Derleme Makalesi / Review Article Harran Tarım ve Gıda Bilimleri Geliş tarihi: 06.12.2016 Dergisi (2018) 22(1): 152-168 Kabul tarihi: 13.10.2017 DOI: 10.29050/harranziraat.407921

Çay ve Kivi Bitkilerinde Hastalık Oluşturan Pestalotiopsis Türleri

Merve Nur ERTAŞ1, Aziz KARAKAYA1*

1Ankara Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Bitki Koruma Bölümü, Dışkapı, 06110, Ankara [ORCID: http://orcid.org/0000-0001-9689-179X (M.N. ERTAŞ), 0000-0003-3019-9009 (A. KARAKAYA)] *Sorumlu yazar: [email protected]

Öz Pestalotiopsis geniş konukçu dizisine sahip bir cinsdir. dünyada birçok bölgede tespit edilmiş olup, genellikle tropik ve subtropik bölgelerde gözlenmiştir. Dünyada Hindistan, Çin, Tayland, Japonya, Güney Kore, Türkiye, İran, Brezilya gibi ülkelerden rapor edilmiştir. Değişik Pestalotiopsis türleri çay () ve kivi (Actinidia deliciosa) bitkilerinde de hastalık yapmaktadır. Çay bitkisinden rapor edilen Pestalotiopsis türleri Pestalotiopsis sp., P. theae, P. longiseta, P. guepinii, P. adusta, P. furcata, P. natrassii, P. camelliae ve P. palmarum’dur. Kivide ise Pestalotiopsis sp., P. longiseta, P. neglecta ve P. menezesiana rapor edilmiştir. Bu derlemede çay ve kivi bitkileri üzerinde görülen Pestalotiopsis türleri ile ilgili bilgiler verilmiştir.

Anahtar Kelimeler: Pestalotiopsis sp., Çay, Kivi, Camellia sinensis, Actinidia deliciosa

Pestalotiopsis Species Causing Diseases on Tea and Kiwifruit Plants

Abstract Genus Pestalotiopsis has a wide host range. The fungus is determined in many areas of the world. It is reported from diffferent countries including India, China, Thailand, Japan, South Korea, Turkey, Iran and Brazil. However, it is mainly observed in tropical and subtropical regions. Different Pestalotiopsis species cause disease on tea (Camellia sinensis) ve kiwifruit (Actinidia deliciosa) plants. Pestalotiopsis sp., P. theae, P. longiseta, P. guepinii, P. adusta, P. furcata, P. natrassii, P. camelliae and, P. palmarum have been reported from tea plants. From kiwifruit plants, Pestalotiopsis sp., P. longiseta, P. neglecta and P. menezesiana have been reported. In this review, information is given related to Pestalotiopsis species occurring on tea and kiwifruit plants.

Key Words: Pestalotiopsis sp., , Tea, Kiwifruit, Camellia sinensis, Actinidia deliciosa

Giriş Çay bitkisi ağaçsı bir görünümde olup, her dem yeşil, kazık bir köke sahiptir. Çay bitkisi (Camellia sinensis (L.) O. Çiçeği beyaz renkli olan çay bitkisinin Kuntze) Theaceae familyasından çok yıllık yaprakları yeşil renkli ve kayık bir bitkidir. Yapraklarının kurutulup sıcak biçimindedir. Çay bitkisi yağışı bol ve sıcak suda haşlanması sonucu hafif aromalı bir olan yerlerde yetişir. Ekonomik çay tarımı içecek elde edilir. Bu alkolsüz içecek için yıllık sıcaklık ortalamasının 14oC’nin ülkemizde ve dünyada sevilerek altına düşmemesi, toplam yıllık yağışın tüketilmektedir (Terzi, 2003). 2000 mm’nin altında olmaması ve bağıl nemin en az %70 olması gerekir. Kumlu

152 topraklardan killi topraklara kadar değişik Çizelge 1. 2013 yılı çay üretim miktarı ve ekim toprak tiplerinde yetişebilir. Kalsiyumu alanları (FAOSTAT, 2013a) Table 1. Amount of tea production and planting sevmeyen bir bitki olan çay, asidik areas in 2013 (FAOSTAT, 2013a) topraklarda yetiştirilir. Genelde pH 4.5- Üretim (ton) Ekim alanı (ha) 6.0 arasında optimum gelişme gösterir Ülkeler Production Planting area (Terzi, 2003; Kacar, 2010). Countries (tonnes) (ha) Çay bitkisinin eski bir tarihe sahip Çin olduğu bilinmektedir. Anavatanı üzerinde China 1.924.457 1.750.000 Hindistan tartışmalar hâlen devam etmektedir. India 1.208.780 563.980 Kimilerine göre çayın anavatanı Hindistan Kenya kimilerine göre ise Çin’dir. Birçok Kenya 432.400 198.600 sebepten dolayı çay kültürünün ilk kez Sri Lanka Çin’de başladığı kabul edilmektedir ve Sri Lanka 340.230 221.969 Vietnam geçmişten günümüze birçok ulus Vietnam 214.300 121.649 tarafından beğenilerek popüler bir içecek Türkiye hâline gelmiştir (Terzi, 2003). Turkey 212.400 76.426 Ülkemizde ise çay yetiştirilmesine ait Endonezya ilk girişim 1888 yılında yapılmıştır. Indonesia 148.100 122.400 Çin’den getirilen çay fidanları ilk olarak Bursa’da dikilmiş fakat başarılı TUİK (2017) verilerine göre ülkemizde olunamamıştır. 1924 yılında çıkan bir 2016 yılında 763.609 dekar alanda kanun ile Rize’de yetiştiriciliğine 1.350.000 ton yaş çay üretilmiştir. başlanmıştır. 1947 yılında ilk çay fabrikası Türkiye’de çaylık alanların %65.62’si Rize’de kurulmuştur. 1971’de çıkan kanun Rize, %20.46’sı Trabzon, % 11.3’u Artvin, ile Çay Kurumu ardından 1984’te Çay %2.6’si ise Giresun ve Ordu illerinde İşletmeleri Genel Müdürlüğü Kamu bulunmaktadır (Anonim, 2013). İktisadi Kuruluşu oluşturulmuştur. Yine Çayın sağlığa yararlı yönleri 1984’te çıkan Çay Kanunu ile çayın tarımı, bulunmaktadır. Bileşiminde bulunan üretimi, işlenmesi ve satışı serbest kateşinler kanser yapıcı hücreleri bırakılmıştır (Taşkın, 2008). engeller, vücuttaki zararlı atıkların ve Dünyada en çok çay üretimini yapan zehirli maddelerin atılımını sağlar. ülke Çin’dir. Ülkemiz ise altıncı sırada yer İçerisindeki florür diş minesini almaktadır. Çizelge 1’de 2013 yılı kuvvetlendirir, kafein ise dinlendirici verilerine göre çay üretim miktarı ve ekim özelliğe sahiptir (Artık ve Poyrazoğlu, alanları verilmiştir (FAOSTAT, 2013a). 2007) . Türkiye’de ise çay yetiştiriciliği Doğu Çay bitkisinde hastalık yapan birçok Karadeniz Bölgesi’nde başta Rize olmak fungal etmen vardır. Khodaparast ve üzere Artvin’den başlayıp Ordu’nun Fatsa Hedjaroude (1996) tarafından Kuzey ilçesine kadar yapılmaktadır. (Erdoğan, İran’da Botrytis sp., Colletotrichum 2015). gloeosporioides, Fusarium solani,

153

Lasiodiplodia theobromae, Pestalotiopsis Pestalotia theae, Phoma sp., dal ve longiseta, P. natrassii, P. theae, yapraklarda siyah fumajin (Capnodium Phyllosticta theaecearum ve Sclerotium sp.), sarı fumajin, yıllık sürgün rolfsii fungal etmenleri patojen olarak yapraklarında kloroz, yapraklarda ödem tespit edilmiştir. hastalıkları, dal ve gövdelerde ayrıca Zeiss ve Den Braber (2001) Asya’da ve büyük olasılıkla Hypodermopsis theae Vietnam’da çaylarda vexans, olduğu tahmin edilen bir fungus tespit Colletotrichum coccodes, Pestalotiopsis edilmiştir. Bunların dışında ayrıca theae, Gloesporium theae sinensis, Monochaetia nattrassii, Fusarium spp., Marasmius crinis-equi, Colletotrichum Trichothecium sp. fungusları da tespit theae sinensis, Glomerella cingulata, edilmiştir. Yine Çakır ve Ceylan (1987)‘de Phyllosticta gemiphilae, Aglaospora belirtildiğine göre Samsun Bölge Zirai aculeata, Botryodiplodia theobromae, Mücadele Araştırma Enstitüsünde yapılan Hypoxylon serpens, Corticium çalışmalarda çay üzerinde bazı fungal salmonicolor, theicola, hastalık etmenleri tespit edilmiştir. Nectria spp., theae, Bunlar; Rosellinia sp., Pestolatia theae, Pseudomonas syringae pv. theae, Piggotia theae, Glomerella cingulata Armillaria mellea, Ganoderma philippi, (=Colletotrichum gloeosporioides), Hypoxylon asarcodes, Phellinus la- Pestalotiopsis natrassii, saprofit olarak da maensis, Phellinus noxius, Poria spp. Cladosporium cladosporioides, Rosellinia arcuta, Rosellinia necatrix, Trichoderma sp., Penicillium sp. ve Sphaerostilbe repens, Ustulina spp. Trichothecium sp.'dir. etmenleri tarafından oluşturulan hastalık- Gürcan (1975), Rize’de çay lar ile etmeni bilinmeyen bir şiskinlik bahçelerinden alınan örneklerde hastalığını bildirmiştir. camelliae, Phyllosticta theae, Keith ve ark. (2006), büyük çay üretim Pestalotia theae, Fusarium acuminatum, alanlarında çaylarda hastalık yapan bazı Cercoseptia theae ve Helminthosporium etmenleri rapor etmişlerdir. Bunlar velitinum etmenlerini tespit etmiştir. Cephaleuros virescens, Colletotrichum Türkiye’de yetiştirilen çay bitkilerinde sp., Pestalotiopsis sp., Exobasidium Karakaya (2009) Phomopsis theae’ nin, vexans, Marasmius crinisequi ve Karakaya ve Bayraktar (2010) Botrytis Macrophomina theicola etmenleridir. cinerea fungusunun hastalık yaptığını Çakır ve Ceylan (1987) Türkiye’de bildirmişlerdir. Doğu Karadeniz bölgesinde çay (Camellia Karakaya ve ark. (2011a) Rize ilinde sinensis) üretim alanlarında hastalık çay bitkilerinde Colletotrichum oluşturan etmenleri belirlemişlerdir. gloeosporioides, Colletotrichum Yapraklarda (Guignardia camelliae) boninense, Pestalotiopsis theae, Phoma imperfekt devre Colletotrichum sp., Botrytis cinerea, Phomopsis theae, camelliae, Pestalotia theae, Phyllosticta Phyllosticta theacearum ve teşhis sp., Cercoseptoria theae, dallarda edilemeyen dört adet fungusun hastalık

154

yaptığını bildirmişlerdir. Araştırıcılar Akdeniz Bölgeleri’nde yetiştirilmesi Colletotrichum gloeosporioides ve uygun görülmüştür (Yalçın ve Samancı, Pestalotiopsis theae tarafından meydana 1995). getirilen yaprak hastalıklarının yaygın Dünyada ticari anlamda üretimi olduğunu bildirmişlerdir. Çay yaprakla- yapılan birçok kivi çeşidi mevcuttur. rında en az 2 değişik Pestalotiopsis Hayward, Bruno, Allison, Abbott ve türünün hastalık yaptığı belirtilmiştir. Yine Monty dişi çeşitler olup, Matua ve aynı araştırıcılar türü teşhis edilemeyen Tomouri erkek çeşitlerdir. Ülkemizde bir Glomerella türünün çay dallarında Hayward çeşidi yaygın olarak kanser oluşturduğunu bildirmişlerdir. yetiştirilmektedir (Arı ve Kol, 2004). Kivi bitkisi (Actinidia deliciosa (A. Chev.) C. S Liang et A. R. Ferguson) Çizelge 2. Dünyada bazı ülkelerde 2013 yılı kivi Actinidiaceae familyasından, asma üretim miktarı ve ekim alanları (FAO, 2013b) benzeri bir bitkidir. Subtropik olan bu Table 2. Kiwifruit production amount and bitkinin C vitamini bakımından yüksek planting areas in some countries in 2013 olan meyvesi çokça tüketilmektedir (FAO, 2013b) (Yalçın, 2007). Üretim miktarı Ekim alanı Kivi bitkisi sarılıcı bir yapıya sahiptir. (ton) (ha) Ülkeler Production Planting area Saçak kökleri bulunmaktadır. Yaprakları Countries amount (tonnes) (ha) kalp şeklinde ve tüylüdür. Çiçekleri İtalya Italy 447.560 24.891 beyaz-kirli krem renktedir ve erkek ve Yeni Zelanda dişi çiçekler ayrı bitkidedir. Meyvenin dışı New Zealand 382.337 11.603 yeşilimsi kahverengi renkte olup üzeri Şili Chili 255.758 11.086 yumuşak tüylerle kaplıdır, meyve eti ise Yunanistan zümrüt yeşili olup yumuşak ve suludur Greece 162.800 9.300 (Çalışkan, 1997) . Fransa France 55.999 3.795 Genel olarak kivi oransal nemin %70- Türkiye 80, yüksekliğin 800-1400 m arasında Turkey 41.635 3.200 olduğu bölgelerde doğal olarak yetişir. İran Iran 31.603 2.341 Ekonomik anlamda kivi vejetasyon Japonya döneminde 8oC’nin üzerinde 1800-3000 Japan 29.225 2.238 saat sıcaklık toplamına sahip yerlerde ABD USA 27.300 1.494 gelişir. 800-1400 mm su tüketir. Genelde Portekiz derin ve geçirgen toprakları tercih eder Portugal 21.306 2.127 (Yalçın, 2007). Dünyada daha çok İtalya, Yunanistan, Dünyada en çok kivi üreten ülke Yeni Zelanda gibi ülkelerde yetiştirilen İtalya’dır. Ülkemiz üretim miktarı kivi ülkemizde 1980’li yılların sonunda bakımından 6. sırada yer almaktadır. tanınmıştır. Bazı araştırmalar sonucunda Çizelge 2’de 2013 yılı kivi üretim miktarı ise daha çok Karadeniz, Marmara, Ege ve ve ekim alanları verilmiştir (FAO, 2013b).

155

Ülkemizde ise kivi yetiştiriciliği bazı Pestalotiopsis sp. (Karakaya, 2001), üreticiler tarafından çay yetiştiriciliğinin Alternaria alternata (Karakaya ve Çelik, yanında ek gelir olarak da yapılmaktadır 2012), Botrytis cinerea (Karakaya ve (Akbulut ve ark., 2013). Bayraktar, 2009), Phytophthora Türkiye’de 2014 yılı itibarıyla 26 ilde citropththora (Akıllı ve ark., 2011) kivi üretimi yapılmaktadır. En çok üretim Colletotrichum gloeosporoides, C. yapılan ilimiz Yalova’dır. Karadeniz acutatum, C. kahawae, Cylinrocarpon sp., Bölgesi’nde en çok üretim Rize ilinde Phytophthora sp., Pestalotiopsis spp., olmakla beraber Artvin’den Samsun’a Phomopsis sp., Botrytis sp., Alternaria kadar yetiştiricilik yapılmaktadır (TÜİK, sp., ve teşhis edilemeyen 3 fungus 2014). (Karakaya ve ark, 2011b), Cylindrocarpon Kivi bitkisinde hastalık meydana liriodendri (Erper ve ark., 2011) ve getiren değişik mikroorganizmalar Pseudomonas syringae pv. actinidiae bulunmaktadır. Bu etmenler kök, kök (Baştaş ve Karakaya, 2012) etmenleri boğazı, dal, çiçek, yaprak ve meyvelerde tespit edilmiştir. Samsun ve Rize illerinde hastalık yapabilmektedir (Doğu ve ise kivilerde kök çürüklüğüne sebep olan Karakaya, 2008). Fungal etmenlerden Cylindrocarpon pauciseptatum, Armillaria mellea kök çürüklüğüne, Cylindrocladiella parva, Ilyonectria Botrytis cinerea depo sonrası meyvelerde liriodendri ve Ilyonectria europaea çürüklüğe, Phytophthora spp. kök ve kök etmenleri tespit edilmiştir (Erper ve ark., boğazı çürüklüğüne (Gubler ve Conn, 2013). Bartın ilinde ise hastalık belirtisi 2002), Sclerotinia sclerotiorum meyve gösteren kivi bitkilerinden Phytophthora çürüklüğüne, Botryosphaeria dothidea cryptogea and Phytophthora depo sonrası meyvelerde görülen megasperma fungusları izole edilmiş olup çürüklüğe (Pennycook, 1985), bunlardan Phytophthora Phialophora sp. depo sonrası meyve cryptogea patojen olarak bulunmuştur kabuğunda çökmelere (Testoni ve ark., (Kurbetli ve Ozan, 2013). Demir (2000) 2007), Phomopsis sp. hasat sonrası Türkiye’de yetiştirilen kivilerde meyvede sap dibi çürüklüğü ve yaprak Pseudomonas syringae pv. syringae ve lekelerine (Ushiyama ve ark., 1996; Koh Erwinia carotovora etmenlerinin hastalık ve ark, 2003), Alternaria alternata yaprak oluşturduğunu bildirmiştir. lekesine (Karakaya ve Çelik, 2012), Cylindrocladium crotolaria kök Pestalotiopsis Hakkında Genel Bilgiler çürüklüğüne (Krausz ve ark., 1987), Pestalotiopsis sp. yaprak yanıklığına Pestalotiopsis Steyaert, geniş konukçu (Karakaya, 2001; Ertaş ve ark, 2016) dizisine sahip bitki patojen türlerini sebep olmaktadır. içeren bir cinsdir (Maharachchikumbra ve Ülkemizde kivide hastalık oluşturan bazı ark., 2014). Ülkemizde ise çay ve kivinin etmenler tespit edilmiştir. Rize ilinde kivi de aralarında bulunduğu değişik bitkilerinde hastalık oluşturan bitkilerden farklı Pestalotiopsis türleri

156

rapor edilmiştir (Karakaya, 2001; Karaca değişkenlik gösterir. Uzantılar, tüp ve Erper, 2001; Karakaya ve ark., şeklinde çıkıntılar olarak ve konidi hücresi 2011a,b; Erper ve Çelik, 2011; Karakaya ile korunan protoplasmik devamlılıklardır, ve Çelik Oğuz, 2013a,b; Dil ve ark., 2013; ipliksi veya dar ve kıvrımlıdır; apikal Selçuk ve Hüseyin, 2014; Sezer ve Dolar, uzantılar bir veya birden fazladır, 2015; Ertaş ve ark., 2016) . dallanmış veya dallanmamıştır, apikal uç Pestalotiopsis Steyaert Fungi aleminin veya tabakadan meydana gelen spatula sınıfının Xylariales şeklinde olan veya olmayan başlıkları takımından Amphisphaeriaceae vardır. Bazal uzantıları genelde bulunmaz, familyasına ait anamorfik bir fungustur görüldüğünde ise tek, dallanmış ve (Barr, 1975; Anonymous, 2015). merkezidir (Nag Raj, 1993). Konidiomata aservulus, piknit veya Pestalotiopsis cinsinin taksonomisinde cornute (boynuz benzeri yapı) olabilir, sorunlar bulunmaktadır (Nag Raj, 1993). gömük veya dışarıda olabilir. Konidiomata Maharachchikumbra ve ark. (2014)’nın tek lokullü veya lokulleri tamamıyla belirttiğine göre ilk olarak Steyaert ayrılmamış çok lokullü ve pürüzsüz, (1949), konidi morfolojisine göre kahverenginden siyaha değişen renklerde Pestalotia De Notaris cinsini Pestolatia, olabilir. Apikal duvarı veya konukçu Pestalotiopsis ve Truncatella olmak üzere dokuyu örten düzensiz çatlakları olabilir 3 cinse ayırmıştır. Yine Steyaert (1949) ve bu çatlaklar stroma şeklinde veya açılı, tarafından Pestalotiopsis cinsi apikal yuvarlağımsı, prizmatik veya karışık uzantıların sayılarına göre gruplara dokuda duvarlar olabilir. Konidioforlar ayrılmış ve Monochaetia ayrı bir cins konidioma çukurunu kısmen veya olarak kabul edilmemiştir. Ancak Guba tamamıyla kaplar, dallanmış ve (1961) tarafından Pestalotia cinsi bölmelidir, nadiren mukusa bağlanmış quadriloculate (4 hücreli konidi), renksiz, düzgün konidiogenus hücrelere quinqueloculate (5 hücreli konidi) ve dönüşür. Konidiogenus hücreleri ayrık sexloloculate (6 hücreli konidi) olmak veya bütün hâlinde, silindirik, ampül üzere 3 gruba ayrılmış, Monochaetia ayrı şeklinde veya şişe benzeri yapıdadır, bir cins olarak görülmüştür ve Steyart renksiz ve düzgündür. Konidiler fusiform (1949) tarafından tanımlanan 2 cins şeklinde, düzgün veya hafifçe kıvrık, çok (Pestalotiopsis ve Truncatella) ise bölmeli, bazal hücre kesik konik tabanlı Pestolatia altında sinonim olarak kabul ters konik biçiminde, genelde kendine edilmiştir. Sutton (1980) aservulus, konidi özgü minik çıkıntıları vardır, renksiz, ince pigmentasyonu ve annelidik duvarlı; orta hücreler renkli, concolor konidiogenus hücrelerine göre veya versicolor, son hücrelerden daha Pestalotiopsis, Pestolatia ve Truncatella ince bir duvara sahip, düzgün yüzeyli veya olarak sınıflandırmıştır ve Pestalotiopsis pürüzlü, kırışık yapıda, apikal hücreler taksonomisi ile ilgili birçok problemi konikden yarı küremsi yapıya, renksizden tanımlamıştır. Fakat 600’den fazla tür hemen hemen renksiz bir şekile cins dışında kaldığı için Sutton (1980)

157

grubun Monochaetia, Pestalotiopsis veya ark., 2014; Ertaş ve ark., 2016) , kivi Truncatella olarak tekrar değiştirilmesinin (Ushiyama ve ark., 1996; Karakaya, 2001; gerektiğini bildirmiştir. Nag Raj (1993)’ da Jeong ve ark., 2008; Ertaş ve ark., 2016 ), Pestolatia cinsinde tanımlanmış birçok maviyemiş (Dil ve ark., 2013, Erper ve türün tekrar düzenlenmesi gerektiğini Çelik 2013), fındık ve ceviz (Karaca ve düşünmüştür. Pestalotiopsis türlerinin Erper, 2001), sakız ağacı (Göre ve ark., koloni, konidi morfolojisi ve konukçuya 2010), funda (Hopkins ve McQuilken, göre gruplandırılmasında zorluklar 2000), palmiye (Zhang ve ark., 2012; bulunmaktadır (Keith ve ark., 2006b; Hu Suwannarach ve ark., 2013), Trabzon ve ark., 2007; Maharachchikumbura ve hurması (Yasuda ve ark., 2003), ananas ark., 2011). Bu sebepten araştırmacılar (Barguil ve ark., 2008), mango ( Ismail ve eldeki bulguları destek amaçlı moleküler ark., 2013), gardenya (Watanabe ve ark., araştırmalara yönelmiştir (Jeewon ve 1998), mısır (Tagne ve Matur, 2001) gibi ark., 2002; Keith ve ark., 2006b). Jeewon bitkilerden rapor edilmiştir. ve ark. (2002), ribozomal DNA (28S) Ayrıca bu cins insanlarda ve bölgesini inceleyerek ve morfolojik hayvanlarda da hastalık yapmaktadır. verilere göre kıyaslayarak Pestolatia Maharachchikumbra ve ark. (2011)’de türlerini Pestalotiopsis ile birlikte belirtildiğine göre Sutton (1999) fungusu gruplandırılmıştır. Maharachchikumbra insanlarda sinüs, tırnak, bronş, göz, deri ve ark. (2014) morfolojik ve 28S nrRNA ve ayakta aşınmış saydam tabakadan (LSU) gen bölgesindeki verilere dayanarak izole etmiştir. Diener ve ark. (1976), Pestalotiopsis’e ek olarak farklı 2 grup pamuktan izole edilen bu etmeni fareler daha oluşturmuş ve bunları üzerinde toksisite testine tabi tutmuş ve Pestalotiopsis, Neopestalotiopsis ve sonucunda farelerde kilo kaybına, Pseudopestalotiopsis olarak patolojik anormalliğe ve hatta ölüme bile isimlendirmiştir. sebep olduğunu gözlemlemiştir. Bu cinse ait bazı türler bitkilerde farklı Pestalotiopsis spp. farklı kimyasal lezyonlar oluşturmaktadır. Yapraklarda bileşikler üretmesinden dolayı tıbbi, zirai yanıklıklara, gri ve klorotik lekelere, ve endüstriyel uygulamalarda da dallarda yanıklık ve kanserlere, kullanılmaktadır. Pestalotiopsis cinsinin meyvelerde çürüklüğe, meyve ürettiği bir metabolit olan diterpen kabuklarında uyuz ve çiçeklerde çürüklük bileşiği antikanser ilaçlarında belirtilerine sebep olmaktadır (Mordue kullanılmaktadır (Yang ve ark., 2012) ve ve Holliday, 1971a,b; Karakaya, 2001; gelecekte bu ilaçların yapımında Tagne ve Mathur, 2001; Karaca ve Erper, fungusun kullanımı büyük bir potansiyele 2001; Keith ve ark., 2006a,b; Jeong ve sahiptir (Zhou ve ark., 2010). Cueto ve ark., 2008; Maharachchikumbra, 2013 ). ark. (2001) bu cinsin ürettiği bir alkaloidin Pestalotiopsis türleri birçok bitkide Fusarium culmorum’a karşı antifungal tespit edilmiştir. Fungus, çay (Çakır ve etkisini rapor etmişlerdir (Yang ve ark., Ceylan, 1988; Maharachchikumbra ve 2012). Russell ve ark. (2011) ise

158

Pestalotiopsis microspora etmeninin çay ve kivi bitkilerinde Pestalotiopsis spp. plastikleri parçalayabildiğini ve Pestalotiopsis theae etmenlerini rapor gözlemlemiştir. etmişlerdir. Karadeniz Bölgesi’nde Etmen dünyada birçok bölgede tespit maviyemiş, fındık ve cevizlerde edilmiştir ve genellikle tropik ve Pestalotiopsis guepinii etmeni tespit subtropik bölgelerde gözlenmiştir. edilmiştir (Karaca ve Erper, 2001; Erper Pestalotiopsis fungusu Çin (Chen ve Chen, ve Çelik, 2011). Göre ve ark. (2010), 1982), Japonya (Hamaya ve Horikawa, Pistacia lentiscus var. chia bitkisinde 1982), Güney Kore (Jeong ve ark., 2008), hastalık oluşturan Pestalotiopsis guepinii Hindistan (Joshi ve ark., 2009), Tayland etmenini bildirmiştir. Ozan ve ark. (2012) (Maharachchikumbra ve ark., 2013), İran tarafından Sakarya ilinde mazılarda (Khodaparast ve Hedjaroude, 1996) ve hastalık oluşturan bir Pestalotiopsis sp. Brezilya (Lazarotto ve ark., 2014) gibi rapor edilmiştir. Selçuk ve Hüseyin ülkelerden rapor edilmiştir. Yasuda ve ark. (2014), Istranca dağındaki bitkilerde (2003) Japonya’da Trabzon hurmasında P. Pestalotiopsis fungusunu tespit etmiştir. longiseta, P. glandicola, P. acaciae, P. Sezer ve Dolar (2015) Ordu, Giresun ve crassiuscola etmenlerini, Espinoza ve ark. Trabzon illerinde çotanaklarda hastalık (2008), Şili’deki maviyemiş bitkilerinde P. oluşturan bir Pestalotiopsis türünü rapor clavispora ve P. neglecta etmenlerini, etmişlerdir. Suwannarach ve ark. (2013), Tayland’da palmiye yapraklarında P. theae etmenini, Çay ve Kivi Bitkilerinde Hastalık Hopkins ve McQuilken (2000), Birleşik Oluşturan Pestalotiopsis Türleri Krallık’ta bazı süs bitkilerinde P. sydowiana etmenini, Huang ve ark. Pestalotiopsis theae (Sawada) Steyaert (2007), Çin’de muz bitkilerinde P. P. theae çay bitkisinde gri yanıklığa menezesiana etmenini rapor etmişlerdir sebep olan önemli bir türdür (Joshi ve Etmen bir çok ülkede ürünlerde ark., 2009). ekonomik kayıplara sebep olmaktadır Aservuluslar, lezyonlarda ve ölü, renk (Maharachchikumbra ve ark., 2014). değiştirmiş dokularda bulunmaktadır ve Ülkemizde ise bu fungus genellikle yaprakların her iki yüzeyine düzensiz Karadeniz bölgesinde tespit edilmiştir. olarak dağılmışlardır fakat daha çok Çakır ve Ceylan (1987) Karadeniz içinde bulunurlar. Küremsi veya merceksi bölgesinde çay bitkilerinde Pestalotiopsis yapıda değişen şekilleri vardır ve geniş ve natrassii ve Pestolatia theae etmenlerinin düzensiz porlar epidermisi parçalar. olduğunu bildirmişlerdir. Karakaya ve ark. Konidiler, olgunlaşınca yayılıp dağılan (2011a, 2011b), Rize ilinde çay ve siyah yığınların içinde bulunur. kivilerde Pestalotiopsis spp., ve Konidioforlar, stroma yüzeyinin Pestalotiopsis theae, Dil ve ark. (2013) üstündedir, renksiz, silindirikten obovoid maviyemişlerde Pestalotiopsis spp., Ertaş (ters yumurta) veya obpyriforma (ters ve ark. (2016) ise Karadeniz bölgesinde

159

armut) kadar değişen şekildedir, 1-5 µm Normalde ciddi bir hastalık olmasına çapında, 10-15 µm uzunluğunda, 1-5 rağmen bu hastalık ikincil hastalık olarak arasında ardı ardına tomurcuklanma bilinir. Patojen, düşmek üzere olan yaşlı gösterir. Konidiler, fusiform, düzgün, yapraklarda görülür. Ayrıca hastalık nadiren kıvrık, 5 hücreli, keskin bir bölme zayıflamış yapraklarda veya böcek zararı ile ayrılmış, 23-35 (27) × 5.5-8 (7.2) µm görmüş, aşırı inorganik gübreleme ile çapındadır, orta hücreler 15-22 (18) µm gübrelenmiş, K veya N eksikliği görülen uzunluğunda, koyu zeytin yeşili renginde, yapraklarda gözlemlenmiştir (Mordue ve apikal ve bazal hücreler renksizdir. Apikal Holliday, 1971a). uzantıların sayısı 3, nadiren 2-4 arasında, Çay bitkilerinde görülen bu hastalık renksiz, silindirikten spatula şeklinde ülkemizde ve dünyada birçok bölgeden değişen şekillerde, 15-50 (30) µm rapor edilmiştir. Gürcan (1975), Rize boylarındadır. Bazal uzantılar renksiz, düz ilinde Pestalotia theae hastalığını rapor ve 4-10 µm boylarındadır (Mordue ve etmiştir. Yine Karakaya ve ark. (2011a) Holliday, 1971a). tarafından Rize ilinde P. theae türünün Patates Dekstroz Agar (PDA)’da yaygın olduğu rapor edilmiştir. miselyumlar renksiz olup koloninin uç Çakır ve Ceylan (1987), Karadeniz kısımlarında seyrek, yaşlı kısımlarında Bölgesi’nde çay üretim alanlarında yoğun havai miselyumlar bulunur. yapılan bir sürveyde dallarda ve Aservuluslar küçük, sarımtrak renkli hif yapraklarda Pestolatia theae tarafından topluluklarından ve dikkat çeken spor meydana getirilen lekelere rastlamışlardır yığınlarından oluşur. Koloniler genellikle ve bu hastalığın genelde aşırı budanmış miselyum gelişiminde ve aservulus iki-üç yıllık sürgünlerde olduğu rapor oluşumunda günlük belirgin bir kuşak edilmiştir. Çakır ve Ceylan (1988)‘de gösterir. Ortamın arka tarafında az bir belirtildiğine göre Hainsworth (1952) bu renk değişimi görülür. PCA ortamında ise hastalığın Hindistan’da zayıflamış ve seyrek gelişim gösterir ve dağılmış küçük direnci düşmüş yapraklarda görüldüğünü aservuluslar görülür (Mordue ve Holliday, ve zayıflık sebebi ortadan kalkınca 1971a). hastalığın da kaybolduğunu rapor Hastalık belirtisi, yaprakta küçük etmiştir. Ayrıca Ertaş ve ark. (2016) kahverengi lekeler olarak başlar, ilerleyen tarafından Karadeniz Bölgesi’nde çay zamanlarda genişleyerek 1 cm veya daha bitkileri üzerinde yapılan bir araştırmada fazla çapa ulaşır. Belirtiler ortada grimsi en az iki Pestalotiopsis türü görülmüş kenarında ise açıktan koyu kahverengine olup bunlardan birinin Pestalotiopsis dönüşen bir renk değişimi gösterir. Bu theae olduğu rapor edilmiştir. belirtiler iç içe geçmiş dairesel veya oval Maharachchikumbra ve ark. (2013), konsantrik halkalar şeklindedir ve Tayland’da yaptığı çalışmada çay üzerinde siyah aservulusları bulunur. bitkisinde P. theae türünü morfolojik ve Genç yapraklarda bu halkalar genellikle moleküler analizler sonucunda tespit görülmez. Lekelerde birleşme görülebilir. etmiştir.

160

Mouli (1997), Hindistan’daki Takeda (2003), Japonya’daki farklı çay çaylıklarda Pestalotia theae etmenini klonlarının P. longiseta etmenine karşı bildirmiş ve bu hastalığın Colletotrichum dayanıklılığını fenotipik ve genotipik camelliae ile birlikte saplarda çürüklüğe olarak ilişkilendirmiş ve genetik analizler sebep olduğunu rapor etmiştir. sonucu bitkilerde Pl1 (yüksek dayanıklılık

Khodaparast ve Hedjaroude (1996) gösteren gen) ve Pl2 (orta seviyede tarafından Kuzey İran’da çay bitkilerinde dayanıklılık gösteren gen) genlerini rapor Pestalotiopsis theae fungal etmeni etmiştir. patojen olarak tespit edilmiştir. Ushiyama ve ark. (1996), kivi Chen ve Chen (1982), Çin’de çay bitkisinde bu etmenin patojen olduğunu yapraklarında Pestolozzia spp.’nin en az rapor etmiştir. Mousakhah ve ark. (2014), üç belirtiye neden olduğunu ve P. İran’ın kuzey kısmında kivilerde yaptığı theae’nın gri yanıklık etmeni olduğunu çalışmada Pestalotiopsis longiseta kaydetmişlerdir. etmenini rapor etmiştir. Etmen patojen olarak bulunmuş ve %7 oranında yaygın Pestalotiopsis longiseta (Sawada) Dai & olduğu rapor edilmiştir. Kobayashi Pestalotiopsis longiseta çaylarda gri Pestalotiopsis guepinii (Desmazières) yanıklığa, kivilerde ise kahverengi yaprak Steyaert (= Pestalotiopsis maculans lekelerine sebep olan bir etmendir (Corda) Nag Raj) (Ushiyama ve ark., 1996; Joshi ve ark., Bu etmen yapraklarda yanıklığa, 2009). dallarda geriye ölüm, gövde kanserlerine Aservuluslar epidermisin yırtılmasıyla ve çiçekte çürüklüklere sebep olmaktadır. yaprak yüzeyine çıkar, boyutları 165-300 Bu hastalık birçok ülkede görülmektedir µm arasındadır. Konidiler 5 hücreli, orta (Mordue ve Holliday, 1972). renkli hücrelerin biri koyu kahverengi Konidiomata aservulus şeklinde, diğer iki hücre ise renksizdir yaprağın her iki yüzünde gelişir, dağınık (Khodaparast ve Hedjaroude, 1996). veya toplu ve genelde karışmış, gömük, Konidi boyutu 21.7-26.2 × 6.4-8.6 µm, dış kısmı yuvarlaktan ovale değişen renkli hücreler ise 14.3-18.8 µm şekillerde, 200-550 µm çapında, 70-130 boyutlarındadır. Apikal uzantıların sayısı µm derinliğinde, tek lokullü, pürüzsüz, 3 ve boyutları 16.7-30.9 µm’dir. Bazal siyah; bazal stroma 10-15 µm uzantısı 5.7-9.5 µm uzunluğundadır kalınlığında, hücreler ince duvarlı, (Hamaya ve Horikawa, 1982). renksize yakın; lateral duvarlar 2-4 hücre Hamaya ve Horikawa (1982), kalınlığında, hücreler ince duvarlı, açık Japonya’da Shizuoka Bölgesi’nin batı kahverengiden kahve rengine değişen kısmında yaptığı çalışmada bu etmeni renklerde olup üstü kabuk bağlamıştır. çaylarda yaygın olarak tespit etmiştir. Konidioforlar, konidioma çukurunda, bölmeli, dallanmamış, yaklaşık 30 µm

161

uzunluğunda, genellikle konidiogenus kahverengi renkte ve ikisi bazen daha hücreleri üretir, renksiz, pürüzsüz duvarlı, koyu renktedir (Tagne ve Mathur, 2001). mukus içindedir. Konidiler fusiform Tagne ve Mathur (2001)’de şeklinde, düzgün veya hafif kıvrıktır, 4 bildirildiğine göre Kinji ve ark. (1996), bölmeli, versicolor, pürüzsüz, 19-27.5 × 6- Pestalotiopsis neglecta etmeninin 8.5 ( ort. 23×7) µm boyunda, orta renkli kivilerde yaprak lekelerine sebep hücreler yarı silindirikten fıçı şekline olduğunu rapor etmiştir. değişen şekillerde, 13-19 (ort. 16) µm uzunluğundadır. Apikal uzantı sayısı Pestalotiopsis menezesiana (Bresadola & genellikle 2-3, nadiren 5 adettir, spatula Torrend) Bissett benzeri bir uca sahiptir, eğri, 10-22 (ort. Pestalotiopsis menezesiana kivide 15.5) µm uzunluğundadır. Bazal uzantılar yaprak yanıklığı etmenidir. Başlangıçta gözükmez, görüldüğü zaman ise tek ve küçük halka şeklinde ve düzensiz olan bu dallanması yoktur, merkezidir, 1.5-3 (ort. lekeler kenardan başlayarak yayılır. Sonra 2.2) µm uzunluğundadır (Nag Raj, 1993). lekelerin üzerinde grimsi-siyah Hastalık çay bitkilerinden rapor aservuluslar oluşur ve ilerleyen edilmiştir (Mordue ve Holliday, 1972). zamanlarda lezyonların rengi gri- kahverengi veya gri-beyaza dönüşür. Pestalotiopsis neglecta (Thümen) Yaralanma, hakim rüzgar ve kuraklık Steyaert hastalığın gelişimini tetikler. Kışı yere P. neglecta kivi yapraklarında dökülen yapraklarda geçirmektedir (Park kahverengi lekelere sebep olmaktadır ve ark., 1997). (Ushiyama ve ark., 1996). Pestalotiopsis menezesiana kolonileri Kültür ortamında pembemsi-beyaz PDA ortamında pamuksu görünümde miselyumlar ve siyah, sümüksü konidi olup az miktarda havai miselyum yığınları oluştururlar. 22oC’de 7 gün oluşturmuşlardır. Ortamın arka kısmı açık sonra, PDA ortamında 80 mm çapında, krem beyaz renginde olup genellikle Corn Meal Agar (CMA) ve Czapek agarda kahverenginden siyaha değişen Solution Agar (CzSA) ortamında 65 mm renklerde konsantrik halkalar gösterir. çapında, Nutrient Agar (NA) ortamında Eşeysiz üreme organları agar üzerine 30 mm çapında gelişme göstermiştir. dağılmış olup siyah renktedir. Konidi, beş hücreli, dar ve fusiform, Konidiomata aservulusdur. Konidiler düzgün veya hafif kıvrıktır ve gittikçe çomak veya fusiform şeklinde düzgün, 4 incelen bir tabanı vardır, 26x7 µm bölmelidir Orta renkli hücreler belirgin boyutlarındadır. Üç apikal uzantının bir şekilde versicolordur. 22-28 × 7-8.5 uzunluğu 15-25 µm ve bazal uzantının ise (ort. 8) µm boyutundadır. Apikal uzantılar 7 µm boyutlarındadır. İki apikal hücresi genellikle 3 nadiren 2 veya 4 sayıdadır, renksiz ve silindirikten koniğe değişen renksiz, filiform, 10-25 (ort. 15) µm şekillerdedir. Orta hücreler koyu uzunluğundadır. Bazal uzantılar tek, kısa

162

ve renksiz olup 3-5 µm boyundadır dalgalı bir çizgisi, beyazımsı renkli, (Sergeeva ve ark., 2005). yüzeyde yoğun, havai miselyumları vardır; eşeysiz üreme yapıları siyah ve Pestalotiopsis adusta (Ellis & Everhart) toplu; ilerleyen zamanlarda koloni Steyaert sarımtırak renge dönüşmektedir Etmen çayda yaprak lekelerine neden (Maharachchikumbra ve ark., 2012 ). olmakta, çiçeklerde zarar oluşturmakta ve erken yaprak dökümüne sebep Pestalotiopsis furcata Maharachch. & olmaktadır (Kumar ve ark., 1988). K.D. Hyde Konidiomata 80-150 µm çapında, Çay yapraklarında gri yanıklığa sebep aservulus şeklinde, bazal stroması olur. Yapraktaki lekeler başta küçük, bulunmaktadır, lateral duvarları yuvarlak ve sarı, yeşil renktedir. İlerleyen renksizden açık kahverengiye değişen zamanlarda bu lekeler kahverengiden renkte ve 2-4 hücre inceliğindedir. griye döner ve konsantrik halkalar Konidiofor belirsizdir. Konidi verici oluşturur (Maharachchikumbra ve ark., hücreler ayrık, basit, kısa ve filiformdur. 2013). Konidiler 16–20×5–7 μm uzunluğunda Konidiomata aservulustur ve dağınık (ort. 18.7-6.2 μm), fusiformdan elipsoide veya toplu hâlde olup nadiren birbirine değişen şekillerde, düzgün veya hafif karışmıştır. Yüzeyde yarı gömüktür, kıvrık, 4 bölmeli, kısa bazal hücreler olgunlaştığında tamamen dışarıdadır. geniş, renksiz, siğilli ve ince duvarlı, 2.7– Yuvarlak veya oval şekillerde, 180-300 µm 3.8 μm uzunluğunda (ort. 3.2 μm); orta çapında, 70-160 µm yüksekliğinde, tek renkli hücreler fıçı benzeri yapıdan yarı lokullü, pürüzsüz, duvar dokusu (stroma silindirik yapıya değişen şekillerdedir, ve parietal hücreler) 14-22 µm, duvar concolor, zeytin yeşili renginde, bölmeli hücreleri ince, en dıştaki katman renksiz, ve periklinal duvarlar hücrenin geri kalan içeridekiler ise açık kahverengiden kısmından daha koyu, 12.4–13.8 μm kahverengiye değişen renklerdedir ve uzunluğunda (ort. 13.2 μm), tabandan kabuk bağlamıştır. Konidioforlar, ikinci hücre uzunluğu 4.3–5.3 μm (ort. konidiomata çukurunda konidiogenus 4.8 µm); üçüncü hücre uzunluğu 4–4.7 hücreleri üretir. Konidiumlar, fusoidden μm (ort. 4.2 μm); dördüncü hücre 3.8– elipsoide değişen şekillerde, düzgün veya 4.4 μm (ort. 4 μm); apikal hücresi renksiz, hafif kıvrık, 4 bölmeli, 29-39×8.5-10.5 konik, 2.4–3.4 μm uzunluğunda (ort.3 (ort. 35.5×9.7) µm boyutlarındadır, bazal μm); 2-3 arasında uzantısı hücre ters konik biçimde, renksiz veya bulunmaktadır, 7–15 μm uzunluğunda hafif yeşilimtrak, ince ve düzgün duvarlı, (ort.10 μm), apikal hücrenin tepesinden 4.9-6.4 (ort. 5.8) µm uzunluğunda, orta çıkar; filiform bazal uzantı vardır. Koloni renkli hücreler fıçı benzeri yapıdan yarı gelişimi; 25oC’de 7 gün sonunda PDA silindirik şekile kadar değişen şekillerde, ortamında 7 cm çapına ulaşmaktadır, ince siğilimsi duvarları vardır, bölme ile

163

ayrılmıştır, concolor, yeşilimtrak, bölmeler Diğer Pestalotiopsis Türleri ve periklinal duvarlar hücrenin geri kalan Maharachchikumbra ve ark. (2014) kısmından daha koyu, duvarlar kıvrımlı, tarafından Pestalotiopsis camelliae’nın 20.7-25 µm uzunluğunda, apikal hücreler Türkiye’de çaylarda bulunduğu renksiz, konikden silindiriğe değişen bildirilmiştir. şekillerdedir. Apikal uzantılar 5-9 sayıda, Pestalotiopsis palmarum, çay tubular, bazı uzantılar dallanmış, apikal yapraklarında görülen bir etmendir. Sarı hücrenin üst kısmından çıkmaktadır, 20- kahverenkli lekelerle başlayan belirtiler 35 (ort. 27.7) µm dir. Bazal uzantısı ileriki zamanda beyazdan griye değişen bulunmamaktadır (Maharachchikumbra bir renkte kenarları koyu, 1 cm çapından ve ark., 2013). fazla büyüklükte ve damara paralel olarak Koloni, PDA ortamında 25oC’de 7 gelişir. Bazen lekeler yüzeyde birleşebilir günde 7 cm’ye ulaşabilmektedir, (Mordue ve Holliday, 1971b). beyazımsı, yüzeyde havai miselyumları bulunmaktadır. Eşeysiz üreme organları Sonuç siyah ve toplu hâldedir, kültürün arka kısmı beyazdır (Maharachchikumbra ve Değişik Pestalotiopsis türleri dünyada ark., 2013). ve ülkemizde aralarında kivi ve çay Hastalık ilk defa Maharachchikumbra bitkilerinin de bulunduğu bir çok bitkide ve ark. (2013) tarafından Tayland’daki çay zarar oluşturmaktadır. Çay ve kivi bitkilerinin yapraklarında tanımlamıştır. bitkilerinde değişik Pestalotiopsis türleri hastalık yapmaktadır. Ülkemizde çay ve Pestalotiopsis natrassii Steyaert kivi bitkilerinde Pestalotiopsis türlerinden Etmen çaylarda hastalık yapmaktadır. kaynaklanan hastalıklar önem arz Belirtileri Pestalotiopsis longiseta’ nın etmektedir. Bu hastalık etmenlerinin belirtilerine benzer ve yapraklarda biyolojileri çalışılmalı ve bunlara karşı hastalık yapmaktadır. Aservuluslar dayanıklı çeşitler geliştirilmelidir. yaprağın üst yüzeyinde epidermisin altında oluşur, 110-230 µm Kaynaklar boyutlarındadır. Konidioforlar renksiz, silindirik veya doliform (fıçı benzeri) Akbulut M., Baykal H., Şavşatlı Y., 2013. Çay üreticisine ek gelir olarak kivi yetiştiriciliği. yapıdadır. Konidiler 5 hücrelidir, 7-9×23- II. Rize Kalkınma Sempozyumu, 3-4 Mayıs, 35 µm boyutlarındadır. Orta renkli 200-208s. Rize. hücreler kahverengidir. Bazal ve apikal Akıllı, S., Serçe, Ç. U., Katırcıoğlu, Y. Z., Karakaya, A., Maden, S., 2011. Involvement of hücreler renksizdir. 1-4 arasında apikal Phytophthora citrophthora in kiwifruit uzantıları olup 8-35 µm decline in Turkey. Journal of uzunluğundadırlar. Bazal uzantısı yoktur. Phytopathology, 159 (7‐8): 579-581. Anonymous., 1996. (Khodaparast ve Hedjaroude, 1996). http://www.apsnet.org/publications/com monnames/Pages/Tea.aspx Access date: 07.10.2015

164

Anonim., 2013. Doğu Karadeniz İhracatçılar Birliği asi/CayRaporuNisan2015.pdf Access date: Genel Sekreterliği. Dünyada ve Türkiye’de 06.10.2015. çay sektörü ve dünyada çay sektöründe Erper, I., Çelik, H., 2011.First report of son gelişmeler. www.dkib.org.tr Access Pestalotiopsis guepinii on Vaccinium date: 07.10.2015 corymbosum in Turkey. Journal of Plant Anonymous., 2015. http://www.mycobank.org Pathology, 93 (4): 87. Access date: 29.10.2015Arı, B., Kol, S., Erper, I., Agustí-Brisach, C., Tunali, B., Armengol, 2004. Kivi Yetiştiriciliği. Tarım ve Köyişleri J., 2013. Characterization of root rot Bakanlığı Çiftçi Eğitim ve Yayım Şube disease of kiwifruit in the Black Sea region Müdürlüğü Çiftçi El Kitapları Serisi No.:1, of Turkey. European Journal of Plant Trabzon, 21s. Pathology, 136 (2): 291-300. Artık, N., Poyrazoğlu, E., 2007. Yeşil ve siyah çay Erper, I., Tunali, B., Agustí-Brisach, C., Armengol, üretim teknolojisi ve çayın sağlık açısından J., 2011. First report of Cylindrocarpon önemi. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Yayın liriodendri on kiwifruit in Turkey. Plant Dairesi Başkanlığı, Ankara, 24s. Disease, 95(1): 76. Barguil, B. M., Pessoa, W. R. L. S., Oliveira, S. M. Ertaş, M. N., Karakaya, A., Oğuz, A. Ç., Baştaş K.K., A., Coelho, R. S. B., 2008. Ocorrência de 2016. Pestalotiopsis species isolated from Pestalotiopsis neglecta em Ananas lucidus. tea and kiwifruit plants in Turkey. Radovi Summa Phytopathologica, 34 (1): 96. Poljoprivrednog Fakulteta Univerziteta u Barr, M. E. 1975. Pestalosphaeria, a new genus in Sarajevu (Works of the Faculty of the Amphisphaeriaceae. Mycologia, 67(1): Agriculture University of Sarajevo), Vol. 61 187-194. No:66 (1): 264-268. Baştaş, K. K., Karakaya, A. 2012. First report of Espinoza, J. G., Briceño, E. X., Keith, L. M., Latorre, bacterial canker of kiwifruit caused B. A., 2008. Canker and twig dieback of by Pseudomonas syringae pv. actinidiae in blueberry caused by Pestalotiopsis spp. Turkey. Plant Disease, 96:452. and a Truncatella sp. in Chile. Plant Chen, T. M., Chen, S.F., 1982. Diseases of tea and Disease, 92(10): 1407-1414. their control in the People’s Republic of FAOSTAT., 2013a. Tea production data. China. Plant Disease, 66 (10): 961-965. http://faostat3.fao.org/download/Q/QC/E Çalışkan, T., 1997. Kivi Yetiştiriciliği. Tarım ve Access date: 07.10.2015 Köyişleri Bakanlığı Yayın Dairesi Başkanlığı, FAOSTAT., 2013b. Kiwifruit production data. Ankara, 44s. http://faostat3.fao.org/download/Q/QC/E Çakır, O. , Ceylan S., 1987. Doğu Karadeniz Bölgesi Access date: 08.10.2015 çay (Camellia sinensis L.) üretim Göre, M. E., Parlak, S., Aydın, M. H., 2010. alanlarında hastalık oluşturan etmenlerin Pestalotiopsis guepinii newly reported to tespiti üzerinde ön çalışmalar. Bitki cause dieback on Pistacia lentiscus var. Koruma Bülteni, 27 (1-2): 87-99. chia in Turkey. New Disease Reports, 21: 8. Demir, G. 2000. First report of bacterial diseases Gubler, W. D., Conn, K. 2002. Kiwifruit: Armillaria on kiwifruit (Actinidia deliciosa) in Turkey. root rot, Botrytis fruit rot, Phytopthora Journal of Turkish Phytopathology, 29(1):7- root and cCrown Rot . University of 18. California IPM Pest Management Dil, T., Karakaya, A., Oğuz, A. Ç., 2013. Blueberry Guidelines: Kiwifruit. UC ANR Publication fungal diseases in Rize, Turkey. In: 3449. Proceedings of the 24th International Gürcan, A., 1975. Çay Hastalıkları. Ankara Scientific-Expert-Conference of Agriculture Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yıllığı, 25 (2): and Food Industry, 27-30 September, 409- 483-496. 413 p. Sarajevo, Bosnia and Herzegovina. Hamaya, E., Horikawa, T., 1982. Grey blight of tea Doğu, D. M., Karakaya, A., 2008. Kivi bitkisinde plant caused by Pestalotiopsis longiseta görülen hastalıklar. Çanakkale Merkezi Spegazzini. Study of Tea, 21-27. Değerleri Sempozyumu, 25-26 Ağustos, Hopkins, K. E., McQuilken, M.P., 2000. 443-459s. Çanakkale. Characteristics of Pestalotiopsis associated Erdoğan, M., 2015. Rize Ticaret Borsası. Türk çay with hardy ornamental plants in the UK. sektörü güncel durum raporu. European Journal of Plant Pathology, 106: http://www.rtb.org.tr/data/genel/basinod 77-85.

165

Hu, H.L., Jeewon, R., Zhou, D.Q., Zhou, T.X., Hyde, Karakaya, A., Moriwaki, J., Sato, T., 2011a. Tea K.D., 2007. Phylogenetic diversity of diseases observed in Rize, Turkey. Asian endophytic Pestalotiopsis species in Pinus Mycological Congress, 7-11 August. armandii and Ribes spp.: evidence from Incheon, Korea. rDNA and β-tubulin gene phylogenies. Karakaya, A., Çelik, A.,Moriwaki, J., Sato, T., Fungal Diversity, (24): 1-22. 2011b. Fungal diseases of kiwifruit Huang, S. L., Yan, B., Wei, J. G., Yan, W. H., Cen, Z. observed in Rize province of Turkey. Asian L., Yang, T. 2007. First report of plantain Mycological Congress. 7-11 August, zonate leaf spot caused by Pestalotiopsis Incheon, Korea. menezesiana in China. Australasian plant Karakaya, A., Çelik, A., 2012. First report of disease notes, 2(1): 61-62. Alternaria alternata infection of kiwifruit Jeewon, R., Liew, E. C. Y., Hyde, K. D., 2002. in Turkey. Australasian Plant Disease Phylogenetic relationships of Notes, 7: 181-182. Pestalotiopsis and allied genera inferred Karakaya, A., Çelik Oğuz., A., 2013a. Rize ilinde ve from ribosomal DNA sequences and Doğu Karadeniz Bölgesinde çay bitkilerinde morphological characters. Molecular görülen hastalıklar. II. Rize Kalkınma Phylogenetics and Evolution, 25(3): 378- Sempozyumu, 3-4 Mayıs, 209-217s. Rize. 392. Karakaya, A., Oğuz., A. Ç., 2013b. Rize ilinde kivi Jeong, I.H., Lim, T. M., Kim, G. H., Han, T. W., Kim, bitkilerinde görülen hastalıklar. II. Rize H. C., Kim, M. J., Park, H. S., Shin, H. S., Kalkınma Sempozyumu, 3-4 Mayıs, 209- Hur, J. S., Shin, J. S., Koh, Y. J., 2008. 217s. Rize. Incidences of leaf spots and blights on Keith, L., Ko,W.H., Sato, D.M., 2006a. kiwifruit in Korea. Plant Pathology Journal, Identification guide for diseases of tea 24(2): 125-130. (Camellia sinensis). Cooperative Extension Joshi, S. D., Sanjay, R., Baby, U. I., Mandal, A. K. A., Service, College of Tropical Agriculture and 2009. Molecular characterization of Human Resources. University of Hawaii at Pestalotiopsis spp. associated with tea Manoa. PD-33, UH-CTAHR. (Camellia sinensis) in Southern India using Keith, L. M., Velasquez, M. E., Zee, F. T., 2006b. RAPD and ISSR markers. Indian Journal of Identification and characterization of Biotechnology, 8(4): 377-383. Pestalotiopsis spp. causing scab disease of Ismail, A. M., Cirvilleri, G., Polizzi, G., 2013. guava, Psidium guajava, in Hawaii. Plant Characterisation and pathogenicity of Disease, 90: 16-23. Pestalotiopsis uvicola and Pestalotiopsis Khodaparast, A. S., Hedjaroude Gh. A., 1996. clavispora causing grey leaf spot of mango Fungal pathogens of tea plant in northern (Mangifera indica L.) in Italy. European Iran. Iranian Journal of Plant Pathology, 32 Journal of Plant Pathology, 135: 619–625. (3-4): 168-170. Kacar, B., 2010. Çay-Çay Bitkisi, Biyokimyası, Krausz, J. P., Caldwell, J. D., 1987. Cylindrocladium Gübrelenmesi, İşleme Teknolojisi. Nobel root rot of kiwifruit. Plant Disease, 71(4); Yayın Dağıtım, Ankara, 355s. 374-375. Karaca, G. H., Erper, İ., 2001. First report of Koh, Y. J., Jung, J. S., Hur, J. S. 2003. Current status Pestalotiopsis guepinii causing twig blight of occurence of major diseases on on hazelnut and walnut in Turkey. Plant kiwifruits and their control in Korea. Acta Pathology, 50: 415. Horticulturae, 610; 437-441. Karakaya, A., 2001. First report of infection of Kumar, R., Pandey, J. C., Rana, B. S., 1988. A new kiwifruit by Pestalotiopsis sp. in Turkey. species of Pestalotiopsis on tea leaves of Plant Disease, 85: 1028. Kumaon Hills. Progressive Horticulture, Karakaya, A., Bayraktar, H., 2009. Botrytis disease 20(3-4): 351-352. of kiwifruit in Turkey. Australian Plant Kurbetli, İ., Ozan, S. 2013. Occurrence Disease Notes, 4: 87. of Phytophthora root and stem rot of Karakaya, A. 2009. Phomopsis theae on Camellia kiwifruit in Turkey. Journal of sinensis in Turkey. Journal of Plant Phytopathology 161: 887-889. Pathology 91: S4.105. Lazarotto, M., Bovolini, M. P., Muniz, M. F. B., Karakaya, A., H. Bayraktar. 2010. Botrytis disease Harakawa, R., Reiniger, L. R. S., Santos, Á. of tea in Turkey. Journal of F. D., 2014. Identification and Phytopathology 158 (10): 705-707. characterization of pathogenic

166

Pestalotiopsis species to pecan tree in its ecopathology. The Plant Pathology Brazil. Pesquisa Agropecuária Brasileira, Journal, 13:22-29. 49(6) : 440-448. Pennycook, S. R., 1985. Fungal fruit rots of Maharachchikumbra, S. S. N., Guo, L. D., Actinidia deliciosa (kiwifruit). New Zealand Chukeatirote, E., Bakhali, A. H., Hyde, K. Journal of Experimental Agriculture, 13(4): D., 2011. Pestalotiopsis—morphology, 289-299. phylogeny, piochemistry and diversity. Russell, J. R., Huang, J., Anand, P., Kucera, K., Fungal Diversity, 50: 167–187. Amanda, G. S., Dantzler, K. W., Hickman, D. Maharachchikumbura, S.S.N., Liang, D. G., Cai, S., Justin, J., Kimovec, F. M., Koppstein, D., L., Chukeatirote, E., Wu, W.P., Sun, X., Marks, D. H., Mittermiller, P. A., Nunez, S. Crous, P. W., Bhat, D. J., McKenzie, E.H.C., J., Santiago, M., Townes, M., Vishnevetsky, Bahkali, A. H., Hyde, K. D., 2012. A multi- M., Williams, N. E., Vargas, M. P. N., locus backbone tree for Pestalotiopsis, Boulanger, L. A., Slack, C. B., Srrobel, S. A., with a polyphasic characterization of 14 2011. Biodegradation of polyester new species. Fungal Diversity, 56: 95-129. polyurethane by endophytic fungi. Applied Maharachchikumbura, S. S. N., Chukeatirote, E., and Environmental Microbiology, 77 (17): Guo, L-D., Crous, P. W., Mckenzie, E. H. C., 6076-6084. Hyde, K. D., 2013. Pestalotiopsis species Selçuk, F., Hüseyin, E., 2014. New records of associated with Camellia sinensis (tea). microfungi from Mountain Strandzha in Mycotaxon , 123: 47–61. Turkey (South-Eastern Europe). II. Maharachchikumbura, S. S., Hyde, K. D., Mikologiya i Fitopatologiya, 48 (3): 202- Groenewald, J. Z., Xu, J., Crous, P. W., 2014. 208. Pestalotiopsis revisited. Studies in Sergeeva, V., Priest, M., Nair, N. G., 2005. Species Mycology, 79: 121-186. of Pestalotiopsis and related genera Mordue, J. E. M., Holliday, P., 1971a. occurring on grapevines in Pestalotiopsis theae. C. M. I. Desriptions of Australia. Australasian Plant Pathology, 34 Pathogenic Fungi And Bacteria, 318. (2): 255-258. Mordue, J. E. M., Holliday, P., 1971b. Sezer, A. Dolar, F. S., 2015. Determination of Pestalotiopsis palmarum. IMI Description Pestalotiopsis sp. causing disease on fruit of Fungi and Bacteria, 32: 319. clusters in hazelnut growing areas of Ordu, Mordue, J. E. M., Holliday, P., 1972. Pestalotiopsis Giresun and Trabzon provinces in Turkey. guepinii. IMI Description of Fungi and Agriculture & Forestry, 61(1): 183-188. Bacteria, 32: 320. Suwannarach, N., Sujarit, K., Kumla, J., Bussaban Mouli, B.C., 1997. Diseases in tea nursery and B., Lumyong, S., 2013. First report of leaf their management. Planters Chronicle, 92 spot disease on oil palm caused by (5): 221-223. Pestalotiopsis theae in Thailand. Journal of Mousakhah, M., Jamali, A., Khodaparast, S. A., General Plant Pathology, 79: 277–279. Olia, M., 2014. Incidences of leaf spots, Tagne, A., Mathur, S. B., 2001. First report of blights and fruit rots of kiwifruit (Actinidia chlorotic spot of maize caused by deliciosa) in Guilan province, Iran. Iranian Pestalotiopsis neglecta. Plant Pathology, Journal of Plant Pathology , 50 (4): 173- 50: 791. 181. Takeda, Y., 2003. Phenotypes and genotypes Nag Raj, T. R., 1993. Coelomycetous anamorphs related to tea gray blight disease with appandage bearing conidia. resistance in the genetic resources of tea Mycologue Publications, Waterloo, in Japan. Japan Agriculture Research Ontario, Canada, 1101p. Quarterly, 37 (1): 31-35. Ozan, S., Kurbetli, I., Değirmenci, S., Tülek, S., Taşkın, M., 2008. Trabzon Ticaret-Tarım Fındık 2012. First report of leaf blight of Çay, Ankara, 201s. arborvitae (Thuja orientalis) caused by Terzi, N., 2003, Çay Sektörü Analizi, TMMOB Pestalotiopsis sp. in Turkey. New Disease Ziraat Mühendisleri Odası Tarım Politikaları Reports, 25:14. Yayın Dizisi No.:4, Ankara,79s. Park, J. Y., Lee, W., Song, D. U., Seong, K. Y., Cho, Testoni, A., Grassi, B., Quroni, S., Saracchi, M., B. H.,, Kim, K. C., 1997. Leaf blight of Sardi, P., 1997. Pitting on kiwifruit in kiwifruit caused by Pestalotiopsis storage caused by Phialophora sp. Acta menezesiana (Bress. and Torr.) Bissett and Horticulturae, (444); 751-756.

167

TUİK., 2014.https://biruni.tuik.gov.tr/bitkiselapp/ fungal Pestalotiopsis genus. Natural bitkisel.zul Access date : 09.10.2015 Product Reports, 29 (6): 622-641. TUİK.,2017. https://biruni.tuik.gov.tr/bitkiselapp/ Yasuda, F., Kobayashi, T., Watanabe H., Izawa H., bitkisel.zul Access date : 06.03.2017 2003. Addition of Pestalotiopsis spp. to Ushiyama, K., Aono, N., Ogawa, J., 1996. First leaf spot pathogens of Japanese report of Pestalotia, anthracnose and persimmon. Journal of General Plant angular leaf spot of kiwifruit and their Pathology, 69 (1): 29-32. pathogens in Japan. Annals of the Zeiss, M. R., Den Braber, K., 2001. Major diseases Phytopathological Society of Japan, 62(1): of tea in Viet Nam. In Tea IPM Ecological 61-68. Guide Published by CIDSE (Cooperation Watanabe, K., Doi, Y., Kobayashi, T., 1998. Internationale pour le Development et la Conidiomatal development of Solidarite) Pestalotiopsis guepinii and P. neglecta on (http://www.communityipm.org/docs/Tea leaves of Gardenia jasminoides. _Eco-Guide/Tea_Eco-Guide.html). Mycoscience, 39: 71-75. Zhang, Y. M., Maharachchikumbra S. S. N., Yalçın, T., 2007. Kivi Yetiştiriciliği. Tarım ve McKenzie E. H.C., Hyde K.D., 2012. A novel Köyişleri Bakanlığı Yayın Dairesi Başkanlığı species of Pestalotiopsis causing leaf spots Çiftçi Eğitim Serisi Yayın No: 2006/33, of Trachycarpus fortunei. Cryptogamie Ankara, 52s. Mycologie, 33 (3): 311-318. Yalçın, T., Samancı, H., 1995. Potential and future Zhou, X., Zhu, H., Liu, L., Lin, J., Tang, K., 2010. A prospects of kiwifruit industry in Turkey, review: Recent advances and future ISHS Acta Horticulturae 444: III prospects of taxol-producing endophytic International Symposium on Kiwifruit. 53- fungi. Applied Microbiology and 58s. Biotechnology, 86 (6): 1707-1717. Yang, X. L., Zhang, J. Z., Luo, D. Q., 2012. The , biology and chemistry of the

168