AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2011-2014

Spis tre ści:

1. WPROWADZENIE ...... 4 2. METODYKA OPRACOWANIA PROGRAMU I GŁÓWNE UWARUNKOWANIA PROGRAMU...... 6 3. CHARAKTERYSTYKA POWIATU STAROGARDZKIEGO ...... 8 3.1. Warunki klimatyczne ...... 8 3.2. Analiza zagospodarowania przestrzennego powiatu ...... 9 3.2.1. Struktura zagospodarowania przestrzennego ...... 9 3.2.1.1. Formy u Ŝytkowania terenów ...... 11 3.2.1.2. Transport ...... 12 3.3. Demografia powiatu ...... 15 3.4. Dominuj ące sektory gospodarcze ...... 16 4. ZAŁO śENIA WYJ ŚCIOWE PROGRAMU ...... 17 4.1. Uwarunkowania zewn ętrzne opracowania programu ochrony środowiska powiatu starogardzkiego ...... 17 4.1.1. Zasady realizacji programu ...... 17 4.1.1.1. Polityka Ekologiczna Pa ństwa ...... 18 4.1.1.2. Program Ochrony Środowiska Województwa Pomorskiego na lata 2007-2010 z uwzgl ędnieniem perspektywy 2011-2014 ...... 20 5. REALIZACJA POLITYKI EKOLOGICZNEJ POWIATU STAROGARDZKIEGO ...... 22 6. ZAŁO śENIA OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2011-2014 ...... 25 6.1. Cele ekologiczne ...... 25 6.1.1. Kryteria o charakterze organizacyjnym ...... 25 6.1.2. Kryteria o charakterze środowiskowym ...... 25 6.1.3. Cele ekologiczne dla powiatu starogardzkiego ...... 26 7. ŚRODOWISKO DLA ZDROWIA – DALSZA POPRAWA JAKO ŚCI ŚRODOWISKA I BEZPIECZE ŃSTWA EKOLOGICZNEGO...... 27 7.1. Identyfikacja środowiskowych zagro Ŝeń zdrowia, zahamowanie ich narastania oraz minimalizacja powodowanych przez nie skutków ...... 27 7.1.1. Cel średniookresowy do 2014 r...... 27 7.2. Osi ągni ęcie i utrzymanie dobrego stanu wód podziemnych i powierzchniowych ...... 27 7.2.1. Cel średniookresowy do 2014 r...... 41 7.3. Zanieczyszczenie powietrza ...... 42 7.3.1. Cel średniookresowy do 2014 r...... 46 7.4. Gospodarka odpadami ...... 47 7.4.1. Pierwszy cel średniookresowy do 2014 r...... 48 7.4.2. Drugi cel średniookresowy do 2014 r...... 49 7.5. Oddziaływanie hałasu ...... 49 7.5.1. Cel średniookresowy do 2014 r...... 51 7.6. Oddziaływanie pól elektromagnetycznych ...... 52 7.6.1. Cel średniookresowy do 2014 r...... 52 7.7. Powa Ŝne awarie ...... 53 7.7.1. Cel średniookresowy do 2014 r...... 54 8. WZMOCNIENIE SYSTEMU ZARZ ĄDZANIA ŚRODOWISKIEM ORAZ PODNIESIENIE ŚWIADOMO ŚCI EKOLOGICZNEJ SPOŁECZE ŃSTWA ...... 56 8.1. Zarz ądzanie środowiskowe ...... 56 8.1.1. Cel średniokresowy do 2014 r...... 56 8.2. Odpowiedzialno ść za szkody w środowisku ...... 57

1

AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2011-2014

8.3. Edukacja ekologiczna społecze ństwa ...... 57 8.3.1. Pierwszy cel średniookresowy do 2014 r...... 58 8.3.2. Drugi cel średniookresowy do 2014 r...... 58 9. OCHRONA DZIEDZICTWA PRZYRODNICZEGO I RACJONALNE U śYTKOWANIE ZASOBÓW PRZYRODY ...... 59 9.1. Ochrona przyrody i krajobrazu ...... 59 9.1.1. Pierwszy cel średniokresowy do 2014 r...... 60 9.1.2. Drugi cel średniookresowy do 2014 r...... 60 9.1.3. Trzeci cel średniookresowy do 2014 r...... 65 9.2. Ochrona powierzchni ziemi ...... 65 9.2.1. Cel średniookresowy do 2014 r...... 66 9.3. Ochrona zasobów kopalin ...... 67 9.3.1. Pierwszy cel średniookresowy do 2014 r...... 69 9.3.2. Drugi cel średniookresowy do 2014 r...... 69 10. ZRÓWNOWA śONE WYKORZYSTANIE SUROWCÓW, MATERIAŁÓW, WODY I ENERGII ...... 70 10.1. Materiałochłonno ść , wodochłonno ść , energochłonno ść i odpadowo ść ...... 70 10.1.1. Pierwszy cel średniookresowy do 2014 r...... 70 10.1.2. Drugi cel średniookresowy do 2014 r...... 70 10.2. Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii ...... 71 10.2.1. Cel średniookresowy do 2014 r...... 73 10.3. Kształtowanie stosunków wodnych i ochrona przed podtopieniami i skutkami suszy ...... 74 10.3.1. Cel średniookresowy do 2014 r...... 74 11. HARMONOGRAM REALIZACJI PRZEDSI ĘWZI ĘĆ NA LATA 2008 – 2011 ...... 75 12. SPOSÓB KONTROLI ORAZ DOKUMENTOWANIA REALIZACJI PROGRAMU...... 76 13. ZARZ ĄDZANIE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 84 14. ASPEKTY FINANSOWE REALIZACJI PROGRAMU ...... 88 15. WYTYCZNE DO SPORZ ĄDZANIA GMINNYCH PROGRAMÓW ...... 91 16. LITERATURA ...... 92

Spis tabel: Tabela nr 1 Podział powiatu starogardzkiego na jednostki administracyjne i powierzchnia gmin ... 10 Tabela nr 2 Liczba ludno ści w powiecie starogardzkim ...... 15 Tabela nr 3 Wykaz wód stoj ących i płyn ących na terenie powiatu starogardzkiego ...... 28 Tabela nr 4 Wykaz wód stoj ących i płyn ących na terenie powiatu starogardzkiego, na których wprowadzono zakaz u Ŝywania jednostek pływaj ących o nap ędzie spalinowym ...... 29 Tabela nr 5 Ocena jako ści rzek w latach 2002 i 2005 ...... 32 Tabela nr 6 Stopie ń skanalizowania gmin ...... 32 Tabela nr 7 Zestawienie wyników klasyfikacji jako ści wód gruntowych w latach 2004-2005 ...... 39 Tabela nr 8 Zwodoci ągowanie gmin ...... 40 Tabela nr 9 Klasyfikacja ze wzgl ędu na poszczególne zanieczyszczenia pod k ątem ochrony zdrowia okre ślone na terenie powiatu starogardzkiego w latach 2005 – 2006 oraz dla strefy kwidzy ńsko-tczewskiej w 2007 roku ...... 44 Tabela nr 10 Klasyfikacja stref z uwzgl ędnieniem parametrów kryterialnych pod k ątem ochrony ro ślin ...... 44 Tabela nr 11 Klasyfikacja stref z uwzgl ędnieniem parametrów kryterialnych okre ślonych dla pyłu zawieszonego PM10 pod k ątem ochrony zdrowia ...... 45 Tabela nr 12 Struktura klas bonitacji gruntów ornych w powiecie starogardzkim ...... 65 Tabela nr 13 Udokumentowane zło Ŝa kopalin w tys. ton wg Pa ństwowego Instytutu Geologicznego ...... 67

2

AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2011-2014

Tabela nr 14 Zestawienie obszarów górniczych w powiecie starogardzkim ...... 68 Tabela nr 15 Cele średniookresowe. Zadania własne powiatu starogardzkiego w latach 2008-2011 realizowane z środków Powiatowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz innych środków ...... 75 Tabela nr 16 Wska źniki efektywno ści realizacji celów programu ochrony środowiska powiatu starogardzkiego ...... 76 Tabela nr 17 Najwa Ŝniejsze działania w ramach zarz ądzania środowiskiem ...... 86 Tabela nr 18 Środki dost ępne na ochron ę środowiska w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Pomorskiego na 2007-2013 ...... 88 Tabela nr 19 Środki finansowe przeznaczone na ochron ę środowiska w latach 2007 – 2013 (w mln euro)...... 90

Spis wykresów: Wykres nr 1 Podział powiatu starogardzkiego na jednostki administracyjne ...... 11 Wykres nr 2 Formy u Ŝytkowania terenów ...... 11 Wykres nr 3 Lesisto ść gmin powiatu starogardzkiego ...... 59 Wykres nr 4 Schemat zarz ądzania programem ochrony środowiska ...... 86

Spis rysunków: Rysunek nr 1 Roczna ró Ŝa wiatrów dla miasta Starogard Gda ński ...... 9 Rysunek nr 2 Mapa powiatu starogardzkiego – wykaz dróg ...... 14 Rysunek nr 3 Punkty kontrolne wód zlewni rzeki Wierzycy ...... 30 Rysunek nr 4 Punkty kontrolne wód zlewni rzeki Wdy ...... 31 Rysunek nr 5 Główne zbiorniki wód podziemnych ...... 39 Rysunek nr 6 Strefy z uwzgl ędnieniem parametrów kryterialnych okre ślonych dla pyłu zawieszonego PM10 pod k ątem ochrony zdrowia ...... 45 Rysunek nr 7 Główne kierunki transportu materiałów niebezpiecznych ...... 53 Rysunek nr 8 Punktowe źródła potencjalnych awarii ...... 54 Rysunek nr 9 Specjalne obszary ochrony na terenie powiatu starogardzkiego ...... 61 Rysunek nr 10 Elektrownia wodna w Czarnoci ńskich Piecach gm. Skarszewy ...... 72 Rysunek nr 11 Elektrownia wodna w Owidzu gm. Starogard Gda ński ...... 72 Rysunek nr 12 Elektrownia wodna w Kolinczu gm. Starogard Gda ński ...... 73

3

AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2011-2014

1. WPROWADZENIE Rozwój cywilizacyjny i wielokierunkowa ekspansja człowieka spowodowały, szczególnie na terenach od wielu lat obj ętych presj ą przemysłu oraz gospodarstw rolnych (byłych PGR-ów), znaczn ą degradacj ę środowiska naturalnego – zanieczyszczenie jego poszczególnych komponentów, wyczerpywanie si ę zasobów surowcowych, gini ęcie gatunków zwierz ąt i ro ślin, a tak Ŝe pogorszenie stanu zdrowia ludno ści na terenach przeobra Ŝonych na niespotykan ą dotychczas skal ę. Dlatego przyjmuje si ę, Ŝe jednym z najwa Ŝniejszych praw człowieka jest prawo do Ŝycia w czystym środowisku. Konstytucja RP z dnia 2 kwietnia 1997 roku stanowi, Ŝe Rzeczpospolita Polska zapewnia ochron ę środowiska, kieruj ąc si ę zasad ą zrównowa Ŝonego rozwoju. Zrównowa Ŝony rozwój to taki rozwój społeczno-gospodarczy, w którym nast ępuje proces integrowania działa ń politycznych, gospodarczych i społecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwało ści podstawowych procesów przyrodniczych, w celu zagwarantowania mo Ŝliwo ści zaspokajania podstawowych potrzeb poszczególnych społeczno ści lub obywateli zarówno współczesnego pokolenia, jak i przyszłych pokole ń. Istota rozwoju zrównowa Ŝonego polega wi ęc na tym, aby zapewni ć zaspokojenie obecnych potrzeb bez ograniczania przyszłym generacjom mo Ŝliwo ści rozwoju. Wskazane zostało równie Ŝ, Ŝe ochrona środowiska jest obowi ązkiem władz publicznych, które poprzez swoj ą polityk ę powinny zapewni ć bezpiecze ństwo ekologiczne. Powiaty nale Ŝą do władz publicznych, zatem na nich równie Ŝ spoczywa obowi ązek wykonywania zada ń z zakresu ochrony środowiska oraz odpowiedzialno ść za jako ść Ŝycia mieszka ńców. Dodatkowym wyzwaniem stało si ę członkostwo w Unii Europejskiej oraz zwi ązane z nim wymogi. Trudnym zadaniem, czekaj ącym powiat jest wdro Ŝenie tych przepisów i osi ągni ęcie standardów UE w zakresie m.in. ochrony środowiska. Efektywno ść działa ń w zakresie ochrony dziedzictwa przyrodniczego zaleŜy przede wszystkim od polityki i rozwi ąza ń przyj ętych na szczeblu lokalnym oraz pozyskania zainteresowania i zrozumienia ze strony społeczno ści lokalnych. Działania takie, aby były skuteczne, musz ą by ć prowadzone zgodnie z opracowanym uprzednio programem, sporz ądzonym na podstawie wnikliwej analizy sytuacji w danym rejonie. Zadanie takie ma spełnia ć wieloletni program ochrony środowiska. Program jest dokumentem planowania strategicznego, wyra Ŝaj ącym cele i kierunki polityki ekologicznej samorz ądu Powiatu Starogardzkiego i okre ślaj ącym wynikaj ące z niej działania. Tak uj ęty program będzie wykorzystywany jako: główny instrument strategicznego zarz ądzania powiatem w zakresie ochrony środowiska, podstawa tworzenia programów operacyjnych i zawierania kontraktów z innymi jednostkami administracyjnymi i podmiotami gospodarczymi, przesłanka konstruowania bud Ŝetu powiatu, płaszczyzna koordynacji i układ odniesienia dla innych podmiotów polityki ekologicznej, podstawa do ubiegania si ę o fundusze celowe. Cele i działania proponowane w programie ochrony środowiska posłu Ŝą do tworzenia warunków dla takich zachowa ń ogółu społecze ństwa powiatu starogardzkiego, które słu Ŝyć b ędą poprawie stanu środowiska przyrodniczego. Realizacja celów wytyczonych w programie powinna spowodowa ć polepszenie warunków Ŝycia mieszka ńców przy zachowaniu walorów środowiska naturalnego na terenie powiatu. Program ochrony środowiska przedstawia aktualny stan środowiska, okre śla hierarchi ę niezb ędnych działa ń zmierzaj ących do poprawy tego stanu, umo Ŝliwia koordynacj ę decyzji administracyjnych oraz wybór decyzji inwestycyjnych podejmowanych przez róŜne podmioty i instytucje. Sam program nie jest dokumentem stanowi ącym, ingeruj ącym w uprawnienia poszczególnych jednostek administracji rz ądowej i samorz ądowej oraz podmiotów u Ŝytkuj ących środowisko. Nale Ŝy jednak oczekiwa ć, Ŝe poszczególne jego wytyczne i postanowienia b ędą respektowane i uwzgl ędniane w planach szczegółowych i działaniach inwestycyjnych w zakresie ochrony środowiska.

4

AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2011-2014

Zakłada si ę, Ŝe kształtowanie polityki ekologicznej w powiecie starogardzkim b ędzie miało charakter procesu ci ągłego, z jednoczesnym zastosowaniem metody programowania “krocz ącego”, polegaj ącej na cyklicznym weryfikowaniu perspektywicznych celów w przekrojach etapowych i wydłu Ŝaniu horyzontu czasowego programu w jego kolejnych edycjach.

5

AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2011-2014

2. METODYKA OPRACOWANIA PROGRAMU I GŁÓWNE UWARUNKOWANIA PROGRAMU

Sposób opracowania programu został podporz ądkowany metodologii wła ściwej dla planowania strategicznego, polegaj ącej na: - okre śleniu diagnozy stanu środowiska przyrodniczego w powiecie starogardzkim, zawieraj ącej charakterystyki poszczególnych komponentów środowiska wraz z ocen ą stanu, - okre śleniu kreatywnej cz ęś ci programu poprzez konkretyzacj ę (uszczegółowienie) celów głównych oraz ich operacjonalizacj ę w postaci sformułowania listy działa ń, - scharakteryzowaniu uwarunkowa ń realizacyjnych programu w zakresie rozwi ąza ń prawno-instytucjonalnych, źródeł finansowania, ocen oddziaływania na środowisko planowania przestrzennego, - okre śleniu zasad monitorowania . Źródłami informacji dla programu były materiały uzyskane ze Starostwa Powiatowego w Starogardzie Gda ńskim, Wojewódzkiego Urz ędu Statystycznego, Urz ędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego, a tak Ŝe prace instytutów i placówek naukowo – badawczych z zakresu ochrony środowiska oraz gospodarki odpadami, jak równie Ŝ dost ępna literatura fachowa. Zgromadzone informacje zostały zweryfikowane poprzez ankietyzacj ę, wywiady i sonda Ŝe. Do podmiotów gospodarczych z terenu powiatu rozesłane zostały ankiety uwzgl ędniaj ące szerok ą problematyk ę ochrony środowiska, z których wnioski zostały uwzgl ędnione w programie. Jako punkt odniesienia dla programu ochrony środowiska przyj ęto aktualny stan środowiska oraz stan infrastruktury ochrony środowiska na dzie ń 31 grudnia 2006 roku. Program oparty jest na zapisach nast ępuj ących dokumentów: - Prawo ochrony środowiska z 27 kwietnia 2001 roku (DzU z 2008 r. nr 25, poz. 150 ze zmianami). Definiuje ono ogólne wymagania w odniesieniu do programów ochrony środowiska opracowywanych dla potrzeb województw, powiatów i gmin. - Polityka Ekologiczna Pa ństwa na lata 2007 – 2010 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2011 – 2014”. – Warszawa grudzie ń 2006 r. zgodnie z zapisami tego dokumentu program winien definiowa ć: - cele ekologiczne, - priorytety ekologiczne, - poziomy celów długoterminowych, - rodzaj i harmonogram działa ń proekologicznych, - środki niezb ędne do osi ągni ęcia celów, w tym mechanizmy prawno-ekonomiczne i środki finansowe. Cele i zadania uj ęte w kilku blokach tematycznych, a mianowicie: - cele i zadania o charakterze systemowym, - ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne u Ŝytkowanie zasobów przyrody, - zrównowa Ŝone wykorzystanie surowców, - jako ść środowiska i bezpiecze ństwo ekologiczne. - Program Ochrony Środowiska Województwa Pomorskiego na lata 2007-2010 z uwzgl ędnieniem perspektywy 2011-2014 W dokumentach tych okre ślono długoterminow ą polityk ę ochrony środowiska odpowiednio dla województwa pomorskiego i powiatu starogardzkiego, przedstawiono cele i sposób ich realizacji, okre ślono sposoby zarz ądzania środowiskiem i aspekty finansowe realizacji programu. - Wytyczne do sporz ądzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym, które podaj ą sposób i zakres uwzgl ędniania polityki ekologicznej pa ństwa w programach ochrony środowiska oraz wskazówki, co do zawarto ści programów.

6

AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2011-2014

W programach powiatowych powinny by ć uwzgl ędnione: - zadania własne powiatu (pod zadaniami własnymi nale Ŝy rozumie ć te przedsi ęwzi ęcia, które b ędą finansowane w cało ści lub cz ęś ciowo ze środków bud Ŝetowych i pozabud Ŝetowych b ędących w dyspozycji powiatu), - zadania koordynowane (pod zadaniami koordynowanymi nale Ŝy rozumie ć pozostałe zadania zwi ązane z ochron ą środowiska i racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych, które s ą finansowane ze środków przedsi ębiorstw oraz ze środków zewn ętrznych, b ędących w dyspozycji organów i instytucji szczebla wojewódzkiego i centralnego, b ądź instytucji działaj ących na terenie powiatu, ale podległych bezpo średnio organom wojewódzkim, b ądź centralnym), - wytyczne do sporz ądzania programów gminnych.

Niniejszy dokument b ędzie uszczegóławiany, korygowany i koordynowany z projektowanymi obecnie aktami wykonawczymi do ustawy Prawo ochrony środowiska i do kilkunastu ustaw komplementarnych, których tre ść powinna by ć uwzgl ędniana w programie.

Projekt Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska Powiatu Starogardzkiego na lata 2007-2010 z perspektyw ą na lata 2011-2014 został poddany zgodnie z art. 34 ust. 1 ustawy Prawo ochrony środowiska (DzU z 2008 r. nr 25, poz. 150 ze zmianami) udziałowi społecze ństwa.

7

AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2011-2014

3. CHARAKTERYSTYKA POWIATU STAROGARDZKIEGO Powiat starogardzki stanowi cz ęść regionu historyczno-geograficznego, zwanego Kociewiem. Kociewie jest drugim po Kaszubach zwartym etnicznie regionem Pomorza Gda ńskiego, obejmuj ącym tereny le Ŝą ce nad dolin ą Wisły, w dorzeczu Wierzycy, Wdy i Motławy. Pod wzgl ędem wielko ści (1345 km 2) powiat nale Ŝy do średnich w skali województwa, zajmuj ąc około 7% jego powierzchni. Licz ąc ok. 122 tys. mieszka ńców jest jednym z najbardziej zaludnionych powiatów (ust ępuje jedynie powiatowi wejherowskiemu oraz najwi ększym miastom na prawach powiatu – Gda ńskowi i Gdyni). G ęsto ść zaludnienia w powiecie jest przeci ętna. Na 1 km 2 przypada 91 mieszka ńców. Jest to wska źnik zbli Ŝony do średniej województwa. Stolic ą Kociewia jest Starogard Gda ński.

W skład powiatu wchodzi trzyna ście gmin, w tym dziewi ęć wiejskich, trzy miejskie i jedna miejsko -wiejska. Gminy powiatu starogardzkiego: - wiejskie: – Gmina Bobowo, – Gmina Kaliska, – Gmina Lubichowo, – Gmina Osieczna, – Gmina Osiek, – Gmina Skórcz, – Gmina Sm ętowo Graniczne, – Gmina Starogard Gda ński, – Gmina Zblewo, - miejskie: – Miasto Czarna Woda, – Miasto Skórcz, – Gmina Starogard Gda ński, - miejsko – wiejska: – Gmina Skarszewy.

3.1. Warunki klimatyczne

Powiat starogardzki znajduje si ę w regionie klimatycznym Dolnej Wisły, z do ść wyra źnym przej ściem do regionu wschodniopomorskiego, pod którego wpływem pozostaj ą tereny północno - zachodnie. Przeci ętne temperatury dla stacji meteorologicznej w Radostowie (na wschód od Starogardu) wynosz ą:

- roczna 7,8°C, - w styczniu -0,4°C, - w lipcu 17,5°C.

8

AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2011-2014

Rysunek nr 1 Roczna ró Ŝa wiatrów dla miasta Starogard Gda ński

Na terenie powiatu starogardzkiego przewa Ŝaj ą wiatry w kierunku północno-wschodnim wiej ące z średni ą pr ędko ści ą od 6 do 12 km/h.

Niestety w ostatnich latach wyst ępuj ą liczne anomalie pogodowe, takie jak: susze, huraganowe wiatry, ulewy, pó źne przymrozki.

3.2. Analiza zagospodarowania przestrzennego powiatu

3.2.1. Struktura zagospodarowania przestrzennego UŜytki rolne stanowi ą zdecydowan ą wi ększo ść ogólnej powierzchni powiatu, st ąd główn ą gał ęzi ą gospodarki jest rolnictwo, stanowi ące źródło utrzymania dla wi ększo ści ludno ści powiatu. Obszar powiatu starogardzkiego, jako rejon typowo rolniczy, z dominuj ącą wiejsk ą zabudow ą, poza miastami słabo zurbanizowany i uprzemysłowiony, o niewielkiej g ęsto ści zaludnienia, jest w niewielkim stopniu poddany antropopresji. Powa Ŝniejsze zagro Ŝenia dla środowiska naturalnego wi ąŜą si ę z niedostatecznie rozwini ętą gospodark ą komunaln ą. Jak podano powy Ŝej, podstawow ą form ą zagospodarowania terenu w powiecie starogardzkim jest zagospodarowanie rolne, głównie rolnictwo indywidualne. Konieczno ść dostosowania si ę rolnictwa do warunków ekonomicznych od przyst ąpienia do Unii Europejskiej, napływ unijnych środków finansowych oraz sytuacja demograficzna na wsi, powoduj ą zmian ę struktury agrarnej, zwi ększanie

9

AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2011-2014 si ę powierzchni u Ŝytków rolnych i wypadanie gruntów słabszych z zagospodarowania rolniczego na rzecz zalesie ń, co w konsekwencji prowadzi do poprawy warunków środowiskowych. W skład powiatu wchodzi trzyna ście gmin, w tym dziewi ęć wiejskich, trzy miejskie i jedna miejsko -wiejska. Podział powiatu starogardzkiego na jednostki terytorialne oraz powierzchni ę gmin i ich udział w całkowitej powierzchni powiatu pokazano w poni Ŝszej tabeli.

Tabela nr 1 Podział powiatu starogardzkiego na jednostki administracyjne i powierzchnia gmin

Lp. Gmina Powierzchnia [km 2] Udział w [%] 1 Miasto Czarna Woda 27,75 2,07 2 Miasto Skórcz 3,67 0,28 3 Gmina Skórcz 96,63 7,18 4 Miasto Starogard Gda ński 25,27 1,89 5 Gmina Starogard Gda ński 196,16 14,58 6 Gmina Skarszewy 169,79 12,56 7 Gmina Bobowo 51,67 3,84 8 Gmina Kaliska 110,36 8,21 9 Gmina Lubichowo 161,01 11,97 10 Gmina Osieczna 123,26 9,18 11 Gmina Osiek 155,63 11,57 12 Gmina Sm ętowo Graniczne 86,22 6,41 13 Gmina Zblewo 137,96 10,26 14 Powiat Starogardzki 1 345,38 100

Źródło danych: Biuletyn Statystyczny Województwa Pomorskiego, WUS, Gda ńsk 2005

10

AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2011-2014

Wykres nr 1 Podział powiatu starogardzkiego na jednostki administracyjne

12,56 3,67

27,75

96,63 137,96 Miasto Czarna Woda 25,27 Miasto Skórcz Gmina Skórcz 86,12 Miasto Starogard Gda ński Gmina Starogard Gda ński 196,16 Gmina Bobowo Gmina Kaliska 155,63 Gmina Lubichowo Gmina Osiecznica 51,67 Gmina Osiek Gmina Sm ętowo Graniczne

123,26 110,36 Gmina Zblewo Miasto i Gmina Skarszewy 161,01

3.2.1.1. Formy u Ŝytkowania terenów We wszystkich gminach powiatu starogardzkiego największ ą powierzchni ę zajmuj ą u Ŝytki rolne (prawie 48 % ogólnej powierzchni powiatu). Struktura u Ŝytkowania gruntów powiatu starogardzkiego przedstawia si ę nast ępuj ąco:

- uŜytki rolne – 47,77 % powierzchni powiatu – ok. 64 736 ha, - uŜytki le śne – 43,37 % powierzchni powiatu – ok. 58 129 ha, - pozostałe grunty – 8,86 % powierzchni powiatu – ok. 11 663 ha.

Wykres nr 2 Formy u Ŝytkowania terenów

UŜytki rolne 60 47,77 50 43,37 40

30 Lasy

20 8,86 10

0 Pozostałe grunty Udział % powierzchni

Źródło danych: Biuletyn Statystyczny Województwa Pomorskiego, WUS, Gda ńsk 2006

11

AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2011-2014

3.2.1.2. Transport Transport na terenie powiatu starogardzkiego odbywa si ę za pomoc ą dróg oraz kolei. Przez teren powiatu przebiegaj ą nast ępuj ące drogi: - autostrada A1 - drogi krajowe*: - nr 22 - gr. woj. wielkopolskiego – gr. m. Człuchów – Czarna Woda – Zblewo – Starogard Gd. – Zduny – Czarlin – gr. woj. warmi ńsko-mazurskiego - dł. 45 km, - drogi wojewódzkie* - tabela nr 2, - drogi powiatowe – tabela nr 3, - drogi gminne.

Tabela nr 2 Wykaz dróg wojewódzkich

Długo ść na terenie Numer Lp. Nazwa drogi ( przebieg drogi ) powiatu drogi starogardzkiego [km] 1. 214 Łeba – Le śniczówka Cis – Zblewo 35 Gda ńsk – Godziszewo – Starogard Gda ński – Bobowo 2. 222 40 – Pączewo – Skórcz Sopieszyno – Wi ęckowy - Skarszewy – Godziszewo – 3. 224 50 Tczew - DK nr 1 4. 229 Jabłowo – Pelplin - Wielkie Walichnowy 3 Skórcz – Mirotki – Kopytkowo – Sm ętowo Graniczne 5. 231 18 - Lubichowo - Kolonia Ostrowicka

Tabela nr 3 Wykaz dróg powiatowych wg danych Powiatowego Zarz ądu Dróg w Starogardzie Gda ńskim (dane na dzie ń 2 stycznia 2008 r.)

Numer Długo ść Lp. Nazwa drogi ( przebieg drogi ) drogi [km] 1. 2207G (Borowina)-Nowy Wiec-Skarszewy/ul. Gda ńska-Mły ńska-Ko ściuszki/ 11,242 2. 2212G (Goł ębiewko)-Mirowo-Skarszewy/ul. Kamierowska/ 7,516 3. 2407G (Stara Kiszewa)-Kaliska-Czarne-le śnictwo Baby 17,100 4. 2414G (DW nr 214-Deka)-Pogódki-Ko źmin-(Góra) 5,300 5. 2416G (Stara Kiszewa-Czerniki)-Pogódki-Wi ęckowy-DW nr 224 9,165 6. 2419G (Stary Wiec)-Szczodrowo-Przer ębska Huta 6,390 7. 2621G (Ł ąg-Złe Mi ęso)-Osieczna-Skrzynia 16,123 8. 2701G Czarna Woda-Bartel-Kaliska 15,165 9. 2702G Zblewo-Pinczyn-Piesienica 6,384 10. 2703G Skarszewy/ul. Kleszczewska/-Kleszczewo-Karolewo-DK nr 22 13,766 11. 2704G DK nr 22-Radziejewo-Borzechowo-Osieczna-Szlachta-(Lipowa) 32,609

12

AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2011-2014

Numer Długo ść Lp. Nazwa drogi ( przebieg drogi ) drogi [km] 12. 2705G Czarnocin-Linowiec 5,173 13. 2706G Bączek-Kr ąg-Starogard Gda ński 8,504 Skarszewy/ul. Starogardzka/-Linowiec-Starogard 14. 2707G 7,425 Gda ński/ul. Skarszewska/ 15. 2708G Bolesławowo-Obozin-Trzci ńsk 4,310 16. 2709G Zielona Góra-Wysoka-Bobowo-Grabowo-Maksymilianowo 12,424 17. 2710G Starogard Gda ński/ul. Owidzka-Droga Owidzka/-Kolincz-Klonówka 6,257 18. 2711G Starogard Gda ński/ul. Lubichowska/-Zielona Góra-Lubichowo 12,296 19. 2712G Sucumin-Sumin-Kote Ŝe 7,618 20. 2713G Godziszewo-(Damaszka) 1,900 21. 2714G Marianka-(Damaszka-Swaro Ŝyn) 1,230 22. 2715G Dąbrówka-Bobowo 5,052 23. 2716G Klonówka-(Rajkowy-Rudno) 1,800 24. 2717G Rywałd-Brze źno-(Radostowo-Subkowy PKP-DK nr 1) 3,600 25. 2718G Starogard Gda ński-Rywałd-Klonówka-(Pelplin) 8,454 26. 2719G Pączewo-Czarnylas-Wielki Bukowiec 5,830 27. 2720G Wierzbiny-Osiek 5,595 28. 2721G Radziejewo-Szteklin-Lubichowo 9,157 29. 2722G DK nr 22-Lubinki-Czarne 2,387 30. 2723G DP nr 2621G-Osówek-Szlachta 7,400 31. 2724G Osieczna-Małe Krówno-(Byłyczek) 4,050 32. 2725G Kokoszkowy-Ciecholewy-Zduny 8,766 33. 2726G DW nr 214-Głuche-Łuby-granica województwa 11,370 34. 2727G Le śna Jania-Fr ąca-Kamionka-granica województwa 4,100 35. 2728G Fr ąca-Lalkowy 2,929 36. 2729G Stara Jania-Le śna Jania-Rynkówka-Kamionka 8,719 (Przewodnik)-DW nr 214-Kopytkowo-Bobrowiec-Sm ętowo Graniczne 37. 2730G 18,371 /ul. Sportowa/ 38. 2731G Granica województwa-Bł ędno 7,878 39. 2732G Le śnictwo Baby-Ocypel-Drewniaczki 12,775 40. 2733G Lubichowo-Młynki-Ocypel 7,588 41. 2734G Lubichowo/ul. Dworcowa/ 0,993 42. 2738G Miryce-Barło Ŝno 3,300 43. 2739G Barło Ŝno-(Kierwałd-Majewo) 1,900 Razem : km 349,911

* Oznaczenia do dróg krajowych i wojewódzkich: 1. Pogrubiona czcionka – miejscowo ści z terenu powiatu starogardzkiego. 2. Ilo ść kilometrów dotyczy długo ści drogi na terenie powiatu starogardzkiego.

13

AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2011-2014 Rysunek nr 2 Mapa powiatu starogardzkiego – wykaz dróg

Legenda: - drogi krajowe - drogi wojewódzkie - drogi powiatowe - drogi gminne 14

AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2011-2014

Na terenie powiatu starogardzkiego realizowane s ą kolejowe przewozy pasa Ŝerskie oraz towarowe na nast ępuj ących trasach: - Chojnice – Tczew, - Tczew – Sm ętowo Graniczne, - Starogard Gda ński – Skórcz. Ponadto przez powiat prowadz ą inne trasy kolejowe słu Ŝą ce obronno ści kraju.

3.3. Demografia powiatu Cały powiat liczył na koniec 2006 r. 122 606 mieszka ńców. Ilo ść mieszka ńców w poszczególnych gminach jest zró Ŝnicowana.

Tabela nr 2 Liczba ludno ści w powiecie starogardzkim

Liczba ludno ści w roku:

% wzrostu Szacunkowo Gmina ludno ści 2004 2006 w 2006 do 2007 2010 2014 roku 2004

Gminy miejskie

Czarna Woda 3 223 3 465 +7,51 3 500 3 606 3 752

Skórcz 3 532 3 590 +1,64 3 626 3 736 3 888

Starogard Gda ński 48 328 47 970 +3,40 47 988 47 272 46 333

Gminy miejsko – wiejskie

Skarszewy 13 906 13 848 -0,42 13 709 13 302 12 778

Gminy wiejskie

Bobowo 2 838 2 899 +2,15 2 928 3 017 3 139

Kaliska 5 089 5 167 +1,53 5 219 5 377 5 595

Lubichowo 5 595 5 980 +6,88 6 040 6 223 6 476

Osieczna 2 756 2 925 +6,13 2 954 3 044 3 167

Osiek 2 434 2 467 +1,35 2 492 2 567 2 672

Skórcz 4 536 4 665 +2,84 4 712 4 854 5 051

Sm ętowo Graniczne 5 246 5 376 +2,48 5 430 5 594 5 821

Starogard Gda ński 13 193 13 505 +2,36 13 437 13 237 12 974

Zblewo 10 738 10 749 +0,10 10 760 10 792 10 835

Powiat Starogardzki 121 414 122 606 +0,98 122 795 122 621 122 481 razem Źródło: opracowanie własne na podstawie danych pozyskanych z gmin

15

AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2011-2014

3.4. Dominuj ące sektory gospodarcze Główne sektory gospodarki w powiecie starogardzkim to rolnictwo i przemysł. Do najwi ększych przedsi ębiorstw zlokalizowanych na terenie powiatu starogardzkiego nale Ŝą m.in.: - gmina miejska Starogard Gda ński: - Cable Team Poland Sp. z o.o., - DESTYLARNIA SOBIESKI S.A., - "EKO-TECH" Sp. z o.o., - Elektrociepłownia Starogard Sp. z o.o., - Fabryka Mebli Okr ętowych FAMOS Sp. z o.o., - Innowacyjno – Wdro Ŝeniowe Laboratorium Farmaceutyczne Labofarm mgr farm. Tadeusz Pawełek, - "PREFMET" Handel-Produkcja-Usługi Andrzej Jankowski, - Przedsi ębiorstwo Usług Komunalnych STARKOM Sp. z o.o., - Przedsi ębiorstwo Wodoci ągów i Kanalizacji "Star-Wik" Sp. z o.o., - Przedsiebiorstwo „KOLTEL s.c. M.i T. Kolbusz, - STARMEX - TECHNIKA GRZEWCZA Sp. z o.o., - Surowce Wtórne skup – przetwórstwo –sprzeda Ŝ Bo Ŝena Daga, - ZAKŁAD ENERGETYKI CIEPLNEJ "STAR-PEC" Sp. z o.o., - Zakłady Farmaceutyczne "POLPHARMA" SA, - gmina wiejska Starogard Gda ński: - BAT FORUM BT Trejnowski Spółka Jawna ZPChr w Sucuminie, - Ferma Drobiu Iwona Szwarc w m. Kokoszowy, - KOOPEROL Sp. z o.o., - NORDENIA POLSKA STAROGARD GDA ŃSKI Sp. z o.o. w Zdunach, - Zakład Meblowy "WERXAL" sp. j. Andrzej Wałdoch, Jerzy Wałdoch w Nowej Wsi Rzecznej, - gmina wiejska Zblewo: - Przedsi ębiorstwo "ALMAX" Andrzej Skalski, - gmina miejsko-wiejska Skarszewy: - Ciecholewski –Wentylacje Sp. z o.o., - FERMA DROBIU Sławomir Kujawa, - "Gminna Energetyka Cieplna" Sp. z o.o., - GMINNE WODOCI ĄGI I KANALIZACJA Sp. z o.o., - IZOLEX Sp. z o.o., - MET – LAK Jerzy Suchomski, - gmina miejska Skórcz: - Zakład Gospodarki Miejskiej w Skórczu - Oczyszczalnia Ścieków, - Zakłady Wielobran Ŝowe Fast Sp. z o.o. w Gda ńsku – Zakład nr 3 w Skórczu, - IGLOTEX Sp. z o.o., - gmina wiejska Skórcz: - Drukarnia Mirex Anna Chmielewska, - gmina miejska Czarna Woda: - EnBio Sp. z o.o., - STEICO S.A.

16

AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2011-2014

4. ZAŁO śENIA WYJ ŚCIOWE PROGRAMU Jako zało Ŝenia wyj ściowe do programu ochrony środowiska powiatu starogardzkiego przyj ęto uwarunkowania zewn ętrzne i wewn ętrzne, wynikaj ące z obowi ązuj ących aktów prawnych, programów wy Ŝszego rz ędu oraz dokumentów planistycznych uwzgl ędniaj ących problematyk ę ochrony środowiska. Niezb ędne było równie Ŝ uwzgl ędnienie zamierze ń rozwojowych gmin zarówno w zakresie gospodarczym i przestrzennym, jak i społecznym. Uwarunkowania te, w powi ązaniu z aktualnym stanem środowiska w powiecie były podstaw ą do zdefiniowania priorytetów i celów w zakresie ochrony środowiska i racjonalnego u Ŝytkowania zasobów naturalnych.

4.1. Uwarunkowania zewn ętrzne opracowania programu ochrony środowiska powiatu starogardzkiego Zasady ochrony środowiska wymuszaj ą zachowanie kompleksowego, a zarazem sektorowego podej ścia. Powiat nie jest układem zamkni ętym, a poszczególne elementy środowiska zachowuj ą ci ągło ść bez wzgl ędu na granice terytorialne. Z tego wzgl ędu, konieczne jest przyj ęcie uwarunkowa ń wynikaj ących z programów, planów i strategii zewn ętrznych wy Ŝszego rz ędu, umo Ŝliwiaj ących szersze spojrzenie na poszczególne dziedziny ochrony środowiska.

Główne uwarunkowania zewn ętrzne dla powiatu starogardzkiego w zakresie ochrony środowiska wynikaj ą z nast ępuj ących dokumentów: - strategii trwałego i zrównowa Ŝonego rozwoju kraju, województwa pomorskiego i powiatu starogardzkiego, - strategii rozwoju regionalnego kraju, - koncepcji zagospodarowania przestrzennego kraju i województwa pomorskiego, - polityki ekologicznej pa ństwa wraz z programem wykonawczym, - systemu prawa ochrony środowiska w Polsce, w tym projektowanych aktów prawnych, - mi ędzynarodowych zobowi ąza ń Polski w zakresie ochrony środowiska, - zobowi ąza ń Polski przyj ętych w zakresie ochrony środowiska w ramach procesu akcesji do Unii Europejskiej, - programu ochrony środowiska dla województwa pomorskiego, - strategii i polityk sektorowych (zwłaszcza w zakresie energetyki, energetyki odnawialnej, rolnictwa i obszarów wiejskich, rozwoju regionalnego, edukacji ekologicznej, transportu, le śnictwa).

4.1.1. Zasady realizacji programu Zasady realizacji polityki ekologicznej, cele i zadania uj ęte w "Polityce Ekologicznej Pa ństwa na lata 2007 – 2010 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2011 - 2014", „Programie Ochrony Środowiska Województwa Pomorskiego na lata 2007-2010 z uwzgl ędnieniem perspektywy 2011- 2014” oraz w dostosowanej do wymaga ń ustawy Prawo ochrony środowiska, zostały przyj ęte jako podstawa niniejszego programu.

Nadrz ędn ą zasad ą przedstawion ą w Polityce Ekologicznej Pa ństwa jest zasada zrównowa Ŝonego rozwoju. Rozwój zrównowa Ŝony jest definiowany jako taki, który nie narusza w sposób istotny i trwały środowiska Ŝycia człowieka i godzi prawa przyrody, ekonomii oraz rozwoju społeczeństw wraz ze zrównowa Ŝeniem szans dost ępu do zasobów mi ędzy pokoleniem obecnym, a pokoleniami nast ępnymi. W skrócie wi ęc, jest to rozwój człowieka wynikaj ący z działalno ści człowieka odbywaj ącego si ę w harmonii z przyrod ą. Najwa Ŝniejszymi czynnikami, które naleŜy uwzgl ędnia ć

17

AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2011-2014 przy programowaniu zrównowa Ŝonego rozwoju s ą: czynniki społeczne, ekologiczne, przestrzenne i ekonomiczne.

Rozwój zrównowa Ŝony oznacza wi ęc tak ą filozofi ę rozwoju globalnego, regionalnego i lokalnego, która przeciwstawia si ę ekspansji opartej wył ącznie o wzrost gospodarczy.

4.1.1.1. Polityka Ekologiczna Pa ństwa Nadrz ędnym, strategicznym celem polityki ekologicznej pa ństwa jest zapewnienie bezpiecze ństwa ekologicznego kraju (mieszka ńców, zasobów przyrodniczych i infrastruktury społecznej) i tworzenie podstaw do zrównowa Ŝonego rozwoju społeczno - gospodarczego. Realizacja tego celu osi ągana b ędzie poprzez niezb ędne działania organizacyjne, inwestycyjne (w tym wdra Ŝanie postanowie ń Traktatu Akcesyjnego), tworzenie regulacji dotycz ących zakresu korzystania ze środowiska i reglamentowania poziomu tego wykorzystania w najwa Ŝniejszych obszarach ochrony środowiska. St ąd celami realizacyjnymi Polityki ekologicznej s ą: - wzmacnianie systemu zarz ądzania ochron ą środowiska, - ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne wykorzystanie zasobów przyrody, - zrównowa Ŝone wykorzystanie materiałów, wody i energii, - dalsza poprawa jako ści środowiska i bezpiecze ństwa ekologicznego dla ochrony zdrowia mieszka ńców Polski, - ochrona klimatu. Wymienione cele (oprócz pierwszego) zgodne s ą z celami VI Programu Działa ń na Rzecz Środowiska oraz Odnowion ą Strategi ą UE dotycz ącą Trwałego Rozwoju. W ten sposób realizacja krajowej polityki ekologicznej wpisywa ć si ę b ędzie w osi ąganie celów tej polityki na poziomie całej Wspólnoty.

Osi ąganiu powy Ŝszych celów słu Ŝyć b ędzie realizacja nast ępuj ących priorytetów i zada ń: 1. Wzmacnianie systemu zarz ądzania ochron ą środowiska polegaj ące na: - przegl ądzie prawa z punktu widzenia jego zgodno ści z przepisami UE, jego zmianie i uproszczeniu oraz koordynacji działa ń w tym zakresie, - zapewnieniu integracji celów ochrony środowiska i priorytetów polityki ekologicznej ze strategiami rozwoju ró Ŝnych sektorów gospodarki, - prowadzeniu edukacji ekologicznej dla zapewnienia akceptacji społecznej dla podejmowanych programów ochrony środowiska, - zapewnieniu pełniejszego wykorzystania sił rynkowych dla ochrony środowiska, likwidacji bł ędnych sygnałów ekonomicznych - przykładowo antyekologicznych subsydiów oraz wzmocnienia proekologicznych zachowa ń, - wspieraniu zmian w systemie podatkowym stymuluj ącym działania po Ŝą dane z punktu widzenia ochrony środowiska, - promocji przyjaznych środowisku postaw konsumenckich, - wspieraniu aktywno ści podmiotów gospodarczych wdra Ŝaj ących systemy zarz ądzania środowiskowego, - wzmocnieniu roli planowania przestrzennego jako instrumentu ochrony środowiska, - wspieraniu bada ń naukowych dotycz ących ochrony środowiska i racjonalnego wykorzystywania jego zasobów, - wprowadzeniu pełnej odpowiedzialno ści sprawcy za szkody w środowisku jako elementu realizacji zasady zanieczyszczaj ący płaci, - rozwój systemu oceny oddziaływa ń w cyklu Ŝyciowym produktu oraz szacowania przepływów materiałowych jako elementów Zintegrowanej Polityki Produktowej, - zagwarantowaniu wystarczaj ących środków finansowych na działania zapewniaj ące realizacj ę celów polityki ekologicznej i rozwoju instrumentów wspieraj ących te działania,

18

AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2011-2014

- zainicjowaniu prac dla szerszego uwzgl ędniania w kosztach produkcji kosztów zewn ętrznych. 2. Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne wykorzystanie zasobów przyrody polegaj ąca na: - wzmacnianiu krajowego systemu obszarów chronionych, - weryfikacji i uporz ądkowaniu systemu obszarów chronionych w ramach sieci Natura 2000, - stworzeniu skutecznych mechanizmów ochrony zasobów i walorów przyrodniczych oraz krajobrazowych poza obszarami chronionymi, - ochronie obszarów wodno - błotnych, - odtworzeniu zniszczonych ekosystemów i siedlisk, odbudowie zagro Ŝonych gatunków ro ślin, zwierz ąt i grzybów, - wzmocnieniu ochrony ró Ŝnorodno ści biologicznej zarówno in situ jak i ex situ, - kontynuacji prac zmierzaj ących do wzrostu lesisto ści kraju (docelowo do 30% pow. kraju), - wspieraniu rozwoju wielofunkcyjnej gospodarki le śnej, - kontynuacji prac przy rekultywacji gruntów zdegradowanych, - wspieraniu programów rolniczych zapewniaj ących zrównowa Ŝone korzystanie z gleb (rolnictwo ekologiczne i zrównowa Ŝone, programy rolno środowiskowe), - poszukiwaniu substytutów zasobów nieodnawialnych i wspieraniu ich stosowania w gospodarce, - wzro ście racjonalno ści wykorzystania zasobów kopalin, - wzmacnianiu bezpiecze ństwa biologicznego w odniesieniu do genetycznie modyfikowanych organizmów (GMO). 3. Zrównowa Ŝone wykorzystanie materiałów, wody i energii polegaj ące na: - wdra Ŝaniu zasady decouplingu - rozdzielenia zale Ŝno ści presji środowiskowej od rozwoju gospodarczego (zapewnienie, Ŝe szybki rozwój gospodarczy nie b ędzie powodował wzrostu wielko ści ładunku zanieczyszcze ń odprowadzanego do środowiska), - zaoszcz ędzenie 9% energii finalnej w ci ągu 9 lat, do roku 2017, - wprowadzaniu wska źników zu Ŝycia surowców, wody i energii na jednostk ę produktu w poszczególnych sektorach gospodarki, - stworzenie mechanizmów ułatwiaj ących wykorzystanie prostych rezerw energetycznych przez ograniczanie strat i wprowadzanie materiałów i technologii energooszcz ędnych; - wspieraniu programów efektywnego wykorzystania wody w przemy śle, w tym zamkni ętych jej obiegów, - osi ągni ęciu 7,5% udziału energii wytwarzanej ze źródeł odnawialnych zarówno w bilansie zu Ŝycia energii pierwotnej w 2010r., jak i takiego samego udziału tych źródeł w produkcji energii elektrycznej, - uzyskaniu 5,75% udziału biokomponentów w zu Ŝyciu paliw płynnych transporcie w 2010r., - opracowaniu i wdra Ŝaniu planów gospodarowania wodami na obszarach wydzielonych dorzeczy oraz programów działa ń dla osi ągni ęcia dobrego stanu wód w 2015r., - opracowaniu i wdra Ŝaniu planów ochrony przeciwpowodziowej oraz zapobieganiu skutkom suszy. 4. Dalsza poprawa jako ści środowiska i bezpiecze ństwa ekologicznego dla ochrony zdrowia mieszka ńców Polski polegaj ąca na: - zmniejszaniu ładunku zanieczyszcze ń odprowadzanego do wód przez modernizacj ę istniej ących i budow ę nowych oczyszczalni ścieków, - zako ńczeniu programu budowy kanalizacji i oczyszczalni ścieków z podwy Ŝszonym usuwaniem biogenów w aglomeracjach powy Ŝej 15 000 RLM, - zako ńczeniu programu budowy oczyszczalni ścieków w zakładach sektora rolno - spo Ŝywczego,

19

AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2011-2014

- optymalizacji potrzeb transportowych i ograniczaniu emisji ze środków transportu jako elementu poprawy jako ści powietrza na terenach zurbanizowanych, - realizacji programów ograniczenia wielko ści emisji do powietrza ze źródeł przemysłowych i komunalnych, - ograniczeniu emisji z du Ŝych źródeł spalania energetycznego, - wspieraniu działa ń maj ących na celu unikanie wytwarzania odpadów i zapewniaj ących bezpieczne dla środowiska ich unieszkodliwianie, - podniesieniu poziomu odzysku odpadów komunalnych do 10% w 2010r., - ograniczaniu zagro Ŝenia dla zdrowia ludzi i jako ści środowiska spowodowanego stosowaniem środków chemicznych, - wycofywaniu z obrotu i stosowania substancji niszcz ących warstw ę ozonow ą, - zapobieganiu ryzyku powstania powa Ŝnych awarii przemysłowych przez wzmacnianie kontroli nad instalacjami stwarzaj ącymi takie ryzyko, - wspieraniu działa ń maj ących na celu ograniczanie uci ąŜ liwo ści hałasu, - ochronie ludzi i środowiska przed oddziaływaniem pól elektromagnetycznych, - prowadzeniu skutecznego nadzoru nad wykorzystywaniem źródeł promieniowania jonizuj ącego. 5. Ochrona klimatu polegaj ąca na: - spełnieniu wymaga ń Protokołu z Kioto, - wykorzystaniu lasów jako pochłaniaczy gazów cieplarnianych, - dalsza redukcja emisji gazów cieplarnianych ze wszystkich sektorów gospodarki, wspieranie programów w tym zakresie; - wspieranie programów zwi ększaj ących ilo ść wi ązanego w ęgla, - podj ęciu działa ń instytucjonalnych pozwalaj ących na korzystanie z mechanizmów elastyczno ści Protokołu z Kioto, - rozpocz ęciu analiz dotycz ących potrzeb i mo Ŝliwo ści wdra Ŝania działa ń adaptacyjnych w sektorach szczególnie wra Ŝliwych na skutki zmiany klimatu, - stworzeniu warunków instytucjonalnych pozwalaj ących na aktywne współtworzenie wspólnotowej polityki klimatycznej, w tym przyj ęcia zobowi ąza ń na okres po roku 2012. 1

4.1.1.2. Program Ochrony Środowiska Województwa Pomorskiego na lata 2007-2010 z uwzgl ędnieniem perspektywy 2011-2014 Program nie formułuje celu generalnego i podkre śla pierwszorz ędn ą potrzeb ę zachowania dobrego stanu środowiska, jako podstawowego warunku zrównowa Ŝonego i harmonijnego rozwoju. Cele perspektywiczne, nawi ązuj ą do Polityki Ekologicznej Pa ństwa na lata 2007-2010 z perspektyw ą na lata 2011-14 oraz do VI Wspólnotowego Programu Działa ń w zakresie środowiska naturalnego. Z uwagi na niewielki wpływ skali regionalnej na zmiany klimatu, nie formułuje si ę w tym zakresie celu perspektywicznego. Zagadnienia zwi ązane z przeciwdziałaniem i ograniczaniem negatywnych skutków wpływaj ących na środowisko, zostały omówione w poni Ŝszych celach wraz z kierunkami działa ń. Sformułowano 4 cele perspektywiczne, o charakterze stałych d ąŜ eń, które spełniaj ą rol ę osi priorytetowych – wyznaczaj ą jednocze śnie grupy celów realizacyjnych.

1 Polityka Ekologiczna Pa ństwa na lata 2007-2010 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2011-2014 – Ministerstwo Środowiska – Warszawa, grudzie ń 2006 rok.

20

AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2011-2014

Cele: 2

I. Środowisko dla zdrowia – dalsza poprawa jako ści środowiska i bezpiecze ństwa ekologicznego. II. Wzmocnienie systemu zarz ądzania środowiskiem oraz podniesienie świadomo ści ekologicznej społecze ństwa. III. Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne wykorzystanie zasobów przyrody IV. Zrównowa Ŝone wykorzystanie materiałów, wody i energii.

2 Program Ochrony Środowiska Województwa Pomorskiego na lata 2007-2010 z uwzgl ędnieniem perspektywy 2011-14

21

AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2011-2014

5. REALIZACJA POLITYKI EKOLOGICZNEJ POWIATU STAROGARDZKIEGO

„Program ochrony środowiska powiatu starogardzkiego” przyj ęty uchwał ą Rady Powiatu Starogardzkiego Nr VIII/43/2003 z dnia 6 czerwca 2003 r. obejmował cele z „Polityki Ekologicznej Pa ństwa na lata 2003-2006 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2007-2010”. Nie wszystkie działania uj ęte w Programie ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego i gmin powiatu na lata 2003-2010 udało si ę zrealizowa ć w latach 2004-2007. Główne działania zostały skierowane na realizacje polityki ekologicznej w takich obszarach jak: Ochrona jako ści wód powierzchniowych Rozbudowa sieci kanalizacyjnej znacz ąco wpłyn ęła na popraw ę jako ści wód powierzchniowych w powiecie. W latach 2004-2007 wybudowano 87 273 mb sieci kanalizacyjnej. Wykonano modernizacj ę oczyszczalni ścieków w gminach: Sm ętowo Graniczne (m. Kopytkowo), Starogard Gda ński (m. Szp ęgawsk), Zblewo (m. Zblewo) Kaliska (m. Kaliska) Lubichowo (m. Lubichowo), wybudowano oczyszczalni ę w Jabłowie (gmina Starogard Gda ński).W miejscowo ści Czarna Woda dokonano modernizacji kanalizacji sanitarnej z wykonaniem przepompowni ścieków do Czerska oraz partycypowano w kosztach modernizacji oczyszczalni ścieków w Czersku. W celu poprawy warunków wodnych zlikwidowano lokaln ą oczyszczalni ę ścieków w gm. Skarszewy w Bolesławowie. Na oczyszczalni ę odprowadzane były ścieki z Zespołu Szkół Rolniczych Centrum Kształcenia Praktycznego w Bolesławowie i okolicznych budynków mieszkalnych. Ścieki po wybudowaniu kolektora sanitarnego zostały skierowane poprzez przepompownie na oczyszczalni ę miejsk ą w Skarszewach. Gminy powiatu starogardzkiego opracowały ewidencje (na podstawie zgłosze ń) istniej ących płyt obornikowych oraz zbiorników na gnojowic ę wyst ępuj ących na ich terenie. W celu ochrony wód powierzchniowych na ww. działania poniesiono koszty w wysoko ści ok. 6 320 000 zł. Ochrona wód podziemnych i ich wykorzystanie Wybudowano nowe uj ęcia wody na terenie gminy Lubichowo w miejscowo ściach: Lubichowo, Ocypel i Osowo oraz przeprowadzono modernizacj ę stacji uzdatniania wody w gminach: Osieczna, Osiek, Zblewo i mie ście Czarna Woda. Na terenie powiatu wybudowano 46 100 mb sieci wodoci ągowej. Orientacyjny koszt poniesiony na te działania to 3 860 000 zł. Prowadzono monitoring wód podziemnych na trzech składowiskach odpadów: w Bietowie (gm. Lubichowo), w Linowcu (gm. Starogard Gda ński) oraz w Zblewie (gm. Zblewo). Gospodarka odpadami Na koniec 2006 r. ok. 76% mieszka ńców powiatu zostało obj ętych zorganizowanym systemem odbioru odpadów komunalnych. Wprowadzono równie Ŝ system selektywnego zbierania odpadów (papier, szkło, tworzywa sztuczne). Odzysk odpadów ulegaj ących biodegradacji (osady ściekowe), na terenie powiatu starogardzkiego, prowadzony jest w kompostowni w Starogardzie Gda ńskim, zarz ądzanej przez Przedsi ębiorstwo Wodoci ągów i Kanalizacji „Star-Wik” Sp. z o.o. Na terenach wiejskich cz ęść odpadów ulegaj ących biodegradacji jest kompostowana przez mieszka ńców we własnym zakresie - kompostowniki, skarmianie zwierz ąt. Przy składowisku odpadów w gm. Osieczna (Osówku) umieszczono pojemnik na odpady niebezpieczne. Gmina miejska Skórcz zakupiła pojemniki na baterie, odpady niebezpieczne, zu Ŝyty sprz ęt elektryczny i elektroniczny. Na terenie gminy Osiek, Smętowo Graniczne, Zblewo i Skarszewy zorganizowano zbiórk ę baterii. Dodatkowo na terenie gminy Sm ętowo Graniczne ustawiono pojemnik przeznaczony do zbiórki przeterminowanych leków. Zespół Szkół

22

AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2011-2014

Ponadgimnazjalnych w Owidzu przeprowadził akcj ę utylizacji odpadów niebezpiecznych w wyniku której poniesiono koszty 24 000 zł. Zlikwidowano pokrycie z azbestu na terenie Specjalistycznego O środka Szkolno Wychowawczego w Starogardzie Gda ńskim (poniesiono koszt w wysoko ści 63 900 zł). W Starogardzie Gda ńskim uruchomiono dwie stacje demonta Ŝu pojazdów.

W celu dostosowania składowisk do obowi ązuj ących przepisów rozpocz ęto prace dostosowawcze na składowiskach odpadów (Bietowo gm. Lubichowo, Zblewo gm. Zblewo, Linowiec gm. Starogard Gda ński, Bobrowiec gm. Sm ętowo Graniczne). Opracowano kompletn ą dokumentacj ę projektow ą i uzyskano pozwolenie na budow ę dla Zakładu Utylizacji Odpadów Komunalnych „Stary Las”. Przeprowadzono postępowanie w sprawie oceny oddziaływania. Przedsi ęwzi ęcie zostało zakwalifikowane do listy projektów indywidualnych w Ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2007-2013 w celu uzyskania środków unijnych na realizacj ę zadania. Ochrona powietrza Na terenie powiatu powstały kotłownie opalane biomas ą m.in. w Skórczu, Czarnej Wodzie, Kaliskach i Piecach. Dokonano zmiany kotłów opalanych w ęglem na gazowe w Destylarni Sobieski SA w Starogardzie Gda ńskim. Zakład Energetyki Cieplnej „STAR-PEC” sp. z o.o. w Starogardzie Gda ńskim przeprowadził likwidacj ę szeregu lokalnych kotłowni zlokalizowanych na terenie miasta Starogard Gda ński tj.: KS-309 ul. Gimnazjalna 11, KS-313 ul. Iwaszkiewicza 1, KS-324 ul. Parkowa 8, KS-304 ul. Sikorskiego 21, KS-322 ul. Traugutta 56, KS-303 ul. Gda ńska 6, KS-321 ul. Ściegiennego 5 oraz kotłowni zlokalizowanych: ul. Grunwaldzka 1, ul. Chojnacka 70, ul. Hallera 19 A, ul. Zielona 23, ul. Zielona 24, ul. Zielona 29, ul. Hallera 21, ul. Sikorskiego 26, ul. Zielona 14, Al. Niepodległo ści 7, ul. Gda ńska 37, ul. Ko ściuszki 131, ul. Ściegiennego 13, ul. Tczewskiej 3, Al. Wojska Polskiego 8 A oraz kotłowni przy O środku Sportu i Rekreacji w Starogardzie Gda ńskim. Obiekty, zasilane ze zlikwidowanych kotłowni zostały podł ączone do miejskiej sieci ciepłowniczej zasilanej ze źródła KS-101 – Ciepłownia Rejonowa przy ul. Pomorskiej 26 w Starogardzie Gda ńskim. Edukacja ekologiczna Na terenie powiatu przeprowadzono szereg działa ń zwi ązanych z edukacj ą ekologiczn ą m.in. organizowano coroczne akcje „Sprz ątanie świata”, w szkołach przeprowadzono konkursy i olimpiady o tematyce ekologicznej, odbyły si ę prelekcje dla przedsi ębiorców (bran Ŝa stolarska). Gminy oraz Przedsi ębiorstwo Usług Komunalnych STARKOM Sp. z o.o. i Przedsi ębiorstwo „KOLTEL” s.c. M. i T. Kolbusz prowadziły edukacj ę w śród mieszka ńców powiatu zwi ązan ą z segregacj ą odpadów. Powstał film opracowany przez Instytut Kociewski „Promocja przyrody Kociewia Starogardzkiego” (3 000 zł.). Nadle śnictwa Kaliska, Lubichowo oraz Starogard organizowały prelekcje oraz wycieczki dla młodzie Ŝy szkolnej. Ochrona przyrody i krajobrazu Na terenie powiatu zorganizowano specjalistyczne szkolenia dotycz ące agroturystyki i prowadzenia gospodarstw ekologicznych. Na bazie niektórych małych i średnich gospodarstw rolnych powstało 5 gospodarstw ekologicznych i agroturystycznych, przy których działa turystyka piesza, konna i rowerowa. Opracowano plan urz ądzania lasu, który zawiera aktualny opis drzewostanów sporz ądzany na podstawie pomiarów i prac terenowych oraz plany: u Ŝytkowania r ębnego i przedr ębnego, hodowli

23

AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2011-2014 lasu, ochrony przeciwpo Ŝarowej, zagospodarowania turystycznego itp. (poniesiony koszt przez Starostwo Powiatowe – 158 700 zł.). Głównie ze środków Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa zalesiono prawie 220 ha gruntów rolnych. Na terenie powiatu w latach 2004 – 2007 utworzono ście Ŝki przyrodnicze: ście Ŝka ekologiczna (gmina Lubichowo), ście Ŝka przyrodniczo-le śna (gmina Zblewo). Rozpocz ęto prace nad tworzeniem Rezerwatu Biosfery Bory Tucholskie. Kształtowanie stosunków wodnych Zarz ąd Melioracji i Urz ądze ń Wodnych oraz Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej oczyszczał koryta rzek na terenie powiatu. Przeprowadzano konserwacj ę rowów melioracyjnych na terenie powiatu w szczególno ści w gminach: Zblewo, Osieczna, Sm ętowo Graniczne, Czarna Woda, Lubichowo, Starogard Gda ński, Skarszewy, Bobowo i Skórcz oraz wykonano remonty i usuwano awarie urz ądze ń melioracyjnych w mie ście Starogard Gda ński oraz gminach: Kaliska, Skarszewy, Zblewo, Lubichowo, Sm ętowo Graniczne, Osieczna i Skarszewy.

Wykorzystanie środków Powiatowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w latach 2004-2007 Ze środków funduszu sfinansowano lub dofinansowano m.in. takie działania jak: - konserwacje i remonty urz ądze ń melioracyjnych w gminach powiatu - ok.102 000 zł, - przebudow ę kanalizacji z odprowadzeniem ścieków z Zespołu Szkół Rolniczych Centrum Kształcenia Praktycznego w Bolesławowie do oczyszczalni miejskiej w Skarszewach – 111 000 zł, - edukacj ę ekologiczn ą, która obejmowała m.in. zakup nagród rzeczowych dla laureatów konkursów ekologicznych, produkcj ę filmu promuj ącego Ogród Dendrologiczny Arboretum Wirty, opracowanie atlasu „Krajobrazy Kociewia”, organizacje Kociewskiej Wystawy Zwierz ąt Hodowanych, powstanie Izby Dydaktyczno – Muzealnej w „Zgodzie z natur ą”, itp. – ok. 200 000 zł, - zakup worków i r ękawic jednorazowego u Ŝytku podczas akcji „Sprz ątania Świata”, które zostały rozdane szkołom ponadgimnazjalnym, gminom, nadle śnictwom, stra Ŝy po Ŝarnej i policji – ok. 15 400 zł, - rozszerzenie selektywnej zbiórki odpadów w gminach poprzez zakup pojemników – ok. 41 000 zł, - likwidację pokrycia dachowego z azbestu na placówce szkolnej – ok. 64 000 zł, - dofinansowanie dokumentacji projektowej Zakładu Utylizacji Odpadów Komunalnych Stary Las Sp. z o.o. – ok. 384 000 zł.

24

AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2011-2014

6. ZAŁO śENIA OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2011-2014 Naczeln ą zasad ą przyj ętą w przedmiotowym programie jest zasada zrównowa Ŝonego rozwoju w celu umo Ŝliwienia lepszego zagospodarowania istniej ącego potencjału powiatu (zasobów środowiska, surowców naturalnych, obiektów, sprz ętu, jak i ludzi oraz wiedzy). Na podstawie kompleksowego raportu o stanie środowiska i źródłach jego przekształcenia i zagro Ŝenia przedstawiono poni Ŝej propozycj ę działa ń programowych umo Ŝliwiaj ących spełnienie zasady zrównowa Ŝonego rozwoju poprzez koordynacj ę działa ń w sferze gospodarczej, społecznej i środowiskowej. Daje to mo Ŝliwo ść planowania przyszło ści powiatu w perspektywie kilkunastu lat i umo Ŝliwia aktywizacj ę społecze ństwa powiatu, zwi ększenie inicjatywy i wpływu społeczno ści na realizacj ę działa ń rozwojowych. Cele i działania proponowane w programie ochrony środowiska powinny posłu Ŝyć do tworzenia warunków dla takich zachowa ń ogółu społecze ństwa, które polega ć b ędą w pierwszej kolejno ści na niepogarszaniu stanu środowiska przyrodniczego na danym terenie, a nast ępnie na jego poprawie. Realizacja wytyczonych celów w programie powinna spowodowa ć zrównowa Ŝony rozwój gospodarczy, polepszenie warunków Ŝycia mieszka ńców przy zachowaniu walorów środowiska naturalnego na terenie powiatu.

6.1. Cele ekologiczne Kompleksowo ść zagadnie ń ochrony środowiska, a tak Ŝe zakres przeobra Ŝeń na terenie powiatu wymusiła wyznaczenie celów średniookresowych i priorytetowych, a tak Ŝe przyj ęcie zada ń z zakresu wielu sektorów ochrony środowiska. Spo śród nich dokonano wyboru najistotniejszych zagadnie ń, których rozwi ązanie przyczyni si ę w przyszło ści do poprawy stanu środowiska na terenie powiatu. Wyboru priorytetów ekologicznych dokonano w oparciu o diagnoz ę stanu poszczególnych komponentów środowiska na terenie powiatu starogardzkiego, uwarunkowania zewn ętrzne (obowi ązuj ące akty prawne) i wewn ętrzne, a tak Ŝe inne wymagania w zakresie jako ści środowiska. Wybór priorytetowych przedsi ęwzi ęć ekologicznych na terenie powiatu starogardzkiego na lata 2007-2010 z perspektyw ą 2011-2014 przeprowadzono przy zastosowaniu nast ępuj ących kryteriów organizacyjnych i środowiskowych.

6.1.1. Kryteria o charakterze organizacyjnym - wymiar zadania przedsi ęwzi ęcia (ponadlokalny i publiczny), - konieczno ść realizacji przedsi ęwzi ęcia ze wzgl ędów prawnych, - zabezpieczenia środków na realizacj ę lub mo Ŝliwo ść uzyskania dodatkowych zewn ętrznych środków finansowych (z Unii Europejskiej, z innych źródeł zagranicznych lub krajowych), - efektywno ść ekologiczna przedsi ęwzi ęcia, - znaczenie przedsi ęwzi ęcia w skali regionalnej, - spełnianie wymogów zrównowa Ŝonego rozwoju - zgodno ść przedsi ęwzi ęcia dla rozwoju gospodarczego powiatu.

6.1.2. Kryteria o charakterze środowiskowym - mo Ŝliwo ść likwidacji lub ograniczenia najpowa Ŝniejszych zagro Ŝeń środowiska i zdrowia ludzi, - zgodno ść z celami ekologicznymi i zasadniczymi kierunkami zada ń wynikaj ących ze Strategii rozwoju województwa pomorskiego,

25

AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2011-2014

- zgodno ść z celami i priorytetami ekologicznymi okre ślonymi w “Polityce Ekologicznej Pa ństwa na lata 2007-2010 z uwzgl ędnieniem perspektyw na lata 2011-2014” i „Programie Ochrony Środowiska Województwa Pomorskiego na lata 2007-2010 z uwzgl ędnieniem perspektywy 2011-2014”, - zgodno ść z mi ędzynarodowymi zobowi ązaniami Polski w zakresie ochrony środowiska, - skala dysproporcji pomi ędzy aktualnym i prognozowanym stanem środowiska a stanem wymaganym przez prawo, - skala efektywno ści ekologicznej przedsi ęwzi ęcia (efekt planowany, tempo jego osi ągni ęcia), - wieloaspektowo ść efektów ekologicznych przedsi ęwzi ęcia (mo Ŝliwo ść jednoczesnego osi ągni ęcia poprawy stanu środowiska w zakresie kilku elementów środowiska), - w odniesieniu do gospodarki odpadami istotnym kryterium była zgodno ść proponowanych zada ń z wymogami kształtowania nowoczesnej gospodarki odpadami poprzez priorytetowe traktowanie tworzenia systemów, działa ń w zakresie zbiórki i transportu, odzysku i unieszkodliwiania odpadów.

6.1.3. Cele ekologiczne dla powiatu starogardzkiego Kieruj ąc si ę podanymi powy Ŝej kryteriami, wyznaczono nast ępuj ące cele powiatu starogardzkiego z zakresu ochrony środowiska: - środowisko dla zdrowia – dalsza poprawa jako ści środowiska i bezpiecze ństwa ekologicznego, - wzmocnienie systemu zarz ądzania środowiskiem oraz podniesienie świadomo ści ekologicznej społecze ństwa, - ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne wykorzystanie zasobów przyrody, - zrównowa Ŝone wykorzystanie materiałów, wody i energii.

26

AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2011-2014

7. ŚRODOWISKO DLA ZDROWIA – DALSZA POPRAWA JAKO ŚCI ŚRODOWISKA I BEZPIECZE ŃSTWA EKOLOGICZNEGO

7.1. Identyfikacja środowiskowych zagro Ŝeń zdrowia, zahamowanie ich narastania oraz minimalizacja powodowanych przez nie skutków

Stan wyj ściowy Jako ść środowiska w znacznym stopniu wpływa na stan zdrowia. Wg raportu WHO około 25 % zgonów i chorób w skali globalnej jest wynikiem negatywnego oddziaływania środowiskowego. Zanieczyszczenie środowiska ma swój udział w rozwoju a Ŝ 80 % chorób, po średnio wpływa te Ŝ na ogólny stan zdrowia fizycznego i psychicznego poprzez ograniczenie człowiekowi dost ępu do zasobów środowiskowych a co za tym idzie ograniczenie mo Ŝliwo ści wypoczynku i wra Ŝeń estetycznych. Dlatego te Ŝ program ochrony środowiska powinien ujmowa ć zjawiska globalne i długofalowe, wpływaj ące zarówno na zdrowie fizyczne jak i na komfort psychiczny człowieka. Do najwi ększych problemów maj ących wpływ na stan zdrowia ludzi nale Ŝą : - jako ść wody przeznaczonej do spo Ŝycia, - zanieczyszczenie wód gruntowych, - zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego, - emisja hałasu. Główne kierunki działa ń na rzecz środowiska i zdrowia zostały okre ślone w przyj ętym przez Rad ę Ministrów Wieloletnim Programie „Środowisko a zdrowie” .

7.1.1. Cel średniookresowy do 2014 r.

Zahamowanie powstawania środowiskowych zagro Ŝeń zdrowia

Kierunki działa ń: - wzmo Ŝenie monitoringu jako ści wody do spo Ŝycia przez ludzi szczególnie w odniesieniu do zawarto ści w wodzie wielopier ścieniowych w ęglowodorów aromatycznych (WWA), trihalometanów (THM) oraz metali ci ęŜ kich, - wzmocnienie nadzoru nad warunkami pracy pracowników ze szczególnym uwzgl ędnieniem nara Ŝania na czynniki biologiczne oraz substancje chemiczne niebezpieczne, - promocja zdrowego stylu Ŝycia i unikanie zagro Ŝeń oraz profilaktyka chorób cywilizacyjnych i ograniczenie zewn ętrznych przyczyn ich powstawania.

7.2. Osi ągni ęcie i utrzymanie dobrego stanu wód podziemnych i powierzchniowych

Stan wyj ściowy - wody powierzchniowe Poni Ŝej przedstawiono wody stoj ące oraz płyn ące znajduj ące si ę na terenie powiatu starogardzkiego.

27

AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2011-2014

Tabela nr 3 Wykaz wód stoj ących i płyn ących na terenie powiatu starogardzkiego

Lp. Gmina Nazwa zbiornika wodnego 1 Bobowo Bobowo (Rusek), Grabowo, Jabłówko 2 Kaliska Nierybno Małe, Nierybno Wielkie, Kra śnik Du Ŝy, Kra śnik Mały, Gł ęboczek, Iwiczek, Trzechowskie, Gogolinek, Studzienickie, Smolnik, Lipskie, Pieszczenko, Kazubskie, Okoniny 3 Lubichowo Bagienko I, Bagienko II, Bagienko III, Lubichowskie, Dalima, Świ ęte, Ocypelek, Ocypel Wlk, Piaseczno, Czarnel, Firek, Kochanka, Jelonek, Ziemianek, Mo ściska, Osowo 4 Osieczna Klani ńskie, śabno, Płocicz, Okuniewek, Sztuczno, Starzyska, Starzyska Le śne, Wielkie Zdrójno, Czarne, Babskie, Długie 5 Osiek Staw Mły ński, Przerybionek, Korzonek, Godnik, Muł, Wierzbiny, Karszanek, Wst ąŜ ki, Słone, Tuszynek, Trzebiechowo, Kał ębie, Okarpiec, Łyse, Czarne, Jaszczerek, Udzierz, Brzezianek, Głuche 6 Skórcz Czarnoleskie, Mielniczki 7 Skarszewy Czarne, Krawusi ńskie, Choszno, Borówno Małe, Borówno Wielkie, Trzciniec, Rokitki, Du Ŝy Mergiel, Mały Mergiel, Godziszewskie, śygowickie 8 Starogard Staroleskie, Płaczewskie, Zdu ńskie, Szp ęgawskie, Sumi ńskie, Gda ński Rokoci ńskie, Płaczewo, Jabłowo 9 Zblewo Grygorek, Radu ńskie, Borzechowskie Wielkie, Borzechowskie Małe, Szteklin, Piekiełko, Niedzierzba, Niedackie, Ostrowite, Semli ńskie, Kleszczewskie, Berenta 10 Czarna Woda Lubickie, Szarmach Lp. Nazwa zbiornika wodnego 11 Rzeki na terenie całego powiatu starogardzkiego Piesienica, Wda, Wierzyca, W ęgiermuca, Wietcisa, Kanał Studzienice, Kanał Zimne Zdroje, Kanał Lubiki, Kanał Mły ński, Zelgoszczówka, Stara Wda, Brzezianek, Świ ęta, Brze źnica, Kanał Karszanek, Kał ębnica, Siekierka, Stara Wierzyca, Kanał „C”, Kanał „A”, Bietowo, Smela, Kochanka, Pliszka, Godziszewka, Struga Mły ńska, Kanał „B” (przy jeziorze Godziszewskim), Wst ąŜ ka, Prusina, Styna, Szoryca 12 Jeziora nie ustalone Kolincki Młyn, Kote Ŝe, Nowa Wie ś, Owidz, Trzci ńsk, Rokitno, śabianki, śabianki Małe, Rozmer (Sitowo), Długie, Tobołek, Sztramplak, Szczoty, Smrodek, RoŜek, Pleniewo, Piechota, Petrykowskie, Pasturskie, Moczadło, Matyjowie, Marta, Kolanek, Szpr ęgawa, Królówlas, Okunin, Okonek, Kaczmarskie, Grzybie ń, Kurytyba, Ropuchy

W dniu 30 czerwca 2004 roku podj ęto uchwał ę Rady Powiatu Starogardzkiego Nr XVII/113/2004 w sprawie ustanowienia na terenie powiatu starogardzkiego zakazu u Ŝywania jednostek pływaj ących o nap ędzie spalinowym na okre ślonych poni Ŝej zbiornikach powierzchniowych wód stoj ących oraz na wodach płyn ących stanowi ących własno ść Skarbu Pa ństwa.

28

AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2011-2014

Tabela nr 4 Wykaz wód stoj ących i płyn ących na terenie powiatu starogardzkiego na których wprowadzono zakaz u Ŝywania jednostek pływaj ących o nap ędzie spalinowym

Lp. Gmina Nazwa zbiornika wodnego 1 Bobowo Jabłówko 2 Kaliska Iwiczek, Kamionna, Kazubskie Małe, Kazubskie, Gł ęboczek, Okoniny, Smolnik, Studzienice, Trzechowskie 3 Lubichowo Firek, Jelonek, Kochanka, Ocypel Wlk., Ocypelek, Smolniki, Szteklin, Świ ęte, Zelgoszcz-Dama, Zelgoszcz-Długie, Zelgoszcz-Stare, Czarnel, Bagienko I, Bagienko II, Bagienko III, Bagie ńskie 4 Osieczna Babskie, Długie, Cisinek, Okuniewek, Starzyska, Zdrójno, Czarnel II, Małe Krówno, Starzyska (oddział 130f), Sztuczno, Ro Ŝek 5 Osiek Brzezianek, Czarne Północne, Czarne Południowe, Godnik, Kł ębie, Karszanek, Okarpiec, Przerybionek, Siekierki, Radogoszcz, Słone, Trzebiechowo, Udzierz, Wierzbiny, Wst ąŜ ki, Szlaga (Staw Mły ński), Bobrówek, Skórzenno, Mieliczki, Tobołek, Głuszanek, Głuszec 6 Skórcz Czarnoleskie, Mielniczki 7 Skarszewy Godziszewskie, Czarne, Krawusi ńskie, Trzciniec, Mergiel Du Ŝy, Borówno Małe, Rokitki 8 Starogard Rywałd, Jabłonowo, Jamertal, Kochanka, Linowiec, Rokoci ńskie, Gda ński Staroleskie, Sucumin, Sumi ńskie, Szp ęgawskie, Zdu ńskie, Radu ńskie, śygowice, Płaczewo 9 Zblewo Borzechowskie Wielkie, Niedackie, Niedzierzba, Ostrowite, Radziejewo, Semli ńskie, Lipia Góra, Grygorek, Szteklin 10 Rzeki na terenie całego powiatu starogardzkiego Piesienica, Wda, Wierzyca, W ęgiermuca, Wietcisa, Kanał Studzienice, Kanał Zimne Zdroje, Kanał Lubiki, Kanał Mły ńsk, Zelgoszczówka, Stara Wda, Brzezianek, Świ ęta, Brze źnica, Kanał Karszanek, Kał ębnica, Siekierka, Stara Wierzyca, Kanał „C”, Kanał „A”, Bietowo, Smela, Kochanka, Pliszka, Godziszewka, Struga Mły ńska, Kanał „B” (przy jeziorze Godziszewskim)

Pomorski Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Gda ńsku w 2002 i 2005 roku przeprowadził badania rzek płyn ących w granicach powiatu starogardzkiego. Monitoring prowadzony był w wyznaczonych punktach:

- na rzece Wierzyca – w punktach: - Wierzyca w Jaroszewach – 86,9 km, - Wietcisa, uj ście do Wierzycy – 0,5 km, - Wierzyca w Zapowiedniku – 74,8 km, - Wierzyca powy Ŝej Starogardu Gda ńskiego – most w rejonie Nowej Wsi – 59,5 km, - Piesienica, uj ście do Wierzycy – 0,5 km, - Wierzyca poni Ŝej Starogardu Gda ńskiego – most w Owidzu – 55,0 km.

29

AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2011-2014 Rysunek nr 3 Punkty kontrolne wód zlewni rzeki Wierzycy

Punkty kontrolne wód zlewni rzeki Wierzycy: 1. Wierzyca powy Ŝej miejscowo ści Grabowo – 152,5 km 2. Dopływ spod Lubania, uj ście do Wierzycy – 0,5 km 3. Wierzyca powy Ŝej Jeziora Wierzysko – 134,8 km 4. Wierzyca w m. Sarnowy – 124,3 km 5. Wierzyca w m. Nowa Kiszewa – 116,8 km 6. Mała Wierzyca, uj ście do Wierzycy – 0,5 km 7. Wierzyca w Jaroszewach – 86,9 km 8. Wietcisa, uj ście do Wierzycy – 0,5 km 9. Wierzyca w Zapowiedniku – 74,8 km 10. Wierzyca powy Ŝej Starogardu Gda ńskiego, most w rejonie Nowej Wsi – 59,5 km 11. Piesienica, uj ście do Wierzycy – 0,5 km 12. Wierzyca poni Ŝej Starogardu Gda ńskiego, Most w Owidzu – 55,0 km 13. Węgiermuca, uj ście do Wierzycy – 0,5 km 14. Wierzyca poni Ŝej Pelplina, w Stockim Młynie – 16,7 km 15. Janka, uj ście do Wierzycy – 0,5 km 16. Wierzyca poniŜej Gniewu, uj ście do Wisły – 0,5 km

Źródła zanieczyszcze ń wód zlewni rzeki Wierzycy: 1. Ferma Tuczu Trzody Chlewnej w Grabowie Ko ścierskim 2. Oczyszczalnia gminna w m. Wielki Klincz 3. Oczyszczalnia gminna w Starej Kiszewie 4. Zakład Przetwórstwa Owocowo-Warzywnego „Eurofoods” w Pogódkach 5. Fabryka Wódek Gda ńskich S.A. Starogard Gda ński 6. Oczyszczalnia miejska Starogard Gda ński 7. Zakłady Farmaceutyczne „Polpharma” SA w Starogardzie Gd. 8. Oczyszczalnia miejska Pelplin 9. Oczyszczalnia gminna Luba ń 10. Oczyszczalnia miejska Ko ścierzyna 11. Oczyszczalnia osiedlowa w Orlu 12. Oczyszczalnia w Przywidzu 13. Oczyszczalnia miejska Skarszewy 14. Oczyszczalnia gminna Zblewo 15. Oczyszczalnia w Skórczu 16. Oczyszczalnia Zespołu Budynków Mieszkalnych WSP Kopytkowo 17. Oczyszczalnia „Majewo” 18. Oczyszczalnia gminna „Morzeszczyn”

Źródło: Raport o stanie środowiska w województwie pomorskim w 2005 r., WIO Ś Gda ńsk 2006 r. 30

AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2011-2014

- Na rzece Wda – w punkcie: - Bł ędno – 62,3 km.

Rysunek nr 4 Punkty kontrolne wód zlewni rzeki Wdy

Źródło: Raport o stanie środowiska województwie pomorskim w 2006 r., WIO Ś Gda ńsk, 2007 r.

31

AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2011-2014

Poni Ŝej zamieszczono klasy czysto ści wód w punktach pomiarowych okre ślone w 2002 i 2005 roku. Z przeprowadzonych analiz wynika, Ŝe w ci ągu ostatnich lat wody rzek charakteryzuj ą si ę na ogół niewielk ą zmienno ści ą średniego poziomu st ęŜ eń wi ększo ści badanych wska źników. Zmiany poziomu st ęŜ eń dotyczyły najcz ęś ciej zwi ązków azotu, w mniejszym stopniu fosforu, zawiesiny i materii organicznej. W rzekach płyn ących na terenie powiatu starogardzkiego nieznacznie pogorszył si ę stan jako ści wód.

Tabela nr 5 Ocena jako ści rzek w latach 2002 i 2005

Rzeka Punkt kontrolny Wg zał ącznika nr 3 z rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004r. w sprawie klasyfikacji stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu wód (DzU nr 32, poz. 284) – Warto ści graniczne wska źników jako ści wody w klasach jako ści wód podziemnych – rozporz ądzenie nieobowi ązuj ące sanitarna ogólna 2002 2005 2002 2005 Jaroszewy III III II III Zapowiednik III III III III Powy Ŝej IV Starogardu Gd., III jako ść niezadowalaj ąca: ChZT Cr , III III Wierzyca most w rejonie fosforany, liczba bakterii grupy coli Nowej Wsi typu fekalnego Poni Ŝej Starogardu IV Gd., most w III jako ść niezadowalaj ąca: ChZT Cr , III III Owidzu liczba bakterii grupy coli typu fekalnego Wda Bł ędno II III II III

* ocena według systemu obowi ązuj ącego w rozporz ądzeniu w sprawie klasyfikacji wód oraz Ramowej Dyrektywie Wodnej.

Odprowadzenie ścieków

Tabela nr 6 Stopie ń skanalizowania gmin

Stopie ń skanalizowania gmin [% w stosunku do ilo ści mieszka ńców] 2006 Planowana rozbudowa sieci kanalizacyjnej Miasto Czarna Woda 40 Projekt inwestycyjny: „Budowa sieci kanalizacji sanitarnej w Czarnej Wodzie” (budowa kolektorów grawitacyjnych o ł ącznej długo ści 16640 mb, kolektorów tłocznych o długo ści 4280 mb, 405 przył ączy oraz dziewi ęciu przepompowni. ś Miasto Skórcz 19 Budowa kanalizacji sanitarnej w mie cie Skórcz. Gmina Skórcz 6 Budowa kolektora sanitarnego: - „Północ” I etap Wolental – Pączewo. - „Północ” – II etap Czarnylas – Wielki Bukowiec.

32

AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2011-2014

Stopie ń skanalizowania gmin [% w stosunku do ilo ści mieszka ńców] 2006 Planowana rozbudowa sieci kanalizacyjnej Miasto Starogard 85 b.d. Gda ński Gmina Starogard 9 Budowa kanalizacji sanitarnej w miejscowo ściach Owidz, Kolincz, Gda ński Barchnowy – 1700 mb. Rozbudowa kanalizacji sanitarnej w Szp ęgawsku – 1800 mb. Rozbudowa aglomeracji Jabłowo poprzez budow ę kanalizacji sanitarnej w miejscowo ści Dąbrówka (Gmina Starogard Gda ński) oraz Jabłowo i Bobowo (Gmina Bobowo) – 8600 mb - ogółem 1800 mb (5400 mb D ąbrówka i 2000 mb odcinek wspólny). Rozbudowa kanalizacji sanitarnej w miejscowo ści Kokoszkowy ul. Kwiatowa i ul. Klonowa – 2900 mb. Budowa południowo – zachodniego systemu sanitaryjnego gminy: Rokocin, Sumin, Sucumin. Rozbudowa kanalizacji sanitarnej w miejscowo ści śabno – 1450 mb. Miasto i Gmina 80 b.d. Skarszewy Gmina Bobowo 5 Aglomeracyjny system kanalizacji w Jabłowie dla cz ęś ci gmin Starogard Gda ński i Bobowo. ś Gmina Kaliska 20 Rozbudowa gminnej oczyszczalni cieków wraz z budow ą kanalizacji sanitarnej w Piecach. Budowa sieci kanalizacji sanitarnej w Iwicznie, Dąbrowie, Franku, Strychu i Cieciorce . Gmina Lubichowo 6 b.d. Gmina Osieczna 6 b.d. Gmina Osiek 4 b.d. Gmina Sm ętowo 14 b.d. Graniczne ą Gmina Zblewo 8 Kompleksowe uporz dkowanie gospodarki ściekowej w gminie Zblewo, w tym rozbudowa oczyszczalni w Zblewie i sieci kanalizacji sanitarnej .

Na terenie powiatu funkcjonuje kilka oczyszczalni ścieków:

1) oczyszczalnia ścieków w Starogardzie Gda ńskim: - % ogólnej ilo ści ścieków oczyszczanych z powiatu: 83,81%, - sposoby oczyszczania: chemiczny, biologiczny, mechaniczny, - sposób zagospodarowania osadów: kompostowanie i przyrodnicze wykorzystanie,

33

AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2011-2014

2) oczyszczalnia ścieków w Skarszewach: - % ogólnej ilo ści ścieków oczyszczanych z powiatu: 8,11%, - sposoby oczyszczania: chemiczny, biologiczny, mechaniczny, - sposób zagospodarowania osadów: składowanie, 3) oczyszczalnia ścieków w Zblewie: - % ogólnej ilo ści ścieków oczyszczanych z powiatu: 1,91%, - sposoby oczyszczania: chemiczny, mechaniczny, - sposób zagospodarowania osadów: składowanie, 4) oczyszczalnia ścieków w Skórczu: - % ogólnej ilo ści ścieków oczyszczanych z powiatu: 1,65%, - sposoby oczyszczania: chemiczny, biologiczny, mechaniczny, - sposób zagospodarowania osadów: składowanie, 5) oczyszczalnia ścieków w Lubichowie: - % ogólnej ilo ści ścieków oczyszczanych z powiatu: 1,26%, - sposoby oczyszczania: chemiczny, biologiczny, mechaniczny, - sposób zagospodarowania osadów: składowanie, 6) oczyszczalnia ścieków w m. Kokoszkowy: - % ogólnej ilo ści ścieków oczyszczanych z powiatu: 1,20%, - sposoby oczyszczania: chemiczny, biologiczny, mechaniczny, - sposób zagospodarowania osadów: składowanie, 7) oczyszczalnia ścieków w Kaliskach: - % ogólnej ilo ści ścieków oczyszczanych z powiatu: 0,95%, - sposoby oczyszczania: biologiczny, mechaniczny, - sposób zagospodarowania osadów: składowanie, 8) oczyszczalnia ścieków w Szp ęgawsku: - % ogólnej ilo ści ścieków oczyszczanych z powiatu: 0,73%, - sposoby oczyszczania: chemiczny, biologiczny, mechaniczny, - sposób zagospodarowania osadów: składowanie, 9) oczyszczalnia ścieków w Kopytkowie: - % ogólnej ilo ści ścieków oczyszczanych z powiatu: 0,38%, - sposoby oczyszczania: biologiczny, mechaniczny, - sposób zagospodarowania osadów: wywo Ŝone na oczyszczalni ę w Pelplinie, 10) oczyszczalnia ścieków w Osieku: - % ogólnej ilo ści ścieków oczyszczanych z powiatu: 0,35%, - sposoby oczyszczania: biologiczny, mechaniczny, - sposób zagospodarowania osadów: składowanie, 11) oczyszczalnia ścieków w Jabłowie: - % ogólnej ilo ści ścieków oczyszczanych z powiatu: 0,38%, - sposoby oczyszczania: biologiczny, mechaniczny, - sposób zagospodarowania osadów: składowanie.

Ilo ściowo dominuj ą oczyszczalnie ścieków o chemicznym, biologicznym i mechanicznym sposobie oczyszczania. Z kolei najwi ększy odsetek ludno ści obsługiwany jest przez oczyszczalnie z podwy Ŝszonym usuwaniem biogenów.

Stan wyj ściowy 3 - wody podziemne Wody podziemne stanowi ą podstawowe źródło zaopatrzenia w wod ę pitn ą. Obserwuje si ę zanieczyszczenie wód gł ębinowych zwi ązkami: azotu (azotany i azotyny) oraz amoniaku. Wielko ść

3 Fragmenty z opracowania „Warunki korzystania z wód dorzecza Wierzycy” –. Hydroconsult sp. z o.o., Warszawa 2000 r

34

AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2011-2014 oddziaływania zanieczyszcze ń na środowisko wodne jest bezpo średnio zwi ązana z poziomem intensywno ści u Ŝytkowania gleb i stopniem koncentracji produkcji zwierz ęcej w poszczególnych rejonach – obszarach zlewni. Do środowiska wodnego dostaj ą si ę niespo Ŝytkowane przez uprawy składniki nawozów mineralnych i naturalnych oraz inne substancje u Ŝywane aktualnie w produkcji rolniczej. Powa Ŝnym problemem s ą tak Ŝe nieskanalizowane wsie i ścieki bytowo-gospodarcze gromadzone : w szambach, odprowadzane wprost do cieków poprzez szcz ątkowe kanalizacje burzowe a tak Ŝe do szeregu obni Ŝeń, oczek wodnych i stawów, które w efekcie ko ńcowym wpływaj ą na jako ść wód podziemnych.

Monitoring jako ści wód podziemnych w sieci krajowej prowadzony jest przez Pa ństwowy Instytut Geologiczny. Wyznaczane s ą równie Ŝ sieci regionalne. W województwie pomorskim monitoring regionalny prowadzi Pa ństwowy Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Gda ńsku. Celem bada ń w sieci krajowej jest obserwowanie jako ści wód podziemnych poza rejonami zagro Ŝeń. Sie ć regionalna obejmuje obszary Głównych Zbiorników Wód Podziemnych, obszary zagro Ŝeń typu antropogenicznego lub geogenicznego.

Północno-zachodni skraj powiatu starogardzkiego poło Ŝony jest w zasi ęgu GZWP 116 (zbiornik Goł ębiewo). Zbiornik obejmuje wody pierwszego mi ędzymorenowego poziomu czwartorz ędowego pi ętra wodono śnego (poziom górnoczwartorz ędowy). Ma on powierzchni ę 170 km 2 i charakteryzuje si ę średni ą i wysok ą, a w cz ęś ci nawet nisk ą odporno ści ą na zanieczyszczenia. W obszarze niskiej odporno ści na zanieczyszczenia wyznaczono obszar ochronny o powierzchni 53,8 km 2, w tym obszar o powierzchni 7,4 km 2 o zaostrzonych rygorach.

Czwartorz ędowe pi ętro wodono śne

Osady czwartorz ędu pochodz ą z okresu zlodowace ń: południowopolskich, środkowopolskich i północnopolskich oraz holocenu. S ą one zbudowane z kilku naprzemianległych poziomów glin zwałowych rozdzielonych seriami piasków i Ŝwirów wodnolodowcowych i rzecznych oraz osadami zastoiskowymi. Mi ąŜ szo ść całego kompleksu czwartorz ędowego zmienia si ę od 90 m przy uj ściu Wierzycy do ponad 250 m w rejonie Ko ścierzyny. Serie piaszczysto-Ŝwirowe wyst ępuj ą pi ętrowo tworz ąc kilka warstw wodono śnych. W dokumentacjach hydrogeologicznych warstwy te zostały poł ączone w trzy poziomy wodono śne: gruntowy, górnoczwartorz ędowy i dolnoczwartorz ędowy. Najwi ększe znaczenie u Ŝytkowe maj ą dwa ostatnie poziomy.

Poziom gruntowy (przypowierzchniowy) zwi ązany jest z warstwami lub przewarstwieniami piaszczystymi w obr ębie osadów glacjalnych, przypowierzchniowych piasków wodnolodowcowych oraz piasków i Ŝwirów dolin rzecznych. Poziom ten, ze wzgl ędu na mał ą mi ąŜ szo ść , z reguły nieprzekraczaj ącą 5 m, nie ma znaczenia gospodarczego.

Poziom górnoczwartorz ędowy jest najpowszechniej u Ŝytkowanym poziomem wodono śnym na terenie powiatu. Na zasobach tego poziomu bazuj ą uj ęcia miejskie w Ko ścierzynie, Skarszewach, Zblewie i cz ęść studzien uj ęcia ,,Południe’’ w Starogardzie Gda ńskim, a tak Ŝe kilkadziesi ąt uj ęć wiejskich. Poziom ten zbudowany jest z piasków i Ŝwirów o ró Ŝnej genezie, stratygraficznie przynale Ŝnych do interglacjału emskiego i zlodowacenia północnopolskiego. Wyst ępuje on na gł ęboko ści od kilku do ponad 60 m. Mi ąŜ szo ść najcz ęś ciej wynosi 15 – 25 m.

Wydajno ści pojedynczych studzien s ą bardzo zró Ŝnicowane, wynosz ą od kilku do ponad 140 m 3/h, a wydajno ści jednostkowe od 2 do 26 m 3/h/1ms. Zwierciadło wody na przewa Ŝaj ącej cz ęś ci ma

35

AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2011-2014 charakter naporowy, jedynie w obszarach o silnie zró Ŝnicowanej morfologii oraz na niektórych odcinkach dolin rzecznych, gdzie warstwa glin została rozmyta, zwierciadło to ma charakter swobodny (wówczas poziom górnoczwartorz ędowy ł ączy si ę z poziomem wód gruntowych). Powierzchnia zwierciadła statycznego jest współkształtna do morfologii terenu. Zwierciadło wody najwy Ŝej układa si ę w strefach wododziałowych (około 188 m n.p.m.) i obni Ŝa si ę zgodnie z nachyleniem terenu. Poziom ten jest bardzo intensywnie drenowany przez Wierzyc ę i wszystkie wi ększe jej dopływy.

Wody tego poziomu s ą bez smaku i zapachu. Sporadycznie spotyka si ę podwy Ŝszon ą barw ę (do poziomu 50 mg Pt/l). Odczyn pH waha si ę w przedziale od 7,0 do 8,2. S ą to wody przewa Ŝnie średniotwarde, z zawarto ści ą Ŝelaza na poziomie 0,5 do 3,0 mg Fe/l i manganu wyra źnie powy Ŝej 0,05 mg Mn/l. Zasolenie jest niewielkie: st ęŜ enie jonu chlorkowego waha si ę od 2 do 60 mg Cl/l, siarczanów od śladów do 50 mg SO 4/l (zwykle 20-50 SO 4/l). Mineralizacja mierzona such ą pozostało ści ą na ogół nie przekracza 300 mg/l.

Poziom dolnoczwartorz ędowy jest stratygraficznie zwi ązany z utworami wodono śnymi zlodowacenia południowopolskiego i środkowopolskiego. Stanowi ą go głownie piaski drobno- i średnioziarniste, o mi ąŜ szo ściach od 20 do 30 m, jedynie sporadycznie, w niektórych rejonach mi ąŜ szo ść dochodzi do 60 m (na wschód od linii Starogard Gda ński – Bobowo – Morzeszczyn, wyst ępuje fragmentarycznie i nie ma wi ększego znaczenia u Ŝytkowego).

Strop tego poziomu rozpoznano na gł ęboko ściach od 50 do ponad 120 m. Wydatki pojedynczych studzien s ą bardzo zró Ŝnicowane, wynosz ą od kilkunastu do ponad 120 m 3/h. Wydatki jednostkowe wahaj ą si ę od 0,8 do 25 m 3/h/1ms.

Opisywany poziom wodono śny charakteryzuje si ę naporowym zwierciadłem wody. Zwierciadło statycznie obni Ŝa si ę od 180 m n.p.m. na północy do 40 m n.p.m. na południowym wschodzie. Zasilanie poziomu odbywa si ę na drodze przes ączania przez warstw ę osadów słabo przepuszczalnych z górnoczwartorz ędowego poziomu. Jest drenowany przez Wierzyc ę w jej górnym i środkowym biegu oraz Wietcis ę i cz ęś ciowo Piesienic ę, na wschód od linii Skarszewy – Starogard Gda ński – Skórcz wyra źnie uwidacznia si ę silne oddziaływanie doliny Wisły.

Dolnoczwartorz ędowy poziom wodono śny ujmowany jest tylko przez nieliczne uj ęcia; wynika to z faktu znacznie korzystniejszych, do ujmowania wód, warunków hydrogeologicznych płycej poło Ŝonego poziomu górnoczwartorz ędowego. Najwi ększym uj ęciem bazuj ącym na zasobach poziomu dolnoczwartorz ędowego jest uj ęcie ,,Południe’’ w Starogardzie Gda ńskim.

Wody tego poziomu s ą bez smaku i zapachu, m ętno ść nie budzi zastrze Ŝeń. S ą to wody przewa Ŝnie średniotwarde, o oboj ętnym odczynie. Barwa sporadycznie przekracza norm ę dochodz ąc do 30 mg Pt/dm 3 (zwykle w przypadku zwi ększonej zawarto ści Ŝelaza). Zwi ązki Ŝelaza najcz ęś ciej wyst ępuj ą w st ęŜ eniach od 0,5 do 3,2 mg Fe/dm 3, natomiast zwi ązki manganu dochodz ą do 0,27 mg Mn/dm 3. Zawarto ść jonu chlorkowego kształtuje si ę na poziomie 2 do 40 mg Cl/dm 3. Mineralizacja, najcz ęś ciej, wynosi około 200 mg/dm 3.

Trzeciorz ędowe pi ętro wodono śne

Wody tego poziomu wykazuj ą bezpo średnie poł ączenie z wodami pi ętra kredowego, a tak Ŝe w obr ębie w ąskich plejstoce ńskich dolin kopalnych, z wodami zawartymi w piaskach sp ągowej cz ęś ci osadów czwartorz ędowych. Zwierciadło wody tego poziomu ma charakter naporowy, za ś

36

AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2011-2014 statyczne zwierciadło wody układa si ę w przedziale rz ędnych 20-50 m p.p.m. i wykazuje nachylenie na wschód do doliny Wisły. Wody trzeciorz ędowo-kredowego pi ętra wodono śnego s ą średnio twarde, o mineralizacji w granicach 300 - 600 mg/l, st ęŜ enie chlorków nie przekracza norm wody do picia, jedynie na uj ęciu w Bielawce (wody uj ęte z osadów kredy) stwierdzono podwy Ŝszon ą zawarto ść chlorków – 345 mg/l. Wody te charakteryzuj ą si ę nieco podwy Ŝszon ą barw ą i utlenialno ści ą, co nale Ŝy wi ąza ć z obecno ści ą substancji organicznych w warstwie wodono śnej.

Kredowe pi ętro wodono śne

Kredowe pi ętro wodono śne rozpoznane jest na obszarze poło Ŝonym na wschód od Starogardu Gda ńskiego. Strop tych utworów wyst ępuje na rz ędnych 75 do 85 m p.p.m. (gł ęboko ść 160 m ) w Starogardzie Gda ńskim. Wydajno ść jednostkowa studni jest mała i wynosi poni Ŝej 5 m 3/h/1mS. Wody pi ętra kredowego, na ogół, charakteryzuj ą si ę dobr ą jako ści ą, z tym jednak, Ŝe lokalnie wyst ępuj ą wody z podwy Ŝszon ą zawarto ści ą chlorków (Starogard Gda ński).

Zasoby wód podziemnych i ich wykorzystanie

Zlewnia Wierzycy ma ustalone i zatwierdzone zasoby wód podziemnych (decyzja z dnia 10 grudnia 1993 r. znak KDH/013/5695/5737/5738/93). Podstaw ą do ustalenia zasobów wód podziemnych były wyniki regionalnych bada ń hydrogeologicznych wraz z matematycznymi modelami systemu wodono śnego zlewni Wierzycy i Górnej Wdy. Zasoby eksploatacyjne wód podziemnych w kat. C zlewni Wierzycy wynosz ą: 3 2 Qe = 6264 m /h z utworów czwartorz ędowych dla obszaru 1963 km , 3 2 Qe = 1385 m /h z utworów trzeciorz ędowo – kredowych dla obszaru 471 km . Łączne zasoby wód podziemnych w kat. C wynosz ą, wi ęc 7649 m 3/h, w tym zasoby eksploatacyjne w kat. B: − dla obszarów zasobowych Skarszew, Ko ścierzyny, Starogardu Gda ńskiego i Skórcza o ł ącznej powierzchni 746 km 2 ustalono w wysoko ści 4028 m 3/h z pi ętra czwartorz ędowego, − dla 2 obszarów zasobowych: Pelplina i Gniewu o ł ącznej powierzchni 178 km 2 ustalono w wysoko ści 638 m 3/h z utworów trzeciorz ędowo – kredowych.

Z uwagi na wysok ą wiarygodno ść oceny zasobowej w dokumentacjach hydrogeologicznych zlewni Wierzycy wynikaj ącą ze szczegółowych bada ń terenowych, kartograficzno – sozologicznych, pompowa ń zespołowych wybranych poziomów wodono śnych, analizy gospodarczego wykorzystania wód oraz wykorzystania matematycznego modelu hydrogeologicznego przyj ęto ustalone zasoby eksploatacyjne w kat. C jako zasoby dyspozycyjne wód podziemnych. Zasoby odnawialne systemu wodono śnego dorzecza Wierzycy, uto Ŝsamiane z wielko ści ą infiltracji efektywnej opadów atmosferycznych do poziomów wodono śnych, wynosz ą 12 990 m 3/h (311 760 m 3/d), przy średnim module odnawialno ści wynosz ącym 8,1 m 3/h/km 2 (2,25 l/s/km 2). Zasoby dyspozycyjne wód podziemnych wynosz ą 6 540 m 3/h (156 960 m 3/d ≈ 1,82 m 3/s), co stanowi około 50 % zasobów odnawialnych. Moduł zasobów dyspozycyjnych dla całego dorzecza wynosi średnio 4,11 m 3/h/km 2 (98,4 m 3/d/km 2), przy czym w poszczególnych obszarach wodnogospodarczych waha si ę od 2,99 m 3/h/km 2 (71,7 m 3/d/km 2) do 5,76 m 3/h/km 2 (138,2 m 3/d/km 2).

Pobór wody w 1999 r. na 338 uj ęciach wyniósł ponad 30 640 m 3/d, co w skali zlewni stanowi ok. 11,8 % wielko ści zatwierdzonych zasobów eksploatacyjnych uj ęć i ok. 19 % zasobów dyspozycyjnych. Stopie ń u Ŝytkowania zasobów dyspozycyjnych wód podziemnych w 1999 r. na obszarach wodnogospodarczych wynosił od 11 do 24 %.

37

AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2011-2014

Stopie ń u Ŝytkowania zasobów dyspozycyjnych w 1999 r. w układzie jednostek administracyjnych był bardziej zró Ŝnicowany i kształtował si ę w granicach od 1 % do 52 %. Najwy Ŝszy stopie ń uŜytkowania był na terenie gmin z miastami: Starogard Gda ński (52 %), Ko ścierzyna (33 %), Pelplin (34 %) i Gniew. Rezerwy zasobów wód podziemnych w skali całego dorzecza s ą du Ŝe i wynosz ą około 99 150 m 3/d, co stanowi ok. 64 % zasobów dyspozycyjnych. W obszarach wodnogospodarczych rezerwy te kształtuj ą si ę na poziomie od 45 % do 86 %; w obszarze III, w którym znajduje si ę Starogard Gda ński rezerwy te wynosz ą 45 % zasobów dyspozycyjnych.

Wody podziemne na terenie powiatu kontrolowane s ą w oparciu o: - jeden punkt pomiarowy w Semlinie Gm. Zblewo - krajowej sieci monitoringu wód podziemnych - pi ęć punktów regionalnej sieci monitoringu wód podziemnych w: - Skarszewy - uj ęcie miejskie - Starogard Gda ński – uj ęcie Wierzyca - Borzechowo Gm. Zblewo - uj ęcie wiejskie - Skórcz - uj ęcie miejskie - Czarna Woda - uj ęcie komunalne. Ocen ę jako ści wód podziemnych przeprowadza Pa ństwowy Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Gda ńsku. Ocen ę przeprowadzono w oparciu o nieobowi ązuj ące Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 r. w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód (DzU nr 32, poz. 284). Rozporz ądzenie to zmieniało dotychczasowy sposób oceny jako ści wód podziemnych okre ślony w klasyfikacji jako ści zwykłych wód podziemnych dla potrzeb monitoringu środowiska na podstawie oceny wska źników fizycznych i chemicznych (PIOS 1995), który zakładał podział wód na cztery klasy jako ściowe. W rozporz ądzeniu wprowadzono tak Ŝe nowy sposób prowadzenia monitoringu wód po- wierzchniowych i podziemnych. Zmiany w klasyfikacji wód spowodowały, Ŝe w poni Ŝszej ocenie nie ma odniesienia do wyników bada ń uzyskanych w latach poprzednich.

38

AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2011-2014

Rysunek nr 5 Główne zbiorniki wód podziemnych

Rozporz ądzenie Ministra Środowiska zakładało podział na 5 klas jako ści wód: klasa I - wody o bardzo dobrej jako ści; klasa II - wody dobrej jako ści; klasa III - wody zadowalaj ącej jako ści; klasa IV - wody niezadowalaj ącej jako ści; klasa V - wody złej jako ści.

Tabela nr 7 Zestawienie wyników klasyfikacji jako ści wód gruntowych w latach 2004-2005

Wska źniki decyduj ące L.p. Nazwa punktu Stratygrafia Klasa w 2004 r. Klasa w 2005 r. o jako ść wód podziemnych w 2005 roku

Krajowa sie ć monitoringu wód podziemnych

Semlin 1 Q IV V NH 4 gm. Zblewo

39

AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2011-2014

Wska źniki decyduj ące L.p. Nazwa punktu Stratygrafia Klasa w 2004 r. Klasa w 2005 r. o jako ść wód podziemnych w 2005 roku

Regionalna sie ć monitoringu wód podziemnych

Skarszewy - uj ęcie 1 Q b.d. IV Cd, Hg miejskie

Starogard Gda ński 2 Q b.d. IV NH 4 – uj ęcie Wierzyca Borzechowo Gm. 3 Zblewo - uj ęcie Q b.d. III As wiejskie

Skórcz - uj ęcie 4 Q b.d. V WWA miejskie

Czarna Woda - 5 Q b.d. IV NH 4, Fe uj ęcie komunalne Oznaczenia: Q - czwartorz ęd,

Wody podziemne na terenie powiatu starogardzkiego s ą średniej jako ści: w ich składzie chemicznym wyst ępuj ą przede wszystkim ponadnormatywne zawarto ści zwi ązków Ŝelaza i manganu. Jest to powszechne zjawisko na tym terenie. Wody uzdatniane s ą za pomoc ą odŜelaziaczy i odmanganiaczy.

Zaopatrzenie w wod ę

Tabela nr 8 Zwodoci ągowanie gmin

Zwodoci ągowanie gmin [% liczby mieszka ńców] 2006 Planowana rozbudowa sieci wodoci ągowej Miasto i Gmina Czarna Woda 98 b.d. Przebudowa sieci wodociągowej w mie ście Miasto Skórcz 100 Skórcz przy ul. Ogrodowej, Pomorskiej Starogardzkiej, Nowy Świat, Konwaliowej. Gmina Skórcz 98 b.d. Miasto Starogard Gda ński 98 b.d. Rozbudowa wodoci ągów w ró Ŝnych rejonach 93 Gmina Starogard Gda ński gminy ok. 10 km. Miasto i Gmina Skarszewy 93 b.d. Budowa sieci wodoci ągowej w Bobowie, 75 Gmina Bobowo ulice: Zachodnia, Piaskowa, Południowa.

40

AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2011-2014

Zwodoci ągowanie gmin [% liczby mieszka ńców] Modernizacja sieci wodoci ągowej w Piecach. Gmina Kaliska 92 Budowa wodoci ągu w Bartlu Wielkim, Czarnym, Mły ńskim Ł ąŜ ku. Gmina Lubichowo 83 b.d. Gmina Osieczna 87 b.d. Gmina Osiek 35 b.d. Gmina Sm ętowo Graniczne 85 b.d. Rozbudowa hydroforni w Zblewie. 87 Gmina Zblewo Rozbudowa sieci wodoci ągowej.

7.2.1. Cel średniookresowy do 2014 r.

Osi ągni ęcie dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych

Długofalowym celem polityki ekologicznej Polski w zakresie gospodarki wodnej jest osi ągni ęcie dobrego stanu ekologicznego wód tak pod wzgl ędem jako ściowym jak i ilo ściowym. Oznacza to, Ŝe wody powierzchniowe powinny pozostawa ć w stanie ukształtowanym przez przyrod ę i jednocze śnie, na wyznaczonych odcinkach lub akwenach, by ć przydatne do: - wykorzystania w zbiorowym zaopatrzeniu w wod ę do picia, - celów k ąpielowych, - bytowania ryb, spełniaj ąc tak Ŝe odpowiednie wymagania na obszarach chronionych.

Kierunki działa ń: - intensyfikacja działa ń kontrolnych maj ących na celu przeciwdziałanie odprowadzaniu nieoczyszczonych ścieków komunalnych do wód oraz przeciwdziałanie nieprawidłowo ściom w odprowadzaniu ścieków przemysłowych, w tym weryfikacja pozwole ń wodnoprawnych, - rozwój współpracy ze wszystkimi instytucjami wpływaj ącymi na jako ść wód, wspieranie edukacji ekologicznej w zakresie racjonalnej gospodarki wodami i jej ochrony przed zanieczyszczeniem, - współpraca ze środowiskami rolniczymi w zakresie wdra Ŝania dobrych praktyk rolniczych, niezb ędnych dla skutecznej ochrony wód przed zanieczyszczeniem obszarowym, - budowa szczelnych zbiorników na gnojowic ę i/lub gnojówk ę oraz płyt obornikowych w gospodarstwach rolnych prowadz ących hodowl ę i chów zwierz ąt, - budowa, rozbudowa i modernizacja oczyszczalni ścieków i systemów kanalizacji zbiorczej. - wspieranie budowy indywidualnych systemów oczyszczania ścieków, w miejscach gdzie jest niemo Ŝliwa lub ekonomicznie nieuzasadniona budowa sieci kanalizacyjnej, - budowa lub modernizacja stacji uzdatniania wody i sieci wodoci ągowych, - rozwój sieci monitoringu jako ści wód powierzchniowych i podziemnych i jej dostosowanie do wymaga ń wspólnotowych, - wspieranie działa ń inwestycyjnych maj ących na celu ograniczenie i eliminacj ę ładunku zanieczyszcze ń odprowadzanych w ściekach do środowiska wodnego a w szczególno ści substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego.

41

AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2011-2014

Cel priorytetowy

Budowa, rozbudowa i modernizacja systemów kanalizacyjnych i oczyszczalni ścieków w aglomeracjach o RLM od 2 000 do 15 000

Do ko ńca 2015 r. Polska powinna zapewni ć 75% redukcji całkowitego ładunku azotu i fosforu w ściekach komunalnych pochodz ących z obszaru kraju w celu ochrony wód powierzchniowych, w tym wód morskich, przed eutrofizacj ą oraz zako ńczy ć program budowy, rozbudowy i modernizacji systemów kanalizacyjnych i oczyszczalni ścieków w aglomeracjach o RLM od 2 000 do 15 000.

Kierunki działa ń: - realizacja przedsi ęwzi ęć inwestycyjnych uj ętych w Krajowym programie oczyszczania ścieków komunalnych przewidzianych dla aglomeracji o RLM od 2 000 do 15 000, - realizacja przedsi ęwzi ęć na rzecz wyposa Ŝenia aglomeracji poni Ŝej 2 000 RLM w oczyszczalnie ścieków i systemy kanalizacji sanitarnej.

7.3. Zanieczyszczenie powietrza Stan wyj ściowy Powietrze jest tym komponentem środowiska, do którego emitowana jest wi ększo ść zanieczyszcze ń powstaj ących na powierzchni Ziemi, zarówno w rezultacie procesów naturalnych, jak i działalno ści człowieka. Pomimo wyra źnego spadku emisji z zakładów przemysłowych nadal niepokoj ący pozostaje wysoki poziom emisji „niskiej”. Cech ą charakterystyczn ą niskiej emisji jest to, Ŝe powodowana jest przez liczne źródła wprowadzaj ące do powietrza niewielkie ilo ści zanieczyszcze ń. Du Ŝa ilo ść emitorów wprowadzaj ących zanieczyszczenia z kominów domowych pieców grzewczych i lokalnych kotłowni w ęglowych o niewielkiej wysoko ści oraz emisja spalin ze środków transportu powoduje, Ŝe zjawisko to jest bardzo uci ąŜ liwe, gdy Ŝ zanieczyszczenia gromadz ą si ę wokół miejsca powstawania, a s ą to najcz ęś ciej obszary o zwartej zabudowie mieszkaniowej. Problem emisji pochodz ącej z sektora bytowo-gospodarczego wynika m.in. ze stosowania w mieszkalnictwie komunalnym i indywidualnych niskosprawnych urz ądzeniach grzewczych, spalania złej jako ści paliw energetycznych (zasiarczonych, zapopielonych i niskokalorycznych węgli, miałów w ęglowych, a tak Ŝe wszelkich odpadów z gospodarstw domowych), złego stanu technicznego urz ądze ń i instalacji kotłowych oraz nieprawidłowej ich eksploatacji. Zawarte substancje w emitowanych do powietrza spalinach np. takie jak tlenki w ęgla, siarki i azotu, zwi ązki chloru, fluoru i metali ci ęŜ kich oraz pyły wraz z smołowymi aerozolami s ą odpowiedzialne za dziesi ątki tysi ęcy przypadków schorze ń. Wpływ źródeł niskiej emisji na organizm ludzki mo Ŝe powodowa ć m.in. choroby układu kr ąŜ enia wywołane niedotlenieniem, zmniejszenie odporno ści układu oddechowego i zwi ększon ą jego zachorowalno ść , alergie, bóle głowy, bezsenno ść , ryzyko nowotworów. Na otoczenie wpływa natomiast poprzez wtórne zanieczyszczenie gleby, niszczenie ro ślinno ści, zwi ększenie ilo ści truj ących substancji w warzywach i owocach, niszczenie warstw zewn ętrznych budynków. Niska emisja jest szczególnie uci ąŜ liwa w tzw. sezonie grzewczym. Wtedy to z tysi ęcy palenisk domowych do atmosfery dostaj ą si ę tony zanieczyszcze ń. Wielkim zagro Ŝeniem dla środowiska a w szczególno ści dla zdrowia i Ŝycia człowieka jest spalanie odpadów w niespecjalistycznych urz ądzeniach m.in. w domowych paleniskach. W zwi ązku z nieprawidłowym spalaniem nast ępuje emisja bardzo szkodliwych i rakotwórczych substancji takich jak np. dioksyny i furany. Prawodawca maj ąc świadomo ść o zagro Ŝeniu powodowanym tym czynem w ustawach dotycz ących ochrony środowiska zakazał termiczne przekształcanie odpadów poprzez spalanie i współspalanie poza spalarniami odpadów lub współspalarniami odpadów

42

AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2011-2014 okre ślaj ąc odpowiedzialno ść karn ą za nieprzestrzeganie tej czynno ści m.in. kar ę grzywny, aresztu albo ograniczenia wolno ści. Społecze ństwo winno by ć wyczulone na ten problem i w sytuacji prowadzenia takiej czynno ści bez wymaganych zezwole ń nale Ŝy zawiadomi ć policj ę. Nale Ŝy nadmieni ć, Ŝe gminy powiatu starogardzkiego uchwaliły „Regulaminy utrzymania czysto ści i porz ądku na terenie gminy” , w których równie Ŝ okre ślono post ępowanie z odpadami. Oprócz ww. emisji równie Ŝ emisja zwi ązana z ruchem samochodów ma obecnie znacz ący wpływ na stan jako ści powietrza szczególnie w miastach ze wzgl ędów takich np. jak du Ŝe zag ęszczenie ulic i tras komunikacyjnych, brak płynno ści ruchu drogowego, zły stan nawierzchni jezdni. Zanieczyszczenia pochodz ące z ci ągów komunikacyjnych s ą trudne do wyeliminowania, zwłaszcza wobec ci ągłej rozbudowy szlaków komunikacyjnych i rozwoju transportu samochodowego.

Na terenie powiatu starogardzkiego pomiary powietrza prowadzone s ą przez: 1. Pomorskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska w Gda ńsku, 2. Pa ństwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w Gda ńsku, 3. Zakłady Farmaceutyczne POLPHARMA SA w Starogardzie Gda ńskim.

System oceny jako ści powietrza w powiecie starogardzkim prowadzony przez Pomorskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska w Gda ńsku opiera si ę na wynikach pomiarów wykonywanych metod ą automatyczn ą, manualn ą lub pasywn ą.

W latach 2002-2006 Pomorski Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska zgodnie z ustaw ą Prawo ochrony środowiska dokonywał oceny jako ści powietrza w strefach – obszar powiatu. Ocena wykonana została dla nast ępuj ących zanieczyszcze ń: dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, pyłu zawieszonego PM 10, ołowiu, benzenu, tlenku w ęgla i ozonu przy uwzgl ędnieniu kryteriów zwi ązanych z ochron ą zdrowia oraz dwutlenku siarki, tlenków azotu i ozonu przy uwzgl ędnieniu kryteriów zwi ązanych z ochron ą ro ślin.

W 2007 roku ocen ę roczn ą jako ści powietrza wykonano w oparciu o nowe przepisy wykonawcze do ustawy Prawo ochrony środowiska (DzU z 2008 r. nr 25, poz. 150 ze zmianami) oraz rozporz ądzenia Ministra Środowiska w sprawie stref, w których dokonuje si ę oceny jako ści powietrza z dnia 6 marca 2008 roku (DzU z 2008 r. nr 52, poz. 310). Powiat starogardzki został zaliczony do strefy kwidzy ńsko-tczewskiej.

Na potrzeby oceny bie Ŝą cej (rocznej) wykonano klasyfikacj ę stref w oparciu o nast ępuj ące zało Ŝenia: - klasa A - poziom st ęŜ eń nie przekracza poziomu dopuszczalnego lub nie przekracza poziomu docelowego lub nie przekracza poziomu celu długoterminowego; nie jest wymagane prowadzenie działa ń na rzecz poprawy jako ści powietrza, - klasa B - poziom st ęŜ eń mie ści si ę pomi ędzy poziomem dopuszczalnym a poziomem dopuszczalnym powi ększonym o margines tolerancji; niezb ędne jest opracowanie programu ochrony powietrza, - klasa C - poziom st ęŜ eń przekracza poziom dopuszczalny powi ększony o margines tolerancji lub przekracza poziom docelowy lub przekracza poziom celu długoterminowego; niezb ędne jest opracowanie programu ochrony powietrza oraz wymaga okre ślenia celów długoterminowych w wojewódzkim programie ochrony środowiska.

43

AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2011-2014

Tabela nr 9 Klasyfikacja ze wzgl ędu na poszczególne zanieczyszczenia pod k ątem ochrony zdrowia okre ślone na terenie powiatu starogardzkiego w latach 2005 – 2006 oraz dla strefy kwidzy ńsko-tczewskiej w 2007 roku

Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszcze ń dla obszaru Rok całej strefy SO NO C H 2 2 PM10 Pb 6 6 CO As Cd Ni B(a)P 2005 A A A A A A - - - - 2006 A A A A A A - - - - 2007 A B C A A A A A A C

W 2007 roku w strefie kwidzy ńsko-tczewskiej (obejmuj ącej te Ŝ powiat starogardzki) został niedotrzymany dopuszczalny poziom dla pyłu zawieszonego PM10 oraz niedotrzymany poziom docelowy dla benzo(a)pirenu (2013 r.). Jednak na terenie powiatu starogardzkiego odnotowano tylko przekroczenie poziomu pyłu zawieszonego PM10 w stacji Zakładów Farmaceutycznych POLPHARMA SA w Starogardzie Gda ńskim. Ponadto nale Ŝy nadmieni ć, Ŝe przekroczenie dopuszczalnego poziomu pyłu zawieszonego PM10 dotyczy emisji rocznej, natomiast dopuszczalny poziom pyłu zawieszonego PM10 dla emisji 24-godzinnej jest dotrzymany. Zachodz ą przypuszczenia, Ŝe w 2007 roku odnotowane podwy Ŝszone poziomy pyłu zawieszonego PM10 w stacji Zakładów Farmaceutycznych POLPHARMA SA spowodowane były budow ą marketów w jej otoczeniu oraz wzmo Ŝonym ruchem samochodowym w zwi ązku z modernizacj ą drogi krajowej. Marszałek Województwa Pomorskiego w zwi ązku z przekroczeniami dopuszczalnego poziomu pyłu zawieszonego PM10 zgodnie ustaw ą Prawo ochrony środowiska jest zobowi ązany uchwali ć program ochrony powietrza po wcze śniejszym zaopiniowaniu przez Starost ę Starogardzkiego. Celem takiego programu jest opracowanie harmonogramu rzeczowo – finansowo - czasowego, którego wdro Ŝenie pozwoli na realizacj ę ustalonych zada ń prowadz ących do zmniejszenia poziomu pyłu zawieszonego PM10 do poziomu dopuszczalnego.

Tabela nr 10 Klasyfikacja stref z uwzgl ędnieniem parametrów kryterialnych pod k ątem ochrony ro ślin

Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych Rok zanieczyszcze ń dla obszaru całej strefy SO NO O 2 x 3 2005 A A A 2006 A A A 2007 A A -

Dla kryterium ochrony ro ślin powiat starogardzki zaliczony jest do strefy A. W stosunku do roku 2005 jako ść powietrza nie uległa pogorszeniu.

44

AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2011-2014

Tabela nr 11 Klasyfikacja stref z uwzgl ędnieniem parametrów kryterialnych okre ślonych dla pyłu zawieszonego PM10 pod k ątem ochrony zdrowia

Rysunek nr 6 Strefy z uwzgl ędnieniem parametrów kryterialnych okre ślonych dla pyłu zawieszonego PM10 pod kątem ochrony zdrowia

Źródło: Ocena roczna jako ści powietrza w województwie pomorskim za rok 2007, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Gda ńsku, 2008 rok, Gda ńsk

45

AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2011-2014

Szczegółowe dane odno śnie rocznej oceny jako ści powietrza m.in. na terenie powiatu starogardzkiego znajduj ą si ę na stronie internetowej Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska w Gda ńsku (http://www.gdansk.wios.gov.pl/).

Wykaz podmiotów posiadaj ących pozwolenia na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza umieszczone s ą na stronie http://bip.computerland.pl/powiat_starogard/ (publicznie dost ępny wykaz danych o środowisku).

7.3.1. Cel średniookresowy do 2014 r.

Osi ągni ęcie jako ści powietrza w zakresie dotrzymywania dopuszczalnego poziomu pyłu zawieszonego PM10 w powietrzu na terenie miasta Starogardu Gda ńskiego oraz utrzymanie jako ści powietrza na pozostałym terenie powiatu starogardzkiego zgodnie z obowi ązuj ącymi standardami jako ści środowiska

Kierunki działa ń: - wspieranie rozwi ąza ń pozwalaj ących na unikanie lub zmniejszanie wielko ści emisji z transportu – wyprowadzenie ruchu komunikacyjnego z centrum miast - budowa obwodnic, - prowadzenie remontów istniej ących dróg m.in. zmiana nawierzchni, - usprawnienie organizacji ruchu drogowego, - sukcesywna wymiana taboru komunikacji miejskiej na tabor mniej emisyjny, - zwi ększenie wykorzystania paliw alternatywnych (przykładowo biopaliwa), - sprz ątanie dróg przez ich zarz ądców w szczególno ści systematyczne sprz ątanie na mokro dróg, chodników w miastach i miejscach zagęszczonej zabudowy ze szczególn ą staranno ści ą po sezonie zimowym, po ust ąpieniu śniegów, - uchwalenie przez Marszałka Województwa Pomorskiego programu ochrony powietrza po zaopiniowaniu przez Starost ę Starogardzkiego oraz jego realizacja, - realizacja przedsi ęwzi ęć termomodernizacyjnych, - wspieranie działa ń na rzecz ograniczenia niskiej emisji ze źródeł komunalnych m.in. wymiana kotłów w ęglowych na paliwo gazowe, olej opałowy, biopaliwa, - wprowadzanie scentralizowanych systemów grzewczych dla ograniczania liczby źródeł niskiej emisji, - modernizacja ciepłowni lub ł ączenie systemów ciepłowniczych w celu optymalizacji wykorzystania energii pierwotnej paliw, - spełnianie wymaga ń prawnych przez zakłady w zakresie dotrzymywania standardów jako ści środowiska, standardów emisyjnych z instalacji, - wykonywanie obowi ązkowych pomiarów w zakresie wprowadzania gazów i pyłów do powietrza oraz przekazywanie odpowiednim organom w formie ustalonej prawem, - uzyskanie odpowiednich uprawnie ń, zgodnie z wymaganiami zawartymi w ustawie Prawo ochrony środowiska, przez laboratoria w celu mo Ŝliwo ści wykonywania pomiaró w w zakresie ochrony środowiska, - promocja i wspieranie rozwoju odnawialnych źródeł energii oraz technologii zwi ększaj ących efektywne wykorzystanie energii i zmniejszaj ących materiałochłonno ść gospodarki, - wspieranie działa ń inwestycyjnych w zakresie ochrony powietrza podejmowanych przez podmioty gospodarcze, - prowadzenie kontroli przez organy i inspekcje ochrony środowiska w zakresie gospodarowania odpadami – dąŜ enie do likwidacji problemu spalania odpadów poza

46

AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2011-2014

spalarniami i współspalarniami odpadów oraz prowadzenie kontroli w zakresie przestrzegania przepisów w zakresie ochrony środowiska, - prowadzenie interwencji w ramach kompetencji organów i inspekcji ochrony środowiska w zwi ązku z uci ąŜ liwo ściami zgłaszanymi przez społecze ństwo dotycz ącymi emisji gazów i pyłów do powietrza oraz emisji uci ąŜ liwych zapachów, - tworzenie obszarów ograniczonego u Ŝytkowania zgodnie z wymaganiami obowi ązuj ącego prawa w zakresie ochrony środowiska, - wnikliwe prowadzenie post ępowa ń w sprawie oceny oddziaływania na środowisko planowanych przedsi ęwzi ęć , - zwi ększenie świadomo ści społecze ństwa w zakresie potrzeb i mo Ŝliwo ści ochrony powietrza, w tym oszcz ędno ści energii i stosowania odnawialnych źródeł energii oraz szkodliwo ści spalania odpadów w gospodarstwach domowych, - szkolenia dla podmiotów gospodarczych w zakresie wymaga ń dotycz ących ochrony środowiska.

7.4. Gospodarka odpadami

Stan wyj ściowy W 2006 r. w powiecie starogardzkim wytworzono ok. 27 631 Mg odpadów komunalnych. W porównaniu z 2004 r. ilo ść wytworzonych odpadów komunalnych zwi ększyła si ę o około 5,3%. Najwi ększ ą frakcj ę stanowiły odpady ulegaj ące biodegradacji - ok. 12 925 Mg (co stanowiło ok. 47% ogólnej ilo ści odpadów komunalnych wytworzonych w 2006 r.). Podstawow ą metod ą unieszkodliwiania wytworzonych odpadów komunalnych jest ich składowanie. Na terenie powiatu Starogardzkiego funkcjonuje 9 składowisk odpadów komunalnych: − Gminne Wysypisko Odpadów Komunalnych w Bietowie (gm. Lubichowo), − Gminne Składowisko Odpadów Komunalnych w Bobrowcu (gm. Sm ętowo Graniczne), − Składowisko Odpadów w Linowcu (gm. wiejska Starogard Gda ński), − Gminne Składowisko Odpadów Komunalnych w Osieku (gm. Osiek), − Wysypisko Odpadów Komunalnych w Osówku (gm. Osieczna), − Wysypisko Wiejsko Gminne Skarszewy (gm. Skarszewy), − Tymczasowe Składowisko Odpadów Komunalnych w Skórczu (gm. miejska Skórcz), − Wysypisko Odpadów Komunalnych Strych (gm. Kaliska), − Składowisko Odpadów w Zblewie (gm. Zblewo). W 2006 r. na w/w składowiskach unieszkodliwiono ł ącznie 26 762,650 Mg odpadów komunalnych. W zwi ązku z tym, Ŝe wi ększo ść składowisk nie spełnia wymogów technicznych, do ko ńca 2009 r. planuje si ę zamkni ęcie 8 z nich. Jedynie składowisko w Linowcu przewidziane jest do przyjmowania odpadów do czasu rozpocz ęcia funkcjonowania Zakładu Zagospodarowania Odpadów „Stary Las”.

Odzysk odpadów ulegaj ących biodegradacji (osady ściekowe), na terenie powiatu starogardzkiego, prowadzony jest w kompostowni w Starogardzie Gda ńskim, zarz ądzanej przez Przedsi ębiorstwo Wodoci ągów i Kanalizacji „Star-Wik” Sp. z o.o. Projektowana moc przerobowa kompostowni wynosi 1500 ton/rok.

W 2006 r. w powiecie starogardzkim wytworzono 1224,525 Mg odpadów niebezpiecznych. Najwi ększe ich ilości pochodziły z nast ępuj ących gał ęzi przemysłu: - z przemysłu syntezy organicznej - 362,540 Mg (29,6%), - z działalno ści słu Ŝb medycznych i weterynaryjnych oraz zwi ązanych z nimi bada ń - 300,884 Mg (24,6%).

47

AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2011-2014

W powiecie starogardzkim funkcjonuje spalarnia działaj ąca na terenie Zakładów Farmaceutycznych „Polpharma” SA Przyjmuje ona jedynie odpady medyczne ze szpitali w Starogardzie Gda ńskim.

Odpadów innych ni Ŝ niebezpieczne i komunalne (przemysłowych) w 2006 r. wytworzono 35 322,664 Mg. Najwi ększe ich ilo ści pochodziły z przetwórstwa drewna – 22 540,050 Mg (63,8%).

7.4.1. Pierwszy cel średniookresowy do 2014

Gospodarowanie odpadami z uwzgl ędnieniem zapobiegania powstawania odpadów, minimalizacji ich ilo ści, zapewnienia zgodnego z zasadami ochrony środowiska odzysku i bezpiecznego dla środowiska ich unieszkodliwiania

Kierunki działa ń: - intensyfikacja edukacji ekologicznej promuj ącej minimalizacj ę powstawania odpadów i wła ściwego post ępowania z nimi oraz prowadzenie skutecznej kampanii informacyjno- edukacyjnej w tym zakresie, - wzmocnienie kontroli podmiotów eksploatuj ących instalacje do odzyskiwania i unieszkodliwiania odpadów, - dąŜ enie do likwidacji problemu nielegalnego spalania odpadów, - wdra Ŝanie efektywnych ekonomicznie i bezpiecznych ekologicznie technologii odzyskiwania i unieszkodliwiania odpadów, - budowa Zakładu Utylizacji Odpadów Komunalnych Stary Las Sp. z o.o.

Pierwszy cel priorytetowy (2007-2010)

Usuwanie wyrobów zawieraj ących azbest z terenu powiatu

Kierunki działa ń: - wykonanie inwentaryzacji wyrobów zawieraj ących azbest wyst ępuj ących na terenie gmin i powiatu, - sporz ądzanie programów usuwania azbestu, - sukcesywne usuwanie wyrobów zawieraj ących azbest z terenu powiatu wg opracowanych harmonogramów, - pomoc mieszka ńcom powiatu w realizacji kosztownej wymiany płyt cementowo- azbestowych zgodnie z przepisami prawa.

Drugi cel priorytetowy (2007-2010)

Zamkni ęcie do ko ńca 2009 roku wszystkich składowisk nie spełniaj ących wymaga ń

Kierunki działa ń: - zamykanie i rekultywacja składowisk odpadów nie spełniaj ących wymaga ń prawnych, - kontrola przez gminy zawierania przez wła ścicieli nieruchomo ści umów na odbiór odpadów komunalnych z firmami prowadz ącymi działalno ść w tym zakresie, - wzmocnienie kontroli podmiotów odbieraj ących odpady od wytwórców, - likwidacja „nielegalnych wysypisk” i ich rekultywacja.

48

AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2011-2014

7.4.2. Drugi cel średniookresowy do 2014 r.

Zmniejszenie ilo ści wszystkich odpadów kierowanych na składowiska odpadów, w tym w szczególno ści doprowadzenie do sytuacji, Ŝe w 2013r. nie b ędzie składowanych odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji wi ęcej ni Ŝ 50% masy tych odpadów wytworzonych w 1995r.

Kierunki działa ń - sukcesywne zwi ększanie stawek opłat za składowanie odpadów, w szczególno ści zmieszanych odpadów komunalnych, odpadów ulegaj ących biodegradacji oraz odpadów, które mo Ŝna podda ć procesom odzysku, w tym recyklingu, a tak Ŝe wyeliminowanie praktyk rekultywacji składowisk tego typu odpadami, - obj ęcie wszystkich mieszka ńców zorganizowanymi systemami zbierania odpadów oraz zapewnienie przepływu strumieni odpadów zgodnie z uchwalonymi planami gospodarki odpadami, - wypracowanie i monitorowanie rzeczywistych wska źników nagromadzenia i morfologii odpadów celem zdiagnozowania potrzeb w zakresie gospodarowania odpadami, - wspieranie działa ń podejmowanych przez instytucje publiczne i podmioty prywatne, które przyczyni ą si ę do ograniczenia ilo ści wytwarzanych odpadów, zwi ększenia ilo ści odpadów poddawanych odzyskowi, w tym recyklingowi, zmniejszenia ilo ści odpadów kierowanych na składowiska.

7.5. Oddziaływanie hałasu Stan wyj ściowy Powiat starogardzki posiada dogodne poło Ŝenie komunikacyjne. Harmonijny rozwój transportu i komunikacji jest warunkiem decyduj ącym o rozwoju gospodarczym danego obszaru. Z drugiej strony rozwój motoryzacji oddziałuje negatywnie na środowisko zwłaszcza gdy nie jest zwi ązany z modernizacj ą i rozwojem stanu technicznego dróg. Corocznie przybywa około 10% samochodów.

Na poziom hałasu drogowego w pobli Ŝu zabudowy mieszkalnej maj ą wpływ przede wszystkim: - nat ęŜ enie ruchu komunikacyjnego, - udział transportu ci ęŜ kiego w strumieniu ruchu, - odległo ść zabudowy mieszkalnej od drogi, - pr ędko ść ruchu pojazdów (ze wzrostem pr ędko ści hałas ro śnie), - typ i stan techniczny pojazdów, - nachylenie drogi, - stan nawierzchni oraz płynno ść ruchu.

Klimat akustyczny na terenie powiatu kształtuje w znacznej mierze ruch komunikacyjny. Hałas komunikacyjny wzdłu Ŝ głównych szlaków transportowych utrzymuje si ę od kilku lat wci ąŜ na wysokim poziomie. Pa ństwowy monitoring środowiska w zakresie hałasu jest wykonywany przez Pomorskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska w Gda ńsku.

49

AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2011-2014

Rysunek nr 6 Dobowe nat ęŜ enie ruchu w województwie pomorskim

Źródło: www.uw.gda.pl/wydziały/ Wydział Zarz ądzania Kryzysowego/Wojewódzki Plan Zabezpieczenia Medycznych Działa ń Ratowniczych 2008. Opracowanie mapy - Departament Rozwoju Regionalnego i Przestrzennego Pomorskiego Urz ędu Marszałkowskiego.

Obecnie na terenie powiatu starogardzkiego prowadzone s ą m.in. prace zwi ązane z modernizacj ą drogi krajowej nr 22 na odcinku 5 km w Starogardzie Gda ńskim oraz budow ą autostrady A1. Hałas, który b ędzie powstawał podczas prac budowlanych, b ędzie zwi ązany z prac ą maszyn drogowych oraz ruchem pojazdów. Maszyny drogowe to głównie źródła hałasu niskich cz ęstotliwo ści. W trakcie przeprowadzanych remontów dróg i przy budowie nowych stosowane s ą tzw. ciche nawierzchnie, powoduj ące zmniejszenie hałasu o około 3-4 dB w zale Ŝno ści od pr ędko ści poruszaj ących si ę pojazdów. Planowana jest m.in. inwestycja polegaj ąca na przebudowie drogi wojewódzkiej nr 231, stanowi ącej w niedalekiej przyszło ści dojazd do autostrady A-1, która b ędzie obejmowała m.in. budow ę obwodnicy Sm ętowa Granicznego i Kopytkowa.

Uci ąŜ liwo ść związana z hałasem kolejowym wyst ępuje głównie na trasie Tczew – Czarna Woda. Decyduj ący wpływ na warto ść emitowanego poziomu hałasu z terenów kolejowych ma ruch poci ągów towarowych. Wynika to głównie z małych pr ędko ści tocz ących si ę na tym terenie

50

AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2011-2014 poci ągów towarowych. Niemniej równie dokuczliwe s ą momenty hamowania długich składów towarowych, sygnały d źwi ękowe lokomotyw czy uderzenia wagonów podczas operacji rozrz ądzania.

Innym rodzajem hałasu oddziaływuj ącego na mieszka ńców powiatu jest tzw. hałas przemysłowy. Emitowany jest przez zakłady przemysłowe i usługowe i ma charakter punktowy. Jednak Ŝe zgodnie z wymaganiami ustawy Prawo ochrony środowiska eksploatacja instalacji nie powinna powodowa ć przekroczenia standardów jako ści środowiska na obszarach obj ętych ochron ą akustyczn ą a m.in. tereny zabudowy mieszkaniowej podlegaj ą tej Ŝe ochronie akustycznej.

7.5.1. Cel średniookresowy do 2014 r.

Ochrona mieszka ńców powiatu starogardzkiego przed hałasem zagra Ŝaj ącym zdrowiu lub jako ści Ŝycia

Kierunki działa ń - tworzenie obszarów ograniczonego u Ŝytkowania zgodnie z wymogami obowi ązuj ących przepisów prawnych w zakresie ochrony środowiska, - wspieranie budowy obwodnic, - wyprowadzanie ruchu komunikacyjnego poza teren zabudowy, - promowanie i wspieranie zbiorowego transportu np. poprzez dopłaty do biletów miesi ęcznych na środki komunikacji miejskiej, - wspieranie budowy ście Ŝek rowerowych, - tworzenie bazy danych na podstawie wyników uzyskanych: z prowadzonego monitoringu przez Pomorskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska w Gda ńsku, od zarz ądców dróg publicznych z pomiarów emisji oraz zgłosze ń w zwi ązku z wyst ępuj ącą uci ąŜ liwo ści ą emisji hałasu, - ustalanie i egzekwowanie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku przez wła ściwe organy i inspekcje ochrony środowiska, - wprowadzanie stref wolnych od ruchu samochodowego, - zmniejszanie szybko ści ruchu, - modernizacja nawierzchni dróg, - usprawnianie organizacji ruchu drogowego, - budowa ekranów akustycznych, - rewitalizacja odcinków linii kolejowych i wymiana taboru na mniej hała śliwy, - prowadzenie kontroli przez organy i inspekcje ochrony środowiska w zakresie przestrzegania obowi ązuj ących w tym zakresie przepisów prawnych, - przestrzeganie zasad strefowania w planowaniu przestrzennym m.in. lokalizowania w sąsiedztwie przedsi ęwzi ęć o zbli Ŝonej uci ąŜ liwo ści hałasu, - wnikliwe prowadzenie post ępowa ń w sprawie oceny oddziaływania na środowisko planowanych przedsi ęwzi ęć , - szkolenia dla podmiotów gospodarczych w zakresie wymaga ń dotycz ących ochrony środowiska, - uzyskanie odpowiednich uprawnie ń, zgodnie z wymaganiami zawartymi w ustawie Prawo ochrony środowiska, przez laboratoria w celu mo Ŝliwo ści wykonywania pomiarów w zakresie ochrony środowiska, - wykonywanie pomiarów emisji hałasu przez okre ślonych prawem zarz ądców dróg i podmioty gospodarcze oraz przekazywanie wyników pomiarów uprawnionym organom ochrony środowiska w formie ustalonej prawem.

51

AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2011-2014

7.6. Oddziaływanie pól elektromagnetycznych Stan wyj ściowy: Na terenie powiatu starogardzkiego wyst ępuj ą nast ępuj ące źródła emituj ące pola elektromagnetycznego: - linie energetyczne wysokiego napi ęcia – 4 linie, - stacje transformatorowe – ok. 1409 szt., - stacje przeka źnikowe telefonii komórkowej – 32 stacje.

Ustawa Prawo ochrony środowiska okre śla zasady ochrony przed polami elektromagnetycznymi. Ochrona ta polega na utrzymaniu poziomów pól poni Ŝej poziomów dopuszczalnych oraz zmniejszaniu pól elektromagnetycznych do co najmniej dopuszczalnych warto ści. Do oceny poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku zobowi ązany jest Pomorski Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska w Gda ńsku, który winien prowadzi ć badania w ramach pa ństwowego monitoringu środowiska. Jest on równie Ŝ zobowi ązany do prowadzenia rejestru terenów, na których stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych na terenach mieszkalnych lub przeznaczonych pod zabudow ę mieszkaniow ą. JeŜeli z post ępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko, z analizy porealizacyjnej albo z przegl ądu ekologicznego wynika, Ŝe mimo zastosowania dost ępnych rozwiąza ń technicznych, technologicznych i organizacyjnych nie mog ą by ć zachowane standardy jako ści środowiska to mi ędzy innymi dla instalacji urz ądze ń radiokomunikacyjnych oraz linii elektroenergetycznych tworzy si ę obszar ograniczonego u Ŝytkowania.

7.6.1. Cel średniookresowy do 2014 r.

Ochrona mieszka ńców powiatu starogardzkiego przed szkodliwym oddziaływaniem pól elektromagnetycznych

Kierunki działa ń: - prowadzenie kontroli przez orany i inspekcje ochrony środowiska w zakresie przestrzegania obowi ązuj ących pomiarów prawem dotycz ącym ochrony środowiska, - prowadzenie polityki przestrzennej pozwalaj ącej na ochron ę ludzi przed szkodliwymi polami elektromagnetycznymi, prowadzenie kontroli w zakresie przestrzegania przepisów bezpiecze ństwa, higieny pracy, prawa budowlanego, zagospodarowania przestrzennego i przepisów sanitarnych w celu ochrony przed polami elektromagnetycznymi, - monitorowanie i ocena poziomu pól elektromagnetycznych emitowanych na terenach zurbanizowanych i w miejscach przebywania ludzi, - tworzenie obszarów ograniczonego u Ŝytkowania zgodnie z wymaganiami przepisów prawa w zakresie ochrony środowiska, - skutecznie uniemo Ŝliwia ć dost ęp do strefy o podwy Ŝszonym poziomie emisji pól elektromagnetycznych oraz informowa ć o jej szkodliwo ści, - modernizowanie sieci przebiegaj ących w obszarach zurbanizowanych, - wnikliwe prowadzenie post ępowa ń w sprawie oceny oddziaływania planowanych przedsi ęwzi ęć , - wykonywanie pomiarów poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku zgodnie z wymogami przepisów prawa w zakresie ochrony środowiska.

52

AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2011-2014

7.7. Powa Ŝne awarie Stan wyj ściowy Powa Ŝne awarie Istotnym źródłem zagro Ŝenia s ą wypadki i awarie w transporcie kolejowym i drogowym materiałów niebezpiecznych. W tym przypadku najbardziej zagro Ŝone s ą linie kolejowe – magistrala Śląsk – Porty, przebiegaj ąca przez teren gminy Sm ętowo Graniczne i linia nr 203 Tczew – Kostrzy ń, prowadz ąca przez miasto Starogard Gda ński, a tak Ŝe drogi o najwi ększym nat ęŜ eniu ruchu tego typu przewozów, do których na terenie powiatu starogardzkiego nale Ŝą : droga krajowa nr 22 i drogi wojewódzkie nr 214 i 222.

Rysunek nr 7 Główne kierunki transportu materiałów niebezpiecznych

Powa Ŝne awarie przemysłowe Na terenie powiatu starogardzkiego istniej ą zakłady: - o du Ŝym ryzyku wyst ąpienia powa Ŝnej awarii przemysłowej – Zakłady Farmaceutyczne POLPHARMA SA w Starogardzie Gda ńskim, - o zwi ększonym ryzyku wyst ąpienia powa Ŝnej awarii przemysłowej – Destylarnia Sobieski S.A. w Starogardzie Gda ńskim.

53

AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2011-2014

Rysunek nr 8 Punktowe źródła potencjalnych awarii

W strukturach organizacyjnych Starostwa znajduje si ę Sztab Antykryzysowy, którego zadaniem jest koordynowanie m.in. prac zwi ązanych z du Ŝymi awariami i ewentualnie powstałymi zagro Ŝeniami. Zadania te w powi ązaniu z działaniem słu Ŝb ratowniczych (stra Ŝą po Ŝarn ą, policj ą, pogotowiem ratunkowym, pogotowiem energetycznym, pogotowiem gazowym, pogotowiem wodoci ągowo-kanalizacyjnym) reguluj ą stosowne procedury na szczeblu powiatowym zawarte w Powiatowym Planie Reagowania Kryzysowego.

7.7.1. Cel średniookresowy do 2014 r.

Zmniejszanie ryzyka wyst ąpienia powa Ŝnej awarii przemysłowej przez nadzór nad wszystkimi instalacjami b ędącymi potencjalnymi źródłami takiej awarii

Kierunki działa ń: - prowadzenie akcji informacyjno – edukacyjnej dla ogółu społecze ństwa dotycz ącej zasad post ępowania w razie wyst ąpienia powa Ŝnej awarii, w celu ukształtowania wła ściwych postaw i zachowa ń, - promowanie systemu ubezpiecze ń ekologicznych dla obiektów i działa ń, które w sytuacji awaryjnej b ędą wymaga ć sfinansowania działa ń ratowniczych i naprawczych, - uaktualnianie listy obiektów mog ących by ć przyczyn ą powa Ŝnej awarii (zakłady o zwi ększonym i du Ŝym stopniu ryzyka) oraz wyegzekwowanie od nich sporz ądzenia: raportów bezpiecze ństwa, zakładowych planów zarz ądzania ryzykiem oraz planów operacyjno-ratowniczych, prewencyjnych programów zapobiegania awariom,

54

AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2011-2014

- monitoring potencjalnych sprawców powa Ŝnych awarii pod k ątem spełniania przez nich wymogów bezpiecze ństwa i prewencji, - opracowanie programu zapobiegania powa Ŝnym awariom, - opracowanie planu operacyjno – ratowniczego na wypadek zaistnienia powa Ŝnej awarii, - utrzymywania w gotowo ści słu Ŝb ratowniczych na wypadek zaistnienia powa Ŝnej awarii.

55

AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2011-2014

8. WZMOCNIENIE SYSTEMU ZARZ ĄDZANIA ŚRODOWISKIEM ORAZ PODNIESIENIE ŚWIADOMO ŚCI EKOLOGICZNEJ SPOŁECZE ŃSTWA

8.1. Zarz ądzanie środowiskowe Stan wyj ściowy Systemy zarz ądzania środowiskowego (SZ Ś) zapewniaj ą wł ączenie środowiska i jego ochrony do celów strategicznych firmy i przypisanie zagadnie ń do kompetencji jej zarz ądu. Systemy te s ą dobrowolnym zobowi ązaniem si ę organizacji w postaci przedsi ębiorstwa, placówki sektora finansów, szkolnictwa, zdrowia, jednostki administracji publicznej i innej do podejmowania działa ń maj ących na celu zmniejszanie oddziaływa ń na środowisko, zwi ązanych z prowadzon ą działalno ści ą. Posiadanie przez dan ą firm ę prawidłowo funkcjonuj ącego SZ Ś gwarantuje, i Ŝ firma ta działa zgodnie ze wszystkimi przepisami ochrony środowiska. W ostatnim pi ęcioleciu nast ąpił dynamiczny rozwój systemów zarz ądzania środowiskowego. Blisko 1 100 organizacji w Polsce posiada certyfikowane systemy zgodnie z norm ą PN - EN ISO 14001. Od 2002 r. prowadzone były intensywne przygotowania do stworzenia mo Ŝliwo ści rejestracji polskich organizacji w systemie EMAS. Pierwsz ą krajow ą organizacj ę w tym systemie zarejestrowano we wrze śniu 2005 r. Na terenie powiatu starogardzkiego m.in.: - Zakłady Farmaceutyczne Polpharma SA, - Przedsi ębiorstwo Techniczno-Handlowe „Pestar”, - Nordenia Polska Starogard Gda ński Sp. z o.o., - Zakład Produkcyjno-Usługowo-Handlowy "Jawor", - Spółka Handlowo – Usługowa „KAZ” Kazimierz, Andrzej, Zbigniew Dawiccy Spółka Jawna, uzyskały certyfikaty na zgodno ść Systemu Zarz ądzania Jako ści ą oraz Systemu Zarz ądzania Środowiskowego z normami ISO 9001:2001 i ISO 14001:2004. Przedsi ębiorstwo Techniczno- Handlowe „Pestar” bierze dodatkowo udział w pilota Ŝowym europejskim projekcie EMAS – Zweryfikowany System Zarz ądzania Środowiskowego. Certyfikat EMAS uzyskała Spółka Handlowo – Usługowa „KAZ” Kazimierz, Andrzej, Zbigniew Dawiccy Spółka Jawna.

Informacja dla społecze ństwa Województwa Pomorskiego o zrównowa Ŝonym rozwoju i stanie środowiska w poszczególnych powiatach m.in. powiecie starogardzkim zawarte s ą w portalu prowadzonym przez Centrum Informacji i Edukacji Ekologicznej Województwa Pomorskiego przy współpracy 20 powiatów (www.infoeko.pomorskie.pl ).

8.1.1. Cel średniokresowy do 2014 r.

Upowszechnianie i wspieranie wdra Ŝania systemów zarz ądzania środowiskowego

Kierunki działa ń: - wdro Ŝenie systemu informowania społecze ństwa o stanie środowiska, udziału społecze ństwa w post ępowaniu w sprawie ochrony środowiska, - współpraca z pozarz ądowymi organizacjami ekologicznymi, - prowadzenie w formie elektronicznej publicznie dost ępnych wykazów danych o dokumentach zawieraj ących informacje o środowisku i jego ochronie oraz ich udost ępniania w Biuletynie Informacji Publicznej,

56

AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2011-2014

- zach ęcanie organizacji do wzi ęcia udziału w programach szkoleniowo-informacyjnych dotycz ących EMAS.

8.2. Odpowiedzialno ść za szkody w środowisku Stan wyj ściowy Z dniem 30 kwietnia 2007 r. weszła w Ŝycie ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (DzU z 2007 r. nr 75, poz. 493). Okre śla ona zasady odpowiedzialno ści za zanieczyszczenia. Ustawa ta dokonuje w swojej regulacji wdro Ŝenia dyrektywy 2004/35/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 kwietnia 2004 r. w sprawie odpowiedzialno ści za środowisko w odniesieniu do zapobiegania i zaradzania szkodom wyrz ądzonym środowisku naturalnemu.

Zasada zakładaj ąca, Ŝe zanieczyszczaj ący środowisko płaci, jest stosowana w Polsce ju Ŝ od lat. System opłat i kar za zanieczyszczenia i szkody w środowisku był wprowadzony w latach 80. Działał skutecznie, ale nie był rozwi ązaniem kompatybilnym z jednolit ą polityk ą w tym zakresie w Unii. Ustawa okre śla zasady odpowiedzialno ści za napraw ę szkód w środowisku. Z powodu niewywi ązywania si ę sprawców z tego obowi ązku, instytucje publiczne ponosz ą straty w wysoko ści od 25 do 125 mln zł rocznie. Nowe prawo przewiduje, Ŝe osoby poszkodowane lub inne zainteresowane strony (np. organizacje ekologiczne) będą mogły zgłasza ć zaistniałe szkody do organów ochrony środowiska. W przypadku, gdy nie b ędzie mo Ŝna rozpozna ć sprawcy lub nie będzie mo Ŝna wobec niego rozpocz ąć egzekucji, napraw ą szkody zajmie si ę wojewoda. Na nim ci ąŜ y równie Ŝ obowi ązek podj ęcia działa ń w przypadkach wyst ąpienia zagro Ŝenia Ŝycia lub zdrowia ludzi albo pojawienia si ę nieodwracalnych szkód w środowisku. Je śli zagro Ŝenie zostanie wywołane przez organizmy genetycznie zmodyfikowane, organem odpowiedzialnym b ędzie minister środowiska.

Do zada ń Głównego Inspektora Ochrony Środowiska nale Ŝeć b ędzie prowadzenie rejestru zagro Ŝeń i szkód w środowisku.

8.3. Edukacja ekologiczna społecze ństwa Stan wyj ściowy Rola edukacji ekologicznej w procesie realizacji polityki środowiskowej, a wi ęc i obowi ązków ekologicznych, jest szczególnie istotna. Problem niedostatecznej świadomo ści w zakresie ochrony środowiska jest widoczny zarówno w praktykach stosowanych przez przedsi ębiorców jak i w zachowaniach powszechnie obserwowanych w społecze ństwie. Podejmowanie takich działa ń jak cho ćby wprowadzanie surowych ścieków i substancji szkodliwych do wód, ziemi i powietrza, pozbywanie si ę odpadów w sposób niezgodny z prawem poprzez wywo Ŝenie ich do lasów, porzucanie w przydro Ŝnych rowach czy spalanie w paleniskach domowych powoduje pogorszenie jako ści otaczaj ącego nas środowiska i ma bezpo średni wpływ na nasze zdrowie. Aby zapobiec tego rodzaju praktykom nale Ŝy d ąŜ yć do podnoszenia świadomo ści ludzi poprzez odrzucenie złych nawyków i zachowań, które zagra Ŝaj ą w sposób bezpo średni środowisku.

Na terenie powiatu starogardzkiego prowadzone były nast ępuj ące działania: - szkoły organizowały warsztaty ekologiczne obejmuj ące tematyk ę woda - ścieki - odpady - powietrze, - organizowano wycieczki dydaktyczne (na Targi Ekologiczne POLEKO w Poznaniu i Bydgoszczy, na składowisko odpadów w Szadółkach, Linowcu, Płocku, Białymstoku i Zabrzu),

57

AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2011-2014

- prowadzono akcje Sprz ątanie Świata, - podczas Kociewskiego Pokazu Zwierz ąt Hodowlanych poł ączonego z targami rolno - ekologicznymi, przedsi ęwzi ęcie "Ekologia w Unii Europejskiej" ustawiane były stanowiska z ekologiczn ą Ŝywno ści ą i stoiska promuj ące czyste środowisko, - Nadle śnictwa Kaliska, Lubichowo i Starogard organizuj ą wycieczki po utworzonych ście Ŝkach dydaktycznych, - sponsorowano wszystkie konkursy ekologiczne w szkołach, - pracownicy Wydziału Ochrony Środowiska Starostwa Powiatowego w Starogardzie Gda ńskim wygłaszaj ą prelekcje wg zapotrzebowania szkół.

8.3.1. Pierwszy cel średniookresowy do 2014 r.

Kształtowanie nawyków kultury ekologicznej mieszka ńców powiatu starogardzkiego

Kierunki działa ń: - kontynuacja realizacji programu edukacji ekologicznej, - wspieranie merytoryczne i finansowe aktywnych form edukacji ekologicznej dzieci i młodzie Ŝy np. organizowanie konkursów i sesji popularno-naukowych zwi ązanych z tematyk ą środowiskow ą czy te Ŝ wł ączanie si ę w akcj ę „Sprz ątanie świata”, - wsparcie finansowe projektów z zakresu edukacji ekologicznej o zasięgu gminnym, realizowanych przez poszczególne gminy powiatu.

8.3.2. Drugi cel średniookresowy do 2014 r.

Zagwarantowanie szerokiego dost ępu do informacji o środowisku i jego ochronie

Kierunki działa ń: - współdziałanie władz powiatowych z mediami w zakresie prezentacji stanu środowiska i działa ń podejmowanych na rzecz jego ochrony, - udział przedstawicieli Starostwa Powiatowego i władz poszczególnych gmin w szkoleniach z zakresu publicznego dost ępu do informacji o środowisku.

58

AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2011-2014

9. OCHRONA DZIEDZICTWA PRZYRODNICZEGO I RACJONALNE UśYTKOWANIE ZASOBÓW PRZYRODY 9.1. Ochrona przyrody i krajobrazu Stan wyj ściowy - lasy Powierzchnia u Ŝytków le śnych na terenie powiatu starogardzkiego wynosi 58 341,6 ha w tym będących w zarz ądzie Lasów Pa ństwowych – 85%, stanowi ących własno ść prywatna – ok. 13%, innych własno ści – 2%. Wska źnik lesisto ści dla powiatu starogardzkiego wynosi 43,36% powierzchni powiatu. Szczególnie wysokim udziałem lasów w ogólnej powierzchni charakteryzuj ą si ę rejony zachodniej cz ęś ci powiatu (Gminy: Osiek, Osieczna, Lubichowo, Kaliska).

Wykres nr 3 Lesisto ść gmin powiatu starogardzkiego

Grunty le śne na terenie powiatu starogardzkiego zwi ązane s ą głównie z dolinami rzek (Wdy, Wierzycy i Piesienicy) oraz z niektórymi zbiornikami wód stoj ących (Jezioro Zdu ńskie, Szp ęgawskie, Płaczewo). Na terenach sandrowych, szczególnie w Borach Tucholskich, rozpowszechniony jest suboceaniczy bór świe Ŝy, gdzie ponad 80% drzewostanu stanowi ą lasy sosnowe z domieszk ą brzozy, d ębu i olchy, rosn ące głównie na terenach piaszczystych i troch ę Ŝyźniejszych. Wyspowo i w dolinach wyst ępuj ą tak Ŝe, stanowi ące cenne urozmaicenie lasy mieszane: bukowe i d ębowo-bukowe, dębowo-grabowe, ł ęgowe oraz bory i brzeziny bagienne. Wśród zbiorowisk le śnych przewa Ŝaj ą na obszarach morenowych lasy bukowo – dębowe, a na obszarach sandrowych bory sosnowe. Do szczególnie malowniczych nale Ŝą lasy ł ęgowe (Dolina Piesienicy, Nowa Wie ś Rzeczna, Kał ębnica oraz Świ ęta Struga). Stosunkowo mał ą powierzchni ę

59

AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2011-2014 zajmuj ą lasy d ębowo – grabowe (tzw. gr ądy), jesiony, lipy, klony i brzozy (okolice Doliny Wierzycy). Do rzadkich gatunków drzew wyst ępuj ących na terenie Kociewia znajduj ą si ę drzewa b ędące pod ochron ą: cis porastaj ący wschodni brzeg Jeziora Czarnego Północnego i jarz ąb brekinia rosn ący nad Jeziorem Niedackim.

9.1.1. Pierwszy cel średniokresowy do 2014 r.

Zwi ększanie lesisto ści gmin predysponowanych do zalesienia w „Krajowym Programie Zwi ększania Lesisto ści” w szczególno ści Skarszewy, Starogard Gda ński, Zblewo, Bobowo poprzez zalesianie gruntów nieprzydatnych do produkcji rolnej, gruntów zdegradowanych i nieu Ŝytków

Kierunki działań: - renaturalizacja obszarów le śnych, - inwentaryzacja i weryfikacja klasyfikacji gruntów pod k ątem pełnego uwzgl ędnienia gruntów zalesionych i zadrzewionych oraz uj ęcie granicy rolno-le śnej w planach zagospodarowania przestrzennego, - zalesianie gruntów nieprzydatnych do produkcji rolnej oraz nieu Ŝytków i terenów zdegradowanych i przekształconych.

9.1.2. Drugi cel średniookresowy do 2014 r.

Ochrona zasobów le śnych i poprawa ich stanu

Kierunki działa ń: - prowadzenie ci ągłej kampanii edukacyjno – informacyjnej w celu podnoszenia świadomo ści w zakresie celów i korzy ści z trwale zrównowa Ŝonej gospodarki le śnej, - stały nadzór nad gospodark ą le śną w lasach prywatnych, - zapewnienie trwało ści i wielofunkcyjno ści lasów, - inwentaryzacja zasobów le śnych pod k ątem ich stanu zdrowotnego, - zachowanie istniej ących kompleksów le śnych, - prowadzenie gospodarki le śnej ze szczególnym uwzgl ędnieniem pozaprodukcyjnych funkcji lasu, - ochrona gleb le śnych, - stały monitoring środowiska le śnego w celu przeciwdziałania stanom niepo Ŝą danym (po Ŝary, choroby, szkodniki, nielegalne wysypiska śmieci).

60

REZERWAT Jezioro Brz ęczek

OBSZAR CHRONIONEGO KRAJOBRAZU Dolina Wierzycy

UśYTEK EKOLOGICZNY Jeleni Moczar UśYTEK EKOLOGICZNY Lisie Jamy UśYTEK EKOLOGICZNY Zgniłki OBSZAR CHRONIONEGO REZERWAT KRAJOBRAZU Krzywe Koło Borów Tucholskich tli Wdy

REZERWAT REZERWAT Jezioro Udzierz

NATURA 2000 Sandr Wdy REZERWAT Czapli Wierch NATURA 2000 Krzewiny

AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2011-2014

Stan wyj ściowy – ochrona przyrody

Obszary NATURA 2000 Na terenie powiatu starogardzkiego wyst ępuj ą specjalne obszary ochrony: - Krzewiny – na terenie gminy Osiek, - Sandr Wdy – na terenie gmin: Osiek, Osieczna, Lubichowo.

1. KRZEWINY Najcenniejsze florystycznie polskie torfowisko przej ściowe z elementami torfowiska wysokiego poło Ŝone koło le śniczówki Krzewiny, chronione jako u Ŝytek ekologiczny, Ŝyzne jezioro Udzierz chronione jako rezerwat przyrody (opis w rezerwatach przyrody).

2. SANDR WDY Dominuj ącą jednostk ą morofologiczn ą tego obszaru s ą powierzchnie sandrowe Wdy powstałe na skutek akumulacyjnej działalno ści wód lodowcowych. Charakterystycznym elementem rze źby s ą liczne jeziora rynnowe i wytopiskowe. Z sandrami zwi ązane s ą równie Ŝ gleby bielicowe. Gleby te rozwijaj ą si ę z przepuszczalnych i ubogich w składniki pokarmowe utworów piaskowych o zró Ŝnicowanych frakcjach. Na terenie obszaru znajduje si ę rezerwat "Krzywe Koło w P ętli Wdy" (opis w rezerwatach przyrody).

Rezerwaty przyrody 4

Rezerwat ptasi "Czapli Wierch" - Rezerwat faunistyczny o powierzchni 5,26 ha., poło Ŝony nad wschodnim brzegiem Jeziora Słonego. Chroni koloni ę czapli siwej oraz fragment boru mieszanego z około 200 - letnim drzewostanem sosnowym. Nad jeziorem ci ągnie si ę pas brzegowy olchy i sosny. W podszycie wyst ępuje w drobnych k ępach brzoza i jałowiec. Znajduje si ę tu około 30 gniazd czapli siwej.

Rezerwat "Krzywe Koło w P ętli Wdy" Rezerwat krajobrazowy o powierzchni 10 ha., poło Ŝony około 3 km, na południe od wsi Kasparus. Wda w miejscu tym tworzy oryginaln ą p ętl ę o średnicy około 400 m. Ochron ą obj ęto las mieszany o bogatym składzie gatunkowym, stanowi ącym pozostało ść lasów pierwotnych. W górnym pi ętrze wyst ępuje sosna i d ąb, za ś w dolnym grab, świerk, brzoza, osika, lipa, d ąb i klon. Ro śnie tu tak Ŝe brekinia (gatunek chroniony). G ęste podszycie tworz ą leszczyna, wiciokrzew i trzmielina brodawkowata. W runie spotyka si ę m. in. jagod ę czarn ą, marzank ę wonn ą, majownik, orlic ę i szczawik. Rezerwat jest równie Ŝ miejscem wyst ępowania rzadkich gatunków chronionych drzew (jarz ąb brekinia, lilia złotogłów, kruszczyk, rdzawoczerwony, wawrzynek wilczełyko, naparstnica zwyczajna).

Rezerwat przyrody "Jezioro Udzierz" Rezerwat przyrody "Jezioro Udzierz" obejmuje obszar jeziora wraz z otaczaj ącymi je terenami ł ąk, torfowisk i lasów. Na terenie rezerwatu stwierdzono występowanie ok. 70 gatunków ptaków, w tym 34 gatunki l ęgowe m. in. g ęś g ęgawa, Ŝuraw, b ąk, perkoz i inne. Szata ro ślinna rezerwatu stanowi rzadki typ płytkiego l ądowiej ącego zbiornika eutroficznego, z typowo wykształcon ą ro ślinno ści ą wodn ą i bagienn ą. Szata ro ślinna tego terenu cechuj ę si ę wyj ątkowym bogactwem flory, licz ącej ponad 500 gatunków ro ślin naczyniowych, wśród których znajduj ą si ę obficie reprezentowane gatunki chronione i zagro Ŝone wygini ęciem.

4 Wykorzystane fragmenty „Przyroda Kociewia Starogardzkiego” – Krzysztof Cherek – Starogard Gda ński 2002 r.

62

AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2011-2014

Rezerwat "Zdrójno" - Rezerwat ssaków na odcinku dopływu Wdy - strumienia Brzezianek, o powierzchni 168,97 ha, na brzegach którego wyst ępuj ą fragmenty ł ęgów, a na wy Ŝszych terenach - gr ądu i boru mieszanego oraz zbiorowisk ł ąkowych. Na terenie rezerwatu znajduj ą si ę ró Ŝnorodne gatunki flory, z czego 14 obj ętych jest ochron ą (kruszczyk błotny, listera jajowata) wraz z 18 innymi gatunkami uznanymi za rzadkie i zagro Ŝone w Polsce, b ądź regionie. Rezerwat utworzono w celu zachowania stanowisk bobra europejskiego, licznych gatunków ssaków i ptaków l ęgowych (Ŝuraw zwyczajny, łab ędź niemy, bocian czarny, zimorodek).

Rezerwat Le śny Brz ęczek - Rezerwat le śny o powierzchni 25,49 ha, poło Ŝony na terenie le śnictwa Jastrz ębie, w obr ębie Mestwinowo, na granicy powiatu starogardzkiego (gmina Skarszewy – 8,24 ha) i powiatu kościerskiego (gmina Liniewo – 17,25 ha). Rezerwat utworzony został w celu ochrony naturalnych zbiorowisk le śnych – kwa śnej buczyny pomorskiej z okazałym naturalnym drzewostanem bukowym – zajmuj ącym 11,62 ha powierzchni (chronione okazy dochodz ą do 33 m wysoko ści). Las bukowy w rezerwacie stanowi jeden z najlepiej zachowanych fragmentów tego zbiorowiska w skali województwa, a nawet Pojezierza Pomorskiego. Znaczna cz ęść rezerwatu poło Ŝona jest na zboczach stromo opadaj ących ku Jezioru Brz ęczek, a w cz ęś ci południowej w kierunku wypływaj ącego z jeziora strumienia. W okolicy znajduj ą si ę stanowiska rzadkich i chronionych ro ślin naczyniowych. W runie Ŝyznej buczyny wyst ępuj ą m.in. perłówka jednokwiatowa, natomiast w rozproszeniu wawrzynek wilcze łyko. Wy Ŝej poło Ŝone partie stoków porasta uboga trawiasta buczyna, a w obni Ŝeniach terenu o wy Ŝszym poziomie wód gruntowych wyst ępuj ą płaty gr ądu z bukiem, d ębem szypułkowym, lip ą i grabem. Runo porasta m.in. zawilec gajowy, kokoryczka wielokwiatowa i kokorycz pełna, w okolicach strumieni i zagł ębie ń terenu o stale przepływaj ącej wodzie spotka ć mo Ŝna niewielkie płaty ł ęgu olszowego, a w runie rzadk ą na Pomorzu kokorycz w ątł ą, podkolan zieloniawy i mann ę gajow ą.

Obszary chronionego krajobrazu

Obszar Chronionego Obszaru Doliny Wietcisy - poło Ŝony jest w północnej cz ęś ci powiatu starogardzkiego, obejmuj ący swym zasi ęgiem środkowy odcinek doliny rzeki Wietcisy wraz z dolnym odcinkiem doliny jej dopływu (Rutkownicy) i przyległym kompleksem le śnym porastaj ącym wierzchowin ę wysoczyzny (o powierzchni 3 352 ha, przy czym 780 ha znajduje si ę w powiecie starogardzkim na terenie gminy Skarszewy). W dnie doliny Wietcisy wyst ępuj ą warto ściowe zbiorowiska ro ślinno ści terenów podmokłych. Istotnym walorem jest naturalny bieg Wietcisy, silnie meandruj ącej w śród terenów o małym stopniu przekształcenia antropogenicznego. Obszar Chronionego Krajobrazu Borów Tucholskich - nazywanych „zielonym morzem”, stanowi ące jeden z najwi ększych w Polsce kompleksów le śnych o powierzchni 1170 km 2 . Bory Tucholskie to przede wszystkim tereny równinne, b ądź lekko faliste, rozlegle pokryte kompleksami le śnymi z domieszk ą terenów rolniczych. Obszar obejmuje równiny sandrowe urozmaicone dolin rzeki Wdy oraz jeziorami wytopiskowymi i nielicznymi rynnowymi, o powierzchni 65780 ha, z czego 52299 ha znajduje się w powiecie starogardzkim na terenach nast ępuj ących gmin: Czarna Woda (2500 ha), Kaliska (6322 ha), Lubichowo (10651 ha), Osiek (15228 ha)Skórcz (970 ha), Sm ętowo Graniczne (1250 ha), Starogard Gda ński (202 ha) i Zblewo (2850 ha). Oś hydrograficzn ą obszaru stanowi rzeka Wda, płyn ąca w ąsk ą dolin ą, silnie meandruj ąca, tworz ąca piaszczyste łachy, bystrza z głazami w nurcie, parowy, w ąwozy z wysokimi brzegami, zasilana licznymi strumieniami. W śród lasów przewa Ŝaj ą bory mieszane i świe Ŝe z zachowanymi fragmentami starodrzewia np. rezerwat Czapli Wierch lub Krzywe Koło w p ętli Wdy.

Obszar Chronionego Obszaru Doliny Wierzycy - Rozpo ściera si ę na pograniczu mi ędzy Pojezierzem Kaszubskim a Borami Tucholskimi i Pojezierzem Starogardzkim (o powierzchni

63

AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2011-2014

10 784 ha, przy czym 4 182 ha znajduje si ę w powiecie starogardzkim na terenie gminy Skarszewy – 3,729 ha i gminy Starogard Gda ński – 453 ha). Obejmuje on środkowy odcinek doliny rzeki Wierzycy od okolic Ko ścierzyny po Starogard Gda ński. Główn ą warto ść przyrodnicz ą obszaru stanowi dolina rzeczna z całym zestawem elementów morfologicznych (meandruj ące koryto, starorzecza, sterasowane zbocza, pagórki meandrowe i kraw ędzie) wraz ze zró Ŝnicowanymi zbiorowiskami ro ślinno ści. Obszar Doliny Wierzycy został obj ęty ochron ą ze wzgl ędu na znacz ące walory krajobrazowe i estetyczne (bogata rze źba terenu, rozmaite gatunki flory i fauny).

Pomniki przyrody

• pojedyncze drzewa - 57 szt., • grupy drzew - 6 szt., • aleje - 1 szt., • głazy narzutowe - 13 szt.

UŜytki ekologiczne Istniej ące:

Gmina Lubichowo: Lubichowo – 6 ha, Lisie Jamy - Le śnictwo Sowi Dół - pow. 9,69 ha, Jeleni Moczar - Le śnictwo Baby - pow. 3,59 ha, Zgniłki - Le śnictwo Baby - pow. 2,30 ha.

Projektowane:

Gmina Osiek: Bagno Głuche, Głuche Oczko, Jezioro Tuszynek, Wierzbiny, Bór nad Czarnym, Jezioro Bobrówek, Suchobrze źnica, Jezioro Okarpiec, Lisie Błotko Du Ŝe, Sobi ńskie Bagno, D ębia Góra.
Gmina Sm ętowo Graniczne: Smugi, Mirotki .
Gmina Kaliska: Płocicki Moczar, Jezioro Małe Nierybno .
Gmina Osieczna: śurawinowy, Wole Oczy, Jagielnia Połomska, Przygiełkowe Bagno, Płociczne Bagno, Jezioro Czarnel, Jezioro Babskie, Klani ńskie Oczko.
Gmina Skórcz: Jezioro Czarnoleskie, Wielbrandowskie Zbocza.
Gmina Bobowo: Olszki.
Gmina Skarszewy: Jezioro Trzciniec.

Ciekawostka przyrodnicza

Arboretum Wirty - ogród dendrologiczny w Wirtach poło Ŝony jest nad Jeziorem Borzechowskim w gminie Zblewo. Zajmuj ę powierzchni ę 33,61 ha, na której zgromadzono około 450 gatunków drzew i krzewów, piel ęgnowanych dla celów poznawczych i edukacyjnych. Pocz ątki Arboretum si ęgaj ą roku 1875. W talach 1890 -1897 zało Ŝono w okalaj ącym szkółk ę drzewostanie powierzchnie do świadczalne, których celem była aklimatyzacja drzew obcego pochodzenia oraz badanie przydatno ści gospodarczej tych gatunków w naszych warunkach klimatycznych. Zało Ŝono równie Ŝ powierzchnie do świadczalne dla rodzimych gatunków, czego efektem jest 110 - letni drzewostan d ębowy, który obecnie stanowi wył ączony drzewostan nasienny. W latach 50-tych stworzono alpinarium o powierzchni 0,44 ha i now ą alej ę drzew egzotycznych. Aboretum w Wirtach stanowi jeden z najstarszych oraz najciekawszych obiektów w Polsce. Ogród podzielony jest na kwatery zaj ęte przez ró Ŝne gatunki drzew: cyprysiki, choiny, Ŝywotniki, jałowce, sosny, jodły, świerki oraz nie wyst ępuj ące u nas odmiany d ębów, lip, jesionów i brzóz. Najstarsz ą z po śród 29 kwater zajmuj ą posadzone w 1882 r. daglezje zielone, wprowadzone ju Ŝ na pocz ątku XX wieku

64

AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2011-2014 do uprawy na terenie Pomorza. W Wirtach ro śnie 145 gatunków odmian ro ślin iglastych oraz 310 odmian ro ślin li ściastych (m.in. cyprysik groszkowy, jodła szlachetna, Ŝywotnikowiec japo ński, buk pospolity, d ąb szypułkowy, olsza szara, styrakowiec japo ński, tulipanowiec ameryka ński). Jedn ą z atrakcji Ogrodu Dendrologicznego s ą istniej ące ście Ŝki: widokowa i dydaktyczna, które sprzyjaj ą edukacji ekologicznej.

9.1.3. Trzeci cel średniookresowy do 2014 r.

Ukształtowanie i ochrona systemów obszarów chronionych

Kierunki działa ń

Ochrona i rozwój systemu obszarów chronionych - zachowanie i ochrona zasobów przyrodniczych w istniej ących kompleksów le śnych, - ochrona i zwi ększanie ró Ŝnorodno ści biologicznej, - ochrona terenów przyrodniczo cennych przed niewła ściwym sposobem u Ŝytkowania, - zachowanie istniej ącej zieleni urz ądzonej, - utrzymanie istniej ących korytarzy ekologicznych wzdłu Ŝ dolin i rzek

Ochrona fauny i flory - rozszerzenie i usprawnienie ochrony in situ i ex situ gatunków ro ślin i zwierz ąt, - zachowanie istniej ących zbiorników wodnych, - ograniczanie inwestycji uci ąŜ liwego przemysłu.

Ochrona i utrzymanie krajobrazu rekreacyjnego - wzmocnienie roli rekreacyjnej zieleni, - rozwój sieci szlaków turystycznych i ście Ŝek dydaktycznych na terenach interesuj ących przyrodniczo.

9.2. Ochrona powierzchni ziemi Stan wyj ściowy Glebami pokrywaj ącymi znaczne tereny powiatu starogardzkiego s ą gleby bielicowe. Gleby te w du Ŝym stopniu poro śni ęte s ą lasami nale Ŝą cymi do kompleksu Borów Tucholskich. S ą to gleby najni Ŝszych klas bonitacyjnych V i VI, tylko niewielka ich cz ęść wzbogacona jest domieszk ą gliny podwy Ŝszającą ich jako ść . W formach wytopiskowych, bezodpływowych i wzdłu Ŝ cieków wodnych powstały Ŝyzne gleby pochodzenia organicznego, powstałe w warunkach nadmiernego uwilgocenia: gleby torfowe, mułowotorfowe, czarne ziemie. Gleby te wykorzystywane s ą jako trwałe u Ŝytki zielone. Tereny gmin Osiek i Sm ętowo Graniczne odzwierciedlaj ą istniej ące zró Ŝnicowanie w jako ści gleb w powiecie. W gminie Osiek wska źnik bonitacji jest najmniejszy w powiecie, wynosi 0,3. Natomiast w gminie Sm ętowo Graniczne jest najwy Ŝszy i wynosi 1,04.

Tabela nr 12 Struktura klas bonitacji gruntów ornych w powiecie starogardzkim

Klasy gleby [ha] III IV I II V VI VI z a b a b 0,21 106,22 3 378,64 7 735,13 11 888,25 10 204,75 10 001,78 9 236,05 67,39

65

AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2011-2014

Według ostatnich bada ń wykonanych przez Okr ęgow ą Stacj ę Chemiczno-Rolnicz ą w Gda ńsku na terenie powiatu starogardzkiego 21% gleb charakteryzuje si ę odczynem bardzo kwa śnym, 33% - odczynem kwa śnym, 24% - odczynem lekko kwa śnym, 20% - odczynem oboj ętnym i 2% odczynem zasadowym. Procent gleb zasobnych w przyswajalne formy fosforu wynosi 45% i kształtuje si ę na poziomie średniej dla województwa pomorskiego 44%. Udział gleb o niskiej zawarto ści przyswajalnego potasu wynosi w powiecie starogardzkim 26% i dotyczy szczególnie rejonu Borów Tucholskich. Zasobno ść gleb powiatu starogardzkiego w magnez jest nast ępuj ąca: 20% - bardzo niska, 28% - niska, 30% - średnia, 13% - wysoka, 10% bardzo wysoka. Pod wzgl ędem zawarto ści metali ci ęŜ kich gleby powiatu starogardzkiego nale Ŝą do gleb 0-I stopnia zanieczyszczenia, co oznacza zawarto ść naturaln ą i podwy Ŝszon ą. Na glebach o naturalnej i podwy Ŝszonej zawarto ści metali ci ęŜ kich mo Ŝna uprawia ć bez ogranicze ń wszystkie ro śliny przeznaczone dla ludzi lub na pasz ę dla zwierz ąt gospodarskich, nie wolno stosowa ć osadów ściekowych.

Struktura u Ŝytkowania gruntów powiatu starogardzkiego przedstawia si ę nast ępuj ąco: - uŜytki rolne – 47,77% powierzchni powiatu – ok. 64 736 ha, - uŜytki le śne – 43,37% powierzchni powiatu – ok. 58 129 ha, - pozostałe grunty – 8,86% powierzchni powiatu – ok. 11 663 ha.

9.2.1. Cel średniookresowy do 2014 r.

Racjonalne wykorzystanie gleby wraz z jej ochron ą i rekultywacj ą

Kierunki działa ń: - zagospodarowanie gleb w sposób adekwatny do ich klasy bonitacyjnej i poziomów zanieczyszcze ń, - ograniczenie czynników wpływaj ących na degradacj ę gleby poprzez zagospodarowanie m.in.: gruntów odłogowanych, - zrekultywowanie gleb zdegradowanych w kierunku rolnym, le śnym i rekreacyjno- wypoczynkowym, - wła ściwe kształtowanie ekosystemów rolnych z wykorzystaniem otaczaj ących je systemów naturalnych i ich zdolno ści do autoregulacji m.in. poprzez wdra Ŝanie programów rolno- środowiskowych, - zachowanie naturalnych kompleksów ł ąk torfowych jako regulatora stosunków wodnych i klimatycznych przyległych do nich terenów, - prowadzenie monitoringu jako ści gleby i ziemi, - coroczna aktualizacja rejestru terenów, na których stwierdzono przekroczenia standardów gleby lub ziemi, - przeciwdziałanie degradacji chemicznej gleb poprzez ochron ę powietrza i wód powierzchniowych, - przeciwdziałanie erozji gleb poprzez stosowanie odpowiednich zabiegów na gruntach o nachyleniu powy Ŝej 10%, - ograniczanie erozji wodnej i wietrznej gleby poprzez mo Ŝliwie jak najdłu Ŝsze utrzymywanie pokrywy ro ślinnej w postaci wprowadzenia upraw wieloletnich oraz wsiewek i poplonów, - racjonalne u Ŝycie nawozów sztucznych i środków ochrony ro ślin na terenach rolnych i le śnych oraz stosowanie technik naturalnych (fito i agromelioracyjnych) w celu zwi ększenia udziału materii organicznej w glebie.

66

AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2011-2014

9.3. Ochrona zasobów kopalin Stan wyj ściowy

Tabela nr 13 Udokumentowane zło Ŝa kopalin w tys. ton wg Pa ństwowego Instytutu Geologicznego Stan na 2007 rok Stan Zasoby (tys. t) Lp. Nazwa zło Ŝa zagospodarowania Geologiczne Zło Ŝe Wydobycie Przemysłowe zło Ŝa bilansowe 1. Barło Ŝno E 1859 - Piaski i Ŝwiry - 2. Bobowo Z 120 - Kreda - 3. Bobowo Z 12 - Piaski i Ŝwiry - 4. Bobowo II R 137 - Piaski i Ŝwiry - 5. Bobowo III R 71 - Piaski i Ŝwiry - 6. Dąbrówka R 314 - Piaski i Ŝwiry - 7. Demlin I E 2003 - Piaski i Ŝwiry - 8. Demlin E 216 Piaski i Ŝwiry - 9. Godziszewo-Damaszka Z - - Kreda - 10. Goł ębiewko II* R 722 Piaski i Ŝwiry - 11. Grabowo E 247 247 Piaski i Ŝwiry 51 12. Kamierowskie Piece II* R 31 - Piaski i Ŝwiry - 13. Klonówka Z 689 - Piaski i Ŝwiry - 14. Klonówka I E 325,5 - Piaski i Ŝwiry 34 15. Klonówka II E 897,5 Piasek 16. Klonówka III E 188,4 - Piaski i Ŝwiry 35,5 17. Kolincz I E 78 - Piaski i Ŝwiry 4 18. Kochanka Z 2028,7 - Kreda - 19. Kolincz Z 47 - Piaski i Ŝwiry - 20. Mirowo * Z 18265 - Piaski i Ŝwiry - 21. Mirowo I* T 1126 8 Piaski i Ŝwiry - 22. Mirowo II* T 2999 2972 Piaski i Ŝwiry - 23. Nowa Wie ś Rzeczna I R 198 - Piaski i Ŝwiry - 24. Osieczna P 3064 - Kreda - 25. Osieczna I R 524 - Piaski i Ŝwiry - 26. Siwiałka Z 156,80 - Kreda - 27. Siwiałka E 576 - Piaski i Ŝwiry 418 28. Skarszewy II Z 121 - Piaski i Ŝwiry - 29. Szlachta T 2255 2255 Piaski - kwarcowe 30. Szteklin R 42 - Piaski i Ŝwiry - 31. Szteklin I R 80 - Piaski i Ŝwiry - 32. Sucumin T 208 (tys. m 3) 73 (tys. m 3) Ilaste ceramiki - budowlanej 33. Rynkówka E 354 - Piaski i Ŝwiry - 34. Trzci ńsk Z - - Kreda - 35. Wolny Dwór T 1503 62 Piaski i Ŝwiry - 36. Wolny Dwór II* E - - Piaski i Ŝwiry 79 37. Wolny Dwór III* R 312 - Piaski i Ŝwiry - 38. Zblewo* Z 53 - Piaski i Ŝwiry - 39. Zielona Góra Z 39 - Piaski i Ŝwiry - Skróty literowe stanu zagospodarowania zasobów w wykazach złó Ŝ oznaczaj ą: E - zło Ŝe eksploatowane M - zło Ŝe skre ślone z bilansu zasobów

R - zło Ŝe o zasobach rozpoznanych szczegółowo (kategorie A+B+C 1) Z - zło Ŝe zaniechane T - zło Ŝe zagospodarowane, eksploatowane okresowo

67

AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2011-2014

Na terenie powiatu sporadycznie wyst ępuje nielegalna eksploatacja kopalin do której nie nale Ŝy dopuszcza ć poprzez działania edukacyjne, szkolenia urz ędników itp. Nielegalna eksploatacja kopalin narusza racjonaln ą gospodark ę surowcami mineralnymi, a tak Ŝe powoduje straty w środowisku, dochodzi bowiem do niszczenia przyrody oraz degradacji gleb, wód podziemnych i powierzchniowych. Nielegalne wyrobiska poeksploatacyjne z czasem przeobra Ŝaj ą si ę w nielegalne wysypiska odpadów albo wylewiska ścieków, a te stanowi ą potencjalne ogniska zanieczyszcze ń dla wód podziemnych, które zasilaj ą uj ęcia wody pitnej.

Tabela nr 14 Zestawienie obszarów górniczych w powiecie starogardzkim

Nazwa obszaru górniczego Geologiczne zasoby ZłoŜe Wydobycie Bobowo 12 Kruszywa naturalne - Bobowo II 137 Kruszywa naturalne - Barło Ŝno 1859 Kruszywa naturalne b.d. Dąbrówka 314 Kruszywa naturalne - Demlin I 2003 Kruszywa naturalne b.d. Goł ębiewko II 722 Kruszywa naturalne - Grabowo 247 Kruszywa naturalne 51 Jabłowo b.d. Kruszywa naturalne b.d. Kamierowskie Piece II 31 Kruszywa naturalne - Kolincz I 78 Kruszywa naturalne 4 Kolincz 47 Kruszywa naturalne - Klonówka II 897,5 Kruszywa naturalne b.d. Mirowo 18265 Kruszywa naturalne - Mirowo I 1126 Kruszywa naturalne - Nowa Wie ś Rzeczna I 198 Kruszywa naturalne - Osieczna 524 Kruszywa naturalne - Rynkówka A i B 354 Kruszywa naturalne b.d. Siwiałka 576 Kruszywa naturalne 418 Skarszewy II 121 Kruszywa naturalne - Surowce ilaste Sucumin-Południe b.d. b.d. ceramiki budowlanej Surowce ilaste Sucumin-Północ b.d. b.d. ceramiki budowlanej Piaski kwarcowe d/p Szlachta b.d. b.d. cegły wap-piaskowej Szteklin 42 Kruszywa naturalne - Szteklin I 80 Kruszywa naturalne - Wolny Dwór 1503 Kruszywa naturalne - Wolny Dwór II - Kruszywa naturalne 79 Wolny Dwór III 312 Kruszywa naturalne - Zielona Góra 39 Kreda -

68

AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2011-2014

9.3.1. Pierwszy cel średniookresowy do 2014 r. Zrównowa Ŝone u Ŝytkowanie zasobów kopalin, zminimalizowane niekorzystnych skutków ich eksploatacji oraz eliminacja nielegalnego wydobycia

Kierunki działa ń: - rekultywacja terenów po eksploatacji kopalin, - ograniczenie mo Ŝliwo ści wykorzystania kopaliny uzyskanej w innych ni Ŝ koncesjonowanie procesach inwestycyjnych, - uświadomienie władzom lokalnym o korzy ściach finansowych wynikaj ących z przeciwdziałania niekontrolowanej eksploatacji kopalin, - dąŜ enie do uzyskiwania informacji z jednostek ministerialnych i wojewódzkich o ilo ści, rodzaju i miejscu prowadzenia wydobycia złó Ŝ.

9.3.2. Drugi cel średniookresowy do 2014 r. Eliminacja nielegalnej eksploatacji kopalin i rekultywacja nieczynnych wyrobisk

Kierunki działa ń: - ochrona terenów perspektywicznych pod wzgl ędem wydobycia kopalin, - inwentaryzacja wyrobisk po eksploatacji bez koncesji, - stworzenie inwentaryzacji złó Ŝ kopalnianych i wyrobisk po eksploatacji bez koncesji (Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska w Gda ńsku rozpocz ął tak ą inwentaryzacj ę i nale Ŝy j ą w dalszym ci ągu kontynuowa ć), - opiniowanie studiów uwarunkowa ń kierunków zagospodarowania przestrzennego, - opiniowanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, - weryfikacja ustale ń istniej ących planów zagospodarowania przestrzennego i studiów uwarunkowa ń kierunków zagospodarowania przestrzennego.

69

AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2011-2014

10. ZRÓWNOWA śONE WYKORZYSTANIE SUROWCÓW, MATERIAŁÓW, WODY I ENERGII

10.1. Materiałochłonno ść , wodochłonno ść , energochłonno ść i odpadowo ść

Stan wyj ściowy W ramach tego zagadnienia pod uwag ę nale Ŝy wzi ąć przede wszystkim zmniejszenie materiałochłonno ści, odpadowo ści, wodochłonno ści i energochłonno ści produkcji przemysłowej.

Jest to podej ście korzystne zarówno ze wzgl ędów ochrony zasobów środowiska, jak te Ŝ ekonomii prowadzonych procesów technologicznych w poszczególnych zakładach. Oprócz minimalizacji oddziaływania na środowisko, poprzez pobór wody, surowców naturalnych i energii, wytwórcy z sektora gospodarczego maj ą szans ę ponosi ć ni Ŝsze opłaty za gospodarcze korzystanie ze środowiska oraz redukowa ć koszty energii i surowców stosowanych w produkcji.

Z uwagi na wprowadzanie nowych technologii oraz uwarunkowania ekonomiczne wi ększo ść przedsi ębiorstw, instytucji oraz spółdzielni realizuje zadania w celu osi ągni ęcia zrównowa Ŝonego wykorzystania surowców, materiałów, wody i energii m.in. poprzez: - wymian ę starych odcinków sieci wodoci ągowej z zastosowaniem nowych technologii oraz stosowanie doszczelniaczy przy usuwaniu awarii, - stosowanie w miar ę mo Ŝliwo ści zamkni ętych układów obiegu wody, - gromadzenie, przechowywanie i przekazywanie odpadów przemysłowych jednostkom do tego celu upowa Ŝnionym (zgodnie z posiadanymi decyzjami), - wprowadzanie nowych małoodpadowych technologii, - sukcesywn ą wymian ę tradycyjnych sieci ciepłowniczych na preizolowane oraz modernizacj ę w ęzłów cieplnych, - termomodernizacj ę budynków, - wymian ę pieców w ęglowych na piece bardziej ekonomiczne i ekologiczne, - sukcesywne wprowadzanie przez zarz ądy spółdzielni w ka Ŝdym budynku liczników dostarczanej energii cieplnej na potrzeby CO oraz liczników na ciepł ą i zimn ą wod ę.

10.1.1. Pierwszy cel średniookresowy do 2014 r. Wzrost efektywno ści wykorzystania surowców, w tym zasobów wodnych i surowców energetycznych wykorzystywanych w gospodarce

Kierunki działa ń: - wspieranie stosowania zamkni ętych obiegów wody w przedsi ębiorstwach, - promowanie wykorzystania technologii przyjaznych dla środowiska naturalnego, - promowanie wprowadzania systemów recyklingu umo Ŝliwiaj ących wielokrotne uŜytkowanie materiałów.

10.1.2. Drugi cel średniookresowy do 2014 r.

Zapobieganie i ograniczanie powstawania odpadów u źródła oraz zmniejszenie ich negatywnego oddziaływania na środowisko

70

AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2011-2014

Kierunki działa ń: - wspieranie zmian technologicznych zapobiegaj ących powstawaniu odpadów oraz zapewniaj ących ich wykorzystanie w procesach produkcji.

10.2. Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii Stan wyj ściowy: W Polsce zakłada si ę, Ŝe w 2010 roku udział zu Ŝycia energii odnawialnej b ędzie na poziomie 7,5 % (wynika to z Rozporz ądzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 30 maja 2003 roku w sprawie szczegółowego zakresu obowi ązku zakupu energii elektrycznej i ciepła z odnawialnych źródeł energii oraz energii elektrycznej wytwarzanej w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła). Rodzaje energii odnawialnej: 1/ energia biomasy, 2/ energia geotermalna, 3/ energia słoneczna, 4/ energia wiatru, 5/ energia wodna, 6/ energia otoczenia, 7/ energia fal morskich, przypływów i odpływów, 8/ inne .

Energia biomasy Wykorzystanie biomasy, do celów energetycznych nast ępuje przez bezpo średnie spalanie drewna, słomy, odpadków produkcji ro ślinnej lub ro ślin energetycznych (specjalnego gatunku wierzby oraz tzw. malwy pensylwa ńskiej itp.). Na terenie powiatu starogardzkiego znajduj ą si ę firmy, które prowadz ą działalno ść z wykorzystaniem biomasy. Przykładem mog ą by ć firmy produkuj ące piece opalane słom ą. Moc uzyskana przy wykorzystywaniu takich pieców jest w stanie pokryć zapotrzebowanie na ciepło potrzebne do ogrzania nawet du Ŝych gospodarstw rolnych, czy te Ŝ du Ŝych obiektów przemysłowych. Wykorzystanie biomasy powoduje zmniejszenie emisji zanieczyszcze ń do powietrza. Na terenie powiatu s ą przedsi ębiorstwa produkuj ące tego rodzaju piece. Ponadto w powiecie znajduj ą si ę firmy zajmuj ące si ę produkcj ą i sprzeda Ŝą biopaliw typu: brykiety drzewne, pelety z przetworzenia odpadów drzewnych - trocin, wiórów lub zr ębków, drewna oraz zr ębków drewna (opałowe i defibracyjne), kory drzew iglastych i li ściastych, zrzynów, okorki itp. odpady z przemysłu drzewnego, i trocin opałowych (wilgotne i suche).

W 2008 roku na składowisku odpadów w Linowcu planuje si ę działania zwi ązane z wykonaniem odgazownia składowiska (budowa studni odgazowuj ących oraz drenaŜu odgazowuj ącego z odprowadzeniem i spaleniem w pochodni). Wykonanie instalacji odgazowuj ącej pozwoli ustali ć zasoby gazu składowiskowego i ewentualn ą mo Ŝliwo ść jego wykorzystanie. Przeprowadzone wst ępne analizy wskazuj ą na mo Ŝliwo ść przetworzenia gazu składowiskowego na energi ę elektryczn ą. Uruchomienie instalacji planuje si ę w 2011 roku pod warunkiem uzyskania funduszy ze źródeł zewn ętrznych.

Energetyka wodna W powiecie starogardzkim zlokalizowanych jest wiele elektrowni wodnych (powy Ŝej średniej krajowej). Trzy elektrownie wodne wchodz ą w skład ENERGA Zakładu Elektrowni Wodnych Sp. z o.o. w Straszynie i s ą to elektrownie zlokalizowane w: Czarnoci ńskich Piecach, Owidzu i Kolinczu.

71

AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2011-2014

Elektrownie znajduj ą si ę na rzekach: 1. Wierzyca: - Czarnoci ńskie Piece - elektrownia zlokalizowana jest w km rzeki 74 + 500, posiada moc instalowan ą 156 kW, rz ędn ą pi ętrzenia 100,41 m n.p.m. oraz spad 3,50 m. Elektrownia posiada przepławk ę dla ryb, która nie spełnia swojej funkcji.

Rysunek nr 10 Elektrownia wodna w Czarnoci ńskich Piecach gm. Skarszewy

Źródło: www. energazew.pl

- Starogard Gda ński – tzw. młyn Wiecherta, - Owidz – elektrownia zlokalizowana jest w km rzeki 51 + 600, posiada moc instalowan ą 186 kW, rz ędn ą pi ętrzenia 690,30 m n.p.m. oraz spad 3,64 m,

Rysunek nr 11 Elektrownia wodna w Owidzu gm. Starogard Gda ński

Źródło: www. energazew.pl

- Kolincz – elektrownia zlokalizowana jest w km rzeki 40 + 500, posiada moc instalowan ą 407 kW, rz ędn ą pi ętrzenia 58,00 m n.p.m. oraz spad 7,00 m,

72

AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2011-2014

2. Wda: - Wdecki Młyn - elektrownia zlokalizowana jest w km rzeki 85+330, posiada moc instalowan ą 65 kW, rz ędn ą pi ętrzenia 90,85 m n.p.m., 3. Wietcisa: - Skarszewy – elektrownia zlokalizowana jest w km rzeki 6+800, posiada moc instalowan ą 60 kW, - Skarszewy (Młyn Dolina) - elektrownia zlokalizowana jest w km rzeki 2+400, posiada moc instalowan ą 35 kW, rz ędn ą pi ętrzenia 108,75 m n.p.m. oraz spad 1,40 m, 4. Piesienica: - Nowa Wie ś - elektrownia zlokalizowana jest w km rzeki 0+410, posiada moc instalowan ą 75 kW, rz ędn ą pi ętrzenia 85,59 m n.p.m., oraz spad 4,80 m.

Rysunek nr 12 Elektrownia wodna w Kolinczu gm. Starogard Gda ński

Źródło: www. energazew.pl

Energia wiatru Obecnie na terenie powiatu starogardzkiego nie ma elektrowni wiatrowych. Zło Ŝone zostały wnioski o uzyskanie warunków zabudowy dla zespołu wiatraków, które maj ą zosta ć wybudowane na terenie gmin: Starogard Gda ński, Skarszewy i Zblewo, o ł ącznej mocy ok. 20 MW. W studium mo Ŝliwo ści rozwoju energetyki wiatrowej w województwie pomorskim opracowanym przez Biuro Planowania Przestrzennego w Słupsku w 2003 roku przewidziano tereny pod elektrowni ę wiatrow ą (6 szt. wiatraków) o mocy 6 MW w Owidzu gm. Starogard Gda ński.

Energia geotermalna Warunki geotermiczne w obr ębie powiatu starogardzkiego s ą niekorzystne. Wyst ępowanie oraz temperatura wód termalnych zgodnie z opracowaniem „Atlas zasobów geotermalnych formacji mezozoicznej na ni Ŝu polskim” na gł ęboko ści 2 000 m p.p.t. wynosi poni Ŝej 50 0C w zwi ązku z powy Ŝszym wykorzystanie tych wód jest nieopłacalne ekonomicznie.

10.2.1. Cel średniookresowy do 2014 r.

Promocja i wspieranie wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych

Kierunki działa ń: - upowszechnianie informacji o rozmieszczeniu i mo Ŝliwo ściach technicznych wykorzystania potencjału energetycznego poszczególnych rodzajów odnawialnych źródeł energii, - prowadzenie działa ń edukacyjnych oraz popularyzuj ących odnawialne źródła energii.

73

AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2011-2014

10.3. Kształtowanie stosunków wodnych i ochrona przed podtopieniami i skutkami suszy Stan wyj ściowy Na terenie powiatu starogardzkiego znajduj ą si ę fragmenty zlewni rzek: Wierzyca i Wda, które maj ą decyduj ący wpływ na kształtowanie stosunków wodnych. Integraln ą cz ęś ci ą systemu s ą równie Ŝ wody istotne dla rolnictwa oraz urz ądzenia melioracji wodnych podstawowych i szczegółowych. Wody znaczące dla rolnictwa i urz ądzenia melioracji podstawowych to: cieki naturalne (215,5 km), kanały (27,8 km), jeziora (42 szt. pow. 2150,75ha). Urz ądzenia melioracji wodnych szczegółowych to: rowy (1227,8 km) oraz ruroci ągi (115,9 km). Powierzchnia zdrenowanych u Ŝytków rolnych wynosi 14857 ha. Obszar zmeliorowany ogółem to 27373 ha, w tym grunty orne 19725 ha oraz trwałe u Ŝytki zielone 7648 ha. Rzeki Wierzyca i Wda administrowane s ą przez Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej Gda ńsk. Administratorem wód istotnych dla rolnictwa oraz urz ądze ń melioracji wodnych podstawowych jest Zarz ąd Melioracji i Urz ądze ń Wodnych Województwa Pomorskiego. Obowi ązek utrzymania urz ądze ń melioracji wodnych szczegółowych spoczywa na zainteresowanych wła ścicielach gruntów. Przedstawiony powy Ŝej stan ilo ściowy wód i urz ądze ń wodnych odpowiadaj ących za kształtowanie stosunków wodnych obecnie jest w stanie wymagaj ącym natychmiastowej regulacji i modernizacji. Rzeki i urz ądzenia melioracji wodnych podstawowych i szczegółowych w powiecie starogardzkim w ostatnich latach zostały wr ęcz zapomniane przez administratorów. Regulacja i prace konserwacyjne wykonywane w ostatnich latach nie przyczyniły si ę w znacznym stopniu do dro Ŝno ści wód płyn ących i funkcjonalno ści urz ądze ń melioracyjnych. Efektem tego s ą coroczne problemy z wyst ępowaniem zjawisk suszy i lokalnych podtopie ń na terenie powiatu.

10.3.1. Cel średniookresowy do 2014 r. DąŜ enie do zapewnienia dobrego stanu (jako ściowego i ilo ściowego) wód

Kierunki działa ń - wła ściwe utrzymanie wód i urz ądze ń wodnych, - tworzenie warunków do szerokiego korzystania z wód (rekreacja, energetyka) przy niepogarszaniu ich jako ści, - modernizacja systemu melioracji wodnych, - rozwój małej retencji.

74

AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2011-2014

11. HARMONOGRAM REALIZACJI PRZEDSI ĘWZI ĘĆ NA LATA 2008 – 2011 Tabela nr 15 Cele średniookresowe. Zadania własne powiatu starogardzkiego w latach 2008-2011 realizowane z środków Powiatowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz innych środków

Szacunkowy koszt realizacji zadania [zł] Cel średniookresowy Kierunek działa ń 2008 2009 2010 2011 RAZEM: przedsi ęwzi ęcia zwi ązane z ochron ą przyrody, urz ądzanie i utrzymanie zieleni, zadrzewie ń, zakrzewie ń na terenach 55 000 25 000 5 000 5 000 90 000 ochrona przyrody i krajobrazu będących własno ści ą powiatu powiatowy program zwi ększania lesisto ści 120 000(*) 120 000(*)

edukacja ekologiczna, koordynacja wdra Ŝania Planu 5 000 5 000 5 000 5 000 20 000 gospodarki odpadami gospodarka odpadami intensyfikacja selektywnej zbiórki surowców wtórnych na 17 000 6 000 3 000 3 000 29 000 terenie całego powiatu zadania termomodernizacyjne jednostek powiatowych - 360 000 360 000 360 000 1 080 000 ochrona powietrza budowa tras rowerowych na terenie powiatu - 1 500 000(**) - 1 500 000(**) ochrona przed hałasem przebudowa, budowa dróg powiatowych - 10 000 000(**) - - 10 000 000(**) informacje zwi ązane z problemami mieszka ńców Powiatu 10 000 10 000 10 000 10 000 40 000 w zakresie ochrony środowiska edukacja ekologiczna zwi ększenie świadomo ści społecze ństwa w zakresie potrzeb i mo Ŝliwo ści ochrony powietrza w tym oszcz ędno ści energii - 3 000 8 000 8 000 19 000 i stosowania odnawialnych źródeł energii oraz szkodliwo ści spalania odpadów w gospodarstwach domowych ochrona wód powierzchniowych odtworzenie rowów w ci ągu dróg powiatowych 10 000 10 000 10 000 15 000 45 000(*) (**) i podziemnych

Obja śnienia:

(*) - z bud Ŝetu powiatu (**) - regionalne programy operacyjne

75 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2011-2014

12. SPOSÓB KONTROLI ORAZ DOKUMENTOWANIA REALIZACJI PROGRAMU Monitoring prowadzonej polityki ochrony środowiska oznacza, Ŝe realizacja programu b ędzie podlegała ocenie w zakresie: 1. stopnia wykonania przyj ętych zada ń, 2. stopnia realizacji zało Ŝonych celów, 3. analizy przyczyn powstałych rozbie Ŝno ści. Wyniki oceny stanowi ć b ędą podstaw ę kolejnej aktualizacji programu. Propozycja aktualizacji winna by ć formułowana przy znacz ącym udziale systemu. System oceny realizacji programu powinien by ć oparty na odpowiednio dobranych wska źnikach presji, stanu i reakcji, pozwalaj ących cało ściowo opisa ć zagadnienie polityki ochrony środowiska i zarazem daj ących mo Ŝliwo ść porówna ń mi ędzyregionalnych. System tworzy ć b ędą: 1. Wska źniki presji na środowisko , wskazuj ące główne źródła problemów i zagro Ŝeń środowiskowych, odnosz ących si ę do tych form działalno ści, które zmniejszaj ą ilo ść i jako ść zasobów (np. emisja zanieczyszcze ń do środowiska, ilo ść odpadów gromadzonych na składowiskach, tempo eksploatacji zasobów środowiska). 2. Wska źniki stanu środowiska , odnosz ące si ę do jako ści środowiska i jego zasobów, pozwalaj ące na ocen ę zachodz ących zmian (np. lesisto ść , udział gruntów rolnych). 3. Wska źniki reakcji (działa ń ochronnych) , pokazuj ące działania podejmowane w celu poprawy jako ści środowiska lub złagodzenia antropopresji na środowisko (np. procent mieszka ńców korzystaj ących z oczyszczalni ścieków, udział obszarów prawnie chronionych w powierzchni województwa, powierzchnia gruntów zrekultywowanych, wydatki na ochron ę środowiska). Do okre ślenia powy Ŝszych wska źników wykorzystywane s ą przede wszystkim informacje Głównego Urz ędu Statystycznego oraz Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska. Dane dotycz ące gospodarki odpadami podano według stanu za rok 2006 oraz 2007 (liczba składowisk). List ę proponowanych wska źników dla starostwa starogardzkiego przedstawiono w tabeli 16.

Tabela nr 16 Wska źniki efektywno ści realizacji celów programu ochrony środowiska powiatu starogardzkiego

Stan wyj ściowy Lp. Wska źniki (2007 r.) 1. ilo ść zakładów posiadaj ących pozwolenia zintegrowane 8 2. udział terenów zabudowanych w powierzchni powiatu, w tym: - powierzchnia terenów mieszkaniowych 1 227 ha - powierzchnia terenów przemysłowych 237 ha 3. udział terenów komunikacyjnych w powierzchni powiatu starogardzkiego 6,5 % 4. grunty rolne i le śne wył ączone z produkcji dla potrzeb innych sektorów produkcji i usług materialnych 47,25 ha 5. grunty zdewastowane i zdegradowane wymagaj ące rekultywacji, w tym 164,44 ha w wyniku wydobywania kopalin 164,44 ha 6. liczba składowisk odpadów ogółem 9 szt. - w tym przemysłowych 0 szt. 7. odpady inne ni Ŝ komunalne i niebezpieczne wytworzone ogółem 35 322,700 Mg - w tym składowane (2006 r.) 4 825,340 Mg 8. odpady komunalne wytworzone (2006 r.) 27 631,000 Mg

76 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2011-2014

Stan wyj ściowy Lp. Wska źniki (2007 r.) 9. ilo ść wytworzonych odpadów niebezpiecznych (2006 r.) 218,288 Mg 10. po Ŝary upraw rolnych, ł ąk i r Ŝysk 1,105 ha 11. program ochrony powietrza wymagany (pył zawieszony PM10) 12. zasoby eksploatacyjne wód podziemnych 120 m 3/h 13. jako ść kontrolowanych wód płyn ących (ocena wg klas) - klasa III Wierzyca (2005 r.): Jaroszewy, Zapowiednik Wda: Bł ędno

- klasa IV Wierzyca (2005 r.): powy Ŝej i poni Ŝej Starogardu Gda ńskiego 14. jako ść wód podziemnych: - klasa III Borzechowo – Gm. Zblewo

- klasa IV Skarszewy, Starogard Gd., Czarna Woda

- klasa V Skórcz, Semlin – Gm. Zblewo 15. ilo ść ścieków komunalnych doprowadzanych na oczyszczalnie ścieków 10 248 m 3/d 16. ładunek BZT5 w oczyszczonych ściekach komunalnych – dla 47,43 Mg/rok oczyszczalni powy Ŝej 2000 RLM 17. udział gruntów ornych w powierzchni powiatu starogardzkiego 38.11 % 18. udział trwałych u Ŝytków zielonych w powierzchni powiatu 0,27 % starogardzkiego 19. udział gruntów pod wodami w powierzchni powiatu starogardzkiego 2,51 % 20. udział gruntów le śnych i zadrzewionych oraz zakrzewionych w powierzchni powiatu starogardzkiego, 43,21 % - w tym lasy 42,94 % 21. powierzchnia zieleni urz ądzonej na 1 mieszka ńca 9,53 m 2/1M 22. liczba gmin/miast posiadaj ących inwentaryzacj ę przyrodnicz ą 11 23. liczba obszarów Natura 2000 posiadaj ących inwentaryzacj ę przyrodnicz ą 2 24. udział powierzchni o szczególnych walorach przyrodniczych prawnie 0,02 % chronionej w powierzchni powiatu starogardzkiego 25. powierzchnia obszarów chronionych o znaczeniu mi ędzynarodowym w 240 ha – sieci Natura 2000 w granicach powiatu starogardzkiego Krzewiny 1264 ha – Sandr Wdy 26. % mieszka ńców korzystaj ących z oczyszczalni ścieków 23,2 %

77 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2011-2014

Stan wyj ściowy Lp. Wska źniki (2007 r.) 27. % ludno ści wsi korzystaj ącej z sieci kanalizacyjnej 15,8 % 28. % zakładów produkcyjnych zu Ŝywaj ących wod ę w obiegach zamkni ętych 90 % 29. udział gruntów zrekultywowanych w ogólnej powierzchni gruntów 9,73 % wymagaj ących rekultywacji 30. stopie ń recyklingu odpadów opakowaniowych 8,31 % 31. produkcja energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych ok. 1 MWh 32. % produkcji energii ze źródeł odnawialnych w produkcji energii 0,25 % elektrycznej zu Ŝywanej ogółem 33. zainstalowana moc elektryczna ze źródeł odnawialnych ok. 1,5 MWh 34. pojemno ść obiektów małej retencji b.d. 35. ilo ść gospodarstw ekologicznych 5 szt. 36. powierzchnia gruntów rolnych obj ęta programami rolno – 1080,88 ha środowiskowymi w latach 2005-2006 37. liczba przedsi ębiorstw posiadaj ących certyfikaty: - ISO 14001 5 zakładów - EMAS 2 zakłady 38. wydatki inwestycyjne na ochron ę powietrza i klimatu b.d. 39. wydatki inwestycyjne na kanalizacj ę ok. 6 320 000 zł. 40. wydatki na działalno ść edukacyjn ą, szkoleniow ą i informacyjn ą zwi ązan ą ok. 71 700 zł. z ochron ą środowiska

Dla prawidłowej realizacji monitoringu wykonalno ści celów, priorytetów i zada ń programu ochrony środowiska powiatu starogardzkiego niezb ędna jest okresowa wymiana informacji pomi ędzy starostwem i gminami, dotycz ąca stanu komponentów środowiska oraz stopnia zaawansowania realizacji poszczególnych zada ń (w tym w szczególno ści zada ń gmin). Przewiduje si ę wymian ę ww. informacji w sposób zorganizowany – w ustalonej formie pisemnej lub elektronicznej (sprawozdawczo ść okresowa). Do realizacji powy Ŝszego zadania mo Ŝe posłu Ŝyć wzór ankiety dla gmin i podmiotów gospodarczych.

78 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2011-2014

Wzór ankiety dla gmin

1. Nazwa gminy :

2. Adres siedziby Urz ędu Gminy, telefon i faks, adres poczty elektronicznej i nazwa strony internetowej (je Ŝeli posiada):

2a. Powiat: 2b. Województwo:

3. Identyfikator NIP :

4. Identyfikator REGON :

5. Organy i osoby uprawnione do reprezentowania :

………………………………………………………………………………………………………… …………………… (imi ę, nazwisko, stanowisko, telefon, fax, adres poczty elektronicznej)

6. Liczba mieszka ńców :

7. Obszar gminy w km 2:______w tym: tereny rolne: km 2 . tereny zurbanizowane: km 2 . tereny le śne: km 2 . nieu Ŝytki: km 2 .

8. Charakter administracyjny gminy:  miejska  miejsko-wiejska  wiejska

9. Charakter ekonomiczny gminy (według dominuj ącego zaj ęcia ludno ści):  rolnicza  rolniczo-przemysłowa  przemysłowa  przemysłowo- handlowa  turystyczna  handlowa  wielobran Ŝowa

10. Istniej ąca infrastruktura techniczna

10.1 . Liczba u Ŝytkowników (prosz ę uzupełni ć tabel ę):

Sie ć: Liczba u Ŝytkowników na Liczba u Ŝytkowników na koniec 2006 r.: koniec 2008 r.: Wodoci ągowa Kanalizacyjna Gazowa Elektryczna

79 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2011-2014

10.2. Długo ści sieci [km] (prosz ę uzupełni ć tabel ę):

Sie ć: Długo ść w 2006 r.: Długo ść w 2008 r.: Wodoci ągowa Kanalizacyjna Gazowa Elektryczna

11. Analiza struktury gospodarczej gminy i kierunki działa ń Prosz ę wymieni ć najwa Ŝniejsze podmioty gospodarcze funkcjonuj ące na terenie gminy, z podaniem rodzaju działalno ści: nazwa przedsi ębiorstwa: rodzaj działalno ści: 1...... 2...... 3...... 4...... 5......

12. Inwestycje w zakresie ochrony środowiska zrealizowane w gminie w latach 2006-2008

12.1. Prosz ę poda ć nazw ę inwestycji, wskaza ć nazw ę podmiotu realizuj ącego oraz okre śli ć krótki opis (czego dotyczyła) i rok jej rozpocz ęcia. W przypadku inwestycji b ędących w trakcie realizacji prosz ę okre śli ć procentowe zaawansowanie prac

Rodzaj zadania Lata Nazwa podmiotu Czego Koszt [zł.] realizuj ącego inwestycj ę dotyczyła (firma, instytucja itd.) inwestycja zaopatrzenie ludno ści w wod ę (budowa wodoci ągu, stacji uzdatniania wody, budowa uj ęć ze studni gł ębinowych) odprowadzanie ścieków (kanalizacja) oczyszczalnia ścieków wprowadzenie selektywnej zbiórki odpadów (odzysk i recykling) zagospodarowanie odpadów (spalarnie, kompostownie, składowiska odpadów) modernizacja eksploatowanych składowisk odpadów likwidacja „dzikich wysypisk śmieci” utrzymanie czysto ści terenów zielonych

80 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2011-2014 ochrona atmosfery poprzez redukcj ę źródeł tzw. niskiej emisji zanieczyszcze ń (np. zmiana ogrzewania na gazowe)

12.2. Prosz ę okre śli ć, obszary wydatkowania środków z Gminnego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (GFO ŚiGW) w latach:

Lata 2006 2007 2008 Bud Ŝet GFO ŚiGW w danym roku (w zł) 1. Edukacja ekologiczna oraz propagowanie działa ń proekologicznych i zasady zrównowa Ŝonego rozwoju. 2. Systemy monitoringu środowiska. 3. Systemy pomiarowe zu Ŝycia wody i ciepła oraz inne systemy kontrolne. 4. Realizowanie zada ń modernizacyjnych i inwestycyjnych, słu Ŝą cych ochronie środowiska i gospodarce wodnej w tym instalacji lub urz ądze ń ochrony przeciwpowodziowej i obiektów małej retencji wodnej. 5. Ochrona przyrody, urz ądzanie i utrzymywanie terenów zieleni, zadrzewie ń, zakrzewie ń oraz parków. 6. Realizacja przedsi ęwzi ęć zwi ązanych z gospodark ą odpadami i ochrona powierzchni ziemi. 7. Wspieranie działa ń maj ących na celu ograniczenie wprowadzania gazów lub pyłów do powietrza. 8. Profilaktyka zdrowotna dzieci na obszarach, na których wyst ępuj ą przekroczenia standardów jako ści środowiska. 9. Przedsi ęwzi ęcia zwi ązane z ochron ą wód. 10. Wspieranie wykorzystania lokalnych źródeł energii odnawialnej oraz pomoc dla wprowadzania bardziej przyjaznych dla środowiska no śników energii. 11. Wspieranie ekologicznych form transportu. 12. Działania z zakresu rolnictwa ekologicznego bezpo średnio oddziałuj ące na stan gleby, powietrza i wód. 13. Inne zadania.

13. Ochrona przyrody Jakie obszary i obiekty ochrony przyrody (liczba oraz nazwy)

81 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2011-2014

Rodzaj obszaru Liczba oraz nazwa obszar chronionego krajobrazu uŜytek ekologiczny pomnik przyrody stanowisko dokumentacyjne zespół przyrodniczo-krajobrazowego park gminny

14. Trasy rowerowe

2006 2007 2008 długo ść tras rowerowych w km

82 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2011-2014

Wzór ankiety dla podmiotów gospodarczych

1. Nazwa zakładu :

2. Adres siedziby, telefon i faks, adres poczty elektronicznej i nazwa strony internetowej (je Ŝeli posiada):

2.1. Powiat: 2.2. Województwo:

3. Identyfikator NIP :

4. Identyfikator REGON :

5. Organy i osoby uprawnione do reprezentowania :

………………………………………………………………………………………………………… …………………… (imi ę, nazwisko, stanowisko, telefon, fax, adres poczty elektronicznej)

6. Liczba zatrudnionych pracowników :

7. Zakres działalno ści : ………………………………………………………………………………………………………… ……………………

8. Posiadane certyfikaty : ………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………. 9. Gospodarka odpadami 9.1. Ilo ść i rodzaj wytwarzanych odpadów niebezpiecznych ……………………… [Mg/rok] 9.2. Ilo ść i rodzaj wytwarzanych odpadów innych ni Ŝ niebezpieczne …………….. [Mg/rok] 9.3. Instalacje do odzysku odpadów ………………………………………………………………………… 9.3.1. Ilo ść odpadów poddanych odzyskowi ………………………………………. [Mg/rok] 9.4. Instalacje do unieszkodliwiania odpadów ……………………………………………… 9.4.1. Ilo ść odpadów poddana unieszkodliwieniu …………………………………. [Mg/rok] 10 . Gospodarka wodno-ściekowa : 10.1. Pobór wody z uj ęć własnych: 10.1.1. Woda powierzchniowa 10.1.1.1. nazwa cieku ……………….. 3 3 10.1.1.2. ilo ść pobranej wody: ………………. [m /d], …………………… [m /rok] 10.1.1.3. opis lokalizacji uj ęcia wody powierzchniowej (nale Ŝy opisa ć charakterystyczne cechy lokalizacji uj ęcia: czy na terenie zakładu, w jakiej odległo ści od najbli Ŝszej zabudowy mieszkalnej, dróg, linii kolejowych, itp., ) …………………………………. 10.1.2. Woda podziemna 10.1.2.1. źródło poboru (nazwa, opis lokalizacji) ……………………………………….

83 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2011-2014

3 3 10.1.2.2. ilo ść pobieranej wody ……………… [m /d], …………………… [m /rok] 10.2. Zakup wody 10.2.1. nazwa podmiotu, od którego zakupiono wod ę oraz rodzaj i ilo ść zakupionej wody 3 3 ……………………[m /d], ………………………..[m /rok] 10.3. Cele, do których zu Ŝywana jest woda w zakładzie ………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………… 10.4. Oczyszczalnia ścieków : 10.4.1. Nazwa oczyszczalni ścieków …………………………………………………………………………. 10.4.2. opis lokalizacji oczyszczalni ……………………………………………………………………………….. 10.4.3. Charakterystyka oczyszczalni ścieków 3 10.4.3.1. Projektowana maks. przepustowo ść ………………………….……….. [m /d] 3 10.4.3.2. Projektowana średniodobowa przepustowo ść ………………………… [m /d] 10.4.3.3. Data zako ńczenia ostatniej modernizacji oczyszczalni ……………………………………….. 10.4.3.4. Rodzaj oczyszczalni ścieków ………………………………… 10.4.3.5. Technologia oczyszczania ścieków ………………………………………. 10.4.3.6. Opis technologiczny oczyszczalni ścieków oraz opis cyklu obróbki osadów ściekowych ………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… 10.4.3.7. Ilo ść ścieków odprowadzanych na oczyszczalni ę ścieków: 10.4.3.7.1. ścieków przemysłowych ………………. [m3/d] 10.4.3.7.2. ścieków bytowych ……………….…….. [m3/d] 10.4.3.7.3. ścieków opadowych …………………… [m3/d] 10.5. Czy dotrzymane s ą parametry okre ślone w pozwoleniu wodnoprawnym tak/nie 10.6. Wa Ŝniejsze inwestycje w zakresie gospodarki wodno-ściekowej prowadzone w zakładzie 11. Emisja zanieczyszcze ń powietrza 11.1. Okre ślenie emisji zanieczyszcze ń energetycznych i technologicznych: 11.1.1. Pyły ogółem ……………………….. [Mg/rok] 11.1.2. Dwutlenek siarki …………………... [Mg/rok] 11.1.3. Tlenki azotu ……………………..… [Mg/rok] 11.1.4. Tlenek w ęgla ……………………… .[Mg/rok] 11.1.5. Pozostałe substancje ………………...[Mg/rok]. 11.1.6. Wyszczególnienie urz ądze ń do redukcji substancji i pyłów wprowadzanych do powietrza wraz z okre śleniem ich sprawno ści ………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………… 11.1.7. Opisanie zmian dokonanych na rzecz ograniczenia emisji zanieczyszcze ń do powietrza wraz z okre śleniem wydatków inwestycyjnych poniesionych w celu ochrony powietrza ………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………… 12. Wskazanie innych inwestycji przeprowadzonych lub planowanych w celu ochrony środowiska wraz z okre śleniem poniesionych wydatków ......

84 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2011-2014

13. ZARZ ĄDZANIE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA Nadzór nad realizacj ą programu w praktyce oznacza okre ślenie zasad zarz ądzania nim wraz z ustaleniem mechanizmu monitorowania jego realizacji. Program ochrony środowiska ma charakter programu działania. Stanowi instrument wspomagaj ący realizacj ę prawa miejscowego (gminy, powiatu) pozostaj ąc w ścisłym zwi ązku z planami zagospodarowania przestrzennego gmin, decyzjami o warunkach zabudowy i zagospodarowania oraz decyzjami związanymi z realizacj ą przedsi ęwzi ęć w zakresie gospodarki wodno – ściekowej, gospodarki odpadami, rozwojem terenów zielonych i innych. Samorz ąd powiatowy posiada kompetencje pozwalaj ące mu realizowa ć zawarte w programie cele i zadania. Aby jednak ta realizacja przebiegała spójnie z polityk ą regionaln ą konieczne jest przygotowanie struktur administracyjnych do ścisłej współpracy z organami dysponuj ącymi znacznie szerszymi uprawnieniami wynikaj ącymi z ich kompetencji.

Organ wykonawczy powiatu w celu realizacji polityki ekologicznej państwa sporządza powiatowy program ochrony środowiska, który podlega zaopiniowaniu poprzez organ wykonawczy województwa. Z punktu widzenia pełnionej roli w realizacji programu mo Ŝna wyodr ębni ć cztery grupy podmiotów uczestnicz ących w nim. S ą to: - podmioty uczestnicz ące w tworzeniu i zarz ądzaniu programem, - podmioty realizuj ące zadania programu, w tym instytucje finansuj ące, - podmioty kontroluj ące przebieg realizacji i efekty programu, - społeczno ść powiatu jako główny podmiot odbieraj ący wyniki działa ń programu. Główna odpowiedzialno ść za realizacj ę programu spoczywa na Zarz ądzie Powiatu Starogardzkiego, który składa Radzie Powiatu Starogardzkiego raporty z wykonania programu. W praktyce, zarz ąd powiatu mo Ŝe wyznaczy ć koordynatora wdra Ŝania programu. Zadaniem koordynatora jest ścisła współpraca z zarz ądem i rad ą powiatu oraz przedstawianie im okresowych sprawozda ń z realizacji programu. Zarz ąd powiatu współdziała z organami administracji rz ądowej i samorz ądowej szczebla wojewódzkiego oraz samorz ądami gminnymi. Natomiast w dyspozycji Zarz ądu Województwa znajduj ą si ę instrumenty finansowe na realizacj ę zada ń programu (poprzez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej). Ponadto zarz ąd powiatu współdziała z instytucjami administracji rz ądowej, w dyspozycji których znajduj ą si ę instrumenty kontroli i monitoringu. Instytucje te kontroluj ą respektowanie prawa, prowadz ą monitoring stanu środowiska (Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska), sprawuj ą kontrol ę nad gospodarowaniem wodami (Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej). W niektórych pracach Zespołu Realizacji Programu powinny tak Ŝe uczestniczy ć podmioty gospodarcze realizuj ące inwestycje zgodnie z kierunkami nakre ślonymi w programie.

85 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2011-2014

Wykres nr 4 Schemat zarz ądzania programem ochrony środowiska

Rada Powiatu Starogardzkiego

Zarz ąd Powiatu prezydent, wójtowie, Starogardzkiego burmistrzowie starosta koordynator programu

instytucje kontroluj ące zespół realizacji programu marszałek, zarz ąd województwa

jednostki realizuj ące instytucje finansuj ące przedsi ęwzi ęcia

odbiór społeczny programu

Tabela nr 17 Najwa Ŝniejsze działania w ramach zarz ądzania środowiskiem

Instytucje Lp. Zagadnienie Główne działania w latach 2007-2010 uczestnicz ące 1. wdra Ŝanie programu ochrony opracowanie raportu z realizacji zarz ąd powiatu, środowiska programu w latach 2009 i 2011 samorz ądy gminne, inne jednostki wdra Ŝaj ące program wspieranie finansowe samorz ądów, WFO ŚiGW, zakładów, instytucji, organizacji fundusze celowe, wdra Ŝaj ących program fundusze UE 2. edukacja ekologiczna, rozwój ró Ŝnorodnych form edukacji zarz ąd powiatu, komunikacja ze ekologicznej w oparciu o instytucje prezydent, wójtowie, społecze ństwem, zajmuj ące si ę tym zagadnieniem, burmistrzowie, system informacji o zarz ąd województwa, środowisku realizacja zapisów ustawy dot. dost ępu Wojewódzki do informacji o środowisku i jego Inspektorat Ochrony ochronie, Środowiska, organizacje wi ększe wykorzystanie mediów (prasa, pozarz ądowe telewizja, internet) w celach informowania społecze ństwa o podejmowanych i planowanych działaniach z zakresu ochrony środowiska, w tym realizacji programów 3. systemy zarz ądzania wspieranie i promowanie zakładów / zarz ąd powiatu, środowiskiem instytucji wdra Ŝaj ących system wojewoda zarz ądzania środowiskiem fundusze celowe

86 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2011-2014

Instytucje Lp. Zagadnienie Główne działania w latach 2007-2010 uczestnicz ące 4. monitoring stanu zgodnie z wymaganiami ustawowymi Wojewódzki Inspektorat środowiska informacje o stanie środowiska Ochrony Środowiska, w powiecie Wojewódzka Stacja Sanitarno- Epidemiologiczna, Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej, marszałek, zarz ąd powiatu

87 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2011-2014

14. ASPEKTY FINANSOWE REALIZACJI PROGRAMU Realizacja programu wdra Ŝania wymaga ń ochrony środowiska Unii Europejskiej jest zadaniem trudnym i kosztownym. Trudno ści wynika ć b ędą nie tylko z problemów technicznych i organizacyjnych, ale tak Ŝe ograniczonej płynno ści finansowej polskich przedsi ębiorstw, co utrudnia ć b ędzie pozyskiwanie środków finansowych na niezb ędne inwestycje. Znaczna cz ęść kosztów dostosowania obci ąŜ y samorz ądy, reszta b ędzie musiała by ć poniesiona przez podmioty gospodarcze. Źródła finansowania programu b ędą zró Ŝnicowane, w zale Ŝno ści od rodzaju i okresu przewidywanego działania, a przede wszystkim mo Ŝliwo ści stosowania instrumentów finansowo – ekonomicznych, zapewnionych na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym. Dost ępne na rynku polskim publiczne źródła finansowania przedsi ęwzi ęć z zakresu ochrony środowiska mo Ŝna podzieli ć na: - krajowe – pochodz ące z bud Ŝetu pa ństwa, bud Ŝetu gminy, powiatu, województwa, Gminne Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Powiatowe Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Wojewódzkie Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, pozabud Ŝetowych instytucji publicznych, udzielane w formie dotacji, grantów i subwencji, - pomocy zagranicznej – Fundusz Spójno ści, fundusze strukturalne, fundacje itp. Specyfik ą systemu finansowania ochrony środowiska w Polsce jest to, Ŝe wi ększ ą cz ęść wydatków ponosz ą przedsi ębiorstwa, fundusze ekologiczne i samorz ądy terytorialne. Wiele samorz ądów chce skorzysta ć w okresie promowania 2007 – 2013 ze środków dost ępnych w Programie Operacyjnym Infrastruktura i Środowisko (Fundusz Spójno ści i Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego). Nie mo Ŝna obecnie okre śli ć ile projektów uzyska dofinansowanie, gdy Ŝ procedura przydzielania środków b ędzie trwała równie Ŝ w 2008 r.

Tabela nr 18 Środki dost ępne na ochron ę środowiska w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Pomorskiego na 2007-2013

Priorytetowy obszar tematyczny Środki Lp. Kod Opis w mln euro Oś I – Rozwój i innowacje w M ŚP 1. 06 wsparcie na rzecz M ŚP w zakresie promocji 9,7* produktów i procesów przyjaznych dla środowiska (wdro Ŝenie efektywnych systemów zarz ądzania środowiskiem, wdro Ŝenie i stosowanie/ u Ŝytkowanie technologii do działalno ści produkcyjnej przedsi ębiorstw) Oś III – Funkcje miejskie i metropolitarne 2. 16 budowa linii kolejowych 46,0 3. 18 tabor kolejowy 5,3 4. 25 transport miejski 13,2 5. 28 inteligentne systemy transportu (płynne sterowanie 29,2* ruchem ulicznym) Oś IV – Funkcje miejskie i metropolitarne 6. 16 budowa linii kolejowych Nakłady w pozycji nr 2 7. 26 transport multimodalny (rozwi ązania słu Ŝą ce 48,9 * transportowi zbiorowemu)

88 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2011-2014

Priorytetowy obszar tematyczny Środki Lp. Kod Opis w mln euro Oś V – Środowisko i energetyka przyjazna środowisku 8. 39 energia odnawialna: wiatrowa 3,1 9. 40 energia odnawialna: słoneczna 3,1 10. 41 energia odnawialna: biomasa 3,1 11. 42 energia odnawialna: hydroelektryczna, geotermiczna 3,1 i pozostałe 12. 43 efektywno ść energetyczna, produkcja skojarzona 25,7 (kogeneracja), zarz ądzanie energi ą 13. 44 gospodarka odpadami komunalnymi 24,7 i przemysłowymi 14. 53 zapobieganie zagro Ŝeniom (w tym opracowanie 15,6 i wdra Ŝanie planów i instrumentów zapobiegania i zarz ądzania zagro Ŝeniami naturalnymi i technologicznymi) 15. 54 inne działania na rzecz ochrony środowiska 3,1 i zapobiegania zagro Ŝeniom Oś VI – Turystyka i dziedzictwo kulturowe 16. 55 promowanie walorów przyrodniczych (edukacja, 11,5 * bezpieczny dost ęp) 17. 56 ochrona i waloryzacja dziedzictwa przyrodniczego 2,2 Oś VII – Ochrona zdrowia i system rolnictwa 18. 53 zapobieganie zagro Ŝeniom (w tym opracowanie Środki uj ęto w pozycji i wdra Ŝanie planów i instrumentów zapobiegania nr 14 i zarz ądzania zagro Ŝeniami naturalnymi i technologicznymi) 19. 76 infrastruktura ochrony zdrowia 34,3 Oś VIII – Lokalna infrastruktura podstawowa 20. 44 gospodarka odpadami komunalnymi Nakłady w pozycji i przemysłowymi nr 13 21. 45 gospodarka i zaopatrzenie w wod ę pitn ą 5,0 22. 46 oczyszczanie ścieków 47,7 23. 55 promowanie walorów przyrodniczych Nakłady w pozycji nr 16 24. 61 zintegrowane projekty na rzecz rewitalizacji 64,6* obszarów miejskich i wiejskich Oś IX – Lokalna infrastruktura społeczna i inicjatywy obywatelskie 25. 43 efektywno ść energetyczna, produkcja skojarzona Nakłady w pozycji (kogeneracja), zarz ądzanie energi ą nr 12 26. 61 zintegrowane projekty na rzecz rewitalizacji Nakłady w pozycji obszarów miejskich i wiejskich nr 24 27. 76 infrastruktura ochrony zdrowia Nakłady w pozycji nr 19 SUMA 399,1 ** Obja śnienia: * środki finansowe tylko w cz ęś ci przeznaczone na ochron ę środowiska, ** łącznie ze środkami tylko cz ęś ciowo przeznaczonymi na ochron ę środowiska.

89 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2011-2014

Środki finansowe dost ępne na ochron ę środowiska s ą równie Ŝ, w utworzonym na mocy Rozporz ądzenia Rady (WE) 1290/2005, Europejskim Funduszu Rolnym – Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW). Zdaniem EFRROW, jest promocja zrównowa Ŝonego rozwoju obszarów wiejskich we Wspólnocie. Zgodnie z przepisami ka Ŝdy kraj członkowski obowi ązany jest opracowa ć Krajowy Plan Strategiczny oraz Program Rozwoju Obszarów Wiejskich. Krajowy Plan Strategiczny obejmuje lata 2007 – 2013. Ł ączna kwota środków na PROW 2007 – 2013 to ok. 17,2 mld euro, z czego ponad 13,2 mld euro b ędzie pochodzi ć z bud Ŝetu UE (EFRROW), a około 4 mld stanowi ć b ędą krajowe środki publiczne. W Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich i Rolnictwa Województwa Pomorskiego na lata 2005 – 2013 przewidziano dwa priorytety wpisuj ące si ę w zało Ŝenia niniejszego programu: Priorytet 1: Poprawa (ilo ściowa i jako ściowa) infrastruktury produkcyjnej, technicznej i społecznej dla wzmocnienia konkurencyjno ści obszarów wiejskich. W ramach drugiego priorytetu planowane jest działanie Budowa i modernizacja systemu infrastruktury przeciwpowodziowej, urz ądze ń melioracyjnych i małej retencji wodnej z zaplanowanymi środkami na lata 2007 – 2013 wynosz ącymi 83,7 mln euro (wg kursu 4,00). Priorytet 2: Poprawa konkurencyjno ści oraz wspieranie trwałego i zrównowa Ŝonego rozwoju rolnictwa oraz wzmocnienie przetwórstwa rolno – spoŜywczego. W ramach 2 priorytetu w zapisy niniejszego programu wpisuje si ę zadanie: 3.3. Wsparcie działa ń w gospodarstwach rolnych, słu Ŝą cych zachowaniu walorów przyrodniczo – krajobrazowych obszarów wiejskich – kwota dofinansowania z EFRROW na lata 2007 – 2013 – 200,0 mln euro (wg kursu 4,00). Zakładana całkowita kwota do wykorzystania z EFRROW na lata 2007 – 2013 to blisko 710,45 mln euro.

Tabela nr 19 Środki finansowe przeznaczone na ochron ę środowiska w latach 2007 – 2013 (w mln euro).

Lp. Dokumenty EFRR EFRROW FS Razem 1. Regionalny Program 399,10 - - 399,10* Operacyjny Województwa Pomorskiego 2. Projekt PO Infrastruktura -# - 1328,30+ 1328,30 i Środowisko – projekty z terenu Województwa Pomorskiego 3. Program Rozwoju Obszarów 710,45 - 710,45 Wiejskich RAZEM bez przerwy 399,10 710,45 1328,30+ 2437,85 5. Rezerwa z PO Infrastruktura - - 143,70+ 143,70 i Środowisko – projekty z terenu Województwa Pomorskiego RAZEM z rezerw ą 399,10 710,45 1472,00+ 2581,55 Obja śnienia: * łącznie ze środkami tylko w cz ęś ci przeznaczonymi na ochron ę środowiska, # z funduszu tego mog ą np. skorzysta ć du Ŝe przedsi ębiorstwa i samorz ądy, na dzie ń dzisiejszy nie jest mo Ŝliwe oszacowanie kwoty, + wielko ść środków zapisanych w indykatywnym wykazie projektów kluczowych i du Ŝych oraz przesłanych do MRR w ramach konsultacji społecznych (aktualne na dzie ń 29.08.2007).

90 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2011-2014

15. WYTYCZNE DO SPORZ ĄDZANIA GMINNYCH PROGRAMÓW Dokument „Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska Powiatu Starogardzkiego na lata 2007- 2010 z perspektyw ą na lata 2011-2014" mo Ŝe by ć wykorzystany w pracach nad programami gminnymi.

Zaleca si ę, aby zachowa ć podobn ą struktur ę tych programów tzn. powinny zawiera ć nast ępuj ące informacje: - ocen ę aktualnego stanu środowiska, w zakresie poszczególnych elementów środowiska - stan wyj ściowy, - cele średniookresowe i kierunki ochrony środowiska w gminie, sformułowane na podstawie analizy stanu aktualnego środowiska, - strategi ę działa ń w zakresie zagadnie ń o charakterze systemowym: ochron ę dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne wykorzystanie zasobów przyrody, zrównowaŜone wykorzystanie surowców, materiałów, wody i energii, popraw ę jako ści środowiska i bezpiecze ństwo ekologiczne, - list ę celów priorytetowych w skali gminy, - ocen ę realizacji programu, - nakłady finansowe na realizacj ę celów: koszty wdro Ŝenia przedsi ęwzi ęć przewidzianych do realizacji oraz udział potencjalnych źródeł finansowania mo Ŝliwych do pozyskania w ogólnych kosztach realizacji programu. Natomiast cele i kierunki ich realizacji, a tak Ŝe priorytety i przedsi ęwzi ęcia musz ą by ć dopasowane do specyfiki danej gminy. Powiatowy program nale Ŝy postrzega ć jako pomoc w formułowaniu celów i kierunków działa ń, z zachowaniem specyfiki danej gminy. Kierunki działa ń dla gmin oraz innych podmiotów gospodarczych powiatu starogardzkiego opisane są powy Ŝej w poszczególnych rozdziałach niniejszego programu (ka Ŝdy komponent osobno).

Zgodnie z art. 40 z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (DzU z 2008 r. nr 25, poz. 150 ze zmianami) organ wykonawczy opracowujący projekt programu ochrony środowiska zobowi ązany jest do przeprowadzenia post ępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko.

Organ wykonawczy wła ściwy do opracowania projektu programu ochrony środowiska dla gminy jest zobowi ązany zapewni ć mo Ŝliwo ść udziału społecze ństwa przed przyj ęciem przedmiotowego programu.

91 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2007-2010 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2011-2014

16. LITERATURA

1. Polityka Ekologiczna Pa ństwa na lata 2007 – 2010 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2011 – 2014”. – Warszawa, grudzie ń 2006 rok, 2. Program Ochrony Środowiska Województwa Pomorskiego na lata 2007-2010 z uwzgl ędnieniem perspektywy 2011-2014, 3. Biuletyn Statystyczny Województwa Pomorskiego, WUS, Gda ńsk 2005 rok, 4. Strategia rozwoju województwa pomorskiego przyj ęta uchwał ą nr 587/XXXV/05 Sejmiku Województwa Pomorskiego z dnia 18 lipca 2005 rok, 5. Program operacyjny rozwoju regionalnego województwa pomorskiego na lata 2001-2002 - uchwalony przez Sejmik Województwa 29 stycznia 2001 roku, 6. Studium mo Ŝliwo ści rozwoju energetyki wiatrowej w województwie pomorskim - Biuro Planowania Przestrzennego w Słupsku, Słupsk 2003 rok, 7. Strategia rozwoju powiatu starogardzkiego opracowana przez Komitet Rozwoju Lokalnego, 2003 roku, 8. Raport o stanie środowiska w województwie pomorskim w 2006 roku, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Gda ńsku, 9. Raport o stanie środowiska w województwie pomorskim w 2005 roku, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Gda ńsku, 10. Raport o stanie środowiska w województwie pomorskim w 2004 roku, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Gda ńsku, 11. Ocena roczna jako ści powietrza w województwie pomorskim za 2005 r., Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Gda ńsku, Gda ńsk 2006 rok, 12. Ocena roczna jako ści powietrza w województwie pomorskim za 2006 r., Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Gda ńsku, Gda ńsk 2007 rok, 13. Ocena roczna jako ści powietrza w województwie pomorskim za 2007 r., Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Gda ńsku, Gda ńsk 2008 rok, 14. Atlas zasobów geotermalnych formacji mezozoicznej na ni Ŝu polskim, Kraków, 2006 rok, 15. Norma bran Ŝowa. Agrotechnika. Analiza chemiczno-rolnicza gleby. Oznaczanie warto ści pH, Kardasz, Kamińska, Wyd. Normalizacyjne “Alfa”, 1987 rok, 16. Zarz ądzanie ochron ą środowiska w Unii Europejskiej, Klima St., Wy Ŝsza Szkoła Zarz ądzania i Bankowo ści, Kraków, grudzie ń 2000 rok, 17. Geografia gleb, Bednarek R., Prusunkiewicz Z., Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 1997 rok, 18. Ekonomiczne aspekty ochrony środowiska, Bernaciak A., Gaczek W., Akademia Ekonomiczna w Poznaniu, Pozna ń 2002 rok, 19. Odpady a problemy zagro Ŝenia i ochrony wód podziemnych, Błaszyk T., Górski J., Pa ństwowa Inspekcja Ochrony Środowiska, Warszawa 1996 rok, 20. Fragmenty z opracowania „Warunki korzystania z wód dorzecza Wierzycy”, Hydroconsult sp. z o.o., Warszawa 2000 rok, 21. Przyroda Kociewia Starogardzkiego, Krzysztof Cherek, Starogard Gda ński, 2002 rok, 22. Centralna baza danych geologicznych - http://baza.pgi.waw.pl, 23. www.woj-pomorskie.pl, 24. www.powiatstarogard.pl, 25. www.pgi.gov.pl, 26. www.mos.gov.pl, 27. www.gdansk.lasy.gov.pl.

92