Wantok K1 tasol Isu Namba 2220 Epril 6 - 12, 2017 28 pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret!

INSAIT The Catholic Reporter bilong mun Epril Pangu Pati bai sanapim i stap insait - P 9, 10,19 na 20 ol nupela man tasol

James G. Kila i raitim laik long endosim ol olpela bai lukim ol kendideit bilong sapot long sevises i mas go bilong pati, Dulciana So- politisen bikos pati i no en husat i winim na redi daun moa long ol gras ruts mare Brash. PALAMENTERI lida bilong laikim ol olpela lain politisen long go long palamen bai pipel long viles, hauslain na Pastaim lida bilong Pangu Pangu Pati, memba bilong long go bek gen na sik bilong sainim wanpela memoran- rurel komyuniti long kantri. Pati na papa bilong kantri, Bulolo na deputi oposisen pasin korapsen bai stap yet. dum ov andastending Mista Basil i tokim ol man- Gren Sif Sir Michael Somare lida, Sam Basil, i tok Pangu Mista Basil i bin mekim ol (MoU) we bai lukim ol meri long Madang olsem tu i bin givim toktok na i Pati bai sanapim ol yang- gutpela toktok long ai bi- memba i stap 70 pesen long taim bilong kempen na ilek- strongim ol yangpela lida pela na nupela kendideit long ol lida husat i go pas distrik bilong ol na no ken sen i kam klostu nau, tasol ol long sanap strong long long resis long 2017 Ne- pastaim long kirapim Pangu westim taim long Mosbi. pipel i mas skelim gut na bungim kantri na kamapim senel Ileksen. Pati olsem pastaim praim Mista Basil i tokaut tu askim na salensim husat pati divelopmen bilong gutpela Mista Basil wantaim tim minista na nau Gavana bi- olsem dispela nupela tim long tokaut long pablik long bilong ol pipel long olgeta Palamen bilong em i kamapim bikpela long Is Sepik, Gren Sif Sir bilong Pangu Pati bai polisi bilong en pastaim. rijon bilong PNG. kibung long Madang taun Michael Somare, long Bates strongim polisi we bai givim Mista Basil i bin go wan- Dispela raun bilong Gren Nius - P2 long las wik Sarere, Epril 1, graun long Madang taun. moa luksave long egrikalsa taim deputi palamentari Sif, Sir Michael Somare em long tokaut long pati polisi Mista Basil i tokaut tu sekta na tu strongim ol lida bilong Pangu Pati na las taim bilong em olsem bilong ol. olsem Pangu Pati bai kamap lokal level gavman na wod MP bilong Goilala, William politisen i go long Madang Mista Basil i tok, Pati i no namba wan politikal pati we wantaim gutpela helpim na Samb, na politikal edvaisa provins.

Lephan i go long raithan: Memba bilong Sohe na Minista bilong Komyuniti Divelopmen, Yu na Sios, Delilah Gore, Gren Sif Sir Michael Somare, Gavana bilong Isten Hailans, Julie Soso na Misis Ledi Veron- ica Somare i amamas wantaim long taim bilong ol Memba bilong Palamen na ol pablik sevan i tok tenkyu na gutbai long Gren Sif long Tunde.

Ol tupela bikmeri memba bilong Palamen i amamas long papa bilong kantri long dispela piksa.

Lukim moa piksa long pes 16 Poto: Nicky Bernard. P2 Wantok Epril 6 - 12, 2017 palamennius

I BIN gat ol tok olsem Nesenel Alaiens (NA) pati bai no inap stap insait long Pala- men kibung long dispela wik. Singaut i go long Stet Palamen Tasol bung bilong Tunde i lukim ol i kamap. Ol toktok bilong NA i no laik kamap long bung em bikos ol i no amamas long ejensi long wok hat harim ol tok long Palamen i bin pasim plen bilong em long tok gutbai long Sir kibung Michael long pinis wok bilong em long wok politik. OLGETA sekta i mas wok strong long mekim Sapos dispela i tru o nogat, Palamen i redim ol tok na tok gutbai long Sir mani, Fainens Minista na Memba bilong Tari Michael. Pori i James Marape i tok. Sampela toktok tu i kamap long Palamen i bin plenim wanpela bikpela tok gut- Em i tok ol sekta olsem trenspot we Air Ni- kamap gut bai long kamap ausait long Palamen olsem ami na polis bai mas na Sir Michael i ugini i stap long em, forestri, piseris, eneji (PNG mas kisim 21-gan salut tasol dispela i no kamap na ol Memba i mekim tok gutbai Pawa), egrikalsa, turisim, Eda Raun, PNG Wara insait tasol long Palamen. na Nesenel Hausing Koporesen i mas wok hat PALAMEN NIUS Dispela wik i las Palamen kibung bilong Sir Michael. long mekim mani. wantaim Paul Zuvani Sir Michael i wok politik long 49 krismas we em i stat long 1968 long Haus ov Em i tok olgeta taim ol Dipatmen na ejensi i Asembli aninit long lukaut bilong Australia i kam inap long em i go pas long kantri tok ekspenditsa (yusim mani) tasol no gat wan- long kisim Indipendens long 16 Septemba, 1975 na dispela wik em i tok aut long pela bilong ol i tok long kamapim mani. pinis long wok politik. Em i tok dispela toktok bilong yusim mani i mas pinis na ol i mas toktok moa long mekim mani. Em i mekim dispela tok long taim bilong ki- Palamen tok gutbai bung bilong ol Memba na hetman bilong ol di- patmen long Mosbi las wik. Em i tok long 2012 taim ol i kisim gavman na long Sir Michael i plenim mani bilong yia, mak bilong mani ol i Zurenouc askim long gat long dispela taim i liklik long mak bilong PALAMEN long dispela wik i pasim ol- Haus ov Asembli (1968, 1972) na 9- mani ol i gat long yusim. strongim daun strim geta narapela ajenda o toktok em i pela taim long Palamen stat long 1977. “Long ol toktok bilong mipela, mi lukim 95 makim long mekim i go long tok gutbai Long taim em i wok politik Sir Michael pesen ol toktok bilong mipela i stap long ek- prosesing wok long Gren Sif Sir Michael Somare. i no lusim wanpela ileksen inap long spenditsa,” Marape i tok. Lida bilong Gavman Bisnis James taim em i pinis long wok politik long “I no gat wanpela sekta i toktok long revenu. Marape i tokaut long Sir Michael bihain dispela wik. Paul Zuvani i raitim Revenu o wok bilong mekim mani i lukim long em i winim ileksen long kamap mipela i gat mani. lida bilong Is Sepik i go insait long Haus NESENEL Palamen Spika na Memba bilong Finsh- “Taim mipela i mekim mani, wanpela i ken ov Asembli long 1968. hafenTheodore Zurenuoc i tok Gavman i mas stat long toktok long yusim mani. “ Dispela i makim 49 Krismas olgeta pasim wok bilong salim ol netsurel risoses bilong Marape long baset bilong infrastraksa ol tok- long em i wok politik. kantri i go aut. tok long infrastraksa bilong missing link olsem Long tok gutbai long em Praim Min- Em i tok kantri i wok long toktok long hevi bilong rot long Telefomin (Wes Sepik) i go long Kiunga ista Peter O’Neill i makim Gavman, mani i sot tasol long narapela sait i askim kampani (Westen), Madang i go long Sepik, Baiyer Oposisen lida Don Polye i makim Opo- bilong ol narapela kantri i kam kisim ol risos bilong (Westen Hailans) i go long Madang, Erave sisen na Spika i makim Palamen. em i go aut. (Sauten Hailans) i go long Kikori (Galp), Wau Tasol pastaim long dispela ol Memba Em i mekim dispela tok long strongim wok bi- (Morobe) i go long Kerema (Galp) na Wes Nu bilong Is Sepik, Wes Sepik na Madang long smol i go long midim bisnis long lidas Samit o Briten i go long Is Nu Briten. olsem John Simon (Maprik), Salio kibung long Mosbi las wik Em i tok dispela em ol nupela rot na bikpela Waipo (Angoram), Jim Simatap Zurenuoc i tok long larim kampani i kam insait baset i no save kisim dispela ol rot wantaim. (Wewak) Joe Sungi (Nuku), Akmat Mai long katim diwai bilong kantri inap mipela i pasim Skelim baset i go, bikpela hap i go bilong (Wes Sepik), Jim Kas (Madang) na John ol kampani na stat salim raun loging i go aut. baim ol pablik sevis. Bilong wanem na mipela i Hickey (Bogia) i kisim Sir Michael i go Em i tok wok bilong katim diwai i no hat, ol man- mas yusim bikpela mani olsem. insait long Palamen, meri inap long mekim. Ol tumbuna bilong mipela Inap long mipela pinis long toktok bilong ek- Spika i askim olgeta Memba wantaim i katim diwai long taim na ol i gat save bilong katim spenditsa na stat toktok long revenue olgeta arapela manmeri husat i stap diwai. jenereting wok?” Marape i askim. long Semba long sanap na soim rispek Em i tok ol gavman ejensi i ken soim tasol ol “Ol liklik samting olsem taim menesmen i long Sir Michael taim em i go insait. manmeri long katim. bikpela samting. Em taim bilong mipela i askim Olgeta Memba na manmeri i paitim “Mipela i mas tokim ol bikpela kampani long ol politikel lida na dipatmen het. han taim Sir Michael i wokabaut i go in- pinis long katim diwai bilong mipela,” Zurenuoc i “Yu ken lusim narapela ol samting tasol taim sait. tok. yu lusim taim yu no inap long kisim bek.” Bihain long dispela Spika i askim Sir “Ol kampani i kam long nem bilong divelopmen “Mipela olsem lidaman long wok bilong Michael long sanap na givim lastaim tasol i wok long bagarapim busgraun bilong mipela mipela i mas save long menesim taim. toktok bilong em i go long Palamen. taim ol i katim diwai. Ol i kisim bikpela mani na “Taim yu no menesim taim, yu lusim mani,” Sir Michael i bin stap long tupela Gren Sif Sir Michael Somare givim mipela liklik mani tasol. Pasim dispela ol e m i tok. kampani.” Em i askim Gavman na ol manmeri long smat lik- lik. Em i tok ol manmeri i mas stat yusim save God Naru: Kamapim ekuitebel distribiusen, rausim ikual distribiusen sistem i givim long ol long mekim wok. Em i tok em i no hatpela samting long katim GAVMAN i mas senisim sistem kamapim. ikwal long taim wanpela distrik antap moa tasol sevis ol i givim diwai. Olgeta man i save long katim diwai. we em i skelim mani na risoses “Mipela i mas skelim gen i gat moa manmeri na i stap i no gutpela. Long katim diwai, wanpela i no mas go long yu- bilong kantri . Gavana bilong wok bilong tilim mani we ol i longwe long ol siti na taun.” “Sas bilong wanpela i ron nivesiti long kisim save. Morobe Kelly Naru i tok. tok ikwal distribiusen i go long Long dispela em i tok dispela long Air Niugini insait long Gavman helpim mipela tasol long rot bilong Em i tok wan wan ol distrik na ekuiti distribusen,” em i tok. em i inikwaliti. kantri i dia tumas long balus katim diwai, prosesim na salim diwai bilong mipela provins i gat nid bilong em na “Mipela i mas tilim mani Naru i tok arere long provin- bilong wanpela Esia kantri na i go aut. gavman i mas lukssave long long hamas manmeri i stap sel sevis impruvmen program ron namel long Esia,” em i tok. Dispela i wankain long Fiseris sekta. Mi ting em dispela bipo long em i long wanpela distrik na we dis- (PSIP) na distrik sevises impru- “Mi laik dispela pasin bilong inap. kamapim baset. pela distrik i stap.” vmen program (DSIP) mani wanpela kampani i mas pinis Pasim olgeta pis kenari na larim mipela yet i Em i tok ol distrik olsem Naru i tok kos bilong kisim ol dispela i wankain long ol ara- na gavman i kamap wok resis pulim pis bilong mipela, salim long gavman kenari Menyamia long Morobe, Kara- kago na sevis long taun i go pela fanding olsem tuisen fi fri we i ken lukim moa turis i kam na salim can pis i go aut na kisim mani. mui Nomane (Chimbu) na Tele- long ol distrik i stap longwe na (TFF) na fri helt kea polisi mani. insait.” “Mi les pinis long harim ol toktok bilong kisim fomin long Sandaun provins i i dia moa long ol distrik i stap Wantaim dispela Gavana i Em i tok dispela i wankain investa i kam insait,” Zurenuoc i tok. narapela long nid bilong ol ilek- long siti o taun. askim long kamapim wok resis long sas bilong ol sip na PNG “Mi laik save long olgeta dispela keneri, long torek long Mosbi o Lae. Em i tok taim ol i yusim mani namel long ol Gavman bisnis. Wara. mipela i kisim hap win mani o profit long dispela, Naru i mekim dispela tok long baim rot, ol i no gat mani Em i tok Gavman i mas “Mipela i mas strongim mipela i gat wanem kain ekuiti. Long dispela ol di- long taim ol Memba bilong long kamapim ol projek we ol kamap wok resis wantaim ol tingting bilong kompetisen o velopmen, mipela i mas kisim 50 pesen long dis- Palamen na hetman bilong ol i plen long kamapim. gavman bisnis olsem PNG wok resis namel long dispela ol pela. Gavman Dipatmen na oganais- “Mi lukim serim mani na Pawa, Air Niugini na PNG Wara. kampani,” Naru i tok. “Sapos bikpela i laikim, mipela bai kam bek na esen i bung long Mosbi las wik lukim wan wan distrik i kisim Em i tok sas bilong yusim “Taim i gat resis ol bai pasim dispela ol rot we mani i save go aut.” long tokaut long wok ol i mani long wankain mak i no sevis bilong dispela ol ejensi i kamapim gutpela sevis.” nius Epril 6 - 12, 2017 Wantok P3 Biknem Jenelis kam bek long PNG Gren Sif Sir Michael Somare

SEAN Dorney, wanpela helpim long kamapim tingt- Papua Niugini i tok welkam bai toktok long Pres Klap biknem jenelis bilong ABC ing bilong kantri kisim in- long biknem ABC ripota GREN SIF Sir Michael Somare husat i save stap long dipendens Sean I bin wokim Sean Dorney long stap long bai toktok long NBC Nesenel kantri bipo na wokim nius ol gutpela stori na nius bi- NBC Nesenel Pres Klap mit- Pres Klap long Mande 10 Epril. bilong planti bikpela divel- long em we I no wansait ing. Midia Kaunsil PNG i go Sir Michael Somare husat i opmen bilong kantri bai tasol em I save putim gut pas long redim ol nius ripota provinsal memba bilong Is stap long kantri long wik bi- stori long karamapim olgeta long stap insait long NBC Sepik i bin ritaia long politiks hain taim NBC Nesenel sait bilong stori. Nesenel Pres Klap. long dispela wik Tunde. Pres Klap i holim namba tri Menesing Dairekta bilong Sean i bin stap long PNG Em i bin memba bilong Is pres konprens long Lamana Nesenel Brotkasting (NBC) wanpela yia pastaim long Sepik rijonal inap 49 yia olgeta. Hotel gen. Kora Nou i tok, “Olsem wan- kantri kisim indipendens na Long dispela spesel bung Mista Dorney bai kam pela foren koresponden em i bin wokim ol ripot long bilong pres klap bai i no gat long PNG long stap long Sean i save painim aut gut as olgeta samting i bin kamap planti jenalis i stap. Bai i gat jenelis wok tebol long askim bilong ol kain kain gavman we nau i stap insait long ol sampela senia jenelis husat kwesten long Gren Sif Sir na ol wok na pasin bilong ol, histori buk bilong PNG na bai askim ol kwesten. Michael Somare husat bai wanpela bilong ol em Gren Australia. Em i bin stap pas Sir Michael i bin kamap stap olsem spesel ges long Sif Sir Michael yet.” wantiam ol papa bilong dis- memba bilong Haus ov taim bilong NBC Nesenel “Dispela NBC Nesenel pela kantri olsem Sir Asembli long 1968 na em i Tenkyu Gren Sif Sir Michael Thomas Somare, Memba bilong Pres Klap miting. Pres Klap i givim Sean na ol Michael. Stap bilong em in- go pas long toktok long PNG Pot Mosbi Saut na Minista bilong Spots na APEC, Justin Miting em i op long olgeta narapela bik nem jenelis sait long Nesenel Pres Klap i mas kisim selp gavman na Tkatchenko i tok amamas long Gren Sif Sir Michael na Gren lain husat inap long baim sans long askim ol strong- bai givim sampela gutpela independens long taim em i Sif Somare i apim han long luksave na Spika, Theo Zurenuoc K150 tiket long Lamana pela kwesten wanpela moa tingting i go bek long taim lida bilong Pangu Pati. i wanbel na i paitim han. Ol i bin stap long Stet Fangsen Rum Hotel. taim,” Mista Nou i tok. indipendens bilong PNG. Em i bin kamap namba bihain long Nesenel Palamen i bin tok gutbai long Gren Sif Sir Insait long wanpela nius Siaman bilong Midia Lowy Institute long Aus- wan praim minista bilong Michael long Tunde dispela wik. Poto: Nicky Bernard. rilis i kam long NBC, ripot i Kaunsil bilong PNG, Alex tralia i helpim Sean Dorney kantri long taim PNG i kisim tok olsem Sean i bin kam Rheeney i tok em i amamas long wokabaut bilong em i independens long Australia foapela taim long laip bilong na givim infomesen i go aut long PNG namba wan taim long dispela. kam long PNG long dispela long 16 Septemba 1975. em olsem politisen. long ol pablik. long 1974 we em i bin Midia Kaunsil bilong taim. Insait long 41 yia bilong NBC nesenel redio na Manesing dairekta bilong independens, Sir Michael i televisen bai i brokas dispela NBC, Kora Nou wantaim bin go pas long kamapim bung bilong ol jenalis wan- presiden bilong Media Gavana Jeneral kisim tok bilong redi long ileksen planti ol bikpela samting taim Sir Michael. Kaunsil bilong PNG, Alexan- GAVANA Jeneral Bob Dadae narapela long open ilek- ples. Wantaim dispela Gav- long PNG na wantaim ol ara- NBC Nesenel Pres Klap em der Rheeney i tok tenkyu i amamas long Papua Niug- toret. Wankain mak bai man bilong Saina i givim pela kantri long wol. i wanpela wei bilong ol long Sir Michael long tok ini Ilektorel Komisen long kamap long ol balot boks. inap olsem 130 nupela Toy- Sir Michael i bin holim patna i opim rot bilong orait long kamap long dis- wok redi bilong em long Lokal kampani Barlow In- ota Hilux long Komisen long wok bilong Praim Minista strongim demokretik midia pela bung bilong Pres Klap. kamapim Julai Nesenel Ilek- dastris Ltd bai kamap 70 000 helpim ranim ileksen. sen. balot boks na dispela em bai Gamato i tokim Gavana Sif Ilektoral Komisina givim long Komisen long Jeneral olsem em bai putim Gamato i salim tok lukaut long Patilias Gamato i tokim namba tu wik bilong Epril. bikpela was long ol ilektoral ol ileksen opisa Dadae long dispela wik long Gamato i tok apdet bilong opisa long ol i mas bihainim wok em i mekim long lukim Komon Rol i wok long lo bilong ranim ileksen na ILEKTORAL Komisina, Patil- ileksen i kamap gut. kamap gut na bai pinis long wanpela vota i no ken ias Gamato, i salim tok Gamato i tokim Gavana narapela wik. Em i tok rintim makim laik bilong planti lain lukaut long ol opisa bilong Jeneral olsem wok bilong bilong las Komon Rol bai long vot. ileksen long bihainim ol lo printim ol writ nau i wok kamap long pinis bilong Epril Em i tok inap olsem 2000 bilong ileksen. long kamap na bai redi bipo o stat bilong Me na dispela kendidet i soim laik long Gamato i no laikim ol long 20 Epril bipo long em bai go long olgeta provins. sanap long dispela yia Jen- narapela lain i ken makim (Dadae) i sain na givim aut ol Komisina i tokim Dadae eral Ileksen. maus bilong ol arapela i no writ. I gat olsem 666 writ olsem namel long Australia, Dadae i tok em i amamas stap long taim bilong tromoi long Gavana Jeneral i Nu Silan na Amerika namba long wok redi bilong vot, na makim balot pepa bi- printim. bilong ol ileksen obseva bi- Komisin na kamap bilong long ol, nogat. Komisina i tok ol balot long ileksen long arapela ileksen. Em i tok olsem ol bai tok- Ilektoral Komisina, Patlias Gamato. pepa bai kamap long kantri kantri i go bikpela wantaim “Taim yu redi yu bai tok strong egensim ol opisa Ilektoral Komisin wantaim bai mekim liklik senis long ol long narapela wik. Em i tok 10-pela kantri. mekim gut long abrusim ol husat i no bihainim ol lo bi- 130 kar bilong ranim ne- RO na ARO. long wok bilong lukim Sif Ilektorel Komisina bai hevi bai i kamap. Yu mekim long ileksen. senel ileksen. Gamato i bin tokaut long abrusim ol paul pasin i bung wantaim Australia gut we i lukim planti man- “Australia Gavman bai Gamato i tok moa olsem dispela long bung bilong Ne- kamap long ol pepa. Dispela Difens Fos long narapela wik meri i enrol long vot,” helpim mipela long karim ol sampela bilong ol Ritening senel Alaiens Pati. “Nem bi- ol pepa i gat 15 sekyuriti long toktok bilong lojistik, Dadae i tok. kago bilong ileksen i go Opisa (RO) na Asisten Riten- long ol RO na ARO em ol bai mak na bai gat narapela moa long sait bilong “Mi lukluk tasol long kam,” Gamato i tok. ing Opisa (ARO) bai resis raitim antap long ol Rits o narapela kala long soim trenspot long kisim ol balot kamap bilong gutpela ilek- Em i tokaut tu olsem Gav- long dispela nesenel ileksen oda pepa na Gavana Jenerel, pepa bilong provinsel sia i pepa i go long ol longwe sen.” man bilong Saina i helpim na long dispela astingting, ol Bob Dadae, bai sainim.” Wantok Epril 6 - 12, 2017 P4 ileksennius Pangu Pati endosim Singirok na Gren Sif Sir Michael Krammer long Madang ileksen Somare bai toktok JAMES G. KILA i raitim girok long resis long long Madang provins. analis o edvaisa bilong pela memorandum ov an- Madang rijinol sit long Ol I statim long Madang Pangu Pati. Em wantaim dastending ( MoU) we long Pres Klap PALAMENTERI lida bilong 2017 Nesenel Ileksen. na bihain bai go olsem long papa bilong em Gren Sif Sir bai lukim ol memba ya i olpela politikal pati long Mista Basil i bin tokaut Bogia, Sumkar, Midel- Michael Somare i bin go stap 70 pesen long distrik kantri Pangu Pati, Sam long dispela long Madang Ramu, Usino-Bundi na wantaim Pangu Pati tim bilong ol na noken westim Basil i tokaut olsem pati i taim em wantaim bilong Raikos distrik. long Madang long las wik GREN SIF Sir Michael Somare bai taim long Mosbi siti. endosim o givim tok-orait em i statim aweanes raun Mista i tokaut tu fran Sarere long launsim pati toktok long NBC Nesenel Pres Klap Mista Basil i tokaut tu long sanapim ritaia ami bilong tokaut long Pangu long planti handret pipel polisi fran fran long planti long Mande 10 Epril. olsem dispela nupela tim meja jeneral, Jerry Sin- Pati polisi long ol distrik long Madang olsem Pangu handret pipel. Sir Michael Somare husat i bilong Pangu Pati bai Pati i endosim o tok- Mista Basil i tokaut provinsal memba bilong Is Sepik i strongim polisi we bai orait long sanapim bis- olsem em i amamas long bin ritaia long politiks long dispela givim moa luksave long nisman Brian Krammer tokaut olsem wanpela So- wik Tunde. agrikalsa sekta na tu Gavana Jeneral long long sanap resis long mare bai sanap bihainim Em i bin memba bilong Is Sepik ri- strongim ol lokal level gav- Madang Open sit. lek-mak bilong papa long jonal inap 49 yia olgeta. man na wod wantaim gut- Insait long dispela sanap long Is Sepik Rijinol Long dispela spesel bung bilong sainim ileksen writ pela helpim na sapot long bikpela Pangu Pati sia long 2017 Nesenel Ilek- pres klap bai i no gat planti jenalis i sevises i mas go daun moa GAVANA Jeneral Bob Dadae Gamato i tok apdet bilong polisi aweanes launsing 。 stap. Bai i gat sampela senia jenelis sen long ol gras ruts pipel long i amamas long Papua Niugini Komon Rol i wok long kamap long Madang, Mista husat bai askim ol kwesten. Pangu Pati lida i tokaut viles, hauslain na rurel Ilektorel Komisen long wok gut na bai pinis long narapela Basil i tokaut tu olsem Sir Michael i bin kamap memba long Madang tu olsem komyuniti long kantri. redi bilong em long kamapim wik. Em i tok printim bilong pati i endosim Dul- bilong Haus ov Asembli long 1968 Pangu Pati bai kamap Mista Basil i tokaut long Julai Nesenel Ileksen. las Komon Rol bai kamap cianna Somare Brash na em i go pas long toktok long olsem namba wan politikal ol pipel bilong Madang Sif Ilektoral Komisina Patil- long pinis bilong Epril o stat long sanap resis long Is PNG i mas kisim selp gavman na in- pati we bai lukim ol olsem ol mas tingting gut ias Gamato i tokim Dadae bilong Me na dispela bai go Sepik Rijinol long 2017 dependens long taim em i lida bi- kendideit bilong en husat i na makim ol lida wantaim long dispela wik long wok em long olgeta provins. Nesenel Ileksen. long Pangu Pati. winim na redi long go long ol politikol pati husat i gat i mekim long lukim ileksen i Komisina i tokim Dadae Dulcianna Somare Em i bin kamap namba wan palamen bai sainim wan- gutpela polisi bilong en. kamap gut. olsem namel long Australia, Brash em politikol praim minista bilong kantri long Gamato i tokim Gavana Nu Silan na Amerika namba taim PNG i kisim independens long Jeneral olsem wok bilong bilong ol ileksen obseva bi- Australia long 16 Septemba 1975. printim ol rit nau i wok long long ileksen long arapela Insait long 41 yia bilong indepen- kamap na bai redi bipo long kantri i go bikpela wantaim dens, Sir Michael i bin go pas long 20 Epril long em (Dadae) i 10-pela kantri. kamapim planti ol bikpela samting sainim na givim aut ol rit. I Sif Ilektorel Komisina bai long PNG na wantaim ol arapela gat olsem 666 rit long Ga- bung wantaim Australia kantri long wol. vana Jeneral i sainim. Difens Fos long narapela wik Sir Michael i bin holim wok bilong Komisina i tok ol balot long toktok bilong lojistik, Praim Minista foapela taim long pepa bai kamap long kantri moa long sait bilong transpot laip bilong em olsem politisen. long narapela wik. Em i tok long kisim ol balot pepa i go NBC nesenel redio na televisen long wok bilong abrusim ol long ol longwe ples. Wan- bai i brokas dispela bung bilong ol paul pasin i kamap long ol taim dispela Gavman bilong jenalis wantaim Sir Michael. pepa, dispela ol pepa i gat 15 Saina i givim 130 nupela Toy- NBC Nesenel Pres Klap em i wan- sekyuriti mak na bai gat ota Hilux long Komisen long pela wei bilong ol patna i opim rot narapela narapela kala long helpim ranim ileksen. bilong strongim demokretik midia soim pepa bilong provinsal Gamato i tokim Gavana na givim infomesen i go aut long ol sia i narapela long open ilek- Jeneral olsem em bai putim pablik. toret. Wankain mak bai bikpela was long ol ilektoral Manesing dairekta bilong NBC, kamap long ol balot bokis. opisa long ol i mas bihainim Kora Nou wantaim presiden bilong Lokal kampani Barlow In- lo bilong ranim ileksen na Media Kaunsil bilong PNG, Alexan- dastris Ltd bai wokim 70 000 wanpela vota i no ken makim der Rheeney i tok tenkyu long Sir balot bokis na givim long laik bilong planti lain long Michael long tok orait long kamap Ilekotoral Komisen long vot. long dispela bung bilong Pres Klap. namba tu wik bilong Epril. Taim bilong vot bai kamap orait long Hailans

TAIM bilong vot long sen bai kamap gut Ol PNG Difens Fos Na mipela bai singau- Westen Hailans, Ji- long ol dispela tripela soldia, Koreksenel na tim moa menpawa bi- waka na Simbu provins bihain long ol polis taskfos bai sapo- hain sapos i gat Provins bai kamap i mekim awenes bi- tim ol. sampela trabel i laik orait long Ileksen. Ol tripela mobail kamap,” Mondiai i Asisten Komisina Ol polis mobail skwat grup long tok. Polis Isten Koman, skwat 5, 6, na 7 i save Wabag, Laiagam na Em i tok olsem ol Nema Mondiai, bai stap long Mt Hagen Mendi bai lukautim pipel bai stat vot long lukautim sekyuriti op- wantaim MS8 bilong Sauten Hailans, Hela Simbu, bai go long Ji- resen long Westen Kerowagi na ol bai na Enga provins. waka na pinis long Hailans, Jiwaka na redi gut sekyuriti wok ”Mipela i gat inap Westen Hailans Simbu provins i tok long ol dispela tripela sekyuriti long lukau- Provins. olsem Nesenel Ilek- provins. tim dispela ileksen. Epril 6 - 12, 2017 Wantok heltnius P5

“I kam long Pacific International Hospital Port Moresby” PIHPh: Saveman 311 3000 and 799 88000 Website: www.pihpng.com Nius PIH brings to PNG ‘Safe and Save –Heart’ Surgery Coronary Artery Disease cuts one Stenting. But there are more com- Rajan Modi, Dr.Vishal Gupta and down in the prime of one’s life. plicated and challenging situations Dr Naman Sastri, from the interna- A valuable life is lost; hard won where severe and complete blocks tionally reputed SAL Hospital, experience, expertise and ability at several levels in the Coronary Ahmedabad, India , are undertak- are lost; the family loses, the vil- Arteries and its branches cannot ing seven complex surgeries at lage loses, the province loses and be treated by Angioplasty. PIH. the country loses. Dr Anil Jain and team operate on All that is preventable. We often Often these blocks are associ- a patient in PIH. All the seven are hear, or read, that such a life was ated with extensive damage to all high-risk procedures. suddenly, and sadly, lost. But that Dr.Vineet Sankhla began this “ long segments of the artery. These Two of them have challenging is equally often not so. Heart dis- are correctable problems besides Coronary Artery ease gives ample warning, but un- with one of the Disease. One needs repair of a di- fortunately we do not recognize most effective, lated and leaking Aorta, the body’s the warning symptoms, and signs. efficient and biggest artery that pumps blood Coronary Artery Disease is elaborate of out of the heart. That complicated patchy, recognizable and cor- Heart Surgeries- operation calls for installing new rectable. One or several damaged The Coronary Ar- valves and providing a new wall to segments, or ‘blocks’, in our two tery Bypass Graft the Aorta with a synthetic graft. Coronary Arteries, Right and Left, surgery, more fa- The operation takes several hours. can be identified and corrected at mously known Each of these operations take Pacific International Hospital. just as ‘Bypass’. several hours, and the entire team Just as in the past, once again, In this surgery, works from early in the morning PIH has brought to POM and PNG the heavily dam- throughout the day. gifted, experienced and accom- aged segments of The other has a severely dam- plished hands, that, during the last the Coronary Ar- aged heart muscle as well whose week of March and first week of tery are ‘by- only hope of survival is a restored April, have corrected such life passed’ by blood supply. Thus, at PIH, these threatening ‘blocks’, thus prevent- ‘Grafts’ which are two weeks are for ‘Brave Hearts”, ing a massive and potentially fatal designed from of both patients, their families and ‘Heart Attack’. patient’s own their devoted doctors, nurses, and veins and other technicians. healthy arteries. The procedure is very high tech, Your heart is safe in our hands. precise and PIH painstaking, and Diagrammatic representation of Safe and Save-Heart’ mission by has to be perfect. For more information, please Angioplasty Angiography, Angioplasty and To meet that demand for ‘Per- visit us at 3 Mile, or call us on 7998 Grateful patients who benefit- Stenting. Blocks that can be fection in PNG’ Dr Anil Jain and his 8000 or email us at ted from their earlier visits have ‘Opened’ by such procedures are highly experienced team- Dr. [email protected]. come and met them. amenable to Angioplasty and P8 Wantok Epril 6 - 12, 2017 edukesen Bisnis man redi long helpim Pailet trening Mathew Yakai i raitim fi bilong moa long 1,300 Wambul viles insait long sumatin. Lowa Kagul, Westen Hailans SAPOS wanpela sumatin in- “Mi save raun long olgeta provins bihain long em i bin sait long Tambul-Neblyer hap long PNG na wol na opim wanpela K80,000 nu- elektoret long Westen taim mi harim olsem ol pela bris we em yat i bin Hailans husat i laik kamap Papua, Tolai o Sepik i tok- fandim. Moa long 40,000 pilot tasol no gat mani long save olsem ol ranim balus, people bai kisim helpim long baim skul fi em nau i gat mi save tingting olsem dispela bris. gutpela nius long kisim wanem taim bai wanpela “Stat long 1997, mi bin mani helpim. pikinini Tambul-Neblyer sponsaim moa sumatin bi- Bipo tisa na wokman bilong stret bai plaim balus olsem long Tambul-Neblyer tasol UN na nau bikpela bisnisman Air Niugini or Qantas,” no gat wanpela i bin kisim bilong Tambul-Neblyer, “Mi salensim ol pikinini bi- pilot trening yet,” Mista An- Gabriel Andandi i tok aut klia long Tambul-Neblyer long dandi i toktok. olsem em bai helpim long stadi hat na traim long aplai Mista Andandi stat sapo- Gabriel Andandi wantaim presiden bilong Tambul-Neblyer Studen Asosiesin baim skul fi. Gabriel em i no long kamap pailot na mi bai tim ol sumatin bilong Tam- long Divine Word Yunivesiti we Gabriel i helpim ol wantaim skul fi moni. nupela long baim fi bilong ol helpiim long skul fi,” Mista bul-Neblyer ananit long sumatin. Stat long 1997, em i Andandi i tok. Tambul-Neblyer Tertiary Stu- bin baim skulfi bilong ol Mista Andandi i mekim dents School Fee Initiatives sumatin long Tambul-Neblyer dispela toktok long Sarere we moa long 1,500 sumatin i na ol narapela provins i kam Mas 25 long ai bilong moa kisim helpim long dispela yia inap dispela yia we em i baim long 2,000 manmeri long wantaim K500,000 olgeta. Nupela Medikal Bod bilong PNG i kisim opis WOK bilong nupela Medikal Bod bilong Papua Niugini nau i go bikpela bikos nau em bai lukautim ol kampani tu. Nudels em i nupela sol Pastaim tru Medikal Bod bilong PNG Mi raun long planti ol ples insait long Papua Niugini na i save lukautim tasol wok bilong ol mi lukim planti pipel i laikim tumas nudels. Ol i save medikal opisa na ol alaid helt wokman abusim gut tru nudels wantaim kumu na kaikai. na wokmeri tasol nau wok i go bikpela Mi tingim stori bilong sol na bikpela wok em i bin wantaim ol kampani i save salim mekim taim ol waitman i bin kam long ples bilong marasin tu. yumi. Nesenel Seketeri bilong Helt, Pascoe Ol tumbuna i stori olsem taim ol waitman i bin kam na Kase i bin mekim dispela toktok long traim long kisim graun ol tumbuna i bin kros planti na taim em i tok amamas long ol nupela tok nogat tru long waitman. Ol tumbuna i no laik tru lain husat i kamap memba bilong long usim graun bilong ol. Medikal Helt Bod. Em i bin kisim ples Waitman i lukim olsem na em i putim liklik sol long bilong Minista bilong Helt na HIV/AIDs, tang bilong tumbuna bilong yumi. Taim tumbuna man Michael Malabag, husat i no bin stap i pilim teis bilong sol ya tingting bilong em i tanim nau long dispela taim. na em i go sanap long sait na larim waitman i kisim “Mi ting yumi bai gat draipela wok Akauntent Rex Paki i mekim tok promis bilong stap olsem memba bilong Medikal Bod graun. tru. Yumi no moa lukautim marasin na bilong PNG. Poto: Maureen Gerawa. Isi isi pasin bilong yumi long kaikai i senis na nau sol em ol alaid wokman na wokmeri, tasol nau i stap namba wan samting taim yumi kukim kaikai. Na gutpela bisnis i kamap long salim mekim tok promis long Nesenel Dipat- Dokta Osborne Liko bai stap yet long yumi pasim ai tasol na yumi kisim tasol wanem kain ol marasin olsem na nau yumi bai lukau- men ov Helt opis long Waigani, we ol narapela tripela yia moa. kaikai i stap long stua. Na yumi lus tingting long graun. tim ol bisnis na kampani tu,” Mista olpela memba bilong bod olsem An- Ol nupela memba bilong bod em Long wankain pasin nau nudels em i mekim wok. Luk- Kase i tok. glikan Bisop, Danny Guka bilong Pot Dokta Robin Sios, papa bilong Paradise luk long soping bilong mama taim em i maket pinis na Em i tok bod bai mekim wok yet Mosbi i bin stap long lukim. Praivet Haus sik long Pot Mosbi i i laik go bek long ples. Insait long bilum bilong em i gat aninit long Medikal Bod Ekt maski em Wok bilong Medikal Bod em bilong makim Medikal Sosaiti bilong PNG, sampela nudels. i gat planti asua, em i strongim ol rejistaim ol medikal na helt profesenl Rex Paki, Akaunten, i makim Sivel So- Isi isi nudels i wok long senisim tinpis. Tasol olsem memba long was gut na tingting gut long kantri. Em i save sekim ol helt saiti na Ken Wai, Ekseketiv Menesa bi- wanem long naispela kumu? long mekim wok gut. fasiliti long lukim olsem ol i opim na long Startejik Polisi na Plening i makim Bilong wanem na yumi mas tingting gen taim yumi laik “I no long yumi bai rejista tasol wok bihainim ol standet bilong gav- Helt Eksensen Opisa na Alaid Work- kaikai nudels? Hia long Papua Niugini yumi no save ol nogat em bilong yumi gat disiplin tu. man. man na meri. i save mekim nudels olsem wanem? Ol asples bilong Yumi gat wok long mekim long makim Ol nupela bod i bin holim namba Ol narapela em, Profesa Nakapi nudels i save kaikai fres nudels, tasol yumi save mekim gavman na ol pipel na olsem yumi mas wan miting bihain tasol long taim ol i Tefuarani, i makim Yunivesiti bilong nating long tu minit nudels. was gut olsem wok bilong givim makim ol. Papua Niugini Skul ov Medisin na Helt Wanem samting i rong long nudels em i olsem insait marasin em i bihainim gut ol lo na inte- Long Mas 15 nem bilong ol nupela Saiens, Dokta Pius Umo, makim ol long tu minits yumi kamap long long pinis. Ol mama i nesenel standet,” Seketeri Kase i tok. bod memba i bin go insait long Geset. medikal speselis, na Paul Sai i makim ting em i namba wan kaikai bilong bebi na ol i mekim I bin gat 8-pela nupela memba i Pot Mosbi Jeneral Haus sik sif sejen, UPNG SMHS. save long givim long liklik bebi ya. Ol i no laik givim Kaukau, pamkin, popo na mau banana we i fres na i gat gutpela marasin bilong banisim sik long bebi. Wes Nu Briten helpim YWAM Medikal Sip wantaim K500,000 Yumi ol bikpela i lus tingting long was gut long bodi bi- WES Nu Briten Gavana, long provins long sampela moa long 700,000 heltke na singaut wantaim amamas. long yumi na yumi hariap tasol long kaikai nudels bikos Sasindran Muthuvel, i givim mun pinis, long bringim trening sevis long planti ples Taim mipela i rausim plasta em i tu minit tasol long redim, na tu yumi bisi long sam- wanpela sek mani long mak helpim long helt na trening long PNG. long ai bilong Willie, em i pela samting. Yumi no laik bisi long lukautim yumi yet. bilong K500,000 ti go long long ol rurel komyuniti wan- "I gat planti laip we i bin laik go long ples hairap tasol Taim yumi hangamap long nudels yumi les long kukim YWAM Medikal Sip las wik. taim helpim bilong helt senis olsem Willie husat i bin long lukim ol tumbuna bi- gutpela kaikai. Yumi les tu long planim gutpela kaikai Dispela sek i bilong inapim atoriti long provins. ai pas inap 11-pela yia ol- long em. Man em i gutpela long ples. Na taim wanpela tret stua i kam long ples ol tok promis bilong provin- YWAM Medical Sip geta. Bihain long 30 minit tru! Mista Curtis i tok. yumi save ron tasol long nudels. sal gavman bipo long helpim Dairekta, Brett Curtis, i tok operesen bilong ai tasol, em Gavana Muthuvel i tok Nudels em i gat wok long kisim mani long yumi. Sol i operesen bilong YWAM em i amamas long strongpela inap long lukluk gen. olsem em i redi long tok kisim graun bilong yumi pinis. Yumi mas wokhat oltaim trening na meidkal sip, MV sapot bilong Wes Nu Briten. "Mi no inap long lusim welkam long MV Pasifik Link long painim mani long baim dispela nudels. Yumi mas Pacific Link. "Stat long yia 2010, tingting long taim ol famili long provins bilong em dis- lukaut no gut yumi bam! MV Pacific Link i bin stap YWAM Medikal Sip i bringim bilong Willie i lukim na ol i pela mun. komentri Epril 6 - 12, 2017 Wantok P11 Gren Sif Sir Michael Somare i ritaia KOMENTRI bihain long 49 yia long politiks

DISPELA wik em i wanpela bikpela bai long Sir Michael ol i givim wik long histori bilong Papua Ni- bikpela luksave na tok tenkyu tu ugini. Man husat i bin go pas long long meri bilong em, Ledi Veron- kantri long taim bilong Indepen- ica. Ledi Veronica i wanpela dens, Gren Sif Michael Somare i Gudbai strongpela mama husat i save ritaia long wok politiks. Long sanap baksait long Sir Michael Tunde moning, taim Palamen i oltaim, stat long taim tupela i bin mekim las bung bilong en, ol Gren Sif marit long 1965 i kam inap nau. memba i tok gutbai long Sir Ledi Veronica i wanpela strong- Michael na em i mekim las toktok pela sapota na rida bilong Wantok bilong em. Niuspepa tu long taim Wantok i Sir Michael i bin makim ol pipel Somare! stat long 1970. Em tu i ken malolo bilong Is Sepik inap 49 yia olgeta. gut nau na wokabut raun long Em i bin kamap rijonal memba okid gaden bilong em taim Sir long 1968 Haus ov Asembli na i Michael i lusim wok politiks. holim dispela sia i kam inap nau. Ol kendidet husat bai resis long Long taim bilong independens, Sir 2017 ileksen i ken lukim eksampel Michael i bin namba wan Praim bilong Somare olsem wanpela Minista bilong kantri. Em i bin strongpela lida. I tru em i no holim wok bilong praim minista winim ol bikpela skul long yuni- foapela taim. vesiti na kisim ol digri, tasol pasin Ol pipel bilong Is Sepik i wok bilong dispela strongpela kwila bi- long salim Sir Michael i go bek long Sepik, i soim ples klia olsem long palamen bikos ol i luksave em i lida bilong ol pipel. olsem em i wanpela trupela lida Tude, mani i wok long grisim ol bilong pipel. Wok bilong lida long manmeri long resis long Palamen. politiks i hatwok tru bikos i gat Ol i no gat klia polisi o program bi- planti kain kain salens i save long helpim sindaun bilong PNG. kamap. Yumi olgeta i save olsem Ol i laik kamap memba bikos long wok politiks i ken paulim ol lida biknem na namba ol i ken kisim na mekim ol i lus tingting long ol long dispela wok. Ol olpela lida pipel husat i votim ol i go long olsem Somare i lusim Palamen palamen. Sapos lida i stap stret na nau, na ol yangpela bilong tude i mekim gut wok bilong em bai ol Sepik long 1968. pipel bilong ol. Em i toktok tu pasin bilong planti politikel pati i bai inap winim mak o nogat? pipel i holim em yet. Sir Michael i bin mekim sam- long namba bilong ol politkel pati paulim ol pipel na i no inap long Ol pipel tu i mas opim ai na ske- Long dispela de Sir Michael i pela gutpela stia toktok long taim long kantri. Long taim em i kamap strongim wok politiks long kantri. lim gut ol manmeri bipo long tok gutbai long ol arapela memba em i tok gutbai long palamen na memba, i bin gat foapela pati Ol lida husat i sanap strong long givim vot. Faivpela yia em i long- bilong Palmen, em i makim tu de kantri. Em i tokim ol yangpela lida tasol na tude long taim kantri i wok i gat strongpela man o meri i pela taim na lida bai sanap strong em i bin kamap long Haus ov bilong tude long sanap strong na laik vot long 2017 nesenel ileksen, sanap baksait long ol. Long taim ol long makim gut pipel o nogat. Asembli olsem memba bilong Is mekim gut wok long makim ol i gat 40 politikel pati. Dispela memba bilong Palamen i tok gut- Yumi yet skelim. Ileksen menesa Gamato: na ritening opisa Program bilong 2017 Ileksen i stap wankain kisim trening ILEKTORAL Komisina Patilias na ol i painim yu wok long Gamato i mekim klia long ol givim giaman tok, polis bai NAMBA wan level trening long Lae long Tunde long de bilong holim 2017 Ne- sasim yu aninit long lo bi- bilong ol provinsel ileksen taim Deputi Komisina, Ko- senel Ileksen. long ileksen,” Gamato i tok. menesa na ritening opisa bi- poret Sevises John Kalam- Dispela ol de em ekting “Yupela ol jenelis i mas long 2017 Jeneral Ileksen i oroh bai Niugini Ailans rijen Gavana Jeneral Theo Zuren- was long kain ol tok giaman stat long dispela wik long trening na Deputi Komisina uoc i tok orait long las mun na lukim olsem yu mas Email: [email protected] wan wan ol rijon long kantri. Ileksen Menesa, Simon Sinai na dispela ol de i no senis. sekim Komisin bipo long yu Ilektoral Komisina Patilias i opim Hailans rijonal wok- “De bilong ol 2017 Ne- putim kamap nius.” Gamato i tok trening i bilong sop long Tunde. senel Ileksen i no senis na mi “Bipo long toktok i kamap, Ileksen Menesa na Ritening Komisina Gamato i tok i no tokaut long nupela ol wanpela hap bilong kisim Opisa long kisim ol nomine- bin gat sampela ol senis long de,” Gamato i tok. toksave na tok orait long sen bilong ol kendidet husat Ritening Opisa tasol PNGEC Em i mekim dispela tok bi- tokaut em long opis bilong i givim nem long rit na givim i gat wok long dispela ol tok. hainim ol ripot PNG Loop PNG Ilektoral Komisina.” long 2017 Nesenel Ileksen Em i tok em i makim pinis onlain i kamapim na redio i long 20 Epril, 2017. ol opisa na dispela i wetim tokaut long las wik Sarere 1 Nau yet ol de bilong Ileksen PNG olsem kantri i redi tasol long gavman i givim Epril, 2017 olsem ol i i stap olsem: long go long ileksen long luksave sampela taim long senisim de bilong ileksen. • 20 Epril 2017, givim bi- makim ol memba long 10 dispela wik. “Dispela i no tru. Mi no long rit na nominesen i Palamen,” Gamato i tok. Ilektoral Komisina i tok givim wanpela tok long Ga- op; “Mipela i redi long em i go long ol ileksen vana Jeneral long de bilong • 27 Epril 2017, nomine- Editor Frieda Sila Kana kamapim ileksen bikos plen- menesa na ritening opisa ileksen bai senis. Olgeta de sen i pas; ing na wok redi bilong mipela olsem: “Holim Mama Lo bi- mipela i makim i stap • 24 Jun i go long 8 Julai Printed and Published at: i bihainim wok operesen na long yupela na mekim wok wankain. 2017 - poling i kamap Dove Travel Building, nesenel lojistik plen.” stret. Ol manmeri bai kau- “Ol lain husat i mekim dis- • 24 Julai 2017 - ol rit i Level 2, Section 24: Lot 25, Mista Gamato bai opim nim yupela long kamapim pela giaman tok i mas lusim. go bek long Gavana Angau Drive/Lahara Avenue Momase Rijonal Woksop fri, fea na seif ileksen. “Dispela em i bikpela hevi Jeneral Junction, Boroko. P12 Wantok Epril 6 - 12, 2017 siosnius Benong Peris i selebretim

wolJoyce Huanjo i raitimdisabiliti de gut i bin kamap long makim Lusim rong dispela de. OLGETA manmeri i gat Benong Elementri Skul Tisa, wankain namba long ai bi- Helen Esso, husat em yet i gat bilong narapela long God. disabiliti, i salesnim ol papa- Misin Wan Wol Seketeri bi- mama na ol lain i save lukau- Long wanpela Skul, taim RE leson i kamap, tisa long Papua Niugini, Pasifik na tim ol PLWD long ol i no ken Is Esia, Dokta Traugott Farn- haitim ol pikinini insait long ol i askim olgeta sumatin. bacher i mekim dispela toktok haus. “Husat namel long yupela i gat rong long long taim bilong opim Nesenel Em i tok olsem ol dispela narapela o narapela i mekim rong long yu na Disabiliti de long Benong Peris pikinini i wankain tasol olsem yu i no lusim rong bilong ol yet?” long Lae. ol narapela pikinini na ol tu i Klostu olgeta sumatin i gat dispela pasin bi- Ol i bin holim wanpela liklik gat rait long kisim edukesen. selebresen tasol we ol Luteran Evanjelikal Luteran Sios bi- long i no lusim rong bilong birua bilong ol. bilipman na meri husat i gat long Papua Niugini Disabiliti Olsem na tisa i tokim ol: “Tumoro, olgeta disabiliti long Bumayoung na Program Kodineta, Dalina sumatin i no lusim rong bilong narapela yet, i Tent siti i bung long Benong Bakine, i tok Benong Peris i kam long skul na bringim wantaim yu tomato Peris long makim dispela spe- wok long traim nupela disabil- i mao pinis. Wan wan i bringim tomato mao sel de. iti projek bilong ELCPNG. bihainim namba bilong ol manmeri yu no bin Lida bilong ol Luteran meri, Misin wan Wol Seketeri lukautim Papua Niugini, Pasifik na Is Dispela em i namba 5 yia Baine Matango i tok olsem long Benong Peris long sele- lusim rong bilong ol yet”. Esia, Dokta Traugott Farnbacher i toktok long taim bilong Ne- planti pipel i askim planti long senel Disabilitii de long Benong Peris, Lae. Poto: Joyce bretim dispela de. Neks de olgeta sumatin i gat birua wantaim God long wanem as na i gat Long wankain taim Wol Huango narapela i kam na putim tomato mao insait disabiliti long graun. Seketeri bilong Papua Niugini long poket bilong ol. Namba i narakain Misis Matango i tok moa God em i husat long laip bi- Tisa na ol sumatin bilong Pasifik na Is Esia, Dokta Trau- narakain long wan wan sumatin. Sampela i God i kamapim ol pipel wan- long ol moa. Benong Elementeri na Sen gott Farnbacher i tok olsem taim disabiliti em i gat spesel sios bilong em long Bavaria, bringim 5-pela, sampela i bringim tupela na Em i tok sori tu long ol pipel Thomas Luteran Praimeri Skul wok bilong ol. Ol dispela pipel wantaim disabiliti long ol i no husat i gat sampela kain dis- Germany i gat tingting long sampela i bringim wanpela tasol. husat i gat Disabiliti na ol lain save kisim inap helpim ol long abiliti o i no inap long yusim sapotim wok bilong disabiliti. Tisa i tokim ol: “Dispela tomato mao, yu mas i lukautim ol i mas tokaut long ol nid bilong ol. sampela hap bodi bilong ol karim long olgeta hap yu go. Taim yu stap long klas, putim long des bilong yu. Sapos yu go long toilet o pilai long taim bilong brek yu mas karim wantaim yu olgeta taim”. Pop Francis i bungim Prins Charles Olgeta i amamas long dispela wok na bi- PRINS Charles na meri bilong hainim stret wanem samting tisa i tokim ol. em Camilla i bin bungim Pop Namba wan na namba tu de, olgeta i ama- Francis long Rom long Mande apinun. Dispela em i namba mas yet. Tasol sampela de bihain sampela foa taim bilong Prins Charles sumatin i stat long komplen bikos tomato bi- long go bungim wanpela Pop long ol i sting na smel. Sampela i komplen long Vatiken tasol em bikos tomato i bagarap na bagarapim klos bi- i namba wan taim bilong long ol tu. Prins Charles long bungim Pop Francis. Sixpela de bihain, olgeta i straik na tokim Ol i bin toktok long planti tisa long larim ol i go fri. No ken karim tomato samting long dispela bung. Na gen. bihain long dispela bung, Pop Tisa i harim komplen bilong ol na i tok: “Nau Francis i bin givim wanpela yupela i save a? Sapos yu karim tomato mao i han bilong oliv diwai ol i bagarap pinis olgeta de long laip bilong yu, yu wokim long brons na Prins Charles i givim basket kaikai ol pilim les bikos smel bilong em i kamap nogut i groim long fam long Royal Es- na wara bilong em i bagarapim klos bilong yu- tate long Highgrove. Bai Pop i pela. Yupela i save komplen long dispela samt- tilim ol kaikai i go long ol ing. Bilong wanem yupela i no komplen long tarangu na ol lain i no gat ples olgeta sin o rong yupela i karim olgeta de wan- bilong slip. Prins Charles wantaim taim yu?” Foren Ofis Minista bilong Stet Tomato em i mak bilong sin. Sapos yumi bilong Yurop na Afrika, Sir larim sin i stap wantaim yumi olgeta taim, em Alan Duncan i bungim Kardinal i bai mekim yumi i kamap sting na smel olsem Seketeri bilong Stet, Kardinal yu karim tomato i sting pinis wantaim yu ol- Pietro Parolin. Prins Charles na meri bilong geta taim. em i lukluk raun long Vatiken Olsem na, long dispela taim bilong Ista, no Sikret Akaivs na Vatiken Laibri ken holim bek ol sin bilong yu wantaim yu. na lukim ol impoten samting i Kam long God na konpes long em. Askim em i gat histori bilong ol kain kain Prins Charles bilong Inglan wantaim meri bilong em Carmilla i bungim Pop Francis long Rom. Poto: rausim sin bilong yu olsem ol sumatin i kam samting long wol. Bihain long dispela ol i bin bungim ol pipel Zenit long tisa na askim tisa long rausim tomato i bilong Inglan husat i stap long em i raun nau long Yurop na ol taim Yurop. long Briten long funeral sevis sting pinis long en. ******* Rom. i wok long toktok long sindaun Long 2005, Prins Chares i long taim St John Paul II i bin Prins Charles na meri bilong bilong Yunaitet Kingdom wan- bin go pas long ol deligesen bi- dai. meri Epril 6 - 12, 2017 Wantok P13 Nupela CARITAS Sekenderi Skul long Kimbe

Sr. Florentina Cho, CSJ sindaun long Kimbe long ol Caritas Sista long kisim ol i raitim stat bilong Desemba 2016. tu long skul. Sista Sara na Olsem na namba wan skul Florentina i wanbel long BIHAIN long namba wan yia i stat long 2017, wankain larim ol dispela gel husat i misineri wok long Papua Ni- olsem long Bethlehem, ol i stap ausit long skul pinis ugini (Araimiri Don Bosco, rentim wanpela haus bung long kam insait olsem na Kerema daiosis long 1986) bilong lokal Katolik peris na long Februeri 13 ol i statim ol Caritas Sista i opim Cari- wantaim tupela giaman klas- namba wan gret 10 klas tas Sekenderi Teknikal Girls rum ol i statim nupela skul bi- wantaim tenpela sumatin Skul long East Boroko, Pot long ol. Stat tru bilong skul i na long Februeri 20 nara- Mosbi long 1996. kirap long Februeri 6, 2017 pela 100 sumatin i kam in- Twenti yia bihain, ol taim ol i redim olgeta rejistre- sait long wokim gret 11 klas. Ol namba wan meri sumatin bilong Caritas Sekenderi Teknikal Skul long Kimbe. strongpela misieri sista i sen bilong ol namba wan Long dispela taim nau i gat sian Famili, na ol i gat 980 wantaim nupela Sekenderi Caritas Sista bilong Jisas i opim gen narapela wok long sumatin, ol gret 8 greduet na 115 pikinini meri i skul insait Sista nau i stap long 15 Teknikal Skul wantaim 7- askim yu long pre long ol Kimbe, Wes Nu Briten. Bi- ol i holim wanpela seremoni long nupela Kimbe Caritas kantri long wol. Long Korea pela Sista bilong Jisas. Sam- dsipela nupela misin long hain long planti toktok na bilong opim skul yia. Sekenderi Teknikal Skul. - Seoul provins bilong Cari- pela ol kendidet bilong PNG Papua Niugini. namba wan planti wok rere, Sista Sara Narapela grup klas em ol Ol Caritas bilong Jisas tas Sista bilong Jisas i lukau- long relijes laip nau i stap konven bilong ol long Kimbe Park na Sista Florentina gret 10 greduet skul meri Sista i stap namel long 31 tim Papua Niugini misin long long fomesen haus long i stap long naispela kala, Cho, ol tupela faunda, i go bilong Kimbe we ol i askim opisal memba bilong Sale- Pot Mosbi na Kimbe. Nau Quezon Siti - ManilaFilipins. kala 20 tan retpela kontena!

SAVE na MEKIM

Sapta 2

...moa yet long hap 1 (KON) Kaikai bilong givim strong

KON (MAIS) Seif pablik Tok bilong binatang

transpot Wanpela binatang i save kaikai as bilong kon. Marsin bilong dispela em i Lindane Granules. Tasol bilong ol meri mobeta yu planim kon long graun i gat gutpela gris na bai yu no ken wari long dispela binatang wantaim Ol meri husat i save kalap long Meri Seif bas i amamas long taim tebol bilong ol bas long siti. marasin bilong em. POT Mosbi Siti atoriti nau i siti na ol i bin save karim 650 bihain long ol ripot ol i bin olsem: “Mipela i hop olsem gat taim tebol bilong Meri meri long wan wan de i go i kisim long wanpela stadi bi- bai wanpela taim i kamap Wanpela binatang i save bagarapim kaikai bilong Seif bas insait long siti. kam long wok na maket long sefti bilong ol meri. we ol meri i no ken gat bas kon. Marasin bilong dispela em i 0.1% Carbary, na yu Ol Ginigoada Seif Pablik samting. Ripot i soim olsem 97 pesen bilong ol yet, tasol nau yet mas pamim long olgeta wik. Em i hatwok. Na marasin Transpot Program aninit long Wantaim nupela taim bilong ol bikpela meri na em mipela i mekim dispela i gat pe. Olsem na maski marasin. Mobeta yu planim UN Women i bin tokaut long tebol, dispela ol bas bai yangpela gel i no save pilim long givim sevis long ol meri kon long graun i gat gutpela gris, na bai i no gat planti dispela long Mas 29, 2017. sevim taim bilong ol meri i seif long sanap long ol bas husat i laik long kalap long binatang tumas. Ginigoada wantaim UN wokabaut na tu em bai go stop insait long siti long Meri Seif bas.” Women i bin wok bung wan- het long lukautim sefti bi- wetim PMV bas. Lizzette Soria, UN Women Wanpela binatang i save bagarapim katim nupela taim aninit long dispela pro- long ol insait long siti. Taim Wantaim taim tebol dis- Seif Siti Program Speselis i kru bilong kon. Em dispela liklik lakpela snek i save gram, Seif Pablik Transpot ol meri na ol yangpela gel i pela program i kamap moa tok, dispela i gutpela projek hait long graun klostu long as bilong kon. Ol didiman Program, kamapim seif trans- lukim taim tebol bilong ol seif bikos ol meri bai i no long helpim ol mama na ol i kolim kwatwem. Em i save kamap planti, sapos yu pot bilong ol mama na ol bas bai ol inap long mekim inap long wet longpela taim yangpela meri. wokim nupela gaden kon long ples kunai. I gat tupela yangpela meri long Pot Mosbi. plen bilong ol gut long long bas stop, westim taim “Mipela i laikim dispela marasin bilong en, wanpela em i CKTox, narapela em Stat long yia 2015, wanem taim bai ol i ken ran na painim birua. rot long kamap seif na gut- i 0.2% Lindane. Yu ken pamim taim kru bilong kon i Ginigoada i bin ranim 4-pela long bas i go long ol ples ol i CEO bilong Ginigoada pela long givim moa taim kamap nupela. bikpela bas bilong ol meri laik go long en. Pasto Mike Field i tok ama- long ol meri i mekim gutpela tasol long kalap insait long Dispela projek i bin kamap mas long dispela na i tok wok!” em i tok. Wanpela binatang i save go insait long nupela lip bilong kon na bai lip i tanim i go yelopela na i bruk long namel. Marasin bilong dispela em i DDT. Tasol Skul maski marasin, sapos dispela binatang i bagarapim wan wan kon tasol long gaden bilong yu. Bai kon i no Midia dai. Bai nupela lip i amap gen na i go strong. Na sapos dispela binatang i laik bagarapim olgeta kon bilong Awenes yu, orait, lusim dispela hap graun na traim long nu- pela gaden gen.

Marianville sumatin i soim Skul Nius Buletin bilong ol we ol i bin kamapim long taim bilong Skul Midia Awenes trening long Don Bosco Insi- tut, Pot Mosbi long las mun. Poto Fr. Ambrose Pereira sdb. P14 Wantok Epril 6 - 12, 2017 laipstail Rot na bris tasol bai kirapim divelopmen

“Guia” singsing em ol Poika, Paglme na Gaulga traib i kamapim long Glama Pena, Wambul viles, Lowa Kagul, WHP. MI sanap antap long Het Pass, UNITECH, Balop Teachers College, Yumi ken kisim save na teknoloji hariap. save pundaun na Tambul-Nablyer bipo ol kolim Gun Pass na lukluk i Divine Word University, Madang bilong ol long kirapim bikpela na Tupela sumatin long Tambul i save kisim taim long hangre stret. go na lukim Malga Green Valley i Teachers College, University of strongpela rot na bris insait long Haiskul bipo husat i na bisnisman, Tasol me lukim Mt Giluwe na Mt go inap mi lukim Mt Giluwe i Goroka, Simbu Teachers Collage, PNG. James Kennedy i donetim 10-pela Hagen i karamap wantaim klaut na sanap sori stret. Jiwaka Teachers College na dispela Taim ol lonsim Kurpir bris long fiul dram na Bakri Win Dake i givim ren tu i pundaun antap long tu- Het Pass em i stap long boda bi- newsman long wanpela ten sita Mas 25 wantaim bikpela “guia” damp trak long wokim rot tu. pela. Ating tupela krai long mi long long Lowa Kagul na Apa Nebliya lendkrusa. singsing, moa long 2,000 pipol i Gabriel, Bakri na James ol i gat dispela 3-pela de tasol mi stap long Westen Hailans. Bikpela saveman bilong Wambul kamap long Wambul Pena na i luk- bikpela diriman long lukim dispela long ples bihain long 27 krismas mi Dispela 15 km Wambul Pokra- asples na bipo wokman bilong Yu- save olsem Wambul-Pokrapulk rot rot i mas kamap gut kisim bikpela bin lusim ples Yapalgu. pulk rot em wanpela bus rot we naitet Nesen na wanpela bikpela na Kurpir bris i ken helpim ol pipel sevis i go long ol pipol bilong Lowa Wanpela bisnis man bilong taim mi liklik manki long 1980s, bisnisman, Gabriel Andandi i kisim bilong Lowa Kagul. Kagul. Amerika, Warren Buffett i tok, “no mipela save raun i go na painim mipela i go long witnesim nupela Dispela em ol pipel husat i save Taim ol Poika, Paglme, Mundika ken askim man save katim gras bi- bus karuka. Long dispela taim tu, Kurpir Bris long Wambul-Pokra- wok fama na kamapim ol kumu na na Gaulga tribe i putim bilas pisin long man olsem yu laik katim gras wanpela bikpela pait i bin kamap pulk rot. kaikai olsem kapis, brokoli ko- kumul na pen na wokim “Guia” bilong yu, o no ken tokim skul tisa namel long Lowa na Apa Kagul lain Ol sumatin em sampela bilong ol liflawa, kerot, poteto na ol nara- singsing, man ol kamap nais stret wanem samtin gem tisim ol we ol lain long Lowa Kagul i bin 1,500 sumatin we Gabriel i save pela kumu we save kamap long Mt na kumul pisin gras bilong ol em sumatin long klasrum em orait”. wokim rot long han na save wok- baim skul fi bilong ol. Hagen maket na ol narapela sutim stret maunten Kunuming na “Olsem na mi les long askim God abaut i go olgeta long Pokrapulk Kurpir Bris em ol i bin wokim provins tu. Mt Giluwe. bilong wanem em lusim 40,000 na kisim PMV go long Wabag-Mt long K80,000 Gabriel Andandi i bin Ol pipel bilong Lowa Kagul i save Taim ol lapun long ples i sindaun pipel bilong Lowa Kagul i safa na Hagen haiwe. givim long joinim ol 40,000 lain stret long wok long graun na na lukluk long lek na bilas bilong ol, laikim gutpela bris na rot tude.” Bihain long 27-pela krismas we populesen long Lowa Kagul long kamap fama bikos no gat ol nara- em ol daunim het na wanbel God bilong mi em save long mi no go long ples na long Mas 24, ran i go long Apa Nebliyer na Mt pela risos long kisim mani. Na olsem pasin kalsa i stap yet tasol tingting bilong mi na bekim long 2017 em namba wan taim mi Hagen siti. sapos i gat gutpela rot na bris bai divelopmen em mas kamap bikos Mattew: 26:41: “Kisim was gut na krunkutim Het Pas na lukluk i go Ol Saina save tok olsem wanpela ol pipel i wok hat na kisim ol kaikai taim i senis na kantri tu i senis. prei olgeta taim na no ken i go in- daun long Wambul na Malga kantri i no inap diveop sapos no i go long ol maket na kirapim gut- Long Mas 26 taim mipela laik sait long planti traim pasin na Green Velly we tupela i silip sori gat gutpela rot bilong kar na bris. pela laip na sindaun insait long kam bek na kamap long Murmur temtesin”. stret. Mi kisim strongpela kol win Tasol planti rot insait long PNG kantri. Pass, mi lukim Maunten Hagen i Ok mi wanbel tasol sapos God i we mi pilim stret long bun save bagarap na graun buruk nam- Taim Gabriel i opim Kurpir bris slip sori antap long Tomba na bak- putim ol lida man na meri long po- wankain olsem long taim mi liklik baut tasol save na teknologi bilong long Mas 25, em i bin kisim wan- sait tasol em Mt Giluwe i sanap sisen we ol i no kamapim gutpela manki na wokabaut long hap. man tete i antap moa na PNG i ken pela kontrakta long stretim rot na sambai. bris na rot bilong mi ok tumora Gaulga Bernard, driva bilong lainim long ol bikpela kantri olsem putim wesan. Em i haiaim 2-pela Taim dispela tupela maunten tasol bai mi putim han mak bilong mipela I karim ol sumatin bilong China, Japan, Australia na masin na 2-pela trak long wok in- save no gat klaut na ples i sain mi na makim nupela man long dis- long kar em ol sumatin bilong Amerika. sait long 3-pela wik na pinisim rot stret, em mak nogut we bikpela ais pela 2017 eleksen.

Lenkrusa wantaim ol sumatin sanap antap long Het Pass long Wambul-Pokrapulk 15km rot.

Lenkrusa i traim long kalapim Wambul-Pokrapulk maunten. Gabriel Andandi i givim K80,000 long wokim Kurpir Bris. laipstail Epril 6 -12, 2017 Wantok P15 Maket long lukautim pikinini i pinisim skul …Laikim wanpela maket tasol long Rainbow

Veronica Hatutasi i raitim long maket bilong em. “Mi save salim kaukau, MAMA Margaret Pomu i banana, poteto na kokonas save maket long Rainbow insait long 5-pla de in long maket long NCD, wantaim wan wan wik. Mi maket long strongpela tingting long Rainbow maket long tupela putim olgeta pikinini bilong yia nau,” Margaret i tok. long skul na pinisim skul gut Em i stori wantaim Meri na kisim wok. Wantok long ol gutpela sait Margaret i bilong Hagen bilong maket, ol salens na long Westen Hailans Provins, watpo em i maket, na tu, em tasol nau em na famili bilong i autim tingting bilong em em i stap long Baruni. long maket long Rainbow. Margaret i marit na man “Mi save baim bek kaukau bilong em i wok long G4S long ol Hagen lain i kam ol- sekyuriti kampani. Ol i gat 5- geta long Hagen yet. Taim pela pikinini. Namba wan em i sisen bilong kaukau, Wanpela kastoma i laik baim pis na i skelim i stap. pikinini man i wokim Gret 10 prais bilong wanpela bikpela na ol arapela i stap long bek i stap namel long K60- praimeri skul yet. K70 o K100 na K120. Rainbow maket i narakain “Wankain long poteto we liklik bikos em i gat tripela mi save baim long ol Hagen. liklik maket, na ol i stap Mi baim wanpela bek klostu klostu. poteto long K200, taim i gat Namba wan i stap insait planti poteto. Tasol taim long banis bilong Stop N poteto i sot, prais long wan- Shop, namba tu i stap long pela bek i save go antap Stop N Shop bas stop stret long K300. Narapela mama wantaim kumu kangkong em i salim long na namba tri i stap insait “Wanpela bek i save stap Rainbow Cash N Carry banis maket. long banis bilong Cash & wanpela na tupela wik long Carry stua. salim. Dispela tripela maket i “Mi save baim wanpela long mi,” Margaret i tokim pela maket tasol long Rain- save op long apinun, long bek banana namel long K70 Meri Wantok. bow i gat gutpela haus na ol samting olsem 4 klok taim na K100. Margaret i tok em bai maket tebol ol mama i ken sindaun san i go daun na ol wok man- “Long gutpela taim, mi ken yet inap ol pikinini bilong em i gut na maket aninit long meri i pinis long wok na tu kisim namel long K70 na K100 pinisim skul bilong ol. em, na i gat wara na toilet taim ol mama i laik go insait long wanpela de. Tasol Wanpela strongpela askim long em, bai gutpela tru. painim ol gaden kaikai bilong taim i no gutpela, mi ken we Margaret i wokim em Dispela bai helpim ol mama kuk long ol famili bilong ol. kisim namel long K30 na K40. long ol atoriti insait long NCD. long maket long moning Tripela maket i save salim “Mani mi kisim long “Sapos ol maket atoriti na inap apinun long olgeta de,” kaukau, poteto, banana, sin- maket i helpim mi long baim ol NCD i ken wokim wan- Margaret i tok. gapo, pamken, kokonas, ol skul fi bilong ol pikinini, ol Margaret Pomu wantaim ol maket kaikai bilong em long salim. kain kain kumu olsem klos, lans kaikai, bas fe na aibika, pamkin, aupa, kabis, long helpim man bilong mi anian, kerot, kawawar na ol long lukautim famili,”Mar- prut olsem banana, popo, garet i tok. painap, kukamba,na melon. Wanpela wari Margaret i Maket long Stop N Shop autim em, long sotpela taim na dispela long Cash N Carry bilong maket namel long 3 banis i save salim fres pis. Ol na 4 klok apinun, na tripela asples bilong Sentral provins maket i stap klostu klostu olsem long Hula, Aroma na long wanpela eria. pleslain bilong ol Motu viles “Long moning i kam inap olsem Gaire na Porebada i apinun, mi stap nating na mi save karim ol eski i pulap no maket. Tupela awa i sot- long pis na salim long tupela pela taim tumas. maket ya. “Ol kastoma i save go long Planti lain long ol narapela wanem maket long tripela hap bilong Mosbi siti i save hap, na bikos mi sindaun kam long dispela tupela pis long maket namba tri, planti maket na baim ol naispela kastoma i save abrus na go fres pis. long maket namba 1 na 2. Margaret i save maket Tasol taim ol kastoma i laik long maket namba tri in- baim pis, long Cash N Carry, sait long Cash N Carry ol i save painim tu ol gaden banis. Meri Wantok i bin kaikai na em long dispela bungim em na ol i stori taim ol i save baim kaikai bi- Wanpela mama i lainim ol potato i stap. P16 Wantok Epril 6 - 12, 2017 potonius

Lukluk long ol piksa bilong Gren Sif Sir Michael Somare long las palamen bilong em. Planti long ol memba i tok amamas long em na tok gutbai. Ol memba husat i stap long Gavman bilong em bipo i tokaut tu long ol stori bilong ol wantaim Gren Sif Sir Michael Somare. Sampela Stori i pani na sampela em sori.

Gren Sif Sir Michael Somare i ridim las toktok bilong insait long Palamen Haus. Dispela sia em sindaun long em tu em las taim bilong em long sindaun.

Ol memba bilong tupela sait bilong palamen haus i kam bungim Gren Sif long namel bilong semba long kisim poto.

Gren Sif i lap long sampela bilong ol memba long sampela pani stori insait long semba.

Gavana bilong Milen Bay Taitus Philimon i givim presen bilong ol pipel bilong Milen Bay go long Gren Sif.

Gren Sif Sir Michael wantaim Lady Veronica Somare i ama- Tupela bes poro man bilong bipo i amamas, tupela save mas na wokabaut go long C wing bilong Palamen Haus. Ol poto: Nicky Bernard long palamen haus. bung olgeta taim. Sir Dadi Toka na Gren Sif Sir Somare. entatenmen Epril 6 - 12, 2017 Wantok P17 STORI BILONG TUMBUNA

Bipo tru i no gat wara long lek Kutubu long Sauten Dok Kamapim Raunwara Hailans. Nau planti man- meri ol i no gat wara na ol i em i go long bus bilong kisim diwai i mau. hangre long wara. wara bilong en yet. Nau em Nau dok i go antap long Tasol wanpela viles i stap i kam bek long haus bilong wanpela bikpela diwai pikus klostu long Kutubu, nem bi- tupela. na em i dringim wara. Bihain long dispela viles Topua. Tupela i slip na long mon- em i laik i kamdaun na Long dispela ples i nogat ingtaim tupela i kirap na nogat yangpela meri ya em i planti manmeri i stap. Wan- kukim kaukau na tupela i bikmaus. pela yangpela meri na wan- kaikai. Na bihain dok ya i go Yangpela meri i tok, E, e, pela dok tasol i stap long gen bilong kisim wara bilong yu mekim wanem? Dok i Topua. Tupela i gat lanti en yet. Bihain em i kam bek sem na i tok, “mi dringim kaikai i pulap long gaden bi- long haus. Nau yangpela wara.” Bihain yangpela meri long tupela. Tupela i save meri ya i lukim nus gras bi- ya i holim dispela bikpela kaikai ol kain kain kaikai long dok. diwai pikus na i pundaun na tasol i no gat wara bilong Em i lukim liklik wara i bruk na i pundaun na bruk dring. Tasol oltaim dok i stap long nus gras bilong bruk. Man, dispela taim trikim yangpela meri na em dok. Dispela taim yangpela wara i laik kisim olgeta ples. i save i go long bus na meri i tingting planti. Nau Yangpela meri ya klostu dringim wara. Long wanpela dispela taim yet yangpela wara i laik kisim em. san meri i tokim dok long go meri i wok long tanim rop. Dispela taim dok i tok: “I painim wara long bus. Tasol Em i tanim rop i sta inap pu Kutubu yura yu dok i tokim meri olsem: “ Yu wan mun i go pinis. Wan- tengteng.” Dispela tok i longlong meri. Mi kisim pela taim gen dok i kisim olsme wara Kutubu, yu no long namel tru bilong wara. sait long Sauten Hailans Ol dok tasol ol bai dringim wara we nay u tok olsem kaikai na em i go long bus na ken kamap bikpela. Dispela Nau mak bilong dok tu i stap miple ai no inap dringim wara. Yu no inap lukim wara long mi?” kisim wara bilong en yet. taim wara i stap em i no long dispela diwai. Taim yu wara na i stap. Mipela bai Kutubu i kamap long wanem Nau yangpela meri i sem Dispela taim yu yangpela meknais. Nem bilong dok go long Kutubu yu inap kaikai kaukau tasol na i stap. i stap tasol. na i tok, maski mitupela i go meri i kisism rop na i pasim Nol na nem bilong meri lukim planti dok i stap arere long haus. Nau tupela i go long tel bilong dok na em i Temoki. long wara Kutubu. Em nau! Ol pikinini long haus na yangpela meri bihainim dok i go klostu rop Taim mipela i go long Ku- Sapos dispela yangpela i kukim kaukau na tupela i i go pinis na yangpela i was i tubu, mipela i save lukim meri i no mekim olsem in- i ken painim rot kaikai. Dok i kaikai pinis na stap klostu long wanpela dispela bikpela diwai pikus i go long ples wantaim Wantok lain... PPAAIINNIIMM WWOODD PPIILLAAII Stat hia

Ol wod lista: PREN MALIP BRINGIMAPIM VUN KASTAM NES WETKOT STRONGIM BULITIM BANARA YIS KUKA HET KAUKAU TOKSAVE PAS KAWAWAR MET SOK ING (3) AIAI NARAKAIN LUKAUT TOKBAK GIT PATI

Yu pinis! Em ples bilong yu

Ansa bilong Wod Pilai isu 2219 P18 Wantok Epril 6 -12, 2017 wolnius

FOAPELA pipel i lus na ol i bikpela hatwok tru long ol Ol ripot nau i tok tait wara Saiklon Debbie kamapim bikpela ting ol i dai long bikpela tait polis. Ol i kisim ol liklik trakta long noten Nu Saut Wels i wara em Saiklon Debbie i i kam rausim graun na bi- wok long slek nau tasol ol tait long Kwinslan na Nu Saut Wels bin kamapim long Kwinslan. hain ol polis i wokabaut i go pipel bai mekim bikpela wok Kwinslan Stet Disasta painim dispela man. tru long klinim ples na kodineta deputi komisina Ol polis i no tokaut yet rausim ol samting dispela Stephen Gollschewski i tok long nem bilong namba foa tait i bin bagarapim. ol i wok long painim yet ol man husat i lus yet. NSW Stet Imejensi Sevis dispela lain long saut is kona Logan Riva i solap i go (SES) komisina Mark bilong stet. antap inap long mak bilong Smethurst i tok i gat planti Tupela meri i bin dai long 10 mita long Waterford, wok moa long mekim long tait wara long hap bilong Logan bihain long 1 klok ap- hap bilong Lismore. noten Nu Saut Wels. inun long Sarere. Ol i bin Ol lain SES i bin mekim “I gat foapela pipel i lus lukim kain tait olsem 43 yia bikpela wok tru long las wik yet na mipela i wari tru long i go pinis. Fonde long taim wara i wok ol na imejensi sevis bilong Dispela tait i no bin winim long solap i go antap na mipela i wok long painim ol mak bilong 1974, meya bi- karamapim ol haus. Planti yet,” Gollschewski i tok. long Logan Luke Smith i tok bilong ol pipel ol i helpim i Wanpela bilong ol lain i dispela eria i lukim mak bi- bin painim rot long ranawe lus em David Heidemann, long tait wara i surik i go long taim wara i wok long 50, husat i no bin kamap antap tru. surik i go antap long haus bi- long bungim ol pren bilong Moa long 300 propeti, na long ol. em bihain long em i lusim ol 211 haus long Logan em “Planti bilong ol i bin haus bilong em long Mon- wara i karamapim ol. Nara- harim tok save long lusim dure klostu long Murgon, pela 100 haus em Albert haus bilong ol tasol ol i no long not-wes Brisbane long Riva i karamapim ol. bin harim tok. Dispela i bin las wik Fonde nait. Eagleby na Beenleigh – we wanpela bikpela hevi tru,” Campbells Road, we em i Albert na Logan Riva i bung em i tok. Ol fam arere long Wilsons Riva i stap aninit long wara bihain long wara i brukim banis long bin pasim tok long bungim – em ol eria we tait wara i Lismore na Murwillumbah Lismore, Nu Saut Wels. ol pren i bin gat bikpela tait save bagarapim ples olsem em tupela bikpela taun tait long dispela taim. na gavman i bin tokim ol wara i bin bagarapim bihain Graun malmalum na tait Ol i wok long painim tu pipel long lusim dispela eria long saiklon Debbie, i bin narapela man Nelson long las wik Fraide. hamaim nambis bilong not bagarapim Kolombia Raebel bilong Eagleby, em ol Long ol narapela hap bi- Kwinslan wan wik bipo long i bin lukim em long Eagleby long siti, ol pipel i mekim ol riva i solap na kapsait. GAVMAN bilong Kolombia i long haus bilong em tasol i bagarap long dispela birua. Road long Logan, saut long bikpela wok tru long klinim Ol i bin helpim tu long tok ol i painim pinis bodi bi- no gat haus moa, graun Brisbane, long Fraide api- ples na rausim ol samting rausim ol pipel long wanpela long olgeta pipel husat i dai tasol i karamapim ples we Watpo graun i bruk nun. Em i gat 77 krismas. dispela bikpela tait i bin Aborijini komyuniti long bihain long graun malmalum haus i bin sanap bipo. Ol saintis i tok i gat planti Namba tri man husat i lus bagarapim long Fraide. Cabbage Tree Island. i bin kapsait i go insait long as bilong tok watpo graun yet i gat 60 krismas. Em i bin Moa long 22,000 haus i no I bin gat wari tu olsem Bal- Mocoa siti long las wik Sande. Resis long sevim pipel malmalum i save bruk i go go wokabaut long bus las gat pawa long saut-is lina na Woodburn taun i Presiden Juan Manuel Moa long 1000 soldia na daun na bagarapim ples. wik Trinde, long Lamington Kwinslan tupela de bihain stap daunbilo long, Lismore Santos i tok 254 pipel i bin ol polis i bin mekim wok bi- Sampela bilong em sapos ol National Park. long Saiklon Debbie i bin bai kisim taim bihain long ol dai long dispela birua. long sevim ol pipel long taim pipel i katim daun olgeta Graun i bruk i go daun hamaim dispela eria na pun- tait wara i go daun olsem Strongpela ren long Fraide dispela birua i bin kamap. diwai, sapos ol pipel i wokim pasim ples tu na givim daunim 700 pawa lain. long nambis. na i bin mekim tripela Ol i tok wok bilong ol i hat- ol setelmen haus na sapos bikpela riva i solap na karim wok moa bikos ren i wok planti pipel tumas i bung na graun na ol pipia i go insait long pundaun yet na graun i wokim ol haus long wanpela Ol poto i soim graun mal- kantri Kolombia long Mas Mocoa taun i bin kisim taim long Mocoa siti. bruk i go daun na pasim ol liklik spes. malum i bagarapim Kolom- 31. Dispela i kamapim tru long graun malmalum. Presiden Santos i tok 43 rot. Ol i no inap long save Long mun Epril na Mas em bia bikpela graun bruk na graun Ol dispela poto bilong Epril pikinini i bin dai na 22 moa i we rot i pinis bikos ol i no i taim bilong ren na long dis- Bikpela ren tru i bin malmalum i kilim ol pipel 2 i soim ol bagarap i bin kisim bagarap na i stap long inap lukluk gut bikos ren i pela taim graun i save pulap hamaim sut-is hap bilong long Putimayo provins. kamap. haus sik nau. Samting olsem bin strong tumas. Ples we tru long wara na bikos i no 203 pipel i bin kisim bikpela bikpela graun tru i bin bruk i gat moa ol diwai long bagarap tru. go na kilim ol pipel i bin stap strongim graun long maun- Em i salim tok sori bilong longwe olsem na ol polis i go ten, oltaim graun i save bruk gavman i go long famili bi- kamap tripela aua bihain. hariap. Stori bilong dispela long ol dispela lain husat i dai Presiden Santos i tok ol eria i soim olsem oltaim ren long dispela bikpela birua. trak i karim wara i go long i save strong tru long dispela Mocoa na ol i putim masin eria we Mocoa taun i stap. Tait wara i banisim rot bilong klinim wara pinis. Em Wara na graun malumalum Long taim bikpela ren i i tok wanpela haus sik i op i spit tru i kam daun hariap wok long pundaun long las gen bihain long ol balus i tru long maunten na planti wik Fraide, Simon Uribe na karim ol medikol saplai i go. pipel i kirap nogut na i no famili bilong em i lusim rum Presiden Santos i tok tu gat taim long ranawe. we ol i save stap long muv i olsem gavman bai sanapim go antap long narapela plua ol haus bilong ol pipel husat Ol pipel ranawe nabaut Wanpela paia paita i painim ol pipel insait long haus long Mocoa. i stap antap. Long taim tait i i no gat haus nau na ol dis- Ol poto ol i kisim long he- kapsait long strit, haus bi- pela haus bai i gutpela na likopta i soim ol sampela ruf long ol i stap namel long seif moa long ol olpela haus. bilong haus , ol rot na bris i strongpela tait tru. I no gat Gavman bai givim $87 long stap aninit long graun pawa na ol i stap long ples ol famili long wan wan mun malumalum. Ripot i tok i no tudak. inap haus bilong ol i redi. Em gat klinpela wara bilong Em i tokim CNN nius i tok Hausing Minista i sta- dring na pawa long Mocoa olsem ol i lukim wara i tim wok nau long sanapim ol na haus sik i pas. karamapim planti hap bilong nupela haus. Mausman bilong Kolom- siti. Em i tok tu olsem em i Wanpela NGO grup Save bia Red Cross i tok 300 famili lukim wara i karim ol meri na the Children i tok i gat 70 i no gat haus na planti haus sampela bodi bilong ol pipel. pikinini husat i no inap tru i bin bagarap. Em i tok ol Uribe na famili bilong em painim papamama bilong ol i no inap long helpim ol i bin laki long ranwe lusim bihain long dispela birua. Dis- pipel long taim tait na graun haus na i go long ples i stap pela ogenaisesen bai i helpim malumalum i karim ol i go antap long manuten; Long ol dispela pikinini na ol ara- bikos i no gat rot long moning em i go long sekap pela famili husat i bin kisim helpim ol. Long Epril 2, ol polis na ami i wok long painim ol pipel i stap. bisnis Epril 6 - 12, 2017 Wantok P21

WANPELA kredit skim i Wanpela dami sek em ol i OTDF CEO Mista Middle- Kiunga meri grup kisim givim sans long Midel Flai, givim long OTDF Sif Ekseku- ton i tok em i bikpela samt- Westen Provins meri long tiv Opisa Ian Middleton na ing long lukim lonsing bilong go insait long wok bisnis. MFRWA presiden Charlotte kredit skim. Dispela skim em ol i opim Mathews wantaim NDB Em i tok wantaim helpim helpim long faundesen long Kaviananga ples long Kredit Skim Menesa Daniel bilong OTDF na hatwok bi- 18 Mas wantaim helpim bi- Wohwiehembe. long ol manmeri dispela long Nesenel Divelopmen “Mipela i laik lukim yupela i Livelihood Divelopmen Pro- Benk (NDB) husat wok wan- divelop long mak yupela i stap gram i kamap long mekim taim Ok Tedi Divelopmen long em i go long narapela skim i wok. Faundesen. mak. Sapos kisim liklik lon, Em it ok ol meri na ol Dispela skim i tingting bi- mipela i laik lukim yu kambek mama i gat laik long lukau- long Midel Flai Rijinel long narapela yia o tupela yia tim famili na man mas ama- Wimen’s Asosiesen we i pas bihain na kisim bikpela lon mas long sapot long ol. wantaim Ok Tedi Divelop- moa,” Wohwiehembe i tok. Em i tok sapos ol meri i men Faundesen (OKDF) we “Taim yu mekim olsem wok ol man i mas givim NDB i menesim dispela skim. dispela i soim yu wok long sapot long ol long sait bilong Asosiesen yet i kamapim kamap gut na kamap givim mani na kamapim ol K500,000 olsem sekyuriti bi- bikpela.” samting. long skim. Miss Mathews i tenk yu Mis Mathews na NDB Aninit long Memorandum long OKTDF long gutpela menesing dairekta Moses Liu ov Agrimen, dispela mani ol menesmen, trensparensi na i sainim long Novemba long bai givim wantaim helpim gaidens long olgeta CMCA las mun we Mista Middleton bilong NDB long Kiunga meri, moa long hap bilong na Mista Wohwiehembe i brens na olsem “dispela em Midel Flai. witnesim long Kiunga. ol meri long Midel Flai bai isi “Mi tok tenk yu long Trasti Tripela meri asosiesen long kisim lon long go insait na ol man husat i sapotim long Not Flai – Nima Ara long wok bisnis.’ mipela. Mipela i save ol man Wimen’s Asosiesen, Nupmo Inap olsem 3400 manmeri i sapotim mipela long Wimen’s Asosiesen na Tu- i stap long lukim dispela mekim ol samting i kamap, tuwe Ara Asosiesen, i tingt- opim bilong 18 ples i stap long divelopim Midel Flai i ing long kamapim wankain Ol meri Midel Flai i amamasim lonsim bilong skim i kamap long ples bilong ol. Poto: OKDF long Midel Flai. go moa,” em i tok. MoA long dispela yia. Lokal kontrakta kampani sponsaim sumatin

WANPELA lokal kontrakta na riten balus tiket. Tupela 20-yia sumatin, Jep- long Westen provins i spon- Bod siaman Michael Trin- son Atpot bilong Oksapmin saim tupela sumatin long go temnok i tok skolasip i pailot na Elizah Trintemnok bilong moa na skruim skul bilong ol. projek bilong menesmen bi- Telefomin i kisim dispela sko- Wokman Teleoks, wanpela long Wokman Teleoks i lasip. Atpot i mekim Saiens 100 pesen lokal kampani kisim long helpim ol lokal Faundesen long Yunivesiti bi- long Telefomin we i wok sumatin husat i mekim gut long Papua Niugini na Trin- wantaim Ok Tedi Maining na i gat laik long skruim skul temnok i go long James Cook Limited (OTML) na i save bilong ol. Yunivesiti long Townsville, ranim haia ka na konsaltensi “Pailot projek skolasip em Australia long mekim digri sevis i mekim dispela helpim. ol i givim long awotim ol long Bisnis Stadi. Kampani long namba wan greduet bilong Telefomin Dairekta Mathew Fukengim taim i givim ful sponsasip we Sekedari Skul we ol i meki i tok menesmen bilong Wok- dispela i kisim tuisen fi, buk namba wan Gred 12 gre- man Teleoks i amamas long Elizah Trintemnok (lep han) na Jepson Atpot i kisim skolasip long Benny Atbob, Wokman alowen bilong K1000 na duesen bilong ol long las,” OTML long givim sans long ol Teleoks asisten kantri menesa na Mathew Fukengim, kampani dairekta. Lukluk i stap em bod wan mun K200 poket mani Trintemnok i tok. long mekim wok bisnis. siaman Michael Trintemnok na ol wokman. Poto: Teleoks Patel: Kumul Telikom bung Saina kampani opim haus kaikai long Tabubil bai kamapim liklik sas WANPELA restraun i op kaikai. stret o no gat. long ol rot, ol manmeri BIKPELA senis bai kamap long ol bisnis. Dispela i givim sans long long Tabubil long las Gazebo Klab presiden “As tingting bilong long Tabubil i ken kisim kampani bilong gavman we long mipela i luksave long kos mipela wiken long givim gutpela Akolo Kotange i tok tenk mipela long sanapim gutpela kaikai na ama- namba wan taim Kumul na bai gat long mekim wok bisnis na sevis long ol manmeri. yu long ol manmeri Saina haus kaikai long mas long ol arapela sevis Telikom bai stap aninit long wan- long bungim wok bilong olgeta Dispela bai givim sans husat i kamap long opim Tabubil em long bringim wantaim. pela bod. telekomyunikesen kampani,” Ekt- long ol wok manmeri bi- bilong dispela restraun. nupela teis bilong kaikai “Mipela i laik lukim ol Siaman bilong nupela Kumul ing Pablik Entapraises Minista long OTML, ol kontrakta, Em i askim ol tu long ol long ol manmeri,” Kon- manmeri i amamas taim Telikom, Mahesh Patel i tok dis- Charles Abel i bin mekim dispela bisnis haus, gavman tok bek bilong ol i go tange i tok. ol i stap long Tabubil. pela em i gutpela disisen. tok pastaim long Februari. opisa na ol lokal lenona long em long toksave “Maski mipela i stap “Mipela i hop olgeta Em i tok dispela bai lukim ol i sas Wantaim dispela i gat hop olsem long traim nupela kain sapos kaikai ol i kukim i long bus ples, longwe manmeri lng taun i ama- bilong mekim bisnis wantaim dis- dispela bung bai mekim kampani i mas long nupela kaikai pela kampani bai liklik. givim gutpela sevis na long na bihainim laik bilong ol PNG Nesenel Eksekutiv Kaunsil i wankain taim i daunim sas bilong long we ol i laik kaikai.” no longtaim i go pinis i tok orait sevis bilong em taim em i wok resis Em i tok tenkyu tu long bung bilong dispela gavman egensim Digicel PNG. long Niugini Pride telekomyunikesen kampani, bmo- Patel i tok bai gat ritel han bilong Menesmen long givim bile Vodafone (mobail) na PNG kampani we bai makim sas bilong taim na kamapim ol wok DataCo (infrastraksa) i go aninit ol sevis ol i givim long em. long sanapim restraun. long Telikom PNG, we ol bai kolim “Wanpela as tingting long Dispela ol wok em ol i nupela nem Kumul Telikom. kamapim dispela wanpela kam- kamapim long mani bi- Kumul Telikom, we i papa bilong pani em long lukim ol kastoma i long ol yet. IT sevises bilong DatecPNG and TV kisim sevis long olgeta sevis em i netwok EMTV bai stap olsem kam- laikim em long wanpela hap tasol,” pani bilong gavman na i stap aninit Patel i tok. long Kumul Konsolideted Holding. Tasol em i tok PNG Indipenden “Dispela bung wantaim i mekim Konsuma na Kompetisen Komisen OTML Humen Risoses Menesa Harold Duigu (rait han) na bod dairekta bilong Tabubil Tredas John Wanim (namba sas bilong sevis i go daun na givim bai rivium dispela bung we em bai tri long rait) em sampela ol bik man husat i kamap long witnesim opim bilong Saina restrain. Poto: Gazebo Klab nupela tingting long mekim wok rispektim tingting bilong ol. P22 Wantok Epril 6 - 12, 2017 ruralindastri NARI saveman mekim wok painimaut bilong sik bilong galip

James G. Kila i raitim bihain long sampela ripot i kamap long Erima long Astrolabe Be LLG kaikai wantaim gris bilong galip. man wokman i stap klostu long ol olsem ol bikpela galip diwai long long Raikos distrik na go olsem Ol pipel bilong Karkar ailan save na ol dispela lain i ken go long DAL OL SAVEMAN bilong Nesenel sampela provins long PNG i drai long Boroi long Bogia distrik. yusim ol diwai bilong galip long opis long Madang na putim ripot Egrikalsa Risets Institiut (NARI) long nating na indai. Dispela wok bai karamapim kisim timba long wokim haus bi- kwiktaim. Lae bai go long Madang provins Deputy Agrikalsa na Laipstok Sumkar eria we ol pipel i save long ol bikos timba bilong galip em Em i tok NARI i gat wari olsem long pinis bilong dispela wik long (DAL) long Madang provinsal edmin- laikim tru long kaikai galip na strongpela tru na save stap long- galip em wanpela nupela indastri mekim wok painimaut long wan- istresin, Godfried Savi i tok olsem mekim kain kain spesel kaikai wan- pela taim na no save bagarap. we i ken helpim ol smolholda fama pela kain sik nogut we i wok long dispela ol lain saveman bilong NARI taim galip nat. Long Karkar ailan Mista Savi i tok ol pipel long long ples na haus lain na kain sik no kilim indai ol galip diwai long PNG. bai mekim wok painimaut stat long long Sumkar distrik galip em wan- Madang provins husat i lukim wan- gut i kamap bai givim hevi long ol Ol dispela saveman o saintis bi- Raikos i go inap long Bogia. pela spesel nat bilong ol pipel we pela galip diwai i drai nating i mas fama. Em inap daunim tu dispela long NARI bai mekim dispela wok Mista Savi i tok ol bai stat wok ol ol i save wokim kain kain stail givim ripot i go long wanem gav- nupela galip indastri long PNG. Birua i kisim tupela laip

Ol wantok bilong ol lain i painim hevi i krai long ol. Poto: Lorraine Basse

Lorraine Basse i raitim dispela wik. sait long rot tasol draive i bikpela nois. Mi ran i go au- long ol manmeri. i go long hausik. Na narapela Birua i kamap long 8 klok kalap kam ausait long kar sait long haus na lukim Max Sinaluke i save slip yangpela papa i sevim WANPELA yangpela papa bi- long nait hapsait tasol long bipo kar i go bamim wan- wanem samting i kamap. klostu long birua i kamap i tripela pikinini bilong en long tripela pikinini wantaim Haven Resort long Okuk pela 25-sita bas, tupela haus Olsem na mi i go helpim ol.” tokaut olsem ol i karim dis- wantaim wanpela bebi na wanpela bebi i dai na ol haiwe. na stop long fran bilong Lofty i tok laki na bikpela pela bebi i dai i go long fu- em yet i dai.” narapela 7-pela manmeri i Lofty, wanpela man i save wanpela stoa. ren i pundaun. No gat em neral home. Max i tok moa olsem kisim bikpela bagarap bihain salim buai, i tok draiva i “Mi wok long pilai kas in- planti man tru bai i kisim “Bebi husat i slip insait Goroka Hausik bai stil tokaut long wanpela bikpela kar i lusim kontrol bilong kar sait long haus wantaim ol bagarap bikos dispela hap long haus, i dai long hap rot long ol narapela husat i bamim ol long Goroka long sampela mita i go antap au- liklik pikinini taim mi harim em olgeta taim i save pulap taim ol i wok long karim em kisim bagarap. Mani birua kisim Ramu NiCo tasol prodaksen i orait

RAMU Nikel/Kobalt projek long bikpela birua we i bin Menesa Komesel KBK Mine, mani birua tasol liklik mani Mipela les long bungim givim benefit i go long ol pa- insait long Madang provins i kamap long Basamuk las yia Liu Tianhua i bin stap wan- mipela mekim em i nap long wankain birua we bai kostim pagraun na stekholda na bungim bikpela mani birua Epril taim wanpela man taim Mista Zhao long dispel wok operesin, pei bilong ol kampani bikpela mani gen,” luksave olsem sefti stended moa long K100 milien China i bin dai na projek i miting. woklain na ol sampela wok Mista Zhao i tok bilong projek i antap long las yia tasol projek i pasim wok. “Mipela i kamap long mak ananit long MOA i go inap Em i tok kampani i lusave tumas,” Mista Zhao i toktok kamapim pinis olgeta mak Vais Presiden bilong Ramu bilong prodaksen 109 pesen mipela i gat gutpela rekot long sampela hap ol eria we Mista Zhao i tok tenkyu tu bilong projek disain bilong NiCo, Zhao Deqian i bin bihainim disain mak tasol mani bihain,” bai katim daun kost olsem long ol papagraun long ol em. tokaut long KBK elda bung nikel prais em daunbilo tru “Mipela nau putim moa daunim namba bilong ol sapot bilong ol long ol taim Kampani i lusim planti mi- bilong mun Mas, long KBK long US$13,000/ton na hevi luksave long sefti na kon- China woklain na apim ol birua na askim ol long sapo- lien kina long taim bilong long Sarere Epril 1. long Basamuk Epril 2016 trolim ol standet bilong sefti lokel woklain ananit long tim projek inap taim we wol komoditi prais i pun- Ekseketiv Deputi Jenerel kostim mipela milien kina long abrusim wankain birua lokolaisesen program. kampani i mekim planti win daun we I daunim prais Menesa KBK Mine, Li Ben- mani birua nau,” em I tok. we i bin kamap long “Luksave bilong mipela mani na ol i ken kisim planti bilong nikel/kobalt na tu tao na Deputi Jenerel “Mipela nau i gat bikpela Basamuk long Epril 2016. nau em long mekim profit, benefit.

KBK Mine elda wantaim KBK Main menesmen i bung long Mas KBK Mine Regista Menesa, Sarimu Kanu i bungim ol woklain long projek updet miting long KBK Main opis hydro-mine long luksave olsem sefti em ol i bihainim stret. nrlwolspot Epril 6 - 12, 2017 Wantok P23 2017 NRL Dro bilong raun namba 6 Pilai Det Hom Awe TV Taim Titans i kisim planti bagarap Graun Fonde, Suncorp Nine, 7:50 GOLD Coast Titans i kisim planti Epril 6 Stediam Fox pm bagarap long raun namba faiv Fraide, McDonald 6:00 bilong 2017 premiasip salens Jones Fox Epril 7 Stediam pm long las wik Sande. Titans i lus, 28-22, egensim ol Fraide, Pepper Nine, 7:50 Epril 7 Stediam Fox pm Warriors long Oklan, Nu Silan, we tripela pilaia i no pinisim Sarere, Brookvale 3:00 Fox pilai bilong ol bikos ol i kisim Epril 8 Oval pm bagarap. Sarere, CBus Super 5:30 Fox Ol pilaia i kisim bagarap em Epril 8 Stediam pm Tyrone Roberts, Joe Green- Sarere, 1300Smiles 7:30 Fox wood na Nathaniel Peteru. Epril 8 Stediam pm Tripela pilaia i joinim ol bipo Sande, Mt Smart 2:00 skwat bilong Titans i bin kisim Fox Epril 9 Stediam pm bagarap na bai malolo long Sande, AAMI Nine, 4:00 raun namba 6 taim ol bai salen- Epril 9 Pak Fox pm sim ol Roosters. Ol pilaia bilong Titans husat i kisim bagarap. 2017 NRL Lata | TELSTRA PREMIASIP Dugan i kisim bagarap taim Dragons i daunim Tigers Po- sisen Tim P WAL D B F +/- Pts DRAGONS i daunim ol Wests ons i kisim 28 poin we 1 5 540 0 0 102 854 10 Tigers, 28-6, long Aianz pilai Nightingale i putim 3-pela graun, tasol namba wan pi- trai, Lafai i putim wanpela laia bilong ol, Josh Dugan, i trai, Macdonald i putim 2 5 471 0 0 128 256 8 kisim bagarap. wanpela trai, Widdop i Dugan i painim hat long putim tripela konvesen na 3 5 471 0 0 106 828 8 wokabaut long 60 minit bi- Ah Mau i putim wanpela long resis taim bihain long em konvesen kik i go insat. 4 5 491 0 0 101 838 i bin kisim bagarap long lek bi- Naiqama i putim wanpela long em. Kurt Mann i kisim trai na Moses i kikim kon- 5 5 372 0 0 114 836 6 ples bilong em na i pilai i go vesen i go insait long kisim 6 inap long pinis bilong resis. poin bilong ol Wests Tigers 6 5 382 0 0 109 227 6 St George Illawarra Drag- long ANZ Stediam. Josh Dugan i kisim bagarap na ol i karim em i go aut long pilai graun. 7 5 293 0 0 120 921 4 Nightingale i putim 3-pela trai 8 5 283 0 0 104 618 4 WINGA bilong St George Illawarra, Jason Nightingale, 9 5 273 0 0 78 534 i tok olsem em i putim tripela trai bilong ol Illawarra 10 5 2 3 0 0 92 104 -12 4 bikos skipa bilong ol, Gareth Widdop, i soim kala bilong 11 5 213 0 0 92 10-18 4 em na salim bal long Jason long putim ol trai. 12 5 293 0 0 64 5-31 4 Stail bilong Widdop i lukim ol St George i daunim 13 5 2 3 0 0 88 120 -32 4 ol Wests Tigers, 28-6, na ol Dragons i stap namba tu 14 5 1 4 0 0 118 140 -22 2 ples long lata.

15 5 1 4 0 0 92 135 -43 2 Winga bilong ol Dragons, Jason Nightingale, i ran long 16 5 1 4 0 0 62 150 -88 2 putim tripela trai long namba wan hap bilong resis egen- sim ol Tigers. Mairis Briedis i wina bilong WBC krusaweit pait Rot i go long Frans i stat MAIRIS Breidis bilong Latvia weit resis egensim David bai pait gen long winim taitel i daunim Marco Huck isi Haye long Mas 4, tasol em taim han bilong em i orait. OL tim long Esia i statim long kisim WBC krusaweit wokabaut bilong ol long go taitel na liklik IBO belt bilong long 2019 FIFA Wol Kap resis ol Jeman long las wik Sande. bilong ol meri bai kamap Ol jas i skorim 116-111, long Frans. 117-110, 118-109, long Ol i stat pilai long kisim tripela raun we Briedis i ples long FIFA resis we ol i winim long olgeta raun. bin mekim 4-pela grup. WBC taitel i stap fri taim Ol tim bai resis long ol grup ol i bin tokaut olsem Tony long kamap kwalifai em; Bellew i sempion na bihain Grup A: Jordan, Philippines, em i painim hat long Bahrain, Iraq, United Arab strongim taitel bikos em i Emirates na Tajikistan, brukim han bilong em. Grup B: Korea Ripublic, Bellew brukim han bilong Uzbekistan, Hong Kong, em taim em i win long hevi- India na Korea DPR Grup C: Thailand, Chinese, Mairis Briedis bilong Latvia i Taipei na Palestine daunim Marco Huck na winim Grup D: Vietnam, Myanmar, WBC krusaweit taitel. Iran, Syria na Singapore. Piksa i makim olsem ol meri i redi long go long Frans. P24 Wantok Epril 6 - 12, 2017 ramunico

Ramu Projek Papagraun stap long PV trening

Ol lain papa na mama graun bilong Ramu Projek i sanap long grup poto wantaim Papa Sam (namel long fron) na Vais Presiden bilong Ramu NiCo (MCC) Wang Baowen. OL SAMPELA lain grup papa em yet long wok bisnis long save long ranim bisnis, save long wanem rot i ken gut mani na risoses bilong ol ol long sait long bisnis bikos na mama graun insait long daunim pasin bilong stap planti ol lokal lain long PNG mekim ol i luksave long na yusim long gutpela rot. planti long ol i no gat gut- Ramu NiCo Projek i bin stap rabis na helpim long di- i save yusim mani nating helpim na groim ol yet long “Sapos yu tingting tasol pela edukesen na skul long harim ol gutpela toktok na velopim gutpela sindaun na nating na ol no save sevim wok bilong bisnis. long stretim nek na bel bi- pastaim. salens insait long wanpela laipstail. mani long kirapim bisnis o “Taim ol autsait o ovasis long yu tude, sori tumas Man i go pas long oge- pesonal vaiabiliti trening Papa Sam i givim strong- yusim long gutpela rot. lain i kam wokim bisnis long olsem dispela kantri PNG bai naisim miting na Deputi Jen- em Human Divelopmen In- pela toktok taim em i tok “Planti taim bai yu lukim ol kantri bilong yu, em bai isi stap wankain na na ol ara- eral Menesa bilong Ramu stitiut i bin kamapim long olsem PNG em kantri we lokal lain i go insait long ol tru long ol long kontrolim pela ausait lain bai tekova na NiCo (MCC) CA Dipatmen, Mas 13 i go 15. God i blesim wantaim planti bikpela stua wantaim bikpela rot bilong mani na tu brukim kontrolim bisnis long hia,” Albert Tobe, i askim ol Dispela tupela de woksop samting tru, tasol bikpela ol troli o basket long baim ol lo na regulesen long Papa Sam i tok. lenonas long mekim gutpela em Ramu NiCo Menesmen hevi nau em ol pipel long kaikai na yusim bikpela mani helpim ol yet na bisnis bi- Siaman bilong Kurum- yus long trening long (MCC) aninit long Komyuniti PNG i no gat gutpela tingting bilong ol. Ol nogat ol arapela long ol,” Papa Sam i tok. bukari Limited, Bonny kamapim senis long laip bi- Afes Dipatmen bilong en i long sanap strong na di- sevings na wanem mani ol i “Nau yet dispela pasin i wok Yombai i amamas long gut- long ol na tu long sait long bin ogenaisim na bringim velopim sindaun na laipstail kisim long salari o pei bilong long go bikpela tru long PNG,” pela trening tru Papa Sam kirapim na ronim bisnis. wanpela biknem man olsem bilong ol yet. Dispela i ol em ol save yusim long go Papa Sam i tok olsem taim wantaim tupela trena bilong Mista Tobe i tok olsem Samuel Tam Sur em planti mekim na kantri i stap daun- long ol supamaket na baim ol manmeri i stretim tingting em i kamapim. Em i tok em MCC i helpim long ogenaisim save kolim em “Papa Sam” bilo tru olsem diveloping kaikai long stua bilong ol aut- bilong ol na em stap stret, namba wan kain treining na miting na askim Papa Sam long ranim trening. kantri long poveti lain. sait lain,” Papa Sam i tok. bai nogat paol pasin o mis- em i amamas stret long wantaim HDI long givim Dispela tupela de trening “Papa God i blesim Papua Em i tokaut olsem bikpela menesmen bai kamap long planti samting em i lainim trening na skul toktok. Wok em CA Dipatmen bilong Niugini wantaim planti as tru kain pasin i wok long wok bilong ronim bisnis. we em olsem salens long ol. nau i stap long ol lenonas Ramu NiCo i kamapim long risoses. Planti ol foren lain o kamap long PNG em nogut Em i tokaut olsem Human Mista Yombai i tok olsem long sanap strong na wokim givim gutpela trening long ol ovasis lain i kam na kisim ol gutpela edukesen i stap long Divelopmen Institiut em i ol i nidim kain institusen bisnis long helpim sindaun ol papagraun long projek risoses na mekim wok na sait long human divelop- kamapim long skulim ol olsem long kamap long bilong ol na pikinini na tum- eria long sait long menes- kamapim bisnis bilong ol yet men. Ol manmeri nogat pipel long rot long menesim Madang provins long helpim buna long bihain taim. men save na skils long ranim i stap ris, na ol pipel bilong o lukautim ol spin-ov bisnis PNG i stap wankain yet bilong ol. olsem bipo,” Papa Sam i tok. Planti ol lain papa na Em i tokaut tu olsem long mama graun husat i bin stap wol tude, PNG em wanpela insait long dispela PV trein- narakain kantri we ol papa- ing i amamas tru bikos planti graun i bos bilong graun. ol toktok na salens em Papa Tasol sori tru olsem ol asples Sam i givim i gutpela tru. lain i stap rabis yet na planti i Ol lain husat i bin stap long no gat gutpela edukesen dispela PV trening i bin kam long kirapim wok bisnis na olsem long Kurumbukari, helpim sindaun bilong ol Inlen Paiplain (Maigari), wantaim komyuniti bilong ol. Kostal Paiplain na Basamuk. Papa Sam i tokaut tu Papa Sam i givim isi edvais olsem tude olgeta ol bikpela na giv planti gutpela tingting bisnis olsem ol supamaket, long helpim wan wan man o hotel na ol riteil stua em ol meri divelopim em yet wan- ovasis lain i papa long en. taim gutpela pasin na lukluk Em i tokaut olsem bikos moa long sait long helpim long nogat inap edukesen o Ol lain papa na mama graun bilong Ramu NiCo Projek i harim Papa Sam i givim toktok long pesonal vaiabiliti. 135 KM Slurry Pipeline BSK Refinery

KBK Mining spotnius Epril 6 - 12, 2017 Wantok P25 Ekseketiv bilong PNGOC i PNGOC i kisim tupela awod kamap ekseketiv bilong ONOC

Presiden bilong PNGOC, Sir John Dawanincura, i kisim namba tu awod long ol i save sapotim OSEP. Seketeri Jeneral, Avita Rapilla, Presiden bilong PNGOC, Sir John Dawanincura na Mel Donald PRESIDEN bilong Papua Niugini Olimpik Namba wan awod i kam long Intenesenel i kisim namba wan awod long ol i save promotim ol meri long spot. Komiti (PNGOC), Sir John Dawanincura i Olimpik Komiti (IOC) bilong ol i luksave long SENIA Vais Presiden bilong Ol i bin makim em long incura, Mel Donald na Seke- kirap nogut long kisim tupela awod long wok bilong PNGOC long promotim na di- Papua Niugini Olimpik ONOC Jeneral Asembli long teri Jenerel, Avita Rapilla. Osenia Nesenel Olimpik Komiti (ONOC) Yia velopim spot bilong ol meri na gel long spot. Komiti (PNGOC), Mel Don- Nadi, Fiji, long las wik Sarere. Donald i joinim Rapilla Jenerel Asembli long Fiji. Namba tu awod em ol i givim long PNGOC i ald, i kamap Ekseketiv Bod Ol het lain husat i makim long ONOC Ekseketiv, husat Ol i givim tupela awod long PNGOC i save save sapotim Osenia Spot Edukesen Pro- bilong Osenia Nesenel PNGOC long Jenerel Asembli em i Intenesenel Olimpik mekim wok gut insait long Osenia rijon. gram (OSEP). Olimpik Komiti (ONOC). em Presiden Sir John Dawan- Komiti (IOC) memba. United Sisters i winim bek taitel bilong ol Wisil i winim Australian nesenel sempionsip Philemon Tame i raitim skruim mak bilong ol United Sisters long stap pas, 2-0, bihain long ol i pinisim namba UNITED Sisters i winim bek taitel bilong ol bi- wan ining. hain long ol i pait strong, 8-4, win egensim ol Dispela skoa i strongim ol United Sisters Bears long A gret divisen gren fainal bilong long kisim moa skoa we ol Bears i painim hat Pot Mosbi softball resis bilong ol meri long long strongim banis bilong ol. Bisini pilai graun long las wiken. Long B gret gren fainal resis ol Yokomo i Prisscilla Mocke na Florence Daple i daunim ol Mariniers 6-4.

Toea Wisil i daunim rekot holda bilong Australia, Ella Nelson. NAMBA wan meri rana bi- 11.42 seken na 200 mita 100 mita resis tasol, em i long Papua Niugini, Toea resis insait long 23.76 seken. kirap nogut bihain long em i Wisil, i winim tupela resis Wisil i bin winim 200 mita winim 200 mita resis. long Australian nesenel resis long las wik Sande we Wisil i putim nupela rekot Ol United Sisters i amamas long ol i win. sempionsip long Sydney, em i bin daunim Olipik semi bilong PNG na em i gat Australia. fainal wina, Ella Nelson, bi- bikpela amamas long winim Hela Provinsal Gavman i helpim ol Wigmen Resis i kamap long wiken long NSW. 100 mita na 200 mita resis Timon Henry i raitim mas long ol lain husat i Em i tok tenkyu tu long we em i winim mak bilong Wisil i save gut na i gat wantaim long bikpela resis sapotim Tim Hela Wigmen Kwinslan Ragbi lig klap, Ip- 100 mita resis insait long strongpela bilip long winim bilong Australia. HELA Provinsal Gavaman i bai pilai long Digicel Kap. swich Jets, bihain long ol bin helpim K600, 000 wan- Potape i tok dispela kain Bod bilong Wigmen i salim taim Kumul Petroleum Hold- wok bung i save Karim gut- pas i go long kamapim wan- Vipers bai makim 30 man skwat ings (KPH) long pilai ragbi pela senis insait long Provins. pela ples bilong pilai olsem long Digicel kap resis. NCDC Port Moresby Vipers ol i laikim long en. Kame, Ham Tina, Nelson Gavana bilong Hela bai makim 30 man skwat bipo Ol 38 man skwat ol i Wak, Chicko Mairi, Yoks Provins, Hon Francis Potape, long pilai bai stat long Epril 16. kamap wantaim em; Bren- Bagave, John Supa, Patrick i tok Gavman putim mani Vipers i bin makim 38 pilaia don Gotuno, Edene Gebbie, Morea, Isaac Gende, mak olsem K1.2 milien wan- we ol bai rausim 8-pela long Michael Yanis, Junior Lo, Lawrence Kuso Jnr, Tom taim KPH long pilai bilong ol dispela wiken bilong kamap Frank Tole, Nicko Dom, Rex Moide, Stanley Korowa, An- Wigmen. wantaim fainal 25 pilaia na 5- Maima, Ben Wemin, drew Warako, Bob Gore, Gavana i tok moa olsem pela divelopmen pilaia. Maxwell Doriga, Jonah Vagi Agalu, Hekura Udu, mani i kam long K45 milien Operesen Menesa bilong Kautu Jnr, Dicksy Ani, Ate Desmond Korpok, Chris kina divelopmen levi we Vipers, Paul Komboi, i tok Bina, Supa George, Nixon Vani, Chris Enara Jnr, k600, 000 bai go long wan- olsem ol i gat tupela wik Kolo, Raymond Tia, Samuel Makara Ura, Philemon Kimi- wan klap i redi long pilai. long kamap wantaim namba Koim, Ase Gima, Manu sive, na Sypro Thomas. Em i tok tenkyu na ama- Gavana bilong Hela Provins, Francis Potabe. P26 Wantok Epril 6 - 12, 2017 spotsnius Hunters i stap namba 5 ples long lata Ol i setim nupela rekot long swiming THEODIST Nesenel Swiming Sempionsip i Ol swima husat i setim nupela rekot em kamap long Pot Mosbi long las wiken i lukim Savanah Tkatchenko, Ebony Tkatchenko, olsem ol i setim 15 nupela rekot. Shanice Paraka, Ryan Maskelyn, Tamara Presiden bilong PNG Swiming Inkopret, Liz Green na Kevin Debruyn. Wells, i tok olsem ol swima i soim gut kala bi- Savanah i setim 4-pela rekot na sista bi- long ol we ol i winim mak long taim na setim long em, Ebony i brukim tupela rekot we Sa- nupela rekot bilong ol yet. vanah i holim bipo. Ol i setim 9-pela PNG Eij rekot na 6-pela Ol narapela swima i winim wan wan PNG Mastas rekot long Taurama Akwatik na rekot, tasol Green i putim tripela nupela Leisure Senta. Masta Rekot.

Ol pilaia bilong Hunters i laik takolim birua bilong ol. SP HUNTERS i winim raun namba 5 resis na i stap namba tu ples long lata bi- long 2017 Intras Supa Kap resis. Bihain long namba wan lus long raun namba 4, Hunters i daunim ol Mackay Cutters, 36-16, long BB Print Ol swima i redi long daiv i go insait long pul. Stediam, Australia long las wiken. Ol i stap namba tu ples PNGNRL resis bai stat wantaim 8 poin bihain long ol Norths Devils. Ol Devils i long dispela mun stap long namba wan ples wantaim 8 poin tu. Raun namba 6 i lukim ol Hunters bai pilai egensim ol namba 4 ples, Sunshine Kosa bilong SP Hunters, . Coast Falcons long Sarere long ol i rausim em long las Abavu, 2) Stargroth Amean, long Sunshine Coast Ste- minit bilong las wiken resis,” 3) Israel Eliab, 4) Willie diam, Australia. Pilai bai stat Marum i tok. Minoga, 5) Karo Kauna Jr., 6) long 4.35 apinun. “Dispela em i 17 man (captain), 7) Wat- Kosa, Michael Marum, i skwat mipela bai go wan- son Boas, 8) Henry Wan, 9) tok Lawrence Tu’u bai kisim taim.” Gahuna Silas, 10) Esau ples bilong Ismael Balkawa Long wankain taim, Siune, 11) Nixon Put, 12) long raun namba 6 resis. kepten bilong ol Hunters, , 13) Stan- “Ismael bai no inap pilai Ase Boas bai pilai namba 50 ton Albert, 14) Noel Joel, 15) long resis bai kamap long gem bilong em long dispela Rhadley Brawa, 16) Enoch dispela wiken na mipela i wiken. Maki, 17) Lawrence Tu’u, tok orait long Lawrence long Ol 20 man skwat we ol bai 18) Muka Peter Kulu, 19) kisim ples bilong em bihain rausim tupela em; 1)Bland David Loko, 20) Wawa Paul. PNG NRL Siaman, Adrian Chow, i stap namba tu long han kais wantaim ol hetman bilong PNGRFL. NESENEL Ragbi Lig 2017 olsem ol bai salim aplikesen i agrimen fom wantaim ol ap- PNG Pawa i pawa tumas sisen long PNG bai stat long go long ol tim husat bai resis. likesen husat i winim mak. Nicky Bernard i raitim long namba 5 na 6 inings we Skoa bilong long namba 7 22 Epril inap long 23 Epril. Ol bai pinisim dispela ap- “Ol bai tokaut long dispela i lukim PNG Pawa i putim on inings PNG Pawa 5 Brown Nupela siaman bilong PNG likesen long Fraide na bihain, sisen long Epril 19,” Chow i PNG Pawa i daunim ol Brown pawa bilong ol na kam level Eagles 4. NRL, Adrian Chow, i tok ol ekseketiv bod bai sainim tok. Eagles long sofbal semi fainal wantaim skoa long 4-4 long PNG Pawa nau bai go bilong ol man long NCD long namba 6 inings. bungim Yokomo long dis- Kos bilong FINA i pinis gut las wik Sande na baiol i PNG Pawa i mekim las bet- pela Sande long gren fainal bungim ol Yokomo long gren ing bilong long namba 7 in- pilai bilong ol man long KOS bilong ol teknikal opisal ol samting long makim taim onsip long las wiken. fainal long dispela Sande. ings na bringim wanpela ran Bisini Sofbal graun. bilong FINA i kamap long long pawa, long makim taim Presiden bilong Papua Niug- Brown Eagles i go pas long long bringim skoa i go long 5 Yokomo i bin winim PNG Taurama Akwatik Senta long long han was na sampela ini Swiming Inc, Liz Wells, i tok skoa long tupela inings na na Eagles 4. Brown Eagles i Pawa long bukim namba Mas 29 inap Epril 2 i kamap samting moa. olsem ol lain i stap insait long holim strong dispela skoa gat las beting bilong ol tasol wan ples long gren fainal gut long mak. Prektikal hap bilong kos i dispela kos bai save gut long ol inap long namba tri inings ol Pawa mangi i putim gut taim PNG Pawa kam daun I gat 24 manmeri i stap in- bin kamap long taim bilong lo bilong FINA na bai lukautim taim ol kam na skoa nara- was long olgeta kona bilong na bungim Brown Eagles na sait long dispela kos i lainim Theodist Nesenel Sempi- gut ol resis bai kamap. pela tupela ran long bringim pilai graun. Pitsa bilong PNG winim ol long las wiken. skoa i go long 4-0. Pawa tu i strongim em long Dispela wiken tu bai ol Tas Futi resis bai kamap long Jun PNG Pawa i no tanim tromoi gut bal long autim ol tokaut long ol man tim bi- pawa bilong ol on na i no bin beta bilong Eagles taim ol i long karim nem bilong TAS Futi Nesenel Sempionsip bai kamap bai kamap long Kuala Lumper, Malaysia. skoa long foapela inings ol- kam bet. Mosbi long go pilai long Ne- long Jun 9 inap 11 long Pot Mossbi. Wok Presiden bilong TFPNG, Dadi Toka Jr, i tok geta we i soim olsem Eagles PNG Pawa i onim pawa bi- senel Sempionsip long redi i go hat bilong resis bai kamap long olsem sempionsip bai kamap long dispela yia i strong tru long pilai na long ol inap ol i autim olgeta Kokopo long Ista wiken. Bisini pilai graun. em i bikpela samting bilong makim 60 man stopim Pawa mangi long go beta bilong Brown Eagles Mosbi yet bai gat tupela tim Tas Futbal Papua Niugini (TFPNG) i lukluk na meri skwat bilong Tim PNG. long namba wan bes. long kisim ol go long Gren bilong ol man long go pilai long makim 30 pilaia bihain long sempionsip Tim long Brisbane, Australia, bai kam resis Brown Eagles i slek liklik Fainal long bungim Yokomo. long Kokopo. bilong redi long go resis long 2019 Wol Kap tu long pilai bai kamap long Jun. spotpoto Epril 6 - 12, 2017 Wantok P27 Lukim ol poto bilong fainal bilong Pot Mosbi Soka Asosiesen (PMSA) na Gren Fainal bilong ol meri Sofbal long Bisini. Planti bilong ol poto em

ol kisim ol prais na tropi. Tim Bears wantaim trofi bilong ol long kamap namba tu. Tim Sisters wantaim tropi bilong ol bihain long ol winim Bears long sofbal gren fainal pilai bilong ol long Pot Mosbi.

Kepten bilong ol meri Guria i kisim tropi long han bilong pres- iden bilong PMSA.

Juliette Seri i kisim prais bilong em long han bilong bikmeri Straika bilong Mungkas i resis long bal taim pilaia bilong Ya- bilong MMI. MMI em i bikpela sponsa bilong Meri Sofbal long maros i kam long bihain long stopim em long gren fainal pilai Pot Mosbi. bilong ol long pri sisen resis.

Kepten bilong ol meri Mungkas i kisim tropi bilong ol long kamap namba wan long PMSA pri sisen resis.

Beta bilong Sisters i soim strong bilong em long paitim bal Beta bilong Bears i lukluk long paitim bal. long gren fainal pilai bilong ol long Sarere long Pot Mosbi.

Kepten bilong Yamaros Soka Klap i kisim tropi bilong ol long kam namba tu.

Beta bilong PNG Pawa i redi long paitim bal long semi fainal Lasen Marape, bilong Dobo Warriers i ran wantaim bal taim pi- sofbal resis bilong ol man long Mosbi. PNG Pawa i pawa Kepten bilong Mungkas tim 2 i kisim tropi bilong ol long laia bilong Royals i putim was long takolim em long Pot Mosbi tumas long kam bihain na winim Brown Eagles 4-5 long kisim kamap namba wan long pri sisen soka bilong PMSA. Ragbi Lig resis long NFS. Ol poto: Nicky Bernard ol go long gren fainal long Sande dispela wik. Namba 2220 Epril 6 - 12, 2017

Nicky Bernard i raitim

MUNGKAS soka tim bilong ol man na meri em i sempion bilong Pot Mungkas i sempion Mosbi Soka Asosiesen pri sisen resis. PMSA i kamapim pri sisen resis long stat bilong dispela yia long bungim ol tim bilong ol bihain long bilong PMSA pri sisen ol bin stopim soka resis long Pot Mosbi long sampela bikpela pilai i long gol mak bilong Yamaros na bin kamap long klostu tupela yia bringim skoa bilong Mungkas i go olgeta. 2-0 na kisim taitel bilong PMSA pri Dispela pri sisen soka resis bi- sisen bilong ol man. long PMSA i kisim klostu long 10- Mungkas meri tu i bin winim tai- pela wik olgeta na fainal pilai i tel bilong ol meri long taim ol i kamap long las wiken Sarere we ol daunim ol Guria 2-0 long kamap man Mungkas 2 i bin kisim Ya- Kwin bilong PMSA pri sisen. Pilai maros long gren fainal pilai. bilong ol i bin kamap pastaim bipo Ol Mungkas i winim olgeta pilai long bikpela ren bin kamap long long pul bilong ol na bihain ol i go Mosbi siti na stopim planti gem. insait long kwata na semi fainal na Dispela bikpela ren i bringim gren bihain kam wetim gren fainal. fainal pilai bilong ol man i kam long Ol man Yamaros tu i winim ol- las wiken. geta gem long pul bilong ol na go Pot Mosbi Soka Asosiesen bai insait long kwata na semi fainal na kamapim seven asait soka resis kam bungim Mungkas long gren long Bisini soka graun long Ista fainal. wiken. Dispela soka resis bai lukim Tupela tim wantaim i pilai strong ol tim bai pilai sevenpela pilaia stret long namba wan hap we no tasol long ful pilai graun long lukim gat gol i bin kamap. Bihain long husat tim i gat longpela win na bai namba tu hap Mungkas i kamapim pilai stail soka long dispela 4-pela sampela gutpela pilai long putim de resis. tupela straika bilong ol long gut- Ol tim husat laik resis long seven pela posisen long skoaim gol. asait mas redi na givim nem bilong Tupela straika bilong Mungkas i tim bilong ol long ol bikman bilong gat wan wan sans long skoaim gol Tim Mungkas 2 wantaim sapota na tropi bilong ol bihain long gren fainal. Poto Nicky Bernard PMSA bipo long Ista kamap.

Printed and Published at: Dove Travel Building, Level 2, Section 24: Lot 25, Angau Drive/Lahara Avenue Junction, Boroko.