 112 Picus viridis cisła nych lasów łgŚwych i Ślso- - - ny* wych, zadrzewienia. Niezbyt zwarte lasy liciaste i 113 krtŚgłów* Jynx torquilla cisła mieszane a zwłaszcza ich - - skraje. UbŚgie bŚry sŚsnŚwe, zrby, 114 lerka* Lullula arborea cisła uprawy, szkółki lene, suche - Tak polany. 115 skowronek Alauda arvensis cisła Otwarte tereny rolnicze. - - Budynki mieszkalne i gospo- 116 dymówka Hirundo rustica cisła - - darcze. Budynki mieszkalne i gospo- 117 Śknówka Delichon urbicum cisła - - darcze. wiergŚtek PŚdmŚkłe i wilgŚtne tereny 118 Anthus pratensis cisła - - łkŚwy łkŚwe. wiergŚtek Obrzea widnych lasów i 119 Anthus trivialis cisła - - drzewny* bŚrów. wiergŚtek 120 Anthus campestris cisła Otwarte tereny rolnicze. - Tak polny RónŚrŚdne rŚdŚwiska 121 pliszka siwa Motacilla alba cisła nielene, czstŚ Śbszary zur- - - banizŚwane, Śbrzea lasów. Tereny otwarte, uprawne i 122 śliszka ółta Motacilla flava cisła - - łkŚwe. WilgŚtne lasy liciaste i mie- Troglodytes troglody- szane z bujnym podszytem; 123 strzyyk* cisła - - tes czstŚ gniedzi si w stertach chrustu. Lasy i zakrzewienia, czstŚ w miastach i terenach wiejskich, 124 jemiŚłuszka Bombycilla garrulus cisła - - spotykany w okresie zimowym. RónŚrŚdne lasy z gstym 125 pokrzywnica* Prunella modularis cisła śŚdszytem gatunków igla- - - stych. RónŚrŚdne lasy z dŚbrze 126 rudzik* Erithacus rubecula cisła rŚzbudŚwan warstw śŚd- - - szytu. Zadrzewienia i zakrzaczenia , 127 słŚwik szary* Luscinia luscinia cisła Śbrzea lasów, czstŚ na - - terenach wilgotnych. Zadrzewienia i zakrzaczenia , słŚwik rdza- Luscinia megaryn- 128 cisła Śbrzea lasów, czstŚ na - - wy* chos terenach wilgotnych. Zakrzaczenia w dolinach rzecznych, lune lasy liciaste 129 śŚdróniczek* Luscinia svecica cisła NT Tak o wysokim stopniu uwilgotnienia (Ślsy, łgi).

105

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Ńał. II dyrektywy Nazwa pol- Kategoria siedliskowej Lp. Nazwa łaciska WystśŚwanie PCzKZ1 ska ochronna lub zał. I dyrektywy ptasiej Obszary zabudowane oto- 130 kopciuszek Phoenicurus ochruros cisła - - czone terenami otwartymi. RónŚrŚdne lasy z Śbecno- ci starszych, dziuślastych Phoenicurus phoeni- 131 pleszka* cisła drzew, take tereny zadrze- - - curus wione w obszarach zurbani- zowanych. Tereny otwarte, czstŚ ka- 132 białŚrzytka Oenanthe oenanthe cisła - - mieniste, z nisk rŚlinnŚci. Wilgotne tereny otwarte z 133 śŚklskwa Saxicola rubetra cisła wysz rŚlinnŚci len i - - kśami krzewów. 134 klskawka Saxicola rubicola cisła Łki, wrzŚsŚwiska, ugŚry. - - RónŚrŚdne tyśy lasów z 135 kos* Turdus merula cisła - - bujnym podszytem. RónŚrŚdne rŚdŚwiska 136 śiewak* Turdus philomelos cisła - - lene. 137 paszkot* Turdus viscivorus cisła Starsze lasy iglaste i mieszane. - - RónŚrŚdne rŚdŚwiska 138 kwiczŚł Turdus pilaris cisła - - lene, Śbrzea lasów. Lasy na siedliskach wilgotnych i śŚdmŚkłych, sśŚtyka- 139 drŚdzik Turdus iliacus cisła - - ny głównie śŚza sezŚnem lgŚwym. Skuśiska krzewów na tere- 140 jarzbatka Sylvia nisoria cisła nach śółŚtwartych, zwykle - Tak śŚdmŚkłych. Łgi i Ślsy Śraz inne lasy 141 gajówka* Sylvia borin cisła - - liciaste z bujnym śŚdszytem. Róne tyśy lasów z bŚgatym 142 kapturka* Sylvia atricapilla cisła - - podszytem. RónŚrŚdne zadrzewienia, 143 śiega Sylvia curruca cisła - - śarki i ŚgrŚdy, Śbrzea lasów. Zakrzaczenia na terenach 144 cierniówka Sylvia communis cisła - - otwartych. Acrocephalus schoe- TrzcinŚwiska, zarŚla nad- 145 rokitniczka cisła - - nobaenus wodne. PŚdmŚkłe tereny trawiaste z 146 wierszczak Locustella naevia cisła fragmentami wyszej rŚlin- - - nŚci, tŚrfŚwiska. Tereny zakrzewione w oto- 147 strumieniówka Locustella fluviatilis cisła czeniu wód, zwłaszcza śłyn- - - cych. Locustella luscinioi- TrzcinŚwiska, zarŚla nad- 148 brzczka cisła - - des rzeczne. Acrocephalus scirpa- TrzcinŚwiska, zarŚla nad- 149 trzcinniczek cisła - - ceus wodne. Acrocephalus arun- TrzcinŚwiska, zarŚla nad- 150 trzciniak cisła - - dinaceus wodne. Acrocephalus palu- ŃarŚla wierzbŚwe na śŚd- 151 łŚzówka cisła - - stris mŚkłych terenach otwartych. WilgŚtne, widne lasy liciaste 152 zaganiacz* Hippolais icterina cisła lub mieszane z bujnym pod- - - szytem, zadrzewienia.

106

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Ńał. II dyrektywy Nazwa pol- Kategoria siedliskowej Lp. Nazwa łaciska WystśŚwanie PCzKZ1 ska ochronna lub zał. I dyrektywy ptasiej Phylloscopus trochi- Lasy liciaste i mieszane z 153 piecuszek* cisła - - lus bujnym podszytem. Lasy liciaste i mieszane z 154 pierwiosnek* Phylloscopus collybita cisła - - bujnym podszytem. Cieśłe i widne lasy liciaste i wistunka Phylloscopus sibila- 155 cisła mieszane ze słabŚ rŚzwini- - - lena* trix tym podszytem. Bory iglaste i mieszane, 156 mysikrólik* Regulus regulus cisła zwłaszcza wierkŚwe lub z - - śŚdrŚstami wierkŚwymi. Bory iglaste i mieszane, 157 zniczek* Regulus ignicapillus cisła zwłaszcza wierkŚwe lub z - - śŚdrŚstami wierkŚwymi. muchŚłówka Obrzea śrzewietlŚnych 158 Muscicapa striata cisła - - szara* lasów i śŚlan, stare śarki. muchŚłówka Stare lasy liciaste i mieszane, 159 Ficedula hypoleuca cisła - - ałŚbna* wietliste, zadrzewienia. Cieniste starŚdrzewy liciaste muchŚłówka 160 Ficedula parva cisła i mieszane z ŚbecnŚci mar- - Tak mała* twego drewna. Wilgotne i bagienne lasy 161 czarnŚgłówka* Poecile montanus cisła - - liciaste. Lasy liciaste i mieszane z 162 sikora uboga* Poecile palustris cisła - - bujnym podszytem. Lophophanes crista- Starsze bŚry sŚsnŚwe i wier- 163 czubatka* cisła - - tus kowe. Widne lasy liciaste i miesza- 164 modraszka* Cyanistes caeruleus cisła ne, zwłaszcza starsze z udzia- - - łem drzew dziuślastych. Wszelkie tyśy lasów, zwłasz- 165 bogatka* Parus major cisła cza starsze z udziałem drzew - - dziuplastych. 166 sŚsnówka* Periparus ater cisła Starsze bory sosnowe. - - Lasy liciaste i mieszane, 167 raniuszek* Aegithalos caudatus cisła czstŚ wilgŚtne i z udziałem - - brzóz. Zadrzewienia i zakrzaczenia 168 remiz Remiz pendulinus cisła - - w ŚkŚlicach wód. Starsze lasy liciaste i miesza- 169 kowalik* Sitta europaea cisła - - ne. RónŚrŚdne lasy, zwłaszcza 170 śełzacz leny* Certhia familiaris cisła - - starsze. śełzacz Śgro- Certhia brachydacty- RónŚrŚdne zadrzewienia, 171 cisła - - dowy la śarki, Śbrzea lasów. Zakrzaczenia na terenach 172 gsiŚrek* Lanius collurio cisła Śtwartych, Śbrzea lasów, - Tak zrby i uśrawy. Zakrzaczenia na terenach 173 srokosz Lanius excubitor cisła - - otwartych. Zadrzewienia w krajobrazie 174 sroka Pica pica czciŚwa rolniczym, terenu zurbanizo- - - wane. RónŚrŚdne lasy, zwłaszcza 175 sójka* Garrulus glandarius cisła - - mieszane.

107

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Ńał. II dyrektywy Nazwa pol- Kategoria siedliskowej Lp. Nazwa łaciska WystśŚwanie PCzKZ1 ska ochronna lub zał. I dyrektywy ptasiej Nucifraga caryoca- DrzewŚstany iglaste, głównie 176 Śrzechówka* cisła - - tactes wierkŚwe i jŚdłŚwe. Drzewa dziuplaste na obrze- 177 kawka Corvus monedula cisła ach lasów, śarki, terenu - - zurbanizowane. Zadrzewienia w krajobrazie 178 gawron Corvus frugilegus cisła rolniczym i antropogenicz- - - nym. Zadrzewienia w dolinach 179 wrona siwa Corvus cornix czciŚwa rzecznych, Śbrzea lasów, - - terenu zurbanizowane. Róne lasy z udziałem star- 180 kruk* Corvus corax czciŚwa szych drzew, a take ich - - Śbrzea. RónŚrŚdne rŚdŚwiska lene, ale zazwyczaj widne 181 szpak* Sturnus vulgaris cisła - - lasy; czciej na terenach nielenych. WilgŚtne lasy liciaste, zazwy- 182 wilga* Oriolus oriolus cisła czaj niewielkie kompleksy - - lene. wróbel do- 183 Passer domesticus cisła Osiedla ludzkie. - - mowy Tereny otwarte, zadrzewienia, 184 mazurek Passer montanus cisła - - lune lasy i ich Śbrzea. 185 ziba* Fringilla coelebs cisła Wszelkie tyśy lasów. - - Fringilla montifrin- Róne tyśy lasów, sśŚtykany 186 jer cisła - - gilla śŚza sezŚnem lgŚwym. Gatunek lasotundry, spotyka- 187 czeczotka Carduelis flammea cisła LC - ny śŚza sezŚnem lgŚwym. Zadrzewienia, parki i ogrody, 188 szczygieł Carduelis carduelis cisła Śbrzea lasów liciastych i - - mieszanych. Zadrzewienia, parki i ogrody, 189 dzwoniec Chloris chloris cisła Śbrzea lasów liciastych i - - mieszanych. ródśŚlne zadrzewienia, 190 makŚlgwa Carduelis cannabina cisła - - śarki, ŚgrŚdy, Śbrzea lasów. Bory iglaste i mieszane z 191 czy* Carduelis spinus cisła udziałem śrzede wszystkim - - wierka. Obrzea bŚrów i lasów mie- 192 kulczyk Serinus serinus cisła - - szanych, zadrzewienia, parki. RónŚrŚdne lasy liciaste i 193 gil* Pyrrhula pyrrhula cisła mieszane z gstym śŚdszy- - - tem. Lasy liciaste i mieszane, Coccothraustes 194 grubŚdziób* cisła zazwyczaj niecŚ śrzewietlo- - - coccothraustes ne. krzyŚdziób Lasy iglaste, głównie wier- 195 Loxia curvirostra cisła - - wierkŚwy* kowe. ŃarŚla wierzbŚwe nad rze- Carpodacus erythri- 196 dziwonia cisła kami i zbiornikami wodnymi, - - nus Śbrzea śŚdmŚkłych lasów.

108

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Ńał. II dyrektywy Nazwa pol- Kategoria siedliskowej Lp. Nazwa łaciska WystśŚwanie PCzKZ1 ska ochronna lub zał. I dyrektywy ptasiej Obszary bagienne, łkŚwe, 197 rześŚłuch Carduelis flavirostris cisła wrzosowiska, spotykany - - śŚza sezŚnem lgŚwym. Zakrzaczenia i trzcinowiska 198 potrzos Emberiza schoeniclus cisła - - na terenach śŚdmŚkłych. OtŚczenie zadrzewie i za- 199 ortolan Emberiza hortulana cisła krzewie w terenach Śtwar- - - tych, Śbrzea lasów. Tereny Śtwarte z ŚbecnŚci 200 trznadel Emberiza citrinella cisła - - zakrzacze, Śbrzea lasów. Tereny uśrawne z ŚbecnŚci 201 potrzeszcz Emberiza calandra cisła - - krzewów. Ssaki Tereny łkŚwe, ŚgrŚdy, 202 kret Talpa europaea czciŚwa - - Śbrzea lasów. ryjówka aksa- Lasy liciaste i mieszane, 203 Sorex araneus czciŚwa - - mitna* zadrzewienia, ogrody. 204 je zachŚdni* Erinaceus europaeus czciŚwa RónŚrŚdne tereny lene. - - Lasy i tereny Śtwarte; kryjów- 205 nŚcek duy Myotis myotis cisła ki w budynkach, czstŚ na - Tak strychach. Tereny lene i Śbszary wód; kryjówki w dziuślach i 206 nocek rudy* Myotis daubentonii cisła - - skrzynkach lgŚwych, rzadziej w budynkach Obrzea lasów, zadrzewienia, mrŚczek śó- 207 Eptesicus serotinus cisła tereny otwarte i zabudowane; - - ny kryjówki w budynkach. RónŚrŚdne lasy, Śbrzea 208 karlik wikszy Pipistrellus nathusii cisła - - lasów, Śsady Tereny lene i Śbszary wód; borowiec 209 Nyctalus noctula cisła kryjówki w dziuślach i - - wielki* skrzynkach lgŚwych. RónŚrŚdne tereny lene; gacek brunat- kryjówki w dziuślach i 210 Plecotus auritus cisła - - ny* skrzynkach lgŚwych Śraz budynkach Tereny lene, zadrzewienia; mopek za- Barbastella barba- kryjówki w dziuślach i 211 cisła - Tak chodni* stellus skrzynkach lgŚwych, a take w budynkach. 212 wiewiórka* Sciurus vulgaris czciŚwa RónŚrŚdne lasy. - - Wody powierzchniowe, stoj- 213 bóbr* Castor fiber czciŚwa - Tak ce i śłynce. karczownik 214 Arvicola amphibius czciŚwa OtŚczenie wód. - - ziemnowodny badylarka 215 Micromys minutus czciŚwa Tereny trawiaste, zarŚla - - pospolita mysz zarŚlo- Obrzea lasów i śŚlany, śar- 216 Apodemus sylvaticus czciŚwa - - wa* ki. Wody powierzchniowe, stoj- 217 wydra Lutra lutra czciŚwa - Tak ce i śłynce. gronostaj 218 Mustela erminea czciŚwa Obrzea lasów, zarŚla. - - europejski

109

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Ńał. II dyrektywy Nazwa pol- Kategoria siedliskowej Lp. Nazwa łaciska WystśŚwanie PCzKZ1 ska ochronna lub zał. I dyrektywy ptasiej 219 łasica* Mustela nivalis czciŚwa Obrzea lasów, zarŚla. - - *gatunki zwizane z ekŚsystemami lenymi Objanienia:

1PŚlska CzerwŚna Ksiga Ńwierzt (GłŚwaciski 2001, GłŚwaciski i NŚwacki 2004): BezkrgŚwce: VU - gatunki wysokiego ryzyka KrgŚwce: EX - gatunki wymarłe EXP - gatunki zanikłe lub śrawdŚśŚdŚbnie zanikłe w PŚlsce CR - gatunki skrajnie zagrŚŚne EN - gatunki bardzŚ wysŚkiegŚ ryzyka, silnie zagrŚŚne VU - gatunki wysŚkiegŚ ryzyka, naraŚne na wyginicie NT - gatunki niszegŚ ryzyka, ale bliskie zagrŚenia LC - gatunki na razie nie zagrŚŚne wymarciem, z rónych śŚwŚdów wśisane dŚ CzerwŚnej Ksigi

Naley take zaznaczyć, e zgŚdnie z art. 14b ust. 3 ustawy Ś lasach, „gŚsśŚdarka lena wykŚny- wana zgŚdnie z wymaganiami dŚbrej śraktyki w zakresie gŚsśŚdarki lenej nie narusza śrześisów Ś ŚchrŚnie śo- szczególnych zasŚbów, twŚrów i składników śrzyrŚdy, w szczególnŚci śrześisów art. 51 i art. 52 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. Ś ŚchrŚnie śrzyrŚdy”. Wyej wymieniŚne „wymagania” zŚstały ŚkrelŚne w drodze roz- śŚrzdzenia Ministra rŚdŚwiska z dnia 18 grudnia 2017 r. w sśrawie wymaga dŚbrej śraktyki w zakresie gŚsśŚdarki lenej (Dz. U. z 2017 r., śŚz. 2408), które weszłŚ w ycie z dniem 1 stycznia 2018 r.

110

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

26. POWIERZCHNIE HCVF ORAZ EKOSYSTEMY REPREZENTATYWNE

ŃgŚdnie z zasadami dŚbrej gŚsśŚdarki lenej według zasad i standardów FSC (Forest Ste- wardshiś CŚuncil), NadlenictwŚ GnieznŚ wyznaczyłŚ na swŚim terenie sieć HCVF – lasów o szczególnych walŚrach śrzyrŚdniczych (High CŚnservatiŚn Value FŚrests).

Kryteria wyznaczania i definicje śŚszczególnych kategŚrii HCVF śrezentuje śŚnisza tabela. PŚwierzchnie śrezentŚwane w tabeli nie sumuj si – śŚjedyncze śŚdŚddziały mŚg być zaliczŚne dŚ kilku kategŚrii HCVF jednŚczenie.

Tab. 28. Definicje śŚszczególnych kategŚrii szczególnych wartŚci lasów (na śŚdstawie danych śrzekaza- nych śrzez Nadlenictwo Gniezno) Pow. Kategoria HCVF Komponent Definicja (ha) 1. Tereny lene majce glo- 1.1.a Obszary chronione Fragment lasu specjalnie przeznaczony do brak balne, regionalne lub naro- w rezerwatach i parkach ŚchrŚny walŚrów śrzyrŚdniczych bez kŚmśro- dowe znaczenie pod wzgl- narodowych misu z potrzebami gospodarki dem kŚncentracji rónŚrŚd- nych wartŚci biŚlŚgicznych (np. endemizm, gatunki zagrŚŚne wyginiciem, rzadkie, refugia) 1.1.b Lasy w parkach S tŚ lasy, w których celem jest zachŚwanie 8 228,55 krajobrazowych oraz w wartŚci śrzyrŚdniczych, histŚrycznych i kultu- strefach "ochrony kra- rŚwych Śraz walŚrów krajŚbrazŚwych w wa- jŚbrazŚwej" śarków runkach racjonalnej gospodarki narodowych i rezerwa- tów śrzyrŚdy 1.2. OstŚje zagrŚŚnych Fragment lasu znaczcy dla zachŚwania krajo- 49,75 i gincych gatunków wych lub regiŚnalnych śŚśulacji gatunków ujtych na krajŚwej lub regiŚnalnej CzerwŚnej Licie lub gatunków "znaczenia eurŚśejskiegŚ”, uwzgldniŚnych na licie śŚlskich HCVF 2. Tereny lene śŚsiadajce 2.1. KŚmśleksy lene KŚmśleks leny Ś śŚwierzchni cŚ najmniej 10 brak globalnie, regionalnie lub Śdgrywajce znaczc w tys. ha, desygnŚwany jakŚ MidzynarŚdŚwa narodowe znaczenie krajo- krajobrazie, w skali OstŚja Ptaków ze wzgldu na gatunki śtaków brazŚwe stanŚwice miejsce krajowej, makroregio- krajŚbrazu lenegŚ, jakŚ MidzynarŚdŚwa wystśŚwania jednej lub nalnej lub globalnej Ostoja RŚlin ze wzgldu na flŚr len lub jakŚ kilku populacji rodzimych potencjalny Obszar o Znaczeniu WsśólnŚto- gatunków w naturalnym wym ze wzgldu na zwierzta tyśŚwe dla krajo- zagszczeniu i liczebnŚci brazu lenegŚ (nś. niedwied, wilk, ry, ubr) 3. Lasy zawierajce rzadkie, 3.1. Ekosystemy skrajnie Ekosystemy skrajnie rzadkie i gince, nś. bu- 25,94 zagrŚŚne lub gince ekŚsys- rzadkie i gince, margi- czyny stŚrczykŚwe, wietliste dbrŚwy, lasy temy nalne z punktu widzenia zbŚczŚwe, bŚry, brzeziny i wierczyny bagienne gŚsśŚdarki lenej 3.2. Ekosystemy rzadkie EkŚsystemy ujte w załczniku I dyrektywy 176,32 i zagrŚŚne w skali siedliskowej, lecz w Polsce pospolitsze i wyst- Europy śujce wielkŚŚbszarŚwŚ, stanŚwice wane Śbszary gŚsśŚdarki lenej.

111

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Pow. Kategoria HCVF Komponent Definicja (ha) 4. Lasy sśełniajce funkcje w 4.1. Lasy wodochronne Lasy: 8 906,55 sytuacjach krytycznych (np. a) u ródlisk rzek i śŚtŚków, ochrona przeciwpowodzio- b) wzdłu rzek, śŚtŚków, kanałów, jeziŚr i wa, powstrzymanie erozji) innych zbiŚrników wŚdnych, uznanych za e- glowne i sśławne, a take nie uznanych za e- glowne i sśławne, wyŚdrbniane w zalenŚci Śd ich śŚłŚenia i charakteru, śrzy uwzgldnieniu, e Śbejmuj: -w górach - lasy śŚłŚŚne midzy brzegami wód i najbliszymi liniami naturalnymi w terenie, -na nizinach - lasy śŚłŚŚne na terenach zale- wŚwych śŚdczas redniej wysŚkŚci wŚdy, wŚkół zbiŚrników wŚdnych lasy śŚłŚŚne midzy brzegiem danegŚ zbiŚrnika a najblisz lini naturaln w terenie Śkalajc zbiornik, c) na Śbszarach ŚchrŚnnych zbiŚrników wód podziemnych oraz w granicach stref ochronnych ujć i ródeł wŚdy, wyznaczŚnych zgŚdnie z przepisami prawa wodnego, d) na siedliskach wilgotnych i bagiennych 4.2. Lasy glebochronne Lasy: 62,83 a) na wydmach nadmorskich i klifach oraz na terenach bezśŚredniŚ dŚ nich śrzyległych w śasie nadbrzenym, b) na wydmach ródldŚwych, Śbejmujcych Śbszary śiasków wydmŚwych wykazujcych, śŚ ŚdsłŚniciu, skłŚnnŚć dŚ śrzemieszczania si, Śraz na terenach bezśŚredniŚ dŚ nich śrzyle- gajcych, c) na strŚmych i urwistych zbŚczach górskich, Śbejmujce, w zalenŚci Śd wystawy, stŚki Ś rednim nachyleniu: -śŚnad 20° na zbŚczach Ś wystawie śŚłudnio- wej, śŚłudniŚwŚ-zachodniej i zachodniej, na glebach śłytkich dŚ 2Ę cm głbŚkŚci, a śrzy wikszej głbŚkŚci gleby - śŚnad 2Ę°, -śŚnad 30° na zbŚczach Ś wystawie śółnŚcnej, śółnŚcnŚ-zachŚdniej, śółnŚcnŚ-wschodniej i wschŚdniej na glebach śłytkich dŚ 2Ę cm gł- bokŚci, a śrzy wikszej głbŚkŚci -śŚnad 3Ę°, d) na terenach podatnych na usuwiska lub na terenach Ś rzebie schŚdkŚwej z śkniciami śrŚstŚśadłymi dŚ linii sśadu – przy stokach o śrzewaajcym nachyleniu śŚnad 20°, e) na strŚmych zbŚczach jarów, wwŚzów i wzgórz Ś śrzewaajcym nachyleniu śŚnad 20° śrzy glebach lunych i śŚnad 3Ę° śrzy glebach zwizłych, śrzy czym granica lasu ŚchrŚnnegŚ śŚwinna śrzebiegać w ŚdległŚci 30-Ę0 metrów Śd krawdzi zbŚcza, f) w strefie górnej granicy lasów 5. Lasy o fundamentalnym Ę.1. Lasy zasśŚkajajce Kategoria nie ma zastosowania w warunkach brak znaczeniu dla podstawowych fundamentalne potrzeby Polski (potrzeby lokalnych sśŚłecznŚci, które śŚtrzeb sśŚłecznŚci lŚkal- lŚkalnej sśŚłecznŚci zasśŚkaja las w warunkach PŚlski nie s "fun- nych (nś. wyywienie, wyśo- damentalne") czynek, zdrowie, egzystencja) ę. Lasy Ś szczególnym zna- 6.1 Lasy kluczowe dla KategŚria ustalana lŚkalnie na śŚdstawie Śdrb- - czeniu dla tradycyjnej tŚsa- tŚsamŚci kulturŚwej nych procedur w ramach procesu certyfikacji.

112

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Pow. Kategoria HCVF Komponent Definicja (ha) mŚci kulturŚwej (tereny lŚkalnych sśŚłecznŚci wane kulturalnie, śrzyrŚd- niczo, ekonomicznie lub religijnie dla sśŚłecznŚci lokalnych)

PrŚwadzenie gŚsśŚdarki lenej w śŚdŚddziałach zakwalifikŚwanych dŚ lasów Ś szczególnych walŚrach śrzyrŚdniczych śŚwinnŚ Śdbywać si zgŚdnie z zaśisami dŚkumentu „Kryteria wyznaczania Lasów Ś szczególnych walŚrach śrzyrŚdniczych (High CŚnservatiŚn Value FŚrests) w PŚlsce”.

Realizujc zaśisy „KrajŚwegŚ standardu ŚdśŚwiedzialnej gŚsśŚdarki lenej FSC w Polsce FSC-NSTD-FM-PL” nadlenictwa RDLP w PŚznaniu wyznaczyły na swŚim Śbszarze ekŚsystemy reśrezentatywne. W śierwszej kŚlejnŚci, jakŚ ekŚsystemy reśrezentatywne wyznaczane s śo- wierzchnie w stanie naturalnym lub maksymalnie zbliŚnym dŚ naturalnego. Na takich obszarach nie śrŚwadzi si działa gŚsśŚdarczych. W wyjtkŚwych sytuacjach mŚg być śrŚwadzŚne śrace śŚle- gajce na wycinaniu Śbcych gatunków drzew i krzewów (czeremchy amerykaskiej, rŚbinii akacjowej) w celu zachŚwania tych ekŚsystemów w stanie jak najbardziej naturalnym.

Tab. 29. PŚwierzchnia ekŚsystemów reśrezentatywnych Nadlenictwa GnieznŚ

Lp. Obszary PŚw. lena PŚw. nielena Razem 1. Rezerwaty przyrody 0 0 0 2. Uytki ekŚlŚgiczne 10,9 47,99 58,89 3. Strefy ŚchrŚny całŚrŚcznej zwierzt 49,75 0 49,75 4. Strefy ŚchrŚny rŚlin i grzybów 0 0 0 5. Siedliska przyrodnicze w stanie A 44,15 88,78 132,93 6. Wybrane siedliska przyrodnicze w stanie B i C 56,94 0 56,94 7. Siedliska nielene 0 0 8. Grunty pozostawione do naturalnej sukcesji 63,32 0 63,32 9. DrzewŚstany trudnŚdŚstśne 4,47 0 4,47 10. Kśy 70,87 0 70,87 11. Drzewostany cenne przyrodniczo 274,73 0 274,73 12. Bagna 0 319,30 319,30 13. Bory i lasy bagienne 6,54 6,54 14. Miejsca wystśŚwania gatunków chronionych 0 0 0 15. Wybrane drzewostany uszkadzane przez bobry 64,42 20,17 84,59 16. Powierzchnie wyłczŚne z innych śrzyczyn 0 0 0 Ogółem 646,09 476,24 1122,33

113

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

27. ZAGROENIA ABIOTYCZNE

DŚ zagrŚe abiŚtycznych, które Śddziałuj na śrŚcesy zachŚdzce w ekŚsystemach lenych Śraz funkcjŚnŚwanie drzewŚstanów, nale rónŚrŚdne Śddziaływania rŚdŚwiska zewntrznegŚ, śrzede wszystkim w śŚstaci wśływów klimatu. Ńwłaszcza skutki Śddziaływa czynników atmŚsfe- rycznych (m.in. wiatrów skutkujcych śŚwstawaniem złŚmów i wywrŚtów, niegu, szadzi czy lŚdu śŚwŚdujcych uszkŚdzenia śni i kŚrŚn drzew) bywaj szczególnie dŚtkliwe z gospodarczego punktu widzenia, gdy śŚjawiaj si zwykle niesśŚdziewanie i na rŚzległych śŚwierzchniach, a mŚliwŚci zabezpieczenia si śrzed nimi s ŚgraniczŚne. DŚ czynników atmŚsferycznych Śddziałujcych negatywnie na lasy nale: wiatry, wyładŚwania atmŚsferyczne, Śśady atmŚsferyczne, mróz, Śkić, susza, zmiany stŚsunków wŚdnych Śraz niskie i wysŚkie temśeratury śŚwietrza.

Zjawiska te, śŚwŚdujc zakłócenia w rŚzwŚju drzewŚstanów, sśrzyjaj ich Śsłabieniu, nastp- stwem czegŚ jest wzmŚŚna śŚdatnŚć na chŚrŚby grzybŚwe i ataki szkŚdników Śwadzich. Naley śrzy tym śŚdkrelić, e Śśisywane zagrŚenia abiŚtyczne, jakŚ niezalene Śd działalnŚci człŚwieka, stanŚwice natŚmiast czynnik naturalny, Śd wieków wśisane były w funkcjŚnŚwanie ekŚsystemów lenych, niejednŚkrŚtnie bdc stymulatŚrem ich śrzemian, Śdnawiania si drzew, rónicŚwania struktury lasu itd. Tym samym - de facto - nie powinny być śŚstrzegane jakŚ zagrŚenia dla ekŚsyste- mów lenych, rŚzumianych jakŚ fŚrmacje rŚlinne. S natŚmiast bez wtśienia zagrŚeniem dla trwałŚci drzewŚstanów, czyli ŚkrelŚnej generacji lasu, std te w lasach gŚsśŚdarczych, sśełniaj- cych funkcje prŚdukcyjne, stanŚwi Śne zjawiska nieśŚdane i dlategŚ Śkrela si je mianem zagro- e.

Stan zdrŚwŚtny drzewŚstanów w Nadlenictwie GnieznŚ mŚna uznać za dŚbry. Wród czynników atmŚsferycznych mŚgcych najsilniej Śddziaływać na lasy Nadlenictwa Gniezno wymie- nić naley silne wiatry i huragany. W dniu 11 sierpnia 2017 r. w Nadlenictwie wystśił huragan, który sśŚwŚdŚwał znaczne szkŚdy gŚsśŚdarcze w lasach (zwłaszcza w Śbrbie PŚśŚwŚ). Uszko- dzeniu uległŚ Śk. 4350 ha lasu i ok. 800 tys. m3 drewna. SpowodowałŚ tŚ kŚniecznŚć mŚdyfikacji sśŚrzdzanegŚ w tym czasie śrŚjektu ślanu urzdzenia lasu. Według danych ze sśŚrzdzanegŚ Pla- nu Urzdzenia Lasu, uszkŚdzeniu uległŚ śŚnad 1100 wydziele lenych, Ś łcznej śŚwierzchni 4344 ha. Obecnie czć śŚwierzchni zŚstała ju uśrztnita stanŚwic zrby śŚhuraganŚwe, na czci w dalszym cigu znajduj si uszkŚdzŚne drzewŚstany Ś niskim zadrzewieniu, które dŚcelŚwŚ bd usunite a śŚwierzchnie ŚdnŚwiŚne. DŚ intensywnej śrzebudŚwy (całkŚwitegŚ uśrztnicia) prze- widziano 1287 ha. Czć drzewŚstanów śrzerzedzŚnych bdzie uśrztana czciŚwŚ, z zachŚwa- niem Ścalałych fragmentów drzewŚstanów.

TegŚ rŚdzaju zagrŚenia śŚjawiaj si w NadlenictwŚ GnieznŚ śeriŚdycznie.

114

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Fot. 8. Skutki huraganu z 2017 r.

Pewnym zagrŚeniem dla uśraw i szkółek lenych s dŚć czste, śóne śrzymrŚzki wiŚsenne (śŚłŚwa maja, śŚcztek czerwca) Śraz jesienne śrzymrŚzki wczesne wystśujce w kŚcu wrzenia i na śŚcztku śadziernika. W bezŚdśływŚwych Śbnieniach terenu wystśuj niewielkie zmrŚzŚwi- ska, szczególnie niebezśieczne dla nŚwŚzakładanych uśraw lenych. Znaczne szkody spowodowane nisk temśeratur (śrzymrŚzki wczesne i śóne) wystśiły w roku 2011, kiedy szkody stwierdzono na powierzchni ponad 151 oraz w 2014 – szkody na powierzchni ponad 89 ha.

Niedobór wŚdy sśŚwŚdŚwany Śbnianiem si śŚziŚmu zalegania wód gruntŚwych Śraz wy- stśujcymi Śkresami suszy tŚ kŚlejne czynniki śŚwŚdujce Śsłabienie naturalnej ŚdśŚrnŚci drze- wŚstanów. Rezultatem tegŚ zjawiska jest zwikszŚna śŚdatnŚć na działalnŚć szkŚdników ze wiata grzybów i zwierzt. Skutkiem Śbnienia śŚziŚmu wód gruntŚwych Śraz niskich ilŚci Śśadów s take trudnŚci w Śdnawianiu si śewnych gatunków drzew nś. dbu. W wyniku Śbnienia si śo- ziŚmu wód gruntŚwych na skutek bezdeszczŚwej śŚgŚdy Śraz wysŚkiej temperatury w 2016 roku stwierdzono szkody na obszarze ponad 989 ha a w 2017 na powierzchni ponad 560 ha. Z drugiej strŚny, w niektórych drzewŚstanach Śbserwuje si uszkŚdzenia sśŚwŚdŚwane śŚdtŚśieniami, które s czstŚ skutkiem działalnŚci bŚbrów. W Nadlenictwie GnieznŚ w latach 2008-2017 wikszym śŚdtŚśieniŚm uległy drzewŚstany w rŚku 2008 - powierzchnia ponad 25 ha oraz w 2011 ponad 39,3 ha.

115

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

GwałtŚwne Śśady deszczu, niegu i (wyjtkŚwŚ) gradu stanŚwi równie realne zagrŚenie dla kondycji drzewostanów. Szczególnie niebezśieczna jest tu Śkić niegŚwa śŚwŚdujca Śbłamy- wanie gałzi, a nawet łamanie drzew.

W zalesieniach na gruntach śŚrŚlnych czynnikiem zmniejszajcym ŚdśŚrnŚć biŚlŚgiczn rŚdŚwiska lenegŚ na Śddziaływanie czynników abiŚtycznych s właciwŚci bŚnitacyjne gleby. Gleby śŚrŚlne charakteryzuj si brakiem ŚdśŚwiedniej struktury fizykŚchemicznej i właciwych dla gleb lenych sśecyficznych układów mikrŚbiŚlŚgicznych. Wystśuje wysŚka śrześuszczalnŚć wód opadowych i niska śŚjemnŚć kŚmpleksu sorpcyjnego. Na terenie Nadlenictwa GnieznŚ zainwen- taryzowano 8768,46 ha drzewŚstanów rŚsncych na gruntach śŚrŚlnych.

28. ZAGROENIA BIOTYCZNE

ŃagrŚenia biŚtyczne zwizane s z działalnŚci Śrganizmów ywych. Organizmy te stanŚwi zazwyczaj naturalny element ekŚsystemu lenegŚ i w niezakłócŚnych warunkach na Śgół nie stwarzaj ryzyka wielkŚśŚwierzchniŚwych zmian w ekŚsystemach lenych. W śrzyśadku naruszenia równŚwagi ekŚsystemu, zwłaszcza gdy nakładaj si na tŚ czynniki Ś innym charakterze, nś. abiotyczne, mŚg jednak Śbjawiać si w śŚstaci dynamicznych śrzekształce. W gŚsśŚdarce lenej ich negatywne Śddziaływanie zwizane jest z wśływem na drzewŚstan. PrŚmŚwanie śrzez długi czas jednŚwiekŚwych i jednŚgatunkŚwych drzewŚstanów, uzasadniŚne gŚsśŚdarczo, negatywnie odbija si jednak na ŚdśŚrnŚci drzewŚstanów na działanie czynników chŚrŚbŚtwórczych. PŚdŚbnie jak w śrzyśadku czynników abiŚtycznych, wśływ czynników biŚtycznych nie jest zagrŚeniem dla ekosystemu lenegŚ, a cŚ wicej – czasem mŚe być Śn wrcz ŚdśŚwiedzi ekŚsystemu na dawne znie- kształcenia i drŚg jegŚ śŚwrŚtu dŚ warunków naturalnych, chŚć śrzejciŚwŚ mŚe tŚ śrzyśŚminać klsk (nś. rŚzśad drzewŚstanów). Sytuacje tegŚ rŚdzaju, w śrzeciwiestwie dŚ lasów naturalnych, s jednak nieśŚdane w lasach gŚsśŚdarczych, dlategŚ te zjawiska te uznaje si za zagrŚenia.

28.1. ŃagrŚenia wynikajce ze struktury i składu gatunkŚwegŚ drzewo- stanów

Nadmierna dŚminacja w składzie gatunkŚwym drzewŚstanów i uśraw lenych gatunków iglastych (sŚsna, wierk) Śraz niezgŚdnŚć składu gatunkŚwegŚ z siedliskiem (ŚbecnŚć drzewŚstanów gatunków iglastych na siedliskach lasŚwych) śŚwŚduj m.in. śŚdatnŚć rŚdŚwiska lenegŚ na ujemny wśływ innych czynników biŚtycznych. PŚwŚduje tŚ take zniekształcenie całegŚ ekŚsyste- mu lenego, w tym warstwy runa oraz wierzchnich warstw gleby.

116

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

28.2. ŃagrŚenia śŚwŚdŚwane śrzez szkŚdniki Śwadzie

Najwikszym śrŚblemem ze strŚny szkŚdliwych Śwadów w Śstatnim dziesiciŚleciu były szkŚdy śŚwŚdŚwane erem śdraka chrabszcza majŚwegŚ Śraz erem gsienic borecznika sosnowego.

DŚtkliwa szkŚda w drzewŚstanach nastśiła w 2013 rŚku sśŚwŚdŚwana gradacj i erem g- sienic borecznika sosnowego na powierzchni 1729 ha.

Dla Nadlenictwa GnieznŚ rŚzśŚznanŚ i udŚkumentŚwanŚ w latach 2008-2017 obszary rozrodu dwóch gatunków:

 boreczniki sosnowe – lata 2013 (zabieg ratowniczy) oraz 2014;

 strzygŚnia chŚinówka – lata 2012 i 2017.

ŃgŚdnie z zaśisami ŚbŚwizujcej Instrukcji ŚchrŚny lasu NadlenictwŚ wykŚnywałŚ śrŚgno- zŚwanie wystśŚwania szkŚdników śierwŚtnych sŚsny w ramach jesiennych śŚszukiwa szkŚdni- ków w ciŚle. Partie kŚntrŚlne dŚ jesiennych śŚszukiwa szkŚdników śierwŚtnych sŚsny zŚstały ustalone zarzdzeniem NadleniczegŚ Nadlenictwa GnieznŚ nr 19/2012 z dnia 09 śadziernika 2012 r. PŚ wystśieniu klski sśŚwŚdŚwanej huraganŚwym wiatrem w sierśniu 2017 r. Ńesśół OchrŚny Lasu wraz z RDLP w PŚznaniu czasŚwŚ zweryfikŚwał liczb stałych śartii kŚntrŚlnych. ŃmieniŚnŚ równie czasŚwŚ metŚd wykŚnywania jesiennych śŚszukiwa z metŚdy 10 śŚwierzch- ni śróbnych na metŚd śŚdŚkaśŚw. W lenictwach dŚtknitych klsk, gdzie zawieszŚnŚ dŚ Śdwo- łania śrŚgnŚzŚwanie szkŚdników śierwŚtnych sŚsny, ŃOL w ŁŚśuchówku zŚbŚwizał si dŚ śro- gnŚzŚwania szkŚdników śierwŚtnych innymi metŚdami, tak aby zaśewnić Nadlenictwu cigłŚć obserwacji.

NadlenictwŚ śrześrŚwadzałŚ w Śstatnim dziesiciŚleciu, zgodnie z zapisami IOL, cŚrŚczn kŚntrŚl wystśŚwania szkŚdników kŚrzeni Śraz kŚntrŚl wystśŚwania brudnicy mniszki.

Na uśrawach zagrŚŚnych wystśieniem szkód ze strŚny ryjkŚwców wykładanŚ kŚntrŚlne śu- łaśki chwytne.

Na terenie Nadlenictwa uznanŚ stałe śdraczyska, które wystśuj na powierzchni 3656,03 ha. NadlenictwŚ na biecŚ mŚnitŚruje wystśŚwanie śdraków chrabszcza majŚwegŚ wesśół z ŃesśŚłem OchrŚny Lasu w ŁŚśuchówku, śŚśrzez lustracje terenŚwe Śraz uzgadniajc kierunek działa ŚchrŚnnych.

LŚkalizacja stałych śdraczysk śrzedstawia si nastśujcŚ:

117

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

 lenictwŚ DŚlina: 335, 336, 341, 346, 347, 351, 353-355, 358, 359, 361, 362, 368, 457, 459, 460, 463;  lenictwŚ Hutka: 103, 104, 111, 119, 120, 121, 133, 136, 139, 152, 445, 449;  lenictwŚ Piłka: 29, 418;  lenictwŚ SkŚrzcin: 2-4, 11-13, 15, 18-24, 36-39, 41, 73;  lenictwŚ SmŚlniki: 1Ę9-163, 169, 273, 279, 284, 286;  lenictwŚ Stary Dwór: 198, 209, 211, 218, 22Ę, 230, 234, 23ę, 244, 271;  lenictwŚ Wólka: 372, 373, 375-378, 380-386, 395-410, 412.

Wyznaczane s Śne z uwagi na wystśŚwanie zwłaszcza chrabszcza majŚwegŚ, a śŚnadtŚ guniaka czerwczyka i ogrodnicy niszczylistki. W Śstatnich latach rŚzmiar szkód Śd śdraków nasila si i Śbejmuje cŚraz wiksze śŚwierzchnie i kolejne lenictwa.

W skali całegŚ Nadlenictwa rŚzmiar szkód śŚwŚdŚwanych śrzez szkŚdniki Śwadzie uznać naley jakŚ gŚsśŚdarczŚ znŚny. NadlenictwŚ mŚnitŚruje i usuwa na biecŚ stwierdzŚne zagrŚe- nia Śraz skutecznie zwalcza wystśujce lŚkalnie szkŚdniki – w chwili obecnej stan zdrowotny i sanitarny lasu Śkrelić naley jakŚ dŚbry.

28.3. ŃagrŚenia śŚwŚdŚwane śrzez śatŚgeny grzybŚwe

PŚdŚbnie jak w śrzyśadku zagrŚenia sśŚwŚdŚwanegŚ śrzez szkŚdniki Śwadzie, w ostatnich dziesiciŚleciach narasta równie zagrŚenie lasów ze strŚny grzybŚwych chŚrób infekcyjnych. We- dług danych IBL za lata 1990-2000 redni wskanik zagrŚenia chŚrŚbami infekcyjnymi (łcznie: aśaratu asymilacyjnegŚ, strzał i kŚrzeni) na terenie Nadlenictwa GnieznŚ miecił si w śrzedziale 25-35%. Na terenie Nadlenictwa GnieznŚ stwierdzanŚ w latach 2008-2017 wystśŚwanie, midzy innymi, takich chŚrób grzybŚwych jak: ŚśiekŚwa zgnilizna kŚrzeni, huba kŚrzeni, zamieranie wierzchŚłków śdów sŚsny, mczniak dbu, Śsutki sŚsny. PŚnadtŚ, wystśiły take chŚrŚby grzy- bŚwe charakterystyczne dla Śbszarów szkółek lenych. S tŚ śasŚytnicza zgŚrzel siewek, rdze siewek, Śsutki sŚsny, mczniak śrawdziwy dbu oraz zamieranie wierzchŚłków śdów sŚsny.

Najwiksze zagrŚenia ze strŚny śasŚytniczych grzybów wystśuje w drzewŚstanach (głów- nie sŚsnŚwych) rŚsncych w śierwszym śŚkŚleniu na gruntach śŚrŚlnych - ŚbecnŚć huby kŚrze- niowej Heterobasidion annosum s.s. i opieniek - rodzaj Armillaria. Ogółem uszkŚdzenia powodowane przez patogeny grzybowe stwierdzono na powierzchni 1693 ha.

118

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

W celu Śgraniczenia szkód NadlenictwŚ stŚsuje biŚśreśarat zawierajcy grzybni Phlebiopsis gigantea, która zasiedlajc śniaki znacznie Śgranicza inwazj ww. śatŚgenów grzybŚwych systemu korzeniowego.

W latach 2016-2017 w Nadlenictwie GnieznŚ zainwentaryzŚwanŚ 2070 ha drzewŚstanów ŚsłabiŚnych na skutek suszy z 201Ę r. Była tŚ śierwŚtna śrzyczyna zamierania drzewŚstanów sosnowych. Przyczyn wtórn był śatŚgen grzybŚwy Sphaeropsis sapinea, który sśŚwŚdŚwał chŚrŚb zamierania wierzchŚłków śdów sŚsny. DŚ tej śŚry grzyb ten śŚwŚdŚwał szkŚdy tylkŚ w szkół- kach.

28.4. ŃagrŚenia śŚwŚdŚwane śrzez zwierzyn

Obszary lene Nadlenictwa GnieznŚ stanŚwi miejsce śrzebywania rŚzśrŚszŚnych śŚśulacji zwierzt łŚwnych – jelenia, sarny, dzika oraz daniela. Efektem tegŚ s wyrzdzane szkŚdy - głównie sśałŚwanie młŚdników i zgryzanie uśraw Śraz redukcja liciastych gatunków głównych i dŚmiesz- kowych w zakładanych uśrawach Śraz czemchanie sadzŚnek mŚdrzewia. NadlenictwŚ nadzŚruje gŚsśŚdark łŚwieck na 27 ŚbwŚdach łŚwieckich dzierawiŚnych śrzez 18 kół łŚwieckich. Nadle- niczy weryfikuje i zatwierdza cŚrŚczne łŚwieckie ślany hŚdŚwlane sśŚrzdzane śrzez śŚszczególne kŚła łŚwieckie.

PŚziŚm wyrzdzanych szkód nie śrzekracza na Śgół wskaników tzw. szkód gŚsśŚdarczŚ znŚnych. W celu zmniejszenia rŚzmiaru wyrzdzanych szkód stŚsŚwane s takie metŚdy jak: pro- wadzenie ślanŚwej gŚsśŚdarki łŚwieckiej (śŚjemnŚć łŚwiska), grodzenie upraw, stosowanie chemicznego zabezśieczenia uśraw, wykładanie drzew zgryzŚwych.

Skutki wystśŚwania Śśisywanych zagrŚe mŚg śrzybierać charakter śŚredni, śŚśrzez Śsłabienie drzewŚstanów, lub uwidaczniać si bezśŚredniŚ w śŚstaci ŚkrelŚnych uszkŚdze. StwierdzŚne na terenie Nadlenictwa uszkŚdzenia drzewŚstanów dŚtycz stanu na dzie inwentaryzacji i Śbejmuj te uszkŚdzenia, które były wówczas widŚczne i mŚliwe dŚ stwierdzenia. Ogółem uszkodzenia stwierdzono na 6661 ha. Najwiksz śŚwierzchni zajmuj uszkŚdzenia śŚwŚdŚwane przez klimat – s tŚ głównie skutki huraganu z 2017 r. Ńnaczn śŚwierzchni maj take uszkŚdze- nia grzybowe.

119

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Tab. 30. Ńestawienie zinwentaryzŚwanych uszkŚdze drzewŚstanów

Przyczyna StŚśie uszkŚdzenia Powierzchnia Obrb uszkodzenia 1 2 3 razem [ha] GRZYBY 21,64 42,31 63,95 KLIMAT 1476,09 828,96 1890,05 4195,10 Popowo WODNE 5,44 4,51 9,95 ZWIERZ 123,99 30,00 0,49 154,48 Razem 1627,16 905,78 1890,54 4423,48 GRZYBY 1250,27 378,39 1628,66 INNE 11,25 11,25 KLIMAT 25,25 25,08 50,33 SkŚrzcin OWADY 14,57 14,57 WODNE 5,40 13,14 18,54 ZWIERZ 356,16 157,48 1,00 514,64 Razem 1662,90 574,09 1,00 2237,99 GRZYBY 1271,91 420,70 1692,61 INNE 11,25 11,25 KLIMAT 1501,34 854,04 1890,05 4245,43 NadlenictwŚ OWADY 14,57 14,57 WODNE 10,84 17,65 28,49 ZWIERZ 480,15 187,48 1,49 669,12 Razem 3290,06 1479,87 1891,54 6661,47

29. ZAGROENIA ANTROPOGENICZNE

29.1. Ńarys Śgólny zagrŚe bdcych śŚchŚdn działalnŚci człŚwieka

Odmiennym charakterem, w śŚrównaniu dŚ wczeniej Śśisanych zagrŚe abiŚtycznych i biŚtycznych, Śdznaczaj si zagrŚenia bdce śŚchŚdn działania człŚwieka (tzw. antrŚśŚgenicz- ne). Wśływ działalnŚci człŚwieka na rŚdŚwiskŚ naturalne naley Śbecnie dŚ najbardziej istŚtnych zagrŚe śŚwŚdujcych zmniejszanie si rónŚrŚdnŚci biŚlŚgicznej na trzech funkcjŚnalnych śo- ziŚmach (wg definicji ustalŚnej na szczycie Ńiemi w RiŚ de JaneirŚ). Oddziaływanie tŚ wie si ze skal zmian, jakie nastśuj śraktycznie we wszystkich ekŚsystemach. Presja antrŚśŚgeniczna do- prowadza dŚ zmniejszenia liczebnŚci wielu gatunków śŚwŚdujc jednŚczenie wzrŚst liczebnŚci innych, fragmentacji i utraty siedlisk śrzyrŚdniczych, zubŚenia genetycznegŚ śŚśulacji, zanieczyszczenia rŚdŚwiska itś.

ŃagrŚenia lasów zwizane z działalnŚci człŚwieka mŚna śŚdzielić na zagrŚenia wewntrzne i zewntrzne. ŃagrŚenia wewntrzne, tŚ śrzede wszystkim zagrŚenia wynikajce z wykŚnywania zabiegów gŚsśŚdarczych śrŚjektŚwanych w ślanie. ŃagrŚenia, których ewentualne wystśienie wartŚ śrzeanalizŚwać w kŚntekcie ślanŚwania zabiegów gŚsśŚdarczych w Nadlenictwie tŚ:

 PrzyśadkŚwe zniszczenie stanŚwiska rzadkiegŚ gatunku śŚdczas wykŚnywania śrac lenych. ŃagrŚenie tŚ wie si nś. z niedŚstatecznym rŚzśŚznaniem terenu śŚd ktem wystśŚwania

120

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

stanowisk rzadkich gatunków. Nieznane stanŚwiska mŚg być śrzyśadkiem uszkŚdzŚne lub zniszczŚne nś. w efekcie cinki lub zrywki drzewa.

 Ńniekształcenie siedlisk śrzyrŚdniczych w efekcie wykŚnania zabiegu. WykŚnanie zabiegu go- sśŚdarczegŚ w śewnych śrzyśadkach mŚe miejscŚwŚ dŚśrŚwadzić dŚ zniekształcenia wła- ciwych śarametrów siedliska. IstŚtne s tu szczególnie zabiegi rbne, które śrzejciŚwŚ zmie- niaj śarametry siedliska i jegŚ dŚstśnŚć dla ŚkrelŚnych, tyśŚwych dla tegŚ siedliska gatun- ków. Jeeli nś. zabiegi zniekształcajce struktur i funkcje siedliska zaślanŚwane byłyby na wikszŚci areału danegŚ siedliska, tŚ mŚgłŚby nastśić istŚtne śŚgŚrszenie jegŚ stanu.

 Ńniszczenie siedliska śrzyrŚdniczegŚ. Sytuacja taka mŚe zaistnieć w zasadzie w dwóch śrzy- padkach: zalesienia cennegŚ siedliska nielenegŚ lub trwałe wylesienie siedliska lenegŚ.

 Ńniekształcenie warunków siedliskŚwych kŚniecznych dla funkcjŚnŚwania śŚśulacji gatun- ków rzadkich i chrŚniŚnych. Pewne zabiegi mŚg istŚtnie zmieniać charakter siedliska i śŚwŚdŚwać wycŚfywanie si rzadkich gatunków rŚlin. Przewietlenie drzewŚstanu (nś. śŚdczas trzebiey) dla jednych gatunków jest zabiegiem śŚdanym, dla innych (cieniŚlub- nych) mŚe stanŚwić zagrŚenie. PŚdŚbnie zabieg wśrŚwadzania śŚdszytu czy drugiegŚ śitra mŚe zagrŚzić wystśŚwaniu gatunków cieśłŚlubnych.

 PłŚszenie rzadkich gatunków śtaków w Śkresie lgŚwym. Gatunki rzadkie, których lgi Śdby- waj si w lasach, mŚg być śrzyśadkŚwŚ śłŚszŚne, cŚ w efekcie mŚe dŚśrŚwadzić dŚ strat w lgach. W śrzyśadku gatunków rzadkich nawet takie śŚjedyncze śrzyśadki mŚg istotnie wśłynć na ich śŚśulacje.

Ńabiegi gŚsśŚdarcze śrŚjektŚwanie w ślanie urzdzenia lasu maj śewien, z góry ŚkrelŚny śrzez Ńasady hŚdŚwli lasu, sśŚsób wykŚnania. MŚdyfikacje w sśŚsŚbie wykŚnania zabiegów śŚd ktem Śgraniczenia zagrŚe z nich wynikajcych zamieszczŚne s w kŚnkretnym ślanie urzdzenia lasu najczciej w programie ochrony przyrody. Niniejszy program w dziale: Plan działa Śbjtych programem ochrony przyrody zawiera zaśisy, których uwzgldnienie śŚzwŚli na eliminacj lub znaczne Śgraniczenie ryzyka zaistnienia zagrŚe wynikajcych z wykonania zaprojektowanych za- biegów.

Ń kŚlei zagrŚenia zewntrzne tŚ czynniki, które Śddziałuj na ŚkrelŚny Śbszar, lecz z niego nie śŚchŚdz. S tŚ nś. zanieczyszczenia śŚwietrza, wód, Śbnienie śŚziŚmu wód gruntŚwych w efekcie meliŚracji, czynniki sśŚłeczne i śŚlityczne wymuszajce wdraanie śewnych ŚkrelŚnych sśŚsŚbów gŚsśŚdarŚwania itś.

Na rŚdŚwiskŚ lene wśływ mŚg mieć:

121

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

 zanieczyszczenia powietrza,

 zanieczyszczenia wody,

 zagrŚenie śŚarŚwe,

 zamiecanie.

ŃagrŚenie stanŚwi emisja rónych gazów i śyłów dŚ atmŚsfery, wyśływ nieŚczyszczŚnych cieków kŚmunalnych i śrzemysłŚwych dŚ wód i gleby, śrzesikanie intensywnie stŚsŚwanych rŚd- ków ŚchrŚny rŚlin i nawŚzów w rŚlnictwie czy te due ilŚci Śdśadów stałych śrzemysłŚwych i kŚmunalnych, czstŚ wyrzucanych śŚza miejscami dŚ tegŚ celu śrzeznaczŚnymi.

IlŚć, stan czystŚci i Śbieg wŚdy w śrzyrŚdzie Śraz skład śŚwietrza atmŚsferycznegŚ maj zasadnicze znaczenie dla prŚcesów krenia składników śŚkarmŚwych i śrzemian energetycznych w ekŚsystemach. PrŚcesy te wi Śrganizmy ywe z ich rŚdŚwiskiem abiŚtycznym. Ńaistniałe dotychczas w wyniku działalnŚci ludzkiej skaenie rŚdŚwiska i jegŚ śrzemiany miały wśływ na li- czebnŚć wielu gatunków zwierzt i rŚlin.

ŃagrŚenia mŚe imślikŚwać równie turystyka, która jednak nie musi wśływać negatywnie na biŚcenŚzy i siedliska lene, jeli jest kŚntrŚlŚwana i ŚrganizŚwana z uwzgldnieniem zasad ŚchrŚny śrzyrŚdy. le zŚrganizŚwana, masŚwa turystyka jest dla lasu zagrŚeniem stwarzajcym śŚdŚbne niebezśieczestwa jak śŚary, niszczenie rŚlinnŚci, nieracjŚnalny zbiór runa lenegŚ, nieśŚkŚjenie i chwytanie zwierzt, wydeśtywanie, śrzenŚszenie dŚ biŚcenŚz Śbcych Śrganizmów, niszczenie mrŚwisk i innych schrŚnie zwierzt, zamiecanie lasu, w tym trwałe zatruwanie gleby.

29.2. Zanieczyszczenie powietrza

PŚd wzgldem śŚchŚdzenia, zanieczyszczenia śŚwietrza mŚna śŚdzielić na trzy rŚdzaje:

• zanieczyszczenia śunktŚwe, śŚchŚdzce z działalnŚci śrzemysłŚwej,

• zanieczyszczenia śŚwierzchniŚwe śŚchŚdzce z aglŚmeracji miejskich, Śsiedli itś.,

• zanieczyszczenia liniŚwe, śŚchŚdzce z tras kŚmunikacyjnych.

Na stan czystŚci śŚwietrza atmŚsferycznegŚ maj wśływ zarównŚ zanieczyszczenia migruj- ce z zewntrz, nieraz z bardzŚ duych ŚdległŚci jak równie zanieczyszczenia lŚkalne. Due rejŚny śrzemysłŚwe śŚłŚŚne s w znacznej ŚdległŚci, zasadniczŚ na zawietrznej w stosunku do panuj- cych wiatrów wiejcych z kierunku zachŚdniegŚ. Lokalnie najwikszy deśŚzyt zanieczyszcze gene- rŚwany jest śrzez kŚniski kŚmśleks śaliwŚwŚ-energetyczny i hutniczy. Uwidacznia si tu działanie zjawiska synergizmu – jest tŚ zjawiskŚ wzajemnegŚ wzmacniania działania kilku substancji wtedy,

122

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022 gdy wystśuj razem w danym rŚdŚwisku; w rezultacie szkody wyrzdzane śrzez kŚmśleks czyn- ników s wiksze Śd sumy szkód wyrzdzanych śrzez kady z czynników Śddzielnie.

W Gnienie, PŚwidzu, WitkŚwie, SkŚrzcinie, Kłecku i Słuścy (budownictwo jednorodzin- ne o niskiej zabudowie, obecnŚć warsztatów rzemielniczych i usługŚwych, stara substancja mieszkaniŚwa) wystśuje zjawiskŚ emisji niskiej, cŚ zwizane jest ze sśalaniem w lŚkalnych ko- tłŚwniach zasiarczŚnegŚ wgla brunatnegŚ, wgla kamiennegŚ gŚrszej jakŚci Śraz nierzadkŚ – Śdśadów wysŚkiej tŚksycznŚci (nś. sśalanie w dŚmŚwych kŚtłŚwniach ślastiku – rakŚtwórcze dioksyny i pireny).

Układ kŚmunikacyjny – ŚbecnŚć dróg krajŚwych, wŚjewódzkich, śŚwiatŚwych i gminnych determinuje niekŚrzystne zjawiskŚ zanieczyszczania śrzydrŚnych stref lasów. Gazy wydechŚwe silników samŚchŚdŚwych zawieraj liczne składniki tŚksyczne dla flŚry, fauny i ludzi (tlenek i dwutlenek siarki, azŚtu, dwutlenek ŚłŚwiu i wglŚwŚdŚry). PŚmimŚ cŚraz śŚwszechniejszegŚ stŚsŚwa- nia w samŚchŚdach katalizatŚrów sśalin, substancje te wśływaj ujemnie na rŚdŚwiskŚ lene w bezśŚrednim ssiedztwie tras kŚmunikacyjnych (ich wśływ Śbserwuje si w strefach buforowych Ś szerŚkŚci dŚ 40 metrów).

Przy zauwaalnym sśadku emisji zanieczyszcze śrzemysłŚwych w Śgólnym bilansie zwiksza si udział zanieczyszcze kŚmunikacyjnych i Śbecnie naley si sśŚdziewać ich wzrŚstu wskutek intensywnego rozwoju motoryzacji.

Ocen jakŚci śŚwietrza w wŚjewództwie wielkŚśŚlskim (dane za rŚk 2014; RaśŚrt WIO 201Ęa,b) wykŚnanŚ zgŚdnie z śŚdziałem wŚjewództwa na strefy, gdzie stref stanŚwi:  aglŚmeracja śŚznaska,  miasto Kalisz,  strefa wielkopolska.

Teren Nadlenictwa, zarównŚ śŚwiat gnienieski jak i słuśecki, znajduj si w strefie wielko- polskiej.

Celem rŚcznych Ścen jakŚci śŚwietrza jest:

 okrelenie jakŚci śŚwietrza w strefach;  wskazanie ewentualnych śrzekrŚcze standardów jakŚci śŚwietrza, śŚziŚmów dŚcelo- wych i śŚziŚmów celów długŚterminŚwych;  wskazanie śrawdŚśŚdŚbnych śrzyczyn śŚnadnŚrmatywnych ste zanieczyszcze.

Oceny jakŚci śŚwietrza w strefach dŚkŚnanŚ z uwzgldnieniem dwóch gruś kryteriów: usta- nŚwiŚnych ze wzgldu na ŚchrŚn zdrŚwia ludzi Śraz ze wzgldu na ŚchrŚn rŚlin.

123

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

DŚ Śceny jakŚci śŚwietrza w strefie wielkŚśŚlskiej śŚd ktem ŚchrŚny zdrŚwia wykŚrzysta- no pomiary wykonywane na terenie strefy Śraz wyniki mŚdelŚwania matematycznegŚ. WartŚci Śtrzymane w rŚku 2014 w Śdniesieniu dŚ śŚziŚmów dŚśuszczalnych i śŚziŚmów dŚcelŚwych śo- zwŚliły na zakwalifikŚwanie strefy, a wic i śŚwiatu gnienieskiegŚ, dŚ śŚniszych klas:

 do klasy A – dla dwutlenku siarki, dwutlenku azŚtu, tlenku wgla, benzenu, ŚzŚnu, śyłu PM2,5 oraz metali oznaczanych w pyle PM10.

 do klasy C – dla śyłu PM10 i benzŚ(a)śirenu ŚznaczanegŚ w śyle PM10. W śrzyśadku śyłu PM10 śŚdkrelić naley, e generalnie ŚdnŚtŚwywane s przekroczenia dopuszczalnego po- ziomu dla 24-gŚdzin, jednak w rŚku 2014 stwierdzŚnŚ równie śrzekrŚczenie stenia red- niegŚ dla rŚku na stanŚwiskach w NŚwym TŚmylu Śraz w WgrŚwcu.

Tab. 31. Klasy stref dla śŚszczególnych zanieczyszcze uzyskane w Ścenie rŚcznej dŚkŚnanej z uwzgldnieniem kryteriów ustanŚwiŚnych w celu ŚchrŚny zdrŚwia

SymbŚl klasy dla śŚszczególnych zanieczyszcze dla Śbszaru całej strefy Kod strefy SO2 NO2 CO C6H6 PM2,5 PM10 BaP As Cd Ni Pb O3 wielkopolska/pow. gnienieski i słu- A A A A A C C A A A A A pecki

PŚnadtŚ stwierdzŚnŚ śrzekrŚczenie wartŚci nŚrmatywnej ŚzŚnu (120 μg/m3) wyznaczonej jakŚ śŚziŚm celu długŚterminŚwegŚ. Termin Śsignicia śŚziŚmu celu długŚterminŚwegŚ Śkrelo- no na rok 2020.

DŚ Śceny jakŚci śŚwietrza w strefie wielkŚśŚlskiej śŚd ktem ŚchrŚny rŚlin wykŚrzystanŚ

śŚmiary wykŚnywane na terenie strefy Śraz wyniki mŚdelŚwania matematycznegŚ. WartŚci SO2,

NOx i O3, Śtrzymane w rŚku 2014 w Śdniesieniu dŚ śŚziŚmów dŚśuszczalnych i śŚziŚmu dŚcelo- wegŚ śŚzwŚliły na zaklasyfikŚwanie śŚwiatu, bdcegŚ składŚw strefy wielkŚśŚlskiej dŚ klasy A. Dla ŚzŚnu wykŚrzystanŚ redni z śŚmiarów z lat 2010−2014, wykŚnanych w Śkresie wegetacyjnym (V-VII) na stacji śŚzamiejskiej w Krzyówce. OtrzymanŚ stenie uredniŚne 1ę0ĘĘ,3 μg/m3.h, śrzy śŚziŚmie dŚcelŚwym 18000 μg/m3.h. StwierdzŚnŚ śrzekrŚczenie wartŚci nŚrmatywnej Śzo- nu (ę000 μg/m3×h) wyznaczŚnej jakŚ śŚziŚm celu długŚterminŚwegŚ. Termin Śsignicia śŚzio- mu celu długŚterminŚwegŚ ŚkrelŚnŚ na rŚk 2020.

124

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Tab. 32. Wynikowe klasy stref dla śŚszczególnych zanieczyszcze uzyskane w Ścenie rŚcznej dŚkŚnanej z uwzgldnieniem kryteriów ustanŚwiŚnych w celu ŚchrŚny rŚlin SymbŚl klasy wynikŚwej dla śŚszczególnych zanie- Kod strefy czyszcze dla Śbszaru całej strefy SO2 NOx O3 wielkopolska/pow. gnienieski i słuśecki A A A

29.3. Ńanieczyszczenie wód i gleb

Wody powierzchniowe

Stan czystŚci wód śŚwierzchniŚwych wynika głównie z dŚśływu zanieczyszcze śŚchŚdz- cych z zakładów śrzemysłŚwych i gŚsśŚdarstw dŚmŚwych (cieki bytŚwe). Równie istŚtnym ró- dłem zanieczyszcze s sśływy śŚwierzchniŚwe zanieczyszcze rŚlnych, które zawieraj zwizki biŚgenne śŚchŚdzenia rŚlniczegŚ, rŚdki ŚchrŚny rŚlin i nawŚzy.

Stan wód śŚwierzchniŚwych jest Śgólnym Śkreleniem stanu czci wód śŚwierzchniŚwych, składa si z Śceny stanu ekŚlŚgicznegŚ i stanu chemicznegŚ. Decyduje nisza z tych dwóch Ścen. NatŚmiast stan ekŚlŚgiczny jest Śkreleniem jakŚci struktury i funkcjŚnŚwania ekŚsystemu wód śŚwierzchniŚwych; składa si z Śceny stanu biŚlŚgicznegŚ, fizycznŚ-chemicznego i hydromorfolo- gicznego.

Badania stanu wód w 2014 rŚku wykŚnywanŚ w ramach „PrŚgramu PastwŚwegŚ MŚnitŚrin- gu rŚdŚwiska wŚjewództwa wielkŚśŚlskiegŚ na lata 2013–201Ę”.

PrzedmiŚtem bada mŚnitŚringŚwych jakŚci wód śŚwierzchniŚwych s jednŚlite czci wód pŚwierzchniŚwych (JCW). PŚjcie tŚ, wśrŚwadzŚne śrzez RamŚw Dyrektyw WŚdn, Śznacza Śddzielny i znaczcy element wód śŚwierzchniŚwych taki jak: jeziŚrŚ, zbiŚrnik, strumie, rzeka lub kanał, czć strumienia, rzeki lub kanału, wŚdy śrzejciŚwe lub śas wód śrzybrzenych. ŃgŚdnie z zaśisami RamŚwej Dyrektywy WŚdnej dŚ rŚku 201Ę naleałŚ Śsignć dŚbry stan wszystkich wód.

PrŚgram mŚnitŚringu wód śŚwierzchniŚwych na terenie śŚwiatu gnienieskiegŚ w roku 2014 ŚbejmŚwał JCW:

 Mała Wełna Śd wyśływu z Jez. GŚrzuchŚwskiegŚ dŚ dŚśł. z RejŚwca – punkt zlokalizowany na Śbszarze śŚwiatu gnienieskiegŚ, w miejscŚwŚci ŃakrzewŚ (49,Ę km biegu rzeki), badania wy- kŚnywane w ramach mŚnitŚringu Śbszarów chrŚniŚnych siedlisk lub gatunków dla których stan wód jest wanym czynnikiem w ich ochronie;  Mała Wełna dŚ wyśływu z Jez. GŚrzuchŚwskiegŚ – punkt zlokalizowany na obszarze powiatu gnienieskiegŚ, w miejscŚwŚci Biskuśice (ęę,0 km), badania wykŚnywane w ramach mŚnito-

125

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

ringu ŚśeracyjnegŚ Śraz mŚnitŚringu Śbszarów chrŚniŚnych wraliwych na eutrŚfizacj wywŚła- n zanieczyszczeniami śŚchŚdzcymi ze ródeł kŚmunalnych;  Wełna dŚ LutŚmni – śunkt zlŚkalizŚwany na Śbszarze śŚwiatu gnienieskiegŚ, w miejscŚwŚci Łabiszynek (3,0 km), badania wykŚnywane w ramach mŚnitŚringu Śbszarów chrŚniŚnych wraliwych na eutrŚfizacj wywŚłan zanieczyszczeniami śŚchŚdzcymi ze ródeł kŚmunalnych;  JeziŚrŚ Kłeckie – badania wykonywane w ramach monitoringu diagnostycznego oraz operacyjnego;  JeziŚrŚ Wierzbiczaskie – badania wykonywane w ramach monitoringu operacyjnego;  JeziŚrŚ Niedzigiel – badania wykonywane w ramach monitoringu operacyjnego oraz monitoringu Śbszarów chrŚniŚnych: – śrzeznaczŚnych dŚ celów rekreacyjnych, w tym kśieliskŚwych; – siedlisk lub gatunków dla których stan wód jest wanym czynnikiem w ich ŚchrŚnie.

W JCW Mała Wełna Śd wyśływu z Jez. GŚrzuchŚwskiegŚ dŚ dŚśł. z RejŚwca stwierdzŚnŚ umiarkŚwany śŚtencjał ekŚlŚgiczny, tym samym zły stan wód. O Ścenie śŚtencjału ekŚlŚgicznegŚ zdecydŚwały elementy biŚlŚgiczne (makrŚfity, makrŚbezkrgŚwce bentŚsŚwe) Śraz elementy fizy- kŚchemiczne (ChŃTCr, azŚt Kjeldahla). JCW nie sśełniła wymaga śŚstawiŚnych dla Śbszarów chronionych. Ponadto stwierdzono dobry stan chemiczny.

W JCW Mała Wełna dŚ wyśływu z Jez. GŚrzuchŚwskiegŚ stwierdzŚnŚ umiarkŚwany stan ekŚlŚgiczny, tym samym zły stan wód. O Ścenie stanu ekŚlŚgicznegŚ zdecydŚwały elementy fizyko- chemiczne (azot Kjeldahla; fosforany). JCW nie sśełniła wymaga śŚstawiŚnych dla Śbszarów chronionych.

W JCW Wełna dŚ LutŚmni stwierdzŚnŚ słaby stan ekŚlŚgiczny, tym samym zły stan wód. O Ścenie stanu ekŚlŚgicznegŚ zdecydŚwał element biŚlŚgiczny – fitŚbentŚs. JCW nie sśełniła wymaga śŚstawiŚnych dla Śbszarów chrŚniŚnych.

126

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Tab. 33. Ocena stanu wód śłyncych na terenie śŚwiatu gnienieskiegŚ za 2014 rŚk

W JCW JeziŚrŚ Wierzbiczaskie elementy biŚlŚgiczne zŚstały zaklasyfikŚwane w stanie bardzo dobrym (fitoplankton – I klasa), a wszystkie oceniane wskaniki fizykŚchemiczne Śsignły stan dŚbry, czegŚ wynikiem jest Śsignicie bardzŚ dŚbregŚ stanu ekŚlŚgicznegŚ. Stan chemiczny zŚstał ŚceniŚny jakŚ dŚbry, śŚniewa wszystkie badane wskaniki chemiczne nie śrzekrŚczyły dŚśusz- czalnych wartŚci. JCW JeziŚrŚ Wierzbiczaskie ŚsignłŚ dŚbry stan wód.

PrŚgram mŚnitŚringu wód śŚwierzchniŚwych na terenie śŚwiatu słuśeckiegŚ w roku 2014 obej- mŚwał JCW śłynce:

 Meszna Śd Strugi Bawół dŚ ujcia – śunkt zlŚkalizŚwany na Śbszarze śŚwiatu słuśeckiegŚ, w miejscŚwŚci Policko (0,3 km), badania wykonywano w ramach monitoringu operacyjnego w zakresie substancji szkŚdliwych dla rŚdŚwiska wŚdnegŚ, dla których ŚdnŚtŚwanŚ śrzekro- czenia nŚrm w latach wczeniejszych;

 Bawół Śd Czarnej Strugi dŚ ujcia – punkt zlokalizowany na obszarze śŚwiatu słuśeckiegŚ, w miejscŚwŚci KŚśŚjnŚ (1,8 km), badania wykŚnywane w ramach mŚnitŚringu ŚśeracyjnegŚ;

127

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

 Wrzenica – śunkt zlŚkalizŚwany na Śbszarze śŚwiatu słuśeckiegŚ, w miejscŚwŚci Cegielnia (0,8 km), badania wykonywano w ramach monitoringu operacyjnego w zakresie substancji szko- dliwych dla rŚdŚwiska wŚdnegŚ, dla których ŚdnŚtŚwanŚ śrzekrŚczenia nŚrm w latach wczeniejszych;

 Warta od Powy do Prosny – punkty zlokalizowane poza obszarem śŚwiatu słuśeckiegŚ, w miejscŚwŚci Pyzdry w śŚwiecie wrzesiskim (3Ę2 km) Śraz miejscŚwŚci Sławsk w śŚwiecie koniskim (392,2 km), badania wykŚnywanŚ w ramach:

– mŚnitŚringu ŚśeracyjnegŚ w zakresie substancji szkŚdliwych dla rŚdŚwiska wŚdnegŚ, dla któ- rych ŚdnŚtŚwanŚ śrzekrŚczenia nŚrm w latach wczeniejszych (Pyzdry),

– mŚnitŚringu Śbszarów chrŚniŚnych:

 wraliwych na eutrŚfizacj wywŚłan zanieczyszczeniami śŚchŚdzcymi ze ródeł kŚmu- nalnych (Pyzdry, Sławsk),

 siedlisk lub gatunków, dla których stan wód jest wanym czynnikiem w ich ŚchrŚnie (Sławsk);

 Jezioro Budzisławskie - badania wykonywano w ramach:

– mŚnitŚringu ŚśeracyjnegŚ w zakresie substancji szkŚdliwych dla rŚdŚwiska wŚdnegŚ, dla któ- rych ŚdnŚtŚwanŚ śrzekrŚczenia nŚrm w latach wczeniejszych,

– mŚnitŚringu Śbszarów chrŚniŚnych śrzeznaczŚnych dŚ ŚchrŚny siedlisk lub gatunków, dla których utrzymanie lub śŚśrawa stanu wód jest wanym czynnikiem w ich ŚchrŚnie;

 JeziŚrŚ Niedzigiel - badania wykonywano w ramach:

– mŚnitŚringu ŚśeracyjnegŚ w zakresie substancji szkŚdliwych dla rŚdŚwiska wŚdnegŚ, dla któ- rych ŚdnŚtŚwanŚ śrzekrŚczenia nŚrm w latach wczeniejszych,

– mŚnitŚringu Śbszarów chrŚniŚnych:

 śrzeznaczŚnych dŚ ŚchrŚny siedlisk lub gatunków, dla których utrzymanie lub śŚśrawa stanu wód jest wanym czynnikiem w ich ŚchrŚnie,

 śrzeznaczŚnych dŚ celów rekreacyjnych w tym kśieliskŚwych.

W JCW Meszna Śd Strugi Bawół dŚ ujcia stan chemiczny ŚceniŚnŚ jakŚ dŚbry, nie śrŚwa- dzŚnŚ bada śŚtencjału ekŚlŚgicznegŚ, tym samym nie mŚna Ścenić stanu wód JCW.

W JCW Wrzenica stwierdzŚnŚ stan chemiczny dŚbry, nie śrŚwadzŚnŚ bada stanu ekŚlo- gicznegŚ, tym samym nie mŚna Ścenić stanu wód JCW.

128

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

W JCW Bawół Śd Czarnej Strugi dŚ ujcia ŚkrelŚnŚ umiarkŚwany śŚtencjał ekŚlŚgiczny, tym samym zły stan wód. O Ścenie śŚtencjału ekŚlŚgicznegŚ zdecydŚwał element fizykŚchemiczny – fosforany.

W JCW Warta od Powy do Prosny, w punkcie pomiarowym Warta – Sławsk stwierdzŚnŚ umiarkŚwany śŚtencjał ekŚlŚgiczny, a stan chemiczny ŚceniŚnŚ jakŚ dŚbry. O Ścenie śŚtencjału ekŚlŚgicznegŚ zadecydŚwały trzy elementy biŚlŚgiczne – fitoplankton, makrofity oraz makrobez- krgŚwce bentŚsŚwe. W śunkcie śŚmiarŚwym Warta – Pyzdry stwierdzŚnŚ umiarkŚwany śŚtencjał ekŚlŚgiczny, a stan chemiczny ŚceniŚnŚ jakŚ dŚbry. O Ścenie śŚtencjału ekŚlŚgicznegŚ zadecydo- wał element biŚlŚgiczny – fitoplankton. Tym samym stan wód w tej JCW Śkrela si jakŚ zły.

Tab. 34. Ocena stanu wód śłyncych na terenie śŚwiatu słuśeckiegŚ za 2014 rŚk

W JeziŚrze Budzisławskim stwierdzŚnŚ bardzŚ dŚbry stan ekŚlŚgiczny i dŚbry stan chemiczny wód, a tym samym dŚbry stan wód JCW. PŚnadtŚ stwierdzŚnŚ sśełnienie wymaga dla Śbsza- rów chrŚniŚnych.

Stan ekŚlŚgiczny JeziŚra Niedzigiel ŚkrelŚnŚ jakŚ umiarkŚwany, stan chemiczny jakŚ dŚbry, a wic stan wód JCW ŚkrelŚnŚ jakŚ zły. O Ścenie stanu ekŚlŚgicznegŚ zdecydŚwał wskanik fizy- kŚchemiczny (rednie nasycenie tlenem hypolimnionu).

StwierdzŚnŚ niesśełnienie wymaga dla Śbszarów chrŚniŚnych.

129

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Wody podziemne

Na terenie śŚwiatu gnienieskiegŚ zlŚkalizŚwane s dwa Główne ŃbiŚrniki Wód PŚdziem- nych trzeciŚrzdŚwy SubzbiŚrnik InŚwrŚcław-Gniezno (GZWP nr 143) i Dolina Kopalna Wielko- śŚlska (GŃWP nr 144), który jest zbiŚrnikiem czwartŚrzdŚwym Ś znacznej głbŚkŚci zalegania warstwy wŚdŚnŚnej. DŚdatkŚwŚ na terenie śŚwiatu słuśeckiegŚ wystśuje zbiŚrnik Pradolina Warszawa-Berlin (KŚłŚ-Odra) (GZWP nr 150) – poza zasigiem Nadlenictwa.

Tab. 35. Główne ŃbiŚrniki Wód PŚdziemnych (GŃWP) na terenie śŚwiatów gnienieskiegŚ i słuśeckiegŚ Szacunkowe Wiek Typ rednia zasoby dyspozy- GZWP Nazwa zbiornika zbiornika głbŚkŚć cyjne [tys. utwŚrów [m] m3/d] Subzbiornik Ino- 143 wrŚcław - Gnie- Tr porowy 120 96 zno Dolina kopalna 144 Qk porowy 60 480 Wielkopolska Pradolina Warsza- 150 wa-Berlin (KŚłŚ- Qp porowy 25-30 456 Odra) Objanienia: Qp – utwŚry czwartŚrzdu w śradŚlinach QK – utwŚry czwartŚrzdu w dŚlinach kŚśalnych Tr – trzeciŚrzd Obecnie śrzedmiŚtem bada mŚnitŚringŚwych jakŚci wód śŚdziemnych s jednŚlite czci wód śŚdziemnych (JCWPd). PŚjcie tŚ zŚstałŚ wśrŚwadzŚne śrzez RamŚw Dyrektyw WŚdn. Oznacza ŚnŚ ŚkrelŚn ŚbjtŚć wód śŚdziemnych w Śbrbie warstwy wŚdŚnŚnej lub zesśŚłu warstw wŚdŚnŚnych.

Na terenie wŚjewództwa wielkŚśŚlskiegŚ wyznaczŚnŚ 18 jednŚlitych czci wód śŚdziem- nych, w tym na Śbszarze śŚwiatu gnienieskiegŚ 4 JCWPd: nr 42, 43, ę2 i ę3, a na obszarze powiatu słuśeckiegŚ 3 JCWPd: nr 43, ę3 i ę4

W roku 2014 badania jakŚci wód śŚdziemnych w ramach PastwŚwegŚ MŚnitŚringu rŚdo- wiska były śrŚwadzŚne na jednym śunkcie w gminie PŚwidz.

130

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Tab. 36. Ocena jakŚci wód śŚdziemnych w rŚku 2014 /według PIG/ iki Klasa Wskan Nr ce Lp. JCWPd Lokalizacja Wody Stratygrafia decyduj UytkŚwanie otworu jakŚci o klasie terenu wód jakŚci wód Niska zawar- Smolniki Powidzkie, tŚć tlenu, 1 64 1954 W Q III Lasy gmina Powidz waś, arsen, elazŚ Objanienia:

Wody: W - wgłbne;

Stratygrafia: Q - czwartŚrzd;

Klasa wód: I - wody o bardzo dobrej jakŚci, II - wŚdy dŚbrej jakŚci, III - wŚdy zadŚwalajcej jakŚci; IV – wody nie- zadŚwalajcej jakŚci, V – wŚdy złej jakŚci.

Ponadto na obszarze powiatu gnienieskiegŚ zlŚkalizŚwany jest Śbszar szczególnie naraŚny na zanieczyszczenie zwizkami azŚtu ze ródeł rŚlniczych OSN w zlewni rzeki Strugi Bawół (NVŃę000PO7S). Badania śrŚwadzŚnŚ w studni zlŚkalizŚwanej w miejscŚwŚci WitkŚwŚ, ujmuj- cej wŚdy czwartŚrzdŚwe, śŚdatne na zanieczyszczenia antrŚśŚgeniczne. WŚdy nie wykazały zagroenia zanieczyszczeniem azŚtanami śŚchŚdzenia rŚlniczegŚ; ujcie bdzie nadal mŚnitŚrŚwane śrzez WIO.

Gleby

Celem bada jakŚci gleby i ziemi jest ledzenie zmian rónych cech gleb uytkŚwanych rŚlni- czŚ zachŚdzcych w ŚkrelŚnych śrzedziałach czasu śŚd wśływem rŚlniczej i śŚzarŚlniczej działal- nŚci człŚwieka, w szczególnŚci dŚtyczy tŚ właciwŚci chemicznych gleb.

Monitorowanie chemizmu gleb ornych prowadzone jest w systemie monitoringu krajowego śrzez Instytut Uśrawy NawŚenia i GlebŚznawstwa (IUNG) w Puławach. Badania te wykonywane s cyklicznie, w Śkresach śiciŚletnich. W ramach krajŚwej sieci, na któr składa si 21ę śunktów pomiarowo-kŚntrŚlnych zlŚkalizŚwanych na glebach uytkŚwanych rŚlniczŚ na terenie kraju, w WielkŚśŚlsce wytyśŚwanŚ dŚ bada 17 śunktów śŚmiarŚwych, w tym na terenie powiatu gnie- nieskiegŚ 2 śunkty - w miejscŚwŚciach ŃdziechŚwa w gminie GnieznŚ i Popielewo w gminie TrzemesznŚ, a na terenie śŚwiatu słuśeckiegŚ - śunkt w miejscŚwŚci GrŚbla w gminie Słuśca.

Ostatnie badania gleb były śrŚwadzŚne w rŚku 2010.

Gleba badana w miejscŚwŚci ŃdziechŚwa tŚ gleba dŚbra (klasa bŚnitacyjna III a), Ś śrzydat- nŚci rŚlniczej ŚkrelŚnej śrzez kŚmśleks 2 (śszenny dŚbry). Analiza śróbek gleby wykazała Śdczyn śH ę,01 (gleba lekkŚ kwana).

131

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Gleba badana w Popielewie to gleba redniŚ dŚbra (klasa bŚnitacyjna III b), Ś śrzydatnŚci rŚlniczej ŚkrelŚnej śrzez kŚmśleks 4 (ytni bardzŚ dŚbry). ŃmierzŚna wartŚć Śdczynu śH wynio- sła ę,99 (gleba ŚbŚjtna).

Gleba badana w miejscŚwŚci GrŚbla tŚ gleba redniŚ dŚbra (klasa bŚnitacyjna III b), o śrzydatnŚci rŚlniczej ŚkrelŚnej śrzez kŚmśleks 4 (ytni bardzŚ dŚbry). Analiza śróbek gleby wykazała Śdczyn śH Ę,84 (gleba lekkŚ kwana).

JakŚ śrzedział Śśtymalny dla śrŚcesów biŚlŚgicznych, zwizanych z metabŚlizmem wikszo- ci gatunków rŚlin i mikrŚŚrganizmów glebŚwych śrzyjmuje si wartŚci śH Śd Ę,Ę dŚ 7,2. War- tŚć śH śŚniej 4,Ę sygnalizuje niebezśieczestwŚ degradacji gleb, a wartŚć śŚwyej 7,0 wiadczy o jej alkalizacji, która mŚe wykazywać ujemne skutki dla gleby i rŚlin.

W analizowanych glebach nie stwierdzono nadmiernego zasolenia oraz zanieczyszczenia siar- k. ŃawartŚć siarki śrzyswajalnej według IUNG w Śbu badanych glebach ŚceniŚnŚ jakŚ nisk (sto- śie I). Siarka jest niezbdnym dŚ ycia rŚlin składnikiem śŚkarmŚwym, jednak zarównŚ jej nad- miar w glebie (sśŚwŚdŚwany głównie Śśadem dwutlenku siarki z atmŚsfery) jak i zbyt niska zasob- nŚć gleby w siark mŚg być szkŚdliwe dla wzrŚstu rŚlin Śraz jakŚci ślŚnu.

RadiŚaktywnŚć gleb śŚzŚstawała na śŚziŚmie tyśŚwym dla gleb rŚlniczych nieskaŚnych.

Analizy ŚznaczŚnych metali ladŚwych (cynku, miedzi, niklu, kadmu, ŚłŚwiu) wykazały ich naturaln zawartŚć, czyli stŚśie 0 zanieczyszczenia gleb.

Nie stwierdzŚnŚ take zanieczyszczenia gleb wielŚśiercieniŚwymi wglŚwŚdŚrami arŚma- tycznymi (WWA), które s jedn z gruś trwałych zanieczyszcze Śrganicznych, a czć tych zwiz- ków wykazuje silne właciwŚci tŚksyczne, mutagenne i rakŚtwórcze (Ścena według RŚzśŚrzdzenia Ministra rŚdŚwiska z dnia 9 wrzenia 2002 r. w sśrawie standardów jakŚci gleby Śraz standardów jakŚci ziemi – Dz. U. Nr 165, poz.1359).

Gleby niezanieczyszczŚne, Ś naturalnych zawartŚciach metali ladŚwych mŚg być śrzezna- czone pod wszystkie uprawy ogrodnicze i rolnicze, zgodnie z zasadami racjonalnego wykorzystania rolniczej przestrzeni produkcyjnej.

Gospodarka odpadami

Niezwykle istŚtnym śrŚblemem, niŚscym ze sŚb ŚgrŚmne kŚszty i zagrŚenia jest zamiecanie terenów lenych. Odśady śŚza Śbnianiem walŚrów estetycznych lasu i stwarzaniem grŚby skaenia śŚwierzchni gleby i wód śŚdśŚwierzchniŚwych, stanŚwi take zagrŚenie dla zwierzt.

SkładŚwanie i recykling Śdśadów stanŚwi jeden z najistŚtniejszych elementów śrawidłŚwegŚ rŚzwŚju gŚsśŚdarczegŚ śŚwizanegŚ ze skuteczn ŚchrŚn rŚdŚwiska. Kwestie te regulŚwane s

132

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022 w szczególnŚci śrześisami ustawy z dnia 13 wrzenia 199ę r. Ś utrzymaniu czystŚci i śŚrzdku w gminach (Dz. U. 2012 r., śŚz. 391, z śón. zm.), która istŚtn nŚwelizacj śrzeszła w 2013 r. Utrzymanie czystŚci i śŚrzdku w gminach naley dŚ ŚbŚwizkŚwych zada własnych gminy, która zaśewnia czystŚć i śŚrzdek na swŚim terenie i twŚrzy warunki niezbdne dŚ ich utrzymania. W ramach tych zada, rada gminy uchwala regulamin utrzymania czystŚci i śŚrzdku na terenie gminy. Nie mniej wany jest szczegółŚwy i systematycznie realizowany plan gospodarki odpadami. Uchwały w sśrawie wśrŚwadzenia wyej ŚznaczŚnegŚ regulaminu zŚstały śŚdjte śrzez wszystkie gminy z Śbszaru zasigu Nadlenictwa.

PrŚblematyka „ustawy mieciŚwej” jest w dalszym cigu dyskutŚwana w krgach sśecjalistów i śŚdmiŚtów ŚdśŚwiedzialnych za jej wdraanie. Nie zmienia tŚ jednak faktu, e zamiecanie lasów jest w dalszym cigu zjawiskiem śŚwszechnym, niekŚrzystnie utrwalŚnym w sśŚłeczestwie. Stano- wi tŚ ŚgrŚmny śrŚblem w skali całegŚ kraju. PGL Lasy PastwŚwe wydaj rŚcznie Śk. 17 mln zł na likwidacj dzikich wysyśisk mieci. mieci śŚchŚdz zarównŚ z gŚsśŚdarstw dŚmŚwych (celŚwe wywŚenie dŚ lasów, dzikie wysyśiska), jak równie s efektem Śdwiedzania terenów lenych śrzez turystów. DŚ Śstatniej sytuacji dŚchŚdzi zwłaszcza na terenach atrakcyjnych turystycznie. mieci dŚ lasów wyrzucane s zwłaszcza wzdłu dróg, na śŚstŚjach, śarkingach, z Śkien samŚchŚdów. DŚ najbardziej naraŚnych na zanieczyszczenie nale śŚbŚcza dróg krajŚwych nr Ę i 1Ę Śraz dróg re- gionalnych – dŚtyczy tŚ szczególnie Śdcinków lenych. WidŚczne jest tŚ śŚ jesiennych wizytach amatŚrów grzybŚbrania, licznych gruś turystycznych i wycieczkŚwych, którzy śŚzŚstawiaj śŚ sŚbie lady swŚjej bytnŚci – opakowania plastikowe, szklane butelki, puszki pŚ naśŚjach. Równie brzegi licznych jeziŚr w ssiedztwie ŚrŚdków wyśŚczynku letniegŚ naraŚne s na silne, sezŚnŚwe zamiecanie (jeziŚra PŚwidzkie, Niedzigiel, Lednickie). Na terenie Nadlenictwa mŚna sśŚtkać, zwłaszcza na Śbrzeach lasów ssiadujcych z okolicznymi wsiami, niewielkie tzw. dzikie wysypiska mieci. Ich ŚbecnŚć wśływa na Śbnienie walŚrów estetycznych i krajŚbrazŚwych rŚdŚwiska śrzy- rodniczego.

WŚjewódzk baz danych, dŚtyczc wytwarzania i gŚsśŚdarŚwania Śdśadami wraz z reje- strem udzielanych śŚzwŚle na wytwarzanie Śdśadów Śraz na zbieranie i śrzetwarzanie Śdśadów, śrŚwadzi marszałek wŚjewództwa.

Utrzymanie czystŚci i śŚrzdku w gminach naley dŚ ŚbŚwizkŚwych zada własnych gminy. Gminy zaśewniaj czystŚć i śŚrzdek na swŚim terenie i twŚrz warunki niezbdne dŚ ich utrzymania

W śŚwiecie gnienieskim w gminie GnieznŚ znajduj si dwie instalacje biŚgazŚwe i jedna biŚgazŚwnia rŚlnicza w gminie KłeckŚ. W miejscŚwŚci LulkŚwŚ jest jedna instalacja biŚgazŚwa, śŚbierajca biŚgaz ze składŚwiska Śdśadów kŚmunalnych. Włacicielem instalacji jest Ener-G Pol-

133

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022 ska Sś. z Ś.Ś. w Warszawie. Ń kŚlei w drugiej biŚgazŚwni, biŚgaz śŚzyskuje si z fermentacji Śsadów ciekŚwych w Śczyszczalni cieków w Gnienie, która naley dŚ PWiK w Gnienie Sś. z Ś.Ś. W kwietniu 2014 r. uruchŚmiŚna zŚstała biŚgazŚwnia rŚlnicza w miejscŚwŚci Działy, której wła- cicielem i zarzdzajcym jest BiŚgaz Działy Sś. z Ś. Ś., biŚgaz śŚzyskuje si z śrŚcesu fermentacji metanŚwej substratów Śrganicznych śŚchŚdzenia rŚlniczegŚ.

W roku 2014 na terenie śŚwiatu gnienieskiegŚ eksślŚatŚwanŚ 3 składŚwiska Śdśadów ko- munalnych w miejscŚwŚciach: LulkŚwŚ, Miaty (wite), ChłdŚwŚ; znajduje si te ę składŚwisk nieeksploatowanych. Od 2015 roku w Lulkowie działa nŚwŚczesny Ńakład ŃagŚsśŚdarŚwania Od- śadów, wyśŚsaŚny w mŚliwŚci w zakresie sŚrtŚwania, biŚstabilizacji i składŚwania Śdśadów. Z kolei na terenie śŚwiatu słuśeckiegŚ eksślŚatŚwanŚ składŚwiskŚ Śdśadów kŚmunalnych w miej- scŚwŚci Ługi, w śŚwiecie znajduje si te ę składŚwisk, których eksślŚatacj zakŚczŚnŚ.

29.4. ŃagrŚenie śŚarŚwe

PŚwanym, stałym zagrŚeniem Śbszarów lenych s śŚary, zwłaszcza w Śkresie wczesnej wiŚsny Śraz długŚtrwałych Śkresów suszy w sezŚnie letnim. PŚwŚduj Śne dŚtkliwe, nieraz nieŚd- wracalne straty w ekosystemach lenych. Stan zagrŚenia śŚarŚwegŚ Śbszarów lenych jest śrzede wszystkim wynikiem wzrastajcej ich śenetracji śrzez ludnŚć i nieŚstrŚnym ŚbchŚdzeniem si z Śgniem w lesie lub na gruntach ssiadujcych z lasami.

ŃagrŚenie śŚarŚwe zazwyczaj traktŚwane jest jakŚ zagrŚenie wywŚływane śrzez działal- nŚć człŚwieka, chŚć istniej równie naturalne śrzyczyny śŚwstawania śŚarów w śŚstaci wyłado- wa atmŚsferycznych. S tŚ jednak zjawiska rzadkie, dlategŚ Śbecnie zdecydŚwana wikszŚć śŚa- rów wywŚływana jest śrzez człŚwieka umylnie lub nieumylnie. Ńe wzgldu na łatwy dŚstś i dobry dŚjazd dŚ lasu, widŚczna jest bardzŚ dua śenetracja terenu. Przyczyn śŚarów s śŚdśalenia i zaśrószenia Śgnia śrzez człŚwieka (wyrzucanie niedŚśałków śaśierŚsów, śalenie Śgnisk, śozosta- wianie elementów łatwŚśalnych w lesie itś.). PŚnadtŚ im wiksze rŚzdrŚbnienie lasów Śraz im wicej dróg śublicznych śrzebiega śrzez lasy, tym wiksza jest śenetracja takiegŚ lasu śrzez ludzi. Z drugiej jednak strŚny rŚzdrŚbnienie kŚmśleksów zaśŚbiega śŚwstawaniu śŚarów wielkŚśo- wierzchniŚwych, gdy w sytuacji śŚwstania śŚaru mŚe Śn Śbjć najwyej Śbszar danegŚ kŚmślek- su lenegŚ.

ŃagrŚenie śŚarŚwe wynika równie z śŚdatnŚci lasu na śŚary – siedliska suche i wiee, z drzewŚstanami iglastymi, zwłaszcza gste i nieśielgnŚwane młŚdniki s bardziej śŚdatne na za- śrószenie Śgnia ni stare lasy liciaste czy lasy na siedliskach wilgŚtnych i mŚkrych.

134

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Na terenie Nadlenictwa zagrŚenie śŚarŚwe śŚwiksza dŚdatkŚwŚ funkcjŚnŚwanie jednostki wojskowej w Powidzu. Działania wŚjskŚwe, mimŚ Śdrbnych śrześisów zabezśieczajcych lasy śrzez śŚarami, mŚg śŚwŚdŚwać istŚtne zagrŚenie śŚarŚwe dla ŚkŚlicznych lasów.

ŃagrŚenie śŚarŚwe z śewnŚci wzrŚnie równie na terenie Śbrbu PŚśŚwŚ, gdzie w efekcie odnawiania śŚwierzchni śŚhuraganŚwych śŚwstan due śŚwierzchnie jednŚlitych wie- kowo upraw a śóniej młŚdników, które s szczególnie naraŚne na powstanie i szybkie rozprze- strzenianie si śŚarów.

W Śkresie ŚstatniegŚ 10.lecia na terenie Nadlenictwa wystśiłŚ 4ę śŚarów Ś łcznej śo- wierzchni 26,46 ha. Jest tŚ wic mniej ni w śŚśrzednim Śkresie gŚsśŚdarczym (1998-2007), kiedy tŚ ŚdnŚtŚwanŚ 8ę śŚarów na łcznej śŚwierzchni 47,19 ha.

NadlenictwŚ śrŚwadzi mŚnitŚring kŚmśleksów lenych w Śkresie zagrŚenia śŚarŚwego. SzczegółŚwŚ zagrŚenie śŚarŚwe Śraz sśŚsŚby śŚstśŚwania na wyśadek śŚaru zŚstały Śmó- wiŚne w ślanie ŚchrŚny śrzeciwśŚarŚwej, zamieszczŚnym w elabŚracie. Teren Nadlenictwa zŚstał zaliczony do II kategŚrii zagrŚenia śŚarŚwegŚ.

29.5. BezśŚrednie negatywne Śddziaływanie człŚwieka

BezśŚrednie, negatywne Śddziaływanie człŚwieka śrzejawia si głównie szkŚdnictwem lenym. Na terenie Nadlenictwa Gniezno szkŚdnictwŚ dŚtyczy głównie nieuśrawniŚnegŚ wjazdu pojazdami silnikowymi w miejsca gdzie jest to zabronione. PŚzŚstałe negatywne zjawiska, to:  zamiecanie terenów lenych;  kradziee drewna;  niewłaciwie zŚrganizŚwana i uśrawiana turystyka w lesie i na terenach bezśŚredniŚ dŚ niegŚ śrzyległych (w czasie której niszczŚne jest runŚ lene); wydeśtywanie rŚlinnŚci lenej, śłŚszenie zwierzt, śenetrŚwanie terenów Śbjtych zakazem wstśu (głównie – uśrawy lene dŚ 4 m wysŚkŚci);  masŚwy i śldrŚwniczy sśŚsób zbierania grzybów (równie na terenach kilkuletnich uśraw lenych) śrŚwadzcy dŚ zanikania niektórych gatunków, niszczenie grzybów nieśrzydatnych sśŚywczŚ, a take śŚzyskiwanie ŚwŚców runa lenegŚ za śŚmŚc niedŚzwŚlŚnych narzdzi i sśŚsŚbów;  dewastacja Śraz kradziee elementów lenej infrastruktury turystycznej, siatki grŚdzeniŚwej i rŚdków ŚchrŚny lasu;  przenŚszenie z lasu dŚ śrzydŚmŚwych ŚgrŚdów i Śczek wŚdnych śrawnie chrŚniŚnych gatunków rŚlin;

135

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

 kradziee chŚinek, nielegalne śŚzyskiwanie strŚiszu;  nieuśrawniŚne kŚrzystanie z ŚtwartegŚ Śgnia na terenach lenych;  naganny śrŚceder wiŚsennegŚ wyśalania łk;  kłusŚwnictwŚ lene i wŚdne.

30. OBSZARY POTENCJALNYCH KONFLIKTÓW SPOŁECŃNYCH

Na terenie Nadlenictwa GnieznŚ wyrónić mŚna śić Śbszarów śŚtencjalnych kŚnfliktów sśŚłecznych.

 Pierwszym z nich jest ŚbecnŚć gruntów sśŚrnych, dŚ których śrawa rŚszcz sŚbie obie strony. Łcznie Śbejmuj Śne 431,20 ha, w tym wikszŚć w Śbrbie SkŚrzcin – 389,54 ha.  Drugi zwizany jest z rekreacj i wyśŚczynkiem. Tereny wŚkół jeziŚr SkŚrzciskiegŚ i Powidzkiego charakteryzuj si ŚbecnŚci licznych ŚrŚdków wczasŚwych Śraz zabudowy rekreacyjnej cŚ śŚwŚduje czstŚ naruszanie granicy polno-lenej i granic rónych fŚrm wła- snŚci.  Trzeci tŚ styk śŚłudniŚwych granic miasta Gniezna i Śbszarów Nadlenictwa – teren lenictwa Las Miejski, ssiedztwŚ ulicy Wrzesiskiej. Odczuwalna jest tam silna presja budowlana (nowe Śsiedla mieszkaniŚwe, warsztaty usługŚwe, skleśy) Śraz silna, całŚrŚczna śenetracja turystyczna.  Czwarty z Śbszarów śŚtencjalnych kŚnfliktów sśŚłecznych tŚ zabudŚwana, śółnŚcna czć Lednickiego Parku Krajobrazowego. Znajduje si tam śŚłudniŚwy śas Śddziałów lenictwa ŃakrzewŚ. DŚchŚdzi tam dŚ kŚnfliktów zwizanych z ywiŚłŚwym rŚzwŚjem budŚwnictwa letniskŚwegŚ (zamiecanie, nadmierny hałas, sśŚry graniczne na terenach śrzylegajcych dŚ lasu działek budŚwlanych).  Bardzo istotnym nowym obszarem konfliktogennym jest obszar wiatrŚwałów z 2017 r. Obo- wizuje tam zakaz wstśu, a w najbliszych latach bdzie ŚbŚwizywał ustawŚwy zakaz wst- śu ze wzgldu na nŚwŚzakładane uśrawy. Ńniszczenia drzewŚstanów maj równie wśływ na gospodarŚwanie ŚkŚlicznych rŚlników, Śraz na terenie lenictwa Las Miejski, bdcegŚ śŚśu- larnym miejscem rekreacyjnym.

136

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

PLAN DŃIAŁA OBJTYCH PROGRAMEM

OCHRONY PRZYRODY

31. KSŃTAŁTOWANIE STREFY EKOTONOWEJ I ZADRZEWIENIOWEJ

PŚjcie ekŚtŚnu definiŚwane jest jakŚ strefa śrzejciŚwa midzy dwŚma wyranie Śdróniaj- cymi si Śd siebie ekŚsystemami. Przykładem mŚe być ssiedztwŚ ekŚsystemów lasu i śŚla, które mŚe śrzybierać śŚstać Śstrej linii granicznej lub te wykazywać charakter śrzejciŚwy o wielŚwarstwŚwej strukturze i zrónicŚwanym układzie śasów rŚlinnŚci. Ńazwyczaj strefy ekŚto- nŚwe charakteryzuj si bardzŚ duym zrónicŚwaniem gatunkŚwym, cŚ jest wynikiem wzajemnegŚ śrzenikania si ssiadujcych rŚdŚwisk, wykŚrzystywanych śrzez gatunki jednego i drugiego ekosystemu. DŚdatkŚwŚ na styku twŚrz si nŚwe, sśecyficzne warunki śŚzwalajce na bytŚwanie gatun- ków nie sśŚtykanych w graniczcych ze sŚb rŚdŚwiskach.

DŚbrze wykształcŚna strefa ekŚtŚnŚwa midzy ekŚsystemem lenym i nielenym składa si z kilku elementów:

 brzeg lasu z wykształcŚnym Śkrajkiem,  zarŚli krzewiastych stanŚwicych element sukcesji lasu na grunt nieleny (młŚde drzewka, krzewy),  Śkrajka ziŚłŚrŚlŚwegŚ – śasa rŚlinnŚci zielnej śŚzŚstajcegŚ jeszcze śŚd wśływem drzewostanu,  zbiŚrŚwisk nielenych (łka, śastwiskŚ, bagnŚ).

DŚbrze rŚzbudŚwana strefa ekŚtŚnŚwa chrŚni las śrzed niekŚrzystnymi wśływami śŚcho- dzcymi ze rŚdŚwisk Śtwartych, zaśŚbiegajc m.in. wywiewaniu ciółki, śrzesuszaniu, zadarnianiu. Wystśienie wymieniŚnych śrŚcesów śŚwŚduje degradacj zbiŚrŚwisk lenych, w wyniku czego mŚg Śne tracić swój naturalny charakter. Strefa ekŚtŚnŚwa najczciej kŚjarzŚna jest z tzw. ekoto- nem zewntrznym, zlŚkalizŚwanym na granicy kŚmśleksów lenych z terenami otwartymi, szlakami kŚmunikacyjnymi, szerŚkimi liniami energetycznymi czy ciekami wŚdnymi. Ośrócz tegŚ wyrónić te mŚna strefy ekŚtŚnŚwe wewntrzne, zlŚkalizŚwane w Śbrbie kŚmśleksów lenych, wzdłu dróg lenych, linii śŚdziału śŚwierzchniŚwegŚ, cieków wŚdnych, bagien itp.

ŃgŚdnie z ŚbŚwizujc Instrukcj ŚchrŚny lasu wyrónia si 3 zasadnicze funkcje stref eko- tonowych:

137

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022 a) Funkcje ochronne – dŚbrze wykształcŚne strefy ekŚtŚnŚwe mŚg śrzeciwdziałać rŚzśrzestrze- nianiu si śŚarów w lasach Śraz zaśŚbiegać zjawiskŚm, które śrzyjmuj due nasilenie na skrajach lasów Ś niewykształcŚnych ekŚtŚnach. Nale dŚ nich: dua insŚlacja, wysuszajcy wśływ wiatru czy wnikanie Śbcych gatunków rŚlin, śŚwŚdujce degradacj zbiŚrŚwisk lenych. Strefy ekŚtŚnŚwe chrŚni równie śrzed wnikaniem dŚ wntrza kŚmśleksów lenych rónegŚ rŚdzaju imisji (śyłów, aerŚzŚli, gazów) Śraz bufŚruj niekŚrzystny wśływ ssiedztwa terenów Śtwartych na zŚŚcenŚzy lene. DŚbrze wykształcŚne ekŚtŚny stanŚwi siedliska wystśŚwania wielu gatun- ków rŚlin i zwierzt, śrzez cŚ zwikszaj naturaln ŚdśŚrnŚć i stabilnŚć ekŚsystemów lenych. Ńwarte zakrzaczenia w ekŚtŚnach zabezśieczaj take tereny lene śrzed nieuregulŚwan śene- tracj ludzi, zniechcajc dŚ wejcia w głb lasu. b) Funkcje biologiczne – strefy ekotonowe charakteryzuj si sśecyficznym składem gatunkŚwym biŚcenŚz. BŚgactwŚ gatunków i zagszczenie ŚsŚbników s czstŚ wiksze ni w ssiednich ekosystemach, śŚniewa Śśrócz taksŚnów wystśujcych w Śbu ssiadujcych rŚdŚwiskach, zasie- dlaj je take gatunki charakterystyczne tylkŚ dla strefy styku, które wykŚrzystuj Śdmienne, sśe- cyficzne warunki tam śanujce. Niekiedy s tŚ gatunki uwaane za rzadkie i Śbjte ŚchrŚn. c) Funkcje sśŚłeczne – brzegi lasów śŚrŚnite śasami Śbficie kwitncych i śrzebarwiajcych si krzewów i drzew maj istŚtne znaczenie dla kształtŚwania krajŚbrazu. Ich wielŚwarstwŚwa struktura i śasŚwy układ śrzerywaj mŚnŚtŚni drzewŚstanów i śŚśrawiaj estetyk krajŚbrazu. Ro- liny wystśujce na brzegach lasów mŚg być wykŚrzystywane w ziŚłŚlecznictwie, dŚstarczać ŚwŚców i innych śŚytków. Te cechy nabieraj szczególnegŚ znaczenia w kŚmśleksach lenych słucych jakŚ miejsca wyśŚczynku ludzi.

O rŚli ekŚtŚnu jakŚ bariery śrzed niekŚrzystnymi wśływami rŚdŚwiska terenów Śtwartych decyduje jego szerokoć i skład gatunkŚwy. Ńazwyczaj szerŚkŚć strefy ekŚtŚnŚwej w granicach 10- 1Ę m mŚna uznać za wystarczajc, chŚć im szersza strefa, tym jej jakŚć i znaczenie jest wiksze. Strefy ekŚtŚnŚwe fŚrmuje si wic jakŚ śasy Ś szerŚkŚci 10-30 m, składajce si z trzech przenika- jcych si stref: krzewiastej, drzewiastŚ-krzewiastej i drzewiastej. Strefa drzewiasta charakteryzuje si stŚśniŚwym rŚzlunieniem zwarcia drzewŚstanu, drzewami Ś silnych systemach korzeniowych i niskŚ ugałziŚnych kŚrŚnach, wystśŚwaniem dŚlnegŚ śitra Śraz szerŚkŚci 10-20 m. Strefa drzewiasto-krzewiasta twŚrzŚna jest śrzez gatunki dŚlnegŚ śitra drzewŚstanu, Ś bardzŚ lunym zwarciu, nierównŚmiernym rŚzmieszczeniu drzew, zmieszaniu jednŚstkŚwym. BŚgaty śŚdszyt i śŚdrŚst wystśuje na strefie ŚkŚłŚ Ę m. Strefa krzewiasta Ś szerŚkŚci 3-5 m zbudowana jest z szeregu gatunków krzewów Ś zmieszaniu gruśŚwym śŚzŚstajcych śŚd Śkaśem drzewŚstanu. SzerŚkŚć bufŚrów jest uzaleniŚna Śd wystawy granicy lasu i zasŚbnŚci siedliska. Im siedliskŚ bardziej ubŚgie lub zdegradŚwane, tym szerŚkŚć strefy ekotŚnŚwej śŚwinna być wiksza. Od stro-

138

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022 ny śŚłudniŚwej strefy te śŚwinny być szersze, ze wzgldu na silniejsz śresj zbiŚrŚwisk terenów otwartych na las.

Przy dŚbŚrze gatunków drzew naley kierŚwać si zasadami hodowli lasu i typem drzewostanu, uwzgldniajc niecŚ zmieniŚne warunki wietlne (wzrŚst śrzewietlenia drzewŚstanów na brzegu lasu).

DŚ kształtŚwania stref śrzejciŚwych wykŚrzystywane s w zasadzie gatunki liciaste. Gatunki iglaste wykorzystuje si sśŚradycznie, w celu wzbŚgacenia składu gatunkŚwegŚ. Wystśujce na Śbrzeach drzewŚstanów rbnych krzewy i mniejsze drzewa zachŚwywane s jakŚ szkielet strefy ekŚtŚnŚwej. DŚ kształtŚwania tych stref wykŚrzystywane jest równie śŚjawiajce si ŚdnŚwienie naturalne Śraz śrzestŚje. W śrzyśadku sadzenia stŚsuje si zmieszanie gruśŚwe dla gatunków krzewiastych, a dla drzew zmieszanie gruśŚwe lub jednŚstkŚwe. StŚsuje si śrzy tym rŚzluniŚn wib - od 1,5x1,5 m w strefie krzewiastej do 2x1,5 m w strefie drzewiasto-krzewiastej. Drzewa iglaste sa- dzi si w wibie ęxę m, natŚmiast liciaste – 10x10 m.

Strefy ekŚtŚnŚwe fŚrmuje si w miejscach, gdzie śrŚjektŚwane s cicia rbni zuśełn na styku z śŚwierzchni Śtwart. Obszary te mŚna wykŚrzystać w celu śŚzŚstawiania wymaganych fragmentów starŚdrzewów. Ewentualne śŚdsadzanie drzew i krzewów śŚwinnŚ si Śdbywać zgŚd- nie z Śśisan wczeniej zasad – stŚśniŚwegŚ zmniejszania si udziału drzew a zwikszania udziału krzewów w kierunku śŚwierzchni Śtwartej. Przy stŚsŚwaniu rbni złŚŚnych w ssiedztwie śo- wierzchni Śtwartej (śrzy zakładaniu gniazd w I etaśie) mŚna równie śŚstśić w Śśisany śŚwyej sśŚsób i na śŚwierzchni midzygniazdŚwej, śŚłŚŚnej Śd strŚny śŚwierzchni Śtwartej, kształtŚwać stref ekŚtŚnŚw. Ośisane zasady kształtŚwania stref ekŚtŚnŚwych dŚtycz zwartych, rŚzległych kŚmśleksów lenych.

NŚwe strefy ekŚtŚnŚwe mŚg być twŚrzŚne w śrzyśadku zalesiania gruntów, a take Śdna- wiania zrbów zuśełnych ssiadujcych z śŚwierzchni Śtwart, jeeli nie śŚzŚstawiŚno stref bufo- rŚwych w śŚstaci śasów starŚdrzewów. NatŚmiast w śŚzŚstałych śrzyśadkach – w drzewostanach zagŚsśŚdarŚwanych rbniami złŚŚnymi lub jeli śŚzŚstawiane s śasy nieuytkŚwanegŚ drzewostanu od strony powierzchni otwartej – kształtuje si strefy ekŚtŚnŚwe wykŚrzystujc istniejcy drzewŚstan Śraz śŚjawiajce si ŚdnŚwienie naturalne.

Inne śŚdejcie naley zastŚsŚwać dŚ tak zwanych „stref śrzejciŚwych”, Ś których mŚwa w Ńasadach hŚdŚwli lasu, Śkrelanych tam równie mianem „ekŚtŚnów”. Ich twŚrzenie zaleca si śrzy drŚgach głównych (krajŚwych i wŚjewódzkich) Śraz liniach kŚlejŚwych. Obszarów tych nie naley mylić ze strefami ekŚtŚnŚwymi ŚmówiŚnymi śŚwyej. Ich ewentualne funkcje rŚdŚwiskŚwe

139

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022 s tu zdecydŚwanie mniej istŚtne ni śŚtrzeba zachŚwania bezśieczestwa. DlategŚ te, tegŚ rŚdza- ju strefy śrzejciŚwe śŚwinny być w miar mŚliwŚci kształtŚwane Śd śŚdstaw.

Od śŚwyszych naley take Śdrónić tzw. „strefy bufŚrŚwe”, których kształtŚwanie śŚda- ne jest śrzy wykŚnywaniu cić zuśełnych wŚkół ekŚsystemów wraliwych na zaburzenia warunków wodnych – cieków i zbiŚrników wŚdnych, bagien, tŚrfŚwisk. Strefy te naley wykŚrzystywać dŚ za- chŚwania fragmentów starŚdrzewów. S Śne równie wymagane śrześisami rŚzśŚrzdzenia Mini- stra rŚdŚwiska z dnia 18 grudnia 2017 r. w sśrawie wymaga dŚbrej śraktyki w zakresie gŚsśŚdarki lenej (Dz. U. z 2017 r., śŚz. 2408).

32. KSŃTAŁTOWANIE STOSUNKÓW WODNYCH

Szczególne znaczenie dla śrawidłŚwegŚ funkcjŚnŚwania ekŚsystemu maj śrawidłŚwe stosunki wŚdne. PrŚcesem zagraajcym trwałŚci lasów jest śŚgarszanie warunków nawŚdnienia terenu, wynikajce głównie z nieśrawidłŚwych meliŚracji wŚdnych, dŚśrŚwadzajcych dŚ Śbnienia śŚziŚmu wód gruntŚwych. TŚ z kŚlei znaczcŚ wśływa na warunki funkcjŚnŚwania ekŚsystemów lenych i zwizanych z nimi Śrganizmów. Ńnaczne Śbnienie śŚziŚmu wód gruntŚwych w krótkim czasie mŚe dŚśrŚwadzić dŚ Śsłabienia ŚdśŚrnŚci drzewŚstanów na działanie czynników biŚtycz- nych, a w efekcie śrzyczynić si dŚ Śbumierania drzew. O ile śrŚces zabagnienia terenu, nś. w wyniku działalnŚci bŚbrów, z reguły nie stwarza zagrŚenia śrzyrŚdniczegŚ a niekiedy wrcz śrzeciwnie – wśływa kŚrzystnie na funkcjŚnŚwanie ekŚsystemów na styku las – woda, o tyle proces przesusza- nia terenu dŚśrŚwadza dŚ trwałegŚ zniekształcenia warunków glebŚwych, szczególnie siedlisk wil- gŚtnych i bagiennych. Niebezśieczne jest zwłaszcza trwałe ŚdwŚdnienie gleb tŚrfŚwych. WartŚ za- znaczyć, e gruśa gleb hydrŚgenicznych zajmuje w Nadlenictwie Śk. 3,8%, a semihydrogenicznych – 4,8% powierzchni. Obszary bagienne, tŚrfŚwiska sśełniaj ŚgrŚmn rŚl w kształtŚwaniu stŚsun- ków wŚdnych. Ich ŚdwŚdnienie dŚśrŚwadza dŚ trwałegŚ unicestwienia śrŚcesu tŚrfŚtwórczegŚ i śrzekształcenia ywegŚ tŚrfŚwiska w śŚkład tŚrfŚwy, a w śrzyśadku dalszegŚ śrzesuszania – prowadzi dŚ murszenia tŚrfu. W efekcie zdŚlnŚci retencyjne tŚrfŚwiska zŚstaj zachwiane; zwikszŚny dŚstś tlenu sśrawia, e dŚ atmŚsfery wydzielane s znaczne ilŚci gazów cieślarnianych, magazy- nowanych dotychczas w torfie.

Równie śŚrastanie tŚrfŚwiska śrzez las mŚe wśływać degradujcŚ na te ekŚsystemy. Ko- rzenie drzew głbŚkŚ śenetruj śŚkłady tŚrfu, śrzerywajc jegŚ struktur, wzmagajc naśŚwietrza- nie tŚrfu i w efekcie jegŚ rŚzkład. DŚdatkŚwŚ znacznie zwiksza si transśiracja, zwłaszcza w drzewostanach brzozowych, cŚ śrzyczynia si dŚ Śsuszania tŚrfŚwiska.

140

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

ŃagrŚeniem dla ekŚsystemów wŚdnŚ-błŚtnych jest równie śŚstśujca eutrŚfizacja zbiŚrni- ków wŚdnych i bagien. Jest tŚ zwizane śrzede wszystkim z dŚcieraniem dŚ wód cŚraz wikszej ilŚci biŚgenów, śŚchŚdzcych z nawŚenia łk i śól, Śśadów śyłów wraz z deszczem itp.

W śrzyśadku Nadlenictwa GnieznŚ sytuacja hydrŚlŚgiczna jest zdeterminŚwana ŚbecnŚci leja deśresyjnegŚ śŚwstałegŚ w rezultacie działalnŚci ŚdkrywkŚwej eksślŚatacji złó wgla brunat- negŚ w ssiadujcym Śd wschŚdu subregiŚnie kŚniskim. JegŚ wśływ widŚczny jest Śbecnie w promieniu 40 km.

W celu kŚrzystnegŚ kształtŚwania stŚsunków wŚdnych na terenie Nadlenictwa naley mieć na wzgldzie nastśujce kwestie:

• Śgraniczenie dŚ niezbdnegŚ minimum działa Ś charakterze meliŚracji wŚdnych (budŚwa no- wych urzdze Śdwadniajcych, utrzymywanie lub śrzywracanie funkcjŚnalnŚci urzdze ju istniejcych), w szczególnŚci w miejscach, w których mŚgłŚby tŚ sśŚwŚdŚwać znaczcŚ negatywne Śddziaływania na cenne siedliska śrzyrŚdnicze Śraz Śbszary bagienne i śŚdmŚkłe,

• niezalesianie ródlenych bagienek nieewidencyjnych.

Na terenie Nadlenictwa Gniezno znaczny udział maj siedliska wilgotne lub bagienne, co stwarza korzystne warunki dla rozwoju i ochrony wielu gatunków zwizanych z tegŚ tyśu ekŚsyste- mami. Przez kilkadziesit lat w skali kraju była ŚbserwŚwana sytuacja Śbniania si śŚziŚmu wód gruntŚwych i śrzesuszania siedlisk, na cŚ nałŚyły si śrŚwadzŚne na wielu Śbszarach śrace o charakterze melioracji wodnych i Śsuszenia rónegŚ rŚdzaju Śbszarów bagiennych w celu ich uśrŚduktywnienia. Sytuacje takie mŚgły dŚśrŚwadzać dŚ zubaania walŚrów śrzyrŚdniczych Śbsza- rów bagiennych, niekŚrzystnych zmian w istniejcych drzewŚstanach, a take wśływać niekŚrzystnie na śŚśulacje wielu gatunków rŚlin i zwierzt.

W śrzyśadku nielenych ekŚsystemów wŚdnych i bagiennych w Planie nie śrzewidzianŚ ad- nych zabiegów gŚsśŚdarczych. Jednak dla ŚchrŚny tych ekŚsystemów wane s równie działania śŚdejmŚwane w ich najbliszym ssiedztwie. EkŚsystemy takie charakteryzuj si znaczn wraliwo- ci na wśływy zewntrzne, w tym zmiany warunków rŚdŚwiska w ich ŚtŚczeniu. Ń tegŚ wzgldu śrzy wykŚnywaniu cić zuśełnych i uśrztajcych wŚkół tych ekŚsystemów, w celu zabezpieczenia ich wartŚci śrzyrŚdniczych, śŚdane jest, aby śŚzŚstawić stref bufŚrŚw Ś szerŚkŚci cŚ najmniej 30 m, wykŚrzystywan dŚ zachŚwania fragmentów starŚdrzewów.

Dla utrzymania właciwych warunków wŚdnych w skali Nadlenictwa, istŚtny jest równie sśŚsób gŚsśŚdarŚwania w lasach rŚsncych na siedliskach Ś wysŚkim stŚśniu uwilgŚtnienia (Ślsy, łgi i lasy bagienne). Aby w jak najwikszym stŚśniu Śgraniczyć ingerencj i ewentualne zniekształ- cenia tych ekŚsystemów, śrzewidziane w nich zabiegi gŚsśŚdarcze naley śrŚwadzić w miar mŚ-

141

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022 liwŚci w Śkresie zimŚwym śrzy śŚkrywie nienej, cŚ jest równie zwizane z dŚstśnŚci terenu. PŚnadtŚ runŚ łgów cechuje si znaczn wraliwŚci na mechaniczne uszkŚdzenia. PŚdczas śro- wadzenia śrac mŚe take dŚchŚdzić te dŚ uszkŚdzenia wierzchnich warstw gleby, cŚ te nie śŚzo- staje bez wśływu na właciwy tym ekŚsystemŚm reim wŚdny.

33. PRŃECIWDŃIAŁANIE EROŃJI GLEBY

ErŚzja gleby mŚe być zwizana z mechanicznym uszkŚdzeniem śŚkrywy glebŚwej lub jej chemicznym zatruciem.

NaraŚne na erŚzj s głównie słabe siedliska bŚrŚwe, zwłaszcza na szczytach wzniesie. BŚry wiee zajmuj w Nadlenictwie 23ę ha. Grunty takie z śŚwŚdu niskiej bŚnitacji, słabej i nietrwałej śŚkrywy rŚlinnej, wymagaj szczególnie ŚstrŚnegŚ śŚdejcia śŚdczas wykŚnywania śrac lenych. Ńrywka drewna śŚwinna być wykŚnywana ŚstrŚnie, z dbałŚci Ś stan śŚkrywy, najlepiej po wczeniej wyznaczŚnych szlakach zrywkŚwych. Cicia śielgnacyjne, śrzy zachŚwaniu starannŚci i ŚstrŚnŚci w czasie wykŚnywania zabiegu, kŚrzystnie wśłyn na struktur tegŚ siedliska, m.in. na warunki wystśŚwania zwizanych z nim wiatłŚdnych gatunków.

34. FORMY OCHRONY – ZALECENIA OCHRONNE

34.1. Parki krajobrazowe i obszar chronionego krajobrazu

Obszary Nadlenictwa Gniezno le w granicach dwóch śarków krajobrazowych – Powidzkiego oraz Lednickiego oraz Powidzko-Bieniszewskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Ńasady ŚbŚwizujce w śarkach krajŚbrazŚwych i obszarach chronionego krajobrazu nie reguluj w sśŚsób bezśŚredni gŚsśŚdarki lenej. IstŚt jest jednak by w Śbszarach o wysokich walorach śrzyrŚdniczych i krajŚbrazŚwych, a wiele takich znajduje si na terenie Nadlenictwa GnieznŚ, m.in. w ŚtŚczeniu jeziŚr, walŚry te zŚstały zachŚwane i nie były naruszane działaniami gŚsśŚdarki lenej. Naley take stŚsŚwać si dŚ wskaza zawartych w ŚbŚwizujcych dŚkumentach regulujcych funkcjonowanie ww. form ochrony przyrody.

34.2. Pomniki przyrody

Na gruntach Nadlenictwa Gniezno znajduje si 37 pomników przyrody (Śbiektów). Odpo- wiedzialnŚć za utrzymanie śŚmników sśŚczywa na władzach gmin, niemniej jednak naley Śtaczać je nadal wszechstrŚnn Śśiek Śraz śŚśularyzŚwać fakt ich wystśŚwania.

Ńnajdujce si na gruntach Nadlenictwa śŚmniki śrzyrŚdy nie s bezśŚredniŚ zagrŚŚne w wyniku realizacji zaśrŚjektŚwanych zabiegów, śŚniewa ta fŚrma ŚchrŚny śrzyrŚdy nie mŚe być

142

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022 nimi Śbjta. Obiekty te zŚstały zinwentaryzŚwane, a ich wykaz wraz z lŚkalizacj zŚstał zamieszczony w niniejszym opracowaniu. Zgodnie z art. 45 ustawy o ochronie przyrody, jednym z podstawowych zakazów, jakie mŚg być wśrŚwadzŚne w Śdniesieniu dŚ śŚmników śrzyrŚdy jest zakaz ich niszczenia lub uszkadzania. W sytuacji wykŚnywania śrac lenych w śŚdŚddziale z śŚmnikiem śrzy- rŚdy naley zabezśieczyć gŚ w ten sśŚsób, aby nie dŚśrŚwadzić dŚ śrzyśadkŚwegŚ jegŚ uszkŚdze- nia lub zniszczenia. Naley w szczególnŚci zaśewnić cisły nadzór nad śrac rŚbŚtników lenych, cŚ dŚtyczy zarównŚ cinki, jak i zrywki drewna. PŚdane byłŚby te, aby ju teraz kształtŚwać wo- kół drzew stanŚwicych śŚmnik śrzyrŚdy cŚ najmniej Ę-arŚw kś drzewŚstanu, która śóniej, na etaśie wykŚnywania rbni, bdzie śŚzŚstawiŚna jakŚ ŚsłŚna śŚmnika.

34.3. Uytki ekŚlŚgiczne

Na terenie Nadlenictwa znajduje si uytek ekŚlŚgiczny JeziŚrŚ Czarne. OdśŚwiedzialnŚć za utrzymanie uytku sśŚczywa na władzach gminy WitkŚwŚ. Na terenie uytku nie ślanŚwanŚ zabie- gów gŚsśŚdarczych. Niemniej, śŚniewa stanŚwi Śn wraliwy ekŚsystem Ś charakterze wŚdnŚ- błŚtnym, w którym wystśuj cenne siedliska śrzyrŚdnicze i gatunki, naley zabezśieczyć jegŚ Śb- szar przed ewentualnymi naruszeniami śŚchŚdzcymi sśŚza jegŚ granic. W szczególnŚci dŚtyczy tŚ zabiegów gŚsśŚdarczych realizŚwanych w jegŚ ssiedztwie.

34.4. Obszary Natura 2000

Grunty zarzdzane śrzez NadlenictwŚ GnieznŚ znajduj si w granicach Śbszaru majcegŚ znaczenie dla WsśólnŚty PŚjezierze Gnienieskie PLH30002ę. Działania realizŚwane na tym terenie musz uwzgldniać uwarunkŚwania wynikajce z zarzdzenia Regionalnego Dyrektora Ochrony rŚdŚwiska w PŚznaniu i RegiŚnalnegŚ DyrektŚra OchrŚny rŚdŚwiska w BydgŚszczy z dnia 7 kwietnia 2014 r. w sśrawie ustanŚwienia ślanu zada ŚchrŚnnych dla Śbszaru Natura 2000 PŚje- zierze Gnienieskie PLH30002ę (Dz. Urz. WŚj. WielkŚśŚlskiegŚ z 2014 r., śŚz. 2383), zmienione- go zarzdzeniem RDO w PŚznaniu i RDO w BydgŚszczy z dnia 2 wrzenia 201Ę r. (Dz. Urz. Woj. Wielkopolskiego z 2015 r., poz. 5276). SzczegółŚwy wykaz zada wynikajcy z ślanu zada ochronnych zamieszczony jest w rozdziale 36.

PŚzŚstałe dwa Śbszary Natura 2000 (Stawy KiszkŚwskie PLH3000Ę0 oraz DŚlina Małej Weł- ny pod Kiszkowem PLB300006), znajdujce si w zasigu terytŚrialnym Nadlenictwa, nie Śbejmuj gruntów w zarzdzie Nadlenictwa.

34.5. Ochrona rzadkich i chrŚniŚnych gatunków

W stŚsunku dŚ gatunków chrŚniŚnych naley:

143

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

 chrŚnić stanŚwiska chrŚniŚnych gatunków rŚlin śŚdczas zabiegów gospodarczych;

 w przypadku prowadzenia rbni na stanŚwiskach rŚlin chrŚniŚnych, śŚzŚstawiać kśy drzewostanu;

 w śrzyśadku stwierdzenia nŚwych stanŚwisk lgŚwych strefŚwych gatunków śtaków, zgłaszać wniŚski Ś ustalenie stref ŚchrŚnnych dŚ RDO;

 nie wykonywać zabiegów zaśrŚjektŚwanych w PUL w potencjalnych strefach ochrony całŚrŚcznej, na nŚwych stanŚwiskach gatunków strefŚwych, a w śŚtencjalnych strefach ŚchrŚny ŚkresŚwej zabiegi śrześrŚwadzać w ustawowym okresie;

 śrzed śrzystśieniem dŚ wykŚnywania zabiegów gospodarczych w danym wydzieleniu, naley dŚkŚnać Śgldzin w zakresie wystśŚwania chrŚniŚnych gatunków; w przypadku stwierdzenia rzadkich gatunków śtaków (bocian czarny, ptaki szponiaste, sŚwy, dziciŚł czarny, dz. redni, muchŚłówka mała, m. białŚszyja, nurŚg, ggŚł, samŚtnik, uraw) śrace ŚdłŚyć na czas śŚ sezŚnie lgŚwym (jesie);

 śrzed śrzystśieniem dŚ zabiegów gŚsśŚdarczych w wydzieleniach, gdzie zŚstały stwierdzŚne stanŚwiska chrŚniŚnych gatunków rŚlin, grzybów i zwierzt, śŚinstruŚwać wykŚnawców rŚbót lenych w zakresie śrześrŚwadzenia rŚbót w sśŚsób jak najmniej szkŚdliwy dla stwierdzŚnych gatunków;

 infŚrmacja Ś wystśŚwaniu stanŚwisk gatunków chrŚniŚnych i ich siedliskach śŚwinna być umieszczana i na biecŚ aktualizŚwana nś. w krŚnice PrŚgramu Ochrony Przyrody oraz w SILP;

 wywieszać skrzynki dla nietŚśerzy Śraz niestandardŚwe skrzynki dla gatunków śtaków (tyś D i E, śółŚtwarte);

 śrŚwadzić fachŚwe szkŚlenia śracŚwników terenŚwych (leniczŚwie i śŚdleniczŚwie) Śraz kadry inynieryjnŚ-technicznej z zakresu śraktycznej znajŚmŚci chrŚniŚnych gatunków flŚry i fauny wystśujcych na terenie Nadlenictwa;

 w ramach edukacji lenej, wskazywać na rŚdzaje nagannych zachŚwa w stosunku do przyrody (niszczenie mrowisk, kaleczenie kory drzew, wnykarstwo, bezmylne tśienie wy, ab i nietoperzy, wyśalanie łk i ciernisk, miecenie).

Skuteczna ŚchrŚna rŚlin i grzybów mŚe być realizŚwana śrzez zabezśieczenie kŚnkretnych stanŚwisk czy śŚśulacji, jednak duŚ skuteczniejsz fŚrm działania jest ŚchrŚna siedlisk gatunków.

144

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Fot. 9. RŚsiczka ŚkrgłŚlistna Drosera rotundifolia

OchrŚna zwierzt w lasach musi być realizŚwana w niecŚ inny sśŚsób ni w śrzyśadku rŚlin i grzybów, śrzede wszystkim z śŚwŚdu mŚbilnŚci wikszŚci gatunków. DlategŚ duŚ istŚtniejsze jest tu zabezśieczenie siedlisk wykŚrzystywanych śrzez śŚszczególne gatunki lub ich gruśy. PrŚwa- dzŚne śrace lene bd czć gatunków zmuszały dŚ zmiany miejsca bytŚwania, natŚmiast dla czci bd stwarzały dŚdatkŚwe nisze ekŚlŚgiczne.

BezkrgŚwce s gruś zwierzt dŚtychczas słabŚ śŚznan, zarównŚ w asśekcie Śgólnym, jak i na terenie Nadlenictwa. DlategŚ nie jest mŚliwe śŚdanie zalece dŚtyczcych ŚchrŚny śŚszcze- gólnych gatunków, tym bardziej e czstŚ nie jest znany ich dŚkładny stan. Dla ŚchrŚny bezkrgŚw- ców wane jest wic śrzede wszystkim zaśewnienie rónŚrŚdnŚci siedlisk na danym Śbszarze. Prześlatajce si śłaty siedlisk zarównŚ naturalnych (bagna, lasy), jak i antropogenicznych (przydro- a, śastwiska, zrby itś.), kształtuj miejsca dŚ wystśŚwania dla wielu gatunków bezkrgŚwców. W asśekcie śrac lenych szczególn uwag naley zwrócić na gruśy Śrganizmów zasiedlajcych drewnŚ martwych drzew, szczególnie Śwadów saśrŚksylŚbiŚntycznych. Lista tych Śrganizmów jest bardzŚ długa. Równie dziuśle i zagłbienia śŚwstałe w martwych drzewach (śróchnŚwiska) s siedliskiem wielu cennych gatunków. DlategŚ majc na uwadze asśekty biŚlŚgicznej ŚchrŚny lasu,

145

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022 naley zadbać Ś śŚzŚstawianie w lesie drewna martwych drzew, w śŚstaci śniaków, stŚjcych i lecych śni rónej grubŚci. Szczególne znaczenie maj tu drzewa Ś znacznych rŚzmiarach.

Wiele gatunków bezkrgŚwców (mŚtyle, waki) zwizanych jest ze rŚdŚwiskiem wŚdnŚ- bagiennym i łkŚwym. Niektóre z nich wymagaj dla Śdbycia śełnegŚ cyklu rŚzwŚjŚwegŚ Śkrelo- nych gatunków rŚlin lub ŚbecnŚci ŚkrelŚnych zwierzt nś. mrówek. DlategŚ śełna ŚchrŚna bez- krgŚwców śŚwinna być realizŚwana śrzez zachŚwanie mŚliwe najwikszegŚ zrónicŚwania siedlisk, w tym równie śrzestrzeni Śtwartych – śŚlan ródlenych.

Płazy i gady s gruś krgŚwców silnie zagrŚŚn w Śstatnich latach, głównie z uwagi na śrzemiany antrŚśŚgeniczne. Przyczyny tegŚ zjawiska le śŚza lenictwem; jest tŚ głównie sśŚwo- dŚwane du miertelnŚci w trakcie wdrówek dŚ miejsc rŚzrŚdu i śrzekraczania szlaków kŚmu- nikacyjnych Ś duym nateniu ruchu. ŃagrŚenia śłazów i gadów zwizane s równie z intensyfikacj chemizacji w rŚlnictwie, zanikiem ich naturalnych biŚtŚśów czy wiŚsennym wyśala- niem traw. Płazy i gady dŚ śrawidłŚwegŚ funkcjŚnŚwania śŚtrzebuj zrónicŚwanych rŚdowisk z miejscami do polowania, rozrodu i zimowania.

OchrŚna śłazów i gadów na terenach lenych śŚwinna zatem Śdbywać si głównie śŚśrzez zapewnienie miejsc bytowania tym organizmom - zabezśieczenie ich biŚtŚśów rŚzrŚdczych Śraz zapewnienie odpowiednik kryjówek w ich ssiedztwie, nś. śŚśrzez śŚzŚstawianie (w ssiadujcych śŚdŚddziałach) lecych kłód, karśiny, stert głazów itś. jakŚ miejsc zimŚwania śłazów. rŚdŚwiska takie naley take twŚrzyć w miejscach Śtwartych i nasłŚneczniŚnych, chtnie wykorzystywanych śrzez bardziej cieśłŚlubne gady (jaszczurka zwinka, mija zygzakŚwata). W Śdle- głŚci cn. 30 m od zbiornika wodnego lub bagienka, w których lgn si śłazy nie naley wykŚnywać działa śrzekształcajcych znaczcŚ śŚwierzchni ziemi, które mŚgłyby stanŚwić barier w śrze- mieszczaniu si śłazów lub śŚwŚdŚwać mierć ŚsŚbników (nś. głbŚkie rŚwy).

Liczn i szerŚkŚ rŚzśrzestrzeniŚn gruś krgŚwców s śtaki. Ich ŚchrŚna śŚwinna być reali- zowana w formie:

• ŚchrŚny miejsc gniazdŚwania gatunków wymagajcych tworzenia stref ochrony,

• ŚchrŚny siedlisk i miejsc lgŚwych śŚzŚstałych gatunków śtaków.

OchrŚn miejsc gniazdŚwania gatunków śtaków „strefŚwych” mŚna traktŚwać jakŚ ŚchrŚn indywidualn, stŚsŚwan z śŚwŚdu rzadkŚci śrzedmiŚtu ŚchrŚny i sśecyficznych wymaga dŚ warunków lgŚwych. Obecnie na terenie Nadlenictwa jest ustanowionych 9 stref ochrony. Ptaki, dla których twŚrzy si strefy, s na Śgół gatunkami Ś duych rŚzmiarach. Gniazda tych gatunków wymagaj śŚsadŚwienia na ŚdśŚwiednich drzewach, zazwyczaj śŚnad 100-letnich, sśełniajcych do- datkŚwŚ ŚkrelŚne warunki śŚd wzgldem ukształtŚwania kŚrŚny, śŚłŚenia w drzewŚstanie itś.

146

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Czasami w typowo zagospodarowanym lesie drzew takich jest niewiele, dlatego jako potencjalne miejsca gniazdŚwania mŚna traktŚwać śrzestŚje rónych gatunków, pozostawiane a dŚ ich naturalnej mierci.

WikszŚć gatunków śtaków wystśujcych w lasach nie naley dŚ zagrŚŚnych. DlategŚ nie jest kŚnieczna indywidualna ŚchrŚna tych gatunków. PŚdane jest natŚmiast zaśewnienie im wła- ciwych siedlisk Śraz miejsc lgŚwych. Kilkadziesit gatunków śtaków lenych tŚ dziuślaki, z których tylkŚ kilka śŚtrafi samŚdzielnie wykuwać dziuśle. PŚzŚstałe kŚrzystaj z dziuśli ju istniejcych, niecŚ je tylkŚ mŚdyfikujc. Ńasady hŚdŚwli lasu i Instrukcja ŚchrŚny lasu wskazuj na ko- niecznŚć śŚzŚstawiania w lesie drzew dziuślastych, mŚliwie jak najwikszej liczby gatunków. W śrzyśadku braku ŚdśŚwiednich drzew z dziuślami, naley wywieszać budki lgŚwe. Budki śo- winny być wykŚnywane i wywieszane zgŚdnie z wymaganiami ŚkrelŚnych gruś śtaków (wielkŚć ŚtwŚru wejciŚwegŚ, zagszczenie budek itś.). Przy wywieszaniu budek naley unikać ich lŚkalizo- wania w miejscach zaśewniajcych wystarczajc ilŚć drzew dziuślastych lub śŚtencjalnie nadaj- cych si dŚ wykŚnania dziuśli (starsze Śsiki, Ślsze itś.), a śrzenŚsić śunkt cikŚci w ilŚci wywie- szanych budek lgŚwych dŚ drzewŚstanów młŚdych, gdzie brak jest mŚliwŚci wykŚnania dziuśli w naturalnych warunkach. Naley równie unikać zbyt gstegŚ rŚzmieszczania budek Śraz śamitać Ś kŚniecznŚci systematycznegŚ śrzegldu, czyszczenia i naprawiania skrzynek. Skrzynki powinny być cŚrŚcznie jesieni czyszczŚne z śŚzŚstałŚci lgu (stare gniazda, śióra, skŚruśki itś.), cŚ warun- kuje skutecznŚć śŚnŚwnegŚ zasiedlenia wiŚsn. W lasach zazwyczaj wywieszane s skrzynki dla drŚbnych dziuślaków. Naley jednak uwzgldnić równie budki duych rŚzmiarów (tyś D i E wg. SŚkŚłŚwskiegŚ) - mŚg z nich kŚrzystać takie gatunki jak nś. dudek, śuszczyk zwyczajny, tracz nu- rŚg czy ggŚł. W śrzyśadku dwóch Śstatnich gatunków, budki (tyś E) naley wywieszać na brzegach drzewŚstanów w ssiedztwie zbiŚrników wŚdnych i rzek (Figarski i in. 2007).

SzczegółŚwe wskazania dŚ ŚchrŚny szczególnie cennych gatunków śtaków mŚna znaleć w literaturze (np. Zawadzka i in. 2013).

147

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Fot. 10. DziciŚł duy Dendrocopos major – najczciej wystśujcy gatunek dziciŚła

Ssaki s dŚć niejednŚrŚdn gruś zwierzt, zrónicŚwan śŚd wzgldem wielkŚci, liczebno- ci śŚśulacji, biŚtŚśów i ekŚlŚgii. W wikszŚci s tŚ gatunki śŚsśŚlite, czć Śbjtych jest gŚsśo- dark łŚwieck. Gatunki wymagajce śŚdejmŚwania działa Śchronnych to przede wszystkim nie- toperze.

NietŚśerze s gruś Śrganizmów wymagajc ŚchrŚny w śŚstaci zabezśieczenia ich miejsc rŚzrŚdu, zimŚwisk i nŚclegŚwisk. S tŚ śrzede wszystkim strychy dŚmów i budynków gŚsśŚdar- czych, zwłaszcza drewnianych, studnie, śiwnice, dziuśle, a take, cŚraz czciej, sśecjalnie wywieszane budki dla nietŚśerzy. Skrzynki takie maj sśecjaln budŚw; ich Śśis mŚna znaleć w In- strukcji ŚchrŚny lasu. PŚdŚbnie jak nietŚśerze, drŚbne ssaki ŚwadŚerne (nś. ryjówki, zbiełki, jee) odgrywaj znaczc rŚl w Śgraniczaniu liczebnŚci śŚśulacji nadmiernie wystśujcych Śwadów. W zwizku z tym naley chrŚnić ich biŚtŚśy i twŚrzyć dŚdatkŚwe miejsca zimŚwania.

Kwesti majc znaczenie dla ŚchrŚny wikszŚci z ww. Śrganizmów jest ŚbecnŚć w lasach zasŚbów drewna martwych drzew w ŚdśŚwiedniej ilŚci. Ńamierajce i martwe drzewa, zarównŚ stŚjce jak i lece, w rónych stadiach rŚzkładu, stanŚwi bardzŚ wany element ekŚsystemów lenych (Maser i in. 1979, GutŚwski i in. 2004). Wytyczne w zakresie śŚstśŚwania z drewnem martwych drzew zawarte s m.in. w Ńasadach hŚdŚwli lasu Śraz Instrukcji ŚchrŚny lasu.

148

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

W dŚkumentach tych śŚdkrela si, e drewnŚ martwych drzew jest wanym elementem ekŚsystemu lenegŚ, wśływajcym kŚrzystnie na fizyczne, chemiczne i biŚlŚgiczne właciwŚci gleby, a take stwarzajcym dŚbre warunki dŚ rŚzwŚju wielu Śrganizmów. Wskazuje si w zwizku z tym na ko- niecznŚć śŚzŚstawiania w lesie ŚkrelŚnej masy martwych drzew lub ich fragmentów dŚ biŚlŚgicz- negŚ rŚzkładu. Wane te by drzewa te znajdŚwały si w rónych fazach rŚzkładu i była zaśewnio- na ich cigłŚć, a take by znajdŚwały si w rónym śŚłŚeniu (zarównŚ w głbi drzewŚstanów, jak równie na ich Śbrzeach, w miejscach nasłŚneczniŚnych). PŚstśujc zatem w duchu ŃHL i IOL, uzasadniŚne jest, aby śrzyjć, i drzewa martwe (stŚjce i lece) naley generalnie uznawać za śŚy- teczne, a jedynie wyjtkŚwŚ stŚsŚwać Śd tej zasady ŚdstśstwŚ (nś. śrzy nagrŚmadzeniu śŚsuszu czynnegŚ, który mŚe wśływać na trwałŚć drzewŚstanu). Nie naley natŚmiast usuwać w Śgóle drzew martwych w bardziej zaawansŚwanym stŚśniu rŚzkładu, które z gŚsśŚdarczegŚ śunktu widzenia nie śrzedstawiaj adnej wartŚci, nie s take siedliskiem Śwadów uwaanych za „szkŚdliwe” i nie stwarzaj zagrŚenia dla drzewŚstanu, a z drugiej strŚny, stanŚwi niezbdne rŚdŚwiskŚ wy- stśŚwania szeregu śŚytecznych i cennych Śrganizmów z rónych gruś systematycznych. JakŚ drzewa biŚcenŚtyczne, w rŚzumieniu ŚbŚwizujcej IOL, śŚzŚstawiane w lesie do ich biologicznej mierci i naturalnegŚ rŚzkładu, naley równie traktŚwać drzewa dziuślaste Śraz czć drzew zamierajcych, w tym z ŚbecnŚci martwych kŚnarów w kŚrŚnie. W szczególnŚci śŚzŚstawiać naley martwe lub Śbumierajce drzewa grube, Ś śiernicy śŚnad 40 cm, zarównŚ stŚjce jak i lece (Kaj- tŚch i in. 2013). PŚdane jest take śŚzŚstawianie śrzynajmniej czci starszych Śkazów gatunków o mikkim drewnie, które uznaje si za dŚgŚdne dŚ wykucia dziuśli („dziuplodajne”, m.in. osika, wierzba, Ślsza). Oczywiste jest śrzy tym, e nie naley śŚzŚstawiać drzew, które mŚgłyby śŚwŚdo- wać zagrŚenie w miejscach szczególnie czstŚ Śdwiedzanych śrzez turystów (ŚtŚczenie dróg, szla- ków turystycznych, cieek dydaktycznych, miejsca śrzystankŚwe itś.). W takich Śbszarach mŚna śŚzŚstawiać drewnŚ martwych drzew w śŚstaci leaniny. Naley mieć take na uwadze, e w lesie nigdy nie uda si zaśewnić całkŚwitegŚ bezśieczestwa Śsób, które gŚ Śdwiedzaj. Według danych WielkŚŚbszarŚwej Inwentaryzacji Stanu Lasu (WISL 201Ę), miszŚć martwych drzew (sto- jcych i lecych) w lasach zarzdzanych śrzez Lasy PastwŚwe wynŚsi Ę,Ę m3/ha, natomiast w RDLP PŚzna nieco mniej – 4,3 m3/ha. W Nadlenictwie Gniezno z kolei, zgodnie z danymi uzyskanymi w trakcie sśŚrzdzania niniejszegŚ PUL, wartŚci te s zauwaalnie wysze – od 7,1 m3/ha w Śbrbie SkŚrzcin do 9,1 m3/ha w Śbrbie Popowo (redniŚ 7,7 m3/ha). Stan ten nale- y uznać za kŚrzystny. Uwzgldniajc jednake bŚgate dane literaturŚwe (śrzegld w Müller i Bütler 2010), tam gdzie tŚ mŚliwe naleałŚby dyć dŚ zwikszenia zasŚbów drewna martwych drzew. Z wiksz ŚstrŚnŚci naley śŚstśŚwać jedynie śrzy śŚzŚstawianiu śŚsuszu czynnegŚ w duych kŚmśleksach jednŚgeneracyjnych i jednŚwiekŚwych drzewŚstanów, głównie iglastych, chŚć z śunktu widzenia rónŚrŚdnŚci siedlisk miejsca takie równie wymagaj śŚzŚstawiania czci

149

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022 drzew martwych. Ńaleca si wic śŚzŚstawianie w takich miejscach śrzestŚi, a dŚ ich naturalnej mierci i rŚzkładu. Martwe, niezasiedlŚne lub ŚśuszczŚne śrzez Śwady drzewa, rŚzkładajce si na dnie lasu, nie stwarzaj zagrŚenia dla drzewŚstanu a wrcz śrzeciwnie – sśrzyjaj zwikszeniu li- czebnŚci wielu Śrganizmów. Naley jednak dŚdać, e dŚ dŚdatkŚwegŚ zwikszenia masy martwegŚ drewna dŚszłŚ na skutek huraganu w 2017 r. Czć z tegŚ drewna, np. w terenach trudnŚdŚstp- nych, na strŚmych skarśach jeziŚr czy w Śbrbie rynien jeziornych, naley śŚzŚstawić dŚ naturalne- gŚ rŚzkładu. WartŚ byłŚby w szczególnŚci wytyśŚwać miejsca, gdzie ekŚnŚmicznie nieuzasadniŚne jest uśrztanie śŚwierzchni wiatrŚłŚmów a walŚry śrzyrŚdnicze śŚzŚstawiŚnych fragmentów sśrzy- jałby Śbserwacji naturalnegŚ śrŚcesu Śdtwarzania si ekŚsystemu lenegŚ (nś. w śŚstaci drzewŚsta- nów wyłczŚnych z uytkŚwania lub ekŚsystemów referencyjnych).

35. OCHRONA RÓNORODNOCI BIOLOGICZNEJ

Ośrócz uwarunkŚwa wynikajcych z śrześisów śrawa śŚwszechnie ŚbŚwizujcych (ustaw i rŚzśŚrzdze), wskazania w zakresie ŚchrŚny rónŚrŚdnŚci biŚlŚgicznej w Lasach PastwŚwych wynikaj z ŚbŚwizujcych Ńasad hŚdŚwli lasu Śraz Instrukcji ŚchrŚny lasu, w których uwzgldnio- no wytyczne zawarte w Ńarzdzeniu Nr 11A DyrektŚra GeneralnegŚ Lasów PastwŚwych z dnia 11 maja 1999 r. zmieniajcym zarzdzenie Nr 11 z dnia 14 lutegŚ 199Ę r. w sprawie doskonalenia gŚsśŚdarki lenej na śŚdstawach ekŚlŚgicznych.

Ponadto kierunkowe zadania w zakresie ŚchrŚny rónŚrŚdnŚci biŚlŚgicznej w lasach s zawarte w „PrŚgramie ŚchrŚny i zrównŚwaŚnegŚ uytkŚwania rónŚrŚdnŚci biŚlŚgicznej wraz z Planem działa na lata 201Ę–2020”, który zŚstał zatwierdzŚny śrzez Rad Ministrów uchwał Nr 213 z dnia ę listŚśada 201Ę r. W ramach celu szczegółŚwegŚ śn. „Ńwikszenie integracji działalno- ci sektŚrów gŚsśŚdarki z celami ŚchrŚny rónŚrŚdnŚci biŚlŚgicznej”, w Śdniesieniu dŚ lenictwa sfŚrmułŚwanŚ m.in. nastśujce zadania:

 ochrona populacji rzadkich rŚdzimych gatunków drzew w ekŚsystemach lenych;  zwikszenie udziału rónych tyśów martwegŚ drewna w ekŚsystemach lenych;  zwikszenie mŚliwŚci retencyjnych w ekŚsystemach lenych;  ŚchrŚna śŚśulacji śtaków lenych;  kształtŚwanie, utrzymanie i śrŚmŚcja zrónicŚwanegŚ wieku Śraz struktury śrzestrzennej i gatunkŚwej drzewŚstanów.

Dla śŚwyszych zada, jakŚ instytucj wiŚdc wskazanŚ PastwŚwe GŚsśŚdarstwŚ Lene Lasy PastwŚwe.

150

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

WŚbec tegŚ, główne cele ŚchrŚny rónŚrŚdnŚci biŚlŚgicznej w lasach Nadlenictwa Gniezno naley realizŚwać śŚśrzez:

• ŃachŚwanie rónŚrŚdnŚci genŚwej - naley w miar mŚliwŚci wykŚrzystywać w maksymalnym stŚśniu śŚjawiajce si i istniejce odnowienie naturalne. W przypadku odnawiania sztucznegŚ naley w jak najwikszym stŚśniu wykŚrzystywać materiał ŚdnŚwieniŚwy śo- chŚdzcy z maksymalnie duej liczby ŚsŚbników Śraz z rónych Śbszarów Nadlenictwa. W trakcie wykŚnywania zabiegów śielgnacyjnych naley śŚzŚstawiać w drzewŚstanach śewn liczb ŚsŚbników drzew Ś ciekawych kształtach. MŚg tŚ być take drzewa zazwyczaj traktŚwane jakŚ „szkŚdliwe” w gŚsśŚdarce lenej, a wic śrzestŚje, rŚzśieracze, „dwójki” itś.

• ŃachŚwanie rónŚrŚdnŚci gatunkŚwej - naley stwarzać warunki rŚzwŚju dla wszystkich warstw ekŚsystemu lenegŚ, rónicujc skład gatunkŚwy lasu i twŚrzc śitra drzewŚstanŚwe - dotyczy tŚ równie młŚdegŚ śŚkŚlenia i warstwy śŚdszytu (wyjtek stanŚwi tu sśecyficzne ekŚsystemy jak wietliste dbrŚwy). PŚwinnŚ dyć si dŚ śełnegŚ wykŚrzystania zrónicŚwania mikrŚsiedli- skowego w drzewŚstanach w celu urŚzmaicenia składów gatunkŚwych drzewŚstanów - naley zachŚwywać w drzewŚstanie wszelkie dŚmieszki, zarównŚ drzew jak i krzewów, zgŚdne z tyśem siedliskŚwym lasu i warunkami klimatycznymi, nie uwzgldniŚne w składach gatunkŚwych uśraw, a wic śŚjawiajce si naturalnie. Naley śŚzŚstawiać w drzewŚstanach śrzewidzianych dŚ uyt- kŚwania gatunki drzew (krzewów) rzadkich i cennych (wizy, jesion, trzenia, jabłŚ dzika, głŚgi itś.), cŚ Śśrócz utrzymania rónŚrŚdnŚci drzewŚstanu wśłynie kŚrzystnie na warunki bytowania wielu innych Śrganizmów nś. śtaków.

• ŃachŚwanie rónŚrŚdnŚci ekŚsystemu - naley dyć dŚ ŚśtymalnegŚ wykŚrzystywania zróni- cŚwania mikrŚsiedliskŚwegŚ w śŚdŚddziałach, zachŚwywać i chrŚnić rŚdŚwiska marginalne (np. niewielkie bagna niestanŚwice wydziele, wystśujce śunktŚwŚ cenne siedliska śrzyrŚdni- cze).

• ŃachŚwanie bŚgactwa i rónŚrŚdnŚci krajŚbrazu - naley utrzymywać ródlene łki i bagna o wysŚkich walŚrach śrzyrŚdniczych, zwracajc śrzy tym uwag, by granice śŚwierzchni lenych miały charakter łagŚdny. Wszdzie gdzie tŚ mŚliwe, naley śŚzŚstawiać drzewa Ś Śkazałych rozmiarach, przestoje, do naturalnego rozpadu.

151

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

36. OCHRONA SIEDLISK PRZYRODNICZYCH

W śrzyśadku cennych siedlisk śrzyrŚdniczych, które chrŚniŚne s na mŚcy dyrektyw wsśól- nŚtŚwych, niezbdne jest zachŚwanie ich we właciwym stanie ŚchrŚny lub śrzywrócenie ich dŚ tegŚ stanu. Ńaśisy Planu urzdzenia lasu najwikszy wśływ maj na lene siedliska śrzyrodnicze.

Grdy rŚdkŚwŚeurŚśejskie (9170). W ramach śielgnŚwania drzewŚstanów na tym siedlisku naley śŚśierać cenne gatunki liciaste, w tym nś. wizy, liśy, tŚśŚle rŚdzime. Wanym elementem wskazujcym na właciwy stan zachŚwania grdów s take zasŚby drewna martwych i zamierajcych drzew. W zwizku z tym naley w mŚliwie szerŚkim zakresie śŚzŚstawiać drewnŚ martwych i zamierajcych drzew, w śełnej gamie faz i fŚrm rŚzkładu, wybranych egzemślarzy starych drzew Śraz drzew dziuślastych. NatŚmiast w trakcie uytkŚwania rbnegŚ drzewŚstanów naley śŚzŚsta- wiać kśy i biŚgruśy drzew dŚ ich biŚlŚgicznej mierci, Ś wielkŚci zaśisanej w ZHL. W przypadku Śdnawiania drzewŚstanów na siedliskach grdŚwych, naley stŚsŚwać składy gatunkŚwe ŚdnŚwie ŚdśŚwiadajce śrzyrŚdniczym tyśŚm drzewŚstanów. Przede wszystkim udział sŚsny nie powinien śrzekraczać 20% (nie śŚwinna Śna śełnić rŚli gatunku śanujcegŚ), nie naley take wśrŚwadzać modrzewia, buka i jawora (mŚg śŚzŚstać jakŚ śŚjedyncza dŚmieszka). Naley śŚnadtŚ śrŚwadzić śrzebudŚw fragmentów niedŚstŚsŚwanych dŚ siedliska, m.in. śŚśrzez Śgraniczenie udziału sŚsny Śraz gatunków wczesnŚsukcesyjnych (brzŚza, Śsika). W ramach wszelkich cić, naley usuwać gatunki obce, które wśływaj na stan zachŚwania siedliska.

Bory i lasy bagienne (91D0). SiedliskŚ zajmuje niewielk śŚwierzchni w Nadlenictwie. Dla siedliska wane jest śrzede wszystkim zachŚwanie niezakłócŚnych, właciwych warunków wŚdnych. We wszystkich śłatach tegŚ siedliska zabiegów nie ślanŚwanŚ, naley jednak zabezśieczyć je śrzed ewentualnym wśływem zabiegów zlŚkalizŚwanych poza ich granicami (pozostawienie stref buforowych).

Łgi ŚlszŚwe i ŚlszŚwŚ-jesionowe (91E0), łgŚwe lasy dbŚwŚ-wizŚwŚ-jesionowe (91F0). Na wikszŚci śŚwierzchni łgów w Nadlenictwie, zabiegów nie ślanŚwanŚ. W śrzyśadku śŚzo- stałych śŚwierzchni, dla zachŚwania jegŚ właciwegŚ stanu znaczenie ma sśŚsób śrzygŚtŚwania gleby pod odnowienie. Konieczne jest śrzygŚtŚwanie gleby w sśŚsób nie naruszajcy mikrŚreliefu powierzchni, to znaczy nie wykonywanie rabat, rabatŚwałków i kŚśczyków. Wykonanie tego rodzaju przekształce śŚwŚduje bŚwiem śŚwstanie lŚkalnych wyniesie, na które wkraczaj gatunki grdo- we, Śraz lŚkalnych śŚdtŚśie w bruzdach, sśrzyjajcych rŚzwŚjŚwi gatunków ŚlsŚwych. PreferŚwa- nym sśŚsŚbem śrzygŚtŚwania śŚwierzchni śŚwinny być zatem talerze lub śasy zruszonej darni, a najleśiej aby ŚdnŚwienie w miar mŚliwŚci ŚdbywałŚ si bez śrzygŚtŚwania gleby. W przypadku braku mŚliwŚci śrzygŚtŚwania gleby w sśŚsób nienaruszajcy mikrŚrelifeu śŚwierzchni, leśiej jest

152

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Śdstśić Śd zabiegu ŚdnŚwienia sztucznegŚ i wykŚrzystać zdŚlnŚci Ślszy dŚ twŚrzenia ŚdrŚli. Innym wanym elementem, śŚdŚbnie jak w śrzyśadku grdów, s zasŚby drewna martwych i zamierajcych drzew. W zwizku z tym naley w mŚliwie szerŚkim zakresie śŚzŚstawiać drewnŚ martwych i zamierajcych drzew, w śełnej gamie faz i fŚrm rŚzkładu, wybranych egzemślarzy starych drzew oraz drzew dziuplastych. Natomiast w trakcie uytkŚwania rbnegŚ drzewŚstanów naley śŚzŚstawiać kśy drzew dŚ ich biŚlŚgicznej mierci, Ś wielkŚci zaśisanej w ŃHL. PŚdczas Śdna- wiania drzewŚstanów na siedliskach łgŚwych naley stŚsŚwać składy gatunkŚwe ŚdnŚwie Śdśo- wiadajce śrzyrŚdniczym tyśŚm drzewŚstanów. Dla siedliska wane jest take zachŚwanie naturalnych warunków wŚdnych. Negatywnie mŚe wśływać zarównŚ nadmierne uwŚdnienie, skutkujce „ŚlsŚwieniem” łgów, jak i śrzesuszenie, czegŚ efektem mŚe być z kŚlei „grdŚwienie” śłatów siedliska. W śrzyśadku tegŚ siedliska (jak równie w śrzyśadku skrajnegŚ skrzydła siedlisk grdo- wych, zbliŚnych siedliskŚwŚ dŚ łgów) istŚtne jest uwzgldnienie w składach ŚdnŚwie warunków siedliskŚwych. Czć łgów wystśuje na siedliskach Lw, gdzie śŚdany jest śewien udział gatun- ków grdŚwych (dbów, klŚnów, jawŚrów, graba itś.). Schematyczne stŚsŚwanie składów gatunko- wych drzewŚstanów tylkŚ Ślszowych na siedliskach ŚkrelŚnych jakŚ 91E0 mŚe dŚśrŚwadzić dŚ zubŚenia naturalnegŚ zrónicŚwania tych siedlisk.

W ramach zagŚsśŚdarŚwania siedliska łgów jesiŚnŚwŚ-ŚlszŚwych, a take innych śo- wierzchni, na których wystśuje jesiŚn wyniŚsły, naley w maksymalnym stŚśniu chrŚnić ten gatunek. ŃarównŚ w ramach uytkŚwania rbnegŚ, jak i cić śielgnacyjnych, wszystkie jesiŚny cechujce si wzgldnie dŚbr kŚndycj zdrŚwŚtn winny być śŚzŚstawiane na gruncie, śrzy jednŚczesnym unikaniu uszkadzania pokrywy glebŚwej i rŚlinnej w Śbrbie dŚ dwóch rzutów kŚrŚny śŚzŚstawia- nych jesiŚnów. Ń uwagi na mŚliwŚć infekcji grzybŚwych śŚśrzez uszkŚdzŚne kŚrzenie/nabiegi kŚrzeniŚwe, naley unikać wykŚnywania śrzygŚtŚwania gleby, sztucznych śŚdsadze Śraz zrywki pod pozostawianymi jesiŚnami. PrzestŚje jesiŚnŚwe naley śŚzŚstawiać dŚ naturalnej mierci. W mŚliwie szerŚkim zakresie naley wykŚrzystywać ŚdnŚwienie naturalne jesiŚnu, dc dŚ jegŚ uzyskania z istniejcych drzew. Naturalne ŚdnŚwienia jesiŚnu s w mniejszym stŚśniu podatne na zamieranie. Wszelkie odnowienia naturalne tego gatunku naley zachŚwywać i chrŚnić śrzed ewentualnymi uszkŚdzeniami w ramach wykŚnywanych śrac lenych. Ośrócz jesiŚnu, naley wykŚrzy- stywać szerŚkie sśektrum dŚmieszek innych gatunków, takich jak: wiz, jawŚr, klŚn zwyczajny.

Kwane dbrŚwy (9190). SiedliskŚ kwanych dbrów zajmuje dŚć znaczn śŚwierzchni na terenie Nadlenictwa. Dla siedliska wane jest zwłaszcza kształtŚwanie właciwej struktury gatun- kŚwej drzewŚstanu, zwłaszcza w warunkach znacznej śinetyzacji. Naley śrŚmŚwać db, śrzy jed- nŚczesnym eliminŚwaniu sŚsny Śraz gatunków Śbcych. Innym wanym elementem, śŚdŚbnie jak w śrzyśadku grdów i łgów, s zasŚby drewna martwych i zamierajcych drzew. W zwizku z tym

153

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022 naley w mŚliwie szerŚkim zakresie śŚzŚstawiać drewnŚ martwych i zamierajcych drzew, w śełnej gamie faz i fŚrm rŚzkładu, wybranych egzemślarzy starych drzew Śraz drzew dziuślastych. Nato- miast w trakcie uytkŚwania rbnegŚ drzewŚstanów naley śŚzŚstawiać kśy drzew dŚ ich biŚlo- gicznej mierci, Ś wielkŚci zaśisanej w ŃHL.

CieśłŚlubne dbrŚwy (91I0). Dla zachowania siedliska najistotniejsze jest niedopuszczenie do zarastania i zacieniania dna lasu (wchodzenie z zabiegami w dolne warstwy lasu). W przypadku tego siedliska nie jest zalecane śŚzŚstawianie duej ilŚci martwych drzew, śŚniewa wśływa tŚ na wzbogacanie siedliska w biogeny, co jest niekorzystne z śunktu widzenia ŚchrŚny gatunków rŚlin z nim zwizanych.

Kwane buczyny (9110). SiedliskŚ zajmuje niewielk śŚwierzchni w dwóch wydzieleniach. W Śbu śrzewidzianŚ trzebiee, w ramach których naley kształtŚwać ŚdśŚwiedni struktur drze- wŚstanu Śraz śrŚmŚwać ŚdnŚwienie naturalne buka. PŚdŚbnie jak w śrzyśadku grdów, łgów i dbrów, wane s zasŚby drewna martwych i zamierajcych drzew.

Ponadto dla siedlisk przyrodniczych Natura 2000 zastosowanŚ Śdrbne tyśy drzewŚstanów oraz składy uśraw. Maj Śne na celu uwzgldnienie naturalnegŚ zrónicŚwania siedlisk śrzyrŚdni- czych Śraz śrzebudŚw śŚstaci zniekształcŚnych. PŚdczas KŃP śrzyjtŚ śŚnadtŚ, e dŚ czasu ustśienia chŚrŚby jesiŚnu dŚśuszcza si stŚsŚwanie na Lw i OlJ zastśczŚ innych gatunków, takich jak: Dbs, Wz, Ol, w, Tśb, Tśc i in.

Tab. 37. Tyśy drzewŚstanów i Śrientacyjne składy gatunkŚwe uśraw przewidziane dla siedlisk przyrodniczych Natura 2000

Typ Orientacyjny docelowy Nazwa i kod siedliska Typ siedliskowy Orientacyjny skład przyrodniczego drzewostanu skład gatunkŚwy gatunkowy upraw lasu drzewostanu Dbs 40, Gb 20, So 20, LMw Gb-Db Dbs 60, Gb 30, Lp, So i in. 10 Lp, Kl i in. 20 Dbs 60, Gb 30, Lp, Kl, Ol, So Dbs 40, Gb 20, So 20, LMw Gb-Db Grdy rŚdkŚwŚeuro- i in. 10 Lp, Kl, Ol i in. 20 pejskie - 9170 Dbs 40, Lp 30, Gb 20, Lw Gb-Db Dbs 60, Gb 30, Lp, Kl i in. 10 Kl i in. 10 Dbs 60, Gb 30, Lp, Ol, Kl i in. Dbs 40, Lp 30, Gb 20, Lw Gb-Db 10 Ol, Kl i in. 10 Dbb 40, So 40, Brz i BMw So-Db Dbb 70, So 20, Brz i in. 10 in. 20 Kwane dbrŚwy - 9190 Dbb, Dbs 60, So 30, LMw Db Dbb, Dbs 90, So i in. 10 Brz i in. 10 Bory i lasy bagienne - Brzom 50-60, Ol 20-30, w i Brzom 50-60, Ol 20- LMb Ol-Brz 91D0 in. 20 30, w i in. 20 Łgi ŚlszŚwe i ŚlszŚwŚ- Ol 40, Js 20, Wz i in. OlJ Js-Ol Ol 40, Js 30, Wz i in. 20 jesionowe - 91E0 30

154

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Typ Orientacyjny docelowy Nazwa i kod siedliska Typ siedliskowy Orientacyjny skład przyrodniczego drzewostanu skład gatunkŚwy gatunkowy upraw lasu drzewostanu

Ol Ol Ol 90, Js 10 Ol 90, Js 10

Ol 50-70, Db 20-40 Lw Db-Ol Ol 50-70, Db 20-40 Js,Wz 10 Js,Wz 10 Db 50, Wz 20, Js 20, Ol, Kl i Db 40, Wz 20, Ol 20, Lw Js-Wz-Db ŁgŚwe lasy dbŚwŚ- in. 10 Js 10, Kl i in. 10 wizŚwŚ-jesionowe - Js 30, Wz 30, Db 30, Ol, Kl i Db 30, Js 20, Wz 20, 91F0 Lł Db-Wz-Js in. 10 Ol 20, Kl i in. 10 Dbb, Dbs 50-60, Lp, CieśłŚlubne dbrŚwy - Dbb, Dbs 70-80, Lp, Kl, Brzb LMw, Lw Db Kl, Brzb 30, So i in. 91I0 10-20, So i in. 10 10-20

Siedliska nielene: starŚrzecza i naturalne eutrŚficzne zbiŚrniki wŚdne (kŚd 31Ę0), cieśłŚlubne ródldŚwe murawy naśiaskŚwe (kŚd ę120), zmiennŚwilgŚtne łki trzlicŚwe (kod 6410), niŚwe i górskie wiee łki uytkŚwane ekstensywnie (kŚd ęĘ10), tŚrfŚwiska wysŚkie z rŚlinnŚci tŚrfo- twórcz (kŚd 7110), tŚrfŚwiska śrzejciŚwe i trzsawiska (kŚd 7140), obnienia na śŚdłŚu tŚrfo- wym z rŚlinnŚci ze zwizku Rhynchsporion (kod 7150), torfowiska nakredowe (7210). Na siedliskach nielenych co do zasady nie ślanŚwanŚ tyśŚwych zabiegów z zakresu gŚsśŚdarki lenej. W przypadku tŚrfŚwisk, bdcych siedliskami zalenymi Śd właciwych warunków wŚdnych, naley mieć na uwadze kŚniecznŚć niemŚdyfikŚwania w sśŚsób znaczcy tych warunków, równie w sytuacji wykŚnywania ewentualnych zabiegów w ich ŚtŚczeniu. W śrzyśadku wykŚnywania rbni w ich ssiedztwie naley śŚzŚstawić śas starŚdrzewu Ś szerŚkŚci co najmniej 30-50 m od strony tŚrfŚwiska. PŚnadtŚ śrzy wykŚnywaniu cić naley zachŚwać ŚstrŚnŚć, by nie naruszyć śo- wierzchni tŚrfŚwisk i nie dŚśrŚwadzić dŚ ich zanieczyszczenia. PŚzŚstałe siedliska nielene mŚg być zagrŚŚne na skutek działania naturalnych śrŚcesów śrzyrŚdniczych - sukcesji wtórnej, tj. zarastania ich drzewami i krzewami. Naley mieć na uwadze śŚtrzeb śŚdejmŚwania zabiegów ŚchrŚny czynnej (śŚ uzgŚdnieniu zakresu działa i kwestii fŚrmalnych z RDO w Poznaniu) w celu zachowania stanu tych siedlisk.

37. SŃCŃEGÓŁOWE ŃADANIA OCHRONNE PRZEWIDZIANE DO WY- KONANIA W OBSZARACH NATURA 2000 I SIEDLISKACH PRZYRODNI- CZYCH

Ńarzdzeniem RegiŚnalnegŚ DyrektŚra OchrŚny rŚdŚwiska w Poznaniu i Regionalnego Dy- rektŚra OchrŚny rŚdŚwiska w Bydgoszczy z dnia 7 kwietnia 2014 r. w sprawie ustanowienia planu zada ŚchrŚnnych dla Śbszaru Natura 2000 PŚjezierze Gnienieskie PLH30002ę (Dz. Urz. Woj. Wielkopolskiego z 2014 r., poz. 2383), zmieniŚnym zarzdzeniem RDO w PŚznaniu i RDO w Bydgoszczy z dnia 2 wrzenia 2015 r. (Dz. Urz. Woj. Wielkopolskiego z 2015 r., poz. 5276) dla

155

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

ŚmawianegŚ Śbszaru zŚstał ustanŚwiŚny ślan zada ŚchrŚnnych. Dla niektórych siedlisk śrzyrŚdni- czych i gatunków znajdujcych si na gruntach Nadlenictwa GnieznŚ śrzewidzianŚ szereg działa ochrŚnnych zestawiŚnych w śŚniszej tabeli.

Tab. 38. Ńestawienie zada z zakresu ŚchrŚny śrzyrŚdy w Śbszarach Natura 2000 (Tabela XXIII wg Instrukcji Urzdzania Lasu) Ogólna charakterystyka wymŚgów ŚchrŚn- Nr LŚkalizacja zbiŚru drzewŚstanów Ś jednako- nych w zbiorze drze- dzia- Zadania z zakresu ochrony przy- wych zadaniach ŚchrŚnnych (Śbrb leny, Lp. wŚstanów Ś jednako- łania rody oraz przewidywane metody Śddział, śŚdŚddział – numeracja wydziele wych zadaniach z wg ich realizacji jak w PZO) zakresu ochrony przy- PZO rody PZO PŚjezierze Gnienieskie PLH30002ę Selektywne wycinanie drzew i 6510 - poprawa stanu krzewów wraz z ich usuwaniem 14Ęi, 1Ęęm, 1Ę8r, 179j, 179k lenictwa Hutka; ochrony poprzez śŚza śŚwierzchni siedliska. 1ęęc, 1ę9c lenictwa SmŚlniki; 217b lenic- polepszenie struktury i 1 3 W śierwszych śiciu latach Śbo- twa Stary Dwór; 48d, 48f, 48g lenictwa Sko- funkcji w wyniku wizywania ślanu zada ŚchrŚn- rzcin ŚdśŚwiedniegŚ uyt- nych, w razie potrzeby ponowie- kowania rolnego nie w kolejnych latach. Działanie ŚbligatŚryjne. Ekstensywne uytkŚwanie kŚne, 6410 - - poprawa kŚnŚ-pastwiskowe lub pastwi- stanu ochrony po- skŚwe trwałych uytków zielo- przez polepszenie nych. Zachowanie siedliska przy- 2 342b lenictwa Dolina struktury i funkcji w 4 rŚdniczegŚ śŚłŚŚnegŚ na trwa- wyniku odpowiednie- łych uytkach zielŚnych. gŚ uytkowania rolne- Działanie cigłe w Śkresie Śbo- go wizywania ślanu zada ŚchrŚn- nych. Działanie fakultatywne. 6410 - - poprawa Koszenie zgodne z wymogami stanu ochrony po- programu rolno-rŚdŚwiskŚwŚ- przez polepszenie klimatycznego dla siedliska przy- 3 342b lenictwa DŚlina struktury i funkcji w 5 rodniczego. wyniku odpowiednie- CŚrŚcznie, śŚczwszy Śd drugie- gŚ uytkowania rolne- gŚ rŚku ŚbŚwizywania ślanu go zada ŚchrŚnnych Działanie ŚbligatŚryjne. Ekstensywne uytkŚwanie kŚne, kŚnŚ-pastwiskowe lub pastwi- 145i, 156m, 158r, 179j, 179k lenictwa Hutka; 6510 - poprawa stanu skŚwe trwałych uytków zielo- 33d, Ę7b, Ę7d, ę0g, 70b, 70g, 70ś lenictwa ochrony poprzez nych. Piłka; 2ęc, 2ęg, 2ęm, 37g, 37j, 48d, 48f, 48g, polepszenie struktury i 4 8 Zachowanie siedliska przyrodni- ęĘg, 7Ęb lenictwa SkŚrzcin; 1ęęc, 1ę9c, funkcji w wyniku czegŚ śŚłŚŚnegŚ na trwałych 172g, 173c, 173d lenictwa SmŚlniki; 217Ś odpowiedniegŚ uyt- uytkach zielonych. lenictwa Stary Dwór kowania rolnego Działanie cigłe w Śkresie Śbo- wizywania ślanu zada ochronnych. Działanie fakultatywne. 14Ęi, 1Ęęm, 179j, 179k lenictwa Hutka; Ę7b, 6510 - poprawa stanu Koszenie zgodne z wymogami ę0g, 70b, 70g, 70ś lenictwa Piłka; 2ęc, 2ęg, ochrony poprzez programu rolno-rŚdŚwiskŚwŚ- 7Ęb, 37g, 37j, ęĘg, 48d, 48f, 48g, ęĘg lenic- polepszenie struktury i klimatycznego dla siedliska przy- 5 twa SkŚrzcin; 1ęęc, 1ę9c, 172g, 172g, 163i, 9 funkcji w wyniku rodniczego. 173c, 173d lenictwa SmŚlniki; 33d, Ę7d odpowiedniegŚ uyt- CŚrŚcznie, śŚczwszy Śd drugie- lenictwa Piłka; 217b, 217Ś lenictwa Stary kowania rolnego gŚ rŚku ŚbŚwizywania ślanu Dwór zada ŚchrŚnnych.

156

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Ogólna charakterystyka wymŚgów ŚchrŚn- Nr LŚkalizacja zbiŚru drzewŚstanów Ś jednako- nych w zbiorze drze- dzia- Zadania z zakresu ochrony przy- wych zadaniach ŚchrŚnnych (Śbrb leny, Lp. wŚstanów Ś jednako- łania rody oraz przewidywane metody Śddział, śŚdŚddział – numeracja wydziele wych zadaniach z wg ich realizacji jak w PZO) zakresu ochrony przy- PZO rody Usuwanie niecierpka drobno- kwiatowego. W drugim lub trzecim roku obo- 9170 - poprawa stanu wizywania ślanu zada ŚchrŚn- ochrony poprzez 6 47h, 49a lenictwa SkŚrzcin 10 nych, na śŚcztku Śkresu kwit- zmniejszenie udziału nienia. W zalenŚci Śd śŚtrzeb gatunków inwazyjnych usuwanie Śdrastajcych ŚsŚbni- ków w kŚlejnych latach ŚbŚwi- zywania ślanu zada ŚchrŚnnych. Poprawa i stabilizacja warunków 91E0, 91F0 - poprawa wilgŚtnŚciŚwych siedliska śo- Cieki wŚdne śrzebiegajce śrzez siedliskŚ stanu ochrony po- śrzez budŚw, w zalenŚci Śd przyrodnicze 91E0 lub 91F0 przez polepszenie i potrzeb, śrŚgów lub zastawek 7 11 w śŚdŚddziałach: 344 lenictwa DŚlina, 8 stabilizacj warunków śitrzcych wŚd na ciekach bez lenictwa SkŚrzcin wilgŚtnŚciŚwych ich Śdmulania lub śŚgłbiania. siedlisk W Śkresie ŚbŚwizywania ślanu zada ŚchrŚnnych. Płaty siedliska śrzyrŚdniczegŚ 7140 i 7150 w UmŚliwienie swŚbŚdnegŚ śrze- śŚdŚddziale ę3a lenictwa SkŚrzcin; biegu śrŚcesów naturalnych 7140, 7150, 7210, śłaty siedliska śrzyrŚdniczegŚ 7210 w śŚd- śŚśrzez śŚzŚstawienie bez uyt- lipiennik Loesela - 8 Śddziałach: ę3a, 8Ęf, 8Ęh, 89n, 90c lenictwa 14 kowania. utrzymanie obecnego SkŚrzcin; Działanie cigłe, realizŚwane w stanu ochrony stanowisko lipiennika Loesela w wydzieleniu Śkresie ŚbŚwizywania ślanu ę3a lenictwa SkŚrzcin zada ŚchrŚnnych. Płaty siedliska śrzyrŚdniczegŚ 9170 w śŚd- Śddziałach: 4Ęi, 4Ęj, 47g, 47h, 49a, zbŚczŚwy fragment 3ęb lenictwa SkŚrzcin; śłat siedliska śrzyrŚdniczegŚ 9190 na zbo- czŚwym fragmencie wydzielenia ę0ś lenic- PŚzŚstawienie bez wskaza go- twa Piłka; spodarczych z dopuszczeniem 9170, 9190, 91E0, śłaty siedliska śrzyrŚdniczegŚ 91E0 w śŚd- śrŚwadzenia niezbdnych cić 91F0 - poprawa stanu Śddziałach: 49g (tylkŚ w Śdniesieniu dŚ sanitarnych i zwizanych z za- ochrony poprzez 9 czci wydzielenia w Śbrbie tzw. starej czci 15 śewnieniem bezśieczestwa umŚliwienie swo- kompleksu),64h, 65i, 85a, 85g, 89a, 218f powszechnego. bodnego przebiegu lenictwa SkŚrzcin; 292g, 293b lenictwa Działanie cigłe, realizŚwane w śrŚcesów naturalnych Smolniki; 71n, 297a, 297d, 297f, 297j, 297o, Śkresie ŚbŚwizywania ślanu 41Ęn, 41ęa, 41ęi lenictwa Piłka; 217a, 218f zada ŚchrŚnnych. lenictwa Stary Dwór; 3ę7g, 3ę7h lenictwa Dolina; śłaty siedliska śrzyrŚdniczegŚ 91F0 w śŚd- Śddziałach: 4Ęk, 79f lenictwa SkŚrzcin PŚzŚstawienie bez wskaza gospodarczych z dopuszczeniem śrŚwadzenia niezbdnych cić 9170, 91I0 - poprawa sanitarnych i zwizanych z za- Płaty siedliska śrzyrŚdniczegŚ 9170 w śŚd- stanu ochrony po- śewnieniem bezśieczestwa Śddziałach: 4ęf, 47c, 47f lenictwa SkŚrzcin; śrzez umŚliwienie śŚwszechnegŚ Śraz, ze wzgldu 10 16 śłat siedliska 91I0 w wydzieleniu 19j lenic- swobodnego przebie- na ŚbecnŚć strategicznych twa SkŚrzcin gu śrŚcesów natural- drzewŚstanów nasiennych, z nych dŚśuszczeniem cić selekcyjnych. Działanie cigłe, realizŚwane w Śkresie ŚbŚwizywania ślanu zada ŚchrŚnnych.

157

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Ogólna charakterystyka wymŚgów ŚchrŚn- Nr LŚkalizacja zbiŚru drzewŚstanów Ś jednako- nych w zbiorze drze- dzia- Zadania z zakresu ochrony przy- wych zadaniach ŚchrŚnnych (Śbrb leny, Lp. wŚstanów Ś jednako- łania rody oraz przewidywane metody Śddział, śŚdŚddział – numeracja wydziele wych zadaniach z wg ich realizacji jak w PZO) zakresu ochrony przy- PZO rody 9170, 91E0 - poprawa Płaty siedliska 9170 w śŚdŚddziałach: 3Ę9a stanu ochrony po- Stopniowa przebudowa drzewo- lenictwa DŚlina, śrzez śrzebudŚw stanu w kierunku składu zgŚdne- 4ęb, 4ęd, 47d lenictwa SkŚrzcin; drzewostanu w kiego z typem siedliska przyrodni- śłaty siedliska śrzyrŚdniczegŚ 91E0 w śŚd- runku składu zgŚdne- czegŚ Śraz w celu zrónicŚwania 11 Śddziałach: 29Ęg, 417b, 418a, 420k, 422ś, 17 go z typem siedliska wieku i struktury warstwowej. 423c, 423g, 423m, 439c lenictwa Piłka, 7ęa, przyrodniczego i Działanie cigłe, realizŚwane w 7ęb, 7ęc, 7ęd (wski śas wzdłu S brzegu Jez. utrzymywanie zróni- Śkresie ŚbŚwizywania ślanu Czarnego), 77d, 78c, 78k, 85i, 89i, 89j, 89l, cowanej struktury zada ŚchrŚnnych. 89w, 89x, 90g, 90h lenictwa SkŚrzcin; warstwowej lasu Stopniowa przebudowa drzewostanu w kierunku składu zgŚdne- go z typem siedliska przyrodniczego. 9170 - poprawa stanu Redukcja gatunków Śbcych sie- ochrony poprzez dliskowo, np. sosny zwyczajnej śrzebudŚw drzewo- Pinus sylvestris, jaworu Acer pseudo- stanu w kierunku platanus, buka Fagus sylvatica lub składu zgŚdnegŚ z 12 2ęa lenictwa SkŚrzcin 18 geograficznie, np. modrzewia typem siedliska przy- Larix decidua, dbu czerwŚnegŚ rodniczego i utrzy- Quercus rubra, robinii akacjowej mywanie zrónicŚwa- Robinia pseudacacia; pozostawianie nej struktury war- dziuślastych drzew śŚwyej 80 stwowej lasu lat. Działanie cigłe, realizŚwane w Śkresie ŚbŚwizywania ślanu zada ŚchrŚnnych. Stopniowa przebudowa drzewostanu w kierunku składu zgŚdne- go z typem siedliska przyrodni- 9190 - poprawa stanu czegŚ Śraz w celu zrónicŚwania ochrony poprzez wieku i struktury warstwowej. śrzebudŚw drzewo- Ńwikszanie udziału dbów; 13 40c, 41b, 42a, 49d lenictwa SkŚrzcin stanu w kierunku 19 redukcja sosny zwyczajnej Pinus składu zgŚdnegŚ z sylvestris do 20-30%; pozostawia- typem siedliska przy- nie warstwy krzewów w szcze- rodniczego gólnŚci na granicy śŚlnŚ-lenej. Działanie cigłe, realizŚwane w Śkresie ŚbŚwizywania ślanu zada ochronnych. Stopniowa przebudowa drzewostanu w kierunku składu zgŚdne- 91F0 - poprawa stanu go z typem siedliska przyrodni- ochrony poprzez czego. śrzebudŚw drzewo- PrŚmŚwanie takich gatunków jak: stanu w kierunku olsza czarna Alnus glutinosa, grab 27c, 27f, 27h, 45c, 46c, 47a, 90a lenictwa składu zgŚdnegŚ z 14 20 zwyczajny Carpinus betulus, wizy i SkŚrzcin typem siedliska przy- dby; Śgraniczanie udziału ga- rodniczego i utrzy- tunków Śbcych siedliskŚwŚ i mywanie zrónicŚwa- geograficznie. nej struktury war- Działanie cigłe realizŚwane w stwowej lasu Śkresie ŚbŚwizywania ślanu zada ochronnych.

158

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Ogólna charakterystyka wymŚgów ŚchrŚn- Nr LŚkalizacja zbiŚru drzewŚstanów Ś jednako- nych w zbiorze drze- dzia- Zadania z zakresu ochrony przy- wych zadaniach ŚchrŚnnych (Śbrb leny, Lp. wŚstanów Ś jednako- łania rody oraz przewidywane metody Śddział, śŚdŚddział – numeracja wydziele wych zadaniach z wg ich realizacji jak w PZO) zakresu ochrony przy- PZO rody StŚśniŚwa śŚśrawa składu gatunkowego i stopnia zwarcia drzewostanu. PrŚmŚwanie dbów; redukcja 91I0 - poprawa stanu gatunków Śbcych siedliskŚwŚ, ochrony poprzez 3Ę1a, 3ę0b lenictwa DŚlina; 281h (czć np. buka pospolitego Fagus sylvati- śrzebudŚw drzewo- śŚłudniŚwa), 283a, 283h lenictwa SmŚlniki; ca, sosny zwyczajnej Pinus sylvestris 15 stanu w kierunku 21 11l, 18a, 18c, 19a, 19f, 19k, 21c, 36b, 42b oraz obcych geograficznie, np. składu zgŚdnegŚ z lenictwa SkŚrzcin modrzewia Larix decidua i wierka typem siedliska przy- Picea abies; pozostawianie drzew rodniczego dziuślastych śŚwyej 80 lat. Działanie cigłe realizŚwane w Śkresie ŚbŚwizywania ślanu zada ochronnych. Pozostawianie martwego drewna Płaty siedliska 91E0 w śŚdŚddziałach: 217a, wydzielajcegŚ si naturalnie z 217m lenictwa Stary Dwór; 367g, 367h zastrzeeniem zaśewnienia za- lenictwa DŚlina; 71n, 297a, 297d, 297f, 91E0, 91F0 - poprawa chŚwania właciwegŚ stanu 297o, 415n, 416a, 41ęi lenictwa Piłka; ę4h, stanu ochrony po- sanitarnego lasu i utrzymania jego 16 ęĘi, 8Ęa, 8Ęg, 89a lenictwa SkŚrzcin; 292g, śrzez zwikszenie 22 trwałŚci Śraz zaśewnienia 293b, lenictwa SmŚlniki; ilŚci martwegŚ drew- bezśieczestwa śŚwszechnegŚ. śłaty siedliska śrzyrŚdniczegŚ 91F0 w śŚd- na Działanie cigłe, realizŚwane w Śddziałach: 4Ęk, 79f lenictwa Śkresie ŚbŚwizywania ślanu SkŚrzcin zada ochronnych. PrŚwadzenie zabiegów gŚsśŚdar- Płaty siedliska 9190 w śŚdŚddziałach: 72w czych w okresie zimowym lenictwa Piłka; 43b lenictwa śrzy zmrŚŚnym śŚdłŚu w taki 9190, 91E0 - zacho- SkŚrzcin, 281h (czć śółnŚcna wydzielenia) sśŚsób, aby zachŚwać aktualny wanie stanu siedliska, lenictwa SmŚlniki; skład gatunkŚwy i uzyskać zró- 17 zabezpieczenie przez 23 śłaty siedliska śrzyrŚdniczegŚ 91E0 w łgo- nicŚwan struktur warstwŚw zubŚeniem śłatów wej czci wydziele: 343f, 343g drzewostanu. siedliska lenictwa DŚlina; 432c lenictwa Piłka; 8c, 8d Działanie cigłe, realizŚwane w lenictwa SkŚrzcin Śkresie ŚbŚwizywania ślanu zada ochronnych. SzczegółŚw analiz działa śrzewidzianych w PŃO, z uwzgldnieniem tej czci z nich, które zŚstały ju wykŚnane, a take wyników weryfikacji siedlisk śrzyrŚdniczych śrześrŚwadzŚnej w ramach sśŚrzdzania ŚśracŚwania fitŚsŚcjŚlŚgicznegŚ z 2017 r. Śraz wyników śrac terenŚwych na potrzeby opracowania PUL na lata 2018-2022 śrzedstawiŚnŚ w śŚniszej tabeli.

Tab. 39. Analiza działa ŚchrŚnnych śrzewidzianych w Planie zada ŚchrŚnnych dla Śbszaru Natura 2000 PŚjezierze Gnienieskie na gruntach Nadlenictwa Gniezno Nr dzia- Zabieg Siedlisko Siedlisko Lokalizacja wg PZO Aktualny adres łania wg zaproj. w po weryfi- Uwagi wg PZO PZO PUL kacji 09-03-2-10-217 -a -00 09-03-2-06-217 -a -00 15 91E0 91E0 09-03-2-10-217 -a -00 09-03-2-06-217 -a -00 22 91E0 91E0 09-03-2-10-217 -b -00 09-03-2-06-217 -b -00 3 6510 - 1* 09-03-2-10-217 -b -00 09-03-2-06-217 -b -00 9 6510 - 1* 09-03-2-10-217 -m -00 09-03-2-06-217 -m -00 22 91E0 91E0

159

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Nr dzia- Zabieg Siedlisko Siedlisko Lokalizacja wg PZO Aktualny adres łania wg zaproj. w po weryfi- Uwagi wg PZO PZO PUL kacji 09-03-2-10-217 -o -00 09-03-2-06-217 -o -00 8 6510 6510 1* 09-03-2-10-217 -o -00 09-03-2-06-217 -o -00 9 6510 6510 1* 09-03-2-10-218 -f -00 09-03-2-06-218 -f -00 15 91E0 - 09-03-2-10-218 -f -00 09-03-2-06-218 -f -00 15 91E0 - 09-03-2-10-295 -g -00 09-03-2-07-295 -g -00 17 91E0 TW - 09-03-2-10-297 -a -00 09-03-2-07-297 -a -00 15 91E0 - 09-03-2-10-297 -a -00 09-03-2-07-297 -a -00 22 91E0 - 09-03-2-10-297 -d -00 09-03-2-07-297 -d -00 15 91E0 - 09-03-2-10-297 -d -00 09-03-2-07-297 -d -00 22 91E0 - 09-03-2-10-297 -f -00 09-03-2-07-297 -f -00 15 91E0 - 09-03-2-10-297 -f -00 09-03-2-07-297 -f -00 22 91E0 - 09-03-2-10-297 -j -00 09-03-2-07-297 -j -00 15 91E0 - 09-03-2-10-297 -o -00 09-03-2-07-297 -o -00 15 91E0 91E0 09-03-2-10-297 -o -00 09-03-2-07-297 -o -00 22 91E0 91E0 09-03-2-10-33 -d -00 09-03-2-07-33 -d -00 8 6510 6510 1* 09-03-2-10-33 -d -00 09-03-2-07-33 -d -00 9 6510 6510 1* 09-03-2-10-415 -n -00 09-03-2-07-415 -m -00 15 91E0 - 09-03-2-10-415 -n -00 09-03-2-07-415 -m -00 22 91E0 - 09-03-2-10-416 -a -00 09-03-2-07-416 -a -00 15 91E0 - 09-03-2-10-416 -a -00 09-03-2-07-416 -a -00 22 91E0 - 09-03-2-10-416 -i -00 09-03-2-07-416 -i -00 15 91E0 - 09-03-2-10-416 -i -00 09-03-2-07-416 -i -00 22 91E0 - Zabieg wykonany 09-03-2-10-417 -b -00 09-03-2-07-417 -b -00 17 91E0 91E0 w ramach PUL 2008-2017 Zabieg wykonany 09-03-2-10-418 -a -00 09-03-2-07-418 -a -00 17 91E0 91E0 w ramach PUL 2008-2017 09-03-2-10-420 -k -00 09-03-2-07-420 -k -00 17 91E0 - Nie stwierdzono 09-03-2-10-422 -p -00 09-03-2-07-422 -p -00 17 91E0 91E0 potrzeby wykonania zabiegu Nie stwierdzono 09-03-2-10-423 -c -00 09-03-2-07-423 -c -00 17 91E0 91E0 potrzeby wykonania zabiegu Nie stwierdzono 09-03-2-10-423 -g -00 09-03-2-07-423 -g -00 17 91E0 91E0 potrzeby wykonania zabiegu 09-03-2-10-423 -m -00 09-03-2-07-423 -m -00 17 91E0 TP 91E0 09-03-2-10-432 -c -00 09-03-2-07-432 -c -00 23 91E0 - 09-03-2-10-439 -c -00 09-03-2-07-439 -c -00 17 91E0 - 09-03-2-10-57 -b -00 09-03-2-07-57 -b -00 8 6510 6510 1* 09-03-2-10-57 -b -00 09-03-2-07-57 -b -00 9 6510 6510 1* 09-03-2-10-57 -d -00 09-03-2-07-57 -d -00 8 6510 6510 1* 09-03-2-10-57 -d -00 09-03-2-07-57 -d -00 9 6510 6510 1* 09-03-2-10-60 -g -00 09-03-2-07-60 -f -00 8 6510 6510 1* 09-03-2-10-60 -g -00 09-03-2-07-60 -f -00 9 6510 6510 1* 09-03-2-10-60 -p -00 09-03-2-07-60 -p -00 15 9190 -

160

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Nr dzia- Zabieg Siedlisko Siedlisko Lokalizacja wg PZO Aktualny adres łania wg zaproj. w po weryfi- Uwagi wg PZO PZO PUL kacji 09-03-2-10-70 -b -00 09-03-2-07-70 -b -00 8 6510 6510 1* 09-03-2-10-70 -b -00 09-03-2-07-70 -b -00 9 6510 6510 1* 09-03-2-10-70 -g -00 09-03-2-07-70 -g -00 9 6510 6510 1* 09-03-2-10-70 -p -00 09-03-2-07-70 -p -00 8 6510 - 1* 09-03-2-10-70 -p -00 09-03-2-07-70 -p -00 9 6510 - 1* 09-03-2-10-71 -n -00 09-03-2-07-71 -n -00 15 91E0 - 09-03-2-10-71 -n -00 09-03-2-07-71 -n -00 22 91E0 - Zabieg wykonany 09-03-2-11-11 -l -00 09-03-2-08-11 -i -00 21 91I0 91I0 w ramach PUL 2008-2017 09-03-2-11-18 -a -00 09-03-2-08-18 -a -00 21 91I0 - 09-03-2-11-18 -c -00 09-03-2-08-18 -c -00 21 91I0 TP - 09-03-2-11-19 -a -00 09-03-2-08-19 -a -00 21 91I0 TP - 09-03-2-11-19 -f -00 09-03-2-08-19 -f -00 21 91I0 TP 9190 09-03-2-11-19 -j -00 09-03-2-08-19 -i -00 16 91I0 9190 09-03-2-11-19 -k -00 09-03-2-08-19 -j -00 21 91I0 TP 9190 09-03-2-11-21 -c -00 09-03-2-08-21 -c -00 21 91I0 TP - 09-03-2-11-26 -a -00 09-03-2-08-26 -a -00 18 9170 TP 9170 09-03-2-11-26 -c -00 09-03-2-08-26 -c -00 8 6510 6510 1* 09-03-2-11-26 -c -00 09-03-2-08-26 -c -00 9 6510 6510 1* 09-03-2-11-26 -g -00 09-03-2-08-26 -g -00 8 6510 6510 1* 09-03-2-11-26 -g -00 09-03-2-08-26 -g -00 9 6510 6510 1* 09-03-2-11-26 -m -00 09-03-2-08-26 -m -00 8 6510 6510 1* 09-03-2-11-27 -c -00 09-03-2-08-27 -c -00 20 91F0 - Nie stwierdzono 09-03-2-11-27 -f -00 09-03-2-08-27 -f -00 20 91F0 91F0 potrzeby wykonania zabiegu 09-03-2-11-27 -h -00 09-03-2-08-27 -h -00 20 91F0 - 09-03-2-11-36 -b -00 09-03-2-08-36 -b -00 15 9170 - 09-03-2-11-36 -b -00 09-03-2-08-36 -b -00 21 91I0 - 09-03-2-11-37 -g -00 09-03-2-08-37 -g -00 8 6510 6510 1* 09-03-2-11-37 -g -00 09-03-2-08-37 -g -00 9 6510 6510 1* 09-03-2-11-37 -j -00 09-03-2-08-37 -j -00 8 6510 6510 1* 09-03-2-11-37 -j -00 09-03-2-08-37 -j -00 9 6510 6510 1* 09-03-2-11-40 -c -00 09-03-2-08-40 -c -00 19 9190 - 09-03-2-11-41 -b -00 09-03-2-08-41 -b -00 19 9190 - 09-03-2-11-42 -a -00 09-03-2-08-42 -a -00 19 9190 TP 9190 09-03-2-11-42 -b -00 09-03-2-08-42 -b -00 21 91I0 TP 91I0 09-03-2-11-43 -b -00 09-03-2-08-43 -b -00 23 9190 - 09-03-2-11-45 -c -00 09-03-2-08-45 -c -00 20 91F0 PIEL - 09-03-2-11-45 -i -00 09-03-2-08-45 -i -00 15 9170 9170 09-03-2-11-45 -j -00 09-03-2-08-45 -j -00 15 9170 9170 09-03-2-11-45 -k -00 09-03-2-08-45 -k -00 15 91F0 91F0 09-03-2-11-45 -k -00 09-03-2-08-45 -k -00 22 91F0 91F0 09-03-2-11-46 -b -00 09-03-2-08-46 -b -00 17 9170 TP 9170

161

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Nr dzia- Zabieg Siedlisko Siedlisko Lokalizacja wg PZO Aktualny adres łania wg zaproj. w po weryfi- Uwagi wg PZO PZO PUL kacji 09-03-2-11-46 -d -00 09-03-2-08-46 -b -00 17 9170 TP 9170 09-03-2-11-46 -c -00 09-03-2-08-46 -c -00 20 91F0 - 09-03-2-11-46 -f -00 09-03-2-08-46 -d -00 16 9170 9170 09-03-2-11-47 -a -00 09-03-2-08-47 -a -00 20 91F0 TP 9170 09-03-2-11-47 -c -00 09-03-2-08-47 -c -00 16 9170 9170 09-03-2-11-47 -d -00 09-03-2-08-47 -d -00 17 9170 TP 9170 09-03-2-11-47 -f -00 09-03-2-08-47 -f -00 16 9170 9170 09-03-2-11-47 -g -00 09-03-2-08-47 -g -00 15 9170 9170 09-03-2-11-47 -h -00 09-03-2-08-47 -h -00 10 9170 9170 2* 09-03-2-11-47 -h -00 09-03-2-08-47 -h -00 15 9170 9170 09-03-2-11-48 -d -00 09-03-2-08-48 -d -00 3 6510 6510 1* 09-03-2-11-48 -d -00 09-03-2-08-48 -d -00 8 6510 6510 1* 09-03-2-11-48 -d -00 09-03-2-08-48 -d -00 9 6510 6510 1* 09-03-2-11-48 -f -00 09-03-2-08-48 -f -00 3 6510 6510 1* 09-03-2-11-48 -f -00 09-03-2-08-48 -f -00 8 6510 6510 1* 09-03-2-11-48 -f -00 09-03-2-08-48 -f -00 9 6510 6510 1* 09-03-2-11-48 -g -00 09-03-2-08-48 -g -00 3 6510 6510 1* 09-03-2-11-48 -g -00 09-03-2-08-48 -g -00 8 6510 6510 1* 09-03-2-11-48 -g -00 09-03-2-08-48 -g -00 9 6510 6510 1* 09-03-2-11-49 -a -00 09-03-2-08-49 -a -00 10 9170 9170 2* 09-03-2-11-49 -a -00 09-03-2-08-49 -a -00 15 9170 9170 09-03-2-11-49 -d -00 09-03-2-08-49 -d -00 19 9190 TP 9170 09-03-2-11-49 -g -00 09-03-2-08-49 -g -00 15 91E0 - 7140, 7150, 09-03-2-11-63 -a -00 09-03-2-08-63 -a -00 14 7210 7210 7140, 7150, 09-03-2-11-63 -a -00 09-03-2-08-63 -a -00 14 7150 7210 7140, 7150, 09-03-2-11-63 -a -00 09-03-2-08-63 -a -00 14 7140 7210 7140, 7150, 09-03-2-11-63 -a -00 09-03-2-08-63 -a -00 14 3150 7210 09-03-2-11-64 -h -00 09-03-2-08-64 -g -00 15 91E0 - 09-03-2-11-64 -h -00 09-03-2-08-64 -g -00 22 91E0 - 09-03-2-11-65 -g -00 09-03-2-08-65 -g -00 8 6510 6510 1* 09-03-2-11-65 -g -00 09-03-2-08-65 -g -00 9 6510 6510 1* 09-03-2-11-65 -i -00 09-03-2-08-65 -i -00 15 91E0 91E0 09-03-2-11-65 -i -00 09-03-2-08-65 -i -00 22 91E0 91E0 09-03-2-11-75 -b -00 09-03-2-08-75 -b -00 8 6510 6510 1* 09-03-2-11-75 -b -00 09-03-2-08-75 -b -00 9 6510 6510 1* 09-03-2-11-76 -a -00 09-03-2-08-76 -a -00 17 91E0 TP - 09-03-2-11-76 -b -00 09-03-2-08-76 -b -00 17 91E0 TP - 09-03-2-11-76 -c -00 09-03-2-08-76 -c -00 17 91E0 TW - 09-03-2-11-76 -d -00 09-03-2-08-76 -d -00 17 91E0 TP - 09-03-2-11-77 -d -00 09-03-2-08-77 -d -00 17 91E0 - 09-03-2-11-78 -c -00 09-03-2-08-78 -c -00 17 91E0 -

162

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Nr dzia- Zabieg Siedlisko Siedlisko Lokalizacja wg PZO Aktualny adres łania wg zaproj. w po weryfi- Uwagi wg PZO PZO PUL kacji 09-03-2-11-78 -k -00 09-03-2-08-78 -k -00 17 91E0 - 09-03-2-11-79 -f -00 09-03-2-08-79 -f -00 15 91F0 - 09-03-2-11-79 -f -00 09-03-2-08-79 -f -00 22 91F0 - 09-03-2-11-8 -c -00 09-03-2-08-8 -c -00 23 91E0 91E0 Zabieg wykonany 09-03-2-11-8 -d -00 09-03-2-08-8 -d -00 23 91E0 91E0 w ramach PUL 2008-2017 09-03-2-11-85 -a -00 09-03-2-08-85 -a -00 15 91E0 - 09-03-2-11-85 -a -00 09-03-2-08-85 -a -00 22 91E0 - 09-03-2-11-85 -f -00 09-03-2-08-85 -f -00 14 7210 - 09-03-2-11-85 -g -00 09-03-2-08-85 -g -00 15 91E0 - 09-03-2-11-85 -g -00 09-03-2-08-85 -g -00 22 91E0 - 09-03-2-11-85 -h -00 09-03-2-08-85 -h -00 14 7210 - 09-03-2-11-85 -i -00 09-03-2-08-85 -i -00 17 91E0 - 09-03-2-11-89 -a -00 09-03-2-08-89 -a -00 15 91E0 - 09-03-2-11-89 -a -00 09-03-2-08-89 -a -00 22 91E0 - 09-03-2-11-89 -i -00 09-03-2-08-89 -i -00 17 91E0 - 09-03-2-11-89 -j -00 09-03-2-08-89 -j -00 17 91E0 - 09-03-2-11-89 -l -00 09-03-2-08-89 -l -00 17 91E0 - 09-03-2-11-89 -n -00 09-03-2-08-89 -n -00 14 7210 - Zabieg wykonany 09-03-2-11-89 -w -00 09-03-2-08-89 -w -00 17 91E0 91E0 w ramach PUL 2008-2017 Zabieg wykonany 09-03-2-11-89 -x -00 09-03-2-08-89 -x -00 17 91E0 91E0 w ramach PUL 2008-2017 09-03-2-11-90 -a -00 09-03-2-08-90 -a -00 20 91F0 TP 91F0 09-03-2-11-90 -c -00 09-03-2-08-90 -c -00 14 7210 - 09-03-2-11-90 -g -00 09-03-2-08-90 -g -00 17 91E0 - Nie stwierdzono 09-03-2-11-90 -h -00 09-03-2-08-90 -h -00 17 91E0 91E0 potrzeby wykonania zabiegu 09-03-2-12-145 -i -00 09-03-2-09-145 -i -00 3 6510 - 1* 09-03-2-12-145 -i -00 09-03-2-09-145 -i -00 8 6510 - 1* 09-03-2-12-145 -i -00 09-03-2-09-145 -i -00 9 6510 - 1* 09-03-2-12-156 -m -00 09-03-2-09-156 -m -00 3 6510 6510 1* 09-03-2-12-156 -m -00 09-03-2-09-156 -m -00 8 6510 6510 1* 09-03-2-12-156 -m -00 09-03-2-09-156 -m -00 9 6510 6510 1* 09-03-2-12-158 -r -00 09-03-2-09-158 -r -00 3 6510 6510 1* 09-03-2-12-158 -r -00 09-03-2-09-158 -r -00 8 6510 6510 1* 09-03-2-12-179 -j -00 09-03-2-09-179 -h -00 3 6510 6510 1* 09-03-2-12-179 -j -00 09-03-2-09-179 -h -00 8 6510 6510 1* 09-03-2-12-179 -j -00 09-03-2-09-179 -h -00 9 6510 6510 1* 09-03-2-12-179 -k -00 09-03-2-09-179 -i -00 3 6510 6510 1* 09-03-2-12-179 -k -00 09-03-2-09-179 -i -00 8 6510 6510 1* 09-03-2-12-179 -k -00 09-03-2-09-179 -i -00 9 6510 6510 1* 09-03-2-13-163 -i -00 09-03-2-10-163 -i -00 9 6510 6510 1*

163

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Nr dzia- Zabieg Siedlisko Siedlisko Lokalizacja wg PZO Aktualny adres łania wg zaproj. w po weryfi- Uwagi wg PZO PZO PUL kacji 09-03-2-13-166 -c -00 09-03-2-10-166 -c -00 3 6510 6510 1* 09-03-2-13-166 -c -00 09-03-2-10-166 -c -00 8 6510 6510 1* 09-03-2-13-166 -c -00 09-03-2-10-166 -c -00 9 6510 6510 1* 09-03-2-13-169 -c -00 09-03-2-10-169 -c -00 3 6510 - 1* 09-03-2-13-169 -c -00 09-03-2-10-169 -c -00 8 6510 - 1* 09-03-2-13-169 -c -00 09-03-2-10-169 -c -00 9 6510 - 1* 09-03-2-13-172 -g -00 09-03-2-10-172 -g -00 8 6510 6510 1* 09-03-2-13-172 -g -00 09-03-2-10-172 -g -00 9 6510 6510 1* 09-03-2-13-173 -c -00 09-03-2-10-173 -c -00 8 6510 6510 1* 09-03-2-13-173 -c -00 09-03-2-10-173 -c -00 9 6510 6510 1* 09-03-2-13-173 -d -00 09-03-2-10-173 -d -00 8 6510 6510 1* 09-03-2-13-173 -d -00 09-03-2-10-173 -d -00 9 6510 6510 1* 09-03-2-13-281 -h -00 09-03-2-10-281 -h -00 23 91I0 TP - 09-03-2-14-281 -h -00 09-03-2-10-281 -h -00 21 91I0 TP - 09-03-2-14-283 -n -00 09-03-2-10-283 -a -00 21 91I0 - 09-03-2-14-283 -h -00 09-03-2-10-283 -h -00 21 91I0 TW 91I0 09-03-2-13-292 -g -00 09-03-2-10-292 -b -00 15 91E0 - 09-03-2-13-292 -g -00 09-03-2-10-292 -b -00 22 91E0 - 09-03-2-13-293 -b -00 09-03-2-10-293 -b -00 15 91E0 - 09-03-2-13-293 -b -00 09-03-2-10-293 -b -00 22 91E0 - 09-03-2-14-342 -b -00 09-03-2-11-342 -b -00 4 6410 6410 1* 09-03-2-14-342 -b -00 09-03-2-11-342 -b -00 5 6410 6410 1* 09-03-2-14-343 -f -00 09-03-2-11-343 -f -00 23 91E0 TP - 09-03-2-14-343 -g -00 09-03-2-11-343 -g -00 23 91E0 TP - 09-03-2-14-351 -a -00 09-03-2-11-351 -a -00 21 91I0 IIIB - 09-03-2-14-359 -a -00 09-03-2-11-359 -a -00 17 9170 - 09-03-2-14-360 -b -00 09-03-2-11-360 -b -00 21 91I0 TP 9190 09-03-2-14-367 -g -00 09-03-2-11-367 -g -00 15 91E0 - 09-03-2-14-367 -g -00 09-03-2-11-367 -g -00 22 91E0 - 09-03-2-14-367 -h -00 09-03-2-11-367 -h -00 15 91E0 - 09-03-2-14-367 -h -00 09-03-2-11-367 -h -00 22 91E0 -

1* - charakter zabiegów w ekŚsystemach nielenych wykracza śŚza standardŚwe zabiegi ślanŚwane w PUL - do wykonania na podstawie śŚrŚzumienia Nadlenictwa z RDO w Poznaniu

2* - charakter zabiegu wykracza poza standardowe zabiegi planowane w PUL - dŚ wykŚnania na śŚdstawie śŚrŚzumienia Nadlenictwa z RDO w PŚznaniu

164

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

38. ZBIORCZE ZESTAWIENIE WSKAŃA Ń ŃAKRESU OCHRONY PRZY- RODY

W śŚniszej tabeli zmieszczŚnŚ w sśŚsób syntetyczny wskazania w zakresie modyfikacji dzia- ła gŚsśŚdarczych, majce na celu Śgraniczenie/eliminacj ewentualnegŚ negatywnegŚ wśływu działa gŚsśŚdarczych śrzewidzianych w ślanie.

Tab. 40. Wskazania w zakresie mŚdyfikacji działa gŚsśŚdarczych, majcych na celu ograniczenie/eliminacj negatywnych Śddziaływa Planu

MŚliwe negatywne Śd- działywanie śrŚjektu Pla- Ńaśisy śrŚjektu Planu Śgraniczajce negatywne Śddziaływanie nu Naley utrzymywać charakterystyczne dla danegŚ tyśu siedliska składy drzewŚstanów, mŚliwie zrónicŚwane gatunkŚwŚ. W trakcie śrac lenych naley wykŚrzystywać mi- krŚzrónicŚwanie siedliskŚwe wydziele lenych. Naley śŚzŚstawiać w drzewŚstanach śrzewidzianych dŚ uytkŚwania gatunki drzew (krzewów) rzadkich i cennych (wizy, czerenia śtasia, jabłŚ dzika, głŚgi itś.), cŚ Śśrócz utrzymania rónŚrŚdnŚci drzewostanu wśłynie kŚrzystnie na warunki bytŚwania wielu innych Śrganizmów nś. śtaków. Niezbdne jest take utrzymywanie w lesie ródlenych Śczek, bagienek, łk, śŚlan, luk itp. Naley w miar mŚliwŚci wykŚrzystywać śŚjawiajce si ŚdnŚwienie naturalne. W śrzyśadku Śdnawiania sztucznegŚ naley w jak najwikszym stŚśniu wykŚrzystywać materiał ŚdnŚwieniŚwy śŚchŚdzcy z maksymalnie duej liczby ŚsŚbników Śraz z ró- Ńmniejszenie rónŚrŚdnŚci nych Śbszarów nadlenictwa. biologicznej Ńaleca si kształtŚwanie strefy ekŚtŚnu, aby zachŚwana lub zwikszŚna zŚstała róno- rŚdnŚć biŚlŚgiczna zasiedlajcych je gatunków. OdnŚsi si tŚ take dŚ wykŚnywania ŚdnŚwie na granicy z śŚwierzchni Śtwart (zapewnienie bogactwa gatunkowego, kształtŚwanie zrónicŚwania śrzestrzennegŚ i gatunkŚwegŚ rŚlinnŚci, wśrŚwadzanie gatunków liciastych, ŚwŚcŚdajnych itś.). W śrzyśadku kształtŚwania strefy ekŚtŚnu z wykorzystaniem podsadze sztucznych, naley wykŚrzystywać jedynie rodzime gatunki drzew i krzewów. W ramach wykŚnywanych zabiegów naley śŚzŚstawiać w lesie śŚjedyncze sztuki Śkaza- łych drzew, jakŚ nś. śrzestŚje w rbniach złŚŚnych i rbniach zuśełnych, czy w śŚstaci biŚgruś i kś na zrbach zuśełnych (w szczególnŚci w ŚtŚczeniu stanŚwisk chrŚnio- nych gatunków rŚlin i grzybów, dla których Śtwarta śŚwierzchnia nie jest siedliskiem optymalnym). Naley zachŚwywać w drzewŚstanie wszelkie dŚmieszki, zarównŚ drzew jak i krzewów, zgŚdnych z tyśem siedliskŚwym lasu i warunkami klimatycznymi, nie uwzgldniŚnych w składach gatunkŚwych uśraw, a wic śŚjawiajcych si naturalnie. W trakcie wykŚny- Ńmniejszenie rónŚrŚdnŚci wania zabiegów śielgnacyjnych śŚzŚstawiać w drzewŚstanach śewn liczb ŚsŚbników gatunkowej i genetycznej drzew o ciekawych kształtach. MŚg tŚ być take drzewa zazwyczaj traktŚwane jakŚ drzewŚstanów w wyniku „szkŚdliwe” w gŚsśŚdarce lenej, a wic śrzestŚje, rŚzśieracze, „dwójki” itś. selekcji prowadzonej na W trzebieach śŚzŚstawiać dŚ naturalnej mierci śŚjedyncze, wybrane drzewa lub ich etapie zabiegów śielgnacyj- gruśy cechujce si znacznymi rŚzmiarami (śŚwyej 40 cm śiernicy) lub wiekiem śrze- nych / śŚgŚrszenie właci- wyszajcym znacznie wiek wydzielenia, w tym gatunki wczesnosukcesyjne, wŚci krajŚbrazŚwych w szczególnŚci brzŚzy, Śsiki, tŚśŚle. W ramach śrŚwadzŚnych śrac hŚdŚwlanych w drzewŚstanach naley zaśewnić cŚ najmniej 10% udział drzew gatunków wczesnŚsuk- cesyjnych.

165

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

MŚliwe negatywne Śd- działywanie śrŚjektu Pla- Ńaśisy śrŚjektu Planu Śgraniczajce negatywne Śddziaływanie nu Nie naley zakładać gniazd Śraz wykŚnywać cić zuśełnych lub uśrztajcych w miejscach wystśŚwania znanych stanŚwisk chrŚniŚnych gatunków (nie dŚt. gatunków Śbjtych Śdstśstwem ŚkrelŚnym w § 8 śkt 1 rŚzśŚrzdzenia Ministra rŚdŚwiska z dnia 9 śadziernika 2014 r. w sśrawie ŚchrŚny gatunkŚwej rŚlin, śrzy zachŚwaniu mŚliwie najwikszej ŚchrŚny stanŚwisk śŚdczas wykŚnywania śrac lenych). Naley - zgodnie z Zasadami hodowli lasu - śŚzŚstawiać kśy drzewŚstanu Ś wielkŚci min. ę arów wŚkół stanŚwisk gatunków chrŚniŚnych. DŚtyczy tŚ zarównŚ gatunków cienio- Zniszczenie lub degradacja znonych, w śrzyśadku których drzewa w tych kśach wraz z dolnymi warstwami drze- (w wyniku zmian siedlisko- wŚstanu śŚwinny być utrzymane dŚ ich biŚlŚgicznej mierci, jak i wiatłŚdnych, gdzie wych) stanowisk chronio- drzewa w kśach śŚwinny być równie utrzymane dŚ ich biŚlŚgicznej mierci, natŚmiast nych gatunków rŚlin jeeli śŚkrycie dŚlnych warstw drzewŚstanu (II ś, śŚdszyt itś.) śrzekracza 0,Ę, tŚ w Śkresie zimŚwym naley tŚ śŚkrycie zredukŚwać dŚ maksymalnie 0,3. W miar mŚliwŚci Śrganizacyjnych naley wykŚnywać śrace w Śbrbie stanŚwiska w Śkresie zimŚwym, śrzy śŚkrywie nienej Śraz nie lŚkalizŚwać w śŚbliu stanŚwiska szlaków zrywkŚwych. Naley śrŚjektŚwać Śraz wykŚrzystywać stałe szlaki zrywkŚwe. W czasie wykonywania prac konieczna jest ochrona stanowisk poprzez ich oznakowanie oraz zapewnienie nadzoru nad prowadzonymi pracami. Naley śŚzŚstawiać martwe, niezasiedlŚne lub ŚśuszczŚne śrzez owady drzewa (posusz ŃubŚenie siedliska gatun- jałŚwy), stŚjce lub rŚzkładajce si na dnie lasu, które nie stwarzaj zagrŚenia dla ków zwizanych z martwymi drzewŚstanu, a wrcz śrzeciwnie - sśrzyjaj zwikszeniu liczebnŚci wielu Śrganizmów. i zamierajcymi drzewami. W szczególnŚci śŚzŚstawiać naley martwe lub Śbumierajce drzewa grube Ś śiernicy śŚnad 40 cm. Naley śŚzŚstawiać śrzestŚje, a dŚ ich biŚlŚgicznej mierci. Naley zabezśieczyć wykŚrzystywane śrzez śŚszczególne gatunki biŚtŚśy i miejsca schrŚnienia. MŚna tŚ realizŚwać nś. śŚśrzez niewykŚnywanie w ŚdległŚci dŚ 30 m Śd zbiŚrnika wŚdnegŚ lub bagienka, w których lgn si śłazy działa śrzekształcajcych znaczcŚ śŚwierzchni ziemi, które mŚgłyby stanŚwić barier w śrzemieszczaniu si ŃubŚenie miejsc wystśo- śłazów lub śŚwŚdŚwać mierć ŚsŚbników (nś. głbŚkie rŚwy), Śraz śŚzŚstawianie (w wania śłazów i gadów Śraz ssiadujcych śŚdŚddziałach) lecych kłód, karśiny, stert głazów itś. jakŚ miejsc zimo- pogorszenie stanu ekolo- wania śłazów i gadów. W śrzyśadku wykŚnywania cić rbnych naley śŚzŚstawiać gicznegŚ wód stref buforŚw w śŚstaci śasa starŚdrzewu Ś szerŚkŚci 30-50 m Śd zbiŚrników i cie- ków wŚdnych (nie dŚtyczy urzdze wśisanych dŚ ewidencji meliŚracji wŚdnych w rozumieniu ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. Prawo wodne). Przed pozostawieniem bufo- ru naley usunć ewentualnie wystśujce w nim gatunki Śbce drzew i krzewów. Naley, w fazie zabiegów śielgnacyjnych, śŚzŚstawiać w wydzieleniu kilka sztuk drzew Uszczuplenie potencjalnie Śkrelanych jakŚ śrzestŚje lub rŚzśieracze, aby mŚgły Śne w śrzyszłŚci stanŚwić śo- dŚgŚdnych siedlisk lgŚwych tencjalne miejsca lgŚwe śtaków. PŚtnych rŚzmiarŚwŚ drzew nie naley take usuwać śtaków szśŚniastych i bo- śŚdczas wykŚnywania trzebiey czy rbni, a śŚ kilka sztuk, na ile tŚ mŚliwe, śŚzŚsta- ciana czarnego wiać jakŚ śrzestŚje na uprawach. PŚzŚstawianie w lesie drzew dziuślastych, mŚliwie jak najwikszej liczby gatunków, a w przypadku ich niedostatku - wywieszanie ŚdśŚwiednich budek lgŚwych. Naley Uszczuplenie potencjalnie take śŚzŚstawiać w lesie drzewa Ś mikkim drewnie (nś. rŚdzime tŚśŚle, Ślsze, liśy), dŚgŚdnych siedlisk lgŚwych które mŚg śŚsłuyć jakŚ dŚgŚdne miejsca wykucia gniazd w śrzyszłŚci. Równie śtaków zasiedlajcych dziu- w uprawach i młŚdnikach w trakcie zabiegów śielgnacyjnych nie naley usuwać wszyst- ple i nietoperzy kich wystśujcych gatunków Ś mikkim drewnie, tak aby w śrzyszłŚci mŚgły Śne stanŚwić cenn dŚmieszk drzewŚstanów. RyzykŚ śłŚszenia w okresie DŚtyczy tŚ takich gatunków, jak: bŚcian czarny, śtaki szśŚniaste, sŚwy, dziciŚł czarny, lgŚwym najcenniejszych dziciŚł redni, muchŚłówka mała, nurŚg, ggŚł, samŚtnik, uraw. W śrzyśadku gatunków śtaków wystśu- stwierdzenia, przed śrzystśieniem dŚ wykŚnania zabiegu, lgów któregŚkŚlwiek z tych jcych lub mŚgcych wyst- gatunków, naley śrace lene ŚdłŚyć w czasie dŚ mŚmentu zakŚczenia Śkresu lgŚwe- śŚwać na terenie nadlenic- go. twa.

166

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

MŚliwe negatywne Śd- działywanie śrŚjektu Pla- Ńaśisy śrŚjektu Planu Śgraniczajce negatywne Śddziaływanie nu PŚzŚstawianie na skrajach lasu, na styku z terenami rŚlnymi (nie dŚtyczy dróg Ubytek odpowiednich sie- i terenów zabudŚwanych) wszystkich drzew dziuślastych, drzew z bujnie rŚzwinit dlisk dla gatunków śtaków korŚn lub wysŚkich, wierzb, rŚdzimych gatunków tŚśól, a take wystśujcegŚ Śkrajka zwizanych ze rŚdŚwiskiem krzewów. Drzewa takie naley śŚzŚstawiać śŚdczas wykŚnywania cić śielgnacyjnych. strefy styku lasu z terenami Ńaleca si take takie śŚstśŚwanie w śrzyśadku wykŚnywania rbni na styku z terenami otwartymi rolnymi w zwartych, rŚzległych kŚmśleksach lenych. Ograniczenie dŚ niezbdnegŚ minimum działa Ś charakterze meliŚracji wŚdnych (bu- Ńaburzenie stŚsunków wŚd- dŚwa nŚwych urzdze Śdwadniajcych, utrzymywanie lub przywracanie funkcjonalno- nych, zwłaszcza ci urzdze ju istniejcych), w szczególnŚci w miejscach, w których mŚgłŚby tŚ sśo- w przypadku cennych sie- wŚdŚwać znaczcŚ negatywne Śddziaływania na cenne siedliska śrzyrŚdnicze Śraz Śb- dlisk przyrodniczych szary bagienne i śŚdmŚkłe. WyśŚsaenie urzdze melioracyjnych w systemy regulacji śrześływu wód (zastawki, bystrza itś.). PielgnŚwanie drzewŚstanów śŚwinnŚ być stŚsŚwane w dŚtychczasŚwej fŚrmie, z uwzgldnieniem śŚśierania cennych gatunków liciastych w tym nś. wizów, liś, tŚśól rodzimych itp. W trakcie uytkŚwania naley śamitać Ś śŚzŚstawianiu martwych drzew (szczególnie grubych), wybranych egzemślarzy starych drzew, drzew Śbumarłych Śraz drzew dziuśla- stych wg Śgólnie śrzyjtych zasad, zgodnie z IOL. Ńniekształcenie fragmentów W trakcie uytkŚwania rbnegŚ drzewŚstanów (niezalenie Śd rŚdzaju wykŚnywanej grdów rŚdkŚwŚeurŚśej- rbni) naley śŚzŚstawiać kśy i biŚgruśy drzew dŚ ich biŚlŚgicznej mierci, skich (9170) Ś wielkŚci zaśisanej w ŃHL. Naley stŚsŚwać składy gatunkŚwe ŚdnŚwie ŚdśŚwiadajce śrzyrŚdniczym tyśŚm drzewŚstanów, w tym nie wśrŚwadzać buka i mŚdrzewia Śraz śrŚwadzić śrzebudŚw fragmentów niedŚstŚsŚwanych dŚ siedliska. W ramach śrŚwadzŚnych cić naley usuwać gatunki Śbce drzew i krzewów, w szczególnŚci klŚna jesiŚnŚlistnegŚ, dba czerwŚnegŚ, rŚbini akacjŚw Śraz czeremch amerykask. Niezalenie Śd sśŚsŚbu zaślanŚwanegŚ usunicia drzewŚstanu (rŚdzaju rbni), niezwykle istŚtny na siedliskach łgŚwych jest sśŚsób śrzygŚtŚwania gleby śŚd ŚdnŚwienie. Naley wykŚrzystywać mŚliwie w szerŚkim zakresie ŚdnŚwienie naturalne, równie jesiŚnu wyniŚsłegŚ. W śrzyśadku ŚdnŚwienia w sśŚsób sztuczny przygotowanie gleby naley wykŚnać w sśŚsób nie naruszajcy mikrŚreliefu śŚwierzchni, tŚ znaczy nie wyko- Ńniekształcenie fragmentów nywać rabat, rabatŚwałków i kŚśczyków. WykŚnanie tegŚ rŚdzaju śrzekształce śŚwo- łgów ŚlszŚwych i ŚlszŚwŚ- duje śŚwstanie lŚkalnych wyniesie, na które wkraczaj gatunki grdŚwe, jak równie jesionowych (91E0*) oraz gatunki Śbce Śraz lŚkalnych śŚdtŚśie w bruzdach, sśrzyjajcych rŚzwŚjŚwi gatunków lasów łgŚwych dbŚwŚ- ŚlsŚwych. PreferŚwanym sśŚsŚbem śrzygŚtŚwania śŚwierzchni śŚwinny być zatem wizŚwŚ-jesionowych talerze lub śasy zruszŚnej darni, a najleśiej, aby ŚdnŚwienie w miar mŚliwŚci odbywa- (91F0) łŚ si bez śrzygŚtŚwania gleby. W śrzyśadku braku mŚliwŚci skutecznegŚ ŚdnŚwienia bez wykŚnania śrzygŚtŚwania gleby w śŚstaci naruszajcej znaczcŚ mikrŚrelief terenu, naley Śdstśić Śd ŚdnŚwienia sztucznegŚ i wykŚrzystać zdŚlnŚci ŚdrŚlŚwe Ślszy. Wystśujce ywe Śkazy jesiŚnu wyniŚsłegŚ naley śŚzŚstawić na gruncie unikajc uszkŚdzenia śŚkrywy rŚlinnej w Śbrbie rzutu jegŚ kŚrŚny.

167

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

MŚliwe negatywne Śd- działywanie śrŚjektu Pla- Ńaśisy śrŚjektu Planu Śgraniczajce negatywne Śddziaływanie nu Naley stŚsŚwać składy gatunkŚwe ŚdnŚwie ŚdśŚwiadajce śrzyrŚdniczym tyśŚm drzewŚstanów. DŚ czasu ustśienia zjawiska zamierania jesiŚnu, mŚna zastśŚwać gŚ w uśrawach Ślsz lub gatunkami takimi jak: klŚn jawŚr, klŚn śŚsśŚlity, wiz szyśułkŚwy. W ramach zagŚsśŚdarŚwania siedliska łgów jesiŚnŚwŚ-ŚlszŚwych, a take innych śo- wierzchni, na których wystśuje jesiŚn wyniŚsły, naley w maksymalnym stŚśniu chrŚnić ten gatunek. ŃarównŚ w ramach uytkŚwania rbnegŚ, jak i cić śielgnacyjnych, wszystkie jesiŚny cechujce si wzgldnie dŚbr kŚndycj zdrŚwŚtn winny być śŚzo- stawiane na gruncie, przy jednoczesnym unikaniu uszkadzania pokrywy glebowej i ro- linnej w Śbrbie dŚ dwóch rzutów kŚrŚny śŚzŚstawianych jesiŚnów. Ń uwagi na mŚ- liwŚć infekcji grzybŚwych śŚśrzez uszkŚdzŚne kŚrzenie/nabiegi kŚrzeniŚwe, naley unikać wykŚnywania śrzygŚtŚwania gleby, sztucznych śŚdsadze oraz zrywki pod pozostawianymi jesiŚnami. PrzestŚje jesiŚnŚwe naley śŚzŚstawiać dŚ naturalnej mierci. W mŚliwie szerŚkim zakresie naley wykŚrzystywać odnowienie naturalne jesionu, dc dŚ jegŚ uzyskania z istniejcych drzew. Naturalne ŚdnŚwienia jesiŚnu s w mniejszym stŚśniu śŚdatne na zamieranie. Wszelkie ŚdnŚwienia naturalne jesiŚnu naley zachŚwywać i chrŚnić śrzed ewentualnymi uszkŚdzeniami w ramach wykŚnywanych śrac lenych. Ośrócz jesiŚnu, naley wykŚrzystywać szerŚkie sśektrum dŚmieszek innych gatunków, takich jak: wiz, jawŚr, klŚn zwyczajny. W trakcie uytkŚwania naley śamitać Ś śŚzŚstawianiu martwych drzew (szczególnie grubych), wybranych egzemślarzy starych drzew, drzew Śbumarłych Śraz drzew dziuśla- stych wg Śgólnie śrzyjtych zasad, zgodnie z IOL. W trakcie uytkŚwania rbnegŚ drzewŚstanów (niezalenie Śd rŚdzaju wykŚnywanej rbni) naley śŚzŚstawiać kśy i biŚgruśy drzew dŚ ich biŚlŚgicznej mierci, Ś wielkŚci zaśisanej w ŃHL. W śrzyśadku istniejcych rŚwów bd cieków, mŚna rŚzwayć mŚliwŚć budŚwy zastawek regulujcych śŚziŚm wŚdy, Śśóniajcych wiŚsenny Śdśływ, ale niedŚśuszcza- jcych dŚ zbyt długiegŚ zabagnienia. W ramach śrŚwadzŚnych cić naley usuwać gatunki Śbce drzew i krzewów, w szczególnŚci klŚnu jesionolistnego. NiedŚśuszczenie dŚ zarastania i zacieniania dna lasu. W ramach trzebiey naley silnie redukŚwać równie dŚlne warstwy, w tym śŚdszyt, śŚzŚstawiajc czć gatunków bio- cenŚtycznych, takich jak: grusza śŚsśŚlita, głóg jednŚszyjkŚwy, głóg dwuszyjkŚwy. Ńniekształcenie fragmentów JednŚczenie nie zaleca si śŚzŚstawiania duej ilŚci martwych drzew, śŚniewa wśły- cieśłŚlubnych dbrów wa to na wzbogacanie siedliska w biogeny, co jest niekorzystne z punktu widzenia (91I0*) ochrony gatunków rŚlin z nim zwizanych. W ramach śrŚwadzŚnych cić naley usuwać gatunki Śbce drzew i krzewów, w szczególnŚci takie jak: db czerwŚny, klŚn jesiŚnŚlistny, rŚbinia akacjŚwa, czeremcha amerykaska.

PielgnŚwanie drzewŚstanów śŚwinnŚ być stŚsŚwane w dŚtychczasŚwej fŚrmie, z uwzgldnieniem śŚśierania dbów Śraz zmniejszania udziału sŚsny i gatunków Śbcych.

W trakcie uytkŚwania naley śamitać Ś śŚzŚstawianiu martwych drzew (szczególnie Ńniekształcenie fragmentów grubych), wybranych egzemślarzy starych drzew, drzew Śbumarłych Śraz drzew dziuśla- kwanych dbrów (9190) stych wg Śgólnie śrzyjtych zasad, zgŚdnie z IOL.

W ramach śrŚwadzŚnych cić naley usuwać gatunki Śbce drzew i krzewów, w szczególnŚci klŚna jesiŚnŚlistnegŚ, dba czerwŚnegŚ, rŚbini akacjŚw Śraz czeremch amerykask.

Ńniekształcenie fragmentów W przypadku wykonywania cić w ich ssiedztwie naley śŚzŚstawić stref bufŚrŚw torfowisk wysokich i przej- w postaci pasa starodrzewu od strony tŚrfŚwiska Ś szerŚkŚci 30-50 m. Ponadto przy ciŚwych (7110*, 7140, wykŚnywaniu cić naley zachŚwać ŚstrŚnŚć, by nie naruszyć śŚwierzchni tŚrfŚwisk 7150, 7210) i nie dŚśrŚwadzić dŚ ich zanieczyszczenia.

168

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

MŚliwe negatywne Śd- działywanie śrŚjektu Pla- Ńaśisy śrŚjektu Planu Śgraniczajce negatywne Śddziaływanie nu Przy wykŚnywaniu cić zuśełnych wŚkół tych ekŚsystemów, w celu zabezśieczenia ich Ńaburzenie warunków wy- wartŚci śrzyrŚdniczych, naley śŚzŚstawić stref bufŚrŚw Ś szerŚkŚci 30-50 m, wy- stśŚwania ekŚsystemów kŚrzystywan dŚ zachŚwania fragmentów starŚdrzewów. nielenych Ś wysokim stop- W strefach buforowych zlŚkalizŚwanych wzdłu cieków, zbiŚrników wŚdnych niu uwilgotnienia i bagien naley śŚzŚstawiać wywrŚty i złŚmy drzew gatunków rŚdzimych do naturalnego rŚzkładu.

169

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

PROMOCJA I EDUKACJA EKOLOGICZNA

W Śstatnich latach zauwaalne jest znaczne zaangaŚwanie jednŚstek Śrganizacyjnych Lasów PastwŚwych w realizacj edukacji śrzyrŚdniczŚ-lenej Śraz śrŚśagŚwanie aktywnych fŚrm sśdza- nia wŚlnegŚ czasu na terenach lenych (nś. turystyka śiesza, nŚrdic walking, bieganie, narciarstwŚ biegowe, geocaching). OdśŚwiedzi na zaśŚtrzebŚwanie sśŚłeczne w tej materii jest realizacja śrzedsiwzić Ś charakterze infrastrukturalnym (izby edukacyjne, cieki śrzyrŚdnicze, szlaki turystyczne, cieki rŚwerŚwe), multimedialnym Śraz zaangaŚwanie leników w edukacj sśŚłeczestwa (leni edukatŚrzy). Ńajcia z lenikami stanŚwi znakŚmite uzuśełnienie śrŚgramów nauczania w szkŚłach dla dzieci i młŚdziey, mŚg take śrzyczynić si dŚ znacznegŚ śŚszerzenia wiedzy i wiadŚmŚci ekŚlŚgicznej Śsób dŚrŚsłych. Przekazywanie tej wiedzy jest nie do przecenienia zwłaszcza w kŚntekcie zagrŚe Ś charakterze antrŚśŚgenicznym, które Śddziałuj na lasy.

Ń fŚrmalnegŚ śunktu widzenia edukacje lena jest ŚbŚwizkiem Lasów PastwŚwych. Wynika tŚ z takich dŚkumentów jak:

 „PŚlityka ekŚlŚgiczna Pastwa” (MOŃNiL, maj 1991 r.);  śŚrŚzumienie Ministrów Edukacji NarŚdŚwej Śraz OchrŚny rŚdŚwiska, ŃasŚbów Naturalnych i Lenictwa z dnia 19 kwietnia 199Ę r. w sśrawie ŚśracŚwania i wdrŚenia narŚdŚwej strategii edukacji przyrodniczej;  zarzdzenie nr 30 DyrektŚra GeneralnegŚ Lasów PastwŚwych z dnia 19 grudnia 1994 r. w sśrawie lenych kŚmśleksów śrŚmŚcyjnych (LKP)  „PŚlityka lena śastwa” (MOŃNiL, marzec 1997).

W szczegółach kwestie edukacji lenej w nadlenictwach reguluje zarzdzenie nr Ę7 Dyrektora GeneralnegŚ Lasów PastwŚwych z dnia 9 maja 2003 r. w sśrawie „Kierunków rŚzwŚju edukacji lenej w Lasach PastwŚwych” Śraz „Wytycznych dŚ twŚrzenia śrŚgramu edukacji lenej sśŚłe- czestwa w nadlenictwie”.

DŚkument ten nakłada ŚbŚwizek sśŚrzdzania „PrŚgramu edukacji lenej sśŚłeczestwa w nadlenictwie”, który ŚśracŚwuje si na Śkres kŚresśŚndujcy czasŚwŚ z ślanem urzdzenia lasu. W PrŚgramie zamieszcza si: Śśis walŚrów edukacyjnych nadlenictwa, istniejcej infrastruktury turystycznej oraz obiektów edukacyjnych nalecych bd zagŚsśŚdarŚwanych śrzez nadlenictwŚ, a take wykŚnanych śrzez inne śŚdmiŚty, infŚrmacje dŚtyczce śartnerów dla nadlenictwa śrzy śrŚwadzeniu edukacji. OmówiŚne s równie ślanŚwane działania nadlenictwa na 10-lecie a take śrŚwadzŚna jest krŚnika działalnŚci edukacyjnej.

171

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Cele edukacji lenej tŚ:  uśŚwszechnienie w sśŚłeczestwie wiedzy Ś rŚdŚwisku lenym, wielŚfunkcyjnej i zrównŚwaŚnej gŚsśŚdarce lenej;  budŚwanie zaufania sśŚłecznegŚ dŚ leników;  podnoszenie wiadŚmŚci sśŚłeczestwa w zakresie racjŚnalnegŚ i ŚdśŚwiedzialnegŚ kŚrzystania ze wszystkich funkcji lasu.

Tereny Nadlenictwa GnieznŚ tŚ nie tylkŚ bŚgactwŚ walŚrów śrzyrŚdniczych – tŚ take dzieje dawnego osadnictwa, oryginalne zabytki architektury ludowej. WalŚry śŚłŚenia geŚgraficznegŚ i bŚgata histŚria regiŚnu składaj si na duy kaśitał szans i mŚliwŚci rŚzwŚjŚwych.

IstŚtny zasób turystyczny regiŚnu stanŚwi zdefiniŚwane, dŚbrze wyśrŚmŚwane szlaki turystyczne znajdujce si w całŚci lub czciŚwŚ na terenie śŚwiatów gnienieskiegŚ i słuśeckiegŚ.

WalŚrem ŚmawianegŚ regiŚnu jest dŚbra dŚstśnŚć kŚmunikacyjna, śrŚekŚlŚgiczna i sśrzyjajca inwestŚrŚm z brany turystycznej śŚlityka władz samŚrzdŚwych, cŚ czyni z Śmawia- nego terenu atrakcyjne miejsce wyśŚczynku. RŚzwój turystyki na terenie ŚkŚlicznych gmin dŚtyczy zarównŚ turystyki śŚbytŚwej, jak i kwalifikŚwanej. MŚna ŚrganizŚwać tutaj rónŚrŚdne imśrezy turystyczne: sśływy kajakŚwe, rajdy rŚwerŚwe, ŚbŚzy wdkarskie, wczasy w siŚdle.

NadlenictwŚ GnieznŚ śŚsiada śŚnad 20 miejsc śŚstŚju śŚjazdów, cŚ umŚliwia turystŚm zwiedzanie terenów lenych.

NadlenictwŚ śŚsiada ciek edukacyjn na terenie szkółki lenej PŚwidz. cieka śrzygŚto- wana jest głównie dla uczniów szkół śŚdstawŚwych i śrzedszkŚli. RŚzstawiŚne tablice umŚliwiaj zaśŚznanie si z śŚdstawŚwymi gatunkami drzew, ŚzdŚbnych krzewów Śraz z etaśami rŚzwŚju drzewŚstanów. PrezentŚwane eksśŚnaty – narzdzia lene i urzdzenia łŚwieckie śrzybliaj dzie- ciŚm śrac lenika. DługŚć cieki – 1,5 km, czas przemarszu – 2 godz.

NadlenictwŚ GnieznŚ w ramach edukacji ekŚlŚgicznej Śrganizuje sśŚtkania z młŚdzie szkŚln w sśecjalnie śrzeznaczŚnych na ten cel miejscach, stanŚwice jednŚczenie wyznaczŚne miejsca na ognisko:

• Wiata edukacyjna „Gajówka” w lenictwie Las Miejski - Śddana dŚ uytku w 201ę r. Corocznie z tegŚ Śbiektu kŚrzysta ca 3000 Śsób. OrŚdek wykŚrzystywany jest śrzez nauczycieli śrŚwadzcych zajcia śrzyrŚdnicze z dziećmi i młŚdzie. WyśŚsaŚny jest w urzdzenia edukacyjne i rekreacyjne takie jak dendrŚfŚn, len skŚcznie, len ciek zmysłów, kŚnstrukcje zasiedlajc dla dzikich śszczół i trzmieli, ławy i stŚły, miejsce na ŚgniskŚ, grill, śŚmieszczenie gŚsśŚdarcze, sanitariaty. ŃaśŚtrzebŚwanie na tegŚ tyśu zajcia jest bardzŚ due i z rŚku na rŚk zwiksza si. Ośrócz lekcji

172

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022 terenŚwych z wiaty kŚrzystaj szkŚły i Śrganizacje wsśółśracujce z nadlenictwem Śrganizujc zie- lŚne szkŚły i festyny .

• Lena wiata edukacyjna w gŚsśŚdarstwie szkółkarskim PŚwidz – Śddana dŚ uytku w 2000 r. Co- rŚcznie z tegŚ Śbiektu kŚrzysta ca 1Ę00 Śsób. Ńe wzgldu na swŚje atrakcyjne śŚłŚenie teren ten jest Śdwiedzany śrzez cały Śkres wiŚsennŚ-letni. Przebywajce tam dzieci Śraz młŚdzie zaśŚznaj si z całym śrŚcesem śrŚdukcyjnym materiału sadzeniŚwegŚ. UtwŚrzŚna zŚstała tematyczna wy- stawa sśrztu lenegŚ śrzedstawiajca dawne Śraz wsśółczesne urzdzenia wykŚrzystywane w lenictwie Śraz cieka edukacyjna. Obiekt wyśŚsaŚny jest w wiaty z ławami i stŚłami, miejsce na ognisko, sanitariaty.

• cieka edukacyjna w lenictwie NŚwaszyce – cieka wykŚrzystywana była w Śstatnich latach dŚ śrŚwadzenia zajć z edukacji śrzyrŚdniczŚ-lenej. WyśŚsaŚna była w tablice edukacyjne, śanik, ambŚn, miejsce na ŚgniskŚ. Niestety cieka i drzewŚstan uległy zniszczeniu na skutek nawałnicy z sierpnia 2017r.

NadlenictwŚ uczestniczyłŚ ŚgólnŚśŚlskich śrŚjektach edukacyjnych Śraz samŚdzielnie two- rzyłŚ i realizŚwałŚ śrŚjekty edukacyjne.

Obszar Nadlenictwa GnieznŚ śrzecinaj trasy szlaków: śieszych, rŚwerŚwych i wodnych.

Szlaki piesze

Szlaki śiesze wytyczŚne zŚstały w terenach Ś wysŚkich walŚrach turystycznŚ-krajoznawczych. Teren Nadlenictwa GnieznŚ śrzecinaj trasy jedenastu turystycznych szlaków śieszych oznakowanych i utrzymywanych staraniem Oddziału PTTK Ńiemi Gnienieskiej Śraz Nadlenictwa Gniezno – s to: szlak zielony: Słuśca – Mieczownica – Powidz – SkŚrzcin – lenictwŚ Piłka – Gaj – lenictwŚ Krzyówka – JankŚwŚ DŚlne; długŚć Ę1,7 km; szlak zielony (Nad Wełną): Jankowo Dolne – StrzyewŚ KŚcielne – Mielno –– erniki – Janowiec Wlkś.; długŚć 37 km; szlak zielony (Szlak Królewski): SkŚrzcin – lenictwŚ Piłka – Gaj – Jankowo Dolne PKP – Strzy- ewŚ KŚcielne – Mielno – Dziadkowo; długŚć 4ę,Ę km; szlak niebieski (W śŚśrzek dŚliny Wełny): Gniezno PKP – jezioro Winiary – Wełnica – StrzyewŚ KŚcielne; długŚć 10,2 km;

173

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022 szlak czarny (Szlak Rekreacyjny): SkŚrzcin PKS Plaa – lenictwŚ Piłka – Skorzecin PKS Plaa; długŚć 9 km; szlak czarny: Giewartów – MieczŚwnica; długŚć 2 km; szlak ółty (Pamięci Śfiar II wŚjny wiatŚwej): lenictwŚ JelŚnek – lenictwŚ Las Miejski – Pustachowo – Dalki – jezioro Jelonek – katedra – dwŚrzec PKP; długŚć 14,4 km; szlak ółty: (im. H. Cegielskiego): Trzemeszno PKP – Kruchowo – Ławki – GŚłbki – Mielno – Ko- walewŚ; długŚć 33 km; szlak czerwony: (Szlak Wyśrawy Trzemeszeńskich Gimnazjalistów z 1863 r.): Gniezno PKP – lenictwŚ Jelonek – Kdzierzyn – lenictwŚ Krzyówka – Trzemeszno PKP – Wydartowo – DusznŚ; długŚć 34,2 km; szlak czerwony: LednŚgóra – ImiŚłki – KłeckŚ – Sokolniki – lenictwŚ NŚwaszyce – MielnŚ; dłu- gŚć 28,Ę km; szlak czerwony (Szlak Lednicki): Dziekanowice – FałkŚwŚ – Pierzyska – Skiereszewo – Gniezno katedra – ul. w. WŚjciecha – kŚciół św. w. Jana – ul. Dbrówki – ul. WyszyskiegŚ – kŚciół św. w. Michała – ul. Lecha – dworzec PKP; długŚć 22,2 km.

Szlaki rowerowe

Istniejca sieć dróg Ś niewielkim nateniu ruchu (a zatem śŚtencjalnie bezśiecznych), o nawierzchni twardej i gruntŚwej, ŚbecnŚć drzewŚstanów urŚzmaicŚnych fŚrmami polodowcowymi o wysokich walorach krajobrazowych, liczne jeziora – wszystko to stwarza kŚrzystne warunki dŚ uśrawiania cŚraz bardziej śŚśularnej fŚrmy aktywnegŚ wyśŚczynku, jak jest turystyka rŚwerŚwa. CŚraz wicej ludzi Śdkrywa mŚliwŚć śŚznawania nŚwych, ciekawych miejsc. RŚwer staje si nie tylkŚ wanym rŚdkiem lŚkŚmŚcji w zatłŚczŚnych miastach, lecz równie nieŚdłcznym tŚwarzyszem w czasie urlŚśu i śŚdczas krótkich wyśadów śŚza miastŚ. CŚraz wicej samŚrzdów i Śrganizacji wsśiera rŚzwój tej zdrŚwej i śŚytecznej fŚrmy turystyki. PŚwstaj nŚwe szlaki rŚwerŚwe, wydawane s śrzewŚdniki i czasopisma specjalistyczne, a w miastach, gdzie do niedawna rŚwerzysta był uciliwym, drŚgŚwym intruzem, śŚjawia si cŚraz wicej Śznak zrŚzumienia dla cyklistów. Ta fŚrma turystyki stwarza Śkazj dŚ zdrŚwegŚ wyśŚczynku, poznawania atrakcyjnych okolic w bezśŚrednim kŚntakcie z śrzyrŚd. Liczba szlaków rŚwerŚwych szybkŚ rŚnie, zarównŚ w EurŚśie ŃachŚdniej jak równie w naszym kraju, dlategŚ te nadarza si dŚbra Śkazja dŚ śrŚmŚcji tej fŚrmy wyśŚczynku wród turystów śŚlskich i zagranicznych. Lene Śstśy s

174

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022 bardzŚ atrakcyjne dla uśrawiania turystyki rŚwerŚwej, a dla amatŚrów jazdy terenŚwej na ŚdśŚwiedniŚ śrzystŚsŚwanych rŚwerach lene, czstŚ śiaszczyste drŚgi nie stanŚwi istŚtnegŚ utrudnienia.

Obszar Nadlenictwa GnieznŚ, ze wzgldu na stŚsunkŚwŚ du ilŚć łatwŚ śrzejezdnych szŚs, szerŚkich szutrówek i wygŚdnych dróg lenych s śrzyjazne dla rŚwerzystów.

Staraniem i kosztem Nadlenictwa utwŚrzŚne zŚstały trzy cieki rŚwerŚwe:

 Brzegiem ponad 100-letnich drzewŚstanów sŚsnŚwych, wzdłu ul. Wrzesiskiej w Gnienie; długŚć 2,7 km (teren lenictwa Las Miejski).  PŚ terenach lenych wŚkół Gniezna (teren lenictwa Las Miejski); ŚznakŚwana zielŚnym kółkiem na białym tle, długŚć cieki 9,ę km. PŚcztek trasy na śtli linii MPK nr 51; prowadzi do Miejsca Pamici NarŚdŚwej (1,2 km). PŚ Śkreniu centrum Lasu MiejskiegŚ, ŚbŚk stacji uzdatniania wŚdy (4,7 km), skrca dŚ Lasu JelŚnek. Tu śŚ śrzejechaniu ŚbŚk śŚmnika NN ofiar II wŚjny wiatŚwej wraca śŚd stacj uzdatniania wŚdy i na śtl autŚbusu.  Na terenie lenictwa SkŚrzcin – rŚzśŚczyna si śrzy OW w SkŚrzcinie i składa si z dwóch śtli – duej Ś długŚci 21,Ę km i małej Ś długŚci ę,Ę km.

Staraniem Ńwizku Gmin PŚwidzkiegŚ Parku KrajŚbrazŚwegŚ wytyczŚnŚ nastśujce trasy rŚwe- rowe:

 Trasa DŚŚkŚła jeziŚra PŚwidzkiegŚ rŚzśŚczyna si w PŚwidzu, przebiega przez Ostrowo Stare, Ana- stazewŚ, Skrzynka Mała, Liśnica, KŚsewŚ, Giewartów, KŚchŚwŚ, PŚlanŚwŚ i kŚczy si w Po- widzu. DługŚć trasy wynosi 35 km, znaki to czarna sylwetka roweru z dwiema niebieskimi kropkami.  Trasa DŚŚkŚła jeziŚra Niedzięgiel ma swój śŚcztek śrzy OW SkŚrzcin i wiedzie śrzez WylatkŚwŚ, PŚwidz, Charbin, WiekŚwŚ, SkŚrzcin, SkŚrzcin Rybaki, dŚ OW SkŚrzcin. DługŚć trasy - 25 km, znaki to czarna sylwetka roweru z dwiema ółtymi krŚśkami.  Trasa Urokliwe Doliny rŚzśŚczyna si śrzy OW SkŚrzcin i biegnie śrzez SkŚrzcin Rybaki, SkŚrzcin Wie, Stary Gaj, Gaj elenic, Gaj BrzŚzówk, OstrŚwite PrymasŚwskie, RaszewŚ, KinnŚ, SkubarczewŚ, Piłk dŚ wzła znaków śrzy OW SkŚrzcin. DługŚć trasy - 29 km, znaki to czarna sylwetka roweru z dwiema fioletowymi kropkami.  Trasa Leny Ring rŚzśŚczyna si w WylatkŚwie, przebiega przez ŃieltkŚwŚ – Gruby Db, SmŚlniki PŚwidzkie, Hutka, WylatkŚwŚ. DługŚć trasy - 16 km, znaki logo roweru z dwiema zielonymi kropkami.

175

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

 Trasa Wielka Orchowska wiedzie śrzez nastśujce miejscŚwŚci: OrchŚwŚ Górne, Wólka OrchŚwska, Linówiec, Mlecze, SuszewŚ, Osówiec, Szydłówiec, Gruby Db, Gałczynek, SkubarczewŚ, Piłka, KinnŚ, SłŚwikŚwŚ, Rkawczyn, MyltkŚwŚ, OrchŚwŚ DŚlne. DługŚć trasy - 50 km, znaki logo roweru z dwiema czerwonymi kropkami.  Trasa Cztery Jeziora - WilczŚgóra, Wilczyn, Mrówki, witne, SuszewŚ, Osówiec, Szydłówiec, AnastazewŚ, Trby Stare, ŃygmuntŚwŚ, Wilczyn, WilczŚgóra. DługŚć trasy - 30 km, znaki logo roweru z dwiema czarnymi kropkami.

Na terenie LednickiegŚ Parku KrajŚbrazŚwegŚ znajduj si kŚcŚwe Śdcinki rŚwerŚwych tras łcz- nikŚwych wiŚdcych śrzez tereny Puszczy ŃielŚnki. Ich śŚmysłŚdawc i wykŚnawc jest Ńwizek Midzygminny Puszcza ŃielŚnka. S tŚ dwie trasy rŚwerŚwe:

 trasa nr 3 (R-3): MurŚwana GŚlina – Zielonka – Krzelice – WglewŚ – Skrzetuszewo – ImiŚłki (Brama III Tysiclecia) Ś długŚci 2Ę,9 km;  trasa nr 8 (R-8): Dbrówka KŚcielna – PawłŚwŚ SkŚckie – Rybno Wielkie – Kiszkowo – Skrze- tuszewo – ImiŚłki (Brama III Tysiclecia) Ś długŚci 29,ę km.

DŚstrzegajc śŚtencjał terenów PŚjezierza GnienieskiegŚ, samŚrzd PŚwiatu Gnienie- skiegŚ śŚdjł si w latach 2011–2013 wytyczenia Śraz ŚznakŚwania szlaków rŚwerŚwych. PŚwstałŚ w ten sśŚsób śić tras Ś rónŚrŚdnej długŚci Śraz stŚśniu trudnŚci. Kada z nich zaczyna si na gnienieskim rynku i śrŚwadzi śrzez najśikniejsze i najciekawsze zaktki śŚwiatu. Dziki zaśla- nŚwaniu dŚdatkŚwych łczników szlaki mŚg zŚstać skrócŚne, śrzez cŚ staj si bardziej dŚstśne nś. dla rŚdzin z dziećmi. W całŚci kada z tras liczy sŚbie Śd 4Ę dŚ ęĘ km. Koncepcj szlaków stwŚrzył w 2011 rŚku UczniŚwski Klub SśŚrtŚwy – Gnienieski Klub KŚlar- stwa GórskiegŚ.

 Szlak czerwony (47,6 km) prowadzi przez Rzegnowo, Dziekanowice, Rybitwy, Skrzetuszewo, PŚla Lednickie, ImiŚłki, WaliszewŚ, Dbnic i ObŚr z śŚwrŚtem dŚ Gniezna.  Szlak niebieski (65 km) śrŚwadzi śrzez Osiniec i LubŚchni, SkŚrzcin, OstrŚwite PrymasŚwskie i Miaty.  Szlak ółty (49 km) śrŚwadzi śrzez GbarzewŚ, KŚsmŚwŚ, CzerniejewŚ, Bure, Wierzyce, Le- niewŚ i MnichŚwŚ.  Szlak zielony (45 km) tŚ śtla śrzez ŃdziechŚw, MielnŚ i tereny wŚkół jeziŚr: GłbŚczek, Strzy- ewskiegŚ i PiŚtrŚwskiegŚ.

176

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

 Szlak szary (59 km): JankŚwŚ DŚlne, TrzemesznŚ, WydartŚwŚ, DusznŚ, KruchŚwŚ, Ławki i GŚłbki.

Szlak rowerowy EuroVelo - szlak ten stanŚwi kŚcŚwy etaś trasy rŚwerŚwej z PŚznania do Gnie- zna. Szlak oznaczony jest sylwetk czarnegŚ rŚweru na białym tle. JegŚ długŚć na terenie śŚwiatu gnienieskiegŚ wynŚsi 22,9 km. Ń śarkingu w MŚraczewie z malŚwniczymi wiatrakami wzdłu szŚsy w kierunku Gniezna, dŚcieramy dŚ LednŚgóry (2,ę km). Przejedamy nastśnie dŚ Dzieka- nowic (5,7 km) i dalej dŚ ydówka (9,9 km). Stamtd dŚ kŚlejnych wsi - Rzegnowa (14,1 km) i Braciszewa (1Ę,1 km). Dalej wjedamy dŚ Gniezna ul. KłeckŚwsk, kierujc si za znakami dŚ jego centrum (22,9 km). Ośuszczajc GnieznŚ trasa mija nastśujce miejscŚwŚci: Róa – OrchŚł – StrzyewŚ KŚcielne – KŚzłŚwŚ – KŚzłówkŚ – Rudki – Trzemeszno – Niewolno – Kruchowo – Wydartowo – Izdby. DługŚć całej trasy wynŚsi ę3 kilometry.

Szlaki wodne

ChŚć w śŚwiecie gnienieskim nie wystśuj due rzeki, dla wŚdniaków-kŚneserów istnieje mŚliwŚć skŚrzystania z kilku interesujcych tras kajakŚwych i śŚdziwiania śikna śŚlŚdŚwcŚwegŚ krajŚbrazu PŚjezierza GnienieskiegŚ. ObecnŚć sieci wŚdnej – głównie licznych rynnowych jezior i mniej licznych ciekó sśrzyja uśrawianiu eglarstwa, turystyki kajakŚwej, windsurfingu i wdkarstwa.

Na terenie Nadlenictwa GnieznŚ wytyczŚnŚ trzy szlaki wodne:

 Szlak rzeki Meszna – rzeka wyśływa z jeziŚra PŚwidzkiegŚ; sśływ mŚna rŚzśŚczć w PrzybrŚdzinie, a nastśnie śłynć na śŚłudnie dŚ jeziŚra SłuśeckiegŚ. Szlak łatwy, dŚstśny dla zaawansŚwanych i wikszych gruś. DługŚć szlaku 39 km.

 Szlak rzeki NŚteć ŃachŚdnia (Kwieciszewnica) – rŚzśŚczyna si w SkŚrzcinie, dalej na śółnŚc jeziŚra BiałegŚ, skd wyśływa NŚteć Ńach. Mijajc jeziŚra Piłka, SkubarczewŚ, SłŚwikŚwskie, Kamienieckie szlak śrŚwadzi dŚ jeziŚra PakŚskiegŚ. Trasa ta naley dŚ łatwych i dŚstśnych dla śŚcztkujcych. DługŚć szlaku Ę4 km.

 Szlak rzeki Wełna zaliczany jest dŚ najśikniejszych szlaków kajakŚwych w PŚlsce. Przy wysŚkim stanie wŚdy mŚna gŚ rŚzśŚczć na jeziŚrze Wierzbiczaskim, śłync na śółnŚc śrzez jeziŚra JankŚwskie, Strzyewskie, PiŚtrŚwskie, ŁawicznŚ, Biskuśiec, ŃiŚłŚ, RŚgŚwskie dŚciera dŚ WgrŚwca, skd dalej śrŚwadzi dŚ ObŚrnik Wlkś., gdzie zasila Wart. Wytrawni kajakarze, którzy zdecyduj si na sśływ Wełn dŚ WgrŚwca, bd tam mieli Śkazj sśŚtkać rzadkie zjawiskŚ bifurkacji, czyli skrzyŚwania nurtów rzek – Wełny z Nielb. Szlak trudny,

177

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

dŚstśny dla zaawansŚwanych i sśływów masŚwych; miejscami Śdcinki rzeki śrzyśŚminaj rzek górsk. DługŚć szlaku 11Ę km.

Poza moliwŚciami uśrawiania turystyki kajakŚwej na szlakach rzecznych mŚliwe jest take kajakŚwanie śŚ akwenach wikszych jeziŚr: PŚwidzkiegŚ, Niedzigiel, BudzisławskiegŚ, Lednickie- gŚ, WilczyskiegŚ, KŚwnackiegŚ, GŚrzuchŚwskiegŚ, KłeckiegŚ i winiarskiegŚ. Istnieje tam dŚbrze rŚzwinita infrastruktura turystyczna (ŚrŚdki wyśŚczynkŚwe, śrzystanie eglarskie, wyśŚyczalnie sśrztu wŚdnegŚ, ślae, śŚla biwakŚwe, sezŚnŚwe śunkty gastrŚnŚmiczne).

Szczególnie śŚlecane dla nurkŚwania s wody jezior:  Niedzigiel – głbŚkŚć 23 m, przejrzystŚć wŚdy dua;  Popielewskie – najgłbsze jeziŚrŚ WielkŚśŚlski (47 m), śrzejrzystŚć wŚdy niska;  Wierzbiczaskie –– głbŚkŚć 21,ę m, śrzejrzystŚć wŚdy rednia;  Powidzkie – głbŚkŚć 43 m, śrzejrzystŚć wŚdy rednia.

178

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

UWAGI KOCOWE

PrŚgram ŚchrŚny śrzyrŚdy ŚśracŚwał Tomasz Figarski.

Maś sytuacyjnŚ-śrzegldŚw ŚśracŚwał Marcin Korniluk.

PrŚgram wydrukŚwanŚ w trzech egzemślarzach z śrzeznaczeniem dla Nadlenictwa Gniezno, Re- giŚnalnej Dyrekcji Lasów PastwŚwych w PŚznaniu i Dyrekcji Generalnej Lasów PastwŚwych.

179

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

LITERATURA I MATERIAŁY POMOCNICZE

Chmiel J. 2012a. Eksśertyza śrzyrŚdnicza na śŚtrzeby śrŚjektu ślanu zada ŚchrŚnnych dla Śbszaru Natura 2000 PŚjezierze Gnienieskie PLH30002ę. Etap 1. Inwentaryzacja stanu zachowania i rŚzśŚznania zagrŚe dla siedlisk śrzyrŚdniczych Śraz gatunków rŚlin bdcych śrzedmiŚtem ochrony. Praca wykonana na zlecenie Regionalnej Dyrekcji OchrŚny rŚdŚwiska w PŚznaniu.

Chmiel J. 2012b. Eksśertyza śrzyrŚdnicza na śŚtrzeby śrŚjektu ślanu zada ŚchrŚnnych dla Śbsza- ru Natura 2000 PŚjezierze Gnienieskie PLH30002ę. Etaś 2. Okrelenie celów działa ŚchrŚn- nych dla siedlisk śrzyrŚdniczych i gatunków rŚlin bdcych śrzedmiŚtem ŚchrŚny Śraz aktuali- zacja SDF obszaru. Praca wykonana na zlecenie Regionalnej Dyrekcji OchrŚny rŚdŚwiska w Poznaniu.

FałtynŚwicz W. 1991. PŚrŚsty Pomorza Zachodniego - studium ekologiczno - geograficzne. Wyd. UG, Gdask, ss. 187.

Figarski T., KajtŚch Ł., Pełka J. 2007. Akcja wieszania budek lgŚwych dla traczy nurŚgsi na Zbiorniku Dobczyckim. Kraska – Biuletyn TŚwarzystwa PrzyrŚdniczegŚ „BŚcian” 15: 8-9.

Gbka M., JŚniak T. Messyasz B, Jakubas E. 2012a. Eksśertyza śrzyrŚdnicza na śŚtrzeby śrŚjektów ślanów zada ŚchrŚnnych - Obszar Natura 2000 „PŚjezierze Gnienieskie” PLH30002ę. Siedli- ska przyrodnicze 3140, 3150. Etap I. Praca wykonana na zlecenie Regionalnej Dyrekcji Ochrony rŚdŚwiska w PŚznaniu.

Gbka M., JŚniak T. Messyasz B, Jakubas E. 2012b. Eksśertyza śrzyrŚdnicza na śŚtrzeby śrŚjektów ślanów zada ŚchrŚnnych - Obszar Natura 2000 „PŚjezierze Gnienieskie” PLH30002ę. Siedli- ska przyrodnicze 3140, 3150. Etap II. Praca wykonana na zlecenie Regionalnej Dyrekcji Ochrony rŚdŚwiska w PŚznaniu.

GłŚwaciski Ń. 2001. PŚlska czerwŚna ksiga zwierzt. KrgŚwce. TŚm I. PastwŚwe Wydawnic- twŚ RŚlnicze i Lene, Warszaw.

GłŚwaciski Ń., NŚwacki J. 2004. PŚlska czerwŚna ksiga zwierzt. BezkrgŚwce. TŚm II., Instytut Ochrony Przyrody PAN w Krakowie & Akademia Rolnicza im. A. Cieszkowskiego w Poznaniu.

GutŚwski J.M. (red.), BŚbiec A., Pawlaczyk P., Ńub K. 2004. Drugie ycie drzewa. WWF PŚlska, Warszawa – Hajnówka.

181

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Herbich J. (red.) 2004. PŚradniki ŚchrŚny siedlisk i gatunków Natura 2000 – śŚdrcznik metŚdycz- ny. MinisterstwŚ rŚdŚwiska, Warszawa. T. 2,3,Ę.

KajtŚch Ł., Figarski T., Pełka J. 2013. The role of forest structural elements in determining the oc- currence of two specialist woodpecker species in the Carpathians, Poland. Ornis Fennica 90: 23- 40.

KamierczakŚwa R., BlŚch-OrłŚwska J., Celka Ń., Cwener A., DajdŚk Ń., Michalska-Hejduk D., PawlikŚwski P., Szczniak E., Ńiarnek K. 201ę. PŚlska czerwŚna lista śaśrŚtników i rŚlin kwia- tŚwych. Instytut OchrŚny PrzyrŚdy PAN, Kraków.

Kondracki J. 2002. Geografia regionalna Polski. PWN, Warszawa.

Liro A. (red.). 1995. Koncepcja krajowej sieci ekologicznej ECONET-Polska. Fundacja IUCN Po- land. Warszawa.

Liro A. (red.). 1998. Strategia wdraania KrajŚwej Sieci EkŚlŚgicznej ECONET – Polska. Fundacja IUCN Poland. Warszawa.

Maser C., Anderson R.G., Cromack Jr. K., Williams J.T., Martin R.E. 1979. Dead and down woody material. W: Thomas J.W. (red. tech.). Wildlife habitats in managed forests: the Blue Mountains of Oregon and Washington. Agric. Handb. 553. Washington, DC: U.S. Department of Agricul- ture.

Matuszkiewicz W., Faliski J.B., KŚstrŚwicki A.S., Matuszkiewicz J.M., Olaczek R., WŚjterski T. 1995. PŚtencjalna rŚlinnŚć naturalna PŚlski. Maśa śrzegldŚwa 1:300 000. Arkusze 1-12, IGiPZ PAN, Warszawa.

Matuszkiewicz J.M. 2001. ŃesśŚły lene PŚlski, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa.

Matuszkiewicz J.M. 2008. Regionalizacja geobotaniczna Polski. IGiPZ PAN, Warszawa.

Mirek Ń., PikŚ-MirkŚwa H., Ńajc A., Ńajc M. 2002. Flowering plants and pteridophytes of Po- land. A checklist. Instytut BŚtaniki im. W. Szafera PAN, Kraków.

Mróz W. (red.). 2010. MŚnitŚring siedlisk śrzyrŚdniczych. PrzewŚdnik metŚdyczny. Czć I. GIO, Warszawa.

Mróz W. (red.). 2012a. MŚnitŚring siedlisk śrzyrŚdniczych. PrzewŚdnik metŚdyczny. Czć II. GIO, Warszawa.

182

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Mróz W. (red.). 2012b. MŚnitŚring siedlisk śrzyrŚdniczych. PrzewŚdnik metŚdyczny. Czć III. GIO, Warszawa.

Mróz W. (red.). 201Ę. MŚnitŚring siedlisk śrzyrŚdniczych. PrzewŚdnik metŚdyczny. Czć IV. GIO, Warszawa.

Müller J., Bütler R., 2010. A review Śf habitat threshŚlds fŚr dead wŚŚd: a baseline fŚr management recommendations. Eur. J. Forest Res. 129: 981-992.

Opracowanie 2017. Opracowanie fitosocjologiczne lenych zbiŚrŚwisk rŚlinnych Nadlenictwa GnieznŚ w granicach Śbszaru Natura 2000 PŚjezierze Gnienieskie PLH30002ę. Biuro Urz- dzania Lasu i GeŚdezji Lenej Oddział w Warszawie, Warszawa – Siedlce.

Paczyski B. (red.). 1995. Atlas hydrogeologiczny Polski. 1:Ę00 000. Pastw. Inst. Geol. Warszawa.

PŚradnik ŚchrŚny mŚkradeł. 2001. WydawnictwŚ LubuskiegŚ Klubu PrzyrŚdników, wiebŚdzin.

RaśŚrt Lasy w PŚlsce. 201ę. Centrum InfŚrmacyjne Lasów PastwŚwych, Warszawa.

RaśŚrt WIO 201Ęa. Informacja o stanie rŚdŚwiska i działalnŚci kŚntrŚlnej WielkŚśŚlskiegŚ Wo- jewódzkiegŚ InsśektŚra OchrŚny rŚdŚwiska w śŚwiecie gnienieskim w rŚku 2014. WIO w Poznaniu.

RaśŚrt WIO 201Ęb. InfŚrmacja Ś stanie rŚdŚwiska i działalnŚci kŚntrŚlnej WielkŚśŚlskiegŚ Wo- jewódzkiegŚ InsśektŚra OchrŚny rŚdŚwiska w śŚwiecie słuśeckim w rŚku 2014. WIO w Poznaniu, delegatura w Koninie.

RŚmer E. 1949. RegiŚny klimatyczne PŚlski. Prace WrŚcławskiegŚ TŚw. Nauk., ser. В 20, WrŚcław.

Tokarska-Guzik B., DajdŚk Ń., Ńajc M., Ńajc A., Urbisz A., Danielewicz W., HŚłdyski Cz. 2012. RŚliny ŚbcegŚ śŚchŚdzenia w PŚlsce ze szczególnym uwzgldnieniem gatunków inwazyjnych. Generalna Dyrekcja OchrŚny rŚdŚwiska, Warszawa.

Wilk T., Jujka M., KrŚgulec J., Chylarecki P. (red.). 2010. OstŚje śtaków Ś znaczeniu midzynaro- dowym w Polsce. OTOP, Marki, s. 231-232.

WISL 201Ę. WielkŚŚbszarŚwa Inwentaryzacja Stanu Lasów w PŚlsce. Wyniki II cyklu (lata 2010- 2014). BiurŚ Urzdzania Lasu i GeŚdezji Lenej na zamówienie Dyrekcji Generalnej Lasów Pa- stwŚwych, SkŚcin Stary.

183

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

WŚ A. 1999. RegiŚny klimatyczne PŚlski w wietle czstŚci wystśŚwania rónych tyśów śŚgŚdy. Zeszyty Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania, nr 20, ss. 97.

WŚ A. 1999. Klimat Polski. Wyd. Nauk. PWN.

Ńarzdzenie 2011a. Ńarzdzenie nr ĘĘ DyrektŚra GeneralnegŚ Lasów PastwŚwych z dnia 21 listŚśada 2011 r. w sśrawie Instrukcji urzdzania lasu (ŃU–7019–72/2011).

Ńarzdzenie 2011b. Ńarzdzenie nr Ę3 DyrektŚra GeneralnegŚ Lasów PastwŚwych z dnia 21 listopada 2011 r. w sprawie wśrŚwadzenia „Ńasad hŚdŚwli lasu” w PastwŚwym GŚsśŚdar- stwie Lenym Lasy PastwŚwe (ŃH-710-56/11).

Ńarzdzenie 2011c. Ńarzdzenie nr Ę7 DyrektŚra GeneralnegŚ Lasów PastwŚwych z dnia 22 listŚśada 2011 r. w sśrawie wśrŚwadzenia „Instrukcji ŚchrŚny lasu” w jednostkach organiza- cyjnych Lasów PastwŚwych (ŃO-727-4-34/11).

Ńarzycki K., KamierczakŚwa R., Mirek Ń. 2014. PŚlska CzerwŚna Ksiga RŚlin. PaśrŚtniki i rŚliny kwiatŚwe. Wyd. III. uaktualniŚne i rŚzszerzŚne. Instytut OchrŚny PrzyrŚdy, PAN.

Zawadzka D., Ciach M., Figarski T., KajtŚch Ł., Rejt Ł. 2013 Materiały dŚ wyznaczania i Śkrelania stanu zachŚwania siedlisk śtasich w Śbszarach sśecjalnej ŚchrŚny śtaków Natura 2000. GDO, Warszawa.

Zielony R., Kliczkowska A. 2010. Regionalizacja przyrodniczo-lena PŚlski 2010. Centrum Informa- cyjne Lasów PastwŚwych.

184

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

ŃAŁCŃNIKI

Ńałcznik nr 1 Ńestawienie śrzedmiŚtów ŚchrŚny, dla których wyznaczŚnŚ Śbszary Natura 2000 (Tabela XXII wg Instrukcji Urzdzania Lasu)

Orientacyjna loka- PŚtencjalne zagrŚenia nega- Ńalecenia dŚtyczce mŚli- lizacja przedmiotu Podstawowe wymaga- tywnegŚ (szczególnie znaczcŚ Nazwa lub wŚci unikania zagrŚe ochrony na mapie nia dŚtyczce zacho- negatywnego) kod przed- Śraz realizacji zada gŚsśo- miotu śrzegldŚwej wania śŚdanegŚ e- darczych zgodnie z podsta- stanu ochrony przed- Śddziaływania lenych zabi ochrony Śbrbu lenegŚ wowymi wymaganiami d- miotu ochrony gów gŚsśŚdarczych na stan (Śddział, śŚdŚ ochrony przedmiotu ochrony przedmiotu ochrony dział) Śbrb SkŚrzcin Obszar majcy znaczenie dla WsśólnŚty PŚjezierze Gnienieskie 296d, 33w, 417c, Przeciwdziałanie sukcesji, 420h, 424i,j, 432f,g, zachowanie otwartego Brak ślanŚwych działa go- 3150 438c, 439b, 57c,j, Ńmiany warunków wŚdnych charakteru i warunków spodarczych 60d,k, 70d, 71h, 37i, wodnych 63a, 158Ax Przeciwdziałanie sukcesji, zachowanie otwartego Ńalesianie, zmiany warunków Brak ślanŚwych działa go- 6410 342b charakteru i warunków wodnych, sukcesja spodarczych wodnych 217o, 33d,s,t, 57b,d,k, 60f,h,j,l,z, 70b,g, 26c,d,f,g,m, Przeciwdziałanie sukcesji, 37g,j, 48c, 65f,g, zachowanie otwartego Ńalesianie, zmiany warunków Brak planowych działa go- 6510 75b, 144p, 145k, charakteru i warunków wodnych, sukcesja spodarczych 156m, 158r, 179h,i, wodnych 163i,j,l, 164n,o, 166c, 173c,d Przeciwdziałanie sukcesji, zachowanie otwartego Ńalesianie, zmiany warunków Brak ślanŚwych działa go- 7140 63a charakteru i warunków wodnych, sukcesja spodarczych wodnych Przeciwdziałanie sukcesji, zachowanie otwartego Ńalesianie, zmiany warunków Brak ślanŚwych działa go- 7150 63a charakteru i warunków wodnych, sukcesja spodarczych wodnych Przeciwdziałanie sukcesji, zachowanie otwartego Ńalesianie, zmiany warunków Brak ślanŚwych działa go- 7210 63a charakteru i warunków wodnych, sukcesja spodarczych wodnych 296b, 300d, 416h,l, Zachowanie siedliska - Realizacja zabiegów gŚsśŚdar- 418g,h, 24a, 25c,d, Usuwanie drewna martwych struktury i funkcji, lub ich czych zgodnie z wymogami 9170 26a,b, 45i,j, 46b,d, drzew, niewłaciwy skład gatun- śŚśrawa, śrzeciwdziała- siedliska (poradniki metodycz- 47a,c,d,f,g, 48a, 49d, kŚwy ŚdnŚwie nie neofityzacji ne GIO) 61g, 71n, 74d, 79d,f Zachowanie siedliska - Realizacja zabiegów gŚsśŚdar- 419f, 20c, 40d,g, Usuwanie drewna martwych struktury i funkcji, lub ich czych zgodnie z wymogami 9190 42a,c, 43a,c, 73d,f, drzew, niewłaciwy skład gatun- śŚśrawa, śrzeciwdziała- siedliska (poradniki metodycz- 74f, 360b kŚwy ŚdnŚwie nie neofityzacji ne GIO) 217a, 297o, 301c,f, 415j, 417b, 418a, Zachowanie siedliska - 421c,d, 424n,o, 65i, struktury i funkcji, lub ich Realizacja zabiegów gŚsśŚdar- Ńmiany warunków wŚdnych, 85c,g, 89w,x, 90h, poprawa, utrzymanie czych zgodnie z wymogami 91E0 niewłaciwy skład gatunkŚwy 92g, 118g, 158k, właciwych warunków siedliska (poradniki metodycz- ŚdnŚwie 158Ai, 164i,p,w, wŚdnych, śrzeciwdziała- ne GIO) 165b,c,f, 343h, 344c, nie neofityzacji 367j

185

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

186

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Ńałcznik nr 2 Wykaz wydziele ze stwierdzŚnym siedliskiem śrzyrŚdniczym z zał. I dyrektywy siedliskŚwej na terenie Nadlenictwa GnieznŚ

Kod Stan Pow. Pow. wy- siedliska siedliska siedliska Obszar Natura 2000 Lp. dzielenia Adres leny Natura Natura Natura (OZW) [ha] 2000 2000 2000 [ha] 1 09-03-1-01-120 -b -00 1,89 91E0 B 1,89 2 09-03-1-01-120 -c -00 0,97 3150 B 0,97 3 09-03-1-01-126 -h -00 1,02 9170 A 1,02 4 09-03-1-01-127 -i -00 1,17 91E0 C 1,17 5 09-03-1-01-127 -k -00 0,81 6510 C 0,81 6 09-03-1-01-127 -m -00 0,29 6510 C 0,29 7 09-03-1-01-127 -o -00 1,03 91D0 C 1,03 8 09-03-1-01-133 -c -00 14,34 9170 C 14,34 9 09-03-1-01-139 -a -00 1,32 91E0 C 1,32 10 09-03-1-01-139 -b -00 2,59 91D0 C 2,59 11 09-03-1-01-139 -c -00 1,09 91D0 C 1,09 12 09-03-1-01-139 -hx -00 2,34 91D0 C 2,34 13 09-03-1-01-139 -r -00 1,60 91D0 C 1,60 14 09-03-1-01-139 -s -00 1,10 91E0 C 1,10 15 09-03-1-01-139 -y -00 2,21 3150 A 2,21 16 09-03-1-01-143 -a -00 0,73 91I0 C 0,73 17 09-03-1-01-146 -a -00 1,44 91D0 B 1,44 18 09-03-1-01-146 -b -00 0,45 91D0 B 0,45 19 09-03-1-01-146 -r -00 1,87 3150 B 1,87 20 09-03-1-01-155 -c -00 3,34 3150 A 3,34 21 09-03-1-01-155 -j -00 2,63 91E0 C 2,63 22 09-03-1-01-157 -f -00 0,69 6510 C 0,69 23 09-03-1-01-166 -b -00 2,05 91E0 C 2,05 24 09-03-1-01-172 -h -00 0,88 6510 B 0,88 25 09-03-1-01-172 -i -00 0,29 6510 B 0,29 26 09-03-1-01-172 -j -00 0,89 6510 B 0,89 27 09-03-1-01-172 -k -00 0,23 6510 B 0,23 28 09-03-1-01-172 -l -00 0,75 6510 B 0,75 29 09-03-1-01-177A -b -00 0,66 6510 C 0,66 30 09-03-1-01-86 -c -00 2,05 91E0 B 2,05 31 09-03-1-01-87 -a -00 18,53 3150 A 18,53 32 09-03-1-02-20 -g -00 0,72 91E0 C 0,72 33 09-03-1-02-20 -k -00 3,47 91E0 C 3,47 34 09-03-1-02-20 -m -00 1,42 3150 C 1,42 35 09-03-1-02-21 -b -00 3,39 3150 C 3,39 36 09-03-1-02-21 -c -00 2,51 91E0 C 2,51 37 09-03-1-02-24 -b -00 2,48 91E0 C 2,48 38 09-03-1-02-24 -f -00 1,24 91E0 C 1,24 39 09-03-1-02-24 -g -00 3,02 3150 B 3,02 40 09-03-1-02-24 -i -00 0,92 9170 C 0,92 41 09-03-1-02-24 -j -00 1,31 91E0 B 1,31 42 09-03-1-02-24 -k -00 4,73 3150 A 4,73 43 09-03-1-02-25 -a -00 6,93 91E0 C 6,93 44 09-03-1-02-25 -b -00 0,40 3150 C 0,40 45 09-03-1-02-25 -g -00 3,77 9170 C 3,77 46 09-03-1-02-25 -h -00 2,85 9170 C 2,85

187

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Kod Stan Pow. Pow. wy- siedliska siedliska siedliska Obszar Natura 2000 Lp. dzielenia Adres leny Natura Natura Natura (OZW) [ha] 2000 2000 2000 [ha] 47 09-03-1-02-27 -m -00 0,48 91E0 C 0,48 48 09-03-1-02-27 -n -00 1,44 91E0 C 1,44 49 09-03-1-02-28 -c -00 1,89 91E0 B 1,89 50 09-03-1-02-31 -r -00 2,06 6510 C 2,06 51 09-03-1-02-31 -s -00 8,67 6510 C 8,67 52 09-03-1-02-32 -k -00 3,28 9170 C 3,28 53 09-03-1-02-35 -b -00 0,67 91E0 C 0,67 54 09-03-1-02-36 -a -00 1,37 91E0 C 1,37 55 09-03-1-02-38 -a -00 0,83 91E0 C 0,83 56 09-03-1-02-4 -j -00 1,81 91E0 C 1,81 57 09-03-1-02-42 -g -00 1,12 7110 C 1,12 58 09-03-1-02-5 -h -00 0,91 91E0 C 0,91 59 09-03-1-02-6 -c -00 4,25 91E0 C 4,25 60 09-03-1-03-117 -f -00 2,31 91E0 B 2,31 61 09-03-1-03-117 -g -00 0,74 9170 B 0,74 62 09-03-1-03-117 -h -00 0,95 9170 C 0,95 63 09-03-1-03-134 -b -00 0,59 9170 C 0,59 64 09-03-1-03-138 -c -00 0,68 91E0 B 0,68 65 09-03-1-03-138 -f -00 1,33 91E0 B 1,33 66 09-03-1-03-138 -i -00 2,67 91E0 C 2,67 67 09-03-1-03-52 -a -00 13,69 3150 A 13,69 68 09-03-1-03-53 -f -00 0,77 9170 C 0,77 69 09-03-1-03-53 -j -00 2,69 9170 C 2,69 70 09-03-1-03-54 -c -00 13,31 3150 A 13,31 71 09-03-1-03-55 -c -00 2,26 91E0 C 2,26 72 09-03-1-04-251 -g -00 0,66 9170 C 0,66 73 09-03-1-04-252 -i -00 2,77 6120 C 2,77 74 09-03-1-04-253 -ax -00 0,50 91E0 C 0,50 75 09-03-1-04-253 -cx -00 0,21 9170 C 0,21 76 09-03-1-04-253 -i -00 6,58 9170 C 6,58 77 09-03-1-04-253 -j -00 4,18 9170 C 4,18 78 09-03-1-04-253 -p -00 3,93 91E0 C 3,93 79 09-03-1-04-253 -s -00 0,57 91E0 C 0,57 80 09-03-1-04-253 -t -00 0,66 91E0 C 0,66 81 09-03-1-04-254 -c -00 1,49 91I0 C 1,49 82 09-03-1-04-256 -b -00 0,93 91E0 C 0,93 83 09-03-1-04-256 -c -00 0,55 91E0 C 0,55 84 09-03-1-04-256 -f -00 1,61 91E0 C 1,61 85 09-03-1-04-256 -h -00 3,11 91E0 B 3,11 86 09-03-1-04-256 -i -00 1,89 91E0 C 1,89 87 09-03-1-04-256 -k -00 0,46 91E0 C 0,46 88 09-03-1-04-256 -l -00 0,76 91E0 C 0,76 89 09-03-1-04-256 -s -00 0,08 91E0 C 0,08 90 09-03-1-04-256 -t -00 0,08 91E0 C 0,08 91 09-03-1-04-273 -b -00 2,94 9170 C 2,94 92 09-03-1-04-273 -c -00 1,03 9170 B 1,03 93 09-03-1-04-273 -d -00 1,20 91E0 B 1,20 94 09-03-1-04-274 -a -00 1,76 9170 B 1,76 95 09-03-1-04-274 -d -00 3,80 91F0 A 3,80

188

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Kod Stan Pow. Pow. wy- siedliska siedliska siedliska Obszar Natura 2000 Lp. dzielenia Adres leny Natura Natura Natura (OZW) [ha] 2000 2000 2000 [ha] 96 09-03-1-04-274 -f -00 0,56 3150 C 0,56 97 09-03-1-04-276 -b -00 0,62 9170 A 0,62 98 09-03-1-04-287 -a -00 9,39 91F0 C 9,39 99 09-03-1-04-287 -c -00 0,94 91F0 C 0,94 100 09-03-1-04-287 -d -00 0,76 91E0 C 0,76 101 09-03-1-04-287 -f -00 2,54 91F0 B 2,54 102 09-03-1-05-207 -a -00 2,67 9170 C 2,67 103 09-03-1-05-207 -b -00 2,49 9170 A 2,49 104 09-03-1-05-207 -c -00 5,41 9170 A 5,41 105 09-03-1-05-207 -f -00 2,10 91E0 B 2,10 106 09-03-1-05-209 -b -00 1,30 9170 C 1,30 107 09-03-1-05-209 -f -00 14,02 9170 B 14,02 108 09-03-1-05-209 -g -00 1,34 9170 A 1,34 109 09-03-1-05-210 -f -00 1,78 9170 C 1,78 110 09-03-1-05-210 -h -00 3,71 9170 B 3,71 111 09-03-1-05-211 -b -00 4,64 9170 A 4,64 112 09-03-1-05-211 -g -00 0,66 9170 C 0,66 113 09-03-1-05-211 -h -00 2,19 9170 C 2,19 114 09-03-1-05-211 -i -00 2,07 9170 B 2,07 115 09-03-1-05-211 -m -00 1,34 9170 B 1,34 116 09-03-1-05-211 -p -00 3,07 91F0 B 3,07 117 09-03-1-05-212 -j -00 2,39 91E0 C 2,39 118 09-03-1-05-212 -l -00 1,38 9170 A 1,38 119 09-03-1-05-213 -f -00 2,01 91E0 B 2,01 120 09-03-1-05-213 -i -00 5,44 91E0 B 5,44 121 09-03-1-05-214 -c -00 5,50 91E0 B 5,50 122 09-03-1-05-214 -f -00 7,75 91E0 B 7,75 123 09-03-1-05-215 -b -00 5,71 9170 C 5,71 124 09-03-1-05-216 -a -00 1,94 9170 C 1,94 125 09-03-1-05-216 -b -00 0,47 9170 A 0,47 126 09-03-1-05-227 -c -00 1,67 91E0 B 1,67 127 09-03-1-05-229 -b -00 2,31 91E0 B 2,31 128 09-03-1-05-230 -c -00 1,29 9190 C 1,29 129 09-03-2-06-196 -a -00 2,49 9170 B 2,49 130 09-03-2-06-196 -b -00 1,45 9170 B 1,45 131 09-03-2-06-196 -h -00 1,68 91E0 B 1,68 132 09-03-2-06-196 -i -00 3,46 91E0 C 3,46 133 09-03-2-06-196 -k -00 3,02 9170 B 3,02 134 09-03-2-06-197 -a -00 2,61 9170 C 2,61 135 09-03-2-06-197 -b -00 3,30 91E0 C 3,30 136 09-03-2-06-197 -c -00 1,65 91E0 C 1,65 137 09-03-2-06-197 -d -00 1,65 9170 C 1,65 138 09-03-2-06-197 -f -00 1,64 91E0 C 1,64 139 09-03-2-06-197 -g -00 1,84 91E0 C 1,84 140 09-03-2-06-197 -i -00 1,26 6510 C 1,26 141 09-03-2-06-197 -j -00 0,09 6510 C 0,09 142 09-03-2-06-197 -k -00 1,43 6510 C 1,43 143 09-03-2-06-197 -m -00 1,13 9170 C 1,13 144 09-03-2-06-213 -b -00 1,37 91E0 C 1,37

189

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Kod Stan Pow. Pow. wy- siedliska siedliska siedliska Obszar Natura 2000 Lp. dzielenia Adres leny Natura Natura Natura (OZW) [ha] 2000 2000 2000 [ha] 145 09-03-2-06-213 -c -00 1,39 9170 B 1,39 146 09-03-2-06-214 -b -00 9,29 9190 B 9,29 147 09-03-2-06-215 -b -00 1,37 9170 C 1,37 148 09-03-2-06-215 -c -00 1,48 9170 C 1,48 149 09-03-2-06-215 -f -00 4,83 9170 C 4,83 150 09-03-2-06-215 -g -00 5,43 9190 B 5,43 151 09-03-2-06-215 -h -00 9,83 91I0 C 9,83 152 09-03-2-06-217 -a -00 0,73 91E0 B 0,73 PŚjezierze Gnienieskie 153 09-03-2-06-217 -m -00 1,16 91E0 C 1,16 154 09-03-2-06-217 -o -00 0,49 6510 C 0,49 PŚjezierze Gnienieskie 155 09-03-2-06-218 -bx -00 0,28 3150 C 0,28 156 09-03-2-06-218 -c -00 0,70 91F0 C 0,70 PŚjezierze Gnienieskie 157 09-03-2-06-218 -cx -00 0,89 3150 C 0,89 158 09-03-2-06-218 -d -00 1,07 91E0 C 1,07 159 09-03-2-06-218 -i -00 2,19 3150 C 2,19 160 09-03-2-06-218 -p -00 0,37 3150 C 0,37 161 09-03-2-06-236 -b -00 1,28 91I0 B 1,28 162 09-03-2-07-296 -b -00 3,27 9170 C 3,27 PŚjezierze Gnienieskie 163 09-03-2-07-296 -d -00 4,70 3150 A 4,70 PŚjezierze Gnienieskie 164 09-03-2-07-297 -o -00 2,70 91E0 B 2,70 PŚjezierze Gnienieskie 165 09-03-2-07-300 -d -00 4,51 9170 C 0,90 PŚjezierze Gnienieskie 166 09-03-2-07-301 -c -00 0,79 91E0 C 0,79 PŚjezierze Gnienieskie 167 09-03-2-07-301 -f -00 0,47 91E0 C 0,47 PŚjezierze Gnienieskie 168 09-03-2-07-33 -d -00 3,44 6510 C 3,44 PŚjezierze Gnienieskie 169 09-03-2-07-33 -s -00 3,28 6510 C 3,28 Pojezierze Gnienieskie 170 09-03-2-07-33 -t -00 1,42 6510 C 1,42 PŚjezierze Gnienieskie 171 09-03-2-07-33 -w -00 2,32 3150 B 2,32 PŚjezierze Gnienieskie 172 09-03-2-07-415 -j -00 1,32 91E0 C 1,32 PŚjezierze Gnienieskie 173 09-03-2-07-416 -h -00 2,14 9170 C 2,14 PŚjezierze Gnienieskie 174 09-03-2-07-416 -l -00 1,28 9170 C 1,28 PŚjezierze Gnienieskie 175 09-03-2-07-417 -b -00 5,28 91E0 C 5,28 PŚjezierze Gnienieskie 176 09-03-2-07-417 -c -00 3,08 3150 A 3,08 PŚjezierze Gnienieskie 177 09-03-2-07-418 -a -00 1,96 91E0 C 1,96 PŚjezierze Gnienieskie 178 09-03-2-07-418 -g -00 3,95 9170 C 3,95 PŚjezierze Gnienieskie 179 09-03-2-07-418 -h -00 7,96 9170 C 7,96 PŚjezierze Gnienieskie 180 09-03-2-07-419 -f -00 2,22 9190 C 0,77 PŚjezierze Gnienieskie 181 09-03-2-07-419 -f -00 2,22 9190 C 1,45 PŚjezierze Gnienieskie 182 09-03-2-07-420 -h -00 11,19 3150 A 11,19 PŚjezierze Gnienieskie 183 09-03-2-07-421 -c -00 1,50 91E0 C 1,50 PŚjezierze Gnienieskie 184 09-03-2-07-421 -d -00 0,82 91E0 C 0,82 PŚjezierze Gnienieskie 185 09-03-2-07-422 -j -00 1,32 3150 C 1,32 186 09-03-2-07-422 -p -00 2,97 91E0 B 2,97 187 09-03-2-07-423 -c -00 1,65 91E0 C 1,65 188 09-03-2-07-423 -d -00 1,26 3150 C 1,26 189 09-03-2-07-423 -g -00 0,67 91E0 C 0,67 190 09-03-2-07-423 -j -00 1,61 91E0 C 1,61 191 09-03-2-07-423 -k -00 0,36 3150 C 0,36 192 09-03-2-07-423 -l -00 0,61 3150 C 0,61 193 09-03-2-07-423 -m -00 0,53 91E0 C 0,53

190

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Kod Stan Pow. Pow. wy- siedliska siedliska siedliska Obszar Natura 2000 Lp. dzielenia Adres leny Natura Natura Natura (OZW) [ha] 2000 2000 2000 [ha] 194 09-03-2-07-424 -i -00 0,54 3150 C 0,54 Pojezierze Gnienieskie 195 09-03-2-07-424 -j -00 2,52 3150 C 2,52 PŚjezierze Gnienieskie 196 09-03-2-07-424 -n -00 0,44 91E0 B 0,44 PŚjezierze Gnienieskie 197 09-03-2-07-424 -o -00 3,81 91E0 C 0,30 PŚjezierze Gnienieskie 198 09-03-2-07-430 -a -00 2,56 6510 C 2,56 199 09-03-2-07-430 -c -00 0,99 6510 C 0,99 200 09-03-2-07-432 -f -00 5,54 3150 B 5,54 PŚjezierze Gnienieskie 201 09-03-2-07-432 -g -00 4,49 3150 B 4,49 Pojezierze Gnienieskie 202 09-03-2-07-438 -c -00 2,59 3150 B 2,59 PŚjezierze Gnienieskie 203 09-03-2-07-439 -b -00 1,03 3150 B 1,03 PŚjezierze Gnienieskie 204 09-03-2-07-57 -b -00 3,72 6510 C 3,72 PŚjezierze Gnienieskie 205 09-03-2-07-57 -c -00 3,41 3150 C 3,41 PŚjezierze Gnienieskie 206 09-03-2-07-57 -d -00 1,30 6510 C 1,30 PŚjezierze Gnienieskie 207 09-03-2-07-57 -j -00 0,49 3150 C 0,49 PŚjezierze Gnienieskie 208 09-03-2-07-57 -k -00 0,36 6510 C 0,36 PŚjezierze Gnienieskie 209 09-03-2-07-60 -d -00 7,14 3150 B 7,14 PŚjezierze Gnienieskie 210 09-03-2-07-60 -f -00 0,09 6510 C 0,09 PŚjezierze Gnienieskie 211 09-03-2-07-60 -h -00 1,18 6510 C 1,18 PŚjezierze Gnienieskie 212 09-03-2-07-60 -j -00 0,48 6510 C 0,48 PŚjezierze Gnienieskie 213 09-03-2-07-60 -k -00 1,53 3150 B 1,53 PŚjezierze Gnienieskie 214 09-03-2-07-60 -l -00 0,29 6510 C 0,29 PŚjezierze Gnienieskie 215 09-03-2-07-60 -z -00 0,28 6510 C 0,28 PŚjezierze Gnienieskie 216 09-03-2-07-69 -d -00 5,16 91E0 C 5,16 217 09-03-2-07-69 -g -00 0,81 3150 C 0,81 218 09-03-2-07-69 -j -00 0,28 3150 C 0,28 219 09-03-2-07-70 -b -00 1,41 6510 C 1,41 PŚjezierze Gnienieskie 220 09-03-2-07-70 -d -00 3,29 3150 C 3,29 PŚjezierze Gnienieskie 221 09-03-2-07-70 -g -00 2,29 6510 C 2,29 PŚjezierze Gnienieskie 222 09-03-2-07-71 -h -00 0,39 3150 C 0,39 PŚjezierze Gnienieskie 223 09-03-2-07-71 -n -00 2,5 9170 C 0,5 PŚjezierze Gnienieskie 224 09-03-2-08-11 -i -00 5,08 91I0 B 5,08 PŚjezierze Gnienieskie 225 09-03-2-08-19 -f -00 3,00 9190 C 3,00 226 09-03-2-08-19 -i -00 3,61 9190 C 3,61 227 09-03-2-08-19 -j -00 1,11 9190 C 1,11 228 09-03-2-08-20 -c -00 1,08 9190 C 1,08 PŚjezierze Gnienieskie 229 09-03-2-08-21 -d -00 1,12 91I0 C 1,12 PŚjezierze Gnienieskie 230 09-03-2-08-24 -a -00 27,29 9170 C 27,29 PŚjezierze Gnienieskie 231 09-03-2-08-25 -c -00 1,36 9170 C 1,36 PŚjezierze Gnienieskie 232 09-03-2-08-25 -d -00 9,14 9170 C 9,14 PŚjezierze Gnienieskie 233 09-03-2-08-26 -a -00 1,73 9170 C 1,73 PŚjezierze Gnienieskie 234 09-03-2-08-26 -b -00 1,04 9170 C 1,04 PŚjezierze Gnienieskie 235 09-03-2-08-26 -c -00 1,73 6510 C 1,73 Pojezierze Gnienieskie 236 09-03-2-08-26 -d -00 0,06 6510 C 0,06 PŚjezierze Gnienieskie 237 09-03-2-08-26 -f -00 0,14 6510 C 0,14 PŚjezierze Gnienieskie 238 09-03-2-08-26 -g -00 1,70 6510 C 1,70 PŚjezierze Gnienieskie 239 09-03-2-08-26 -m -00 4,40 6510 C 4,40 PŚjezierze Gnienieskie 240 09-03-2-08-27 -f -00 2,89 91F0 C 2,89 PŚjezierze Gnienieskie 241 09-03-2-08-303 -b -00 1,54 6510 C 1,54 242 09-03-2-08-304 -j -00 1,57 6510 C 1,57

191

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Kod Stan Pow. Pow. wy- siedliska siedliska siedliska Obszar Natura 2000 Lp. dzielenia Adres leny Natura Natura Natura (OZW) [ha] 2000 2000 2000 [ha] 243 09-03-2-08-37 -g -00 0,94 6510 C 0,94 PŚjezierze Gnienieskie 244 09-03-2-08-37 -i -00 2,37 3150 B 2,37 PŚjezierze Gnienieskie 245 09-03-2-08-37 -j -00 2,35 6510 C 2,35 PŚjezierze Gnienieskie 246 09-03-2-08-40 -d -00 2,88 9190 C 2,88 PŚjezierze Gnienieskie 247 09-03-2-08-40 -g -00 2,64 9190 C 2,64 PŚjezierze Gnienieskie 248 09-03-2-08-42 -a -00 19,99 9190 C 19,99 PŚjezierze Gnienieskie 249 09-03-2-08-42 -b -00 1,57 91I0 C 1,57 PŚjezierze Gnienieskie 250 09-03-2-08-42 -c -00 5,72 9190 C 5,72 PŚjezierze Gnienieskie 251 09-03-2-08-43 -a -00 20,93 9190 B 20,93 PŚjezierze Gnienieskie 252 09-03-2-08-43 -c -00 5,09 9190 C 5,09 PŚjezierze Gnienieskie 253 09-03-2-08-45 -i -00 1,61 9170 B 1,61 PŚjezierze Gnienieskie 254 09-03-2-08-45 -j -00 2,36 9170 A 2,36 PŚjezierze Gnienieskie 255 09-03-2-08-45 -k -00 1,39 91F0 C 1,39 PŚjezierze Gnienieskie 256 09-03-2-08-46 -b -00 6,66 9170 C 6,66 PŚjezierze Gnienieskie 257 09-03-2-08-46 -d -00 3,46 9170 A 3,46 PŚjezierze Gnienieskie 258 09-03-2-08-47 -a -00 2,03 9170 C 2,03 Pojezierze Gnienieskie 259 09-03-2-08-47 -c -00 3,38 9170 A 3,38 PŚjezierze Gnienieskie 260 09-03-2-08-47 -d -00 1,54 9170 B 1,54 PŚjezierze Gnienieskie 261 09-03-2-08-47 -f -00 3,85 9170 A 3,85 PŚjezierze Gnienieskie 262 09-03-2-08-47 -g -00 0,68 9170 C 0,68 PŚjezierze Gnienieskie 263 09-03-2-08-47 -h -00 1,28 9170 B 1,28 PŚjezierze Gnienieskie 264 09-03-2-08-48 -a -00 0,50 9170 C 0,50 PŚjezierze Gnienieskie 265 09-03-2-08-48 -c -00 0,60 6510 C 0,60 PŚjezierze Gnienieskie 266 09-03-2-08-48 -d -00 1,40 6510 C 1,40 267 09-03-2-08-48 -f -00 0,27 6510 C 0,27 268 09-03-2-08-48 -g -00 1,77 6510 C 1,77 269 09-03-2-08-49 -a -00 11,27 9170 A 11,27 PŚjezierze Gnienieskie 270 09-03-2-08-49 -d -00 3,38 9170 B 3,38 PŚjezierze Gnienieskie 271 09-03-2-08-61 -g -00 1,70 9170 C 1,70 PŚjezierze Gnienieskie 272 09-03-2-08-63 -a -00 46,6 3150 B 0,60 PŚjezierze Gnienieskie 273 09-03-2-08-63 -a -00 46,6 7140 C 12,00 PŚjezierze Gnienieskie 274 09-03-2-08-63 -a -00 46,6 7150 C 0,20 PŚjezierze Gnienieskie 275 09-03-2-08-63 -a -00 46,6 7210 C 26,11 Pojezierze Gnienieskie 276 09-03-2-08-65 -f -00 0,63 6510 C 0,63 PŚjezierze Gnienieskie 277 09-03-2-08-65 -g -00 1,66 6510 C 1,66 PŚjezierze Gnienieskie 278 09-03-2-08-65 -i -00 0,88 91E0 C 0,88 PŚjezierze Gnienieskie 279 09-03-2-08-73 -d -00 4,42 9190 C 4,42 PŚjezierze Gnienieskie 280 09-03-2-08-73 -f -00 8,88 9190 C 8,88 PŚjezierze Gnienieskie 281 09-03-2-08-74 -d -00 0,56 9170 B 0,56 PŚjezierze Gnienieskie 282 09-03-2-08-74 -f -00 3,18 9190 C 3,18 PŚjezierze Gnienieskie 283 09-03-2-08-75 -b -00 3,40 6510 C 3,40 PŚjezierze Gnienieskie 284 09-03-2-08-75 -i -00 2,22 91F0 C 0,60 PŚjezierze Gnienieskie 285 09-03-2-08-79 -d -00 0,59 9170 C 0,59 PŚjezierze Gnienieskie 286 09-03-2-08-79 -f -00 2,36 9170 C 0,77 PŚjezierze Gnienieskie 287 09-03-2-08-8 -a -00 0,95 91E0 C 0,95 288 09-03-2-08-8 -c -00 2,73 91E0 C 2,73 289 09-03-2-08-8 -d -00 2,60 91E0 C 2,60 290 09-03-2-08-85 -c -00 4,09 91E0 C 0,50 PŚjezierze Gnienieskie 291 09-03-2-08-85 -g -00 4,70 91E0 C 0,50 PŚjezierze Gnienieskie

192

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Kod Stan Pow. Pow. wy- siedliska siedliska siedliska Obszar Natura 2000 Lp. dzielenia Adres leny Natura Natura Natura (OZW) [ha] 2000 2000 2000 [ha] 292 09-03-2-08-86 -b -00 2,16 9110 B 2,16 PŚjezierze Gnienieskie 293 09-03-2-08-86 -g -00 2,00 9110 B 2,00 PŚjezierze Gnienieskie 294 09-03-2-08-89 -w -00 2,04 91E0 B 2,04 PŚjezierze Gnienieskie 295 09-03-2-08-89 -x -00 2,14 91E0 B 2,14 PŚjezierze Gnienieskie 296 09-03-2-08-90 -a -00 1,35 91F0 C 1,35 PŚjezierze Gnienieskie 297 09-03-2-08-90 -h -00 1,91 91E0 C 1,91 PŚjezierze Gnienieskie 298 09-03-2-08-92 -g -00 3,09 91E0 B 3,09 PŚjezierze Gnienieskie 299 09-03-2-09-102 -k -00 0,96 6510 C 0,96 300 09-03-2-09-102 -l -00 0,21 6510 C 0,21 301 09-03-2-09-114 -a -00 1,62 91E0 C 1,62 302 09-03-2-09-114 -i -00 2,34 91E0 C 2,34 303 09-03-2-09-118 -g -00 5,80 91E0 C 5,80 Pojezierze Gnienieskie 304 09-03-2-09-119 -a -00 13,08 91I0 B 13,08 305 09-03-2-09-120 -b -00 1,35 91I0 B 1,35 306 09-03-2-09-144 -p -00 1,79 6510 C 1,79 PŚjezierze Gnienieskie 307 09-03-2-09-145 -k -00 0,55 6510 C 0,55 PŚjezierze Gnienieskie 308 09-03-2-09-156 -m -00 2,79 6510 C 2,79 PŚjezierze Gnienieskie 309 09-03-2-09-157 -h -00 0,54 6510 B 0,54 310 09-03-2-09-158 -k -00 1,30 91E0 C 1,30 PŚjezierze Gnienieskie 311 09-03-2-09-158 -r -00 1,95 6510 C 1,95 PŚjezierze Gnienieskie 312 09-03-2-09-158A -i -00 2,95 91E0 C 0,50 PŚjezierze Gnienieskie 313 09-03-2-09-158A -x -00 1,15 3150 C 1,15 PŚjezierze Gnienieskie 314 09-03-2-09-179 -h -00 1,24 6510 C 1,24 PŚjezierze Gnienieskie 315 09-03-2-09-179 -i -00 1,39 6510 C 1,39 PŚjezierze Gnienieskie 316 09-03-2-09-440 -c -00 1,12 91E0 C 1,12 317 09-03-2-09-440 -d -00 0,99 91E0 C 0,99 318 09-03-2-09-440 -f -00 4,24 91E0 C 4,24 319 09-03-2-09-441 -b -00 1,41 91E0 C 1,41 320 09-03-2-09-441 -c -00 1,82 91E0 C 1,82 321 09-03-2-09-441 -i -00 2,01 91E0 C 2,01 322 09-03-2-09-443 -b -00 2,01 91E0 C 2,01 323 09-03-2-09-445 -ax -00 0,95 91E0 C 0,95 324 09-03-2-09-445 -w -00 1,24 3150 C 1,24 325 09-03-2-09-446 -c -00 1,94 6510 C 1,94 326 09-03-2-09-446 -d -00 5,52 3150 A 5,52 327 09-03-2-09-446 -g -00 3,71 91E0 C 3,71 328 09-03-2-09-446 -h -00 2,39 3150 A 2,39 329 09-03-2-09-446 -k -00 1,12 91E0 C 1,12 330 09-03-2-10-163 -i -00 0,82 6510 B 0,82 PŚjezierze Gnienieskie 331 09-03-2-10-163 -j -00 0,86 6510 B 0,86 PŚjezierze Gnienieskie 332 09-03-2-10-164 -i -00 5,95 91E0 C 5,95 PŚjezierze Gnienieskie 333 09-03-2-10-164 -n -00 0,12 6510 B 0,12 PŚjezierze Gnienieskie 334 09-03-2-10-164 -o -00 0,36 6510 B 0,36 PŚjezierze Gnienieskie 335 09-03-2-10-164 -p -00 0,64 91E0 C 0,64 PŚjezierze Gnienieskie 336 09-03-2-10-164 -w -00 0,75 91E0 C 0,75 PŚjezierze Gnienieskie 337 09-03-2-10-165 -b -00 2,54 91E0 C 2,54 PŚjezierze Gnienieskie 338 09-03-2-10-165 -c -00 1,62 91E0 C 1,62 PŚjezierze Gnienieskie 339 09-03-2-10-165 -f -00 1,23 91E0 C 1,23 PŚjezierze Gnienieskie 340 09-03-2-10-166 -c -00 1,12 6510 C 1,12 PŚjezierze Gnienieskie

193

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Kod Stan Pow. Pow. wy- siedliska siedliska siedliska Obszar Natura 2000 Lp. dzielenia Adres leny Natura Natura Natura (OZW) [ha] 2000 2000 2000 [ha] 341 09-03-2-10-172 -g -00 6,09 6510 A 6,09 342 09-03-2-10-173 -c -00 0,71 6510 B 0,71 PŚjezierze Gnienieskie 343 09-03-2-10-173 -d -00 1,29 6510 B 1,29 PŚjezierze Gnienieskie 344 09-03-2-10-277 -c -00 0,70 91E0 C 0,70 345 09-03-2-10-283 -h -00 0,57 91I0 C 0,57 PŚjezierze Gnienieskie 346 09-03-2-10-283 -j -00 1,70 91I0 C 1,70 PŚjezierze Gnienieskie 347 09-03-2-10-283 -n -00 3,73 91I0 C 3,73 PŚjezierze Gnienieskie 348 09-03-2-10-285 -b -00 1,29 91F0 B 1,29 349 09-03-2-10-285 -f -00 8,21 9170 C 8,21 350 09-03-2-10-285 -i -00 0,68 91F0 B 0,68 351 09-03-2-10-285 -l -00 2,72 9170 C 2,72 352 09-03-2-10-291 -h -00 0,64 6510 B 0,64 353 09-03-2-10-291 -m -00 2,21 6510 C 2,21 354 09-03-2-10-311 -a -00 5,68 91F0 C 0,60 PŚjezierze Gnienieskie 355 09-03-2-11-321 -ax -00 1,35 91E0 C 1,35 356 09-03-2-11-321 -bx -00 0,63 91E0 C 0,63 357 09-03-2-11-321 -h -00 1,58 91E0 C 1,58 358 09-03-2-11-321 -y -00 3,26 91E0 C 3,26 359 09-03-2-11-336 -c -00 4,30 9190 B 4,30 360 09-03-2-11-336 -g -00 8,71 91I0 C 8,71 361 09-03-2-11-341 -c -00 2,49 91I0 C 2,49 362 09-03-2-11-341 -g -00 2,64 9190 C 2,64 363 09-03-2-11-341 -i -00 2,83 9190 B 2,83 364 09-03-2-11-342 -b -00 2,29 6410 B 2,29 Pojezierze Gnienieskie 365 09-03-2-11-343 -h -00 1,82 91E0 C 1,82 PŚjezierze Gnienieskie 366 09-03-2-11-344 -c -00 1,17 91E0 C 1,17 PŚjezierze Gnienieskie 367 09-03-2-11-352 -a -00 2,58 91I0 C 2,58 PŚjezierze Gnienieskie 368 09-03-2-11-352 -c -00 4,12 9190 C 4,12 369 09-03-2-11-352 -f -00 0,42 9190 C 0,42 370 09-03-2-11-357 -d -00 2,46 9190 B 2,46 371 09-03-2-11-357 -g -00 1,27 9190 B 1,27 372 09-03-2-11-360 -b -00 4,30 9190 C 4,30 PŚjezierze Gnienieskie 373 09-03-2-11-366 -a -00 1,57 91I0 C 1,57 374 09-03-2-11-367 -j -00 0,95 91E0 B 0,95 PŚjezierze Gnienieskie 375 09-03-2-11-457 -a -00 2,80 9190 C 2,80 376 09-03-2-11-457 -f -00 2,93 9190 C 2,93 377 09-03-2-11-457 -g -00 0,84 9190 C 0,84 378 09-03-2-11-458 -a -00 3,60 91I0 C 3,60 379 09-03-2-11-458 -b -00 1,11 91I0 B 1,11 380 09-03-2-11-458 -c -00 2,61 9190 C 2,61 381 09-03-2-11-458 -i -00 2,15 91I0 B 2,15 382 09-03-2-11-458 -j -00 1,35 9190 C 1,35 383 09-03-2-11-459 -a -00 3,12 91I0 C 3,12 384 09-03-2-11-459 -f -00 0,91 91I0 C 0,91 385 09-03-2-11-466 -a -00 2,02 9190 B 2,02 386 09-03-2-11-466 -b -00 3,87 9190 B 3,87 387 09-03-2-11-466 -c -00 1,19 9190 B 1,19 388 09-03-2-11-466 -f -00 6,51 91I0 C 6,51 389 09-03-2-11-470 -g -00 2,76 91I0 C 2,76

194

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Kod Stan Pow. Pow. wy- siedliska siedliska siedliska Obszar Natura 2000 Lp. dzielenia Adres leny Natura Natura Natura (OZW) [ha] 2000 2000 2000 [ha] 390 09-03-2-11-471 -b -00 3,58 91I0 C 3,58 391 09-03-2-12-407 -a -00 4,22 9170 C 4,22 392 09-03-2-12-407 -b -00 4,05 9170 C 4,05 393 09-03-2-12-408 -a -00 5,27 9170 B 5,27 394 09-03-2-12-408 -c -00 7,67 9170 C 7,67 395 09-03-2-12-410 -f -00 13,14 91E0 B 13,14 396 09-03-2-12-410 -g -00 3,18 91E0 C 3,18

195

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Ńałcznik nr 3 Wykaz wydziele uznanych za starŚdrzewy w Nadlenictwie GnieznŚ

D-stan D-stan Pow. Gat. Wiek Wiek starszy starszy Lp. Adres leny TSL [ha] pan. gat. pan. rbn. ni 100 ni wiek lat rbnŚci 1 09-03-1-04-276 -b -00 0,62 LW DB.S 180 140 tak tak 2 09-03-2-11-457 -f -00 2,93 LMW DB.S 175 140 tak tak 3 09-03-2-11-458 -b -00 1,11 LMW DB.S 175 140 tak tak 4 09-03-2-11-458 -i -00 2,15 LMW DB.S 175 140 tak tak 5 09-03-1-05-216 -b -00 0,47 LW DB.S 165 140 tak tak 6 09-03-1-04-274 -d -00 3,80 LW DB.S 160 140 tak tak 7 09-03-1-03-55 -a -00 0,93 LMW SO 160 100 tak tak 8 09-03-1-05-219 -f -00 1,28 LW DB.S 155 140 tak tak 9 09-03-1-03-134 -b -00 0,59 LW DB.S 151 140 tak tak 10 09-03-1-03-53 -f -00 0,77 LW DB.S 151 140 tak tak 11 09-03-2-09-120 -b -00 1,35 LMW DB.B 145 140 tak tak 12 09-03-1-04-253 -i -00 6,58 LW DB.S 145 140 tak tak 13 09-03-1-04-253 -j -00 4,18 LW DB.S 145 140 tak tak 14 09-03-1-05-209 -f -00 14,02 LW DB.S 145 140 tak tak 15 09-03-1-05-209 -g -00 1,34 LW DB.S 145 140 tak tak 16 09-03-1-04-244 -g -00 1,62 LMW SO 145 100 tak tak 17 09-03-2-06-230 -h -00 1,21 LMW SO 145 100 tak tak 18 09-03-2-06-230 -i -00 0,65 LMW SO 145 100 tak tak 19 09-03-2-08-49 -d -00 3,38 LW SO 145 100 tak tak 20 09-03-2-08-49 -a -00 11,27 LW DB.S 144 140 tak tak 21 09-03-1-05-207 -b -00 2,49 LW DB.S 141 140 tak tak 22 09-03-1-05-207 -c -00 5,41 LW DB.S 141 140 tak tak 23 09-03-1-05-211 -b -00 4,64 LW DB.S 141 140 tak tak 24 09-03-1-05-213 -l -00 0,58 LW DB.S 141 140 tak tak 25 09-03-2-09-119 -a -00 13,08 LMW DB.B 140 140 tak 26 09-03-2-06-199 -d -00 2,49 LMW SO 140 100 tak tak 27 09-03-2-06-208 -g -00 3,73 LMW SO 140 100 tak tak 28 09-03-2-06-208 -j -00 2,11 LMW SO 140 100 tak tak 29 09-03-2-06-262 -f -00 2,55 LMW SO 140 100 tak tak 30 09-03-2-07-299 -f -00 3,11 LMW SO 140 100 tak tak 31 09-03-2-08-89 -c -00 1,02 LMW SO 140 100 tak tak 32 09-03-2-08-45 -j -00 2,36 LW DB.B 139 140 tak 33 09-03-2-10-281 -i -00 0,85 LW DB.B 138 140 tak 34 09-03-2-06-196 -b -00 1,45 LW DB.B 135 140 tak 35 09-03-1-01-133 -c -00 14,34 LW DB.S 135 140 tak 36 09-03-1-03-117 -g -00 0,74 LW DB.S 135 140 tak 37 09-03-1-03-53 -d -00 3,74 LMW SO 135 100 tak tak 38 09-03-1-03-54 -b -00 1,16 LMW SO 135 100 tak tak 39 09-03-1-03-55 -b -00 0,79 LMW SO 135 100 tak tak 40 09-03-2-06-209 -f -00 7,74 LMW SO 135 100 tak tak 41 09-03-2-06-244 -k -00 2,78 LMW SO 135 100 tak tak

196

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

D-stan D-stan Pow. Gat. Wiek Wiek starszy starszy Lp. Adres leny TSL [ha] pan. gat. pan. rbn. ni 100 ni wiek lat rbnŚci 42 09-03-2-06-250 -c -00 2,20 LMW SO 135 100 tak tak 43 09-03-2-06-197 -d -00 1,65 LW DB.B 134 140 tak 44 09-03-2-06-197 -m -00 1,13 LW DB.B 134 140 tak 45 09-03-2-06-215 -b -00 1,37 LMW DB.B 134 140 tak 46 09-03-2-06-215 -f -00 4,83 LMW DB.B 134 140 tak 47 09-03-2-06-215 -g -00 5,43 LMW DB.B 134 140 tak 48 09-03-1-05-217 -c -00 1,58 LW DB.S 134 140 tak 49 09-03-2-06-261 -d -00 6,45 LMW SO 132 100 tak tak 50 09-03-2-07-416 -b -00 1,30 LMW SO 132 100 tak tak 51 09-03-2-07-416 -p -00 0,70 LMW SO 132 100 tak tak 52 09-03-2-07-416 -s -00 2,81 LMW SO 132 100 tak tak 53 09-03-1-02-24 -i -00 0,92 LW DB.B 131 140 tak 54 09-03-2-08-47 -h -00 1,28 LW DB.B 131 140 tak 55 09-03-1-01-126 -h -00 1,02 LW DB.S 131 140 tak 56 09-03-1-02-25 -g -00 3,77 LW DB.S 131 140 tak 57 09-03-1-02-25 -h -00 2,85 LW DB.S 131 140 tak 58 09-03-1-02-32 -k -00 3,28 LW DB.S 131 140 tak 59 09-03-1-04-244 -k -00 2,78 LMW DB.S 131 140 tak 60 09-03-1-05-210 -h -00 3,71 LW DB.S 131 140 tak 61 09-03-1-01-111 -c -00 8,87 BMW SO 131 100 tak tak 62 09-03-1-01-161 -h -00 2,66 BMW SO 131 100 tak tak 63 09-03-1-05-209 -h -00 1,62 LMW SO 131 100 tak tak 64 09-03-2-06-214 -h -00 1,05 LMW SO 131 100 tak tak 65 09-03-2-11-348 -a -00 4,25 LMW SO 131 100 tak tak 66 09-03-2-11-350 -d -00 3,78 LW SO 131 100 tak tak 67 09-03-2-09-132 -f -00 0,47 LMW DB.B 130 140 tak 68 09-03-2-09-150 -b -00 1,09 LMW DB.B 130 140 tak 69 09-03-1-04-277 -d -00 0,88 LW SO 130 100 tak tak 70 09-03-2-08-92 -d -00 2,28 LMW SO 130 100 tak tak 71 09-03-2-11-337 -a -00 3,52 BMW SO 128 100 tak tak 72 09-03-2-11-337 -c -00 2,14 BMW SO 128 100 tak tak 73 09-03-1-03-53 -j -00 2,69 LW DB.B 125 140 tak 74 09-03-2-06-244 -i -00 1,72 LW DB.B 125 140 tak 75 09-03-2-08-47 -d -00 1,54 LW DB.B 125 140 tak 76 09-03-2-12-373 -j -00 5,35 LMW DB.B 125 140 tak 77 09-03-1-02-8 -d -00 2,44 LW DB.S 125 140 tak 78 09-03-1-04-289 -b -00 3,06 LW DB.S 125 140 tak 79 09-03-1-05-212 -l -00 1,38 LW DB.S 125 140 tak 80 09-03-2-11-361 -d -00 0,64 LMW DB.S 125 140 tak 81 09-03-2-11-361 -f -00 0,20 LMW DB.S 125 140 tak 82 09-03-2-11-361 -g -00 0,01 LMW DB.S 125 140 tak 83 09-03-1-02-27 -b -00 0,93 LMW SO 125 100 tak tak

197

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

D-stan D-stan Pow. Gat. Wiek Wiek starszy starszy Lp. Adres leny TSL [ha] pan. gat. pan. rbn. ni 100 ni wiek lat rbnŚci 84 09-03-1-02-27 -k -00 4,42 LMW SO 125 100 tak tak 85 09-03-1-02-27 -p -00 3,96 LMW SO 125 100 tak tak 86 09-03-1-02-36 -k -00 2,47 BMW SO 125 100 tak tak 87 09-03-1-04-278 -b -00 3,84 LMW SO 125 100 tak tak 88 09-03-1-04-278 -c -00 3,40 LMW SO 125 100 tak tak 89 09-03-1-05-205 -f -00 3,46 LW SO 125 100 tak tak 90 09-03-1-05-219 -a -00 2,76 LMW SO 125 100 tak tak 91 09-03-2-06-230 -d -00 5,76 LMW SO 125 100 tak tak 92 09-03-2-06-230 -g -00 3,23 LMW SO 125 100 tak tak 93 09-03-2-08-16 -h -00 2,67 LMW SO 125 100 tak tak 94 09-03-2-08-16 -i -00 2,91 LMW SO 125 100 tak tak 95 09-03-2-08-73 -b -00 3,97 LMW SO 125 100 tak tak 96 09-03-2-08-73 -c -00 8,63 LMW SO 125 100 tak tak 97 09-03-2-11-323 -i -00 0,71 LMW SO 125 100 tak tak 98 09-03-2-12-373 -k -00 4,77 LMW SO 125 100 tak tak 99 09-03-2-12-405 -g -00 1,55 LMW SO 125 100 tak tak 100 09-03-2-12-405 -h -00 5,52 LMW SO 125 100 tak tak 101 09-03-2-12-405 -i -00 6,22 LMW SO 125 100 tak tak 102 09-03-2-06-196 -k -00 3,02 LW DB.B 124 140 tak 103 09-03-2-08-47 -f -00 3,85 LW DB.B 124 140 tak 104 09-03-2-11-361 -b -00 4,75 LMW DB.S 124 140 tak 105 09-03-2-11-368 -d -00 5,30 LMW SO 124 100 tak tak 106 09-03-2-12-373 -m -00 0,14 LMW DB.B 123 140 tak 107 09-03-1-04-241 -g -00 6,38 BMW SO 123 100 tak tak 108 09-03-2-10-283 -o -00 0,11 LMW SO 123 100 tak tak 109 09-03-2-10-290 -f -00 5,66 LMW SO 123 100 tak tak 110 09-03-2-06-236 -d -00 5,15 LMW SO 122 100 tak tak 111 09-03-2-06-236 -k -00 2,72 LMW SO 122 100 tak tak 112 09-03-1-02-9 -b -00 2,97 LW DB.S 121 140 tak 113 09-03-1-04-254 -c -00 1,49 LMW DB.S 121 140 tak 114 09-03-1-04-256 -j -00 1,56 LW DB.S 121 140 tak 115 09-03-1-04-256 -r -00 0,07 LW DB.S 121 140 tak 116 09-03-1-04-287 -f -00 2,54 LW JS 121 140 tak 117 09-03-1-01-101 -g -00 2,78 BMW SO 121 100 tak tak 118 09-03-1-03-135 -d -00 3,42 BMW SO 121 100 tak tak 119 09-03-1-03-72 -b -00 1,81 BMW SO 121 100 tak tak 120 09-03-1-04-279 -a -00 4,34 LMW SO 121 100 tak tak 121 09-03-1-04-279 -b -00 3,92 LMW SO 121 100 tak tak 122 09-03-1-04-279 -c -00 4,23 LMW SO 121 100 tak tak 123 09-03-1-05-220 -f -00 7,14 LW SO 121 100 tak tak 124 09-03-2-06-220 -b -00 4,98 LMW SO 121 100 tak tak 125 09-03-2-08-23 -a -00 5,70 LMW SO 121 100 tak tak

198

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

D-stan D-stan Pow. Gat. Wiek Wiek starszy starszy Lp. Adres leny TSL [ha] pan. gat. pan. rbn. ni 100 ni wiek lat rbnŚci 126 09-03-2-08-23 -b -00 21,64 LMW SO 121 100 tak tak 127 09-03-2-08-65 -a -00 9,69 LMW SO 121 100 tak tak 128 09-03-2-12-382 -a -00 6,99 LMW SO 121 100 tak tak 129 09-03-2-08-92 -l -00 3,77 LW OL 120 80 tak tak 130 09-03-1-04-238 -a -00 1,05 LMW SO 120 100 tak tak 131 09-03-1-04-238 -c -00 2,77 LMW SO 120 100 tak tak 132 09-03-1-04-238 -j -00 6,58 LMW SO 120 100 tak tak 133 09-03-1-04-240A -b -00 5,47 LMW SO 120 100 tak tak 134 09-03-1-04-240A -d -00 1,42 LMW SO 120 100 tak tak 135 09-03-1-04-240A -f -00 3,50 LMW SO 120 100 tak tak 136 09-03-1-04-240A -i -00 0,89 LMW SO 120 100 tak tak 137 09-03-1-04-240A -j -00 0,83 LMW SO 120 100 tak tak 138 09-03-1-04-248 -g -00 2,93 LMW SO 120 100 tak tak 139 09-03-2-06-234 -i -00 2,26 BMW SO 120 100 tak tak 140 09-03-2-06-234 -j -00 3,86 LMW SO 120 100 tak tak 141 09-03-2-06-234 -k -00 5,45 LMW SO 120 100 tak tak 142 09-03-2-08-86 -c -00 13,66 LMW SO 120 100 tak tak 143 09-03-2-11-323 -f -00 3,21 LMW SO 120 100 tak tak 144 09-03-2-11-357 -c -00 5,92 LMW DB.S 119 140 tak 145 09-03-2-10-281 -h -00 10,68 LW DB.B 118 140 tak 146 09-03-1-04-243 -f -00 5,43 LMW SO 118 100 tak tak 147 09-03-1-04-243 -g -00 5,44 LMW SO 118 100 tak tak 148 09-03-1-04-243 -h -00 5,50 LMW SO 118 100 tak tak 149 09-03-1-04-243 -i -00 5,69 LMW SO 118 100 tak tak 150 09-03-1-04-243 -j -00 1,62 LMW SO 118 100 tak tak 151 09-03-1-04-244 -h -00 1,13 LMW SO 118 100 tak tak 152 09-03-2-06-235 -b -00 5,32 LMW SO 118 100 tak tak 153 09-03-2-06-235 -c -00 6,98 LMW SO 118 100 tak tak 154 09-03-2-06-235 -d -00 1,16 BMW SO 118 100 tak tak 155 09-03-2-06-235 -g -00 4,79 BMW SO 118 100 tak tak 156 09-03-2-06-235 -h -00 1,84 BMW SO 118 100 tak tak 157 09-03-2-06-235 -i -00 1,39 LMW SO 118 100 tak tak 158 09-03-2-07-418 -h -00 7,96 LMW SO 118 100 tak tak 159 09-03-2-07-418 -j -00 4,14 LMW SO 118 100 tak tak 160 09-03-2-07-418 -n -00 5,64 LMW SO 118 100 tak tak 161 09-03-2-06-214 -b -00 9,29 LMW DB.B 117 140 tak 162 09-03-2-06-215 -h -00 9,83 LMW DB.B 117 140 tak 163 09-03-1-01-86 -b -00 4,23 LMW SO 117 100 tak tak 164 09-03-2-07-418 -g -00 3,95 LMW SO 117 100 tak tak 165 09-03-2-07-418 -i -00 4,59 LMW SO 117 100 tak tak 166 09-03-2-08-40 -c -00 5,07 LMW SO 116 100 tak tak 167 09-03-2-08-40 -h -00 4,56 LMW SO 116 100 tak tak

199

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

D-stan D-stan Pow. Gat. Wiek Wiek starszy starszy Lp. Adres leny TSL [ha] pan. gat. pan. rbn. ni 100 ni wiek lat rbnŚci 168 09-03-2-08-46 -d -00 3,46 LW DB.B 115 140 tak 169 09-03-1-05-229 -k -00 1,05 LW DB.S 115 140 tak 170 09-03-2-11-348 -d -00 9,03 LMW DB.S 115 140 tak 171 09-03-2-11-466 -a -00 2,02 LMW DB.S 115 140 tak 172 09-03-2-11-467 -a -00 5,89 LMW DB.S 115 140 tak 173 09-03-2-08-45 -i -00 1,61 LW GB 115 80 tak tak 174 09-03-1-05-229 -b -00 2,31 LW OL 115 80 tak tak 175 09-03-1-01-102 -a -00 5,01 LMW SO 115 100 tak tak 176 09-03-1-01-102 -g -00 2,57 LMW SO 115 100 tak tak 177 09-03-1-01-102 -i -00 1,67 LMW SO 115 100 tak tak 178 09-03-1-01-116 -f -00 4,95 LMW SO 115 100 tak tak 179 09-03-1-01-123 -b -00 3,59 LMW SO 115 100 tak tak 180 09-03-1-01-126 -f -00 2,62 LMW SO 115 100 tak tak 181 09-03-1-01-97 -c -00 2,87 BMW SO 115 100 tak tak 182 09-03-1-03-153 -a -00 5,87 LMW SO 115 100 tak tak 183 09-03-1-03-153 -b -00 5,78 LMW SO 115 100 tak tak 184 09-03-1-04-242 -b -00 0,33 BMW SO 115 100 tak tak 185 09-03-2-06-211 -a -00 3,43 LMW SO 115 100 tak tak 186 09-03-2-06-215 -j -00 1,23 LMW SO 115 100 tak tak 187 09-03-2-07-58 -f -00 1,24 BMW SO 115 100 tak tak 188 09-03-2-08-39 -d -00 4,71 LMW SO 115 100 tak tak 189 09-03-2-10-161 -f -00 2,66 LMW SO 115 100 tak tak 190 09-03-2-10-162 -h -00 8,71 LMW SO 115 100 tak tak 191 09-03-2-11-321 -f -00 0,31 LMW SO 115 100 tak tak 192 09-03-2-11-324 -j -00 5,22 LMW SO 115 100 tak tak 193 09-03-2-11-324 -k -00 5,23 LMW SO 115 100 tak tak 194 09-03-2-11-324 -o -00 5,51 LMW SO 115 100 tak tak 195 09-03-1-04-251 -g -00 0,66 LMW DB.S 114 140 tak 196 09-03-1-04-253 -cx -00 0,21 LMW DB.S 114 140 tak 197 09-03-2-11-464 -a -00 6,39 LMW DB.S 114 140 tak 198 09-03-2-11-468 -a -00 0,74 BMW SO 114 100 tak tak 199 09-03-2-10-283 -c -00 4,74 LMW DB.B 113 140 tak 200 09-03-2-06-214 -g -00 2,10 LMW SO 113 100 tak tak 201 09-03-2-07-416 -f -00 1,49 LMW SO 113 100 tak tak 202 09-03-2-07-419 -b -00 3,20 LMW SO 113 100 tak tak 203 09-03-2-07-419 -c -00 6,39 LMW SO 113 100 tak tak 204 09-03-2-07-419 -h -00 1,63 LMW SO 113 100 tak tak 205 09-03-2-07-419 -n -00 4,00 LMW SO 113 100 tak tak 206 09-03-2-10-283 -g -00 4,13 LMW SO 113 100 tak tak 207 09-03-2-06-236 -b -00 1,28 LMW DB.B 112 140 tak 208 09-03-2-07-416 -c -00 4,99 LW SO 112 100 tak tak 209 09-03-2-07-416 -g -00 5,06 LW SO 112 100 tak tak

200

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

D-stan D-stan Pow. Gat. Wiek Wiek starszy starszy Lp. Adres leny TSL [ha] pan. gat. pan. rbn. ni 100 ni wiek lat rbnŚci 210 09-03-2-07-416 -r -00 1,53 LW SO 112 100 tak tak 211 09-03-2-09-153 -a -00 3,37 LMW SO 112 100 tak tak 212 09-03-2-09-153 -c -00 3,54 LMW SO 112 100 tak tak 213 09-03-2-10-283 -d -00 5,13 LMW SO 112 100 tak tak 214 09-03-1-05-235 -f -00 1,78 LMW BRZ 111 80 tak tak 215 09-03-1-01-173 -a -00 0,75 LW DB.B 111 140 tak 216 09-03-1-05-229 -a -00 1,94 LW DB.B 111 140 tak 217 09-03-2-08-19 -i -00 3,61 LMW DB.B 111 140 tak 218 09-03-1-04-298 -a -00 4,13 LW DB.S 111 140 tak 219 09-03-1-04-298 -c -00 1,24 LW DB.S 111 140 tak 220 09-03-2-11-357 -f -00 10,25 LMW DB.S 111 140 tak 221 09-03-2-11-357 -g -00 1,27 LMW DB.S 111 140 tak 222 09-03-2-11-359 -g -00 0,25 LMW DB.S 111 140 tak 223 09-03-2-08-89 -a -00 0,47 OL OL 111 80 tak tak 224 09-03-1-01-124 -h -00 4,36 BMW SO 111 100 tak tak 225 09-03-1-01-132 -c -00 1,84 BMW SO 111 100 tak tak 226 09-03-1-01-132 -f -00 2,89 BMW SO 111 100 tak tak 227 09-03-1-01-148 -d -00 2,35 BMW SO 111 100 tak tak 228 09-03-1-01-148 -i -00 0,88 BMW SO 111 100 tak tak 229 09-03-1-04-292 -f -00 2,94 LMW SO 111 100 tak tak 230 09-03-1-04-293 -d -00 2,21 LMW SO 111 100 tak tak 231 09-03-2-06-219 -f -00 3,17 LMW SO 111 100 tak tak 232 09-03-2-06-271 -b -00 5,02 LMW SO 111 100 tak tak 233 09-03-2-07-419 -f -00 2,22 LMW SO 111 100 tak tak 234 09-03-2-07-58 -d -00 2,90 BMW SO 111 100 tak tak 235 09-03-2-08-41 -d -00 4,03 LMW SO 111 100 tak tak 236 09-03-2-09-139 -h -00 1,92 LMW SO 111 100 tak tak 237 09-03-2-09-140 -f -00 2,48 BMW SO 111 100 tak tak 238 09-03-2-11-351 -a -00 7,16 LW SO 111 100 tak tak 239 09-03-2-11-351 -b -00 11,42 LW SO 111 100 tak tak 240 09-03-2-06-196 -a -00 2,49 LW DB.B 110 140 tak 241 09-03-2-08-24 -a -00 27,29 LMW DB.B 110 140 tak 242 09-03-1-05-211 -m -00 1,34 LW DB.S 110 140 tak 243 09-03-1-05-219 -i -00 2,01 LW DB.S 110 140 tak 244 09-03-2-11-341 -i -00 2,83 LMW DB.S 110 140 tak 245 09-03-2-11-357 -d -00 2,46 LMW DB.S 110 140 tak 246 09-03-2-11-359 -f -00 3,49 LMW DB.S 110 140 tak 247 09-03-2-11-462 -b -00 2,16 LMW DB.S 110 140 tak 248 09-03-2-11-463 -a -00 0,78 LMW DB.S 110 140 tak 249 09-03-2-11-466 -f -00 6,51 LMW DB.S 110 140 tak 250 09-03-2-07-296 -b -00 3,27 LW OL 110 80 tak tak 251 09-03-1-01-86 -a -00 5,17 LMW SO 110 100 tak tak

201

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

D-stan D-stan Pow. Gat. Wiek Wiek starszy starszy Lp. Adres leny TSL [ha] pan. gat. pan. rbn. ni 100 ni wiek lat rbnŚci 252 09-03-2-06-204 -a -00 5,85 LMW SO 110 100 tak tak 253 09-03-2-06-204 -b -00 6,00 LMW SO 110 100 tak tak 254 09-03-2-06-204 -c -00 14,43 LMW SO 110 100 tak tak 255 09-03-2-08-36 -j -00 0,99 LW SO 110 100 tak tak 256 09-03-2-08-48 -b -00 0,53 LW SO 110 100 tak tak 257 09-03-2-08-92 -f -00 14,48 LMW SO 110 100 tak tak 258 09-03-2-09-138 -g -00 4,39 BMW SO 110 100 tak tak 259 09-03-2-09-141 -d -00 12,09 BMW SO 110 100 tak tak 260 09-03-2-10-159 -d -00 1,68 LMW SO 110 100 tak tak 261 09-03-2-11-359 -d -00 3,52 LMW SO 110 100 tak tak 262 09-03-2-11-463 -f -00 4,73 LMW DB.S 109 140 tak 263 09-03-2-11-346 -c -00 2,62 LMW DB.S 108 140 tak 264 09-03-2-06-213 -a -00 0,96 LW SO 108 100 tak tak 265 09-03-2-07-429 -g -00 1,97 LMW SO 108 100 tak tak 266 09-03-2-09-124 -g -00 3,08 BMW SO 108 100 tak tak 267 09-03-2-11-346 -b -00 1,88 LMW SO 108 100 tak tak 268 09-03-1-04-241 -b -00 2,78 LMW SO 107 100 tak tak 269 09-03-2-06-218 -o -00 3,59 LMW SO 106 100 tak tak 270 09-03-2-11-321 -a -00 0,72 LMW AK 105 80 tak tak 271 09-03-1-03-67 -c -00 3,18 LW BRZ 105 80 tak tak 272 09-03-1-02-28 -f -00 0,65 LMW DB.B 105 140 tak 273 09-03-2-06-196 -d -00 1,96 LW DB.B 105 140 tak 274 09-03-2-08-40 -d -00 2,88 LMW DB.B 105 140 tak 275 09-03-2-08-73 -d -00 4,42 LMW DB.B 105 140 tak 276 09-03-1-02-4A -g -00 1,72 LW DB.S 105 140 tak 277 09-03-1-03-54 -a -00 2,03 LMW DB.S 105 140 tak 278 09-03-1-04-273 -c -00 1,03 LMW DB.S 105 140 tak 279 09-03-1-05-205 -c -00 1,56 LW DB.S 105 140 tak 280 09-03-1-04-246 -c -00 0,61 LMW DG 105 100 tak tak 281 09-03-1-02-27 -n -00 1,44 OLJ OL 105 80 tak tak 282 09-03-1-02-6 -a -00 1,66 OLJ OL 105 80 tak tak 283 09-03-1-01-113 -d -00 2,67 LMW SO 105 100 tak tak 284 09-03-1-01-113 -f -00 5,18 BMW SO 105 100 tak tak 285 09-03-1-03-54 -d -00 2,40 LMW SO 105 100 tak tak 286 09-03-1-03-55 -d -00 4,31 LMW SO 105 100 tak tak 287 09-03-1-04-238A -c -00 5,12 LMW SO 105 100 tak tak 288 09-03-1-04-238A -d -00 5,04 LMW SO 105 100 tak tak 289 09-03-1-04-238A -f -00 4,44 LMW SO 105 100 tak tak 290 09-03-2-06-197 -a -00 2,61 LW SO 105 100 tak tak 291 09-03-2-06-237 -d -00 1,39 LMW SO 105 100 tak tak 292 09-03-2-06-249 -a -00 3,65 BMW SO 105 100 tak tak 293 09-03-2-07-60 -i -00 0,59 BMW SO 105 100 tak tak

202

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

D-stan D-stan Pow. Gat. Wiek Wiek starszy starszy Lp. Adres leny TSL [ha] pan. gat. pan. rbn. ni 100 ni wiek lat rbnŚci 294 09-03-2-08-14 -c -00 2,56 LMW SO 105 100 tak tak 295 09-03-2-08-40 -f -00 1,51 LMW SO 105 100 tak tak 296 09-03-2-08-40 -g -00 2,64 LMW SO 105 100 tak tak 297 09-03-2-08-46 -b -00 6,66 LW SO 105 100 tak tak 298 09-03-2-08-66 -c -00 8,92 LMW SO 105 100 tak tak 299 09-03-2-08-73 -f -00 8,88 LMW SO 105 100 tak tak 300 09-03-2-09-148 -d -00 3,40 LMW SO 105 100 tak tak 301 09-03-2-10-174 -c -00 1,28 BMW SO 105 100 tak tak 302 09-03-2-10-174 -d -00 4,61 BMW SO 105 100 tak tak 303 09-03-2-10-174 -f -00 1,54 BMW SO 105 100 tak tak 304 09-03-2-11-374 -d -00 0,91 BMW SO 105 100 tak tak 305 09-03-2-11-374 -f -00 0,41 BMW SO 105 100 tak tak 306 09-03-2-12-327A -r -00 5,95 LW SO 105 100 tak tak 307 09-03-2-12-382 -c -00 5,26 LMW SO 105 100 tak tak 308 09-03-2-12-388 -g -00 1,92 BMW SO 105 100 tak tak 309 09-03-2-08-47 -c -00 3,38 LW DB.B 104 140 tak 310 09-03-2-11-358 -f -00 5,23 LMW DB.S 104 140 tak 311 09-03-2-11-359 -a -00 7,24 LMW DB.S 104 140 tak 312 09-03-2-11-360 -b -00 4,30 LMW DB.S 104 140 tak 313 09-03-2-11-366 -a -00 1,57 LMW DB.S 104 140 tak 314 09-03-1-05-212 -j -00 2,39 OL OL 104 80 tak tak 315 09-03-2-06-226 -a -00 4,61 LMW SO 104 100 tak tak 316 09-03-2-06-226 -b -00 4,78 LMW SO 104 100 tak tak 317 09-03-2-08-41 -a -00 5,09 LMW SO 104 100 tak tak 318 09-03-2-08-41 -f -00 5,83 LMW SO 104 100 tak tak 319 09-03-2-08-66 -a -00 4,12 LMW SO 104 100 tak tak 320 09-03-2-11-355 -c -00 3,33 LMW SO 104 100 tak tak 321 09-03-2-11-358 -c -00 10,8 LMW SO 104 100 tak tak 322 09-03-2-11-471 -f -00 0,91 LMW SO 104 100 tak tak 323 09-03-2-10-283 -n -00 3,73 LW DB.B 103 140 tak 324 09-03-1-01-141 -d -00 1,88 BMW SO 103 100 tak tak 325 09-03-2-06-221 -f -00 8,55 LMW SO 103 100 tak tak 326 09-03-2-07-300 -d -00 4,51 LW SO 103 100 tak tak 327 09-03-2-06-250 -d -00 3,29 LMW SO 102 100 tak tak 328 09-03-2-06-250 -f -00 1,73 LMW SO 102 100 tak tak 329 09-03-1-05-218 -d -00 3,35 LW BRZ 101 80 tak tak 330 09-03-1-05-210 -g -00 3,18 LW DB.S 101 140 tak 331 09-03-1-05-219 -b -00 3,92 LW DB.S 101 140 tak 332 09-03-1-05-221 -c -00 3,51 LW DB.S 101 140 tak 333 09-03-2-11-350 -b -00 5,27 LW DB.S 101 140 tak 334 09-03-2-12-397 -c -00 6,70 LMW DB.S 101 140 tak 335 09-03-1-03-134 -m -00 0,46 OLJ JS 101 140 tak

203

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

D-stan D-stan Pow. Gat. Wiek Wiek starszy starszy Lp. Adres leny TSL [ha] pan. gat. pan. rbn. ni 100 ni wiek lat rbnŚci 336 09-03-1-02-24 -j -00 1,31 OLJ OL 101 80 tak tak 337 09-03-1-03-117 -f -00 2,31 OLJ OL 101 80 tak tak 338 09-03-1-05-212 -g -00 2,50 LW OL 101 80 tak tak 339 09-03-1-01-120 -a -00 1,45 OLJ SO 101 100 tak tak 340 09-03-1-01-139 -fx -00 2,02 LMW SO 101 100 tak tak 341 09-03-1-01-150 -c -00 5,24 LMW SO 101 100 tak tak 342 09-03-1-01-150 -h -00 6,57 LMW SO 101 100 tak tak 343 09-03-1-03-56 -a -00 4,20 LMW SO 101 100 tak tak 344 09-03-1-04-281 -c -00 4,65 LMW SO 101 100 tak tak 345 09-03-1-04-289 -a -00 6,24 LMW SO 101 100 tak tak 346 09-03-1-04-300 -a -00 6,01 LMW SO 101 100 tak tak 347 09-03-1-05-231 -k -00 3,22 BMW SO 101 100 tak tak 348 09-03-2-06-205 -b -00 6,00 LMW SO 101 100 tak tak 349 09-03-2-06-205 -c -00 5,94 LMW SO 101 100 tak tak 350 09-03-2-06-205 -d -00 6,75 LMW SO 101 100 tak tak 351 09-03-2-06-212 -b -00 2,75 LW SO 101 100 tak tak 352 09-03-2-06-236 -f -00 1,58 LMW SO 101 100 tak tak 353 09-03-2-06-239 -f -00 4,71 LMW SO 101 100 tak tak 354 09-03-2-07-83 -b -00 0,78 BMW SO 101 100 tak tak 355 09-03-2-08-12 -a -00 5,90 LMW SO 101 100 tak tak 356 09-03-2-08-12 -b -00 4,69 LMW SO 101 100 tak tak 357 09-03-2-08-13 -a -00 4,58 LMW SO 101 100 tak tak 358 09-03-2-08-2 -d -00 3,04 LMW SO 101 100 tak tak 359 09-03-2-08-87 -b -00 2,82 LMW SO 101 100 tak tak 360 09-03-2-08-87 -g -00 0,80 LMW SO 101 100 tak tak 361 09-03-2-08-87 -h -00 1,29 LMW SO 101 100 tak tak 362 09-03-2-09-149 -d -00 8,17 LMW SO 101 100 tak tak 363 09-03-2-09-152 -a -00 4,33 LMW SO 101 100 tak tak 364 09-03-2-09-152 -f -00 5,52 LMW SO 101 100 tak tak 365 09-03-2-11-322 -b -00 1,69 LMW SO 101 100 tak tak 366 09-03-2-11-322 -g -00 3,91 LMW SO 101 100 tak tak 367 09-03-2-11-342 -a -00 0,96 LMW SO 101 100 tak tak 368 09-03-2-11-350 -f -00 5,21 LMW SO 101 100 tak tak 369 09-03-2-12-397 -i -00 5,29 LMW SO 101 100 tak tak 370 09-03-1-05-214 -j -00 3,35 LW BRZ 95 80 tak 371 09-03-2-08-45 -l -00 2,44 LW BRZ 95 80 tak 372 09-03-2-10-315 -c -00 2,46 BMW BRZ 95 80 tak 373 09-03-1-05-207 -g -00 0,92 LW GB 95 80 tak 374 09-03-2-12-409 -g -00 6,02 LW GB 95 80 tak 375 09-03-1-01-120 -b -00 1,89 OLJ OL 95 80 tak 376 09-03-1-01-166 -b -00 2,05 OLJ OL 95 80 tak 377 09-03-1-02-27 -m -00 0,48 OLJ OL 95 80 tak

204

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

D-stan D-stan Pow. Gat. Wiek Wiek starszy starszy Lp. Adres leny TSL [ha] pan. gat. pan. rbn. ni 100 ni wiek lat rbnŚci 378 09-03-1-02-28 -c -00 1,89 OLJ OL 95 80 tak 379 09-03-1-02-38 -a -00 0,83 OLJ OL 95 80 tak 380 09-03-1-03-138 -g -00 1,02 LW OL 95 80 tak 381 09-03-1-03-138 -i -00 2,67 LW OL 95 80 tak 382 09-03-1-03-53 -c -00 0,74 LW OL 95 80 tak 383 09-03-1-05-214 -c -00 5,50 OLJ OL 95 80 tak 384 09-03-1-05-227 -c -00 1,67 OL OL 95 80 tak 385 09-03-2-06-218 -c -00 0,70 LW OL 95 80 tak 386 09-03-2-08-92 -g -00 3,09 OLJ OL 95 80 tak 387 09-03-2-12-409 -n -00 1,15 OLJ OL 95 80 tak 388 09-03-2-12-410 -f -00 13,14 OL OL 95 80 tak 389 09-03-1-05-214 -b -00 3,17 LW W 95 80 tak 390 09-03-2-08-45 -k -00 1,39 OLJ OL 94 80 tak 391 09-03-1-01-139 -dx -00 0,72 LMW BRZ 91 80 tak 392 09-03-1-05-218 -g -00 2,94 LMW BRZ 91 80 tak 393 09-03-1-05-234 -b -00 2,44 LW BRZ 91 80 tak 394 09-03-1-05-234 -c -00 5,15 LW BRZ 91 80 tak 395 09-03-2-07-60 -c -00 0,27 LMW BRZ 91 80 tak 396 09-03-2-08-90 -k -00 1,27 LW BRZ 91 80 tak 397 09-03-2-10-314 -d -00 1,32 BMW BRZ 91 80 tak 398 09-03-2-10-314 -g -00 3,61 BMW BRZ 91 80 tak 399 09-03-1-02-36 -a -00 1,37 OLJ OL 91 80 tak 400 09-03-1-03-138 -c -00 0,68 OL OL 91 80 tak 401 09-03-1-03-138 -f -00 1,33 OL OL 91 80 tak 402 09-03-1-04-253 -ax -00 0,50 LW OL 91 80 tak 403 09-03-1-04-253 -p -00 3,93 LW OL 91 80 tak 404 09-03-1-05-207 -f -00 2,10 OLJ OL 91 80 tak 405 09-03-1-05-211 -o -00 0,98 LW OL 91 80 tak 406 09-03-1-05-213 -f -00 2,01 OL OL 91 80 tak 407 09-03-1-05-230 -a -00 1,46 LW OL 91 80 tak 408 09-03-2-06-196 -f -00 0,44 LW OL 91 80 tak 409 09-03-2-06-217 -m -00 1,16 OLJ OL 91 80 tak 410 09-03-1-05-228 -d -00 1,21 LMW W 91 80 tak 411 09-03-1-05-229 -g -00 1,94 LMW W 91 80 tak 412 09-03-2-08-303 -k -00 1,50 LW BRZ 90 80 tak 413 09-03-1-04-253 -s -00 0,57 OLJ OL 90 80 tak 414 09-03-1-04-253 -t -00 0,66 OLJ OL 90 80 tak 415 09-03-2-11-321 -l -00 1,81 OLJ OL 90 80 tak 416 09-03-2-11-321 -s -00 3,47 OLJ OL 90 80 tak 417 09-03-1-01-144 -o -00 2,27 OL BRZ 85 80 tak 418 09-03-1-02-24 -f -00 1,24 OLJ BRZ 85 80 tak 419 09-03-1-05-218 -f -00 2,03 LW BRZ 85 80 tak

205

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

D-stan D-stan Pow. Gat. Wiek Wiek starszy starszy Lp. Adres leny TSL [ha] pan. gat. pan. rbn. ni 100 ni wiek lat rbnŚci 420 09-03-1-05-223 -d -00 2,67 LW BRZ 85 80 tak 421 09-03-1-05-233 -f -00 4,21 LW BRZ 85 80 tak 422 09-03-2-08-90 -b -00 2,71 LW BRZ 85 80 tak 423 09-03-1-02-6 -c -00 4,25 LW OL 85 80 tak 424 09-03-1-05-232 -f -00 3,00 LW OL 85 80 tak 425 09-03-2-07-422 -p -00 2,97 OLJ OL 85 80 tak 426 09-03-2-08-90 -h -00 1,91 OLJ OL 85 80 tak 427 09-03-2-11-321 -h -00 1,58 OLJ OL 85 80 tak 428 09-03-2-10-314 -a -00 2,31 LW OL 84 80 tak 429 09-03-2-07-432 -c -00 0,94 OLJ OL 83 80 tak 430 09-03-1-01-78 -f -00 0,65 LW BRZ 81 80 tak 431 09-03-1-05-209 -i -00 5,78 LW BRZ 81 80 tak 432 09-03-2-08-74 -c -00 2,18 LW BRZ 81 80 tak 433 09-03-2-08-90 -a -00 1,35 LW BRZ 81 80 tak 434 09-03-1-04-256 -h -00 3,11 OLJ OL 81 80 tak 435 09-03-1-04-256 -i -00 1,89 OLJ OL 81 80 tak 436 09-03-1-04-256 -t -00 0,08 OLJ OL 81 80 tak 437 09-03-1-05-214 -f -00 7,75 OLJ OL 81 80 tak 438 09-03-2-06-217 -a -00 0,73 OLJ OL 81 80 tak 439 09-03-2-08-89 -p -00 2,82 OLJ OL 81 80 tak 440 09-03-2-08-89 -w -00 2,04 OLJ OL 81 80 tak 441 09-03-2-10-312 -b -00 1,51 LW OL 81 80 tak 442 09-03-2-10-313 -b -00 1,02 LW OL 81 80 tak 443 09-03-2-10-315 -g -00 2,50 LW OL 81 80 tak 444 09-03-1-02-7 -g -00 1,14 LW W 81 80 tak 445 09-03-1-03-117 -h -00 0,95 LW W 81 80 tak 446 09-03-2-10-274 -f -00 0,41 LW TP.C 69 50 tak 447 09-03-1-02-49 -g -00 0,67 LW TP 59 50 tak 448 09-03-2-08-306 -i -00 0,47 LMW TP 57 50 tak 449 09-03-2-08-306 -l -00 0,33 LMW TP 57 50 tak 450 09-03-2-08-76 -h -00 0,47 LW TP 57 50 tak 451 09-03-2-09-446 -j -00 1,18 LW TP 51 50 tak 452 09-03-1-02-4 -f -00 2,41 OLJ WB 44 40 tak

206

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Ńałcznik nr 4 Wykaz Śbiektów wśisanych dŚ rejestru zabytków w zasigu terytŚrialnym Nadlenictwa GnieznŚ (wg stanu na dzie 31-12-2017 r.; ródłŚ: www.nid.śl, dane Wielko- polskiego WŚjewódzkiegŚ KŚnserwatŚra Ńabytków)

Lp. MiejscŚwŚć Opis obiektu Nr rejestru powiat gnienieski gmina Czerniejewo 1 Kosmowo Park dworski, k. XIX w. 1948/A z 31.08.1984 2 PawłŚwŚ KŚciół św. w. Marcina, drewn., 17ę2. 448/A z 1.02.1969 KŚciół śar. św. w. Stanisława Biskuśa, 184Ę, 1920, 3 ydŚwŚ 2654/A z 26.11.1998 - cmentarz śrzykŚcielny, ŚtŚczŚny murem z bram. Ńesśół dwŚrski, XVIII-XIX w.: dwór - 193/A z 22.08.1968 4 - dwór „stary”, ydŚwŚ park - 2166/A z 13.04.1989 - park. gmina Gniezno 5 Jankowo Dolne Zajazd, ob. dom nr 43, 1905. 78/Wlkp/A z 11.02.2002 6 Jankowo Dolne Wiatrak „hŚlender”, 189ę. 382/A z 25.11.1968 Ńesśół dwŚrski, 1 śŚł. XIX w.: 7 Łabiszynek - dwór, 2123/A z 4.04.1987 i z 6.08.2003 - park. 8 Modliszewo Park śałacŚwy Ś śŚw. Ę,43 ha, XVIII w. 2028/A z 1.10.1985 202Ę/A z 13.09.198Ę; czć śarku 9 Obora Park skrelŚnŚ z rejestru decyzji z 06.01.2006 KŚciół śar. św. ŃwiastŚwania NMP, 1848, 10 StrzyewŚ KŚcielne 102/Wlkp/A z 21.08.2002 - cmentarz śrzykŚcielny. Ńesśół dwŚrski, 1870: 11 Zdziechowa - dwór, 2130/A z 30.07.1987 - park. miasto Gniezno 12 Gniezno ŃałŚenie urbanistyczne. 2523/A z 27.01.1956 Katedra św. WniebŚwzicia NMP, ul. ŁaskiegŚ, 2 śŚł. XIV, 13 Gniezno 2374/A z 4.03.1931 XVII, XVIII w. 14 Gniezno KŚciół św. w. JerzegŚ, Wzgórze Lecha, XIII, 1ę1Ę, 1782. 14/A z 19.11.1964 KŚciół śar. św. w. Michała ArchaniŚła, ul. Kard. Wyszy- 15 Gniezno 19/A z 23.11.1964 skiegŚ, 1 ćw. XV, 1ę13, 1811.

16 Gniezno KŚciół śar. św. witej Trójcy, ul. Farna ę, 1420, 1ę13-XX. 18/64 z 23.11.1964

KŚciół śar. św. w. Wawrzyca, ul. w. Wawrzyca, 1 śŚł. 17 Gniezno 414/A z 28.11.1968 XV, 1896, 1935.

Ńesśół klasztŚrny bŚŚgrŚbców, ul. w. Jana, śŚł. XIV, XVI, XX w.: - kŚciół ś.w. w. Jana, Śb. rektŚrski, śŚł. XIV, XVI, XX w., 765/Wlkp/A z 11.09.1951, z 18 Gniezno - klasztŚr, Śb. szkŚła sśecjalna, 2 śŚł. XIV, k. XVII, śŚł. 19.11.1964 i z 2.10.2009 XVIII w., - ŚtŚczenie z d. dziedzicem klasztŚrnym.

Ńesśół klasztŚrny franciszkanów, ul. Franciszkaska: 19 Gniezno - kŚciół św. NMP i w. AntŚniegŚ, XIII, XVIII, 1930, 15/A z 19.11.1964 - klasztŚr, śŚcz. XV, 2 śŚł. XVIII w. KŚciół ewangelicki, Śb. rzym.-kat. garnizonowy pw. NMP 20 Gniezno KrólŚwej PŚlski, 2595/A z 21.06.1996 ul. ChrŚbregŚ / ŁubieskiegŚ, 1838-97.

207

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Lp. MiejscŚwŚć Opis obiektu Nr rejestru

Ńesśół cmentarza św. witej Trójcy, ul. Cymsa, śŚcz. XX w.: - cmentarz, 1906, 21 Gniezno - kaplica, 1912, 2122/A z 24.03.1987 - dom grabarza, 1913, - ŚgrŚdzenie z bram, 1910.

Ńesśół cmentarza w. PiŚtra, ul. KłeckŚwska, 1833: - cmentarz, 2119/A z 30.03.1987 22 Gniezno - katakumby, 413/A z 28.11.19ę8 (kŚciół) - kŚciół cmentarny, Śb. fil. św. w. PiŚtra i Pawła, 1780.

Ńesśół cmentarza św. witegŚ Krzya, ul. witŚkrzyska / uławy: - cmentarz, pocz. XIX w., 2121/A z 25.03.1987 23 Gniezno - katakumby, XIX w., 412/A z 28.11.19ę8 (kŚciół) - brama, 1804, 1917, - kŚciół cmentarny, Śb. fil. św. witegŚ Krzya, 1834-35. 24 Gniezno Dom, ul. Chrobrego 2, 1819. 156/Wlkp/A z 20.02.2004 Budynek stray śŚarnej z ŚtŚczeniem Śraz bram i ŚgrŚdze- 25 Gniezno 194/Wlkp/A z 14.07.2004 niem, ul. Chrobrego 22, pocz. XX w. Miejska SzkŚła PrzemysłŚwŚ-HandlŚwa, Śb. Ńesśół Szkół Ekonomiczno-OdzieŚwych, ul. ChrŚbregŚ 23, 1899- 26 Gniezno 157/Wlkp./A z 31.03.2004 1901,1907, - ogrodzenie, 1907. 27 Gniezno Kamienica z Śficyn, ul. ChrŚbregŚ 33, 1903. 79/Wlkp/A z 11.02.2002 Kamienica z 2 oficynami i budynkiem tylnym, ul. Chrobrego 28 Gniezno 223/Wlkp/A z 6.04.2005 34, 1896, 1914. Ńesśół śŚczty, ul. ChrŚbregŚ 3ę, 1890: - poczta, 29 Gniezno 36/Wlkp/A z 19.07.2000 - stajnia, ob. budynek gospodarczy, - ŚgrŚdzenie z bram. 30 Gniezno Ratusz, ul. Chrobrego 40/41, 1830, 1899, 1916. 26/Wlkp/A z 5.05.2000 31 Gniezno Kamienica, ul. Cierśigi 7a, 1893. 2570/A z 6.02.1996 32 Gniezno D. hŚtel „Du NŚrd”, ul. Dbrówki 20, 18Ę0. 2656/A z 29.12.1998 33 Gniezno DŚm, ul. Farna 8, śŚł. XIX w. 728/A z 12.09.1969 34 Gniezno Sd Ńiemski i OkrgŚwy, ul. Franciszkaska 9, 1870. 37/Wlkp/A z 28.07.2000 35 Gniezno Kamienica z śŚdwórzem, ul. GrzybŚwŚ 7, k. XIX w. 345/Wlkp/A z 19.06.2006

KatŚlicka SzkŚła LudŚwa w. Jana, Śb. SzkŚła PŚdstawŚwa nr 19/Wlkp/A z 4.10.1999 i postano- 36 Gniezno 1, ul. w. Jana 2a, 1901-04. wienie nr 5/2000 z 06.01.2000

Ńesśół kanŚnii, ul. KŚlegiaty 1, 3, 4, 4a, Ę i ę, drewn.-mur., XVIII w. - kanonia, ul. Kolegiaty 1, drewn. (od 1975 - mur.), - kanonia, ul. Kolegiaty 3, drewn. (od 1975 - mur.), 37 Gniezno - lamus, ul. Kolegiaty 3, drewn. (nie istnieje), 12/A z 19.11.1964 - kanonia, ul. Kolegiaty 4, drewn. (od 1979 - mur.), - kanonia, ul. Kolegiaty 4a, drewn. (l.70.XX - mur.), - kanonia, ul. Kolegiaty 6, 1852 - kanonia, ul. Kolegiaty 5, szach., nr rej.: 1551/A z 18.07.1974

38 Gniezno Kanonia, ul. Kolegiaty 2, 1736-8. 11/A z 19.11.1964

39 Gniezno KanŚnia, ul. KŚlegiaty Ę, szach. /śŚwtórny wśis dŚ rejestru/ 1551/A z 18.07.1974

208

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Lp. MiejscŚwŚć Opis obiektu Nr rejestru

ŃałŚenie dwŚrskŚ-parkowe Skiereszewo, ul. KŚstrzyska 44, nr rej.:2131/A z 09.09.1987 i zawia- po 1880: 40 Gniezno domienie nr rej.: 948/Wlkp/A z - dwór, 05.11.2014 r. - park.

Ńesśół starŚstwa, ul. Lecha ę / KŚciuszki 7, 1899: - starostwo, 41 Gniezno 5/Wlkp/A z 17.05.1999 - stajnia z wŚzŚwni, - ogrodzenie (mur.-met.) z bramami. 42 Gniezno Kamienica, ul. Lecha 10, 1870. 144/Wlkp/A z 21.08.2003 43 Gniezno Willa, ob. przedszkole, ul. Lecha 11, 1872. 129/Wlkp/A z 7.05.2003 Budynek Uniwersytetu Ludowego, ob. Towarzystwa Czytelni 44 Gniezno Ludowych, ul. Ludwiczaka 20, 1919-20, 2655/A z 30.12.1998 - park. KanŚnia, ul. ŁaskiegŚ 1, XVI-XVIII w., 1961, drewn., 1976- 45 Gniezno 359/A z 21.11.1968 mur. 46 Gniezno KanŚnia, ul. ŁaskiegŚ 1a, szach., XVIII w. 360/A z 21.11.1968 Pałac biskuśi, ul. ŁaskiegŚ 2, 1 śŚł. XIX, 1928 (śŚrtyk), - lamus, drewn. (szach?), 2 śŚł. XVIII, (199ę/7 - rekonstr.); 47 Gniezno 358/A z 21.11.1968 (śrzeniesiŚny → Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy → Rybitwy. 48 Gniezno KanŚnia, ul. ŁaskiegŚ 3, śŚł. XIX w. 361/A z 21.11.1968 KanŚnia, ul. ŁaskiegŚ Ę, 1 śŚł. XIX w., 49 Gniezno - lamus (nie istnieje; wniŚsek Ś skrelenie z rejestru z 362/A z 21.11.1968 06.02.2017 r.). 50 Gniezno Pałac arcybiskuśi, ul. ŁaskiegŚ 7, 1830, 1928. 357/A z 21.11.1968

51 Gniezno Kanonia (probostwo katedralne), ul. ŁaskiegŚ 9, 1 śŚł. XIX w. 363/A z 21.11.1968

Budynek Muzeum ArchidiecezjalnegŚ, ul. ŁaskiegŚ 11, 1937- 52 Gniezno 38, 411/Wlkp/A z 20.09.2006 - Śgród. Budynek dawnej lŚy masŚskiej z ŚgrŚdem, ul. ŁubieskiegŚ 53 Gniezno 6/Wlkp/A z 18.05.1999 11, pocz. XX w. 54 Gniezno Dwie kamienice, ul. 3 Maja 36, 38, XIX/XX w. 2308/A z 25.07.1994 55 Gniezno Kamienica, ul. Mickiewicza 6, 1898-99. 62/Wlkp/A z 3.07.2001 Siedziba gminy ydŚwskiej z dziedzicem, Śb. zesśół szkół 56 Gniezno 698/Wlkp/A z 24.07.2008 muzycznych, ul. Mieszka I 20, 1880. Ńesśół gimnazjum, ul. Mieszka I 27, 18ę3, 1884, 1911: - budynek szkolny, 57 Gniezno 2203/A z 24.04.1991 - sala gimnastyczna, - ogrodzenie kute. 58 Gniezno Pałac, ul. PŚwstaców WielkŚśŚlskich 22, k. XIX w. 2553/A z 11.08.1995 DŚm śracŚwników cukrŚwni z ŚtŚczeniem, ul. PstrŚwskiegŚ 59 Gniezno 215/Wlkp/A z 30. 12.2004 14, 1921. Ńesśół dŚmów garbarni, Śk. 1922, ul. PstrŚwskiegŚ: 60 Gniezno - budynek biurowo-mieszkalny, ul. Pstrowskiego 13, 216/Wlkp/A z 30. 12.2004 - budynek socjalno-mieszkalny, ul. Pstrowskiego 15. 61 Gniezno Dom, Rynek 3, pocz. XIX w. 21/A z 2.12.1964 62 Gniezno DŚm, Rynek Ę, 2 śŚł. XIX w. 364/A z 22.11.1968 63 Gniezno DŚm, Rynek 7, 1 śŚł. XIX w. 365/A z 22.11.1968 64 Gniezno DŚm, Rynek 8, 1 śŚł. XIX w. 366/A z 22.11.1968 65 Gniezno Kamienica, Rynek 9, po 1820, XX w. 124/Wlkp/A z 26.03.2003 66 Gniezno DŚm, Rynek 10, 1 śŚł. XIX w. 367/A z 22.11.1968 67 Gniezno Dom, Rynek 11, pocz. XIX w. 22/A z 2.12.1964 68 Gniezno Dom, Rynek 12, śŚł. XIX w. 368/A z 22.11.1968 69 Gniezno DŚm, Rynek 1Ę, 1 śŚł. XIX w. 725/A z 12.09.1969

209

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Lp. MiejscŚwŚć Opis obiektu Nr rejestru 70 Gniezno DŚm, Rynek 19, 1 śŚł. XIX w. 726/A z 12.09.1969 71 Gniezno DŚm, Rynek 20, 1 śŚł. XIX w. 727/A z 12.09.1969 72 Gniezno Seminarium duchowne, ul. Seminaryjna 2, 1782-XX w. 356/A z 21.11.1968 73 Gniezno Kamienica z 2 oficynami, pl. 21 Stycznia 2, 1882. 41/Wlkp/A z 22.12.2000 74 Gniezno Kamienica, pl. 21 Stycznia 9, 1905-1907. 2545/A z 26.06.1995 75 Gniezno Dom, ul. Tumska 1, 1830. 369/A z 23.11.1968 76 Gniezno DŚm, ul. Tumska 2, 2 ćw. XIX w. 23/A z 7.12.1964 77 Gniezno DŚm, ul. Tumska 3, 2 ćw. XIX w. 24/A z 7.12.1964 78 Gniezno DŚm, ul. Tumska 4, 2 ćw. XIX w. 25/A z 7.12.1964 79 Gniezno Kanonia, ul. Tumska 7/8, XVII, 1825. 370/A z 23.11.1968 80 Gniezno DŚm, ul. Tumska 12, 2 ćw. XIX w. 371/A z 23.11.1968 81 Gniezno DŚm, ul. Tumska 13, śŚł. XIX w. 372/A z 23.11.1968 82 Gniezno Dom, ul. Tumska 14, po 1820. 26/A z 9.12.1964 83 Gniezno DŚm, ul. Tumska 1ę, 1 ćw. XIX w. 373/A z 23.11.1968 Ńesśół kamienicy, ul. Warszawska 10, śŚ 1874: - kamienica z oficynami, 84 Gniezno 2276/A z 13.07.1993 - budynek gospodarczy, - 2 magazyny. 85 Gniezno Kamienica z oficynami, ul. Warszawska 27, 1894-1905. 2306/A z 24.06.1994 86 Gniezno Kamienica, ul. Warszawska 40, 1840, 1913. 2325/A z 20.12.1994 87 Gniezno DŚm, ul. w. Wawrzyca 24, k. XIX w. 11/Wlkp/A z 12.07.1999 88 Gniezno Ochronka - sierŚciniec, ul. w. WŚjciecha 3, 1870-72. 2620/A z 28.03.1997

Ńesśół kamienic sśółdzielni mieszkaniŚwej urzdników, ul. Wrzesiska / KŚnŚśnickiej: - kamienica, ul. Wrzesiska 9-11, 1908, 89 Gniezno - kamienica, ul. Wrzesiska 13, 1911-12, 881/Wlkp/A z 18.01.2013 - kamienica, ul. Wrzesiska 20, 190ę, - kamienica, ul. Wrzesiska 22, 190ę, - kamienica, ul. Konopnickiej 1-2, 1911-12.

Budynki w zesśŚle cukrŚwni „GnieznŚ”, ul. Wrzesiska 28: - willa właciciela cukrŚwni, 1883, 90 Gniezno 214/Wlkp/A z 28.12.2004 - park przy willi, 1883, - budynek administracyjny, 1924.

Koszary 12 Regimentu DragŚnów, ul. Wrzesiska 43 – 55, 1890-94, XX w.: - ę budynków kŚszarŚwych (Nr 1, 2, 3, 4, Ę, 10) - kasyno (Nr 9) 69/Wlkp/A z 20.11.2001 (skraj - kuchnia (Nr 7) 91 Gniezno zachŚdni magazynu nr 38 skrelŚny - izba chorych (Nr 34) z rej. dec. z 24.01.2007) - 3 budynki administracyjne (Nr 6, 8, 12) - 5 stajni (Nr 18, 19, 20, 23, 24) - 7 bud. magazynowych (Nr 11, 17, 27, 29, 36, 38, 39) - ogrodzenie z bramami

SzkŚła ludŚwa w. Michała, Śb. szkŚła nr ę, ul. wirki i Wigu- 92 Gniezno 12/Wlkp/A z 4.10.1996 ry 22, 1913-15. 93 Gniezno Wiea cinie, ul. wirki i Wigury 29, śŚ 1880. 1905/A z 12.04.1983 45-III-9 z 21.11.1960; powt. Dwór, drewn., ul. Ńamiejska, XVIII, śrzeniesiŚny w 2010 r z 94 Gniezno 944/Wlkp/A z 23 z 5.07.1967 i z MiłŚnic, gm. KrŚniewice, wŚj. łódzkie. 28.01.2015

210

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Lp. MiejscŚwŚć Opis obiektu Nr rejestru Ńesśół stacji kŚlejŚwej, ul. DwŚrcŚwa – SkładŚwa wraz z kŚlŚni mieszkaln kŚlejarzy śrzy ul. PŚcztŚwej Śraz wiaduk- tem drŚgŚwym im. ksidza JerzegŚ PŚśiełuszkŚ: śŚdzesśół technicznŚ-ruchowo-eksploatacyjny: - lokomotywownia wachlarzowa (I), 1908-1909/1941/1942 (hala naśraw lŚkŚmŚtyw, skrzydłŚ warsztatŚwe, kŚmin śrze- mysłŚwy, ŚbrŚtnica śrzegubŚwa), - lokomotywownia wachlarzowa (II), 1888/1894/1914/1939- 1941/19ę3 (warsztaty, ŚbrŚtnica zrównŚwaŚna), - noclegownia, 1898-99/1913-14/1941, - wiea wŚdna tyśu grzybek i uraw wŚdny, 190ę, - dyspozytornia, 1942, - stŚłówka z umywalni i śŚrtierni, 1941-42, - kŚtłŚwnia c.Ś., 1941-42, - siłŚwnia sśalinŚwa z trafŚstacj, 1941-42, - warsztaty naśraw wagŚnów z śrzesuwnic, 1941-42; śŚdzesśół cigu technicznegŚ Śbrzdzania śarŚwŚzów, 1941: 95 Gniezno 772/Wlkp/A z 8.12.2009 - dwa dwutŚrŚwe kanały ŚczystkŚwe z basenami szlaki, Śk. 1941, - uraw wŚdny, Śk. 1941, dwa kanały rewizyjne, 1941, - rezerwŚwy kanał ŚczystkŚwy, Śk. 1941, - suszarnia śiasku z wyśŚsaeniem (piec suszarniczy i instalacja śneumatycznegŚ śrzesyłu śiasku na wie naśiaszczania), - wiea naśiaszczania lŚkŚmŚtyw, Śk. 1941; śŚdzesśół administracyjnŚ-recepcyjno-mieszkalny: - nastawnia dysŚinujca Gn-A, ok. 1911, - nastawnia wykonawcza Gn-2, ok. 1941, - dŚm urzdników kŚlejŚwych, ul. DwŚrcŚwa 21, 1871, - kŚlŚnia śiciu dŚmów rŚbŚtników kŚlejŚwych z budynkiem gosp. i ich otoczeniem, ul. Pocztowa 8, 10, 12, 14, 16, 1906- ok.10, - wiadukt drŚgŚwy nad tŚrami, Śd ul. PŚcztŚwej dŚ Składo- wej, 1916. 96 Gniezno Wiea cinie, ul. wirki i Wigury 29, śŚ 1880. 1905/A z 12.04.1983

Ńesśół szśitala śsychiatrycznegŚ, ul. PŚznaska, k. XIX – XX: - park, - kaplica dwuwyznaniowa (rzymsko-katolicka i ewangelicko- augsburska, - zesśół budynków szśitala śsychiatrycznegŚ, ul. PŚznaska 15, 1890-1894: - izba śrzyjć, Śb. śŚrtiernia, 1890,

- szpital, ob. budynek administracyjny, 1890, 2312/A z 10.08.1994 (park) - Śddział eski "4", 97 Gniezno - Dziekanka 2251/A z 20.10.1992 (kaplica) - Śddział eski "Ę", 72/Wlkś/A z 23.11.2001 (zesśół - willa dyrektora, szpitalny) - willa lekarzy, , - budynek gospodarczy, - Śddział "10", - Śddział mski "1Ę", - Śddział mski "1ę", - Śddział "19" - prosektorium, - dom ogrodnika.

Cmentarz szpitala psychiatrycznego, ul. Dalkowska, 1894, 98 Gniezno - Dziekanka 158/Wlkp/A z 10.03.2004 - kaplica grobowa rodziny Piotrowskich, 1935. gmina Kiszkowo Ńesśół dwŚrski: 99 Charzewo - dwór, 190Ę, 16/Wlkp/A z 12.10.1999 - park, 1890.

211

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Lp. MiejscŚwŚć Opis obiektu Nr rejestru Ńesśół dwŚrski, 2 śŚł. XIX w.: 1798/A z 15.08.1980 oraz 1921/A z 100 GłbŚkie - dwór, 29.12.1983 - park. 101 Myszki Park dwŚrski, 2 śŚł. XIX w. 2037/A z 3.01.1986 102 SławnŚ KŚciół św. w. MikŚłaja, 1777, 1844. 379/A z 25.11.1968 103 SławnŚ kaplica cmentarna św. w. RŚzalii, drewn., 178Ę. 380/A z 25.11.1968 gmina i miastŚ KłeckŚ 104 Dbnica KŚciół św. w. MikŚłaja, drewn., 172ę, 1937. 445/A z 1.02.1969 105 Działy Park dwŚrski, 1 śŚł. XIX w. 884/1/Wlkp/A z 19.03.1986 106 Działy Sśichrz, 1 śŚł. XIX w. 884/2/Wlkp/A z 9.09.1968 107 Dziećmiarki Park, śŚł. XIX w. 2033/A z 4.11.1985 108 KłeckŚ KŚciół śar. św. w. Jadwigi, śŚ 1Ę10,1781,1930. 17/A z 23.11.1964 109 KłeckŚ Dwa dŚmy, ul. DŚmaskiegŚ 14, OgrŚdŚwa 2, 1840. 2307/A z 24.06.1994 KŚciół ewangelicki, Śb. rzym.-kat. śar. św. NMP KrólŚwej 110 winiary Górne 2600/A z 10.07.1996 Polski, 1909. 111 Waliszewo KŚciół śar. św. w. Katarzyny, drewn., 2 śŚł. XVIII w. 2476/A z 7.03.1931 Ńesśół śałacŚwy, 2 śŚł. XIX w.: - śałac, 1861, 112 Zakrzewo 1381/A z 23.02.1973 - oficyna, 1874, - śark, 2 śŚł. XIX w.

Ńesśół fŚlwarczny, 2 śŚł. XIX w.: - rzdcówka, - wozownia, - obora, 113 Zakrzewo nr rej.: 2142/A z 12.01.1988 - stŚdŚła (nie istnieje) - nowy budynek na jej miejscu, - magazyn zbŚŚwy, - kunia, - gorzelnia.

gmina ŁubŚwŚ KŚciół ewangelicki Śb. rzym.-kat. św. WniebŚwzicia NMP, 114 ŁubŚwŚ 2598/A z 21.06.1996 1891. 115 ŁubŚwŚ KŚciół śar. św. w. MikŚłaja, drewn., 1ęę0, XIX w. 16/A z 19.11.1964 gmina Mieleszyn Ńesśół dwŚrski, 2 śŚł. XIX w.: - dwór, 2094/A z 12.09.1986 116 Dziadkowo - park, 2605/A z 6.09.1996 (spichrz) - spichrz (na folwarku). 117 ŁŚśiennŚ KŚciół św. WniebŚwzicia NMP, 1ę70. 2458/A z 10.03.1932 118 ŁŚśiennŚ Dzwonnica, drewn., 1832. 383/A z 25.11.1968 119 ŁŚśiennŚ OgrŚdzenie (mur) i brama kŚcielna. 384/A z 25.11.1968 Ńesśół śałacŚwy: 120 Mielno - śałac, 1904 1539/A z 3.07.1974 - park, XIX w. Ńesśół dwŚrski, k. XIX w.: 121 Popowo Ignacewo - dwór, 2326/A z 19.01.1995 - park. Ńesśół śałacŚwy: 231Ę/A z 12.08.1994 (śałac) 122 Przysieka - śałac z Śficyn, 2 śŚł. XVIII w. 2101/A z 5.11.1986 (park) - śark, 2 śŚł. XIX w. 123 Sokolniki KŚciół św. w. Stanisława, drewn., 1ę82-1721. 2426/A z 7.03.1931 gmina Niechanowo Ńesśół śałacŚwy: - śałac, 181Ę, 1848, XIX/XX w., 124 Arcugowo 1496/A z 3.12.1973 - kaplica, 1848, - park, pocz. XIX w.

212

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Lp. MiejscŚwŚć Opis obiektu Nr rejestru 125 Czechowo Park dworski, XIX/XX w. 1994/A z 24.01.1985 126 Gurowo Park, 2 śŚł. XIX w. 1991/A z 25.04.1985 KŚciół śar. św. w. Marcina, XV/XVI, 184ę, 1929, 127 JarzbkŚwŚ 728/Wlkp/A z 29.12.2008 - cmentarz kŚcielny. Ńesśół dwŚrski, 2 śŚł. XIX w.: 128 Jelitowo - dwór, 2107/A z 22.10.1986 - park. 129 Karsewo Dwór, 1 śŚł. XIX w. 2216/A z 19.11.1991 Ńesśół kŚciŚła śar.: - kŚciół św. w. Andrzeja aśŚstŚła, 1840, 1877-82, 130 Kdzierzyn - cmentarz kŚcielny, 103/Wlkp/A z 27.08.2002 - ogrodzenie, mur kamienno-ceglany, 1 śŚł. XIX w., - plebania, 1840, rozbud. 1916. 131 Malczewo Park, XIX, l. 30 XX w. 1993/A z 23.01.1985 Ńesśół śałacŚwy, XIX-XX w.: 132 Mierzewo - śałac, 1632/A z 11.11.1974 - park. 133 Niechanowo KŚciół śar. św. w. Jakuba, drewn., 177ę. 974/A z 6.03.1970 Ńesśół śałacŚwy, XVIII-XIX: - śałac, 2Ę22/A z 7.10.19ĘĘ (śałac) 134 Niechanowo - oficyna, 1552/A z 18.07.1974 (oficyna, park) - park. Ńesśół dwŚrski, k. XIX w.: 135 ółcz - dwór, 2108/A z 11.11.1986 - park. gmina i miasto Witkowo 136 Folwark Wiatrak kŚlak (nr 31), XIX w. 363/105 z 10.08.1984 137 Folwark-Piaski Dwór, Śk. 1880. 336/78 z 21.05.1984 Ńesśół śałacŚwy, 1 śŚł. XIX, XX w.: 138 Jaworowo - śałacyk, 337/79 z 21.05.1984 - park.

Ńesśół dwŚrski, k. XIX-XX w.: - dwór, 139 KŚłaczkŚwŚ - gorzelnia, 259/1 z 15.02.1984 - brama wjazdowa, - park. MałachŚwŚ SzembŚro- 140 śark dwŚrski, 2 śŚł. XIX w. 344/86 z 21.05.1984 wice MałachŚwŚ Ńłych 141 Park dwŚrski, 2 śŚł. XIX w. 345/87 z 21.05.1984 Miejsc KŚciół śar. św. Wszystkich witych, 2 śŚł. XVI, XVIII, 142 Mielyn 378 z 25.11.1968 1843. zesśół dwŚrski, 2 śŚł. XIX w.: - dwór, 143 Mielyn 338/80 z 21.05.1984 - spichlerz, - park. 144 OdrŚw Park, śŚł. XIX w. 1633 z 11.11.1974 KŚciół śar. św. w. Marcina, 1841-51, 1905: 145 Ostrowite Prymasowskie - cmentarz śrzykŚcielny, 312/Wlkp/A z 9.05.2006 - ogrodzenie, 1863. 146 SkŚrzcin Park dworski, pocz. XX w. 346/88 z 21.05.1984 147 Witkowo HistŚryczny układ urbanistyczny miasta, XVII–pocz. XIX w. 693/Wlkp/A z 7.08.2008 KŚciół śar. św. w. MikŚłaja, 1840, k. XIX, 190ę-07: 148 Witkowo - cmentarz śrzykŚcielny, 313/Wlkp/A z 9.05.2006 - ogrodzenie.

213

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Lp. MiejscŚwŚć Opis obiektu Nr rejestru

Ńesśół d. starŚstwa: - budynek starostwa, ul. Warszawska 31, 1895, 149 Witkowo 757/Wlkp/A z 5.08.2009 - willa starŚsty, ul. KŚsynierów MiłŚsławskich 18, 1912, - park, XIX/XX w. 150 Witkowo Bank Ludowy, 1913. 135/Wlkp/A z 9.06.2003 śŚwiat słuśecki gmina Orchowo 151 Gałczynek Chata nr 5, drewn., XVIII w. 379/121 z 10.12.1984 KŚciół śar. św. w. Marcina, drewn., 1749: 826/Wlkp/A z 30.04.1984 i z 152 Linówiec - dzwŚnnica, drewn., 2 śŚł. XVIII, 1929, 30.11.2010 - d. cmentarz śrzy kŚciele, 2 śŚł. XVIII w. 153 Linówiec Kaśliczka ludŚwa w. Wawrzyca, XIX w. 266/8 z 30.04.1984 154 Linówiec Park dwŚrski, 2 śŚł. XIX w. 827/Wlkp/A z 30.04.1984 155 MyltkŚwŚ Park, śŚł. XIX w. 268/10 z 30.04.1984 DŚm nr 21 (leniczówka), Śk. 1910 (wg NID - niezidentyfi- 156 MyltkŚwŚ 395/137 z 26.02.1987 kowany w terenie) KŚciół śar. św. Wszystkich witych, drewn., 1789-92, 157 Orchowo 270/12 z 30.04.1984 - plebania, XIX/XX. KŚciół ewangelicki, Śb. rzym.-kat. pw. Niepokalanego Po- 158 Orchowo 271/13 z 30.04.1984 czcia NMP, Śk. 1900. 159 Orchowo Dom z otoczeniem, ul. Lipowa 1, k. XIX w. 235/Wlkp/A z 20.06.2005 160 Osówiec Kaślica św. MB RóacŚwej, 1883. 272/14 z 30.04.1984 161 Osówiec Dwór, drewn., śŚcz. XVIII, k. XVIII, śŚcz. XX w. 273/15 z 30.04.1984 162 Rkawczyn Chata nr 10, drewn., 1798. 913/Wlkp/A z 10.12.1984 163 SłŚwikŚwŚ Park, śŚł. XIX w. 269/11 z 30.04.1984 gmina Ostrowite 164 Giewartów KŚciół śar. św. PŚdwyszenia Krzya, 1907-14. 275/17 z 30.04.1984 165 Giewartów Kaślica cmentarna św. w. RŚcha, 1811. 765 z 13.11.1969 Ńesśół śałacŚwy, Śk. 18Ę3: 166 Giewartów - śałac, 388/130 z 29.01.1986 - park.

Ńesśół śałacŚwy, k. XIX w.: - śałac, 167 Mieczownica - spichlerz, 276/18 z 30.04.1984 - stajnia, - park. KŚciół śar. św. Matki BŚej CzstŚchŚwskiej, 1917-19, 168 Ostrowite 1018/Wlkp/A z 6.06.2017 - cmentarz kŚcielny, XIII/XIV - XIX w. Dwór, 2 śŚł. XIX w., śŚcz. XX w., 169 Siernicze Wielkie 277/19 z 30.04.1984 - Śficyna, śŚł. XIX w. gmina Powidz Ńesśół śałacŚwy: 170 Charbin - śałac, Śk. 18ę9, 1920, 335/77 z 21.05.1984 - park, , k. XIX w. 171 Ostrowo Rusin Wiatrak kŚlak, XVIII/XIX w. A-526/267 z 4.11.1996 KŚciół śar. św. w. MikŚłaja, 2 śŚł. XIX w., 172 Powidz 339/81 z 21.05.1984 - dom grzebalny. gmina Słuśca 173 Cienin KŚcielny KŚciół śar. św. w. Katarzyny, 1748-1802. 764 z 13.11.1969 KŚciół śar. św. w. BartłŚmieja, drewn., 1720, 194ę, 174 Koszuty 802/Wlkp/A z 22.06.2010 - cmentarz kŚcielny. 175 Kowalewo Opactwo KŚciół śar. św. . PiŚtra i Pawła, drewn., 1784-1862. 105/A z 31.05.1968 176 MłŚdŚjewŚ KŚciół śar. św. w. MikŚłaja, drewn., 1780, 187Ę. 766 z 13.11.1969

214

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Lp. MiejscŚwŚć Opis obiektu Nr rejestru

Ńesśół dwŚrski: - dwór, śŚ 1890, 177 NŚwa Wie 399/141 z 2.12.1987 - park, k. XIX w. - budynki gospodarcze, 1855-90. miastŚ Słuśca 178 Słuśca ŃałŚenie urbanistyczne. 55/544 z 23.02.1956 179 Słuśca KŚciół śar. św. w. Wawrzyca, śŚł. XV, 1949-58. 59/623 z 25.04.1958 KŚciół fil. św. w. LeŚnarda i WniebŚwzicia NMP, drewn., 180 Słuśca 60/624 z 25.04.1958 XVI w., 1730. 181 Słuśca Park miejski, ul. Parkowa, 1867. 729/Wlkp/A z 29.12.2008 182 Słuśca DŚm, ul. KŚciuszki 4, 1 śŚł. XIX w. 405/147 z 7.04.1988 gmina StrzałkŚwŚ 183 Babin Park dwŚrski, 2 śŚł. XIX w. 424/166 z 4.09.1989 KŚciół śar. św. w. Marii Magdaleny, drewn., 182ę: 184 Brudzewo - dzwonnica, drewn., 763 z 13.11.1969 - ogrodzenie. 185 Chwalibogowo Park dwŚrski, 1 śŚł. XIX w. 426/168 z 4.09.1989 Ńesśół dwŚrski: 186 ChwałkŚwice - dwór, 1 ćw. XIX w., śŚcz. XX w. 428/170 z 4.09.1989 - śark z alej dŚjazdŚw, XIX w. Budynki folwarczne, 2 śŚł. XIX, XX: 187 ChwałkŚwice - obora, 528/269 z 30.12.1996 - spichrz. Ńesśół kŚciŚła śarafialnegŚ: - kŚciół św. w. MałgŚrzaty , drewn., k. XVI w., 1ę49 711/Wlkp/A z 14.03.1933, z 188 Graboszewo - cmentarz śrzy kŚciele, XVI/XVII w., 8.11.1994 i z 29.09.2008 - mauzŚleum rŚdziny Hulewiczów, 1892. 189 Graboszewo Park dwŚrski, 1 śŚł. XIX w. 429/171 z 4.09.1989 190 KŚcianki Park dwŚrski, 2 śŚł. XIX w. 427/169 z 4.09.1989 191 Łec Cmentarz jeniecki. A-511/252 z 8.11.1994 Ńesśół dwŚrski, 1870-80: 192 MłŚdziejŚwice - dwór, 421/163 z 4.09.1989 - park. 193 OstrŚwŚ KŚcielne KŚciół śar. św. Nawiedzenia NMP, drewn., XVIII w. AK-I-11a/269 z 14.03.1933 Ńesśół śałacŚwy: 194 Paruszewo - śałac, 1910, 1392 z 24.02.1973 - park, XIX w.

Ńesśół dwŚrski: - dwór, 190ę, 195 RadłŚwŚ - oficyna, 1907, 398/140 z 2.12.1987 - stajnia, 1907, - śark, 2 śŚł. XIX w.

KŚciół śar. św. witej Trójcy, 1904-06, 94/Wlkś/A z 11.07.2002 (kŚciół, 196 Skarboszewo - cmentarz kŚcielny, cmentarz) - ślebania, 2 śŚł. XIX w. 95/Wlkp/A z 11.07.2002 (plebania)

Ńesśół dwŚrski: 197 Skśe - dwór, 1910, 425/167 z 4.09.1989 - park, XIX/XX w. Ńesśół dwŚrski, 2 śŚł. XIX w.: 198 SłŚmczyce - dwór, 422/164 z 4.09.1989 - park. 199 Staw KŚciół śar. św. w. Jadwigi, XVIII w. AK-I-11a/267 z 14.03.1933 200 Staw Park dwŚrski, 1 śŚł. XIX w. 423/165 z 4.09.1989 201 StrzałkŚwŚ Park dwŚrski, śŚł. XIX w. 430/172 z 4.09.1989

215

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Lp. MiejscŚwŚć Opis obiektu Nr rejestru KŚciół śar. św. w. Urszuli, 190Ę-07, 723/Wlkp/A z 8.11.1994 i z 202 Szemborowo - cmentarz śrzykŚcielny, śŚcz. XIX w. 2.12.2008 Ńesśół śałacŚwy: 1Ę2ę z 1.0ę.1974 (śałac) 203 Unia - śałac, 1914, 1707 z 9.04.1975 (park) - park, XIX w.

Ńesśół śałacŚwy, XIX w.: - śałac, - park, - zesśół fŚlwarczny, 2 śŚł. XIX w.: 1708 z 9.04.197Ę (zesśół śałacŚwy) - gorzelnia, 400/142 z 2.12.1987 (zesśół fŚl- 204 Wólka - obora, warczny) - stajnia, 527/268 z 30.12.1996 (obora) - spichlerz, - oficyna (pierwotnie dwŚrek właciciela), - obora II.

216

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Ńałcznik nr Ę Wykaz zabytków ruchomych w zasigu terytŚrialnym Nadlenictwa Gniezno (dane Wielkopolskiego WŚjewódzkiegŚ KŚnserwatŚra Ńabytków)

Lp. MiejscŚwŚć Obiekt Nr rejestru Data rejestru Liczba śŚwiat gnienieski gmina Kiszkowo KŚciół św. w. MikŚłaja - wyśŚsaenie - 5 obiek- 1 SławnŚ 174/B 1971 5 tów. KŚciół św. w. MikŚłaja - monstrancja wieycz- 2 SławnŚ 175/B 1971 1 kowa. gmina i miastŚ KłeckŚ KŚciół św. w. MikŚłaja - wyśŚsaenie - 10 3 Dbnica 198/B 1972 10 Śbiektów. KŚciół św. w. Jadwigi - wyśŚsaenie - 23 obiek- 4 KłeckŚ 233/B 1972 23 ty. KŚciół św. w. Jadwigi - wyśŚsaenie - 39 obiek- 5 KłeckŚ 82/Wlkp/B 15.03.2006 39 tów. KŚciół św. Najwitszej Marii Panny - wyposa- 6 winiary 232/B 1972 2 enie - 2 obiekty. KŚciół św. w. Katarzyny - wyśŚsaenie - 12 7 Waliszewo 176/B 8.12.1971 12 Śbiektów. KŚciół św. w. Katarzyny - wystrój i wyśŚsaenie 8 Waliszewo 127/Wlkp/B 30.07.2008 21 - 21 Śbiektów. gmina Mieleszyn KŚciół św. w. Stanisława - wyśŚsaenie - 23 9 Sokolniki 239/B 1972 23 Śbiektów. Rzeba śarkŚwa tyśu atlas na terenie zesśŚłu 10 Mielno 133/Wlkp/B 26.08.2008 1 dworsko parkowego. gmina Gniezno KŚciół św. w. Jakuba - wyśŚsaenie - 10 obiek- 11 Modliszewko 200/B 1972 10 tów. StrzyewŚ Ko- KŚciół św. w. TŚmasza - wyśŚsaenie - 8 obiek- 12 199/B 1972 8 cielne tów. miasto Gniezno 13 Gniezno Pojazd konny Dogkart. 3/B 1966 1 14 Gniezno Pojazd konny Bryczko - Amerykan. 303/B 1973 1 15 Gniezno PŚjazd kŚnny śŚwóz MylŚrd - Faeton. 5/B 1966 1 16 Gniezno PistŚlet skałkŚwy. 394/B 1978 1 KŚciół katedralny św. WniebŚwzicia Najwit- 17 Gniezno 401/B 1990 1 szej Marii Panny - kŚnfesja w. Wojciecha. 18 Gniezno Pojazd konny Sanie. 4/B 1966 1 19 Gniezno Kolekcja malarstwa - Ę Śbrazów. 400/B 1987 5 KŚciół katedralny św. WniebŚwzicia Najwit- 20 Gniezno 133/13/B 1960 1 szej Marii Panny - Drzwi Gnienieskie. 21 Gniezno Pojazd konny Brek. 21/B 1966 1 KŚciół św. w. Trójcy - witrae - 10 szt., 3 prze- 22 Gniezno 402/B 1992 10 szklenia. 23 Gniezno Pojazd konny Wolant. 1/B 1966 1 24 Gniezno Pojazd konny Coupe - kareta. 22/B 1966 1 25 Gniezno Pojazd konny Dogkart. 6/B 1966 1 KŚciół katedralny św. WniebŚwzicia Najwit- 26 Gniezno szej Marii Panny - Skarbiec Katedralny - 190 46/B 1970 190 Śbiektów.

217

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Lp. MiejscŚwŚć Obiekt Nr rejestru Data rejestru Liczba 27 Gniezno Sztukaterie w domu mieszkalnym. 119/11/B 1964 1 28 Gniezno Pojazd konny Amerykan. 301/B 1973 1 KŚciół filialny św. w. PiŚtra i Pawła - wystój i 29 Gniezno 90/Wlkp/B 14.02.2007 14 wyśŚsaenie - 14 Śbiektów. KŚciół katedralny św. WniebŚwzicia NMP i w. 30 Gniezno 68/wlkp/B 7.02.2005 280 Wojciecha - wyśŚsaenie - 280 pozycji. 31 Gniezno Obelisk na cmentarzu śarafialnym św. w. Trójcy. 111/Wlkp/B 13.02.2008 1 Wystrój i wyśŚsaenie kŚciŚła św. WniebŚwzi- 32 Gniezno 220/Wlkp/B 24.02.2012 66 cia NMP w Gnienie - Śgółem ęę śŚzycji. Wystrój i wyśŚsaenie KŚciŚła RektŚrskiegŚ św. 33 Gniezno w. Jana Chrzciciela w Gnienie - Śgółem 12 310/Wlkp/B 18.07.2013 12 pozycji. Wystrój i wyśŚsaenie kŚciŚła śarafialnegŚ w. 34 Gniezno 311/Wlkp/B 09.08.2013 13 JerzegŚ w Gnienie - Śgółem 13 śŚzycji. Wystrój i wyśŚsaenie kŚciŚła śrzyklasztŚrnegŚ 35 Gniezno pw. WniebŚwzicia NMP w Gnienie - Śgółem 3 314/Wlkp/B 10.09.2013 3 obiekty. Wystrój i wyśŚsaenie kŚciŚła i klasztŚru OO 36 Gniezno 343/Wlkp/B 28.05.2014 47 Franciszkanów w Gnienie. 37 Gniezno Obelisk na cmentarzu parafialnym. 387/Wlkp/B 20.02.2015 1 PŚlichrŚmia na cianach śŚmieszczenia dyurki 38 Gniezno 418/Wlkp/B 28.07.2015 1 KŚmendy PŚwiatŚwej PŚlicji w Gnienie. yrandŚl z auli budynku szkŚły śrzy ul. Mieszka I 39 Gniezno 421/Wlkp/B 10.08.2015 1 w Gnienie. gmina ŁubŚwŚ KŚciół św. w. MikŚłaja - wyśŚsaenie - 12 40 ŁubŚwŚ 334/B 1974 12 Śbiektów. gmina Czerniejewo KŚciół św. w. Marcina - wyśŚsaenie - 2 obiek- 41 PawłŚwŚ 240/B 1972 2 ty. KŚciół św. w. Stanisława Biskuśa - wyśŚsaenie 42 ydŚwŚ 188/B 1972 3 - 3 obiekty. gmina Niechanowo KŚciół św. w. Marcina - wyśŚsaenie - 10 43 JarzbkŚwŚ 237/B 1972 10 Śbiektów. KŚciół św. w. Andrzeja - wyśŚsaenie - 2 obiek- 44 Kdzierzyn 177/B 1972 2 ty. KŚciół św. w. Jakuba - wyśŚsaenie - 18 obiek- 45 Niechanowo 173/B 1971 18 tów. KŚciół filialny św. w. WŚjciecha - wystrój i 46 Budziejewko 143/Wlkp/B 15.12.2008 6 wyśŚsaenie - ę Śbiektów. Wystrój i wyśŚsaenie kŚciŚła śarafialnegŚ św. 47 JarzbkŚwŚ 155/Wlkp/B 06.07.2009 34 w. Marcina w JarzbkŚwie - Śgółem 34 Śbiekty. gmina i miasto Witkowo KŚciół św. Wszystkich witych - wyśŚsaenie - 48 Mielyn 190/Wlkp/B 07.12.1971 10 10 Śbiektów. KŚciół św. Wszystkich witych - rzeba Matki 49 Mielyn B-38/197/Ko 28.03.1972 1 BŚskiej z Dziecitkiem. Ostrowite Pry- KŚciół św. w. Marcina - wyśŚsaenie - 8 obiek- 50 B-39/238/Ko 24.06.1972 8 masowsk tów. KŚciół św. w. MikŚłaja - wyśŚsaenie - 4 obiek- 51 Witkowo B-13/30/Ko 07.10.1970 4 ty. Wystrój i wyśŚsaenie kŚciŚła śarafialegŚ św. 52 Mielyn 190/Wlkp/B 25.11.2010 10 Wszystkich witych w Mielynie - Śgółem 10

218

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Lp. MiejscŚwŚć Obiekt Nr rejestru Data rejestru Liczba Śbiektów. śŚwiat słuśecki gmina Orchowo WyśŚsaenie kŚciŚła śar. św. w. Marcina - 10 53 Linówiec B-109/55 13.05.1997 10 Śbiektów. 54 Linówiec Kaśliczka śrzydrŚna z rzeba w. Wawrzyca. 266/8 30.04.1984 1 WyśŚsaenie kŚciŚła śar. św. Wszystkich wi- 55 Orchowo 107/53 25.09.1996 3 tych - 3 obiekty. WyśŚsaenie kŚciŚła św. Wszystkich witych - 56 Orchowo B-105/51 25.09.1996 12 12 Śbiektów. gmina Powidz WyśŚsaenie kŚciŚła śar. św. w. MikŚłaja - 25 57 Powidz B-104/50 19.09.1996 25 Śbiektów. gmina Ostrowite KŚciół św. w. Krzya - wystrój i wyśŚsaenie - 58 Giewartów 141/Wlkp/B 9.12.2008 18 18 Śbiektów. gmina Słuśca 59 Cienin KŚcielny Nagrobki na cmentarzu parafialnym. B-96/42 14.02.1994 4 Wystrój i wyśŚsaenie kŚciŚła śarafialnegŚ św. 60 Cienin KŚcielny w. Katarzyny w Cienienie KŚcielnym - Śgółem 199/Wlkp/B 17.08.2011 20 20 Śbiektów. miastŚ Słuśca Obiekty ruchŚme z kŚciŚła śar. św. w. Katarzy- 61 Słuśca 167/B 08.12.1971 9 ny - 9 Śbiektów. WyśŚsaenie kŚciŚła śar. św. w. Wawrzyca - 62 Słuśca B-16/38 09.11.1970 37 37 Śbiektów. nr kartoteki 63 Słuśca Figura "w. MałgŚrzata". 09.06.1950 1 4066 WyśŚsaenie kŚciŚła św. NMP w. LeŚnarda - 64 Słuśca 37/B 09.11.1970 14 14 Śbiektów. 65 Słuśca Lokomobila parowa. 42/3B 21.05.1984 1 nr kartoteki 66 Słuśca Obraz "Ośłakiwanie". 09.06.1950 1 4065 Obiekty ruchŚme z kŚckŚła śar. św. . PiŚtra i 67 Słuśca 78/B 14.05.1971 16 Pawła - 1ę Śbiektów. Organy - instrument w kŚciele śar. św. w. Waw- 68 Słuśca B-103/49 09.05.1996 1 rzyca. WyśŚsaenie kŚciŚła św. w. MikŚłaja - 16 69 Słuśca 94/B 23.06.1971 16 Śbiektów. Obiekty ruchŚme z kŚciŚła śar. św. w. Bartło- 70 Słuśca 82/B 17.05.1971 8 mieja - 8 Śbiektów. gmina StrzałkŚwŚ WyśŚsaenie kŚciŚła św. w. Jadwigi - 20 obiek- 71 StrzałkŚwŚ 170/B 08.12.1971 20 tów. WyśŚsaenie kŚciŚła św. Nawiedzenia NMP - 20 72 StrzałkŚwŚ 95/B 23.06.1971 20 Śbiektów. 73 StrzałkŚwŚ WyśŚsaenie kŚciŚła św. w. Urszuli - 4 obiekty. 171/B 08.12.1971 4 WyśŚsaenie kŚciŚła śar. św. w. DŚrŚty - 8 74 StrzałkŚwŚ 87/B 22.06.1971 8 Śbiektów. WyśŚsaenie kŚciŚła śar. św. w. Marii Magda- 75 StrzałkŚwŚ 39/B 09.11.1970 13 leny - 13 Śbiektów. WyśŚsaenie kŚciŚła śar. św. w. Trójcy - 11 76 StrzałkŚwŚ 97/B 30.06.1971 11 Śbiektów.

219

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Lp. MiejscŚwŚć Obiekt Nr rejestru Data rejestru Liczba WyśŚsaenie kŚciŚła śar. św. w. MałgŚrzaty - 77 StrzałkŚwŚ 93/B 23.06.1971 29 29 Śbiektów.

220

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Ńałcznik nr ę Wykaz zabytków archeologicznych w zasigu terytŚrialnym Nadlenictwa Gniezno (dane Wielkopolskiego WŚjewódzkiegŚ KŚnserwatŚra Ńabytków)

Nr rej. AZP Lp. Nr zawiadomienia Stanowisko Nr rejestru / data wpisu MiejscŚwŚć Nr stan Data zawiad. śŚwiat gnienieski gmina Kiszkowo 304 49-32 1 4155/977/2009 ImiŚłki Grodzisko 1350/A, 1.03.1972 r. 22/189 23.01.2009 305 48-32 2 4155/436/2008 Kamionek Osada 2580/A, 31.01.1996 r. 18/48 29.05.2008 310 49-31 3 4155/445/2008 Myszki st. 11 Osada 2576/A, 31.01.1996 r. 6/11 29.05.2008 311 49-31 4 4155/444/2008 Myszki st. 223 Osada 2583/A, 31.01.1996 r. 32/223 29.05.2008 312 49-32 5 4155/1862/2009 Myszki st. 172 Osada 2571/A, 31.01.1996 r. 37/172 24.02.2009 313 49-32 6 4155/438/2008 SławnŚ st. 8 Osada 1357/A, 15.03.1972 r. 12/8 29.05.2008 314 49-32 7 4155/2663/2009 SławnŚ st. 188 Grodzisko 1356/A, 10.03.1972 r. 28/188 24.04.2009 gmina i miastŚ KłeckŚ 317 49-33 8 4155/440/2008 Bielawy Osada 2573/A, 31.01.1996 r. 8/26 29.05.2008 318 49-33 9 4155/443/2008 Brzozogaj Osada 2572/A, 31.01.1996 r. 21/83 29.05.2008 319 49-33 10 4155/515/2008 Dbnica st. 40 Grodzisko 1346/A, 01.03.1972 r. 1/40 12.06.2008 320 49-33 11 4155/441/2008 Dbnica st. 42 Osada 1347/A, 01.03.1972 r. 2/42 29.05.2008 321 48-32 12 4155/514/2008 KłeckŚ Grodzisko 1352/A, 03.03.1972 r. 1/1 17.06.2008 322 48-32 13 4155/442/2008 Zakrzewo Osada 2575/A, 31.01.1996 r. 28/196 29.05.2008 gmina Mieleszyn 336 47-33 14 4155/2612/2009 witniki Wielkie Cmentarzysko 1351/A, 03.03.1972 r. 1/67 20.03.2009 miasto Gniezno 426 50-34 15 Po.5140.2260.2012 Gniezno st. 8 Grodzisko 1359/A, 28.03.1972 r. 8 13.03.2012

221

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

Nr rej. AZP Lp. Nr zawiadomienia Stanowisko Nr rejestru / data wpisu MiejscŚwŚć Nr stan Data zawiad. 434 50-34 16 Po.5140.6614.2012 Gniezno st. 18 Grodzisko 1358/A, 15.03.1972 r. 18/110 23.08.2012 50-34 17 bd. Gniezno st. 15 Grodzisko bd. 15/ gmina Gniezno 300 49-34 18 4155/386/2008 GŚlinŚwŚ Osada 2574/A, 31.01.1996 r. 4/83 20.05.2008 301 49-35 19 4155/382/2008 Jankowo Dolne Osada 2227/A, 20.02.1992 r. 21/146 20.05.2008 302 48-34 20 4155/374/2008 Modliszewo Osada 2582/A, 31.01.1996 r. 45/119 20.05.2008 303 49-33 21 4155/2620/2009 Obórka Osada 2570/A, 31.01.1996 r. 2/128 24.03.2009 gmina ŁubŚwŚ 326 50-32 22 4155/2665/2009 ŁubŚwŚ st. 1ę0 Grodzisko 1343/A, 28.02.1972 r. 1/160 24.02.2009 327 50-32 23 4155/978/2009 ŁubŚwŚ st. 140 Cmentarzysko 1344/A, 28.02.1972 r. 32/140 23.01.2009 gmina i miasto Witkowo 446 MałachŚwŚ Ńłych 52-35 24 Po.5140.268.1.2013 Grodzisko 1353/A, 03.03.1972 r. Miejsc 1/55 11.01.2013 454 Grodzisko pier- 53-36 25 Po.5140.1922.2.2013 ChłdŚwŚ 1348/A, 01.03.1972 r. cieniŚwate 1/12 05.04.2013 śŚwiat słuśecki gmina Słuśca 29 Osada kultury 26 4155/1781/2009 Koszuty Małe 795/A, 08.12.1969 r. bd. łuyckiej 23.02.2009 gmina Powidz 35 27 4155/661/07 Powidz Grodzisko 1349/A, 01.03.1972 r. bd. 26.11.2007

222

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

OPINIE

223

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

KRONIKA

225

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

226

Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Gniezno na lata 2018-2022

227