Historijska Misao 2015
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
UDK 94 ISSN 2303-8543 DRUŠTVO HISTORIČARA TUZLANSKOG KANTONA ODSJEK ZA HISTORIJU FILOZOFSKOG FAKULTETA UNIVERZITETA U TUZLI HISTORIJSKA MISAO 1 Historijska misao (online izdanje), God. I, Br. 1, Tuzla, 2015. Historijska misao HISTORIJSKA MISAO · HISTORICAL THOUGHT IZDAVAČ · PUBLISHER Društvo historičara Tuzlanskog kantona, Bosna i Hercegovina The Association of Historians of Tuzla Canton, Bosnia and Herzegovina Odsjek za historiju Filozofskog fakulteta Univerziteta u Tuzli, Bosna i Hercegovina Department of History, Faculty of Philosophy, University of Tuzla, Bosnia and Herzegovina REDAKCIJA · EDITORIAL BOARD Blagoje Govedarica, Freie Universität Berlin Senaid Hadžić, Univerzitet u Tuzli Marko Attila Hoare, Kingston University London Božidar Jezernik, Univerza v Ljubljani Husnija Kamberović, Institut za istoriju Sarajevo Stjepan Matković, Hrvatski institut za povijest Zagreb Bego Omerčević, Univerzitet u Tuzli Šerbo Rastoder, Univerzitet Crne Gore Sead Selimović, Univerzitet u Tuzli Izet Šabotić, Univerzitet u Tuzli GLAVNI I ODGOVORNI UREDNIK · EDITOR-IN-CHIEF Adnan Jahić, Univerzitet u Tuzli [email protected] SEKRETAR · SECRETARY Mersiha Imamović, Univerzitet u Tuzli [email protected] Časopis izlazi jednom godišnje. The journal is published once a year. Svi rukopisi se šalju na e-mail adresu glavnog i odgovornog urednika. All manuscripts are to be sent to the editor-in-chief’s e-mail address. Stavovi izneseni u radovima objavljenim u ovom časopisu nisu istovremeno i stavovi Redakcije. The views expressed in papers published in this magazine are not at the same time the views of the Editorial board. UDK 94 ISSN 2303-8543 DRUŠTVO HISTORIČARA TUZLANSKOG KANTONA ODSJEK ZA HISTORIJU FILOZOFSKOG FAKULTETA UNIVERZITETA U TUZLI HISTORIJSKA MISAO HISTORICAL THOUGHT 1 HISTORIJSKA MISAO (online izdanje), GOD. I, BR. 1, 1-312, TUZLA, 2015. SADRŽAJ Naš prvi broj .............................................................................................. 7 ČLANCI Bego Omerčević, Mersiha Imamović, Najstariji korijeni građanskog društva na tlu današnje Bosne i Hercegovine ....................................... 11 Alen Salihović, Nekoliko naznaka o privrednim i trgovačkim prilikama Bosanskog ejaleta i susjeda krajem XVII i početkom XVIII stoljeća ..... 27 Senaid Hadžić, Rimokatoličke župe Breške i Donja Tuzla u 19. stoljeću. Osnivanje, teritorijalni okvir i osobenosti stanovništva ........................ 45 Izet Šabotić, Odluke Berlinskog kongresa u svjetlu gusinjsko-plavske afere (1878-1880) ................................................................................... 67 Omer Zulić, Kulturno-prosvjetno djelovanje “Gajreta” u Okrugu Tuzla u austrougarskom periodu .................................................................... 95 Salkan Užičanin, Strani kapital u privredi Bosne i Hercegovine (1918– 1941) .................................................................................................... 113 Sead Selimović, Školstvo u političkoj djelatnosti poslanika Jugoslavenske muslimanske organizacije u Narodnoj skupštini Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca .................................................................... 157 Adnan Jahić, Bilješke o djelovanju bosanskohercegovačke uleme u Drugom svjetskom ratu (1941-1945) .................................................. 181 Denis Bećirović, Osnivanje, položaj i aktivnosti prvog Udruženja službenika Islamske zajednice u socijalističkoj Bosni i Hercegovini .. 207 Filip Škiljan, Bošnjaci na otoku Krku i u gradu Buzetu .................... 227 Izet Hadžić, Borba za opstanak i međunarodno priznanje Bosne i Hercegovine ........................................................................................ 257 PRIKAZI Galib Šljivo, Bosna i Hercegovina 1869. - 1878., Orašje 2011, 665. (Senaid Hadžić) . .................................................................................. 283 Anika Mombauer, Uzroci Prvog svetskog rata. Sporenja i saglasnosti, Clio, Beograd, 2013, 226. (Salkan Užičanin) ....................................... 288 Bošnjačka pismohrana. Časopis za povijest i kulturu Bošnjaka u Hrvatskoj, svezak 13, broj 38 – 39, Zagreb 2014. (Filip Škiljan) ....... 292 Adnan Jahić, Vrijeme izazova. Bošnjaci u prvoj polovini XX stoljeća, Bošnjačka nacionalna zajednica za Grad Zagreb i Zagrebačku županiju, Bošnjački institut – Fondacija Adila Zulfikarpašića Sarajevo, Zagreb – Sarajevo 2014, 629. (Izet Šabotić) ...................................................... 296 Admir Mulaosmanović, Iskušenje opstanka – Izetbegovićevih deset godina 1990-2000, Dobra knjiga, Sarajevo, 2013, 309. (Adnan Jahić) 301 DRUŠTVO HISTORIČARA TUZLANSKOG KANTONA Iz aktivnosti Društva historičara Tuzlanskog kantona ........................ 307 NAŠ PRVI BROJ Časopis Historijska misao je pokrenut s ciljem pružanja dodatnog poticaja razvoju historijske nauke u Bosni i Hercegovini i stvaranja novog prostora za objavljivanje rezultata istraživanja iz oblasti historiografije, kako afirmiranim historičarima tako i mladim istraživačima, polaznicima postdiplomskih i doktorskih studija, profesorima historije, ali i drugim stručnjacima srodnih nauka koji mogu ponuditi radove u skladu sa naučnim i stručnim standardima časopisa. Izdavači su pokrenuli časopis temeljem svijesti da historijskoj nauci treba osigurati povoljniji status u naučnom životu Bosne i Hercegovine te u bosanskohercegovačkom društvu uopće, uključujući potrebu afirmacije historijskih uvida kao važne pretpostavke humanizacije društvenih odnosa u Bosni i Hercegovini i na prostoru bivše jugoslavenske države. Bosanskohercegovačka historija, bez obzira na kontinuiran razvoj historijske nauke u Bosni i Hercegovini, još uvijek nudi značajan broj nedovoljno ili nikako obrađenih tema i pitanja iz svih razdoblja prošlosti koje bi trebalo obuhvatiti kvalitetnom naučnom obradom i prezentacijom rezultata istraživanja. Mnoga pitanja traže nove poglede i analize. Istovremeno, nameće se potreba sabiranja i objavljivanja historijskih izvora, kako zbog njihove veće dostupnosti historičarima i drugim stručnjacima, tako i zbog poticaja većoj zaštiti i očuvanju disperzirane historijske dokumentacije različite provenijencije. Sa druge strane, raspadom bivše zajedničke države, smanjeni su, u izvjesnoj mjeri, uvidi u šire tokove historijskih događanja, naročito kada je dvadeseto stoljeće u pitanju, a izvjesni historijski fenomeni postali su predmet sužene percepcije uslovljene realnošću nacionalnih, istraživačkih i psiholoških barijera. Namjera je pokretača časopisa da otvore svoje stranice svim kompetentnim istraživačima čije teme, analize i sagledavanja mogu biti relevantne za sticanje širokog spektra historijskih uvida o partikularnim i zajedničkim aspektima prošlosti. Historiografiju legitimiraju pouzdane i provjerljive obavijesti o minulim procesima, događajima i ličnostima, kazivanje o prošlosti jezikom činjenica, brojki i relevantnih uvida. No, historijskog znanja nema bez autorove misli, bez svjesnog zahvata u predmetnu materiju i odnosa prema tragovima prošlosti. Za kredibilitet historijske nauke je važno da tu misao 7 Riječ Redakcije određuje odgovornost prema ostavštini koja omogućuje znanje o minulom vremenu. Glavni kriterij za objavljivanje radova u Historijskoj misli jeste njihova naučna i stručna utemeljenost i kvalitet. Redakcija će rado objavljivati članke iz različitih historijskih područja, od političke do intelektualne historije, od lokalnih tema do pitanja nacionalnog, regionalnog i šireg značaja. Struktura časopisa će obuhvatati članke, prikaze, obavijesti o aktivnostima osnivača časopisa, a kao moguće rubrike - građu, nastavno-pedagoške teme i izlaganja sa naučnih skupova, okruglih stolova i konferencija. Obim časopisa je određen brojem pozitivno recenziranih i od glavnog i odgovornog urednika i Redakcije prihvaćenih radova i priloga. Prilozi se objavljuju u jeziku i pismu koje koristi autor. Časopis izlazi jednom godišnje, u pravilu s kraja godine. Uz poziv na saradnju, nadamo se da će Historijska misao naići na pozitivan prijem naučne i šire javnosti u Bosni i Hercegovini i regionu. REDAKCIJA 8 ČLANCI UDK 94:342.7(497.6) 316.47(37+497.6) Izvorni naučni rad Bego Omerčević Mersiha Imamović Filozofski fakultet Univerziteta u Tuzli [email protected] [email protected] NAJSTARIJI KORIJENI GRAĐANSKOG DRUŠTVA NA TLU DANAŠNJE BOSNE I HERCEGOVINE Apstrakt: Najstariji korijeni građanskog društva na bosanskohercegovačkim prostorima datiraju još iz antičkog doba, odnosno iz vremena kada su ovi prostori postali sastavnim dijelom velike Rimske imperije. Osvajanjem ovih prostora i pokoravanjem starosjedilačkog (ilirskog) stanovništva rimske vlasti su se suočile sa brojnim pitanjima, od kojih je svakako bilo najvažnije ono koje se odnosilo na društveni status svakog pripadnika podaničke populacije, koja je bila potpuno obespravljena. Svjesne takvog stanja, carske vlasti su ušle u višestoljetni proces transformacije postojećih i uspostavljanja novih društvenih odnosa, čiji je osnovni smisao bio da se onom dijelu starosjedilačkog stanovništva, koje je prihvatalo i podržavalo rimsku vlast dodijeli civitet, odnosno ista građanskih prava kakva su imali punopravni rimski građani-Rimljani. Tako su, tokom vremena, mnogi pripadnici ilirskog etnosa dobili status punopravnih rimskih građana, što je, još tada, imalo za posljedicu uspostavljanja građanskog društva. Ključne riječi: Rimsko carstvo, rimska civilizacija,društveni odnosi, društveni poredak, bosanskohercegovački prostori, starosjedioci, kolonizacija, urbanizacija, romanizacija