“Medyada Nefret Söyleminin İzlenmesi” With ”Media Watch on Hate Speech” work çalışmamızın temel amacı medyada insan we aim to contribute fostering respect for haklarına ve farklı kimliklere saygının differences and human rights in the media and güçlendirilmesine ve bu konuda hem medyanın developing tools to enhance active participation hem de sivil toplumun aktif rol almasını teşvik of civil society in the fight against hate speech edecek araçların geliştirilmesine katkıda and discrimination. In order to achieve our bulunmak. Bu amaçla sivil toplum örgütü goals we are trying to bring the journalists, temsilcileri, gazeteciler ve hukukçuların bir legal experts and civil society representatives araya gelerek tartıştığı çalışma toplantıları, together in working meetings, seminars and atölye çalışmaları ve seminerler düzenliyoruz. workshops. Additionally, we sysematically scan Ayrıca ulusal gazeteleri belli bir takvim the newspapers and publish the articles and doğrultusunda tarayarak, ayrımcı ve düşmanlık news with discriminatory and hostile language içeren ifadelerin yer aldığı haber ve köşe in www.nefretsoylemi.org. We hope that this yazılarını derliyor ve www.nefretsoylemi.org site becomes a public domain that brings a sitemizde yayınlıyoruz. Hedefimiz, hepimizin variety of information and documents on hate katkılarıyla bu alanın nefret söylemiyle ilgili speech and serve as a database, and this cannot geniş bir veritabanı haline gelmesi. be done without a concerted effort. ©Uluslararası Hrant Dink Vakfı Yayınları ©The International Hrant Dink Foundation Publication

Halaskargazi Cad. Sebat Apt. No 74/1 Osmanbey, ili 34371 ‹stanbul 0212 240 33 61

Editör / Editor Ayşe Çavdar, Aylin B. Yıldırım

Yayın Koordinatörü / Publication Coordinator Özlem Dalkıran

Tasarım ve Uygulama / Design and Layout Sera Dink

Baskı / Printed By Yeni Beyoğlu Matbaası 244 89 98

Istanbul, 2010

ISBN: 978-605-89900-3-6 Tüm hakları saklıdır. Ancak, makaleler ticari olmayan amaçlar All rights reserved. However, the chapters may be freely quoted için, Uluslararası Hrant Dink Vakfı ve makalenin yazarı kaynak for non-commercial purposes provided that due acknowledgment gösterilerek alıntılanabilir. Bu kitabın bir bölümü ya da tamamı is given (to International Hrant Dink Foundation and the ticari amaçlarla basılamaz. authors). No part of this publication may be partly or wholly Bu kitapta yer alan görüşler ve çalışmalar yazarların görüşlerini reproduced for commercial purposes. yansıtmaktadır. İçerik, Uluslararası Hrant Dink Vakfı’nın ya da The views and opinions expressed in this book are those of bu kitabın hazırlanması ve basılmasına destek veren kurumların authors. The content may not necessarily concur with the görüşlerini yansıtmamaktadır. viewpoints of the funders who supported printing and publication Bu kitap “Medyada Nefret Söyleminin İzlenmesi” başlıklı of this material. projenin bir çalışması olarak hazırlanmıştır. Destekleri için Avrupa This book was published as part of the project “Media Watch on Komisyonu (Demokratikleşme ve İnsan Hakları için Avrupa Hate Speech”. We thank the European Commission (European Aracı-DİHAA), Global Dialogue ve Friedrich Naumann Vakfı’na Instrument for Democracy and Human Rights- EIDHR), Friedrich teşekkür ederiz. Naumann Foundation and Global Dialogue for their support. İÇİNDEKİLER CONTENTS

Önsöz Preface...... Özlem Dalkıran, 3 Söylem ve iktidar Discourse and power...... Teun A. Van Dijk, 9

Ayrımcılık, nefret suçu, nefret söylemi: Kavramsal çerçeve Defining discrimination, hate speech and hate crimes Ayrımcılığın sosyolojisi ve Türkiye toplumu The sociology of discrimination and the Turkish society...... Kenan Çayır, 45 Nefret suçlarından ne anlıyoruz? What do we understand by hate crimes?...... Ulaş Karan, 55 Nefret söyleminin kontrolü: Uluslararası standartlar Türkiye’den neler istiyor? Controlling hate speech: What do the international standards require of Turkey?...... Kevin Boyle, 63

Medyada nefret suçları, nefret suçlarında medya Hate crimes in the media, media in hate crimes Sunuş Introduction...... Fethiye Çetin, 74 Ulusal basında nefret suçları: 10 yıl 10 örnek Hate crimes in national press: 10 years 10 cases...... Cengiz Alğan, 76 Medyanın Hrant Dink’i hedef haline getirmesi How did the media make Hrant Dink a target...... Kemal Göktaş, 85 Türkiye’yi vurdular: Yazılı basının Hrant Dink cinayetini adlandıramaması They shot Turkey: Press failed to name Hrant Dink murder...... Eser Köker, Ülkü Doğanay, 97 Zirve: Geliyorum diyen katliam! Zirve: The massacre that was seen miles away!...... Bülent Kutlutürk, 119

Söylemin gücü, medyanın sorumluluğu The power of words, the responsibility of the media Sunuş Introduction...... Oral Çalışlar, 134 Medyada özdenetim Self-regulation in the media...... Yavuz Baydar, 135 Yazı işlerinin dili ve okur temsilciliği Language of the editing department and being the readers’ representative...... Derya Sazak, 141 Hak odaklı habercilik ve medyada çeşitlilik Rights journalism and diversity in the media...... Tolga Korkut, 149 Hakiki nefret / Sanal nefret Real hate / Virtual hate...... Ragıp Duran, 157

Ayrımcılık ve nefretin medya hali Discrimination and the hate state of the media Sunuş Introduction...... Erhan Üstündağ, 164 Romanlara yönelik nefret söylemi ve profilleme Hate speech and profiling of Roma people...... Brankica Petkovic, 166 İnternet’te ırkçılık Racism on the Internet...... Yaman Akdeniz, 175 Tribünlerin nefreti, nefretin tribünleri The hate of the tribunes, the tribunes of hate...... Bağış Erten, 193 Kültürel çeşitlilik için ayrımcılığa karşı savaşmak: Medyanın önündeki güçlükler To fight against discrimination and for cultural diversity: A major challenge for the media ...... Reynald Blion, 203

Nefret dili ve suçlarının hukuk boyutu The legal perspective of hate speech and crimes Bölgesel mekanizmaların nefret suçlarını önlemede etkileri The effects of the regional mechanisms in preventing hate crimes...... Dennis Van Der Veur, 225 Nefret suçları ve nefret söyleminin Türkiye yasalarında karşılığı Hate crimes and hate speech in the Turkish legal system...... Ulaş Karan, 231 Türk yargısının “Bizden olanlar” ve “Bizden olmayanlar” ya da “Tek’in birliği” ni koruma algısı Perception of “us ” and “others” or “unity of one” in the Turkish judiciary...... Kemal Şahin, 244

Aktivizm: Ayrımcılık, ırkçılık ve nefret suçlarıyla mücadele Activizm: Struggle against discrimination, racism and hate crimes Raporlama ve savunuculuk yoluyla nefret suçlarıyla mücadele Acting against hate crimes through reporting and advocacy...... Nurcan Kaya, 261 Nefret suçu ile mücadelede ağ oluşturma: Ukrayna’da bir STK deneyimi Networking in the struggle against hate crimes: An NGO experience from Ukraine ...... Iryna Fedorovych, 269 “Bir Daha Asla” çalışmaları ve bir örnek: Radio Maryja The works of “Never Again” and an example: Radio Maryja...... Rafal Maszkowski, 281 Irkçılığa ve milliyetçiliğe DurDe girişimi Initiative to Say Stop Racism and Nationalism...... Levent Şansever, 289 LGBTT örgütleri: Siyah Pembe Üçgen LGBTT organizations: Black Pink Triangle...... Oktay Cerit, 296

Biyografiler Biographies...... 302

Dizin...... 314 Index...... 317 RAKEL DİNK

Bildiğiniz gibi, sevgili eşim Hrant Dink bilinçli As you know, my dear spouse, Hrant Dink has ve planlı olarak sürdürülen nefret söylemleri been made into a target as a result of deliberate sonucunda hedef noktası haline getirildi and planned hate speech and was ruthlessly ve insafsızca katledildi. Onun ideallerinin murdered. In order to make his ideal come gerçekleşmesi, sesinin ve yankılarının devam true and let his voice and echoes carry on, etmesi için, bizi hiç yalnız bırakmayan we established the International Hrant Dink dostlarıyla birlikte Uluslararası Hrant Dink Foundation, together with his friends who never Vakfı’nı kurduk. Amacı gereği ayrımcılığın left us alone. We wanted to show to masses ve ırkçılığın, nefretin, öfkenin ve akabinde what discrimination, racism, hate, anger and gelen davranışların ve söylemlerin nelere the kind of behaviour that follows can lead to, sebep olduğunu, insanları nasıl hedef haline how they can make people into targets, how they can destroy so many lives and how they getirdiğini, nice hayatları nasıl yok ettiğini can even make people into murderers through ve hatta nice insanları nasıl katil yaptığını bir an event and wanted to motivate young people etkinlikle kitlelere duyurmak ve birçok genci bu to think and work about this. konuda düşünmeye yönlendirip çalışmaya sevk etmek istedik. As I sat listening during the Hate Crimes and Hate Speech Conference, I thought about how Nefret Suçları ve Nefret Söylemi hate speech does not only consist of words, Konferansı’nda, dinleyici olarak oturduğum but rather of the way they are strung together; yerde, nefret söyleminin sadece sözcüklerden about the importance of who utters them and ibaret olmadığını, sözcüklerin yan yana where, when and why they are uttered. For gelişinin, kim tarafından, ne zaman, nerede ve instance, I remember once that one of the niçin kullanıldığının da çok önemli olduğunu former Ministers of Foreign Affairs was trying düşündüm. Örneğin, birkaç yıl önce, dönemin to stop one of those many Armenian Genocide Dışişleri Bakanı’nın, yine bir Ermeni Soykırımı Draft Resolutions from passing in the American Yasa Tasarısı’nın Amerikan senatosundan Senate and said “If this genocide draft passes, geçmemesi mücadelesini verirken, “Eğer bu we might not be able to contain the public”. soykırım tasarısı geçerse, kamuoyunu zapt When me and my husband heard this, we looked edememe durumunda kalabiliriz” açıklaması at each other in fear, surprise and confusion yaptığını eşimle birlikte duyduğumuzda, “Ne saying “Just what is he saying?!”. It should diyor yahu?!” diyerek, korkuyla, hayretle, be easy for you to guess that our thoughts şaşkınlıkla birbirimizin yüzüne bakmıştık… drifted to the events of September 6-7, the Aynı anda düşüncelerimizin, 6-7 Eylül’e, Sivas Sivas Massacre, the Maraş Massacre, to Dersim katliamına, Maraş katliamına, Dersim’e ve tabii and of course to the 1915 Armenian Genocide. ki 1915’e gitmiş olduğunu tahmin edersiniz. Because these words provoke some, incite a Çünkü bu sözler, kimisini tahrik eder, kimisini riot for others, makes yet others angry and ayaklandırır, kimisini öfkelendirir ve duyguları emotions are followed by actions. The result is da hareket izler. Sonuç da ölüm ve acıdır. death and pain. During one of the panels, when I remembered Konferansın bir paneline konu olan, eşimin the provoking, hateful articles in the cinayeti öncesi gazetelerde yazılan tahrik edici, newspapers prior to my husband’s murder, nefret dolu yazıları hatırladıkça, o korkunç when I thought about the times when those tehditlerin savrulduğu zamanı düşündükçe, horrible threats were uttered, I also thought sevgili Çutag’ımın korkularını ve endişelerini in pain and sorrow about how my dear Çutag nasıl içine gömüp yaşamını aynı düzeyde buried his fears and anxieties, trying to lead sürdürmeye çalıştığını, en yakınlarına ve bana a normal life, how he tried to show as little bile ne kadar az hissettirdiğini acı ve kederle as possible to those closest to him, even düşündüm. Onun o hasar görmüş, zedelenmiş to me. Who can measure the depths of his duygularının derinliğini kim ölçebilir veya hurt, damaged emotions, who can put a price kim bedel biçebilir? Hayatının bedeli var mı on them? Does life have a price? Who can dersiniz? Bugün onun sevdiklerinin onsuz understand how much those who loved him yaşamalarının, ona olan özlemin, hasretin miss him, how they can stand to live without ölçüsünü kim anlayabilir, kim tartıya getirip de him, who can scale and put a price on something bedel düşünebilir? Kırılmış bir kardeşin yüreğini like this? Is it easy to win over the heart of a kazanmak kolay mıdır? brother who is hurt?

1 ÖNSÖZ PREFACE

ÖZLEM DALKIRAN Çeviri/Translation: Burcu Becermen LEXICON Konferans Çevirmenleri LEXICON Conference Interpreters “Kovun bunları”, “Ermeni’ye bak!”, “Hrant “Expel them”, “Look at that Armenian!”, “Hrant kaşıyor”... scratches”... Medya yalnızca Hrant Dink’i hedef göstermedi. Bu cümleler Hrant Dink’e yöneltilmiş karalama These are just a few examples from the Kürtler, azınlıklar, gayrimüslimler ve ve hedef gösterme kampanyasında görev alan headlines used by newspapers taking part in “biz”den olmayan herkes gazetelerin manşetlerinden birkaç örnek. the campaign to vilify Hrant Dink and point him namlunun ucundaydı. Türkiye’nin son yıllarda Medyanın ne denli etkili olduğunu anlamak için as a target. Looking at the statement by Ogün sıklıkla tanık olduğu ise, Hrant Dink’in katili olarak yargılanan Ogün Samast, who is on trial for murder of Hrant linç girişimlerinin ardındaki düşmanlığın Samast’ın ifadesine bakmak yeterli. “Neden Dink, is enough to understand how strong an beslenmesinde medyanın öldürdün?” sorusuna gazetelerden Hrant’ın effect the media has. When asked “Why did you rolü büyük. vatan haini olduğunu öğrendiğini söylemişti. kill?” he says he killed because he had learned from newspapers that Hrant was a traitor. Medya yalnızca Hrant Dink’i hedef göstermiyor. Kürtler, azınlıklar, gayrimüslimler ve The media did not only make a target of Hrant “biz”den olmayan herkes namlunun ucunda. Dink. It also put Kurds, minorities,-non- Türkiye’nin son yıllarda sıklıkla tanık olduğu Muslims and anyone not of “us” at gunpoint. linç girişimlerinin ardındaki düşmanlığın The media played a big role in feeding the beslenmesinde medyanın rolü büyük. Gerek hostility that led to the lynching attempts nefret söylemi içeren ve hedef gösteren witnessed frequently in Turkey in the recent years. The media fuels prejudices and feeds açıklamaları haberleştirme biçimiyle, gerek köşe social segregation and hostility both with its yazarları ve yorumcuları aracılığıyla önyargıları manner of news-making that includes hate körükleyerek toplumsal ayrışma ve düşmanlığı speech and target-pointing statements, and körüklüyor. through its columnists and commentators. Uluslararası Hrant Dink Vakfı, Türkiye’de The International Hrant Dink Foundation has medyanın kışkırtan, karalayan ve ötekileştiren launched the project “Media Watch on Hate diline dikkat çekmek ve nefret söylemiyle Speech” in order to draw attention to the media mücadelenin yollarını tartışmak amacıyla language in Turkey that provokes, slanders “Medyada Nefret Söyleminin İzlenmesi” başlıklı and otherises, and to discuss the ways to fight çalışmayı başlattı. against hate speech. Avrupa Birliği Demokratikleşme ve İnsan The general objective of the Project, Hakları için Avrupa Aracı, Friedrich Naumann supported by the European Union’s European ve Global Dialogue tarafından desteklenen Instrument for Democracy and Human Rights çalışmanın genel amacı ırkçılık ve ayrımcılıkla (EIDHR), the Friedrich Naumann Foundation mücadele, medyada insan haklarına saygının and Global Dialogue, was to combat racism güçlendirilmesine katkı sağlamak, ırk ya and discrimination, to contribute to fostering da etnik köken, din veya inanç nedeniyle respect to human rights in the media, enhancing ayrımcılığa karşı sivil toplum örgütlerinin izleme the role of NGOs in monitoring and advocacy for ve savunuculuk rollerinin güçlenmesine katkıda nondiscrimination based on race, ethnic origin, bulunmak ve toplumdaki azınlıklara ve farklı religion or creed, and to contribute to promoting kimliklere saygının güçlendirilmesine katkı respect to minorities and different identities sağlamaktı. Daha spesifik amaç ise, yaygın in the society. A more specific objective was ulusal medyada gözlemlenen etnik ve dini to combat hate speech targeting ethnic and The media did not only gruplara yönelik nefret söylemiyle mücadele make a target of Hrant religious communities in the mainstream Dink. It also put Kurds, olarak belirlendi. national media. minorities,-non-Muslims and anyone not of “us” Bu amaca ulaşmak için çalışırken, “nefret While working to achieve these objectives, under gunpoint. The söylemi” kavramıyla ilgili bilgi sağlamak, nefret we aimed to provide information to the media played a big role in feeding the hostility söyleminin toplumun, özellikle de medya, society about the concept of “hate speech”, behind the lynching iletişim ve hukuk camiasının gündemine to stimulate a public debate by bringing attempts witnessed frequently in Turkey in getirilmesi yoluyla kamusal bir tartışma hate speech to the agenda of the society and the recent years. yürütülmesine ve ayrımcı ve ırkçı söylemle particularly of the media, communications

4 ÖNSÖZ PREFACE mücadele yolları ve yöntemlerinin neler and law community, to lay the groundwork Nefret söylemi olabileceğinin tartışılmasına zemin açmak ve for discussing the best ways and methods to içeren haberlerin, köşe yazılarının, medyada insan hakları ve azınlıklara yönelik combat discriminatory and racist speech, and to okur yorumlarının daha eşitlikçi ve bilinçli bir dil kullanılmasını encourage and promote a more equalitarian and büyük bir bölümü milliyetçi-muhafazakar teşvik etmeyi de amaçladık. more conscious language towards human rights yayın çizgisine and minorities in the media. sahip gazetelerde Bu bağlamda, çalışmanın ana eksenini 24 yayınlanmıştır. ulusal gazetenin1, belli bir takvim çerçevesinde In this context, scanning 24 national incelenmesi ve ayrımcı, nefret dili kullanan, newspapers1 over a specific period and hedef gösteren haber ve köşe yazılarının tespit identifying and analyzing the news stories, edilerek analiz edilmesi oluşturdu. Günde dört articles and columns featuring discriminatory gazete olmak üzere her gazete haftada en az discourses and hate speech formed the main bir kez okundu. Araştırmacılar tarafından içerik axis of our work. Every newspaper was read analizi yapılan haberler her dört ayda bir rapor at least once a week, with four newspapers haline getirildi. Bu raporlarda dört ayın genel bir scanned every day. The news and articles profilinin yanı sıra, belirlenen dört farklı söylem analyzed in terms of their content by researches kategorisinin her birine ait birkaç haber de were compiled in quarterly reports. These detaylı söylem analizleriyle birlikte yer aldı.2 reports provide a general profile of the four months corresponding to that reporting period, Toplam 12 aylık çalışmanın özet sonuçlarına in addition to detailed discourse analyses of a baktığımızda, karşımıza şöyle bir tablo çıktı3: number of news stories and articles belonging Yıllık inceleme sonunda izlenen her üç dönemde to one of the four different discourse categories de incelenen köşe yazıları, haberler ve okur identified.2 yorumlarında nefret söylemi kategorilerinden The summary findings of this 12-month work en çok düşmanlık/ savaş söylemi örneklerine revealed the following picture:3 rastlanmış, onu küfür / hakaret / aşağılama At the end of the one-year study, the most izlemiş, ardından abartma / yükleme / çarpıtma frequently seen hate speech categories in the ve simgeleştirme gelmiştir. Pek çok örnekte bu columns, news stories and reader comments kategorilerin birden fazlası (bazılarında hepsi analyzed over three quarters were hostility/ war birden) birlikte yer almaktadır, bu durumda speech, followed by invectives /defamations/ baskın söylem dikkate alınmıştır. denigrations, followed by exaggeration / Nefret söylemi içeren haberlerin, köşe ascription / distortion and symbolization. yazılarının, okur yorumlarının büyük bir bölümü In many examples, more than one of these milliyetçi-muhafazakar yayın çizgisine sahip categories (and in some, all of them) were gazetelerde yayınlanmıştır. present, in which case the dominant speech was Bir yılı kapsayan çalışmanın sonunda Türkiye’de taken into consideration for analysis purposes. ulusal gazeteler içinde nefret söyleminin en A huge portion of the news, columns and çok Kürtler ve Ermenileri hedef aldığı tespit reader comments featuring hate speech edilmiştir. İlk dört aylık dönemde Ermeniler, were published in newspapers adopting ikinci dört aylık dönemde Kürtler, üçüncü dört a nationalistic-conservative publishing aylık dönemde yine Ermenilere yönelik nefret philosophy. söylemi örnekleri sayıca diğerlerinden fazladır. Bu farkı gündemi oluşturan politikaların 1 Zaman, Posta, Hürriyet, Sabah, HaberTürk, Milliyet, Vatan, 1 Zaman, Posta, Hürriyet, Sabah, HaberTürk, Milliyet, Vatan, Takvim, Akşam, Türkiye, Sözcü, Güneş, Yeni Şafak, Star, A huge portion of the Takvim, Akşam, Türkiye, Sözcü, Güneş, Yeni Şafak, Star, Cumhuriyet, A.Vakit, Yeni Çağ, Bugün, A.Şok, Milli Gazete, news, columns and reader comments featuring hate Cumhuriyet, A.Vakit, Yeni Çağ, Bugün, A.Şok, Milli Gazete, Taraf, Radikal, HO.Tercüman, Ortadoğu, Fotomaç and speech were published Taraf, Radikal, HO.Tercüman, Ortadoğu, Fotomaç ve Fanatik. Fanatik. in newspapers adopting 2 Raporlar için bkz: http://www.nefretsoylemi.org/rapor_ 2 For the reports, please see: http://www.nefretsoylemi.org/ a nationalistic- aciklamalar.asp rapor_aciklamalar.asp conservative publishing 3 Calisma boyunca derlenen haber, köşe yazıları ve okur 3 In-depth discourse analyses of the news stories, columns and philosophy. orumlarının derinlemesine söylem analizleri ve bulgular reader comments as well as the findings of the study have Ceren Sözeri tarafından hazırlanmıştır. been compiled and prepared by Ceren Sözeri.

ÖNSÖZ 5 PREFACE değişimi ortaya çıkarmaktadır. Ermeniler ve At the end of the study covering a whole year, Kürtlerden sonra nefret söyleminin hedef aldığı it was identified that the hate speech in Turkey Ermeniler ve Kürtlerden sonra nefret söyleminin dini ve etnik gruplar Rumlar, Hıristiyanlar mostly targets the Kurds and the Armenians. hedef aldığı dini ve ve Yahudilerdir. Son dört aylık dönemde The groups subjected most frequently to hate etnik gruplar Rumlar, Hıristiyanlar ve bunlara Araplar, Sırplar, Romanlar, Süryaniler, speech were the Armenians in the first quarter, Yahudilerdir. Son dört Afrikalılar da eklenmiş, yelpaze genişlemiştir. the Kurds in the second quarter, and again the aylık dönemde bunlara Araplar, Sırplar, Ayrıca yine incelenen örneklerin pek çoğunda Armenians in the third quarter. This difference is Romanlar, Süryaniler, birden fazla etnik ve dini grubun hedef alındığı, caused by changes in the policies that create the Afrikalılar da eklenmiş, yelpaze genişlemiştir. haberin ya da köşe yazısının konusunun dışında agenda. The religious and ethnic groups that Ayrıca yine incelenen bile olsa, ilişkilendirilerek diğer grupların da are targeted by hate speech after Armenians örneklerin pek çoğunda birden fazla etnik söylemin hedefine sokulduğu gözlenmiştir. and Kurds are Rums (Turkish Greeks), Christians ve dini grubun hedef and Jews. In the last quarter, Arabs, Serbs, alındığı, haberin ya da Nefret bilindiği gibi bir duygunun adıdır. köşe yazısının konusunun Dolayısıyla araştırmada incelenen ve çoğu the Roma, Assyrians and Africans were also dışında bile olsa, added to these groups, expanding the range. ilişkilendirilerek diğer oldukça yoğun biçimde nefret söylemi içeren grupların da söylemin örneklerde söz konusu nefret duygusunun In addition, it was observed that in most of the hedefine sokulduğu gözlenmiştir. okura daha fazla aktarımı için çoğunlukla examples analyzed, more than one ethnic or noktalama işaretlerine yer verilmiş, bunlar religious group were targeted, and that other arasında ! (ünlem), (!) (kinaye belirten ünlem), groups were also put in the range of the hate ? (soru işareti), (?) (şüphe belirten soru işareti), speech by association, even when they were …(sözün devamının okuyucunun anlayışına not actually related to the subject matter of the bırakıldığını belirten üç nokta) en çok kullanılan column or news piece. noktalama işaretleri olmuştur. Hatta özellikle Hate, obviously, is a word we use to describe a köşe yazılarında ünlem gibi vurguyu güçlendiren feeling. Hence, in the examples analyzed and noktalama işaretlerinin yan yana birden fazla containing hate speech, usually punctuation was kullanımına sık rastlanmıştır. Belirli sözcüklerin used to impart the feeling of hate to the reader in (vatanım, toprağım, Türk gibi) iyelik eki alarak a stronger way, including ! (exclamation mark), koyu renkle ve çoğunlukla büyük harfle yazımı (!) (exclamation mark expressing allusion or yine aynı işlevi görmektedir. Buradaki iyelik innuendo), ? (question mark), (?) (question mark eklerinin elbette hedef aldığı grubu dışlama, expressing doubt), …(triple dots leaving it to the ötekileştirmeye hizmet ettiği de dikkati reader to figure out the rest of the sentence). çekmiştir. Using more than one exclamation mark Haberlerde ise benzer vurgu büyük harf ve consecutively to strengthen the emphasis was

büyük punto kullanımı ve görsel kullanımıyla frequent, especially in column articles. Again, The religious and ethnic (hedef gösteren fotoğraflar, ima içeren temsili using some specific words with the possessive groups that are targeted by hate speech after fotoğraflar gibi) aktarılmaya çalışılmıştır. pronoun and in bold (such as my country, my Armenians and Kurds are land, Turk etc) and often in capitalized form Rums (Turkish Greeks), İncelenen örneklerin pek çoğunun benimsediği Christians and Jews. söylemin yanı sıra bu tür yardımcı unsurlarla also serves the same purpose. Of course it also In the last quarter, became obvious that the possessive pronouns Arabs, Serbs, the Roma, insanlarda benzer duygular uyandırarak, Assyrians and Africans ikna etme ve harekete geçmeye (bir eylem preceding these words serve to exclude and were also added to these otherise the targeted group. groups, expanding the gerçekleştirmeye) teşvik etme amacı taşıdığı range. In addition, it seçilen örneklerin analizleri incelendiğinde In news stories, the same emphasis was tried was observed that in most to be imparted by using capital letters, bigger of the examples analyzed, de görülecektir. Bu tutum elbette ki köşe more than one ethnic or yazılarında daha çok ortaya çıkmaktadır. fonts and visuals (photographs pointing at religious group were targets, representative photographs aiming to targeted, and that other Hazırlanan raporlarda araştırma kapsamında groups were also put in incelenen dönemlerde belirlenen kategorilerde imply etc). the range of the hate speech by association, oranlarına uygun şekilde seçilen ve eleştirel When the analyses are examined, it will be seen even when they were not söylem analizine tabi tutulan örnekler yer that most of the examples analyzed aim to actually related to the subject matter of the almaktadır. Analizi yapılan haberlerde ve evoke the same feelings in the readers with their column or news piece. özellikle köşe yazılarında (tırnak içinde belirtilen hate speech, to persuade them and encourage

6 ÖNSÖZ PREFACE ve italik şekilde yazılan) göze çarpacak olan them to action, with such auxiliary elements. Türkiye’nin gündeminde dil ve imla yanlışları yazarların kendisine This attitude is of course more common in henüz yeterince yer almayan, ancak Amerika ve aittir. Bunların araştırmayı değerlendirenler columns. Avrupa’da üzerine yoğun açısından dikkate değer birer veri olduğu akademik ve hukuksal The reports include examples from newspapers, tartışmaların sürdüğü düşünüldüğünden düzeltilmemiştir. selected proportionately for each category and “nefret söylemi” ve buna bağlı olarak “nefret Nefret söylemiyle mücadele ne yalnızca gazete subjected to critical discourse analysis. The suçları” ile ilgili bir takip etmekle ne de tek bir kurumun çabalarıyla grammar and punctuation mistakes that may konferans ile nefret söylemi ve ayrımcılıkla yürütülecek bir meseledir. Bu nedenle projenin be seen in the analyzed pieces (either specified mücadelenin uluslararası yürütüldüğü 18 aylık süreçte farklı çalışma in quotation marks or in italic) belong to their boyutunu inceledik. toplantıları yaparak, işbirliği ve uygulanabilecek original authors. These have not been corrected farklı yöntemler üzerine tartıştık. Bu by the analysts, since they were considered as toplantılarda söylemde ve/veya uygulamada noteworthy data. ayrımcılığa uğrayan gruplar, hukukçular, sivil Combating hate speech is not something that toplum örgütleri, akademi çevresi, öğrenciler, can be done by only monitoring the newspapers hukuk ve ulusal ve yerel medya kuruluşlarından or by only the efforts of a single institution. katılımcılarla hem nefret söyleminin içeriği, Therefore, during the 18 months in which the etkileri, örnekleri üzerine konuştuk, hem de project was carried out, we held various working nefret söyleminin ortadan kalkması için neler meetings and discussed cooperation and yapılabileceği, hangi alanlarda çalışmak various possible methods. In these meetings, gerektiğini tartıştık. we talked on the content, impacts and examples Bu süreçte, benzer çalışmalar yürüten veya of hate speech, what can be done to eliminate yürütmüş olan Sosyal Değişim Derneği, Kaos Gl, it and on which areas we need to work, with Lambda İstanbul, Siyah Pembe Üçgen, Mediz, groups exposed to discrimination in discourse İnsan Hakları Araştırmaları Derneği ve İnsan and/or in practice, jurists, non-governmental Hakları Ortak Platformu gibi kurumlarla sürekli organizations, academia, students, and iletişimde olduk. representatives from national and local media Türkiye’nin gündeminde henüz yeterince yer organizations. almayan, ancak Amerika ve Avrupa’da üzerine During this process, we have maintained yoğun akademik ve hukuksal tartışmaların constant communication and dialogue with sürdüğü “nefret söylemi” ve buna bağlı olarak organizations that have conducted or that “nefret suçları” ile ilgili bir konferans ile nefret söylemi ve ayrımcılıkla mücadelenin uluslararası are still conducting similar projects, such as boyutunu inceledik. the Association for Social Change, Kaos Gl, Lambda İstanbul, Siyah Pembe Üçgen (Black Elinizde tuttuğunuz bu kitap İnciten Sözler, Pink Triangle), Mediz, Human Rights Research Yaralayan Fiiller: Nefret Söylemi ve Nefret Suçları Association (İHAD) and Human Rights Joint başlıklı üç günlük konferansın sunumlarından Platform (İHOP). oluşuyor. Konferans boyunca söylemin gücünden Türkiye’nin sosyolojik yapısına, We explored the international dimension of the Hrant Dink cinayetinden Malatya Zirve Yayınevi combat against hate speech and discrimination We explored the with a conference on “hate speech and “hate international dimension katliamına, cinayete giden yolda medyanın of the combat against rolüne, Türkiye ve diğer ülkelerde nefret söylemi crimes”, two concepts which are not yet hate speech and adequately covered in the Turkish agenda but discrimination with ve suçlarıyla ilgili mücadele örneklerinden a conference on “hate ulusal, bölgesel ve uluslararası mekanizma which receive some intensive academic and speech and “hate crimes”, ve standartlara, medyanın işleyişindeki legal discussions in the US and in Europe. two concepts which are not yet adequately sorunlardan, yeni medyada nefret söylemine This book consists of the presentations made covered in the Turkish ve Türkiye hukuk sisteminin neden ayrımcılıkla agenda but which receive at the 3-day conference on Wounding Words and some intensive academic mücadelede yetersiz kaldığına kadar birçok Acts: Hate Speech and Hate Crimes. Throughout and legal discussions in konu konuşuldu. the US and in Europe. the Conference, the participants discussed En önemlisi de bizler, bu ülkenin insan hakları the power of speech and discourse, Turkey’s

ÖNSÖZ 7 PREFACE savunucuları, akademisyenleri, hukukçuları, sociological structure, the role of the media gazetecileri, yurttaşları ve ayrımcılık mağdurları on the road from Hrant Dink’s murder to the Bizler, bu ülkenin insan hakları savunucuları, olarak nefret söylemi ve nefret suçlarıyla Malatya Zirve Bookstore massacre, examples akademisyenleri, mücadelenin yalnızca kendi tanık olduklarımız of combating hate speech and hate crimes hukukçuları,gazetecileri, yurttaşları ve ve yaşadıklarımızla sınırlı olmadığının, Avrupa from Turkey and other countries, the national, ayrımcılık mağdurları ve Amerika başta olmak üzere dünya çapında regional and international mechanisms and olarak nefret söylemi ve nefret suçlarıyla giderek yaygınlaşan bir sorun olduğunun bir standards available, the problems in the media, mücadelenin yalnızca kez daha ayırdına vardık. Hem Türkiye’de hem the hate speech in the new media, and why kendi tanık olduklarımız ve yaşadıklarımızla uluslararası boyutta nefret suçları ve nefret Turkey’s legal system falls short in combating sınırlı olmadığını, diliyle mücadele etmek için hep birlikte, farklı discrimination. Avrupa ve Amerika başta olmak üzere dünya çapında alanlarda çalışmalarla, işbirliği ve iletişim But most importantly, we, as the human rights giderek yaygınlaşan içinde, güçlerimizi, deneyimlerimizi birleştirerek bir sorun olduğunun defenders, academicians, jurists, journalists, bir kez daha ayırdına mücadele etmedikçe kalıcı bir çözüme citizens and discrimination victims of this vardık. Hem Türkiye’de ulaşmanın mümkün olmadığını gördük. hem uluslararası boyutta country, have once again seen that the fight nefret suçları ve nefret Medyada nefret söyleminin izlenmesi çalışması against hate speech and hate crimes is not diliyle mücadele etmek için hep birlikte, farklı boyunca gerçekleştirdiğimiz etkinlikler ve bu limited to what we witness and experience in alanlarda çalışmalarla, kitapta yer alan makalelerin bilgilendirici ve Turkey, that it is a problem that is getting more işbirliği ve iletişim içinde, güçlerimizi, teşvik edici bir rol oynamasını ve kolaylaştırıcı and more widespread all around the world, deneyimlerimizi bir araç olmasını umut ediyoruz. particularly in Europe and America. We have birleştirerek mücadele etmedikçe kalıcı bir also seen that it is not possible to achieve a çözüme ulaşmanın mümkün permanent solution unless we combine our olmadığını gördük. strengths and experiences, cooperate and communicate, with works and studies on a wide range of areas, so as to combat hate crimes and hate speech both in Turkey and at the international level. We hope that the activities we have conducted throughout the Media Watch on Hate Speech Project and the articles included in this book We, as the human will play an informing and encouraging role and rights advocates, academicians, jurists, serve as a facilitating tool in the fight against journalists, citizens hate speech and hate crimes. and discrimination victims of this country, have once again seen that the fight against hate speech and hate crimes is not limited to what we witness and experience in Turkey, that it is a problem that is getting more and more widespread all around the world, particularly in Europe and America. We have also seen that it is not possible to achieve a permanent solution unless we combine our strengths and experiences, cooperate and communicate, with works and studies on a wide range of areas, so as to combat hate crimes and hate speech both in Turkey and at the international level.

8 ÖNSÖZ PREFACE SÖYLEM VE İKTİDAR Discourse and Power

TEUN A. VAN DIJK Çeviri/Translation: Pınar Uygun Bu makalede, söylem ve iktidara dair eleştirel In this article, I will summarize the theoretical bakış açılarını izleyerek “nefret söyleminin” aspects of the ‘hate discourse’ following the Eleştirel söylem analizi biçiminde teorik açılımlarını özetleyeceğim. Bu çalışma, critical perspectives on discourse and power. çerçevelendirilerek eleştirel haber analizleri çatısı altında da It could be placed in the framework of critical sunuluyordu. Bu bağlamda, önemli bir noktaya değerlendirilebilir. Dolayısıyla medyada nefret news analyses, and my focus will specifically be dikkat çekmek istiyorum; söyleminin medyadaki temsilleri üzerine on the hate discourse represented in media. özellikle de eleştirel yoğunlaşacağım. söylem analizi, yalnızca Discourse and Power1 is the name of a book iktidar ile ilgili Söylem ve İktidar1 adlı kitabım İngiltere’de iki değildir; aynı zamanda, published in England two years ago. It was a belirli bir biçimde, yıl önce yayımlandı. Bu kitap, eleştirel söylem collection of articles in critical discourse studies. söylem ve iktidarın çalışması olarak kabul edilebilecek bir dizi kötüye kullanılması Until recent years, the studies in discourse makalenin derlemesi olarak ortaya çıkmıştı. ile de bağıntılı olmak analysis is sometimes framed and presented zorundadır. Yakın zamanlara kadar, söylem analizine as critical discourse analysis. Critical discourse dayanan çalışmalar, zaman zaman eleştirel analysis in particular has not only to do with söylem analizi biçiminde çerçevelendirilerek power, but, at the same time, should be sunuluyordu. Eleştirel söylem analizi, yalnızca iktidar ile ilgili değildir; aynı zamanda, özellikle, specifically related to discourse and the abuse söylem ve iktidarın kötüye kullanılması ile de of power. Discourse and domination would bağıntılı olmak zorundadır. Söz, söyleme dair probably be a better title when mentioning eleştirel yaklaşımlara geldiğinde ise, “söylem critical approaches to discourse. This is because ve tahakküm” çok daha iyi bir başlık olacaktır. it does not simply deal with any kind of power, Çünkü, bu türden bir çalışma yalnızca herhangi but specifically that sort of power which is bir iktidar biçimini değil, özellikle haberlerde represented in the reports. This is not just a temsil edilen türden bir iktidarı ele almak question of media power, but a question on how durumundadır. Çözümlemeye konu olan ise, media can be abused through representations medyanın iktidarının yanı sıra azınlıkların, of minorities, immigrants, special groups etc. göçmenlerin, özel grupların nasıl sunulacağı My way of doing this is not just using any, konusunda medyanın gücünün nasıl suistimal but many sorts of using critical discourse. It edildiğidir. Ben bu analizi yaparken herhangi is important to emphasize that it is not one bir eleştirel söylemi kullanmak yerine, birçok method in particular. Many people would eleştirel söylemden yararlanıyorum. Yalnızca define my method as an application of critical bir yöntemin kullanılmadığının vurgulanması discourse analyses. However, I do not think it is önemli. Çünkü birçokları, kullandığım yöntemi the correct terminology. On one hand, critical eleştirel söylem analizi olarak tanımlar. Fakat discourse analysis is more like a movement bu çok da doğru bir terminoloji değil. Eleştirel of critical scholars in discourse, language and söylem analizi daha çok söylem, dil ve iletişim communication, calling themselves “critical” alanlarında etkin olan ve otorite, ideoloji, because they focus on specific topics like sömürü, manipülasyon vs. ile hakimiyetin abuse of domination by authority, ideology, kötüye kullanılması gibi spesifik konulara yoğunlaşır. Dolayısıyla kendilerini “eleştirel” exploitation, manipulation etc. On the other olarak adlandıran akademisyenlerin geliştirdiği hand, everything which has to do with this bir “muhalif” hareketi andırır. Öte yandan, perspective, like inequality and injustice, is söz konusu bakış açısı ile, örneğin eşitsizlik produced and reproduced in everyday life via ve adaletsizlik gibi, günlük hayat içerisinde texts and talks, i.e. any kind of discourse. That karşı karşıya kaldığımız metinler, konuşmalar is what critical discourse analysis is all about. ya da herhangi bir başka söylem aracılığı ile It is about the reproduction of domination ortaya çıkıp sonra tekrar tekrar yeniden üretilen by text and talk, i.e. by discourse. I also Critical discourse analysis in particular olguları ve bunların oluşturduğu döngüyü approach the topic with a specific perspective has not only to do with kendisine konu edinir. Sözün kısası, eleştirel that not everyone is taking. I am not just power, but, at the same time, should be specifically related to 1 Teun A. Van Dijk, Söylem ve İktidar: Eleştirel Söylem 1 Teun A. van Dijk, Discourse and Power: Contributions to discourse and the abuse Çalışmalarına Katkılar, Houndsmills, Palgrave Macmillan, Critical Discourse Studies, Houndsmills: Palgrave MacMillan, of power. 2008. 2008.

10 SÖYLEM VE İKTİDAR Discourse and Power söylem analizi, tahakkümün metinler ya da trying to relate discourse and society directly, Sosyal bilimlerde konuşmalar -yani söylem- aracılığıyla yeniden but again I am relating it with a more socio- kullanılan birçok önemli kavram gibi, üretilmesiyle ilgilenir. Kendi adıma, bu konuya cognitive perspective. Indeed, I also take into iktidar da, kendisi ile herkesin tercih etmediği spesifik bir bakış açısı account that discourses are produced and ilgili net bir tanım geliştirilmesine nadiren ile yaklaştığımı söylemeliyim. reproduced by ideologies, knowledge, socio- müsaade eden içeriği Burada, yalnızca söylem ile toplumu direkt cognition and similar processes which many belirsiz ve fazlasıyla genel bir olgudur. Bu olarak birbirleri ile ilişkilendirmekle kalmıyor; of my college sin critical discourse prefer not kavramı tanımlayabilmek aynı zamanda, söylemi, çok daha fazla sosyo- to talk about too much- at least not in terms için iktidar, iktidarın kötüye kullanımı ve bilişsel bir bakış açısı ile ilişkilendirmeye de of cognitive-psychology which is what I am tahakküm hakkında çalışıyorum. Aslında, eleştirel söylem analizi doing. Furthermore, I try to link very detailed konuştuğumuzda, birçok disiplini birarada ile ilgilenen araştırmacıların, hakkında -en analyses of discourse with likewise detailed kullanmaya ihtiyaç azından konuyu, benim yaptığım gibi bilişsel analyses of society about racism, sexism, duyarız. psikoloji çerçevesinde ele alarak- konuşmayı domination, power and so on. In order to widen pek tercih etmedikleri bir durumu; söylemlerin, my analyses, I also include a sort of socio- ideolojiler, bilgi, toplumsal kavrayış ve bunlara cognitive interface by asking “How do people benzer işlemler ile ortaya çıktıklarını ve yeniden think about these issues?”, “How do people üretildiklerini de göz önünde tutmaya dikkat remember the different cases related to these ediyorum. Ayrıca, oldukça detaylandırılmış issues in their minds?” Thus, when I mention söylem analizlerini, aynı şekilde, ırkçılık, the representation or usage of power and the cinsiyetçilik, tahakküm, iktidar vb. olgulara reproduction of power in everyday life, I also dair detaylandırılmış toplum analizleri ile point out mental or psychological dimensions birleştirmeye çalışıyorum. Analizlerimi daha derinlikli bir şekilde sunabilmek için, related to these processes. At this point, prior insanlara, “İnsanlar bu konular hakkında to analyses of discourse and its relationship nasıl düşünüyorlar?”, “İnsanlar zihinlerinde with power, I would like to define the notion of bu konular ile ilgili farklı olayları nasıl power. hatırlıyorlar?” diye sorarak çalışmalarıma bir Similar to many fundamental notions in social çeşit sosyo-bilişsel nitelikli bir kesişim noktasını sciences, power is one of those very vague and da dahil ediyorum. Bu yüzden, iktidarın general notions, a fact which hardly allows a temsili ya da iktidar kullanımı ve günlük hayat very brief definition. Thus, in order to be able içerisinde tahakkümün yeniden üretimine to define this notion, we need to apply many değindiğimde, bu süreçler ile bağlantılı zihinsel disciplines when talking about power, power ya da psikolojik boyutları da göstermeye gayret abuse, and domination. Just for practical ediyorum. Bu noktada, söylem ve onun iktidar reasons, let me isolate it with a few basic ile olan ilişkisini analiz etmeden önce, iktidar concepts. For me, power has to do with the kavramını tanımlamak istiyorum. social notion of power. This means, I am not Sosyal bilimlerde kullanılan birçok önemli talking about personal power, e.g. one being a kavram gibi, iktidar da, kendisi ile ilgili net more powerful person than another; this is not bir tanım geliştirilmesine nadiren müsaade our issue at this point. I am exclusively talking eden içeriği belirsiz ve fazlasıyla genel bir about social power as something that has to do olgudur. Bu kavramı tanımlayabilmek için with social groups, organizations, states etc. If I Similar to many iktidar, iktidarın kötüye kullanımı ve tahakküm fundamental notions in would want to mention personal power, I would hakkında konuştuğumuzda, birçok disiplini social sciences, power is have used a more psychoanalytical perspective one of those very vague birarada kullanmaya ihtiyaç duyarız. Sadece and general notions, a which is not our context. Thus, in this article pratik nedenleri göz önünde tutarak bunu fact which hardly allows when I mention about power, I mean power as a very brief definition. birkaç basit kavram ile yalıtılmış bir şekilde ele Thus, in order to be able the fundamental notion of control. almama izin verin. Burada kişisel iktidardan, to define this notion, we need to apply many yani birisinin diğerinden daha güçlü olma In this context, power has to do with controlling disciplines when talking durumundan bahsetmiyorum. Daha çok sosyal other people and groups. To control other about power, power abuse, and domination. gruplar, örgütler, devletler vs. ile ilgili bir people and group means controlling their iktidar hakkında konuşuyorum. Kişisel iktidar actions. This means, if you have power over

SÖYLEM VE İKTİDAR 11 Discourse and Power konusuna değinmek isteseydim çok daha other people, you can control what they can psikoanalitik bir bakış açısı benimserdim ki, do or what they cannot do. It is related to their İktidar, diğer insanlara ve gruplara hükmetmekle konunun bu şekli, bizim bağlamımız dışında yer freedom. If people are free to do as they like, ilgilidir. Diğer alır. Burada iktidar kavramından söz ettiğimde, it means that you have no power over them. insanlara ve gruplara hükmetmek, onların başlıca hegemonyaya dayalı bir iktidarı The moment you can control what they can or eylemlerini kontrol kastediyor olacağım. what they cannot do indicates that you have etmek anlamına gelir ki, bu da, onların ne Bu bağlamda iktidar, diğer insanlara ve some sort of power over them. One group can yapabileceklerini ya da gruplara hükmetmekle ilgilidir. Diğer insanlara have power over another group. However, as ne yapamayacaklarını kontrol ediyorsunuz ve gruplara hükmetmek, onların eylemlerini I mentioned before it does not only have a demektir. Dolayısıyla kontrol etmek anlamına gelir ki, bu da onların iktidar, başka insanların social, but also a cognitive aspect. Hence, using özgürlükleri ile ilgili ne yapabileceklerini ya da ne yapamayacaklarını this sort of power, you do not only control the bir şeydir. kontrol etmeniz demektir. Dolayısıyla iktidar, actions or the freedom of other people, but başka insanların özgürlükleri ile ilgili bir şeydir. also their minds; how and what they can think, Eğer insanlar istedikleri şeyleri yapmakta their notion of knowledge, their attitudes, özgürlerse, bu sizin onlar üzerinde bir iktidar opinion and ideologies. In this case control kur(a)madığınızı gösterir. Yapabileceklerini indicates control of actions and minds of other ve yapamayacaklarını kontrol etmeye people. Controlling the mind of other people is başladığınız andan itibaren, insanlar üzerinde iktidar kurmuş olursunuz. Bir grup, bir diğer very fundamental, because if you can control grup üzerinde iktidar kurabilir. Fakat iktidar the minds of other people, their knowledge, kavramı yalnızca toplumsal değil, bilişsel bir their intentions, projects, and plans, you can çerçeveye de sahiptir. Bu nedenle, bu türden also indirectly control their future actions. If bir güç kullanımı ile diğer insanların eylemlerini you can control what people like to do, what ya da özgürlüklerini kontrol etmekle kalmaz; their intentions are, or their desire is, you also aynı zamanda onların zihinleri, nasıl ve ne control their actions without directly controlling düşünebilecekleri, bilgi kavramları, tutumları, their actions. Therefore, this a very important düşünce ve ideolojileri üzerinde de denetim aspect of control that is not just control of kurmuş olursunuz. Bu durumda, hükmetmek, action directly, but an indirect control of action diğer insanların eylemlerini ve zihinlerini kontrol through the mind of other people. etmektir. At this point let us elaborate on our framework Diğer insanların zihinlerini kontrol etmek a little bit more, including the notion of birincil öneme sahip bir denetim şeklidir; discourse which is another fundamental çünkü, diğer insanların zihinlerini, bilgilerini, concept for our discussion today. Discourse is niyetlerini, projelerini ve planlarını kontrol an action or practice in everyday life, very much ederseniz, dolaylı bir şekilde onların gelecekteki like power. In one way, controlling the action eylemlerini de kontrol etmiş olursunuz. of other people implies also controlling their İnsanların ne yapmak istediğini, niyetlerinin discourse. Therefore, one way of controlling ya da arzularının neler olduğunu kontrol power in society is to control not just any sort edebildiğiniz takdirde, onların eylemlerini doğrudan denetim altında tutmasanız dahi, of discourse or action, but specific discourse söz konusu eylemler üzerinde hakimiyet practices which we call text and talk. Hence, the kurabilirsiniz. Dolayısıyla, eylemlerin yalnızca relationship between discourse and power is doğrudan kontrol edilmesi değil de, insanların very important, because controlling discourse Power has to do with zihinlerine hükmetme yolu ile eylemler üzerinde is not just any kind of control action of people, controlling other people dolaylı bir denetim kurulmasının mümkün but the very kind of action that acquires and groups. To control other people and group olması durumunu, denetimin oldukça önemli bir and influences the minds of other people. means controlling their özelliği olarak ele alabiliriz. Controlling knowledge, ideology, attitudes is actions. This means, if you have power over other Bu noktada, başka bir temel kavramı, söylem precisely a way to control the mind and than the people, you can control kavramını da dahil ederek çerçevemizi biraz action of people. Under this condition, discourse what they can do or what they cannot do. It is daha detaylandıralım. Söylem, tıpkı iktidar gibi has a very fundamental and central position. related to their freedom. günlük hayatımız içerisinde yer tutan bir eylem On the one hand, it is a social practice like other

12 SÖYLEM VE İKTİDAR Discourse and Power ya da uygulamadır. Diğer insanların eylemlerini ones: Controlling a particular sort of discourse, Gazeteler üzerinde denetim altında tutmak, söylemlerini de it is just controlling a specific kind of social denetim kurduğunuzda, dolaylı olarak insanların denetim altında tutmaktır. Bu yüzden, practice, which has a lot of influence, precisely Kürtler ya da toplumdaki toplumda iktidarı kontrol etmenin bir yolu da because we acquire knowledge, attitudes, başka bir grup hakkında neler düşüneceklerini yalnızca, bir tür söylemi ya da eylemi değil, aynı ideologies through discourse. So if you can kontrol ediyorsunuzdur. zamanda, bizim metin ya da konuşma olarak control discourse you do not only control the İşte bu yüzden, bunu da, söylemin başka bir önemli adlandırdığımız spesifik söylem uygulamalarını newspapers, but presumably also the minds of çehresi olarak ele almak da denetim altında tutmaktır. Söylem ve iktidar the readers, not directly and automatically, but zorundayız. Bu noktada, arasındaki ilişkinin önemi bu noktada ortaya söylemin eleştirel in an indirect way; the action of control makes analizi de oldukça önemli çıkar; çünkü, söylemi kontrol etmek, yalnızca its effect much more probable and possible. bir değer kazanır; çünkü, insanların herhangi bir tür eylemini denetim söylem, bir yandan tam When controlling newspapers, you indirectly olarak sosyal eylem ve altında tutma girişimi değil, aslında, tam da control what people are going to think about statü arasında bir yerde diğer insanların zihinlerini etkileyen ve ele ve diğer yandan da, Kurds for example, or other groups in society. insanların zihinlerinde geçiren türden bir faaliyettir. Bilgiyi, ideolojiyi ve Thus, it is another important aspect of discourse yer tutan bir tür kesişim tutumları denetlemek, insanların eylemlerinden noktasıdır. as well. At this point, the critical analysis of çok zihinlerini kontrol etmenin garantili bir discourse is very important, because it is a sort yoludur. Bu şartlar altında söylemin, denetim kurma hususunda temel ve merkezi bir konuma of interface precisely between social action and sahip olduğunu söyleyebiliriz. Bir yandan, o da status on one hand, and among the minds of tıpkı diğerleri gibi sosyal bir uygulamadır: Belirli people on the other. bir tür söylemi kontrol etmek insanlar üzerinde Before we briefly speak about this mind control, çok büyük bir etkiye sahip olan spesifik bir let us also speak briefly about the control of sosyal uygulamadır. Çünkü, biz insanlar, bilgi, discourse. How do we do that? How can people tutum ve ideolojileri söylem yolu ile benimseriz. who have power and a particular kind of control Bu yüzden, eğer söylemi kontrol edebiliyorsanız over mass media, control discourse? In order yalnızca gazeteleri değil, aynı zamanda, to find out about this, we need to widen our muhtemelen okuyucuların zihinlerini de analyses of the concept discourse a somewhat -doğrudan ya da otomatik bir şekilde olmasa da more. Discourse is not just text, but it is also dolaylı olarak– kontrol ediyorsunuz demektir. a context. We forget sometimes that it is not Kontrol eylemi, söylemin insanlar üzerinde etki just any kind of discourse, hanging in the air. It bırakmasını, çok daha fazla muhtemel ve imkân is always something which is contextualized. dahilinde seyreden bir duruma dönüştürür. Thus, if you want to control discourse, the first Örneğin, gazeteler üzerinde denetim thing you have to do is controlling the context kurduğunuzda, dolaylı olarak insanların Kürtler of discourse. In order to have a good theory ya da toplumdaki başka bir grup hakkında of discourse, you also need a good theory of neler düşüneceklerini kontrol ediyorsunuzdur. İşte bu yüzden, bunu da, söylemin başka bir context and that is precisely something which önemli çehresi olarak ele almak zorundayız. Bu was hardly the case in discourse analysis noktada, söylemin eleştirel analizi de oldukça until now. This is why my last two books were If you can control discourse you do not only önemli bir değer kazanır; çünkü, söylem, bir introducing a new theory of context. In these control the newspapers, yandan tam olarak sosyal eylem ve statü books I am trying to indicate, for example, that but presumably also the minds of the readers, arasında bir yerde ve diğer yandan da, insanların if you want to understand what kind influences not directly and zihinlerinde yer tutan bir tür kesişim noktasıdır. on discourse people have in society, or what automatically, but in an indirect way; the action Zihin kontrolünü kısaca ele almadan önce, kind of influences discourse has on people- of control makes its these things that we read from the newspapers. effect much more probable söylem kontrolüne dair özet bilgiler aktarmak and possible. When istiyorum. Bunu nasıl yapıyoruz? Kitle iletişimi In order to understand these reciprocal controlling newspapers, üzerinde iktidara ve dikkate değer türde bir influences, you need a good theory of context as you indirectly control what people are going to denetim gücüne sahip olan insanlar, söylemi well, because otherwise you cannot know what think about Kurds for nasıl kontrol edebiliyorlar? Bunun cevabını happens. This implies that the influence does example, or other groups in society. bulmak için söylem kavramına dair daha not only matter in terms of what the text says, derinlikli analizler ortaya koymalıyız. Söylem but also what the context tells you.

SÖYLEM VE İKTİDAR 13 Discourse and Power yalnızca metinden ibaret değildir, aynı zamanda If you want to control discourse as a way to bağlamı da dikkate almak gerekir. Bazen control the mind, the first thing you want to Eğer söylemi kontrol etmeyi, zihinleri söylemin yalnızca havada uçuşan alelade bir do is to control the context as well. Now, what kontrol etme yöntemi ifade olmadığını unuturuz. Oysa o her zaman is the context? What you know from social olarak kullanmayı amaçlıyorsanız, ilk için bir bağlam içerisinde varlık gösterir. Bu linguists or traditional discourse analysis is yapmanız gereken yüzden söylemi kontrol etmek istiyorsanız, that the context is something that people şeylerden birisi, bağlamı da kontrol etmektir. yapmanız gereken ilk şey söylemin bağlamını refer to as something social, e.g. the fact that kontrol etmektir. İyi bir söylem teorisi you are Turkish, or a man, or an underdog, or ortaya koymak için iyi bir bağlam teorisine black, or white, or a professor, or student. In ihtiyacınız olacaktır ki, bu da, mevcut söylem brief, it refers to everything that has to do with analizlerinde nadiren görülür. İşte bu yüzden, the social situation, and that situation is the son iki kitabımda yeni bir bağlam teorisi ortaya context. It is the traditional, socio-linguistic koymaya çalıştım. Bu kitaplarda, örneğin, aspect of context. Now, my view of context is gazetelerde okuduklarınızı değerlendirerek toplum içerisinde, insanların, söylemler different. I am saying that there is not a direct üzerinde ne tür etkiler bıraktığı ya da söylemin, relationship between all these social factors insanları ne yönde etkilediğini göstermeye like age, nationality, power, etc. The important çalıştım. Bu karşılıklı etkileşimi tam olarak thing is the way people represent the context anlayabilmek için iyi bir bağlam teorisine in their mind, the way they interpret and ihtiyacınız vardır. Çünkü etkileşim, yalnızca represent the context in what I called “context metnin size ne söylediği değil, aynı zamanda, model” earlier. A module is something everyone bağlamın size ne anlattığı ile ilgilidir. construes in his or her mind, and that is the Eğer söylemi kontrol etmeyi, zihinleri kontrol subjective interpretation of the context. Hence, etme yöntemi olarak kullanmayı amaçlıyorsanız, writing in a Turkish newspaper on what is good ilk yapmanız gereken şeylerden birisi, bağlamı or what is not good, is not enough to create a da kontrol etmektir. Peki bağlam nedir? Sosyal discourse. Someone has to know, realize and bilimler, dilbilim ya da geleneksel söylem be conscious of that article or news report as a analizinden edindiğimiz bilgilere göre bağlam, Turkish person, or as a woman, or as a man, or insanların,birşeyin toplumdaki yerine atıfta Kurd, and so on. Thus it is not an objective social bulunmaları ile oluşan bir olgudur. Örneğin, situation which has the influence on the text, haksızlığa uğrayan birini siyahî ya da beyaz ya but the way people subjectively represent it. It da profesör veya öğrenci olarak nitelendiririz. is exactly that kind of context. Therefore, the Bağlam sosyal konumla ilgili verilere atıfta context is not something objective and social. bulunur. It is something more subjective, much more Benim bağlam konusundaki bakış açım psychological, and because of that, it explains bunlardan biraz daha farklı. Ben yaş, milliyet, why people with similar situations and social iktidar vb. tüm sosyal etmenlerin birbirleri positions, even in the same circumstances, may ile doğrudan bir ilişki içerisinde olmadıklarını speak and write in different ways. Let me give düşünüyorum. Önemli olan, insanların you an example: When I was doing fieldwork zihinlerinde bağlamı nasıl temsil ettikleri, with my students many years ago in Amsterdam bağlamı, daha önceden “bağlam modeli” olarak and in the United States about immigration, adlandırdığım yapının içerisinde yorumlama I wanted to know what people said about ve ifade etme yolları. Bu modele göre bağlam, herkesin kendi zihninde yorumladığı immigrants, e.g. Turkish people in Amsterdam. birşey ve bu da, bağlamın subjektif olarak In that case, it was not so much important yorumlandığı anlamına geliyor. Bu yüzden, that you could simply say “Dutch people are talking this and that way”. The important thing If you want to control bir Türk gazetesinde, neyin iyi olduğuna ya discourse as a way to da olmadığına dair yazılar kaleme almak bir was how they understood the situation, how control the mind, the söylem yaratmak için yeterli değildir. Birisinin, they interpreted themselves as Dutch or not as first thing you want to do is to control the context bir Türk, bir kadın, bir erkek, bir Kürt ya da buna Dutch. It is very fundamental to be aware that as well. benzer bir kimlik ile bu makaleden ya da haber each person has their own interpretation of

14 SÖYLEM VE İKTİDAR Discourse and Power bülteninden haberi olması, onu göz önünde the situation. This also explains that whenever Bağlam objektif ve sosyal bulundurması ya da onun farkında olması you are going to a different neighborhood or a bir şey değildir. Aslında o çok daha subjektif, çok gerekir. Bu yüzden, bağlam, metin üzerinde different house in the same neighborhood, and daha psikolojiktir ve etkileri görülen objektif bir sosyal durumdan people have the same social situation, they bu sayede, birbirlerine benzer durumlarda, çok insanların sosyal durumlarının subjektif bir are all Dutch people of the same social class- sosyal konumlarda ve temsilidir. Bu yüzden, bağlam objektif ve sosyal despite the fact that many things are similar- hatta aynı şartlarda bulunan insanların bir şey değildir. Aslında o çok daha subjektif, what they say is that there are a lot of personal neden farklı şekillerde çok daha psikolojiktir ve bu sayede, birbirlerine differences as well. Regarding this situation, the konuşup yazabildiklerini benzer durumlarda, sosyal konumlarda ve açıklayabiliriz. only way I can understand and interpret those hatta aynı şartlarda bulunan insanların neden differences between people is that not everyone farklı şekillerde konuşup yazabildiklerini in the same neighborhood says the same racist açıklayabiliriz. things about Turkish people. Size bir örnek vereyim: Yıllar önce öğrencilerimle If everyone has a different subjective module of birlikte, Amsterdam’da ve ABD’de göç ile ilgili the context, I can only understand if I know the bir saha çalışması yapmıştım. İnsanların, context in which they are speaking, and where göçmenler -örneğin Amsterdam’da yaşayan they are speaking to whom... For example, Türkler- hakkında neler söylediklerini bilmek istiyordum. Böyle bir durumda, yalnızca, I someone is against feminism, he will not basit bir şekilde, “Almanlar bu ya da şu admit it in every situation. He will probably şekilde konuşuyorlar” diyebilmeniz çok da talk in a much more negative way when he is önemli değildi. Önemli olan, onların duruma accompanied by his male friends then when nasıl bir anlam yükledikleri, kendilerini he is in a situation where he is speaking with Alman ya da Alman olmayan şeklinde nasıl women or feminist women. This means that yorumladıklarıydı. Bu anlamda, her bir insanın the way you express your ideas and your duruma ilişkin olarak kendisine ait bir yorumu opinion always depends on the situation. I olduğunun bilincinde olmak oldukça önemli. Bu can further exemplify this by my own work in aynı zamanda, farklı bir mahalleye ya da aynı the newspapers on political discourse; when mahallede farklı bir eve gittiğinizde ve insanlar people speak about immigration in parliament, aynı sosyal konuma sahip olduklarında, aynı the definition of the situation in regard to who sosyal sınıfa ait Almanlar olduklarında dahi is speaking and what their mental models are -birçok şey birbirinin aynısı olmasına rağmen– about that situation are of great importance. söyledikleri şeylerde birçok kişisel farklılık Therefore we can say that if the context is not görülebilmesinin nedenini açıklar. Bu duruma objective, i.e. if it is not an objective social ilişkin olarak, insanlar arasındaki farklılıkları situation but a subjective mental model of the yorumlayabilmemin ve anlayabilmemin tek situation, any kind of interpretation would be yolu, aynı mahallede bulunan herkesin Türkler different for each person. hakkında benzer ırkçı ifadeleri kullanmadıklarını göz önünde tutmaktı. With many things in common with the same people, under the same situation, the Eğer herkes bağlamın farklı bir subjektif expression of each person can differ. How modülüne sahip ise, kişileri, ancak onların can we explain all these personal differences? nerede ve kiminle hangi bağlamda If we want to find out how to explain these konuştuklarını biliyorsam anlayabilirim. Örneğin feminizm karşıtı birisini ele alalım, bu differences and how discourse is being kişi elbette böyle bir özelliğe sahip olduğunu controlled by people, we have to know what The context is not their specific mental models are. In order to objective, i.e. if it her durumda, aynı şekilde kabul etmeyecektir. is not an objective Büyük bir olasılıkla erkek arkadaşları ile birlikte analyze this kind of control of discourse through social situation but a olduğunda, kadınlarla ya da feminist kadınlarla the control of context, we have to know what subjective mental model of the situation, any konuştuğu zamanlarda dile getirdiğinden çok the mental model is, of course. We can suggest kind of interpretation daha olumsuz görüşler ileri sürecektir. Bu da that this mental model implies the time and would be different for each person. fikirlerinizi ve görüşünüzü ifade etme yolunuzun the place of the discourse. This means that her zaman için duruma bağlı olduğu anlamına where you can speak and when you can speak

SÖYLEM VE İKTİDAR 15 Discourse and Power geliyor. Bu durumu, gazetelerdeki politik söylem is crucial. For example, if a professor takes an üzerine yaptığım çalışmaya başvurarak daha exam with a student, it is the professor who Bir başka deyişle bağlamı denetlemek suretiyle derinlikli bir şekilde örnekleyebilirim: İnsanlar, is going to say “the exam is at that time and sürdürülen bir söylem parlamentoda göç hakkında konuştuklarında, at that place”, and he or she is setting the kontrolünü analiz etmek için, zihinsel modelin o anda kimin konuştuğuna bağlı olarak ortaya context of this time and place. At the same ne olduğunu da bilmek konan durum tanımı ve bu kişinin ne tür bir time, if you can participate in this meeting gerekir. Bu zihinsel model, söylemin zamanını zihinsel modele sahip olduğu oldukça büyük between professor and student, but are not ve yerini de kapsar. önem taşıyan ayrıntılardır. Bu yüzden, eğer allowed to speak, you would only have the Ve bu da, nerede ve ne bağlam objektif değilse, yani objektif bir sosyal zaman konuşulduğunu identity of a listener or recipient, and not of a önemsememizi gerektirir. durum değil de, duruma dair geliştirilen öznel speaker. You can participate in this meeting bir zihinsel model ise, her bir kişinin yorumu not as a student or professor; only as a citizen. diğerinden farklı olacaktır. Thus, if you control the time and the place, the Aynı durumda bulunan ve birçok ortak özelliğe identities and the aims, as well as the identity sahip insanların bulunduğu bir topluluk of the action of the situation, you can control a içerisinde dahi kişilerin bireysel ifadeleri major part of the text through the definition and birbirlerinden farklılık gösterebilir. Peki tüm control of the context. This is a way how people bu kişisel farklılıklara nasıl bir açıklama can manipulate other people. We tend to use getireceğiz? Nasıl kontrol edildiklerini ve bizim the notion of manipulation a lot. For example, bunu nasıl açıklayacağımızı bilmek istiyorsak, a police officer can say to someone who is bu farklılıkların spesifik zihinsel modellerinin neler olduğunu da bilmeliyiz. subjected to a crime that “this is just a friendly conversation.” This way, his or her definition of Bir başka deyişle bağlamı denetlemek suretiyle the situation will define the act of interrogation sürdürülen bir söylem kontrolünü analiz as a friendly conversation which it obviously etmek için, zihinsel modelin ne olduğunu da is not. Through the definition of the context a bilmek gerekir. Bu zihinsel model, söylemin zamanını ve yerini de kapsar. Ve bu da, person has more power, in this case the police konunun nerede ve ne zaman konuşulduğunu officer. Not as a subject but as an organization önemsememizi gerektirir. Örneğin, bir can he or she define or interpret the situation profesörün sınav yaptığını düşünelim. “Sınav in his/her own way. Since the context is not şu saatte, şurada” diyecek, zaman ve yer objective, it is a very subjective definition of bağlamını kuracak olan kişi profesördür. Aynı the situation; the definition is in the mental zamanda, profesör ve öğrencinin bulunacağı model. You can manipulate other people by bu ortamda siz de bulunuyorsanız, fakat defining the situation as you like it which is very konuşmanıza izin verilmiyorsa, bu durumda important to know in this regard. konuşmacı değil yalnızca bir dinleyici ya da alıcı The next step certainly is the control of the kimliğine sahipsinizdir. Söz konusu ortamda text itself. It means that you have control over ne bir öğrenci ne de bir profesör, yalnızca bir all the levels of text and talk. Those who have vatandaş olarak bulunacaksınızdır. Bu yüzden, specific access to media, or parliamentary eğer duruma ilişkin eylemin karakteri kadar, If we want to find out debates, or scientific investigation, do not only zamanını ve yerini, kimlikleri ve amaçları da how to explain these have control over the context, they also could differences and how kontrol edebiliyorsanız, tanımlama ve bağlamın discourse is being determine the main topics of the discourse. kontrolü ile metnin büyük bir bölümünü controlled by people, we Therefore, as we have witnessed many times, have to know what their de denetim altına alabilirsiniz. İnsanlar, specific mental models başka insanları bu şekilde manipüle ederler. when it is stated in a newspaper that they “are are. In order to analyze going to define the situation”, it means that this kind of control of Manipülasyonu fazlaca kullanma eğilimindeyiz. discourse through the Örneğin, polis memuru, suç işlemiş birisine, we are talking about a semantic mental model control of context, we through the manipulation of the headlines. have to know what the “bu yalnızca dostça bir konuşma” diyebilir. mental model is, of Bu durumda, sorgulama eylemi dostça bir You can define what a specific article will be all course. We can suggest konuşma olarak tanımlanmıştır, oysa bunun about in many ways. Not only is it done by the that this mental model implies the time and the böyle olmadığı net bir şekilde ortadadır. Burada, words of the text itself and the interpretation, place of the discourse. taraflardan birinin bağlamı tanımlama hakkı but also by the global meaning, through what

16 SÖYLEM VE İKTİDAR Discourse and Power aracılığıyla daha fazla iktidara sahip olması we call “top topics” or “top themes” or “macro Medyaya, parlamenter söz konusudur ve bu durumda, bu kişi polis proposition”. tartışmalara ya da bilimsel sorgulamalara memurudur. Aynı zamanda, durumu, tekil We can define what the article will be all spesifik bir şekilde bir kişi değil, bir kurum da kendisine göre erişim imkânına sahip about in many ways. Not just the words of tanımlayıp yorumlayabilir. Bağlam objektif kimseler, bağlam üzerinde the text itself and the interpretation, but also egemenlik kurmakla olmadığından, ortaya konulan şey, durumun kalmaz, söylemin the aforementioned global meaning are ways subjektif nitelikte bir tanımı olacaktır; ana konularını da in which we can define how an event will be belirlerler. tanımlama (erki), zihinsel modelin içinde interpreted. We can define the same situation yer alır. Herhangi bir durumu istediğiniz gibi in different ways, of course. For instance, anlatarak diğer insanları manipüle edebilirsiniz an attack with weapons can be defined as a ki, bunu bilmek konumuz açısından oldukça önemli. terrorist attack, or a form of nationalist defense, or liberation, depending on your perspective Bir sonraki adım, kuşkusuz, metnin kendisinin and relation with the group that we are talking kontrol edilmesidir. Bu, bütün düzeylerdeki about. In this regard, the most important metin ve konuşma üzerinde kontrol sahibi olmak demektir. Medyaya, parlamenter tartışmalara thing to take into consideration is one’s way of ya da bilimsel sorgulamalara spesifik bir defining the topics or the themes of the text. şekilde erişim imkânına sahip kimseler, Another important thing is that those topics bağlam üzerinde egemenlik kurmakla kalmaz, could be expressed by different perspectives in söylemin ana konularını da belirlerler. Bu the headlines of the news or in the declarations yüzden, sık sık tanık olduğumuz üzere, birileri of leaders likewise. I will give you an example: bir gazetede “durumu tanımlayacağını” ifade I have being working on racism in public ettiğinde, aslında, başlıkların manipülasyonu discourses for about 30 years. If you analyze vasıtasıyla ortaya konan semantik bir zihinsel how newspapers in Western Europe, also in model kurmaktan söz ediyordur. Spesifik Latin America and in the United States, talk bir makalenin ne hakkında olacağını birçok about minorities and immigrants, you would şekilde belirleyebilirsiniz. Makale, yalnızca say that people in everywhere around the world metni oluşturan kelimeler ve yorum ile değil, have all possible topics and can talk about any aynı zamanda, “esas konular” ya da “esas other group. However, this is not true. The temalar” ya da “makro önermeler” ile yapılanan topics which are allowed for immigrants and küresel anlam vasıtasıyla şekillendirilebilir. Bir minorities are very limited. For instance, the olayın nasıl yorumlanabileceğini tanımlamak first topics always say that “they are arriving in için, yalnızca metni oluşturan kelimeler ve great numbers.” The introductory headlines or yorumların göz önünde tutulması yetmez, topics emphasize precisely that there is a sort of aynı zamanda, sözü edilen küresel anlamın da menace or danger associated with the “huge” hesaba katılması gerekir. Elbette aynı olayı number of people arriving to your country farklı şekillerde tanımlayabiliriz. Örneğin bir as immigrants. It was the first major topic in silahlı saldırı, sizin bakış açınıza ve hakkında konuştuğumuz grup ile ilişkinize bağlı olarak bir regard to newly arriving immigrants, when I terörist saldırı ya da bir tür ulusal savunma ya came to work and live in Spain ten years ago. da kurtuluş mücadelesi olarak tanımlanabilir. There were hardly any immigrants before, but Bu bakımdan, göz önünde bulundurulması then, within ten years, many people arrived, gereken en önemli nokta, kişinin, metnin possibly several millions. In Spain, the focus konularını ya da temalarını tanımlama yoludur. was on the enormous amount of people coming Those who have specific Başka bir önemli nokta ise, bu konuların, to the country, creating some sort of menace access to media, or parliamentary debates, or haberlerin başlıklarında ve keza liderlerin for the locals. Instead of defining the arrival of scientific investigation, demeçlerinde, farklı bakış açıları ile uygunluk newcomers as a bonus, or as something positive do not only have control over the context, they içerisinde ifade edilebilmeleridir. for the country, contributing to the cultural also could determine Yaklaşık 30 yıldır kamusal söylemlerde yer diversity or economy of country, the immigrants the main topics of the discourse. alan ırkçılık ifadeleri üzerine çalışıyorum. Batı were mostly defined as a threat. Similar to Avrupa’da, aynı zamanda Latin Amerika ve Spain, immigrants in Holland, Germany and

SÖYLEM VE İKTİDAR 17 Discourse and Power ABD’de yayımlanan gazetelerin azınlıklar ve France have been represented as a source of göçmenler hakkında ne tür haberler yazdıklarını menace as well, with the explanation that they Daima göçmenlerle bağıntılı bir tehdidin analiz ederseniz, dünyada yaşayan herkesin would not want to integrate themselves in the varlığı söz konusudur. tüm olası konuların nesnesi olabileceğini ve society. All over Europe you can see the focus Ülkeye giriş yapmaları ile birlikte sayıları ve başka bir grup hakkında konuşabileceğini on cultural differences, for example in regard to daha sonra da kültürleri düşünürsünüz. Fakat bu doğru değildir. Aslında Muslims; they are seen as a source of menace tehdit eder. Ayrıca, bu tür haberlerde sık göçmenler ve azınlıklarla ilgili olmasına by itself: “Instead of pursuing integration in rastlayabileceğiniz müsaade edilen konular hayli sınırlıdır. İlk akla Europe, like learning the language, they want bir başka konu da göçmenlerin bir şekilde gelen konu, daima “büyük sayılarda geliyor” to build mosques”. There is always a threat küstah, farklı ve hatta olmalarıdır. Başlıkları ya da konular, kesinlikle, related to immigrants. Upon their arrival, there suçlu olduklarıdır. ülkenize göçmen olarak gelen “muazzam” Bunda kuşkusuz, is the threat of numbers, and later on there is göçmenlerin, başka bir sayıda insan ile bağıntılı olarak ortaya çıkan the threat of their culture. Additionally, there dili konuşmalarının, bir tür tehdidin ya da tehlikenin varlığına yerel nüfustan farklı is another topic you can find rather often in this görünüşlere ve vurgu yapar. On yıl önce çalışmak ve yaşamak alışkanlıklara sahip kind of news. The topic is that immigrants are için İspanya’ya gittiğimde buraya yeni yeni olmalarının payı vardır. somehow defiant, different or even criminal. yerleşen göçmenler hususunda öne sürülen In this context, their talking another language, başlıca konu buydu. Ondan önce pek fazla looking different, and having habits different göçmen yoktu; fakat geçen on yılda birçok kişi from the local population certainly has an -muhtemelen birkaç milyon kadar- bu ülkeye impact. It may become a point of interest if they göçmen olarak yerleşti. İspanya’da, ülkeye are not that much of a crowd, but then they are muazzam yoğunlukta insanın göç etmesinin, yereller için yarattığı tehlikeye odaklanılmıştı. not only represented as different, but as defiant, Göçmenlik, kültürel çeşitliliğe ya da ülke because “this is not the way we do things”. This ekonomisine katkıda bulunacak ya da ülke is the first stage. için olumlu sonuçlar doğuracak bir gelişme Here is another example from my experience: olarak tanımlanmak yerine, çoğunlukla bir It was many years ago when I was talking to tehdit olarak tanımlanıyordu. İspanya’da a person from a neighborhood in Amsterdam. olduğu gibi, Hollanda, Almanya ve Fransa’daki She was telling me about her Turkish neighbors, göçmenler de, asla topluma ayak uydurmak mentioning a Turkish woman that she had met istemeyecekleri ifadesi ile birlikte, bir tür in a hospital, since she was going to have a tehdit kaynağı olarak temsil edildiler. Bu baby. According to her story, when the Turkish anlamda, baştan aşağıya Avrupa’nın her bir woman had her baby, her husband came with bölgesinde kültürel farklılıklara odaklanıldığını flowers, yet he gave them to the doctor instead görebilirsiniz; örneğin Müslümanlar başlı of his wife. This attitude dismayed the Dutch başına bir tehdit olarak görülürler: “Dil woman, because “it is not the way we do öğrenmeye çalışarak Avrupa’ya ayak uydurmaya things.” As soon as you see something which is çabalamak yerine burada camiler inşa etmek not ‘the way you do it’, it tends to be interpreted isterler.” Daima göçmenlerle bağıntılı bir as defiant. Thus the second stage is deviance: The topic is that tehdidin varlığı söz konusudur. Ülkeye giriş “It is not the way we do things”, “They don’t immigrants are somehow yapmaları ile birlikte nüfus oranları ve daha defiant, different or want to learn the language”, “They somehow even criminal. In this sonra da kültürleri tehdit ederler. Ayrıca, bu are not just different, but they are different in a context, their talking tür haberlerde sık rastlayabileceğiniz bir başka another language, looking negative way.” different, and having konu da göçmenlerin bir şekilde küstah, farklı habits different from ve hatta suçlu olduklarıdır. Bunda kuşkusuz, The third stage is the psychical threat: “it is not the local population just different, but it is also a threat.” If people certainly has an impact. göçmenlerin, başka bir dili konuşmalarının, yerel It may become a point of nüfustan farklı görünüşlere ve alışkanlıklara would walk on the streets, with the idea on interest if they are not sahip olmalarının payı vardır. Aslında sayıları o their minds that they have to be particularly that much of a crowd, but then they are not only kadar çok olmadığı zaman ilgi çekici bir unsur careful when encountering immigrants, because represented as different, olarak görülebilirler; ancak o zaman da yalnızca they are supposed to be violent, aggressive, but as defiant, because “this is not the way we farklı değil aynı zamanda küstah olarak temsil or a threat in one way or the other, then the do things”. edilirler, çünkü karşılarında şu sözlerle kurulmuş immigrants are seen as a psychical threat to

18 SÖYLEM VE İKTİDAR Discourse and Power bir kimlik yapısı durmaktadır: “Biz bu şekilde people. That is the stage which is now very Sembolik elitler, davranmayız”. Bu ilk safhadır. common in Western Europe. kamusal, politik, medyatik ve akademik Yıllar önce Amsterdam’da yaşadığım mahallede Immigrants are represented as a real threat; söylemleri kontrol eden insanlardır. Bu birisiyle sohbet ediyordum. Bana, doğum this perception gives you an idea about konuların kamusal yapmak üzere hastaneye yattığı zaman tanıştığı what kinds of topics are being allowed in söyleme hakim olması, bir Türk kadından söz etti. Anlattıklarına bizim “semantik makro the dominant discourses of politics, press, yapılar” ya da basit göre, Türk kadın doğum yaptıktan sonra academia etc. These topics that I call public bir şekilde “konular” kocası elinde çiçeklerle hastaneye gelmiş ve olarak adlandırdığımız discourse are controlled by ‘symbolic elites’, metinlerin asli onları eşi yerine doktora vermişti. Bu tutum as I refer to them. The symbolic elites are özelliklerini bu Alman kadını kaygılandırmıştı; çünkü “biz bu insanların kontrol people who control public, political, media, şekilde davranmazdık.” “Bizim yaptığımız ettikleri anlamına gelir. and academic discourses. This means that şekilde gelişmeyen” davranışları, küstahlık when these topics are dominant in the public olarak değerlendirme eğilimindeyiz. “Biz bu discourse, those people control the essential şekilde davranmayız”, “Dilimizi öğrenmek features of the texts which we call ‘semantic istemiyorlar”, “Bir şekilde yalnızca farklı değiller, aynı zamanda olumsuz yönde farklılar.” macrostructures’, or simply ‘the topics’. Yet this is only one side of the story. They do control Üçüncü safha ise ruhsal sınırların tehdit altında not only the aforementioned level of the whole olması: “Bu yalnızca farklı değil, aynı zamanda discourse determining the topics, i.e. semantic bir tehdit.” Eğer insanlar, göçmenlerin arsız, macrostructures; they also control how the agresif, şu ya da bu şekilde tehditkâr olduklarını düşündükleri için sokaklarda, kafalarında local structure of the texts is being interpreted. bilhassa göçmenlerle karşılaştıklarında daha This is the most critical side of the story. The dikkatli olmak zorunda oldukları düşüncesi local sentences, propositions and words used ile yürüyorlarsa, göçmenler, insanların ruhsal in any text are being interpreted by the readers sınırlarını tehdit eden kişiler olarak görülüyorlar as a function of the global macrostructures. demektir. Bu şu anda Batı Avrupa’da yaygın bir Since those headlines express the semantic şekilde etkin olan bir safha. global macrostructure related to any specific Göçmenler tehdit olarak gösteriliyorlar. Bu problem, they control the way we interpret the anlayış, size, baskın siyasi, basın ve de akademi local meaning of the texts. This point is crucial, vs. söylemlerinde ne tür konuların yer almasına because, as I am going to mention later, it is müsaade edildiğine dair bir fikir verecektir. also the way things are best memorized. What Kamusal söylem olarak adlandırdığım bu we memorize implies what we recall from the konular, “sembolik elitler” tarafından kontrol texts. edilirler. Sembolik elitler, kamusal, politik, After reading the newspaper or watching TV, medyatik ve akademik söylemleri kontrol eden it is precisely these semantic markers that insanlardır. Bu konuların kamusal söyleme secure the topics, the themes. this is of major hakim olması, bizim “semantik makro yapılar” importance; if you are able to control the ya da basit bir şekilde “konular” olarak topics in the text, you already have a great adlandırdığımız metinlerin aslî özelliklerini bu amount of control, i.e. control in regard to local insanların kontrol ettikleri anlamına gelir. Oysa The symbolic elites interpretation and control in regard to the are people who control bu, hikâyenin yalnızca bir kısmı. Bu insanlar, consequence of the text on the readers’ minds. public, political, media, yalnızca konuları, yani semantik makroyapıları and academic discourses. This is a very important to understand, because This means that when saptayan tüm söylemin daha önceden belirtilen these topics are düzeyini değil, aynı zamanda, metinlerin yerel this way you have a first step in controlling not dominant in the public only the text, but also the minds of people. Let discourse, those people yapısının nasıl yorumlanacağını da kontrol control the essential ederler. Bu, hikâyenin en kritik noktasıdır. us now take a look at local control which will features of the texts Herhangi bir metinde kullanılan yerel cümleler, be exactly the same kind of thing. What can be which we call ‘semantic macrostructures’, or önermeler ve kelimeler, okuyucular tarafından, said about local text itself? What is the word simply ‘the topics’. Yet küresel makro yapıların bir fonksiyonu olarak being chosen in the lexicon? Regarding the this is only one side of the story. yorumlanırlar. Söz konusu başlıklar, herhangi metaphors which are being used to describe bir spesifik problem ile ilintili semantik küresel immigration, minorities or other groups, even

SÖYLEM VE İKTİDAR 19 Discourse and Power makro yapıyı ifade ettiklerinden, metinlerin the syntax of the sentences can be influential. yerel anlamlarını yorumlama şeklimizi kontrol Risking repeating myself, I would like to give Göçmenleri, azınlıkları ya da diğer grupları ederler. Burada çok kritik bir noktadan söz the example of metaphases. If you talk about tanımlamak için ediyorum; çünkü, daha sonra da değineceğim metaphors, typically you do so using metaphors kullanılan metaforlar söz konusu olduğunda, üzere, bu aynı zamanda en iyi ezberleme şekli which are threatening, e.g. immigrants do not cümlelerin söz de sayılabilir. Ezberlediklerimiz, metinlerden come by train, or by ship, immigrant or in big dizimlerinin bile bu tanımlar üzerinde anımsadıklarımızdır. groups, immigrants always arrive in waves. etkileri vardır. Gazete okuduktan ya da televizyon izledikten You have ‘waves of immigrants’, and the use sonra konuları ve temaları pekiştiren öğeler of this metaphor is important to understand, tam olarak bu semantik imleyicilerdir. Bu çok because a wave is nothing usual; a big wave is önemli bir nokta; eğer metin içerisinde yer alan something threatening. With this image, it is konuları kontrol edebiliyorsanız zaten büyük not only contributed to the conceptual idea that oranda kontrol gücüne sahipsiniz demektir. immigration is a threat, but at the same time Örneğin, yerel anlama ve okuyucuların zihninde it associates the arrival of many immigrants yer tutmuş olan metnin varmış olduğu sonuç as a threat. Each level has importance: The bölümüne ilişkin olarak ortaya koyulan bir level of topic, the level of individual words, kontrol gücüne sahipsinizdir. Bunu farkına the level of metaphors and the level regarding varmak çok önemli. Çünkü bu şekilde yalnızca who is actively responsible for all kinds of metni değil, aynı zamanda, insanların zihinlerini things. Even the syntax of the sentences is de kontrol etme yolunda ilk adımı atmış important, as this example shows: A Turkish olursunuz. man killed a Dutch woman. The Turkish man Şimdi bir de benzer bir oluş sergileyen yerel is in the first position of the sentence, thus he kontrol mekanizmalarının işleyişini ele has the function of the topic and will have the alalım. Yerel metnin kendisi hakkında neler function of the responsible agent. Just by the söylenebilir? Sözlükte seçilen kelime nedir? syntax of the sentence you can emphasize the Göçmenleri, azınlıkları ya da diğer grupları action and responsibility of some person. What tanımlamak için kullanılan metaforlar söz typically happens if a person of color is involved konusu olduğunda, cümlelerin söz dizimlerinin is that this circumstance will be emphasized bile bu tanımlar üzerinde etkileri vardır. not only by having it in the headlines as topics Kendimi tekrar etme riskine girerek metafor on first page, but also have photographs of kullanımına bir örnek vermek istiyorum: Eğer it. Even at local level syntactic structures you metaforlar kullanıyorsanız genellikle tehditkâr can emphasize this kind of thing whereas metaforları tercih edersiniz; örneğin göçmenler expressing the same thing. A change in syntax tren ya da gemi ile değil, büyük gruplar olarak can make a difference already: Woman killed her zaman için “dalga dalga” gelirler. “Dalga by Turkish man. In this sentence the Turkish dalga gelen göçmenler” şeklinde bir sözcük man is already less prominent, because he öbeğimiz var ve burada kullanılan metaforun is not the subject of the sentence anymore. anlaşılması büyük bir önem taşıyor. Çünkü Furthermore, we could shift the emphasis away dalga sıradan birşey değildir ve hatta büyük bir dalga oldukça tehditkârdır. Bu tasvir ile from the fact that the man was Turkish, saying anlatım, yalnızca göçün tehditkâr olduğu that his Turkishness is irrelevant in this context; kavramsal fikrini desteklemekle kalmıyor, what is relevant is that he was a murderer, aynı zamanda, göçmenlerin ülkeye girişlerini not his nationality. You can de-emphasize the de bir tehdit ile ilişkilendiriyor. Her düzey topic even more by changing the syntax and önemli: Konunun düzeyi, kullanılan kelimelerin saying that the woman was killed by a man in herbirinin düzeyi, metaforların düzeyi ve a certain place, etc. without mentioning where Regarding the metaphors which are being used to bütün bunlardan aktif olarak sorumlu olana the person who killed her originates from since describe immigration, ait düzey. Şu örnekten de anlaşılabileceği the important information is the act of murder. minorities or other gibi cümlelerin dizimi bile önemli: “Bir Türk We can see that even with absolute control of groups, even the syntax of the sentences can be adam Alman bir kadını öldürdü.” Türk adam the sentence syntax, you can emphasize or de- influential. cümlenin başında konumlandırılmış. Böylece, emphasize things.

20 SÖYLEM VE İKTİDAR Discourse and Power onun konu ile ilgili fonksiyonu yerine getirdiği As a result of the aforementioned findings and Yalnızca cümlelerin söz anlaşılıyor; söz konusu eylemin faili durumunda. after many years of analysis, we have found that dizimi ile bile eylemi ve bazı insanların Yalnızca cümlelerin söz dizimi ile bile eylemi that it works according to the following general sorumlu olma durumunu ve bazı insanların sorumlu olma durumunu strategy. Take any example of what I have vurgulayabilirsiniz. vurgulayabilirsiniz. Beyaz ırka ait olmayan bir mentioned earlier, like the emphasis on insanın böyle bir olaya karışması durumunda negative aspects and prejudice of immigrants- tipik olarak yaşanan şey, bu durumun yalnızca they kill, they come in masses, they abuse, they ilk sayfa haberi olarak değerlendirilmesi değil, live off our money, they are aggressive, etc. All aynı zamanda, konuya ilişkin fotoğraflarla da these negative things also emphasize or pekiştirilerek vurgulanmasıdır. Yerel düzeydeki underline our positive attributes and behavior sözdizimsel yapılarda bile aynı şeyi ifade towards immigrants- we support them, we are ederken bu türde bir vurgu yapabilirsiniz. Zaten modern, we are advanced, we are democratic, sözdiziminde yapılan bir değişiklik anlamı etc. This means that what you can read about us hemen değiştirecektir: Kadın, Türk bir adam Europeans in the newspapers emphasizes our tarafından öldürüldü. Bu cümlede Türk adam çok daha az göze çarpar; çünkü, artık cümlenin positive or at least neutral behavior. This does öznesi konumunda değildir. Bunun yanında, not only serve the purpose to emphasize our katilin Türk olmasının bu bağlamda yersiz positive things and their negative things, but bir bilgi olduğunu, adamın hangi milletten also to de-emphasize the necessity of olduğunun değil de, asıl olarak katil olmasının mitigating, and denial of our negative things bizi ilgilendiren bir konu olduğunu söyleyerek and their positive things. Let me give you an adamın Türk olması gerçekliğine yapılan example for this: Some years ago the headlines vurguyu da ortadan kaldırabiliriz. Önemli olan in the press in Holland read “Police is learning bilginin öldürme eylemi olduğuna kanaat getirip Turkish”, referring to the Dutch police. This konuyu, sözdizimini değiştirerek ve kadını news was emphasizing something positive of öldüren kişinin nereli olduğuna değinmeden our group, our police. It would have never read: onun bir adam tarafından belirli bir yerde vs. “Many hundreds of thousand Turkish people are öldürüldüğünü söyleyerek daha vurgusuz bir learning Dutch”. If you would read it anywhere, hale de getirebiliriz. Söz dizimi üzerindeki it would be an exception rather than a rule; the mutlak kontrol imkânını kullanarak bazı şeyleri general case is that our positive things are vurgulayıp bazı şeyleri önemsizleştirebiliriz. emphasized and you would never find a Zaten sahip olduğumuz bilgileri ve yıllardır headline stating that immigrants have made an yapılan analizleri göz önünde tuttuğumuzda immense contribution to the Dutch economy, vardığımız sonuç, bunun genel bir stratejinin for example. The fact that Holland today is a izlenmesi yoluyla işleyen bir durum olduğu. very rich country which is also owed to Turkish, Örneğin, göçmenlerle ilgili önyargılar ve Moroccan and other people immigrating there özellikle onların olumsuz yönlerinin –adam and working their heads off, is not being öldürürler, kitle halinde gelirler, herşeyi emphasized in the press. This kind of news or suistimal ederler, bizim paramızla yaşarlar, information is either not mentioned, ignored or agresiflerdir vs - vurgulanması gibi daha önce de simply downgraded. We can see some kind of verdiğim bir örneği ele alalım. Bu olumsuzluklar, square, and this ideological square is bizlerin göçmenler karşısında sahip olduğumuz emphasizing all levels of topics and texts, lexical olumlu özelliklere ve davranışlara da vurgu yapar –onlara destek veriyoruz, moderniz, selection, the metaphors, structure of the gelişkiniz, demokratız vs. Gazetelerde syntax, etc. On all these levels of text you can Avrupalılar hakkında okuyabilecekleriniz emphasize and de-emphasize things. This olumlu ya da en azından nötr davranışlara means that not only certain kinds of topics are Even with absolute vurgu yapar. Bu durum, bizim sahip olduğumuz being emphasized, but also that certain kinds of control of the sentence olumlulukları ve onların sahip olduğu topics are hardly ever to be found in the news. syntax, you can emphasize or de-emphasize things. olumsuzları vurgulamakla kalmaz; yatıştırma In regard to my reading and writing about the gerekliliğini ve bizim de olumsuz özelliklere ve issue that the press often times does not report

SÖYLEM VE İKTİDAR 21 Discourse and Power onların da olumlu özelliklere sahip olduklarını on racism, I have undertaken some research inkâr eylemini görünmezleştirir. Bir örnekle recently since I have not yet done any kind of Avrupa gazetelerinde Avrupalılar hakkında açıklayayım: Birkaç yıl önce, Hollanda basını, quantification in that matter due to the lack of okuyabilecekleriniz “Polis Türkçe öğreniyor” şeklinde manşetler articles about it. I did this analysis for the olumlu ya da en azından nötr davranışlara atmıştı. Burada sözü edilen polis elbette Spanish newspaper El Pais which is the main vurgu yapar. Bu durum, Hollanda polisiydi ve bu haber de grubumuza and most important newspaper in Spain, taking bizim sahip olduğumuz olumlulukları ve onların dahil olan kimselerin, “polisimizin” olumlu bir into account all articles about immigration sahip olduğu olumsuzları özelliğine vurgu yapmaktaydı. Oysa asla şöyle during a whole year; there were about 4000 vurgulamakla kalmaz; bir manşetle karşılaşmazsınız: “Yüzbinlerce yatıştırma gerekliliğini articles. I have been asked how many of these ve bizim de olumsuz Türk Hollandaca öğreniyor.” Eğer herhangi bir özelliklere ve onların articles were actually about racism. The fact yerde böyle bir manşetle karşılaşırsanız bu, da olumlu özelliklere was that only 40 articles among these 4000 sahip olduklarını süreklilik niteliği taşıyan bir kuralın uygulaması inkâr eylemini were about racism and most of them about değil, yalnızca bir istisnadır. Genel olarak görünmezleştirir. racism in other countries, like Le Front National geçerli olan durum ise olumlu özelliklerimizin in Paris, or Haider in Austria, or Berlusconi in vurgulanmasıdır ve hiçbir zaman, örneğin göçmenlerin Hollanda ekonomisine çok büyük Italy, but only very little on racism in Spain. The bir katkıda bulunduğunu belirten bir başlığa few articles on racism in Spain did not regard da rastlayamazsınız. Şu anda Hollanda’nın the elite, i.e. not the professor, the journalist, oldukça zengin bir ülke olmasını, Türklere, the newspaper, the university, etc.; they were Faslılara ve oraya göç edip kafasını işe gömen about football hooligans. Football hooligans are diğer göçmenlere de borçlu olduğumuz gerçeği considered as another group, not a part of us, asla basında vurgulanmaz. Bu türden haberler whereas they actually are a part of us, which we ya da maruzatlardan söz edilmez, bunlar do not recognize or consider them as people on görmezden gelinir ya da basitçe dile getirilip the extreme right. Racism is never near our önemsizleştirilir. environment or organization, it is always Burada bir çeşit kare görüyoruz ve bu ideolojik abroad, in the past or on the extreme right. It kare, tüm düzeylerdeki konuları ve metinleri, means that if the want to talk about racism, it is sözlüksel seçimleri, metaforları, sözdizimi never the racism of the newspaper and seldom yapısını vs. vurguluyor. Metnin sahip olduğu bu the racism of our companies, or our police, or düzeylerin hepsinde, bazı şeyleri vurgulayabilir our university, or our newspaper. It is crucial to ya da önemsizleştirebilirsiniz. Bu durum, understand that specific kinds of topics are very yalnızca belli başlı bazı konuların vurgulandığı frequent and other topics which are our değil, aynı zamanda, bazılarının haberlerde problem, for example, our discrimination, our oldukça nadir görüldükleri anlamına da geliyor. prejudice, and race and racism, simply do not Bu konuda okuduklarım ve yazdıklarıma ilişkin seem important. And this is not just an issue of olarak basının, çoğunlukla ırkçılık ile ilgili the newspaper; for another project, textbooks haberler yayınlamama eğiliminde olduğunu are analyzed in Barcelona. I wanted know how söyleyebilirim. Bu konuda pek fazla makale often people talk about racism in these bulunmadığından, henüz herhangi bir ölçüt textbooks. The interesting thing is that you may kullanımına başvuramadığım için, yakın have 20 pages about immigration from a This means that what zamanlarda, bu konuya dair bir araştırma you can read about demographic point of view in a very objective yürütmeye karar verdim. İspanya’nın en us Europeans in the way. You might think that it is not only newspapers emphasizes büyük ve en önemli gazetesi El Pais’yi analiz our positive or at least edecektim. Bütün bir yıl boyunca göç hakkında important for them that the immigrants make a neutral behavior. This great percentage of the population, but also does not only serve the kaleme alınan tüm makaleleri gözden purpose to emphasize our geçirecektim ki, bu da 4000 kadar makale that they are confronted with prejudices, positive things and their demek oluyordu. Bu makalelerden kaçının discrimination, racism on a daily basis, for negative things, but also to de-emphasize the gerçekten ırkçılık hakkında olduğunu sordular. example. This is the daily life of many necessity of mitigating, Irkçılıkla ilgili olduğu varsayılan bu 4000 immigrants. Most of the textbooks will dedicate and denial of our negative things and their makalenin içinden yalnızca 40’ı doğrudan ırkçılık maybe only two or three lines to this fact and positive things. hakkındaydı ve bunların büyük bir çoğunluğu they will use quite euphemistic language in that

22 SÖYLEM VE İKTİDAR Discourse and Power da, Paris’teki Le Front National, Avusturya’daki regard. They will say, for example, there was Irkçılık asla bizim Haider ya da İtalya’da Berlusconi gibi başka some manifestation of unequal treatment. They çevremizde ya da kurumumuzda yaşanan ülkelerde görülen ırkçılık olaylarını anlatıyordu. will not say that there is racism in the country birşey değildir, her İspanya’daki ırkçılık olaylarına ise çok az and only make a brief reference in a mitigating zaman dışarıda ya da geçmişte ya da aşırı yer verilmişti. İspanya’daki ırkçılık ile ilgili way that maybe there are some quite sağ kanatta gerçekleşen makalelerin içeriklerinde elit tabakanın yaşamı exceptional forms of discrimination in the bir durumdur. Burada verilen mesaj, konu edilmiyordu; yani bunlar, profesörler, country. As you can see, some kinds of topics ırkçılığın hiçbir zaman gazeteciler, gazete ve üniversite vs. değil, are very prominent and emphasized, other kinds haberin yayınlandığı örneğin futbol holiganları hakkındaydı. gazeteye ait olmadığı of topics are de-emphasized in all public ve yalnızca nadiren Holiganlar ise bizim tabakaya ait değillerdi, discourse. Very seldom will you have a “bizim” şirketlerimizin, başka bir grup olarak varlık gösteriyorlardı ki, pilisimizin, parliament debate on racism. You will not have üniversitelerimizin ve gerçekte elbette bizden biriydiler yalnızca aşırı pages in the newspaper talking about racism of (başka) gazetelerin sağ oldukları için onları bizim bulunduğumuz uygulaması olduğudur. our group and never about racism in the press, tabakadan birisi olarak kabul etmiyor ya da düşünmüyorduk. Tüm bunlar şu düşünceye as you can imagine. Journalists will never write hizmet ediyordu; ırkçılık asla bizim çevremizde an auto-critical article in the newspaper about ya da kurumumuzda yaşanan birşey değildir, racism in the newspaper, of course. A similar her zaman dışarıda ya da geçmişte ya da aşırı thing ca be witnessed in textbooks and other sağ kanatta gerçekleşen bir durumdur. Burada kinds of public discourse. This is how the verilen mesaj, ırkçılığın hiçbir zaman haberin discourse can be controlled in favor of our own yayınlandığı gazeteye ait olmadığı ve yalnızca group, in favor of the dominant ideology, nadiren “bizim” şirketlerimizin, polisimizin, namely that we are modern, we are tolerant and üniversitelerimizin ve (başka) gazetelerin we are not racist, of course. Now if this is the uygulaması olduğudur. way you can control the context as we have Bu anlamda, esas olarak spesifik konuların seen, i.e. who can participate, as what, when, sıklıkla karşımıza çıkıyor olduklarını ve where, with what kind of objective, then you can örneğin, bizim ayrımcılığımız, önyargılarımız, also control what is being said in the ırk ve ırkçılık gibi bizim sorunumuz olan diğer newspaper, what kind of topics, syntax, konuların gerçekten önemli görülmediklerini rhetoric, style and so on. Naturally, these kinds anlamak çok önemli. Ve bu yalnızca gazetelere of things have an influence on the ilişkin bir sorun değil. circumstances, and that is what I would say is Başka bir proje için Barcelona’daki okullarda the last dimension of this theory of the kullanılan ders kitapları analiz ediliyor. İlginç reproduction of racism or reproduction of power olan şu ki, göç konusuna dair demografik bir in general through discourse. This is not just a bakış açısından oldukça objektif bir şekilde question of controlling text and talk, and not You will not have pages yazılmış 20 sayfalık bir bölüm ile karşı karşıya in the newspaper talking just a question of controlling discourse, but very about racism of our group kalabilirsiniz. Bu durumda, yalnızca, nüfusun fundamentally controlling the minds of people. and never about racism büyük bir oranını göçmenlerin oluşturmasının in the press, as you can Now, how does this work? I will give you a brief imagine. Journalists will değil, aynı zamanda, göçmenlerin günlük yaşam summary of this theory, and then we can have a never write an auto- içerisinde önyargı, ayrımcılık ya da ırkçılık critical article in the debate with question for details. We now know newspaper about racism in gibi olumsuzluklara göğüs germek zorunda from psychology, and as we have seen in earlier the newspaper, of course. kalmalarının da onlar için önemli olmadığını A similar thing ca be examples, if you read a text in a newspaper, or a witnessed in textbooks düşünebilirsiniz. Oysa tüm bu olumsuzluklar, textbook or listen to what politicians say on and other kinds of public göçmenlerin günlük hayatlarının bir parçasıdır. discourse. This is how television, what you memorize is not just a the discourse can be Ders kitaplarının büyük bir çoğunluğu, bu controlled in favor of gerçekliğe, belki de yalnızca iki ya da üç satır literal representation of the text. You are unable our own group, in favor ayırır ve bu bölümlerde genellikle üstü kapalı to reproduce more than that after a few hours. of the dominant ideology, namely that we are sözler kullanılır; örneğin eşit olmayan bir The details of what someone has said are not modern, we are tolerant muamelenin olduğuna dair bazı göstergeler remembered after some time, no matter and we are not racist, of course. bulunduğu söylenir. Ülkede ırkçılık olduğu whether you have read it or saw it on television. söylenmez ve yalnızca, belki de ülkede What you memorize of the discourses you have

SÖYLEM VE İKTİDAR 23 Discourse and Power oldukça istisnai bazı ayrımcılık formlarının listened to and read, is not a kind of text in your görülebileceğine dair yatıştırıcı nitelikte birkaç memory. What you have in your memory is Parlamentoda ırkçılığı konu alan bir tartışmanın küçük imada bulunulur. Gördüğünüz gibi, some kind of mental representation of what the yer tutması oldukça bazı konular çarpıcı bir şekilde ve fazlasıyla text is all about. Thus you do not remember the nadir görülen bir durumdur. Gazetelerde, vurgulanıken, bazıları da kamusal söylem specific text of a Turkish man who killed a Dutch bizim ait olduğumuz alanında önemsizleştirilir. Parlamentoda ırkçılığı woman, for example. You form some kind of grubun ırkçılığından bahseden sayfalarca yazı konu alan bir tartışmanın yer bulması oldukça mental representation of the event; this kind of ile karşılaşmazsınız nadir görülen bir durumdur. Gazetelerde, bizim mental representation of the event is called a ve sizin de tahmin ait olduğumuz grubun ırkçılığından bahseden edebileceğiniz gibi mental model. What we memorize of any kind of basında asla ırkçılık ile sayfalarca yazı ile karşılaşmazsınız ve sizin de ilgili konular yer almaz. text or talk is a mental model of the text and tahmin edebileceğiniz gibi basında asla ırkçılık Ve gazeteciler hiçbir this mental model is being construed by what zaman için, gazetede, ile ilgili konular yer almaz. Ve gazeteciler hiçbir gazetelerdeki ırkçılığı the text is all about above all. The structure of zaman için, gazetede, gazetelerdeki ırkçılığı ele alan özeleştirel bir the text, the headline in particular, the macro- makale yayınlamazlar. ele alan özeleştirel bir makale yayınlamazlar. Ders kitaplarında ve kamusal söylemin egemen structure, but also some things, the lexicon olduğu diğer materyallerde de durum benzerdir. selection, the metaphors, etc. will have an Söylemin nasıl bizim kendi grubumuzun, influence on the representation of what the text baskın ideolojinin lehine olacak şekilde kontrol is all about. This means that if you talk about edildiğini ortaya koyan bir durumdur bu, yani the waves of immigrants, then most probably elbette, biz modern ve hoşgörülüyüz, ırkçı the mental representation is already negative, değiliz. because it represents a threat. This is especially Eğer bağlamı, örneğin, bir metinde kimin ne the case, when already the headline is negative. olarak, nerede, ne zaman ve ne tür bir objektiflik When the macro structure of the text is içerisinde yer tutacağını kontrol etmenin yolu bu negative, then probably also the global ise, bu durumda, gazetede, ne söyleneceğini, ne structure of the mental model. This is not just tür konuların, söz diziminin, retoriklerin, stilin the text itself, because then all people would ve buna benzer şeylerin yer alacağını da kontrol have the same kind of representation in their edebilirsiniz. Doğal olarak bu tür şeyler olayları minds which is not true. Thus it depends on etkiler. Söylem aracılığıyla ırkçılığın ya da genel what other kinds of things people contributed to olarak iktidarın yeniden üretimi teorisinin son this mental model: What kind of ideology we boyutu olarak sözünü edeceğim şey de tam already have, what kind of attitudes exist about olarak bu. Bu yalnızca metni ve konuşmayı ya immigration, what we know about immigrants, da söylemi kontrol etmek değil, tam da ve esas minorities and other kind of groups, etc. For olarak insanların zihinlerini kontrol etmektir. example, what people already know about Peki bu nasıl işliyor? Daha önceki örneklerde Kurds in Turkey influences the way they are de gördüğümüz üzere, psikoloji disiplininden going to read an article about it. If the people edindiğimiz bilgilere göre, eğer gazetede ya are not Kurds themselves, of course, they going da ders kitabında bir metin okur ya da bir to read these texts in a very different way. It politikacının televizyondaki konuşmasını This is not just the simply does not depend on text itself dinlerseniz ezberlediğiniz şey, yalnızca metnin text itself, because exclusively. If it was the text itself, then all texts then all people would hakiki temsili olmayacaktır. Aslına bakarsanız have the same kind of would have the same influence on people which birkaç saat sonra bundan çok daha fazlasını bile representation in their is not true. It depends on who reads them. What minds which is not true. yeniden üretebilecek durumda olmayacaksınız. Thus it depends on what Birisinin söylediği şeylerin detaylarını, ki bunları kind of construction of the mental model people other kinds of things have of this text depends on the text itself people contributed to ister okumuş ya da ister televizyonda konuşan this mental model: What birinin görüntüsü ile birlikte duymuş olun, bir indeed, but it also depends on the knowledge kind of ideology we people have about some kind of group such as already have, what kind süre sonra hatırlamak mümkün olmaz. Dinleyip of attitudes exist about okuduğunuz söylemlerin ezberlediğiniz kısmı Kurds, for example. It also depends on the immigration, what we bir metin değildir. Aklınızda kalan şey, metnin ideology we have; for example, if we were very know about immigrants, minorities and other kind ne hakkında olduğuna ilişkin bir tür zihinsel nationalist people, the interpretation will be of groups, etc. temsildir. Bu yüzden de, örneğin, Alman bir much more in line with and supporting the kind

24 SÖYLEM VE İKTİDAR Discourse and Power kadını öldüren Türk bir erkek ile ilgili yazılmış of interpretation by right wing people. It means Metnin makro yapısı spesifik metni hatırlamazsınız. Olaya dair bir that if the writer is a nationalist and has a olumsuz olduğunda muhtemelen zihinsel tür zihinsel temsil oluşturursunuz; olayın bu nationalist ideology, and the reader is a modelin küresel yapısı türden temsiline, zihinsel model denir. Herhangi nationalist, too, then the latter most probably da öyle olacaktır. Bu yalnızca metin ile ilgili bir metinde ya da konuşmada ezberlediğimiz will accept the kind of definition of the situation değildir; çünkü öyle bölüm, metnin zihinsel modelidir ve bu zihinsel of the writer, whereas this is not necessarily olsaydı, tüm insanların zihinlerinde aynı türden model, herşeyin üzerinde, metnin ne ile ilgili always the case. Thus, depending on your own temsiller bulunurdu ki, olduğuna göre yorumlanır. Metnin yapısı, earlier experience with Kurds, your knowledge bu doğru bir saptama özellikle de başlık, makro yapı ve aynı zamanda olamaz. Çünkü aslında about Kurdistan, your ideology, whether you are bu oluş, insanların bu da sözcük seçimi, metaforlar gibi bazı başka or are not a nationalist, will influence the way zihinsel modele ne tür öğelerin de, metnin ne olduğu ile ilgili temsil katkılarda bulunduğuna you construe a mental model. This means that a bağlıdır. üzerinde etkileri görülür. Ve eğer “dalga mental model is subjective. It is personal and it dalga gelen göçmenler”den bahsediyorsanız, depends on your ideology or your earlier zihinsel temsil yüksek olasılıkla zaten negatif experience. That is why each reader of a olacktır, zira bir tehdidi temsil eder. Bu durum özellikle zaten daha en baştan olumsuz bir newspaper will construe a different mental başlık kullanılmışsa söz konusu olur. Metnin model from a particular article. Yet that is but makro yapısı olumsuz olduğunda muhtemelen the first step, because people do not only read zihinsel modelin küresel yapısı da öyle olacaktır. once about Kurds or Turkish people in Holland, Bu yalnızca metin ile ilgili değildir; çünkü öyle they read about it all the time, watch it on olsaydı, tüm insanların zihinlerinde aynı türden television, and read it in the newspaper over temsiller bulunurdu ki, bu doğru bir saptama and over. If you do not have own experiences in olamaz. Çünkü aslında bu oluş, insanların bu a matter and you generally have a non-racist zihinsel modele ne tür katkılarda bulunduğuna ideology, and you do not have any other bağlıdır: Öteden beri ne tür bir ideolojiye influence but reading a newspaper, each time sahibiz, yaşadığımız toplum içerisinde göç you read something negative about Moroccans, ile ilintili ne tür tutumlar mevcut, göçmenler, Turkish people or people from the Caribbean in azınlıklar ve diğer gruplar hakkında neler Holland, the accumulated mental model will biliyoruz vs. form something which we call a attitude. For Örneğin, insanların Türkiye’deki Kürtler example, a negative attitude about immigration hakkında halihazırda neler biliyor oldukları, does not refer to a single event, but is generally Kürtler ile ilgili bir makaleyi okuma şekillerini present. It is not just one representation of one etkileyecektir. Kürt olmayan okuyucular, bu text. An attitude is something we have in metinleri farklı bir şekilde yorumlayacaklardır. common with other people. People have an Bu yalnızca metne bağlı değildir. Mesele attitude about immigration, about abortion, yalnızca metinden ibaret olsaydı, tüm metinler, about divorce, about euthanasia and many insanlar üzerinde aynı etkiyi bırakırdı, ama other important things in the lives of people. If An attitude is something bu doğru değil. Etkilenme şekli, metni kimin we have in common with people together with other people start to okuduğuna bağlıdır. Gerçekten de insanların other people. People influence not just one representation which is have an attitude about bu metne dair ne tür bir zihinsel model immigration, about the personal one, they are creating negative abortion, about divorce, yapılanmasına sahip oldukları, metnin kendisi attitudes for the next time there will be an about euthanasia and many ile olduğu kadar, insanların, geçmişlerinde, other important things article in the newspaper regarding the same in the lives of people. örneğin Kürtlere benzer gruplar hakkında ne issue. They do not even need negative words in If people together with tür bilgiler edindikleriyle de ilgilidir. Sahip other people start to the newspaper anymore, because they already influence not just one olduğumuz ideoloji de önemli bir etkendir. representation which is Örneğin, aşırı milliyetçi biriysek, yorumumuz, construed a mental model which is negative, the personal one, they sağ kanat insanların yorumu ile uyum having a negative representation of Turkish or are creating negative attitudes for the next içerisinde olacak ya da bu türden bir yorumu Kurdish or other people in their heads. Thus the time there will be an destekleyecektir. Yazar milliyetçi bir ideolojiyi fundamental thing is not just a negative article in the newspaper regarding the same issue. benimsemiş ise ve okur da milliyetçi ise, bu interpretation of one text. The fundamental durumda, okur, çok büyük bir ihtimalle, zaten thing is when people make the next step and

SÖYLEM VE İKTİDAR 25 Discourse and Power yazarın ortaya koyduğu türden bir durum proceed to generalizations, something I have tanımlamasını kabul etmeye meyilli olacaktır; witnessed in my own work together with my Tutumlar, diğer insanlarla ortaklaşa yine de bunun her zaman için kaçınılmaz students. For example, some people in bir şekilde sahip bir şekilde geçerli olduğu söylenemez. Bu Amsterdam who are talking about immigrants olduğumuz davranışlardır. İnsanların göç, kürtaj, yüzden, Kürtlerle geçmiş deneyimlerinize bağlı go on like this: They tell a story about these boşanma, ötenazi ve olarak, Kürdistan ile ilgili ne tür bilgilere sahip terribly primitive immigrants who live next door, insanların yaşamlarında yer tutan birçok başka olduğunuz, ne tür bir ideolojiyi savunduğunuz, only butchering animals for whatever reason. önemli şeye dair milliyetçi olup olmadığınız gibi sizinle ilgili geliştirmiş oldukları You have these typical urban legends of people tutumlar vardır. bazı özellikler de zihinsel modeli yorumlama killing sheep in the bathroom. You read about it Eğer insanlar, diğer şeklinize etki edeceklerdir. Dolayısıyla zihinsel insanlarla birlikte, and you hear these kinds terrible thing being model subjektiftir, kişiseldir, sahip olduğunuz yalnızca kişisel olan told as an individual story, based on an tek bir temsilden daha ideoloji ya da daha önceki deneyimleriniz fazlasını etkilemeye individual experience which creates a mental ile ilgilidir. Her bir gazete okurunun belirli başlarlarsa, bir dahaki model. In order to emphasize that it is not just a sefere aynı konu ile bir makaleden farklı bir zihinsel model ilgili olarak gazetede personal interpretation or personal experience çıkarsamasının nedeni de işte budur. Fakat bu çıkacak olan bir makale and to avoid people from saying that it might ile karşılaştıklarında daha yalnızca ilk adım; çünkü insanlar, ömürleri açığa çıkacak olumsuz only be a one-time experience, what people boyunca, Kürtler ya da Hollanda’daki Türkler tutumlar yaratıyorlar demektir. hakkında yalnızca bir tek şey okumuyorlar; tend to do is the following: They will say that aslında sürekli radyoda dinliyor, televizyonda this did not only happen one time or two times, izliyor ve gazetelerde tekrar tekrar okuyorlar. but all the time. As soon as people start using Eğer konu ile ilgili kendi deneyimleriniz this narrative, they are generalizing and yoksa genellikle ırkçı olmayan bir ideolojiye creating a mental model toward something sahipsinizdir; bu durumda okuduğunuz which is called an attitude. Furthermore, if this gazetelerden etkilenmeniz söz konusu olacaktır. is not just about immigration, or about Faslılar, Türkler ya da Karayipliler hakkında integration, or about building a mosque, etc. olumsuz birşeyler okuduğunuzda birikim yapan and it stand in context with immigrants or zihinsel model, tutum olarak adlandırdığımız minorities in general, they do not only construe olguyu şekillendirecektir. Örneğin, göç a different attitude, they construe what is called konusunda geliştirilen olumsuz tutum yalnızca a racist ideology. And a racist ideology applies bir tek olaya dayanmaz; genellikle zaten to everything, i.e. any negative attitude which mevcuttur. Tutumlar, diğer insanlarla ortaklaşa has to do with immigrants or minorities. As you bir şekilde sahip olduğumuz davranışlardır. can see, there are different steps. First of all you İnsanların göç, kürtaj, boşanma, ötenazi ve control the context, who can speak, who can insanların yaşamlarında yer tutan birçok başka write, who can participate in a news paper, who You have these typical önemli şeye dair geliştirmiş oldukları tutumlar urban legends of people will be hired as a journalist, who can speak in a vardır. Eğer insanlar, diğer insanlarla birlikte, killing sheep in the newspaper about immigrants. As a second step, bathroom. You read yalnızca kişisel olan tek bir temsilden daha you decide what kind of things can thing read, about it and you hear fazlasını etkilemeye başlarlarsa, bir dahaki these kinds terrible what can be written about, what are the thing being told as sefere aynı konu ile ilgili olarak gazetede an individual story, allowable topics. Allowable is, for example, the çıkacak olan bir makale ile karşılaştıklarında based on an individual story of the crime committed by immigrants, but experience which creates açığa çıkacak olumsuz tutumlar yaratıyorlar a mental model. In order not about our crime of racism. Thirdly, on the demektir. Bu tutumun varlığını hissettirmesi to emphasize that it basis of the aforementioned text which is is not just a personal için, artık gazetede olumsuz kelimelere interpretation or rastlamalarına gerek yoktur, çünkü zaten already biased, people construe each their personal experience and different kind of model. And if here is no other to avoid people from olumsuz bir zihinsel model yapılandırarak saying that it might only kafalarında Türk, Kürt ya da diğer insanlara information, no contra-ideology, no contra- be a one-time experience, dair olumsuz temsiller yaratmışlardır bile. discourse, the accumulation of these kinds of what people tend to do is the following: They Bu yüzden, sorunun metnin olumsuz bir discourses will not just construe one negative will say that this did yorumundan ibaret olduğunu söylemekle mental model, but will construe a negative not only happen one time or two times, but all the yetinemeyiz. Daha da önemlisi, insanların, attitude about Muslims constructing a mosque, time. ikinci adımı atarak genellemeler yapacak kadar for example; this, of course does not just refer to

26 SÖYLEM VE İKTİDAR Discourse and Power ileri gitmeleridir ki, bu öğrencilerle yürüttüğüm this one situation, but the issue in general. İnsanların banyoda kendi çalışmamda da tanık olduğum bir Since this does not only regard politics, but all koyunları katlettiklerini öne süren şu tipik şehir haldir. Örneğin Amsterdam’da bazı insanlar, kinds of other dimensions, attitudes will be efsaneleri ile karşı göçmenler hakkında şöyle bir tanımlama generalized and become ideologies. This means karşıya kalıyorsunuz. Bunları okuyorsunuz ve yapıyor: Bir sebepten dolayı hayvanları katleden that if you want to control the minds of people, bireysel deneyimlere son derece ilkel göçmen komşu. İnsanların what you need to do is controlling the context dayanarak zihinsel bir model yaratan banyoda koyunları katlettiklerini öne süren tipik and then the discourse on all kinds of levels. bu korkunç şeylerin, şehir efsaneleri ile karşı karşıya kalıyorsunuz. Once you control the discourse, you also have a bireysel hikayeler olarak Bunları okuyorsunuz ve bireysel deneyimlere anlatıldığına şahit way of controlling the mental model of people. oluyorsunuz. İnsanlar, dayanarak zihinsel bir model yaratan bu Once you control the mental model of people, bunun yalnızca kişisel korkunç şeylerin, bireysel hikâyeler olarak bir yorum ya da deneyim you also indirectly control the attitudes and olmadığını vurgulamak anlatıldığına şahit oluyorsunuz. İnsanlar, ideologies, and that is how power and power ve dinleyicilerinin bunun yalnızca kişisel bir yorum ya da deneyim anlattıkları hikayenin abuse is being reproduced in society. There is istisnai olduğuna olmadığını vurgulamak ve dinleyicilerinin much more to say, but let us stop at this point inanmalarını engellemek anlattıkları hikâyenin istisnai olduğuna için, bu durumun and open the floor to questions. yalnızca bir ya da iki inanmalarını engellemek için, bu durumun kere yaşanmadığını, yalnızca bir ya da iki kere yaşanmadığını, sürekli sürekli tekrarlandığını Questions and answers tekrarlandığını söylüyorlar. Anlatı bu evreye söylüyorlar. Anlatı bu Could you comment- positively or negatively- evreye geçer geçmez geçer geçmez genellemeler başlıyor ve tutum genellemeler başlıyor on citizen journalism which is a new concept? ve tutum olarak olarak adlandırdığımız davranış biçimlerini adlandırdığımız davranış üreten bir zihinsel model oluşturuyorlar. I like short questions because they tend to biçimlerini üreten be very difficult. Citizen journalism today is bir zihinsel model Bu durum yalnızca genel anlamda göç, uyum oluşturuyorlar. sağlama ya da cami inşa etme vs. ile ilgili mostly done by the Internet, of course. I am değilse ve azınlıklarla ya da göçmenlerle aynı referring to blogs and so on, because everyday bağlam içerisinde konuşuluyorsa, farklı bir citizens, minority groups, small groups do tutumu şekillendirmekten ziyade ırkçı ideoloji not have access control of main newspapers. denen şeyi şekillendiriyor. Irkçı ideoloji, yani They have access in smaller newspapers, local göçmenler ya da azınlıklara karşı olumsuz ones or on the Internet, and those kinds of tutum, herşeye tatbik edilebilir. Gördüğünüz journalism. There is not just one reply, because gibi farklı aşamalar var. Önce bağlamı the problem with citizen journalism is that there kontrol ediyorsunuz: Kimin konuşabileceğini, are not just positive blogs which we think of yazabileceğini, gazeteye kimin katkıda as a good contribution to freedom in society bulunabileceğini, kimin gazeteci olarak işe or resistance against forms of domination, alınacağını, gazetede göçmenler hakkında racism, nationalism and whatever kind of kimin konuşabileceğini... İkinci adım olarak, inequality exists. I am afraid that there are ne tür haberlerin/yazıların okunabileceğine, also many blogs which are racist, sexist and so neler yazılabileceğine, hakkında yazılması kabul on. Because of that you can question what the edilebilir konuların neler olduklarına ilişkin right balance of these kinds of things is. On one kararlar alıyorsunuz. “Bizim” işlediğimiz ırkçı hand, there is more democracy, more access to cinayetlerin değil, göçmenlerin işlediklerinin public discourse through the Internet- that is The problem with citizen haberleştirilmesidir kabul edilebilir olan. Üçüncü good. But unfortunately not all people are good journalism is that there olarak, insanlar, daha önce değindiğimiz, are not just positive people. This means that you also have negative blogs which we think of zaten önyargılar barındıran metnin temellerine as a good contribution dayanarak kendilerine özgü farklı bir model forms of citizen journalism, for example in to freedom in society or countries where explicit racism is not allowed resistance against forms yapılandırıyorlar. Ve eğer başka bir bilginin, of domination, racism, karşı-ideolojinin, karşı-söylemin varlığı söz to be published in public discourse. This form nationalism and whatever konusu değilse, bu türden söylemlerin birikimi has also access to the discourse in the same kind of inequality exists. I am afraid that yalnızca olumsuz bir zihinsel model yaratmıyor, way; and then you can certainly say: What is there are also many blogs aynı zamanda, örneğin cami inşa eden the balance? Is there more positive use of the which are racist, sexist and so on. Müslümanların karşısında olumsuz bir tutum da Internet or more negative use? If you ask me yapılandırıyor –elbette bu durum yalnızca bu tek for the balance, I would say that I would go

SÖYLEM VE İKTİDAR 27 Discourse and Power olay için geçerli değildir, genel olarak doğruluğu for the positive one. You know why? Because kanıtlanmış olan bir çıkarsamadır. Bu, yalnızca it is a fact that we have also racist blogs and Yurttaş gazeteciliği ile ilgili problem şu ki, politika ile değil, tüm diğer boyut türleri ile racist websites that are not so different from maalesef bu alanda sadece de ilintili bir çıkarsama olduğundan, tutumlar what I was just trying to show: The dominant toplumdaki özgürlük duygusunun gelişmesine genelleştirilir ve ideolojilere dönüşürler. Eğer discourses are often times also like this. In some olumlu katkılarda insanların zihinlerini kontrol etmek istiyorsanız bulunduğunu ya da çeşitli other cases the difference is not so explicit, it tahakküm şekillerine, yapmanız gereken, bağlamı ve tüm düzeylerdeki is much more downgraded, indirect, it is not ırkçılığa, milliyetçiliğe söylemi kontrol etmektir. Söylemi kontrol ya da artık ne tür explicitly racist. This way, people are confronted bir eşitsizlik varlık ettiğiniz anda insanların zihinsel modellerini de with racism all the time. The problem in society gösteriyorsa, ona karşı kontrol etme yetisine de sahip olursunuz. Ve direniş gösterdiğini is that they virtually not confronted with anti- insanların zihinsel modellerini kontrol ettiğiniz düşündüğümüz olumlu racism. Not many of the anti-racism group blogların varlık anda, dolaylı bir şekilde tutumları ve ideolojileri gösterdiklerini have access to the major newspaper either. de kontrol edersiniz. İktidar ve iktidarın söyleyemiyoruz. Korkarım Thus I think that if people can learn through aynı zamanda ırkçı, suistimal edilme şekli, toplum içerisinde, işte cinsiyetçi ya da bunlara blogs, website and alternative media a way bu şekilde yeniden üretilir. Daha söyleyecek çok benzer tarzda tutumlara analyzing, as I tried to show in this lecture, they ev sahipliği yapan birçok şey var fakat bu noktada durup sorularla devam başka bloglar da var. etmek istiyorum. have a way of resisting precisely these negative messages which they are faced with anyway. Sorular ve cevaplar If people do not learn from their textbooks in Size yeni ortaya çıkmış bir kavram olan yurttaş school how to critically read racist, sexist or gazeteciliğini sorsam, bu kavrama dair olumlu other kinds of discourses, then maybe they can mu yoksa olumsuz mu eleştiriler getirirdiniz? learn it through the Internet. I would say that it Günümüzde yurttaş gazeteciliği elbette daha is a fact that the Internet already is sexist, racist çok internet üzerinden, bloglar vb. aracılığıyla and so on which is nothing new. It is only much yapılıyor. Çünkü sıradan vatandaşların, azınlık more terrible if this is the case in the public grupların ve küçük toplulukların başlıca newspaper, but what is new is that we have gazeteleri kontrol etme imkânına erişmesi pek alternative discourses now which we hardly ever mümkün olmuyor. Daha küçük gazetelerde, saw in the newspaper, textbook and discourse yerel olanlarda ya da İnternet’te ve bunlara of politicians. Because of that, if it can find it benzer yayınlarda gazetecilik yapma imkânı on the Internet and can learn to be a critical buluyorlar. Bu sorunun bir tek cevabı yok. discourse analyst this way, I am happy. Çünkü, maalesef bu alanda sadece toplumdaki özgürlük duygusunun gelişmesine olumlu I think that the media also tries to impose how katkılarda bulunduğunu ya da çeşitli tahakküm we should receive what they have written and şekillerine, ırkçılığa, milliyetçiliğe ya da artık ne their paradigm. They impose the paradigm tür bir eşitsizlik varlık gösteriyorsa, ona karşı and they do not allow analyzing another set of direniş gösterdiğini düşündüğümüz olumlu values. Sometime this is also imposed and the blogların varlık gösterdiklerini söyleyemiyoruz. population is not aware of it. For instance, if you Korkarım aynı zamanda ırkçı, cinsiyetçi vb. have a society which is religious, then you need The problem in society tutumlara ev sahipliği yapan birçok blog is that they virtually to use certain tools in order analyze, and you not confronted with anti- da var. Bu yüzden, yapmamız gereken, bu are not allowed to use other tools. This way, the racism. Not many of the tür gelişmeler nasıl dengede tutulabilir anti-racism group have paradigm is also imposed, indirectly. Thank you. access to the major sorusuna yanıt aramak. Bir yandan daha çok newspaper either. Thus I simply agree with you statement that it is demokrasi, İnternet yolu ile kamusal söyleme I think that if people not just the text itself, but also the norms can learn through blogs, daha fazla katılma şansı yakalanabilir ki, bu website and alternative iyi birşeydir. Fakat ne yazık ki, tüm insanlar and values of analyzing the text and the way media a way analyzing, as iyi değil. Ve bu da yurttaş gazeteciliğinin de things are being interpreted or not. I give you I tried to show in this lecture, they have a way negatif biçimlerinin olduğu anlamına geliyor; a concrete example from my own experience: of resisting precisely örneğin, ırkçılığın kamusal söylem içerisinde You all know the term of political correctness. these negative messages which they are faced with açık ve net bir şekilde ifade edilmesine izin In the old days it was being used by people anyway. verilmeyen ülkelerde bu form da aynı yolla who wanted to use it, as a positive notion.

28 SÖYLEM VE İKTİDAR Discourse and Power kamusal söyleme giriş yapma şansı yakalamış It was used in that regard that you had to Toplumdaki problem, oluyor. Şu halde denge nedir? İnternet daha respect minorities and so on and in the way insanların hemen hemen hiçbir zaman çok olumlu yönde mi yoksa olumsuz yönde mi that you called for some kind of respect for ırkçılık karşıtlığı ile kullanılıyor? Eğer benden dengeye dair birşeyler minorities which was called “being politically karşılaşmamalarıdır. Irkçılık karşıtı söylememi isterseniz, bu anlamda olumlu correct”. But that notion was stolen by the grupların ancak pek yönde katkıda bulunduğunu söyleyeceğim. right in the United States and it was afterwards azı büyük gazetelerde Neden biliyor musunuz? İnternet’te de, size temsil edilme imkanı used as accusation. They said that political bulur. Bu yüzden, eğer göstermeye çalıştıklarımdan çok da farklı correctness means that people are no longer insanlar blog, websitesi olmayan ırkçı blog ve web sitelerinin olduğu ve alternatif medya free to speak as they like. And that kind of bir gerçek. Baskın söylemler böyle yerlerde analizleri ile birşeyler dominating interpretation of the notion of öğrenebiliyorlarsa, ortaya çıkıyor. Başka durumlarda aradaki tezat zaten bir şekilde günlük political correctness also came to Europe from çok görünür olmuyor; tonu düşük, dolaylı ya hayatta mutlaka yüz yüze the United States. I remember that when I geldikleri bu olumsuz da gizil bir ırkçı anlatımla karşılaşıyoruz. Bu mesajlara direnme yolunu was beginning to speak- not just me, but many şekilde insanlar ırkçılık ile sürekli karşı karşıya bulmaları da mümkün other people who speak about racism in Holland olacaktır. gelirler. Toplumdaki problem, insanların hemen hemen hiçbir zaman ırkçılık karşıtlığı ile and public discourse in the media- people karşılaşmamalarıdır. Irkçılık karşıtı grupların were saying: “Now we all have to be politically ancak pek azı büyük gazetelerde temsil edilme correct and that was meant as some kind of imkânı bulur. Bu yüzden, eğer insanlar blog, inquisition, some kind of limitation of freedom web sitesi ve alternatif medya analizleri ile of the press”. I assume you imagine now what birşeyler öğrenebiliyorlarsa, zaten bir şekilde I mean when I was saying that something günlük hayatta mutlaka yüz yüze geldikleri bu which used to be a positive notion was used olumsuz mesajlara direnme yolunu bulmaları afterwards against people who wanted to da mümkün olacaktır. Eğer insanlar okulda have a more respectful public discourse about ders kitaplarından ırkçı, cinsiyetçi ya da benzer women, minorities, immigrants, or about olumsuz söylemleri eleştirel bir şekilde okumayı sick people or dead people, etc. That kind of öğrenmiyorlarsa belki de bunu İnternet language was seen by people, usually right- aracılığıyla öğrenebilirler. winged, as something which is limiting the İnternet’in cinsiyetçi, ırkçı vs. olduğu bilinen freedom of expression and therefore was seen bir gerçek ve bu yeni birşey değil. İnsanların as something negative. We were being accused okuduğu gazeteler için de aynı durumun geçerli of political correctness. And that is now the olduğunu bilmek bizi çok daha karamsar dominant interpretation if you go to Spain or olmaya iter; fakat yeni yeni ortaya çıkan Holland- being politically correct is always a durum, artık gazetelerde, ders kitaplarında negative evaluation. It does not mean that you ya da politikacıların söylemlerinde pek az rast try to avoid being sexist or racist. Another thing: gelebileceğimiz türden alternatif söylemlerle I also noticed in my interviews with people in karşılaşma şansına sahip olmamızdır. Bu different kinds of situations that people often yüzden, bazı bilgilere İnternet’ten ulaşıp said “You cannot see, you cannot say anything The term of political bu şekilde eleştirel söylem analizi yapmayı anymore today” Which means that one can no correctness was used to öğrenebilirsek bu beni mutlu edecek bir gelişme be a positive notion, longer say racist things in everyday life. It was however afterwards it olur. is started to be used some kind of protest. What you are saying has against people who wanted Medyanın, onların yazdıkları şeyleri yorumlama very direct application in every day life about to have a more respectful public discourse about şeklimizi ve geliştirdikleri modeli bize what interpretation is allowed in everyday women, minorities, dayatmaya çalıştığını düşünüyorum. Bize discourse; that is very important. immigrants, or about sick or dead people etc. That belirli bir model dayatmaya çalışıyorlar ve kind of language was seen başka bir takım değerleri analiz etmemize If I understand it, context depends on the by people, usually right person, and also depends on the time and winged, as something izin vermiyorlar. Bazen böyle bir dayatma which is limiting the da söz konusu oluyor ve insanlar bunun the place and the situation in general. There freedom of expression and farkına bile varmıyorlar. Örneğin dinci bir is not one context we are talking about, but therefore was seen as something negative. toplumda yaşıyorsanız bir analiz ortaya a multitude of contexts. As a communication koymak için yalnızca belirli araçları kullanmak scholar, I was wondering what would be the

SÖYLEM VE İKTİDAR 29 Discourse and Power zorundasınızdır, başka araçlar kullanmanıza most practical mode to analyze context. In müsaade edilmez. Bu şekilde dolaylı olarak other words, how are we going to control Hepiniz siyaseten doğruluk terimini belirli bir zihinsel model de dayatılmış oluyor. context as a research variable if it changes so biliyorsunuzdur. Bu much? terim, eskiden pozitif Bu düşüncelere tamamen katılıyorum; söz bir içeriğe sahipti. konusu olan yalnızca metnin kendisi değil, aynı This is a very important question because it Örneğin azınlıklara saygı zamanda, metni analiz etmek için kullanılan duymanız gerektiğini does not have an easy answer. Of course, if a vs. belirtmek amacıyla normlar ve değerler ve olayların, bilgilerin context is a mental model and a mental model kullanılırdı ve yorumlanma ya da yorumlanmama yolları. “siyaseten doğru” olan, is in the minds of people, how can we study azınlıklar söz konusu Somut bir örnek vereceğim; hepiniz siyaseten it? Regarding a text, you can at least look at olduğunda bir tür saygı doğruluk terimini biliyorsunuzdur. Bu terim, duygusunun gündemde the words. The meaning of a text cannot be olmasını talep etmekti. eskiden pozitif bir içeriğe sahipti. Örneğin looked at, but it is also there. So, if people say Fakat daha sonraları azınlıklara saygı duymanız gerektiğini vs. bu kavram, ABD’deki we are going to analyze the text, they then sağ görüşlü insanlar belirtmek amacıyla kullanılırdı ve “siyaseten say that it was subjective. I would say yes, in tarafından çalındı ve doğru” olan, azınlıklar söz konusu olduğunda bir suçlama olarak a way, because the interpretation of the text, kullanılmaya başlandı. bir tür saygı duygusunun gündemde olmasını assigning its meaning, macro structure and its Siyaseten doğruluğun talep etmekti. Fakat zamanla bu kavram, artık insanların global topics is also something subjective. In ABD’deki sağ görüşlü insanlar tarafından istedikleri gibi konuşma that sense, text and context are not so different. özgürlüğüne sahip çalındı ve bir suçlama olarak kullanılmaya olmamaları anlamına That is one part, because many people would başlandı. Siyaseten doğruluğun artık insanların geldiğini söylediler. istedikleri gibi konuşma özgürlüğüne sahip also say “We cannot do context analysis, we olmamaları anlamına geldiğini söylediler. do not have an explicit method ”. You do not Ve siyaseten doğruluk kavramının baskıcı have explicit method to study meaning either. ideolojiye hizmet eden bu yeni yorumu, And the text is not just expression but also ABD’den Avrupa’ya transfer edildi. Konuşmaya meanings. That is one point. The next point başladığımda –yalnızca ben değil Hollanda’da is this that in regard to the structure of the ırkçılık ve medyada kamusal söylem hakkında context, we all are experts. This means that if konuşan daha birçok başka insan da– şu someone talks as a woman, or man, or a Turk, sözleri duyuyordum: “Hepimizin siyaseten a Kurd or a Dutch, we usually know as what doğru olması gerekir.” Ve bu da bir tür sorgu, they are talking. The example I used in these basın özgürlüğünün bir şekilde kısıtlanması two books was Tony Blair speaking in British demekti. Olumlu bir içerikle kullanılan bir parliament defending a motion to go to war terimin sonraları kadınlara, azınlıklara, in Iraq. I analyzed that example through the göçmenlere, hasta ya da ölü insanlara vs. çok whole two books. As users of the language, daha fazla saygı duyan bir kamusal söylemin we all know of participant culture, we know oluşturulmasını isteyen insanlara karşı about British politics, that Blair is a man, prime If a context is a mental kullanımından bahsederken ne söylemek model and a mental minister, labour party leader, he is British model is in the minds istediğimi şimdi artık anlamış olduğunuzu not French, etc. Even when he does not say of people, how can we varsayıyorum. Bu ifade genellikle sağ kanatta study it? Regarding a it, we know he is speaking as prime minister, text, you can at least yer alan insanlar için ifade özgürlüğünü defending the motion of the politics of his look at the words. The kısıtlayan bir sınır olarak düşünülüyor ve bu meaning of a text cannot government. That he is speaking as a British be looked at, but it yüzden de olumsuz bir anlamda kullanılıyor. Şu because he is saying “our troops”. On the one is also there. So, if anda bu terimin Hollanda’da ya da İspanya’da people say we are going hand, we already have an enormous amount to analyze the text, they baskın olarak yorumlanma şekli de tam olarak of knowledge simply by knowing the situation then say that it was bu: Siyaseten doğru olmak her zaman için subjective. I would say which is something public. In the same way, yes, in a way, because olumsuz yönde bir değerlendirmenin nesnesi you could read the situation as you can read the the interpretation of olarak öne çıkıyor. Artık “cinsiyetçi ya da ırkçı the text, assigning its text- you can interpret situation, eg. he is now meaning, macro structure olmaktan kaçınmaya çalışıyorsun” anlamına talking as prime minister, etc. and its global topics gelmiyor. Başka birşey daha: Farklı durumlar is also something içerisinde bulunan insanlarla yaptığım The second thing is that many of the subjective. In that sense, text and context röportajlarda, insanların sıklıkla “günümüzde parameters, the categories of the context, are not so different. artık olayları kendinizce gözden geçiremiyor, also show up in discourse. When he say “we”,

30 SÖYLEM VE İKTİDAR Discourse and Power rahatça görüşlerinizi ifade edemiyorsunuz” you know already what kind of ‘we’ is talking, Farklı durumlar şeklinde yorumlarda bulunduklarını farkettim we in England, we of the labour party and so içerisinde bulunan insanlarla yaptığım ki, bu sözlerle asıl anlatmak istedikleri, kişilerin, on. There will be many ways context is being röportajlarda, insanların artık eskiden olduğu gibi günlük hayat içerisinde signaled or expressed or implicated in the text sıklıkla “günümüzde artık olayları kendinizce ırkçı düşüncelerini dile getirememekten itself. We have at least two different kinds of gözden geçiremiyor, rahatsızlık duyduklarıdır. Bu, bir tür protesto. data. On the one hand, our own knowledge of rahatça görüşlerinizi Sözünü ettiğiniz şey, sosyal hayat içerisinde ifade edemiyorsunuz” the communicative situation; you can simply şeklinde yorumlarda kullanılan günlük söylem dahilinde nasıl bir say, as a method, what is relevant about bulunduklarını farkettim yorumun varlık göstermesine müsaade edildiği ki, bu sözlerle asıl him according to you. For example, “is he anlatmak istedikleri şey, hususunda pratik olarak uygulanan ve etkisi speaking now more as a prime minister or as a kişilerin, artık eskiden görülen bir durumdur. olduğu gibi günlük father?” I think everyone would say “ His role hayat içerisinde ırkçı şeyler söyleyememekten Doğru anladıysam bağlam zamana, yere as a politician is to defend the motion.” Is he rahatsızlık ve genel olarak duruma da bağlı. Elbette speaking as a father? Probably not. Thus he duyduklarıdır. burada bir değil, birçok bağlam hakkında is speaking as a prime minister. In the same konuşuyoruz. Şu durumda bağlamı analiz etmek way many people will, as they agree about için kullanılabilecek olan en pratik model ne the meaning of the text, also agree about the olabilir? Başka bir deyişle, eğer bağlam bu denli parameters which are now relevant for the değişkense, onu bir araştırma değişkeni olarak context of Blair. When he suddenly speaks nasıl kontrol edeceğiz? about the party which is not very solitaire with Bu çok önemli bir soru, çünkü kolay bir cevabı him about polities about Iraq, namely the yok. Eğer bağlam zihinsel bir model ise ve Liberals, he is attacking the Liberal Party not zihinsel model de asıl olarak insanların zihinleri only as a prime minister, but also as someone ise bunu nasıl ele alabiliriz? Metin söz konusu who is a Labour leader and who is not very olduğunda en azından kelimelere bakabilirsiniz. happy with the other party. In that moment, his Metnin anlamına bakılamaz fakat o da orada identity of prime minister is combined by with duruyordur işte. Bu yüzden, eğer insanlar metni his identity as Labour leader. This way, the text analiz edeceğiz diyorlarsa, sonrasında da onun subjektif olduğunu söyleyeceklerdir. Öyledir itself and its expressions, the expressions with de; çünkü metnin anlamını, makro yapısını pronouns and all kind of verbs, give you an idea ve onun küresel konularını tayin eden yorum about the context. What we cannot see, are his da zaten subjektiftir. Bu anlamda metin ve person experiences. Thus, if you really want to bağlam çok farklı değillerdir. Dolayısıyla birçok have very personal interpretation, you have to insan “bağlam analizi yapamayız, belirli bir know much more about his autobiography and metodumuz yok” diyeceklerdir. Anlam üzerinde things you might only find out in an interview çalışırken kullanacağınız belirli bir metodunuz or his memoirs, for example. And when you da yoktur. Ve metin yalnızca bir ifade değildir, have read his memoirs and with the memoirs aynı zamanda anlamlarla yüklüdür. Birinci in hand you can re-interpret political discourse mesele bu. Öte yandan bağlamın yapısı söz or media discourse and say: “I now understand konusu olduğunda hepimiz birer uzmanız. Yani what he meant when he was doing this and eğer biri, bir kadın, bir erkek, Türk, Kürt ya da that.” But most of the time we do not have Hollandalı olarak konuşuyorsa genellikle onun that. We do not have a complete picture of the hangi kimlikle konuştuğunu zaten biliriz. İki context, but also we do not usually want this kitabımda da bu konuya ilişkin olarak verdiğim very personal kind of things. We want things There are many ways örnek, Tony Blair’in İngiliz parlamentosunda, context is being which he has in common with other people. We signaled or expressed Irak’ta savaşa gitme önergesini savunmak or implicated in the üzere yaptığı konuşmadır. Bu örneği iki are more interested in the general properties text itself... Our of the context than in the purely person one. own knowledge of the kitabımda yer alan tüm anlatılar boyunca analiz communicative situation ettim. Birer dil kullanıcısı olarak her birimiz, For example, he has a quarrel with his wife last can say what is relevant ortak kültür, İngiliz politikaları hakkında night. Is it very relevant for the way he speaks about the speaker/writer according to you... bilgiye sahibiz; Blair’in bir erkek, başbakan, in parliament? Usually not. But if you want to İşçi Partisi lideri, Fransız değil de İngiliz vs. know how he talks with his wife next, you better

SÖYLEM VE İKTİDAR 31 Discourse and Power olduğunu biliyoruz. Bundan söz etmese bile, know what he said last time. I think that this is hükümetinin sürdürdüğü politikalara dair the way I would analyze the context as general Bağlamın metnin içerisinde imlenmesini, önergeyi savunurken bir başbakan olarak notions we have about the communicative ifade ya da ima konuştuğunun farkındayız. Bir Britanyalı situation. What is relevant now in this moment, edilmesini mümkün kılan birçok yol vardır. Bir olarak konuştuğunu, “bizim birliklerimiz” can change in the next just as the data from the yanda iletişimsel duruma dediğini algılıyoruz. Bir yandan, yalnızca aleni text itself. And if it is necessary, we need some ilişkin olarak sahip olan durumları biliyor olmamız bile, konuya olduğumuz bilgiler, more historical, personal kind of thing, but it is yazarın/konuşmacının ilişkin muazzam bir bilgi birikimine sahip konumunu size göre usually not necessary. We usually understand olduğumuz anlamına geliyor. Aynı yolla, metni belirlemenizi sağlar. perfectly well. In the same way people who okuduğunuz gibi durumu da okuyabilirsiniz are sitting in parliament understand what –durumu yorumlayabilirsiniz, örneğin şu anda bir başbakan olarak konuşuyor vs. İkinci mesele he is saying. In the same way readers from ise, parametrelerin birçoğunun, bağlamın outside understand, we can if we have the same kategorilerinin de söylem içerisinde yer tutuyor kind of knowledge as they have. We can then olmasıdır. “Biz” dediğinde, zaten ne tür bir “biz” understand what he says, what he means, what öznesinin konuştuğunu biliyoruz, “İngiltere’de his intentions are, what the implications of his yaşayan bizler”, “İşçi Partisi üyeleri bizler” discourse are. This kind of contextual analysis is vb. Bağlamın, metnin içerisinde imlenmesini, actually not so difficult, but what we cannot do ifade ya da ima edilmesini mümkün kılan is look into the exact structure of what he has in birçok yol olacaktır. En azından iki farklı türde his head. veriye sahibiz: Bir yanda, iletişimsel duruma ilişkin olarak sahip olduğumuz bilgiler; basit The hate speech context of the above has bir şekilde bir metot olarak sizin düşüncenize created the effect of a similar intensity; the göre onunla bağıntılı olanlar. Örneğin “şu anda intensity of the discourse context has created başbakan olarak mı yoksa bir baba olarak mı the impact hated by the discourse of violence, konuşuyor?” Herkesin, politikacı kimliğiyle the discourse of the conflict between to reveal sahip olduğu rolün önergeyi savunmak the name of what methods should be used to olduğunu söyleyeceğini düşünüyorum. Baba bring forth the ? What kind of difference can be kimliği ile mi konuşuyor? Muhtemelen hayır. created? Dolayısıyla bir başbakan olarak konuşuyor. Aynı şekilde, birçok insan, metnin ne anlama If hate is violence and I think it is, because geldiği konusunda hemfikir oldukları gibi, Blair violence is not just physical violence but also bağlamına uygun düşecek olan parametreler psychological violence. I mean it is obvious konusunda da fikir birliği içerisinde olacaklardır. also from sexual harassment which cannot Irak siyasetini desteklemeyen bir parti, yani just be physical, but also discursive. It can also Liberaller hakkında konuşmaya başladığında, be psychological. For me there is not doubt artık, Liberal Parti’ye yalnızca bir başbakan about the fact that hate speech is some a form olarak değil, aynı zamanda, İşçi Partisi’nin lideri of discursive violence. You could say yes, but ve diğer partinin görüşlerini olumlamayan bir that is not so easy, because many people will kişi olarak konuşur. Böyle bir anda, başbakan say that we have freedom of speech. If we have olarak sahip olduğu kimlik, İşçi Partisi lideri freedom of speech, we can, in principle, say olarak sahip olduğu kimlik ile birbirine karışır. whatever we like, but it is only words. There Bu şekilde, metnin kendisi ve onun ifadeleri, is even a proverb in English, which says “Stick zamirlerle birlikte kullanılan ifadeler ve tüm fiil If hate is violence and and stones can break your bones, but words türleri, size bağlam hakkında bir fikir verecektir. I think it is, because will never hurt you”, or the like. It means that violence is not just Onun kişisel deneyimlerinin neler olduğunu physical violence but ise bilemeyiz. Bu yüzden, çok daha kişisel words can never hurt you, but stick and stones also psychological can. It is some kind of idea that only physical violence. I mean it is içerikli yorumlarda bulunmak istiyorsanız söz obvious also from sexual konusu kişinin otobiyografisi hakkında çok violence is violence. I do not agree at all. I harassment which cannot daha fazla şey öğrenmeli ve örneğin, onunla think that words and discourses are also acts just be physical, but also discursive. It can yapılan röportajlardan ya da anılarından elde we know already since the theory of speech also be psychological. edebileceğiniz bilgileri gözden geçirmelisiniz. acts by Searle in the 1960s, and then also in the

32 SÖYLEM VE İKTİDAR Discourse and Power Anılarına erişebildiğinizde ise durum farklı micro-sociality of conversation, emphasizing Bağlamın bütüncül bir olacaktır; onlara tekrar tekrar başvurarak the fact that text and talk are also social action. suretine sahip olmamız mümkün değildir ve aynı politik söylemi ya da medya söylemini yeniden If you can hurt people with social action, people zamanda çoğunlukla yorumlayacak ve şöyle diyeceksiniz: “Evet, have afterwards a trauma because of things bu türden fazlasıyla kişisel şeyleri şimdi artık şunu ya da bunu yaparken niyetinin you said. How is it different from being beaten öğrenmek istemeyiz. ne olduğunu anlayabiliyorum.” Fakat çoğu up? I do not think it is much different. Many Diğer insanlarla ortak zaman bu bilgilere erişemeyiz. Bağlamın olan yönlerini bilmek people, and there is evidence of that, prefer to isteriz. Kişisel bütüncül bir suretine sahip olmamız mümkün be beaten then to be discriminated by speech olanlardan çok, bağlamın değildir ve aynı zamanda çoğunlukla bu türden genel özellikleri ile every day. You may have a couple of bruises ilgiliyizdir. fazlasıyla kişisel bilgilere sahip olmak istemeyiz. on your body, but it goes away. Very much Diğer insanlarla ortak olan yönlerini bilmekle unlike something that people put in you head. yetiniriz. Kişisel olanlardan çok, bağlamın genel özellikleri ile ilgiliyizdir. Örneğin, bir This discourse is something which may have gece önce eşiyle tartıştı. Bu tartışma sırasında a much more systematic consequence on the parlamentoda konuştuğu şekilde konuşması health of people. So, I think that there is no uygun olur mu? Genellikle hayır. Fakat eşiyle fundamental difference and that sometime hate bir dahaki sefere nasıl konuşacağını bilmek speech can have more negative consequences istiyorsanız, onunla en son nasıl konuştuğunu than direct violence. I say that because even bilmeniz iyi olur. Bağlamı, iletişimsel duruma one of the people most of us admire politically ilişkin olarak sahip olduğumuz genel düşünceler and also as scholar, Noam Chomsky, like many biçiminde analiz etme yolum bu olurdu. Tıpkı people in USA, has this idea that the freedom metnin içinde yer alan veri gibi, şu anda uygun of speech should be total. You should be able olan bir dahaki sefere değişebilir. Gerçekten to say whatever you want to say. Because if gerekiyorsa daha fazla tarihi, kişisel bilgiler you limited it, the freedom of speech, then it edinme ihtiyacı duyarız, fakat genellikle buna is the beginning of the end- then all kinds of gerek kalmaz. Çoğunlukla bunu hemen anlarız. alternatives or different kinds of speech will be Aynı şekilde parlamentoda oturan insanlar da prohibited. I do not think this is true. I think ne söylemekte olduğunu anlarlar. Dışarıdaki that forms of explicit racism, explicit hate okuyucular olarak onların sahip olduğu bilgilere speech should be forbidden in the same way sahip olduğumuz sürece bizler de anlayabiliriz. Böylece ne söylediğini, neyi kastettiğini, any other violence is or should be forbidden. niyetlerinin neler olduğunu, söyleminin There is no freedom of anything, because if you çıkarımlarının neler olduğunu biliriz. Aslında bu allow total freedom of speech it will be abused. tarzda bir bağlamsal analizde bulunmak çok zor I think that any kind of action should be limited değil, fakat asıl olarak yapamayacağımız şey, when it becomes abused. This means that if onun kafasında bulunan gerçek yapıyı çözmek. you have the freedom of speech to criticize If you have the freedom the government, it is not an abuse of speech, Nefret söylemi bağlamı kendisine eşdeğer of speech to criticize because that is simply the free expression the government, it is benzerlikte bir şiddet uygulamasının etkisini not an abuse of speech, of your opinion. But if you use free speech to yaratıyor; söylem bağlamının şiddeti, şiddet because that is simply attack a minority group or to insult women or the free expression of söylemi tarafından nefret edilecek tesirler your opinion. But if you people with a handicap, etc, or if one makes use free speech to attack ortaya çıkartabiliyor, böyle bir durumda, sure that they cannot enter the country, your a minority group or to çatışma söylemini açığa vurmak adına ne tür insult women or people yöntemler kullanabiliriz? Ne tür bir farklılık club, or your neighborhood, it is an abuse and with a handicap, etc, or if one makes sure that yaratılabilir? limits their freedom. As soon as the speech is they cannot enter the limiting the rights of other people, I think it country, your club, or Şiddetin yalnızca fiziksel değil, aynı zamanda your neighborhood, it is psikolojik olarak da uygulanabileceğini should be forbidden. Many people, also critical an abuse and limits their people, do not agree, because they think free freedom. As soon as the bildiğimiz için nefreti şiddet olarak kabul ederiz. speech is limiting the Örneğin, cinsel şiddetin yalnızca fiziksel speech should be total. Then we come to the rights of other people, olmadığı, söylemsel ve psikolojik şiddet de question we already had before: If you educate I think it should be forbidden. içerdiği açıktır. Bence, nefret söylemi de şüphe the citizens in such a way that they always can götürmez bir biçimde bir tür söylemsel şiddet critically see this kind of discourse, then it is

SÖYLEM VE İKTİDAR 33 Discourse and Power biçimi. Beni onayladığınızı duyar gibiyim, ama correct to make free speech total. But we know aslında bu kolayca açıklanabilecek bir sav değil. as a matter of fact that most of the racism we Şiddetin yalnızca fiziksel değil, aynı zamanda Çünkü bu noktada, pek çokları, konuşma have in western Europe is indeed created by psikolojik olarak da özgürlüğüne sahip olduğumuzu söyleyecektir; the freedom of speech. Thus I think that the uygulanabileceğini bildiğimiz için nefreti konuşma özgürlüğüne sahipsek ilke olarak negative consequences of explicitly racist hate şiddet olarak kabul istediğimiz herşeyi söyleyebiliriz; çünkü speech are something which should be limited ederiz. kullandıklarımız yalnızca ve yalnızca by the same way we limit all kinds of other sözcüklerdir. Hatta İngilizce’de “sopalar ve forms of aggressive physical action. It is not an taşlar kemiklerinizi kırabilir fakat sözcükler asla easy topic, because it is a long debate about sizi incitmez” şeklinde bir atasözü vardır. where exactly does the freedom of speech begin Yalnızca fiziksel şiddetin şiddet olduğuna and where does it end. For example, would inanan türden bir düşüncenin ürünüdür. Buna hiçbir surette katılmıyorum. Daha 1960’larda you be allowed to have a speech in parliament John Searle söz-eylem teorisini ortaya atarken saying “I want to limit immigration”- is that konuşmanın yarattığı mikro sosyallik içerisinde already racist? It depends again on the context. metnin ve konuşmanın da sosyal eylem If, for example, you have a slogan like in many oldukları gerçeğinin vurgulamıştı. Çoktandır elections in Europe nowadays, and these bildiğimiz bu saptamayla, sözcüklerin ve slogans are not very explicit, but implicitly söylemlerin de eylem oldukları düşüncesine against immigration as the ones in France that katılıyorum. Sosyal eylem ile incittiğiniz state “The France first”, is that racist? For me insanlar, söylediğiniz şeylerden dolayı travma it is. And then le Pen answers in this particular yaşayabilirler. Peki bu durumun birisi tarafından kind of situation: “We have to give priority to dövülmekten farkı ne? Çok da büyük bir fark French people and not to immigrants.” Is this olduğunu düşünmüyorum. Birçok insanın, racist? Of course it is racist. Then, should we hergün kendisine ayrımcı sözler send him to prison? You know what I would söylenmesindense dövülmeyi tercih ettiği say. So, the difficulty of taking action on racist biliniyor. Vücuttaki yara bere, insanların or sexist speech is not so easy. At what point kafanıza soktuğu olumsuz şeylerin aksine, bir have you gone too far? It depends who does süre sonra ortadan kaybolur. Oysa söylem, insanların sağlıkları üzerinde, çok daha fazla it. For example, if you say explicitly negative sistematik bir şekilde gelişen ciddi izler bırakır. things about Jews in Holland, you go to prison. Bu yüzden, ikisi arasında büyük bir fark Anti-Semitic speech in Holland is simply not olmadığını ve hatta bazen nefret söyleminin, allowed. But if you say something against fiziksel şiddetten çok daha olumsuz sonuçlar Turks, the same thing, will you be sent to vereceğini düşünüyorum. Oysa birçoğumuzun, prison? I bet you will not. This means that gerek politik gerek akademisyen kimliğine it depends whom it is said about and what hayranlık beslediği kişiliklerden biri olan Noam the situation is. Your question is a very well Chomsky de, ABD’deki diğer birçok insan gibi, known one and problematic questions do not konuşma özgürlüğünün bütünlüklü olması have one simple answer. I think that explicitly gerektiği fikrine sahip. ‘Söylemek istediğiniz racist, hate speech should be forbidden and herşeyi söyleyebilmelisiniz. Çünkü konuşma you have to analyze and add something, too. özgürlüğünü sınırlandırırsanız, bu sonun I think that the It is not just hate speech as such. It depends başlangıcı olur –zamanla tüm alternatif ve farklı negative consequences of always on the context, who says it, with what explicitly racist hate türde ifade olanakları yasaklanıp ortadan speech are something kind of intention, in what situation, to whom kalkar.’ Bunun doğru olduğuna inanmıyorum. which should be limited and so on. If, for example, people who are also by the same way we limit Tıpkı diğer şiddet uygulamalarının all kinds of other forms yasaklandıkları ya da yasaklanmaları gerektiğini immigrants are saying “so many immigrants of aggressive physical are not getting a job, should we not think about action. It is not an easy düşündüğüm gibi, açık ve net bir şekilde açığa topic, because it is a vurulan ırkçı ve nefret yayan ifadelerin limiting their number, because people who long debate about where kullanılmasının da yasaklanması gerektiğini newly arrive to the country will not have jobs exactly does the freedom of speech begin and where düşünüyorum. Burada herhangi bir şeyin özgür anyway”. Is that already racist? No. Or let us does it end. kılınmasından bahsettiğimizi sanmıyorum; say no unless someone says it only because he

34 SÖYLEM VE İKTİDAR Discourse and Power çünkü bütünlüklü bir konuşma özgürlüğü olarak wants to be like Dutch people and he does not Eğer hükümeti varsayılan uygulamayı geçerli kılarsanız bu want any black people from Africa or from the eleştirmek için konuşma özgürlüğünüzü istismar edilecektir. Oysa bence, istismar edilen Caribbean anymore and says it because of that kullanıyorsanız bu herhangi bir eylem türü sınırlandırılmak reason in order to limit that particular group or konuşma özgürlüğünü istismar ediyorsunuz zorundadır. Eğer hükümeti eleştirmek için to maintain the amount of white people in the anlamına gelmez; çünkü, konuşma özgürlüğünüzü kullanıyorsanız bu country. Is that racist? I think it is. Can he or she bu yalnızca düşüncenizin konuşma özgürlüğünü istismar ettiğiniz özgür bir şekilde ifade say it? I do not think he/she can do that. Thus edilmesidir. Fakat anlamına gelmez; çünkü, bu yalnızca we can say that it depends on text, but it always konuşma özgürlüğünüzü, düşüncenizin özgür bir şekilde ifade edilmesidir. azınlık bir gruba depends on the context as well. Who is saying Fakat konuşma özgürlüğünüzü, azınlık bir gruba saldırmak, kadınlara ya it, what and when, with what kind of intentions, da engelli insanlara saldırmak, kadınlara ya da engelli insanlara vs. vs. hakaret etmek in what situation, etc. The intentional part is the hakaret etmek için kullanıyorsanız ya da birileri, için kullanıyorsanız most important one: What do they want with ya da birileri, bu bu insanların, ülkeye, sizin kulübünüze ya da insanların, ülkeye, this, what is the actual function of the text, is sizin kulübünüze ya da mahallenize girmemelerini sağlıyorsa, bu bir mahallenize girmemelerini istismardır ve diğer insanların özgürlüklerini it just to spread hate in society? In that case, garantiliyorsa, bu bir sınırlandırıyordur. İfadeler, konuşmalar, başka I think, it should be forbidden unless it is just istismardır ve diğer insanların özgürlüklerini insanların özgürlüklerini kısıtlıyorlarsa an open debate on some controversy. Then sınırlandırıyordur. yasaklanmaları gerekir. Birçok kişi ve hatta I think it should be allowed, but as you can İfadeler, konuşmalar, diğer insanların eleştirel olanlar dahi bu düşünceye imagine, in many situation you do not know for özgürlüklerini katılmayacaklardır; çünkü, konuşma sure. Therefore, like in any other controversial kısıtlıyorlarsa yasaklanmaları gerekir. özgürlüğünün bütünlüklü olması gerektiğine thing, you should have judges, and therefore we inanırlar. Bu durumda önceden beri çevresinde should not just educate professors, politicians dolanıp durduğumuz bir mesele ile karşı karşıya and journalists, but we should also educate kalıyoruz: İnsanları öyle bir şekilde eğitirsiniz ki, judges, so they will know what it is all about- in bu türde bir söylemi daima eleştirel bir bakış what situation you are using hate speech and açısıyla ele alma yolunu seçerler. Bütünlüklü when you do not. Some judges will therefore konuşma özgürlüğünün böyle bir atmosfer condemn hate speech and others will not which içerisinde uygulanması çok daha doğru bir also depends on the country. For example, in yaklaşım olacaktır. Fakat işin doğrusu, biz, Batı Holland they may be more critical than in Spain, Avrupa’daki ortaya çıkan ırkçılık eylemlerinin and Spain again is different from the United büyük bir çoğunluğunun esas olarak konuşma özgürlüğü vasıtası ile açığa çıkma imkânı States. bulduğunu biliyoruz. Bu yüzden tamamıyla ırkçı I would like to say something about the nitelikler taşıyan nefret ifadelerinin olumsuz notion of hate speech and hate crime. I sonuçlarını da tıpkı tüm diğer agresif fiziksel am not sure that I like the label; it is easily eylem türlerini sınırladığımız gibi labeled, but the implication is that hate is sınırlandırabiliriz. Bu kolay bir konu değil, çünkü an emotion. And that suggests that all kind konuşma özgürlüğünün tam olarak nerede of discriminatory discourse always has this I think many forms of başladığı ve bittiği, uzun bir tartışma konusu. dimension of emotions, and I think many forms discrimination, many Örneğin parlamentoda “ülkeye yapılan göçü of discrimination, many forms of racism have forms of racism have sınırlandırmak istiyorum” şeklinde bir konuşma nothing to do with nothing to do with emotions. Emotions are emotions. Emotions are yapmanıza müsaade edilir mi? Bu her haliyle very personal; emotions have to do with things very personal; emotions tamamıyla ırkçı bir ifade olarak mı have to do with things you can measure. People have some kind of you can measure. People düşünülmelidir? Aslında burada yine bağlamı reaction when they are emotional, but the kind have some kind of göz önünde tutan bir değerlendirme ortaya reaction when they are of the discriminations of groups- and I am not emotional, but the kind koymak gerekir. Örneğin, günümüzde, of the discriminations Avrupa’da yapılan seçimlerin birçoğunda talking of individual persons but of groups, of of groups- and I am not genocide, discrimination against minorities- is talking of individual kullanılanlara benzer bir sloganınız varsa -ki bu persons but of groups, of sloganlar, açık ve net ifadeler ortaya not something personal. It is literal as they genocide, discrimination koymaktansa, Fransa’da olduğu gibi “Önce say always in American movies: “it nothing against minorities- is not something personal. Fransa” tarzında örtülü bir şekilde personal.” It is nothing personal- it one group sürdürülmekte olan göç karşıtı propagandaların against another group. This way, many forms of

SÖYLEM VE İKTİDAR 35 Discourse and Power ürünü olarak gündeme düşüyorlar- bunu ırkçı bir discrimination can be accompanied in a concrete ifade olarak mı ele alacağız? Doğrusu ben ırkçı situation by hate or by other kinds of negative Tamamıyla ırkçı nitelikler taşıyan olduğunu düşünüyorum. Ve Le Pen de, bu emotions, but most of the time when people nefret ifadelerinin yorum karşısında şöyle diyecektir: are simply writing an article in a newspaper, olumsuz sonuçlarını da tıpkı tüm diğer agresif “Hizmetlerimizde önceliğimiz göçmenler değil, or when they have a debate in parliament, this fiziksel eylem türlerini Fransızlar olmalıdır.” Bu ırkçı bir ifade mi? kind of negative discourse often has nothing to sınırladığımız gibi Elbette öyle. Öyleyse onu hapse mi atmalıyız? sınırlandırabiliriz. do with emotions. I have no problem with the Bu kolay bir konu Cevabımı biliyorsunuz? Irkçı ya da cinsiyetçi notion of hate speech as an easy label, but if it değil, çünkü konuşma ifadeler karşısında cezai işlem uygulamak da özgürlüğünün tam olarak means that all kind of discrimination, racism nerede başladığı ve kolay değil. Hangi noktada çok ileri gittiniz? Bu, or sexism is always related to emotions, then I bittiği, uzun bir ifadeleri kimin kullandığına göre değişir. tartışma konusu. think it is not a good label. Many situations it Örneğin Hollanda’da Yahudiler hakkında açık ve acquires but many situations it does not acquire net bir şekilde olumsuz şeyler söylerseniz hapis and since groups have no bodies, they cannot cezasına çarptırılırsınız, antisemitik ifadeler have emotions? They only have evaluations. kullanmanıza müsaade edilmez. Fakat bir de Türkler hakkında olumsuz birşeyler söylediğinizi Thus you can say: “As a group, my ideology düşünelim. İkisi özünde aynı değil mi? Peki is that Jews- or whatever kind of group- are hapis cezasına çarptırılacak mısınız? Bahse terrible”. That is an evaluation, and you can give girerim hayır. Bu da, kim hakkında this evaluation without any kind of emotions. konuştuğunuza ve durumun tam olarak ne You have to distinguish theoretically very well olduğuna bağlı bir değerlendirme yapılacağı between evaluations, whether something is anlamına geliyor. Bu tip karmaşık soruları tek good or bad. And you can say so without any bir cevapla açıklığa kavuşturmamız mümkün kind of emotion. You cannot measure it, and değil. Açık ve net bir şekilde ırkçılığı körükleyen, when the whole group says that there is no nefreti yayan ifadeler yasaklanmalıdır. Söylemi emotion involved at all, it is just an opinion, analiz etmelisiniz; basitçe nefret söylemi demek an attitude, an ideology. It is very important yeterli değil. Bağlama, kimin söylediğine, ne tür to know that in regard to racism, sexism, anti- bir niyet ile söylendiğine, ne durumda, kime Semitism and so on. It is group prejudices and söylendiğine vs. bağlı olan bir durum söz group ideologies, not just personal ones. And konusu. Örneğin bizzat kendileri de göçmen when some person in one specific situation is olan insanlar “artık birçok göçmen iş bulamıyor, fighting with a Jewish person, then of course it ülkeye yeni gelen kimselerin zaten iş bulma may be. These kinds of ideologies may give rise imkânı yok, bu yüzden göçmenlerin sayılarını to stimulate emotions, but it is not necessarily sınırlandırmayı düşünmeliyiz” diyorlar. Peki bu a consequence and it is not necessarily a özünde ırkçı bir ifade mi? Hayır. Ya da şöyle condition of discriminations. Remember söyleyelim, birileri bunu, tam da Almanlar gibi görünmek amacıyla, artık Karayiplerden ya da Eichemann, millions of Jews were massacred Afrika’dan gelen siyahî insanların ülkeye giriş not because the Nazis were emotional about yapmasını istemediğini belirtmek ve bu yüzden it. Probably, they were not emotional about it de, bu gruba dahil olan insanları at all. That is problem. So we have to be very sınırlandırmanın ya da ülkedeki beyaz nüfusu careful not to be associated with racism, sexism olduğu gibi muhafaza etmenin gerekliliğini and so on. It happens but it is not necessary and This way, many forms of vurgulamak üzere söylemediği sürece cevap it is not sufficient. discrimination can be accompanied in a concrete hayır. Peki bir de bu bağlam çerçevesinde böyle situation by hate or by bir ifadede bulunduğunu varsayalım. Acaba bu I found it a little bit dangerous to say that we other kinds of negative have to look into “intention” when we are emotions, but most of ırkçı bir ifade midir? Bence öyledir. Böyle birşey the time when people are söylenebilir mi? Bunun yapılmaması gerektiğini looking at hate speech and hate crime. I mean, simply writing an article how are we meant to look into intention when in a newspaper, or when düşünüyorum. Bu yüzden de, bu durumun, they have a debate in metne ve her zaman için bağlama da bağlı we look at violent crime? Can you answer this? parliament, this kind of olarak değerlendirilmesi gerektiğini I found a very dangerous because everybody, negative discourse often has nothing to do with söyleyebiliriz. Kim konuşuyor, nerede ve ne every community or the single person has emotions. zaman, ne tür niyetlerle, ne gibi bir durumda vs. intention, according to their own situation,

36 SÖYLEM VE İKTİDAR Discourse and Power Konuşmanın yapılma niyeti en önemli mesele: according to their own communities it could be Kim konuşuyor, nerede Bununla ne talep ediyorlar, metnin esas a sacred thing for each one of them. ve ne zaman, ne tür niyetlerle, ne gibi bir fonksiyonu ne, yalnızca toplumda nefret If everything would depend on the intention durumda vs. Konuşmanın duygusunu yaymak üzere mi dilllendirilmiş? yapılma niyeti en önemli we cannot see because intentions are mental, Eğer öyle ise, ihtilaflı bir konuda açıkça görüş mesele: Bununla ne in the head of people. But imagine if someone talep ediyorlar, metnin ifade etmeyi amaçlamadığı sürece you meet in the street would give you punch esas fonksiyonu ne, yasaklanmalıdır. Yalnızca görüş bildirmekteyse, yalnızca toplumda nefret in the nose. Can you infer that it was just an duygusunu yaymak üzere kişinin ifade özgürlüğünü kullanmasına mi dilllendirilmiş? müsaade edilmelidir. Fakat tahmin accident by coincidence or was it intentional? Eğer öyle ise, bir tür In every day life we interpret action all the çelişki olarak tartışmaya edebileceğiniz üzere, birçok durumda bundan açık bir ifade olmadığı tam olarak emin olamayız. Bu yüzden, tıpkı time more or less intentional. The whole legal sürece yasaklanmalıdır. system is based on the fact that when you shoot Bunun tersi bir durum diğer tartışmalı meselelerde olduğu gibi, bu söz konusu ise, kişinin konularda uzmanlaşmış yargıçlarınız olmalı ve someone and you do not do it intentionally, ifade özgürlüğünü yalnızca profesörleri, politikacıları ve but by accident, it is an accident killing. If it is kullanmasına müsaade edilecektir. Fakat tahmin gazetecileri değil, yargıçları da eğitmeliyiz. being established by all kinds of things, and edebileceğiniz üzere, Dolayısıyla bazı yargıçlar nefret ifadesinde it depends again on the context, e.g. if the birçok durumda bundan tam olarak emin olamayız. bulunma eylemini suç sayarken bazıları context shows that there is evidence that you saymayacaktır ki, bu da ülkeden ülkeye farklılık did it intentionally, it is called murder and the gösterecektir. Örneğin Hollanda’da İspanya’da difference between assassination, murder or olduğundan daha eleştirel bir tutum takınıyor accident death is very fundamental in law. olabilirler ve yine İspanya’da da ABD’den farklı I think the same thing happens in everyday bir durum yaşanabilir. life. If someone writes the kind of columns we Nefret söylemi kavramı ve nefret suçuna ilişkin have seen in the projection against Kurds, is it olarak bir iki meseleyi daha dile getirmek by accident that he or she is writing this kind istiyorum: Aslında kolayca kullandığımız için of things or is it intentional? I think everyone bu etiketi sevdiğimden pek emin değilim: Fakat knows that when you write these kinds of thing ortada nefretin bir duygu olduğuna dair bir it is not by accident, but intentional. Why? çıkarım var. Ve bu da ayrımcı söylem türlerinin Because all actions are always interpreted as tümünün duygularla ilintili bir boyutu olduğunu öne süren bir varsayım. Fakat ben, ayrımcılık something observable someone writes, and the ve ırkçılık türlerinin büyük bir çoğunluğunun fact that you do these kinds of things is always duygularla hiçbir ilgisi olmadığını düşünüyorum. intentional; you cannot by accident publish Duygular kişisel şeylerdir, bizzat ölçebildiğiniz a column in the newspaper, you cannot by kriterlerle ilgilidirler. İnsanlar duygusal accident write something negative about Kurds. olduklarında bir çeşit tepkime ortaya koyarlar; It is always intentional. Everyone here in the fakat çeşitli grupların ayrımcılığa maruz In every day life we room, everyone in this country will interpret interpret action all kalması –bireylerden değil gruplardan söz it as an intentional way of writing negatively the time more or less ediyorum, soykırımdan, azınlıklara yöneltilen intentional. The whole about them. Hence you could say that it is legal system is based on ayrımcılıktan- kişisel bir sorun değildir. Burada dangerous to talk about intentions. We do the fact that when you Amerikan filmlerinde söyledikleri şu söz, shoot someone and you do so all the time. No action can be interpreted kelimesi kelimesine geçerli gibi: “Bu kişisel not do it intentionally, without attributing one intention or some but by accident, it is birşey değil.” Bu kişisel birşey değil –bir grubun other. Even if you do not know, it happens all an accident killing. If başka bir gruba karşı olması söz konusu... it is being established the time. People can say something negative by all kinds of things, Bu şekilde, ayrımcılık biçimlerinin büyük bir happens all the time in Holland, about Turkish and it depends again on çoğunluğunun somut bir olay dolayısıyla the context, e.g. if the people, for example, and then someone will context shows that there aşikâr olması durumuna, nefret ya da başka is evidence that you türlü olumsuz duygular eşlik edebilir. Fakat protest and another person will say: “there was did it intentionally, no intention to be discriminatory.” Maybe it it is called murder and çoğu zaman, insanların, yalnızca gazeteye the difference between haber yazmakta oldukları ya da parlamentoda was not an intention to discriminate, but they assassination, murder or yaşanan bir tatışma sırasında görüşlerini cannot deny that it was their intention to say accident death is very fundamental in law. belirttikleri sırada kullanılan olumsuz something negative, because you do not just do söylemlerin duygularla hiçbir ilgisi yoktur. so by accident. Maybe you do not know whether

SÖYLEM VE İKTİDAR 37 Discourse and Power Esas olarak nefret söylemi kavramının kolayca all the consequences of what you say are under yapıştırılan bir etiket işlevi görmesi ile ilgili your control. But that is not the same thing as Ayrımcılık biçimlerinin büyük bir çoğunluğunun de bir sorunum yok, fakat eğer bu, ayrımcılık, saying that you did not do it. So much of the somut bir olay ırkçılık ve cinsiyetçilik türlerinin tümünün daima legislation and legal debates will be specific dolayısıyla aşikar olması durumuna, nefret duygularla bağlantılı olduğu anlamına geliyorsa about it: For example, a German or Austrian ya da başka türlü bunun iyi bir etiket olduğunu düşünmüyorum. or Dutch party is putting on the next elections olumsuz duygular eşlik edebilir; fakat çoğu Bazı durumlarda duygularla ilgili olabileceğini posters against immigration. You think it is by zaman, insanların, kabul ediyorum; ama çoğu durumda, duygularla accident? Of course it is not. It is intentional yalnızca gazeteye haber ilgili olduğunu söyleyemeyeceğim. Çünkü yazmakta oldukları ya that they want to get votes in order to get da parlamentoda yaşanan grupların vücutları yoktur ve duyguları da immigrants out. bir tatışma sırasında olamaz; yalnızca kendilerine özgü yargıları görüşlerini belirttikleri It depends on the context if in that situation you sırada kullanılan olumsuz vardır. Bu yüzden de şöyle diyebilirsiniz: “Bir söylemlerin duygular ile produce this kind of leaflet, and it has this kind grup olarak sahip olduğum ideolojiye göre hiçbir ilgisi yoktur. Yahudilerin –ya da ne tür bir grup ise– berbat of slogan. All these kinds of action together are olduklarını düşünüyorum.” Bu bir yargıdır ve siz a very complex kind of thing which you cannot bu yargıya, herhangi bir duygulanım yaşamadan do by accident. If you walk in the streets in varmışsınızdır. Yargılar, birşeyin iyi ya da kötü Holland and you do not pay attention and by olduğuna dair verdiğiniz kararlar arasında accident you will touch a Turkish person. Is that teorik ayrımlar ortaya koymalısınız. Ve herhangi an intentional aggression against a Turkish bir tür duygu hissetmeden de böyle birşey person or is that an accident? Sometimes it söyleyebilirsiniz. Bunu ölçemezsiniz, tüm grup happens, but most of the times our actions üyeleri hiçbir şekilde herhangi bir duygunun are not like this. I am not very much afraid etkili olmadığını söylüyorsa, açığa vurulan of having intentions as part of the analyses, şey, yalnızca, bir düşünce, tutum, ideolojidir. because we do it all the time, and also the legal Irkçılık, cinsiyetçilik, antisemitizm gibi konulara system does it all the time. There is no other dair kafa yorarken aklımızda bulundurmamız way. That is why we make differences between gereken oldukça önemli bir nokta da bu. Grup a murder and manslaughter. I mean that it is önyargıları ve grup ideolojileri, kişisel bir nitelik a very fundamental piece, precisely on what is taşımazlar. Eğer kişinin Yahudi kökenli biriyle intentional. And that is why a major part of the kavgaya tutuştuğu özel bir durum söz konusu legislation is to establish that someone does ise elbette tersi de geçerli olabilir. Bu tarzda things on purpose, does it with a specific kind ideolojiler duyguların harekete geçmesine of negative intention. For example, when you yol açabilir; fakat bu ne mutlak olarak karşı kill someone and it is being established that karşıya kalınacak bir sonuç ne de ayrımcılık you also have racist intentions, because you uygulamalarının kaçınılmaz koşulu olarak öne have published something, even in Holland sürülemez. Eichemann’ı hatırlayın; milyonlarca and in Spain you will get an extra punishment. Yahudi sırf Naziler hisleriyle hareket ettiği It is not because you hate the person, because için katledilmedi. Muhtemelen bu konuda he seduced your wife, etc. No, it is precisely herhangi bir duygusallık yaşamamışlardır. because it is nothing personal but simply racist Sorun da burada. Bu yüzden duyguları When you kill someone and that you get an extra punishment. How can ırkçılık, cinsiyetçilik vs. ile ilişkilendirmemeye it is being established you know? Well, if you have been writing a blog that you also have racist dikkat etmeliyiz. Duygular da bazen işin içine intentions, because you against immigrants all the time, then you know karışabiliyor ama bazı durumları açıklamak için have published something, that there is a relation. This kind of aggression even in Holland and in yeterli bir sebep teşkil edemiyor. Spain you will get an and this kind of action go together. extra punishment. It is Nefret söylemi ve nefret suçlarını not because you hate değerlendirirken “niyete de bakmalıyız” ifadesini the person, because he seduced your wife, etc. biraz tehlikeli buldum. Bir şiddet suçunu ele No, it is precisely alırken niyete nasıl bakabiliriz ki? Tehlikeli because it is nothing buldum; çünkü her toplumun ya da kişinin bir personal but simply racist that you get an niyeti vardır ve kendi durumuna göre, kendi extra punishment. toplumuna göre kutsal bir şey de olabilir bu.

38 SÖYLEM VE İKTİDAR Discourse and Power Herşey niyete dayanıyor olsaydı haklı Note: This paper is the transcript of a lecture and Irkçılık, cinsiyetçilik, olduğunuzu söylerdim; bunu anlayamayız, not a written article - two academic discourse antisemitizm gibi konulara ilişkin çünkü niyetler zihinseldir, kafalarımızın içinde genres that are very different in context (setting, yorumlarda bulunurken varlık gösterirler. Caddede karşılaştığınız birinin participants, aims, etc.), organization, style, aklımızda bulundurmamız gereken oldukça önemli burnunuza yumruk attığını düşünün. Bunun etc. For more systematic treatments, and many bir nokta da bu. Grup rastgele meydana gelen bir kaza mı yoksa references, please see the papers on my website önyargıları ve grup kasıtlı birşey olduğunu mu düşünürsünüz? ideolojileri, kişisel bir (www.discourses.org) - some of which have been nitelik taşımazlar. Eğer Günlük yaşam içerisinde, eylemleri, daima collected in the Discourse and Power book - as kişinin Yahudi birisiyle öyle ya da böyle maksatlı hareketler olarak kavgaya tutuştuğu özel well as my books, especially those on racism and yorumlarız. Birine vurduğunuzda, bunu bir durum söz konusu ise discourse (see my publication list, also on the elbette tersi de geçerli kasıtlı olarak değil de kazara yaptıysanız, bu olabilir. Bu tarzda website). ideolojiler duyguların kaza ile adam öldürme suç grubuna girer, harekete geçmesine yol eğer ispatlanabiliyorsa. Elbette yine bağlam açabilir; fakat bu ne mutlak olarak karşı göz önünde tutulmalıdır; örneğin, bağlam, karşıya kalınacak bir eylemi kasıtlı olarak gerçekleştirdiğinize dair sonuç ne de ayrımcılık bir kanıtın bulunduğunu gösteriyorsa, buna uygulamalarının kaçınılmaz koşulu olarak tasarlayarak adam öldürme denir ve hukuk öne sürülemez. sisteminde, suikast, tasarlayarak adam öldürme ya da kazara adam öldürme arasında çok önemli farklar vardır. Aynı şeyin günlük yaşam içerisinde de yaşandığını düşünüyorum. Raporda yer alan türde Kürtlere ilişkin haberler yazan bir kişi kazara böyle şeyler yazıyor olabilir mi? Yoksa bunlar maksatlı olarak kaleme alınmış yazılar mıdır? Böyle şeyler kaleme aldığınızda bunun kazara değil maksatlı olarak yapılmış bir eylem olduğunu herkes bilir. Neden? Çünkü tüm bu eylemler, gözlemlenerek yorumlanırlar. Birileri birşey yazar ve bu tür şeyleri daima maksatlı olarak yaparsınız. Bir köşe yazısını kazara gazetede yayınlayamazsınız; Kürtler hakkında kazara olumsuz şeyler yazamazsınız, öyle değil mi? Bu ülkede yaşayan herkes, onlar hakkında olumsuz birşeyler kaleme alınmasını, maksatlı bir şekilde ortaya koyulan bir yazma eylemi olarak yorumlayacaktır. İşte bundan dolayı niyetler hakkında konuşmanın tehlikeli olduğunu söyleyebildiniz. Bunu hep yapıyoruz. Hiçbir eylem ona bir niyet atfedilmeden yorumlanamaz. Eylemin arkasındaki niyeti tam olarak bilmesek bile, bunu hep yaparız. İnsanlar olumsuz şeyler söyleyebilirler. Bu, Hollanda’daki Türklerin her zaman karşı karşıya kaldıkları bir durum. Sonra birileri bu durumu protesto eder ve başka birisi de çıkıp “maksadımız ayrımcılık yapmak değildi” der. Belki de ayrımcılık yapmak niyetinde değillerdir, fakat niyetlerinin olumsuz bir şeyler söylemek olduğunu inkâr edemezler; çünkü bu kazara yapabileceğiniz birşey değildir. Söyleyeceklerinizin yaratacağı tüm sonuçlar sizin kontrolünüzde olmayabilir. Söz konusu

SÖYLEM VE İKTİDAR 39 Discourse and Power eylemi gerçekleştirmediğinizi söylemekle aynı şey değildir bu. Kanunların ve yasal Kürtlere karşı hazırlanan basın materyallerinde yer tartışmaların çoğunluğu bu konuyu hayli alan türden makaleler spesifik bir şekilde ele alır: Örneğin bir Alman, yazan bir kişi kazara böyle şeyler yazıyor Avusturya ya da Hollanda partisi bir sonraki olabilir mi? Yoksa bunlar seçim için göç karşıtı ifadeler içeren posterler maksatlı olarak kaleme alınmış yazılar mıdır? asarlar. Bunun kazara gerçekleşen bir vaka Herkesin böyle şeyler olduğunu mu düşünürsünüz? Elbette değil. kaleme aldığınızda Göçmenleri sınır dışı etmek için oy istemeleri bunun kazara değil maksatlı olarak yapılmış kasıtlı bir eylemdir. Böyle bir broşür hazırlıyor ve bir eylem olduğunu onun üzerinde böyle bir slogan yerleştiriyorsanız bildiğini varsayıyorum. Neden? Çünkü tüm bu bağlamı dikkate almanız gerekir. Tüm bu eylemler, her zaman için eylemlerin birleşimi asla kazara ortaya gözlemlenebilir şeyler olarak yorumlanırlar. koyamayacağınız, oldukça karmaşık bir durum Birileri yazar ve bu yaratır. Hollanda’da bir caddede yürüdüğünüzü tür şeyleri, her zaman düşünün, dikkatsiz davranıyorsunuz ve kazara için, maksatlı olarak yapıyorsunuzdur. Bir köşe bir Türk’e dokunuyorsunuz. Burada, söz konusu yazısını kazara gazetede Türk kişi karşısında kasıtlı olarak sergilenen bir yayınlayamazsınız. saldırganlıktan mı bahsedeceğiz yoksa bir kaza olarak mı ele alacağız? Bazen bu olur; fakat çoğu zaman eylemlerimiz böyle değildir. Bu analizleri yaparken niyetleri dikkate almaktan pek korkmuyorum, çünkü bunu her zaman yaparız ve aynı zamanda yasal sistem de bunu hep yapar. Bunun başka bir yolu yoktur. Kasıtlı adam öldürme ile kazara adam öldürme arasında fark olduğunu söylememizin nedeni işte bu. Bu, tam olarak neyin kasıtlı olduğu hususunda yapılacak olan değerlendirmelerin önemli bir kısmını oluşturur. Yasamanın büyük bir bölümünün, kişilerin eylemlerini belirli bir amaç uğruna mı gerçekleştirdiklerini, belirli olumsuz niyetler doğrultusunda mı harekete geçtiklerini saptama hususuna odaklanmasının nedeni de budur. Birisini öldürdüğünüzde, daha önceden yayınladığınız yazılara dayanılarak ırkçı bir maksatla bu suçu işlediğiniz ispatlanırsa Hollanda ve İspanya’da fazladan ceza alırsınız. Söz konusu kişi, eşinizi taciz ettiği için vs. ondan nefret ettiğinizden dolayı işlediğiniz bir suç değildir. İşlediğinizin suçun kişisel değil de tümüyle ırkçı özellikte olmasından dolayı fazladan ceza alırsınız. Bunu nereden bilebilirsiniz? Cinayetin fâili, tüm zamanlarda, göçmenlere karşı olduğunu duyuran bir blog yazarı ise ikisi arasında bir bağıntı olduğunu bilirsiniz. Bu türden saldırganlıklar ve eylemler birbirleri ile uyum içindedirler.

40 SÖYLEM VE İKTİDAR Discourse and Power Not: Bu bildiri yazılı bir makale değil, bir konferans Irkçılık, cinsiyetçilik, sunumunun deşifresidir. Bu ikisi bağlam (zaman, antisemitizm gibi konulara ilişkin ortam, amaç, katılımcı profili vb., üslup ve yorumlarda bulunurken organizasyon olarak birbirinden farklı iki akademik aklımızda bulundurmamız gereken oldukça önemli söylem türüdür. Daha sitematik incelemeler bir nokta da bu. Grup ve referanslar için web sitemdeki makaleleri önyargıları ve grup ideolojileri, kişisel bir inceleyebilirsiniz: www.dicourses.org. Alınan nitelik taşımazlar. Eğer makalelerden bazıları, başta ırkçılık ve söylem kişinin Yahudi birisiyle konusundakiler olmak üzere ve özellikle Söylem ve kavgaya tutuştuğu özel bir durum söz konusu ise İktidar başlıklı kitabımda bulunabilir. Yayınlanmış elbette tersi de geçerli kitaplarımın listesinde sitemde yer almaktadır. olabilir. Bu tarzda ideolojiler duyguların harekete geçmesine yol açabilir; fakat bu ne mutlak olarak karşı karşıya kalınacak bir sonuç ne de ayrımcılık uygulamalarının kaçınılmaz koşulu olarak öne sürülemez.

SÖYLEM VE İKTİDAR 41 Discourse and Power

AYRIMCILIK, NEFRET SUÇU, NEFRET SÖYLEMİ: KAVRAMSAL ÇERÇEVE

DEFINING DISCRIMINATION, HATE SPEECH AND HATE CRIMES Konferansın kavramsal çerçevesinin tartışıldığı bu bölümde gündelik hayat ve hukuk gibi In this chapter discussing the conceptual alanlarda nefret söylemi ve suçlarının izleri framework of the conference, the participants sürülüyor. Ayrıca özellikle Türkiye örneğinden trace hate speech and hate crimes in daily life yola çıkılarak, nefret suçları ve söylemine and the law. In addition, following the case karşı uluslararası hukuk ve pratiğin sınırları of Turkey, the limits of international laws and tartışılıyor. practices are discussed.

44 AYRIMCILIK, NEFRET SUÇU, NEFRET SÖYLEMİ: KAVRAMSAL ÇERÇEVE DEFINING DESCRIMINATION, HATE SEPEECH AND HATE CRIME AYRIMCILIĞIN SOSYOLOJİSİ VE TÜRKİYE TOPLUMU THE SOCIOLOGY OF DISCRIMINATION AND THE TURKISH SOCIETY

KENAN ÇAYIR Çeviri/Translation: Suzan Bölme LEXICON Konferans Çevirmenleri LEXICON Conference Interpreters 1. 1. Herkül Millas doktora Türkiye’de tanınmış bir figür olan siyaset bilimci Hercules Millas (Herkül Millas), a political çalışmasında Halide Edip, Herkül Millas (Hercules Millas), “Ayrımcılık ve scientist well-known in Turkey, talks about Yakup Kadri ve Ömer Seyfettin’in anılarını Sağlığımıza Zararları” başlıklı bir konuşmasında his father in a speech on “Discrimination and ve romanlarını inceler. babasından bahseder. Millas babası için bir its Health Hazards”. Millas says his father Bu erken Cumhuriyet dönemi edebiyatçılarının “Yunan milliyetçisiydi” der. Babasının sürekli was a “Greek nationalist”. His father had eserlerindeki Yunan olumsuz anlamda kullandığı bir “Türk” a “Turk” category, which he always used imgesine bakar. Ve babasındaki çelişkiyi kategorisi vardır. Olumsuz genellemeler with a negative meaning. Accompanied with bu edebiyatçılarda da eşliğinde babası hep “Türk böyledir, Türk’e negative generalizations, his father always said görür. Bu edebiyatçıların romanlarında genelde güven olmaz vs.” diye konuşur. Ama buna things like “Turks are like this, you can never hep olumsuz bir rağmen, Millas’ın eve gelen Türk arkadaşları trust a Turk” etc. Yet, despite this negative “Yunan” imgesi vardır. ile gayet iyi anlaşır. Türk komşuları ile de arası Romanlarda resmedilen categorization, his father gets on very well with Yunan karakterler hep iyidir. Yani gündelik yaşamda Türkler ile bir Millas’ Turkish friends who visit him at home. olumsuzdur. Ancak sorunu yok iken, kafasında olumsuz bir genel anılarına baktığında He also has good relations with his Turkish yakın arkadaşları Türk kategorisi vardır Millas’ın babasının. neighbours. In short, while Millas’ father has arasında hep Rumlar Çocukluğunda Millas babasındaki bu çelişkiyi olduğunu görür. Yani no problems with Turks in his daily life, he has Millas’ın babasında anlamaya çalışır. a negative mental category of Turks. When he olduğu gibi bu erken Cumhuriyet dönemi Yıllar sonra Millas doktora çalışmasında Halide was a small boy, Millas has tried to understand romancılarının gündelik Edip, Yakup Kadri ve Ömer Seyfettin’in anılarını this contradiction in his father. yaşamlarında bir sürü dostluk öyküsü vardır ve romanlarını inceler. Bu erken Cumhuriyet After long years, when researching for his Rumlar ile. dönemi edebiyatçılarının eserlerindeki Yunan doctorate dissertation, Millas examines the imgesine bakar. Ve babasındaki çelişkiyi bu memoirs and novels of Halide Edip, Yakup Kadri edebiyatçılarda da görür. Bu edebiyatçıların and Ömer Seyfettin. He looks at the Greek romanlarında genelde hep olumsuz bir image in the works of these early republican “Yunan” imgesi vardır. Romanlarda resmedilen novelists. And he sees the same contradiction, Yunan karakterler hep olumsuzdur. Ancak which he had seen in his father, in these anılarına baktığında yakın arkadaşları arasında novelists. In their novels, there was generally a hep Rumlar olduğunu görür. Yani Millas’ın negative “Greek” image. The Greek characters babasında olduğu gibi bu erken Cumhuriyet depicted in the novels were always negative. dönemi romancılarının gündelik yaşamlarında Yet when he looks into their memoirs, he sees Hercules Millas examines bir sürü dostluk öyküsü vardır Rumlar ile. the memoirs and novels that the close friends of all these novelists of Halide Edip, Yakup Peki nedir bu gerçek yaşam deneyimlerini aşan, were Greeks (Rum). Hence, just like it was for Kadri and Ömer Seyfettin. He looks at the Greek olumsuz bir “Yunan” ya da “Türk” kategorisini his father, the lives of these early republican image in the works of oluşturan şey? Nasıl oluyor da insanlar gündelik novelists included many stories of friendship these early republican novelists. And he sees yaşamlarında Türkler ve Rumlar ile arkadaşlık with Greeks in their daily lives. the same contradiction, ederken, aynı anda birbirleri hakkında olumsuz which he had seen in So, what is it that transcends these real life imgelere sahip olabiliyorlar? Biliyoruz ki his father, in these experiences and creates a negative “Greek” novelists. In their bu olumsuz kategoriler erken Cumhuriyet novels, there was or “Turk” category? How come Turks and dönemiyle sınırlı değil, her gün yeniden ve generally a negative Greeks befriend each other in their daily lives “Greek” image. The Greek yeniden üretiliyor. characters depicted in but at the same time have so negative images the novels were always Ben ders kitapları üzerine çalışıyorum. Bazen of each other? We know that these negative negative. Yet when he öğrencilerimle ayrımcılıkları tespit edebilmek looks into their memoirs, categorizations are not limited to the early he sees that the close için basın taraması da yapıyoruz. Bunlardan republican period, and are re-created every day. friends of all these kısaca birkaç örnek vereyim. İlk örnek 1927 novelists were Greeks I work on textbooks. Sometimes we also do (Rum). Hence, just like tarihli bir Yurt Bilgisi kitabından. Bu kitabın press scans with my students in order to detect it was for his father, yazarı Abdülbaki Gölpınarlı “içki ve sarhoş” the lives of these early discriminations. Let me briefly give some republican novelists diye bir şiir yazar. Amacı çocukları içkinin examples. The first example is from a Civics included many stories of kötülüklerine karşı uyarmaktır. Ama şiir şöyle friendship with Greeks in (Yurt Bilgisi) textbook dated 1927. The author biter: their daily lives. of the textbook, Abdülbaki Gölpınarlı, pens a

46 AYRIMCILIK, NEFRET SUÇU, NEFRET SÖYLEMİ: KAVRAMSAL ÇERÇEVE DEFINING DESCRIMINATION, HATE SEPEECH AND HATE CRIME “Ne hak korkusu var ne yurt kaygısı, poem named “içki ve sarhoş” (drink & drunk). Olumsuz Yunan imgesi ders İçki düşmanımız bir Yunan kadar” His purpose is to warn children about the evils kitaplarıyla sınırlı değil, basında da birçok Günümüze geldiğimizde bu olumsuz nitelemeler of spirits. Yet here is how the poem ends: örneğe rastlamak mümkün. Örneğin, Ege’de bir ada devam eder. Örneğin 2005 yılındaki ders kitabı “Ne hak korkusu var ne yurt kaygısı, satılığa çıkartılmıştır. reformundan önce bir lise dilbilim kitabında İçki düşmanımız bir Yunan kadar” Yunanistanlılar bu adayı almak isterler. yazar Türkçe’yi şu kelimelerle över: [“There is no fear of God or concern for the Bir gazete bunu şu hearth, başlıkla verir: “Yunanın “Türkçe’de ne İtalyanca’nın birbirini takip eden boş hayali”. Ya da Ege y’leri ve şiddetli r’leri, ne de Rumca’nın yılan Liquor is our enemy as much as a Greek”] Denizi’ndeki balık These negative descriptions have continued çiftlikleriyle ilgili hışırtısını andıran peşpeşe sin kullanımları; bir anlaşmazlığı bir peltek s ve z’leri vardır.” till the modern day. For example, before the gazete “Yunanlıların textbook reform of 2005, the author praises the gözü Ege’den” başlığıyla Olumsuz Yunan imgesi ders kitaplarıyla sınırlı Turkish language with the following words in a aktarır. değil, basında da birçok örneğe rastlamak Linguistics Textbook for High Schools: mümkün. Örneğin, Ege’de bir ada satılığa çıkartılmıştır. Yunanistanlılar bu adayı almak “Türkçe’de ne İtalyanca’nın birbirini takip eden isterler. Bir gazete bunu şu başlıkla verir: y’leri ve şiddetli r’leri, ne de Rumca’nın yılan hışırtısını andıran peşpeşe sin kullanımları; “Yunanın boş hayali”. Ya da Ege Denizi’ndeki peltek s ve z’leri vardır.” balık çiftlikleriyle ilgili bir anlaşmazlığı bir gazete “Yunanlıların gözü Ege’den” başlığıyla [“The Turkish language does not have the aktarır. sequential –y’s of Italian or their violent –r’s, neither does it have the Greek’s tandem of Şimdi aynı soruyu yine sorabiliriz: Gündelik –sin’s that resemble the hissing of a snake, nor yaşamdaki birçok olumlu deneyime rağmen, their lisped –s’s and –z’s.” ] nedir bu kafamızdaki olumsuz imajları yaratan The negative Greek image is not limited to şey? Ders kitabı yazarlarına “içki düşmanınız textbooks, and it is possible to come across bir Yunan kadar” diye yazdıran, gazetecileri bir many examples of it in the press. In one genel “Yunan” kategorisiyle konuşturan unsur example, an island in the Aegean Sea is on sale. nedir? Greeks want to buy this island. A newspaper 2. gives this news with the following headline: Ayrımcılığın nedenlerini ortaya koyan çok “Greek’s pipedream”. Or, a dispute regarding farklı teoriler var. Psikolojik teoriler var, sosyal the fish farms in the Aegean Sea is covered by psikolojik ya da sosyolojik teoriler var. Hepsine a newspaper under the headline “Greek Eye on değinmeye imkân yok bu sınırlı zamanda. Bunlar the Aegean”. arasında belki melez sayılabilecek Toplumsal Now we can ask the same question: despite Baskınlık Kuramına göre toplumlarda bir ya da many positive experiences in the daily life, birkaç grup diğerlerine göre baskındır. Daha what is it that creates this negative image in güçlüdür, kaynakları kontrol edendir. Ve bu our heads? What is the element that makes The negative Greek the author write “liquor is our enemy as much image is not limited baskın grup kendi meşruiyetini sağlamak için to textbooks, and it meşrulaştırıcı ideolojiler kullanır. Bu ideolojiler as the Greek”, or make journalists speak of a is possible to come generalized “Greek” category? across many examples ile baskın grup kendi görüntüsünün, kendi of it in the press. In eylemlerinin, kendi dilinin normal olduğunu ve 2. one example, an island in the Aegean Sea is on bunların dışında kalanların normdan saptığını There are many different theories on the causes sale. Greeks want to buy ortaya koyar. of discrimination. There are psychological this island. A newspaper gives this news with Bu baskın grup bazen Türk’tür, bazen theories, as there are socio-psychological the following headline: or sociological theories. It is not possible to “Greek’s pipedream”. Yunanlı’dır, yukarıdaki örneklerde olduğu gibi. address all of them in such a limited time. Or, a dispute regarding Bazen beyazdır, erkektir, başı açıktır (toplumuna the fish farms in the According to the Social Dominance Theory, Aegean Sea is covered by göre başı kapalı olandır), heteroseksüel olandır. which can perhaps be considered as a hybrid a newspaper under the Bu baskın gruplar kendi eylemlerinin, kendi headline “Greek Eye on among all these theories, in every society, there varlıklarının meşruiyetini de bazı ideolojilerle the Aegean”. are one or more dominant groups. These groups üretir.

AYRIMCILIK, NEFRET SUÇU, NEFRET SÖYLEMİ: KAVRAMSAL ÇERÇEVE 47 DEFINING DESCRIMINATION, HATE SEPEECH AND HATE CRIME Bu ideoloji bazen Herkül Millas’ın babası ya da are stronger, and control the resources. And this Türkiye’deki ders kitapları ve basın örneklerinde dominant group uses legitimizing ideologies Nefret, bir ideolojinin parçası olduğunda, olduğu gibi milliyetçiliktir. Gündelik yaşamda to ensure its own legitimacy. Through these insanlar kendilerini ve temas edilen yakın arkadaşlar Türk ya da ideologies, the dominant group demonstrates ötekini, ideolojinin belirlediği bağlamda Yunanlı olduğu halde olumsuz bir Türk ve Yunan that its own appearance, actions and language konumlandırmaya imgesi oluşturabilir bu ideolojik milliyetçi bakış. are normal, and those deviating from them are başlarlar. Nefret, bir kimliğin parçası Ya da bazen bu ideoloji cinsiyetçiliktir, ırkçılıktır, deviations from the norm. olduğunda, o kimlik ageism’dir (yaş ayrımcılığı), heteroseksizmdir... This dominant group is sometimes Turkish and kendisini nefret edilen gruptan bağımsız olarak Bu listeyi çoğaltabiliriz. sometimes Greek, as in the above examples. tanımlayamaz. Sometimes it is white, male, with or without Nefret duygusu insanda vardır. Örneğin head covering (depending on the society), or ıspanağı deneyip sevmeyen bir insan heterosexual. These dominant groups also “ıspanaktan nefret ediyorum” diyebilir. produce the legitimacy of their own actions and Nefret edebilir. Ancak nefret, bir ideolojinin entities with various ideologies. parçası olduğunda, insanlar kendilerini ve This ideology is sometimes nationalism, as seen ötekini, ideolojinin belirlediği bağlamda in the Hercules Millas’ father or the textbooks in konumlandırmaya başlarlar. Nefret, bir kimliğin Turkey or the examples from the Turkish press. parçası olduğunda, o kimlik kendisini nefret Although the close friends of daily interaction edilen gruptan bağımsız olarak tanımlayamaz. may be either Turkish or Greek, this ideological Yukarıdaki örnekler de Yunan karşıtı olmanın nationalistic view can create a negative Turkish Türk milli kimliğinin bir parçası olduğunu ve or Greek image. Sometimes, this ideology is tersinin Yunan kimliği için de geçerli olduğunu sexism, racism, ageism or heterosexizm... It is gösteriyor. possible to add to this list. 3. The feeling of hate is inherent in the human Ayrımcılığı meşrulaştıran bu ideolojiler being. A simple example is that a person who çerçevesinde toplumsal gruplar arasında şöyle tries spinach and does not like it can say “I hate ilişkiler doğar. Birkaçına değinirsem: spinach”. He/she can hate. But when hatred Öncelikle baskın grup alt konumlu becomes a part of an ideology, people start grupları isimlendirebilir, tanımlayabilir ve to position themselves and “the other” in the context imposed by that ideology. When hate damgalayabilir. Çünkü bu güce sahiptir. Zaten becomes a part of an identity, that identity güç dengesizliğini de bu damgalayabilme cannot define itself independently from the niteliğinden anlarız. Örneğin alt konumlu, hated group. The examples above also show madun gruplar kendileri “türban” kelimesini that being Anti-Greek is a part of the Turkish kullanmasalar da “türbanlılar” olarak national identity, and that the reverse is also tanımlanabilir. Ya da “Çingeneler” olarak valid for the Greek identity. tanımlanabilir. 3. Bu damgalama ile birlikte baskın grup alt Within the framework of ideologies that konumlu gruplarla ilgili kalıpyargılar üretir. legitimize discrimination, some particular “Sarışınlar...”, “Ermeniler”, “Kürtler...”, relations develop between social groups, some “Araplar...” ile başlayan cümleler o grupla ilgili of which I will address here. bir kalıpyargı içerir. Sokağa çıkıp “Araplar....” First of all, the dominant group can name, ile başlayan bir cümleyi tamamlamalarını When hatred becomes a define and stigmatize the groups at the bottom, part of an ideology, istesek insanların çoğu hemen “...pistir” diye people start to position because they have this power. It is this ability tamamlarlar. İşte bu Araplar hakkında üretilen themselves and “the to stigmatize from whence we understand the other” in the context bir kalıpyargıdır. Örneğin başka bir kalıpyargıya imposed by that ideology. imbalance in power. The subordinate groups göre de “Çingeneler hırsızdır”. When hate becomes a part located at the bottom of the hierarchy can be of an identity, that Kalıpyargılarla uğraşmanın zor tarafı şudur: defined as “Turban-wearers” even if the group identity cannot define itself independently from Kalıpyargılar bir kısım doğruluk payı içerirler. itself does not use the word “turban”. Or they the hated group. “Çingeneler hırsızdır” kalıpyargısı: Evet, may be defined as “gypsies”.

48 AYRIMCILIK, NEFRET SUÇU, NEFRET SÖYLEMİ: KAVRAMSAL ÇERÇEVE DEFINING DESCRIMINATION, HATE SEPEECH AND HATE CRIME Roman vatandaşlar arasında hırsızlar vardır. With this stigmatization, the dominant group Kalıpyargılarla Ancak kalıpyargılar bir grubun tüm üyelerini creates stereotyped judgements related to uğraşmanın zor tarafı şudur: Kalıpyargılar aynılaştırır, insanları bireysel özelliklerinden subordinate groups. Sentences beginning bir kısım doğruluk soyutlayarak damgalanmış grubun üyesi with “Blondes...”, “Armenians”, “Kurds...”, payı içerirler. “Çingeneler hırsızdır” haline getirir. Bu da birçok toplumsal alanda “Arabs...” etc all contain a stereotyped kalıpyargısı. Evet, roman dışlanmalar doğurur. Bir Roman iseniz, bu judgement about that group. If we ask people vatandaşlar arasında hırsızlar vardır. Ancak kalıpyargı yüzünden emek piyasasına girmeniz on the streets to complete the sentence kalıpyargılar bir zordur. Örneğin Kuştepe’de yapılan bir “Arabs....” most of them will likely complete grubun tüm üyelerini aynılaştırır, insanları çalışmada Roman bir genç şunları anlatır. Bir is as “…are filthy”. This is a stereotyped bireysel özelliklerinden gün Şişli taraflarında bir tekstil atölyesinde iş judgement produced with regard to Arabs. soyutlayarak damgalanmış grubun üyesi haline bulur. “İşe başla ama gelirken ikametgâhını According to another stereotyped judgement, getirir. Bu da birçok getir” derler. Ertesi gün ikametgâhında Kuştepe “gypsies are thieves”. toplumsal alanda dışlanmalar doğurur. yazdığını gören işyeri sahibi çocuğu “Roman The challenging side of dealing with mısın?” diye sorar. “Evet” cevabını alınca, stereotyped judgements is that some of these “kusura bakma, seninle çalışamayız” der. stereotyped judgements contain a measure Dolayısıyla Romanlar hakkındaki bir kalıpyargı, of truth. Take the stereotyped judgement of o grubun tüm üyelerinin yaşam şansını, iş “gypsies are thieves” for example. Yes, there are yaşamını etkiler. thieves among our Romani citizens. However, Aslında ne baskın grup ne de alt konumlu stereotyped judgements similarize all members gruplar homojendir. Ancak baskın grup of a group, strip the person from his/her karşılarındaki grubu, o grubun en kötü individual characteristics and turn him/her into üyelerinin özellikleriyle tanımlar ve a member of a stigmatized group. This, in turn, homojenleştirir. Baskın grupta da hırsızlar results in exclusions in many social spheres. If vardır. Baskın grup (gücünden dolayı) kendisini, you are a Roma, you will have difficulty entering kendi grubunun en iyi üyelerinin özellikleriyle the labour market because of this stereotyped özdeşleştirirler. Örneğin Selendi’de Roman judgement. For example, in a survey in Kuştepe, vatandaşlara karşı gerçekleştirilen linç a young Roma tells his story. One day he finds girişimine bakalım. Buradaki iddia Romanların a job at a textile workshop in the vicinity of tefecilik yaptığı idi. Evet, tefecilik yapan Şişli. They say, “You can start working but bring Romanlar olabilir ama Roman olmayanlar your certificate of domicile with you.” The next arasında da tefecilik yapanlar vardır. Oysa day, seeing that his domicile is in Kuştepe, the baskın grup Romanları en kötü üyeleriyle employer asks: “Are you Roma?” “Yes,” says tanımlayabilir, homojenleştirebilir ve sonuçta the boy, and then the employer says “sorry, we da kolayca linç girişimini başlatabilir. cannot work with you.” Hence, a stereotyped

The challenging side of Aslında toplumsal hiyerarşisi, gruplar arasındaki judgement about the Roma affects the working dealing with stereotyped güç dengesizliği sorgulanmayan toplumlarda life and chance of survival of all the members of judgements is that some of these stereotyped önyargı, ayrımcılık gibi konular pek toplumsal that group. judgements contain a bir mesele haline gelmez. Ya da damgalanmış measure of truth. Take In fact, neither the dominant groups nor the stereotyped judgement gruplar kendileri ile ilgili kalıpyargılara uygun the subordinate groups are homogeneous. of “gypsies are thieves” rollere talip oldukça sorun olmaz. Örneğin for example. Yes, there However, the dominant group defines and are thieves among our Türkiye’de bir eşcinsel şarkıcı ya da modacı homogenizes the other group based on the Romani citizens. However, olabilir. Sorun, örneğin bir eşcinselin siyasetçi stereotyped judgements characteristics of its worst members. There similarize all members of olmak istediğinde, yani kendi kalıpyargısı ile are also thieves in the dominant group. a group, strip the person uygun olmayan bir role talip olduğunda ortaya from his/her individual Yet the dominant group, due to its power, characteristics and turn çıkar. Başörtülü insanlar üniversitelere girmeye identifies itself with the characteristics of its him/her into a member başladığı anda tartışılmaya başlanır. Yani başını of a stigmatized group. best members. For example, let us take a look This, in turn, results in örten kalıpyargısına uymayan bir eylemde at the attempted lynching of Romani citizens exclusions in many social bulunduklarında. spheres. taking place in Selendi. The claim was that the Romani were involved in usury. Yes, there may

AYRIMCILIK, NEFRET SUÇU, NEFRET SÖYLEMİ: KAVRAMSAL ÇERÇEVE 49 DEFINING DESCRIMINATION, HATE SEPEECH AND HATE CRIME 4. be a Romani engaged in usury, but there also are usurers among those who are not Romani. Türkiye hızlı bir Aslında son yıllarda Türkiye’de olan da toplumsal dönüşüm budur, yani toplumsal gruplar arasındaki Yet the dominant group can define the Romani geçiriyor. Mevcut based on their worst members, can homogenize toplumsal gruplar güç dengelerinin değişmesidir. Türkiye hızlı alışılagelen sınırları bir toplumsal dönüşüm geçiriyor. Mevcut them and then finally can start a lynching ve yerleşik kavramları attempt. sorguluyorlar; farklı toplumsal gruplar alışılagelen sınırları ve toplumsal gruplar yeni yerleşik kavramları sorguluyorlar; farklı Indeed, topics like prejudice or discrimination rollere talip oluyor, yeni mekanlarda boy toplumsal gruplar yeni rollere talip oluyor, yeni do not usually become social issues in gösteriyorlar. Bu durumun mekânlarda boy gösteriyorlar. Bu durumun societies where social hierarchy and the power daha önce yaşandığı her toplumda olduğu gibi daha önce yaşandığı her toplumda olduğu gibi imbalances between groups are not questioned. Türkiye’de de sancılı bir Türkiye’de de sancılı bir sürece şahit oluyoruz. Or no problem arises as long as the stigmatized sürece şahit oluyoruz. Hem gruplar içinde hem Hem gruplar içinde hem de gruplar arasında groups act in accordance with the roles given de gruplar arasında sert sert tartışmalar yapılıyor; sürekli yeni sınırlar to them with stereotyped judgements. For tartışmalar yapılıyor; sürekli yeni sınırlar çiziliyor. example, there may be a homosexual singer çiziliyor. or fashion designer in Turkey. The problem Daha somut konuşursam, siyasal alandaki occurs when a homosexual for example aspires kutuplaşma söylemine rağmen Türkiye’de to become a politician, i.e. aspires to take up son yıllarda toplumsal gruplar arasında a role that is not appropriate in view of the yakınlaşmaların olduğu görülüyor. Son yıllarda stereotyped judgement. When women wearing dindar gruplar orta sınıflaştılar ve laik gruplarla the head veil started to enter the universities, fiziksel, mekânsal bir yakınlaşma içine girdiler. they immediately became a topic of debate, Artık farklı toplumsal gruplar aynı mekânları because their action was discordant with the paylaşmak zorunda: Meclis’i, Nişantaşı’nı, stereotyped judgement associated with them. üniversite kampüslerini paylaşmak zorundalar. Bunlara ilaveten özellikle 1990’lardaki köy 4. boşaltmaları sonucu Kürt nüfus Türkiye’nin Indeed, this is what has been happening in Akdeniz ve Batı bölgelerine göç etmek zorunda Turkey in the recent years: a change in the kaldı. Dolayısıyla Türk ve Kürtler arasındaki power balance between social groups. Turkey temas arttı. Bunun dışında Aleviler, Romanlar is going through a rapid social transformation. kamusal görünürlük kazanmaya ve eşit Existing societal groups are questioning the yurttaşlık haklarını talep etmeye başladılar. widespread concepts and usual boundaries; Ermeniler (her ne kadar Arus Yumul’un deyişiyle different social groups put themselves in for Hrant’tan sonra kamusal alanda olmasalar da) new roles and show up at new places. As in son yıllarda kamusal görünürlük kazandılar. all societies that have gone through the same process, we witness a painful process in Turkey. Tabii bu yeni kamusal görünürlükler bir taraftan There are harsh debates both within and yeni bir demokratikleşme potansiyeli taşıyor. Turkey is going between groups; and new boundaries are drawn Ancak öte yandan toplumsal gruplar birbirine through a rapid social every day. transformation. Existing yakınlaştığı, kaynakları paylaşmak gerektiği, societal groups are yerleşik kimlik tanımlarını sarstığı için yeni To speak in more concrete terms, despite the questioning the widespread concepts toplumsal çatışma potansiyeli de barındırıyor. polarization discourse in the political sphere, and usual boundaries; it is seen that there are convergences between different social groups 5. put themselves in for social groups in Turkey in the recent years. In new roles and show up Türkiye’de hakim bir görüş ya da Türkiye the recent years, religious groups have become at new places. As in toplumunun kendisi ile ilgili kalıpyargısı, middle class, and have entered into a physical all societies that have gone through the same “toplumun hoşgörülü” olduğudur. (Hoşgörü and spatial convergence with laic groups. process, we witness kavramındaki hiyerarşik imânın da altını These different social groups now find they a painful process in Turkey. There are harsh çizmek gerek burada). Bazı kesimler şöyle have to share the same venues. They have to debates both within and düşünüyorlar: “Türkiye hoşgörülü bir share the parliament, Nişantaşı (a quarter in between groups; and new boundaries are drawn toplumdur” ama son yıllarda “bazı aydınlar Istanbul famous for its jet-set), and university every day. etnik meseleleri kaşıdığı için” ya da “dış campuses. Additionally, particularly as a

50 AYRIMCILIK, NEFRET SUÇU, NEFRET SÖYLEMİ: KAVRAMSAL ÇERÇEVE DEFINING DESCRIMINATION, HATE SEPEECH AND HATE CRIME mihraklar Türkiye’yi bölmeye çalıştığı için” bu result of displacement of villagers in 1990s, the Türkiye’de hakim bir Kürt sorununu, Ermeni sorununu konuşmaya Kurdish populace was forced to immigrate to görüş ya da Türkiye toplumunun kendisi ile başladık. Dolayısıyla aslında son yıllarda Mediterranean and Western parts of Turkey. ilgili kalıpyargısı, konuşmaya başladığımız sorunların hep yapay Hence the contact between Turks and Kurds has “toplumun hoşgörülü” olduğudur. bir sorun olduğu dile getiriliyor bazı kesimler increased. Furthermore, Alevis and Romas have tarafından. started to gain public visibility and demand equal civic rights. The Armenians (although are Öncelikle şunun altını çizmek lazım: no more in the public domain after the Hrant Farklılıkların, etnik grupların tartışılmaya incident according to Arus Yumul) have gained başlanması Türkiye’ye has bir durum değil. visibility in the public domain in the recent Modernliğin bu ileri aşamasında, küreselleşen years. dünyada mevcut ulus-devlet yapısı ve kimliği Of course, these new public visibilities carry içindeki farklılıkları barındırmak için yeterli a new democratization potential. However, it gelmiyor. Nitekim Fransa da “Fransız olmak also carries the potential for new social conflicts nedir?” diye resmi bir tartışma başlattı. due to the convergence between social groups, Alman’lık tartışılıyor. Daha makro bazda Avrupa the necessity to share resources, and the kimliği tartışılıyor: Avrupalı kimdir? established identity definitions. Son gelişmeler, farklı etnik, cinsel, dinsel gruplar 5. eşit bir şekilde barındıracak yeni bir “Biz” The dominant view in Turkey or the stereotyped anlayışı geliştirmemiz gerektiğini gösteriyor. judgement of the Turkish society regarding Evet elimizde bazı evrensel doğrularımız var, itself is that it is a “tolerant” society. (Here, it ama şunu kabul etmek gerekir ki farklı bağlılık is necessary to underline the hierarchical belief ve vatandaşlık biçimlerini barındıracak, hem embedded in the concept of tolerance). Some farklı etnik grupları barındıran ama aynı public segments think that “Turkey is a tolerant zamanda etnik kör bir toplumsal düzenimiz, society”, yet in the recent years, “since some yereli yok etmeyecek bir evrensel dilimiz ve intellectuals scratch the ethnic issues” or “since muhayyilemiz yok. foreign powers are trying to divide Turkey” we Nefret söylemiyle ve suçlarıyla mücadele etmek have started to talk on this Kurdish issue and böyle bir evrensel dil geliştirme yolundaki en Armenian issue. Hence, some segments say önemli faaliyetlerden biri şüphesiz... that these problems, which we have started to discuss in the recent years, are nothing but Sorular ve cevaplar artificially created problems. Modernliğin, ulaştığı her aşamada yeni First of all, I would like to underline that the toplumsal kategoriler üreterek aslında start of public discussions on differences and toplumsal grupların baskın ve alt konumlu ethnic groups is not something specific to olma konumlarını yeniden ve yeniden Turkey. In this advanced phase of modernity, kurguladığı söylenebilir mi? Bu açıdan the existing nation-state structure and identity baktığımızda şu anda yaptığımız tartışma da falls short in accommodating all the differences yeni ayrımlar ve ayrımcılıklar üretmeye aday within it in the globalizing world. Likewise, gibi görünür... Bu döngüden bir nebze olsun France has started an official debate on what it sıyrılabilmek için, konuşmanızın sonunda sözünü is to be French. The concept of being a German ettiğiniz dil ve tahayyül üretiminde ne türden is also being discussed. On a more macro level, referanslara dayanmak gerekir? Ya da aslında bu the European identity is being discussed. Who is döngüden sıyrılabilmek mümkün müdür? a European? The dominant view in Bugün sorunumuz tam da “referans Recent developments show that we have to Turkey or the stereotyped introduce a new concept and understanding of judgement of the Turkish noktası” arayışıdır. Modernliğin klasik evresi society regarding diyebileceğimiz 1960 ya da 1970’lere kadar “Us” that will accommodate different ethnic, itself is that it is a sexual and religious groups on equal basis. “tolerant” society. belirli referans noktalar vardı. Ulus-devletler, ulus-devlet yurttaşlığı belirli bir çerçeve Yes, we have some universal truths in our

AYRIMCILIK, NEFRET SUÇU, NEFRET SÖYLEMİ: KAVRAMSAL ÇERÇEVE 51 DEFINING DESCRIMINATION, HATE SEPEECH AND HATE CRIME sağlıyordu ya da bizler sağladığına inanıyorduk. hands, but we have to accept that we do not Sosyalizm gibi ideolojiler eşitlik gibi belirli have a social order that can accommodate Bugün birbirimize baktığımızda idealleri taşımayı sağlıyordu. Ama günümüzün different forms of bonding, different forms of farklılıklarımızı hızla küreselleşen ve değişen dünyasında citizenship, and different ethnic groups while tanımadığımızı, birbirimizin hikayesini artık eski referans noktaları işe yaramıyor. being ethnic-blind, or a universal language or bilmediğimizi görüyoruz. Artık ulus-devlet, okul, aile gibi birçok kurumu vision that will not destroy the local level. Etnik, dinsel, cinsel kimlik çoğulculuğu yeniden düşünmek zorundayız. Modernleşme Combating hate speech and crimes is no doubt içinde nasıl bir arada yaşayabilen toplum sürecinde ortaya çıkan problemlerle one of our most important activities on the way olacağımızı tartışıyoruz. yüzleşmeliyiz. Zaten modernleşme projesi to develop such a universal language... Farklılıkları konuşmak kendi içinde birçok çelişkiyi de barındırıyordu. tabii yeni kategoriler Questions and answers üretiyor. Ancak her yeni Örneğin “ulus-devlet” ve bununla ilişkili kategori muhakkak yeni Can it be said that at every phase it reaches, ayrım ve ayrımcılık “milli eğitim” insanları özgürleştirme yerine anlamına gelmez. standartlaştırıcı bir işlev gördü; farklılıkları modernity creates new social categories and Burada dikkat etmemiz in effect keeps re-designing the dominant or gereken en önemli nokta törpüleyen, baskılayan, toplumsal eşitsizliklerin özcülüğe düşmemek. üzerini örten bir süreç yaşandı. Bugün bize subordinate positions of social groups? Looking Yani kimliklerimize, from this perspective, this discussion here değişmeyen, başka ortak bir kimlik ve duygulanım sağlayacağını kimliklerle karışmasını düşündüğümüz ulus-devlet şemsiyesi also appears as a candidate for producing new engelleyen bir discriminations and differences... In order to öz atfetmemek. üzerimizden kalkıyor. Ve bugün birbirimize Kategorilerin, baktığımızda farklılıklarımızı tanımadığımızı, free the discussion even a little from this cycle, kimliklerin ve ayrımların what kind of references should be used when özcü bir niteliği birbirimizin hikâyesini bilmediğimizi görüyoruz. olmadığını bildiğimiz creating the language and vision you mentioned Etnik, dinsel, cinsel kimlik çoğulculuğu içinde sürece çoğulcu bir in the final part of your speech? Or, is it possible yapı kurabiliriz. nasıl bir arada yaşayabilen toplum olacağımızı Kimlik politikalarının to get out of this cycle? tartışıyoruz. Farklılıkları konuşmak tabii yeni sekterciliğinden kurtulabiliriz. kategoriler üretiyor. Ancak her yeni kategori Today, our problem is exactly that: the search muhakkak yeni ayrım ve ayrımcılık anlamına for a “reference point”. There were several gelmez. Burada dikkat etmemiz gereken specific reference points until 1960s or 1970s, Today, when we look the period which can be termed the classical era at each other, we see en önemli nokta özcülüğe düşmemek. Yani that we do not know kimliklerimize, değişmeyen, başka kimliklerle of modernity. Nation-state and nation-state our differences and we citizenship provided a certain framework, or are not familiar with karışmasını engelleyen bir öz atfetmemek. each other’s stories. we believed so. Ideologies such as socialism Kategorilerin, kimliklerin ve ayrımların özcü bir We are discussing how ensured conveyance of specific ideals such we can become a society niteliği olmadığını bildiğimiz sürece çoğulcu that can live together as equality. But in today’s rapidly globalizing bir yapı kurabiliriz. Kimlik politikalarının with a pluralism of and changing world, the old reference points ethnic, religious and sekterciliğinden kurtulabiliriz. sexual identities. Of no longer work. Now we have to rethink on course, talking about Soruyu tekrar edelim: Peki böyle bir toplum many of the institutions, such as the nation- differences produces new hangi referans noktasına dayanmalıdır? Şunu categories. However, state, school and family. We have to face the not every new category kabul etmek gerekir ki bugün ne Türkiye’de ne problems arising during the modernization means new separations Avrupa’da böyle genel kabul görmüş bir çerçeve and discriminations. process. The project of modernization already What we have to avoid ve referans noktamız var. Modernlik projesinin contained a lot of contradictions within itself. here is essentialism, krizidir bu. Uzun yıllar evrensel değerleri Batı i.e. attributing our For example, the “nation-state” and the related identity an essence that üretmiştir, ancak bugün Avrupa ülkeleri kendi “national education” served as standardizing remains rigidly unchanged göçmenlerini, Müslüman nüfusunu eşit bir agents instead of freeing people; the world and that does not allow blending in or mixing şekilde içerecek bir çerçeve geliştiremiyor. went through a process that smoothed and with other identities. Avrupa evrensel değerleri paylaşmak yerine repressed differences and that covered up social As long as we know that categories, identities kendi içine kapalı bir kaleye dönüşüyor. Evet, inequalities. Today, the nation-state umbrella, and differences do not hâlâ elimizde insan hakları, farklı kültürlerin which we thought would give us a common have an essentialist character, we can build tanınması gibi evrensel kriterler var. Ancak farklı identity and affection, is being lifted. And today, a pluralistic structure. kültürlerin tanınması meselenin sonu değil when we look at each other, we see that we do We can get rid of the sectarianism of identity başlangıcıdır. Sorun hâlâ farklılıklarla birlikte not know our differences and we are not familiar policies nasıl barışçıl bir toplum yaratacağımızdır. with each other’s stories. We are discussing

52 AYRIMCILIK, NEFRET SUÇU, NEFRET SÖYLEMİ: KAVRAMSAL ÇERÇEVE DEFINING DESCRIMINATION, HATE SEPEECH AND HATE CRIME Sorun, Avrupalı kimliğini Müslümanları ve how we can become a society that can live Sorun hala farklılıklarla İslam’ı içerecek şekilde çoğulculaştırmak ve together with a pluralism of ethnic, religious birlikte nasıl barışçıl bir toplum yeni bağlılık biçimleri yaratmaktır. Türkiye and sexual identities. Of course, talking about yaratacağımızdır. Sorun bağlamında ise sorun, Türk kimliğini Kürtleri, differences produces new categories. However, Avrupalı kimliğini Müslümanları ve İslam’ı Ermenileri ve diğer farklılıkları içerecek şekilde not every new category means new separations içerecek şekilde yeniden tanımlamak ve insanlara bağlanacakları and discriminations. What we have to avoid çoğulculaştırmak ve yeni bağlılık biçimleri yeni toplumsal bir çerçeve ve tahayyül here is essentialism, i.e. attributing our identity yaratmaktır. Türkiye yaratmaktır. an essence that remains rigidly unchanged bağlamında ise sorun Türk kimliğini Kürtleri, and that does not allow blending in or mixing Ermenileri ve diğer Sosyal bilimler, özellikle modernlikle ilişkileri with other identities. As long as we know that farklılıkları içerecek düşünüldüğünde bu dilin ve tahayyülün şekilde yeniden categories, identities and differences do not tanımlamak ve insanlara üretiminde nasıl bir işlev görürler? Sosyal have an essentialist character, we can build bağlanacakları yeni bilimlerin kurguladıkları dil ve kavramların bu toplumsal bir çerçeve ve a pluralistic structure. We can get rid of the tahayyül yaratmaktır. anlamda dönüştürücü bir işlevi olabilir mi? Ve sectarianism of identity policies yine bu açıdan bakıldığında sosyal bilimlerin ya Now let’s repeat the first question: On which da sosyal bilimin dilinin ve kavramlar aracılığıyla reference points should such a society be ortaya koyduğu toplum tahayyülünün/ based on? We have to accept that there are tahayyüllerinin aslında modernliğin geldiği no such generally-accepted reference points aşamalarda toplumsal ve siyasal olanın in Turkey or in Europe. This is the crisis of kurgusunda doğrudan ya da dolaylı bir işlevi the project of modernity. For long years, the hatta misyonu olduğunu söyleyebilir miyiz? universal values have been produced by the Farklı kimliklerin tanındığı ama kimlik West, yet today European countries fail in politikalarını aşan eşitlikçi bir dil ve tahayyülün developing a framework that will equally üretiminin en önemli araçlarından biri sosyal include its immigrants and its Muslim populace. bilimlerdir. Unutmayalım ki, yüz-yüzelli Instead of sharing universal values, Europe is yıl önce insanlar kendilerini bir ulus olarak transforming into a tightly closed castle. Yes, tahayyül etmiyorlardı. Birbiriyle iletişimi sınırlı we still have universal criteria such as human milyonlarca insanın, kendilerini aynı ulusun rights and recognition of different cultures etc. bir parçası olarak düşünmesini sağlayan Yet recognizing different cultures is not the end unsurlar neydi diye düşündüğümüzde karşımıza but the beginning of the issue. The problem is edebiyat, gazete ve sosyal bilimler çıkar. Sosyal still how we will create a peaceful society living bilimciler toplum üzerinde çalışmalar yapar ve together with differences. The problem is to ürettikleri kavramlar toplum arasına yeniden pluralize the European identity in a way that dolaşıma girer. Dolayısıyla toplumsal aktörler will encompass Muslims and Islam, and create ve sosyal bilimler arasında bir etkileşim olduğu new forms of bonding. In the Turkey context, söylenebilir. Nasıl ideolojiler insanlara dünyayı the problem is to re-define the Turkish identity The problem is still how anlamak için bir dil sağlıyorsa, sosyal bilimler in a way that will encompass Kurds, Armenians we will create a peaceful society living together de bugünün yeni toplumsal gerçekliklerini and other differences, and to create a new social with differences. The anlamakta ve geleceğin toplumunu inşa framework and vision with which people can problem is to pluralize the European identity in etmekte kilit rol oynayabilirler. Bunun için bond. a way that will encompass de deneyimlerimizi modernlik bağlamına Muslims and Islam, and What is the role of social sciences in the creation create new forms of oturtarak tartışmak, kimliklerin gelişimini bonding. In the Turkey tarihselleştirmek ve kimliklerin çoğulcu of this language and vision, considering in context, the problem is particular its relations with modernity? Can the to re-define the Turkish yapısının ve melez niteliklerinin altını çizmek identity in a way that gerekir. languages and concepts developed by social will encompass Kurds, sciences play a transformative role? And again Armenians and other differences, and to create from this perspective, can we say that social a new social framework sciences or the envisaged society highlighted and vision with which people can bond. through its language and concepts have a direct function, even a mission, in building the social

AYRIMCILIK, NEFRET SUÇU, NEFRET SÖYLEMİ: KAVRAMSAL ÇERÇEVE 53 DEFINING DESCRIMINATION, HATE SEPEECH AND HATE CRIME and political aspects at the stage of modernity reached? Social sciences are one of the most important tools in producing an egalitarian language and vision that recognizes identities but transcends identity policies. We should keep in mind that people did not envisage themselves as a nation 100-150 years ago. Literature, newspapers and social sciences were the elements that caused millions of people who had limited communication with each other to think themselves as a part of the same nation. Social scientists work on the society, and the concepts they produce are re-circulated in the society. Hence, it can be said that there is an interaction between social actors and social sciences. Just as ideologies provide a language with which people can understand the world, social sciences can play a key role in understanding the new social realities of today and building the society of the future. Hence, we have to discuss our experiences on the basis of a modernity context, historicize the development of identities and underline the pluralistic structure and hybrid qualities of identities.

54 AYRIMCILIK, NEFRET SUÇU, NEFRET SÖYLEMİ: KAVRAMSAL ÇERÇEVE DEFINING DESCRIMINATION, HATE SEPEECH AND HATE CRIME NEFRET SUÇLARINDAN NE ANLIYORUZ? WHAT DO WE UNDERSTAND BY HATE CRIMES?

ULAŞ KARAN Çeviri/Translation: Mehmet Ali Bahit Bu çalışmada mümkün olduğunca hukukun çoğu In this work, we will try to understand the kişi tarafından şekilci ve soğuk olarak algılanan concept of hate crime, employing an approach Nefret suçları kavramı hukuk açısından görece bakış açısından uzak kalmaya çalışarak that tries to avoid the point of view of law, yeni bir kavram ve nefret suçları kavramı üzerinde durulmaya which is perceived by many as formalistic and Türkiye’de nefret suçları üzerinde hukuk alanında çalışılacaktır. Ancak hukuk bağlamında cold. However, when we are analysing this yapılmış kapsamlı çalışma değerlendirirken ister istemez bu kavramı concept within the context of law, we have to ya da araştırma sayısı oldukça az. Bu durumun tanımlamamız ve sınırlarını belirlememiz describe it and define its boundaries. Especially temelinde hukukun gerekiyor. Özellikle Türkiye’de en temel hukuk when we consider the fact that in Turkey, even diğer disiplinlerle kavramlarının farklı kişilerce oldukça farklı karşılaştırıldığında the most basic legal concepts can be defined geleneksel bakışın daha şekilde tanımlanabildiğini düşündüğümüzde in different ways by different people, the ön planda olduğu bir kavramla ilgili çizilecek çerçevenin mümkün çalışma alanı olmasının framework of the concept in question should yanı sıra nefret suçları olduğunca net olması önem kazanıyor. be as clear-cut as possible. We will be focusing kavramının oldukça yeni Çalışmada şu sorular üzerinde durulacaktır: bir kavram olması da on the following questions: What is the legal yatıyor. Kavram, birçok Nefret suçu kavramı hukuken ne anlama meaning of hate crime? What responsibilities ülkede doğrudan veya gelmektedir? Devletlerin nefret suçları alanında can states have as far as hate crimes are dolaylı olarak, belli düzeylerde ve belli ne gibi yükümlülükleri söz konusu olabilir? concerned? suç tiplerinde hukuk Nefret suçları kavramı hukuk açısından görece içerisinde kendine yer The concept of hate crimes is relatively new in bulabiliyor. Ancak yeni bir kavram ve Türkiye’de nefret suçları law and the number of detailed work or research ülkemizde örneğin hukuk üzerinde hukuk alanında yapılmış kapsamlı fakültelerinde ceza on this topic in Turkey is very limited. This is hukukunun genel teorisi çalışma ya da araştırma sayısı oldukça az. Bu chiefly due to the fact that law is an area where öğretilirken, böyle bir durumun temelinde hukukun diğer disiplinlerle suç kategorisi üzerinde the traditional viewpoint is more dominant yeterince durulmadığı karşılaştırıldığında geleneksel bakışın daha ön compared to other disciplines, but it is also due söylenebilir. planda olduğu bir çalışma alanı olmasının yanı to the concept of hate crime being a fairly new sıra nefret suçları kavramının oldukça yeni bir one. The concept can be found in law in many kavram olması da yatıyor. Kavram, birçok ülkede countries, directly or indirectly, up to a certain doğrudan veya dolaylı olarak, belli düzeylerde level and for certain types of crime. However, ve belli suç tiplerinde hukuk içerisinde kendine it can be said that in law schools in our country, yer bulabiliyor. Ancak ülkemizde örneğin hukuk this crime category is not covered in depth when fakültelerinde ceza hukukunun genel teorisi teaching the general theory of criminal law. öğretilirken, böyle bir suç kategorisi üzerinde yeterince durulmadığı söylenebilir. One of the generally accepted definitions of hate crime is the one by the Organization for Nefret suçunun uluslararası alanda ortaya Security and Cooperation in Europe (OSCE). çıkmış ve kabul gören tanımlarından biri The concept of hate According to this definition, hate crimes [are] crimes is relatively new Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) “Any criminal offence, including offences in law and the number of tarafından yapılan tanımdır. Bu tanıma göre detailed work or research against persons or property, where the victim, on this topic in Turkey nefret suçları, “mağdurun, mülkün ya da işlenen premises, or target of the offence are selected is very limited. This is suçun hedefinin gerçek ya da hissedilen ırk, etnik, chiefly due to the fact because of their real or perceived connection, ulusal köken, dil, renk, din, cinsiyet, yaş, zihinsel ya that law is an area where attachment, affiliation, support, or membership the traditional viewpoint da fiziksel engelli, cinsel yönelim veya diğer benzer is more dominant compared of a group”. The following can be seen as hate faktörlere dayalı olarak benzer özellikler taşıyan to other disciplines, but crimes: Physical attack, violence, threat of it is also due to the bir grupla gerçek ya da öyle algılanan bağlantısı, concept of hate crime ilgisi, bağlılığı, desteği ya da üyeliği nedeniyle attack, harassment, damaging property and being a fairly new one. goods, graffiti, arson, distributing leaflets or The concept can be found seçildiği kişilere veya mala karşı işlenen her türlü in law in many countries, suçtur.” Nefret suçlarına örnek olarak, elbette posters, bullying at school or work. Etc. This list directly or indirectly, is, of course, not exhaustive. These acts occur up to a certain level sayılanlarla sınırlı olmamak üzere, bazı fiillerden and for certain types söz edilebilir: Fiziksel saldırı, şiddet, saldırı as hate crimes all over the world. of crime. However, it tehdidi, taciz, mülke ve eşyalara zarar verme, In hate crimes, an act is committed based on can be said that in law schools in our country, duvar yazıları, kundaklama, broşür veya poster the assumption that the victim belongs or does this crime category is dağıtımı, okulda ve işyerinde zorbalık yapmak not belong to a certain group – such as physical not covered in depth when teaching the general vs. Belirtilen fiiller tüm dünyada yaygın olarak appearance, being an immigrant, being gay or theory of criminal law. ortaya çıkan nefret suçu tipleridir. black. If a victim is perceived as a member of

56 AYRIMCILIK, NEFRET SUÇU, NEFRET SÖYLEMİ: KAVRAMSAL ÇERÇEVE DEFINING DESCRIMINATION, HATE SEPEECH AND HATE CRIME Nefret suçlarında, mağdurun bir gruba such groups although s/he is not, this can also Nefret suçlarının ceza mensup olması veya olmaması varsayımına lead to hate crimes. Same goes for cases where hukuku tarafından diğer suçlar gibi ayrıntılı dayanılarak -örneğin fiziksel görünüşü the victim is exposed to hate crime for helping biçimde düzenlenmesi ve yüzünden, göçmen, eşcinsel ya da siyah olduğu such groups. Taking the other factors of the yaptırıma tabi tutulması ceza hukukunun temel için- gerçekleştirilen bir fiil söz konusudur. Bu concept into consideration, this act should be ilkelerinden biri kişinin mensubu olmadığı bir gruba mensupmuş regulated and punished as a crime. Hate crimes olan ve Anayasa’nın 38. maddesinde de yer gibi algılanması durumu da bu anlamda nefret do not only target people, but also properties. alan suç ve cezaların suçları kavramının bir unsurudur. Mağdurun For instance, damaging cemeteries belonging yasallığı ilkesinin de bu gruplara yardım ettiği gerekçesiyle bir fiile bir gereğidir. to a certain group, writing certain slogans maruz kaldığı durumlarda da aynı yaklaşım söz on walls or arson can also have hate crime konusudur. Kavramın diğer unsurları da göz characteristics. An in-depth regulation and önünde tutularak, gerçekleştirilen bu fiilin ceza punishment of hate crimes within penal code is hukuku anlamında bir suç olarak düzenlenmesi also a part of the basic principle of the legality of ve yaptırıma bağlanması gerekir. Nefret suçları crime and punishment, which is also mentioned sadece kişilere değil, mala karşı da işlenebilir. in Article 38 of the Turkish Constitution. Örneğin bir gruba ait mezarlıkların tahrip Another difference between hate crimes and edilmesi, duvarlara çeşitli sloganların yazılması other crimes is the fact that they are committed veya kundakçılık gibi belli suç tipleri de nefret with a different motive. For instance, in arson, suçu niteliği taşıyabilir. Nefret suçlarının ceza the aim is to burn down a house. But if the hukuku tarafından diğer suçlar gibi ayrıntılı motive behind this act is prejudice or hate, biçimde düzenlenmesi ve yaptırıma tabi the act in question could be a hate crime. tutulması ceza hukukunun temel ilkelerinden Every crime can be classified as hate crime if biri olan ve Anayasa’nın 38. maddesinde de yer committed with such a motive, however, not alan suç ve cezaların yasallığı ilkesinin de bir every crime committed against a certain group gereğidir. of people can be considered hate crime. Nefret suçlarını diğer suçlardan ayıran başka Hate speech and hate crimes are usually bir nokta ise diğer suçlardan farklı bir saikle, confused. In the Council of Europe başka bir deyişle farklı bir itki veya güdü ile işlenmiş olmasıdır. Örneğin kundakçılık Recommendation R (97) 20, adopted by the suçunda amaç sözgelimi bir evin yakılmasıdır. Committee of Ministers in 1997, hate speech Ancak bu fiil gerçekleştirilirken bir önyargı is defined as “ all forms of expression which veya bir nefret ile hareket edildiği takdirde spread, incite, promote or justify racial hatred, nefret suçundan söz edilebilir. Her suç böyle bir xenophobia, anti-Semitism or other forms of saikle gerçekleştirildiğinde nefret suçu olarak hatred based on intolerance”. When there adlandırılabilir; ancak belli gruplara mensup is a hate crime, there is already a crime in kişilere karşı işlenen her suç sadece bu kişilere question and this has been committed with a karşı işlenmiş olmasından dolayı nefret suçu motive of hate, whereas hate speech is not a olarak kabul edilemez. crime category. However, there are countries that regulate hate speech as a crime. Due to Nefret söylemi ve nefret suçları sıklıkla their content, some remarks can be seen as birbirine karıştırılan iki kavramdır. Nefret hate speech. “Crime of provoking the people söylemi, Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi towards animosity and hostility”, regulated by tarafından kabul edilen 1997 tarih ve R (97) 20 sayılı tavsiye kararında “yabancı düşmanlığı, Article 216 of Turkish Penal code is a case in An in-depth regulation ırkçı nefret, anti-semitizm ve hoşgörüsüzlük point. This article regulates certain remarks and punishment of hate containing hate as hate speech under certain crimes within penal temelli diğer nefret biçimlerini yayan, teşvik eden, circumstances. code is also a part of savunan ya da haklı gösteren her tür ifade biçimi” the basic principle of olarak tanımlanır. Nefret suçları söz konusu In other countries, remarks that fall under the the legality of crime and punishment, which olduğunda, ortada zaten mevcut olan bir suç hate speech category are not considered crimes is also mentioned in söz konusudur ve bu suç nefret içeren bir saikle and are regulated as part of, and protected by Article 38 of the Turkish Constitution. işlenmiştir. Nefret söylemi ise kategorik olarak freedom of speech. For instance, in USA, the suç değildir. Bununla birlikte nefret söylemini concept of hate speech is approached with

AYRIMCILIK, NEFRET SUÇU, NEFRET SÖYLEMİ: KAVRAMSAL ÇERÇEVE 57 DEFINING DESCRIMINATION, HATE SEPEECH AND HATE CRIME suç olarak düzenleyen ülkeler de mevcuttur. caution. In this country, even in cases where İçerik olarak bazı ifadeler nefret söylemi olarak racist ideas are defended, the people defending Bazı ülkelerde nefret söylemi kapsamındaki değerlendirilebilir. Türk Ceza Kanunu’nun 216. them are protected by the freedom of speech ifadeler suç olarak maddesiyle düzenlenen “halkı kin ve düşmanlığa [principle]. In situations where racist discourse değerlendirilmez ve konu ifade özgürlüğü tahrik suçu”nu buna örnek verebiliriz. Bu madde and freedom of speech are weighed against each çerçevesinde, ifade nefret söylemi ile ilgili bir madde olarak nefret other, the scale tips towards freedom of speech. özgürlüğünün koruma alanı içerisinde düzenlenir. içerikli açıklamaları bazı şartlar dâhilinde suç In the past, when considering such remarks, the Örneğin ABD’de nefret olarak niteler. Supreme Court of the United States has based söylemi kavramına oldukça mesafeli bir yaklaşım Bazı ülkelerde ise nefret söylemi kapsamındaki its rulings on “harmful tendencies”, whereas söz konusudur. Bu ifadeler suç olarak değerlendirilmez ve later, they adopted the “clear and present ülkede ırkçı görüşlerin danger” approach. In this sense, the criterion savunulması durumunda konu ifade özgürlüğü çerçevesinde, ifade dahi, bu görüşü savunan özgürlüğünün koruma alanı içerisinde is whether the remark in question presents a kişilerin ifade özgürlüğü clear and present danger. Therefore, a remark korumasından yararlanması düzenlenir. Örneğin ABD’de nefret söylemi mümkündür. kavramına oldukça mesafeli bir yaklaşım that can be considered hate speech can only be söz konusudur. Bu ülkede ırkçı görüşlerin excluded from the freedom of speech category savunulması durumunda dahi, bu görüşü if it presents a clear and present danger. On the savunan kişilerin ifade özgürlüğü korumasından other hand, it has to be said that hate speech yararlanması mümkündür. Irkçılık ve is redefined individually in each case and it is benzeri ifadeleri dile getirme fiilleri ile ifade very difficult to legally identify [a crime of] this özgürlüğünün tartıldığı durumlarda, ifade nature. Article 312 of the previous Turkish Penal özgürlüğünün korunmasına ağırlık verilir. code number 765, the counterpart of which is ABD Federal Yüksek Mahkemesi geçmişte Article 216 of the current Turkish Penal code ifade özgürlüğü ile ilgili olarak vermiş number 5237, was regulated in a similar manner olduğu kararlarda dile getirilen ifadenin in the past. In this sense, the approach to hate içeriğine bakarak “zararlı eğilim” temelli bir speech differs from country to country. In some değerlendirme yaparken, daha sonraları verdiği countries where hate speech is considered a kararlarda “açık ve mevcut tehlike” yaklaşımını crime, hate speech and hate crimes can overlap. benimsemiştir. Bu anlamda nefret söylemi söz It was mentioned above that in order for a hate konusu olduğunda ifadenin açık ve mevcut crime [to exist], there must be a crime regulated bir tehlike ortaya koyup koymadığı ölçütüne or defined by penal code and this crime should göre hareket edilir. Dolayısıyla nefret söylemi be committed with a motive of prejudice or içeren bir ifade, ancak ve ancak açık ve mevcut hate. In crimes that are committed, it is very bir tehlike doğurduğu taktirde ifade özgürlüğü important to define the motive of an offender, kapsamından çıkartılır. Öte yandan her tekil but it is also very difficult. Therefore, when olayda ayrıca değerlendirilen bu niteliğin there is a hate crime in question, extra care hukuken tespitinin bir hayli zor olduğunu by the judiciary bodies are required and this da kaydetmek gerekir. Geçmişte yürürlükte brings an additional responsibility to judges, olan 765 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun, prosecutor and security officials, in other words, bugün yürürlükte olan 5237 sayılı Türk Ceza to all the institutions and representatives of the Kanunu’nun 216. maddesine denk düşen penal justice system. In the crimes committed, In other countries, 312. maddesine de geçmişte benzer bir ölçüt remarks that fall under if it is discovered that the victim belongs to the hate speech category getirilmişti. Nefret söylemine yaklaşım bu a group that is at a disadvantage due to his/ are not considered crimes anlamda ülkeden ülkeye değişiklik gösteriyor. and are regulated as part her ethnic identity, religion, denomination, of, and protected by Nefret söyleminin suç olarak tanımlandığı sexual orientation, etc., it is imperative that freedom of speech. For kimi ülkelerde nefret söylemi ve nefret suçu instance, in USA, the the investigation be conducted whether the concept of hate speech is kavramları kesişebiliyor. offender committed the crime with a motive of approached with caution. Nefret suçu için öncelikle ceza hukukunca prejudice or hate. For this, all members of the In this country, even in cases where racist düzenlenmiş veya tanımlanmış bir suçun olması judicial system and the security sector need ideas are defended, the ve bu suçun önyargıya veya nefrete dayalı bir to be trained for hate crime [cases] and are people defending them are protected by the freedom saikle hareket edilerek işlenmesi gerektiği given a clear and present responsibility for the of speech [principle]. yukarıda belirtilmişti. İşlenen suçlarda failin additional care they need to give to such cases.

58 AYRIMCILIK, NEFRET SUÇU, NEFRET SÖYLEMİ: KAVRAMSAL ÇERÇEVE DEFINING DESCRIMINATION, HATE SEPEECH AND HATE CRIME saikinin tespit edilmesi ne kadar önemli ise, In a number of crimes that have been brought İşlenen suçlarda saikin tespit edilmesi de bir o kadar zordur. to the European Court of Human Rights - e.g. mağdurun etnik kimlik, din, mezhep, cinsel Dolayısıyla nefret suçları söz konusu olduğunda Nachova and others vs. Bulgaria, Secic vs. Croatia, yönelim vb. temelinde yargı organlarınca ayrı bir özen gösterilmesi etc- the failure to investigate the racist motive toplum içerisinde daha dezavantajlı bir gerekir ve hâkimlere, savcılara, kolluk güçlerine, behind the crimes against Romans/Gypsies has gruba mensup olduğu kısacası ceza adalet sistemi içerisinde görev been declared as negligence. belirlendiğinde mutlaka failin önyargı veya yapan tüm kurumlara ve görevlilere ayrıca bir In hate crimes, if a motive of hate is discovered nefret saikiyle mi suçu yükümlülük düşer. İşlenen suçlarda mağdurun as a result of the investigation, a number of işlediğinin araştırılması etnik kimlik, din, mezhep, cinsel yönelim vb. gerekir. Bunun için tüm responsibilities fall upon the state as well. First yargı teşkilatına ve temelinde toplum içerisinde daha dezavantajlı of all, if a crime is committed with a motive of kolluk güçlerine nefret bir gruba mensup olduğu belirlendiğinde suçlarına dair bir eğitim prejudice or hate, a relevant regulation needs to verilmesi ve bu suçlarla mutlaka failin önyargı veya nefret saikiyle mi be made. For instance, damaging headstones in ilgili göstermeleri suçu işlediğinin araştırılması gerekir. Bunun için gereken özene dair açık a cemetery or defacing them with hate signs or ve mevcut bir yükümlülük tüm yargı teşkilatına ve kolluk güçlerine nefret slogans can be regulated as a crime unto itself. getirilmesi elzemdir. suçlarına dair bir eğitim verilmesi ve bu suçlarla Furthermore, crimes of this nature can also fall ilgili göstermeleri gereken özene dair açık ve under the category of damaging property. This mevcut bir yükümlülük getirilmesi elzemdir. might help increase the punishment given to a Nefret suçları ile ilgili olarak Avrupa İnsan crime if it is committed with a motive of hate, Hakları Mahkemesi’ne yansımış bir dizi davada rendering the sanction heavier in turn. Thirdly, –örneğin Nachova ve Diğerleri v. Bulgaristan, a general aggravating circumstance can be laid Secic v. Hırvatistan gibi davalar- Romanlara/ out in the general principles section of the penal Çingenelere karşı işlenen suçlarda ırkçı saikin codes. At this junction, all countries can follow etkili bir biçimde soruşturulmamış olması ihlal a path in accordance with their penal code nedeni olarak belirtilmiştir. traditions. In Turkey, there are some crimes Nefret suçlarında failin saikinin araştırılması defined in penal code that can be considered sonucunda bu durumun tespit edilmesi hate crimes. Also, a motive of hate was seen as durumunda devletler açısından da bir dizi an aggravating circumstance in some cases. yükümlülük gündeme gelir. İlk olarak eğer The auditing bodies of international önyargı veya nefret saikiyle işlenen bir suç söz organizations such as United Nations, European konusu ise, bu suçla ilgili öncelikle mutlaka bir Council, European Union and the Organisation yasal düzenleme yapılması gerekir. Örneğin for Security and Cooperation in Europe, to mezar taşlarının tahrip edilmesi veya üzerilerine which Turkey is either already a member, or nefret içerikli işaretler, sloganlar yazılması başlı in the process of becoming a member, as well başına bir suç olarak düzenlenebilir. Ayrıca as those of the international agreements to söz konusu fiiller mala zarar verme suçları which Turkey is a party, have issued a number If it is discovered that kapsamında da değerlendirilebilir. Buradan the victim belongs to of recommendations about Turkey. These a group that is at a hareketle herhangi bir suç, nefret içeren bir recommendations include Turkey’s becoming disadvantage due to his/ saikle işlendiği takdirde verilecek olan cezanın party to a number of international agreements, her ethnic identity, religion, denomination, artırılması, dolayısıyla yaptırımın ağırlaştırılması removing reservations placed upon certain sexual orientation, da söz konusu olacaktır. Üçüncü olarak ise, international agreements to which Turkey etc., it is imperative ceza kanunlarının genel hükümler kısmına tüm that the investigation is already a party, to give auditing rights to be conducted whether the suçları kapsayacak şekilde genel bir ağırlaştırıcı the auditing bodies of certain international offender committed the neden öngörülmesi mümkündür. Bu noktada crime with a motive of agreements to which Turkey is already a party, prejudice or hate. For her ülke kendi ceza hukuku geleneklerine uygun but does not accept auditing by these bodies. this, all members of the bir yol izleyecektir. Türkiye’de nefret suçları judicial system and the For instance, although applications can be made security sector need kapsamında değerlendirilebilecek ve ceza to the European Court of Human Rights for to be trained for hate kanununda yer verilmiş bazı suçlar mevcuttur. issues concerning the rights and freedoms given crime [cases] and are given a clear and present Ayrıca sayıları az da olsa kimi suçlar için, nefret by the European Convention on Human Rights, responsibility for the saiki ağırlaştırıcı neden olarak kendine yer individuals cannot apply to the Committee on additional care they need bulmuştur. to give to such cases. the Elimination of Racial Discrimination because Türkiye’nin üyesi olduğu ya da üyelik sürecinde Turkey does not recognize the application

AYRIMCILIK, NEFRET SUÇU, NEFRET SÖYLEMİ: KAVRAMSAL ÇERÇEVE 59 DEFINING DESCRIMINATION, HATE SEPEECH AND HATE CRIME bulunduğu Birleşmiş Milletler, Avrupa Konseyi, procedure to this committee, despite being Avrupa Birliği veya Avrupa Güvenlik ve İşbirliği a party to the International Agreement for Türkiye’nin üyesi olduğu ya da üyelik sürecinde Teşkilatı gibi hükümetlerarası örgütler veya Abolishing all Racial Discrimination. Therefore, bulunduğu Birleşmiş tarafı olduğu uluslararası sözleşmelerin denetim the recommendations mentioned above also Milletler, Avrupa Konseyi, Avrupa Birliği organları Türkiye hakkında bugüne kadar çok suggest removing such obstacles. veya Avrupa Güvenlik sayıda tavsiye kararı yayınlamıştır. Bu tavsiyeler ve İşbirliği Teşkilatı The recommendations also stress the necessity arasında Türkiye’nin taraf olmadığı bir dizi gibi hükümetlerarası of detailed, proportionate and deterring legal örgütler veya tarafı uluslararası sözleşmeye taraf olunması, daha olduğu uluslararası regulations concerning hate crime not only önce taraf olunmuş uluslararası sözleşmelere sözleşmelerin denetim in the domain of penal code, but also in the organları Türkiye konulan çekincelerin kaldırılması, uluslararası domains of civil and administrative law. The hakkında bugüne kadar sözleşmeye taraf olunmasına rağmen ilgili çok sayıda tavsiye reason for focusing on civil and administrative kararı yayınlamıştır. sözleşmede yer alan ve Türkiye’nin henüz law is the transformation of the approach that Bu tavsiyeler arasında denetim yetkisini tanınmadığı denetim Türkiye’nin taraf used to advocate punishment in penal code, organlarına bu yetkinin tanınması da yer alıyor. olmadığı bir dizi since an approach solely based on punishing uluslararası sözleşmeye Örneğin, Türkiye aleyhine Avrupa İnsan Hakları taraf olunması, daha Sözleşmesi’nde tanınan hak ve özgürlükler için the offender is not sufficient in combating hate önce taraf olunmuş crime and alternative solutions such as paying uluslararası sözleşmelere Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne başvuru konulan çekincelerin yapılması mümkünken; Türkiye, Her Türlü Irk damages or mediation come into focus, because kaldırılması, the penal justice system usually concentrates uluslararası sözleşmeye Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılmasına İlişkin taraf olunmasına rağmen Uluslararası Sözleşme’ye taraf olmasına karşın on the offender and not the victim, and the aim ilgili sözleşmede yer Irk Ayrımcılığının Önlenmesi Komitesi’ne is to punish the offender instead of remedying alan ve Türkiye’nin henüz denetim yetkisini başvuru usulünü tanımadığı için bu komiteye the victim’s grievances. Whereas one of the tanınmadığı denetim bireysel başvuru yapılamıyor. Dolayısıyla, söz main differences between hate crime and other organlarına bu yetkinin tanınması da yer alıyor. konusu kararlar kapsamında bu tür engellerin types of crime is the effect the crime has on ortadan kaldırılması da tavsiye ediliyor. the victim and the group the victim belongs Tavsiye kararlarında ayrıca, nefret suçu to, since the crime has consequences for the victim, as well as the group s/he belongs to konusunda kapsamlı, orantılı ve caydırıcı The auditing bodies ve sadece ceza hukukunu değil, medeni when the causes of the crime are considered, of international and this might lead the group in question to feel organizations such as hukuk ve idare hukukunu da kapsayan yasal United Nations, European düzenlemelerin kabul edilmesi gerekliliği de threatened. Therefore, it is just as important to Council, European Union vurgulanıyor. Medeni hukuk ve idare hukukuna remove the material and psychological effects and the Organisation for Security and Cooperation dikkat çekilmesinin temelinde, ceza hukuku of the crime the victim was subjected to on the in Europe, to which açısından geçmişte savunulan cezalandırmaya victim and the group s/he belongs to, as it is to Turkey is either already a member, or in the dayalı anlayışın günümüzde geçirdiği değişim punish the hate crime offender. process of becoming a yatıyor. Zira, sadece failin cezalandırılmasına As for administrative law, since public sector member, as well as those dayalı bir anlayış, nefret suçu ile mücadelede of the international employees have important responsibilities agreements to which artık yeterli görülmüyor ve bu noktada medeni when hate crimes are concerned, severe Turkey is a party, hukuk alanında yaptırım olarak tazminatlar have issued a number disciplinary action must be taken in cases where of recommendations veya arabuluculuk gibi alternatif uyuşmazlık negligence occurs due to these responsibilities about Turkey. These çözüm yolları gündeme geliyor. Çünkü, ceza recommendations include not being fulfilled. The assassination of Hrant Turkey’s becoming adaleti sistemi genellikle mağdur değil, fail Dink, which can be considered an example of party to a number of odaklı işletiliyor ve ceza yargılamasında international agreements, hate crime based on what we know and have mağdurun mağduriyetinin giderilmesinden çok removing reservations seen in the press, in the many years that have placed upon certain failin cezalandırılması ön planda tutuluyor. international agreements passed, no effective investigation has been Oysa nefret suçlarını diğer suçlardan ayıran to which Turkey is conducted and concluded concerning the public already a party, to en önemli noktalardan biri de suçun mağdur give auditing rights to sector officials who are claimed to have been ve mağdurun mensubu olduğu grup üzerinde the auditing bodies of [partly] responsible for the deed. At this point, certain international bıraktığı etkidir. Zira söz konusu suç, sebepleri agreements to which it becomes important to improve and efficiently göz önünde bulundurulduğunda sadece Turkey is already a mağdur değil, mağdurun mensubu olduğu apply regulations concerning administrative party, but does not accept auditing by these grup açısından da sonuçlar doğuruyor ve bu law. bodies. grubun kendisini tehdit altında hissetmesine Another responsibility that might come into

60 AYRIMCILIK, NEFRET SUÇU, NEFRET SÖYLEMİ: KAVRAMSAL ÇERÇEVE DEFINING DESCRIMINATION, HATE SEPEECH AND HATE CRIME yol açabiliyor. Dolayısıyla nefret suçu failinin question is conducting and coordinating İdare hukuku cezalandırılmasının yanı sıra, mağdurun bir research on the effects of existing [legal] açısından özellikle kamu görevlilerinin gruba mensup olmasına dayanarak, maruz practices concerning hate crimes. As yet, no nefret suçlarında kaldığı fiilin maddi ve manevi etkilerinin de research concerning hate crimes has been önemli yükümlülükleri olduğundan, bu giderilmesi önem kazanıyor. conducted in Turkey by the public sector. Only yükümlülükler yerine İdare hukuku açısından ise özellikle kamu a limited amount of academic work exists getirilmediği takdirde oluşacak ihmallere görevlilerinin nefret suçlarında önemli in this field but the official institutions have karşı mutlaka ciddi yükümlülükleri olduğundan, bu yükümlülükler not performed any research. When a legal idari yaptırımların da regulation has been made about hate crimes, it uygulanması gerekir. yerine getirilmediği takdirde oluşacak ihmallere Türkiye’de basına karşı mutlaka ciddi idari yaptırımların da is absolutely necessary to regularly audit how yansıdığı ve bildiğimiz much the regulation is being put to practice kadarıyla bir nefret uygulanması gerekir. Türkiye’de basına suçu örneği olarak yansıdığı ve bildiğimiz kadarıyla bir nefret and what effect it has. These audits are also kabul edebileceğimiz suçu örneği olarak kabul edebileceğimiz Hrant instrumental in detecting the shortcomings Hrant Dink cinayetinde, üzerinden yıllar Dink cinayetinde, üzerinden yıllar geçmesine of the regulations. If new deeds that have geçmesine rağmen olayda rağmen olayda sorumluluğu olduğu iddia hitherto been overseen have occurred and these sorumluluğu olduğu iddia edilen kamu görevlileri edilen kamu görevlileri hakkında etkili bir deeds are not regulated as crime in penal code, hakkında etkili bir soruşturma yapılmış ve sonuçlandırılmış değil. regulations need to be made to include such soruşturma yapılmış ve deeds as crime. sonuçlandırılmış değil. Bu noktada idare hukuku alanında da mevzuatın güçlendirilmesi ve etkili bir şekilde uygulanması Other recommendations concerning Turkey önem kazanıyor. focus on topics such as making changes toward Nefret suçları ile ilgili olarak gündeme more deterring regulations within the penal gelebilecek bir diğer yükümlülük ise nefret code, training justice officials, law enforcement suçları konusunda mevcut uygulamaların officers, doctors, teachers, in other words, etkilerine dair araştırmaların yapılması public sector and criminal justice employees in ve koordine edilmesidir. Türkiye’de kamu matters of hate crime, developing a nationally makamları tarafından nefret suçları konusunda coordinated prosecution policy and gathering bugüne kadar yapılmış herhangi bir araştırma hate crime statistics with regular frequency. bulunmuyor. Bu konuda sınırlı bir akademik For instance, a guideline document for courts üretim ve çalışma olmasına karşın, resmi and prosecutors concerning how to investigate makamlarca yapılmış bir çalışma henüz or prosecute a crime of [this] nature can be yok. Nefret suçları konusunda bir yasal very beneficial. As for statistics, the statistics düzenleme yapıldığında, değişikliğin ne derece gathered on crime and punishment in Turkey uygulamaya geçtiğinin ve etkisinin mutlaka are categorized by age and gender. However, As for administrative düzenli aralıklarla denetlenmesi gerekiyor. Bu when hate crimes are concerned, the identity law, since public sector employees have important çalışmalar, mevzuatta öngörülen hükümlerin of the victim and the offender are of great responsibilities taşıdığı eksikliklerin belirlenmesi açısından importance. Collecting data based on these when hate crimes are concerned, severe oldukça büyük önem taşıyor. Nefret suçları criteria can identify whether the regulations in disciplinary action must ile ilgili yapılan araştırmalarda eğer daha place are effective in combating hate crime. be taken in cases where negligence occurs due to önce göze çarpmayan yeni bazı fiiller ortaya It is of great importance to form a specialized these responsibilities çıkmışsa ve bu fiiller ceza kanunlarında suç institution of international standards that not being fulfilled. The assassination of Hrant olarak düzenlenmemişse, bu fiillerin de ceza will work on human rights and discrimination Dink, which can be kanunlarında ayrıca suç olarak düzenlenmesi in general, and our subject, hate crimes in considered an example of gerekiyor. hate crime based on what particular. In our country, a bill has been we know and have seen in Türkiye ile ilgili belirtilen diğer tavsiyeler prepared for a Human Rights Institution and the press, in the many years that have passed, arasında, ceza hukukunda caydırıcı a bill has been put together for a Council for no effective investigation düzenlemelerin yapılması, adli makamlara, Equality and Prevention of Discrimination. has been conducted and kolluk güçlerine, doktorlara, öğretmenlere Both documents have positive and negative concluded concerning the public sector officials vs. başka bir deyişle kamu görevlisi olan veya aspects. In order to remove the shortcomings who are claimed to have ceza adalet sistemi içerisinde görev üstlenen of these documents, the laws should be drawn been [partly] responsible for the deed. bu kişilere konu ile ilgili eğitim verilmesi, with care and in-depth discussions, creating the ulusal çapta koordine edilmiş bir kovuşturma institutions in a way that best befits the current

AYRIMCILIK, NEFRET SUÇU, NEFRET SÖYLEMİ: KAVRAMSAL ÇERÇEVE 61 DEFINING DESCRIMINATION, HATE SEPEECH AND HATE CRIME politikasının geliştirilmesi, nefret suçları ile ilgili situation in Turkey. It would be a positive step düzenli aralıklarla istatistik toplanması gibi to design these institutions in a way that would Nefret suçları ile ilgili yapılan araştırmalarda konular öne çıkıyor. Örneğin mahkemelerin ve render them independent and that would give eğer daha önce göze savcılıkların ellerinde nefret suçu niteliğinde them some functions in the domain of hate çarpmayan yeni bazı fiiller ortaya çıkmışsa olan bir suçu nasıl soruşturacakları ya da crimes. Creating a specialized agency in such ve bu fiiller ceza kovuşturacaklarına dair bir yardımcı rehberin a manner becomes even more important when kanunlarında suç olarak düzenlenmemişse, bu mevcut olması bu noktada oldukça faydalı we take into consideration the fact that victims fiillerin de ceza olabilecektir. İstatistiklerle ilgili olarak ise, of hate crime usually belong to groups that are kanunlarında ayrıca suç at a disadvantage and have limited financial olarak düzenlenmesi Türkiye’de suç ve cezalarla ilgili toplanan gerekiyor. istatistikler, yaş ve cinsiyet temelli olarak means. It is necessary to overcome the ayrıştırılmış şekilde kategorize ediliyor. Ancak problems that might occur due to the approach

nefret suçları söz konusu olduğunda mağdurun of official channels when hate crime victims Genel olarak insan ve failin kimliği büyük önem arz ediyor. Bu make an application, and in order to do this, an hakları ve ayrımcılık özel olarak da konumuz şekilde toplanan verilerle mevzuatın nefret additional institution that would support them olan nefret suçları ile suçları ile mücadele noktasında etkili olup morally, financially and legally when they are ilgili çalışma yapmak üzere uluslararası olmadığı belirlenebilir. dealing with legal issues or judicial bodies. It standartlara haiz Genel olarak insan hakları ve ayrımcılık özel is very important to make this institution as bir uzman kurumun independent from the legislature, executive and oluşturulması oldukça olarak da konumuz olan nefret suçları ile ilgili önem taşıyor. çalışma yapmak üzere uluslararası standartlara judiciary powers as possible, and this institution haiz bir uzman kurumun oluşturulması oldukça needs to protect the rights of hate crime victims önem taşıyor. Ülkemizde bu noktada İnsan and support them in various ways. Hakları Kurumu ile ilgili bir yasa tasarısı ve Ayrımcılığın Önlenmesi ve Eşitlik Kurulu ile ilgili bir başka yasa tasarısı taslağı ortaya çıkmış durumda. Her iki metnin de kimi olumlu ve olumsuz yönleri bulunuyor. Bu metinlerde yer alan eksikliklerin giderilmesi için kanunların aceleye getirilmeden, iyice tartışılarak kaleme alınması ve kurumların Türkiye’deki mevcut duruma en uygun şekilde oluşturulması önem taşıyor. Bu kurumların nefret suçları alanında da bazı işlevleri üstlenebilecek şekilde ve bağımsız nitelikte tasarlanması olumlu bir adım olacaktır. Bu şekilde uzman bir kurumun oluşturulması nefret suçları mağdurlarının genel olarak toplumda dezavantajlı grupların mensupları olduğu ve maddi güçlerinin genellikle sınırlı If new deeds that have olduğu düşünüldüğünde daha da önem kazanır. hitherto been overseen have occurred and these Nefret suçu mağdurlarının başvuracakları deeds are not regulated resmi makamların konuya ilişkin yaklaşımları as crime in penal code, regulations need to be noktasında yaşayabilecekleri sorunların made to include such giderilmesi; bunun için de mağdurları, hukuk deeds as crime. kuralları veya yargı organları ile karşı karşıya geldiklerinde hem maddi ve manevi, hem It is of great importance de adli anlamda destekleyecek ilave bir to form a specialized kurumun mutlaka oluşturulması gerekiyor. Bu institution of kurumun da mümkün olduğunca yürütmeden, international standards that will work on human yasamadan ve yargıdan bağımsız ve nefret rights and discrimination suçu mağdurlarını gözeten, mağdura çeşitli in general, and our subject, hate crimes in biçimlerde destek sunan bir kurum olarak particular. tasarlanması büyük önem taşıyor.

62 AYRIMCILIK, NEFRET SUÇU, NEFRET SÖYLEMİ: KAVRAMSAL ÇERÇEVE DEFINING DESCRIMINATION, HATE SEPEECH AND HATE CRIME NEFRET SÖYLEMİNİN KONTROLÜ: ULUSLARARASI STANDARTLAR TÜRKİYE’DEN NELER İSTİYOR? CONTROLLING HATE SPEECH: WHAT DO THE INTERNATIONAL STANDARDS REQUIRE OF TURKEY?

KEVIN BOYLE Çeviri/Translation: Suzan Bölme LEXICON Konferans Çevirmenleri LEXICON Conference Interpreters 1- Giriş 1- Introduction Türkiye azınlıklara Böylesine önemli bir konudaki bu konferansa I was delighted to be invited by the yönelik nefret ve öfkenin katılmak üzere Uluslararası Hrant Dink International Hrant Dink Foundation to nefret suçlarında veya nefret söylemlerinde Vakfı tarafından davet edilmiş olduğum için participate in this conference on such an ifade bulduğu tek sevinçliyim. Rahatsızlığım nedeniyle sizlerle important subject. I regret that for reason of ülke değil. Bu, tüm şahsen konuşamayacak olmaktan dolayı Avrupa için bir kaygı illness I cannot speak to you in person and I konusudur. Türk liderler büyük üzüntü duyuyorum ve eski öğrencim thank my former student Nayat Karakose for AB ülkelerinde yaşayan Nayat Karaköse’ye bu panelde kısa sunumumu ve çalışan vatandaşları reading my short presentation on this Panel to için konuşurken bu konferans katılımcılarına okuduğu için teşekkür the conference . noktayı sıklıkla dile ediyorum . getiriyorlar. AB’deki The focus of the conference is on Turkey. But Türk azınlıklar çoğu Konferansın odağı Türkiye. Ama baştan zaman hoşgörüsüzlük let us be clear from the outset that Turkey is açıkça belirtelim ki Türkiye azınlıklara yönelik ve ayrımcılık mağduru not the only country where hatred and anger olmaktadır. Ama bizim nefret ve öfkenin nefret suçlarında veya nefret bildiğimiz gibi ve towards minorities expresses itself in hate söylemlerinde ifade bulduğu tek ülke değil. Bu Türk liderlerinin de crimes or in hate speech. This is very much a bilmesi gerektiği gibi, sorun, tüm Avrupa için bir kaygı konusudur. Türkiye’deki azınlıklar European wide concern. That point is often Türk liderler AB ülkelerinde yaşayan ve çalışan da hoşgörüsüzlük ve made by Turkey’s leaders when speaking up ayrımcılık mağdurlarıdır; vatandaşları için konuşurken bu noktayı bu mağduriyette medyadaki for their own citizens living and working in sıklıkla dile getiriyorlar. AB’deki Türk azınlıklar karalamalar da rol çoğu zaman hoşgörüsüzlük ve ayrımcılık European Union countries. Turkish minorities oynamaktadır. mağduru olmaktadır. Ama bizim bildiğimiz in the EU are all too often the victims of gibi ve Türk liderlerinin de bilmesi gerektiği intolerance and discrimination. But as we know gibi, Türkiye’deki azınlıklar da hoşgörüsüzlük and Turkey’s leaders should know, minorities ve ayrımcılık mağdurlarıdır; bu mağduriyette in Turkey are also victims of intolerance and medyadaki karalamalar da rol oynamaktadır. discrimination including through vilification in Türkiye’deki günlük gazetelerde kullanılan the media. I have seen in translation examples istismarcı söylemin örneklerini, bana ulaştırılan of abusive speech in daily newspapers in Turkey. çevirilerde gördüm. Bu materyalleri okumak bir It is quite a shock to read this material. hayli şok ediciydi. Understanding hate and how to respond to it in Nefreti ve demokratik bir toplumda nefrete nasıl a democratic society is a complex subject. My yanıt verilmesi gerektiğini anlamak karmaşık contribution will be to consider the relevance bir konu. Benim katkım, Türkiye’de nefret of international human rights standards to söylemi ve suçlarına karşı etkili politikaların shaping effective policies against hate crime şekillendirilmesinde uluslararası insan hakları and hate speech in Turkey. International standartlarının potansiyel rolünü ele almak human rights law both at European level and yönünde olacak. Hem Avrupa düzeyindeki hem the United Nations level , provides a normative de Birleşmiş Milletler düzeyindeki uluslararası framework to which states and civil society insan hakları hukuku, nefret konusunu ve should have regard in addressing the subject nefretin dışavurumlarını ele alırken devletlerin of hate and the manifestations of hate. At ve sivil toplumun göz önünde bulundurması Turkey is not the only the same time international organisations, gereken bir normatif çerçeve sunmaktadır. country where hatred and including UN bodies and regional ones such anger towards minorities Aynı zamanda, BM kuruluşları ve AGİT, expresses itself in hate Avrupa Konseyi ve Avrupa Birliği gibi bölgesel as the OSCE, the Council of Europe and crimes or in hate speech. the European Union, play an active role in This is very much a kuruluşlar dahil olmak üzere uluslararası European wide concern. kuruluşlar Türkiye’de ve dünyanın diğer monitoring intolerance and discrimination in That point is often made Turkey and elsewhere. Such bodies also offer by Turkey’s leaders yerlerinde hoşgörüsüzlüğün ve ayrımcılığın when speaking up for izlenmesinde aktif bir rol oynamaktadır. Bu tür research, information, and guidance, on how to their own citizens living reduce levels of intolerance and thereby reduce and working in European kuruluşlar ayrıca hoşgörüsüzlük düzeylerinin Union countries . Turkish nasıl azaltılabileceği ve dolayısıyla nefret its manifestation in hate crime or speech. What minorities in the EU are suçlarında veya söyleminde hoşgörüsüzlüğün they have to say should be listened to by state all too often the victims of intolerance and dışavurumlarının nasıl azaltılabileceği and civil society. I would recommend that that discrimination. konusunda araştırmalar, bilgiler ve rehberler this international material should be integrated

64 AYRIMCILIK, NEFRET SUÇU, NEFRET SÖYLEMİ: KAVRAMSAL ÇERÇEVE DEFINING DESCRIMINATION, HATE SEPEECH AND HATE CRIME de sunmaktadır. Bu kuruluşların söylediklerine Into any programme to reduce hate speech Nefret söylemiyle hem devletler hem de sivil toplumlar kulak and hate crime that the Hrant Dink Foundation mücadele ederken cezai yaptırımlara vermelidir. Bu uluslararası materyalin Hrant develops. başvurmak belli Dink Vakfı tarafından nefret söylemini ve nefret durumlarda gereklidir. Let me at the outset give a brief summary as to suçlarını azaltmaya yönelik olarak geliştirilecek Ancak ifadenin what we learn from these international sources. cezalandırılması, her programa entegre edilmesini öneririm. kriminalleştirilmesi, To combat hate speech by criminal sanctions nefret söylemine Öncelikle, bu uluslararası kaynaklardan neler is necessary in given cases. But criminalisation yanıt vermek için öğrendiğimizi kısaca özetlememe izin verin. kullanılabilecek tek of expression is not the sole way to respond to Nefret söylemiyle mücadele ederken cezai yol değildir. Her türlü hate speech. We must be alert to the frequent meşru ifadeyi bastırmak yaptırımlara başvurmak belli durumlarda misuse of hate speech laws by governments amacıyla hükümetler gereklidir. Ancak ifadenin cezalandırılması, tarafından nefret in order to suppress legitimate expression of söyleminin sıklıkla kriminalleştirilmesi, nefret söylemine yanıt all kinds. Hate speech can be addressed by suiistimal edilmesi vermek için kullanılabilecek tek yol değildir. durumuna karşı tetikte other laws and through civil or adminstrative olmalıyız. Her türlü meşru ifadeyi bastırmak amacıyla remedies. It canbe controlled through efforts to hükümetler tarafından nefret söyleminin sıklıkla suiistimal edilmesi durumuna karşı raise professional standards in the media and tetikte olmalıyız. Nefret söylemini ele alırken also by ensuring the participation of minorities diğer yasalara veya sivil ya da idari çarelere in the media. But the most important need başvurulabilir. Medyada meslek standartlarını in confronting hate speech and hate crime yükseltme çabalarıyla ve ayrıca azınlıkların is to strengthen this country’s committment medyaya katılımını sağlamak yoluyla da nefret to both the highest standards of freedom of söylemini kontrol altına almak mümkündür. expression and to the values of equality and Ancak nefret söylemiyle ve nefret suçlarıyla non- discrimination for all who live there. Hate yüzleşmeyi gerekli kılan en önemli unsur, speech is essentially about denying equality bu ülkenin burada yaşayan herkes için hem to minorities. Society as a whole can show it ayrımcılık yasağı ve eşitlik değerlerinin en rejects such speech by insisting on strong laws yüksek düzeylerine hem de en yüksek ifade that recognise that all minorities as well as the özgürlüğü standartlarına ulaşma yönündeki majority are entitled to equal respect and equal taahhüdünü güçlendirme amacıdır. Nefret treatment. That is the vision of Turkey which söylemi özünde azınlıkların eşitlik haklarının Hrant Dink worked for. inkârıdır. Bir bütün olarak toplum, hem tüm azınlıkların hem de çoğunluğun eşit saygı ve eşit 2- Hate speech and hate crimes muamele hakkına sahip olduğunu kabul eden Let me address the definition of hate speech güçlü yasalar getirilmesinde ısrar ederek nefret and hate crime. söylemlerini reddettiğini gösterebilir. Bu, Hrant Hate speech, is an American expression that Dink’in üzerinde çalıştığı Türkiye vizyonuydu. has gained international currency. Other terms 2- Nefret suçları ve nefret söylemi used are hate propaganda or extreme speech. Öncelikle nefret söyleminin ve nefret suçlarının While there is no official definition of hate bir tanımını yapalım. speech it is generally defined as a category of Nefret söylemi, uluslararası geçerlilik kazanmış speech that involves the advocacy of violence, bir Amerikan terimidir. Bu anlamda kullanılan hatred or discrimination against individuals or To combat hate speech by criminal sanctions is diğer terimler arasında nefret propagandası against groups on the basis of their race, colour, necessary in given cases. veya aşırı söylem sayılabilir. Nefret söyleminin ethnicity, national origins, religious beliefs, But criminalisation of expression is not the resmi bir tanımı olmasa da, bu terim genellikle sexual orientation or other status. One EU sole way to respond to ırk, renk, etnik köken, ulusal köken, dini inanç, definition speaks of hate speech as expressions hate speech. We must be alert to the frequent cinsel yönelim veya diğer statüleri temelinde in any media including the Internet which misuse of hate speech bireylere veya gruplara karşı şiddet, nefret spread, incite, promote or justify violence, laws by governments in order to suppress ve ayrımcılığın savunuculuğunu içeren bir hatred, discrimination or hostility toward legitimate expression of söylem kategorisi olarak tanımlanmaktadır. all kinds. AB tarafından oluşturulan bir tanım, nefret

AYRIMCILIK, NEFRET SUÇU, NEFRET SÖYLEMİ: KAVRAMSAL ÇERÇEVE 65 DEFINING DESCRIMINATION, HATE SEPEECH AND HATE CRIME söyleminin İnternet de dahil olmak üzere minorities.1 A Council of Europe definition may herhangi bir ortamda azınlıklara karşı şiddet, also be given for completeness “all forms of AGİT nefret söylemi ile nefret suçu arasında nefret, ayrımcılık ve düşmanlığı yayan, kışkırtan, expression which spread, incite, promote or justify ayrım yapmaktadır. destekleyen veya haklı çıkaran her türlü ifade racial hatred, xenophobia, anti-Semitism or other Nefret söyleminde, 1 söylemin nefret olduğunu belirtmektedir. Tanımı tamamlaması 2 forms of hatred based on intolerance..” içeriği çıkarıldığında açısından, Avrupa Konseyi’nin benimsediği bir geriye kalan söylemin Hate crime is defined by the OSCE as having tanımı da buraya dahil etmek faydalı olacaktır: yayınlandığında hiçbir two elements. There must first be a criminal suç unsuru içermediği, “Hoşgörüsüzlüğü temel alarak ırka dayalı nefreti, oysa bir öldürme yabancı düşmanlığını, Yahudi düşmanlığını offence which is committed and that crime is durumunda, bir nefret veya diğer nefret biçimlerini yayan, kışkırtan, committed with a bias motive. It is this bias saiki olmasa bile eylemin hala ceza gerektiren destekleyen veya haklı çıkaran her türlü ifade motive this prejudice that distinguishes hate bir suç olacağı biçimi..”2 crime from ordinary crime. Hate crimes can söylenmektedir. Ancak nefret suçu ve nefret Nefret suçu AGİT’in tanımına göre iki öğeye be crimes of violence or they can be attacks söylemi birbirinden sahiptir. Öncelikle işlenmiş bir kriminal suçun on property. Just as with hate speech the farklı şeyler olsa da, bunların uygulamada mevcut olması, bu suçun da taraflı/önyargılı individuals or groups who are the target of birbiriyle bağlantılı bir saikle işlenmiş olması gerekir. Nefret hate crimes share some characteristic - such olduğuna şüphe yoktur. Nefret söylemi bir nefret suçunu diğer sıradan suçlardan ayıran şey as their ethnicity, national identity, religious suçu riski doğurur. işte bu taraflı/önyargılı saiktir. Nefret suçları beliefs and practices. şiddet suçlarını içerdiği gibi mala yönelik OSCE distinguishes hate speech from hate saldırıları da içerebilir. Tıpkı nefret söyleminde crime. It is said that in the case of speech olduğu gibi, nefret suçlarının hedefi olan without the hate content of the speech there bireyler veya gruplar bazı özellikleri paylaşır; örneğin etnisite, ulusal kimlik, dini inanç ve would be no underlying crime in publication uygulamalar. whereas in case of a killing, if there is no hate motive it is still a crime that must be punished. AGİT nefret söylemi ile nefret suçu arasında ayrım yapmaktadır. Nefret söyleminde, But while hate crime and hate speech may be söylemin nefret içeriği çıkarıldığında geriye distinct there is no doubt that they are linked kalan söylemin yayınlandığında hiçbir in practice. Hate speech creates the risk of hate suç unsuru içermediği, oysa bir öldürme crime. The causes of hate in society are deep durumunda, bir nefret saiki olmasa bile seated - hate crime and hate speech are not eylemin hâlâ ceza gerektiren bir suç olacağı the causes but rather the ugly expression of söylenmektedir. Ancak nefret suçu ve nefret social problems. But media new and old, can söylemi birbirinden farklı şeyler olsa da, be directly responsible for the spreading of hate bunların uygulamada birbiriyle bağlantılı where it gives an uncritical platform to those olduğuna şüphe yoktur. Nefret söylemi bir forces in society who promote such speech. nefret suçu riski doğurur. Toplumdaki nefretin The media can also be directly responsible çok derin nedenleri vardır; nefret söylemi ve when media personalities transmit speech nefret suçları bu nefretin sebepleri değil, daha that demonises or stereotypes minorities. çok toplumsal sorunların çirkin bir ifadesidir. OSCE distinguishes hate We must recognise that such speech apart speech from hate crime. Ancak yeni ve eski medya, toplumda bu tür from being hurtful for its victims can have It is said that in the söylemleri destekleyen güçlere eleştiriden case of speech without muaf bir platform sunduğunda nefretin other consequences. Such speech can lead the hate content of the to discrimination and it can lead to violence. speech there would be yayılmasının doğrudan sorumlusu olabilir. no underlying crime in Medyadaki kişilerin azınlıkları iblisleştirdiği ya As we know well: hate speech can kill. We publication whereas in should recall that in Rwanda in the 1990s we case of a killing, if da stereotip olarak kalıplaştırdığı söylemler there is no hate motive ilettiği hallerde de medya doğrudan sorumlu saw genocidal speech – the use of radio to it is still a crime that konuma düşebilir. Bu tür söylemlerin mağdurları systematically mobilise Hutus to kill their Tutsi must be punished. But while hate crime and hate için can yakıcı olmasının yanı sıra çok başka neighbours. Over 800,000 people died in that speech may be distinct sonuçlar da yaratabileceğini kabul etmeliyiz. there is no doubt that they are linked in 1 A definition taken from the European Union Fundamental practice. Hate speech 1 Avrupa Birliği Temel Haklar Ajansından alınan bir tanım. Rights Agency creates the risk of hate 2 Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi’nin “nefret söylemi” 2 Committee of Ministers Recommendation No. R (97) 20 on crime. üzerine R (97) 20 sayılı tavsiye kararı “hate speech”

66 AYRIMCILIK, NEFRET SUÇU, NEFRET SÖYLEMİ: KAVRAMSAL ÇERÇEVE DEFINING DESCRIMINATION, HATE SEPEECH AND HATE CRIME Bu tip söylemler ayrımcılığa, o da şiddete yol genocide encouraged and incited by extremists İfade özgürlüğünün açabilir. Hepimizin çok iyi bildiği gibi, nefret over the radio. kanunlarla düzenlenmesinde söylemi öldürebilir. Ruanda’da 1990’larda merkezi bir ikilem söz soykırım söylemine nasıl şahit olduğumuzu, 3- Freedom of expression and media freedom konusudur. Bireylere ve medyaya sunulan ifade Hutu’ları komşuları olan Tutsi’leri öldürmeleri In a democratic society everyone condems hate özgürlüğü istismar için sistematik olarak seferber etmek amacıyla speech. The differences, between countries are edilebilir ve nitekim radyonun nasıl kullanıldığını hatırlayalım. Aşırı edilmektedir. Nefret over the means of dealing with it. How best görüşlü kişilerin radyo kanalıyla teşvik ettiği ve söylemi bu istismarlardan should society respond to hate speech? How far biridir. Ama aynı kışkırttığı o soykırımda 800.000’den fazla insan zamanda, hükümetin should we be prepared to suppress it through öldü. ulusal ve uluslararası law and governmental regulation and at what hukuk çerçevesinde ifade özgürlüğünü 3- İfade özgürlüğü ve basın özgürlüğü cost to freedom of expression? What is the sınırlandırma yetkisi de balance between legal measures and other istismar edilebilir ve Demokratik bir toplumda, herkes nefret edilmektedir. söylemini kınar. Ülkeler arasındaki farklar, policies such as education of the public and the nefret söylemiyle nasıl başa çıkıldığı noktasında education and training of journalists? ortaya çıkmaktadır. Toplum nefret söylemine These are the questions I will now discuss. en iyi nasıl yanıt vermelidir? Bu söylemi yasalar Freedom of expression and media freedom are ve idari düzenlemeler yoluyla nereye kadar bastırmaya hazırlıklı olmalıyız ve bu ifade precious freedoms to all of us and to society. özgürlüğü üzerinde ne gibi olumsuz etkiler But these freedoms by their nature cannot yaratacaktır? Yasal tedbirler ile halkın ve be absolute. It is legitimate to limit them in gazetecilerin eğitilmesi gibi diğer politikalar concrete situations when balancing them arasındaki denge nasıl olmalıdır? against the competing rights of others or İşte burada bunları tartışacağız. certain defined public interests. İfade özgürlüğü ve basın özgürlüğü hepimiz için But there is a central dilemma in the regulation ve toplum için kıymetli özgürlüklerdir. Ancak of freedom of expression by laws. The freedom bu özgürlükler doğaları gereği mutlak nitelikte of expression offered to individuals and the olamamaktadır. Bunları başkalarının çakışan media can be and are abused. Hate speech hakları ya da tanımlanmış belli kamu yararları is one such abuse. But at the same time, the karşısında dengelemek için somut durumlarda power of government under international and bu özgürlükleri sınırlandırmak meşrudur. national law to restrict freedom of expression Ancak ifade özgürlüğünün kanunlarla can be and is abused. Just about everywhere düzenlenmesinde merkezi bir ikilem söz including in Turkey laws against hate speech konusudur. Bireylere ve medyaya sunulan will be used to control and censor other types ifade özgürlüğü istismar edilebilir ve nitekim of speech. We might note in Turkey’s case the edilmektedir. Nefret söylemi bu istismarlardan biridir. Ama aynı zamanda, hükümetin ulusal notorious misuse of the offences of insult under ve uluslararası hukuk çerçevesinde ifade Article 301. özgürlüğünü sınırlandırma yetkisi de istismar To avoid such double abuses of freedom of edilebilir ve edilmektedir. Türkiye de dahil expression by the individual and by the state is olmak üzere neredeyse her yerde, nefret not easy to achieve but it is the challenge which söylemine karşı oluşturulan yasalar başka is at the heart of this conference. söylem türlerini sansürlemek ve kontrol altına There may be supporters at the Conference of The freedom of expression almak için kullanılacaktır. Türkiye örneğinde the United States position on hate speech. The offered to individuals 301’inci Madde kapsamındaki hakaret suçlarının and the media can be and dillere düşmüş kötüye kullanımından söz US Courts take the position that the risk of the are abused. Hate speech is one such abuse. But edilebilir. state abusing powers to restrict speech is so at the same time, the great there should be little or no restriction on power of government İfade özgürlüğünün bu şekilde hem birey hem under international and de devlet tarafından çifte suiistimalinden any speech. The First Amendment guarantee national law to restrict sakınmayı başarmak kolay iş değildir; ancak bu of free speech in the US Constitution has been freedom of expression can be and is abused. konferansın kalbinde de bu zorlukları yenmek held to protect the public advocacy of ‘white yatmaktadır. power’ racist ideologies, anti-semitism and

AYRIMCILIK, NEFRET SUÇU, NEFRET SÖYLEMİ: KAVRAMSAL ÇERÇEVE 67 DEFINING DESCRIMINATION, HATE SEPEECH AND HATE CRIME Konferans katılımcıları arasında ABD’nin nefret Islamophobia. To express hateful, hurtful even söylemi karşısındaki konumunu destekleyenler false things about minorities or to use racial Uluslararası hukuk farklı bir denge olabilir. ABD Mahkemeleri, devletin konuşma epiphets is protected speech. It is only where arar ve prensipte özgürlüğünü kısıtlama yetkilerini kötüye the speech involves the incitement or theat of Türkiye uluslararası kullanma riskinin çok yüksek olduğunu, bu standartlara ve Avrupa imminent violence that the state may punish standartlarına bağlılık nedenle de her türlü konuşma üzerinde ya çok taahhüdü vermiştir. it. The US position is unique. International az kısıtlama olması ya da hiç kısıtlama olmaması Bu standartlara göre, law does not require such a high threshold to ayrımcılığa, düşmanlığa gerektiği pozisyonunu benimsemektedir. justify an interference with extreme expression. veya şiddete sevk eden Amerikan Anayasası’nın Birinci Zeylinde yer her türlü ulusal, ırksal It seeks a different balance and in principle veya dinsel nefret alan ifade özgürlüğü garantisi ‘beyaz gücün’, savunusu kınanmalıdır. ırkçı ideolojilerin, Yahudi düşmanlığının ve Turkey is committed to these international İslam düşmanlığının kamusal savunusunu and European standards. Under these korumak için muhafaza edilmiştir. Azınlıklar standards any advocacy of national, racial or hakkında nefret dolu, incitici hatta yanlış religious hatred that constitutes incitement to şeyler söylemek ya da ırka dayalı yakıştırmalar discrimination, hostility or violence must be kullanmak ifade özgürlüğü koruması altındadır. condemned. Devlet bu tür söylemleri ancak ve ancak yakın bir şiddet tehdidi oluşturduğunda ya da bunu 4- European examples of hate speech provoke ettiğinde cezalandırabilmektedir. prosecutions ABD’nin bu konumu benzersizdir. Uluslararası Let me give an example of the application of hukuk, aşırıya kaçan ifadelere yapılan hate speech laws in a British case that was also müdahaleleri haklı çıkarmak için böylesine considered by t he European Court of Human yüksek bir eşik gerektirmemektedir. Uluslararası Rights. In the case of Norwood v UK a member hukuk farklı bir denge arar ve prensipte of the British National Party a right wing racist Türkiye bu uluslararası standartlara ve Avrupa standartlarına bağlılık taahhüdü vermiştir. Bu political party placed a poster in the window of standartlara göre, ayrımcılığa, düşmanlığa veya his house after 9/11 which depicted the World şiddete sevk eden her türlü ulusal, ırksal veya Trade Centre in New York in flames and a dinsel nefret savunusu kınanmalıdır. crescent and star within the prohibition with the words “Islam out of Britain” and “Protect 4- Avrupa’da kovuşturulan nefret söylemi the British People”. He was convicted in the UK örnekleri for racial hatred and his appeal in 2003 to the İzninizle burada Avrupa İnsan Hakları European Court of Human Rights on free speech Mahkemesi tarafından da incelenen bir İngiltere grounds was rejected as inadmissible. The Court davasında nefret söylemi yasalarının nasıl said “such a general vehement attack against uygulandığına dair bir örnek vermek istiyorum. a religious group linking the group as a whole Norwood – Birleşik Krallık davasında, sağ kanatta bir ırkçı siyasi parti olan İngiliz Ulusal Partisi’nin to a grave act of terrorism is incompatible with bir üyesi, 11 Eylül olayından sonra New York’taki the values proclaimed and guaranteed by the Dünya Ticaret Merkezini alevler içinde yanarken European Convention.” görüntüleyen ve üzerinde bir ay yıldız eşliğinde Here is a contrasting example from Turkey “İslam İngiltere’yi terk et” ve “İngilizleri Koru” of a prosecution for hate speech which was sloganları yazan bir poster asmıştır. Bu kişi considered by the European Court in 2003, the İngiltere’de ırka dayalı nefret suçundan hüküm case of Müslüm Gündüz. He was the leader of giymiş, 2003’te ifade özgürlüğü gerekçesiyle an Islamic sect who took part in a live phone Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne Turkey is committed to in televison programme on the HBB channel a these international and yaptığı başvuru ise geçersiz değerlendirerek European standards. Under number of years previously. It was a marathon reddedilmiştir. Mahkeme “bir dini gruba karşı standards any advocacy programme over 4 hours in which he defended of national, racial or yapılan ve grubu bir bütün olarak vahim bir religious hatred that terör fiiliyle bağlantılandıran böylesine genel Sharia law, made criticisms of secularism and constitutes incitement to bir hiddetli saldırı, Avrupa Sözleşmesi’nde democracy in Turkey as well as condemning discrimination, hostility or violence must be ilan edilen ve garanti altına alınan değerlerle secular marriages and children born from them condemned. bağdaşmamaktadır” demiştir. as piç or illegitimate. He was convicted under

68 AYRIMCILIK, NEFRET SUÇU, NEFRET SÖYLEMİ: KAVRAMSAL ÇERÇEVE DEFINING DESCRIMINATION, HATE SEPEECH AND HATE CRIME Türkiye’den bir örnek ise 2003 yılında Avrupa the former Penal Code Article 312 of inciting Nefret söylemi en iğrenç Mahkemesi tarafından incelenen ve nefret hatred. However the European Court with the ve şiddetli ırkçılıktan küçük düşürücü ya da söylemini konu alan Müslüm Gündüz davasıdır. exception of the Turkish judge decided that in hakaret nitelikli Bir İslami tarikatın lideri olan Gündüz birkaç yıl the context of this broadcast where Gunduz’s görülen söylemlere kadar birçok anlama önce HBB kanalındaki bir televizyon programına views were balanced by those of other gelebilecek bir terimdir. telefonla canlı olarak bağlanmıştı. 4 saati contributors and where he had not advocated Avrupa Mahkemesi, aşan bu kesintisiz programda Müslüm Gündüz ifade özgürlüğünün, violence his criminal conviction violated his Şeriat hukukunu savunmuş, Türkiye’deki sadece insanların right to freedom of expression. üzerinde mutabık laikliği ve demokrasiyi eleştirmiş, resmi nikâhla olduğu veya rahatsız As can be seen from these examples hate edici bulmadıkları yapılan laik evliliklerin geçerliğini reddederek ifadeleri koruması bu evliliklerden doğanları gayrimeşru, ya da speech is a term capable of a great range of durumunda değerinden kendi deyimiyle piç olarak nitelendirmişti. meanings from the from the most noxious çok şey yitireceğinin altını çizmiştir. Gündüz eski Türk Ceza Kanunu’nun 312’nci violent racism to speech that is seen as İfade özgürlüğü toplumu maddesi uyarınca nefrete sevk etme suçundan insulting or offensive. The European Court has rahatsız eden, şoke eden ve rencide eden görüşleri hüküm giymişti. Ancak, Avrupa Mahkemesi, emphasised that there would be little value to de içine almalıdır. Türk hakim haricinde, Gündüz’ün görüşlerinin freedom of speech if it only protected ideas that Rencide veya şoke edici her ifade kabul diğer katılımcılarca ifade edilen görüşlerle people agreed with or considered inoffensive. edilemez ifade olarak dengelendiği ve şiddetin savunuculuğunu Rather freedom of expression must also extend kovuşturulsaydı, ifade yapmadığı bu yayın bağlamında Gündüz’e özgürlüğünden bahsetmek to ideas that offend shock and disturb society. giydirilen cezai hükmün ifade özgürlüğünü ihlal mümkün olmazdı. There would be no freedom of speech if what ettiğine karar vermiştir. was offensive or shocking was prosecuted Bu örneklerden görüleceği üzere, nefret söylemi as unacceptable speech. A line is not always en iğrenç ve şiddetli ırkçılıktan küçük düşürücü easy to draw but to repeat, speech which ya da hakaret nitelikli görülen söylemlere intentionally encourages hatred violence or kadar birçok anlama gelebilecek bir terimdir. discrimination should fall within the definition. Avrupa Mahkemesi, ifade özgürlüğünün, States should adopt legislation prohibiting any sadece insanların üzerinde mutabık olduğu veya rahatsız edici bulmadıkları ifadeleri advocacy of national, racial or religious hatred koruması durumunda değerinden çok şey that constitutes incitement to discrimination, yitireceğinin altını çizmiştir. İfade özgürlüğü hostility or violence. toplumu rahatsız eden, şoke eden ve rencide For other speech which is abusive or negative eden görüşleri de içine almalıdır. Rencide towards minorities we should seek other veya şoke edici her ifade kabul edilemez ifade responses than prosecution including through olarak kovuşturulsaydı, ifade özgürlüğünden self regulation of the media raising the bahsetmek mümkün olmazdı. Burada çizginin professionalism of journalism and changing the Hate speech is a term nerede çekileceğini belirlemek her zaman kolay capable of a great range attitudes of the public. There should be a right değildir; ancak tekrarlamak gerekirse, kasıtlı of meanings from the from to reply given in the media to those criticised the most noxious violent olarak nefret, şiddet veya ayrımcılığa sevk and there should be remedies before civil courts racism to speech that eden söylemler bu tanıma girmelidir. Devletler is seen as insulting or for any damage caused by hate speech. offensive. The European ayrımcılığa, düşmanlığa veya şiddete sevk eden Court has emphasised her türlü ulusal, dinsel veya ırksal savunuyu that there would be 5- New laws on equality and freedom of yasaklayan mevzuatlar benimsemelidir. little value to freedom expression of speech if it only Azınlıklara yönelik olumsuz veya istismarcı protected ideas that My final point concerns the need in Turkey people agreed with or diğer söylemler için ise kovuşturma haricinde to campaign laws to strengthen protection considered inoffensive. yanıtlar aramalıyız; bunlar arasında medyanın Rather freedom of for both equality and freedom of expression. expression must also kendi kendini düzenlemesi, gazetecilikte extend to ideas that profesyonelliğin arttırılması ve kamudaki To eliminate hatred of others requires more offend shock and disturb than laws punishing speech. We actually need society. There would be tutumların değiştirilmesi sayılabilir. Medya, no freedom of speech if eleştiri alan taraflara yanıt hakkı tanımalıdır ve laws which strengthen the guarantee freedom what was offensive or nefret söyleminden zarar görenler için hukuk of expression alongside laws that guarantee shocking was prosecuted as unacceptable speech. mahkemelerinde gerekli başvuru yolları açık equality to all. In Turkey restrictions on speech olmalıdır. such as the notorious Article 301 offence of

AYRIMCILIK, NEFRET SUÇU, NEFRET SÖYLEMİ: KAVRAMSAL ÇERÇEVE 69 DEFINING DESCRIMINATION, HATE SEPEECH AND HATE CRIME 5- Eşitlik ve ifade özgürlüğüne dair yeni yasalar insulting the state should be abolished as should the offense of criminal defamation. A Eşitliği garanti eden Değinmek istediğim son nokta, Türkiye’de bir kanun, hepimizin hem eşitliğe hem de ifade özgürlüğüne yönelik law that guarantees equality recognises that farklı olduğunu ancak we are all different but we are also entitled aynı zamanda eşit korumaları güçlendirmek için yeni yasalara muamele görme hakkına olan ihtiyaçtır. Başkalarına karşı nefreti to be treated equally. If you examine the sahip olduğumuzu ortadan kaldırmak için ifadeyi cezalandıran language and messages of hate groups you kabul eder. Nefret gruplarının mesajlarını kanunlardan çok daha fazlasına ihtiyaç vardır. will see that the central purpose of the speech ve kullandıkları dili Aslında, herkes için eşitliği garanti eden is to deny equality to the group they target. incelediğinizde, bunların kullandığı söylemin ana yasalarla birlikte ifade özgürlüğü teminatını Last year the UN Commitee overseeing the amacının hedef aldıkları güçlendiren yasalara ihtiyacımız var. Türkiye’de, Racial Discrimination Convention called upon grubun eşitliğini inkâr etmek olduğunu ünlü 301’inci maddedeki devlete hakaret suçu Turkey to introduce comprehensive anti görürsünüz. türünde ifade özgürlüğüne getirilen kısıtlamalar -discrimination legislation. The Commitee ve cezaya tabi olan iftira suçu kaldırılmalıdır. noted that the Constitution had been amended Eşitliği garanti eden bir kanun, hepimizin farklı to guarantee equality. But it does not include olduğunu ancak aynı zamanda eşit muamele “national or ethnic orgin” as a prohibited görme hakkına sahip olduğumuzu kabul eder. ground of discrimination. The Government has Nefret gruplarının mesajlarını ve kullandıkları already said no to this proposal but it needs to dili incelediğinizde, bunların kullandığı söylemin be persuaded to change its position. Hopefully ana amacının hedef aldıkları grubun eşitliğini this conference can help such a rethink. inkâr etmek olduğunu görürsünüz. Geçen yıl, Irk Ayrımcılığının Önlenmesi Sözleşmesi’nin gözetmenliğini yapan BM Komitesi Türkiye’yi ayrımcılığa karşı kapsamlı bir mevzuat getirmeye çağırmıştır. Komite Anayasa’da eşitliği garanti etmek üzere değişiklik yapıldığını da not etmiştir. Ancak bu değişiklik “ulusal veya etnik köken” esasında ayrımcılığın yasaklanmasını içermemektedir. Hükümet bu öneriye zaten hayır demiştir, ancak hükümetin bu pozisyonunu değiştirmeye ikna edilmesi gerekmektedir. Umuyoruz ki bu konferans konunun yeniden değerlendirmeye alınmasına yardımcı olacaktır.

A law that guarantees equality recognises that we are all different but we are also entitled to be treated equally. If you examine the language and messages of hate groups you will see that the central purpose of the speech is to deny equality to the group they target.

70 AYRIMCILIK, NEFRET SUÇU, NEFRET SÖYLEMİ: KAVRAMSAL ÇERÇEVE DEFINING DESCRIMINATION, HATE SEPEECH AND HATE CRIME

MEDYADA NEFRET SUÇLARI, NEFRET SUÇLARINDA MEDYA

HATE CRIMES IN THE MEDIA, MEDIA IN HATE CRIMES FETHİYE ÇETİN

Ayrımcılık kısaca salt SUNUŞ INTRODUCTION farklı oldukları için, sahip oldukları kimlik, nitelik, cinsiyet ya da Ayrımcılık ve onun özel biçimleri konusunda The media’s role with regard to discrimination inançlarından dolayı bir medyanın rolü son derece önemli. Ayrımcılık and the specific forms of it is extremely kısım insanların ya da grupların yok sayılması ve onun özel biçimleri dendiğinde aklımıza important. When we say discrimination and şeklinde tanımlanabilir. ilk gelenler ise nefret söylemi, nefret suçları, its specific forms, the first things that come to Dolayısıyla ayrımcılık bu saydığımız anlamlarda ırkçılık, milliyetçilik, yabancı düşmanlığı, mind are a series of problem areas which can be farklı niteliklere sahip homofobi, cinsiyet ayrımcılığı gibi başlıklarla formulated into categories such as hate speech, insanların, birey olarak görülmemeleri inancı ya formüle edebileceğimiz bir dizi sorun alanı hate crime, racism, nationalism, xenophobia, da önyargısı üzerinde geliyor. Şu son dönemde ayrımcılık yalnızca homophobia, and gender-discrimination and yükseliyor. Türkiye değil, tüm dünya için önemli bir sorun, so on. Recently, racism has become a major dolayısıyla ayrımcılıkla nasıl mücadele edileceği problem not only for Turkey but for the entire meselesi sık sık tartışılıyor. world; therefore, how to combat discrimination Ayrımcılık kısaca salt farklı oldukları için, frequently becomes a topic of debate. sahip oldukları kimlik, nitelik, cinsiyet ya da Discrimination can be defined as ignoring a inançlarından dolayı bir kısım insanların ya da specific group or portion of people because grupların yok sayılması şeklinde tanımlanabilir. of their identities, characteristics, genders or Dolayısıyla ayrımcılık bu saydığımız anlamlarda beliefs, or purely because they are different. farklı niteliklere sahip insanların birey olarak Hence, discrimination arises on beliefs or görülmemeleri inancı ya da önyargısı üzerinde prejudices that refuse to see these people, yükseliyor. Nefret söylemi ya da suçları who all have some different qualities, as listesinde saydığımız bütün o biçimler de individuals. And all these forms we mentioned ayrımcılıktan besleniyor. Bu nedenle ayrımcılık in our list of hate speech or crimes also feed son derece önemli. from discrimination. Hence, discrimination is of Medya ise ayrımcılığı üreten, besleyen, büyüten utmost importance. bir araç olarak karşımıza çıkıyor. Oysa medya Media comes as an instrument that produces, ayrımcılığı önlemek, onunla mücadele etmek feeds and promotes discrimination. Yet media için de kullanılabilecek çok önemli bir alan. Bu is an important area which can also be used başlık altında yapılacak tartışma çerçevesinde to prevent and fight against discrimination. somut olaylardan yola çıkarak medyanın Within the framework of the discussions that ayrımcılıktan beslenen söylem ve suçlarla will take place under this heading, we will draw ilişkisini tespit etmeye çalışacağız. on concrete events to attempt to determine the Tartışmayı somut bir noktadan açabilmek media’s relation to speeches and crimes fed için alabileceğimiz başlangıç noktalarından from discrimination. biri kuşkusuz Hrant Dink cinayeti. Bu cinayet, One possible starting point we can use in order toplumda sistematik olarak üretilen ayrımcı to open the discussion from a concrete point is

söylemin ürünü olarak ortaya çıktı; tasarlanmış, no doubt the Hrant Dink murder. This murder Discrimination can be planlanmış bir nefret cinayetiydi. Bu cinayetin occurred as a product of the discriminatory defined as ignoring a specific group or portion işlenmesi sürecine ilişkin olarak, buradaki discourse systematically produced in the of people because of tartışma açısından önemli olabilecek iki vakayı society; it was a pre-meditated, planned their identities, characteristics, hatırlatmak istiyorum. hate crime. With regard to the process which genders or beliefs, or led to this murder, I would like to recall two purely because they Hrant Dink, 2003 yılında Sydney’e eşi Rakel are different. Hence, Dink ile birlikte seyahat için yola çıkıyor. O cases, which may prove useful in terms of the discrimination arises on discussion that will take place here. beliefs or prejudices esnada emniyet güçlerine Hrant Dink’e saldırı that refuse to see these yapılacağı şeklinde bir ihbar mektubu ulaşıyor. In 2003, Hrant Dink takes off for a vacation people, who all have some different qualities, as Bu mektup üzerine harekete geçen emniyet in Sydney with his wife, Rakel Dink. At that individuals. güçleri, Milli İstihbarat Teşkilatı ve Dışişleri moment, police forces receive a letter informing

74 MEDYADA NEFRET SUÇLARI, NEFRET SUÇLARINDA MEDYA HATE CRIMES IN THE MEDIA, MEDIA IN HATE CRIMES Bakanlığı inanılmaz bir hızla olayı araştırıyor that there will be an attack on Hrant Dink. Hrant Dink öldürüldükten ve Hrant Dink’le de özel olarak konuşuyorlar. Alarmed by the letter, the Police, the National sonra konuştuğum, ancak ismini açıklayamayacağım Süreçten anladığımız kadarıyla ihbarın ardından Intelligence Organization (MIT) and the bir yetkili -ki görevi, yapılması gerekenler, yasal işlemler usulünce Ministry of Foreign Affairs investigate the bu tür ihbarlar karşısında önlem yerine getiriliyor. matter with unbelievable speed, and privately almaktır- bana aynen talk to Hrant Dink. As far as we can understand şunu söyledi: “O dönem Bir yıl sonra, yani 2004 yılında Hrant Dink’e Hrant Dink’i korumak yönelik sistemli bir saldırının olduğunu from this process, everything that is necessary için adım atmak cesaret is done after the receipt of the letter, and all gerektiriyordu.” artık hepimiz biliyoruz. Onun bir biçimde Bu cümle, devlet kurumu kamuoyunda hedef haline getirildiğini, legal transactions are executed according to due içinden gelen bir itiraf. ona yönelik bir yalnızlaştırma politikası procedure. uygulandığını görebiliyoruz. Ve bütün bu Now we all know that there was a systematic süreçte medya çok önemli bir işlev görüyor. attack on Hrant Dink a year later, that is, 2004 yılı boyunca, belli olaylarda, özellikle in 2004. We can see that he was somehow medya kuruluşlarının hemen hemen aynı made a target in the public opinion, with an biçimde tepki verdiğini görüyoruz. Hrant Dink isolation policy directed at him. And throughout öldürüldükten sonra konuştuğum, ancak ismini this entire process, the media played a very açıklayamayacağım bir yetkili -ki görevi, bu tür important function. ihbarlar karşısında önlem almaktır- bana aynen During 2004, we see media companies giving şunu söyledi: “O dönem Hrant Dink’i korumak virtually the same reaction to specific events. An için adım atmak cesaret gerektiriyordu.” official I talked to after the murder of Hrant Dink Bu cümle, devlet kurumu içinden gelen bir itiraf. but whose name I cannot disclose –and whose Peki ne anlama geliyor? Medya eliyle öylesine duty is to take necessary precautions in the face bir kampanya yürütüldü ki, bilinçli olarak bu of such reports- told me this, which I give here planın parçası olan kimileriyle birlikte, aslında in his exact words: “At that time, taking a step bu planla ilişkisi olmayan insanlar da Hrant to protect Hrant Dink required courage.” Dink’i koruma konusunda adım atamadılar. This is a confession coming right from the Buna cesaret edemediler. institution of the state. So what does it mean? Burada medyanın çok önemli bir rolü olduğunu There was this campaign run by the media, düşünüyorum. which prevented people, not only those consciously involved in this plan but also those Medyanın rolünün tartışılması, yalnızca Hrant who had no connection whatsoever with it, from Dink cinayetinin değil, genel olarak nefret taking steps to protect Hrant Dink. They could suçlarının ne şekilde sistematik bir nitelik not dare it. kazandığını anlamak açısından önem taşıyor. Sosyal Değişim Derneği’nden Cengiz Alğan, I think the media has a very important role here. “Ulusal basında nefret suçları: 10 yıl, 10 örnek” Discussing the role of the media is important başlığı altında konuya ilişkin yakın tarihsel bir in terms of understanding how not only the perspektif sunuyor. Hrant Dink murder but also the hate crimes in An official I talked to general gain a systematic nature. Cengiz Alğan after the murder of Hrant Dink but whose name I from the Association for Social Change gives a cannot disclose –and perspective on the near past with “Hate crimes whose duty is to take necessary precautions in in the national press: 10 years, 10 examples”. the face of such reports- told me this, which I give here in his exact words: “At that time, taking a step to protect Hrant Dink required courage.” This is a confession coming right from the Çeviri/Translation: Suzan Bölme institution of the state. LEXICON Konferans Çevirmenleri LEXICON Conference Interpreters

MEDYADA NEFRET SUÇLARI, NEFRET SUÇLARINDA MEDYA 75 HATE CRIMES IN THE MEDIA, MEDIA IN HATE CRIMES ULUSAL BASINDA NEFRET SUÇLARI: 10 YIL 10 ÖRNEK HATE CRIMES IN NATIONAL PRESS: 10 YEARS 10 CASES

CENGİZ ALĞAN Çeviri/Translation: Suzan Bölme LEXICON Konferans Çevirmenleri LEXICON Conference Interpreters Yürüttüğümüz çalışmanın başlığı, “Ulusal The title of this study is “Hate Crimes in the AGİT nefret suçlarını “Mağdurun, mülkün ya Basında Nefret Suçları: 10 Yıl 10 Örnek”. National Press: 10 Years, 10 Examples”. The da işlenen bir suçun Buradaki tartışmanın konusu daha çok medyada discussion topic here comes rather as hate hedefinin ırk, ulusal ya da etnik köken, dil, nefret söylemi olarak karşımıza çıkıyor. Bizim speech in the media, while our study focuses on renk, din, cinsiyet, yaş, yaptığımız çalışma ise “nefret suçları”nı konu “hate crimes”. In order to clarify the distinction zihinsel ya da fiziksel engellilik, cinsel alıyordu. Aradaki farkı anlatabilmek için nefret between these two terms, I will use some yönelim ya da diğer suçlarının ne olduğuna dair birkaç referansa references. benzer faktörlere dayalı olarak benzer özellikler başvuracağım. The definition of hate crimes on which our taşıyan bir grupla Bizim çalışmamızı dayandırdığımız nefret bağlantısı, ilgisi, study is based is the definition provided by bağlılığı ya da üyeliği suçları tanımı, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği the Organization for Security and Cooperation nedeniyle seçildiği kişilere ya da mala karşı Teşkilatı’nın (AGİT) tanımıdır: AGİT nefret in Europe (OSCE): OSCE defines hate crimes suçları da kapsayacak suçlarını “Mağdurun, mülkün ya da işlenen bir as “any criminal offense, including offences şekilde işlenen her türlü suç” şeklinde tanımlıyor. suçun hedefinin ırk, ulusal ya da etnik köken, against persons or property, where the victim, dil, renk, din, cinsiyet, yaş, zihinsel ya da fiziksel premises or target of the offence are selected engellilik, cinsel yönelim ya da diğer benzer because of their real or perceived connection, faktörlere dayalı olarak benzer özellikler taşıyan attachment, affiliation, support or membership bir grupla bağlantısı, ilgisi, bağlılığı ya da üyeliği with a group. A group may be based upon their nedeniyle seçildiği kişilere ya da mala karşı suçları real or perceived race, national or ethnic origin, da kapsayacak şekilde işlenen her türlü suç” language, colour, religion, sex, age, mental or şeklinde tanımlıyor. Sadeleştirerek söyleyecek physical disability, sexual disorientation or other olursak; yukarıda sayılan özelliklere sahip similar factors.” To simplify, we can say that any olan gruplara karşı, önyargı ile işlenmiş olan crime committees against these groups with suçlara nefret suçları diyebiliriz. Nefret suçlarını prejudice are hate crimes. Some criteria were söylemden ayırabilmek için belli başlı kıstaslar identified to distinguish between hate crimes belirlenmiş. Bunlardan ikisi suç niteliği taşıyan and hate speech. Two of these criteria play a davranışın tanımlanmasında temel oluşturuyor: fundamental function in defining the criminal Birincisi, bir suçun, nefret suçu olarak kabul behaviour: Firstly, in order for an offence to edilebilmesi için ortada ceza hukukuna göre be categorized as a hate crime, there has to işlenmiş bir suç olması gerekiyor. İkincisi de be an act that is accepted as an offence in the failin suçu mutlaka bir önyargı motifi ile işlemiş criminal law. Secondly, the perpetrator must olması şartı aranıyor. Bir başka deyişle, kişilere have committed the crime with a pattern of ya da belirli bir mala-mülke karşı işlenen bir prejudice. In other words, in a crime committed suçta, suçu işleyenin suçtan mağdur olan against individuals or specific properties, kişilere ya da mal-mülk sahibine, onun ilintili one looks at whether the perpetrator has any OSCE defines hate crimes olduğu gruba karşı bir önyargısı olup olmadığına prejudices against the victims or the property as “any criminal offense, including offences against bakılıyor. Bu durumda, nefret suçu işleyen owner or any groups that they may be related persons or property, failler, kurbanın belli bir gruba üyeliğini hedef to. In such a case, perpetrators of hate crimes where the victim, premises or target of alarak suçu işlemiş kabul ediliyorlar. Eğer are accepted as having committed the crime the offence are selected suç kişiye ya da kişilere karşı değil de mülke by targeting the victim’s membership to a because of their real or perceived connection, yönelikse, yine bu mülkün belli bir gruba ait specific group. If the crime is against property attachment, affiliation, olması, örneğin azınlıkların mezarlıkları, ibadet and not against individuals, one looks at support or membership with a group. A group yerleri veya cemaatlerin, grupların buluşma whether the property in question belongs to a may be based upon their yerleri, araçları ya da konutları olup olmadığına specific group, such as cemeteries or temples of real or perceived race, national or ethnic bakılıyor. Buradan bakıldığında fiziksel minorities or meeting venues of communities origin, language, saldırılar, şiddet ya da saldırı tehditleri, taciz, or groups, or their vehicles or residences. From colour, religion, sex, age, mental or physical mülke ya da eşyalara zarar verme, ırkçı ya da this perspective, physical assaults, threats of disability, sexual nefret içerikli sloganlar, duvar afişleri, posterler, violence or attack, harassment, damaging the disorientation or other similar factors.” duvar yazıları nefret suçu denilince ilk akla property, or slogans, wall papers or graffiti with gelen örnekler. Kundaklama bu suçlar arasında racist or hateful content are the first examples

MEDYADA NEFRET SUÇLARI, NEFRET SUÇLARINDA MEDYA 77 HATE CRIMES IN THE MEDIA, MEDIA IN HATE CRIMES en yaygın olanlardan biri. Bunu, saldırgan that come to mind. Arson is one of the most broşür ve kitapçıklar, okul ya da işyerinde common hate crimes, followed by various forms Nefret suçlarının ayırıcı özelliği, zorbalık şeklinde tanımlayabileceğimiz şiddet of violence which can be identified as bullying suçun motivasyonundaki türleri takip ediyor. Bütün bu suçların ortak at school or workplace or aggressive brochures önyargının yalnızca suçun mağdurunu değil, mağdurun özelliği, çok sayıda önyargı motifi içermekle and booklets. The common characteristics of dahil olduğu tüm grubu da birlikte, genellikle etnik, dinsel, ulusal ve cinsel all these crime types is that they involve a lot of hedef almasıdır. yönelimlere yönelik nefret suçları olmaları. hate motifs, and they are hate crimes generally Ancak nefret suçları bunlarla sınırlı da değil. directed at ethnic, religious, national and sexual Bu suçlar çok sayıda değişik gruba yönelebilir. orientations. However, hate crimes are not Örneğin rock’çı gruplar veya AIDS’liler toplu limited to these. These crimes can be directed halde nefret suçlarının nesnesi olabilirler. Listeyi at a multitude of different groups. For example, bu şekilde uzatabiliriz: Uzun saçlı erkekler de rock groups or people with AIDS can collectively olabilirler nefret suçlarının kurbanları. become objects of hate crimes. We can extend Buradan çıkarabileceğimiz sonuç aslında nefret this list: Men with long hair can also be victims suçunun failinin suçu işlerken mağdurun kim of hate crimes. olduğuna değil, ne olduğuna, neyin parçası The conclusion we can draw from this is that olduğuna bakıyor olduğu. Hrant Dink cinayeti when committing a hate crime, the perpetrator örneği, nefret suçlarının diğer suçlardan looks not at ‘who’ the victim is, but at ‘what’ the farkını ortaya koymak açısından karakteristik victim is. The example of the Hrant Dink murder özellikler taşıyor. Sıradan herhangi bir carries some characteristics that may help in cinayette, toplumun diğer bireyleri kendilerinin distinguishing hate crimes from other crime de öldürülebileceği korkusunu hissetmezler. types. In an ordinary murder case, the other Herhangi bir cinayette, diyelim ki bir alacak members of the society do not feel the fear that verecek davasında ya da “yanımdaki kadına they too may be killed. In an ordinary murder, baktı ben de öldürdüm” gibi davalarda, say a murder due to credit-debit, or where the toplumun diğer kesimlerinin korkmasını perpetrator confesses “killing because the guy gerektirecek bir durum söz konusu değildir. Ama looked at my woman”, there is nothing that may örneğin Malatya’daki Zirve Yayınevi katliamında put fear in the hearts of the rest of the society. üç Hıristiyan öldürüldüğünde, benzer özellikleri However, for example when three Christians taşıyan grubun tamamı kendisini tehdit altında were killed in the massacre of Zirve Publishing hisseder. Nefret suçlarının ayırıcı özelliği, suçun House in Malatya, the entire group bearing motivasyonundaki önyargının yalnızca suçun the same characteristics with the victims mağdurunu değil, mağdurun dahil olduğu tüm felt threatened. The distinguishing aspect of grubu da hedef almasıdır. hate crimes is that the prejudice, which is the Etkileri üzerinden de tartışacak olursak; nefret motivator of the crime, targets not only the suçlarını, önyargı ile işlenmeyen suçlardan victim but also the whole group in which the ayıran birkaç temel özellik daha görürüz: victim is included as a member. Birincisi, eğer bir suç nefret motifi ile işlenmişse If we base the discussion on impacts, we can -kurbanlar ölmeseler dahi- gelecekte de benzer see several main characteristics that distinguish saldırıların olması ihtimali dolayısıyla bir hate crimes from crimes that do not involve korkuya sevk edilmiş olurlar. Aynı zamanda prejudice: Firstly, if a crime has been committed kurbanın ya da mağdurun ait olduğu grubun with a hate pattern, the victims are driven tamamı yine aynı korkuya sevk edilmiş olur. into fear of possible future attacks of a similar The distinguishing aspect of hate crimes is that Hem mağdurun hem de mağdurun bağlı nature –even if the victims are not dead. The the prejudice, which bulunduğu cemaatin ya da grubun toplumda whole group in which the victim belongs is is the motivator of the crime, targets not only istenmediği, kabul görmediği, bu topluma also driven into fear. Hate crimes endeavour the victim but also the ait olarak görülmediği mesajı verilmeye to give the message that both the victim and whole group in which the victim is included as a çalışılır nefret suçlarının sonucunda. Çünkü his/her community of group is not wanted, not member. kişiye değil, aslında bütün bir gruba yönelik accepted in the society and not seen as a part of

78 MEDYADA NEFRET SUÇLARI, NEFRET SUÇLARINDA MEDYA HATE CRIMES IN THE MEDIA, MEDIA IN HATE CRIMES suçlardır. Resmi kurumlar tarafından da destek this society, because these are crimes directed Özellikle polis, sosyal olunmaması halinde, nefret suçu mağdur ya not at the individual, but at the whole group. If hizmet uzmanları, doktorlar ya da da mağdurlarında ikinci bir travma ortaya not supported by authorities, a second trauma yargıçlar gibi resmi çıkacaktır. Çünkü özellikle polis, sosyal hizmet occurs in victims of hate crimes. Especially if kurumlar işlenen suçu yeterince ciddiye uzmanları, doktorlar ya da yargıçlar gibi authorities such as the police, social workers, almıyorlarsa, örneğin resmi kurumlar işlenen suçu yeterince ciddiye physicians or judges do not take the crime kovuşturma gerektiği gibi yapılmamışsa, bu suçun almıyorlarsa, örneğin kovuşturma gerektiği gibi seriously enough, for example if the prosecution biçimi ve onu üreten yapılmamışsa, bu suçun biçimi ve onu üreten saikler üzerine üzerine is not done properly, if the style of the crime and düşülmemişse; örneğin söz saikler üzerine üzerine düşülmemişse; örneğin the motives leading to the crime are not taken konusu suç, sıradan ya da önyargısız suçlar gibi söz konusu suç, sıradan ya da önyargısız into consideration, or if for example the crime ele alınmışsa, hem mağdur suçlar gibi ele alınmışsa, hem mağdur hem is handled as an ordinary or ‘prejudice-free’ hem de bağlı bulunduğu grupların aşağılanma ve de bağlı bulunduğu grupların aşağılanma crime, the level of degradation and isolation tecrit hissinin derecesi ve tecrit hissinin derecesi de yükselecektir. felt by the victim and his/her group/community de yükselecektir. Kendilerini daha fazla Kendilerini daha fazla küçük düşürülmüş will also increase. They may feel even more küçük düşürülmüş halde halde hissedebilirler. Çünkü sadece suçlu ya humiliated, as they may arrive at the conclusion hissedebilirler. Çünkü sadece suçlu ya da da suçluların değil, devletin kendisinin de that the crime is sanctioned and its continuation suçluların değil, söz konusu suçu onayladığı ve devamlılığını encouraged not only by the offender but also by devletin kendisinin de söz konusu suçu savunduğu sonucuna varabilirler. Bu durum, the state itself. Such a situation would result in onayladığı ve grubun diğer üyelerinin benzer bir saldırıya an increased fear in the other members of the devamlılığını savunduğu sonucuna varabilirler. kendilerinin de uğrayabileceğinden duydukları community that they may also become victims korkunun artmasına neden olacaktır. Bir nefret of a similar attack. Inadequate or superficial suçunun yeterince kapsamlı ve gerektiği şekilde prosecution of a hate crime not only scares kovuşturulmaması, mağdurları korkutmakla victims but also encourages the aggressors. kalmayıp, saldırganları da cesaretlendirecektir. Since there will be no punishment for the crime Çünkü nasıl olsa işlenen suç cezasız kalacaktır. in any case, similar crimes can be conveniently Dolayısıyla bundan sonra da rahatlıkla benzer committed. Hence, even a tiny omission or gap suçlar işlenebilir. Dolayısıyla nefret suçunun in identifying and prosecuting a hate crime can teşhisinde ve kovuşturmasında olabilecek lead to increased violence in the society. And bir eksiklik, toplumda şiddetin artmasına yol the most natural result of such a case would Especially if authorities açabilir. Bunun en doğal sonucu ise hukuka be a weakening in the belief in law and public such as the police, social workers, ve kamu kurumlarına olan inancın zayıflaması bodies. What’s more, it may lead to further physicians or judges olacaktır. Dahası nefret suçunun mağdurları marginalization of the victims of the hate crime do not take the crime seriously enough, daha da fazla marjinalleşebilir. Bununla birlikte, in question. In addition, the feelings of fear for example if the nefret suçuna maruz kalan grubun korku ve and isolation evoked in the target group of the prosecution is not done properly, if the style tecrit hissiyatının önyargısız suçlara oranla çok hate crime can expand across a longer period of the crime and the daha uzun bir sürece yayılması da söz konusu. compared to crimes not motivated by prejudice. motives leading to the crime are not taken into Bizim yaptığımız çalışmanın başlığı “Ulusal We chose “Hate Crimes in the National Press: consideration, or if for example the crime is Basında Nefret Suçları: 10 Yıl 10 Örnek” 10 Years and 10 Examples” as the title for our handled as an ordinary or şeklinde belirlendi. Bu kapsamda Türkiye’de study. In the scope of this study, we took a ‘prejudice-free’ crime, the level of degradation ulusal düzeyde yayınlanan gazetelere baktık. look at national papers published in Turkey. and isolation felt by Türkiye’de şu anda 39 ulusal gazete yayınlanıyor Currently, there are 39 newspapers circulating the victim and his/her group/community will also ve bunların toplam tirajları 5 milyon civarında. nationwide, with a total of around 5 million increase. They may feel Biz temsil yeteneği ve tiraj ölçütlerini göz readers. We selected 20 newspapers based on even more humiliated, as they may arrive at the önünde bulundurarak 20 gazete seçtik, daily circulation and representative capacities; conclusion that the crime seçtiğimiz gazetelerin toplam tirajı, bütün tirajın their circulation numbers corresponded is sanctioned and its continuation encouraged yüzde 80’inden fazlasına tekabül ediyordu. to over 80% of the total circulation of all not only by the offender Tirajları yüksek gazetelerin yanı sıra, temsil national newspapers. In addition to these but also by the state itself. yetenekleri olan bazı gazeteleri de tirajları düşük high-circulation papers, we also included olmasına rağmen çalışmaya dahil ettik. Vakit, some low-circulation papers because of their

MEDYADA NEFRET SUÇLARI, NEFRET SUÇLARINDA MEDYA 79 HATE CRIMES IN THE MEDIA, MEDIA IN HATE CRIMES Yeni Çağ, Ortadoğu gibi belli kesimleri temsil representative capabilities despite having low eden gazeteler bu kapsamda çalışmamıza dahil circulation. Papers representing specific groups Çalışmamızın öncelikli hedefi, her sosyal oldular. Haber atlamamış olmak için, hemen such as Vakit, Yeni Çağ, Ortadoğu etc were thus projede olduğu gibi, bu her haberi ayrıntılı bir şekilde okuyarak seçmeye included in our study. In order to not skip any konuda kamuoyunda bir farkındalık yaratılması çalıştık. Bu şekilde 10 yıl içerisinde yayınlanmış news articles, we tried to select each news story ve var olan farkındalığın yaklaşık 30 bin haber belirledik. Bu haberlerin after a detailed reading. Using this method, artırılması. Medyadan beklentimiz, nefret tamamı nefret suçu ya da söylemi içermiyordu. we identified around 30 thousand news stories suçları konusunda Ancak atlamamak için haber sayısını yüksek published in the last 10 years. Not all of these önleyici tedbirler alınmasına katkıda tuttuk. Okunan haberleri nefret suçu ya da articles contained a hate crime or a hate speech. bulunması ve pozitif söylemi kapsamına girmeleri bakımından However, we kept the number of news stories ayrıcılık yapması. elediğimizde geriye 5 bin kadar haber kaldı. high in order not to miss any. When we sorted Daha sonra yaptığımız atölye çalışmaları, through the thoroughly-read news stories in toplantılar ve seminerlerde belirlediğimiz terms of whether they are categorized within yöntemlerle yeniden süzgeçten geçirerek örnek the scope of hate crimes or hate speech, we haber sayısını 200’e kadar indirdik. were left with around 5 thousand news stories. Çalışmamıza 10 kişiden oluşan, azınlık hakları In subsequent workshops, meetings and alanında çalışan, gazeteci, sanatçı, spor seminars, we reduced the number down to 200, yorumcusu ve akademisyenlerden oluşan bir using the same sorting method. danışma kurulu eşlik etti. Danışma kurulunun Our study was accompanied by an advisory da katılımıyla seçilen haber sayısını 10 örneğe board of 10 members consisting of journalists, indirgedik. Çalışmamızın sonuçları bu 10 örnek art performers, sports commentators and üzerinden şekillendi. academics working in the field of minority Çalışmamızın öncelikli hedefi, her sosyal rights. With the help of the Advisory Board, we projede olduğu gibi, bu konuda kamuoyunda bir reduced the number of selected news stories farkındalık yaratılması ve var olan farkındalığın to 10 examples. And the outcomes of our study artırılması. Medyadan beklentimiz, nefret were thus shaped around these 10 samples. suçları konusunda önleyici tedbirler alınmasına The priority objective of our study was to create katkıda bulunması ve pozitif ayrıcılık yapması. a public awareness on the subject and raise Çalışmanın sonuçlarının ve atılacak adımların any already existing awareness, as in all social yer aldığı nefretme.org sitesinde bu konuları projects. Our expectations from the media ayrıntılı olarak ele aldık. are that it contributes to taking preventive Elbette çalışmanın, bir medya araştırmasından measures against hate crimes and engages in ibaret olmasından kaynaklanan kimi sınırları positive discrimination. We have addressed da bulunuyor. Örneğin haberlerde faillerin these issues in detail on the web site nefretme. karakteristik özelliklerini yakalamak her org, where we publish the results of the study zaman mümkün olmayabiliyor. Çünkü haberler and future steps to be taken. ayrıntılı olarak verilmiyor. Örneğin sadece haberlere dayanarak bir failin, bir nefret suçu Of course, the study has some limitations işlerken gerçekten önyargı ile mi hareket originating from the fact that it is a media research. For example, it may not always be ettiğini tespit etmek mümkün değil. Nefret The priority objective of suçlarının ne kadarının medyaya yansıdığını possible to capture the characteristics of the our study was to create perpetrators in news stories, since not all news a public awareness on tespit etmek de çok zor. Bu noktada kimi sorular the subject and raise cevaplanamıyor. Örneğin, suçun mağdurlarının stories are given in detail. For example, it is not any already existing geriye çekilmiş veya olayı medyaya yansıtmamış possible to determine based only on the news awareness, as in all social projects. Our olabilirler. Dolayısıyla bu suçların yoğunluğu ve story whether the perpetrator really acted on expectations from niteliği hakkında sadece medyaya dayanarak prejudice when committing the hate crime. And the media are that it contributes to taking kesin bir tespit yapmak doğru değil. Öte yandan it is equally difficult to determine how many of preventive measures medya da konuya haber değeri atfetmemiş, all hate crimes find their way into the media. At against hate crimes and engages in positive dolayısıyla habere yer vermemiş olabilir. Bu da this point, some questions remain unanswered. discrimination. sınırlayıcı bir etkidir. For example, the victims of the crime may have

80 MEDYADA NEFRET SUÇLARI, NEFRET SUÇLARINDA MEDYA HATE CRIMES IN THE MEDIA, MEDIA IN HATE CRIMES Gazete taramalarını yaparken kronolojik withdrawn or avoided involving the media. Gazete taramalarını sıraya göre gitmek yerine, bir takım anahtar Hence, it would not be accurate to estimate the yaparken kronolojik sıraya göre gitmek kelimelerden yola çıktık. Bu anahtar kelimeleri density and nature of these crimes based solely yerine, bir takım anahtar ise, yine tarihsel sıralamaya göre gazetelerde on the media. On the other hand, the media may kelimelerden yola çıktık. Belli başlı kelimeler en sık rastlanan kelimeler arasından seçmeye not have attributed a news value to the event diğerlerine oranla çalıştık. Belli başlı kelimeler diğerlerine oranla and therefore may not have covered the story. çok daha sık telaffuz ediliyordu. Örneğin çok daha sık telaffuz ediliyordu. Örneğin This also is a limiting affect. “Ermeni” kelimesinin geçtiği bütün haberlerde “Ermeni” kelimesinin geçtiği bütün haberlerde When scanning the newspapers, we started nefret söylemine nefret söylemine rastlanabiliyor. Burada sayısal with some key words rather than following a rastlanabiliyor. olmasa da oransal bir değer vermenin daha chronological order. We tried to select these doğru olacağını düşündük gazeteler açısından. keywords from among words that are most Çünkü ele aldığımız tüm gazetelerin 10 yıllık bir frequently seen in the media in a chronological arşivleri yok. Kimisinin 1-2, kimisinin 8-9 yıllık order. Some words were used more frequently bir geçmişleri bulunuyor. Dolayısıyla oransal bir compared to others. For example, in all the değer durumu daha iyi yansıtabilecekti. stories where the word “Armenian” was used, Yöntemle ilgili ayrıntılara daha fazla girmeden, hate speech could be seen. Here, we considered karşılaştığımız en karakteristik örneklerden that giving a proportional rather than a birini aktarmak istiyorum: Söz konusu haber numerical value would be more accurate in view 7 Nisan 2000 tarihinde, yani tam olarak 10 of the newspapers, since not all the papers we yıl önce yayınlanmış. Konu, Galatasaray ve scanned had 10-year archives. Some were only bir İngiliz takımı olan Leeds United arasında 1-2 years old, while some had a history of 8-9 oynanan maç. Haberin yayınlandığı mecra years. Hence, a proportional value would give a ise Star Gazetesi. Gazete habere hem tam better picture of the situation. sayfa ayırmış hem de başsayfaya çekmiş. Before getting into more details about the Bütün haber toplam 50 kelimeden oluşuyor. methodology, I would like to share one of Başlıkta ise devasa bir “Two Size” yazısı dikkat the most characteristic examples we have çekiyor. Standart bir günlük gazetenin bütün encountered. The story was covered on April 7, sayfasını kaplayacak şekilde cömert bir görsel 2000, that is, exactly 10 years ago. The subject dil kullanıyor. Haberde verilen bilgiler şöyle is the match played between the British Leeds özetlenebilir: Maçın sonucu 2-0. Galatasaray, United and the Turkish Galatasaray teams. The Leeds United’ı 2-0 yenmiş. Buradaki “two”, story appears in the newspaper ‘Star Gazetesi’. maçın sonucuna gönderme yapıyor bir yandan. The paper allocates a whole page and nothing Ancak bir ayrıntı daha var: Maçtan bir gün less than the front page to the story. The whole önce Türk taraftarlar, iki İngiliz taraftarı story consists of 50 words. The headline is a bıçaklayarak, açıkça linç ederek öldürmüşler. gigantic “Two Size”. A generous visual language Gazete haberi, bu iki cinayetten haberdar that covers one whole page of a standard daily olarak bu başlığı atıyor. Bu başlığın, söz konusu newspaper is used. The information imparted cinayetlerle ilgisi olup olmadığını ise başlığın in the coverage can be summarized as follows: hemen altındaki kompozisyondan anlıyoruz. Match result is 2-0. Galatasaray beat Leeds Birinci sayfada iki fotoğraf var. Birinci fotoğrafın United. The “two” here is a reference to the When scanning the üzerinde, “Sokakta böyle”, ikincisinde ise score. But there is another detail: A day before newspapers, we started with some key words “sahada böyle” ibareleri okunuyor. Her birinde the match, Turkish fans stabbed two British rather than following diz çökmüş iki kişiyi görüyoruz. Fotoğraflardaki fans, killing them in a very public lynching. a chronological order. Some words were used more kişilerin duruşları birbirlerine çok benzer olarak The paper puts this headline above the story, frequently compared to özellikle seçilmiş. Manşetin hemen sağ alt being aware of these two murders. And we others. For example, in all the stories where köşesinde, “Holiganların sokakta da sahada da understand from the composition following the word “Armenian” was ağzını, burnunu kırdık” yazıyor. “Kırdılar” değil, the headline whether it is really related to the used, hate speech could be seen. “kırdık” şeklinde ifade edildiğini vurgulamak murders. There are two photographs on the gerekiyor. Yani “Biz yaptık bu işi”. Bu başlığa first page. First photo is captioned “Like this on

MEDYADA NEFRET SUÇLARI, NEFRET SUÇLARINDA MEDYA 81 HATE CRIMES IN THE MEDIA, MEDIA IN HATE CRIMES ve habere göre maçın aktörleri, takımlar değil, the Street”, and the second photo is captioned ülkeler... Kullanılan dil, muhabirlerin olay yerine “and like this on the field”. In both photos we “Vatan toprağını öptürmek” cümlesi haberi izlemek değil, bizzat müdahil olmak see two persons kneeling. They were specifically gazetenin yorumu ve üzere gönderildikleri izlenimi veriyor. Manşetin selected for their very similar postures. At the bu yorumla saldırgan bir milliyetçilik açık altındaki cümle ise şu: “Biz Türkler, Avrupalı right bottom corner of the headline, the paper hem savunuluyor, hem writes: “We smashed the faces of Hooligans sahipleniliyor, hem de rakiplerimizi çiçeklerle karşılar, alkışlarla kutsanıyor. uğurlarız. Ama sizi suratınıza tükürerek both on the street and on the field”. Not “They gönderiyoruz. Two! Two! İngiltere’ye kadar Smashed”, but “We smashed”. The emphasis yolunuz var.” “İki” anlamına gelen “two” is on “this is OUR doing”. According to this kelimesi tükürmek anlamında kullanılıyor. heading and story, the actors of the match Kelimenin işaret ettiği bir başka vaka da işlenen are not the teams but the countries... The iki cinayet. Yani “two” kelimesi aslında üç ayrı language used gives the impression that the referans kümesine sahip. İlk fotoğrafın içindeki correspondents were sent to the scene not to spot kompozisyonu tamamlıyor: “Leedsli record the news but to personally get involved. holiganlara Taksim’de kafasına vura vura vatan The sentence right under the headline is as toprağını öptürdüler.” follows: “We Turks welcome our European rivals with flowers, and bid them farewell with Bu haberden böyle bir sonucu nasıl applause. But we are sending you by spitting çıkarttıklarını bilemiyoruz. Bir kere öyle bir in your faces. Two! Two! You have a long road bilgi yok. Leeds taraftarlarının başlarını “vatan home.” The word “two” is used here also as an toprağını öptürmek” için mi bastırıyorlar analogy for spitting. gerçekten, yoksa başka bir sebep mi var, bilmiyoruz. Dolayısıyla bu cümle gazetenin The same word also points out the two murders yorumu ve bu yorumla saldırgan bir milliyetçilik committed. In other words, “two” used here has three different reference sets. The spot açıkça hem savunuluyor, hem sahipleniliyor, in the first photo completes the composition: hem de kutsanıyor. Manşeti atanların dönemin “They made Leeds Hooligans kiss the soil of our Star Gazetesi Yazı İşleri Müdürü Yılmaz Özdil ve land by bashing their heads in Taksim.” Genel Yayın Yönetmeni Fatih Çekirge olduğu biliniyor. We do not know how they came up with such a conclusion from this story. First of all, there İkinci fotoğrafta ise aslında haberi is no information to this effect. Do they really “taçlandırdığını” düşünebileceğimiz bir başka press down the heads of Leeds supporters to ayrıntı görüyoruz. Gazete burada cinayetle “make them kiss the soil of our land” or is there ilgili bir kanaat üretiyor. Ortada iki ölüm var another reason? We do not know. Hence, this ve gazete bu ölümlere ilişkin kanaatini beyan sentence is the interpretation of the newspaper ediyor: “Leedsli futbolculara Sami Yen’in and it expressly advocates, owns and sanctifies çimlerinde cenaze namazı kıldırdılar. Hem de an aggressive nationalism. It is known that the two rekat.” headline belongs to Yılmaz Özdil the Editor in Söz konusu maç iki Türk takımı, örneğin Chief, and Fatih Çekirge the Executive Editor of Galatasaray ve Fenerbahçe arasında Star Gazetesi at the time. oynanıyor olsaydı muhtemelen böyle bir dil In the second photograph we see another detail kullanılmayacaktı. Ancak bir Türk ve bir İngiliz, which we think might indeed “crown” the whole ya da herhangi bir Türk olmayan takım arasında story. Here, the paper produces an opinion on oynandığında maalesef bu aşırı saldırgan ve murder. There are two deaths, and the paper milliyetçi dil kullanılabiliyor. Pek çok açıdan expresses its own opinion on these deaths: “Make them kiss the soil of our land.” “Two Size” haberi, İletişim Fakülteleri’nde “They made Leeds footballers perform a funeral This sentence is the örnek olay olarak değerlendirilebilecek pek çok salah at Sami Yen Stadium. And two rak’ats at interpretation of the newspaper and it nitelik taşıyor. that.” expressly advocates, owns and sanctifies an Aradan 10 yıl geçtikten sonra, geçtiğimiz 6 If the match had been between two Turkish aggressive nationalism. Nisan’da söz konusu İngiliz takımı Leeds teams, say Galatasaray and Fenerbahçe, such

82 MEDYADA NEFRET SUÇLARI, NEFRET SUÇLARINDA MEDYA HATE CRIMES IN THE MEDIA, MEDIA IN HATE CRIMES 25 United’ın şimdiki başkanı bir açıklama yaptı. a language would probably not have been Aradan 10 yıl geçtikten Her yıl, olayın yıl dönümlerinde sahaya used. However, when it is between a Turkish sonra, geçtiğimiz 6 kollarına siyah bant bağlayarak çıkıyorlarmış. and a UK team or any other team that is not Nisan’da söz konusu İngiliz takımı Leeds Bu yıl da aynısını yapmışlar. Açıklamasında from Turkey, unfortunately it is possible to see United’ın şimdiki ise Türk adaletinin neden bu kadar geciktiğini such extremely aggressive and nationalistic başkanı bir açıklama yaptı. Her yıl, olayın sorguluyordu. Çünkü işlenen cinayetlerle ilgili language. From many aspects, the “Two Size” yıl dönümlerinde sahaya olarak gözaltına alınan 20 kişiden 13’ü derhal story features many characteristics that may kollarına siyah bant bağlayarak çıkıyorlarmış. serbest bırakıldı, geriye kalan 7 kişi ise çok küçük be used in case studies at Communication Bu yıl da aynısını cezalar aldılar. Faillerin çarptırıldıkları cezalar Faculties. yapmışlar. Açıklamasında ise Türk adaletinin neden arasında en uzunu 4 yıl 9 aydı ve sonuncusu After 10 years, on April 6 of last year, the current bu kadar geciktiğini da 2005 yılında serbest bırakıldı. Leeds United Chairman of Leeds United made a statement. sorguluyordu. Çünkü işlenen cinayetlerle Başkanı’nın açıklamasını aradan 10 yıl geçtikten He said they have been going onto the field with ilgili olarak gözaltına sonra yayınlayan bugünün Sabah Gazetesi’nin black bands on their arms on the anniversary of alınan 20 kişiden 13’ü derhal serbest bırakıldı, haberi baş sayfadan ele alış biçimi ise şöyle: “Bir the event every year. And they did the same this geriye kalan 7 kişi bu eksikti. Türkiye’ye karşı yeni gerekçe.” year. In his statement, he was questioning why ise çok küçük cezalar aldılar. Turkish justice is taking so long. Because out of the 20 individuals detained in relation to the murders, 13 were immediately released, and the remaining 7 received only minor penalties. The longest sentence ruled against the perpetrators was 4 years and 9 months, and the last of the perps was released in 2005. The way this statement by the Chairman of Leeds United is handled 10 years later in the newspaper Sabah Gazetesi is as follows: “That’s all we needed! A new peg against Turkey.”

After 10 years, on April 6 of last year, the current chairman of Leeds United made a statement. He said they have been going onto the field with black bands on their arms on the anniversary of the event every year. And they did the same this year. In his statement, he was questioning why Turkish justice is taking so long. Because out of the 20 individuals detained in relation to the murders, 13 were immediately released, and the remaining 7 received only minor penalties.

84 MEDYADA NEFRET SUÇLARI, NEFRET SUÇLARINDA MEDYA HATE CRIMES IN THE MEDIA, MEDIA IN HATE CRIMES MEDYANIN HRANT DİNK’İ HEDEF HALİNE GETİRMESİ HOW DID THE MEDIA MAKE HRANT DINK A TARGET

KEMAL GÖKTAŞ Çeviri/Translation: Suzan Bölme LEXICON Konferans Çevirmenleri LEXICON Conference Interpreters Nefret söylemi açısından Türkiye’nin son There is no doubt that the Hrank Dink murder yıllarda yaşadığı en çarpıcı örneklerden biri was one of the most striking examples we have Hrant Dink, 1915’te yaşanan Ermeni kuşkusuz Hrant Dink cinayeti oldu. 2007 yılında seen in Turkey in terms of hate speech. This soykırımından sonra, işlenen bu cinayet, öncesindeki Rahip Santoro murder, committed in 2007, was systematic Türkiye’de kamusal alanda sözünü söyleyebilen ve cinayeti ve sonrasındaki Malatya Zirve Yayınevi enough to make us all feel that it was a part bir duruşu net biçimde katliamı ile bir planın parçasıı olduğunu bize of a bigger plan, with the murder of Father sergileyebilen en önemli Ermeni aydın olarak öne hissettirecek şekilde işlendi. Nitekim daha sonra Santoro preceding it and the massacre of çıkmıştı. Yayınladığı bulunan bazı belgelerde de nasıl bir planın Zirve Publishing House in Malatya following Agos Gazetesi, solcu ve muhalif kimliğiyle sadece ve operasyonun parçası olduğuna dair güçlü it. Likewise, in some documents unearthed cemaate yayın yapan bir işaretler gördük. afterwards, we saw strong indicators of how it yayın organı değil, aynı zamanda Türkiye’deki Hrant Dink, 1915’te yaşanan Ermeni was indeed a part of a plan and operation. toplumsal muhalefet ile de ilişkiler içerisinde soykırımından sonra, Türkiye’de kamusal Hrant Dink had come to fore as the most olan ve önemli katkılar alanda sözünü söyleyebilen ve bir duruşu net prominent Armenian intellectual capable of sunan, bu alanda yeni bir yayıncılık anlayışı biçimde sergileyebilen en önemli Ermeni aydın demonstrating a clear position and speaking geliştiren bir gazete olarak öne çıkmıştı. Yayınladığı Agos Gazetesi, his mind in Turkey’s public domain following olarak dikkat çekiyordu. Hrant Dink de bu kimliği solcu ve muhalif kimliğiyle sadece cemaate the Armenian genocide of 1915. Agos, his ile etkili olmaya yayın yapan bir yayın organı değil, aynı zamanda newspaper, was not only for his community with başlamıştı. Türkiye’deki toplumsal muhalefet ile de ilişkiler its leftist and oppositional identity, but also içerisinde olan ve önemli katkılar sunan, bu drew attentions as a newspapers contributing alanda yeni bir yayıncılık anlayışı geliştiren bir and with connections to the social opposition gazete olarak dikkat çekiyordu. Hrant Dink de in Turkey, introducing a new concept to the bu kimliği ile etkili olmaya başlamıştı. publishing sector. And Hrant Dink had already Hrant Dink’in bu kimliği 2004 yılına kadar started to be an influential figure with this toplumda yalnızca belli kesimler tarafından identity. tanınıyor, biliniyordu. Yaygın medyanın Until 2004, this identity of Hrant Dink was gündemine girmesi ve kamuoyunda tanınması known and recognized only by some specific ise 2004 yılında yayınladığı bir haberle parts of the society. His appearance in the gerçekleşti. Hrant Dink, söz konusu haberde popular media and hence his introduction to Sabiha Gökçen’in Ermeni olduğunu ve the general public happened with a news story yetimhaneden Atatürk tarafından alınarak he published in 2004. In that news story, Hrant evlat edinildiğini ve büyütüldüğünü öne Dink was claiming that Sabiha Gökçen was an sürüyordu.1 Bu haber zaman geçtikçe daha Armenian, and was taken from an orphanage Hrant Dink had come da önemli olmaya başladı. Örneğin dönemin by Atatürk and later adopted and raised by to fore as the most TTK (Türk Tarih Kurumu) Başkanı Yusuf him.1 In time, this news article started to prominent Armenian intellectual capable of Halaçoğlu da benzer bir iddiayı, ırkçı bir yargı draw more attention. For example, the then demonstrating a clear ile gündeme getirdi. Halaçoğlu, “Siz Kürt ve President of TTK (Turkish Historical Society) position and speaking his mind in Turkey’s Alevi diyebiliyorsunuz, ama bunların çoğu Yusuf Halaçoğlu brought a similar claim on the public domain following maalesef Ermeni dönmesidir” diyerek, ırkçı agenda, but with a racist judgement. Halaçoğlu the Armenian genocide of 1915. Agos, his bir perspektiften aslında 1915’ten sonra bu said, “You are able to say Kurdish or Alevi, alas newspaper, was not topraklarda Ermenilerin kimliklerinden ve most of them are Armenian converts”, and from only for his community with its leftist and dinlerinden dönmek zorunda bırakıldıkları a racist perspective pointed at the fact that after oppositional identity, ve zorla asimile edildikleri gerçeğini işaret 1915 the Armenians living on these lands were but also drew attentions as a newspapers 2 ediyordu. forced to abandon their identities and religions, contributing and with and that they were forcibly assimilated.2 connections to the social opposition in Turkey, 1 “Sabiha Hatun’un sırrı”, Agos, 6 Şubat 2004 introducing a new concept 2 Halaçoğlu, Ağustos 2007’de Kayseri’de düzenlenen bir to the publishing sector. konferansta Türkiye’deki Kürtlerin aslında Türkmen 1 “Sabiha Hatun’un sırrı”, Agos, February 6, 2004 And Hrant Dink had olduklarını, Kürt Alevilerin ise tehcirden kurtulmak için din 2 Halaçoğlu, at a Conference in Kayseri in August 2007, claimed already started to be an değiştirmiş gibi görünen Ermeniler olduğunu öne sürdü. that the Kurds in Turkey were in fact Turkmens, and that influential figure with Hemen her kesimden gelen tepkilerin ardından bir basın Kurdish Alevis were in fact Armenians giving the appearance this identity. toplantısı düzenleyen Halaçoğlu bu defa da tespitlerinin of apostates in order to be saved from deportation. Holding

86 MEDYADA NEFRET SUÇLARI, NEFRET SUÇLARINDA MEDYA HATE CRIMES IN THE MEDIA, MEDIA IN HATE CRIMES Sabiha Gökçen’in başına gelenler de benzer bir The events taking place in Sabiha Gökçen’s life Sabiha Gökçen’in Ermeni duruma gönderme yapıyordu. Bu aslında çok were making references to a similar situation. olduğuna ilişkin bu haber, Agos’ta sarsıcıydı, çünkü Sabiha Gökçen 1920’lerden Actually this was very traumatic, since Sabiha yayınlanmasından itibaren oluşturulmaya çalışılan toplum Gökçen was a significant figure in the society yaklaşık yaklaşık 15 gün sonra Hürriyet modelinde önemli bir figürdü. Bir kere ilk Türk model endeavoured to be established since Gazetesi’nde manşet kadın pilottu. Dolayısıyla rejimin oluşturmaya 1920s. First of all, she was the first Turkish olarak verilmesiyle büyük bir tartışma başladı. çalıştığı toplum ve kişi modelinde ayrıcalıklı female pilot. Hence, she had a privileged place Hrant Dink cinayetinin bir yeri vardı; çünkü aynı zamanda savaşçıydı. in the model society and individual which the ardından ortaya atılan görüşlerden biri de, onun Dersim İsyanı’nda bomba yağdıran uçakları regime was trying to create; and because she hedef haline getirilmesi kullananlardan biri de oydu. was also a combatant. She was one of the pilots sürecinin Sabiha Gökçen haberinin verilişiyle Sabiha Gökçen’in Ermeni olduğuna ilişkin bu showering bombs during the Dersim Rebellion. başladığı şeklindeydi. haber, Agos’ta yayınlanmasından yaklaşık This news that Sabiha Gökçen was an Armenian yaklaşık 15 gün sonra Hürriyet Gazetesi’nde started a huge debate after it appeared in manşet olarak verilmesiyle büyük bir tartışma the headline in the newspaper “Hürriyet” başladı. Hrant Dink cinayetinin ardından ortaya approximately 15 days after its first appearance atılan görüşlerden biri de, onun hedef haline in Agos. One of the opinions voiced after the getirilmesi sürecinin Sabiha Gökçen haberinin Hrant Dink murder was that the process which verilişiyle başladığı şeklindeydi. Elbette bu made him a target had started with the way the görüşe katılmayanlar da mevcut. Sabiha Gökçen story was covered. Of course Bence Sabiha Gökçen haberinin verilişinde there are also those who do not agree with this herhangi bir sorun yoktu. Hatta Agos’ta view. yayınlanan bir haberin Hürriyet’te yayınlanarak In my opinion, there were no problems with kamusal tartışmaya daha geniş bir şekilde the way the Sabiha Gökçen story was covered. açılmasının da anlamlı olduğunu düşünüyorum. I even think that the publication of a story from Nitekim Hürriyet’te yayınlanan ve Ersin Kalkan Agos in Hürriyet, which opened it to a larger imzalı bu haber gayet objektif ve yerinde kaleme public debate, is also meaningful. As such, alınmıştı. Yazılı belgelere yer verilmiş, Hrant this news piece published in Hürriyet with the Dink’ten görüş alınmış, ayrıca haber bir “iddia” signature of Ersin Kalkan was highly objective olarak kamuoyuna sunulmuştu.3 and proper. Written documents were included Hrant Dink’in hedef haline gelmesi sürecini as references, Hrant Dink’s views were asked başlatan olay ise bu haberin yayınlanmasından and included, and the news was presented to 3 bir gün sonra gerçekleşti. Genelkurmay the public as a “claim”. Başkanlığı, Sabiha Gökçen haberi ile ilgili olarak The event that triggered the process of Hrant çok sert bir açıklama yaptı. Açıklamada bu Dink’s becoming a target took place a few tür haberlerin “ülkemize, milletimize zararlı days after the appearance of the news story. olduğu”, “milli bütünlüğe ve toplumsal barışa The Turkish General Staff made a very caustic katkısı olmayan bir yaklaşım”ı temsil ettikleri statement regarding the Sabiha Gökçen news. öne sürülüyordu. Ayrıca açıklamada “son In the statement, it was claimed that such This news that Sabiha zamanlarda basında Türk milliyetçiliğine aykırı news stories were “harmful to our country and Gökçen was an Armenian started a huge debate yayınlar yapıldığı”na ve bunlara karşı “dikkatli after it appeared in the a press conference following huge reactions from almost all headline in the newspaper segments of the society, this time Halaçoğlu said that he had “Hürriyet” approximately yanlış olmadığını ortaya koyabilmek için elinde o dönem din a list of Armenian families who had changed their religions 15 days after its first değiştirmiş Ermeni ailelerin listesi olduğunu ancak bu listeyi in that period, which would prove that his statements were appearance in Agos. One herhangi bir kurumla paylaşmayacağını kaydetti.“ not untrue, yet that he would not share this list with any of the opinions voiced after the Hrant Dink TTK Başkanı Halaçoğlu: Dönme Ermenilerin listesi var”, 22 authority.“ TTK Başkanı Halaçoğlu: Dönme Ermenilerin murder was that the Ağustos 2007, Radikal listesi var”, August 22, 2007, Radikal process which made him a 3 “Sabiha Gökçen mi Hatun Sebilciyan mı”, Hürriyet, 21 Şubat 3 “Sabiha Gökçen mi Hatun Sebilciyan mı”, Hürriyet, February target had started with 2004. Haberi yapan Ersin Kalkan, Agos Gazetesi’nin 29 Ocak 21, 2004. Penned by Ersin Kalkan, who was fired from the the way the Sabiha Gökçen 2010 tarihli sayısında yayınlanan söyleşisinde Hrant Dink paper for stating, in an interview published in Agos on story was covered. cinayetinde Hürriyet Gazetesi’nin sorumluluğunun büyük January 29, 2010, that the newspaper “Hürriyet” bears a great olduğunu ifade ettiği için gazeteden atldı. responsibility in the Hrant Dink murder.

MEDYADA NEFRET SUÇLARI, NEFRET SUÇLARINDA MEDYA 87 HATE CRIMES IN THE MEDIA, MEDIA IN HATE CRIMES olunması gerektiği”ne de değiniliyordu.4 nation”, and represented “an approach that has no contribution to national unity and societal Genelkurmay Genelkurmay Başkanlığı’nın açıklaması yetki Başkanlığı’nın ve görev sınırlarını aşıyor, dahası basına açık peace.” The statement also said that “there açıklaması yetki ve recently are publications that are contrary görev sınırlarını müdahale niteliği taşıyordu. İşte asıl olarak aşıyor, dahası basına Hrant Dink’in hedef haline getirilmesi sürecini to the Turkish nationalism in the press” and açık müdahale niteliği mentioned the “need to be cautious about taşıyordu. İşte asıl başlatan da bu açıklamaydı. Çünkü sonraki olarak Hrant Dink’in 4 günlerde gazetelerin haberle birlikte başlayan them”. hedef haline getirilmesi sürecini başlatan da bu tartışma süreci etrafındaki tavrı bu açıklamanın The statement of General Staff was way over açıklamaydı. gölgesinde şekillendi. Bu açıklama kısmen their mandate and duty limits and was in the eleştirilse de, Sabiha Gökçen’in Ermeni olup nature of a direct intervention on the press. olmadığına dair tartışma, konuya ilişkin tarihsel And this statement was in effect the trigger araştırmalar ve haberler yerine, doğru olsa that started the process of making Hrant Dink bile bu bilginin hiçbir şekilde önemli olmadığı into a target, because in the following days eksenine kaydırıldı. Hatta Sabiha Gökçen’in the attitudes of newspapers in the debate that Boşnak olduğu yazıldı.5 Bu haberdeki ima “Türk had started with the news story were shaped olmadığı ortada, ama Boşnak”tı. 4 Press Release from the Turkish General Staff, dated February 22, 2004, no: BA - 03 / 04. The text of the press release is 4 Genelkurmay Başkanlığı Basın Açıklaması, tarih: 22 Şubat as follows: “On February 21, 2004, in a newspaper, a claim 2004, no: BA - 03 / 04. Basın açıklaması metni şöyledir: “21 was published as news, under the title “Sabiha Gökçen’s Şubat 2004 günü, bir gazetede “Sabiha Gökçen’in 80 yıllık 80-year secret”. Sabiha Gökçen, whom we lost in 2001 and sırrı” başlığı ile bir iddia, haber olarak yayımlanmıştır. 2001 who was the adopted daughter of Atatürk, is Atatürk’s gift yılında kaybettiğimiz, Atatürk’ün manevi kızı Sabiha Gökçen, to the Turkish nation. As the first female military pilot of the Atatürk’ün Türk Milletine bir armağanıdır.Kendisi Türk Silahlı Turkish Armed Forces, she is an honorary name in the Turkish Kuvvetlerinin ilk kadın savaş pilotu olarak, Türk Havacılığının Aviation. Sabiha Gökçen is also a valuable and rational onursal bir ismidir. Sabiha Gökçen aynı zamanda Atatürk’ün symbol demonstrating the position envisioned for Turkish Türk Kadınının Türk toplumu içinde bulunmasını istediği yeri women by Atatürk in the Turkish society. Opening such a gösteren değerli ve akılcı bir semboldür. Böyle bir sembolü, symbol to discussion, for whatever reason, is an approach amacı ne olursa olsun, tartışmaya açmak, milli bütünlüğe that has no contribution to national unity and societal peace. ve toplumsal barışa katkısı olmayan bir yaklaşımdır. Yüce Glorious Atatürk defined the Turkish Nation as “the people Atatürk, Türk Milletini “Türkiye Cumhuriyetini kuran of Turkey who founded the Republic of Turkey are called Türkiye Halkına, Türk Milleti denir” şeklinde tanımlamıştır. the Turkish Nation”. As can be seen, Atatürk’s Nationalism Atatürk Milliyetçiliği görüldüğü gibi etnik ve dini temellere is not based on ethnic or religious foundations. In Article dayanmamaktadır. Anayasamızın 66 ncı maddesinde de 66 of our Constitution, Turkish Citizenship is defined as Türk vatandaşlığı “Türk Devletine vatandaşlık bağı ile bağlı “Everyone bound to the Turkish state through the bond of olan herkes Türk’tür” şeklinde ifade edilmektedir. Bir iddiayı, citizenship is a Turk”. It is not possible to attribute the label milli duygu ve değerleri de kötüye kullanarak, bu şekilde of journalism to such manner of publishing a claim by abusing yayımlamanın habercilik olarak nitelendirilmesini kabul national feelings and values. What is of real importance etmek mümkün değildir. Burada asıl önemli olan husus, here is the purpose behind this news reporting. Recently, in yapılan bu haber ile neyin amaçlandığıdır. Son zamanlarda, a portion of the Turkish media, it is observed with concern Türk Medyasının bir bölümünde, Atatürk Milliyetçiliğine that in addition to unjust and unfounded criticisms against ve ulus-devlet yapısına karşı sürdürülen haksız ve temelsiz Atatürk’s Nationalism and nation-state structure, there is an eleştiriler yanında, Atatürk Milliyetçiliği yerini almak üzere intentional or unintentional yet ever irresponsible coverage sağlıklı olmayan ve tehlikeli düşüncelere, bilinçli veya of unhealthy and dangerous thoughts that are supposed bilinçsiz bir şekilde ve sorumsuzca yer verildiği kaygıyla to replace Atatürk’s Nationalism. In this period when our izlenmektedir. Ulusal birlik ve beraberliğimizin en güçlü national unity and integrity must be at its strongest, a large olması gereken bu dönemde, milli birlik ve beraberliğimize portion of the Turkish society has come to understand and ve milli değerlerimize yönelik bu tip yayımların ne amaçla observes with concern the purpose behind such publications yapıldığı, Türk toplumunun büyük bir kesimince artık targeting our national unity, integrity and values. It is anlaşılmakta ve endişe ile izlenmektedir. Türk Milletinin birlik obvious that safeguarding and defending the unity and ve beraberliğine, layık olduğu toplumsal barışa, Atatürk’ün integrity of the Turkish Nation, the societal peace it deserves manevi varlığına ve düşünce sistemine, Türk Milletine yakışır and the spiritual entity and thought system of Atatürk with The statement of General Staff was way over their sağduyu içerisinde sahip çıkmanın ve savunmanın, Türk the common sense befitting the Turkish Nation is clearly and mandate and duty limits Silahlı Kuvvetleri yanında, her Türk vatandaşına ve bütün explicitly a duty of not only the Turkish Armed Forces but and was in the nature of kurumlarına düşen açık ve seçik bir görev olduğu ortadadır. also every Turkish citizen and institution. In this scope, it a direct intervention Bu kapsamda Türk Medyasının Atatürk’ün manevi varlığına, is expected by the whole nation that the Turkish Media will on the press. And this düşünce sistemine, Türkiye Cumhuriyeti’nin temel ilke ve be more sensitive towards the spiritual entity and thought statement was in effect değerlerine, Türk Milletinin birlik ve beraberliğine, daha system of Atatürk, the fundamental tenets and values of the the trigger that started duyarlı olması ve yayım ilkelerini bu düşünceler ışığında Republic of Turkey and the unity and integrity of the Turkish the process of making gözden geçirmesi de ulusça beklenmektedir.” Nation, and revise its publishing and broadcasting principles Hrant Dink into a target. 5 “Sabiha Gökçen Boşnak’tı”, Hürriyet, 22 Şubat 2004 in the light of these thoughts.”

88 MEDYADA NEFRET SUÇLARI, NEFRET SUÇLARINDA MEDYA HATE CRIMES IN THE MEDIA, MEDIA IN HATE CRIMES Burada Ermeni algısına ilişkin tutumu in the shadow of this press release. Although Hrant Dink, 25 Şubat 2004 görüyoruz. Hürriyet Gazetesi, Sabiha Gökçen the press release was partially criticized, günü İstanbul Valiliği’ne çağrılarak tehdit edildi. haberini verdikten bir gün sonra, Genelkurmay the debate on whether Sabiha Gökçen was Çok sonraları, bu vakaya Başkanlığı’ndan yapılan açıklamayla aynı gün, Armenian or not was shifted to an axis which, ilişkin savunmalar Başbakanlık Teftiş Kurulu dolayısıyla bu açıklamadan habersiz olarak instead of offering historical research or news raporlarına da girdi. Bu “Hayır Boşnak”tı sözünü sayfanın manşetine regarding the subject, highlighted that even if tehdidi yapan bürokratlar ve istihbaratçılar kurul taşımıştı. Sabiha Gökçen’in yakını ve arkadaşı that piece of information was true, it was in no müfettişleri tarafından olan tarihçi Pars Tuğlacı’nın, onun Ermeni asıllı way significant. It was even written that Sabiha sorgulanırlarken 5 kendilerini, “Genelkurmay olduğuna dair açıklaması aynı sayfada küçücük Gökçen was Bosnian. The implication here was Başkanlığı da açıklama bir sütunda yayınlandı. Hürriyet, hemen ertesi that “It is obvious she was not Turkish, but she yapmıştı; hassas bir durum ortaya çıkmıştı” gün verdiği haberi dengeleme kaygısı ile hareket was Bosnian”. şeklinde savundular. etmeye başlamıştı bile. Here we see the attitude regarding the Genelkurmay Başkanlığı’nın yaptığı açıklamanın Armenian perception. Hürriyet Gazetesi, after ardından Hrant Dink açısından bir başka covering the Sabiha Gökçen news, on the same önemli olay daha gerçekleşti. Hrant Dink, day of the General Staff’s press release, hence 25 Şubat 2004 günü İstanbul Valiliği’ne ignorant of such a press release, had carried this çağrılarak tehdit edildi. Çok sonraları, bu new piece of information to its headlines with vakaya ilişkin savunmalar Başbakanlık Teftiş the words “No, she was Bosnian”. A statement Kurulu raporlarına da girdi. Bu tehdidi yapan by Pars Tuğlacı, who was a friend and relative bürokratlar ve istihbaratçılar kurul müfettişleri of Sabiha Gökçen, to the effect that she was of tarafından sorgulanırlarken kendilerini, Armenian origin, was published on the same “Genelkurmay Başkanlığı da açıklama yapmıştı; page in a tiny column. Hürriyet had already hassas bir durum ortaya çıkmıştı” şeklinde started to act with a concern about balancing savundular. the news it had delivered the day before. Genelkurmay’ın bu açıklamasından hemen After the press release by the Turkish General sonra Hrant Dink’e ilişkin çeşitli yazılar ve Staff, another important event took place for yorumlar birbiri ardına gelmeye başladı. Hrant Dink. Hrant Dink was summoned to Burada basının, “saygın” olarak bilinen bazı the Governor’s Office of Istanbul on February isimlerinin çok önemli ve bu süreci ilerleten açıklamaları olduğunu görüyoruz. İlhan 25, 2004 and there he was threatened. Much Selçuk doğrudan Hrant Dink’e ilişkin bir yazı later, written defences regarding this event yazmadı ama bu haberin, yani Sabiha Gökçen found their way into the reports of the Prime haberinin altında “emperyalizmin halkların Ministry’s Inspection Board. While the birbirine karşı düşmanlaştırılması hedefi” bureaucrats and intelligence officers issuing 6 these threats were being interrogated by Hrant Dink was summoned olduğunu iddia etti. Selçuk, yazılarında şöyle to the Governor’s bir dil kullandı: “Ermenilerin ortalıkta bırakıp board inspectors, they defended themselves, Office of Istanbul on kaçtıkları çocuklardan sayılıyor Sabiha Gökçen.” saying “the Turkish General Staff had also February 25, 2004 and there he was threatened. Soykırıma uğramış bir halkın geride bırakmak made a similar statement; so we had a delicate Much later, written zorunda kaldığı, belki de annesi-babası ölmüş situation in our hands.” defences regarding this event found their way çocuklar için kullandığı dil buydu. Böylesi bir Immediately after this press release by into the reports of trajediyi aşağılayıcı bir dil kullanarak anmayı the Prime Ministry’s the General Staff, various articles and Inspection Board. While tercih etti. commentaries started to appear on Hrant Dink. the bureaucrats and intelligence officers Bu konuda bizi şaşırtmayan isimlerden biri de Here we see that some prominent names from issuing these threats Emin Çölaşan”dı. “Ermeni imiş” diye hemen the press who are known as “reputable” made were being interrogated 7 by board inspectors, they söze girdi ve Sabiha Gökçen’e “Ermeni” some statements that furthered the process. defended themselves, demenin ona iftira atmak olduğunu iddia etti. İlhan Selçuk did not directly write about Hrant saying “the Turkish General Staff had also Hasan Pulur, Genelkurmay’ın açıklamasından Dink, but claimed that under the Sabiha Gökçen made a similar statement; news “lay the imperialist goal of ‘enemizing’ the so we had a delicate situation in our hands.” 6 İlhan Selçuk, “İşimiz Zor...”, Cumhuriyet, 24 Şubat 2004 7 Emin Çölaşan, “Ermeni imiş!”, Hürriyet, 23 Şubat 2004 5 “Sabiha Gökçen Boşnak’tı”, Hürriyet, February 22, 2004

MEDYADA NEFRET SUÇLARI, NEFRET SUÇLARINDA MEDYA 89 HATE CRIMES IN THE MEDIA, MEDIA IN HATE CRIMES üç gün sonra ilginç bir yazı yazdı. Yazı doğrudan nations”.6 Selçuk used the following discourse doğruya Hrant Dink’in kişiliğini ve görüşlerini in his articles: “Sabiha Gökçen is assumed Bizi şaşırtmayan isimlerden biri de Emin hedef alıyordu. Hrant Dink’ten bir kısmını tahrif as one of the children whom Armenians left Çölaşan”dı. “Ermeni ettiği alıntılar yaparak ırkçı ve azınlık düşmanı alone when fleeing.” This was the language imiş” diye hemen söze girdi ve Sabiha Gökçen’e 8 bir üslupla seslendi okura ve yine Hrant Dink’e. he used to describe children who had to be left “Ermeni” demenin ona Hrant Dink’ten “Türkçe’yi iyi bildiği anlaşılan” behind by a people facing genocide, and whose iftira atmak olduğunu iddia etti. Hasan diye söz ederek onun Türkiyeli kimliğini yok parents may have very well been dead. He had Pulur, Genelkurmay’ın sayıyor, Malatyalı ve Türkiyeli olan Hrant Dink’i preferred using such a degrading language to açıklamasından üç gün sonra ilginç bir yazı bir yabancıymış, bu topraklardan olmayan commemorate such a tragedy. yazdı. Yazı doğrudan biriymiş gibi sunuyordu. doğruya Hrant Dink’in Another name that did not surprise us in this kişiliğini ve görüşlerini Takip eden günlerde Çölaşan, Hrant Dink ile matter was Emin Çölaşan. He jumped right hedef alıyordu. ilgili ardı ardına birkaç yazı yazdı ve onu “iç in with the words “So she was Armenian, düşman” kategorisine sokan tanımlar kullandı. ha?”7 and claimed that calling Sabiha Gökçen Bir yazısında çeşitli örnekler verdi: “Şeriat “Armenian” was an insult to her. Hasan Pulur özlemi olanlar, Türkiye’nin bölünmesini penned an interesting article three days after isteyenler, Abdullah Öcalan’a özgürlük the General Staff’s statement. Hrant Dink’s isteyenler” ve ardından da “Sabiha Gökçen’e personality and views were the direct targets of Ermeni diyen” biri. Kim? Hrant Dink.9 Ona göre, the article. He included quotes from Hrant Dink, Hrant Dink de “iç düşman” kategorisinde yer some of which he distorted, and he spoke to alıyordu. his readers and also to Hrant Dink with a racist style reeking with hostility towards minorities.8 Deniz Som’un da önemli bir yeri var Hrant He spoke of Dink as “who is understood to Dink’in hedef haline getirilmesi sürecinde. know the Turkish language very well”, thereby Daha o günlerde Deniz Som, Hrant Dink’in ignoring his Turkish identity, and presented daha sonra 301. maddeden mahkum olmasına Hrant Dink, a citizen of Turkey originating from neden olan o meşhur yazısını sütunlarına aldı ve the Turkish province of Malatya, as a foreigner, yazıyı gerçekten bir parantezle de tahrif ederek as an outlander. Hrant Dink’i “faşist”, hatta “Adolf Hitler’in bile In the ensuing days, Çölaşan wrote repeatedly ilerisinde bir faşist” olmakla suçladı.10 Som, about Hrant Dink and used definitions that Hurşit Tolon’un Sabiha Gökçen haberi üzerine categorized him as the “enemy inside”. In one yaptığı bir açıklamada kullandığı “içimizdeki of his articles, he even gave some examples: hainler” ibaresine de gönderme yapıyor ve “those longing for Sharia, those wanting to see Hrant Dink’i onlardan biri olarak ilan ediyordu. Turkey separated, those asking for freedom for Egemen medyada, Sabiha Gökçen haberinden Abdullah Öcalan” and then “that one who calls hemen sonra, on günlük bir süre içerisinde Sabiha Gökçen Armenian”. Who? Hrant Dink.9 yayınlanan bu türden yazılar, Hrant Dink’in In his opinion, Hrant Dink was the “enemy hedef haline getirilme sürecinin hemen başında inside”. bu türden bir işlev gördüler. Sabiha Gökçen Deniz Som also has a significant place in the haberi yayınlandıktan sonra sistemli bir çalışma process of turning Hrant Dink into a target. Another name that did yapıldığını biliyoruz. Çünkü hemen Hrant not surprise us in this As early as in those days, Deniz Som included matter was Emin Çölaşan. Dink’in geçmiş yazılarına dönüldü ve bir suç in his column that well-known article that He jumped right in unsuru, suçlama konusu yapılabilecek bir yazı with the words “So she caused Hrant Dink to be convicted based was Armenian, ha?” and arandı. Nitekim, 301. maddeden yargılanmasına on Constitutional Article 301, and with one claimed that calling neden olan yazıyla ilgili suç duyurusunda Sabiha Gökçen “Armenian” parenthesis he truly distorted the article, was an insult to her. Hasan Pulur penned an interesting article three 6 İlhan Selçuk, “İşimiz Zor...”, Cumhuriyet, February 24, 2004 days after the General 8 Hasan Pulur, “Sabiha Gökçen’in Ermeniliği nereden mi 7 Emin Çölaşan, “Ermeni imiş!”, Hürriyet, February 23, 2004 Staff’s statement. Hrant çıktı?”, Milliyet, 25 Şubat 2004 8 Hasan Pulur, “Sabiha Gökçen’in Ermeniliği nereden mi Dink’s personality and 9 Emin Çölaşan, “Ufak ufak, yavaş yavaş...”, Hürriyet, 28 Şubat çıktı?”, Milliyet, February 25, 2004 views were the direct 2004 9 Emin Çölaşan, “Ufak ufak, yavaş yavaş...”, Hürriyet, February targets of the article. 10 Deniz Som, “Sabiha Gökçen”, Cumhuriyet, 24 Şubat 2004 28, 2004

90 MEDYADA NEFRET SUÇLARI, NEFRET SUÇLARINDA MEDYA HATE CRIMES IN THE MEDIA, MEDIA IN HATE CRIMES bulunulmuştu.11 Bu suç duyurusuyla birlikte blaming Hrant Dink for being a “fascist”, and Sabiha Gökçen haberi özellikle daha sonra Ergenekon ile ilişkisi even “a fascist way beyond Adolf Hitler”.10 Som yayınlandıktan sonra sistemli bir çalışma çıkan bazı yazarların yazdığı Önce Vatan also made references to the expression “traitors yapıldığını biliyoruz. Gazetesi’nde, “Darwin’i haklı çıkaran ilkel among us”, which was used by Hurşit Tolon in Çünkü hemen Hrant Dink’in geçmiş yazılarına numune; varlık olarak maymun genlerini taşıyan an article about the Sabiha Gökçen news, and dönüldü ve bir suç ruh; orangutan maymununun dahi tiksinti declared Hrant Dink as one of those traitors. unsuru, suçlama konusu yapılabilecek bir yazı duyduğu Hrant Dink”, “Türklüğe hırlayan Articles of this kind appearing in the popular arandı. Nitekim, 301. Hrant’ın kafasına dank edecek bir kanun olmalı” maddeden yargılanmasına media within a 10-day period following the neden olan yazıyla gibi ağır hakaretler içeren ifadeler kullanıldı.12 Sabiha Gökçen news served their purpose from ilgili suç duyurusunda Daha sonraları Ergenekon Davası’na ilişkin bulunulmuştu. the beginning of the process of making Hrant soruşturma dosyalarında, Orhan Kiverlioğlu’nun Dink into a target. We know that there was bu davanın en önemli şüphelilerinden Veli a systematic effort after the Sabiha Gökçen Küçük’e her yazısını gönderdiği, ondan feyiz news was published, because they immediately aldığı ve ona “komutanım” diye hitap ettiği turned to earlier articles of Hrant Dink, seeking ortaya çıktı. Orhan Kiverlioğlu, Komünizm ile for some writing that may constitute an element Mücadele Dernekleri’nin başkanı ve Doğru Yol of crime or a reason for blaming. As such, a Partisi milletvekilliği adayı olmuş bir kişi. criminal complaint was filed with regard to Egemen medyadaki dilden daha doğrudan the article that caused Dink to be convicted ve daha aksiyoner, daha saldırgan bir dili on basis of Article 301 of Constitution.11 With ırkçı gazetelerde gördük. Örneğin Yeni Çağ this criminal complaint, expressions including Gazetesi’nden Arslan Tekin, Hrant Dink’in heavy insults such as “Hrant Dink, the primitive “aleni düşmanlığa meyil ettiğini” iddia etti.13 sample justifying Darwin”, “ the soul that Bütün bunlar çok kısa bir sürede gelişti ve carries monkey genes as an entity”, “who hemen ardından Agos’un önünde Ülkücüler ve disgusts even orangutans”, “there must be a İşçi Partililer gösteri düzenlediler. Bu gösteri law that will dawn on Hrant Dink, who snarls esnasında, yine daha sonra Ergenekon Davası at being a Turk” in the newspaper Önce Vatan, kapsamında gözaltına alınan, dönemin Ülkü where some writers/journalists whose ties 12 Ocakları İstanbul İl Başkanı Levent Temiz with Ergenekon were later revealed wrote. “Hrant Dink bundan sonra bütün öfkemizin ve Afterwards, in the investigation files of the nefretimizin hedefidir, hedefimizdir” dedi.14 Bu Ergenekon Case, it was revealed that Orhan gösteriye, bu tehlikeli saldırganlığa haber değeri Kiverlioğlu had sent all his articles to Veli Küçük, atfedilmedi; eylem sadece Yeni Çağ’da övülerek one of the major suspects of the case, had yayınlandı ve Gündem Gazetesi’nde yer buldu. sought enlightenment from him and called him Diğer gazeteler bu saldırganlığı görmedi. “my commander”. Orhan Kiverlioğlu was the chairman of Anticommunism Associations and a Hürriyet Gazetesi ve diğer gazetelerin en önemli candidate for parliamentary representative from sorumluluklarından biri de buydu: Çok açık the True Path Party (DYP). bir ırkçı saldırıyı yok sayarak, görmezden There was a systematic In racist papers, we saw a language more direct, effort after the Sabiha gelerek ön açıcı bir rol oynamış oldular. Hrant Gökçen news was Dink, hemen akabinde bu 301. maddeden more actionist and more aggressive than the published, because they language used in the mainstream media. For immediately turned to yargılanmaya başladığında, adliyede ciddi earlier articles of example, Arslan Tekin from the newspaper Yeni Hrant Dink, seeking for 11 Hrant Dink’in, Agos’taki köşesinde, ilk bölümü 7 Kasım some writing that may 2003’te yayımlanan “Ermeni Kimliği Üzerine” başlıklı yazı constitute an element dizisinin 13 Şubat 2004’te yayınlanan sekizinci ve son kısmı 10 Deniz Som, “Sabiha Gökçen”, Cumhuriyet, February 24 , 2004 of crime or a reason hem davanın, hem de Hrant Dink’i hedef gösteren yazıların en 11 The eighth and final part of the series penned by Hrant for blaming. As such, Agos a criminal complaint önemli dayanağıydı. Dink in his column in and the first part of which was was filed with regard to 12 Orhan Kiverlioğlu, “Hrant’ın hırlayışı”, Önce Vatan Gazetesi, published on November 7, 2003, titled “Ermeni Kimliği the article that caused 26 Şubat 2004 Üzerine” (On the Armenian Identity), published on February Dink to be convicted on 13 Arslan Tekin, “’Türk’ün zehirli kanı’ ne demek oluyor!”, Yeni 13, 2004 was the most important reason for both the suit filed basis of Article 301 of Çağ, 25 Şubat 2004 against him and the articles targeting him. Constitution. 14 Celal Başlangıç, “Hepiniz Hrant’sınız, aman öyle kalın!”, 12 Orhan Kiverlioğlu, “Hrant’ın hırlayışı”, Önce Vatan Gazetesi, Radikal Gazetesi, 22 Ocak 2007. February 26, 2004

MEDYADA NEFRET SUÇLARI, NEFRET SUÇLARINDA MEDYA 91 HATE CRIMES IN THE MEDIA, MEDIA IN HATE CRIMES saldırılara ve hakaretlere uğradı. Gazetelerin Çağ claimed that Hrant Dink “tended towards bu saldırılar ve hakaretler karşısındaki tavrı da open hostility”.13 All these developments took Hürriyet Gazetesi ve diğer gazetelerin en ilginçti. Gazetelere göre bir saldırı değil, “iki place in a very short span of time, and right önemli sorumluluklarından taraf arasında çıkan bir kavga” söz konusuydu. biri de buydu: Çok açık after them Idealists and Labour Party (İP) bir ırkçı saldırıyı 15 İlgili haberler “Arbede dava erteletti” , “Hrant members organized a demonstration outside yok sayarak, görmezden Dink’e hain tepkisi”16 gibi başlıklarla bu haberler gelerek ön açıcı bir rol Agos. During this demonstration, Levent Temiz, oynamış oldular. verildi. the then Provincial Chairman of Istanbul Ülkü Bütün bu sürecin sonunda Hrant Dink 301. Ocakları (Forges of Ideal), who was also later maddeden 6 ay hapse mahkûm edildiğinde, taken into custody under the Ergenekon Case, mahkemenin kaleme aldığı gerekçeli karar Türk said “Hrant Dink is from now on the target of all hukuk tarihinin en müstesna belgelerinden our anger and hatred; he is our target”.14 This biri olarak tarihe geçti. O gerekçe metninde demonstration, this dangerous violence was not çok yüksek düzeyde ırkçılık vardı ve Hrant attributed a news value; the news of the event Dink’in, sadece ve sadece Ermeni olduğu was only covered in Gündem and Yeni Çağ, yet için cezalandırıldığı neredeyse açıkça ifade with much praise. The other papers did not see ediliyordu. Bu metin de basın tarafından Hrant this aggression. Dink’in “Türklüğe hakaret eden bir Ermeni” This was one of the biggest responsibilities laid olarak sunulmasında araçsallaştırıldı. Gerekçeli at the door of Hürriyet and other newspapers: karar 30 Kasım 2005 tarihli Hürriyet Gazetesi’nde They totally ignored a very overt racist attack, “Ata’nın sözlerini çarpıttı”, Yeni Şafak’ta “Kan thereby playing a path-paving role. When Hrant deyince akla ecdat kanı gelir”, Milliyet’te Dink’s trial re. Article 301 started right after gerekçeli karardan direkt bir alıntıyla “Bu this demonstration, he became the subject toprakların her karesi kanla sulandı, Zaman’da of serious attacks and grave insults at the “Dink Atatürk’ün sözlerini çarpıtıp Türkler’i courthouse. The attitude of newspapers in the aşağıladı” başlıklarıyla yayınlandı. face of these attacks and defamations was also Mahkûmiyet kararı basında, Hrant Dink’in interesting. According to the papers, there was Türklüğü aşağılayan bir Ermeni olarak no attack, “only a quarrel between two parties”. damgalamasının bir işareti olarak yansıtıldı. The related news were conveyed under titles Melih Aşık aynı gün ilginç bir yazı yayınladı. such as “Brawl defers case”15, “traitor reaction Diyordu ki, “Hrant Kardeş, sen haksız bir to Hrant Dink”16 etc. mahkeme kararına haklı olarak üzüldün. Peki, 70 milyonluk bir ulusu herhangi bir yargı kararı At the end of this lengthy process, when Hrant olmadan kendisinden önce yaşanmış olaylardan Dink was sentenced to 6 months of prison for dolayı soykırım suçlusu ilan ederken bunda violating Article 301, the reasoned decision da bir haksızlık görüyor musun, görmüyor penned by the court entered the pages of musun?”17 Hiç ilgisi olmayan iki konuyu history as one of the most extraordinary karşılaştıran Aşık’a göre Dink’e verilen ceza, documents of the history of Turkish Law. The Türkiye’ye yöneltilen soykırım suçlamalarına decision’s text incorporated a high level of karşı bir yanıttı. racism and it was virtually declared openly that Hrant Dink bu karardan çok önce Anka Ajansı’na Hrant Dink was being punished for the sole bir demeçte, “en çok Türk düşmanı demelerine reason of being an Armenian. This text was also üzüldüm” demişti.18 Oysa bu güncel ve önemli turned into and used as a tool in presenting açıklama ise çok az gazetede kendisine Hrant Dink “as an Armenian defaming beign a This was one of the Turk” by the press. The reasoned decision was biggest responsibilities yer buldu. Bütün bu yayınların ve yaratılan laid at the door of Hürriyet and other 13 Arslan Tekin, “’Türk’ün zehirli kanı’ ne demek oluyor!”, Yeni newspapers: They totally 15 Sabah, 17 Mayıs 2004 Çağ, February 25, 2004 ignored a very overt 16 Zaman, 17 Mayıs 2004 14 Celal Başlangıç, “Hepiniz Hrant’sınız, aman öyle kalın!”, racist attack, thereby 17 Melih Aşık, “Hrant Dink’e soru”, Milliyet, 30 Kasım 2005 Radikal Gazetesi, January 22, 2007. playing a path-paving 18 Hrant Dink, “En çok ‘Türk düşmanı’ demelerine üzüldüm”, 15 Sabah, May 17, 2004 role. Anka Haber Ajansı Bülteni, 6 Mart 2004 16 Zaman, May 17, 2004

92 MEDYADA NEFRET SUÇLARI, NEFRET SUÇLARINDA MEDYA HATE CRIMES IN THE MEDIA, MEDIA IN HATE CRIMES atmosferin yargı üzerinde, yani 301. maddede published on November 30, 2005 in newspapers 301. maddeden yargılandığı davadaki hakimler üzerindeki with the following headlines: in Hürriyet, “He yargılanması devam ederken Hrant Dink’in her etkisini de Hrant Dink öldürüldükten sonra twisted Atatürk’s words”; in Yeni Şafak, “the açıklaması, her sözü yeni Erdal Şafak bir yazısında şöyle ortaya koydu: blood of our ancestors is what comes to mind saldırılara vesile oldu. “Hrant Dink davalarına bakan yargıçlardan when we say Blood”; in Milliyet, with a direct biriyle tesadüfen bir araya geldik. Dink’in citation from the reasoned decision, “Every inch mahkûm olursam Türkiye’yi terk ederim sözünü of these lands have been drenched in blood”; hatırlattık. Yargıç bıyık altından güldü ve and in Zaman, with the headline “Dink twisted başımızı döndüren bir yanıt verdi: Ya sevecek ya Atatürk’s words and degraded Turks”. terk edecek; başka seçeneği yok.” The decision to convict was reflected in the 301. maddeden yargılanması devam ederken press as a sign of the stigmatization of Hrant Hrant Dink’in her açıklaması, her sözü yeni Dink as an Armenian degrading being a Turk. saldırılara vesile oldu. 9 Ekim 2004 tarihinde, Melih Aşık published an interesting article on Hrant Dink’in, Avrupa Birliği sürecinde the same day. He said, “Brother Hrant, you Türkiye’de yapılan reformları övdüğü “Hoş are rightfully saddened because of an unjust gidişler ola…” başlıklı yazısı Yeni Çağ Gazetesi court decision. Yet, do you or do you not see tarafından tamamen çarpıtılarak “Ermeni’ye an injustice in declaring a nation of 70 million Bak” başlığıyla manşete çekildi. Hrant Dink guilty of genocide for events taking place before gene hedef gösteriliyordu. Bunun üzerine the existence of that nation, without any court Hrant Dink, gazeteyi Basın Konseyi’ne şikayet decisions to back it?”17 According to Aşık, who etti. Ne hikmetse Basın Konseyi, açıkça ırkçılık compared two totally unrelated and irrelevant yapılan, birini hedef gösteren bu habere ilişkin matters, the punishment ruled against Dink olarak Yeni Çağ Gazetesi’ne “uyarma” cezası was a response to the accusations of genocide verdi. Ne var ki bu ceza bile “oy çokluğuyla” directed to Turkey. karara bağlanabilmişti. Bu çalışmayı yaparken It was long before that decision that Hrant Basın Konseyi’ne başvurarak kimlerin, hangi Dink had stated, in an interview he gave to oyları kullandıklarını öğrenmeye çalıştım, Anka Ajansı, that what saddened him most ancak görüşmelerin gizli olduğu ve bu bilginin “was being called an enemy of Turks, a paylaşılamayacağı söylendi. turcophobe”.18 Yet this very current and very Hrant Dink ile ilgili tartışmalar devam ederken important announcement appeared only in basının oluşturduğu algının yalnızca ulusalcı ve a handful of newspapers. The influence of aşırı milliyetçi, ırkçı gazetelerin ürünü olduğu all these publications and this intentionally ve onun bu türden medya aracılığıyla hedef created atmosphere on the judiciary, that is, on haline getirildiği söylenir. Ne var ki, bulgularımız the judges administering the case where Dink “İslamcı” diye tabir edilen gazetelerin de was being tried for violating Article 301, was bu süreçte katkısı olduğunu gösteriyor. highlighted by Erdal Şafak, in one of his articles Örneğin, Hrant Dink’in Antalya’da yaptığı bir after Hrant Dink’s murder: “I coincidentally met konuşmada, İstiklal Marşı’ndaki “Kahraman one of the judges administering the Hrant Dink ırkıma bir gül” mısrasını eleştirmesine ve bunun cases. We reminded him Dink’s statement that bütünleştirici bir marş olmadığı, bunun yerine he would leave Turkey if he was to be convicted. “çalışkan halkım” gibi bir ifade kullanılmasının The judge, with his tongue in cheek, gave a reply daha tercih edilir olduğu yolundaki sözlerine19 that had us standing there aghast: he will either tepki olarak Ekrem Dumanlı, Zaman’da love or leave; he has no other choice.” While all these events “Hrant’ın görmediği” başlıklı bir yazı yayınladı. were unfolding, and While all these events were unfolding, and while his trial for Son derece iğneleyici bir dil kullandığı bu while his trial for violating Article 301 was violating Article 301 was yazısında Dumanlı, “Kışkırtıcı söylemler olmasa still underway, every statement, every word from Hrant Dink gave rise 17 Melih Aşık, “Hrant Dink’e soru”, Milliyet, November 30, 2005 to new attacks. 19 Kenan Baş, “Agos yazarı Hrant Dink`e göre İstiklal Marşı 18 Hrant Dink, “En çok ‘Türk düşmanı’ demelerine üzüldüm”, bölücü”, Zaman-Cihan Haber Ajansı, 18 Şubat 2006. Anka Haber Ajansı Bülteni, March 6, 2004

MEDYADA NEFRET SUÇLARI, NEFRET SUÇLARINDA MEDYA 93 HATE CRIMES IN THE MEDIA, MEDIA IN HATE CRIMES milliyetçilik kafatasçılığa doğru kayar mı hiç? still underway, every statement, every word Aşırı milliyetçilik asıl gücünü milliyetçiliğin from Hrant Dink gave rise to new attacks. On Hrant Dink ile ilgili tartışmalar devam ederken yükselmesinden endişe duyan kişilerin October 9, 2004, Hrant Dink’s article where he basının oluşturduğu tahrikinden alıyor olmasın?”20 praised the reforms in Turkey in the process algının yalnızca ulusalcı ve aşırı milliyetçi, Toplumsal hak talep eden kesimlerin of EU accession titled “Hoş gidişler ola…” ırkçı gazetelerin ürünü (Nice going) was completely twisted by the olduğu ve onun bu türden isteklerinin, “karşı tarafı tahrik ettikleri, medya aracılığıyla kışkırttıkları” suçlamasıyla bastırılması newspaper Yeni Çağ, and taken to headlines hedef haline getirildiği with “Look at the Armenian”. Hrant Dink was söylenir. Ne var ki, Türkiye’de sıkça rastlanan bir olgu. Hrant bulgularımız “İslamcı” Dink’in söylemi de böylesi bir itiraz ile karşılaştı. again being presented as a target. Upon this, diye tabir edilen Hrant Dink filed a complaint against the paper gazetelerin de bu Yargılanma süreci boyunca yapılan pek çok süreçte katkısı olduğunu haberde bu söylemin çeşitli versiyonlarıyla to the Press Council. Mysteriously, the Press gösteriyor. doluydu. Örneğin Faruk Mangırcı, Star Council punished the Yeni Çağ newspaper with Gazetesi’nde yayınlanan bir yazısında “Ermeni a mere “warning” with regard to this openly asıllı gazeteci Hrant Dink, Türklük’e alenen racist news story that intentionally showed an hakaretten yargılanıyor. Atatürk’ün muhtaç individual as a target. Yet, even this punishment olduğunuz kudret damarlarınızdaki asil could only be decided with “majority of votes”. kanda mevcuttur sözünün Türk düşmanlarına During my researches for this study, I applied to hatırlatılması yeterlidir sanırım. Her ne kadar the Press Council and tried to learn which votes ırkçı bir yaklaşım olsa da tek çözüm bu yaklaşım were cast by which members, but they said olsa gerek” demişti.21 their meetings were closed to public and this information could not be shared. Tabii basındaki bu yayınlar ırkçı İnternet sitelerine adeta katmerlenerek yansıdı. Hrant While discussions about Hrant Dink continue, Dink’in katledilmesinden tam bir yıl önce, bir it is said that the perception created by the web sitesinde şu cümlelerin yer aldığı bir yazı press is a product of neo-nationalistic, ultra- yayınlandı: “Hırlayan köpek Hrant Dink, Türk’ün nationalistic, and racist newspapers, and that vatanında kâfir mahkemeleri kurulduğu için, he was turned into a target by such media types. bu Siyonist mahkemelere tokat için iki köpeğin However, our findings show that newspapers (burada Orhan Pamuk kastediliyor) katli acilen identified as “Islamist” also contributed to this vaciptir.” Bunlarla ilişkin hiçbir yargısal işlem de process. yapılmadı.22 For example, reacting to Hrant Dink’s criticism Hrant Dink’e ilişkin bütün bu örnekler gösteriyor of the line “But smile upon my heroic race!...” ki, Türkiye’de egemen kamusal alan hala resmi in the National Anthem (the Independence ideolojinin cenderesi altında ve buradaki tek March), where he said it was not a uniting geçerli yaklaşım hala milliyetçi ve azınlıkları march, and that saying “my hardworking 19 düşman gören bir yaklaşım. Bu yaklaşım, tüm people” would be preferable, in a speech he yayın organlarının ortak özelliği niteliğinde. gave in Antalya, Ekrem Dumanlı published an İslamcı, ulusalcı ya da ırkçı gazetelere article in Zaman: “What Hrant cannot see”. baktığımızda ton farklılıkları olmasına rağmen In this article, using an extremely sarcastic Türk milliyetçiliği temel değer olarak karşımıza language, Dumanlı said “If there were no While discussions about provocative discourses, would nationalism Hrant Dink continue, çıkıyor ve aynı yaklaşım Ermenilerin yanı it is said that the sıra Kürtlere, Alevilere, Çingenelere yönelik ever shift towards racism? Maybe extreme perception created by the nationalism gets its real power from the press is a product of söylemin de temelini oluşturuyor. neo-nationalistic, ultra- provocation created by those who worry about nationalistic, and racist Kanımca bunun sebeplerinden biri hep the rise of nationalism, what do you think?”20 newspapers, and that he was turned into a target The oppression of the demands raised by by such media types. 20 Ekrem Dumanlı, “Hrant’ın görmediği”, Zaman, 21 Şubat 2006 However, our findings 21 Faruk Mangırcı, ‘Hrant efendi, başka arzun var mı?’, Star show that newspapers Gazetesi, 21 Şubat 2006 19 Kenan Baş, “Agos yazarı Hrant Dink`e göre İstiklal Marşı identified as “Islamist” 22 Doguturkistan.net, otuken.org ve turkcuturanci.com bölücü”, Zaman-Cihan Haber Ajansı, February 18, 2006. also contributed to this sitelerinde bulunan yazı bu kitabın yayına hazırlandığı 20 Ekrem Dumanlı, “Hrant’ın görmediği”, Zaman, February 21, process. günlerde halen yayında tutulmaktaydı. 2006

94 MEDYADA NEFRET SUÇLARI, NEFRET SUÇLARINDA MEDYA HATE CRIMES IN THE MEDIA, MEDIA IN HATE CRIMES savunulageldiğinin aksine basının Türkiye’de segments demanding social rights with charges Hrant Dink’e ilişkin asla “dördüncü kuvvet” işlevi üstlenememiş that “they provoke and incite the other side” is bütün bu örnekler gösteriyor ki, Türkiye’de olması. Türkiye’de medya idareyi denetleyen, a commonly seen phenomenon in Turkey. Hrant egemen kamusal alan onu kontrol eden bir organ haline gelemedi, Dink’s discourse also met such an opposition. hala resmi ideolojinin cenderesi altında ve çünkü 1920’lerden itibaren basın bir ideolojik In many new stories appearing in the media buradaki tek geçerli kamusal alanda şekillendi ve kapitalizmin throughout his trial process, various versions yaklaşım hala milliyetçi ve azınlıkları düşman devlet eliyle geliştirilmesine paralel biçimde of this discourse abounded. For example, in his gören bir yaklaşım. Bu devletin kucağında büyüdü. Dolayısıyla basının article in Star, Faruk Mangırcı said: “Armenian- yaklaşım, tüm yayın organlarının ortak temel işlevi iktidarı denetlemek değil, onun origin journalist Hrant Dink is on trial for özelliği niteliğinde. sözcülüğünü yapmak oldu. Bu kamusal alana publicly insulting ‘Turkishness’. I think it İslamcılar, sosyalistler ve Kürtler zaman zaman would be enough to remind turcophobes these girmeye çalışmış, bu işlevsel sınırı zorlamışlarsa words of Atatürk: ‘the strength you shall need da Hrant Dink vakası da gösteriyor ki bu konuda exists in the noble blood flowing through your pek başarılı oldukları söylenemez. İslamcılar veins’. Even though it is a racist approach, this son dönemde kamusal alan ve tartışmalar approach must be the only solution”.21 üzerinde söz sahibi olmaya başladı iseler de, Of course these articles appearing in the yaklaşımlarını bu genel çerçevenin dışına media were reflected with a triple effect taşıyabildiklerini iddia etmek imkansız gibi on racist websites. Exactly one year before görünüyor. Diğer muhalif basın ise, hiçbir the assassination of Hrant Dink, a web site şekilde bu kamusal tartışmalara sokulamıyor, published an article which included the çünkü gerek yargısal baskılarla gerekse diğer following sentences: “The snarling dog Hrant önlemlerle bu yaklaşımın gölgesinde kalıyor. Dink, … since infidel courts are established in the homeland of Turks, and as a slap against these Zionist courts, the slaying of these two dogs (here the reference is to Orhan Pamuk) is an urgent necessity.” And no legal action was initiated with regard to these sentences.22 All examples about Hrant Dink show that the dominant public domain in Turkey is still under the mangle of official ideology, and the only valid approach here is still an approach that is nationalistic and that regards minorities as enemies. This approach is like the common character of all our media organs. Although there are tonal differences between Islamist, nationalist or racist newspapers, the Turkish nationalism is revealed as the fundamental value and the same approach also forms the foundation of the discourse about Kurds, Alevis and Gypsies, in addition to Armenians. All examples about Hrant Dink show that the In my opinion, one reason for it is that contrary dominant public domain in Turkey is still under to what has always been advocated, the press/ the mangle of official media has not been able to undertake the ideology, and the only valid approach here is function of the “fourth power” in Turkey. In still an approach that is nationalistic and that regards minorities as 21 Faruk Mangırcı, ‘Hrant efendi, başka arzun var mı?’, Star enemies. This approach is Gazetesi, February 21, 2006 like the common character 22 Cited from websites Doguturkistan.net, otuken.org and of all our media organs. turkcuturanci.com; they were still available on the websites at the time this book was being prepared.

MEDYADA NEFRET SUÇLARI, NEFRET SUÇLARINDA MEDYA 95 HATE CRIMES IN THE MEDIA, MEDIA IN HATE CRIMES Turkey, the media failed to become an organ than controls the administration, because since 1920s, the media has shaped itself around an ideological public domain, and has grown on the State’s lap parallel to the development of capitalism through the hand of the state. Hence, the main function of the media is not to control or supervise the government, but has turned into a function of being the spokesperson for it. Although Islamists, socialists and Kurds have from time to time tried to enter this public domain and pressured this functional limit, they have never been very successful at it, as shown by the Hrant Dink case. Although Islamists have, in the recent period, started to gain voice in the public domain and debates, it seems almost impossible to claim that they are able to carry their approach outside this general framework. Other oppositional media organs fail completely at sneaking into these public debates in any way, as they are overshadowed by this approach through both judicial pressures and other measures.

96 MEDYADA NEFRET SUÇLARI, NEFRET SUÇLARINDA MEDYA HATE CRIMES IN THE MEDIA, MEDIA IN HATE CRIMES TÜRKİYE’Yİ VURDULAR: YAZILI BASININ HRANT DİNK CİNAYETİNİ ADLANDIRAMAMASI THEY SHOT TURKEY: PRESS FAILED TO NAME HRANT DINK MURDER

ESER KÖKER ÜLKÜ DOĞANAY Çeviri/Translation: Burcu Becermen LEXICON Konferans Çevirmenleri LEXICON Conference Interpreters Medya, etnik ve ırk ilişkileri konusundaki The media plays an important role in spreading, yaygın rızanın üretiminde gerekli olan sembolik legitimizing and re-producing discriminatory- Medya, etnik ve ırk ilişkileri konusundaki kaynakların kontrolüne sahip olması nedeniyle racist views and opinions in the public since yaygın rızanın üretiminde kamuoyundaki ayrımcı-ırkçı kanı ve görüşleri it controls the symbolic sources needed to gerekli olan sembolik kaynakların kontrolüne yaygınlaştırma, meşrulaştırma ve yeniden produce the common consent regarding sahip olması nedeniyle üretmede önemli bir rol oynamaktadır. ethnic and racial relations. The fact that the kamuoyundaki ayrımcı- ırkçı kanı ve görüşleri Toplumdaki çoğunluk grubu üyelerinin media spreads public information and explicit yaygınlaştırma, doğrudan çok az bilgi sahibi olduğu sosyal or implicit opinions on social groups and meşrulaştırma ve yeniden üretmede önemli bir rol gruplar ve olaylar hakkında, kamusal bilgi ve events on which the members of the social oynamaktadır. Toplumdaki açık veya gizli kanılar yayması, daha da önemlisi majority have little direct information, and çoğunluk grubu üyelerinin doğrudan çok az bilgi etnik olayların yorumlanması konusunda, more importantly, the fact that it provides an sahibi olduğu sosyal azınlık gruplarına ilişkin önyargılara ve ideological framework that can also present gruplar ve olaylar hakkında, kamusal bilgi ayrımcılığa meşruluk da sağlayabilecek ideolojik a means of legitimizing discrimination and ve açık veya gizli bir çerçeve sunması, medyanın bu rolünü ortaya prejudices regarding minority groups has made kanılar yayması, daha da önemlisi etnik olayların koymaya yönelik çalışmaları da gerekli kılmıştır. it necessary to undertake studies oriented yorumlanması konusunda, Bu çalışmada, Hrant Dink cinayetinin yazılı to unearth this important role played by the azınlık gruplarına ilişkin önyargılara ve basında aktarılma biçiminden yola çıkılarak media. This study attempts to pinpoint where ayrımcılığa meşruluk da Türkiye’de ulusal ve yerel basının Ermenilere the national and local press stand in the sağlayabilecek ideolojik bir çerçeve sunması, yönelen ayrımcılığın söylemsel kurgusundaki discriminatory discourse targeting Armenians, medyanın bu rolünü yeri ortaya konulmaya çalışılmıştır. taking as a reference point the way the Hrant ortaya koymaya yönelik çalışmaları da gerekli Çalışma, üç ulusal ve üç yerel gazetede, Hrant Dink murder was covered in the printed media. kılmıştır. Dink’in öldürüldüğü 19 Ocak 2007 tarihinden The study encompasses all the news, Ocak ayının sonuna kadar olan dönemde commentaries and columns appearing in three yayınlanan tüm haber, yorum ve köşeyazılarını national and three local newspapers from 19 kapsamaktadır. Ulusal gazeteler, çalışmaya January 2007, the date Hrant Dink was killed, konu olan dönemdeki okunurluk oranlarına until the end of January 2007. The national göre belirlenen Hürriyet, Posta ve Zaman’dır. newspapers are Hürriyet, Posta and Zaman, Yerel basında ise Türkiye’nin farklı coğrafi identified based on circulation rates for the The media plays an bölgelerinden ve farklı politik, kültürel yapıları important role in studied period. To represent the local press, the spreading, legitimizing temsil ettiği düşünülen üç ilde, Malatya, highest circulating local newspapers in three and re-producing Mersin ve Balıkesir’de en çok okunan gazeteler, discriminatory-racist provinces from different geographical regions of views and opinions in the sırasıyla Sonsöz, Güneyde İmece ve Yeni Turkey, namely Malatya, Mersin and Balıkesir, public since it controls Balıkesir seçilmiştir. Çalışma, bu gazetelerde the symbolic sources assumed to represent different political and needed to produce the yayınlanan haber ve yazıların söylem analizine cultural structures were selected; the selected common consent regarding dayanmaktadır; bununla birlikte analize temel ethnic and racial newspapers were Sonsöz, Güneyde İmece and relations. The fact oluşturacak genel verilerin saptanabilmesi Yeni Balıkesir, respectively, based on circulation that the media spreads için ilk aşamada niteliksel içerik analizi de public information and rates. The study is based on the discourse uygulanmıştır. explicit or implicit analysis of the news stories and articles opinions on social groups Ele alınan gazetelerde, Hrant Dink and events on which the appearing in these newspapers; furthermore, members of the social cinayeti hakkında toplam 188 haber ve yazı in order to identify the general data that would majority have little yayınlanmıştır. Bunların gazetelere göre direct information, and form the basis of the analysis a qualitative more importantly, the dağılımı, cinayetin ardından en çok (83) content analysis was also carried out in the fact that it provides an haber ve yazının Hürriyet’te yer bulduğunu ideological framework initial phase. that can also present a göstermektedir. Hürriyet’i, 43 haber ve yazıyla In the studied newspapers, a total of 188 news means of legitimizing Zaman ve 30 haber ve yazıyla Posta izlemektedir. discrimination and and articles appeared with regard to the Hrant prejudices regarding Yerel basında ise ele alınan gazeteler içinde Dink murder. A breakdown as per paper shows minority groups has made konuyla ilgili en fazla haber ve yazıya yer veren it necessary to undertake that most of the news stories and articles (83) studies oriented to (17) Güneyde İmece olmuştur. following the murder appeared in Hürriyet, unearth this important role played by the media. followed by Zaman with 43 articles and Posta

98 MEDYADA NEFRET SUÇLARI, NEFRET SUÇLARINDA MEDYA HATE CRIMES IN THE MEDIA, MEDIA IN HATE CRIMES Gazete Haber sayısı Ulusal ve yerel basının genel olarak Newspaper Number of news articles & stories kurbanın ve cinayet Hürriyet 83 yerinin fotoğraflarını yayınlayarak gerçeklik Zaman 43 algısını güçlendirme Posta 30 konusunda hemfikir Güneyde İmece 17 oldukları görülmektedir. Fotoğraf kullanma Sonsöz 8 konusunda diğerlerinden Yeni Balıkesir 7 daha temkinli görünen, 43 haber ve yazının yalnızca Toplam / Total 188 16’sında fotoğraf yayınlayan Zaman’dır. Tablo 1: Haber ve yazıların gazetelere göre dağılımı Table 1: Breakdown of news stories and articles as per newspapers

İncelenen 188 haber ve yazının %31’i yorum with 30 articles. Among the local press, Güneyde ve köşeyazılarından oluşmaktadır. Hürriyet’te İmece was the newspaper with the highest cinayeti konu edinen 52 habere karşılık 31 yorum number (17) of news stories and articles on the ve köşeyazısı yayınlanmıştır. Zaman’da ise event. 20 habere karşılık 23 yorum ve köşeyazısına Of the 188 news stories and articles examined, yer verilmesi dikkat çekicidir. Kararlı bir 31% consisted of commentaries and columns. In siyasal çizgiye dayanmayan, melez karakterli Hürriyet, a total of 52 news stories were covered Posta Gazetesi’nde cinayetle ilgili yorum ve as well as 31 commentaries and columns on the köşeyazılarına neredeyse hiç yer vermezken, murder. In Zaman, there were 20 news stories yerel basının da cinayete ilişkin yorum ve and 23 commentaries and columns, which is köşeyazılarına yer ayırmamak konusunda something striking. In Posta, a hybrid benzer bir tutum sergilediği görülmektedir. newspaper that is not based on a strict political

Gazete Haber Köşeyazısı ve Yorum Newspaper News story Columns and Commentaries Hürriyet 52 31 Zaman 29 1 Posta 20 23 Güneyde İmece 6 1 Sonsöz 15 2 Yeni Balıkesir 8 0 Toplam / Total 130 58

Tablo 2: Hrant Dink cinayetiyle ilgili haber ve köşeyazılarının gazetelere göre dağılımı Table 2: Breakdown of news stories and columns on the murder of Hrant Dink as per newspapers

Ulusal ve yerel basının genel olarak kurbanın line, there were almost no commentaries or ve cinayet yerinin fotoğraflarını yayınlayarak columns on the murder, while it is seen that It is seen that both the the local press also demonstrated a similar national and the local gerçeklik algısını güçlendirme konusunda press were in agreement hemfikir oldukları görülmektedir. Fotoğraf approach in not allocating any space to on strengthening the commentaries and columns on the murder. perception of reality by kullanma konusunda diğerlerinden daha publishing the photos temkinli görünen, 43 haber ve yazının yalnızca It is seen that both the national and the local of the victim and the murder scene. With 16’sında fotoğraf yayınlayan Zaman’dır. press were in agreement on strengthening photographs only in 16 Zaman’ın cinayeti haberden çok yorum ve the perception of reality by publishing the of 43 news stories and articles, Zaman was the köşeyazılarıyla aktarıyor olması fotoğraf photos of the victim and the murder scene. newspaper that appeared kullanımını da sınırlamış görünmektedir. With photographs only in 16 of 43 news stories more cautious about using photos. Zaman, diğer ulusal gazetelerden farklı olarak and articles, Zaman was the newspaper that appeared more cautious about using photos.

MEDYADA NEFRET SUÇLARI, NEFRET SUÇLARINDA MEDYA 99 HATE CRIMES IN THE MEDIA, MEDIA IN HATE CRIMES cinayeti ilk sayfada haberleştirme konusunda da It seems that the fact that Zaman chose to temkinli görünmektedir. İslamcı-muhafazakâr cover the murder mostly via commentaries and Sonsöz ve Yeni Balıkesir gazeteleri Hrant Dink çizgideki Zaman’daki haberlerin yalnızca columns rather than news stories has limited cinayeti bağlamında 3’ü ilk sayfada yer almıştır. Muhafazakâr the usage of photographs. Zaman also appears ırkçılık karşıtı içeriklere hiç yer milliyetçi çizgideki Yeni Balıkesir’in ise Hrant to be cautious about covering the murder in the vermezken, Zaman’ın Dink cinayetini ilk sayfada hiç duyurmaması front page, which differs from the other national 43 haber ve yazısının 16’sında (%37) bu türden dikkat çekicidir. Benzer şekilde muhafazakâr papers. In Zaman, an Islamic-conservative içeriklerin bulunması milliyetçi çizgideki Sonsöz gazetesinde de Hrant paper, only 3 of the news stories appeared front- dikkat çekicidir. Hürriyet’te bu oran Dink cinayeti yalnızca 1 haberle ilk sayfada page. It is also striking that the conservative- %24’tür. Posta ise duyurulmuştur. Hürriyet 14, Posta 7, Güneyde nationalistic Yeni Balıkesir does not make any 30 haber ve yazının yalnızca 4’ünde ırkçılık İmece ise 3 haberde cinayeti ilk sayfadan mention of the murder in front-page. Similarly, karşıtı içeriğe yer duyurmuştur. the conservative-nationalistic Sonsöz covered verebilmiştir.

Gazete Fotoğraf sayısı Newspaper Number of Photographs Hürriyet 43 Posta 27 Zaman 16 Güneyde İmece 12 Sonsöz 8 Yeni Balıkesir 4 Toplam / Total 110 Tablo 3: Haber ve yazılarda fotoğraf kullanımı Table 3: Photograph usage in news stories and articles

İncelenen haber ve yazılar içinde ırkçılık- the Hrant Dink murder with only 1 news story ayrımcılık karşıtı içeriğe yer verilme oranı appearing front-page. Front-page coverage oldukça düşüktür. 188 haber ve yazının 46’sı, of the murder happened with 14 news stories (%24) Ermenileri hedef alan ırkçılığı konu in Hürriyet, 7 news stories in Posta and 3 news edinmektedir. Sonsöz ve Yeni Balıkesir gazeteleri stories in Güneyde İmece. Hrant Dink cinayeti bağlamında ırkçılık karşıtı In the studied news stories and articles, içeriklere hiç yer vermezken, Zaman’ın 43 haber instances of including an anti-racist/anti- ve yazısının 16’sında (%37) bu türden içeriklerin discrimination content were quite low. Of bulunması dikkat çekicidir. Hürriyet’te bu oran the 188 news stories and articles, 46 (24%) %24’tür. Posta ise 30 haber ve yazının yalnızca addressed racism targeting Armenians. Sonsöz 4’ünde ırkçılık karşıtı içeriğe yer verebilmiştir. and Yeni Balıkesir did not include any anti-racist

Gazete Irkçılık-Ayrımcılık Karşıtı Haber ve Yazılar Toplam Haber ve yazı sayısı Newspaper Anti-racism/anti-discrimination stories Total number of news Sonsöz and Yeni Balıkesir and articles stories and articles did not include any anti- racist content within Hürriyet 20 83 the context of the Hrant Zaman 16 43 Dink murder, while it is striking that in the 43 Posta 4 30 news stories and articles Güneyde İmece 6 17 appearing in Zaman, 16 (37%) included this kind Sonsöz 0 8 of content. In Hürriyet, Yeni Balıkesir 0 7 this ratio is 24%. In Posta, of the total of 30 Toplam / Total 46 188 news stories and articles, only 4 included Tablo 4: Haber ve yazılarda fotoğraf kullanımı ırkçılık-ayrımcılık karşıtı içeriklerin dağılımı anti-racist content. Table 4: Breakdown of anti-racism/anti-discrimination content in news stories and articles

100 MEDYADA NEFRET SUÇLARI, NEFRET SUÇLARINDA MEDYA HATE CRIMES IN THE MEDIA, MEDIA IN HATE CRIMES Haber ve yazılarda, genel olarak Ermenilerin content within the context of the Hrant Dink Haber ve yazılarda, cinayetin mağduru olarak işaretlendikleri murder, while it is striking that in the 43 news genel olarak Ermenilerin cinayetin mağduru görülmektedir. Bununla birlikte, Hürriyet’in stories and articles appearing in Zaman, 16 olarak işaretlendikleri 15, Zaman’ın 5, Yeni Balıkesir’in 5 ve Posta’nın (37%) included this kind of content. In Hürriyet, görülmektedir. Bununla birlikte, Hürriyet’in 4 haber ve yazıda Ermenileri Hrant Dink this ratio is 24%. In Posta, of the total of 30 15, Zaman’ın 5, Yeni cinayetinin faili ya da nedeni olarak Balıkesir’in 5 ve news stories and articles, only 4 included anti- Posta’nın 4 haber ve işaretlemesi, başka bir deyişle cinayeti Ermeni racist content. yazıda Ermenileri Hrant sorununa bağlaması dikkat çekicidir. Dink cinayetinin faili In the news stories and articles, it is seen that ya da nedeni olarak işaretlemesi, başka bir deyişle cinayeti Ermeni Gazete Eylemin-olayın mağduru Eylemin-olayın faili (nedeni) sorununa bağlaması dikkat çekicidir. Newspaper Victim of the event-act Perpetrator of the event-act (cause) Hürriyet 61 15 Zaman 36 5 Posta 22 5 Güneyde İmece 14 2 Sonsöz 6 1 Yeni Balıkesir 4 5 Toplam / Total 141 32

Tablo 5: Ermenileri Hrant Dink cinayetinin mağduru ve faili olarak gösteren haber ve yazıların dağılımı Table 5: Breakdown of news stories and articles indicating Armenians as the victim and perpetrator of the Hrant Dink murder

Ermenilerin cinayetin faili olarak işaretlendiği in general the Armenian’s are indicated as the 15 haber ve yazı yayınlayan Hürriyet, cinayetin victims of the murder. On the other hand, it is ele alındığı haber ve yazıların yaklaşık striking that Armenians are indicated as the yarısında Hrant Dink’in vurulmasının Türkiye perpetrators of the Hrant Dink murder, or in aleyhine işlenen bir komplo olduğu iddiasına other words that the murder is associated with yer vermiştir. Zaman da yayınladığı haber ve the Armenian issue in 15 stories and articles in yazıların yarıya yakınında, cinayetin Türkiye Hürriyet, 5 stories and articles in 5, 5 stories aleyhine işlenen bir komplo olduğu konusunda and articles in Yeni Balıkesir and 4 stories and Hürriyet’le görüşbirliği içindedir. articles in Posta.

Gazete Hrant Dink’in vurulması Türkiye aleyhine bir komplodur Newspaper Shooting of Hrant Dink is a conspiracy against Turkey Hürriyet 39 Zaman 20 In the news stories and articles, it is seen that Posta 9 in general the Armenian’s Güneyde İmece 9 are indicated as the victims of the murder. Sonsöz 5 On the other hand, it is Yeni Balıkesir 3 striking that Armenians Toplam / Total 85 are indicated as the perpetrators of the Hrant Tablo 6: Hrant Dink cinayetini Türkiye’nin aleyhine bir komplo olarak değerlendiren haber ve yazıların dağılımı. Dink murder, or in other Table 6: Breakdown of news stories and articles claiming that Hrant Dink’s murder is a conspiracy against Turkey. words that the murder is associated with the Armenian issue in 15 Hürriyet, covering 15 news stories and articles stories and articles in Hrant Dink cinayeti ile ilgili haber ve yazılarda Hürriyet, 5 stories and Ermeniler, onlara yüklenen sadakat ve işbirliği where Armenians are indicated as the articles in 5, 5 stories perpetrator of the murder, claimed in almost and articles in Yeni özellikleri ya da sadakatsiz olma ve güvenilmez Balıkesir and 4 stories olma hali aracılığıyla yer bulmaktadırlar. Azınlık half of the stories and articles addressing the and articles in Posta. aktörleri olarak Ermenilere olumlu özelliklerin murder that the shooting of Hrant Dink is an

MEDYADA NEFRET SUÇLARI, NEFRET SUÇLARINDA MEDYA 101 HATE CRIMES IN THE MEDIA, MEDIA IN HATE CRIMES yüklendiği haber ve yazıların tamamında act of conspiracy against Turkey. Zaman is also (34) bu özellik “sadakat ve işbirliği” olarak in consensus with Hürriyet that the murder is Hrant Dink cinayeti ile ilgili haber ve işaretlenmiştir. İronik biçimde, Ermenilere a conspiracy against Turkey, with almost half yazılarda Ermeniler, yüklenen olumsuz özelliklerin başında da of the news stories and articles on the matter onlara yüklenen sadakat ve işbirliği özellikleri sadakatsizlik ve güvenilmezlik gelmektedir. advocating this claim. ya da sadakatsiz olma Azınlık aktörleri olarak olumsuz özelliklerin ve güvenilmez olma In the news stories and articles on the Hrant hali aracılığıyla yer atfedildiği toplam 27 haber ve yazının 18’inde Dink murder, Armenians are included through bulmaktadırlar... Ermeniler sadakatsiz, 6’sında ise adaletsiz 15 haber ve yazıda the characteristics of loyalty and cooperation Ermenileri cinayetin olmak ve haksızlık yapmakla suçlanmaktadırlar. or disloyalty and unreliability attributed to failleri olarak Başka bir deyişle, Ermeniler ancak çoğunluk işaretleyen Hürriyet, them. In all (34) of the news stories and articles 10 haber ve yazıda da aktörleri ile ilişkileri içinde ve bu ilişki çoğunluk attributing positive characteristics to Armenians Ermeniler’in sadakatsiz aktörlerini odağına aldığında olumlu bir kimlik ve güvenilmez olduğuna as minority actors, these characteristics are işaret etmektedir. kazanabilmektedirler. 15 haber ve yazıda marked as “loyalty and cooperation”. Ironically, Ermenileri cinayetin failleri olarak işaretleyen disloyalty and unreliability are also at the top of Hürriyet, 10 haber ve yazıda da Ermeniler’in the list of negative characteristics attributed to sadakatsiz ve güvenilmez olduğuna işaret Armenians. In 18 of the total of 27 news stories etmektedir. and articles attributing negative characteristics

Gazete Sadakat ve işbirliği içindedirler Sadık değildirler ve güvenilmezlerdir Newspaper Loyal and cooperative Disloyal and unreliable Hürriyet 9 10 Zaman 14 3 Posta 6 0 Güneyde İmece 4 1 Sonsöz 1 0 Yeni Balıkesir 0 4 Toplam / Total 34 18

Tablo 7: Haber ve yazılarda azınlık aktörleri olarak Ermenilerin tanımlanma biçimi Table 7: The manner in which Armenians are defined as minority actors in news stories and articles

Bu veriler ışığında, Hrant Dink cinayetini konu to Armenians as minority actors, Armenians edinen haber ve yazılarda ayrımcı ve ırkçı are blamed for being disloyal, and in 6 for being söylemlerin nasıl dolaşıma girdiğine veya unjust and unfair. In other words, Armenians karşıt söylemlerin ne ölçüde yer bulabildiğine are only able to gain a positive identity within baktığımızda öncelikle, ulusal basının yurttaşlar their relations with majority actors and only topluluğunun bir kesimini düşmanlaştırma when this relation focuses on majority actors. yoluna gittiği saptanabilir. Bu durumun Marking Armenians as the perpetrators of the In the news stories and vahameti, Hrant Dink’in öldürülmesini takip murder in 15 news stories and articles, Hürriyet articles on the Hrant eden günlerde atılan başlıklarda bir kez daha also indicates in 10 news stories and articles Dink murder, Armenians are included through ortaya çıkmaktadır. Gazetecilere yönelik that Armenians are disloyal and unreliable. the characteristics of suikastların basın özgürlüğüne karşı yüz yıllık loyalty and cooperation In the light of these data, when we look at or disloyalty and bir tehdit oluşturduğunun deneyimini arkada how the discriminatory and racist discourses unreliability attributed bırakmış olması beklenen ulusal basının, to them... Marking in news stories and articles on the Hrant Dink Armenians as the ölümün yasını tutmak yerine ulusal çıkarları murder are circulated or to what extent the perpetrators of the savunmayı yeğlediği görülmektedir. murder in 15 news stories opposing discourses were able to find a place and articles, Hürriyet Ulusal ve yerel basının Ermeni sorunu in the press, first of all it can be said that the also indicates in 10 news stories and articles that bünyesinde Türkiye’ye ve Türklere atfettiği national press chose to portray a segment of Armenians are disloyal mağduriyet konumu ve hedef saptırma the citizens community as enemy. The gravity and unreliable.

102 MEDYADA NEFRET SUÇLARI, NEFRET SUÇLARINDA MEDYA HATE CRIMES IN THE MEDIA, MEDIA IN HATE CRIMES girişimleri, Hrant Dink’in öldürülmesinin of this situation is once again proved with the Ulusal ve yerel basının ardından yazılı basının cinayete yüklediği headlines used in the days following the murder Ermeni sorunu bünyesinde Türkiye’ye ve Türklere anlamlar aracılığıyla yeniden görünürlük of Hrant Dink. It is seen that the national atfettiği mağduriyet kazanmıştır. Cinayetin hemen ardından press, which is expected to have left behind konumu ve hedef saptırma girişimleri, Hrant Hürriyet’in attığı “güvercini vurdular” (1) the experience of the 100-year threat against Dink’in öldürülmesinin başlığı ve Dink’in eşinin, cenaze törenindeki freedom of the press posed by attempts against ardından yazılı basının cinayete yüklediği sözlerini alıntılayan (2-4) başlıklar, olayı the lives of journalists, preferred to defend anlamlar aracılığıyla melodramlaştırarak duygusal dozu abartırken national interests instead of mourning for the yeniden görünürlük kazanmıştır. cinayetin kim tarafından, neden işlendiği dead. sorularını ve mağdurun etnik kimliğinin The attempts to twist the target and the cinayetle ilgisini arka plana itmiştir. Bunun victim status attributed to Turks and Turkey yerine, Rakel Dink’in büyük harflerle alıntılanan under the Armenian issue by the national and sözleri yinelenerek Dink’in ülkesine ne kadar local press became visible again through the bağlı olduğunun altı çizilmiş; ülke, popülist implications ascribed to the murder by the milliyetçi söyleme uygun biçimde uğruna can printed media following the murder of Hrant verilecek topraklar olarak mitleştirilirken1 Dink. The headline “They Shot the Dove” (bkz. Bora, 1994 ) “can verenin” “ülkesinde”, used by Hürriyet right after the murder and the etnik kimliğinden dolayı öldürülmüş olduğu headlines quoting the words (2-4) of Dink’s wife gerçeği gizlenmiştir. Benzer bir gizleme eğilimi, at the funeral melodramatized the event with cinayetin düşünce ve ifade özgürlüğüne an emotional overdose, while leaving in the karşı işlenen bir eylem olduğunu dile getiren background the questions of who committed başlıklarda (5-7) karşımıza çıkmaktadır. Bu the murder for what reason or the relationship başlıklarda, cinayetin Dink’in 301. madde between the murder and the ethnic identity kapsamında, Türklüğe hakaretten yargılanarak of the victim. Instead, Rakel Dink’s words hedef gösterilmesi sonucunda işlendiği ima from the funeral were repeatedly quoted in edilmekte, ancak olayın Türkiye’de birçok kez caps, underlining how loyal Dink was to his yaşanan gazeteci cinayetlerinden farkına, country; while the country was mythicized as mağdurun etnik kimliği nedeniyle maruz a lands worth dying for in concordance with kaldığı ırkçı-milliyetçi tepkilerle ilişkisine the populist nationalistic discourse1 (see Bora, değinilmemektedir. 1994 ), the reality that the one “who had given 1) Güvercini vurdular (Hürriyet, 20 01 2007) his life” was killed “in his country” because of his ethnic identity was covered up. A similar 2) ÜLKENDEN AYRILMADIN SEVGİLİM tendency to cover up the facts is seen in the (Hürriyet, 24. 01. 2007) headlines expressing that the murder is an act 3) EŞİ RAKEL DİNK’İN AĞLATAN VEDASI against freedom of thought and expression (Hürriyet, 24. 01. 2007) (5-7). In these headlines, it is implied that the 4) Sevdiklerinden ayrıldın ülkenden ayrılmadın murder was committed as a result of Dink’s (Posta, 24 01 2007) being pointed as a target after his trial under 5) İfade özgürlüğüne çok ağır bir darbe Article 301 for insulting the Turkish identity, yet no mention is made of the difference between (Hürriyet, 20 01 2007) this specific murder and the other journalist The attempts to twist the 6) Düşünce yasta… (Güneyde İmece, 22 01 2007) target and the victim murders seen all too frequently in Turkey, or of status attributed to 7) Gazeteci Dink’e hain suikast (Zaman, 20 01 2007) its relationship with racist-nationalist reactions Turks and Turkey under the Armenian issue by the Bunun yerine, medya elitleri, cinayetin Türkiye arising due to the ethnic identity of the victim. national and local press aleyhine düzenlenen komplonun bir parçası 1) They Shot the Dove (Hürriyet, 20 01 2007) became visible again through the implications olduğunda hemfikir görünmektedirler. Tercüman 2) YOU DID NOT ABANDON YOUR COUNTRY, ascribed to the murder Gazetesi’nin attığı “Katil Ermeni” manşetine by the printed media LOVE (Hürriyet, 24. 01. 2007) following the murder of Hrant Dink. 1 Bkz. Tanıl Bora, “Türkiye’de Milliyetçilik Söylemleri”, 1994, 1 See Tanıl Bora, “Türkiye’de Milliyetçilik Söylemleri”, 1994, Birikim, 67, 9-24. Birikim, 67, 9-24.

MEDYADA NEFRET SUÇLARI, NEFRET SUÇLARINDA MEDYA 103 HATE CRIMES IN THE MEDIA, MEDIA IN HATE CRIMES çok satan gazeteler itibar etmemiş görünseler 3) A TOUCHING FAREWELL FROM WIFE RAKEL de, çeşitli aktörlerin cinayetin bir “sabotaj”(8), DİNK (Hürriyet, 24. 01. 2007) Cinayetin Türkiye aleyhine düzenlenen “komplo”(9), “karanlık ellerin işi” (10), 4) You left your loved ones but not your country komplonun bir parçası “Türkiye’ye yönelik operasyon” (11), “istikrara olduğunda hemfikir (Posta, 24 01 2007) görünmektedirler... karşı” (12) ve “tahrik” (13) amaçlı bir eylem Böylece, Türkiye’nin 5)A heavy blow to freedom of expression olduğu sözleri başlığa taşınarak bu konuda bir -ya da Türklerin- (Hürriyet, 20 01 2007) cinayetteki sorumluluğu konsensus yaratılmaya çalışıldığı düşünülebilir. gizlenmekte, aksine 6) Thought is in mourning … Türkiye “kurşunların 8) Türkiye’yi sabote eden cinayet! gerçek hedefi”, cinayetin (Güneyde İmece, 22 01 2007) asıl mağduru olarak (Zaman, 21 01 2007) işaretlenerek bu 7) Viperous murder of Journalist Dink 9) Dink Komplosu (Hürriyet, 23.01.2007) mağduriyet konumu “herkes (Zaman, 20 01 2007) bize karşı” söylemine 10)Karanlık eller yine bizi seçti eklemlenmektedir. Instead, the media elites appear to be in (Hürriyet, 20 01 2007) agreement that the murder is a part of a 11) Türkiye’ye yönelik bir operasyonun işaret fişeği conspiracy against Turkey. Although it seems (Zaman, 20 01 2007) like bestselling newspapers did not give much 12) Ülkenin istikrarına kurşun sıkıldı, credit to the headline “Killer Armenian” used (Zaman, 20 01 2007) by Tercüman, it can very well be considered that various actors attempted to create a consensus 13) Hrant Dink’i Tahrik ve İstikrar İçin with headlines to the effect that the murder was Kurşunladılar (Sonsöz, 21.02.2007) a “sabotage”(8), a “conspiracy”(9), a “work of Böylece, Türkiye’nin -ya da Türklerin- dark hands” (10), an “operation against Turkey” cinayetteki sorumluluğu gizlenmekte, aksine (11), “against stability” (12) and “with the Türkiye “kurşunların gerçek hedefi”, cinayetin purpose of provocation” (13). asıl mağduru (14-17) olarak işaretlenerek 8) The murder that sabotaged Turkey! bu mağduriyet konumu “herkes bize karşı” (Zaman, 21 01 2007) söylemine eklemlenmektedir. Hürriyet’in 9) The Dink Conspiracy (Hürriyet, 23.01.2007) “Dink’i vurdular” yerine “Türkiye’yi vurdular” (14) başlığı ile başvurduğu metaforik anlatım, 10) Dark Hands Targeted Us Again (Hürriyet, 20 01 2007) basının mağdurun etnik kimliğini görmemekle 11) The signal flare of an operation against Turkey kalmayıp birey olarak varlığını da yok saydığını (Zaman, 20 01 2007) çok iyi örneklemektedir. Bu yok sayma öyle 12) Bullets fired at country’s stability, ileri gidebilmektedir ki, başlıklarda cinayetin (Zaman, 20 01 2007) “Türkiye’nin imajına zarar verdiği”nden (18) ya 13) Hrant Dink shot for Provocation and Stability da “Türkiye’nin zorda kal”acağından (19) söz (Sonsöz, 21.02.2007) edilebilmektedir. Hence, the responsibility of Turks and Turkey 14)Türkiye’yi vurdular (Hürriyet,. 20 01 2007) in the murder is covered up, and Turkey is 15)Bu kurşun Türkiye’ye sıkıldı (Zaman, 20 01 2007) indicated as “the real target of the bullets”, 16)O kurşun Türkiye’ye sıkıldı (Hürriyet, 20 01 2007) the real victim of the murder (14-17), thereby adding this victim status to the discourse of The media elites appear 17) “Kurşun Türkiye’nin huzuruna sıkılmıştır” to be in agreement that (Sonsöz, 21 01 2007) “everyone’s against us”. The metaphorical the murder is a part of style used by Hürriyet with the headline “They a conspiracy against 18) Hrant Dink Cinayeti Türkiye’nin İmajına Zarar Turkey... Hence, the shot Turkey” (14) instead of “They shot Dink” responsibility of Turks Verdi (Zaman, 21.01.2007) is a very good example of how the media not and Turkey in the murder 19) Türkiye zorda kalacak (Zaman, 20 01 2007) is covered up, and Turkey only overlooked the ethnic identity of the victim is indicated as “the real (yorum) but also totally ignored his existence as an target of the bullets”, the real victim of the Cinayetin “Türkiye’nin imajına zarar verdiği” individual. This act of ignoring goes way too far murder, thereby adding ve “Türkiye’ye karşı komplo olduğu” yönünde in some instances with headlines saying that this victim status to the discourse of “everyone’s atılan başlıkların, kaybedilen yaşamın the murder “damages Turkey’s image” (18) or against us”. savunduğu değerlerin ortaklığı aracığıyla that it will “put Turkey in a lot of trouble” (19).

104 MEDYADA NEFRET SUÇLARI, NEFRET SUÇLARINDA MEDYA HATE CRIMES IN THE MEDIA, MEDIA IN HATE CRIMES “bizi” ve ortaklığı yeniden tarif edebilme 14)They shot Turkey (Hürriyet,. 20 01 2007) Cinayetin “Türkiye’nin imkânı yerine etnik bizi yüceltme girişiminde imajına zarar verdiği” ve 15)This bullet was fired at Turkey “Türkiye’ye karşı komplo bulunması sadece reaksiyoner milliyetçiliğin (Zaman, 20 01 2007) olduğu” yönünde atılan sözünün taçlanması değil, aynı zamanda Dink’in başlıkların, kaybedilen 16)That bullet was fired at Turkey yaşamın savunduğu demokratik toplumda politik sözünü üreten değerlerin ortaklığı yayıncılık anlayışının inkârıdır. (Hürriyet, 20 01 2007) aracığıyla “bizi” ve ortaklığı yeniden tarif Metinlerde de Hrant Dink cinayeti Türkiye’ye 17) “Bullet fired at Turkey’s peace” edebilme imkânı yerine etnik bizi yüceltme yapılan büyük bir haksızlık, vatana ihanet, (Sonsöz, 21 01 2007) girişiminde bulunması Türkiye aleyhine yürütülen bir komplo olarak sadece reaksiyoner 18) Hrant Dink Murder Damaged Turkey’s Image milliyetçiliğin sözünün nitelenmektedir: (Zaman, 21.01.2007) taçlanması değil, aynı zamanda Dink’in “Ne zaman Türkiye’miz ileri bir adım atacak 19) Turkey will be in trouble (Zaman, 20 01 2007) demokratik toplumda olsa çelme takılıyor” (Güneyde İmece, “Türkiye (commentary) politik sözünü üreten yayıncılık anlayışının sınırlarındaki tek Ermeni köyü Vakıflı Köyü’nde yas The fact that the headlines to the effect that inkârıdır. var” başlıklı haber, 22 07 2007) the murder “has harmed Turkey’s image” and “Millet olarak bir kez daha açık ve hain bir “is a conspiracy against Turkey” attempt to provokasyon ile karşı karşıya bulunuyoruz.” exalt the ethnic us instead of re-defining “us” (Hürriyet, “Kanlı ellere cevap verilecek” başlıklı and partnership through the values upheld by haber, 21 01 2007) the lost life is not only a crowning of the words “Türkiye’ye yönelik Kerkük merkezli ve ‘Ermeni of reactionary nationalism, but also a denial of soykırımı’ merkezli bir operasyon yürütülmektedir. Dink’s publishing concept which produced his Bunlar aynı operasyondur.” (Sonsöz¸ “’Dink’in political discourse in a democratic society. öldürülmesi Türkiye’ye yönelik bir operasyonun The texts appearing under the headlines also parçasıdır’” başlıklı haber, 21 01 2007) describe the Hrant Dink murder as a grand Ayrıca cinayeti izleyen ilk günlerde, cinayetin injustice to Turkey, a treason, a conspiracy ardında örgütlü bir tepki olmadığı iddiası, campaign waged against Turkey. İstanbul Emniyet Müdürü’nün açıklamalarında “Whenever our Turkey takes a step forward, they cinayetin kandırılmış, psikolojik faktörlerle tackle it” (Güneyde İmece, “The Vakıflı Village, hareket eden fanatiklerin milliyetçi duygularla the only remaining Armenian Village within the işlediği münferit bir olay olduğu ifadeleriyle territories of Turkey, is in mourning”, 22 07 2007) gazete sayfalarına taşınmış (Hürriyet, “Beklenen “As a nation, once again we are face to face with açıklama: Örgüt yok, milliyetçi duygu var” an open and treasonous provocation.” (Hürriyet, başlıklı haberi, 22 01 07), bir başka deyişle “Bloody hands will get their answer”, 21 01 2007) milliyetçi duygular, cinayeti meşrulaştırmasa “There is a Kirkuk-based operation and an da mazur gösteren nedenler arasında operation centred on “Armenian genocide” against değerlendirilmiştir. Buna karşılık, cinayete The fact that the Turkey. These are in effect the same operation.” headlines to the effect ilişkin yaygın değerlendirme, bunun “insanlık (Sonsöz¸ “’Dink’s murder is part of an operation that the murder “has dışı”, “menfur” bir eylem olduğu ve kurşunun harmed Turkey’s image” against Turkey”, 21 01 2007) aslında Türkiye’ye sıkıldığı konusundaki söz and “is a conspiracy Furthermore, in the first days following the against Turkey” attempt birliği üzerinden gerçekleşmiştir. to exalt the ethnic us murder, the newspaper pages announced the instead of re-defining Hrant Dink cinayetinin nedenlerine ilişkin claim that there was no organized reaction “us” and partnership through the values upheld açıklamalar, yukarıda Ermenilere ilişkin behind the murder, and that it was an isolated by the lost life is not olumsuz yargıların daha çok sadakatsizlik event committed with nationalistic sentiments only a crowning of the words of reactionary ve güvenilmezlikle eşleştirildiği yönündeki by deceived fanatics acting on psychological nationalism, but also saptamamızı desteklemektedir. Haber ve factors, based on the statements of the Director a denial of Dink’s publishing concept which yazıların başlıklarına olduğu gibi metinlere de of the Istanbul Police Department (Hürriyet, produced his political taşınan ifadelerde, Dink’in son zamanlarda “Long Awaited Statement: No organization, discourse in a democratic society. Ermeni diasporasıyla da ters düştüğü, hatta only nationalist sentiments”, 22 01 07); in other Dink’i öldürenin –ya da arkasında yatan words, nationalist sentiments were evaluated

MEDYADA NEFRET SUÇLARI, NEFRET SUÇLARINDA MEDYA 105 HATE CRIMES IN THE MEDIA, MEDIA IN HATE CRIMES güçlerin- bizzat Ermeni olabileceği iddia among reasons that might be an excuse for the edilmektedir. murder even if they could not legitimize it. Yet Diğer yandan Dink’in Türklüğe hakaret “Türkiye’nin, bu coğrafyanın insanıydı, inandığını the common evaluation of the murder agreed suçlamasıyla 301. that the murder was an “inhuman”, “nefarious” maddeden yargılanmış özgürce söyleyebiliyor, gerektiğinde diasporayı olması cinayetin nedeni karşısına alabilecek kadar yürekli davranıyordu. act and that the bullet was in effect fired against olarak gösterilebilmekte; yargılamaya yol açan … Yazdıkları ve söyledikleri zaman zaman Ermeni Turkey. hakaret suçunun içeriği cemaati tarafından da eleştirilmiyor değildi; bir Statements on the causes of the Hrant Dink yeniden gündeme getirilerek ‘belleksizleştirilen’ mücadele adamı olarak ‘tehlikeyi’ seviyordu.” murder support our finding that the negative kamuoyuna hatırlatılırken (Hürriyet, Yalçın Bayer’in “‘Ortak şehit’” başlıklı judgements regarding the Armenians are mostly basın cinayetin bu “haklı gerekçelerini” sergilemekte yazısı, 20 01 2007) paired with disloyalty and unreliability. In sakınca görmemektedir. “Hrant Dink makul bir Ermeni’ydi. Ve cesurdu. expressions conveyed in both the headlines and Cesaretini sadece Türkiye’nin azgın ırkçılarına karşı the body texts of the news stories and articles, değil, asıl Ermeni diasporasının azgın ırkçılarına it is claimed that Dink had lately came in conflict karşı ispatlamıştı. Emin olun, bu cinayetin iki with the Armenian Diaspora, and that the forces sevineni olacaktır. Irkçı Türkler ile ırkçı Ermeniler”. killing –or behind the murder of- Dink could be (Hürriyet, Ertuğrul Özkök’ün “Ali Kemal’e vatan Armenians themselves. haini dememiştim” başlıklı yazısı, 20 01 2007) “He was a man of Turkey, of this geography; he Diğer yandan Dink’in Türklüğe hakaret was able to freely say what he believed in, and suçlamasıyla 301. maddeden yargılanmış olması was brave enough to stand against the Diaspora cinayetin nedeni olarak gösterilebilmekte; when necessary. … The things he said and wrote yargılamaya yol açan hakaret suçunun içeriği were also occasionally criticized by the Armenian yeniden gündeme getirilerek ‘belleksizleştirilen’ community; he loved “danger” as a fighter.” kamuoyuna hatırlatılırken basın cinayetin bu (Hürriyet, Yalçın Bayer “‘Our Common Martyr”, 20 “haklı gerekçelerini” sergilemekte sakınca 01 2007) görmemektedir. Dahası, 301. maddeden “Hrant Dink was a reasonable Armenian. And yargılanan aydınlar, gazeteciler, yazarlar he was brave. He had proved his courage not only “hainler”, “soy özürlüler”, “etnik ayrılıkçılar” against the rampant racists of Turkey but also olarak ilan edilmekte, toplumu (cinayete) tahrik and more importantly against the rampant racists etmekle suçlanmaktadır. of the Armenian Diaspora. You can be sure that “301. madde, ‘fikir hürriyeti’ni engelleyen değil there will be two parties who will feel joy over bu millete ‘sövmeyi’ cezalandıran bir maddedir. this murder. Racist Turks and racist Armenians.” Nerede bir hain, nerede bir soy özürlü, nerede bir (Hürriyet, Ertuğrul Özkök “I did not call Ali Kemal etnik ayrılıkçı varsa bu maddeden rahatsız olur. a traitor”, 20 01 2007) Bu gazeteci bu maddeden hüküm giymiştir.” (Yeni On the other hand, the fact that Dink had Balıkesir, “’Bizi katilmişiz gibi bir psikoza soktular’” been tried for insulting the Turkish identity in başlıklı haber –MHP Balıkesir İl Başkanı’nın violation of Article 301 is easily shown as the açıklamaları-, 27 01 2007) cause of the murder, with the press seeing no “’Şimdi dikkat edin, bir kesim Türklüğe ve Türk risk in demonstrating these “justified reasons” değerlerine hakaret edecek, Türk milletini sanık of the murder while reminding the public, which On the other hand, the fact sandalyesine oturtacak, milleti mahkûm, toplumu is stripped of its memory, about the content that Dink had been tried tahrik edecek, sonra bu toplum içinden iki genç bir of the crime. Moreover, the intellectuals, for insulting the Turkish identity in violation of şey yapacak.” (Güneyde İmece, “‘Ne olmuş yani?’” journalists and authors tried for violating Article Article 301 is easily shown başlıklı haber –BBP Genel Başkanının açıklamaları- 301 are declared “traitors” “racially disabled” as the cause of the murder, with the press seeing no 26 01 2007) and “ethnic separatists”, and blamed for risk in demonstrating these provoking the public (to commit murder). “justified reasons” of the Ermenileri açıkça hedef göstermekte bir murder while reminding the sakınca görmeyen bu söylemsel çerçeve içinde, “Article 301 is not an article that prejudices public, which is stripped of its memory, about the Türkiye’de yaşayan Ermenilerin varlıkları ve freedom of thought, but an article that penalizes content of the crime. cinayete ilişkin tepkileri görmezden gelinmiştir. “swearing” at this nation”. This article bothers

106 MEDYADA NEFRET SUÇLARI, NEFRET SUÇLARINDA MEDYA HATE CRIMES IN THE MEDIA, MEDIA IN HATE CRIMES Türkiye’deki Ermenilerin varlığı, Güneydoğu every traitor, every racially disabled and every Ermeni aydınlar, Anadolu bölgesine hitap eden Güneyde İmece’nin ethnic separatist. This journalist was convicted for eğitimciler, din adamları, Ermeni cemaatinin önde attığı üst başlıkta “Türkiye sınırlarındaki violating this article.” (Yeni Balıkesir, “’They put us gelen isimlerinin ve tek Ermeni köyü” olarak nitelediği Hatay in a psychosis as if we are murderers”– Statements yaptıkları açıklamaların başlıklarda yer bulamaması, sınırındaki Vakıflı Köyü ile sınırlandırılırken from MHP Balıkesir provincial leader, 27 01 2007) basının azınlık gruplara yönelik olağan durumlardaki (20), Hürriyet Gazetesi de Ermenilerin bu “’Take a careful look at these happenings; one görmezden gelme tutumunun merkezden uzak, otantikleştirilmiş temsilini segment will insult the Turkish identity and values, basit bir ilgi yoksunluğu ile açıklanamayacağını; bu Türk-Ermeni oturma eylemi (22. 012. 2007) will put the Turkish nation in the felon’s dock, görmezden gelme halinin, başlığı altında verdiği haberinde ulusal basın will convict and provoke the society, and then two daha çok cinayet gibi olağanüstü şartlarda da adına onaylamakta, eylemin gerçekleştiği yer young people from that society will do something varlığını sürdüren bir olan Vakıflı Köyü’nü haberin ilk cümlesine about it.” (Güneyde İmece, “‘So what?’”– “görünmez kılma” girişimi olarak değerlendirilmesi taşımaktadır. Bunun dışında Ermeni Statements of the BBP leader - 26 01 2007) gereğini ortaya aydınlar, eğitimciler, din adamları, Ermeni koymaktadır. Within the framework of this discourse that cemaatinin önde gelen isimlerinin ve yaptıkları does not hesitate to openly show Armenians açıklamaların başlıklarda yer bulamaması, as a target, the presence of the Armenians basının azınlık gruplara yönelik olağan living Turkey and their reactions to the murder durumlardaki görmezden gelme tutumunun were overlooked. The presence of Armenians basit bir ilgi yoksunluğu ile açıklanamayacağını; in Turkey is limited to the Village of Vakıflı bu görmezden gelme halinin, daha çok at the Hatay border (20), which is dubbed cinayet gibi olağanüstü şartlarda da varlığını as the “only Armenian Village within the sürdüren bir “görünmez kılma” girişimi olarak Turkish territories” in the headline used by değerlendirilmesi gereğini ortaya koymaktadır. Güneyde İmece, a paper circulating in South- Bunun istisnası, Zaman Gazetesi’nin Türkiye eastern Anatolia, while Hürriyet confirms this Ermenileri Patriği’nin “Türkler ve Ermeniler authenticated, decentralized representation kardeş” açıklamasını başlığa taşımasıdır (21). of the Armenians on behalf of the national Mutafyan’ın sözlerinin bu başlığa taşınmasını press in its news titles Turkish-Armenian sitting olası kılan “kardeşlik” vurgusu, Türklerin ve protest (22. 012. 2007) and carries the Village Ermenilerin yıllarca bir arada ve barış içinde of Vakıflı to the first sentence of the story. yaşadığı yönündeki baskın söylemi yeniden The fact that the Armenian intellectuals, üretme işlevi görmekte, “kardeşlik” ilişkisinin educators, clergymen and prominent names of arkasına gizlenen eşitsizlikleri önemsiz kılmaya the Armenian community and the statements ve arka plana itmeye devam etmektedir. made by them did not find a place in the news Posta’nın Dink’in cenaze töreni ile ilgili titles shows that the press’ usual attitude of haberinde “Türkçe dua ve Ermenice ezgi”nin ignoring minority groups in ordinary occasions yan yanalığına yaptığı vurgu da (22) cinayetin cannot be explained as a simple lack of interest, faili ve mağdurunun kimlikleri arasındaki çatışmayı benzeri bir kardeşlik söyleminin but instead should be evaluated as an attempt Armenian intellectuals, “to render invisible”, which also continues to educators, clergymen and gölgesine saklamaktadır. exist in extraordinary circumstances such as prominent names of the 20) Vakıflı Köyü’nde yas var Armenian community and the a murder. An exception to this comes from statements made by them (Güneyde İmece, 22. 01. 2007). did not find a place in the Zaman, which carried to its headlines the news titles shows that the 21) Patrik: Türkler ve Ermeniler kardeş, cinayet statement of the Armenian patriarch of Istanbul press’ usual attitude of üzerinden siyaset yapmayın (Zaman, 24 01 2007). ignoring minority groups that “Turks and Armenians are brothers” (21). in ordinary occasions 22) Türkçe dua ve Ermenice ezgiyle uğurlandı The emphasis on “brotherhood” which was cannot be explained as a simple lack of interest, (Posta, 24. 01. 2007) probably the reason Mutafyan’s statement but instead should be Hrant Dink’in adının geçtiği başlıklardan bir was carried to the headlines, serves to re- evaluated as an attempt “to render invisible”, which kısmı ise “Şehit Hrant Dink’e Ağıt” (Hürriyet, 21. produce the dominant discourse that Turks also continues to exist in 01. 2007), “Şeker İmamdan Hrant Dink Hutbesi” and Armenians have been living together in extraordinary circumstances such as a murder. (Sonsöz, 27. 01. 2007) örneklerinde olduğu gibi peace for long years, and continues to trivialize kurbanın Hıristiyan kimliğini inkâr eden bir and ignore the inequalities hidden behind this

MEDYADA NEFRET SUÇLARI, NEFRET SUÇLARINDA MEDYA 107 HATE CRIMES IN THE MEDIA, MEDIA IN HATE CRIMES söylem içinde, Müslümanlık ritüellerini öne “brotherhood” relation. In Posta’s news story çıkarmaktadır. on Dink’s funeral, the emphasis put on the Hrant Dink’in adının geçtiği başlıklardan bir Hrant Dink cinayetinin ardından demokrat/ juxtaposition of “Turkish prayers and Armenian kısmı ise “Şehit Hrant tunes” (22) hides the conflict between the Dink’e Ağıt”, “Şeker aydın kesimin tepkilerini dile getirmek İmamdan Hrant Dink için benimsedikleri “hepimiz Ermeniyiz” identities of the murder’s perpetrator and victim Hutbesi” örneklerinde sloganının taşındığı yalnızca iki başlık behind a fraternity speech. olduğu gibi kurbanın Hıristiyan kimliğini (“Bugün Ben Ermeniyim” ve “Neden Hepimiz 20) Mourning in the Vakıflı Village inkâr eden bir söylem Ermeniyiz –Hürriyet, 21. 01. 2007-) bulunmasına içinde, Müslümanlık (Güneyde İmece, 22. 01. 2007). ritüellerini öne karşılık slogana yönelen tepkiler Türklüğü, çıkarmaktadır. Müslümanlığı, hatta Osmanlılığı (23-27) 21) Patriarch: Turks and Armenians are brothers, do Ermeniliğe karşı konumlandıran ve yücelten not make politics on a murder (Zaman, 24 01 2007). başlıklarda ifade bulmuş; bir başka deyişle 22) Bid farewell with Turkish prayers and Armenian Türkiye’de Ermeni olmanın “kabul edilemezliği” songs (Posta, 24. 01. 2007) ilan edilirken Türklük, yüceltilen üst kimlik In some of the news titles using Hrant Dink’s olarak kendini dayatmaya devam etmiştir. name, such as “Requiem to Martyr Hrant Dink” 23) Hepimiz Ermeni’yiz İzaha Muhtaç Garabet, (Hürriyet, 21. 01. 2007), “Hrant Dink Sermon (Hürriyet, 01, 2007) from Şeker Imam” (Sonsöz, 27. 01. 2007), Islamic 24) Hepimiz Osmanlı’yız, (Zaman, 28 01 2007) rituals are brought to the foreground within a 25)‘Hrant’a Türktü’ Demek Doğru Olurdu discourse that denies the Christian identity of (Hürriyet, 29. 01. 2007) the victim. 26) Elhamdülillah Müslüman’ım While there were only two news titles (“Today I am Armenian” and “Why We Are All (Hürriyet, 26. 01. 2007) Armenians”–Hürriyet, 21. 01. 2007-) carrying 27) Ben Türk’üm (Yeni Balıkesir, 24 01 2007) the slogan “we are all Armenians”, which was Bu slogana gösterilen tepkiler öylesine ileri adopted by the democrat/intellectual segments gidebilmektedir ki Yeni Balıkesir Gazetesi, to voice their reactions following the Hrant Bandırma Belediye Başkanı’nın sözleri Dink murder, the reactions against this slogan aracılığıyla cinayetin Türk diplomatları found their expression in titles positioning öldürmüş olan ASALA örgütünün geçmişteki ‘being Turk, Muslim, or even Ottoman” against eylemlerinin bir bedeli olduğu imasını başlığa being ‘Armenian’ (23-27) and glorifying “being taşımaktan çekinmemiştir (28). Yeni Balıkesir, Turk, Muslim, or even Ottoman”; in other adeta, ulusal basının Hrant Dink cinayetine words, while declaring the “unacceptability” gösterdiği ilgiye tepki duyan “milliyetçi” of being an Armenian in Turkey, “being a Turk” çevrelerin sözcülüğünü yapmaktadır (29). continued to force itself as a glorified upper 28) Öztaylan sert çıktı: 30 Türk diplomat ölürken identity. NEREDEYDİNİZ? (Bandırma belediye başkanı- 23) We are All Armenians: the Abomination in Yeni Balıkesir, 25 01 202006) Need of Explanation, (Hürriyet, 01, 2007) 29) Tunçsiper 2 : Ulusal basın cinayeti oldukça 24)We are All Ottoman, (Zaman, 28 01 2007) abarttı (Yeni Balıkesir, 24 01 2007) 25)It Would Have Been Right To Say ‘Hrant was a Benzer gerekçelerle mazur gösterilen milliyetçi Turk’ (Hürriyet, 29. 01. 2007) tepkiler, Hrant Dink’in cenazesinde atılan 26)I am Muslim, Praise To God In some of the news “Hepimiz Ermeni’yiz” sloganlarının kabul titles using Hrant Dink’s (Hürriyet, 26. 01. 2007) edilemezliğine dair sözlerin Dink’in cenazesi ile name, such as “Requiem to Martyr Hrant Dink”, şehit cenazeleri arasında yapılan karşılaştırma 27)I am a Turk (Yeni Balıkesir, 24 01 2007) “Hrant Dink Sermon from yoluyla yaygınlaştırılmasına da aracılık The reactions to this slogan went so far that the Şeker Imam”, Islamic rituals are brought to etmektedir: Bu karşılaştırmanın bir tarafının Yeni Balıkesir newspaper had no scruples about the foreground within a Türklüğe hakaretten yargılanan ve öldürülen carrying to its headlines the implication that discourse that denies the Christian identity of the the murder was the price of the past acts of the victim. 2 Tunçsiper: Anavatan Partisi MKYK üyesi ASALA organization which had killed Turkish

108 MEDYADA NEFRET SUÇLARI, NEFRET SUÇLARINDA MEDYA HATE CRIMES IN THE MEDIA, MEDIA IN HATE CRIMES Ermeni asıllı bir gazeteci; diğer tarafının ise diplomats (28), through the words uttered by Mazur gösterilen “vatan uğruna can veren şehitler” olması medya the mayor of Bandırma. Yeni Balıkesir virtually milliyetçi tepkiler, Hrant Dink’in cenazesinde profesyonellerince manidar bulunmamış olmalı acts as the spokesperson for “nationalist” atılan “Hepimiz ki, köşeyazılarına olduğu gibi haber metinlerine circles protesting to the interest shown in the Ermeniyiz” sloganlarının kabul edilemezliğine dair de taşınmasında sakınca görülmemiştir. Hrant Dink murder by the national press (29). sözlerin Dink’in cenazesi ile şehit cenazeleri “’Ermeni asıllı bir vatandaşımızı hedef alan 28) Fierce response from Öztaylan: WHERE WERE arasında yapılan insanlık dışı cinayet Türkiye’yi derinden sarstı. YOU when 30 Turkish diplomats were being killed? karşılaştırma yoluyla yaygınlaştırılmasına da Ancak bazı çevreler, ezik ve suçlu bir Türk toplumu (Mayor of Bandırma - Yeni Balıkesir, 25 01 2006) aracılık etmektedir. portresi çizmek için birbirleriyle melanet yarışına 29) Tunçsiper 2 : National press exaggerates the girdiler. … Şehit cenazelerinde hiç görülmeyen murder (Yeni Balıkesir, 24 01 2007) bu çevrelerin, şimdi mağdurun etnik mensubiyeti Nationalistic reactions excused for similar üzerinden slogan geliştirmeleri, izaha muhtaç bir reasons also serve as an instrument in garabet.” (Hürriyet, “‘Hepimiz Ermeni’yiz’ izaha spreading the word on the unacceptability of muhtaç garabet” başlıklı haberden- MHP Genel the slogan “We are All Armenians” chanted at Başkanının açıklamaları- 25 01 2007). Hrant Dink’s funeral through comparisons made Hatta bazı köşe yazıları ve haberlerde, Hrant between Dink’s funeral and the funerals of Dink’in öldürülmesine gösterilen tepkinin martyrs: Media professionals have clearly seen “aşırılığı”nın altını çizmek için, ASALA’nın no significance in the fact that one side of this Türk diplomatlara yönelik cinayetleri comparison is a journalist of Armenian descent hatırlatılmaktadırlar. tried for insulting the Turkish identity and killed, “Slogan atanların zamanında 30 tane Türk and that the other side is the “martyrs who have diplomatın Ermeni terör örgütü tarafından given their lives for their country”, as evidenced öldürülürken nerede olduklarını soran Başkan by their lack of any hesitation in conveying this message not only in their columns but also in Öztaylan ‘Bu cinayet tabii ki hepimiz adına üzüntü the body texts of their news stories. vericidir.’” (Yeni Balıkesir, “Öztaylan sert çıktı: 30 Türk diplomat ölürken NEREDEYDİNİZ?” başlıklı “’The inhuman murder targeting one of our haber, 25 01 2007) citizens of Armenian descent deeply shook Turkey. However, some circles have started a competition of “Tam aksine, Türklerle Ermeniler arasında evil in order to draw a sheepish and guilty Turkish dostluğun, kardeşliğin gelişmesi için çalıştı hep. society portrait. … It is an abomination in need of Bizler bu milletin büyük fedakârlıklarla yetiştirdiği explanation that these circles, who are never seen diplomatlarını teröre şehit verirken de hep ‘Asala at the funerals of martyrs, now develop slogans teröründen’ söz ettik. (Hürriyet, Ertuğrul Özkök’ün based on the ethnicity of the victim.” (Hürriyet, “Bu Ermeniler adam olmaz” başlıklı yazısı, 31 01 “‘We are all Armenians’ abomination in need of 2007) explanation” – statements of the MHP Leader - Hrant Dink cinayetinin ardından da, Türkiye’de 25 01 2007). yükselen ırkçılığa dikkatin çekilmesine rağmen, In some columns and news stories, ASALA’s haber ve yazılarda Ermenilerin bu ayrımcılık murders of Turkish diplomats are recalled in atmosferine karşı tepkilerine ve taleplerine order to underline the “excessiveness” of the neredeyse hiç yer verilmemekte, bunun yerine reaction shown to the killing of Hrant Dink. sorunun çözümü Ermenilerin ve Türklerin “President Öztaylan, asking where those slogan Nationalistic reactions kardeş olduğu söyleminin arkasına gizlenerek serve as an instrument chanters were when 30 Turkish diplomats were in spreading the word apolitikleştirilmekte veya yeniden Türkiye’nin being killed by the Armenian terrorist organization, on the unacceptability düşmanları söyleminin çözümsüzlüğüne of the slogan “We are said ‘of course this murder is upsetting for all All Armenians” chanted taşınmaktadır. at Hrant Dink’s funeral of us.’” (Yeni Balıkesir, “Fierce response from through comparisons made Diğer yandan, haber ve yazılarda cinayetin Öztaylan: WHERE WERE YOU when 30 Turkish between Dink’s funeral “başkasına tahammülsüzlüğün”, “ırkçılığın”, and the funerals of martyrs: “birlikte yaşayamama halinin”, “yükselen 2 Tunçsiper: Motherland party (ANAP), member of Central milliyetçiliğin” bir sonucu olduğu temaları da Decision and Management Committee (MKYK)

MEDYADA NEFRET SUÇLARI, NEFRET SUÇLARINDA MEDYA 109 HATE CRIMES IN THE MEDIA, MEDIA IN HATE CRIMES yer bulabilmektedir. Buna karşılık, bu tema diplomats were being killed?”, 25 01 2007) ve önermelere eklenen argüman, çoğunlukla Hrant Dink cinayetinin “On the contrary, he worked relentlessly to ardından da, Türkiye’de “asıl bu işi kimin yaptırdığının sorgulanması” promote fraternity and friendship between yükselen ırkçılığa gerektiği, ya da başka deyişle Türkiye dikkatin çekilmesine Turks and Armenians. When we gave martyrs rağmen, haber ve aleyhine bu komplonun arkasında kimlerin of our diplomats raised by this nation with yazılarda Ermenilerin bu olduğunun saptanmasıdır. Böylelikle, cinayetin ayrımcılık atmosferine great sacrifices, we also constantly talked of the karşı tepkilerine ve ardında yatan ırkçı-milliyetçi tutumların ‘Asala terror’. (Hürriyet, Ertuğrul Özkök “These taleplerine neredeyse hiç yaygınlaşmasına dikkati çeken söylemler yer verilmemekte, bunun Armenians are Incorrigible”, 31 01 2007) yerine sorunun çözümü bile, genel olarak çözümsüzlük siyasetini Ermenilerin ve Türklerin Following the Hrant Dink murder, although yeniden üretmeye yarayan “Türkiye’nin kardeş olduğu söyleminin attention is drawn to the rising racism in arkasına gizlenerek düşmanları” söylemine eklemlenerek kendi içine apolitikleştirilmekte kapanabilmektedir. Turkey, almost no mention is made of the veya yeniden Türkiye’nin reactions and demands of Armenians against düşmanları söyleminin Kurşun Türkiye’ye sıkıldı söylemine tepki çözümsüzlüğüne this discrimination atmosphere in news stories gösteren az sayıda köşe yazarı ise, bu söylemi taşınmaktadır. and articles; instead, the solution of the “insanın ve mağdurun kale alınmadığı” problem is either apoliticized by hiding it behind “masumun öldürülmesini ikinci plana atan” the discourse of Turkish-Armenian fraternity, or bir dil olması nedeniyle eleştirirken cinayetin carried once again towards the deadlock of the ardındaki yükselen milliyetçiliğin meşrulaştırdığı ‘Turkey’s enemies’ discourse. ırkçı tutumlara dikkat çekmektedir. On the other hand, themes claiming that the “…İnsanın ve mağdurun kale alınmadığı’ bir dil bu. Maktulün ve mağdurun haklarını önemsizleştiriyor. murder is a result of “intolerance towards ... Giderek sayısı artan bir kesim, Türkiye’nin köşeye others”, “racism”, “inability to co-exist”, “rising kıstırıldığını, parçalanma tehlikesi yaşadığını nationalism” etc could also find a place in news düşünüp her geçen gün biraz daha saldırgan bir stories and articles. Yet, the argument added milliyetçiliğe doğru savruluyor.” (Zaman, Ali to these themes and propositions is usually Bulaç’ın “Kurşun Kime Sıkıldı?” başlıklı yorum that it is necessary to “question who actually yazısı, 22 01 2007). instigated this murder”, or in other words, that it is necessary to identify those who are “…Bir masumun öldürülmesi ikinci plana atılıyor, behind this conspiracy against Turkey. Hence, ülke zarar gördü diyoruz. Ülke yara almasa olay even the discourses drawing attention to the daha az üzücü, farklı bir anlamı olacakmışçasına. Oysa sorun bir vatandaşın –Ermeni olması fark spreading of the racist-nationalistic attitudes etmiyor, değil mi?- siyasi, ideolojik ve hatta ırkçı that are behind the murder are able to become bir cinayete kurban gitmesidir.” (Zaman, Herkül introverted by joining the “Turkey’s enemies” Millas’ın “Ülkemizde hain yok” başlıklı yazısı, 22 discourse which in general serves to re-produce 01 2007). the policy of ‘no solution’. The handful of columnists reacting to the Following the Hrant “…Bu, ‘öteki’nden sonsuz ödü koptuğu için o Dink murder, although ‘öteki’ne nefret saçan cinnet içgüdüsüdür. Farklılığa discourse that the bullet was fired at Turkey attention is drawn criticized this discourse for its language which to the rising racism kin ve tahammülsüzlüğe mersiye ideolojisidir. in Turkey, almost no Böyle bir ideoloji ise ancak kolektif hafızadaki “did not take into consideration the human mention is made of the and the victim” and which “put the killing of an reactions and demands of travmaları kışkırtarak yükselebilir. …‘Misyoner Armenians against this faaliyetleriyle ülke bölünüyor ve Müslümanlar innocent into the background”, while drawing discrimination atmosphere attention to the racist attitudes legitimized by in news stories and Hıristiyanlaştırılıyor’ provokatörlüğüyle Katolik articles; instead, the ruhban öldürecek katili üretir. Ve de tabii ki, the rising nationalism that is behind the murder. solution of the problem İnternet’te Hrant Dink’in ‘Türk kanı zehirlidir’ is either apoliticized “…This is a language that ‘does not take into by hiding it behind the (!) dediği yalanını yayarak onu Osmanbey’de consideration the human and the victim’. It discourse of Turkish- katledecek diğer katili yaratır.” (Hürriyet, Hadi Armenian fraternity, trivializes the rights of the slain and the victim. ... or carried once again Uluengin’in “Dink komplosu” başlıklı yazısı, 23 A growing segment in the society flies towards a towards the deadlock of 01 2007) the ‘Turkey’s enemies’ nationalism that grows more aggressive every day, discourse. Ne var ki gazeteler, bu türden yazılarla aynı thinking that Turkey is cornered and is under the

110 MEDYADA NEFRET SUÇLARI, NEFRET SUÇLARINDA MEDYA HATE CRIMES IN THE MEDIA, MEDIA IN HATE CRIMES sayfalarda kurşunun Türkiye’ye sıkıldığı, threat of disintegrating.” (Zaman, Ali Bulaç “To Gazeteler, bu türden cinayetin Türkiye’yi sabote ettiği, Ermeni Whom Was the Bullet Fired?” commentary, 22 01 yazılarla aynı sayfalarda kurşunun lobilerinin ekmeğine yağ sürdüğü iddialarına 2007). Türkiye’ye sıkıldığı, yer verebilmektedir. Örneğin Zaman Gazetesi, cinayetin Türkiye’yi “…The killing of an innocent is pushed into the sabote ettiği, Ermeni Herkül Millas’ın ve Ali Bulaç’ın Dink cinayetinde background; we are saying that the country has lobilerinin ekmeğine beden kazanan Ermeni düşmanlığına ve yağ sürdüğü iddialarına been harmed. As if the event would have been less yer verebilmektedir. ırkçılığa dikkat çekerek cinayetin ardından upsetting, as if it would have carried a different Örneğin Zaman Gazetesi, –hatta başbakanın ağzından- yüksek sesle Herkül Millas’ın ve meaning if there had been no harm to the country. Ali Bulaç’ın Dink telaffuzunda hiçbir kabahat görünmeksizin dile However, the problem is that a citizen –it does not cinayetinde beden kazanan getirilen Türkiye’nin imajının zarar gördüğü Ermeni düşmanlığına ve matter that he was an Armenian, does it?- has 3 ırkçılığa dikkat çekerek iddialarındaki insaniyet yoksunluğunun altını become a victim of a political, ideological and even cinayetin ardından –hatta çizdikleri yazıları ile bu iddiaları aktaran haber başbakanın ağzından- racist murder.” (Zaman, Hercules Millas “There yüksek sesle telaffuzunda ve yazılara aynı sayfalarda yer vermiştir. are no traitors in our country”, 22 01 2007). hiçbir kabahat Bu biraradalık hali, ırkçılık karşıtı duruşun görünmeksizin dile “…This is the insanity instinct that spreads hate getirilen Türkiye’nin diğerlerinin arasında kaynayıp gitmesine, towards the ‘other’ because of its endless fear of imajının zarar gördüğü sıradanlaştırılmasına ve böylece insani iddialarındaki insaniyet that ‘other’. It is an ideology of elegy of hatred yoksunluğunun altını dayanaklarının önemsizleştirilmesine yol and intolerance towards difference. Such an çizdikleri yazıları ile açmaktadır. bu iddiaları aktaran ideology can only rise by prodding the traumas haber ve yazılara aynı Hrant Dink cinayeti, başta Zaman olmak üzere in the collective memory. …With the provocation sayfalarda yer vermiştir. ulusal ve yerel basında Türkiye’de ayrımcılık ve that ‘Missionary activities are dividing the country ırkçılık yapıldığı temalaştırmasının “cinayetin and Muslims are being Christianized,’ it creates Türkiye’nin çıkarlarına zarar verdiği” iddiaları the killer that will kill the Catholic clergy. And of eşliğinde de olsa, yer bulmasına yol açmıştır. course, by spreading on the Internet the lie that Örneğin Hürriyet Gazetesi yazarı İlter Türkmen, Hrant Dink said ‘The Turkish blood is poisonous’ (!), “Hrant Dink’in katli”nin “azınlıklara karşı it creates another killer who is to assassinate him in uygulanan ayrımcılığın çeşitli yönlerini bütün Osmanbey.” (Hürriyet, Hadi Uluengin “The Dink çıplaklığı ile milli gündemimize taşı”dığını conspiracy”, 23 01 2007) belirtmekte (“Azınlık vakıfları ve ayrımcılık”, Despite all these, the newspapers are able to 27 01 2007), Yalçın Doğan ise Hrant Dink’in give on the same page with such writings the yaşamı boyunca ayrımcılığa maruz kaldığını, claims that the bullet was fired at Turkey, that Türkiye’de güçlenen milliyetçi dalganın “azınlık the murder had sabotaged Turkey and had 4 The newspapers are able düşmanlığı”nı körüklediğini , “ezme, sindirme played into the hands of the Armenian lobbies. to give on the same page with such writings the kültürü”nün üniversitelerden mahkeme For example Zaman covered on the same page claims that the bullet salonlarına kadar nasıl yaygınlaşmakta the articles expressing these claims and the was fired at Turkey, that the murder had sabotaged olduğunu vurgulamaktadır: articles of Hercules Millas and Ali Bulaç that Turkey and had played “Nüfus cüzdanında ve mahkeme kararlarında adı drew attention to the Armenophobia and into the hands of the Armenian lobbies. For Fırat Dink olarak yazılı. O yine de, yurttaş Fırat racism materializing in the Dink murder and example Zaman covered Dink değil, Ermeni Hrant Dink. İsmini değiştiriyor, underlined the lack of humanity in the claims3 on the same page the articles expressing that Turkey’s image was harmed, which were these claims and the 3 Örnek için bkz. Günseli Özen Ocakoğlu’nun “Hrant Dink expressed loudly with impunity –even by the articles of Hercules suikastı Türkiye’nin imajına zarar verdi” başlıklı yazısı, Millas and Ali Bulaç that Zaman, 22 01 07. Prime Minister- following the murder. This drew attention to the 4 Yazarların ayrımcılığı yükselen milliyetçilikle açıklayan concomitance results in the anti-racist stance Armenophobia and racism sözleri modern çağda ırkçılık ve milliyetçilik arasındaki materializing in the Dink getting lost in the shuffle and becoming ontolojik ilişkinin bir kez daha göz önüne serilmesini murder and underlined sağlamaktadır. Balibar, “Milliyetçilik ve ırkçılık arasındaki banalized, and hence in the trivialization of their the lack of humanity in the claims that Turkey’s bağın bir sapma sorunu … ya da biçimsel bir benzerlik humane baselines. image was harmed, which sorunu değil, bir tarihsel eklemlenme sorunu olduğunu” were expressed loudly belirtir ve milliyetçiliğe eklemlenen ırkçılığın milliyetçilik The Hrant Dink murder has caused the local with impunity –even by için nasıl gerekli olduğunun altını çizer. Balibar, “Irkçılık the Prime Minister- ve Milliyetçilik”, Balibar ve Wallerstein, Irk Ulus Sınıf, 2007, 3 For an example, please see Günseli Özen Ocakoğlu “Hrant following the murder. İstanbul: Metis 67-68. Milliyetçilik ise, modern çağda Dink assassination harmed Turkey’s image (Hrant Dink ırkçılığın gelişimi için bir zemin sağlamaktadır. A.g.e. 51. suikastı Türkiye’nin imajına zarar verdi)”, Zaman, 22 01 07.

MEDYADA NEFRET SUÇLARI, NEFRET SUÇLARINDA MEDYA 111 HATE CRIMES IN THE MEDIA, MEDIA IN HATE CRIMES ama hedef olmaktan kurtulamıyor. Milliyetçiliğin and national press, particularly Zaman, to cover azgınlaştığı bir dönemde, Türkiye’deki azınlık the thematization that there is discrimination Hrant Dink cinayeti, başta Zaman olmak üzere düşmanlığı en akıl almayacak kaleleri zaptediyor. and racism in Turkey, even if such coverage ulusal ve yerel basında … Sırf, Ermeni olduğu için, Hrant Dink askerde was accompanied with claims that “the murder Türkiye’de ayrımcılık ve ırkçılık yapıldığı bile er çıkartılıyor. Azınlık kültürü ezme, sindirme harmed Turkey’s interests”. For example, İlter temalaştırmasının Türkmen, writing in Hürriyet, says that “Hrant “cinayetin Türkiye’nin kültürüne dönüşüyor. (Hürriyet, Yalçın Doğan’ın çıkarlarına zarar Dink’s murder carried the various aspects of “O yurttaş Fırat Dink değil Ermeni Hrant Dink” verdiği” iddiaları the discrimination inflicted on the minorities to eşliğinde de olsa, yer başlıklı yazısı, 23 01 2007) (vurgu yazara ait). our national agenda with all its blatant truths” bulmasına yol açmıştır. Hürriyet Gazetesi yazarları Hadi Uluengin (“Minority foundations and discrimination ve Ahmet Hakan da, özellikle milliyetçi ve (Azınlık vakıfları ve ayrımcılık)”, 27 01 2007), ırkçı söylemlerin revaçta olduğu dönemlerde while Yalçın Doğan emphasizes that Hrant Dink komplo teorilerine duyulan ilginin farklılıklara had been exposed to discrimination throughout tahammülsüzlüğün bir görünümü olduğunu his life, that the nationalistic wave gaining iddia etmektedirler. Komplo teorilerinin strength in Turkey fans “minority phobia”4, and görünür/görünmez düşman arayışının that “the culture of oppression and assimilation şekillendirdiği anlamsal dizge, bu düşmanı is spreading from universities to courtrooms: dışarıda veya içeride, ama mutlaka “biz”e “In his Birth Certificate and in the court decisions, benzemeyenlerin arasında kurgulamaktadır. his name is written as Fırat Dink. Yet he is still not “Ötekilerde olduğu gibi son cinayetinin arkasında citizen Fırat Dink, but the Armenian Hrant Dink. da tek ama tek bir komplo var: “Komplo He changes his name, but still he cannot escape teorileri”nin ta kendisi! Bizatihi kendisi! Öz becoming a target. In a period when nationalism runs rampant, minority phobia conquers the be öz kendisi! Bu, “öteki”nden sonsuz ödü most inconceivable fortresses in Turkey. … Only koptuğu için o “öteki”ne nefret saçan cinnet because he is Armenian, Hrant Dink is forced to içgüdüsüdür. Farklılığa kin ve tahammülsüzlüğe fulfil his military service as a private. The minority mersiye ideolojisidir. … [Bu ideoloji] “Misyoner culture transforms into a culture of oppression and faaliyetleriyle ülke bölünüyor ve Müslümanlar assimilation. (Hürriyet, Yalçın Doğan “O yurttaş Hıristiyanlaştırılıyor” provokatörlüğüyle Katolik Fırat Dink değil Ermeni Hrant Dink” (he is Not ruhban öldürecek katili üretir. Ve de tabii ki, Citizen Fırat Dink but Armenian Hrant Dink), 23 internette Hrant Dink’in “Türk kanı zehirlidir” 01 2007) (the emphasises in bold belong to the (!) dediği yalanını yayarak onu Osmanbey’de author). katledecek diğer katili yaratır.” (Hürriyet, Hadi Hürriyet columnists Hadi Uluengin and Ahmet Uluengin’in “Dink komplosu” başlıklı yazısı, 23 Hakan claim that the big interest in conspiracy 01 2007). theories especially at times when nationalist “… O zaman, tüm topluma sirayet etmiş ve and racist discourses are popular is a reflection kötülüklere kaynaklık eden bir iklimle çepeçevre of the intolerance to differences. The semantic sarıldığımızı kabul etmemiz gerekecek. “Vatan string shaped with the search for a visible/ elden gitti” diye atıp tutmalarımız… “Ermeni” invisible enemy seen in conspiracy theories sözcüğünü hakaret olarak kullanmalarımız… imagines this enemy as someone from either Üç beş evde kilise açıldı diye “Bütün Türkiye

misyoner işgali altında” diye öcü masalları 4 The authors’ words explaining discrimination with the The Hrant Dink murder anlatmalarımız…” (Hürriyet, Ahmet Hakan’ın rising nationalism once again highlights the ontological has caused the local relationship between racism and nationalism in the modern and national press, “Keşke bu iş çete işi olsa” başlıklı yazısı, 22 01 2007) particularly Zaman, to era. Balibar states that “The link between nationalism cover the thematization and racism is not a problem of deviation … or a problem of Zaman Gazetesi’nde de, “kurşun Türkiye’ye that there is sıkıldı” söylemi ile bu söylemin bizzat formal similarity, but a problem of historical articulation” discrimination and racism and underlines how necessary it is for nationakism to have in Turkey, even if such insanlıktan uzaklığına ve barındırdığı ayrımcı the racism that is attached to nationalism. Balibar, “Irkçılık coverage was accompanied içerimlere dikkat çekenlerin görüşleri aynı ve Milliyetçilik” (Racism and Nationalism) , Balibar & with claims that “the Wallerstein, Irk Ulus Sınıf (Race, Nation class), 2007, İstanbul: murder harmed Turkey’s sayfalarda yer bulmaktadır. İhsan Dağı, cinayeti Metis 67-68. And nationalism lays the foundation for interests”. kışkırtılan milliyetçiliğin ve tahammülsüzlüğün development of racism in the modern era. op. cit. 51.

112 MEDYADA NEFRET SUÇLARI, NEFRET SUÇLARINDA MEDYA HATE CRIMES IN THE MEDIA, MEDIA IN HATE CRIMES bir ürünü olarak değerlendirirken (“Milliyetçiliği outside or inside, but always as someone not Zaman Gazetesinde de, yeniden düşünmek” 21 01 07) Etyen Mahçupyan similar to “us”. “kurşun Türkiye’ye sıkıldı” söylemi ile Türkiye’deki azınlıkların çoğunluk kimliği “As was in the other murders, there is only one bu söylemin bizzat karşısındaki kırılganlıklarının altını çizmektedir: insanlıktan uzaklığına conspiracy behind this latest murder, too: “The ve barındırdığı ayrımcı “Hrant, ürkek bir güvercin olmayı kabullenirken, conspiracy theories” itself! All itself! Its real self! içerimlere dikkat çekenlerin görüşleri bu topraklarda güvercine dokunulmadığına This is the insanity instinct that spreads hate aynı sayfalarda yer güvendiğini söylerdi. Ama bu toplum güvercinlere towards the ‘other’ because of its endless fear of bulmaktadır. hep dokundu. Onları sürdü, kültürlerini ezdi, that ‘other’. It is an ideology of elegy of hatred and düpedüz öldürdü. Bunu en iyi bilenlerden biri intolerance to difference. … [Such an ideology] can de Hrant’tı elbet. … Bir ülkede çoğunluk kimliği only rise …With the provocation that ‘Missionary şiddete meylediyorsa, o toprağın emanetçisi kendi activities are dividing the country and Muslims are bahçesindeki güvercini bile yaşatmak istemiyorsa, being Christianized,’ it creates the killer that will orada hastalık vardır. Türkiye de hasta ….” kill the Catholic clergy. And of course, by spreading (Zaman, Etyen Mahçupyan’ın “Hrant” başlıklı on the internet the lie that Hrant Dink said ‘The yazısı, 21 01 2007) Turkish blood is poisonous’ (!), it creates another killer who is to assassinate him in Osmanbey Herkül Millas ve Ali Bulaç ise, saldırgan (Hürriyet, Hadi Uluengin “Dink komplosu” (The milliyetçiliğin arkasına gizlendiği nefret Dink Conspiracy), 23 01 2007). söylemlerinin başlıca stratejileri olarak “… Then, we will have to accept that we are soyutlama ve hedef saptırmaların, completely surrounded by a climate that is the root iblisleştirmelerin, sahte düşman yaratmaların of all evil and that has spread among the whole Türkiye’nin gerçekliğinde ne anlama geldiğini society. Our ranting that the “Country is lost” … sorgulamaktadırlar. our usage of the word “Armenian” as an insult “Şimdi Hrant’ın öldürülmesiyle Türkiye’nin de … our telling of scary stories that “Whole Turkey yara aldığı söyleniyor. Bu söylem ayrıca can sıkıcı. is under missionary invasion” just because a few Bir masumun öldürülmesi ikinci plana atılıyor, churches have been opened …” (Hürriyet, Ahmet ülke zarar gördü diyoruz. … Oysa sorun bir Hakan “I wish it was the work of a gang” (“Keşke vatandaşın –Ermeni olması fark etmiyor, değil bu iş çete işi olsa”), 22 01 2007) mi?- siyasi, ideolojik ve hatta ırkçı bir cinayete In Zaman, the discourse that “the bullet was kurban gitmesidir. … Bir vatandaşın bir bireyin- fired at Turkey” and the views pointing at somut öldürülmesi olayının yerine bir soyutlama the discriminating content of this discourse olan milli çıkarın konuşulması, bu tür ilgi and how removed it is from humanity itself alanının ‘kaymasının’ ne denli yanıltıcı olduğunu are covered on the same pages. İhsan Dağı bile göremedik. “ (Zaman, Herkül Millas’ın evaluates the murder as a product of provoked “Ülkemizde hain yok” başlıklı yazısı, 22 01 2007) nationalism and intolerance (“Milliyetçiliği “‘İnsanın ve mağdurun kale alınmadığı’ bir dil bu. yeniden düşünmek” (“Rethinking on Maktulün ve mağdurun haklarını önemsizleştiriyor. Nationalism”) 21 01 07), while Etyen Mahçupyan … Hrant Dink, 301’in ve giderek derinleşmekte underlines the fragility of the minorities in ve bir yanardağa dönüşmekte olan bir nefretin Turkey against the majority identity: patlamasının kurbanı oldu. …. Hrant Dink bir anda “Hrant accepted being a timid dove, saying no one ‘ötekileştirildi, iblisleştirildi ve bu ülkenin varlığı, touched doves in these lands. But this society has devletin bekası önündeki en büyük engel, zararlı bir always touched doves. It displaced them, oppressed In Zaman, the discourse unsur’ olarak gösterildi. … Giderek sayısı artan bir their culture, and openly killed them. Of course, that “the bullet was kesim, Türkiye’nin köşeye kıstırıldığını, parçalanma one of those who knew this reality very well was fired at Turkey” and the views pointing at the tehlikesi yaşadığını düşünüp her geçen gün biraz Hrant. … When the majority identity in a country discriminating content daha saldırgan bir milliyetçiliğe doğru savruluyor.” tends towards violence, if the labourer of that of this discourse and how removed it is from (Zaman, Ali Bulaç’ın “Kurşun kime sıkıldı?” land does not even want to keep alive the dove in humanity itself are başlıklı yazısı, 22 01 2007) its own garden, there is a disease there. Turkey is covered on the same pages. Milliyetçiliğin “ötekine atıfta bulunma” veya also diseased ….” (Zaman, Etyen Mahçupyan, “ötekinden korkmanın” yanında “kendine atıfta “Hrant”, 21 01 2007)

MEDYADA NEFRET SUÇLARI, NEFRET SUÇLARINDA MEDYA 113 HATE CRIMES IN THE MEDIA, MEDIA IN HATE CRIMES bulunma”5, Mahçupyan’ın aşağıda alıntılanan Hercules Millas and Ali Bulaç question what yazısında belirtildiği şekliyle “kendisini biricik abstraction, target deviation, demonization and Herkül Millas ve Ali Bulaç ise, saldırgan hale getirme, yüceltme” yoluyla ırkçılıkla creation of fake enemies, as the main strategies milliyetçiliğin eklemlenme biçimi, Ermeni sorunu ile ilgili of the hate speech behind which aggressive arkasına gizlendiği nefret söylemlerinin yaptığı açıklama nedeniyle Orhan Pamuk’un nationalism finds refuge, mean in the reality of başlıca stratejileri Nobel Edebiyat Ödülünü almasına gösterilen Turkey. olarak soyutlama ve hedef saptırmaların, tepkilerde de kendini göstermektedir. Now it is said that Hrant’s assassination has iblisleştirmelerin, sahte “Nobel Edebiyat Ödülü’nün Orhan Pamuk’a also injured Turkey. This discourse is annoying. düşman yaratmaların Türkiye’nin gerçekliğinde verilmesinin ardından Türkiye yaygın bir psikolojik The killing of an innocent is pushed into the ne anlama geldiğini rahatsızlık geçiriyor. … [milliyetçi ve cemaatçi] background, and we are saying the country has sorgulamaktadırlar. bakış kendisini biricik hale getiren, yücelten ve been harmed. … Whereas the real problem is that a böylece insanlığın ortak birikiminden uzaklaştıran citizen –it does not matter if Armenian or not, does bir zihniyetin sonucudur. … ‘Milli’ bakış çifte it?- has been the victim of a political, ideological standardı olağan ve meşru hale getirir, ötekini and even racist murder. … We have even failed to anlamayı değil kendi kimliksel çıkarlarımızı see how misleading it is to talk of national interest, vurgular, gerçeğin ne olduğunu anlamaktansa which is an abstraction, instead of a solid event, the kendi gerçeğimizi nasıl üretebileceğimizin ve bunu solid killing of a citizen; we have failed to see how nasıl başkalarına kabul ettirebileceğimizin peşine misleading these ‘shifts’ in areas of interest are. “ düşer…” (Zaman, Etyen Mahçupyan, “Pamuk (Zaman, Hercules Millas “Ülkemizde hain yok” Türkiye değil” başlıklı yazısı, 21 10 2006). (No Traitors in Our Country), 22 01 2007) Türkiye’de yükselen milliyetçiliğin Türklük “‘This is a language that ‘does not take into vurgusunun bir üst kimlik olmaktan öte, kan consideration the human and the victim’. It ve soy bağıyla tanımlanan bir ırkçı yoruma trivializes the rights of the slain and the victim. ilişmesinin kaçınılmazlığı, Mahçupyan’ın ... Hrant Dink became the victim of 301 and the Hrant Dink’in yargılandığı TCK 301. maddesi explosion of an ever-deepening hatred that is fast bağlamında yazdıklarında da ortaya turning into a volcano… Hrant Dink was all of çıkmaktadır. a sudden ‘otherized, demonized, and shown as the biggest obstacle, the most harmful element “Kısacası 301, Türklüğü Türk ırkının uzantısı olan before the existence of this country, the survival of bir soydaşlık hali olarak algılayarak kavramı ırk this State. A growing segment in the society flies temeline oturtmaktadır. Türklere has müşterek towards a nationalism that grows more aggressive bir kültürün var olduğunu, hele bunun ‘ortak bir every day, thinking that Turkey is cornered and is varlık’ oluşturduğunu savunmak, vatandaşlık under the threat of disintegrating.” (Zaman, Ali anlayışından ne denli uzak bir hukuk algısı ile Bulaç “Kurşun kime sıkıldı?” (At Whom Was the karşı karşıya olduğumuzu göstermekte. Hem Bullet Fired?), 22 01 2007) Türklüğü ırk temelinde tasavvur edecek hem de The way nationalism is linked to racism by tanımlanmamış bir hakaret anlayışından hareket “referencing the other” or “fearing the other” ederek ölçüsü belirsiz bir ‘zarar’a hükmedip as well as “referencing itself”5, or as stated by orantısız cezalar yağdıracaksınız” (Zaman, Etyen Mahçupyan in the below citation, by “making Mahçupyan, “301 hangi kapının numarası?” itself unique, by exalting itself” also makes başlıklı yazısı, 16 10 2006). itself visible in the reactions to the awarding of Zaman ayrıca Ermeni Patriği Mutafyan’ın the Nobel Prize in Literature to Orhan Pamuk birlik ve kardeşlik mesajlarının dışında, TC because of his statements about the Armenian Hercules Millas and Ali vatandaşı Ermenilerin yaşadığı ayrımcılığı ve Bulaç question what issue. abstraction, target bu ayrımcılığın ortadan kaldırılmasına yönelik deviation, demonization “Turkey is going under a widespread psychological taleplerini dile getiren sözlerine de yer vermiştir. and creation of fake disease following the Nobel Prize in Literature given enemies, as the main Ne var ki, haberin başlığından da anlaşıldığı gibi, strategies of the hate to Orhan Pamuk. …[nationalistic and community- bu talepler haber anlatısı içinde ancak ikincil bir speech behind which centred] view is the result of a mentality that aggressive nationalism temalaştırma oluşturabilmektedir. finds refuge, mean in the reality of Turkey. 5 Balibar, a.g.e. 53 5 Balibar, op.cit. 53

114 MEDYADA NEFRET SUÇLARI, NEFRET SUÇLARINDA MEDYA HATE CRIMES IN THE MEDIA, MEDIA IN HATE CRIMES “Mutafyan özetle şunları söyledi: ‘Olayı kınarken, makes itself unique, that exalts itself, and hence Türkiye’de yükselen ülkemiz aleyhine yapılan olumsuz açıklamalar drives itself away from the common accumulated milliyetçiliğin Türklük vurgusunun bir üst kimlik yüreklerde yeni yaralar açmaktadır. Bu tür knowledge of the humanity. … ‘National’ view olmaktan öte, kan ve soy davranışlar merhum Hrant Dinkin yaklaşımına turns double standard into something ordinary and bağıyla tanımlanan bir ırkçı yoruma ilişmesinin tamamen aykırı düşmektedir. Devletimizin ve Türk legitimate, emphasizes our identity-based interests kaçınılmazlığı, halkının Ermenilerin binlerce yıldır bu topraklarda instead of understanding the ‘other’, and seeks to Mahçupyan’ın Hrant Dink’in yargılandığı TCK yaşayan TC vatandaşları olduğuna, yabancı ve tell how we can create our own realities instead of 301. maddesi bağlamında potansiyel düşman olmadığımızı kabul edeceklerine understanding what the actual reality is and how yazdıklarında da ortaya çıkmaktadır. bizlerin düşman olarak algılanmamıza neden we can make others believe in this self-created olan uygulama, tutum ve zihniyeti değiştirmek reality …” (Zaman, Etyen Mahçupyan, “Pamuk için kitaplarından ve okullarımızdan başlayarak Türkiye değil” (Pamuk is not Turkey), 21 10 2006). bu Ermeni düşmanlığını yok etmeye yönelik That it is inevitable that the emphasis put on çalışmaların ivedilikle ele alınacağına dair being a Turk by the rising nationalism in Turkey inancımızı hâlâ koruyoruz’.” ( Zaman, “Dink’i will become more than an upper identity and onbinler uğurladı” başlıklı haber, 24 01 2007) will associate itself with a racist interpretation Hürriyet Gazetesi’nde de patriğin Ermenilerin defined with blood and descent is also potansiyel düşman olarak görülmekten highlighted in what Mahçupyan writes about duydukları rahatsızlığı ve devletin bu algıya Article 301 of the Turkish Penal Code, under yol açan uygulama ve tutumları değiştirmek which Hrant Dink was put on trial. için girişimde bulunması taleplerini dile “Shortly, 301 perceives being a Turk as a state of getirdiği sözleri, “Cenazesinde Türk-Ermeni being of the same race that is the extension of the diyaloğunu sağladı” başlığı altında ve Dink’in Turkish race, thereby placing this concept on a vatanına ne kadar bağlı olduğu vurgusunun racial basis. Advocating that there is a common ardından yer bulabilmiştir (24 01 2007). Medya culture specific to Turks and that this common profesyonelleri, Hrant Dink cinayeti gibi culture creates a “common entity”, shows that we kamuoyunda yaygın tepki alan ve gündemi are facing a legal perception that is so far from a uzunca bir süre meşgul eden bir olayın concept of citizenship. So you will interpret being a ardından bile, -birkaç köşeyazısı ve yorum Turk on a racial basis, then you will conclude that dışında- Türkiye’de etnik ve dinsel azınlıkların an unspecified “harm” has been inflicted based maruz kaldığı ayrımcılığı haberleştirme gereği on an undefined concept of insult, and then you duymamışlardır. will shower people with disproportional penalties” Sonuç olarak, yazılı basının Hrant Dink (Zaman, Etyen Mahçupyan, “301 hangi kapının cinayetini ağırlıklı olarak inkâr, suçlama, numarası?” (301: the number of which door?), 16 10 görmezden gelme, görünmez kılma stratejileri 2006). aracılığıyla haberleştirdiği belirtilebilir. Böylece, In addition to the unity and fraternity messages basında cinayetin insani boyutu göz ardı of the Armenian patriarch Mutafyan, Zaman edilmekle kalınmamış, Türkiye’de Ermenileri also covered statements from Armenians who The way nationalism is are Turkish citizens on the discrimination they linked to racism by hedef alan ırkçılık ve cinayet arasındaki ilişki “referencing the other” de arka plana itilmiştir. Bu çerçevenin dışında experience and their demands for elimination of or “fearing the other” this discrimination. Yet, as can be understood as well as “referencing kalarak cinayetin ardında yatan yükselen itself”, or as stated milliyetçiliği ve ırkçılığı vurgulayan yazarların from the title, these demands can only form a by Mahçupyan in the secondary thematization within the whole news below citation, by sözleri ise, cinayeti Türkiye’nin aleyhine işlenen “making itself unique, bir komplo olarak değerlendiren haber ve narrative: by exalting itself” also makes itself visible in yazıların arasında kaybolmakta, üzerlerine söz “Mutafyan briefly said: ‘While condemning the the reactions to the söylenmemesi nedeniyle etkisiz kılınmaktadır. event, negative statements against our country awarding of the Nobel Prize in Literature to open fresh wounds in our hearts. Such behaviours Orhan Pamuk because of Sorular ve cevaplar are completely contrary to late Hrant Dink’s his statements about the Armenian issue. Basının Hrant Dink cinayeti sonrasında, konuyu approach. We still maintain our belief that our ele alış biçimini, gene Türkiye’de basının State and the Turkish people will accept that

MEDYADA NEFRET SUÇLARI, NEFRET SUÇLARINDA MEDYA 115 HATE CRIMES IN THE MEDIA, MEDIA IN HATE CRIMES özellikle Cumhuriyet’in kuruluşundan bu yana Armenians are citizens of the Turkish Republic kendisine biçtiği “ulusal çıkarları her halükarda living on these lands for thousands of years, that Yazılı basının Hrant Dink cinayetini koruma” ve resmi ideolojiyi yaygınlaştırma they will accept that we are not foreigners or ağırlıklı olarak inkâr, işlevleriyle açıklamak ne kadar mümkün? potential enemies, and that efforts will be launched suçlama, görmezden gelme, görünmez kılma urgently to eliminate this Armenophobia, starting Basının resmi ideolojiyi yaygınlaştırmasının stratejileri aracılığıyla from schools and course books so as to change this haberleştirdiği mümkünlüğü tartışmalı olsa da, biz bu belirtilebilir. Böylece, practice, attitude and mentality that causes us to çalışmada Ermeni sorununun ulusal sorunlar basında cinayetin insani be perceived as enemies.” (Zaman, “Dink’i onbinler boyutu göz ardı edilmekle arasında yer alması nedeniyle çok görünür kalınmamış, Türkiye’de uğurladı” (Tens of Thousands Bid Farewell to olduğu varsayımıyla yola çıktık. Bu noktada, Ermenileri hedef alan Dink), 24 01 2007) ırkçılık ve cinayet ulusal ve yerel basının Hrant Dink cinayetini arasındaki ilişki de arka In Hürriyet, the statements of the Armenian plana itilmiştir. sadece Ermeni bir gazetecinin öldürülmesi patriarch expressing the concerns felt by the olarak ele almayacağı, Ermeni sorunu ile Armenians for being seen as potential enemies ilişkisini kurarak ulusal çıkarları öne çıkaracağı and demanding that the state makes an beklenmekteydi. Biz de araştırma tasarımımızı initiative to change the practices and attitudes bu doğrultuda kurduk. Türkiye’nin resmi that cause this perception found a spot under kurumları, Ermeni sorununu kendi tarihinden the title “Achieved Turkish-Armenian dialogue kaynaklanan bir sorun olmaktan ziyade batının in his funeral”, after the emphasis put on how kendisine dayattığı, uluslararası alanda loyal Dink was to his country (24 01 2007). dayatılan bir sorun olarak ele almakta. Kendi Media professionals did not feel the need to geçmişiyle hesaplaşamamasından gelen make a news of the discrimination experienced tıkanıklığı böyle bir sorunu inkâr etmek yoluyla by ethnic and religious minorities in Turkey aşmaya çalışmakta. Ulusal ve yerel basının da –barring a few columns and commentaries- buna yönelik kendi gündemini özel bir dikkat even after an event such as Hrant Dink’s içinde oluşturmakta olduğunu görüyoruz. murder, which received widespread reaction in Basının, gündem yoğunlaşması içinde geçmişle the public and which occupied the agenda for a hesaplaşmayı talep eden politik grup ve long time. taraflarla ortaklaşma çabasına yer vermemesi As a conclusion, it can be said that the printed bu çalışmanın ardında yatan temel sorun. media covered the news of Hrant Dink’s murder Bundan dolayı, ulusal çıkarların korunmasındaki mostly through strategies of denial, blaming, bekçilik görevi, çok açık biçimde ortaya çıkıyor. ignoring or rendering invisible. Hence, the press not only overlooked the human dimension of Çok satan iki gazeteyi Zaman ve Hürriyet’i Hrant the murder but also pushed into the background Dink cinayetine ilişkin haberleri verme biçimleri the link between the murder and the racism açısından bu kadar ortaklaştıran, benzeştiren targeting Armenians in Turkey. The words şey ne olabilir? used by columnists who remained outside of Bu sorunun yanıtı da aslında birinci soruya this framework and who emphasized the rising verdiğimiz yanıtla ilişkili. Zaman ve Hürriyet nationalism and racism lying behind the murder gibi iki farklı gazeteyi bir araya getiren şey are lost amid the news stories and articles that ulusal çıkarlara bekçilik etme konumu. Hrant evaluate the murder as a conspiracy against It can be said that the Turkey, and are rendered ineffective as they fail printed media covered Dink cinayetinin basın özgürlüğüne müdahale, the news of Hrant Dink’s Türkiye’deki azınlıkların iletişim haklarının to receive any comments. murder mostly through strategies of denial, genişletilmesi önündeki bir müdahale olarak Questions and answers blaming, ignoring or değil, doğrudan doğruya Türkiye’nin çıkarlarının rendering invisible. To which extent we can explain the way media Hence, the press not zedelenmesi olarak anlaşıldığı, bu çalışmada covered the murder of Hrant Dink after his only overlooked the ve başka çalışmalarda ortaya konuyor. Farklı assassination in relation with the Turkish human dimension of the murder but also pushed ideolojik görüşlere sahip, farklı toplumsal media’s self-assumed function - since the into the background the taraflara seslenen gazeteler ulusal çıkarların foundation of the Republic - of “safeguarding link between the murder and the racism targeting savunulmasında ortaklanabiliyorlar. Ama ulusal national interests at all times” and “spreading Armenians in Turkey. çıkarlar savunulduğu zaman, basın özgürlüğü de the state ideology”?

116 MEDYADA NEFRET SUÇLARI, NEFRET SUÇLARINDA MEDYA HATE CRIMES IN THE MEDIA, MEDIA IN HATE CRIMES iletişim hakları da gözden çıkarılabiliyor. İçinde Whether or not it’s possible for the media to bulunduğumuz zaman içindeki temel çelişki spread the state ideology is a controversial bu: İnsan hakları repertuarını savunmak ile question; however we started our study with ulusal çıkarları savunmak arasındaki dengenin the presupposition that the Armenian question birincinin aleyhine sürekli ve sistematik olarak - being one of the national problems - is a highly bozulması. Kendi farklılığını ortaya koymak visible issue. Therefore it was expected that isteyen her türlü politik grubun gördüğü baskıyı the national and local media would not merely görünür kılmak doğrultusundaki çabaların cover this incident as the murder of an Armenian ulusal medya tarafından görmezden gelinmesini journalist but will establish a link with the aşabilmek için eleştiri hakkının kullanılabilmesi Armenian question and would rather highlight gerekiyor. Basın özgürlüğü, iletişim hakkının ve the national interests in their coverage. We eleştiri hakkının istisnasız, her türlü ulusal çıkar designed our research based on this fact. The güdüsünün dışında savunulması ve alternatif official organs of Turkey does not perceive yayıncılığın desteklenmesi için uğraşmakla Armenian question as a problem originating mümkün olabilir. from its own history, but rather as something imposed by the West in the international arena. There are attempts to overcome this bottleneck, which by the way results from Turkey’s failure to face up to her own history, by means of denial. We can observe that the national and local media are carefully formulating their own agenda in that vein. Media’s failure to cover the efforts of political groups and parties that demand a confrontation with the past amongst other news is the main underlying question treated in this study. Therefore, media’s watchman role to safeguard national interests is becoming much more evident.

Zaman and Hurriyet dailies are two different newspapers with high circulation. What makes their way of covering the Hrant Dink murder so identical? The answer to this question is indeed directly related to the answer we gave for the first question. What unites two different newspapers like Zaman and Hürriyet dailies is their assumed role of safeguarding the national interests. The fact that Hrant Dink murder was not perceived as a threat against the freedom of the press or minorities’ right to communicate in Turkey but rather as something that directly undermines the interests of Turkey has been pointed out both by this study and others. Newspapers with differing ideological views and with different social partners might join their forces when it comes to defending national interests. However at those moments when national interests are at stake and are being defended, the freedom of the press and the right to

MEDYADA NEFRET SUÇLARI, NEFRET SUÇLARINDA MEDYA 117 HATE CRIMES IN THE MEDIA, MEDIA IN HATE CRIMES comminute are possibly neglected. This is main controversy of today: The balance between defending the repertoire of human rights and defending national interests is constantly and systematically being disrupted, in favour of the latter. There must be full exercise of right to criticism to be able to move beyond national media’s ignorance and unwillingness in making visible the efforts of all kinds of different political groups that are trying to express their difference. Freedom of the press can only be ensured through advocating the right to communicate and the right to criticize - without any exceptions - and by means of supporting alternative publishing, while excluding all forms of national motives in both cases.

118 MEDYADA NEFRET SUÇLARI, NEFRET SUÇLARINDA MEDYA HATE CRIMES IN THE MEDIA, MEDIA IN HATE CRIMES ZİRVE: GELİYORUM DİYEN KATLİAM! Zirve: The Massacre That Was Seen Miles Away!

BÜLENT KUTLUTÜRK Çeviri/Translation: Mehmet Ali Bahit Hrant Dink’in öldürülmesinde basının rolü The role of the press in Hrant Dink‘s murder was çokça tartışma konusu oldu. Basının Hrant the subject of much discussion. My valuable Basının hedef göstermesi ve yaydığı nefret söylemi Dink’i hedef haline getirmesi konusunda colleague Kemal Göktaş‘s work on how the ne yazık ki Türkiye’nin değerli meslektaşım Kemal Göktaş’ın çalışması press made Hrant Dink into a target reveals the gerçeklerinden biri. Sadece Hrant Dink gerçekleri açığa çıkarıyor. facts about this issue. cinayetinde değil, pek çok acı olayda bu gerçek Basının hedef göstermesi ve yaydığı nefret The way the press creates targets and spreads karşımıza çıkıyor. söylemi ne yazık ki Türkiye’nin gerçeklerinden a discourse of hate is, unfortunately, one of the biri. Sadece Hrant Dink cinayetinde değil, pek realities of Turkey. This reality does not only çok acı olayda bu gerçek karşımıza çıkıyor. surface in the Hrant Dink murder, but in many unfortunate events. İşte bunlardan biri de Malatya’da 18 Nisan 2007 tarihinde gerçekleşen Zirve Yayınevi One of these events was the Zirve Publishing cinayeti. Bu cinayetin ardından işleyen hukuk House murder that took place in Malatya on süreci, basında genişçe yer alıyor. Bağlantılar April 18, 2007. The legal process that followed araştırılıyor, olay aydınlatılmaya çalışılıyor. this murder had considerable following in the Ancak cinayet öncesine bakılırken, sıradan press. Links are being researched; [people] are bir cinayetin araştırılması gibi sadece olayın trying to shed light on the event. However, kişilerle bağlantısı araştırılıyor. when the time prior to the murder is being investigated, only the event’s link to people is Cinayetten önce Malatya’da nasıl bir atmosfer being researched. olduğu, Hristiyanların nasıl birer hedef haline getirildiği, yaratılan “linç” söyleminde basının The atmosphere that was prevalent in Malatya ve kamuda çalışan idarecilerin rolü ve bu nefret prior to the murder, the way Christians have söyleminin bugün halen çeşitli biçimlerde been made into targets, the roles of the press and public officials in creating the “lynch” devam ettiği üzerinde durulmuyor. discourse and the way this discourse of hate still Ben bugün burada, Zirve Yayınevi cinayetinin prevails in various forms is not being touched nasıl bağıra bağıra geldiğini, ilk kez örneklerle upon. anlatmaya çalışacağım. Today, I will try to explain how the Zirve Bugünkü toplam nüfusu ilçe ve köyleriyle Publishing House murder could be seen miles beraber 700 bin olan Malatya’da, uzun away, for the first time, with examples. yıllardır pek çok etnik grup ve dini inanç bir Malatya, which has a population of 700.000 arada yaşıyor. Nüfusun ağırlığı Sünni Kürt ve including its districts and villages, has been host Türklerden oluşurken, ayrıca azımsanmayacak for years to many ethnic groups and religious sayıda Alevi bulunuyor. Aleviler nüfusun yüzde beliefs. The majority of the population consists 20-25 civarında tahmin edilen bir bölümünü of Sunni Kurds and Turks, and a considerable oluşturuyor. Ayrıca, az sayıda kalmış olsa da number of Alevis. The Alevis constitute around Malatya’da Ermeniler ve Romanlar da yaşıyor. 20-25% of the population. Besides these, Son yıllarda mahalle baskısının gözlemlendiği although reduced in numbers, Armenians and bir şehir, Malatya. Baskıya maruz kalanların, Romans also live in Malatya. ağırlıklı olarak Aleviler olduğu gözlemleniyor. Malatya is a town where peer pressure can be Öte yandan modern yaşamı tercih eden aileler, observed in the last few years. We see that özellikle de modern tarzda giyinen kadınlar those who suffer most from this pressure are mahalle baskısına maruz kalıyorlar. Mahalle the Alevis. On the other hand, families that The way the press creates baskısı, daha çok Ramazan ayında kendisini opt for modern life, especially women who targets and spreads a gösteriyor: Lokantalar kapalıdır veya camlarına discourse of hate is, have a modern sense of dress are subjected to unfortunately, one of perde çekiyorlar. Sokakta sigara içilemiyor. Oruç peer pressure. Peer pressure usually becomes the realities of Turkey. tutmayan pek çok kişi oruç tuttuğunu söylemek This reality does not more obvious during Ramadan: Restaurants only surface in the Hrant durumunda kalıyor vs. are closed or their curtains are drawn. It is not Dink murder, but in many unfortunate events. Özellikle Ermeniler, çok kapalı bir yaşam possible to smoke on the street. Many people sürdürüyorlar. Zamanla adını ve dini inancını who do not fast have to say that they do, etc.

120 MEDYADA NEFRET SUÇLARI, NEFRET SUÇLARINDA MEDYA HATE CRIMES IN THE MEDIA, MEDIA IN HATE CRIMES değiştiren Ermenilerin sayısı oldukça fazla. Especially the Armenians live a secluded life. Buradaki de “misyonerlik” Ancak halen inanç ve kimliklerini yaşayanlar, There are many Armenians who, in time, change konusunda yoğun bir yayın kampanyası bunu büyük bir gizlilik içinde sürdürmek their names and religious beliefs. However, başlatmışlardı. Gözcü zorundalar. those who still hold on to their beliefs and Gazetesi’nde 18 Şubat 2005 Cuma günü yayınlanan Böyle bir atmosfere sahip olan Malatya’ya identities have to do so in great secrecy. Salih Karataş imzalı yazı dizisi, “Türkiye’yi küçük bir Hristiyan grubun gelişi, 2000’li In the 2000s, a small group of Christians arrived Tehdit Eden Misyonerliğin yıllara rastlıyor. Kamuoyuna “misyoner” in Malatya, a city with this kind of atmosphere. Gizli Yüzü” adını taşıyordu. adıyla sunulan bu grup, Mersin’de 1999 This group of people, who are painted as yılında kurulan Kayra Limited Şirketi’nin 2003 “missionaries”, formed the employees of the yılında Malatya’da şube açan elemanlarından branch office of Kayra Ltd. that was opened oluşuyordu. Güney Afrika kökenli Martin in 2003. Kayra Ltd. itself was founded in 1999 de Lange’nin yönettiği şirketin ana faaliyet in Mersin. Founded by Martin de Lange, a Kkonusu ise; yayın, dağıtım, turizm, gentleman of South African origin, this company danışmanlık gibi konulardı. was working in areas such as publishing, Buraya kadar bir sorun yoktu, ama aynı şirketin distribution, tourism and consultancy. Malatya’da Hristiyanlıkla ilgili kitaplar ile Everything was good so far, but the fact that İncil’in de dağıtımını yapıyor olması, yerel the same company was also distributing books basının önemli bir kısmının yayınlarına yansıdı. about Christianity and the Bible caused a stir in Yerel gazeteler ve televizyonlar, Malatya’da a considerable part of the local press. İncil dağıtılamayacağını öne sürerek, “Din elden The local newspapers and television channels gidiyor” propagandası yapmaya başladı. Bu claimed that the Bible could not be distributed propagandaların yoğunlaştığı yıl ise 2005 yılı ve in Malatya, and started propaganda about özellikle Şubat ayı idi. “losing the religion”. This kind of propaganda Onlara göre, “Dinine bağlı”, “muhafazakâr” peaked in 2005, especially in February. olan bir ilde artık “Hıristiyanlığı yaymak According to them, in a city of “religious” and isteyen” birileri vardı ve bu, “Müslüman “conservative” folk, there were now people who mahallesinde salyangoz satmak” demekti. Buna “wanted to spread Christianity” and this meant derhal “dur” denilmeliydi. “selling escargots in a Muslim neighborhood”. This had to be stopped. Ulusal gazetelerdeki haberler Ulusal basında dar bir kesim tarafından işlenen The News in National Newspapers konu, Vakit, Gözcü gibi gazeteler aracılığıyla This affair, which was mentioned by a limited gündeme getiriliyordu. 2005 yılının şubat ayında number of newspapers in the national press, ulusal gazeteler de “misyonerlik” konusunda was brought into spotlight by newspapers such yoğun bir yayın kampanyası başlatmışlardı. as Vakit and Gözcü. In February 2005, national Gözcü Gazetesi’nde 18 Şubat 2005 Cuma günü newspapers also started an intensive campaign yayınlanan Salih Karataş imzalı yazı dizisi concerning “missionary work”.

In February 2005, “Türkiye’yi Tehdit Eden Misyonerliğin Gizli The feature by Salih Karataş that was published national newspapers also Yüzü” adını taşıyor ve “Türkiye’nin Bütün in Gözcü on February 18, 2005 was entitled started an intensive campaign concerning Bölgelerini Kuşattılar” başlığıyla veriliyor, “The Secret Side of Missionaries threatening “missionary work”. yine, “Marmara depreminden hemen sonra Turkey” and the headlight read “They invaded The feature by Salih Karataş that was yüzlerce çocuk yurtdışına kaçırıldı” başlıklı all regions of Turkey” published in Gözcü on haberde, “1999 Marmara depremi’nde harekete Again, in an article entitled “Hundreds of February 18, 2005 was entitled “The Secret geçen misyonerler, acı, hüsran ve korku children were kidnapped abroad after the Side of Missionaries içinde yaşayan vatandaşlarımızın arasına da Marmara earthquake”, it was said “The threatening Turkey” and the headlight read “They sızmayı başardı” ifadeleri yer alıyor ve Sakarya missionaries who went into action following invaded all regions of Müftüsü’ne dayanılarak “2 bin 500 yurttaşımız the 1999 Marmara earthquake have managed to Turkey” Hristiyan yapıldı, 100’e yakın çocuk yurtdışına infiltrate the folk who live in pain, sorrow and kaçırıldı” deniliyordu. fear” and that according to the Mufti of Sakarya

MEDYADA NEFRET SUÇLARI, NEFRET SUÇLARINDA MEDYA 121 HATE CRIMES IN THE MEDIA, MEDIA IN HATE CRIMES 16 Şubat 2005 tarihli Vakit Gazetesi’nde “AB’den “2.500 of our citizens have been converted Haçlı Raporu” başlıklı haberin üst başlığında to Christianity, around 100 children were 16 Şubat 2005 tarihli Vakit Gazetesi’nde “İslam’ı yasaklayın… Misyonerleri rahat kidnapped and taken abroad”. “AB’den Haçlı Raporu” bırakın… Yahudileri koruyun!” ifadeleriyle başlıklı haberin üst In the February 16, 2005 issue of Vakit başlığında “İslam’ı Avrupa Konseyi’nin hazırladığı rapor newspaper, the article entitled “EU’s Crusade yasaklayın… Misyonerleri rahat bırakın… Yahudileri eleştiriliyordu. Report”, had a kicker that read “Ban Islam… koruyun!” ifadeleriyle Diğer örneklerden de anlaşılacağı üzere aynı Leave the Missionaries Alone… Protect the Avrupa Konseyi’nin hazırladığı rapor dönemde, tek bir merkezden kumandaya Jews!”, thus criticizing the European Council’s eleştiriliyordu. basılmış gibi “misyonerlik” konusunda haberler, report. yazı dizileri ve yorumlar gazeteleri boy boy As can be seen in the remaining examples, kaplıyordu. around the same time, news articles, features and comments about “missionary work” were Yerel basındaki haberler... all over newspapers, as if ordered from a single Ulusal basında bu ve benzeri haberlerin command center. yaygınlaştığı bu günlerde, Malatya basını da geri kalmadı ve kentte, tirajı en yüksek iki gazete News in the local press... ortamı iyice gerginleştiren yayınlar yapmaya In the days where news of this nature became başladı. more widespread in the national press, the local press in Malatya did not fail to follow suit and Haberlerde ve yazılarda, bir yandan the two newspapers with the highest circulation misyonerlerin Türkiye genelinde yaptıkları rate started publishing items that highly faaliyetlere yer veriliyor, “dinin elden gittiği” increased the tension. propaganda ediliyor, Müslümanların tek tek din değiştirdiği yazılıyor, diğer yandan ise bu In news articles and columns, missionaries’ activities in Turkey were explained, cries of faaliyetlerin önemli merkezlerinden birinin “losing our religion” were propagated, claims Malatya olduğu anlatılıyordu. were made that Muslims were being converted Elbette birileri bu yayınlardan beslenip, one by one, and that Malatya was one of the yazılanları yakından takip edip kendilerine important centers of these activities. vazifeler çıkaracak ve “bu gidişe” dur Naturally, someone would feed from these diyeceklerdi. publications, follow these articles closely, and Malatya’da “misyonerlerin temsilcisi” olarak would take it upon themselves to put a stop to hedefe ilk konulan isim Kayra Yayınevi yetkilisi these “goings on”. Mardin de Lange oldu. The first name to be put on the hit list as a Yerel Sonsöz Gazetesi’nin başlattığı yayınlar, “representative of the missionaries” was the yayın hayatına yeni başlayan Bakış Gazetesi Kayra Publishing House official Martin de için de iyi bir prim kaynağı oldu. Bakış Gazetesi, Lange. yayına başlamasından yaklaşık bir hafta sonra, The publications started by the local Sonsöz ağabeyi Sonsöz’ü aşarak Malatya’daki kilise newspaper were also beneficial for the newly evleri mahalle mahalle yayınlayarak “tehlikenin published Bakış newspaper. One week boyutlarına” dikkat çekti. after it started publication, Bakış topped 4 Şubat 2005 tarihli Bakış Gazetesi’nin birinci its older brother Sonsöz and published the

sayfasının manşeti “Mahalle Mahalle Kilise [addresses] of house churches neighbourhood In the February 16, 2005 Evler” başlığını taşıyordu. “Malatya’da 48 by neighbourhood, drawing attention to the issue of Vakit newspaper, the article entitled kilise ev bulunuyor. Bu evlerde Hıristiyanlık “amplitude of the danger”. “EU’s Crusade Report”, propagandası ile birlikte ayinler yapılıyor” alt The front-page headline of Bakış’s February had a kicker that read “Ban Islam… Leave the başlığı ile verilen haberin spotuna ise “Takip 4, 2005 issue read “House Churches Missionaries Alone… var önlem yok” başlığı kullanılmış. Bu spot Neighborhood by Neighborhood”. The kicker Protect the Jews!”, thus criticizing the European ile gazete, istihbarat birimlerinin misyonerlik read “There are 48 house churches in Malatya. Council’s report. faaliyetlerini takip ettiğini belirtiyor, ancak Beside Christian propaganda, rituals are also

122 MEDYADA NEFRET SUÇLARI, NEFRET SUÇLARINDA MEDYA HATE CRIMES IN THE MEDIA, MEDIA IN HATE CRIMES önlem alınmamasını ise eleştiriyordu. carried out in these houses” and the sub header Bakış Gazetesi’nin read “There is monitoring but no measures are manşetinde çerçeve Haberi aynen verelim: “Devletin istihbarat içinde, “Hangi mahallede kaynakları mantar gibi çoğalan kiliseler ile taken”. With this sub header, the newspaper kaç ev var?” başlığı stated that intelligence units are monitoring altında tek tek mahalle ilgili çok ciddi bilgiler ediniyorlar. Ancak yeni the missionary work, but criticizing the lack of isimleri sıralandı yasalar gereği sadece uzaktan izlemekle ve iddia edilen preventive measures. kilise evlerin sayısı yetiniyorlar. İstihbarat kaynaklarının iddiasına belirtildi. göre Katoliklerin yeni hedefi Malatya’da her Let’s quote the article: “State intelligence mahalleye en az birkaç kilise ev ile girmek. İki sources are gathering serious information ay önce sayıları sadece üç olan ve yayınevleri about the churches that started cropping up. bulunan ev kiliselerin çoğunluğunda Malatya’da However, in accordance with the new laws, they only monitor [the activities] from afar. yaşayan gençlerin bulunduğu ileri sürülüyor. Intelligence resources claim that Catholics’ new “Ermeni propagandası!” alt başlığıyla haber target is to penetrate Malatya with at least a şöyle devam ediyordu: “İstihbarat kaynaklarının few house churches in every neighborhood. It içlerine kadar girdiği evlerde zaman zaman is claimed that in most of the house churches, sadece dinsel ayinler yapılmıyor. Özellikle of which, until two months ago, there were only Ermenistan kaynaklı propagandaların da ayinler three, and which also have a publishing house, arasında yer aldığı raporlar arasında yer alıyor. youth living in Malatya are to be found.” Çaresiz olanları uzaktan izleyen yetkili merciler, With the sub-header “Armenian Propaganda!” katılımın en büyük sebebini ekonomik nedenlere the article continues: “In the house churches bağlıyor. Bir yetkili, ‘Venk’e yönelik ciddi infiltrated by intelligence resources, religious girişimler var. Malatya’yı mercek altına aldılar’ ceremonies are not the only thing to take place. uyarısında bulundu.” It is reported that propaganda of Armenian Bakış Gazetesi’nin aynı manşetinde çerçeve origin is also included in the rituals. The içinde ise “Hangi Mahallede Kaç Ev Var?” başlığı officials, who helplessly monitor the happenings altında tek tek mahalle isimleri sıralandı ve iddia from afar, attribute the attendance mostly to edilen kilise evlerin sayısı belirtildi. economic reasons. One official warned ‘There are serious attempts involving Venk. They have Bu haberdeki en ilginç ayrıntılardan biri, haberin their sights on Malatya’”. devletin istihbarat birimlerine dayandırılarak yapıldığının açıkça belirtilmiş olmasıydı. Ayrıca In a side box entitled “How Many Houses in “istihbarat birimlerinin konuyla ilgili hiçbir şey Which Neighborhood?” Bakış newspaper listed yapamadan eli kolu bağlı beklediği” vurgusu da the neighborhoods one by one and gave the number of house churches in each. dikkat çekici. Yani gazeteye kalsa, Hristiyanların işi o zaman bitirilmeliydi! One of the most interesting details of this article was that the claims were openly based Aynı günlerde Saadet Partisi Malatya İl on [information from] state intelligence units. Başkan Vekili Mehmet Asiltürk, misyonerlik It is also interesting to note the emphasis on konusundaki yazılı açıklamasıyla dikkatleri the fact that “intelligence units are waiting çekti. Asiltürk, bu açıklamasında, açıkça helplessly, without being able to take action on “Hristiyanlara ev vermeyelim” çağrısı the matter”. In other words, according to the yapıyordu. Bakış Gazetesi’nde, “Kilise Evler newspaper, the Christians should have been Mantar Gibi Çoğalıyor” başlığıyla geniş bir finished off there and then! şekilde yer alan haberin bir bölümünde, Around the same time, Mehmet Asiltürk, Malatya’da yaşayan yabancılar için şunlar Deputy Regional Head of Saadet Party in deniliyordu: In a side box entitled Malatya, made an interesting declaration about “How Many Houses in Which “Tüm Türkiye’de olduğu gibi ilimizde de missionary work. Asiltürk was openly making Neighborhood?” Bakış newspaper listed the misyonerlik çalışmaları çok yönlü yapılmakta, a call to “not give houses to Christians”. In neighborhoods one by one açtıkları kitapevine giden herkese bedava İncil a big article entitled “House Churches Are and gave the number of house churches in each. verilmekte, 10 civarında ev kiliseleri açılmış Mushrooming”, the following was said about ve ilçelerde faaliyet göstermekte, hatta para foreigners living in Malatya:

MEDYADA NEFRET SUÇLARI, NEFRET SUÇLARINDA MEDYA 123 HATE CRIMES IN THE MEDIA, MEDIA IN HATE CRIMES vererek köylere İncil dağıttırılmaktadır. İlimizde “As with the rest of Turkey, a multi-faceted misyoner olarak faaliyet gösteren İngiliz ve missionary work is being carried out in our Bakış Gazetesi’nin 4 Şubat 2005 tarihli Alman vatandaşı kişiler yabancı dil öğretmeni town, free copies of the Bible are being given sayısında, gazetenin görevi yapıyor gibi faaliyetlerini yürütmekte, away in the bookshop they opened, around Genel Yayın Yönetmeni Murat Yürekli tarafından son günlerde otobüs duraklarında bekleyen 10 house churches are opened and are active kaleme alınan yazının gençlerimize kitap okur musunuz diyerek in the provinces, even money is being paid başlığı “Dinini Kaç Kuruşa Değiştirdin?” içinde İncil, kaset ve iki kitap bulunan bir poşet to distribute the Bible in villages. People of şeklindeydi. Malatya’da verilmektedir. Kanunen yapacak bir şey yok English and German origin are doing missionary insanların 100 Dolar work under the guise of being foreign language karşılığında din ama çocuklarımıza sahip çıkalım. Evlerimizi çok değiştirdiği iddia edilen teachers, lately our youth are being approached yazının bir bölümünde para veriyorlar diye kiliselere kiraya vermeyelim, at bus stops with the question ‘would you like to ise mahallelerdeki topraklarımızı satmayalım.” kilise evlerin read a book?’ and are being given a bag with the listesinin kendilerine Yine Bakış Gazetesi’nin 4 Şubat 2005 tarihli Bible, a cassette tape and two books. Legally, geldiğinden bahseden sayısında, gazetenin Genel Yayın Yönetmeni Yürekli, yazısında there is nothing that can be done, but let’s look devletin görevlilerinden Murat Yürekli tarafından kaleme alınan yazının after our children. Let us not rent our houses to bahsediyordu. başlığı “Dinini Kaç Kuruşa Değiştirdin?” churches just because they are paying well, let’s şeklindeydi. Malatya’da insanların 100 Dolar not sell our soil”. karşılığında din değiştirdiği iddia edilen yazının Again on the February 4, 2005 issue of Bakış bir bölümünde ise mahallelerdeki kilise evlerin newspaper, the Editor-in-Chief Murat Yürekli listesinin kendilerine geldiğinden bahseden wrote an editorial entitled “What Was Your Yürekli, yazısında devletin görevlilerinden Conversion Worth?” In his article which bahsediyordu. Söz konusu listenin kendilerine claimed that people were converting to devletin istihbarat kaynaklarından geldiğini Christianity for 100 Dollars, Yürekli was saying ima eden Murat Yürekli, “Devletin bir görevlisi, that they received the list of house churches ‘Bir şey yapamıyoruz’ diyor. Türk gençliği elden in different neighbourhoods, and he was giderken bir şey yapamamak ne acı. Herkes mentioning state officials. Implying that the özgürlükten bahsediyor” diye yazıyordu. list came to them from the state’s intelligence Kayra Yayınevi’ni de hedef gösteren Murat sources, Yürekli wrote “A state official says ‘We cannot do anything’. It is painful not to be able Yürekli, bakın ne diyordu: “Alın size bir to do anything while Turkish youth is being lost. bomba daha. Üstelik resmi kayıtlara girmiş bir Everybody talks of freedom”. bomba. Kayra Yayıncılık diye bir kitabevi var. Hıristiyanlık üzerine kitap satan bir yayınevi. Also pointing Kayra Publishing as a target, Milli Eğitim’in kayıtlarında rastladık. Venk Murat Yürekli was saying: “Here is another bombshell. One that is in official records, İlköğretim Okulu’na ciddi yatırımları olmuş.” to boot. There is a bookshop called Kayra Bu arada belirteyim; Malatya’daki Venk Köyü, Publishing. It is a bookshop selling books on kapalı ve harabe durumda olan kilisesiyle Christianity. We stumbled upon it in National tanınıyor. Education files. They invested serious money Murat Yürekli, Kayra Yayınevi ile ilgili “resmi on Venk Primary School” On the February 4, 2005 issue of Bakış newspaper, kayıtlara” giren tüm bu bilgileri biliyordu. “Kilise I have to add that Venk village in Malatya is the Editor-in-Chief ev”lerin hangi mahallede kaç tane olduğuna Murat Yürekli wrote an known for its derelict church that has been editorial entitled “What dair bilgiler, devletin istihbarat birimleri closed down. Was Your Conversion tarafından servis ediliyordu. Dikkat çekmek Worth?” In his article Murat Yürekli knew about all these “official which claimed that istiyorum: Devletin istihbarat birimleri bu records” on file. The information about people were converting bilgileri gazetelerde yayınlatıyordu. to Christianity for 100 which neighbourhood had how many “house Dollars, Yürekli was Malatya’da yayın yapan yerel gazeteler arasında churches” was being served by the state’s saying that they received the list of house tirajı küçümsenmeyecek 2 gazetenin (Sonsöz intelligence units. I have to repeat: The state’s churches in different ve Bakış) 2005 yılı şubat ayındaki yayınları, intelligence units were having this information neighbourhoods, and he was mentioning state doğrudan tehdit içeren yorumları da kapsamaya published in newspapers. officials. başladı. Hatta iş öyle boyutlara ulaştı ki, In two newspapers with considerable

124 MEDYADA NEFRET SUÇLARI, NEFRET SUÇLARINDA MEDYA HATE CRIMES IN THE MEDIA, MEDIA IN HATE CRIMES “Misyonerlik faaliyetlerine devam ederseniz distribution among the local press (Sonsöz and Bakış Gazetesi’nin köşe dükkanlarınız kundaklanır, 12 Eylül’den de beter Bakış), the articles in February 2005 started yazarı Raşit Kısacık, 11 Şubat 2005 Cuma günler yaşanır” türünden cümleler bile sarf including direct threats, so much so that even günü yayınlanan “Sıra ediliyordu. phrases like “If you continue your missionary Vatikan Temsilciliği’nde” başlıklı yazısının Artık iş, iyice çığırından çıkmıştı, ancak her work, your shops will be torched, days worse tamamını Malatya’daki than September 12 might be upon us” were misyonerlik nasılsa hiçbir devlet yetkilisi ve yargı organı faaliyetlerine ayırdı. harekete geçmiyordu. Sadece birkaç duyarlı being published. aydının yaşanan ağır tahriklere dikkat çektiği o Things were really getting out of hand, but no günlerde Hristiyanların temsilcisi olarak görülen public officials and judicial bodies were getting Martin de Lange ise bas bas bağırıyor ve “Bizi into action. In those days when only a few hedef gösteriyorlar, bu işin sonu kötü olacak” sensible intellectuals were drawing attention to diyordu. the intense provocation, Martin de Lange, who İşte o günlerde yaşananlara örnekler: Bakış was seen as the Christians’ representative was Gazetesi’nin köşe yazarı Raşit Kısacık, 11 Şubat shouting “They are painting us as targets, this 2005 Cuma günü yayınlanan “Sıra Vatikan will end in tears”. Temsilciliği’nde” başlıklı yazısının tamamını Here are some examples of what was going Malatya’daki misyonerlik faaliyetlerine ayırdı. on in those days: On February 11, 2005, Bakış Malatya’nın bir küçük Vatikan gibi olmaya columnist Raşit Kısacık wrote an article entitled başladığını öne süren Kısacık, yazısının bir “Vatican Representation is Next”. The entire bölümünde, misyonerlik çalışmasını sürdüren article was dedicated to missionary work in bir kişinin işyeri bile açtığını belirterek, Malatya. Claiming that Malatya was slowly şunları yazdı: “İşyeri bile açmış. Bizim için becoming a little Vatican, he stated that a ‘Sizi sevmiyorum, gazetenizi de sevmiyorum. person doing missionary work even opened a Çalışmamızı baltalıyorsunuz’ diyecek kadar business: “He even opened a business. This da ileri giden biri. Bu kişinin ismini vermek is a person who can be so bold as to say ‘I istemiyorum, çünkü yarın işyerine herhangi don’t like you and I don’t like your newspaper. bir zarar gelirse beni suçlamasın diye. Ama You sabotage our work.’ I don’t want to give attığı adımlara dikkat etmesi gerektiğini this person’s name because if something bad söylemek istiyorum. Çünkü karşısına aldığı, happens to his office, I don’t want him to daha doğrusu kendisine çok büyük tepki blame me. But I want to tell him to be careful duyanlar benzeri olaylar karşısında tepkilerini in his actions. Because I am worried, [worried kundaklamalarla yaptıkları için endişeliyim. O because] the people he is going against, or yüzden uyarıyorum. Tahrik edici davranışlardan those who have a big dislike for him, have vazgeçsin. Malatya’yı Vatikan sanmasın. Böyle shown their reactions in the past through arson. bir gaflete düşmesin.” This is why I am warning [him]. He should stop Kısacık’ın burada sözünü ettiği kişi, Kayra this provocative behaviour. He shouldn’t think Yayınevi’nin Malatya Temsilcisi olan Martin de of Malatya as Vatican. He shouldn’t make this Lange idi. Çünkü o dönem Malatya’da işyerine mistake.” sahip olan ve misyonerlikle suçlanan başka bir The person Kısacık mentions here is Kayra Hıristiyan yoktu. Publishing’s Malatya representative, Martin de İşyerinin kundaklanabileceği uyarısı yapılan de Lange, because at that time, there was no other Lange, bu yayınlara ve baskılara dayanamadığı Christian who had a business in Malatya and için 2006 yılının Eylül ayında Kayra Yayınevi’ni who was accused of doing missionary work. On February 11, 2005, Bakış columnist Raşit kapatarak, Malatya’yı terk etti. Kayra Yayınevi De Lange, after being warned that his business Kısacık wrote an article ile aynı büroyu paylaşan, ancak Malatya’daki could be torched, couldn’t stand these articles entitled “Vatican Representation is Next”. faaliyetlerine devam eden Zirve Yayınevi ise and the pressure, and in September 2006, The entire article was Kısacık’ın “uyardığı” gibi kundaklanmadı, ama closed down Kayra Publishing and left Malatya. dedicated to missionary work in Malatya. 18 Nisan 2007’de daha korkunç bir cinayetle Zirve Publishing House, which was sharing dünya gündemine düştü. the same offices and continued its activities in

MEDYADA NEFRET SUÇLARI, NEFRET SUÇLARINDA MEDYA 125 HATE CRIMES IN THE MEDIA, MEDIA IN HATE CRIMES De Lange, Malatya’yı terk etmeden önce bir Malatya, was not torched as Kısacık “warned” avukat tutarak yapılan yayınlarla ilgili suç but became the focus of worldwide attention De Lange, Malatya’yı terk etmeden önce bir duyurusunda bulundu. Bir de dosya hazırlayarak through a much more horrifying murder on April avukat tutarak yapılan avukata veren de Lange, açtığı davayı dahi takip 18, 2007. yayınlarla ilgili suç duyurusunda bulundu. Bir edemedi. De Lange’nin dosyasında; gazete Prior to leaving Malatya, de Lange hired a de dosya hazırlayarak kupürleri, televizyon program CD’leri, elektronik avukata veren de lawyer and placed a criminal complaint about Lange, açtığı davayı posta aracılığıyla aldığı tehdit yazıları, the publications mentioned above. He also dahi takip edemedi. De Cumhuriyet Başsavcılığı’na yapılan başvurunun Lange’nin dosyasında; prepared a file and handed it to his lawyer, but gazete kupürleri, hazırlık dosya numarasının bulunduğu küçük he was not even able to follow the proceedings. televizyon program bir kağıt ve Kayra Yayınevi’nin ana faaliyet CD’leri, elektronik De Lange’s file contained newspaper cuttings, posta aracılığıyla konusunu anlatan 2 sayfalık yazı bulunuyordu. CDs containing TV broadcasts, threatening aldığı tehdit yazıları, Cumhuriyet De Lange, Malatya’yı terk etmeden önce, emails he received, a small paper on which the Başsavcılığı’na yapılan Hristiyanlık karşıtı yayınların yoğunlaştığı case number of the application made to the başvurunun hazırlık dosya numarasının bulunduğu günlerde, 17 Şubat 2005 Perşembe günü Chief Public Prosecutor’s office was written and küçük bir kağıt ve yazılı bir basın açıklaması yaparak hedef a 2-page letter explaining the main activities of Kayra Yayınevi’nin ana faaliyet konusunu gösterildiklerini belirtti. De Lange’nin basın Kayra Publishing. anlatan 2 sayfalık yazı açıklaması gazetelere faks yoluyla ulaştı. Before leaving Malatya, in the days when bulunuyordu. Gazetemize ulaşan faksı okuduktan sonra anti-Christian publications were getting more somut olaylar üzerinden bilgi almak için de and more frequent, de Lange made a written Lange’yi telefonla aradım ve yüz yüze görüşmek statement to the press on February 17, 2005 and istediğimi söyledim. Ancak tüm ısrarlarıma said that they were being made into targets. rağmen benimle yüz yüze görüşmekten kaçındı. De Lange’s written statement reached the Kendisiyle hiçbir tanışıklığımız olmadığı için newspapers via fax. After reading the fax that sanırım böyle bir görüşme yapmaktan çekindi. arrived to our newspaper, I called de Lange Yaptığı basın açıklamasında, kendisine to gather information on hard facts and said I ve kitabevi çalışanlarına yönelik tehditler wanted to meet face to face. However, despite ve yapılan baskılar sonucu can güvenliği my insistence, he avoided the meeting. I believe kalmadığını kaydeden de Lange, toplumun he abstained from such a meeting because we kendilerine karşı kışkırtıldığını söyledi. De do not know each other personally. Lange, açıklamasının sonunda, yaşanacak In his press statement, de Lange said that cinayeti önceden görerek şunları belirtti: he no longer felt safe due to the threats and “Gazetelerde; hem şirketimiz hem yabancı ve pressure against him and the publishing Türk Hıristiyanlar hakkında çıkan hiçbir haberin house employees, and that the society was gerçeği yansıtmadığını, kesinlikle bölücü ve Prior to leaving Malatya, being provoked against them. At the end of de Lange hired a lawyer toplumsal düzeni bozucu bir tutum ve faaliyet his statement, de Lange foresaw the murder and placed a criminal göstermediğimizi vurgulamak istiyorum. Bu tür complaint about the that was coming and said: “None of the news publications mentioned haber ve ifadeler toplumda insanlar arasında bir in the newspapers about our company, about above. He also prepared zıtlık, çatışma ve düşmanlık uyandırarak suça a file and handed it to foreign and Turkish Christians reflects the his lawyer, but he was teşvik etmekte ve güvenliği ihlal etmektedir.” truth. I want to state that we are in no way not even able to follow the proceedings. De Yerel basının yayınlarının “çatışma ve involved in activities or a course of conduct Lange’s file contained düşmanlık uyandırarak suça teşvik ettiği” that is separatist or disruptive to the social newspaper cuttings, CDs containing TV broadcasts, uyarısını yapan de Lange’nin açıklamasını ne order. News and statements of this kind are threatening emails he yazık ki yerel gazetelerden çoğu yayınlamadı ya antagonizing, create conflict and animosity received, a small paper on which the case number da birkaç cümle ile geçiştirdi. Sadece Yenigün among the people, motivate crime and violate of the application made Gazetesi, gelişmeleri kaygıyla izliyordu. Bu safety.” to the Chief Public Yenigün Prosecutor’s office was yüzden , de Lange’nin açıklamasının De Lange’s statement, warning that the local written and a 2-page tamamını yayınladı. press is “motivating crime by creating conflict letter explaining the main activities of Kayra Cinayetten yaklaşık bir yıl sonra, Zirve and animosity” was unfortunately either not Publishing. Yayınevi’nde öldürülen Tilmann Gekse’nin eşi published at all in the local newspapers or was

126 MEDYADA NEFRET SUÇLARI, NEFRET SUÇLARINDA MEDYA HATE CRIMES IN THE MEDIA, MEDIA IN HATE CRIMES Suzanna Geske ile yaptığım röportaj, Kayra merely touched upon with a few sentences. Cinayetten yaklaşık Yayınevi’nin aynı dönemde Ülkücüler tarafından Only Yenigün newspaper was following the bir yıl sonra, Zirve Yayınevi’nde öldürülen basıldığını ortaya çıkardı. 13 Ocak 2008 Pazar developments with concern. This is why Yenigün Tilmann Gekse’nin günkü Taraf’ta yayınlanan röportajımda published the statement in full. eşi Suzanna Geske ile yaptığım röportaj, Kayra Suzanna Geske, çarpıcı açıklamalarda bulundu. In the interview I made about a year after Yayınevi’nin aynı dönemde Geske; Ülkücülerin Kayra Yayınevi’ni bastığını, the murder with Suzanna Geske, the wife of Ülkücüler tarafından basıldığını ortaya Martin’i tehdit ettiğini, bunun üzerine Martin’in Tilmann Geske who was murdered in Zirve çıkardı. 13 Ocak 2008 Publishing House, we found out that Kayra Pazar günkü Taraf’ta şikayetçi olmak için polis merkezine gittiğini, yayınlanan röportajımda ancak tüm çabalarına rağmen polisin şikayet Publishing was raided by Turkish nationalists Suzanna Geske, çarpıcı around the same time. Geske said that Turkish açıklamalarda bulundu. kaydı almadığını anlattı. “Malatya’da polis ilk Geske; Ülkücülerin Kayra baskını gizledi” başlığıyla manşetten verilen nationalists raided Kayra and threatened Yayınevi’ni bastığını, Martin; that Martin went to the police station Martin’i tehdit ettiğini, bu haberin ardından Malatya’da ciddi bir polis to place a complaint, but that despite all his bunun üzerine Martin’in takibi ve tacizini de ben yaşadım, bu da ayrı bir şikayetçi olmak için efforts, the police did not register the complaint. polis merkezine konu. After the news article entitled “The Police gittiğini, ancak tüm Mardin de Lange’ın o açıklamayı yaptığı çabalarına rağmen polisin Covered Up the First Raid” made the headlines, şikayet kaydı almadığını dönem aslında Kayra Yayınevi’ne fiili saldırılar anlattı. I was subjected to severe police stakeout and da başlamıştı, ancak polis bu saldırıları harassment in Malatya, but that is a different kamuoyundan gizlediği gibi suç duyurularını story. da kayda almamıştı. Nitekim de Lange de Around the time when Martin de Lange made yaşadığı büyük baskı nedeniyle pek çok olayı his press statement, attacks to Kayra Publishing açıklayamamıştı. house had already started, but the police not Aynı günlerde Malatya Ülkü Ocakları, only hid these attacks from the public, but they Malatya’ya binlerce İncil geldiği iddiasıyla bir also did not register the criminal complaints. kargo şirketinin önünde gösteri yapmıştı. Bu Indeed, de Lange could not announce many dönemde, Emre Günaydın ve arkadaşlarının da of the [attacks] due to the big pressure he was Hristiyanlarla ilgilenmeye başladığı mahkeme under. tutanaklarından anlaşılıyor. Around the same time, Malatya Ülkü Ocakları1 Gazetemizde Martin de Lange’nin organized a protest in front of a cargo company, “Hristiyanların hedef gösterildiği” yönündeki based on the claim that thousands of Bibles açıklamasının yayınlandığı gün olan 18 were delivered to Malatya. The trial records Şubat 2005 günü, Sonsöz adındaki gazete ise show that Emre Günaydın and his friends sürmanşetinde, “Kayra’nın Gerçek Yüzünü started to show an interest to the Christians Açıklıyoruz” başlığıyla bir anons girdi. Yani, around this time. yangına körükle gitmeye devam etti. Kayra On February 18, 2005, the day Martin de Lange’s In the interview I Yayınevi’ni ve Martin de Lange’yi adres statement about “Christians being made into made about a year vererek direk hedef gösteren Sonsöz, o dönem targets” was published in our newspaper, after the murder with Suzanna Geske, the wife Malatya’da en çok dağıtılan yerel gazeteydi. Sonsöz newspaper made an announcement, of Tilmann Geske who stating “We Reveal Kayra’s True Colors”. In was murdered in Zirve Aynı gazete bir gün sonra ise manşetten Publishing House, we “Kayra’nın Gerçek Yüzü” başlığıyla çıktı. other words, they continued to add fuel to found out that Kayra the fire. Sonsöz, which made Kayra Publishing Publishing was raided Haberin spotunda, “1999 yılında Mersin’de by Turkish nationalists kurulan Kayra Yayıncılık Dağıtım, Pazarlama, House and Martin de Lange into direct targets, around the same time. was the local newspaper with the highest Geske said that Turkish Turizm, Danışmanlık, Tic. ve San. Ltd. Şti. circulation rate in Malatya at the time. nationalists raided Kayra 2003 yılında Malatya’da şube açtı. Merkezi and threatened Martin; that Martin went to the Avustralya’da bulunan Hıristiyan Hayat Merkezi On the following day, the same newspaper police station to place kayıtlarına göre Kayra Müdürü de Lange had the front page headline “Kayra’s True a complaint, , but that despite all his efforts, Türkiye’ye kutsal bir görevle gönderilmiş” diye the police did not yazıyordu. 1 Translator’s note: Ülkü Ocakları: A widespread Turkish register the complaint. nationalist organization, closely tied to MHP, Milliyetçi Bu arada Yenigün’de konuyla ilgili yazdığım Hareket Partisi – Nationalist Movement Party.

MEDYADA NEFRET SUÇLARI, NEFRET SUÇLARINDA MEDYA 127 HATE CRIMES IN THE MEDIA, MEDIA IN HATE CRIMES bir yazıdan da bahsetmek istiyorum. 5 Şubat Colors”. The summary read: “Established in 2005 Cumartesi günü yayınlanan yazımın 1999 in Mersin, Kayra Publishing, Distribution, 5 Şubat 2005 Cumartesi günü yayınlanan yazımın sonunda şu uyarıyı yapmıştım: “Malatya’da Marketing, Tourism, and Consultancy Llc. sonunda şu uyarıyı bir dönem Alevileri hedef tahtasına oturtarak opened their branch offices in Malatya in yapmıştım: “Malatya’da bir dönem Alevileri hedef ‘Din elden gidiyor!’ yaygarası koparanların 2003. According to the records of Christian Life tahtasına oturtarak ‘Din uzantıları bugün de Hıristiyanları bahane ederek Center, based in Australia, Kayra Manager De elden gidiyor!’ yaygarası koparanların uzantıları toplumun hassas duygularıyla oynuyorlar. Lange was sent to Turkey on a holy mission.” bugün de Hıristiyanları Bu çok tehlikeli bir oyundur, Malatya halkı bu I would like to mention here an article I wrote bahane ederek toplumun hassas duygularıyla oyuna gelmemelidir. Din, sadece insan ile tanrı in Yenigün on this subject. At the end of my oynuyorlar. Bu çok arasında kalmalı, buna kimse karışmamalıdır. article that was published on February 5, 2005, tehlikeli bir oyundur, Malatya halkı bu oyuna I wrote the following warning: “The extensions Bu arada Malatya’daki bazı devlet görevlilerinin gelmemelidir. Din, sadece of those who used to make Alevis into targets insan ile tanrı arasında de laiklikle bağdaşmayan açıklamaları dikkat kalmalı, buna kimse with cries of ‘We are losing our religion’, are çekiyor. Sanırım popülist politikalarla halka karışmamalıdır.” now playing on the society’s sensitivities using şirin görünmeye çalışıyorlar. Ama şunu Christians. This is a dangerous game and the unutmasınlar; Türkiye bu politikaların acısını people of Malatya should not be tricked into it. çok çekti ve artık çekmek istemiyor. Religion should remain between man and god, Malatya’da Alevisi, Sünnisiyle Müslümanlar and should be nobody else’s business. ve varsa Hristiyanlar barış içinde bir arada It is also interesting to note that some state yaşamalıdırlar. Kimse kimseyi kimseye karşı officials make statements that go against kışkırtmasın, yoksa acı çekmeye devam ederiz.” secularism. I believe they are trying to appeal Biz Yenigün olarak sürekli tehlikeye dikkat to the public with populist policies. But they çekerken, diğer gazeteler nefret tohumları shouldn’t forget: Turkey suffered a lot from ekmeye devam ediyordu. these policies and she does not want to anymore. “Kayra’nın Gerçek Yüzü”nü açıklayan Sonsöz Gazetesi’nin 18 Şubat 2005 Cuma günkü sayısının The people of Malatya should live together 9. sayfasında Osman Karakaş tarafından in peace, be they Sunnites, Alevis and if they yazılan “İnanç Özgürlüğü” başlıklı yazı da Raşit exist, Christians. Nobody should provoke some against others, otherwise we will continue to Kısacık’la aynı üslubu yansıtıyordu. suffer.” Yazının son bölümünde şöyle deniliyordu: As Yenigün, we kept stressing the danger, while “Şimdi ya da kiliseler açıldıktan sonra, ekonomik other newspapers continued to plant seeds of sıkıntısı olan, zaafları olan gençler başta hate. olmak üzere din değiştirmeleri için girişimlerde On page 9 of the February 18, 2005 issue of bulunurlarsa bunlara karşı çıkılması gerekir. Sonsöz newspaper, which unveiled “Kayra’s True Herkes adabını bilsin! Herkes haddini bilsin! Colors”, the article entitled “Freedom of Belief” Türkiye’nin üzerine daha fazla gidilmesin. Aksi by Osman Karakaş had the same tone as Raşit At the end of my article takdirde zorlanırsa, 12 Eylül öncesinden de kötü Kısacık[‘s article]. that was published on günler gelebilir. Martin efendinin söylediği gibi February 5, 2005, I wrote The final part of the article read: “Now, or the following warning: istediği kadar kanun ve Avrupa Birliği olsun. “The extensions of after churches are opened, if attempts are Halkın damarına daha fazla basılmasın.” those who used to make made to convert [people], especially those Alevis into targets with Osman Karakaş, bu yazısında açıkça Martin’i ve cries of ‘We are losing youngsters with financial problems, [or] those our religion’, are now Hristiyanları tehdit ediyor, 12 Eylül öncesinden with weaknesses, we should stand against it. playing on the society’s kötü günler gelebileceğini söylüyordu. Bunun sensitivities using Everybody should know their place! Everybody Christians. This is a anlamı sanırım, “İstediğin kadar Avrupa should behave! Turkey should be left alone, dangerous game and the Birliği’nden, kanunlardan bahset. Bunlar hikaye. otherwise, if they push too hard, days worse people of Malatya should not be tricked into it. Damarına basılan halk, Hristiyanlara cezasını 12 than those before September 12 can be upon us. Religion should remain Eylül’den önce olduğu gibi kendi yöntemleriyle As Mister Martin states, never mind the law, between man and god, and should be nobody else’s verir” şeklinde yorumlanabilir. Bu yazı açık bir never mind the European Union, do not push business. şiddet çağrısıydı. the people’s buttons.”

128 MEDYADA NEFRET SUÇLARI, NEFRET SUÇLARINDA MEDYA HATE CRIMES IN THE MEDIA, MEDIA IN HATE CRIMES Sonsöz Gazetesi’nin 8 Şubat 2005 Salı günkü In this article, Osman Karakaş, was openly Aynı günlerde Malatya’nın sayısında ise Gert Martinus de Lange ile threatening Martin and the Christians, stating Çavuşoğlu Mahallesi’nde harabe şeklinde bulunan yapılan bir röportaj manşetten “Malatya’da that days worse than those before September 12 Ermeni Kilisesi’nin could be upon us. I think this can be interpreted açılması için İstanbul’da Bu Potansiyel Var(!)” başlığıyla yer almıştı. yaşayan Malatyalı Haberde de Lange’nin Malatya’da Hıristiyanlık as “Talk all you want about the European Ermenilerin girişimlerde Union and the laws. They mean nothing. If you bulunduğuna dair bir için potansiyel olduğu yönünde demeç verdiği haber de “Kilise İbadete belirtilmişti. push the people’s buttons, they will punish the Açılıyor” başlığıyla Christians in their own way, as they did before verildi. Haber için Sonsöz’ün 17 Ocak 2005 tarihli sayısında September 12”. This article was an open call to seçilen başlık ve yeni kapak haberlerinden biri de “Savaş’tan olmayan bir gelişmeyle violence. ilgili haber yaparken Misyonerlik Uyarısı!” başlığını taşıyordu. seçilen zaman dikkat On the February 8, 2005 issue of Sonsöz çekiciydi. Dönemin Malatya Emniyet Müdürü olan Orhan Savaş’ın misyonerlikle ilgili açıklamalarına yer newspaper, an interview with Gert Martinus verilen haberde şöyle deniliyordu: “Malatya De Lange was published with the headline “Malatya Has This Potential (!)”. According to Emniyet Müdürü Orhan Savaş, 2003-2004 yılı the article, De Lange stated that Malatya has a değerlendirme toplantısında yaptığı açıklamada potential for Christianity. 2005 yılında Türkiye genelinde misyonerlerin 1 milyar İncil dağıtacağını belirtti. Savaş, ilimizde Another front page article in the January 17, misyonerlik faaliyetlerinin sürdüğünü belirterek, 2005 issue of Sonsöz bore the headline “Savaş’s ‘2005 yılında misyonerlerin Türkiye’de 1 milyar Warning on Missionary Work”. The article was tane İncil dağıtacağını biliyoruz. Dağıtılan about Malatya Chief of Police Orhan Savaş’s İncillerin onda dokuzu bir şekilde imha edilse statements on missionary work and read: “In the 2003-2004 evaluation meeting, Malatya veya atılsa, yakılsa dahi kalan 100 milyon İncilin Chief of Police Orhan Savaş stated that in 2005, ülke nüfusundan fazla olduğu görülecektir’ missionaries are going to distribute one billion dedi.” copies of the Bible around Turkey. Stating Öyle bir atmosfer oluşmuştu ki, bir emniyet that missionary work continues in our town, müdürü bunları söyleyebiliyorsa, gerisini tahmin Savaş said ‘We happen to know that in 2005, etmek zor olmasa gerek. missionaries are going to distribute one billion Sonsöz’ün 21 Şubat 2005 tarihli sayısında copies of the Bible around Turkey. Even if nine ise Saadet Partisi Genel İdare Kurulu Üyesi tenth of these Bibles are destroyed, thrown Numan Kurtulmuş’un bir açıklamasına yer away or even burned, the remaining 100 million verildi. Kurtulmuş’un, Malatya Belediyesi copies are more than the population of the Konferans Salonu’nda verdiği “Türkiye nereye country.” sürükleniyor?” konulu konferanstan gazetenin There was such an atmosphere that if a Chief çıkardığı başlık “Misyonerlik Siyasi Faaliyet” of Police can make such a statement, the rest oldu. should be easy to fathom. Around the same time, Aynı günlerde Malatya’nın Çavuşoğlu In the February 21, 2005 issue of Sonsöz, a news article was Mahallesi’nde harabe şeklinde bulunan published about the a statement by Saadet Party General attempts by Armenians of Ermeni Kilisesi’nin açılması için İstanbul’da Management Council Member Numan Malatya origin living yaşayan Malatyalı Ermenilerin girişimlerde in Istanbul at opening Kurtulmuş was published. Kurtulmuş the derelict Armenian bulunduğuna dair bir haber de “Kilise İbadete organized a conference in Malatya Municipality Church in the Çavuşoğlu Açılıyor” başlığıyla verildi. Haber için seçilen neighborhood of Malatya, Conference Hall entitled “Where is Turkey entitled “Church Opened başlık ve yeni olmayan bir gelişmeyle ilgili haber driven to?”, and the headline derived from this for Worship”. The yaparken seçilen zaman dikkat çekiciydi. headline chosen for the conference by the newspaper was “ Missionary article, and the timing Malatya’da 2004 yılından sonra başlatılan Work is a Political Activity”. of the article itself was worthy of consideration, Hristiyanlık karşıtı kampanyaya yerel Around the same time, a news article was since the development gazetelerin yanı sıra televizyonlar da katılıyordu. published about the attempts by Armenians [about the church] was not recent. İnönü Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nden of Malatya origin living in Istanbul at opening bazı öğretim üyeleri, kendilerine verilmiş bir the derelict Armenian Church in the Çavuşoğlu

MEDYADA NEFRET SUÇLARI, NEFRET SUÇLARINDA MEDYA 129 HATE CRIMES IN THE MEDIA, MEDIA IN HATE CRIMES görev gibi kanal kanal gezerek “misyonerliği” neighborhood of Malatya, entitled “Church anlatıyordu. Gazetelerde yapılanları Opened for Worship”. The headline chosen Zirve Yayınevi cinayetinden önce televizyonlar da akşam programlarında devam for the article, and the timing of the article Malatya’nın en çok ettiriyordu. itself was worthy of consideration, since the dağıtılan yerel gazetelerin önemli bir Zirve Yayınevi cinayetinden önce Malatya’nın development [about the church] was not recent. bölümünde Hıristiyanlar The anti-Christian campaign that was started ile ilgili çok sayıda en çok dağıtılan yerel gazetelerin önemli bir haber yer aldı. Bu bölümünde Hıristiyanlar ile ilgili çok sayıda in Malatya after 2004 was not only run by haberlerin yayınlandığı local newspapers, but also TV channels. Some sayılar, şu anda söz haber yer aldı. Bu haberlerin yayınlandığı konusu gazetelerin sayılar, şu anda söz konusu gazetelerin members of the Inönü University Faculty of arşivlerinde yer almıyor. Theology were going from channel to channel, Arşivlerde olsa bile arşivlerinde yer almıyor. Arşivlerde olsa kimseye vermiyorlar. bile kimseye vermiyorlar. Cinayetten sonra as if they were appointed with the task, Cinayetten sonra explaining “missionary work”. What was Malatya’ya giderek Malatya’ya giderek olayı araştıran ve bu olayı araştıran ve bu gazeteleri ziyaret eden çok sayıda gazeteci, done in the morning by the newspapers was gazeteleri ziyaret eden tüm ısrarlarına rağmen gazetelerin arşivine continued in the evening by the TV channels. çok sayıda gazeteci, tüm ısrarlarına rağmen ulaşamadı ve “Arşivimiz yandı” gibi yanıtlar Prior to the Zirve Publishing House murder, gazetelerin arşivine aldılar. a number of news articles were published ulaşamadı ve “Arşivimiz yandı” gibi yanıtlar Bu arşivleri önemli kılan unsur, Zirve in Malatya’s most widely distributed local aldılar. Yayınevi cinayeti sanıklarının ifadelerindeki newspapers. Currently, the issues containing misyonerlikle ilgili bilgilerin yerel gazete these articles cannot be found in the archives haberleriyle neredeyse birebir örtüşmesiydi. of these newspapers. Even if they can be Bu haberlerin cinayeti işleyenler için ne anlama found, they are not given to anyone. Many journalists who went to Malatya after the geldiği mahkeme ifadelerinde ortaya çıkmaya murder to investigate the event and visited başlamıştı. the newspapers were not able to access the Zirve Yayınevi cinayeti sanıklarından Hamit archives despite many insistent attempts and Çeker, 14 Ocak 2008 tarihli duruşmada were answered “Our archives have burned mahkemeye verdiği ifadede, şunları söylüyordu: down”. “Ben Eylül 2006’da Elbistan’dan Malatya’ya What made these archives important was gelerek üniversite sınavlarına daha iyi the fact that the information in the Zirve hazırlanmak için yurda geldim. Ocak Publishing murder suspects’ depositions ayının başında Emre ile tanıştım. Emre matched those contained the local newspapers bize misyonerlik faaliyetleriyle ilgili şeyler almost perfectly. What these articles meant to anlatıyordu. Faaliyetlerin çok büyük ve çok those who committed the murder was slowly tehlikeli olduklarını söylüyordu. Türk kızlarını becoming apparent in their trial statements. fuhşa sürüp üzerinden kazanç sağladıklarını, Prior to the Zirve One of the Zirve Publishing House murder Publishing House murder, Malatya’da 30-40 kilise ev olduğunu, insanların a number of news articles culprits, Hamit Çeker, said the following in the zorla dinlerini değiştirdiklerini söylüyordu. were published in hearing on January 14, 2008: Malatya’s most widely Bunlarla vatanını milletini seven herkesin distributed local “In September 2006, I came from Elbistan to mücadele etmesi gerektiğini söylüyordu.” newspapers. Currently, Malatya, and to be able to prepare better for the issues containing Tutuksuz olarak yargılanan Kürşat Kocadağ da these articles cannot be the university exams, went to a dormitory. At found in the archives of aynı duruşmadaki ifadesinde, 49 kilise evden the beginning of January, I met Emre. Emre these newspapers. Even bahsetti. Kürşat Kocadağ, olayın kilit ismi Emre if they can be found, was telling us about missionary activities. He they are not given to Günaydın ile Ekim 2006’da tanıştığını ve birlikte was saying that the activities were very big and anyone. Many journalists dershaneye gittiklerini anlatarak, olaydan 4 ay who went to Malatya after very dangerous. He was saying that they were the murder to investigate önce Emre Günaydın’ın kendisine Malatya’da forcing Turkish girls to prostitution, making the event and visited the 49 tane kilise ev olduğunu, içlerine sızacağını, money off their backs; that there were 30-40 newspapers were not able to access the archives paraları varsa alacağını söylediğini ifade etti. house churches in Malatya; and that they were despite many insistent Mahkeme, hakiminin, “Misyonerlikle ilgili forcing people to convert. He was saying that attempts and were answered “Our archives bu bilgileri nereden öğrendin?” sorusuna everybody who loves their country and their have burned down”. cinayetin bir numaralı sanığı olarak bilinen nation should fight against these.”

130 MEDYADA NEFRET SUÇLARI, NEFRET SUÇLARINDA MEDYA HATE CRIMES IN THE MEDIA, MEDIA IN HATE CRIMES Emre Günaydın’ın verdiği yanıt da aynıydı: In the same hearing, Kürşat Kocadağ, who was Bir gazete (Sonsöz) “Gazetelerden öğrendim.” being tried without arrest, mentioned 49 house cinayetten hemen sonraki gün Malatya’da böyle churches. Kürşat Kocadağ said that he became bir olay olmamış gibi Sorular ve cevaplar acquainted with Emre Günaydın in October davrandı. Sayfalarında cinayete hiç yer vermedi. Cinayetten sonra yapılan koğuşturmada ve 2006 and attended a private training center for Ancak olayın dünya mahkeme sürecinde bu gazetelere ve ilgili the university exam together. He stated that basınına kadar büyük yer alması üzerine cinayetten yazıları kaleme alan kişilere karşı nasıl bir tutum 4 months prior to the murder, Emre Günaydın 2 gün sonra haberleri alındı? told him that there were 49 house churches in küçük de olsa vermeye başladı. Diğer gazeteler Hiçbiri hakkında hiçbir işlem yapılmadı. Ne Malatya, and that he was planning to infiltrate ise mealen “Tamam onlar acıdır ki mahkeme ve hiçbir yetkili, yerel basının them and take the money if they had any. misyonerdi ve yanlış işler yapıyorlardı ama cinayetten önceki yayınlarını araştırma konusu When asked by the court judge “Where did you bu kadarı da fazla” gibi olarak bile görmediler. get this information about missionary work?”, bir tavır takındılar. Ama yine de ciddi bir karşı the chief culprit of the murder, Emre Günaydın, Söz konusu gazetelerin cinayetten hemen koyuş sergileyemediler. answered in the same way: “I learned it from sonraki yayınları hakkında da bilgi verebilir the newspapers.” misiniz? Bir gazete (Sonsöz) cinayetten hemen sonraki Questions and answers gün Malatya’da böyle bir olay olmamış gibi What was the approach towards these davrandı. Sayfalarında cinayete hiç yer vermedi. newspapers and those who wrote the articles in Ancak olayın dünya basınına kadar büyük yer question during the prosecution phase following alması üzerine cinayetten 2 gün sonra haberleri the murder and the trial? küçük de olsa vermeye başladı. Diğer gazeteler No procedure of any kind took place. ise mealen “Tamam onlar misyonerdi ve yanlış Unfortunately, the court and its officials did işler yapıyorlardı ama bu kadarı da fazla” gibi bir not see any reason to look into the local press’ tavır takındılar. Ama yine de ciddi bir karşı koyuş publications prior to the murder. sergileyemediler. Can you also inform us about the publications of the newspapers in question immediately after the murder? On the day following the murder, one newspaper (Sonsöz) acted as if nothing of the sort happened in Malatya. There was no mention of the murder in any of the pages. However, when the murder made headlines in On the day following the murder, one newspaper the worldwide press, they started to publish (Sonsöz) acted as if articles, albeit small, two days after the murder. nothing of the sort happened in Malatya. As for the other newspapers, they adopted There was no mention of an approach in the lines of “Yes, they were the murder in any of the pages. However, when the missionaries and what they were doing was murder made headlines wrong, but this is too much”. However, they in the worldwide press, they started to publish still failed to object in a serious manner. articles, albeit small, two days after the murder. As for the other newspapers, they adopted an approach in the lines of “Yes, they were missionaries and what they were doing was wrong, but this is too much”. However, they still failed to object in a serious manner.

MEDYADA NEFRET SUÇLARI, NEFRET SUÇLARINDA MEDYA 131 HATE CRIMES IN THE MEDIA, MEDIA IN HATE CRIMES

SÖYLEMİN GÜCÜ, MEDYANIN SORUMLULUĞU

THE POWER OF WORDS, THE RESPONSIBILITY OF THE MEDIA ORAL ÇALIŞLAR

SUNUŞ INTRODUCTION

Bu bölümün konusu medyanın sorumluluğu. The subject of this chapter is media Nefret suçlarının ve söyleminin ana responsibility. We know that the media is one of oluşturucularının ve sorumluların başında the major generator and culprit of hate crimes medyanın geldiğini biliyoruz. Son olarak bunu and hate speech. We were reminded of this fact hem Hrant Dink cinayetinde hem de Zirve once again in the murder of Hrant Dink and in Yayınevi katliamında bir kez daha hatırladık. the massacre at the Zirve Publishing House. 2006 yılında, Ragıp Duran cezaevinden yeni In 2006, Ragıp Duran had just been released çıkmıştı. Gazeteciler Cemiyeti’nde o yılın Basın from prison. We were discussing who to give Özgürlüğü ve Düşünce Özgürlüğü ödüllerini that year’s Freedom of Press and Freedom of kime verelim diye tartışıyorduk. Hrant tam o Thought Awards at the Turkish Journalists’ esnada saldırılara uğramıştı. Aklımda ödülün Society (TGC). Hrant had only recently been ona verilmesi fikri vardı. Ancak toplandığımız attacked. It was in my mind to give the award odaya girer girmez, bizim jürinin bunu to him. Yet as soon as we entered the meeting anlatmaya pek de müsait olmadığını anladım. room, I understood that our jury was not a Gene de “Hrant’a verelim, bu saldırıları suitable audience to explain what was in my göğüslemek açısından bir imkan yaratailiriz.” mind. Despite this, I went on and said “Let’s Ragıp da o yıl hapse girip çıkmıştı. O yılki ödülü give it to Hrant; we can create an opportunity in ona verdik. Bir sonraki yıl ödül Hrant’a verildi, terms of taking a stand against these attacks.” ancak onu çoktan kaybetmiştik. Yet Ragıp had been in and out of prison that Jüri sendikacı, politikacı ve gazeteci gibi farklı year. So we gave him that year’s award. The mecralardan insanlarla oluşturulmuş farklı bir following year, the award was given to Hrant, kompozisyona sahipti. but we had already lost him. The jury had a diverse composition with members from different areas of life such as unionists, politicians and journalists.

134 SÖYLEMİN GÜCÜ,MEDYANIN SORUMLULUĞU THE POWER OF WORDS, THE RESPONSIBILITY OF THE MEDIA Medyada özdenetİm Self-REGULATION in the Media

YAVUZ BAYDAR Çeviri/Translation: Suzan Bölme LEXICON Konferans Çevirmenleri LEXICON Conference Interpreters “Merkez medya” diye adlandırdığımız kitle I work as an ombudsman at Sabah, which gazetelerinden biri olan Sabah’ta ombudsman is considered in the “mainstream media”. İçinde çalıştığımız ortamda habercilik olarak görev yapmaktayım. Biliyorsunuz, As you know, other newspapers also have açısından elbette zehirli Türkiye’de Sabah’la birlikte Derya Sazak ‘ombudspersons’, such as Derya Sazak at unsurlar çok; hep var olageldiler. Zehirli Milliyet, Gülay Erdemli de Star’da aynı görevi Milliyet and Gülay Erdemli at Star. Also as far ortamı daha da beter yürütmekteler. Ayrıca bildiğim kadarıyla Zaman as I know there is an invisible ombudsman hale getiren şey, nefret söylemi çerçevesine Gazetesi’nde de yazı yazmayan, görünmez bir at Zaman, who does not actually write in the sokularak, Baskın Oran ombudsman var. Onun görevi, okurlardan paper. His duty is limited to conveying reader ve İbrahim Kaboğlu örneklerinde olduğu gibi gelen tepkileri yazı işlerine ve genel yayın reactions to the editor-in-chief or the executive adli ve cezai süreçlerşn yönetmenine iletmekle sınırlı. Hürriyet’in de editor. Hürriyet is also expected to appoint an tersine işletilmesi ve bu tür olaylarda açık nefret yakın bir tarihte, bir süredir boş bıraktığı posta ombudsperson in the near future to fill the post ve şiddet çağrısı içeren ombudsman ataması bekleniyor. Dolayısıyla which has been vacant for a while now. Hence, yayınların görmezden gelinmesidir. Türkiye’de şu anda toplam dört ombudsman we can say that as of today, there are four Söz konusu görmezden olduğunu söylemek mümkün. ombudspersons in Turkey. gelme halinin mahkeme içtihatlarına kadar İçinde çalıştığımız ortamda habercilik açısından There are of course a lot of poisonous elements işlediğini biliyoruz. Gene bu bağlamda, “Her elbette zehirli unsurlar çok; hep var olageldiler. in the conditions in which we work in terms of öldürülen şehit için Örneğin Hrant Dink’in öldürülmesinden hemen journalism, and these elements have always beş Kürt politikacı öldürülmelidir” örneği de sonra bir ya da iki gazetenin, doğrudan doğruya existed. For example, you will remember that hatırlanacaktır. Ermeni Patriği Mesrop Mutafyan’ı hedef right after Hrant Dink’s murder, one or two daily gösteren yayınlar yaptıkları hatırlanacaktır. papers covered stories that directly pointed at Hemen ardından, yapılan bu yayınlarla the Armenian Patriarch Mesrob Mutafyan as bağlantılı olduğunu düşündürecek şekilde, a target. Immediately after that, soon enough Kumkapı’da patrikhane etrafında silahlar to make one think of a connection with those patlamıştı. Bu yayınlarla ilgili olarak hiçbir cezai news stories, weapons were fired outside the veya adli yaptırım söz konusu olmadı. Patriarchate in Kumkapı. And there were no Zehirli ortamı daha da beter hale getiren şey, penal or judicial sanctions regarding these nefret söylemi çerçevesine sokularak, Baskın publications. Oran ve İbrahim Kaboğlu1 örneklerinde olduğu The thing that worsens this already toxic gibi adli ve cezai süreçlerşn tersine işletilmesi environment is the reverse operation of judicial ve bu tür olaylarda açık nefret ve şiddet çağrısı and penal processes, as seen in the examples of içeren yayınların görmezden gelinmesidir. Baskın Oran and İbrahim Kaboğlu1 with unjust Söz konusu görmezden gelme halinin mahkeme classifications as hate speech, while turning a içtihatlarına kadar işlediğini biliyoruz. Gene blind eye to publications containing an open call bu bağlamda, “Her öldürülen şehit için for hatred and violence. beş Kürt politikacı öldürülmelidir” örneği We know that this tendency to ignore goes all There are of course a lot 2 de hatırlanacaktır. Bu cümleler, yargımız the way to case-laws. Again in this context, you of poisonous elements will remember the statement “For every martyr in the conditions in which we work in terms 2 1 2005 yılında Başbakanlık İnsan Hakları Kurulu killed, five Kurdish politicians should be killed”. of journalism, and these yöneticiliklerine getirilen Prof. Dr. İbrahim Kaboğlu ve Prof. elements have always Dr. Baskın Oran, hazırladıkları “Azınlık Hakları ve Kültürel existed. The thing that Haklar Çalışma Grubu Raporu” nedeniyle ciddi bir aleyhte 1 After being appointed as chairpersons of the Prime Ministry worsens this already medya kampanyasına maruz kalmışlar, açtıkları hakaret Human Rights Advisory Board in 2005, Prof. Ibrahim Kaboglu toxic environment is davaları ise hazırladıkları raporla kamuoyunu tahrik ettikleri and Prof. Baskın Oran prepared the “Minority Rights and the reverse operation gerekçesiyle düşmüştü. Cultural Rights Working Group Report” and were exposed to of judicial and penal processes, as seen in the 2 Işın Erşen, “Türk, işte karşında düşmanın”, BoluExpress, a serious media campaign against them; the libel suits they examples of Baskın Oran 7 Ekim 2007. Bu yazı karşısında yapılan başvurulan Bolu filed were dismissed on the grounds that they had provoked and Ibrahim Kaboglu with Cumhuriyet Başsavcılığı, Düzce Ağır Ceza Mahkemesi’nin the public with their report. unjust classifications ardından Yargıtay da söz konusu ifadede suç unsuru 2 Işın Erşen, “Türk, işte karşında düşmanın” [“Turk, here as hate speech, while bulamadı. Yargıtay 8. Ceza Dairesi, Adalet Bakanlığı’nın is your enemy right before you”], BoluExpress, 7 October turning a blind eye to Düzce Ağır Ceza Mahkemesi’nin verdiği takipsizlik kararının 2007. In the suit filed against this article, first the Public publications containing bozulması için yaptığı ‘kanun yararına bozma’ talebini de Prosecutor’s Office of Bolu, then the Düzce Heavy Penal an open call for hatred reddetti. Kararda, yerel mahkemenin verdiği kararda bir Court and finally the Supreme Court (High Court of Appeals) and violence. isabetsizlik görülmediği belirtildi. Yazıda Kürt politikacıların found no element of crime. No 8. Penal Chamber of the

136 SÖYLEMİN GÜCÜ,MEDYANIN SORUMLULUĞU THE POWER OF WORDS, THE RESPONSIBILITY OF THE MEDIA tarafından caiz bulundu ve bir nevi içtihat These sentences were found to be acceptable Aslında okurlarla gazete haline gelme tehlikesi de taşıyor. Mükerrer by our courts and they somewhat carry the arasındaki iletişimi interaktif kılmayı; hale gelebilir; her an karşımıza çıkabilir. Bu danger of becoming a case law. It can become gazeteleri, haber denli çarpık ve riskli bir hukuki ortamda faaliyet repeated; we can come across it any time. It is kuruluşlarını daha şeffaf, daha hesap verebilir gösteriyoruz. such a risky and corrupt legal environment in hale getirmeyi; okuru which we work. gazetenin işleyişinde Ama onun yanında işin çok daha geniş bir etik ve ve aldığı kararlarda sorumluluk alanı var. Yet, the job has an even broader ethics and pay sahibi kılmayı responsibility area. amaçlayan bir sistem, Bu noktada, bizlerin, ombudsmanlar olarak ombudsmanlık. Her bir At this point, I would like to briefly explain the haber kuruluşunun, bir yapmaya çalıştığımız işin ya da içinde ombudsman aracılığıyla, bulunduğumuz sistemin nasıl işlediğini kısaca job we ombudspersons are trying to do and how sadece kendi haber the system around us works. faaliyetleriyle sınırlı özetlemek istiyorum. içeriği denetleyecek Aslında okurlarla gazete arasındaki iletişimi In fact, ombudsmanship is a system that şekilde bir sistem oluşturması üzerine interaktif kılmayı; gazeteleri, haber kuruluşlarını aims to ensure an interactive relationship kurulmuş bir model. daha şeffaf, daha hesap verebilir hale getirmeyi; between the newspaper and its readers; okuru gazetenin işleyişinde ve aldığı kararlarda render newspapers and media organizations pay sahibi kılmayı amaçlayan bir sistem, more transparent and more accountable; and ombudsmanlık. Her bir haber kuruluşunun, bir make the reader a part of the running of the ombudsman aracılığıyla, sadece kendi haber newspaper and the decisions it takes. It is a faaliyetleriyle sınırlı içeriği denetleyecek şekilde model founded on the idea that every individual bir sistem oluşturması üzerine kurulmuş bir media organization should establish a system model. Biz böyle çalışıyoruz. where it can supervise the content, limited only to its own news-related activities, via an Okurlardan gelen tepkiler tabii ki belirleyici. ombudsperson. That is how we work. Ama çok bariz, açık ihlaller söz konusu olduğunda re’sen de devreye girebiliyoruz. Of course, the reactions from the readers are very decisive in the role we play. Yet when there Elbette asıl hedef okuru aktif kılmak ve ondaki are violations that are too obvious and clearly farkındalığın içeriğe, gazete içine yansımasını visible, we can intervene ex officio. Of course the sağlamak. Bu çerçevede üçümüz de haftada bir, actual objective is to make the reader active and Pazartesileri yazıyoruz. Gazetenin elimizden ensure that the reader’s awareness is reflected geldiğince, iyi kötü, bir şekilde hesap vermesini in the content and in the newspaper as a whole. sağlamaya çalışıyoruz. Bu da gazetenin içindeki In this framework, all three of us write once a akıl yürütmelerin okurun zihin dünyasına week, on every Monday. We try to ensure, to yansıması; onun tarafında anlaşılır kılınması; the best of our abilities, that the newspaper hataların görünür biçimde bu köşelere In fact, ombudsmanship gives some sort of an account of its doings. And is a system that aims to yansıtılması ve bunlarla ilgili hesap verme this means that the reasoning taking place in ensure an interactive sürecinin de görünürleşmesi anlamına geliyor. relationship between the newspaper is reflected in the intellectual the newspaper and Bütün bu okur–gazete, okur-yazı işleri iletişimi its readers; render newspapers and media içerisinde acaba nefret söylemi, ayrımcılık, Supreme Court refused the Ministry of Justice’s request for organizations more şiddet övgüsü ile ilgili haberlere gelen tepkiler transparent and more “appeal for the sake of law” to reverse the judgement of accountable; and make hakkında oransal bir şeyler söylenebilir mi? nolle prosequi rendered by the Düzce Heavy Penal Court. the reader a part of the Ben çok kabaca şunu söyleyebilirim: Milliyet In the decision, it was stated that nothing was found to be running of the newspaper incongruous in the decision given by the local court. The and the decisions it article in question listed the names of all Kurdish politicians takes. It is a model isimleri sıralandıktan sonra tam olarak şu ifadelere yer followed by these exact words: “Instead of running after the founded on the idea that verilmişti: “Kahpece pusu kuran, dağdaki teröristin peşinde terrorists in the mountains who lay cruel ambushes, we have every individual media koşmaktansa, üç-beş mikrobu ‘temizleyip’ bundan sonra ‘bir to ‘clean’ these three or four microbes and say ‘one from us organization should establish a system where bizden, beş sizden’ tamam mı, devam mı? demek gerekir. and five from you; deal or no deal?’. There will no doubt be it can supervise the Bunu yapacak ve diyebilecek ‘yurtsever’ unsurlar da çıkar ‘patriotic’ minds who will do the deed and say these words. content, limited only elbet. Toplumun arzusu, yoğun olarak bu yöndedir. Bundan The desires of the society lie mostly in this direction. From to its own news-related böyle şehit edilen her güvenlik görevlisine karşın, bunlardan now on, for each security personnel martyred, one of these activities, via an birinin aynı kaderi paylaşması toplumun çoğunluğunun isteği names should share this fate; this has become the desire of ombudsperson. haline gelmiştir. Artık, ‘kangren olmuş uzuv veya uzuvların’ the majority of the society. It is high time to cut and be rid of kesilip atılma zamanı gelip geçmiştir.” the ‘gangrenous organ or organs’.”

SÖYLEMİN GÜCÜ,MEDYANIN SORUMLULUĞU 137 THE POWER OF WORDS, THE RESPONSIBILITY OF THE MEDIA Gazetesi’nde başlamıştım ombudsmanlığa; world of the reader; is made understandable şimdi ise Sabah Gazetesi’nde devam ediyorum. for the reader; and errors are reflected to these Bence burada özellikle bu tür toplumsal İki gazetedeki tecrübemi karşılaştırdığımda, columns in a way that will be visible to the kesimlerin davalarını şiddet ve nefret söylemine olan hassasiyetin reader, thereby ensuring the visibility of the takip eden sivil toplum kuruluşlarının da büyük Milliyet okurunda, Sabah okuruna oranla daha relevant accountability process. bir sorumluluğu var. Bu tür söyleme karşı blok az olduğunu söyleyebilirim. Dolayısıyla orada Is it possible to say something proportionate halinde ve sistematik, şiddet ve nefret söylemini içselleştirmiş, en about the reactions to news stories containing tutarlı biçimde tepki göstermekten azından normalleştirmiş bir okurdan söz etmek hate speech, discrimination and a praise of uzak oluşları, mümkün. violence, within all this newspaper-reader, sıradan okurların bu konudaki tepkisini Sabah’taki okur profili ise biraz daha farklı. Daha reader-editorial communication taking place? dile getirmekteki hassas bir okur kitlesi ile karşı karşıyayız; tabii I can simply say this: I started by ombudsman çekingenliğini de bir miktar açıklıyor. Ne göreceli olarak. Yine de haberlerin içine sızan career at Milliyet, and now I am continuing at örgütlü sivil toplumda ne başlıklardan ziyade -arada sırada karşımıza Sabah. When I compare my experiences in these de birey olarak okurlarda two newspapers, I can say that the readers of böyle bir alışkanlık çıkmakla birlikte Sabah’ta bu tür başlıklara henüz oluşmadı. çok fazla rastlamıyoruz- haberlerin içine sızan Milliyet were less sensitive about violence and unsurlarda okurdan beklediğimiz hassasiyeti hate speech, compared to Sabah readers. Hence, it is possible to talk about a reader base that has görebildiğimizi yine de söyleyemem. internalized, or at least normalized, violence Eşcinsellerle veya toplumdaki azınlıklarla, and hate speech at Milliyet. mağdur, sessiz kalmış kesimlerle ilgili The reader profile at Sabah is a bit more aşağılayıcı, onlar hakkında kin ve nefret yayıcı different. We face a more sensitive reader mass söylem, okurda yeterli tepki karşılığını hala - relatively of course. Still, I cannot say that we bulamıyor. see the sensitivity we would expect from the Bence burada özellikle bu tür toplumsal readers when it comes to some elements that kesimlerin davalarını takip eden sivil toplum leak into the news stories rather than in the kuruluşlarının da büyük bir sorumluluğu headlines and captions –though they are rare in var. Bu tür söyleme karşı blok halinde ve headlines and captions since Sabah does not use sistematik, tutarlı biçimde tepki göstermekten many such captions or headlines. uzak oluşları, sıradan okurların bu konudaki The degrading hate speeches pulsing with tepkisini dile getirmekteki çekingenliğini de bir hostility towards homosexuals or minorities still miktar açıklıyor. Ne örgütlü sivil toplumda ne cannot get enough reaction from the reader. de birey olarak okurlarda böyle bir alışkanlık I think particularly the non-governmental henüz oluşmadı. Bu sivil toplum kuruluşlarının organizations monitoring the causes of these temsilci ya da mensuplarıyla bir araya geldiğim and similar social groups also have a huge zamanlarda ombudsman olarak onlara sürekli responsibility here. The way they avoid putting bir çağrı yaptım. I think particularly out a systematic, consistent reaction as a the non-governmental Eleştirilerini mümkün olduğu kadar yüksek block against such speech explains to a certain organizations monitoring sesle dile getirmelerini, sessiz kalmamalarını the causes of these extent why readers are hesitant to voice their and similar social istedim; yanlış gördükleri her şeyi ister bireysel reactions on this matter. This habit has not groups also have a huge ister örgüt olarak gündeme getirebileceklerini responsibility here. yet become developed in either the organized The way they avoid söyledim. Bu çağrım hala baki. Ve farkındalılığın civil society or the readers as individuals. Every putting out a systematic, artırılması biraz da onların elinde. Bu time I have come together with the members consistent reaction as a block against such speech söylediklerim bir eleştiri, bir tespit olarak kabul or representatives of these NGOs, I have explains to a certain edilmelidir. constantly urged them in that direction as an extent why readers are hesitant to voice their Bence Sabah gibi bir gazetenin yumuşak ombudsman. reactions on this matter. This habit has not yet karnı, adına “kitle gazeteleri” dediğimiz, I asked them to make their criticisms as loud become developed in kendisini merkezde konumlandıran bütün diğer as possible and never to remain silent; I told either the organized civil society or the gazetelerde olduğu gibi, internet sitelerindeki them that as an organization or as an individual, readers as individuals. okur tepkileri. Bu açıdan Sabah’ı oldukça hayli they could raise any issue they see in need of

138 SÖYLEMİN GÜCÜ,MEDYANIN SORUMLULUĞU THE POWER OF WORDS, THE RESPONSIBILITY OF THE MEDIA sıkı, olumlu anlamda sıkı bir denetim içerisinde correcting. This call still stands. And raising Yazı işleri görüyorum. Bunun sebebi ise, Sabah’ın hukuk the awareness rests in their hands to some çalışanlarının toplumun farklı kesimlerini ve servisinin nefret söylemi, ırkçılık, şiddet övgüsü, degree. Though these things I say should not be kesitlerini, farklı hakaret, aşağılama gibi unsurlarla ilgili olarak construed as a criticism or a concrete finding. unsurları; azınlıkları, kadınları, erkekleri, İnternet servisini sürekli uyarması ve gözetim I think the soft spot of a newspaper like Sabah, eşcinselleri vb. adile altında tutması. Gözlemlediğim kadarıyla yakın bir şekilde bile and in all the other newspapers which we call temsil etmeyen bir Sabah bu konuda diğer gazetelerden daha fazla “mass-circulation papers” and which position yapıları var. Günlük duyarlı. Örneğin Hürriyet’ten. Bu önemli bir fark. akışta ritmik olmayan, themselves at the centre, is the reader views kesintilere uğrayan, Ancak bunun devamlılığı ve ısrarlılığı da çok on the websites. In this regard, I see Sabah in bağları kopuk bir önemli. Çünkü bir anlamda örnek oluşturuyor ve iletişim söz konusu a very strict, a positively strict, supervision. muhabirlerle editörler okurları da bir açıdan eğittiğimizi söyleyebilirim. The reason for this strict control is that the arasında. Problemlerin büyük bir kısmı da bu Öte yandan, İnternet bir yana, kağıt baskıya ve legal department of Sabah constantly warns kesintili iletişim yazı işlerinin işleyişine bakıldığında diğer diğer and monitors the web service about issues sürecinde oluşuyor. basın kuruluşlarında görülen hastalıkların, such as hate speech, racism, praise of violence, rahatsızlıkların, eksikliklerin ve yanlışlıkların insults and denigrations. As far as I have been bu yazı işlerinde de olduğunu söylemek able to observe, Sabah is more sensitive about mümkün. Kimi klişeler ve kalıplar içselleştirilmiş these issues compared to other newspapers bir şekilde yazı işleri çalışanlarında - for example, compared to Hürriyet. This is varlıklarını sürdürüyor ve ürüne yansıyor. Bu an important difference. But the continuity içselleştirilmişlik halinden, edilen türlü laflara and insistence of this difference is also very rağmen sıyrılınamıyor bir türlü. important, because in a way it sets an example Ayrıca bu söylemi besleyen, yeniden and I can say that in this way we are also able to üretilmesini sağlayan bir nokta da yazı işlerinin educate the readers. genel olarak yekpare bir yapı arz etmesi. Yazı On the other hand, leaving the Internet aside, işleri çalışanlarının toplumun farklı kesimlerini when we look at how the print and editorial ve kesitlerini, farklı unsurları; azınlıkları, departments are run, it is possible to say kadınları, erkekleri, eşcinselleri vb. adile yakın that the sicknesses, maladies, disturbances, bir şekilde bile temsil etmeyen bir yapıları shortcomings and faults seen in other media var. Günlük akışta ritmik olmayan, kesintilere organizations also exist here. Some clichés uğrayan, bağları kopuk bir iletişim söz konusu and patterns still exist as internalized in some muhabirlerle editörler arasında. Problemlerin members of the editorial department, and this büyük bir kısmı da bu kesintili iletişim sürecinde inevitably reflects in the end product. These oluşuyor. Muhabirin “ak” dediğini, editör internalized usages are like a pest, and you “kara” olarak yansıtabiliyor sayfaya. Üstelik az cannot shake them off no matter what words önce de değindiğim gibi bunu yaparken kendi you exchange. The editorial team içselleştirilmiş kalıplarını, klişelerini devreye has a structure that Another factor that feeds this speech and is even far from sokup yansıtıyor. Bu çok ciddi bir hastalık ve allows it to be re-produced is that the editorial achieving a close-to- rahatsızlık. Bunu düzeltmek için hakikaten köklü fair representation of department usually has a monolithic structure. different groups and bir kurumsal, hatta sektörel reform ihtiyacı söz For some reason, the editorial team has a segments of the society, konusu. Dolayısıyla bu alandaki hassasiyetleri, its different elements, structure that is even far from achieving a the minorities, the beklentileri ve kaygıları bir şekilde bilen, konuya close-to-fair representation of different groups women, the men, the vakıf editörlerin yazı işlerine entegre edilmesi gay community etc. In and segments of the society, its different the daily flow of the şart gibi gözüküyor. elements, the minorities, the women, the office life, there is an arrhythmic, intermittent, Kendisine danışılabilecek veya tartışmalarda men, the gay community etc. In the daily unconnected communication son sözü söyleyebilecek ve gerekli müdahaleleri, flow of the office life, there is an arrhythmic, between correspondents and editors. And most uyarıları yapabilecek böylesi kişiler bu anlamda intermittent, unconnected communication of the problems arise yapılabilecek yanlışlıkları da büyük ölçüde between correspondents and editors. from this intermittent communication. engelleyeceklerdir. Böylesi bir düzenleme And most of the problems arise from this hemen hiçbir gazetenin ya da televizyonun yazı intermittent communication. For something

SÖYLEMİN GÜCÜ,MEDYANIN SORUMLULUĞU 139 THE POWER OF WORDS, THE RESPONSIBILITY OF THE MEDIA işlerinde ve haber merkezlerinde yok şu anda. the correspondent says “white”, the editor can Bu da tabii içinde bulunduğumuz, karşımıza choose to reflect it as “black”. What’s more, Nefretsoylemi.org sitesi bizler, yani ombudsmanlar sürekli olarak çıkan bu büyük problemi daha when doing so, they use and reflect their own için iyi bir kaynak da görünür kılıyor. Nefretsoylemi.org sitesi internalized patterns, clichés and stereotypes, işlevi görüyor. Buradan üreyecek daha aktif bizler, yani ombudsmanlar için iyi bir kaynak as I described before. This is a very serious bir okur kesiminin işlevi görüyor. Buradan üreyecek daha aktif malady. To correct it, you really need a radical müdahalesi, bizim sınırlı kaynaklarımız bir okur kesiminin müdahalesi, bizim sınırlı corporate-wide or even sector-wide reform. ve imkanlarımızla bir kaynaklarımız ve imkanlarımızla bir araya Hence, it appears it is absolutely necessary to araya geldiğinde bazı sorunların ortadan geldiğinde bazı sorunların ortadan kalkmasa integrate in editorial departments some editors kalkmasa bile ağırlığını bile ağırlığını kaybetmesine yardımcı olacaktır. who are somewhat knowledgeable about the kaybetmesine yardımcı olacaktır. sensitivities, expectations and concerns in this area and who are in command of the issue. Having such editors who can be consulted to or who can say the last word in arguments and who can make the necessary interventions and warnings will no doubt prevent, to a large extent, any errors that may be made in this sense. Such a structure does not yet exist in the news centres and editorial departments of any newspapers or TV stations. Of course this shortcoming makes this problem, which we seem to encounter all too frequently, even more visible. The website nefretsoylemi.org serves as a good reference site for us ombudspersons. When the interventions of a more active reader group that will proliferate from this website are joined with our limited resources and facilities, this will help alleviate some of the problems, even if it cannot altogether eliminate them.

The website nefretsoylemi.org serves as a good reference site for us ombudspersons. When the interventions of a more active reader group that will proliferate from this website are joined with our limited resources and facilities, this will help alleviate some of the problems, even if it cannot altogether eliminate them.

140 SÖYLEMİN GÜCÜ,MEDYANIN SORUMLULUĞU THE POWER OF WORDS, THE RESPONSIBILITY OF THE MEDIA YAZI İŞLERİNİN DİLİ VE OKUR TEMSİLCİLİĞİ Language of the editing department and BEING the readerS’ REPRESENTATIVE

DERYA SAZAK Çeviri/Translation: Suzan Bölme LEXICON Konferans Çevirmenleri LEXICON Conference Interpreters Milliyet Gazetesi’nin okur temsilcisi olarak hem As the reader representative of the daily karşılaştığımız sorunlardan bahsederek hem de newspaper Milliyet, I will try to share the Neden biz gazeteciler bu türden meseleler Hrant Dink suikastına ilişkin örneklerden yola knowledge I have acquired at the editing üzerine bağımsız bir department and my experiences with regard şekilde düşünmek yerine, çıkarak gelen tepkilerden, ırkçı, aşırı milliyetçi durumu genelkurmay ve tepkici nefret yüklü okura nasıl direnmek to reader complaints, and show you how it is bildirileriyle yansıtmayı necessary to resist racist, extreme nationalistic tercih ediyoruz? Irkçı, gerektiği konusunda bir şeyler söylemeye; toplumu şartlandıran yazı işlerinden bana gelen bilgiler, şikâyetler and reactive hateful readers, using as examples klasik Türk milliyetçisi the problems we encounter at the newspaper bakış açısı yerine çerçevesinde deneyimlerimi aktarmaya örneğin bu olaya çalışacağım. and the reactions we received in the aftermath “Mustafa Kemal ne büyük of the Hrant Dink assassination. bir lidermiş, geride Her şeyden önce şunu söylemek istiyorum: bırakılmış, terk edilmiş, Keşke, bu tepkileri, gerilimi zamanında First of all, I wish it could be possible to abate savaşın, soykırımın kurbanı durumundaki bir düşürmek ve nefret suçlarını önlemek these reactions and tensions in time to prevent kız çocuğunu korumuş” them from evolving into hate crime. If only diyemiyoruz? Bu meseleden mümkün olabilse. Hrant Dink’i hedef alan o acaba neden nefret büyük tehdidi zamanında teşhir edip, ortaya we could have exposed in time that big threat ürettik? çıkarıp, bu cinayeti, suikasti, bu büyük kaybı targeting Hrant Dink so that we could have önleyebilseydik... Yıllardır haber kovalayan prevented this murder, this assassination, this great loss... As a journalist who has been bir gazeteci olarak, pek çok başka ölümde, chasing after news for long years, I think that kaybettiğimiz yakın arkadaşlarımızda, diğer the media has a big sin that played a role in the siyasi cinayetlerde olduğu gibi aslında medyanın assassination of our colleagues and in other bir büyük günahı olduğunu, bu kadar kayıp political murders and many other deaths, and vermesinin de bu günahın bir sonucu olduğunu that the huge extent of these losses is a result of düşünüyorum. Bunun elbette bazı nedenleri var. this sin of the media. Of course there are some Hrant Dink, Sabiha Gökçen’in Ermeni reasons underlying it. olduğu yolundaki görüşünü olabilecekleri Hrant Dink had already told his opinion arkadaşlarına, ailesine, Agos’taki dostlarına that Sabiha Gökçen was an Armenian to his zaten söylemişti. Ben de kendisiyle Milliyet friends, family and colleagues at Agos. When I için bir röportaj yaptığımda, “Sabiha Gökçen interviewed him for Milliyet about the “Sabiha Ermeni’dir” yayınına ilişkin olarak “benim Gökçen is Armenian” story, he told me they had üzerimi çizdiler” demişti. struck him out. Gazeteciliğin kamuoyu oluşturma gücü Taking this opportunity I would like to talk ile bu algıların kötüye dönüştürülmesi, about the relationship between the power kullanılması arasında nasıl bir ilişki olduğu of journalists to create a public opinion and konusuna değinmek istiyorum bu vesileyle. the abuse of these perceptions. Why do we, Neden biz gazeteciler bu türden meseleler journalists, prefer to cover such issues with üzerine bağımsız bir şekilde düşünmek yerine, statements of the general staff instead of Why do we, journalists, durumu genelkurmay bildirileriyle yansıtmayı analyzing them independently? Why can’t we prefer to cover such tercih ediyoruz? Irkçı, toplumu şartlandıran issues with statements say, for example in this case, “How great a of the general staff klasik Türk milliyetçisi bakış açısı yerine leader Mustafa Kemal was that he protected instead of analyzing them örneğin bu olaya “Mustafa Kemal ne büyük independently? Why can’t a little girl, a victim of genocide, left alone we say, for example in bir lidermiş, geride bırakılmış, terk edilmiş, after the war,” instead of the classical Turkish this case, “How great savaşın, soykırımın kurbanı durumundaki a leader Mustafa Kemal nationalistic viewpoint that conditions the was that he protected a bir kız çocuğunu korumuş” diyemiyoruz? Bu society? One wonders, why did we produce hate little girl, a victim meseleden acaba neden nefret ürettik? of genocide, left alone from this issue? after the war,” instead Hrant Dink, resmi ideolojinin ve resmi tarihin Hrant Dink thought he was “stricken out” of the classical Turkish nationalistic viewpoint üzerini örttüğü bir suçu, bir tartışmayı 90 yıl because he brought on the agenda a debate, that conditions the sonra Sabiha Gökçen’in hikâyesi aracılığıyla a crime covered up by the official ideology society? One wonders, why did we produce hate from yeniden gündeme getirdiği için “üzerinin and official history, with his article on Sabiha this issue? çizildiğini” düşünüyordu. Bu, tam da bu nefret Gökçen’s story 90 years later. This was exactly

142 SÖYLEMİN GÜCÜ,MEDYANIN SORUMLULUĞU THE POWER OF WORDS, THE RESPONSIBILITY OF THE MEDIA ve nefret üretme yaklaşımının bir ürünüydü. the product of this hatred and hate-generation Hrant Dink’in Medya, kamuoyu ve karar vericiler başka approach. The media, the public and the öldürülmesinden hemen önce, Agos’ta yayınladığı türlü de bakabilirlerdi bu hikâyeye ve yeniden decision-makers could have looked at this story son iki yazıya baktığımız gündeme getirilmesine. Ama biz bu anlamda bir and its re-emergence from another perspective. zaman da orada ciddi bir tutunma hali olduğunu dönüşümü ve değişimi sağlamakta ne yazık ki But alas, we lack the capacity to enable a fark edebiliriz. Hepimiz yetersiziz. change and transformation in this sense. merkez medyaya gönderme yapıyoruz, ama keşke Bu vakada, Hrant Dink geçmişte işlenmiş bir In this case, Hrant Dink was talking about a Agos’un yayınları merkez medyada daha fazla suçtan, geçmişe dönük bir özeleştiriden söz crime committed in the past, a self-criticism taraftar bulabilseydi ya ediyordu ve bu çok önemliydi. Öyle ki valiliğe of the past if you will, and this was important. da biz bu tehdidi en az Orhan Pamuk’a yöneltilen çağrılıp tehdit edilmişti. Ayrıca Türk Ceza He was even summoned to the Governorate’s tehditler kadar Kanunu’nun 301’inci maddesine istinaden Office and threatened there. Furthermore, önemseyebilseydik. yargılandığı mahkemenin önünde saldırıya he was attacked in front of the courthouse uğramıştı. Şimdi anlaşılıyor ki bütün o saldırılar where he was on trial for breach of Article 301 örgütlüydü. O örgütlenmenin önemli bir of the Turkish Penal Code. Now it becomes kısmı Ergenekon yapılanması içerisinde zaten clear that all those attacks were organized. siyaseten planlanmış girişimlerdi. And the majority of these organized attacks were politically planned within the Ergenekon Türkiye, 2003-2007 yılları arasında darbe structure. girişimleri ve planlarıyla başlayan, Danıştay Turkey has gone through a period of serial saldırısı ile devam eden ve 2007 yılında yapılan political assassinations starting with the coup Cumhurbaşkanlığı seçim sürecini kesintiye attempts and plans in 2003-2007, continuing uğratmak üzere Hrant Dink’in öldürülmesi ile with the attack on the Council of State son bulan, şiddetin en ölümcül noktasına bu and disruption of the Presidential election cinayetle ulaşan bir seri siyasi suikast dönemi process in 2007 and ending with Hrant Dink’s yaşadı. Türkiye ne yazık ki bu konuda hayli assassination, reaching its deadliest point sabıkalı bir ülke. 1990’lara, 1980’lere ve 1980 with this final murder. Unfortunately, Turkey öncesi darbeler tarihine, demokrasinin kesintiye has a very bad record in this regard. When uğradığı yıllara baktığımız zaman buna benzer we look at 1990s, 1980s and the history of pek çok suikast olduğunu görürüz. Hrant coups preceding 1980, all those years when Dink’in öldürülmesinden hemen önce, Agos’ta democracy was interrupted, we see many yayınladığı son iki yazıya baktığımız zaman When we look at 1990s, similar assassinations. When we look at the 1980s and the history da orada ciddi bir tutunma hali olduğunu fark of coups preceding last two articles Hrant Dink published in Agos edebiliriz. Hepimiz merkez medyaya gönderme 1980, all those years right before his murder, we see a serious when democracy was yapıyoruz, ama keşke Agos’un yayınları merkez interrupted, we see many attachment there. We all make references to medyada daha fazla taraftar bulabilseydi ya da similar assassinations. the mainstream media, yet things could have When we look at the biz bu tehdidi en az Orhan Pamuk’a yöneltilen last two articles Hrant been different if only the publications of Agos Dink published in tehditler kadar önemseyebilseydik. Çünkü had found more proponents in the mainstream Agos right before his belki de Hrant Dink bu anlamda çok yalnız murder, we see a serious media or if only we had regarded this threat as attachment there. We all ve korunmasız bulunduğu için hedef seçildi serious as the threat to Orhan Pamuk, because make references to the ve öldürüldü. Belki onu ve içinde yaşadığı maybe Hrant Dink was targeted and killed only mainstream media, yet things could have been sorunu daha fazla medyatik kılabilseydik söz because he was too lonely and too vulnerable different if only the konusu tehdit gerçekliğe dönüşmeyecekti. in this sense. Maybe if we could have made him publications of Agos had found more proponents in Burada genellikle negatif anlamda kullanılan and his problem more mediatised, that threat the mainstream media or “medyatik” kelimesine pozitif bir anlam would never have become a reality. Here, I if only we had regarded this threat as serious atfediyorum. Çünkü, Hrant Dink’e yönelik am attributing a positive meaning to the word as the threat to Orhan tehdidi daha fazla gündeme getirerek, “mediatise”, which is usually used in a negative Pamuk, because maybe Hrant Dink was targeted bu suikaste meydan vermeyebileceğimizi sense. This is because I think we could have and killed only because düşünüyorum. Bunu söylemek için elbette prevented this assassination by giving more he was too lonely and too vulnerable in this sense. artık çok geç. Olayın üzerinden 2-3 yıl geçtikten coverage to the threat faced by Hrant Dink. Of sonra geldiğimiz noktadan geleceğe yönelik course it is too late to say this now. We are now

SÖYLEMİN GÜCÜ,MEDYANIN SORUMLULUĞU 143 THE POWER OF WORDS, THE RESPONSIBILITY OF THE MEDIA projeksiyonlar çıkarıyoruz. Çünkü burası Türkiye making projections for the future at the point ve yarın bu türden bir vaka herkesin başına we have come in the 2-3 years that have passed Bu davada henüz örgütlü taraf açığa çıkartılmadı. gelebilir. since the event. Because this is Turkey and a Güler yüzle hâlâ Ogün similar case can happen to anyone tomorrow. Samast’ı kollayan Şimdi gazeteciler hiç olmazsa davaları daha bir düzen var. Ama iyi takip ediyorlar. Bu davada henüz örgütlü At least now journalists follow cases better. In arka plandaki gerçek örgütlenmeyi, asker, taraf açığa çıkartılmadı. Güler yüzle hâlâ Ogün this investigation, no organizations have yet polis, jandarma her ne Samast’ı kollayan bir düzen var. Ama arka been linked to the murder. There is a system ise bu siyasi planlamayı yapanları, bütün bunlarla plandaki gerçek örgütlenmeyi, asker, polis, that still protects Ogün Samast, putting up a ilgili takipçiliği de jandarma her ne ise bu siyasi planlamayı smiling face. But it is essential that we track sürdürmek gerekiyor. yapanları, bütün bunlarla ilgili takipçiliği down the real organization in the background, de sürdürmek gerekiyor. Belki başlangıçtan be it the military, the police or the gendarmerie, çok daha iyi bir noktaya gelindi, ama aslında and those who laid out these political plans bu davaya ilişkin sürece bakarak şöyle bir and everything associated with them. We are sonuca da varmak mümkün: Belki başlangıçta now maybe at a better point from where we yapılamayan şey Hrant’ın öldürülmesinden first started, and it is possible to come to this sonra yapıldı: Hrant’ı Agos’un önünde gören, conclusion by looking at the process in this gerçekten vicdanları güçlü büyük kitle oraya case: What we failed to do at the beginning, koştu. Ertesi gün yüz binlerce insan yürüdü. we managed to do after Dink’s murder: A huge mass with strong hearts, seeing Hrant in “Hepimiz Hrant’ız hepimiz Ermeni’yiz” diyerek front of Agos, rushed there. And the day after, yükselen o güçle, hiç olmazsa katillerin ele hundreds of thousands of people marched. With geçmesini sağladılar. Ben yine, Türkiye’nin the rising power coming from the slogan “We 30 yıllık siyasi tarihine tanıklık yapan bir are all Hrant, we are all Armenians”, at least gazeteci olarak şunu iddia ediyorum ki; eğer they caused the killers to be caught. Again, as a ertesi gün o yürüyüş, o kitlesel dayanışma journalist who has witnessed Turkey’s political ve tepki gösterilmemiş olsaydı, o katil, Ogün history of the last 30 years, I maintain that if Samast şimdi anlattığı gibi, rahatlıkla Samsun that march, that mass solidarity and reaction üzerinden Trabzon’a, oradan Sarp’a, oradan had not taken place, that killer, Ogün Samast, başka bir yere kaçırılacak, bundan önceki faili would easily have been spirited away from meçhuller gibi bu olay da rahatlıkla ortada Samsun to Trabzon, and then to the Border kalacak, kapatılacaktı. Onun için o yüz bin Gate at Sarp and onwards, as they now confess kişinin yürümesi çok önemliydi. Onun için was their plan, and the case would have been Rakel Dink’in orada yaptığı konuşma çok left unsolved. For this reason, that march by a önemliydi. Bütün bunlar, büyük bir ses olarak hundred thousand people was very important. bu topluma yansıdı, yankılandı ve işte dediğim For this reason, Rakel Dink’s speech that day gibi baştan yapamadığımız dayanışmayı burada was very important. All these combined and gösterebildik. Ama tabii ki Hrant’ı kaybettikten reflected, echoed on the society as a huge sonra. voice, and hence we were able to demonstrate In this investigation, Aradan üç yıl geçti. hâlâ geri plandaki siyasi the solidarity which we had failed to do at the no organizations have örgütlenmeyi arıyoruz. Ama bu konuda da belli beginning. But of course it was only after we yet been linked to the murder. There is a system mesafeler alındığını düşünüyorum. Bir yandan lost Hrant. that still protects Kürt açılımı, demokratik açılım süreçlerinde de There years has passed since. And we are Ogün Samast, putting up a smiling face. But gördüğümüz gibi Türkiye hâlâ bir tür tepkici, still looking for the political organization it is essential that milliyetçi, şiddet ve nefretten beslenen bir behind the assassination. Yet I think some we track down the real organization in the kamuoyuna sahip. Bu çağın ortak değerleri olan progress has also been made in that regard. background, be it the kimlikler, aidiyetler, farklılık hakkı, kültürlerin, As we see both in the Kurdish expansion and military, the police or the gendarmerie, and inançların yaşanması meselesinde hâlâ belli democratic expansion processes, Turkey still those who laid out these noktalarda belli bir direnç söz konusu. Ancak has a reactive, nationalistic public opinion political plans and everything associated toplumların değişmesi zaman alıyor ve burada that is fed from hatred and violence. There is with them. da zaman alacak. still some resistance in allowing manifestation

144 SÖYLEMİN GÜCÜ,MEDYANIN SORUMLULUĞU THE POWER OF WORDS, THE RESPONSIBILITY OF THE MEDIA Hrant Dink, 2005’te Agos’ta yayınladığı bir of the common values of our times, including Empati son zamanlarda yazıda, 1915’te yaşananlarla ilgili olarak şunları identities, one’s sense of belonging, the right çok sık kullandığımız bir kelime. Etik ve söylüyor: to be different, and the right to live according empati denildiğinde to one’s culture and beliefs. However, it takes aklıma hep Freud’un bir “Ben, tarihi tartışmaktan ziyade tarihe nasıl sözü geliyor. O da şöyle bakmak konusunun daha önemli olduğunu time for societies to change, and it will take time diyor: “insan sadece here too. beğenmediği fikirlerinden düşünüyorum. Çünkü belki henüz o konuda ötürü bir başkasını tarihle ilgili hiçbir yazı yazmadım. Çünkü tam Hrant Dink, in an article he published in 2005 öldürme ya da bir başkasına şiddet uygulama bilmediğimden, ya da çekindiğimden değil, bu in Agos, says the following about the things hakkını kendinde bulamaz, konuda çok da bilgi sahibiyim ama önemli olan happening in 1915: bulmamalıdır. Ahlak böyle başlar.” tarihi tartışmaksa eğer, bu hem belge gerektirir “I think that rather than arguing about the hem de tarihe bakmak için etik gerektirir. Bu history, it is more important to know how to aşamada ise bizim belgelerden ziyade etiğe look at history. Maybe I have not yet written ihtiyacımız vardır, etiğin olmadığı bir yerde anything about history on that matter. It is ise belgenin hiçbir anlamı yoktur. Ermeni not because I am not an expert on history or sorununda etiğin asıl adı empatidir.” because of any reluctance on my part; I am Empati son zamanlarda çok sık kullandığımız quite knowledgeable on this subject but if it is bir kelime. Etik ve empati denildiğinde aklıma discussing the history that counts, it requires documents to prove your arguments and an hep Freud’un bir sözü geliyor. O da şöyle diyor: ethical way of looking at history. At this stage, “insan sadece beğenmediği fikirlerinden ötürü what we need is ethics rather than documents; bir başkasını öldürme ya da bir başkasına where there is no ethics, documents mean şiddet uygulama hakkını kendinde bulamaz, nothing. In the Armenian issue, what ethics bulmamalıdır. Ahlak böyle başlar.” really means is empathy”. Fikirlerini aykırı bulduğunuz insanları yok etmek Empathy is a word we have been hearing quite büyük bir ahlaksızlık, ama bu ahlaksızlık bu often lately. When I hear ethics or empathy, I toplumda ne yazık ki pek çok kez yaşandı. am always reminded of Freud. Freud says that Peki biz ne yapıyoruz? İki örnek vermek one does not, cannot find in oneself the right to istiyorum. Hrant Dink öldürüldükten sonra, kill or inflict violence to another simply because özellikle gazetelerin internet sayfalarında of ideas one does not like. That is where yayınlanan haberlere yapılan okuyucu morality starts. yorumlarıyla, bloglarla, gazetelere yazı ile It is a great lack of morality to destroy people gelen yorumlara baktığınızda şöyle bir fark whose ideas you do not hold with, but this görüyorsunuz. İkinci grup, yani gazetelere yazı immorality has been seen many times in the ile gelen yorumlar ve tepkiler çok daha ölçülü society. ve düzeyli. Ama İnternet aracılığıyla yazılan And what are we doing? I want to give two görüşler ve bazı bloglar üzerinden gelen tepkiler examples. After Hrant Dink was killed, there gerçekten sorunlu ve aşırımı milliyetçi. Bu was a difference between the reader comments yorumlar özellikle çatışma dönemlerinde şiddeti to news covered on the web pages and blogs ve toplumu birbirine karşı kışkırtmayı, karşılıklı and the comments mailed to the newspaper. nefreti körükleyecek olumsuz örneklerle dolu. Empathy is a word we The second group, the comments written and have been hearing quite Oysa böylesi zamanlarda şiddeti ve gerilimi mailed to the newspaper, were more restrained often lately. When I hear ethics or empathy, I am düşürmek hem yasaların, hem meslek ilkeleri ve and courteous. But the comments left at the always reminded of Freud. etiğinin öngördüğü bir sorumluluk. Bu özellikle webpage and the reactions incoming through Freud says that one does not, cannot find in Milliyet’in kendi anayasasının, iç mevzuatının ve some blogs were really problematic and oneself the right to kill yine tüm medya kuruluşlarını bağlayan Avrupa extremely nationalistic. These comments are or inflict violence to another simply because of Birliği, Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi full of negative examples that provoke violence ideas one does not like. kararlarının bir gereği. Bütün bu kaynaklar bize in times of conflict, that incite the society That is where morality starts. çatışma, şiddet, savaş, terör, kimlik sorunları, against each other and that fan the mutual cinsel ayrımcılık, kadına ve çocuğa karşı hatred.

SÖYLEMİN GÜCÜ,MEDYANIN SORUMLULUĞU 145 THE POWER OF WORDS, THE RESPONSIBILITY OF THE MEDIA ayrımcılık gibi hallerde medyanın ne yapması Yet reducing the violence and tension in these gerektiğine ilişkin bir çerçeve çiziyor. Buna göre times is a responsibility envisaged both in İsrail’de gazetelerin Filistinlileri hedef böylesi zamanlarda bize düşen insani değerleri the laws and in the professional ethics and alan, eleştiren tek öne çıkarmak ve bu şiddete meydan vermemek. principles. This is a requirement of the statute taraflı yayınlar yapmaları normal karşılanıyor. Ama Ne var ki bu çerçevenin zorlandığı ya da ihlal and internal laws of Milliyet and the decisions of bir İsrail gazetesi, the European Union and the Council of Europe İntifada esnasında ölen edildiği örneklerle çok sık karşılaşıyoruz. Ne Filistinlileri de haber yazık ki Hrant Dink suikastinden sonra da Parliamentary Assembly. All these referential yapmaya başlıyor. O zaman bir kırılma oluyor. benzer pek çok vaka yaşandı. Biz Milliyet’te iki sources provide us with a framework on what hafta üst üste Okur Temsilcisi sayfasında ırkçı the media should do in cases of conflicts, okura direnmek çerçevesinde bütün bunları violence, war, terror, identity issues, gender işledik ve yazdık. discrimination or discrimination against women and children etc. According to these sources, Yanılmıyorsam daha birkaç ay önce, 2009’da our duty in such times is to highlight and Hrant Dink Vakfı ile yapılan “nefret” konulu promote humanistic values and to prevent this atölye çalışmalarına katıldık. Bunları hem violence. okurlara yanıt verirken hem de gazete üzerinden Nevertheless, we frequently encounter yazı işlerini ve İnternet sayfasının yöneticilerini examples where this framework is forced or eleştirirken bir tür içtihada dönüştürmeye ve violated. Unfortunately, many similar cases tekrarlanmalarını önlemeye çalışıyoruz. were seen following the assassination of Bu mesele konusunda İsrailli bir gazetenin Hrant Dink. At Milliyet, in the name of putting İntifada sırasında geliştirdiği yayın politikasını up a resistance to racist readers, we covered örnek vermek istiyorum. this issue on the Reader Representative page Biliyorsunuz İsrail’de gazetelerin Filistinlileri repeatedly over the course of two weeks. hedef alan, eleştiren tek taraflı yayınlar If I am not mistaken, it was a few months ago yapmaları normal karşılanıyor. Ama bir İsrail that we participated in the workshop on “hate” gazetesi, İntifada esnasında ölen Filistinlileri organized by the Hrant Dink Foundation in de haber yapmaya başlıyor. O zaman bir 2009. We are trying to build a case-law against kırılma oluyor. Her iki taraftan da ölenlere these events and prevent them from happening ilişkin bilgilerin verilmesi okur nezdinde ve again when responding to reader mails and gazete içinde çok şiddetli tepkilere yol açıyor. when criticizing the editing department and “Nasıl olur, bu bizi neden ilgilendirir, onlar webpage managers of the newspaper. bize taş atıyor biz de öldürüyoruz” şeklinde I would like to give as example the publishing özetlenebilecek bir eleştiri geliştiriliyor. policy developed by an Israeli newspaper during Yazı işleri ve editöryal kadro haberleri veriş the Intifada. biçimlerini ve neden Filistinlilerin ölüm You know, it is seen as normal when haberlerini verdiklerini açıklarken “Gerektiğinde newspapers in Israel publish biased news/ okurlara direnmek de bir politikadır” diyorlar. articles that target and criticize the Palestinians. Bu olaydan ve açıklamadan esinlenerek ırkçı But there was one Israeli newspaper that okura direnmenin ne kadar önemli ve gerekli started to make news of the Palestinians losing olduğunu yazmıştım. Bunlar bir ölçüde yararlı their lives during the Intifada. Then, a break oluyor, ama asıl olan toplumdaki bu nefreti, occurred. The fact that the newspaper gave It is seen as normal when şiddeti ve nefret dilini azaltmak. O da Türkiye newspapers in Israel information on the deaths on both sides caused publish biased news/ ortamında kolay değil. Hele son zamanlarda violent reactions both from readers and from articles that target yalnız etnik ya da kimliğe ilişkin meselelerde and criticize the inside the newspaper itself. Their criticisms Palestinians. But there değil, sıradan konularda bile bu dille evolved around the lines that can shortly be was one Israeli newspaper karşılaşabiliyorsunuz. that started to make summarized as “how can this be, how would news of the Palestinians Şimdi bir anayasa tartışması sürüyor, yeni that interest us, they throw stones at us so losing their lives during the Intifada. Then, a bir toplum sözleşmesi yapılacak. Bu tartışma we kill them”. The editorial staff explained break occurred. bile, Türkiye çok kutuplaştığı cepheleştiği için why they cover the news of the deaths of

146 SÖYLEMİN GÜCÜ,MEDYANIN SORUMLULUĞU THE POWER OF WORDS, THE RESPONSIBILITY OF THE MEDIA iktidarla muhalefet arasında müthiş bir nefret Palestinians and why they chose that format: Yazılı basın geleneksel söylemine yol açabiliyor. Bu genel bir durum, “Resisting readers when necessary is also a etik kuralları noktasında görece daha duyarlı. ama medya eğer nefret ve şiddet diline karşı bu policy”. Ancak televizyonlar süzgeci koyabilirse, bu dilin etkisinin azaltılması ve özellikle İnternet Inspired by this event and this explanation, I siteleri çok kuralsız. konusunda çok önemli bir işlev üstlenebilir. had written about how important and necessary Oralarda müthiş bir şiddet dalgası yayılıyor. Bu noktada Ragıp Duran’ın da dile getirdiği it is to resist racist readers. Such examples “medyanın gücü abartılmasın” şeklindeki help to an extent, but the real challenge is to düşünceye katılmıyorum. Aksine, bence abate the hatred, violence and hate speech in abartılmalı. Çünkü yazılı basın geleneksel etik the society. And that is not easy in Turkey’s kuralları noktasında görece daha duyarlı. Ancak environment. Recently, you see this hate speech televizyonlar ve özellikle İnternet siteleri çok not only in issues related to ethnicity or identity, kuralsız. Oralarda müthiş bir şiddet dalgası but in normal, everyday issues. yayılıyor. Now there is an ongoing constitutional debate; Bu noktada olumlu bir örnekten söz etmek a new social contract will be drawn up. Even this debate can result in an enormous hate speech istiyorum. Başbakan Tayyip Erdoğan, 1915’e between the ruling party and the opposition, ilişkin tartışmalar ve ABD Temsilciler Meclisi ve because of the extreme polarization in Turkey. İsveç Parlamentosu’nda peş peşe çıkan kararlar This is a nationwide situation, but if the media üzerine Türkiye’deki 100 bin kaçak Ermeni’nin can apply a filter against violence and hate sınırdışı edilebileceğine ilişkin bir demeç verdi. speech, it can undertake an important function Bu demece dair bir haberi kendi gazetemde in reducing the effects of this speech. okudum. Milliyet Gedikpaşa Ermeni Kilisesi’nin bodrumunda eğitim gören Ermeni çocuklarla At this point, I do not agree with Ragıp Duran’s view that “media’s power should not ilgili bir röportaj yayınladı. Haberde annelerinin be exaggerated”. On the contrary, it should babalarının hangi şartlarda çalıştıklarından be exaggerated, because the printed media bağımsız olarak o çocukların en temel hakları is relatively more sensitive when it comes to olan eğitim hakkından nasıl yararlandıkları traditional rules of ethics. Yet the television vurgulanıyordu. Ailelerinin sınırdışı stations and especially the websites are very edilmeleri halinde onlar da bu haklarından much lawless. A deadly wave of violence alıkonulacaklardı. Dolayısıyla haber aslında bu spreads from them. konunun siyaset malzemesi yapılamayacağını ortaya koyuyordu. At this point, I would like to mention one positive example. Following the debates on Bu tür örneklerin çoğaltılması gerektiğini 1915 and the string of decisions coming from the düşünüyorum. Siyasetçilerden, polemikçilerden, US House of Representatives and the Swedish akşamları televizyonda avazı çıktığı kadar Parliament, Prime Minister Tayyip Erdoğan bağırmak suretiyle program yapan ya da bazen stated that 100 thousand illegal Armenians in uyku getiren tarih programlarından çok, bu Turkey could be deported. I read the news of türden olayları merkeze alan, insana odaklanan this statement in my own newspaper. Milliyet haberlere yönelirsek nefret kadar sevgiyi de published an interview on the Armenian yakalamış oluruz. Bu tür örnekler olumlu bir children receiving education at the basement yansıma üretebilir. Ya da hiç değinmediğimiz of the Gedikpaşa Armenian Church. The article bazı alanlara girebiliriz. Mesela yortular, The printed media emphasized how these children enjoyed their is relatively more kültür etkinlikleri, köyler gazetelerde daha right to education, which is a fundamental sensitive when it comes çok anılabilir. Bu sayede sıradan okurun to traditional rules right, independent from the conditions in which of ethics. Yet the Türkiye’deki Ermeni kültürü ile iletişim their parents work. In case of deportation, they television stations and kurmasını sağlayabiliriz. would be deprived of this right. Hence, the news especially the websites are very much lawless. A Tabii ki söz konusu olan unutturulmaya çalışılan was actually highlighting that this issue cannot deadly wave of violence be turned into a political tool. spreads from them. bir tarih. Ama yaşayan bir tarih de var ve bu tür haberler aracılığıyla güncelleştirilebilecek ortak I think such examples should be multiplied. We

SÖYLEMİN GÜCÜ,MEDYANIN SORUMLULUĞU 147 THE POWER OF WORDS, THE RESPONSIBILITY OF THE MEDIA değerler var. O zaman tartışma salt soykırım ve can capture love, as much as we have managed 1915 olaylarına kilitlenmekten kurtulur. O zaman to capture hate, if we can turn towards news Hrant Dink davasını sonuna kadar götürmek İstanbul’u, komşuluğu, birlikte yaşamayı, focusing on the human and making these and zorundayız. Bu geçmişte yaşanmış örnekleri, bugünden similar stories their central theme, instead of suikastin 2-3 çocuğun işi olmadığını, onları geleceğe aktarılabilecek ortak bir hafızayı politicians, polemic-mongers, loud evening aşan örgütlü bir boyutu oluşturabiliriz. programs or sleep-inducing history programs. olduğunu biliyoruz. Bu boyutun izini sürmek, Zaman zaman okullarda ve üniversitelerde Such examples can produce a positive sonuna kadar hesabını reflection. Or we can dive into areas we have sormak meselesinde medya rastlıyorum. Erivan’dan gelen öğrencilerle duyarlılığı bırakmamalı. never mentioned before. For example, ferial buradaki öğrencilerin birlikte yaptıkları köy days, cultural events and villages of Armenians ve şehir ziyaretlerini anlatıyorlar. Bu türden can be mentioned more in newspapers. In this hikâyeler dizi yazılar, röportajlar halinde way, we can ensure that the average reader is gazetelere girebilir. Bütün bunlar hem tartışma acquainted with the Armenian culture in Turkey. ortamını yumuşatma hem de nefret dilini törpüleme potansiyeline sahip olabilir. Of course, the issue here is a history that is attempted to be erased from our memories. Ama bir de hiç vazgeçmememiz gereken bir But there is a history that has been lived, mesele var. Hrant Dink davasını sonuna kadar and there are common values that can be götürmek zorundayız. Bu suikastin 2-3 çocuğun updated through such news-making. Then, the işi olmadığını, onları aşan örgütlü bir boyutu discussion can be saved from being locked only olduğunu biliyoruz. Bu boyutun izini sürmek, on genocide and the 1915 events. Then we can sonuna kadar hesabını sormak meselesinde build a common memory that can transfer to medya duyarlılığı bırakmamalı. next generations our knowledge on Istanbul, on the value of neighbourly love, on living together, and on the examples of the past. Sometimes I see it at schools or universities. They tell about visits to towns and villages by Turkish students and students coming from Erivan. Stories of this kind can be covered in newspapers as serials or interviews. All these have the potential to soothe the setting for the debate and curb the hate speech. But there is one other thing that we should never abandon. We have to take Hrant Dink’s case to the end. We know that this assassination is not the job of 2 or 3 teenagers, that it has an organized dimension. Media should not abandon sensitivity in the matter of tracking down this dimension and calling to account those responsible for this murder.

We have to take Hrant Dink’s case to the end. We know that this assassination is not the job of 2 or 3 teenagers, that it has an organized dimension. Media should not abandon sensitivity in the matter of tracking down this dimension and calling to account those responsible for this murder.

148 SÖYLEMİN GÜCÜ,MEDYANIN SORUMLULUĞU THE POWER OF WORDS, THE RESPONSIBILITY OF THE MEDIA HAK ODAKLI HABERCİLİK VE MEDYADA ÇEŞİTLİLİK Rights Journalism and Diversity in the Media

TOLGA KORKUT Çeviri/Translation: Mehmet Ali Bahit Gazeteciler nefret söyleminin de temelinde yer Journalists can combat discrimination, which alan ayrımcılıkla mücadele edebilir, bunun için is also one of the factors behind hate speech, Medya toplumda zaten var olan ayrımcılığın de ayrımcılıkla mücadele edebilecekle donanım and to this end, they can be equipped with the kökleşmesine, edinebilirler. Aslına bakılırsa gazetecilerin temel tools necessary for combating discrimination. meşrulaştırılmasına ve yeniden üretilmesine ödevlerinden biri de budur. Bu yazı boyunca Actually, this is one of the basic responsibilities hizmet edebilir, zaten of journalists. In this article, I will discuss genellikle böyle yapıyor. çeşitli açıdan bu sav üzerinde duracağım. Burada vurgulanması Öncelikle ayrımcılığın tanımı üzerinde durmak different aspects of this theory. gereken noktalardan biri, medyanın kimi kişi ya da istiyorum. Pek çok tanım var, ancak özetle, First I would like to talk about the definition of grupların haklarından ayrımcılığın, bir kişinin, bir grubun; insanların discrimination. There are a lot of definitions, mahrum kalmasını haklılaştırarak, eşit olmadığı, bir grubun bir başka grupla but in brief, we can say that discrimination is gerekçelendirerek yeniden aynı haklara sahip olamayacağı ya da sahip targeting a person or a group and depriving üretiyor oluşu. olduğu hakları kullanamayacağı düşüncesine them of the necessary protection, based on dayanılarak gerekli korunmadan yoksun the idea that a group of people cannot have or bırakılması ve hedef alınması olduğunu execute certain rights as other groups do, and söyleyebiliriz. Peki, medya böylesi bir tanımın that people are not equal. So, where do the neresinde duruyor? media stand in such a definition? Bu konuda çok farklı tezler var. Ancak There are various theories about this. However, başlangıç olarak medyanın çift taraflı bir as a start, we can say that the media has fonksiyonu olduğunu söyleyebiliriz. İlk olarak a double function. Firstly, the media can medya toplumda zaten var olan ayrımcılığın serve the establishment, legitimization and kökleşmesine, meşrulaştırılmasına ve yeniden reproduction of the discrimination that already üretilmesine hizmet edebilir, zaten genellikle exists in the society, which it already does. We böyle yapıyor. Bunun doğrudan ya da dolaylı, see many direct or indirect, hidden or overt örtük ya da açık pek çok örneği, yöntemi ve examples, methods and ways in which this yolu ile karşılaşıyoruz. Burada vurgulanması is done. An important point here is that the gereken noktalardan biri, medyanın kimi kişi media legitimizes, justifies and reproduces the ya da grupların haklarından mahrum kalmasını deprivation of certain persons and groups from haklılaştırarak, gerekçelendirerek yeniden their rights. üretiyor oluşu. There are many well-known ways for this. Bunun yakından tanıdığımız pek çok yolu var. This can be achieved through set opinions, Kalıp yargılar, sterotipler ve klişeler aracılığıyla stereotypes and clichés. Some well-known, yapabiliyor. Kimi bilinen, toplumda yerleşik widely used sayings are constantly repeated. deyimler sürekli tekrarlanıyor. Bir de medyanın There are also what we can call covert ways ayrımcılık ürettiği, örtük diyebileceğimiz in which the media produces discrimination. yöntemler var. Örneğin toplumun bir For instance, a certain segment of the society kesimi kriminalize ediliyor. Slovenya’daki can be criminalized. As we see in the example Romanlarla ilgili örnekte de gördüğümüz gibi, concerning the Roma in Slovenia, all Roma are bu haber üzerinden tüm Romanlar bir tehdit presented as a threat through this piece of news unsuru olarak sunularak ayrımcılığa maruz and the stage is set for discrimination, and The media can serve the establishment, bırakılmalarına zemin hazırlanıyor daha da more importantly, the existing discrimination is legitimization and önemlisi mevcut ayrımcılık meşrulaştırılıyor. legitimized. reproduction of the discrimination that Türkiye bağlamında şunu da biliyoruz ki, bu We know that in the case of Turkey, this kind already exists in the türden ayrımcılığın çok ciddi ideolojik temelleri of discrimination has some serious ideological society, which it already does. An important point de var: Milliyetçilik, militarizm, cinsiyetçilik roots: Nationalism, militarism, sexism and the here is that the media ve eril dil ayrımcılığın ideolojik temellerini masculine language form the ideological roots legitimizes, justifies and reproduces the oluşturuyor. Aslında bunun başka türlü olması of discrimination. Actually, no other outcome is deprivation of certain da mümkün değil. possible. persons and groups from their rights. Dolayısıyla akla gazetecilerin bu duruma nasıl Therefore, the question of how journalists can

150 SÖYLEMİN GÜCÜ,MEDYANIN SORUMLULUĞU THE POWER OF WORDS, THE RESPONSIBILITY OF THE MEDIA müdahale edebilecekleri, ne tür bir mücadeleye intervene, what kind of combat they should Hak haberciliği, girişmeleri gerektiği sorusu geliyor akla. Aslında pursue comes to mind. At first glance, a few gazetecinin olayları ele alma biçimi açısından çok elimizde birkaç yöntem, yaklaşım ve teknik, methods, approaches and techniques, and more geniş bir yelpaze sunar. dahası müdahale alanı gelebilir ilk bakışta. importantly, area of intervention pop up. Bu şekilde gazeteciler ayaklarını haklar Az önce sıralanan ideolojik temellerin The language in which the aforementioned zeminine basabilirler. Bu şu demektir: Çok kurgulandığı dil, akla gelen ilk müdahale alanı ideological roots are constructed can at konuşulan tarafsızlık olarak da değerlendirilebilir. Bu noktada üçlü bir the same time be seen as the first area of meselesi ortadan kalkar. Gazeteci haklardan zemin tanımlamaya çalışacağım. Bir ayağı hak intervention. At this point, I will try to define yanadır. Dengenin tanımı haberciliğinde, bir ayağı yurttaş gazeteciliğinde, a three-point base. The first leg of the combat değişir. Artık olgular iki taraflı değil, çok diğer ayağı ise barış gazeteciliğinde method can be advocacy journalism, the taraflı görülür ve tekil bulunabilecek bir mücadele yöntemi tam da second, citizen journalism and the third, peace olayların üzerine de bu şekilde gidilir. sözünü ettiğim dil bir müdahale alanı olarak journalism. This way, the language I mention yeniden düşünülerek kurgulanabilir. can be redesigned and constructed as an area of Hak haberciliği nedir? Özetle, her türlü olguya intervention. haklar bağlamında yaklaşılan gazetecilik What is advocacy journalism? In brief, it is yöntemi. Hak haberciliği yapıyorsanız the journalism method where each concept is yürüdüğümüz yola düşen kaldırım taşları bile, approached based on rights. If you are doing bizlerin kentli olarak haklarımızla ilgilidir. rights journalism, even the cobblestones that Haklar bağlamında genellikle konuşulmadığı fall on the street we walk are related to our için akla gelmeyen barış içinde yaşama hakkımız rights as city folk. Because it is not mentioned bize pek çok olaya, olguya müdahale olanağı too often within the context of rights, we do sağlar. Ayrıca kendimizi geliştirme hakkımız not think of our right to live in peace, but this da vardır. Hak haberciliği, gazetecinin olayları right gives us the opportunity to intervene in ele alma biçimi açısından çok geniş bir yelpaze many events and concepts. We also have the sunar. Bu şekilde gazeteciler ayaklarını haklar right to improve ourselves. Advocacy journalism zeminine basabilirler. Bu şu demektir: Çok provides a great range for handling different konuşulan tarafsızlık meselesi ortadan kalkar. subject matters. This way, the journalists can Gazeteci haklardan yanadır. Dengenin tanımı lean on rights as a background. In other words, değişir. Artık olgular iki taraflı değil, çok taraflı the much talked-about neutrality stops being görülür ve tekil olayların üzerine de bu şekilde an issue. The journalist is on the side of rights. gidilir. Bu yaklaşımın en önemli yanlarından The definition of balance changes. From that biri de sesi duyulmayanın, dezavantajlı olanın, point forward, concepts have more than two bastırılanın, hakları gaspedilenin ya da mağdur aspects and singular subjects are handled in edilenin sesini duyulur kılması, bunun için çaba this way. One of the most important aspects sarfetmesidir. Gazeteciye haberlerini yurttaş ve of this approach is to make an effort, to make insan odaklı bir perspektiften kurgulama şansı heard the voices of those that cannot be heard, verir. Elitler yerine doğrudan insanlarla, olayın that are at a disadvantage, that are oppressed; gerçek tarafları ile görüşülerek yapılır haber. those whose rights are usurped or those who Barış gazeteciliği ise 1974’te, Türkiye-Ermeni are victimized. It gives the journalist to write his articles from a citizen and human-focused Advocacy journalism ihtilafı esnasında Johan Galtung tarafından ilk provides a great range kez ortaya atılan bir gazetecilik yöntemidir. perspective. News is prepared by directly for handling different interviewing the people instead of the elite, by subject matters. This Galtung “barış profesörü” olarak da tanınan way, the journalists Norveçli bir bilim insanıdır. Uluslararası looking into the real aspects of the incident. can lean on rights as a background. In other ihtilaflarda da bir arabulucu ve çözüm kişisi Peace journalism was first mentioned by Johan words, the much talked- olarak sık sık kendisine başvurulur. Zaman Galtung in 1974, during the Turkish-Armenian about neutrality stops being an issue. The zaman Türkiye’nin de benzer konularda conflict. Galtung is a Norwegian scientist who journalist is on the side Galtung’a başvurduğu olmuştur. Galtung’un is also known as the “peace professor”. He is of rights. The definition of balance changes. barış gazeteciliği kavramını ortaya atarken frequently consulted in international conflicts aklındaki soru “acaba gazeteciler kendi as a mediator and solution provider. Sometimes

SÖYLEMİN GÜCÜ,MEDYANIN SORUMLULUĞU 151 THE POWER OF WORDS, THE RESPONSIBILITY OF THE MEDIA işlerinde barış meselesini ön plana nasıl Turkey also consulted with Galtung in similar çıkartabilirler” şeklinde özetlenebilir. Galtung’a cases. The question in Galtung’s mind when he Galtung’a göre barış gazeteciliğinin dört göre barış gazeteciliğinin dört odağı vardır: first mentioned the concept of peace journalism odağı vardır: Barış, Barış, gerçek, haklar ve çözüm. Galtung şu an was “how can journalists stress the issue of gerçek, haklar ve çözüm. Galtung şu an yapılan yapılan gazeteciliği “savaş gazeteciliğine”, peace in their work?” According to Galtung, gazeteciliği “savaş onu ise “spor gazeteciliği”ne benzetir. Bu peace journalism focuses on four points: Peace, gazeteciliğine” onu ise “spor gazeteciliği”ne tür habercilikte kazananlar ve kaybedenler truth, rights and solution. Galtung likens benzetir. Bu tür söz konusudur. Barış gazeteciliği ise özellikle current journalism to “war journalism”, and habercilikte kazananlar ve kaybedenler söz uluslararası ihtilaflarda kazananı olmayan bir war journalism to “sports journalism”. This konusudur. Barış maçta skoru tutan bir gazeteciliğe benzer. Bu kind of journalism talks about winners and gazeteciliği ise özellikle uluslararası açıdan bakıldığında barış gazeteciliği Galtung’a losers, whereas peace journalism is similar ihtilaflarda kazananı göre daha çok sağlık gazeteciliğine benzer: to a journalism that keeps score in a game olmayan bir maçta skoru tutan bir gazeteciliğe Evet kanser vardır, bunu kimse yadsıyamaz. of no winners, especially when it comes to benzer. Nedenlerini ve tedavisini araştırmak, bununla international conflicts. In this light, Galtung birlikte kanser hastasının tecrübesini de argues that peace journalism is closer to aktarmak gerekir. health journalism: Yes, cancer does exist, no Bu şekilde tanımlandığında barış gazeteciliğinin one can deny this. Its causes and remedies yöntemleri rahatlıkla ayrımcılıkla mücadelede should be researched, but at the same time, the de kullanılabilir. Örneğin, bu anlamda experience of the cancer patient also has to be Türkiye’de yapılacak ilk işlerden biri ayrımcılıkla relayed. ilgili olarak bir tür kılavuzlar, ilkeler, kurallar seti When this definition is used, the methods ortaya koymak olabilir. Bu aynı zamanda şunu of peace journalism can easily be used in da içerir: Ayrımcılık aslında dille ilgili olduğu ve combating discrimination. For instance, one of biz ayrımcılığı ürettiğimiz anlam dünyasını dille the first things to do in Turkey is to create a set ve bağlamlarla kurduğumuz için, söz konusu of guidelines, principles and rules concerning kılavuzlar aslında ne derken nasıl bir ayrımcılık discrimination. This also includes the following: yapmış olabileceğimizi bize söyleyebilirler. Since discrimination is actually related to Bir başka deyişle ayrımcılığın dilini, ayrımcı language, and since we construct the world in olmayan bir dille ikame etmemizi sağlayabilirler. which we produce discrimination with language Bununla birlikte Galtung’un dikkat çektiği and context, these guidelines can tell us what meselelerden biri de ortaya çıkan yeni durumları we really mean when we say what we say. In ve ihtilafları dile getirebilecek yeni gazetecilik other words, we can substitute the language teknikleri üretmek gerekliliği. Galtung, of discrimination with a non-discriminatory ihtilaftan korkmamak gerektiğini, her ihtilafın language. aslında bir çözüm olasılığı da barındırdığını Another issue Galtung mentions is the necessity söyler. Gazeteciler kendi yeni durumlarını da of creating new journalism techniques to problematize edip, söz konusu ihtilafın bir cover newly emerging incidents and conflicts. According to Galtung, parçası oldukları gerçeğinden hareketle yeni peace journalism Galtung argues that conflict is not to be feared, focuses on four points: çözümler ve yaklaşımlar geliştirebilirler. Bu that every conflict contains the possibility of Peace, truth, rights noktada eğitim çok önemli bir altyapı sorunu and solution. Galtung a solution. Journalists can make their new likens current journalism olarak çıkıyor karşımıza. Ayrıca gazeteciler situation into problems [to be solved] and to “war journalism”, arası örgütlenmeler, farklı ülkelerdeki örgütler and war journalism to starting from the fact that they are a part of “sports journalism”. aracılığıyla bu hassasiyetin ağ örgütlenmelerine the conflict, they can develop new solutions This kind of journalism dönüşmesi de çok önem taşıyor. talks about winners and and approaches. At this junction, education losers, whereas peace Bu konudaki umut verici gelişmelerden biri becomes an important infrastructure problem. journalism is similar to a journalism that keeps Kafkas Medya Enstitüsü’nün kurulmasıdır. Moreover, the journalists’ organizations and score in a game of no Bildiğimiz kadarıyla üç ülkenin -Ermenistan, turning these sensitivities into networking winners, especially when it comes to international Azerbaycan, Gürcistan- gazetecileri bu organizations among local ones becomes conflicts. enstitüde birlikte çalışıyorlar. Euromed Avrupa important.

152 SÖYLEMİN GÜCÜ,MEDYANIN SORUMLULUĞU THE POWER OF WORDS, THE RESPONSIBILITY OF THE MEDIA Akdeniz Ağı’nın içerisinde de bir medya ağı var. One of the positive developments in this sense Hak gazeteciliğinin Onlar da pek çok konunun üzerine gidiyorlar. Bu is the establishment of Caucasian Media temel işlevlerinden biri hak ihlallerini, iki çaba da yavaş yavaş somut sonuçlar vermeye Institute. As far as we know, journalists of three ayrımcılığın kendisini başlıyor. countries – Armenia, Azerbaijan and Georgia görünür kılmak ve bağlama oturtmak şeklinde Gazetelerin okur temsilcileri1 de aslında önemli – are working together in this institute. There özetlenebilir. Bunun is also a media network within the Euromed için de yeni bir dil olanaklar sunuyorlar. Ancak, okur temsilcilerinin oluşturmak, alıştığımız, de bilgiyle desteklenmeleri gerekiyor. Bu European Mediterranean Network. They also kullandığımız kavramları investigate many issues. These two efforts sorgulamak ve problemli anlamda medya izleme örgütlerinin de çok bulduğumuz kavramların önemli bir işlevi olabilir. slowly started yielding concrete results. yerine yenilerini üretmek 1 gerekir. Bu da şiddet Gazetecilik teknikleri açısından yapılabilecekler The readers’ representatives of newspapers içeren, eril, militarist, also provide important possibilities. However, cinsiyetçi, homofobik noktasına geldiğimizde ise yine hak dilden arınmak anlamına gazeteciliğine bakmakta fayda var. Hak readers’ representatives should also be gelir. gazeteciliğinin temel işlevlerinden biri hak supported with information. In this sense, ihlallerini, ayrımcılığın kendisini görünür kılmak media watchdog organizations can have a very ve bağlama oturtmak şeklinde özetlenebilir. important function. Bunun için de yeni bir dil oluşturmak, alıştığımız, When we consider the things that can be kullandığımız kavramları sorgulamak ve done as far as journalism techniques are problemli bulduğumuz kavramların yerine concerned, we should once again turn to yenilerini üretmek gerekir. Bu da şiddet içeren, advocacy journalism. One of the main functions eril, militarist, cinsiyetçi, homofobik dilden of advocacy journalism can be summarized arınmak anlamına gelir. as making visible the violations of rights, Şiddeti anlatırken de yeni bir dil kurmak as well as discrimination itself, and putting durumundayız. Bu konuda Bianet’in önemli them into context. In order to achieve this, çalışmaları, henüz kamuoyuna açmadığı bir a new language should be developed; the kılavuzu ve kamuoyuna açtığı birkaç da kitabı concepts that we use and are used to should var. Örneğin Gazeteciler İçin Cins Bakışı be questioned and those concepts we find to Sözlüğü’nden2 dil meselesine ilişkin birkaç örnek be problematic need to be replaced with new verebilirim. ones we create. This means being purified from violent, masculine, militarist, sexist and “İşadamı” yerine “İşinsanı” kelimesi homophobic language. kullanılabilir. Benzer şekilde “bilimadamı” demek yerine “biliminsanı” denilebilir. We have to construct a new language when Gazeteciler bu terimleri ilk duyduklarında talking about violence. On this subject, Bianet çok şaşırdılar, ancak bir süre sonra has important projects, a guideline that has içselleştirdiklerinde rahatça kullanabildikleri, not yet been made public, and a few books that One of the main functions already have been published. For instance, of advocacy journalism işe yarayan dil değişiklikleri oldu. Gerçekten de can be summarized as bakışı değiştirdiğini gördük. Yakın örneklerden I can give a few examples from the Gender- making visible the Based Dictionary for Journalists2 on the issue of violations of rights, as birini daha verelim: language. well as discrimination Başbakan Tayyip Erdoğan’ın, Türkiye ile itself, and putting them into context. In Ermenistan arasındaki sorunlar dolayısıyla Instead of “Businessman”, “businessperson” order to achieve this, a burada çalışan Ermenistanlıların sınırdışı can be used. “Scientist” can be used in a similar new language should be 3 developed; the concepts edileceklerini söylediğinde “Kaçak Ermeniler” manner . When journalists first heard these that we use and are used kalıbı sıklıkla kullanılmaya başlandı. “Kaçak terms, they were very surprised, but once they to should be questioned and those concepts we find Ermeniler”, söz konusu kişilerin Ermenistanlı to be problematic need olduklarını örten bir tabirdi. Problemin kaynağı to be replaced with new 1 This institution is more widely known as “ombudsman”. But ones we create. This this term is also discriminatory. Calling it “Ombuds” will means being purified from remove the sexist reference in this term. violent, masculine, 1 Bu kurumdan daha çok “ombudsman” tabiriyle söz ediliyor. 2 Bianet, 2001 militarist, sexist and Aslında bu terim de ayrımcılık içeriyor. “Ombuds” demek bu 3 In Turkish, the widely used word for “scientist” can be homophobic language. tabirin cinsiyetçi göndermesini ortadan kaldıracaktır. translated as “man of science” or “scienceman”, much like 2 Bianet, 2001 “businessman”. (t.n.)

SÖYLEMİN GÜCÜ,MEDYANIN SORUMLULUĞU 153 THE POWER OF WORDS, THE RESPONSIBILITY OF THE MEDIA da buydu. Bu sözle aslında tüm Ermeniler internalized them, these became language kriminalize ediliyorlardı. “Kaçak” tabiri daha çok changes that they could use with ease, that Genellikle “Ayrımcılık yapmıyorum ama...”, mülteciler, göçmenler, sığınmacılar ve sığınma came in very handy. We really saw that it “Irkçı değilim ama” arayanlar için kullanılır. Halbuki “kaçak” demek changed their perspective. Let us give another diye başlayıp ardından dibine kadar ırkçılık, yerine bu insanları göçmen ya da sığınmacı recent example: ayrımcılık yapılan şeklinde de anabilirsiniz. Çünkü gerçekten bağlamlar kurulabiliyor. When Prime Minister Tayyip Erdoğan stated Gazeteciler bunların da de, göçmüş durumdalar. Onları “kaçak” that the Armenian citizens in Turkey would üzerine gitmek ve görünür nitelemesiyle anarak göçmenlik statülerini, be deported due to the problems between kılmak zorundalar. dahası onları göçe iten ihtiyaçları ve sebepleri Turkey and Armenia, the expression “fugitive görünmez kılmış olursunuz. İşte gazetecilerin Armenians” started to be used frequently. bu tür kullanımlara dikkat etmeleri ve yeni bir dil “Fugitive Armenians” was a term which ve anlam evreni kurgulamaları gerekiyor. Sivil obscured the fact that the people in question toplum örgütleri, hak örgütleri ve bu konuda were citizens of Armenia. This was the gist çalışan akademisyenlerin ürettikleri bilgi bu of the problem. This expression criminalized noktada çok önemli bir işlev görüyor. all Armenians. The term “fugitive” is usually Gazetecilik alanında ayrımcılığın üretildiği, used for refugees, immigrants and asylum sıklıkla tanık olduğumuz, pek çoğu doğrudan seekers. But instead of “fugitive”, you can call nitelik taşıyan yolları da var. Öte yandan yeni these people as immigrants or refugees, since ayrımcılık türleri ile de karşı karşıyayız. Örtük they actually emigrated. By depicting them ayrımcılıktan kastım, daha çok bu yollar: as “fugitives”, you obscure their immigrant Genellikle “Ayrımcılık yapmıyorum ama...”, status, and also the needs and reasons which made them emigrate. This is exactly the kind “Irkçı değilim ama” diye başlayıp ardından of speech journalists should be careful about. dibine kadar ırkçılık, ayrımcılık yapılan They need to construct a new universe of bağlamlar kurulabiliyor. Gazeteciler bunların da language and sense. Here, the information üzerine gitmek ve görünür kılmak zorundalar. produced by non-governmental organizations, Öte yandan bu konuda kimi olumlu süreçler rights organizations and academics working in de tecrübe edebiliyoruz. Farklılıkları, çeşitliliği this field play a very important role. görünür kılmak; sesi duyulmayanın sesini There are also frequently witnessed overt and duyurmak bağlamında geliştirilen yeni direct ways in which discrimination is produced yöntemler var örneğin. Romanlarla konuşmak in journalism. On the other hand, we also için mutlaka Romanlarla ilgili bir haber witness new ways of discrimination and this is yapmanız gerekmiyor. Şehirle ilgili daha what I mean by covert discrimination: Contexts genel bir haber yaparken de gidip Romanlarla that generally start with “I do not mean this konuşabilirsiniz. Herhangi bir çocuk sağlığı in the discriminatory sense, but...”, “I am haberi yaparken, gidip Ermeni bir doktorla not a racist, but...” can be downright racist or konuşmayı tercih edebilirsiniz. Bunlar çeşitliliği discriminatory. Journalists also have to combat görünür kılmakta işe yarayan yöntemler. these and bring them to the spotlight. Aslında gazetelerin, haber kuruluşlarının yazı However, we also witness some positive işleri kadrolarının da bu anlamda çeşitlilik arz approaches. For instance, there are new etmesi gerekiyor. Yalnızca etnik köken, dinsel methods developed in order to make diversity ya da kültürel çeşitlilikten değil, kadın-erkek and differences visible; to make heard those Contexts that generally oranı ve yaş grupları açısından da bu çeşitliliğin that have no voice. For instance, you do not start with “I do sağlanması çok önemli. Örneğin çocuklarla ilgili have to write news about the Roma in order not mean this in the discriminatory sense, haberler üretiyorsunuz, peki ne kadar çocuğu to interview them. You can also go and talk to but...”, “I am not a katıyorsunuz yazı işleri süreçlerine? the Roma when writing a more general article racist, but...” can be downright racist Üzerinde mutlaka durulması gereken bir başka about the city. When you write an article about or discriminatory. mesele de hak mücadelelerini, kazanımları child health, you can choose to interview an Journalists also have to combat these and bring ve başarıları görünür kılmak. Bu, ayrımcılığa Armenian doctor. These are methods that help them to the spotlight. ve nefret söylemine karşı mücadele verirken make diversity visible.

154 SÖYLEMİN GÜCÜ,MEDYANIN SORUMLULUĞU THE POWER OF WORDS, THE RESPONSIBILITY OF THE MEDIA olmazsa olmaz koşullardan biri. Çünkü bu Actually, newspapers, news institutions and Gazeteciler genellikle talepleri yükselten mücadeleyi verenlerin editorial boards should also have this kind of “uğraşıyoruz, ama elimizden bir şey kazanımlarını görünür kılmak, mücadelenin diversity. Providing such diversity is important gelmiyor” diyorlar. ve çözümün mümkün olduğunu da göstermek not only from the point of view of ethnic origin, Halbuki bu mücadelenin zaten bilinen, işe demektir. religious or cultural diversity, but also from the yarayan teknikleri point of view of gender balance and age groups. var. Örneğin İnternet Ayrımcılığın en az görünür kılınan taraflarından sitenizin okur yorumları biri de ekonomi-politiği. Ekonomik, kültürel For instance, you produce news about children, bölümüne otomatik filtreler kurabilirsiniz. ya da sosyal haklar alanına sokabileceğimiz but how far are the children involved in the İhalleri, diğer başlıklar çıkıyor burada karşımıza. Yoksulluk, editorial process? kullanıcıların rapor etmesini sağlayacak barınma hakkı, istihdam, eğitim, cinsiyet Another important matter to consider is to mekanizmalar da eşitliği... Ayrımcılığın en az görünen kısmını make visible the struggles for rights, the işe yarayabilir. Editörlerinizi işe aslında bu çok önemli başlıklar oluşturuyor. victories and the successes. This is sine qua non alırken ya da onlarla Gazeteciler buralara özel bir önem vermek when it comes to combating discrimination and çalışırken bu konulardaki duyarlılıklarını bir durumundalar. Çünkü bu alanlar birbirlerinden hate speech because showing the victories of ölçüt olarak önünüze bağımsız değiller. those who fight for increasing such demands koyabilir, bu konuda çalışanlarınızı Bir kişiyi ya da grubu kriminalize etmek, also means showing that a struggle and eğitebilir ve insanların yukarıda saydığım sosyal ve hassasiyetinizi sık sık solution are indeed possible. dile getirebilirsiniz. ekonomik haklarından yoksun kılınması One of the least visible aspects of discrimination anlamına geliyor. Ve bu konuda bir mücadele is its political economy. These include topics alanı üretmekten bahsediyorsak, örgütlenme that can be covered by economics, culture ve ifade özgürlüklerini mutlaka dikkate almak and social rights. Poverty, right to shelter, durumundayız. Bu özgürlük alanları, ayrımcılıkla employment, education, gender equality... yakından bağlantılı bir nitelik taşıyorlar. The least visible aspect of discrimination Gazeteciler genellikle “uğraşıyoruz, ama actually consists of these very important elimizden bir şey gelmiyor” diyorlar. Halbuki topics. Journalists have to pay special attention bu mücadelenin zaten bilinen, işe yarayan to these fields because these areas are not teknikleri var. Örneğin İnternet sitenizin independent of each other. okur yorumları bölümüne otomatik filtreler To criminalize a person or a group means kurabilirsiniz. İhlalleri, diğer kullanıcıların depriving people of the social and economic rapor etmesini sağlayacak mekanizmalar da rights mentioned above. And if we are talking işe yarayabilir. Editörlerinizi işe alırken ya da about creating a combat field for this matter, onlarla çalışırken bu konulardaki duyarlılıklarını we definitely have to take organizations and bir ölçüt olarak önünüze koyabilir, bu konuda freedoms of expression into consideration. Journalists usually çalışanlarınızı eğitebilir ve hassasiyetinizi sık sık say “we try, but there These areas of freedom are closely related to is nothing we can do”, dile getirebilirsiniz. whereas there are well- matters of discrimination. known and working Çünkü aşağı yukarı başlangıcından bu yana Journalists usually say “we try, but there is techniques for this sektörün içinde olan biri olarak şunu bilirim ki, kind of struggle. For nothing we can do”, whereas there are well- instance, you can set okur yorumları moderasyonu Türkiye’de çok geç known and working techniques for this kind of up automatic filters in başladı. 2000’lere kadar bekledik bu konuda. the readers’ comments struggle. For instance, you can set up automatic sections of your Orada moderatörlere söylenen ise şuydu: websites. Mechanisms “Aman ha başımızı ceza ya da borçlar kanunu filters in the readers’ comments sections of where readers can report your websites. Mechanisms where readers can abuses and violations ile, şirket-i devletle ihtilafa düşürecek yorumlara can also work. When izin vermeyin.” Bu, şu demekti: “Atatürk’e report abuses and violations can also work. you employ an editor, When you employ an editor, you can include you can include their hakaret ettirmeyin, hakaret davası açtırtmayın.” sensitivities in these Bununla birlikte kimse “ırkçılık yaptırmayın” their sensitivities in these matters as a selection matters as a selection criterion; you can train your employees and criterion; you can train demedi, buna değinen bile yok zaten. İnternet your employees and sayfaları, medyada zaten yeniden üretilen frequently mention your sensitivities. frequently mention your sensitivities. ayrımcılığın iyiden iyiye kökleştiği, normalleştiği As someone who has been part of this sector alanlar haline geldi. from more or less its beginnings, I know that

SÖYLEMİN GÜCÜ,MEDYANIN SORUMLULUĞU 155 THE POWER OF WORDS, THE RESPONSIBILITY OF THE MEDIA Bütün bunların ötesinde, medya sermayesinin readers’ comments moderation started too late tutumunun ve siyasi yönelimlerinin nasıl in Turkey. We had to wait until 2000s for this. Medya sermayesinin tutumunun ve siyasi değiştiğini de gözden kaçırmamamız gerekiyor. And then what was told to the moderators was yönelimlerinin nasıl Hükümetin “demokratik açılım” adını verdiği this: “Don’t allow comments that would get us değiştiğini de gözden kaçırmamamız gerekiyor. süreci başlatmasıyla birlikte medyanın tavrı da into trouble with penal law, code of obligations Hükümetin “demokratik bir miktar değişmeye başladı. Yıllar sonra ilk kez or the state itself”. This meant: “Don’t let açılım” adını verdiği süreci başlatmasıyla televizyonda, canlı yayınlarda Kürtçe röportaj people insult Atatürk, don’t let us deal with birlikte medyanın tavrı gördük. HaberTürk muhabiri Norşinlilerle libel suits”. However, nobody said “Don’t allow da bir miktar değişmeye başladı. Yıllar sonra Kürtçe konuştu. Kendisi de Kürt’tü zaten. İlk kez racism”, nobody even mentions that. Websites ilk kez televizyonda, böyle bir şey izledik bir televizyonda. became areas where the discrimination already canlı yayınlarda Kürtçe röportaj gördük. Dolayısıyla gazetecilerin bu tür dalgaları produced by the media set root and became HaberTürk muhabiri normal. Norşinlilerle Kürtçe kullanmaları ama kullanırken sorgulamaları konuştu. Kendisi de kullanıyor. Bu yayında ya da içerikte haklar ne Beside all this, we should also note how the Kürt’tü zaten. İlk kez böyle bir şey izledik bir kadar ön planda tutuluyor? Bundan sonra ne media capital changed its attitude and political televizyonda. olacak? Bu tür sorular, içeriğin hazırlanması ve orientation. Once the process that was dubbed yayılmasından sonra gazetecilik açısından bir “democratic expansion” by the government was kez daha ayrımcılık tuzağına düşmemek için started, the media’s attitude started to change. tedbir almanızı sağlayabilir. For the first time after years, we witnessed a live interview in Kurdish on TV. A HaberTürk correspondent spoke to residents of Norşin in Kurdish. He himself was also Kurdish. This was the first time something like this was seen on TV. Therefore, journalists should ride these waves but at the same time question them. In broadcasts or contents of similar nature, how much priority do rights have? What will happen next? These kinds of questions can help journalists avoid falling into the discrimination trap once content of this nature is prepared and distributed.

We should also note how the media capital changed its attitude and political orientation. Once the process that was dubbed “democratic expansion” by the government was started, the media’s attitude started to change. For the first time after years, we witnessed a live interview in Kurdish on TV. A HaberTürk correspondent spoke to residents of Norşin in Kurdish. He himself was also Kurdish. This was the first time something like this was seen on TV.

156 SÖYLEMİN GÜCÜ,MEDYANIN SORUMLULUĞU THE POWER OF WORDS, THE RESPONSIBILITY OF THE MEDIA HAKİKİ NEFRET / SANAL NEFRET Real Hate / Virtual Hate

Ragıp Duran Çeviri/Translation: Mehmet Ali Bahit Medyaya ilişkin bütün derslerde, radyo ve There is one criterion that forms the basis of all Diyarbakırspor, ligin ilk yarısında Bursa’da televizyon programlarında, yazılarımda temel my lessons about the media, my TV and radio ayrımcı, ırkçı bir adlığım bir kıstas var. Hakiki gerçek ve medyatik shows and my writings. I make an important saldırıya uğradı. Sahaya çıkan, sanki gerçek diye önemli olduğuna inandığım bir distinction between the real truth and the aralarında Afrikalı ayrım yapıyorum. Bu ayrım günlük, toplumsal, media truth. This distinction is truly functional oyuncuların da bulunduğu Diyarbakırspor’u temsil elle tutulur, gözle görülür; sokaktaki hayatla in stressing the difference between the daily, eden 11 futbolcu değil, medyadaki hayatın veya sözüm ona gerçeğin social, concrete, visible life on the street and 11 gerillaydı. Önce PKK karşıtı sloganlar arasındaki farkı vurgulamakta bir hayli işlevsel. the life in the media or the so-called truth. This atılırken, giderek Bu nedenle sunumum için de böyle bir başlık is why I chose such a title for my presentation. bunun ötesine geçilerek Kürtlere yönelik ırkçı seçtim. Hakiki nefret ya da sanal, medyatik Real hate or virtual, media hate. sloganlar atılmaya ve nefret. pankartlar açılmaya I would like to start with two grave, tragic, başlandı. Bursa Öncelikle iki vahim, trajik, yaşanmış, somut ve concrete, real-life examples. Diyarbakırspor, dönüşünde, mevcut Tarım Bakanı’nın da akrabası canlı örnekten söz etmek istiyorum. Türkiye one of the teams in the Turkish Premiere olan Diyarbakırspor Birinci Futbol Ligi takımlarından Diyarbakırspor, Football League was the target of a Kulübü Başkanı genç iş adamı Çetin Sümer ligin ilk yarısında Bursa’da ayrımcı, ırkçı discriminatory and racist attack in Bursa during bir açıklama yaptı: bir saldırıya uğradı. Sahaya çıkan, sanki the first half of the league. It was as if the “Bize niye böyle yapıyorlar anlamıyorum, aralarında Afrikalı oyuncuların da bulunduğu footballers in the field, some from Africa, were ayrımcılıktı bu. Biz Diyarbakırspor’u temsil eden 11 futbolcu değil, 11 not the 11 of Diyarbakırspor, but 11 guerillas. Ermeni miyiz, Ugandalı mıyız?” Bu, gerçekten de gerillaydı. Önce PKK karşıtı sloganlar atılırken, First, anti-PKK slogans were shouted, but vahim bir açıklamaydı. giderek bunun ötesine geçilerek Kürtlere yönelik slowly the situation escalated, racist slogans Bizzat ayrımcılığa tabi olan insanların ırkçı sloganlar atılmaya ve pankartlar açılmaya against Kurds started and similar banners bile, bazı koşullarda başlandı. Bursa dönüşünde, mevcut Tarım were displayed. On the way back from Bursa, ayrımcılığı haklı, meşru görebildiğine dair bir Bakanı’nın da akrabası olan Diyarbakırspor Diyarbakırspor President Çetin Sümer, a young işaret... Kulübü Başkanı genç iş adamı Çetin Sümer businessman who happens to be a relative bir açıklama yaptı: “Bize niye böyle yapıyorlar of the current Minister of Agriculture made a Diyarbakırspor, one of the teams in the anlamıyorum, ayrımcılıktı bu. Biz Ermeni miyiz, statement: “I do not know why we are treated Turkish Premiere Football Ugandalı mıyız?” Bu, gerçekten de vahim this way. This was discrimination. It’s not like League was the target of a discriminatory and bir açıklamaydı. Bizzat ayrımcılığa tabi olan we are Armenians or Ugandans.” This was an racist attack in Bursa insanların bile, bazı koşullarda ayrımcılığı haklı, unfortunate statement, a sign that even people during the first half of the league. It was meşru görebildiğine dair bir işaret... who are subjected to discrimination can deem it as if the footballers as legitimate in some circumstances. in the field, some from İkincisi vahimin de ötesinde trajik bir örnek. Africa, were not the 11 Hrant Dink’in öldürüldüğü hafta Cengiz Aktar’ın As for the second example, grave does not begin of Diyarbakırspor, but 11 guerillas. First, girişimiyle Agos’un Fransızca ve İngilizce to cover it; it is downright tragic. In the week anti-PKK slogans were edisyonlarını hazırlamak üzere ben ve birkaç when Hrant Dink was murdered, a few friends shouted, but slowly the situation escalated, arkadaş daha gönüllü tercümanlar olarak and I went to Agos as volunteer translators racist slogans against gazetenin Harbiye’deki bürosuna gitmeye for preparing the French and English editions Kurds started and similar banners were displayed. başladık. Her sabah duraktan taksiye binmeye of the newspaper, an initiative started by On the way back from gidiyordum gazeteye. Üst üste iki gün, tanıdığım Cengiz Aktar. Every morning, I went to the taxi Bursa, Diyarbakırspor President Çetin Sümer, bir şoförle yolculuk ettim. Orası her zaman station to take a cab to the newspaper. On two a young businessman who gittiğim bir yer değildi. Taksi şoförü sordu: consecutive days, I drove with the same driver, happens to be a relative of the current Minister “Ağabey hayrola nereye gidiyorsun?” Anlattım, someone I already knew. This was not one of of Agriculture made a “Hrant öldürüldü, gazetesini Fransızca ve my usual destinations, so he asked: “Where are statement: “I do not know why we are treated İngilizce çıkartacağız” dedim. Şoför meğer you going then?” I explained to him: “Hrant this way. This was Bakırköylüymüş. “Ağabey merhabam yoktur was murdered; we are going to publish his discrimination. It’s not like we are Armenians or ama tanırdım, görürdüm, acayip üzüldüm newspaper in French and English.” The driver Ugandans.” This was an televizyonda duydum. Çok mert adammış, turned out to be from Bakırköy. “I didn’t know unfortunate statement, a sign that even people çok düzgün bir adammış, çok üzüldüm” dedi. him personally but I saw him from time to time. who are subjected to Konuşurken “Ağabey bir şey söyleyeyim mi?” I was very sorry when I heard it in the news. discrimination can deem it as legitimate in some diye sordu. “Söyle” dedim. “Esas” dedi, “Hrant’ı They say he was a really brave, really correct circumstances.

158 SÖYLEMİN GÜCÜ,MEDYANIN SORUMLULUĞU THE POWER OF WORDS, THE RESPONSIBILITY OF THE MEDIA Genel bir tarama vuran Ermeni.” Ben “Ne diyorsun sen?” dedim. man. It made me very sad”. As we continued yaptığımızda, sadece etimoloji, atasözleri Genç, aklı başında, düzgün de bir adam. “Ya to talk, he said “You know what?”, “What?”, ve deyişlerle bile pardon yanlış söyledim galiba” diye düzeltmeye “Apparently, the one who shot Hrant is an ayrımcılığın, şiddetin, nefret söyleminin ne çalıştı durumu. Armenian”. I said “Just what are you saying?” denli yerleşik ve The driver was a young, smart, correct man. kök salmış, ürkütücü Durumu düzeltmeye çalışması bile iyi bir örnekleri olduğunu görmek şey, ama benim hakiki nefret ve sanal nefret “I’m sorry, I think I made a mistake” he said, mümkün. arasında ayrım yapmamın önemli sebeplerinden trying to rectify the situation. biri de bu. Sol cenahta çok kolay bir şekilde Even his attempt to rectify the situation was a her şey devlete, egemenlere, kapitalistlere good thing, but this is one of the most important bağlanabilir. Oysa genel bir tarama reasons why I am distinguishing between real yaptığımızda, sadece etimoloji, atasözleri ve hate and virtual hate. For the left wing, it is very deyişlerle bile ayrımcılığın, şiddetin, nefret easy to relate everything to the state, the ruling söyleminin ne denli yerleşik ve kök salmış, class and the capitalists. However, when we do ürkütücü örnekleri olduğunu görmek mümkün. a general scan, even the etymology, proverbs and sayings show frightening examples of how Ayrıntılı bir tarama yapmış değilim. Ama deeply set discrimination, violence and hate bu anlamda ilk aklıma gelenleri not aldım: speech are. “Senin yaptığını Çorumlu yapmaz.” Çorum’a gittim, son derece şirin, normal bir Anadolu I have not made a detailed scan but I did note kenti. Meşhur “Haydan gelen huya gider”, down the first examples that came to my mind. kadınlara yönelik “Saçı uzun, aklı kısa”, çocuk “Even those from Çorum wouldn’t do what bir şey söylediğinde ya da anlamsız bir şey you did”. I went to Çorum; it is a cute, regular duyduğumuzda kullandığımız “Çocuk aklı” Anatolian town. The saying about women deyişi... “Anladıysam Arap olayım”, yani “Long of hair, short of smarts”, or the one we “Araplar hiçbir şey anlamaz.” “Mal bulmuş use when a kid says something meaningless Mağribi gibi”, “Yetmiş iki buçuk millet”, “Kızını “Hah. Kids’ minds...” “May I become an Arab 1 dövmeyen dizini döver...” Haydi bütün babalar if I got that” , so “Arabs don’t understand kızlarını dövsün o zaman(!). “Eti senin kemiği anything”. “Like a Moorish who found some goods”, “Seventy-two and a half nations”, “If benim”, kanibalism bu, korkunç bir şey... you don’t beat your daughter now, you’ll beat Dini rengi olanlar da var: “Dayak cennetten yourself later”, so come on fathers, go beat your çıkmadır”. “Söz ola baş kese”... Geçenlerde daughters (!). “His flesh is yours, his bones are Başbakan Tayyip Erdoğan da kullandı bu mine”2, that’s cannibalism, it’s horrible... There deyişi... are those with religious undertones “Beating Etimolog ya da filolog değilim, o nedenle came down from heaven”. “Words will make tam olarak bilmiyorum. Bu tür deyimlerin, you lose your head”. Prime Minister Tayyip 18. yüzyılın sonu, 19. yüzyılın başında Erdoğan used this saying in a speech recently... keşfedildiklerini, öncesinde çok yaygın I am not an etymologist, nor a philologist, so I olmadıklarını tahmin ediyorum. am not sure; but I am guessing these sayings Bu daha çok modernleşme, uluslaşma ve tabii came to be in the late 18th, early 19th century son olarak ulus-devletin oluşmasıyla, dolayısıyla and were not so widespread before. I am bu minvalde ötekileştirme ve olumsuzlamanın assuming these were a result of modernization, yaygınlaşmasıyla ilgili olsa gerek. the emergence of nations and of course, the Yaşadığımız toplumda çok fazla şiddet ve nation-state; therefore a result of the spreading dolayısıyla şiddetin bir önceki adımı olan of othering and negating. When we do a general ayrımcılık ve nefret var. Gene bilmiyorum, We live in a society where there is too much scan, even the etymology, ama tahmin ediyorum ki Orta Asya’dan proverbs and sayings show frightening examples bu yana atlarla yola çıkıp talan ederek 1 Similar to “It’s all French to me” (t.n.) of how deeply set yerleşmiş bir anlayış, Moğol istilası görmüş discrimination, violence 2 Usually used by a father when he hands over his child to a and hate speech are. bir Anadolu, Yavuz Selim’in Türkmen katliamı master or a teacher for training. (t.n.)

SÖYLEMİN GÜCÜ,MEDYANIN SORUMLULUĞU 159 THE POWER OF WORDS, THE RESPONSIBILITY OF THE MEDIA ve kurulduğundan bu yana Cumhuriyet rejimi violence and its precursors, discrimination and tarafından gerçekleştirilmiş operasyonlar hate. Again, I am not sure, but I am guessing Bütün bu örnekler, atasözleri, deyişler, yan yana geldiğinde bu durumu açıklıyor. Kaç that this can be explained when we put together aslında bu nefret yılımızın sıkı yönetim ve olağanüstü hal altında a mentality established through looting and söyleminin sanıldığı gibi sadece iktidarlar geçtiğini düşünmek bile yeterli. Bütün bunlar pillaging on horseback all the way from Central tarafından üretilip, Asia, an Anatolia that was invaded by the sadece iktidar şiddetle, nefretle, ayrımcılıkla yakından ilgili. çeveresiyle sınırlı Moguls, Yavuz Selim’s Turcoman massacre Öyle bir ülkede yaşıyoruz ki, yalnızca 90 yıl olmadığını, toplumun and all the operations that were carried out by da bu söyleme fazla öncesine kadar iktidar için kardeş katli vacip direnmediğini hatta belki the Republic regime since its foundation. It görülmekteydi. “1-2-3’ler, yaşasın Türkler, de çabucak benimsediğini is enough to think the amount of years that ortaya koyuyor. 4-5-6 Polonya battı, 7-8-9 Rumlar domuz, 10- have passed under martial law and state of 11-12 İtalya tilki, 13-14-15 Ruslar kalleş” diye emergency. All these are closely related to çocuk oyunlarında kullanılan tekerlemelerde violence, hate and discrimination. bile dışlayıcı, ötekini reddeden, üstelik ilk We live in such a country that only 90 years duyulduğunda kulağa sevimli gibi gelen sözler ago, murdering one’s own brothers was a var. Kürt silahlı militanlarına “Ermeni dölü” legitimate way to rise to ascendance. Even denilen bir ülkede yaşıyoruz. Örnekler saymakla sweet-sounding children’s rhymes like “1-2-3 bitmez. long live the Turks, 4-5-6, down goes Poland, Bütün bunların travmatik bir darbenin sonucu 7-8-9, Greeks are swine, 10-11-12, Italians are olduğunu düşünüyorum. Altı yüzyıl boyunca foxes, 13-14-15, Russians are back-stabbing” üç kıtaya egemen olup, sonra müthiş bir düşüş have words that are discriminatory and in denial ve küçülmeyle Anadolu’ya sıkışmış, koca of the other. We live in a country where armed bir imparatorluktan küçük bir ulus-devlete Kurdish militants are called “Armenian spawn”. talim etmeye başlamış bir halkın yaşadığı The examples are countless. kompleksler ve korkular bu alanlarda yansıyor. I think this is the result of a traumatic Bu ülkede “Güneş Dil Teorisi” ve “Türk Tarih experience. The complexes and fears of a Tezi” diye resmi olarak bir takım ırkçı ve people that dominated three continents for başkalarını dışlayan görüşler de var. Bütün bu six centuries and then got stuck in Anatolia örnekler, atasözleri, deyişler, aslında bu nefret through a terrible downfall and shrinking, and söyleminin sanıldığı gibi sadece iktidarlar who, after a huge empire, had to make do with tarafından üretilip, sadece iktidar çeveresiyle a small nation-state, reflect in these areas. sınırlı olmadığını, toplumun da bu söyleme This country also has some racist and othering fazla direnmediğini hatta belki de çabucak official views such as the “Sun-Language benimsediğini ortaya koyuyor. Theory” and the “Turkish History Thesis”. All these examples, proverbs, sayings show that Medya sanıldığı kadar güçlü bir araç değil, hate speech is not just a [by-product of the çünkü bağımsız değil. Öte yandan medya mentality in power], and it is not just limited to dayandığı güç kadar güçlüdür. Ancak çarpan, the circles of power, but the people do not really çoğaltan ve yeniden üreten bir işlev görebilir. resist this discourse and are maybe even too Toplumda, hakiki hayatta olmayan bir şeyi quick to accept it. çarpmak, çoğaltmak, yeniden üretmek kolay The media is not as powerful as it is thought değildir. Toplumda, hakiki hayatta olmayan bir to be, because it is not independent. On the şeyi medya aracılığıyla yaymak zordur. All these examples, other hand, the media is only as powerful as proverbs, sayings show Bu nedenle, “Medya bu konuda ne yapmalıdır” the power it is leaning on. But it can have a that hate speech is not just a [by-product of the sorusunu sormadan önce başka bir şeyleri multiplying, augmenting, and reproducing mentality in power], and daha göz önünde bulundurmak durumundayız. function. In a society, it is not easy to multiply, it is not just limited to the circles of power, but Nefret söylemi, şiddet ve ayrımcılık sadece augment and reproduce something that does the people do not really gazetecilerin ve medyanın ürettiği bir söylem not exist in real life. In a society, it is difficult to resist this discourse and are maybe even too quick değil, dolayısıyla bu alanda mücadele ederek diffuse something that does not exist through to accept it. kazanılacak bir dava da değil. Kaçınılmaz olarak the media.

160 SÖYLEMİN GÜCÜ,MEDYANIN SORUMLULUĞU THE POWER OF WORDS, THE RESPONSIBILITY OF THE MEDIA folklere, tarihe, sosyolojiye bakmamız, ayrımcı, This is why, before asking the question “What ırkçı, şiddet ve nefret yanlısı söylemlerin should the media do about it?” we need to kökenini, nedenini bulup araştırmamız ve consider other things. Hate speech, violence yaygınlaştırmamız gerekir. Çünkü bilgi de and discrimination is not a discourse just önemli bir direniş alanı ve kalesidir. created by journalists and the media, therefore it is not a cause to be fought for in this area. It is imperative to look into folklore, history, sociology; to find out, research and publish the roots of discriminatory, racist, violent and hateful discourse, because information is also an important front and a fortress of resistance.

SÖYLEMİN GÜCÜ,MEDYANIN SORUMLULUĞU 161 THE POWER OF WORDS, THE RESPONSIBILITY OF THE MEDIA

AYRIMCILIK VE NEFRETİN MEDYA HALİ

DISCRIMINATION AND THE HATE STATE OF THE MEDIA ERHAN ÜSTÜNDAĞ

Hızla gelişen bilişim SUNUŞ INTRODUCTION teknolojileri bir yandan ifade özgürlüğünü genişletebilecek araçlar Nefret Suçları ve Nefret Söylemi Konferansı’nın In the final panel of the Hate Crimes and sunarken, diğer yandan ilk gününün son panelinde “Ayrımcılığın medya Hate Speech Conference, we will talk anonim kalabilme olanağı sunması, küresel ve hali”ni konuşacağız. Gün boyunca yapılan about “Discrimination à la Media”. In the adem-i merkeziyetçi sunumlarla nefret söylemi ve nefret suçlarının presentations we have seen during the day, the doğası gereği kontrol konusunda yeni kavramsal çerçevesi çizildi, akademisyenler, hak conceptual framework of hate speech and hate sorunsallar ortaya savunucuları ve gazetecilerin katılımıyla somut crimes has been drawn; hate speech in media çıkarttı. örnekler üzerinden medyada nefret söylemi has been discussed with the participation of tartışıldı. academics, advocates and journalists, using Bu bölümde tartışmayı Türkiye sınırıları dışına concrete examples. da taşırarak iki parçalı bir tartışma yürütüyoruz: In this section, we expand the discussion İlk iki sunumda özel alandaki deneyimlerden beyond Turkey’s borders and start a two-layer yola çıkılarak, Romanlara yönelik nefret söylemi debate: ve İnternet’te nefret söyleminden bahsediliyor. In the first two presentations, using experiences Son iki sunumun konusu ise nefret söylemiyle in the private sphere as a starting point, hate mücadele meselesi. speech targeting Romans and hate speech in Hızla gelişen bilişim teknolojileri bir yandan Internet is discussed. The subject of the last ifade özgürlüğünü genişletebilecek araçlar two presentations is combating hate speech. sunarken, diğer yandan anonim kalabilme While the rapidly developing information olanağı sunması, küresel ve adem-i merkeziyetçi technologies were able to supply tools for doğası gereği kontrol konusunda yeni expanding freedom of speech, they also sorunsallar ortaya çıkarttı. Uzun bir tarihsel presented new problems in the area of control, birikim ve mücadele sonunda kitle iletişimini by way of their global and decentralized nature, ayrımcılığın ifadesinden arındırmak için especially due to the ability they provide kurulan ilkelerin İnternet’e nasıl uygulanacağı for staying anonymous. While the debate tartışıladursun, ırkçı, ayrımcı fikirlerin hızla continues about how the principles of purifying yayılmasına araç edilebildiği gerçeği karşımızda. mass communication from the expression of Siberhukuk, bilişim ve ifade özgürlüğü discrimination can be applied to the Internet, politikaları konusunda uzman olan Doç. Dr. – principles that have come about as a result Yaman Akdeniz sunumunda İnternet’te nefret of a historical accumulation of knowledge and söylemi üzerine Türkiye ve dünyadan örneklerle a lengthy struggle- we are facing the fact that net bir resim çiziyor, ardından bu konudaki the Internet can be used to propagate racist düzenlemeleri ifade özgürlüğü ve denetim and discriminatory ideas. In his presentation, arasındaki gerilimi ele alarak değerlendiriyor. Associate Professor Yaman Akdeniz, an expert Brankica Petkovic, Slovenya’daki Barış on cyber law, IT and freedom of speech policies, Enstitüsü’nde araştırmacı, özellikle medya paints a clear picture of hate speech on the Internet with examples from Turkey and the gözlem çalışmaları ve Avrupa düzeyinde While the rapidly medya politikaları konusunda deneyimli. world, and then analyses the regulations in developing information this area, taking into consideration the tension technologies were Petkovic, Türkiye açısından da anlamlı bir konu able to supply tools üzerine, Romanlara yönelik nefret söylemi ve between freedom of speech and supervision. for expanding freedom of speech, they also profilleme sorununa dair yaptığı bir çalışmayı Brankica Petkovic is a researcher at the Slovenia presented new problems paylaşıyor. Özellikle nüfusun yoğun olduğu Peace Institute and is experienced in media in the area of control, by way of their global Doğu Avrupa ve Türkiye’de, toplumsal olarak en monitoring projects and media policies on the and decentralized nature, dezavantajlı gruplar arasında yer alan, sosyal European level. Petkovic will share with us a especially due to the ability they provide for ve ekonomik yoksunlukların yanı sıra yoğun work she conducted on a subject that is also of staying anonymous. şekilde ayrımcılığın da hedefi olan Romanların significance for Turkey, namely hate speech and

164 AYRIMCILIK VE NEFRETİN MEDYA HALİ DISCRIMINATION AND THE HATE STATE OF THE MEDIA yaşadıklarını somut bir olayla bize aktaracak. profiling towards The Roma. The Roma are one Medyada ayrımclıkla Burada öne çıkan, medyanın toplumsal of the most socially disadvantageous [ethnic mücadelenin bir yanı, varolanın ayrımcılığı yansıtırken ve/veya görmezden minorities] in Eastern Europe and Turkey where eleştiriyse, diğer gelirken kullandığı dilin, ayrımcılığı körükleyen the population is dense, and beside social and yanı da çeşitliliğin, çoğulculuğun yerleşmesi ve pekiştiren bir işlev görüyor olması. economic deprivation, they also suffer heavily için pozitif çaba from discrimination. She will tell us about what göstermek. Medyada ayrımclıkla mücadelenin bir yanı, varolanın eleştiriyse, diğer yanı da çeşitliliğin, they have been going through with a concrete çoğulculuğun yerleşmesi için pozitif çaba example. [This research stresses] that the göstermek. Tolga Korkut, Türkiye’de language used by the media in reporting and/ bağımsız bir iletişim kanalı olarak ortaya or ignoring social discrimination also fuels and çıkan BİA projesinden edindiği deneyim strengthens it. üzerinden gazetecilerin ayrımcılıkla mücadele If one aspect of combating discrimination in konusundaki sorumluluğunu, pratik önerilerle the media is criticizing the status quo, another ortaya koyuyor. Uzun zamandır www.bianet. one is to make a positive effort for establishing org’da editör olarak çalışan Korkut, insan diversity and pluralism. Tolga Korkut discusses hakları odaklı habercilik ve barış haberciliği the responsibility of journalists in combating üzerine gazetecilik ilkelerinin oluşturulması, discrimination by making practical suggestions yerel medya ve gazeteci adaylarını eğitiminde distilled from his experience in the BİA project, de yer aldı. Korkut bu ilkeler çerçevesinde ana an independent communications channel akım medyanın bir eleştirisini sunarken, iyi in Turkey: Korkut, who has been working as örneklerden de söz ediyor. an editor in www.bianet.org for a long time, Reynald Blion’sa Avrupa Konseyi’nin yürüttüğü has also participated in training local media Ayrımcılığa Karşı Sesini Yükselt kampanyasının members and aspiring journalists, as well yöneticilerinden. İki yıllık kampanya hem ülke as developing principles on peace and rights hem de Avrupa düzeyinde medyada ayrımclığın journalism. Within the framework of these önüne geçmeyi ve kültürel çoğulculuğu teşvik principles, Korkut presents a criticism of etmeyi amaçlıyor. Kampanya öncesinde mainstream media, also touching upon positive göç, kalkınma ve medya üzerine uluslararası examples. programlarda çalışan Blion da kültürel Blion is one of the managers of the Speak çoğulculuk ve ayrımcılıkla mücadele açısından Out Against Discrimination campaign run medyanın sorumluluğu üzerinde duruyor. by the European Council. The campaign, Bu kampanyanın bir ayağı da Türkiye’de which is going to run for two years, aims to gerçekleştirilecek. counteract discrimination in the media and encourage cultural pluralism on the domestic and European level. Blion, who previously worked in international programs on migration,

development and media, discusses the media’s responsibility in cultural pluralism and combating discrimination. One leg of this campaign is going to be run in Turkey.

If one aspect of combating discrimination in the media is criticizing the status quo, another one is to make a positive effort for establishing diversity and pluralism. Çeviri/Translation: Mehmet Ali Bahit

AYRIMCILIK VE NEFRETİN MEDYA HALİ 165 DISCRIMINATION AND THE HATE STATE OF THE MEDIA ROMANLARA YÖNELİK NEFRET SÖYLEMİ ve profİlleme Hate speech and profiling of Roma people

BRANKICA PETKOVIC Çeviri/Translation: Suzan Bölme LEXICON Konferans Çevirmenleri LEXICON Conference Interpreters Takip eden paragraflarda, bir azınlık grubuna In the following paragraphs, I will discuss the Medya’nın Roman topluluğu yönelik medya söylemlerinin nasıl işlediğini ve representation of Roma in the Slovenian media, nasıl haber konusu yaptığı üzerindeki medyadaki ayrımcılık uygulamalarının nasıl ele as an illustration how media discourses on a odağımız Media Watch alınabileceğini ve önlenebileceğini göstermesi minority group work and how media practices of projesi bünyesinde medya izleme ve içerik açısından Sloven medyasında Romanların nasıl discrimination can be addressed and contested. analizi aşamalarının en temsil edildiğinden bahsedeceğim. başında başlamıştır. It is just another piece in the mosaic of Projenin kendisi, Bu, bu konferansta tartıştığımız nefret söylemi examples of hate speech and hate crime we medya politikalarının ve nefret suçları örneklerinden oluşan mozaiğin ve uygulamalarının have been discussing during this conference. sürekli yansımalarını sadece bir parçası. Bu örnek bir anlamda sadece It is in a way example specific for Slovenian değerlendirme Slovenya’daki koşullara özgü olsa da, dünyanın ihtiyacından doğmuştur. circumstances, but also can be understood and Meslek dernekleri bu tür her yerinde anlaşılabilecek ve uygulanabilecek applied elsewhere. değerlendirmeleri çoğu bir şey. zaman yapmamaktadır; I can agree with the point made in the audience çünkü medya Konferans sırasında mozaikteki bu tür profesyonelleri ve üye during the conference questioning the purpose parçaların mutlak şekilde tanımlanmasının oldukları dernekler çoğu of the pure description of such fragments. But zaman işçi hakları gibi amacını sorgulayan izleyicilerin işaret ettikleri konulara odaklanmaktadır at the same time I think it is very important to noktalara katılıyorum. Ama aynı zamanda, ve meslek etiğine dair describe them, to dismantle and deconstruct sorunlar üzerinde düzenli bu tür uygulamaları açıklamanın, ayrımcılık aralıklarla düşünmek cases of discrimination, relations of domination vakalarını, baskınlık ve baskıcılık ilişkilerini onlar için pek de iç and suppression, to make them visible and açıcı değildir. parça parça çözümlemenin, bunları görünür ve aşikar hale getirmenin çok önemli olduğunu evident, and by doing so to contribute for ve diğer toplumlarda sık sık gördüğümüz such relations and such practices not to look üzere bu tür uygulamaların ve ilişkilerin legitimate and justified as it is often happening meşrulaştırılmasının önüne geçilmesinde katkı in our societies. sağlayabileceğini düşünüyorum. My presentation of the cases of media reporting Romanlarla ilgili haberlere yer verirken Roma will be taken from the work done in more medyanın sergilediği tutumla ilgili vakaları than ten years of the project Media Watch. sunarken Media Watch (Medya İzleme) The project is run by the Peace Institute in adlı bir projede on yılı aşkın bir süredir Slovenia and its findings are published in our gerçekleştirilen çalışmalardan yararlanacağım. various publications (books, journals, web Proje Slovenya’daki Barış Enstitüsü tarafından site). Our focus on media coverage of Roma yürütülmekte olup, projenin bulguları çeşitli community started at the beginning of our yerlerde yayımlanmıştır (kitaplar, gazeteler, media monitoring and content analysis within web siteleri). Medya’nın Roman topluluğu the Media Watch project. The project itself was nasıl haber konusu yaptığı üzerindeki odağımız developed from a need for constant reflection of Our focus on media Media Watch projesi bünyesinde medya coverage of Roma media practices and media policy. The reflection community started at the izleme ve içerik analizi aşamalarının en is usually lacking in professional associations beginning of our media başında başlamıştır. Projenin kendisi, medya monitoring and content since media professionals and their associations politikalarının ve uygulamalarının sürekli analysis within the are often focused on the issues related to labor Media Watch project. yansımalarını değerlendirme ihtiyacından The project itself was rights, and are not so keen to reflect on regular doğmuştur. Meslek dernekleri bu tür developed from a need for basis problems related to professional ethics. constant reflection of değerlendirmeleri çoğu zaman yapmazlar; In our Media Watch project we have decided media practices and media çünkü medya profesyonelleri ve üye oldukları policy. The reflection to gather those journalists still interested in is usually lacking in dernekler çoğu zaman işçi hakları gibi konulara reflection of media practices and media ethics, professional associations odaklanır ve meslek etiğine dair sorunlar since media professionals and connect them with academics and citizens and their associations üzerinde düzenli aralıklarla düşünmek onlar için are often focused on the in the regular media watch work. pek de iç açıcı değildir. Media Watch projemizde, issues related to labor rights, and are not so medya uygulamaları ve medya etikleri üzerinde The case we analyzed among the first one keen to reflect on regular düşünmeye hala ilgi duyan gazetecileri bir was the case of media reporting Roma. The basis problems related to professional ethics. araya getirmeye ve bunlarla rutin medya report was published in a book in 2000 and izleme çalışmalarında yer alan vatandaşlar ve reflects media reporting the case of Roma

AYRIMCILIK VE NEFRETİN MEDYA HALİ 167 DISCRIMINATION AND THE HATE STATE OF THE MEDIA akademisyenler arasında bağlantılar kurmaya family being forbidden to settle in a village in karar verdik. Slovenia. During the research, we came across Araştırma sırasında, üç farklı ayrımcı yayın İncelediğimiz ilk vaka, Romanlarla ilgili three patterns of discriminatory reporting: kalıbıyla karşılaştık: Firstly, Roma were continuously subject to Öncelikle, Romanlar haberler yayımlayan medya idi. 2000 yazılarda sürekli yılında yayımlanan rapor, Roman ailelerin racist portrayal in writings. Secondly, they olarak ırkçı bir şekilde were considered as members of a group, and portreleniyordu. Slovenya’daki bir köye yerleşmelerinin İkincisi, bunlar bir yasaklanması vakasının medyada nasıl yer rarely seen as individuals. Thirdly, Roma didn’t grubun üyeleri olarak bulduğunu inceliyordu. Araştırma sırasında, speak, they were spoken about; it means, other görülüyor, nadiren bireyler olarak üç farklı ayrımcı yayın kalıbıyla karşılaştık: persons appear as sources and are given voice kabul ediliyorlardı. Öncelikle, Romanlar yazılarda sürekli olarak in the articles although the topic was Roma. Üçüncüsü ise, Romanlar konuşmuyordu ama onların ırkçı bir şekilde portreleniyordu. İkincisi, In more than a hundred articles about cases of haklarında konuşuluyordu; bunlar bir grubun üyeleri olarak görülüyor, forbidden settlement of Roma, only 10 per cent yani, konu Romanlar olsa da, kaynak olarak başka nadiren bireyler olarak kabul ediliyorlardı. of the sources quoted were Roma themselves. kişilere başvuruluyor, Üçüncüsü ise, Romanlar konuşmuyordu ama Among the other 90 per cent generally were makalelerde bu diğer insanların seslerine yer onların haklarında konuşuluyordu; yani, konu their neighbors or other persons, who retain veriliyordu. Romanlar olsa da, kaynak olarak başka kişilere power on a local or national level. başvuruluyor, makalelerde bu diğer insanların The research made evident that Roma have no seslerine yer veriliyordu. Romanlara getirilen economic, political or communication powers yerleşim yasağıyla ilgili olarak incelenen yüzü in the society. In the media their existence is aşkın makale içinde, alıntı yapılan kaynakların often simplified and constructed around a basic sadece yüzde 10’u Romanların kendilerinden set of topics, problems, difficulties, conflicts. oluşuyordu. Kalan yüzde 90 genellikle When the media report the issues related to life komşulardan veya yerel veya ulusal düzeyde and status of Roma community the common gücü elinde tutan diğer insanlardan oluşuyordu. expressions they use are “Romani question” or Araştırma, Romanların toplumda hiç bir “Romani problems”, establishing in that way ekonomik, siyasi güce ya da iletişim gücüne perception of Roma community as a one that sahip olmadığını açıkça ortaya koymuştur. pose a problem for the state, the one whose Medya’da, Romanların varlığı çoğu zaman “question” has to be solved. basite indirgenmekte ve belli konulardan, sorunlardan, zorluklardan ve çatışmalardan The findings on the Slovenian example of media oluşan bir temele dayandırılmaktadır. Roman reporting Roma are not necessarily specific; topluluğun yaşam ve statüsüne ilişkin konuları they probably show many familiarities with haber yaparken medyanın kullandığı yaygın other cases and other regions: On one side there ifade “Roman sorunu” ya da “Roman problemi” are the Roma as an ethnic group without power, şeklindedir; bu ifade Roman topluluğunun communication rights and access to the media, devlet için bir sorun yaratan, çözülmesi gereken and on the other side there is the media with their role and power in the society. bir şey olarak algılanmasına neden olmaktadır. During the research, Medyada Romanların konu ediliş şekliyle We can ask the question, what role the media we came across three patterns of ilgili Slovenya örneklerinden çıkan bulgular play and how? We can say they are the key discriminatory reporting: Slovenya’ya özgü değildir; bunlar muhtemelen agents/key players in agenda-setting, in setting Firstly, Roma were continuously subject diğer vakalarla ve bölgelerle büyük benzerlikler and selecting the topics and issues which are to racist portrayal in gösteriyordur: Bir yanda, siyasi gücü, considered to be important ones to talk about writings. Secondly, they were considered haberleşme hakları ve medya erişimleri olmayan in our societies. Through the choice of topics, as members of a group, bir etnik grup olarak Romanlar, diğer yanda sources, genre, language and style, the media and rarely seen as individuals. Thirdly, ise toplumdaki güç ve rolleriyle medya yer on daily basis constructs the image of “Us” as Roma didn’t speak, they almaktadır. the representatives of a majority population, were spoken about; it means, other persons Medyanın hangi rolü nasıl oynadığı sorusunu and of “Them” as the representative of a appear as sources and sorabiliriz. Bu sorunun yanıtında ise şunu minority. When speaking about majority are given voice in the articles although the görürüz: Medyanın, toplumlarımızda üzerinde population it often refers to normality at the topic was Roma. konuşulacak önemli konular olarak görülen same time. This way a distinction is made

168 AYRIMCILIK VE NEFRETİN MEDYA HALİ DISCRIMINATION AND THE HATE STATE OF THE MEDIA konu ve başlıkları belirleme ve seçme, gündemi between ‘the norm’ and ‘the others’ who Medyanın, toplumlarımızda oluşturma konusunda kilit ajanlar/kilit are representatives of a minority. They are üzerinde konuşulacak önemli konular olarak oyuncular olduğu söylenebilir. Konu, kaynak, usually portrayed as being different and thus görülen konu ve janr, dil ve biçem seçimleriyle, medya, her gün, a problem for the majority. The media uses başlıkları belirleme ve seçme, gündemi oluşturma bir çoğunluk nüfusunun temsilcileri olarak various strategies to produce a negative tone konusunda kilit ajanlar/ “Biz” imajını ve bir azınlığın temsilcileri olarak kilit oyuncular olduğu when referring not only to Roma, but to the söylenebilir. Konu, “Onlar” imajını inşa etmektedir. Çoğunluk issues around minorities in a general sense. kaynak, janr, dil ve nüfusundan bahsederken, çoğu zaman biçem seçimleriyle, The purpose of these strategies, the rhetoric medya, her gün, bir normalliğe de atıfta bulunuruz. Böylece, “norm” and argumentation strategies, is to represent çoğunluk nüfusunun olan ile bir azınlığın temsilcisi olan “ötekiler” temsilcileri olarak “Biz” “Us”, majority population, as neutral, innocent arasında bir ayrım da yapılmış olur. “Ötekiler” imajını ve bir azınlığın protagonists and even victims. By doing so, the temsilcileri olarak çoğu zaman farklı olanlar ve bu nedenle media distract the attention from their openly “Onlar” imajını inşa de çoğunluk için sorun oluşturanlar olarak etmektedir. hostile attitude towards Roma. portrelenir. Medya sadece Romanlar değil genel olarak azınlıklarla ilgili konular hakkında yaptığı In various cases in which Roma were the subject haberlerde olumsuz bir ton üretmek için çeşitli of media stories, they are portrayed as distinctly stratejiler kullanır. Retorik ve argümantasyon different from “Us”; in such report their stratejilerinin amacı “Bizi”, yani çoğunluk “otherness” becomes almost indisputable. The nüfusunu nötr, masum baş kahramanlar ve number of media strategies that were identified hatta mağdurlar olarak temsil etmektir. Bunu reach from generalizations to the use of yaparak medya, gözleri Romanlara karşı stereotypes. All of the applied strategies, three takındığı açıkça saldırgan tutumdan başka bir of which I will explain as follows, aim to portray yere çeker. the Roma as an immediate threat to society. Haber konusu oldukları çeşitli vakalarda, According to first argumentation strategy, Romanlar bizden bariz “farklı” olarak Roma are described as dangerous and portrelenmektedir; bu haberlerde, Romanların aggressive, being criminals as a part of their “ötekiliği” tartışmasız bir hal almaktadır. Medya nature (which is clearly a racist assumption and tarafından kullanıldığı belirlenen stratejiler a very problematic statement), and as such they genelleştirmelerden stereotip kullanımlarına pose a threat to “our” social order. Secondly, kadar uzanmaktadır. Üçünü aşağıda Roma are portrayed as idle, lazy, unwilling to açıklayacağım bu stratejilerin hepsi, Romanları work, living from social assistance, threatening toplum için yakın bir tehdit olarak göstermeyi the economic order as well. Finally, Roma are amaçlamaktadır. portrayed as a threat to our cultural order, Birinci argümantasyon stratejisinde, Romanlar as completely different in terms of culture, tehlikeli ve saldırgan olarak açıklanmakta, mentality, values and behavior. suçun bu insanların doğalarının bir parçası Slovenia, the western part of former Yugoslavia We can say media are the olduğu söylenmektedir (açıktır ki bu tamamen and the only part that is an EU member, key agents/key players ırkçı bir varsayım ve çok sorunlu bir beyandır); in agenda-setting, in consists of a population of around 2 million. setting and selecting buna göre, bu insanlar “bizim” toplum From a total of approximately 10 million the topics and issues düzenimiz için bir tehdit oluşturmaktadır. which are considered Roma who live in Europe, 10.000 Roma live in to be important ones İkinci olarak, Romanlar aylak, tembel, çalışma to talk about in our isteği olmayan, sosyal yardım ödemeleri Slovenia which is 0,5 per cent of the Slovenian societies. Through population. Keeping these numbers in mind, the choice of topics, sayesinde geçimlerini sağlayan ve bu nedenle sources, genre, language ekonomik düzeni de tehdit eden insanlar olarak one wonders why the Slovenian media, and style, the media on especially in the 1990s and earlier this century, daily basis constructs portrelenmektedir. Son olarak, Romanlar the image of “Us” as kültür, mentalite, değerler ve davranış olarak presents the Roma as such an immense threat the representatives of to the social, economic and cultural order. a majority population, bizden tamamen farklı olmaları nedeniyle bizim and of “Them” as the kültürel düzenimiz için de bir tehdit olarak Cases of Roma being enable to settle because representative of a minority. gösterilmektedir. of resistance from the majority population Eski Yugoslavya’nın batı kısmından oluşan ve continued to appear until today. Few years

AYRIMCILIK VE NEFRETİN MEDYA HALİ 169 DISCRIMINATION AND THE HATE STATE OF THE MEDIA AB üyesi olan tek parçası Slovenya, yaklaşık ago there was a case with resonance in the 2 milyonluk bir nüfusa sahip. Avrupa’da European human rights organization, including Eski Yugoslavya’nın batı kısmından oluşan yaşayan toplam 10 milyon Roman’dan 10.000’i the Human Rights Commissioner of the ve Eski Yugoslavya’nın Slovenya’dadır; bu da Slovenya nüfusunun Council of Europe. It has happened despite AB üyesi olan tek parçası olan Slovenya, %0,5’ine denk gelmektedir. Bu rakamlar göz Slovenia’s EU membership. It was a case about yaklaşık 2 milyonluk önüne alındığında, Slovenya medyasının, a family who owned land outside the center bir nüfusa sahip. Avrupa’da yaşayan toplam özellikle de 1990’larda ve bu yüzyılın başlarında of a village and lived there for about three 10 milyon Roman’dan Romanları neden sosyal, ekonomik ve kültürel decades already. The Roma family consisted 10.000’i Slovenya’dadır; bu da Slovenya düzen için böylesine büyük bir tehdit olarak of around 30 members which is not unusual in nüfusunun %0,5’ine denk gösterdiği sorusu karşımıza çıkmaktadır. gelmektedir. Bu rakamlar Roma community since multiple generations göz önüne alındığında, Çoğunluk nüfusun gösterdiği direnç nedeniyle tend to live together. Some of the members Slovenya medyasının, Romanların yerleşim gerçekleştirememesi özellikle de 1990’larda of the family were involved in criminal acts of ve bu yüzyılın başlarında vakaları günümüze kadar devam etmiştir. some sort. Because of this, the other villagers Romanları neden sosyal, Birkaç yıl önce, Avrupa Konseyi İnsan Hakları ekonomik ve kültürel decided that the whole family should leave düzen için böylesine Komiserliği de dahil olmak üzere Avrupa the village settlement. They organized a mob büyük bir tehdit olarak insan hakları kuruluşlarında yankı bulan bir gösterdiği sorusu which approached the Roma settlement in karşımıza çıkmaktadır. vaka vardı. Slovenya’nın AB üyeliğine rağmen order to evict the residents and demolish their meydana gelen olay, bir köy merkezinin dwellings. The police stopped the villagers and uzağında arazi sahibi olan ve 30 yıldır o arazide evacuated the Roma family, allegedly for their yaşamakta olan bir aile ile ilgiliydi. Roman aile own sake. When the residents had left their yaklaşık 30 üyeden oluşuyordu, ki birden fazla dwellings, the settlement was soon destroyed nesil bir arada yaşama eğilimi gösterdiğinden under justifications they lack legal permits. Roman topluluklarında bu olağanüstü bir They certainly tried to return, yet the villagers durum değildir. Aile üyelerinin bazıları bazı had organized blockades. The same was done suç fiillerine karışmıştı. Bu nedenle, diğer in many villages for which the media reports, köylüler tüm ailenin köy sınırlarını terk etmesi contributing to the atmosphere of spectacle gerektiğine karar verdi. Halk toplandı ve Roman and crisis, announced the Roma family will be yerleşim alanına yürüdü; amaçları sakinleri settled there. To illustrate the type of news çıkarmak ve binaları yıkmaktı. Polis köylüleri coverage at the period, we can take a look at durdurdu ve, sözüm ona kendi iyilikleri için, the images that appeared regarding this event. Roman ailesini tahliye etti. Roman sakinler The one pictured a van with the family including evlerinden ayrıldıktan kısa süre sonra arazideki their kids leaving the village. The caption in tüm yapılar, yasal izinleri olmadığı gerekçesiyle the major daily newspaper of Slovenia read yıkıldı. Arazinin sahipleri olan Romanlar tabi ki “without control from cute kids grow criminals”. evlerine geri dönmeye çalıştılar, ama köylüler alanı ablukaya aldı ve Romanların arazilerine The power of media in reporting on Roma and girmesine izin vermedi. Kriz ve temaşa other ethnic issues has a huge impact on the atmosferine katkıda bulunan medya haberleri, public opinion, particularly because there is a Slovenia, the western Roman grubun başka köylere yerleştirileceğini lack of alternative sources of information. The part of former Yugoslavia duyurunca, birçok köy girişlerini kapattı. O media’s exclusion, isolation and criminalization and the only part that is an EU member, consists dönem medyada çıkan haberlerin ne türden of minorities such as the Roma go hand in hand of a population of around olduğunu göstermesi açısından, bu olayla with the particular economical, cultural and 2 million. From a total of approximately 10 ilgili olarak çıkan görüntülere bakabiliriz. social ghettoization in Slovenia; this regards million Roma who live in Resimlerden birinde, aile ve çocukları bir about 50 Roma settlements in the country. The Europe, 10.000 Roma live in Slovenia which is 0,5 minibüs ile köyden ayrılırken görüntüleniyordu. case of Slovenia is symptomatic for Europe and per cent of the Slovenian Slovenya’nın başlıca günlük gazetelerinden wherever else there are ethnic groups living population. Keeping these numbers in mind, one birinde çıkan haberin altındaki başlık şöyleydi: isolated in ghettos. In some discussions, even wonders why the Slovenian “Kontrol olmayınca bu sevimli çocuklar within local authorities in Slovenia people media, especially in the suçlulara dönüşüyor”. 1990s and earlier this representing majority population advocate century. Romanlarla veya diğer etnik sorunlarla ilgili a solution with fence built around the Roma

170 AYRIMCILIK VE NEFRETİN MEDYA HALİ DISCRIMINATION AND THE HATE STATE OF THE MEDIA haberlerde medyanın sahip olduğu güç, settlements with constant police control. This Romanlarla veya diğer kamuoyu üzerinde büyük bir etkiye sahip; attitude and the images connected with it etnik sorunlarla ilgili haberlerde medyanın sahip bunun en önemli nedeni de alternatif bilgi alarmingly bring historical cases of gated and olduğu güç, kamuoyu kaynaklarının olmaması. Medyanın Romanlar controlled areas of potentially dangerous ethnic üzerinde büyük bir etkiye sahip; bunun en önemli gibi azınlıkları dışlaması, soyutlaması ve groups. nedeni de alternatif kriminalleştirmesi, Slovenya’daki özellikle bilgi kaynaklarının To illustrate universal dimension of hate speech olmaması. ekonomik, kültürel ve sosyal gettolaşma ile el and racial profile of Roma we can take an ele gitmektedir; bu, ülkedeki 50 Roman yerleşim example of most recent news from neighboring yeriyle ilgilidir. Slovenya’nın durumu Avrupa Croatia, where a Roma kid was beaten by için ve etnik grupların soyutlanmış gettolarda policemen. Following the media reports of this yaşadığı diğer yerler için semptomatik nitelik event with the policemen, some online forums taşımaktadır. Bu tartışmalarda, Slovenya’daki would read that this behavior was justified and yerel otoriteler içinde bile, çoğunluk nüfusunu deserved. Comments typically stated “I am temsil edenler Roman yerleşimlerinin etrafına not racist but...[all the Roma are criminals]”, a tel örgü çekilmesini ve sürekli polis kontrolü sentence that is quite a contradiction in itself uygulanmasını savunmaktadır. Bu tutum ve and subject of many studies. bununla bağlantılı görüntüler, potansiyel olarak tehlikeli etnik grupların giriş çıkışları kontrol In conclusion, let me say again that the Media edilen denetimli alanlara kapatıldığı tarihi Watch project of the Peace Institute bring vakaları beraberinde getirmektedir. together academics and journalists to prepare reports and analysis on the aforementioned Nefret söyleminin evrensel boyutunu ve issues of minorities in order to publish it in Romanlar için çizilen ırksal profili göstermek için verebileceğimiz bir örnek de komşumuz books and journals, and distribute it to a Hırvatistan’dan. Kısa süre önce haberlere larger audience free of charge. The target yansıyan olayda, Roman bir çocuk polislerce audience includes media editors, journalists, dövülmüştü. Polislerin karıştığı bu olayın publishers, academic institutions, politicians, medyaya yansımasından sonra, bazı çevrimiçi cultural workers, religious institutions, etc. forumlarda bu davranışın haklı olduğu, The institute keeps a track record of more than çocukların bunu hak ettiği yazıldı. Yorumlar tipik 20 books, more than 30 journals, hundreds of olarak şunu diyordu: “Ben ırkçı değilim ama… events, debates, etc. Despite all this, we still [tüm Romanlar suçludur]”; bu cümle kendi see our efforts to carry out analysis of media içinde bir tezat oluşturan ve birçok çalışmaya representations and delivering statistics as konu olabilecek bir cümledir. insufficient in order to fully detect and change Sonuç olarak şunu yinelemek istiyorum; the behavior of the media and how power is Barış Enstitüsü’nün Media Watch projesi, acquired and maintained. Therefore we have kitap ve dergilerde yayınlanmak ve ücretsiz decided to get involved in media policies, olarak daha geniş kesimlere dağıtılmak research and advocacy. Because of this, the üzere azınlıklarla ilgili yukarıda değindiğim media watch group suggests alternative konularda raporlar ve analizler hazırlamak proposals for legislation, put amendments üzere gazetecileri ve akademisyenleri bir araya to the law and send it to the parliament, we getirmektedir. Hedef kitle medya editörlerini, request to change the legislation and constantly gazetecileri, yayıncıları, akademik kurumları, monitor regulatory bodies. After several years siyasetçileri, kültür çalışanlarını, dini kurumları and changes in the legislation, little progress vb içermektedir. Enstitü 20’den fazla kitap can be witnessed which leads to the conclusion The power of media in reporting on Roma and ve 30’dan fazla dergi/gazete ile birlikte that it is crucial to also deal with journalists, other ethnic issues has a yüzlerce olay ve tartışmayı izlemektedir. Tüm the state and its regulation, and above all with huge impact on the public opinion, particularly bunlara rağmen, medya temsillerini analiz the citizens and minority groups themselves. because there is a lack etme ve istatistikler sunma çabalarımızın These are the major tasks of our institute in of alternative sources of information. medya davranışını, gücün nasıl elde edildiğini the media field. We aim to empower Roma ve muhafaza edildiğini tespit etmek ve and other vulnerable groups of citizens and

AYRIMCILIK VE NEFRETİN MEDYA HALİ 171 DISCRIMINATION AND THE HATE STATE OF THE MEDIA değiştirmek için hala yetersiz olduğunu enable them to join the discussion since it is görüyoruz. Bu nedenle; medya politikaları, them who can best explain their experience Projenin başlangıcından beri geçen birkaç araştırma ve savunu alanına girmeye karar and views. The institute trained Roma in terms yıldan ve yapılan verdik. Bu kapsamda, medya izleme grubu of journalism; this way a voice can be given to bazı değişikliklerden sonra, çok az ilerleme mevzuat için alternatif öneriler getirmekte, these vulnerable groups in order to address olduğu görülmekte, kanunlar için değişiklikler önermekte ve tüm their issues. The first sign of success is their own bu da gazetecilerle, devletle ve düzenleyici bu önerilerini parlamentoya göndermektedir; Roma radio station, and also an introduction of organlarıyla ve ayrıca mevzuatta değişiklik yapılmasını talep ediyor regular program for Roma community as a part vatandaşlarla ve azınlık ve düzenleyici organları sürekli izliyoruz. gruplarının kendileriyle of national public service broadcasting. This is birlikte çalışmanın Projenin başlangıcından beri geçen birkaç hayati önem taşıdığı but one of many steps that have to be taken in yıldan ve yapılan bazı değişikliklerden sonucuna götürmektedir. order to empower citizens for more participation sonra, çok az ilerleme olduğu görülmekte, and critical use of the media, to empower the bu da gazetecilerle, devletle ve düzenleyici media and journalists for responsiveness and organlarıyla ve ayrıca vatandaşlarla ve azınlık responsibility, hoping to create a better, more gruplarının kendileriyle birlikte çalışmanın inclusive society at the end. hayati önem taşıdığı sonucuna götürmektedir. Bunlar, medya alanında enstitümüzün başlıca Questions and answers görevleridir. Romanları ve diğer korunmasız How do these kind of declarations through vatandaş gruplarını güçlendirmeyi ve bunların serious researches on media and discrimination da tartışmalarda yer alabilmelerini amaçlıyoruz; effect the general public opinion and the zira deneyimlerini ve görüşlerini en iyi anlatabilecek olanlar bu gruplardır. Enstitü media? Is there any sign that these kind of Romanlara gazetecilik konusunda eğitim interventions made by NGOs and researchers vermiştir; bu yolla, sorunlarını ele almaları change discriminative attitutes in media? için bu korunmasız gruplara seslerini duyurma Based on more than ten years of running olanağı sağlanmıştır. Başarının ilk işareti monitoring and research activities within ise kurmuş oldukları, kendilerine ait Roman our Media Watch project on discrimination radyosu ve ulusal kamu yayınlarının bir parçası in media practices in Slovenia, and after olarak Roman topluluğuna yönelik olarak many publications and events where we başlatılan ve düzenli aralıklarla yayınlanan discussed these problems, we can say that bir programdır. Bu, daha iyi, daha katılımcı bir improvements have been made. There are toplum yaratma umuduyla daha fazla katılım more awareness and ability to recognize and ve medyadan daha iyi yararlanma konusunda combat discrimination, in general public but vatandaşları güçlendirmek ve duyarlılık ve also among media professionals. Still, negative sorumluluk konusunda medyayı ve gazetecileri media practices appear again and again, since güçlendirmek için atılması gereken birçok they are also often reproduced and legitimized adımdan sadece biri. through political discourse and through the Sorular ve cevaplar system as such – which is organized around Medya ve ayrımcılık konusunda yapılan ciddi national state, categorizations and relations araştırmaların ortaya koyduğu bu tür bildiriler with are based on domination and which genel kamuoyunu ve medyayı nasıl etkiliyor? constantly produce “Others”. And the “Others” STK’lar ve araştırmacılarca yapılan bu tür are those who are usually subject of hate After several years and changes in the müdahalelerin medyadaki ayrımcı tutumları speech and discrimination. Still, it doesn’t legislation, little değiştirdiği yönünde bir işaret var mı? mean that the work on media monitoring and progress can be witnessed which leads to the Slovenya’daki medya uygulamalarında public awareness to address the problems of conclusion that it is ayrımcılık konusundaki Media Watch discrimination through media content and crucial to also deal with journalists, the projemiz dahilinde 10 yılı aşkın bir süredir media operations is useless, but rather that state and its regulation, gerçekleştirdiğimiz izleme ve araştırma it requests continuous efforts not only in the and above all with the citizens and minority faaliyetlerine ve bu sorunları tartıştığımız çok field of monitoring, but also in the field of groups themselves. sayıdaki yayın ve olaya dayanarak, iyileşmelerin self-regulation within the media industry and

172 AYRIMCILIK VE NEFRETİN MEDYA HALİ DISCRIMINATION AND THE HATE STATE OF THE MEDIA olduğunu söyleyebiliriz. Hem halk genelinde journalists’ associations, and in the field of state Olumsuz medya hem de medya profesyonelleri arasında regulation when necessary. At the same time uygulamaları tekrar tekrar karşımıza ayrımcılığı fark etme ve ayrımcılıkla mücadele the efforts have to be made to discuss the whole çıkmaktadır, çünkü etme yeteneği ve farkındalığı artmıştır. Ancak social and political system and reformulate it to bunlar çoğu zaman politik söylemler yine de, olumsuz medya uygulamaları tekrar be more inclusive and based on more equality. yoluyla ve tahakküm tekrar karşımıza çıkmaktadır, çünkü bunlar çoğu temelli ulus devlete, kategorizasyonlara ve zaman politik söylemler yoluyla ve tahakküm Why do media need produce “others” in ilişkilere dayanan ve temelli ulus devlete, kategorizasyonlara ve its discourse? The “others” are generally sürekli olarak “Ötekiler” yaratan sistem yoluyla ilişkilere dayanan ve sürekli olarak “Ötekiler” minorities, foreigners and small groups, so can meşrulaştırılmaktadır. yaratan sistem yoluyla meşrulaştırılmaktadır. we say that media create a kind of legitimacy for “Ötekiler” çoğu zaman nefret söylemine ve itself to “place” itself among the most crowded ayrımcılığa konu olanlardır. Yine de bu, medya groups of society? içeriği ve medya operasyonları yoluyla ayrımcılık Yes, we can say that. Our system constantly yapılması sorununu ele almak için medya izleme produce “Others” to continue with the relations ve kamu farkındalığını arttırma çalışmalarının of domination and exploitation, and to keep yararlı olmadığı anlamına gelmemektedir; most prominent place in the system for “Us”, daha ziyade, sadece izleme alanında değil, the dominant ethnic, class or gender group . medya endüstrisinin ve gazeteci derneklerinin The media are part of the system, promoting kendi kendilerini düzenlemesi ve gerektiğinde the dominant ideology. The media in some devletin denetimi alanında sürekli çaba progressive organizations or in some small gerektiği anlamına gelmektedir. Aynı zamanda, “pockets” of progressive media practices tüm sosyal ve siyasi sistemi tartışmaya açmak and structures manage to disclose and make ve sistemi daha içermeci, daha eşitlikçi hale getirmek için çaba sarf edilmelidir. visible inequalities and discrimination in our societies, contributing to public awareness and Medya neden söyleminde “ötekiler” yaratma to possible changes, but on generally the media ihtiyacı duyuyor? “Ötekiler” genellikle play the role to keep the system as it is and to azınlıklardan, yabancılardan ve küçük give legitimacy to it. gruplardan oluştuğuna göre, medyanın toplumdaki en kalabalık gruplar arasında How economy and general poverty effects kendine bir “yer” açmak için bir nevi meşruluk discriminative attitudes in especially local yarattığını söyleyebilir miyiz? level? What kind of role does the memory of Evet, bunu söyleyebiliriz. Sistemimiz, tahakküm Yugoslavia play in discriminative attitudes and ve sömürü ilişkilerini devam ettirmek için ve discourses generally in Slovenia? sistemdeki en iyi yeri “Bize”, yani etnik köken, The economic system in place now is producing sınıf veya cinsiyet açısından baskın olana big gaps in social standard and wealth, making vermek için sürekli “ötekiler” yaratıyor. Medya, majority of people to work more and more, Negative media practices baskın ideolojiyi desteklemek suretiyle sistemin having less and less social benefits, security of appear again and again, bir parçası haline gelmektedir. Bazı ilerici jobs and quality of life. Encouraged to spend since they are also often reproduced and kuruluşlardaki medyada veya çok az sayıdaki more and more on useless goods they are legitimized through bazı ilerici medya ‘gruplaşmalarında’, medya political discourse victims of consumerism. It seems that recent uygulamaları ve yapıları toplumlarımızdaki and through the system economic crisis makes the harm of such system as such – which is eşitsizliği ve ayrımcılığı görünür hale more visible, but also it seems that the crisis organized around national getirmeyi, ifşa etmeyi başarmakta, bu state, categorizations affects most the migrant workers and similar and relations with are yolla kamu farkındalığının arttırılmasına ve vulnerable groups which are often subject of based on domination olası değişikliklere katkıda bulunmaktadır; and which constantly discrimination. We can witness in Slovenia produce “Others”. And ancak genel olarak medya sistemi olduğu recently that journalists in their reports express the “Others” are those gibi muhazafa etme ve sisteme meşruluk who are usually subject lot of empathy and engagement for the difficult of hate speech and kazandırma rolünü oynamaktadır. discrimination. situation in which the migrant workers are now, being exposed to most brutal exploitation.

AYRIMCILIK VE NEFRETİN MEDYA HALİ 173 DISCRIMINATION AND THE HATE STATE OF THE MEDIA Ekonomi ve genel yoksulluk, özellikle yerel But, as I mentioned earlier, it would need düzeyde, ayrımcı tutumları nasıl etkiliyor? more revision in the economic and political Şu andaki ekonomik sistem sosyal standartlar ve Yugoslavya’nın anısı Slovenya’daki ayrımcı system, and in the media system, to make such zenginlik açısından tutumlar ve söylemlerde genel itibariyle nasıl bir positive episode in media practices for long- bireyler arasında büyük farklar yaratmakta, rol oynuyor? term professional commitment. On generally, insanların çoğunluğu Şu andaki ekonomik sistem sosyal standartlar the economic system and especially the recent için giderek azalan sosyal yardımlar, iş ve zenginlik açısından bireyler arasında büyük economic crisis in Slovenia as a post-socialist güvenliği ve yaşam farklar yaratmakta, insanların çoğunluğu için country make it common among ordinary kalitesi karşısında daha çok çalışmayı zorunlu giderek azalan sosyal yardımlar, iş güvenliği ve people to express nostalgia for the previous hale getirmektedir. yaşam kalitesi karşısında daha çok çalışmayı socialist system. Görünen odur ki son ekonomik kriz, bu tür zorunlu hale getirmektedir. İşe yaramaz mallara sistemlerin zararını her geçen gün daha fazla para harcamaya daha da görünür hale getirmektedir; görünen teşvik edilen insanlar tüketim kültürünün esiri bir başka şey de krizin olmuşlardır. Görünen odur ki son ekonomik kriz, en çok göçmen işçileri ve benzer korunmasız bu tür sistemlerin zararını daha da görünür hale grupları etkilediğidir getirmektedir; görünen bir başka şey de krizin ki bu gruplar çoğu en çok göçmen işçileri ve benzer korunmasız zaman ayrımcılığa konu olduklarıdır. grupları etkilediğidir ki bu gruplar çoğu zaman ayrımcılığa konu olduklarıdır. Slovenya’da son zamanlarda gazetecilerin yazılarında, sömürünün en zalim şekillerine maruz kalan göçmen işçilerin içinde bulundukları zorluklara karşı büyük bir ilgi ve empati duyduklarına şahit oluyoruz. Ama daha önce de belirttiğim gibi, medya uygulamalarındaki bu olumlu gelişme dönemini uzun vadeli bir mesleki taahhüde dönüştürmek için ekonomik ve siyasi sistemde ve medya sisteminde daha fazla revizyon yapılması gerekecektir. Genel olarak, Slovenya’daki ekonomik sistem ve özellikle de son dönemdeki ekonomik kriz, sosyalizm kökeninden gelen ülkede sıradan insanların eski sosyalist sisteme karşı nostalji duymalarına neden olmaktadır.

The economic system in place now is producing big gaps in social standard and wealth, making majority of people to work more and more, having less and less social benefits, security of jobs and quality of life. It seems that recent economic crisis makes the harm of such system more visible, but also it seems that the crisis affects most the migrant workers and similar vulnerable groups which are often subject of discrimination.

174 AYRIMCILIK VE NEFRETİN MEDYA HALİ DISCRIMINATION AND THE HATE STATE OF THE MEDIA İnternet’te Irkçılık Racism on the Internet

YAMAN AKDENİZ Çeviri/Translation: Ayşe Berktay Nefret söylemi veya ırkçı içeriğin herkesçe There is no generally agreed definition of kabul edilmiş bir tanımı yoktur. Genel olarak “hate speech” or “racist content”. Generally, Irkçılık ve Hoşgörüsüzlüğe karşı bakıldığında, ırk, renk, etnik köken, cinsiyet, speech that incites or promotes hatred Avrupa Komisyonu (ECRI) milliyet, din, cinsel tercih, engellilik hali veya towards individuals, on the basis of their ırkçılığı “ırk, renk, dil, din, milliyet başka bireysel ayrımcılık biçimleri üzerinden race, colour, ethnicity, gender, nationality, veya ulusal veya etnik kişilere karşı nefreti kışkırtan ve destekleyen religion, sexual preference, disability, and köken gibi nedenlerin bir kişi veya grubun sözler “nefret söylemi” oluşturabilir. 1997’de other forms of individual discrimination can hor görülmesini veya Avrupa Konseyi’nin Nefret Söylemi üzerine constitute “hate speech”. In 1997, a Council bir kişi veya grubun Tavsiye Kararı “nefret söylemi” teriminin of Europe Recommendation on Hate Speech üstünlüğü fikrini haklı kılabileceği inancı” “ırksal nefret, yabancı düşmanlığı, anti- stated that the term “hate speech” should be olarak tarif eder. Ancak semitizm veya hoşgörüsüzlüğe (saldırgan understood as covering “all forms of expression “bu tür söylem içinde mutlaka “nefretin” veya milliyetçilik, etnosentrizm, azınlıklara, which spread, incite, promote or justify duyguların ifade edilmesi göçmenlere ve göçmen kökenlilere karşı racial hatred, xenophobia, anti-Semitism or gerekmediğine işaret etmek gerekir. ayrımcılık ve düşmanlık yapanlarca ifade other forms of hatred based on intolerance, edilen hoşgörüsüzlük de dahil) dayalı diğer including intolerance expressed by aggressive nefret türlerini yayan, kışkırtan, destekleyen nationalism and ethnocentrism, discrimination veya haklı gösteren her türlü ifadeyi” and hostility against minorities, migrants and kapsayacak şekilde anlaşılması gerektiğini people of immigrant origin”.1 The European belirlemekteydi”.1 Avrupa İnsan Hakları Court of Human Rights refers to “all forms of Mahkemesi “hoşgörüsüzlüğe dayalı nefreti expression which spread, incite, promote or (dini hoşgörüsüzlük dahil) yayan, kışkırtan, justify hatred based on intolerance (including destekleyen veya haklı gösteren her türlü religious intolerance)”2 as “hate speech” but ifadeyi”2 “nefret söylemi” olarak adlandırır “only statements which promote a certain level fakat “beyanlar, ancak belirli bir düzeyde of violence qualify as hate speech”.3 Racism, on şiddeti desteklemeleri halinde nefret söylemi the other hand, is described by the European olarak nitelenir”.3 Öte yandan, Irkçılık ve Commission against Racism and Intolerance Hoşgörüsüzlüğe karşı Avrupa Komisyonu (ECRI) as “the belief that a ground such as (ECRI) ırkçılığı “ırk, renk, dil, din, milliyet veya race, colour, language, religion, nationality or ulusal veya etnik köken gibi nedenlerin bir national or ethnic origin justifies contempt for kişi veya grubun hor görülmesini veya bir kişi a person or a group of persons, or the notion of veya grubun üstünlüğü fikrini haklı kılabileceği superiority of a person or a group of persons”.4 inancı” 4 olarak tarif eder. Ancak “bu tür söylem It should, however, be noted that “such speech içinde mutlaka “nefretin” veya duyguların ifade does not necessarily imply the expression of edilmesi gerekmediğine işaret etmek gerekir. İlk “hate” or emotions. Racial discourse may be bakışta rasyonel ve sıradan görünen beyanlarda concealed in statements that at first sight da ırkçı söylem gizli olabilir”.5 appear rational or routine”.5

1 Avrupa Konseyi, Bakanlar Komitesi, Tavsiye R (97) 20 (1997). 1 Council of Europe, Committee of Ministers, Recommendation Racism, on the other 2 Gündüz v. Turkey, Başvuru No. 35071/97, 4 Aralık 2003 tarihli R (97) 20 (1997). hand, is described by the European Commission karar, § 40. Ayrıca Bkz. Hukuk yoluyla demokrasi Avrupa 2 Gündüz v. Turkey, Application No. 35071/97 judgment of 4 against Racism and Komisyonu (Venedik Komisyonu), İfade Özgürlüğü ile Din December 2003, § 40. See further European Commission Intolerance (ECRI) as Özgürlüğü arasındaki ilişkiye dair Rapor: Kutsallara Küfür, for democracy through law (Venice Commission), Report “the belief that a ground Dini Hakaret ve Dini Nefret Kışkırtıcılığına ilişkin yasal on the relationship between Freedom of Expression and such as race, colour, düzenleme ve cezalandırma meselesi, Venedik Komisyonu Freedom of Religion: the issue of regulation and prosecution language, religion, tarafından 76. Genel Toplantıda Kabul edildi (Venedik, of Blasphemy, Religious Insult and Incitement to Religious nationality or national 17-18 Ekim 2008), CDL-AD(2008)026, www.venice.coe.int/ Hatred adopted by the Venice Commission at its 76th Plenary or ethnic origin justifies docs/2008/CDL-AD(2008)026-e.pdf. Session (Venice, 17-18 October 2008), CDL-AD(2008)026, at contempt for a person or 3 Ibid. www.venice.coe.int/docs/2008/CDL-AD(2008)026-e.pdf. a group of persons, or the notion of superiority 4 Irkçılık ve Hoşgörüsüzlüğe Karşı Avrupa Komisyonu (ECRI) 3 Ibid. of a person or a group ırkçılık ve ırk ayrımcılığıyla mücadeleye yönelik ulusal 4 European Commission against Racism and Intolerance of persons”. It should, mevzuat üzerine Genel Politika Tavsiyesi No. 7, ECRI (ECRI) General Policy Recommendation No. 7 on national however, be noted that tarafından 13 Aralık 2002’de benimsendi. legislation to combat racism and racial discrimination, “such speech does not 5 Bkz. Avrupa Konseyi İnsan Hakları Yürütme Komitesi adopted by ECRI on 13 December 2002. necessarily imply the (CDDH), İnsan Haklarını Geliştirme Uzmanlar Komitesi 5 See Council of Europe Steering Committee for Human Rights expression of “hate” or (DH-DEV), Çalışma Grubu A, “Nefret Söylemi” Raporu, (CDDH), Committee of Experts for the Development of emotions. belge GT-DHDEV A(2006)008, Strasbourg, 9 Şubat 2007, Human Rights (DH-DEV), Working Group A, Report on “Hate

176 AYRIMCILIK VE NEFRETİN MEDYA HALİ DISCRIMINATION AND THE HATE STATE OF THE MEDIA Ancak bu tanımlar konusunda fikir ayrılıkları However, disagreements and variations exist Nefreti ve bir ırkın ve farklar vardır ve “nefret söylemi”nin içeriği on these definitions, and the content of “hate üstünlüğünü temel alan fikirlerin yayımı ve ya da “ırkçı içerik”, daha genel anlamda, speech” or “racist content” could be broader ırkçılık, acil çözüm dünyadaki veya belki de daha açık bir şekilde based upon cultural, political, moral and bekleyen bir toplumsal sorun olarak enformasyon Avrupa bölgesindeki kültürel, politik, ahlaki ve religious differences around the world, and çağı ve dijital dini farklar üzerinden temellendirilebilir. Böylesi perhaps more evidently within the European iletişimin ortaya çıkması öncesinde mevcuttu. farklar tarihsel, hukuki ve anayasal arkaplanla region. Such differences, combined with Irkçı gruplar İnternet birleştiğinde genellikle bu tür içerik konusunda historical, legal, and constitutional background, evlerimize girmeden çok farklı yasal önlemler alınmasına yol açmaktadır; often leads into the adoption of different önce, 1970’lerde, telefon şebekesi de dahil başka ayrıca neyin suç oluşturduğu konusunda da legal measures to deal with such content, iletişim araçlarından farklılıklar vardır. Fransa, Almanya, Avusturya and variations also exist with regards to what yararlanmaktaydı. ve Belçika gibi devletler Yahudi Soykırımı’nın constitutes criminal conduct. While states inkârını suç sayarken, İngiltere, İrlanda ve such as France, Germany, Austria, and Belgium İtalya gibi başka Avrupa devletlerinde böyle bir criminalise the denial of the Jewish Holocaust, suç belirlemesi yoktur. other European states such as the United Nefreti ve bir ırkın üstünlüğünü temel alan Kingdom, Ireland, and Italy do not have similar fikirlerin yayımı ve ırkçılık, acil çözüm bekleyen criminal provisions. bir toplumsal sorun olarak enformasyon çağı Racism and the dissemination of ideas based ve dijital iletişimin ortaya çıkması öncesinde on hatred and racial superiority was a pressing mevcuttu. Irkçı gruplar İnternet evlerimize social problem prior to the emergence of the girmeden çok önce, 1970’lerde, telefon information age and digital communications. şebekesi de dahil başka iletişim araçlarından Long before the Internet entered our homes, yararlanmaktaydı. Örneğin, Kanada’nın Toronto racist groups made use of other communication kentinde beyaz ırkın üstünlüğünü savunan tools including the telephone networks as far neo-Nazi Western Guard Partisi bir telesekreter back as the 1970s. For example, the Western cihazıyla nefret propagandası yapıyordu6 ve Guard Party, a white-supremacist Neonazi bu durum 1980’lerin sonlarında uzun hukuki group based in Toronto, Canada, had a ihtilaflara konu olmuştu.7 Ancak, İnternet telephone answering machine which was used gibi dijital iletişim teknolojilerinin gelişmesi to propagate hatred,6 and was the subject kişi ve örgütlerin eline “ırkçılığı ve yabancı matter of a long legal dispute in the late 1980s.7 düşmanlığını destekleyecek modern ve güçlü The advancement of digital communication araçlar”8 vererek bu soruna yeni bir boyut technologies such as the Internet has, however, eklemiştir. added a new dimension to this problem by Toronto örneğinde de görüldüğü gibi “dijital providing individuals and organisations “with nefret”e ilişkin kaygılar tarihsel olarak 1980lerin modern and powerful means to support racism and xenophobia”.8

internet adresi: www.coe.int/t/e/human_rights/cddh/3._ committees/04.%20development%20of%20human%20rig Speech”, document GT-DH-DEV A(2006)008, Strasbourg, 9 hts%20(dh-dev)/04.%20meeting%20reports/36thareport. February 2007, at www.coe.int/t/e/human_rights/cddh/3._ asp#P479_54485 , para. 4 . committees/04.%20development%20of%20human%20 Racism and the 6 Kanada İnsan Hakları Komisyonu, Nette Nefret (Ottawa: rights%20(dh-dev)/04.%20meeting%20reports/36thareport. dissemination of ideas Association for Canadian Studies, Bahar 2006), İnternet asp#P479_54485, para. 4. based on hatred and adresi: www.chrc-ccdp.ca/pdf/HateOnInternet_bil.pdf . . 6 Canadian Human Rights Commission, Hate on the Net racial superiority was a 7 Kanada (İnsan Hakları Komisyonu) v. Taylor [1990] 3 S.C.R. 892 (Ottawa: Association for Canadian Studies, Spring 2006) at 4, pressing social problem (Kanada İnsan Hakları Yasası’nın 13(1) bölümü telefonla nefret at www.chrc-ccdp.ca/pdf/HateOnInternet_bil.pdf . prior to the emergence of mesajlarına getirilen yasak, S.C. 1976-77, c. 33 haklıydı). Ayrıca 7 Canada (Human Rights Commission) v. Taylor [1990] 3 S.C.R. 892 the information age and bkz. Kanada (İnsan Hakları Komisyonu) v. Canadian Liberty (Prohibition on telephone hate messages in section 13(1) of the digital communications. Net, [1998] 1 S.C.R. 626 ve Kanada (İnsan Hakları Komisyonu) v. Canadian Human Rights Act, S.C. 1976-77, c. 33 was justifiable). Long before the Internet entered our homes, racist Heritage Front [1994] F.C.J. No. 2010 (T.D.) (QL). See also Canada (Human Rights Commission) v. Canadian groups made use of other 8 Avrupa Konseyi, Bakanlar Komitesi, Siber Suçlar Sözleşmesi Liberty Net, [1998] 1 S.C.R. 626 and Canada (Human Rights communication tools Ek Protokolü konusunda bilgisayar sistemleri üzerinden Commission v. Heritage Front [1994] F.C.J. No. 2010 (T.D.) (QL). including the telephone yapılan ırkçı ve yabancı düşmanı nitelikte hareketlerin suç 8 Council of Europe, Committee of Ministers, Explanatory networks as far back as teşkil etmesine ilişkin Açıklayıcı Rapor, (2002) par. 3, İnternet Report of the Additional Protocol to the Convention on the 1970s. adresi : http://conventions.coe.int/Treaty/en/Reports/ Cybercrime, concerning the criminalisation of acts of a racist Html/189.htm . and xenophobic nature committed through computer

AYRIMCILIK VE NEFRETİN MEDYA HALİ 177 DISCRIMINATION AND THE HATE STATE OF THE MEDIA ortalarına uzanır ve bilgisayarların, bilgisayar Historically, concerns about “digital hate” duyuru tahtaları (computer bulletin boards) date back to the mid 1980s and relate to the Simon Wiesenthal Merkezi’nin “Çevrimiçi ve ağlarının ırkçı görüşler ve içerik yayımında documented use of computers, computer Terör ve Nefret: Birinci belgelenmiş kullanımıyla ilgilidir.9 Simon bulletin boards and networks to disseminate Onyıl” raporuna göre, 9 daha 1983’te Batı Wiesenthal Merkezi’nin “Çevrimiçi Terör ve racist views and content. According to the Virginialı neo-Nazi Nefret: Birinci Onyıl”10 başlıklı raporuna göre, Simon Wiesenthal Center’s “Online Terror and George Dietz bilgisayar 10 duyuru tahtası sistemleri daha 1983’te Batı Virginialı neo-Nazi George Hate: The First Decade” report, George Dietz, (BBS) kullanmaktaydı ve Dietz bilgisayar duyuru tahtası sistemleri a West Virginia Neonazi, was already using the Dietz’in duyuruları daha (BBS) kullanmaktaydı ve Dietz’in duyuruları original computer bulletin boards systems (BBS) sonra ortaya çıkan web sitelerine örnek oldu. daha sonra ortaya çıkan web sitelerine örnek in 1983, and Dietz’s postings served as a model oldu. Daha sonra 1984’te ABD BBS’inde Louis for later websites. Louis Beam’s Aryan Liberty Beam’in Aryan Liberty Net’inin açılması, milis Net was subsequently launched in the US hareketine eşlik etti.11 Almanya’da “aşırı sağcı BBS in 1984, as well as the militia movement.11 örgütler duyuru tahtalarını ve diğer elektronik In Germany, the “right-wing extremist iletişim sistemlerini ilk olarak 1990’ların organisations first used bulletin board systems başlarında kullandılar”.12 BBS hareketi 1990’ların and other electronic communication systems in ortalarında hızla İnternet’e sıçradı ve 1995’te the early 1990s”.12 The BBS movement quickly ABD’de eski Ku Klux Klan üyesi Don Black, beyaz jumped on the Internet in the mid 1990s and gücü hareketi etrafında bir grup oluşturma white supremacist website StormFront was amacıyla beyaz ırkın üstünlüğünü savunan launched in 1995 in the US by former Ku Klux StormFront web sitesini kurdu; Ernst Zündel’in Klan member Don Black with the intention of Holokost’u İnkâr web sitesi ise 1998’de creating a community around the white power Kanada’da açıldı. movement, while Ernst Zündel’s Holocaust 1994 tarihli bir Birleşmiş Milletler Genel Denial website was launched during 1998 in Sekreteri raporunda Holokost’a ilişkin anti- Canada. semitik ve revizyonist propaganda yaymanın New methods of dissemination of anti-Semitic yeni yöntemlerinden (video oyunları, bilgisayar and revisionist propaganda about the Holocaust programları ve Fransa’da Minitel sistemi dahil) (including video games, computer programs söz edildi;13 1995’te modern elektronik medyanın and the Minitel system in France) were noted (bilgisayar diskleri, veri bankaları, vb.) radikal by a United Nations Secretary-General report in sağcı gruplar tarafından uluslararası iletişimde 1994,13 and the growing use of modern electronic giderek artan bir şekilde kullanıldığına ilişkin media in international communications kayıt düşüldü.14 Elektronik posta ve İnternet’in between right-wing radical groups (computer ırkçı ve yabancı düşmanı propaganda yaymak disks, databanks, etc.) was recorded in 1995.14

9 Bkz. “Neonaziler Beyazların Üstünlüğünü Savunan Irkçılara systems, (2002) at para. 3, at http://conventions.coe.int/ İlham Veriyor”, The Washington Post (26 Aralık 1984) (Kuzey Treaty/en/Reports/Html/189.htm. Amerika’da ırkçı yorumların bilgisayar duyuru tahtaları 9 See “‘Neonazis’ Inspire White Supremacists”, The yoluyla yayımı). Ayrıca bkz. Karalamayla Mücadele Birliği Washington Post (26 December 1984) (dissemination of (Anti-Defamation League), Rapor, “Kompüterize Nefret racist comments through computer bulletin boards in Ağları” (Ocak 1985). North America). See also Anti-Defamation League, Report, 10 Simon Wiesenthal Merkezi, iRapor: “Çevrimiçi Terör ve “Computerized Networks of Hate” (January 1985). Nefret: Birinci Onyıl”, Mayıs 2008, İnternet adresi: www. 10 The Simon Wiesenthal Center, iReport: “Online Terror and wiesenthal.com/ireport . Hate: The First Decade”, May 2008, at www.wiesenthal.com/ According to the Simon 11 Ibid.. ireport. Wiesenthal Center’s 12 Avrupa Konseyi, Octopus Programı, Avrupa’da Organize Suç: 11 Ibid. “Online Terror and Siber Suç Tehdidi: Durum Raporu 2004 (Strasbourg, 2005), 12 Council of Europe, Octopus Programme, Organised Crime Hate: The First Decade” Avrupa Konseyi Yayını, s. 138. in Europe: The Threat of Cybercrime: Situation Report 2004 report, George Dietz, a West Virginia neo- 13 Genel Sekreter, Irkçılığın ve Irk Ayrımcılığının Ortadan (Strasbourg, 2005), Council of Europe Publishing, p. 138. Nazi, was already using Kaldırılması, BM GK, 49. Oturum, BM Bel. A/49/677 (1994). 13 Secretary-General, Elimination Of Racism And Racial the original computer 14 Maurice Glélé-Ahanhanzo, Irkçılık ve Irk Ayrımcılığıyla Discrimination, UN GA, 49th Sess., UN Doc. A/49/677 (1994). bulletin boards (BBS) Mücadele İkinci Onyılı Eylem Programının Uygulanması – BM 14 Maurice Glélé-Ahanhanzo, Implementation of the Programme systems in 1983, and Özel Raportörünün çağımızın ırkçılık, ırk ayrımcılığı, yabancı of Action for the Second Decade to Combat Racism and Racial Dietz’s postings served düşmanlığı ve bunlara bağlı hoşgörüsüzlük biçimleri üzerine Discrimination – Report of the UN Special Rapporteur as a model for later raporu, CHR Res. 1994/64, UN ESCOR, 51. Oturum, BM Bel. E/ on contemporary forms of racism, racial discrimination, websites. CN.4/1995/78 (1995). xenophobia and related intolerance, CHR Res. 1994/64, UN

178 AYRIMCILIK VE NEFRETİN MEDYA HALİ DISCRIMINATION AND THE HATE STATE OF THE MEDIA için kullanılmasının ırkçı örgütler arasında Officially the use of electronic mail and the 1990’ların ortalarında gelişen bir akım olduğu resmi olarak ilk kez Internet was first observed as a growing trend çevrimiçi ırkçı 15 materyalin çoğu Kuzey 1996’da kaydedildi. BM’nin çağdaş ırkçılık, amongst racist organisations to spread racist Amerika üzerinden ırk ayrımcılığı, yabancı düşmanlığı ve buna or xenophobic propaganda in 1996.15 The UN dağıtıma sokuluyordu fakat İnternet bağlı hoşgörüsüzlük konusunda çalışan Özel Special Rapporteur on contemporary forms of kullanımının tüm dünyada Raportörü 1997 raporunda şunları söyledi: racism, racial discrimination, xenophobia and hızla yaygınlaşmasıyla birlikte bunun değişeceği İnternet kamuoyunu etkileme mücadelesinin related intolerance in his 1997 report declared yönündeki tahminler yeni muharebe alanı haline gelmiştir. İzleyici that: doğruydu. Kolay ve ucuz İnternet erişiminin sayısı bakımından hâlâ gazete, dergi, radyo ve The Internet has become the new battleground yanı sıra dünya çapında televizyonların çok gerisinde olmakla birlikte, in the fight to influence public opinion. While it İnternet sunucuları ağının gelişmesinin İnternet aktaracak mesajı olan insanların, bu is still far behind newspapers, magazines, radio sunduğu yeni ve hazır arada nefret tellallarının, ırkçıların ve anti- and television in the size of its audience, the yayın fırsatlarından ırkçı ve yabancı semitistlerin hayal güçlerini çoktan harekete Internet has already captured the imagination düşmanı materyaller de geçirmiştir.16 of people with a message, including purveyors yararlandı. 16 1990’ların ortalarında çevrimiçi ırkçı materyalin of hate, racists and anti-Semites. çoğu Kuzey Amerika üzerinden dağıtıma Although the majority of online racist content sokuluyordu fakat İnternet kullanımının was disseminated through North America in the tüm dünyada hızla yaygınlaşmasıyla birlikte mid 1990s, it was accurately predicted that this bunun değişeceği yönündeki tahminler would change with the rapid growth of Internet doğruydu. Kolay ve ucuz İnternet erişiminin use around the globe. Easy and inexpensive yanı sıra dünya çapında İnternet sunucuları access to the Internet, as well as the ağının gelişmesinin sunduğu yeni ve hazır development of the World Wide Web, provided yayın fırsatlarından ırkçı ve yabancı düşmanı new and ready opportunities for publishing materyaller de yararlandı.17 Geleneksel olarak and this extended to material of a racist and yerel bölgelerde elden dağıtılan ve görünürlüğü xenophobic nature.17 Flyers and pamphlets sınırlı olan el ilanı ve bildiriler için artık İnternet that had traditionally been distributed locally yoluyla dünya çapında erişim ve dağıtım by hand and had limited visibility could be mümkündü. Aslında, “nisbeten münferit yobaz distributed and accessed globally through the yorumların ağır yayılan, sinsi etkisi … artık” Internet. In fact, the “slow, insidious effect of dünya çapında “yaygın sirkülasyonu olan bir a relatively isolated bigoted commentary … iletişim halini almış duruma gelmişti”.18 has now changed to a form of communication having a widespread circulation”18 around the Çevrimiçi nefretin niteliğine ilşkin nicel globe. değerlendirme Irkçı örgüt ve kişilerin şu anda İnterneti ırkçı Quantifying the nature of online hate içerik dağıtmak için kullanmakta olduklarına ilişkin belgelenmiş güçlü kanıtlar vardır. Dahası, There is strong documented evidence to show Although the majority of online racist content 15 Genel Sekreterlik, Irkçılığın ve Irk Ayrımcılığının Ortadan ESCOR, 51st Sess., UN Doc. E/CN.4/1995/78 (1995). was disseminated through North America in the mid Kaldırılması: Çağımızın ırkçılık, ırk ayrımcılığı, yabancı 15 Secretary-General, Elimination of Racism and Racial 1990s, it was accurately düşmanlığı ve bunlara bağlı hoşgörüsüzlük biçimleriyle mücadele Discrimination: Measures to combat contemporary forms of predicted that this would önlemleri, BM GK, 51. Oturum, BM Bel. A/51/301 (1996). racism, racial discrimination, xenophobia and related intolerance, change with the rapid 16 Maurice Glélé-Ahanhanzo, Irkçılık ve Irk Ayrımcılığıyla UN GA, 51st Sess., UN Doc. A/51/301 (1996). growth of Internet use Mücadele İkinci Onyılı Eylem Programının Uygulanması – BM 16 Maurice Glélé-Ahanhanzo, Implementation of the Programme around the globe. Easy Özel Raportörünün çağımızın ırkçılık, ırk ayrımcılığı, yabancı of Action for the Second Decade to Combat Racism and Racial and inexpensive access düşmanlığı ve bunlara bağlı hoşgörüsüzlük biçimleri üzerine Discrimination – Report of the UN Special Rapporteur to the Internet, as raporu, CHR Res. 1996/21, UN ESCOR, 53. Oturum, BM Bel. E/ on contemporary forms of racism, racial discrimination, well as the development CN.4/1997/71 (1997). xenophobia and related intolerance, CHR Res. 1996/21, UN of the World Wide Web, provided new and ready 17 Genel olarak bkz. Kenneth S. Stern, Nefret ve İnternet (2004), ESCOR, 53d Sess., UN Doc. E/CN.4/1997/71 (1997). opportunities for Amerikan Musevi Komitesi, İnternet adresi: www.ajc.org/ 17 See generally Kenneth S. Stern, Hate and the Internet (2004), publishing and this site/apps/nlnet/content3.aspx?c=ijITI2PHKoG&b=846637&ct American Jewish Committee, at www.ajc.org/site/apps/ extended to material of =1363047 . nlnet/content3.aspx?c=ijITI2PHKoG&b=846637&ct=1363047. a racist and xenophobic 18 Warman v. Harrison, 2006 CHRT 30, para. 46. Ayrıca bkz. 18 Warman v. Harrison, 2006 CHRT 30 at para. 46. See further nature. Kanada (İnsan Hakları Komisyonu) v. Canadian Liberty Net Canada (Human Rights Commission) v. Canadian Liberty Net [1998] 1 S.C.R. 626. [1998] 1 S.C.R. 626.

AYRIMCILIK VE NEFRETİN MEDYA HALİ 179 DISCRIMINATION AND THE HATE STATE OF THE MEDIA ABD’deki 11 Eylül terör saldırılarından sonra that racist organisations and individuals are terör örgütleri İnterneti propaganda yayımı19 currently using the Internet to disseminate Nisan 1995’de tek bir ırkçı web sitesi 20 ve şiddet kışkırtma amaçlı kullanmaya racist content. Furthermore, since the 11 varken, Simon Wiesenthal başlamıştır. Avrupa’da Nazi ideolojisinin September terrorist attacks in the United Merkezi’nin tahminine 21 göre 2005’de dünyada yeniden canlanması ve dünya ölçeğinde States, terrorist organisations have started ırkçı nefret ve şiddeti, gözlenen şiddet içeren radikalleşmenin22 suçlusu to make use of the Internet for spreading anti-semitizm ve yabancı 19 20 düşmanlığını destekleyen olarak kısmen İnternet’in bu hareketlerle propaganda and inciting violence. The çeşitli dillerde site ilgili bilgi ve yayınlara rahatlıkla ve serbestçe resurrection of Nazi ideology in Europe21 and sayısı 5000’i aşmıştı. ulaşılmasına olanak tanıması gösterilmektedir. violent radicalisation22 across the world are also Nisan 1995’de tek bir ırkçı web sitesi varken, partially blamed on Internet publications as Simon Wiesenthal Merkezi’nin tahminine göre information and publications associated with 2005’de dünyada ırkçı nefret ve şiddeti, anti- such movements are easily and freely available semitizm ve yabancı düşmanlığını destekleyen on the Internet. çeşitli dillerde site sayısı 5000’i aşmıştı.23 While there was only a single racist website Merkezin “Dijital Terörizm & Nefret 2005” in April 1995, the Simon Wiesenthal Center başlıklı araştırması, bu tür web sitelerinin estimated that there were more than 5000 sayısının 2004’e oranla %25 arttığını, bunun websites in 2005 in a variety of languages İnternette ırkçılık ve yabancı düşmanlığı which promote racial hatred and violence, anti- sorununun büyümekte olduğunu gösterdiğini Semitism and xenophobia around the world.23 bildirmekteydi. “Dijital Terörizm & Nefret The Centre’s study, entitled “Digital Terrorism 2006” raporuna göre ırksal nefret ve şiddeti & Hate 2005”, reported a 25% increase in such savunan web sitelerinin sayısı Mayıs 2006’da websites compared to 2004 indicating that the 6000’i aştı.24 2007’de %17’lik bir artış görüldü problem of racism and xenophobia over the ve web sitelerinin tahmini sayısı 7000’e Internet was growing. The estimated number yaklaştı.25 Mayıs 2008’de çıkan “Çevrimiçi of websites which promote racial hatred and violence reached over 6000 in May 2006 19 Genel olarak bkz. Gabriel Weimann, İnternet’te Terör: Yeni according to the “Digital Terrorism & Hate Alan, Yeni Sorunlar (Washington: ABD Barış Enstitüsü, 2006). 24 20 Bkz. Terörist eylemlerin uluslararası barış ve güvenlik için 2006” report. A 17% increase was witnessed oluşturduğu tehdit, Güv. Kon. Kar. 1617, UN ESCOR, 2005, BM Bel. S/RES/1617. Ayrıca bkz. Karalama Karşıtı Birlik 19 See generally Gabriel Weimann, Terror on the Internet: The (Anti-Defamation League), Çevrimiçi JIHAD: İslamcı Teröristler New Arena, the New Challenges (Washington: US Institute of ve İnternet (2002), İnternet adresi: www.adl.org/internet/ Peace, 2006). jihad_online.pdf. 20 See Threats to international peace and security caused by 21 Avrupa Konseyi, PA, 2006 Olağan Oturum (ikinci kısım), Nazi terrorist acts, SC Res. 1617, UN ESCOR, 2005, UN Doc. S/ ideolojisinin yeniden yükselişe geçmesine karşı mücadele, RES/1617. See also Anti-Defamation League, JIHAD Online: Benimsenen metinler, Kar. 1495 (2006) İnternet adresi: Islamic Terrorists and the Internet (2002), at www.adl.org/ http://assembly.coe.int/Main.asp?link= /Documents/ internet/ jihad_online.pdf. AdoptedText/ta06/ERES1495.htm . Ayrıca bkz. Avrupa 21 Council of Europe, PA, 2006 Ordinary Sess. (Second Part), Konseyi, PA, 2003 Olağan Oturum (Dördüncü Kısım), Combating the resurgence of Nazi ideology, Texts Adopted, Politikada ırkçı, yabancı düşmanı ve hoşgörüsüz söylem, Res. 1495 (2006) at http://assembly.coe.int/Main.asp?link= Benimsenen metinler, Karar 1345 (2003) İnternet adresi: /Documents/AdoptedText/ta06/ERES1495.htm. See also http://assembly.coe.int/Main.asp?link=http://assembly.coe. Council of Europe, PA, 2003 Ordinary Sess. (Fourth Part), int/Documents/AdoptedText/ta03/ERES1345.htm . Ayrıca Racist, xenophobic and intolerant discourse in politics, Texts bkz. Avrupa Konseyi, PA, 2003 Olağan Oturum (Dördüncü Adopted, Res. 1345 (2003) at http://assembly.coe.int/Main. Kısım), Yasal İşler ve İnsan Hakları Komitesi Raporu, asp?link=http://assembly.coe.int/Documents/AdoptedText/ Belgeler, Bel. 9904 (2003), İnternet adresi: http://assembly. ta03/ERES1345.htm. See further Council of Europe, PA, 2003 coe.int/Main.asp?link=http://assembly.coe.int/Documents/ Ordinary Sess. (Fourth Part), Report of the Committee on While there was only a WorkingDocs/doc03/EDOC9904.htm) . Legal Affairs and Human Rights, Documents, Doc. 9904 single racist website 22 Avrupa Birliği Konseyi, Avrupa Birliği’nin Radikalleşme ve (2003), at http://assembly.coe.int/Main.asp?link=http:// in April 1995, the Terörizme Katılmayla Mücadele Stratejisi, 14347/05 JAI 414 assembly.coe.int/Documents/WorkingDocs/doc03/ Simon Wiesenthal Center estimated that there were ENFOPOL 152 COTER 69, Brüksel (25 Kasım 2005). EDOC9904.htm). more than 5000 websites 23 Canada NewsWire, “Dijital Terörizm&Nefret 2005 Raporu 22 Council of the European Union, The European Union Strategy in 2005 in a variety of Nefret Sitelerinde Yüzde 25 Artış Olduğunu Gösteriyor,” 7 for Combating Radicalisation and Recruitment to Terrorism, languages which promote Ekim 2005. 14347/05 JAI 414 ENFOPOL 152 COTER 69, Brussels (25 racial hatred and 24 Simon Wiesenthal Merkezi, “Dijital Terörizm&Nefret 2006”, November 2005). violence, anti-Semitism www.wiesenthal.com sitesi aracılığıyla edinilebilir. 23 Canada NewsWire, “Digital Terrorism & Hate 2005 Report and xenophobia around the 25 Simon Wiesenthal Merkezi, “Dijital Terörizm&Nefret 2007”, Shows 25 Per Cent Increase In Hate Sites,” 7 October 2005. world. www.wiesenthal.com sitesi aracılığıyla edinilebilir. Ayrıca 24 The Simon Wiesenthal Center, “Digital Terrorism & Hate

180 AYRIMCILIK VE NEFRETİN MEDYA HALİ DISCRIMINATION AND THE HATE STATE OF THE MEDIA Terör ve Nefret: Birinci Onyıl”26 başlıklı raporda during 2007 with the estimated number of Mayıs 2009’da Simon Simon Wiesenthal Merkezi ırkçı içeriğe ve websites reaching almost 7 000.25 In May 2008, Wiesenthal Merkezi “Facebook, You terör propagandasına yer veren 8000 web in a report entitled “Online Terror and Hate: Tube: Sosyal Medya sitesi ve İnternet mesaj tahtası tespit etti. The First Decade”,26 the Simon Wiesenthal Mahreçlerinin Dijital Terörizm ve Nefret Bu, Merkez’in 2007 bulgularına oranla %30 Center identified 8000 websites and Internet Üzerine Etkisi” başlıklı artış olduğunu gösteriyordu. Merkezin 2008 postings that carried racist content as well as raporunda ırkçı içeriğe ve terörist propagandaya raporu küresel İnternet üzeri nefret sorununun terrorist propaganda. This represented a 30% yer veren web sitesi çeşitli alanlarına ilişkin interaktif bir fotoğraf increase over the centre’s 2007 findings. The ve İnternet tartışma sunuyor, El Kaide, Hamas, Hizbullah, Combat centre’s 2008 report provides an interactive forumlarının sayısının 10.000’i geçtiğini 18 ve Ku Klux Klan gibi grupların iç işleyişlerini snapshot into the many spheres of the global duyurdu. açığa çıkartıyor. Rapor bilinen ırkçı ve terörist problem of Internet hate, exposing the inner örgütlerle ilişkili artan sayıda web sitesi ve workings of such notorious groups as al- forumu değerlendirirken, “İnternet’in eşi Qaeda, Hamas, Hezbollah, Combat 18 and the görülmemiş küresel erişim alanı ve kapsamı Ku Klux Klan among others. While assessing ile, iletişimi izleme ve kaynağını bulmanın the growing number of websites and forums güçlüğü bir araya gelmekte ve İnternet’i that are associated with known racist and aşırı uçlar ve teröristler için birincil bir araç terrorist organisations the report states that haline getirmektedir” diyor”.27 Daha yakın bir “the Internet’s unprecedented global reach zamanda, Mayıs 2009’da Simon Wiesenthal and scope combined with the difficulty in Merkezi “Facebook, You Tube: Sosyal Medya monitoring and tracing communications make Mahreçlerinin Dijital Terörizm ve Nefret Üzerine the Internet a prime tool for extremists and Etkisi” başlıklı raporunda ırkçı içeriğe ve terörist terrorists”.27 More recently, in May 2009, the propagandaya yer veren web sitesi ve İnternet Simon Wiesenthal Center in a report entitled tartışma forumlarının sayısının 10.000’i geçtiğini “Facebook, YouTube +: How Social Media duyurdu.28 Outlets Impact Digital Terrorism and Hate” claimed that the number of websites and Çevrimiçi nefretin niteliği Internet postings carrying racist content, and Çevrimiçi faaliyet gösteren aşırı uç militanları terrorist propaganda surpassed 10000.28 arasında anti-semitizm çok rastlanan bir tema olmakla birlikte hiçbir grup saldırılardan da The nature of online hate aralarında aşırı uç militanlar bulunmasından While anti-Semitism is a prevalent theme da muaf değildir. Katolikler, Müslümanlar, among online extremists, no group is immune Hindular, homoseksüeller, kadınlar, göçmenler from attack and at the same time, no group en çok hedef alınan gruplardan bazılarıdır.29 is immune from having online extremists Irkçı nitelikte bazı tartışmalı yayınlar veya in their midst. Catholics, Muslims, Hindus, şiddeti destekleyen çeşitli yayınlar şu anda homosexuals, women, immigrants are some of 29 bir dizi web sitesi, blog ve haber grupları the most targeted groups. yoluyla dağıtılmaktadır. Örneğin anti-semitik Several controversial publications of a racist materyal yayımı yapan dikkate değer sayıda 2006”, available through www.wiesenthal.com. 25 The Simon Wiesenthal Center, “Digital Terrorism & Hate bkz. Vancouver Sun (British Columbia), “Nefret tüccarları 2007”, available through www.wiesenthal.com. See further İnternet’e üşüştü; ırkçılık ve şiddet ‘doğrudan pazarlaması’ the Vancouver Sun (British Columbia), “Hate mongers flock In May 2009, the Simon yapan 7000’den fazla site olduğu söyleniyor, 11 Ağustos to the net; More than 7 000 websites said to be ‘direct- Wiesenthal Center in 2007.. marketing’ racism and violence,” 11 August 2007. a report entitled 26 Simon Wiesenthal Merkezi, iRapor: “Çevrimiçi Terör ve Nefret: 26 The Simon Wiesenthal Center, iReport: “Online Terror and “Facebook, YouTube +: Birinci Onyıl”, Mayıs 2008, internet adresi: www.wiesenthal. Hate: The First Decade”, May 2008, at www.wiesenthal.com/ How Social Media Outlets com/ireport .. ireport. Impact Digital Terrorism and Hate” claimed that 27 Ibid.. 27 Ibid. the number of websites 28 Simon Wiesenthal Merkezi, Facebook, YouTube +: Sosyal 28 Release of Simon Wiesenthal Center, Facebook, YouTube +: and Internet postings Medya Mahreçlerinin Dijital Terörizm ve Nefret Üzerine Etkisi How Social Media Outlets Impact Digital Terrorism and Hate carrying racist content, (New York Hoşgörü Merkezi 5/13/09). Basın açıklaması (New York Tolerance Center 5/13/09). Press release available and terrorist propaganda İnternet adresi: www.wiesenthal.com/site/apps/nlnet/ through www.wiesenthal.com/site/apps/nlnet/content2.asp surpassed 10000. content2.aspx?c=lsKWLbPJLnF&b=4441467&ct=6994349. x?c=lsKWLbPJLnF&b=4441467&ct=6994349. 29 Ibid, ss. 8-9. 29 Ibid., pp. 8-9.

AYRIMCILIK VE NEFRETİN MEDYA HALİ 181 DISCRIMINATION AND THE HATE STATE OF THE MEDIA web sitesi vardır;30 bunların yaygınlaştırdıkları nature, or publications which encourage materyaller arasında Siyon Liderlerinin violence, are currently disseminated through ABD Adalet Bakanlığı ve FBI’ın sağcı milis 31 Protokolleri diye bilinen, “Yahudi liderlerin a number of websites, blogs, and newsgroups. gruplarının kutsal dünyayı ele geçirmek için hazırladıkları For example, a considerable number of websites kitabı saydığı, Oklahoma 32 30 City bombalama olayının ayrıntılı plan olma iddiasındaki” düzmece disseminate anti-Semitic materials including planına kaynaklık belge de bulunmaktadır. İnternet üzerinde the fraudulent document known as the ettiği düşünülen Andrew 31 MacDonald’ın Turner erişilebilen ırkçı nitelikte ya da şiddeti teşvik Protocols of the Elders of Zion “which purports Günlükleri de 1990’ların eden tartışmalı birçok başka yayın da vardır to be the actual blueprint by Jewish leaders to ortalarında İnternet ama hiç biri bu “ölmeyi reddeden” anti-semitik take over the world”.32 Although several other üzerinden yaygın biçimde dağıtıldı. sahte evrak kadar yaygın değildir.33 İlk olarak controversial publications of a racist nature or 1905’te Rusya’da yayımlanan Siyon Liderlerinin that encourage violence are available over the Protokolleri’ne Hamas Online (Filistinli Sünni Internet, none are as widely available as this İslamcı militan örgütün web sitesi) dahil birçok anti-Semitic forgery which “refuses to die”.33 web sitesinden ulaşmak mümkündür; metnin The Protocols of the Elders of Zion was first basılmış hali birçok İslam ülkesinde hâlâ en çok published in Russia in 1905 and is available satan kitaplar listesindedir.34 Aynı zamanda through a number of websites including Yahudi Soykırımının gerçekleştiğini inkâr eden Hamas Online (website of the Palestinian veya İkinci Dünya Savaşı’nda işlenen Nazi Sunni Islamist militant organisation) and savaş suçlarını önemsizleştirmeye veya haklı is still a bestseller in print format in many göstermeye çalışan birçok site de vardır. Böyle Muslim countries.34 There are also several fikirleri savunan yayınların dağıtımı 1990’ların websites which deny the existence of the Jewish ortalarına kadar çok sınırlıydı fakat o zamandan Holocaust or which try to minimise or justify the beri ünlü Zundelsite’ın da aralarında olduğu Nazi atrocities of the Second World War. The çeşitli mecralar ortaya çıktı ve Gerçekten Altı distribution of literature which promoted such Milyon Kişi Öldü mü? gibi broşürler bu ve ideas was largely limited until the mid 1990s benzeri web sitelerinden dağıtılmaya başlandı. but since then several, including the infamous ABD Adalet Bakanlığı ve FBI’ın sağcı milis Zundelsite, came to existence, and pamphlets gruplarının kutsal kitabı saydığı, Oklahoma such as Did Six Million Really Die? are freely City bombalama olayının planına kaynaklık available to download from these websites. ettiği düşünülen Andrew MacDonald’ın During the mid 1990s Andrew MacDonald’s Turner Günlükleri35 de 1990’ların ortalarında The Turner Diaries,35 which has been considered İnternet üzerinden yaygın biçimde dağıtıldı. by the US Justice Department and the FBI as Benzer şekilde, 10-11 ciltlik bir Cihad el kitabı the bible of right-wing militia groups, was also olan Afgan Cihadı Ansiklopedisi patlayıcı ve made available widely over the Internet and is believed to have provided the blueprint for 30 Bkz. İngiltere Parlamentosu Antisemitizme Karşı Komitesi, Antisemitimizm Konusunda Tüm Partilerin Katılımıyla 30 See UK Parliamentary Committee Against Antisemitism, Yapılan Meclis Araştırmasının Raporu (Londra: The Report of the All-Party Parliamentary Inquiry into Stationery Office Limited, 2006), İnternet adresi: http:// Antisemitism (London: The Stationery Office Limited, 2006), thepcaa.org/Report.pdf. at http://thepcaa.org/Report.pdf. 31 Sergius Nilus, Bilge Siyon Liderlerinin Toplantılarının 31 Sergius Nilus, The Protocols of the Meetings of the Learned Protokolleri, Açıklayıcı Notlarla Birlikte (Honolulu: University Elders of Zion With Preface and Explanatory Notes (Honolulu: Press of the Pacific, 2003).. University Press of the Pacific, 2003). 32 Will Eisner, Komplo: Siyon Liderlerinin Protokollerinin Gizli 32 Will Eisner, The Plot: The Secret Story of the Protocols of the During the mid 1990s Öyküsü (New York: W.W. Norton & Company, 2005). Ayrıca Elders of Zion (New York: W.W. Norton & Company, 2005). Andrew MacDonald’s The bkz. Norman Cohn, Soykırıma Kefil Olmak: Yahudilerin Dünya See further Norman Cohn, Warrant for Genocide: The Myth of Turner Diaries, which has Çapında Komplosu Efsanesi ve Siyon Liderlerinin Protokolleri the Jewish World Conspiracy and the Protocols of the Elders of been considered by the (Serif Publishing, 2005); ve Hadassa Ben-Itto, Ölmeyen Yalan: Zion (Serif Publishing, 2005); and Hadassa Ben-Itto, The Lie US Justice Department and the FBI as the bible Siyon Liderlerinin Protokolleri (Mitchell Vallentine & Company, That Wouldn’t Die: The Protocols of the Elders of Zion (Mitchell of right-wing militia 2005). Vallentine & Company, 2005). groups, was also made 33 Edward Rothstein, “Ölmeyi Reddeden Anti-Semit Düzmece”, 33 Edward Rothstein, “The Anti-Semitic Hoax That Refuses to available widely over The New York Times 21 Nisan 2006. Die”, The New York Times 21 April 2006. the Internet and is 34 Phillip Adams, “Mel Gibson’un hastalığı kalıtsal gibi 34 Phillip Adams, “Mel Gibson’s affliction seems hereditary”, believed to have provided görünüyor”, The Australian 8 Ağustos 2006. The Australian 8 August 2006. the blueprint for the 35 Andrew MacDonald, Turner Günlükleri: Bir Roman (Fort Lee, 35 Andrew MacDonald, The Turner Diaries: A Novel (Fort Lee, Oklahoma City bombing. N.J.: Barricade Books, 1996). N.J.: Barricade Books, 1996).

182 AYRIMCILIK VE NEFRETİN MEDYA HALİ DISCRIMINATION AND THE HATE STATE OF THE MEDIA ateşli silahların nasıl yapılıp kullanılacağını, the Oklahoma City bombing. Similarly, the Sık sık alıntı yapılan suikastların ve diğer terör eylemlerinin nasıl Encyclopaedia of the Afghan Jihad, a manual of ve İnternet üzerinde kolaylıkla bulunan bu planlanıp uygulanacağını ayrıntılı olarak Jihad in 10 or 11 volumes, details how to make tür başka yayınlara anlatmaktadır. “Ayrıntılı terör planı” olarak and use explosives and firearms, and how to örnek olarak Anarşistin Yemek Kitabı, El Kaide nitelenen Ansiklopedi’nin İnternet’te Arapçası plan and carry out assassinations and other El Kitabı, Mücahidin da mevcuttur.36 Başkalarıyla birlikte Osama bin terrorist acts. The Encyclopaedia is regarded as Zehirler El Kitabı, Terröristin El Kitabı, Laden’e de ithaf edilmiş olan Ansiklopedi, İngiliz the “blueprint for terror” and is also available Kadınlar Cihatta, ve bir savcının cezai bir kovuşturma sırasındaki over the Internet in Arabic,36 and it bore a Kafirlerin Kan, Zenginlik iddiasına göre Big Ben ile Eyfel Kulesini saldırılar “dedication to Osama bin Laden, among others, ve Şerefinin Temel Kuralı Üzerine Makale için hedef göstermektedir. İddiaya göre el kitabı and suggested Big Ben and the Eiffel Tower as gösterilebilir. 11 “gökdelen, liman, havaalanı, nükleer santral ve targets for attack, the prosecution alleged. The Eylül sonrası bu tip yayınları bulundurmak futbol stadyumu gibi yapıları vurmak için planlar manual urged that plans ‘should be laid out’ to bazı ülkelerde suç hazırlanmasını” teşvik etmekte ve “Noel’de hit buildings such skyscrapers, ports, airports, olarak tanımlanmıştır, 37 ve örneğin İngiltere’de büyük insan topluluklarına saldırmaktan söz” nuclear plants and football stadiums, the Terörizm Yasası 2000’e etmektedir. Sık sık alıntı yapılan ve İnternet prosecution said, and it talked about attacking göre bahsi geçen 37 yayınları bulunduran üzerinde kolaylıkla bulunan bu tür başka large congregations of people at Christmas.” kişiler yasak yayın yayınlara örnek olarak Anarşistin Yemek Kitabı, Other often-cited publications of concern bulundurmakla El Kaide El Kitabı, Mücahidin Zehirler El Kitabı, include the infamous Anarchist’s Cookbook, suçlanabilir. Teröristin El Kitabı, Kadınlar Cihatta, ve Kafirlerin The Al-Qaeda Manual, The Mujahideen Poisons Kan, Zenginlik ve Şerefinin Temel Kuralı Üzerine Handbook, The Terrorists Handbook, Women in Makale gösterilebilir.38 11 Eylül sonrası bu tip Jihad, and Essay Regarding the Basic Rule of the yayınları bulundurmak bazı ülkelerde suç olarak Blood, Wealth and Honour of the Disbelievers,38 tanımlanmıştır, ve örneğin İngiltere’de Terörizm possession of which could potentially lead to a Yasası 2000’e göre bahsi geçen yayınları possession charge under the Terrorism Act 2000 bulunduran kişiler yasak yayın bulundurmakla in the United Kingdom.39 39 suçlanabilir. More recently blasphemous cartoons of Prophet Daha yakınlarda, 30 Eylül 2005’de Aarhus’da Muhammad were published in Jyllands-Posten, basılan Hollanda gazetesi Jyllands-Posten’de a Danish newspaper based in Aarhus on 30 ardından da çeşitli Avrupa gazetelerinde September 2005, and were subsequently Hz. Muhammed’e hakaret eden karikatürler published in several European newspapers. yayınlandı. Karikatürlerin yayınlanması The publication of the cartoons has caused dünyadaki Müslümanlar arasında öfkeye outrage and violent protests among the Muslim ve şiddet içeren protestolara neden oldu. community around the world. Electronic Karikatürlerin elektronik versiyonları İnternet’te versions of these cartoons were also circulated de dolaşıma sokuldu ve halen İnternet’te on the Internet and they currently remain erişilebilir durumda. Bu, örneğin, Pakistan accessible over the Internet. This caused, for Yüksek Mahkemesi’nin hükümete Mart 2006’da example, the Supreme Court of Pakistan to order the government to block Internet sites 36 ABD Adalet Bakanlığı bunun İngilizce versiyonunu PDF Often-cited publications of concern include the belgesi olarak birkaç yıl önce kullanıma açtı. Defter, “Adalet 36 The US Department of Justice made available an English infamous Anarchist’s Bakanlığı sitesinden el Kaide el kitaplarını indir, hapse version as a PDF document a few years back. See The Register, Cookbook, The Al-Qaeda gir?” 30 Mayıs 2008, İnternet adresi: www.theregister. “Download al Qaeda manuals from the DoJ, go to prison?” 30 Manual, The Mujahideen co.uk/2008/05/30/notts_al_qaeda_manual_case/. May 2008, at www.theregister.co.uk/2008/05/30/notts_al_ Poisons Handbook, The 37 “Abu Hamza davası: Mahkeme Müslüman din adamında qaeda_manual_case/. Terrorists Handbook, terör el kitabı olduğunu söyledi”, The Guardian, Londra, 12 37 “Abu Hamza trial: Islamic cleric had terror handbook, court Women in Jihad, and Ocak 2006. told”, The Guardian, London, 12 January 2006. Essay Regarding the 38 Genel olarak bkz. İngiltere’deki dava R v. Malik [2008] All ER (D) 38 See generally the UK case of R v. Malik [2008] All ER (D) 201 Basic Rule of the Blood, 201 (Jun) İnternet adresi: http://cyberlaw.org.uk/2008/06/18/r- (Jun) at http://cyberlaw.org.uk/2008/06/18/r-v-malik-2008- Wealth and Honour of the Disbelievers, v-malik-2008-all-er-d-201-jun/. all-er-d-201-jun/. possession of which could 39 Son dönemlerde, İngiltere’de Terörizm Yasası 2000’in 39 Section 57 of the Terrorism Act 2000 has been recently used potentially lead to a 57. Bölümü temel alınarak çeşitli cezalar verildi. Bkz. BBC in the UK for a number of prosecutions. Note BBC News, possession charge under Haberler, “Çocuk terör suçlamasıyla mahkemede”, 5 Ekim “Boy in Court on terror charges”, 5 October 2007; BBC News, the Terrorism Act 2000 in 2007; BBC Haberler, “Bomba zanlısı “politikayla ilgilenmiyor’,” “Bomb suspect ‘not into politics’,” 20 October 2008; BBC the United Kingdom. 20 Ekim 2008; BBC Haberler, “Bomba planı zanlısı çocuk News, “Teenage bomb plot accused cleared”, 23 October aklandı ”, 23 Ekim 2008. 2008.

AYRIMCILIK VE NEFRETİN MEDYA HALİ 183 DISCRIMINATION AND THE HATE STATE OF THE MEDIA karikatürleri yayınlayan, popüler blog hizmeti displaying the blasphemous cartoons, including Blogger40 da dahil bir çok İnternet sitesinin the popular blogging service Blogger40 in March Mayıs 2008’de, Simon Wiesenthal Merkezi’nin 41 41 yasaklamasını emretmesine neden oldu. 2006. “Çevrimiçi Terör ve Nefret: Birinci Onyıl” Çevrimiçi nefretin evrilen niteliği ve Web 2.0 Evolving nature of online hate and Web 2.0 raporu “aşırı uçların gençleri dijital oyunlar, teknolojisi technologies İkinci Hayat (Second Zamanla bu tür içerik, birçok dilde çevrimiçi In time, this type of content would be presented Life) senaryoları, bloglar ve hatta ırkçı 42 43 ırkçı videolar, çizgi filmler, müzik, radyo in more attractive high-quality formats şiddet ve terörizmi ve görsel-işitsel yayınlar gibi daha albenili, including that of online racist videos,42 cartoons, anlatan YouTube veya Facebook tarzı videolar 43 yüksek kaliteli formatlarda sunulacaktı. Ayrıca music, radio, and audio-visual transmissions kanalıyla dinamik ABD Nasyonal Sosyalist Hareketi’nin ZOG’un in a variety of languages. Furthermore, games olarak hedef almak için web 2.0 teknolojileri Kâbusu, Ulusal İttifak’ın, ana teması etnik such as the US National Socialist Movement’s kullandığına işaret temizlik olan, Etnik Temizlik’i44 ve eski bir ırkçı ZOG’s Nightmare, the National Alliance’s Ethnic etmekteydi”. oyun olan KZ (toplama kampının Almancası) Cleansing, in which ethnic cleansing is the Müdürü’nün Almanya’daki Türk azınlıkla ilgili main theme,44 and the modified version of an hale getirilmiş biraz değiştirilmiş bir versiyonu old racist game KZ (German for Concentration İnternet’te birçok web sitesinden serbestçe Camp) Manager, which involve the Turkish indirilebilmektedir. minorities in Germany, are freely available to Mayıs 2008’de, Simon Wiesenthal Merkezi’nin download from a number of websites on the “Çevrimiçi Terör ve Nefret: Birinci Onyıl” raporu Internet. “aşırı uçların gençleri dijital oyunlar, İkinci In May 2008, the Simon Wiesenthal Center’s Hayat (Second Life) senaryoları, bloglar ve “Online Terror and Hate: The First Decade” hatta ırkçı şiddet ve terörizmi anlatan YouTube report pointed that “extremists are leveraging veya Facebook tarzı videolar kanalıyla dinamik 2.0 technologies to dynamically target young olarak hedef almak için web 2.0 teknolojileri people through digital games, Second Life kullandığına işaret etmekteydi”. 45 Web 2.0, scenarios, blogs, and even YouTube and İnternet sunucuları ağında, sadece bilgi Facebook style videos depicting racist violence elde etmek yerine, kullanıcılar arasında bilgi and terrorism”. 45 Web 2.0 is a recent term paylaşımını ve işbirliğini iyileştirme amacıyla which refers to new technologies designed to be used on the World Wide Web with the intention of enhancing information sharing, and 40 Bkz. www.blogger.com. 41 Bkz. “Yüksek Mahkeme kutsallara küfür içeren web collaboration among users rather than simply sitelerini yasaklamaya yönelik kesin adımlar atıyor”, The Pakistan Newswire (2 March 2006); “Pakistan Devlet Başkanı Karşıtı, ‘Kutsallara Küfür İçeren’ Blogları Yasaklıyor”, BBC 40 See www.blogger.com. Monitoring International Newswire (6 Mart 2006); “Yüksek 41 See “Supreme Court directs strict steps for banning Mahkeme Kutsallara Küfür Nitelikli Görüntülere Yer blasphemous web-sites”, The Pakistan Newswire (2 March Veren Web Sitelerinin Yasaklandığını Söyledi”, Pakistan 2006); “Pakistan Blocks Anti-President, ‘Blasphemous’ Press International (20 Mart 2006); and “YM karikatürleri Blogs”, BBC Monitoring International Newswire (6 March yayınlayanlara karşı dava açılmasını emretti”, Daily 2006); “Web Sites Carrying Blasphemous Images Blocked, [Pakistan] Times (18 Nisan 2006). Supreme Court Told”, Pakistan Press International (20 March 42 Bkz, ör., “Nefret videoları İslamcılara getirilen engellemeleri 2006); and “SC orders case against cartoon publishers”, Daily alaya alıyor”, The Sunday Times (Londra) (16 Temmuz [Pakistan] Times (18 April 2006). In May 2008, the Simon 2006). Ahlus Sunnah wal Jamaah (ASWJ) adındaki al- 42 See, e.g., “Videos of hate flout curbs on Islamists”, The Wiesenthal Center’s Muhajiroun’dan ayrılmış grubun web sitesinde yayımlanan Sunday Times (London) (16 July 2006). The story covers the “Online Terror and Hate: nefret videolarıyla ilgili haber. hate videos published on the website of Ahlus Sunnah wal The First Decade” report 43 ABD Nasyonal Sosyalist Hareketi’nin web sitesi aracılığıyla Jamaah (ASWJ), a splinter of al-Muhajiroun. pointed that “extremists 600’ü aşkın ırkçı müzik CD’sinin satışa sunulduğunu 43 Note that more than 600 CDs containing racist music are are leveraging 2.0 belirtelim http://nsm88records.com . available for purchase through the US National Socialist technologies to dynamically target young 44 Simon Wiesenthal Merkezi’nin Dijital Terörizm & Nefret Movement’s website http://nsm88records.com. people through digital raporunda bu nitelikte birçok oyun belgelenmektedir. Rapor 44 A considerable number of such games were documented in games, Second Life çevrimiçi olarak www.wiesenthal.com adresinden bulunabilir. the Simon Wiesenthal Center report Digital Terrorism & Hate scenarios, blogs, and 45 Simon Wiesenthal Merkezi, iRapor: “Çevrimiçi Terör ve 2006 which is available online at www.wiesenthal.com. even YouTube and Facebook Nefret: Birinci Onyıl”, Mayıs 2008, internet adresi: www. 45 The Simon Wiesenthal Center, iReport: “Online Terror and style videos depicting wiesenthal.com/ireport. Ayrıca bkz. Agence France Presse, Hate: The First Decade”, May 2008, at www.wiesenthal.com/ racist violence and “Web 2.0 nefret gruplarının eline yeni araçlar veriyor: ireport. Note further Agence France Presse, “Web 2.0 gives terrorism”. uzmanlar,” 18 Kasım 2008. new tools to hate groups: experts,” 18 November 2008.

184 AYRIMCILIK VE NEFRETİN MEDYA HALİ DISCRIMINATION AND THE HATE STATE OF THE MEDIA kullanılmak üzere tasarlanmış, interaktif retrieving information with interactivity taking Açık kullanımlı Web kullanımı eksen alan yeni teknolojilere centre stage. Well-known examples include 2.0 teknolojilerinin ve platformlarının çok gönderme yapan, yeni bir terimdir. Web 2.0 the development and evolution of web-based yaygınlaşmasının ardından tabanlı topluluk ve hizmetlerin oluşması ve communities and hosted services such as the ırkçı örgütler ve kişiler YouTube ve başka talebe gelişmesi son yıllarda hızla artmıştır. Bunun popular social networking sites Facebook and bağlı çalışan video ve bilinen örnekleri arasında, Facebook, Twitter, MySpace, video-sharing application YouTube, fotoğraf siteleri gibi Web 2.0 teknoloji ve FriendFeed ve MySpace gibi popüler sosyal photo-sharing application Flickr, extremely uygulamalarını nefret ağ toplulukları, video paylaşım uygulaması popular blogging sites and communities içeren görsel-işitsel YouTube, foto paylaşım uygulaması Flickr, such as Wordpress and Blogger, and user- içerik yayımı ve “dinamik biçimde gençleri hedef Wordpress ve Blogger gibi çok popüler blog driven multilingual, web-based, free content almak” için kullanmaya site ve toplulukları ve kullanıcılar tarafından encyclopaedia project Wikipedia, and tag and başladılar. yönetilen, çok dilli, serbest içerikli Wikipedia share web pages using social bookmarking ansiklopedi projesi ve del.icio.us ve Digg gibi services such as del.icio.us and Digg. sosyal imleme hizmetlerini kullanan etiketleme Following the extreme popularity of these ve paylaşma sayfaları sayılabilir. free-to-use Web 2.0 technologies, racist Açık kullanımlı Web 2.0 teknolojilerinin ve organisations and individuals have started to platformlarının çok yaygınlaşmasının ardından use Web 2.0 technologies and applications ırkçı örgütler ve kişiler YouTube ve başka such as YouTube and other on-demand video talebe bağlı çalışan video ve fotoğraf siteleri and photo sites to disseminate audio-visual gibi Web 2.0 teknoloji ve uygulamalarını content involving hatred,46 and to “dynamically nefret içeren görsel-işitsel içerik yayımı46 ve target young people”.47 For example, it was “dinamik biçimde gençleri hedef almak” 47 için documented in Germany that YouTube hosted kullanmaya başladılar. Örneğin YouTube’un controversial videos such as Jud Süß (The Jew 1940 tarihli anti-semitik propaganda filmi Jud Süss), a 1940 anti-Semitic propaganda film, Süß gibi tartışmalı videolara ve müzik video as well as content from banned German rock kliplerinde Nazilerin askeri operasyonlarını band Landser which depicts Nazi military veren yasaklı Alman rock grubu Landser’e yer operations in their music video clips. It was verdiği belgelenmiştir. Londra’da Sunday Times reported by the London Sunday Times that Almanya Museviler Merkez Konseyi’nin bu Nazi the Central Council of Jews in Germany was propaganda videosunu kullanıma soktuğu için planning to bring criminal charges against YouTube hakkında suç duyurusunda bulunmaya YouTube with regard to the availability of this hazırlandığını haber vermişti. 48 Bunun particular Nazi propaganda video on YouTube.48 üzerine YouTube söz konusu klipleri yayından YouTube subsequently removed the video clips kaldırdı fakat Konsey YouTube ve Google’ın concerned but the Council complained that kaldırmadığı daha başka Nazi propaganda there were several other Nazi propaganda clips klipleri olmasından şikâyetçi olduğunu that were not removed by YouTube and Google. da kamuoyu ile paylaştı. Çevrimiçi nefret Jugendschutz.net, the German Internet Hotline sorunuyla uğraşan Alman İnternet Yardım Hattı which tackles the problem of online hate,

Following the extreme 46 The International Herald Tribune, “İnternet’i kutu içine alma popularity of these çabası; Hükümetler İnternet paylaşım sitelerini tehlikeli 46 The International Herald Tribune, “Putting a box around the free-to-use Web 2.0 buluyor,” 23 Nisan 2007; The People, “Mein Space; Herşeyi tube; Governments see risk in Internet sharing sites,” 23 April technologies, racist Açıklıyoruz. Hasta İngiliz Nazileri Çocuklarınızı Nasıl Hedef 2007; The People, “Mein Space; Exclusive Revealed. How Sick organisations and Alıyor”, 23 Eylül 2007, s. 31; The Jerusalem Post, “Neo-Nazi UK Nazis Target Your Kids on Cult”, 23 September 2007, p. 31; individuals have çetesi ‘2 yıldır faaliyetteymiş’. Sanıklardan biri Başbakanın The Jerusalem Post, “Neonazi gang ‘had been operating for 2 started to use Web ofisinde elektrikçi”, 12 Eylül 2007; The Voice, “Myspace ve years’. One indicted member was electrician in PM’s office”, 2.0 technologies and YouTube yobazların baş hedefi”, 12 Eylül 2007, at www.voice- 12 September 2007; The Voice, “Myspace and YouTube prime applications such as online.co.uk/content.php?show=11963; Wolf, C., İnternet targets for bigots”, 12 September 2007, at www.voice-online. YouTube and other on- demand video and photo nefret söylemini körüklüyor, The International Herald Tribune, co.uk/content.php?show=11963; Wolf, C., The Web fuels hate sites to disseminate 16 Kasım 2007. speech, The International Herald Tribune, 16 November 2007. audio-visual content 47 Simon Wiesenthal Merkezi, iRapor: “Çevrimiçi Terör ve 47 The Simon Wiesenthal Center, iReport: “Online Terror and involving hatred, and to Nefret: Birinci Onyıl”, Mayıs 2008, İnternet adresi: www. Hate: The First Decade”, May 2008, at www.wiesenthal.com/ “dynamically target young wiesenthal.com/ireport. ireport. people”. 48 The Sunday Times, “YouTube’daki Nazi videoları hukuki sorun 48 The Sunday Times, “Nazi videos on YouTube spark legal yarattı”, 2 Eylül 2007. challenge”, 2 September 2007.

AYRIMCILIK VE NEFRETİN MEDYA HALİ 185 DISCRIMINATION AND THE HATE STATE OF THE MEDIA Jugendschutz.net, 2007 yılı içinde YouTube’de documented about 700 videos with right-wing sağ içerikli 700 video belgeledi. Jugendschutz. content on YouTube during the course of 2007. “Video paylaşım sitesi YouTube’daki milyonlarca net 2007 yıllık raporunda 2007 yılı içinde neo- Jugendschutz.net reported in their 2007 annual klip arasında 1968’den Nazi temalı YouTube’a benzer başka video report that other video-sharing platforms based beri resmi gösterime sokulmamış ırkçı paylaşım platformları oluşturulduğunu bildirdi. on YouTube with Neonazi themes have been hakaretler içeren 11 Benzer şekilde Avusturya Savunma Bakanlığı developed during 2007. Similarly, Austria’s Warner Brothers çizgi filmi bulunduğu” Nisan YouTube’da Avusturya askerlerini kışlada Hitler Defence Ministry launched an investigation 2008’de yayımlanan bir selamı verirken gösteren bir video hakkında following media reports suggesting that a New York Times makalesi basında çıkan haberler üzerine soruşturma particular YouTube video clip showed Austrian ile ortaya çıktı. başlattı. 49 soldiers making Hitler salutes in Austrian army 49 “Video paylaşım sitesi YouTube’daki barracks. milyonlarca klip arasında 1968’den beri resmi In April 2008, a New York Times article revealed gösterime sokulmamış ırkçı hakaretler içeren that “among the millions of clips on the 11 Warner Brothers çizgi filmi bulunduğu” video-sharing Web site YouTube are 11 racially Nisan 2008’de yayımlanan bir New York Times offensive Warner Brothers cartoons that have makalesi ile ortaya çıktı.50 New York Times’a göre not been shown in an authorised release since “Sansürlü 11” olarak bilinen çizgi filmler kırk 1968”.50 According to the New York Times, the yıldır kullanımdışı tutulmaktaydı. Daha sonra bu cartoons, known as the “Censored 11”, have rencide edici videoların çoğu siteden kaldırıldı been unavailable to the public for forty years. fakat bazılarına YouTube kanalıyla ulaşmak Subsequently, the majority of these offensive hâlâ mümkün. videos were removed but some are still Antisemitizm Karşıtı Ulusal Büro (National Bureau accessible through YouTube. of Vigilance Against Anti-Semitism) (BNVCA) A French Jewish group, the National Bureau adlı bir Fransız Musevi grubu, 2008 Ağustosunda of Vigilance Against Anti-Semitism (BNVCA), savaş öncesi bir anti-semitik şarkı eşliğinde bir announced in August 2008 that it would take dizi, tanınmış Musevi kişiliği gösteren bir video legal action against YouTube and Dailymotion klip nedeniyle YouTube ve Dailymotiona’a karşı over a clip showing a host of Jewish public yasal işlem başlatacağını bildirdi.51 Klip 150’den figures to the soundtrack of a pre-war anti- fazla Fransız siyasetçi, TV yıldızı, gazeteci, Semitic song.51 The clip shows a slideshow of yazar, filozof, aktör, şarkıcı ve komedyenin more than 150 French politicians, TV stars, görüntülerini bir slayt gösterisi halinde, İkinci journalists, writers, philosophers, actors, Dünya Savaşı öncesinde kaydedilmiş, bir singers and comedians with the sound of a Musevi düğünündeki konukları pis, kaba ve song recorded before the Second World War, namussuz diye tanımlayan Rebecca’s wedding called Rebecca’s wedding, which describes the şarkısıyla birlikte gösteriyor. Fransız grup klibin guests at a Jewish wedding as dirty, rude and anti-semitik niteliği nedeniyle yasal girişimde dishonest. The French group decided to take bulunmaya karar verdi. legal action due to the anti-Semitic nature of YouTube dışında ırkçı görüşler ve içerik the video clip. MySpace52 ve Facebook53 üzerinden de Racist ideas and content are also disseminated dağıtılıyor. Irkçı British National Party’nin through MySpace52 and Facebook.53 The

49 Associated Press, “Avusturya savunma bakanı Nazi selamı 49 Associated Press, “Austrian defence minister investigates veren askerler videosunu soruşturuyor”, 4 Eylül 2007. video of soldiers in Nazi salutes”, 4 September 2007. 50 The New York Times, “Irkçı Geçmişten Karikatürler 50 The New York Times, “Cartoons of a Racist Past Lurk on YouTube’de Dolaşıyor”, 28 Nisan 2008. YouTube”, 28 April 2008. In April 2008, a New York 51 Bkz. AFP, “Fransız Musevi grup YouTube’e tazminat davası 51 See AFP, “French Jewish group to sue YouTube”, 14 August Times article revealed that “among the millions açacak”, 14 Ağustos 2008. 2008. of clips on the video- 52 New Media Age, “MySpace aşırı sayfalara reklamlar 52 New Media Age, “MySpace gets tough to keep ads away from sharing Web site YouTube sokmamak için sertleşiyor”, 16 Ağustos 2007. extreme pages”, 16 August 2007. are 11 racially offensive 53 The Calgary Sun (Alberta), “Nefretin yeni yüzü; Kasıntı 53 The Calgary Sun (Alberta), “The new face of hate; The Warner Brothers cartoons dazlaklar ve kaz adımı yürüyen çizmeler ortadan hemen swaggering skinheads and marching jackboots have all but that have not been shown hemen kayboldu, fakat sakın aldanmayın: Beyazların vanished, but make no mistake: The poisonous ideology of in an authorised release üstünlüğünü savunan zehirli ideoloji Kanada’da capcanlı white supremacy is alive and well in Canada,” 23 September since 1968”. hayatta,” 23 Eylül 2007. 2007.

186 AYRIMCILIK VE NEFRETİN MEDYA HALİ DISCRIMINATION AND THE HATE STATE OF THE MEDIA (BNP) Facebook’ta yer alması Vodafone ve presence of the racist British National Party Kasım 2008’de, Facebook Virgin Media gibi prestijli şirketlerin Facebook’u (BNP) on Facebook prompted a major boycott of “Avrupalı siyasetçilerin ırkçılara platform boykot ederek reklamlarını Facebook’tan Facebook by high-profile companies including sağladığına ilişkin çekmesine yol açtı. İngiltere’de Faşizme Vodafone, and Virgin Media, who pulled their suçlamalarından sonra, İtalyan neo-Nazilerinin Karşı Birleş kampanyası grubunun yaptığı advertisements from Facebook. An investigation şiddeti kışkırtmak için araştırmada, Facebook profillerinde elde kılıç by a campaign group, Unite Against Fascism, kullandığı çeşitli sayfaları sitesinden poz vermiş Ku Klux Klan üyelerinin “Yerel discovered that there were Facebook profile kaldırdı”. Medyada çıkan BNP toplantısı, siyahlar davetlidir” altyazılı images of Ku Klux Klan members posing with a haberler Roman halkına resimleri olduğu ortaya çıktı.54 Yakın zamanda sword under the subtitle “Local BNP meeting, karşı şiddeti savunan 54 yedi farklı Facebook Güney Afrika Ulusal Eğitim, Sağlık ve Bağlı blacks welcome”. More recently, the National grubu oluşturulmuş Alanlar İşçileri Sendikası bir grup North West Education, Health and Allied Workers Union olduğuna işaret ediyordu. Sistemine eklenen Üniversitesi öğrencisi tarafından bir Facebook in South Africa condemned the racist content içeriği bir ön taramadan sitesine eklenen ırkçı içerik ve yorumları kınayan and comments posted by a group of University geçirmeyen Facebook, 55 55 şikâyetler üzerine, bir açıklama yaptı. Sosyal ağ sitelerinin of North West students on a Facebook site. “şiddete başvuran veya popülerleşmesi üzerine beyaz ırkın üstünlüğünü There were also reports to suggest that white tehdit eden grupları kaldıracağını” zira savunan grupların Eurspace ağ oluşturma supremacist groups created the networking bunların kullanıcıların sitesini kurduklarına dair haberler de vardı. site Eurspace based on the popularity of social nefret içeren veya networking sites. ırksal, etnik veya Daha yakın bir zamanda, Kasım 2008’de, başka yönlerden kabul Facebook “Avrupalı siyasetçilerin ırkçılara More recently, in November 2008, Facebook edilemeyecek içerik eklemesini yasaklayan platform sağladığına ilişkin suçlamalarından removed “several pages from its site used kullanım koşullarını sonra, İtalyan neo-Nazilerinin şiddeti by Italian Neonazis to incite violence after ihlal ettiğini açıkladı. kışkırtmak için kullandığı çeşitli sayfaları European politicians accused the Internet sitesinden kaldırdı”.56 Medyada çıkan haberler social networking site of allowing a platform Roman halkına karşı şiddeti savunan yedi to racists”.56 The media reports suggested that farklı Facebook grubu oluşturulmuş olduğuna seven different Facebook groups had been işaret ediyordu. Sistemine eklenen içeriği bir ön created with titles advocating violence against taramadan geçirmeyen Facebook, şikâyetler Romani people. Following complaints Facebook, üzerine, “şiddete başvuran veya tehdit which does not pre-screen content going on eden grupları kaldıracağını” 57 zira bunların its system, stated that it would “remove any 57 In November 2008, kullanıcıların nefret içeren veya ırksal, etnik groups which are violent or threatening”, Facebook removed “several veya başka yönlerden kabul edilemeyecek içerik and which therefore violate its terms of use pages from its site used eklemesini yasaklayan58 kullanım koşullarını which bans users from posting anything which by Italian neo-Nazis to incite violence after ihlal ettiğini açıkladı. California’da Facebook is hateful, or racially, ethnically or otherwise European politicians merkezine şikâyet başvurusunda bulunan objectionable.58 The existence of such groups accused the Internet social networking site Avrupa Parlamentosu’ndan Sosyalist lider was described as “repulsive” by Martin Schulz, of allowing a platform Martin Schulz bu tür grupların varlığını “iğrenç” Socialist leader in the European Parliament, to racists”. The media reports suggested that olarak tanımlamıştı. Simon Wiesenthal who lodged a complaint with Facebook based seven different Facebook Merkezi ise bunun yerine, Facebook’un nefret in California. The Simon Wiesenthal Center, groups had been created with titles advocating söylemini ve ırkçı içeriği filtreleyecek teknoloji instead, asked Facebook to create technology to violence against Romani geliştirmesini istedi. filter out hate speech and racist content. people. Following complaints Facebook, Furthermore, it was reported that even which does not pre- 54 The Evening Standard (Londra), “Facebook’a ırkçı BNP screen content going kullanıcı gruplarını yasaklaması söylendi”, 17 Ağustos 2007; 54 The Evening Standard (London), “Facebook told: Outlaw racist on its system, stated Nottingham Evening Post, “Milletvekili BNP’ye Facebook BNP user groups”, 17 August 2007; Nottingham Evening Post, that it would “remove yasağı getirilmesi çağrısına katıldı”, 16 Ağustos 2007; Press “MP joins call for Facebook ban on BNP”, 16 August 2007; any groups which are Association, “BNP’ye Facebook yasağı getirilmesi için Press Association, “Petition calls for Facebook ban on BNP”, violent or threatening”, dilekçe”, 15 Ağustos 2007. 15 August 2007. and which therefore violate its terms of use 55 “Facebook ırkçılarına karşı harekete geçme çağrısı”, The 55 “Call for action on Facebook racists”, The Mercury (South which bans users from Mercury (Güney Afrika), 8 Ekim 2008.. Africa), 8 October 2008. posting anything which 56 Reuters, “Facebook Tepkiler Üzerine İtalyan Neo-Nazi 56 Reuters, “Facebook Pulls Italian Neonazi Pages After is hateful, or racially, Sayfalarını Kaldırdı”, 14 Kasım 2008. Outcry”, 14 November 2008. ethnically or otherwise 57 Ibid. 57 Ibid. objectionable. 58 Bkz. Facebook kullanım koşulları: www.facebook.com/home. 58 See Facebook’s terms of use at www.facebook.com/home. php#/terms.php?ref=pf . php#/terms.php?ref=pf.

AYRIMCILIK VE NEFRETİN MEDYA HALİ 187 DISCRIMINATION AND THE HATE STATE OF THE MEDIA Dahası, Second Life59 ve World of Warcraft Internet-based virtual gaming worlds such as gibi İnternet tabanlı sanal oyun dünyaları bazı Second Life59 and World of Warcraft have been İnternet’teki nefret söylemi ile nefret- gruplar tarafından ırkçı içerik dağıtımı ve bu used by certain groups to disseminate racist güdülü şiddet arasındaki tür sanal fantezi ortamlarında varlık oluşturma content and to create presence on such virtual ilişki kapsamlı bir şekilde araştırılmamıştır amaçlı kullanılmaya başlandı. fantasy environments. fakat spesifik koşullarda böyle bir bağ olduğu Irkçı söylem ile ırkçı şiddet arasındaki yakın ilişki Close relationship between racist discourse varsayımını güçlendiren çok sayıda olay vardır. İnternet’teki nefret söylemi ile nefret-güdülü and racist violence şiddet arasındaki ilişki kapsamlı bir şekilde The relationship between hate speech on the araştırılmamıştır fakat spesifik koşullarda böyle Internet and hate-motivated violence has not bir bağ olduğu varsayımını güçlendiren çok been investigated in a comprehensive manner, sayıda olay vardır. 60 but numerous cases strengthen the assumption 60 Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) that there is a link under specific circumstances. Demokratik Kurumlar ve İnsan Hakları According to a recent report of the Office for Dairesi’nin (ODIHR) yakın tarihli bir raporuna Democratic Institutions and Human Rights göre, “İnternet’teki ırkçı söylem ile ırkçı (ODIHR) of the Organization for Security şiddetin kesişmesi ve İnternet’in şiddetin hedef and Co-operation in Europe (OSCE), “the alacağı kişileri belirlemek ve kişisel bilgilerinin intersection of racist discourse on the Internet yaygınlaştırmak için kullanılması”61 konusuna, and racist violence was a theme that received 2006’da giderek artan ilgi gösterilmekteydi. increasing attention in 2006, including the use Rapora göre, örneğin, “Bir dazlak grubunun of the Internet to identify particular individuals web sitesinde Rusya’da belirli kişilere yönelik as targets for violence and to disseminate their ırkçı saldırılar için açık ve kesin talimatlar personal information”.61 For example, according görülmüştü”.62 to the report, “explicit instructions for racist ODIHR raporu aynı zamanda “ABD’den attacks on particular individuals in Russia were 62 yayın yapan ve Polonya’daki bir sağcı örgüt found on the websites of skinhead groups”. tarafından yürütülen Redwatch sitesinde ırkçı, The ODIHR report also pointed out that anti-semitik ve homofobik şiddet talimatlarının “instructions for racist, anti-Semitic, and görüldüğüne” 63 de işaret etmekteydi. İlk olarak homophobic violence were found on a Redwatch “Combat 18” tarafından yayınlanan Redwatch, website hosted in the United States that was web sitesi kurulmadan on yıl önce, 1993’te maintained by a right-wing organisation in İngiltere’deki ırkçılık karşıtı aktivistlerin isim ve Poland”.63 Redwatch, originally produced by adreslerini basılı olarak yayınlamaya başladı.64 “Combat 18”, started publishing the names and Redwatch’ın şimdi Almanya ve Polonya’da addresses of anti-racist campaigners in Britain şubeleri var ve ODIHR raporuna göre, ABD’den in print format in 1993, almost ten years before yayın yapan Polonya sitesi “Musevi, ırkçılık they set up their website.64 It now has branches karşıtı ve sol örgüt temsilcilerinin isim adres ve in Germany and Poland and the Polish version, telefon numaralarını yayınlayarak kendilerine which was hosted in the United States, “posted karşı şiddeti teşvik ediyor. Haziran 2006’da the names, addresses, and telephone numbers Polonya polisi bu web sitesiyle ilişkileri olduğu of representatives of Jewish, anti-racism, and left-wing organisations and encouraged 59 Washington Internet Daily, “Çevrimiçi Nefret Söylemi Konusuna Daha Fazla İlgi Göstermek Gerekiyor, ABD Helsinki Komisyonu 59 Washington Internet Daily, “Online Hate Speech Deserves More Dinledi”, 16 Mayıs 2008. Attention, U.S. Helsinki Commission Hears”, 16 May 2008. The relationship 60 ODIHR, AGİT Bölgesindeki Nefret Suçları: Olaylar ve Tepkiler, 60 ODIHR, Hate Crimes in the OSCE Region: Incidents and between hate speech on 2006 Yılı Raporu, OSCE/ODIHR (2007), s. 83. Responses, Annual Report for 2006, OSCE/ODIHR (2007), p. 83. the Internet and hate- motivated violence has 61 ODIHR, AGİT Bölgesindeki Nefret Suçları: Olaylar ve Tepkiler, 61 ODIHR, Hate Crimes in the OSCE Region: Incidents and not been investigated 2006 Yılı Raporu, OSCE/ODIHR (2007), s. 64. Responses, Annual Report for 2006, OSCE/ODIHR (2007), p. 64. in a comprehensive 62 Ibid. 62 Ibid. manner, but numerous 63 Ibid. 63 Ibid. cases strengthen the 64 Bkz. “RACE dergileri ‘Kızıl’ aktivistlerin isim ve adreslerini 64 See “RACE magazines publish names and addresses of assumption that there yayınlıyor”, The Guardian, 20 Şubat 1993; ve “Irkla ‘Red’ Activists”, The Guardian, 20 February 1993; and “Rapid is a link under specific ilgili saldırılardaki hızlı tırmanış ‘geniş biçimde gözardı increase in racial attacks ‘Widely Ignored’”, The Guardian, 20 circumstances. edilmekte’”, The Guardian, 20 Şubat 1993. February 1993.

188 AYRIMCILIK VE NEFRETİN MEDYA HALİ DISCRIMINATION AND THE HATE STATE OF THE MEDIA gerekçesiyle iki kişiyi tutukladı ve sekiz kişiyi violence against them” according to the ODIHR Der Spiegel Temmuz de web sitesiyle işbirliği yapmakla suçladı. report. In June 2006, the Polish police arrested 2008’de Almanya’daki neo-Nazi grupların Polonya yetkilileri web sitesinin kapatılması two individuals for ties to the website and “solcu politikacı ve için ABD’nin yardımını da istedi”.65 ODIHR charged eight others with collaborating on the aktivistleri, isim, resim ve adreslerini raporu tutuklama ve cezaların ardından site. Polish authorities also asked the United web sitelerinde ve Polonya sitesinin kapatıldığını fakat çeşitli States for help in closing down the website”.65 genellikle gittikçe küstahlaşan tehditlerle girişimlere karşın İngiltere’deki sitenin hâlâ The ODIHR report claims that following the birlikte yayınlayarak ayakta ve işler durumda olduğunu ve “hedef arrests and prosecutions, the Polish version sindirmeye çalıştığını” listeleri yayınlayan aşırı web sitelerinin was closed down, but despite various attempts duyurmaktaydı. Der 66 Spiegel’e göre, sayısının” 2004’ten beri “artmakta olduğunu” the UK version is still up and running, and that “Almanya’daki belirtmektedir. İngiltere’deki sitede ırkçılık since 2004, the “number of number of extremist yaklaşık 1700 aşırı sağcı web sitesinde karşıtı aktivistlerin, çoğu BNP’ye karşı websites posting hit lists has been on the solcu aktivistlere, gösterilerde çekilmiş fotoğrafları, “Yerleri, rise”.66 The UK version shows photographs of sendikacılara ve gazetecilere karşı şiddet hainlerin yüzlerini unutmayın, hepsi suçlarının anti-racist activists, many taken during protests çağrıları giderek çok bedelini ödeyecek” sloganıyla birlikte yer against the British National Party, alongside bariz ve küstah bir hal almaktaydı”. almaktadır. the slogan: “Remember places, traitors’ faces, Benzer bir şekilde, Der Spiegel Temmuz they’ll all pay for their crimes.” 2008’de Almanya’daki neo-Nazi grupların Similarly, it was reported by Der Spiegel in “solcu politikacı ve aktivistleri, isim, resim ve July 2008 that Neonazi groups in Germany are adreslerini web sitelerinde ve genellikle gittikçe “trying to intimidate left-wing politicians and küstahlaşan tehditlerle birlikte yayınlayarak activists by publishing their names, photos and sindirmeye çalıştığını”67 duyurmaktaydı. Der addresses on Web sites, often accompanied Spiegel’e göre, “Almanya’daki yaklaşık 1700 by increasingly blatant threats”.67 According aşırı sağcı web sitesinde solcu aktivistlere, to Der Spiegel, “calls for violence against left- sendikacılara ve gazetecilere karşı şiddet wing activists, trade unionists and journalists çağrıları giderek çok bariz ve küstah bir hal are becoming increasingly blatant on the almaktaydı”.68 Der Spiegel kişisel bilgi ve approximately 1 700 far-right Web sites in adresleri açıklayan ve şiddet çağrısı yapan neo- Germany”.68 Several examples of Neonazi Nazi sitelerine ilişkin çeşitli örnekler de vermişti. websites revealing personal details and Bunların bazıları şunlardır: addresses and calling for violence were cited by . Bavyeralı bir grup neo-Nazi Nuremberg ve Der Spiegel including the following: çevresinde yaşayan yaklaşık 200 kadın ve . A Bavarian group of Neonazis set up an erkekle ilgili bir dosyayı, bu kişilerin gösterilerde online dossier of almost 200 men and women gizlice çekilmiş fotoğraflarıyla birlikte living in and around Nuremberg. It published İnternet’te çevrimiçi yayınlamıştır. photos of them that it had secretly taken at . Bir web sitesi Nazi karşıtı bir aktivistin demonstrations. Der Spiegel in July 2008 kızkardeşinin, tatillerini sık sık Türkiye’de . One website mocks the sister of an anti-Nazi that neo-Nazi groups in Germany are “trying geçirmesini alay konusu yapmıştır. activist for frequently spending her holidays to intimidate left- . Aşırıcı sağcı Ulusal Demokratik Parti’nin bir in Turkey.. A judge in the northern city of Kiel wing politicians and activists by publishing üyesini ağır bir para cezası ödemeye mahkum who had sentenced a member of the far-right their names, photos and eden kuzeydeki Kiel kentinden bir yargıç daha National Democratic Party to pay a heavy addresses on Web sites, fine was hiteven harder. Neonazis published often accompanied by da sert bir muameleyle karşılaşmıştır. Neo- increasingly blatant Naziler yargıcın adresini bir web sitesinde his address on a website, revealed how many threats”. According to Der Spiegel, “calls for violence against 65 BBC Haberler, “Polonya Polisi Faşist Grup Operasyonunda 65 BBC News, “Polish Police Make Four Arrests in Swoop for left-wing activists, trade unionists and Dört Kişiyi Tutukladı,” 1 Haziran 2006. Fascist Group,” 1 June 2006. journalists are becoming 66 ODIHR, AGİT Bölgesinde Nefret Suçları: Olaylar ve Tepkiler, 66 ODIHR, Hate Crimes in the OSCE Region: Incidents and increasingly blatant on 2006 Yıllık Raporu, OSCE/ODIHR (2007), s. 83. Responses, Annual Report for 2006, OSCE/ODIHR (2007), p. 83. the approximately 1 700 67 Der Spiegel, Kendilerine karşı olanları tehdit için web sitelerini 67 Der Spiegel, Neonazis Using Web Sites to Threaten far-right Web sites in kullanan neo-Naziler, 24 Temmuz 2008, internet adresi www. Opponents, 24 July 2008, at www.spiegel.de/international/ Germany”. spiegel.de/international/germany/0,1518,567147,00.html . germany/0,1518,567147,00.html. 68 Ibid. 68 Ibid.

AYRIMCILIK VE NEFRETİN MEDYA HALİ 189 DISCRIMINATION AND THE HATE STATE OF THE MEDIA yayınlamış, kaç çocuğu olduğunu açıklamış ve children he had and that “some of our readers “ormanlıklarda bir yargıç veya savcıyı öldürme would relish the opportunity to slay a judge or Irkçı içeriğin, nefret söyleminin ve terörist fırsatını yakalamak bazı okuyucularımızın çok public prosecutor in the wild”. propagandanın İnternet hoşuna gidecektir” duyurusunu yapmıştır. üzerinde yer almasının . Neonazis in the western state of Hesse önemli kaygılar yarattığı . Batıdaki Hesse eyaletindeki Neonaziler published maps showing the locations of aşikârdır. Birçok solcu politikacıların veya Nazi karşıtı yurttaş left-wing politicians or members of anti-Nazi hükümet ve uluslararası ve aralarında Avrupa gruplarının yerlerini gösteren haritalar citizens’ groups. Konseyi, Avrupa Birliği, yayınlamıştır. BM ve AGİT’in de As in the case of the Redwatch UK website, bulunduğu bölgesel- Redwatch İngiltere sitesi örneğinde olduğu gibi, the German efforts to remove some of these uluslararası örgüt, Almanların da bu sitelerin bazılarını kaldırma websites proved to be hopeless. The majority ırkçlığa ve ırkçılığın İnternet aracılığıyla çabaları sonuçsuz kalmıştır. Bu web sitelerinin of these websites are based outside German tezahürüne hoşgörü çoğunun ana sunucuları ve yer sağlayıcıları jurisdiction and they are usually hosted in the gösterilemeyeceği ve gösterilmeyeceği (hosting firmaları) Alman yetki alanının dışında United States. konusunda fikir birliği ve genellikle de ABD’de de yer almaktadır.. içindedir. Seeking solutions Çözüm arayışları The Internet has thus become the medium of İnternet ırkçılar kadar terörist örgütler choice for propaganda, disseminating hatred,69 tarafından da propaganda, nefret yayımı,69 recruitment,70 training,71 fundraising,72 and for eğitim, 70 para71 ve üye72 toplama ve iletişim73 communications73 by racist as well as terrorist için tercih edilen bir mecra haline gelmiş organisations. bulunmaktadır. Obviously there is major concern about the Irkçı içeriğin, nefret söyleminin ve terörist availability of racist content, hate speech and propagandanın İnternet üzerinde yer almasının terrorist propaganda on the Internet, and önemli kaygılar yarattığı aşikârdır. Birçok many governments and international and hükümet ve uluslararası ve aralarında Avrupa regional–international organisations, including Konseyi, Avrupa Birliği, BM ve AGİT’in de the Council of Europe, the European Union, the bulunduğu bölgesel-uluslararası örgüt, ırkçlığa UN and the OSCE are in agreement that racism ve ırkçılığın İnternet aracılığıyla tezahürüne and manifestations of racism through the hoşgörü gösterilemeyeceği ve gösterilmeyeceği Internet should not and will not be tolerated. konusunda fikir birliği içindedir. Ancak However, the major question that is being uluslararası örgütler ile devletler düzeyindeki faced by international organisations and state- düzenleyicilerin karşısındaki temel sorun level regulators is how to regulate the flow of İnternet’teki ırkçı içerik akışının nasıl denetim racist content over the Internet. The question altına alınacağıdır. Farklı devletlerin farklı becomes even more complex by the fact that different political, moral, cultural, historical and

69 Glaser, J., Dixit, J., Green, D.P., “İnternet’te nefret suçu incelemesi: Irkçılara Irkçı Şiddeti Savunduran Nedir?” (2002) 69 Note the study conducted by Glaser, J., Dixit, J., Green, D.P., Journal of Social Issues 58(1) bahar, s. 177-193. “Studying Hate Crime with the Internet: What Makes Racists Obviously there is 70 Mucahitlerin Patlayıcı El Kitabı ve Afgan Cihat Ansiklopedisi Advocate Racial Violence?” (2002) Journal of Social Issues 58(1) major concern about the gibi yayınlar İnternet yoluyla yayım ve dağıtımı yapılan spring, pp. 177-193. availability of racist yayınlardan bazılarıdır. Bkz.“Sanıklar terör yasasının muğlak 70 Hylton, H., “How Hizballah Hijacks the Internet,” Time content, hate speech and olduğunu iddia edecek”, The Globe and Mail (Kanada), 30 Magazine, 8 August 2006, at www.time.com/time/world/ terrorist propaganda Ağustos 2006 ve “Abu Hamza davası: Mahkeme, Müslüman article/0,8599,1224273,00.html. on the Internet, and din adamında terör el kitabı olduğunu söyledi”, The Guardian, 71 Publications such as Mujahideen Explosive Handbook and the many governments and Londra, 12 Ocak 2006. Encyclopaedia of the Afghan Jihad are some of the publications international and 71 Bkz. Avrupa Komisyonu’nun Avrupa Parlamentosu ve disseminated and distributed through the Internet. Note regional–international Konseyi’ne yolladığı, Teröristlerin insane kazanmasıyla “Terror law vague, accused to argue”, The Globe and Mail organisations, including the Council of Europe, ilgili mesajı: şiddet içeren radikalleşmeye katkıda bulunan (Canada), 30 August 2006 and “Abu Hamza trial: Islamic the European Union, the faktörlerin ele alınması, Brüksel, 21.9.2005, COM (2005) 313 cleric had terror handbook, court told”, The Guardian, UN and the OSCE are in final. London, 12 January 2006. agreement that racism and 72 Hylton, H., “Hizbullah İnternet’i Nasıl Rehin Alıyor?”, Time 72 Note the Communication from the European Commission to manifestations of racism Magazine, 8 Ağustos 2006, İnternet adresi: www.time.com/ the European Parliament and the Council concerning Terrorist through the Internet time/world/article/0,8599,1224273,00.html. recruitment: addressing the factors contributing to violent should not and will not 73 Bkz. “Boşa çıkarılan komplolar”, The Globe and Mail (Kanada), radicalisation, Brussels, 21.9.2005, COM(2005) 313 final. be tolerated. 11 Ağustos 2006. 73 See “Foiled plots”, The Globe and Mail (Canada), 11 August 2006.

190 AYRIMCILIK VE NEFRETİN MEDYA HALİ DISCRIMINATION AND THE HATE STATE OF THE MEDIA politik, ahlaki, kültürel, tarihsel ve hukuki constitutional values exist between different ECRI “bu olgularla etkili değerlere sahip olmasıdurumu daha da states. This undoubtedly complicates efforts bir biçimde mücadele etmek için ırkçılığa karmaşıklaştırmaktadır. Hiç kuşkusuz, bu to find an “appropriate balance between the ve ırk ayrımcılığına “düşünme ve ifade özgürlüğü ve bilgi alma ve rights to freedom of opinion and expression karşı ulusal mevzuat gerektiği” görüşündedir. verme haklarıyla ırkçı görüşleri destekleyen/ and to receive and impart information and Avrupa Konseyi üyesi savunan ve şiddeti kışkırtan söylem ve/ya the prohibition on speech and/or activities birçok devlet tarafından 74 desteklenen bu görüş faaliyetlerin yasaklanması arasında uygun bir promoting racist views and inciting violence”. neticesinde Siber Suçlar denge” 74 bulma çabalarını zorlaştırmaktadır. O That balance is yet to be attained at an Sözleşmesi’ne, 2001 ve dengeye uluslararası düzeyde henüz ulaşılmış international level, and “in today’s multicultural 2003 yılları arasında Bilgisayar Sistemleri değildir ve “bugünün çok kültürlü bağlamında, context, striking the right balance is becoming Yoluyla Gerçekleştirilen doğru dengeyi bulmak gittikçe daha fazla increasingly important, but at the same time Irkçı ve Yabancı Düşmanı 75 Nitelikteki Eylemlerin önem kazanmakta ama aynı zamanda daha da more difficult”. Suç Sayılmasına Dair Ek zorlaşmaktadır”.75 Protokol hazırlanmıştır. It has become clear during the policy Son on yılda yapılan politika tartışmalarında discussions of the last ten years that, in açıklık kazanan, özellikle Amerika Birleşik particular, the United States of America Devletleri’nin İnternet’teki ırkçı yayınlarla opposes any regulatory effort to combat racist mücadele etmeye yönelik her türlü düzenleme publications on the Internet on freedom of çabasına ABD Anayasası’nın 1. Ek Maddesinde expression grounds based upon the values savunulan değerler temelinde karşı çıkmakta attached to the First Amendment of the olduğudur. Aynı zamanda ulusal mevzuat ile US Constitution. At the same time, there uluslararası antlaşmalar arasında yakalanacak are other organisations or states which uyumun çıkar yol olduğunu düşünen başka regard harmonised national legislation örgütler ve devletler vardır. Örneğin ECRI and international agreements as the way “bu olgularla etkili bir biçimde mücadele forward. For example, ECRI believes that etmek için ırkçılığa ve ırk ayrımcılığına karşı “national legislation against racism and ulusal mevzuat gerektiği” 76 görüşündedir. racial discrimination is necessary to combat Avrupa Konseyi üyesi birçok devlet tarafından these phenomena effectively”.76 This view, desteklenen bu görüş neticesinde Siber Suçlar supported by many member states of the Sözleşmesi’ne, 2001 ve 2003 yılları arasında Council of Europe, led to the development of Bilgisayar Sistemleri Yoluyla Gerçekleştirilen an Additional Protocol to the Convention on Irkçı ve Yabancı Düşmanı Nitelikteki Eylemlerin Cybercrime concerning the Criminalisation Suç Sayılmasına Dair Ek Protokol hazırlanmıştır. of Acts of a Racist and Xenophobic Nature ABD Hükümeti Avrupa Konseyi bölgesinde Committed through Computer Systems bir siber suç sözleşmesi hazırlanmasını between 2001 and 2003. The US Government bütünüyle desteklemiş ve dış destekçi olarak wholeheartedly supported the development onaylamıştır fakat Siber Suçlar Sözleşmesi Ek of a cybercrime convention within the Council Protokolü’nün hazırlanmasını desteklememeye of Europe region and ratified the convention ECRI believes that ve katılmamaya karar vermiştir. Dolayısıyla as an external supporter, but decided not to “national legislation against racism and racial discrimination is 74 Hükümetlerarası Çalışma Grubu dördüncü oturumunun 74 Report of the Intergovernmental Working Group on the necessary to combat these Durban Deklarasyonu ve Programının etkili bir şekilde effective implementation of the Durban Declaration and phenomena effectively”. uygulanmasına ilişkin raporu (Başkan-Raportör: Juan Programme of Action on its fourth session (Chairperson- This view, supported by Martabit (Şili)), E/CN.4/2006/18, 20 Mart 2006, İnternet Rapporteur: Juan Martabit (Chile)), E/CN.4/2006/18, 20 many member states of the adresi: http://daccessdds.un.org/doc/UNDOC/GEN/ March 2006, at http://daccessdds.un.org/doc/UNDOC/GEN/ Council of Europe, led G06/119/23/PDF/G0611923.pdf, par. 8. G06/119/23/PDF/G0611923.pdf, para. 8. to the development of 75 ECRI, Uzmanlar Semineri: İfade özgürlüğüne saygı ve 75 ECRI, Expert Seminar: Combating racism while respecting an Additional Protocol ırkçılığa karşı mücadele, konferans tutanakları, Strasbourg, freedom of expression, conference Proceedings, Strasbourg, to the Convention on 16-17 Kasım, 2006, s. 5. 16-17 November, 2006, p. 5. Cybercrime concerning the Criminalisation 76 Bu bağlamda ECRI 7 No.lu ırkçılık ve ırk ayrımcılığıyla 76 Note within this context the ECRI General Policy of Acts of a Racist mücadele için ulusal mevzuat Genel Politika Tavsiyesini Recommendation No. 7 on national legislation to combat and Xenophobic Nature kaydedin, CRI (2003) 8, 13 Aralık 2002’de benimsendi, racism and racial discrimination, CRI (2003) 8, adopted Committed through İnternet adresi: www.coe.int/T/E/human_rights/Ecri/1- on 13 December 2002, at www.coe.int/T/E/human_rights/ Computer Systems between ECRI/3-General_themes/1-Policy_Recommendations/ Ecri/1-ECRI/3-General_themes/1-Policy_Recommendations/ 2001 and 2003. Recommendation_N%B07/3-Recommendation_7.asp, Recommendation_N%B07/3-Recommendation_7.asp, para. 1 açıklama raporunun 1. paragrafı. of the explanatory report.

AYRIMCILIK VE NEFRETİN MEDYA HALİ 191 DISCRIMINATION AND THE HATE STATE OF THE MEDIA “İnternet’te ırkçı mesajların yaygınlaşmasını support or get involved with the development önlemenin, bu amaçla düzenleyici önlemler of the Additional Protocol to the Convention on alma gereği de dahil”,77 en uygun ve Cybercrime. Hence, fundamental disagreements etkili stratejisinin ne olduğu konusunda remain as to the most appropriate and effective anlaşmazlıklar sürmektedir. strategy “for preventing dissemination of racist Bu temel farklara karşın, giderek büyüyen messages on the Internet, including the need to 77 İnternet’te ırkçı içerik sorunu doğal olarak, adopt regulatory measures to that end”. aralarında hükümetlerin, ulusüstü ve Despite these fundamental differences, the uluslararası örgütlerin ve özel sektörün de growing problem of racist content on the yer aldığı çeşitli aktörlerin sert tepkilerine yol Internet has naturally prompted vigorous açmıştır. Düzenlemeye yönelik olan ve olmayan responses from a variety of agents, including bu girişimlere ilişkin ayrıntılı geniş bilgiyi Racism governments, supranational and international on the Internet adlı Avrupa Konseyi yayınından organisations as well as from the private sector. temin etmek mümkündür. A detailed overview of these regulatory and non-regulatory initiatives are provided in the book entitled Racism on the Internet published by European Council. Not: Bu yazı, Racism on the Internet, Avrupa Konseyi Yayını, 2010 (ISBN 978-92-871-6634-0) kitabının Giriş bölümüdür. Racism on the Internet Yrd. Prof. Yaman Akdeniz tarafından yazılmıştır. Not: This is the introductory chapter for Racism on Yaman Akdeniz, İnsan Hakları Araştırma Merkezi, the Internet, Council of Europe Publishing, 2010 Hukuk Fakültesi, İstanbul Bilgi Üniversitesi. (ISBN 978-92-871-6634-0). Racism on the Internet is written by Yaman Akdeniz, Associate Professor, Human Rights Law Research Center, Faculty of Law, Istanbul Bilgi University. (mailto:lawya@ cyber-law.org” [email protected])

77 İnternet’te ırkçı, yabancı düşmanı ve anti-Semit propaganda 77 The meeting on the relationship between racist, xenophobic ve nefret suçları üzerine toplantı, AGİT, Paris, 16-17 Haziran and anti-Semitic propaganda on the Internet and hate crimes 2004. held by the OSCE in Paris on 16-17 June 2004.

192 AYRIMCILIK VE NEFRETİN MEDYA HALİ DISCRIMINATION AND THE HATE STATE OF THE MEDIA TRİBÜNLERİN NEFRETİ, NEFRETİN TRİBÜNLERİ THE HATE OF THE TRIBUNES, THE TRIBUNES OF HATE

BAĞIŞ ERTEN Çeviri/Translation: Suzan Bölme LEXICON Konferans Çevirmenleri LEXICON Conference Interpreters “10 yıl 10 örnek” projesine danışmanlık I am one of the advisors to the “10 years, 10 yapanlardan biriyim. Sanırım en kolay iş examples” project. I think mine was one of Türkiye söz konusu olduğunda futbol benimkiydi. Çünkü elimizi attığımız her haberde the easiest tasks, because we were able to kültürünü genel olarak nefret suçu örneği bulabiliyorduk. Spor nefret find examples of hate crimes in every single spor başlığı altında değerlendirmemiz çok suçlarının çok yaygın olarak işlendiği bir alan. news article we touched. The world of sports mantıklı değil; çünkü Çünkü gazetelerin arka sayfası medyada is an area where hate crimes are commonly Türkiye’deki yaygın spor kültürü diye bir şey yok, nefret söylemi için bir arka kapı görevi görüyor. committed, since the back pages of newspapers sadece futbol kültürü Arkadan girip ve her şeyi söyleyebileceğiniz bir serve as a backdoor for hate speech in the var. Dolayısıyla burada media. It transforms into an area where we can konuşacaklarımızı futbola alana dönüyor. Bunun hem sporun kendisiyle indirgemek zorundayız. hem de Türkiye’deki spor medyasının enter from the backdoor and say everything Futbolun yarattığı sorun that comes to our mind. This has some aspects ise oyunun kendi içkin sorunlarıyla ilgili yanları var. söyleminin problemli that are related to both the sports itself and the olması. Oyunla ilgili problemle girmeden önce şunu problems of the sports media in Turkey. tespit etmemiz gerek. Türkiye söz konusu Before plunging in game-related problems, we olduğunda futbol kültürünü genel olarak spor have to determine this one thing: When it is başlığı altında değerlendirmemiz çok mantıklı Turkey in the spotlight, it is not very reasonable değil; çünkü Türkiye’deki yaygın spor kültürü to evaluate the football culture under the diye bir şey yok, sadece futbol kültürü var. general category of sports; because there is no Dolayısıyla burada konuşacaklarımızı futbola such thing as a widespread sports culture in indirgemek zorundayız. Futbolun yarattığı sorun Turkey; there is only a football culture. Hence, ise oyunun kendi içkin söyleminin problemli we have to take our discussion down to football- olması. only. And the problem caused by football is the Futbol Türkiye’de popüler kültüre terfi problematic character of the inherent discourse ettiğinden beri birlikte çok ciddi bir söylem of the game. sıkıntısı çekiyor. Çünkü aslında oraya kendi Since football has promoted to popular iradesiyle çıkmadı. Daha çok oraya birileri culture in Turkey, it has been suffering from a tarafından ‘götürüldü’. Toplumun 12 Eylül’le very serious problem in its discourse. This is iğdiş edildiği bir dönemde insanların kendi because it was not raised to its current position seslerinin çıkmasına vesile olacak bir alan olarak by its own will. It was rather “moved” there kurgulandı. Bu kurgu şöyle bir problemi yarattı: by others. In a period when the society was Popülerleşmeye başladığından beri futbol alanı castrated with the revolution of September 12, sanki bağımsız bir alanmış gibi duruyordu. football was designed as an area that could be Küfür etmenin, her türlü ırkçı ve maço söylemin a vessel allowing people to raise their voices. bağımsızlık alanı, dışlayıcılığın kolaylaştırıldığı Yet, this design created a problem: Since the bir yer gibi görüldü. Sonunda öyle bir noktaya start of its popularization, the area of football gelindi ki, sanki insanlar sokakta, toplumsal has been standing as an independent area. alanlarda doluyorlar ve tribünlerde de Henceit was seen as an area where swearing and any kind of racist and macho discourse boşalıyordu. Buna böyle bir ‘kanalizasyon’etkisi When it is Turkey in were free, and where isolation and exclusionism the spotlight, it is atfetmenin doğru olmadığı bir süre sonra iş was made simpler. In the end, it reached such not very reasonable to tersine dönünce ortaya çıktı. Çünkü insanlar evaluate the football a point that it was as if people were welling toplumda dolup, futbol tribünlerinde culture under the general up on the streets and in public domains, and category of sports; boşalmıyorlar; aksine futbolda, futbol seyirciliği because there is no such releasing in the tribunes. After a while, when sırasında katalizör etkisiyle nefret söylemini thing as a widespread things started to go awry, it became clear that sports culture in Turkey; çoğalıyor. Çoğaldıkça topluma daha büyük bir there is only a football attributing such a “drain” effect to football was tepki olarak geri dönüyor. Aslında söz konusu culture. Hence, we have not right. Because people do not well up their to take our discussion olan bir boşalma etkisi değil, tam tersine bir down to football-only. emotions in the society and then release them yansıma, hatta çoğalarak yansıma etkisi söz And the problem caused all in the tribunes; on the contrary, in football, by football is the konusu. Nefret söylemini çoğalttıkça bumerang this was increasing the hate speech with its problematic character of olarak kafanıza çarpıyor. the inherent discourse of catalyst effect when watching football. And the game. Mesela 10 yılda 10 nefret suçu örneğinin as it increases, it comes back to the society in

194 AYRIMCILIK VE NEFRETİN MEDYA HALİ DISCRIMINATION AND THE HATE STATE OF THE MEDIA tamamını futboldan verebileceğimiz bir dönem the form of a huge reaction. In fact, it is not “Haçlı zihniyeti” lafının yaşadık. “Two Size” haberi1 bunun hakikaten a release effect at work here; it is an entirely en fazla duyulduğu yerler futbol sahalarıdır. gelip gelebileceği en üst noktaydı. Ama bunu bir opposite reflection, which increases every time Yıllardır Türkiye sapma bir delirme anı olarak tanımlayıp; aslında it is reflected. As you increase the hate speech, takımları, yurtdışında oynadıkları maçlarda böyle değil diyemeyiz. Çünkü ikide bir bu ana it hits you in the head with a boomerang effect. her hakem hatasını bir geliniyor. For example, we have experienced a period haçlı zihniyetinin bir parçası olarak görürler. Yine “Haçlı zihniyeti” lafının en fazla duyulduğu which allows us to give all 10 of the hate speech Taraftar içindeki söylem examples for the last 10 years from football. de böyledir. yerler futbol sahalarıdır. Yıllardır Türkiye 1 takımları, yurtdışında oynadıkları maçlarda The “Two Size” story was the ultimate level her hakem hatasını bir haçlı zihniyetinin bir that hate speech could have ever reached. But we cannot call it a moment of madness or parçası olarak görürler. Taraftar içindeki söylem a momentary lapse of reason and claim that de böyledir. Türk spikerler maçı anlatırken this is not the real case, because it is precisely “taç bizim” derler. Taç niye “bizim” olsun, the moment we keep coming back to all too takımındır taç. Ama “bizim”dir işte, çünkü hep frequently. beraber “biz”, bu tarafta dururuz. Karşıda ise “onlar” vardır. Bu artık ötekileştirmenin en üst Similarly, football fields are where you most frequently hear the words “Crusader boyutudur. Bu o kadar yaygın ve içkin bir şeydir mentality”. For years, Turkish teams have seen ve o kadar çok yinelenir ki, klişeleşir ve dışlayıcı and still see referee mistakes as a part of the söylem normalleşmeye başlar. crusader mentality in the matches they play Öyle dönüm noktaları yaşadı ki Türkiye, futbol abroad. The discourse among fans also tends medyası ve futbol kültürü öyle şeyler üretti to be in this direction. When reporting the ki, bu alanda futbolu gerçekten sevenler de match, Turkish commentators say “touch is barınamaz oldu. Bundan sadece beş gün evvel ours”. Now, why would the “touch” be ours? It “Two Size” haberinin 10. yıl dönümüydü. is the team’s touch. Yet somehow, it is “ours”, İngiltere’de bütün basında bu mesele yeniden because as a whole, “we” stand on this side. gündeme getirildi. The Guardian bu kapakla And on the other side stand “they”. This is the çıktı. Başka hiçbir şey yoktu İnternet sayfasında. maximum attainable dimension in otherization. Bunun üzerine özel bir web sayfası kurulmuştu. This is such a common and internalized Ama Türkiye’de tek satır yer almadı. Bu phenomenon repeated so many times that it şu demek biraz da: “Biz bunu yaptık, pek becomes a cliché, and the exclusionist discourse pişman da değiliz.” Koskoca yazarlar çıktı, starts to become normalized. “bu İngilizlere de birinin haddini bildirmesi Turkey went through such cornerstones and the lazım” diye yazdı. Çünkü futbol söz konusu football media and football culture produced olduğunda, söylediğinizin gittiği yer konusunda such incredible things that those who really love herkese bir rahatlık, bir ‘nasılsa bir şey olmaz’ football could not find a suitable place for them havası geliyor. Bu yüzden sürekli benzer şeyler in this area. Only five days ago, it was the 10th yaşıyoruz. anniversary of the “Two Size” news. In the UK, the subject was revisited by the whole media. Türkiye futbolunun bu konuda yaşadığı en The Guardian used it on its front page. There was büyük travmalardan biri de Kasım 2005’te nothing else on its webpage. A dedicated web oynanan İsviçre maçıdır. Türkiye-İsviçre page was designed for it. But it did not attract Football fields are where maçının sonrasında yaratılan atmosfer, ‘biz ve you most frequently hear even a single line in the Turkish media. This, in a the words “Crusader öteki’ ikileştirmesini ve dışlayıcı söylemi doruğa mentality”. For years, 1 The headline used by the newspaper “Star Gazetesi” after Turkish teams have seen 1 İstanbul’da oynanan Galatasaray-Leeds United UEFA the UEFA match played in Istanbul between Galatasaray and still see referee Star Gazetesi mistakes as a part of the maçından sonra, dönemin ’nin attığı manşet. and Leeds United. In a confrontation between fans the crusader mentality in the Maçtan bir önceki akşam taraftarlar arasında çıkan çatışmada evening before the Match day, two Leeds fans were stabbed matches they play abroad. iki Leeds taraftarı bıçaklanarak öldürülmüş, maç ise to death, and the match was won by Galatasary with a score The discourse among fans Galatasaray’ın 2-0 galibiyetiyle sonuçlanmıştı. 7 Nisan 2000 of 2-0. The headline “Two Size” used on April 7, 2000 made also tends to be in this tarihinde atılan “Two Size” manşeti, maçın skoru ile ölümler a connection between the deaths and the score, with an direction. arasında bağlantı kuruyor, Leeds taraftarlarının taşkınlıklarını attempt to legitimize the deaths by showing the excessive gerekçe göstererek meşrulaştırma eğilimi taşıyordu. behaviours of Leeds fans as an excuse.

AYRIMCILIK VE NEFRETİN MEDYA HALİ 195 DISCRIMINATION AND THE HATE STATE OF THE MEDIA çıkarttı. Bırakın söylemi, bizatihi dayak oldu. way, means: “We did this, alright, but we do not Bunun ortamı hazırlandı. Bu ortamı hazırlamada really regret it.” Those supposedly “big” writers Bursaspor-Diyarbakırspor maçı sadece bir maç medya ciddi bir şekilde bir araç olarak kullanıldı. came up and wrote, “Someone should put these değildi. Orada teşkilatlı Küçük küçük sorunlar abartıldı. Orada bir basın British in their places”. Because when it comes bir yapı vardı. Yerel basına yansıyan şöyle bir toplantısı problemi ‘Türklüğü aşağılamak’ to football, somehow, everyone assumes an air söz geldi kulağımıza; unsuru haline geldi. Ve sonunda da meydan of “nothing will happen any way”, a complete ‘Ermenistan maçının provasını yaptık’ muharebesi gibi bir maç yaşadık. Üstelik bunu ease with no scruples about where your words yapanlar da futbolda etkin olan insanlardı. might go. So, we always see similar things Tribündeki tepki sahadaki tepkiye oranla çok happening. daha sınırlıydı. One of the biggest traumas the Turkish football went through in this regard was the Diyarbakırspor maçı daha bu sene yaşadığımız Switzerland match played in November 2005. yeni bir olaydır. Üzerinde durmadığımız, bir The atmosphere created after the Turkey- futbol maçından ibaretmiş gibi gördüğümüz Switzerland match raised the dualization of bir şey pek çok yarayı kaşıdı. Bursaspor- “us and others” and the exclusionist discourse Diyarbakırspor maçı2 sadece bir maç değildi. to peak level. Discourse aside, there actually Orada teşkilatlı bir yapı vardı. Yerel basına were beatings. The stage was already set for it. yansıyan şöyle bir söz geldi kulağımıza; When setting the stage, the media was put to ‘Ermenistan maçının provasını yaptık’. Olay serious use as a tool. Tiny, miniscule problems bu raddeye gelince bir anda devletin yetkilileri were grown out of proportion. A problem with ayaklandı, “nereye gidiyoruz?” diye tepki the press conference became an element of gösterdi. Olayları dindirebilmek ve Ermenistan “degrading Turks”. And in the end, we lived maçında tekerrür etmemesini sağlamak için through a football match that resembled Cumhurbaşkanı taraftar grupları ile görüştü. nothing but a pitched battle. What’s more, Görüldüğü gibi nefret söyleminin çok kolay those who caused this were people who were üretildiği bir yerden bahsediyoruz. Bazı active figures in the football world. The reaction örnekleri hep birlikte hatırlayalım. Daha gecen from the tribunes was mild compared to the hafta Galatasaray Teknik Direktörü Rijkaard reaction on the field. hakkında “Gösterişli, iri, kara bir balon”3 dendi. The Diyarbakırspor match is an event we have İspanya takımının teknik direktörü Vicente seen just this year. A lot of things that we tend del Bosque’ye “kasap” benzetmesi yapıldı.4 to ignore and see as nothing but a football Futbolcuya “yamyam” dendi.5 Bunların hepsi match poked at this wound until it bled. The 2 10 yıl içinde gerçekleşti. En kariyerli teknik Bursaspor-Diyarbakırspor match was not adam ‘Bir Sırp bana ders veremez’ dedi.6 Son only a sports match. There was an organized olarak şöyle bir diyalog aktarayım: Birkaç hafta structure there. We heard of weird statements önce bir muhabir bütün samimiyetiyle şunu appearing in the local press: ‘We rehearsed for the Armenia match’. And when things came to the boil, the officials of the state rose up, 2 26 Eylül 2009’da Bursa’da oynanan maç sonrasında taraftarlar reacting and asking “Where are we headed to?” arasında çıkan çatışmada 10 kişi yaralandı, 6 kişi gözaltına In order to quench the events and prevent their alındı. 5 Mart 2010’da Diyarbakır’da gerçekleştirilen ikinci karşılaşma ise sahaya atılan yabancı cisimlerle oyuncu ve repetition at the Armenia game, the President of hakemlerin yaralanması üzerine tatil edildi. the Republic personally talked to fan groups. 3 Kadir Çetinçalı, “Devrim mi, balon mu?”, Vatan Gazetesi, 2 Nisan 2010 As you see, we are talking about a venue where 4 Benzetme, Beşiktaş Divan Kurulu Üyesi Nevzat Demir hate speech is more easily produced. Let’s The Bursaspor- tarafından tam olarak şu cümlelerle yapıldı: “Göbekli hoca remember some of the examples. It was only Diyarbakırspor match was olmaz. Yeniköy kasabına benziyor”. Fotomaç, 30 Kasım 2004 last week that Galatasaray’s technical director not only a sports match. 5 Trabzonspor Başkanı Mehmet Ali Yılmaz, 1999’da There was an organized kendi oyuncusu Kevin Campbell için “yamyam” tabirini structure there. We heard kullanabilmişti. 2 10 were injured and 6 taken into custody in the conflict of weird statements 6 Fatih Terim 1996-1997 sezonunda oynanan bir İstanbulspor between team fans after the match played in Bursa on appearing in the local maçından sonra, rakip takımın antrenörü Saffet Susiç’e September 26, 2009. In the second match played on March 5, press: ‘We rehearsed for yönelik olarak “Benim ülkemde, hele bir Sırp bana hiç böyle 2010 in Diyarbakır, the match was called due to players and the Armenia match’. laf edemez” demişti. Saffet Susiç, Boşnak’tı. referees suffering injuries from objects thrown into the field.

196 AYRIMCILIK VE NEFRETİN MEDYA HALİ DISCRIMINATION AND THE HATE STATE OF THE MEDIA söyledi: “Vallahi billahi ırkçılık yapmak için Rijkaard was called “an imposing, hulky black Futbol hiç de masum söylemiyorum bu zencilerle top oynanmaz.” balloon”3. Spanish team’s technical director oynanan bir oyun değil. 4 Çok ciddi toplumsal Bütün bu örneklerde şunu görüyoruz: Bunların Vicente del Bosque was likened to a “butcher”. etkileri olan, toplumsal A footballer was called a cannibal.5 And all these ilişkilere nüfuz eden, hepsi ulu orta söyleniyor ama tribünde olduğu happened in 10 years. A technical coach at the bazı siyasi güçlerin; için dokunulmazlığı var gibi davranılıyor. Herkes özellikle de aşırı top of his career said ‘A Serbian cannot teach milliyetçi grupların söylediğiyle kalıyor. Futbolu bir izole alan, me any lessons’.6 And finally, let me share with çalışma alanı olarak tribünleri de toplumdan bağımsız bir rahatlama görülen bir popüler you a dialogue: A few weeks ago, a reporter alanı olarak görmeye devam ettiğimiz sürece kültür alanından said, in all frankness, “I swear I am not saying bahsediyoruz. Bu nedenle bunun etkileri ağırlaşıyor. Futbol hiç de masum tribündeki nefreti it to do racism, but one cannot play ball with oynanan bir oyun değil. Çok ciddi toplumsal aslında bir politikanın these negros.” devamı olarak görmek etkileri olan, toplumsal ilişkilere nüfuz eden, lazım. In all these examples, what we see is this: All of bazı siyasi güçlerin; özellikle de aşırı milliyetçi these are voiced publicly, but treated as if they grupların çalışma alanı olarak görülen bir have immunity since they happen on stadium popüler kültür alanından bahsediyoruz. Bu tribunes. Everybody gets away with whatever nedenle tribündeki nefreti aslında bir politikanın they say. As long as we continue seeing football devamı olarak görmek lazım. Buna karşı as an isolated sphere and the tribunes as a place durabilecek unsurları öne çıkarmadığınız ve of relaxation and release independent from bunu yapanları teşhir etmediğiniz sürece, nefret the society, we will experience its effects more söylemi tribünlerde rahatlıkla üreyebiliyor ve heavily. Football is never an innocently played çoğalıyor. Bunun topluma yansıması da çok ağır game. We are talking about an area of popular oluyor. Burada ne yapılabilir, ne kadar ciddiye culture that has very serious social impacts, that alınabilir sorusu çok önemli. penetrates into social relationships, and that Ama asıl sorun şu; bu alan ihmal edilebilir is seen as the working area of some political bir alan değil. Ben bütün medya etik kurul forces, especially extreme nationalistic groups. girişimlerinin mutlaka futboldan birilerini Hence, it is necessary to see the hate arising barındırması, özellikle spor basınını izlemesi from the tribunes as the extension of a policy. gerektiğini düşünüyorum. Çünkü azımsadığımız As long as we do not come up with elements takdirde arka kapıyı açık bırakmış gibi oluyoruz that can stand against it and as long as we do ve oradan giren nefret çok patlayıcı etki not expose those who do it, the hate speech yaratabiliyor. grows and multiplies in stadium tribunes with total ease. And its reflection on the society is Nasıl mücadele edeceğiz peki? Mücadele very grave indeed. Here, the important question edebilmek için çeşitli araçlar halihazırda var is “what can be done?” and “to what extent can zaten. Tribünlerde ırkçılık sadece Türkiye’nin it be taken seriously?”. değil, dünyanın sorunu. UEFA’nın ve FIFA’nın However, the real problem is that this is not resmi politikaları ırkçılık karşıtı maddeler an area that can be ignored. It is my opinion içeriyor. “Say no to racism” sloganıyla that all media ethics board attempts must yürüttükleri bir kampanyaları var. UEFA always include someone from football and must Football is never an ve FIFA bununla ilgili olarak da şunu talep innocently played game. specifically keep track of the sports media. We are talking about an ediyor: Mutlaka siz de kendi ulusal federasyon Because if we underestimate it, we leave the area of popular culture talimatlarınıza, yönetmeliklerinize ırkçılık, that has very serious social impacts, that aşırı milliyetçilik ve dışlayıcılık karşıtı maddeler penetrates into social barındırmak zorundasınız. 3 Kadir Çetinçalı, “Devrim mi, balon mu?”, Vatan, April 2, 2010 relationships, and that 4 The analogy was used by Beşiktaş Board Member Nevzat is seen as the working Bursaspor maçından sonra federasyon mevcut Demir, with the following exact wording: “There is no such area of some political thing as a paunchy coach. He looks like the local butcher of forces, especially mevzuatın bütün bu meselelerle mücadeleye Yeniköy.” Fotomaç, November 30, 2004 extreme nationalistic yetemeyeceğini gördü ve hemen değişikliğe groups. Hence, it is 5 In 1999, Trabzonspor Chair Mehmet Ali Yılmaz did not necessary to see the hate gitti. Çünkü mecburlar, bununla mücadele hesitate to call his own player, Kevin Campbell, “cannibal”. arising from the tribunes etmek zorundalar. Bu, bizim için iyi bir tutunum 6 Fatih Terim, after a match with Istanbulspor in the 1996-1997 as the extension of a season, said, with reference to the rival team’s coach Saffet policy. dalı bence. Bununla ilgili başka örnekler de Susiç, “No Serbian can talk to me like that, and in my own var. Taraftar gruplarının da yavaş yavaş buna country”. Saffet Susiç was Bosnian.

AYRIMCILIK VE NEFRETİN MEDYA HALİ 197 DISCRIMINATION AND THE HATE STATE OF THE MEDIA tepki verdiğini görüyoruz. Mesela UniFeb grubu backdoor open, and the hate entering from that dünyada ırkçılık karşıtı kongreye resmi katılımcı opening can create a highly explosive impact. Futbolun o tehlikeli yapısı, bir yanıyla da 7 olarak gitti. Orada edindikleri deneyimi So how will we fight against it? We already have nefret söylemi karşısında aktarmaya çalışıyorlar. Bu da şu anlama bir araca dönüştürülme various tools we can use in this combat. Racism potansiyeli taşıyor. geliyor: Futbolun deminden beri bahsettiğimiz in the tribunes is not a problem specific to Yani bu etkiyi tersine o tehlikeli yapısı, bir yanıyla da nefret söylemi Turkey, it is a global problem faced everywhere döndürmek de çok mümkün. karşısında bir araca dönüştürülme potansiyeli in the world. The official policies of UEFA and taşıyor. Yani bu etkiyi tersine döndürmek de çok FIFA contain anti-racist articles. They run mümkün. Tribünlerdeki milliyetçilik çok kırılgan campaigns with the slogan “Say no to racism”. ve yapay bir söyleme sahip. O yüzden de kırmak With regard to this matter, UEFA and FIFA also mümkün. Siz siyahlara karşı bir ırkçı hareketi make this demand: You also have to incorporate Türkiye’de tribünlerde yaşatamazsınız. Bir sürü articles against racism, extreme nationalism siyahî oyuncu vardır Türkiye’de ve bunlarla and exclusionism in your own national kurulan empatik ilişki mecburen bu ırkçılığı federation directives and regulations. zedeler. Bunun üzerinden hareket ederek After the Bursaspor match, the Federation saw tribünleri bir mücadele alanı olarak belirlemek that the existing legislation was not adequate to gerektiğini düşünüyorum. Oradaki söylemi fight against these problems, and immediately maço ve aşırı milliyetçi dilden ayıklamanın introduced some changes. Since they have to, ve ırkçılık karşıtı bir söylem alanı haline and since they must combat this phenomenon. I getirmenin, toplumun genelini bu duyarlılığa think, for us, this is a solid branch to hold on to. sahip kılmaktan daha kolay ve hızlı olabileceği There are other examples in this context. We are gradually starting to see fan groups displaying inancındayım. Çünkü o ırkçılık-ayrımcılık karşıtı their reactions to this situation. For example, söylemi orada çoğaltma şansımızın daha fazla the UniFeb group went as official participants olduğunu düşünüyorum. Bunun en iyi örneği to the world conference against racism.7 They Ermenistan maçıdır. Ne olursa olsun Türkiye are now working to share the experiences ile Ermenistan futbol karşılaşması yapmamış they gained at the conference. And what does olsaydı bir ilişki yakalanmayacaktı. Futbol bunu it mean? It means that there is a potential başardıysa, her halükarda bir kapıları açabilme that this dangerous structure of football we gücü varsa, ona böyle bir anlam atfedebiliyorsak have been going on and on about here can be bu tutunulabilecek bir daldır bence. transformed into an instrument against hate Medya söz konusu olduğunda ise çok önemli speech with one of its aspects. In other words, bir sıkıntı yaşandığını düşünüyorum. O kadar it is quite possible to reverse this affect. The tehlikeli söylemler üretilebiliyor ki, her gün nationalism in the tribunes has a very fragile darbe yiyoruz. Örneğin buradaki herkesin and artificial discourse. So, it is possible to break okuduğuna inandığım bir gazete “Fener it. You cannot force a racist act against blacks Sivas’ı katletti” başlığı atabildi.8 Demek ki in the tribunes in Turkey. We have a lot of black bu duyarlılıklara sayfalar dolu yer açmasını players in Turkey and the emphatic association beklediğiniz bir gazete bile arka sayfadan futbol with them would undermine any attempt at üzerinden bu açığı verebiliyor. Bu durumda o racism against coloured people. Taking this alanı ihmal etmeniz büyük bir hata demektir. as a starting point, I would like to designate Dangerous structure of the tribunes as a place of counteracting. I football we have been Bu yüzden ben hem gazetecilerin ve bu konuya going on and on about believe that freeing the discourse there from duyarlı herkesin, bir futbol sevdalısı olan here can be transformed macho and extreme-nationalistic elements and into an instrument Hrant’ın vasiyeti olarak bu işe mutlaka zaman against hate speech with one of its aspects. In other words, it is quite 7 Seminer, Katalunya Gönüllüler Derneği’nin (Fundación 7 The Seminar was organized by the Private Foundation possible to reverse this Privada Cataluña Voluntaria), İspanya’nın Barselona of Catalonian Volunteers (Fundación Privada Cataluña affect. The nationalism in kentinde düzenlendi. 11 ülkeden 18 ve 35 yaş arasında Voluntaria), in Barcelona, Spain. With 44 participants the tribunes has a very 44 katılımcının yer aldığı seminer Avrupa Birliği Gençlik between ages 18-35 from 11 countries, the Seminar was fragile and artificial Komisyonu ile İspanya Ulusal Ajansı tarafından desteklendi sponsored by European Commission-Youth and by the discourse. So, it is ve 22-29 Ağustos 2009 tarihleri arasında gerçekleştirildi. Spanish National Agency. The Seminar took place on August possible to break it. 8 Taraf Gazetesi, 1 Şubat 2010. 22-29, 2009.

198 AYRIMCILIK VE NEFRETİN MEDYA HALİ DISCRIMINATION AND THE HATE STATE OF THE MEDIA ayırması gerektiğini düşünüyorum. Kendi transforming it into an anti-racist discourse Hem gazetecilerin ve bu adıma şunun önemli bir mücadele başlangıcı area can be achieved faster and easier than konuya duyarlı herkesin, bir futbol sevdalısı olan olabileceğini düşünüyorum: Türkiye’de lig equipping the society in general with this Hrant’ın vasiyeti olarak maçlarında İstiklal Marşı okunuyor. Çok sensitivity and awareness. Because I think we bu işe mutlaka zaman ayırması gerektiğini anlamsız. İstanbul Büyükşehir Belediye Spor have a better chance at increasing the anti- düşünüyorum. ile Kasımpaşa maç yapıyor. Olimpiyat stadında racist and anti-discriminatory discourse there. 6 kişi falan var, saha nüfusundan daha az; 6 The best example for it is the Armenia match. If there had not been a match between Turkey and kişiye megafonlardan İstiklal Marşı okunuyor. Armenia, a relationship would not have been Bunun çok komik sonuçları da olabiliyor. Mesela established. If football has managed it, if it has Fenerbahçe, Sparta Prag’la Şampiyonlar Ligi the power to open the doors in any case, and if maçı yaparken Şampiyonlar Ligi’nin meşhur we can attribute such a meaning to it, then in müziği başladığında onu İstiklal Marşı my opinion it is something you can hold on to on zannedip ayağa kalkanlar, hatta söylemeye the road. çalışanlar çıkıyor. Bunun kaldırılması yolunda When it comes to media, I think there is a politika üreterek mücadeleye başlayabiliriz. very serious problem in our hands. Media can “Fenerbahçe-Sparta Prag maçında create such dangerous, harmful discourses çalamadığınız marşı, Altay-Göztepe maçında da that we feel its jarring impact every day. For çalmayın” diyebiliriz. Bu düşündüğümüz kadar example, a newspaper which I believe is read zor değil. Çünkü bu noktalara biraz duyarlılık by everyone here, did not hesitate to use the göstermezsek iş aldı başını yürüyor. Herkesi headline: “Fener massacred Sivas”.8 So, even a buna davet ediyorum. newspaper which you would expect to allocate pages and pages of space to such sensibilities Sorular ve cevaplar can demonstrate such a weakness through Taraftar kültürü, kendi başına zaten “biz” ve football in its back page. In such a case, “öteki” ikiliği üzerine kurulu. Üstelik futbol ignoring that area would be a big mistake. sahası taraftarlar adına oyuncuların yarıştıkları Due to all these reasons, I think that journalists bir zemine dönüşmüş durumda. Taraftar and everyone else who are sensitive on this kültürünün dönüştürülmesi açısından kulüplerin matter should devote their time to this effort neler yapabileceğini düşünüyorsunuz? to honour the last will of Hrant Dink, who Kulüplerin futbol kültürünü dönüştürme was a great fan of football. For my part, I can konusunda öncü ya da hızlandırıcı bir işlevi suggest a starting point for these significant olabileceğini düşünmüyorum. Aksine bu efforts: In Turkey, league matches start biz-öteki ikilemi resmi söylemleri üzerinden with the National Anthem. This makes no sense. İstanbul Büyükşehir Belediye Spor and üretebiliyorlar. Bu eskiden bu kadar belirgin Kasımpaşa are playing a match. There are only değildi ama artık kulüpler arası bir diyalog 6 people in the entire Olympic stadium, less arayışının zemini yok gibi ne yazık ki. Bunun en than the numbers on the field; these 6 people önemli nedenlerinden biri hala kurumsallaşmış are made to sing the National Anthem from kulüp yapılarının oluşmamış olması. Türkiye’de megaphones, which can have very funny results. 100 milyonlarca lirayla dönen kulüpler bile For example, during Fenerbahçe’s Champions pederşahi yöntemlerin ötesine geçebilmiş değil. League match with Sparta Prague FC, when Tek adam kültürü neredeyse bütün kulüplerde that famous Champions League music started geçerli. Daha da kötüsü, kulüp yönetimlerine to play, there were some people who thought seçilen insanlar bu işi ciddiye almıyor, tersine bir it was the National Anthem and rushed to I think that journalists and everyone else who are hobi gibi görüyor. Hal böyle olunca da ortalama stand erect or even sing it. We can start our sensitive on this matter futbol kültürü yönetimler tarafından da yeniden efforts in this combat by producing policies to should devote their time to this effort to honour üretiliyor. O kadar ki, sahadaki futbolcular, abandon this practice. We can say “Since we the last will of Hrant teknik adamlar bile genelde onlardan cannot sing the Anthem at the Fenerbahçe- Dink, who was a great fan of football. daha sağduyulu konuşabiliyor. Bu yüzden taraftar kültürünün değişmesinde kulüplerin 8 Taraf newspaper, February 1, 2010.

AYRIMCILIK VE NEFRETİN MEDYA HALİ 199 DISCRIMINATION AND THE HATE STATE OF THE MEDIA bir kolaylaştırıcılık misyonu olmadığını Sparta Prague FC game, let us forego singing düşünüyorum. Tersine bu yöndeki oluşumlara it at the Altay-Göztepe match too”. This is not Tek adam kültürü neredeyse bütün engel olmasınlar, ya da resmi kanallardan as hard as we think; because if we cannot show kulüplerde geçerli. nefret tohumları ekmesinler yeter. Tahrik edici some sensitivity at this point, there will be no Daha da kötüsü, kulüp yönetimlerine seçilen açıklamalar, büyük maçlar atmosferi geren stopping this going. I urge and invite everyone insanlar bu işi ciddiye organizasyonlar yapmasınlar hiç değilse. to join in these efforts. almıyor, tersine bir hobi gibi görüyor. Hal böyle olunca da ortalama Futbolun endüstrileşmesiyle, nefret söyleminin Questions and answers futbol kültürü yönetimler hem kulüpler hem de taraftarlar arasında The sports fan culture is already founded on tarafından da yeniden üretiliyor. yaygınlaşması arasında bir bağlantı var mı? the “we”- “others” duality. Moreover, football Bunun önüne geçilmesi için ne türden kurumsal fields have become a ground where players önlemler alınması gerekir? compete on behalf of their fans. What do you Futbol kapitalizmi dediğimiz olgu son 20 yılın think can be done by sports clubs in order to ürünü. Onun öncesinde hâlâ amatör yapısını achieve a transformation in the sports fan koruyan bir spordan bahsediyoruz. Şöyle culture? bir örnek verelim. Turgay Şeren 1956 yılında, I do not think that football clubs can have a zamanın en büyük parasını olarak 20 bin leading or speeding function in transforming lira almış ve “Bu paraya o dönemde 4 araba the football culture. On the contrary, they can alınabilirdi” diyor. 1984 yılında, pek çokları için produce this us-others dilemma based on their dünyanın gelmiş geçmiş en büyük futbolcusu official discourse. In the past, this was not so sayılan Maradona’nın Barcelona’dan Napoli’ye visible; yet unfortunately today it seems that transferi bile sadece 9 milyon dolarmış. Oysa there is no basis for pursuing dialog between bugün bir tek Cristiano Ronaldo 100 milyon clubs. One of the main reasons is that we do dolardan fazla paraya gitti. Yani akıl almaz not yet have institutionalized club structures. bir boyuta ulaşıldı. Bu haliyle nefret söylemini Even the clubs that have budgets of hundreds of de hortlamaya yakın beklentilere neden oldu. millions liras have not been able to go beyond Kazanmak ve o kazancın karşılığında elde the patriarchal methods. The “one man” culture edilecek paralar uğruna takımlar her türlü şeyi is dominant almost in all the clubs. What’s motivasyon aracı olarak kullanmaya başladılar. worse, people elected for clubs’ management Mesela bir hakem, Anders Frisk 2006 yılında boards do not take this job seriously, and Şampiyonlar Ligi maçında yanlış karar verdi conversely see them as mere hobby positions. diye aldığı tehditler ve İngiliz basınının baskısı When things are like this, the average football yüzünden hakemliği bıraktı. Buna benzer pek culture gets to be reproduced again and again çok olay yaşadık. Hatta kulüpler bu tip unsurları by the management, to such an extent that kurumsal hale getirdi. 2001 yılında İsrailli even the footballers and the technical team can Revivo Fenerbahçe’de oynarken Galatasaray usually speak with more common sense than tribünlerinde, sonrasında Galatasaray’a the management. Hence, I think that clubs do transfer olduktan sonra bu sefer Fenerbahçe not have a facilitating role in changing the fan tribünlerinde anti-semitik sloganlar atıldı, culture in football. It will be enough if they do Yahudi karşıtı bayraklar asıldı. Ama şunu da not prevent positive structures in this sense belirtmek lazım. Endüstriyel futbol nefret or not sow seeds of hatred using the official söyleminin tetikleyicisidir demek de haksızlık channels. They could at least avoid provocative olabilir. Çünkü futbolun en temel kurumu statements and organizations that create ve futbol kapitalizmin neredeyse telif sahibi tension in the atmosphere before big matches. UEFA nefret söylemi, ırkçılık ve ayrıcılık karşıtı Is there a connection between the her türlü organizasyonu destekledi. Daha da industrialization of football and the prevalence önemlisi bu tip ihlaller olduğunda üzerine gitti, of hate speech among both clubs and fans? cezalandırdı. Nitekim onların yarattığı çatı bu What kind of institutional measures should be işin kurumsal yapısı oldu. taken to prevent it? The phenomenon we call the football capitalism

200 AYRIMCILIK VE NEFRETİN MEDYA HALİ DISCRIMINATION AND THE HATE STATE OF THE MEDIA Futbol medyasının, nefret söylemiyle is the product of the last 20 years. We are Yabancı düşmanlığı hesaplaşması açısından medyanın bütünü talking about a branch of sports that was still içten içe her sayfada yer bulur. Açık ile daha yakın ilişkisi kurması gerektiğini maintaining its amateur structure before then. açık söylenmez ama söylüyorsunuz. Bunu biraz açmanız ve Let’s give an example. Turgay Şeren, in 1956, yabancı oyuncu sınırı tartışmalarında, örneklendirmeniz mümkün mü? took 20 thousand TL, the largest ever for those yabancı hocaların days, and says “In those days, that money could değerlendirilmesinde bu Gazetelerin ilk sayfasıyla spor sayfası arasında hep görülür. Ama spor dil tutarlılığı sağlamak lazım. İlk sayfasında buy 4 automobiles “. In 1984, even the transfer sayfalarında olduğu için of Maradona, who is considered by many as the ve taraftar gözlkleriyle ‘political correctness’ (siyasal doğruculuk) okunduğu için tolere tartışması yapan, ombudsman gibi kontrol best ever footballer, from Barcelona to Napoli edilir. geliştiren gazetelerin spor sayfalarındaki dili es was only 9 million dollars. Yet today, Cristiano geçmesi büyük bir gaflettir. Spor sayfalarının Ronaldo only went for more than 100 million dili her zaman ajite edici, saldırganlığın dollars. In short, the situation has reached a kenarında gezinen, klişelerle dolu ve gergin bir mind-blowing dimension. And it has caused dildir. Yabancı düşmanlığı içten içe her sayfada expectations that can nearly cause the hate yer bulur. Açık açık söylenmez ama yabancı speech to rise again. For the sake of winning oyuncu sınırı tartışmalarında, yabancı hocaların and getting all those monies, the teams started to use everything as a means of motivation. For değerlendirilmesinde bu hep görülür. Ama spor example, a referee, Anders Frisk, was forced sayfalarında olduğu için ve taraftar gözlkleriyle to quit refereeing after the pressure from okunduğu için tolere edilir. Mesela Rijkaard the British press and the threats he received başarısız giderken ona “koca bir kara balon” after he gave an erroneous decision at a 2006 demek yadırganmaz. Ama Mavi Marmara Champions League match. We have seen many gemisine İsrail’in müdahalesi sırasında pasif similar events unfold. Clubs have even made kalmakla suçlanan Obama’ya, ya da bir başka such elements somewhat corporate. In 2001, politikacıya benzer bir ithamda bulunsanız when Israeli Revivo was playing at Fenerbahçe, ülke ayağa kalkar. Yine “İngiliz’in/Alman’ın, anti-Semitic slogans and flags were used in Fransız’ın oyunu” başlıkları çok sık rastlanır Galatasaray tribunes; after his transfer to spor basınında. Hem de hiç eleştiri almaz ve Galatasaray, the same anti-Semitic slogans sorun edilmez. Bu konuda elimizdeki son vukuat were moved to the Fenerbahçe tribunes. Yet Türkiye’nin Euro 2016 adaylığını kaybettiği there is something else that should be noted. gündür. 29 Mayıs 2010 gazetelerini şöyle bir It may be equally unfair to say that industrial taradığımızda durumun vahameti anlaşılacaktır. football is a trigger of hate speech, because O gün UEFA başkanı bütün Michel Platini’ye UEFA, being the most basic institution of yönelik pek çok itham ve saldırı oldu. Bunların football and virtually the copyright owner of pek çoğu nefret söyleminin kıyısında gezisindi. the football capitalism, has always supported Vatan Gazetesi “Satıldık” başlığıyla, HaberTürk all kinds of organizations against hate speech, “Kirli Michel” başlığıyla çıktı. Pek çok köşe racism and discrimination. More importantly, yazısı da nefret öğesi barındırdı. Kamuoyu da bu when any such violations occurred, UEFA konuda ‘taraf’ olduğu için neredeyse göz yumdu. clamped down on it and exacted the necessary İşte asıl tehlikede bu zaten. Taraftar olduğunuz punishment. And hence, the roof laid by them anda dil de tehlikeli mecralarda dolaşabiliyor. became the institutional structure of this Oysa gazetelerin diğer sayfalarında, hiç değilse business. ilkesel olarak taraftarlıktan önce gazetecilik genel ilkelerini takip etme kaygısı ağır basıyor. You are saying that in order to confront the hate Bunun spor sayfalarında da geçerli bir durum speech, the football media must establish closer olması şart. relationships with the rest of the media. Can you elaborate on it and provide some examples? It is necessary to ensure a consistent language between the newspaper’s front page and sports page. It is a big oversight that newspapers, engaged in political correctness debates in

AYRIMCILIK VE NEFRETİN MEDYA HALİ 201 DISCRIMINATION AND THE HATE STATE OF THE MEDIA their front pages and having controls such as ombudspersons, can totally ignore supervising the language used in the sports pages. The language used in the sports pages is always agitating, skirting close to aggressiveness, full of clichés and tension. Xenophobia sneaks in all pages. It is never said aloud, but it was always seen in the remarks about foreign technical directors during the debates on foreign player limit. Yet, since they are on the sports pages and since they are read with “fan glasses”, they are always tolerated. For example, no one finds it strange to call Rijkaard a “big black balloon” when he is leaving after an unsuccessful streak. But if you say this very same thing to Obama, who is accused of remaining passive during Israel’s interference to the ship Mavi Marmara, or to any other politician, the country would be in an uproar. Similarly, “The British/German/ French Trick/Ruse” is a headline seen very frequently in our press. It is never criticized or made a problem. The latest case in this regard took place on the day Turkey lost candidacy to Euro 2016. You can easily see how grave the situation is if only you scan the newspapers of 29 May 2010. On that day, newspapers include lots of accusations and attacks on the UEFA president Michel Platini. Most of them came very close to hate speech. Daily newspaper Vatan used “We were Sold”, and HaberTürk used “Dirty Michel” in their headlines. Most of the columns accommodated elements of hate. And the public turned a blind eye on everything, only because it was also a “fan”, a “party”. And this is where the real danger lies. When you become a fan, the language can go to dangerous places. Yet on the other pages of the newspaper, the main concern is for adherence to general principles of journalism before being a fan, at least in principle. This concern, this adherence, should also become the norm in sports pages.

202 AYRIMCILIK VE NEFRETİN MEDYA HALİ DISCRIMINATION AND THE HATE STATE OF THE MEDIA Kültürel Çeşİtlİlİk İçİn Ayrımcılığa karşı savaşmak: Medyanın Önündekİ Güçlükler To Fight against Discrimination and for Cultural Diversity: A Major Challenge for the Media

Reynald BLION Çeviri/Translation: Pınar Uygun Irkçılık ve Irk Ayrımcılığı: Avrupa Konseyi’nin Racism and racial discrimination – The Council prensipleri ve değerleri of Europe’s main principles and values İnsan Hakları ve Temel Özgürlüklerin Ayrımcılığın genel olarak yasaklanması: ECHR, The general prohibition of discrimination – Korunması Hakkında Avrupa Sözleşmesi’nin 12 numaralı protokol Protocol n°12 of the ECHR 12 numaralı protokolü İnsan Hakları ve Temel Özgürlüklerin ayrımcılığın genel olarak In its article 14, the European convention for the yasaklanması ilkesini Korunması Hakkında Avrupa Sözleşmesi’nin protection of human rights and fundamental içerir. (ECHR) (1950) 14. maddesi “Bu sözleşmede freedoms (ECHR) (1950) mentions that “the tanınan hak ve özgürlüklerden yararlanma, enjoyment of the rights and freedoms set forth cinsiyet, ırk, renk, dil, din, siyasal ya da başka in this Convention shall be secured without görüşler, ulusal veya sosyal köken, ulusal bir discrimination on any ground such as sex, race, azınlığa mensup olma, servet, doğuş veya colour, language, religion, political or other herhangi başka bir durum bakımından hiçbir opinion, national or social origin, association ayrım gözetilmeksizin sağlanır” açıklamasında with a national minority, property, birth bulunur. Sözleşmenin 12 numaralı protokolu or other status”. The Protocol n°12 to this ise ayrımcılığın genel olarak yasaklanması convention contained a general prohibition of ilkesini içerir ve şu şartı ekler; “kimse, herhangi discrimination adding that “no one shall be bir kamu otoritesi tarafından, daha önceden discriminated against by any public authority on değinilmiş olan gerekçelerle ayrımcılığa tabi any ground such as those mentioned in (art. 14)” tutulamaz (madde 14).” To complete the understanding of the general Ayrımcılığın genel olarak yasaklanması prohibition of discrimination, the explanatory anlayışını bütünsel bir şekilde ele alıp report added to Protocol n°12 mentions that vurgulamak için 12 numaralı protokola eklenen “the list of non-discrimination grounds (…) is açıklayıcı bilgi, “ayrımcılık yapılmasının yasak identical to that in Article 14 of the Convention. olduğu durumların listesi, Sözleşme’nin 14. This solution was considered preferable over maddesinde belirtilen durumları (…) içerir. others, such as expressly including certain Böyle bir çözüm ortaya koymak, ayrımcılık additional non-discrimination grounds yapılmasına izin verilmeyecek durumları (for example, physical or mental disability, (fiziksel ya da zihinsel maluliyet, cinsel yönelim, sexual orientation or age), not because of a yaş vb.) net olarak belirli eklemeleri içerecek lack of awareness that such grounds have biçimde genişletmek gibi çözümlere oranla become particularly important in today’s daha tercih edilebilir bulundu. Sözü geçen societies as compared with the time of durumların günümüz toplumundaki yansımaları drafting of Article 14 of the Convention, but ile Sözleşme’nin 14. maddesinin yazıldığı dönemin koşulları ile karşılaştırıldığında neden because such an inclusion was considered elbette, kimi meselelerin özellikle önemsenmesi unnecessary from a legal point of view since yolundaki bir bilinç eksikliği değildi. Ayrımcılık the list of non-discrimination grounds is not yapılmayacak durumlara ilişkin detaylı bir liste exhaustive, and because inclusion of any hazırlanmamasının sebebi, böyle bir eklemenin particular additional ground might give rise yasal olarak gereksiz görülmesi ve bu listeye to unwarranted a contrario interpretations as belirli bir ilave durumun dahil edilmesinin, dahil regards discrimination based on grounds not edilmeyen durumlara dayanan ayrımcılığa ilişkin so included. It is recalled that the European olarak, mazaretsiz karşı yorumların ortaya Court of Human Rights has already applied çıkmasına sebebiyet verme ihtimaliydi. Zaten Article 14 in relation to discrimination grounds Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin (AİHM), not explicitly mentioned in that provision (see, söz konusu kanun hükmünde açık bir şekilde for example, as concerns the ground of sexual The Protocol no 12 to the belirtilmeyen ayrımcılık hallerine (örneğin orientation, the judgment of 21 December European Convention for the Protection of Human cinsel yönelim durumu ile ilintili bir konu olarak 1999 in the case of Salgueiro da Silva Mouta Rights and Fundamental bknz. Salgueiro da Silva Mouta’nın Portekiz’e v. Portugal).” As mentioned previously, the Freedoms contained a general prohibition of karşı açtığı davanın 21 Aralık 1999 tarihli kararı) judgements, decisions or case-law of the discrimination. ilişkin olarak da 14. maddeye başvurduğunu European Court of Human Rights will contribute

204 AYRIMCILIK VE NEFRETİN MEDYA HALİ DISCRIMINATION AND THE HATE STATE OF THE MEDIA hatırlatmıştır.” Daha önce de değinildiği üzere, to build a clear framework for the legal ECRI, Avrupa Konseyi AİHM hükümleri, kararları ya da dava hukuku, application of these texts to protect and defend üyesi olan devletlerden gelen ve yalnızca belirli ayrımcılık kurbanlarını savunmak ve korumak victims of discrimination. In some cases, they bir ulusa bağlı olmayan üzere bu metinlerin yasal uygulamalarının are related to the freedom of expression and of uzmanlarca oluşturulmuş bir Avrupa Konseyi birimi yürütmesini kolaylaştıracak net bir çerçeve the media. olarak, ırkçılığa ve oluşturulmasına katkıda bulunur. Bazı ırk ayrımcılığına karşı The European Commission on Racism and çalışmalar yürütür. vakalarda, bunlar, medyanın ifade özgürlüğü ile de ilintili olabilmektedir. Intolerance The European convention on human rights and Irkçılık ve Hoşgörüsüzlüğe Karşı Avrupa its Protocol n°12 give the global framework of Komisyonu any action, project or programme developed İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ve onun 12 by the Council of Europe on discrimination and numaralı protokolü, Avrupa Konseyi tarafından antidiscrimination issues. But, certain grounds ayrımcılık ve ayrım karşıtlığı konularında of discrimination have been more at the heart geliştirilen herhangi bir eylemin, projenin of specific actions as, for example, for ECRI. ya da programın küresel ölçekte geçerli The European Commission on Racism and olan çerçevesini belirler. Fakat bazı belirli Intolerance (ECRI), a Council of Europe body ayrımcılık durumları, örneğin ECRI (Irkçılık ve composed by national independent experts Hoşgörüsüzlüğe karşı Avrupa Komisyonu) adına gerçekleştirilen spesifik eylemlerin tam kalbinde coming from CoE member states, focuses yer almaya daha çok yatkınlık gösterirler. on racism and racial discrimination. ECRI’s ECRI, Avrupa Konseyi üyesi olan devletlerden work and general policy recommendations, in gelen ve yalnızca belirli bir ulusa bağlı olmayan particular ECRI recommendation n°7, complete uzmanlarca oluşturulmuş bir Avrupa Konseyi these first definitions of discrimination. birimi olarak, ırkçılığa ve ırk ayrımcılığına For ECRI, “racism shall mean the belief that a karşı çalışmalar yürütür. Çalışma ve genel ground such as race1, colour, language, religion, ilke tavsiyeleri, özellikle de 7 numaralı tavsiye nationality or national or ethnic origin justifies kararı, ayrımcılığa dair öne sürülen ilk tanımları contempt for a person or a group of persons, or tamamlayıcı niteliktedir. the notion of superiority of a person or a group ECRI için “ırkçılık; ırk1, renk, dil, din, milliyet, of persons.” Regarding racial discrimination, milli veya etnik köken gibi bir temelin, bir kişi ya ECRI makes the distinction between “direct da bir gruba yönelik hor görmeyi meşrulaştırdığı racial discrimination” – that “shall mean any veya bir kişiye ya da gruba üstünlük sağladığı differential treatment based on a ground such inancına sahip olma anlamına gelir.” ECRI’nin as race, colour, language, religion, nationality or tanımlarına göre ırk ayrımcılığı, –“ırk, renk, national or ethnic origin, which has no objective dil, din, milliyet, milli ya da etnik köken and reasonable justification. Differential gibi- bir temelde, nesnel ve mantıklı bir treatment has no objective and reasonable biçimde haklılaştırılamayan her türlü farklı justification if it does not pursue a legitimate muameleyi kapsar. Farklı muamele, söz konusu aim or if there is not a reasonable relationship muamelenin nesnel ve mantıklı olarak meşru of proportionality between the means employed olmaması; meşru bir amacının olmaması veya and the aim sought to be realised” and “indirect kullanılan yöntemler ile gerçekleştirilmek racial discrimination” that “shall mean cases istenen amaç arasında ölçülülük anlamında where an apparently neutral factor such as a mantıklı bir ilişki olmaması durumudur”. provision, criterion or practice cannot be as “Dolaylı ırk ayrımı” ise “şart, kriter veya pratik easily complied with by, or disadvantages, ECRI’s work and general policy recommendations, in particular ECRI 1 Tüm insanlar aynı türe ait olduklarından ECRI, farklı ‘ırkların’ 1 Since all human beings belong to the same species, ECRI recommendation n°7, varlıklarına dayanan teorileri reddeder. Fakat bu tavsiye rejects theories based on the existence of different “races”. complete these kararında, ECRI söz konusu terimi, genellikle yanlış bir bakış However, in this Recommendation ECRI uses this term in first definitions of açısı ile ‘başka bir ırka’ ait oldukları düşünülen kimselerin, order to ensure that those persons who are generally and discrimination. kanunlar yolu ile sunulan koruma tedbirlerinden hariç erroneously perceived as belonging to “another race” are not tutulmayacaklarına garantilemek üzere kullanır. excluded from the protection provided for by the legislation.

AYRIMCILIK VE NEFRETİN MEDYA HALİ 205 DISCRIMINATION AND THE HATE STATE OF THE MEDIA gibi açık bir nötr faktörün, nesnel ve mantıklı bir persons belonging to a group designated by a haklılığı olmaksızın, ırk, renk, dil, din, milliyet, ground such as race, colour, language, religion, ECRI, standartları belirleyen bu milli veya etnik köken temelinde belirlenen nationality or national or ethnic origin, unless çalışmaların yanı sıra, bir gruba ait kişilere uygun olmaması veya söz this factor has an objective and reasonable medyanın ırkçılık ve ayrımcılığa karşı konusu kişilere dezavantaj yaratması anlamına justification. This latter would be the case mücadelede nasıl bir rol gelir. Söz konusu şart, kriter veya pratik gibi açık if it pursues a legitimate aim and if there is oynayabileceğine dair daha verimli bir yaklaşım bir nötr faktörün nesnel ve mantıklı haklılığının a reasonable relationship of proportionality öne sürme çabasına da bulunması, meşru bir amacı olması ve kullanılan between the means employed and the aim katkıda bulunmuştur. araçlarla gerçekleştirilmek istenen amacın sought to be realised”. ölçülülük bağlamında mantıklı bir ilişkisi olması durumudur.“ Media, racism and discrimination: A Council of Europe major concern Medya, ırkçılık ve ayrımcılık: Avrupa Konseyi açısından temel meseleler Referring to the European Convention on Human Rights, its Protocol No. 12 on the general Parlamenterler Meclisi ya da Avrupa Konseyi prohibition of discrimination but also to its Bakanlar Komitesi ve onun idari komiteleri, Article 10 on freedom of expression, several özellikle de, Medya ve Yeni İletişim Hizmetleri gibi Avrupa Konseyi’ne bağlı bazı birimler, bodies of the Council of Europe, such as the Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin Parliamentary Assembly or the Committee ayrımcılığın genel olarak yasaklanmasına ilişkin of Ministers of The Council of Europe and its 12 numaralı protokolüne ve aynı zamanda da, steering committees, in particular the one on ifade özgürlüğüne ilişkin 10. maddesine atıfta the Media and New Communication Services, bulunarak, 1990’ların başından beri, medyanın since the early 1990’s have been developing a ve medya profesyonellerinin ırkçılık ve ayrımcılık specific and regular attention on the role the ile mücadelede nasıl bir rol oynayabilecekleri media and their professionals can play to fight konusunda spesifik ve sürekli çalışmalar against racism and discrimination. yapmaktadır. Recommendation 1277 (1995) on migrants, Göçmenler, etnik azınlıklar ve Parlamenterler ethnic minorities and the media of the Meclisi’ne bağlı, medya ile ilgili 1277 numaralı Parliamentary Assembly, the Committee of tavsiye (1995), Bakanlar Komitesi’nin nefret Ministers’ recommendations Rec (97) 20 on söylemi ile ilgili 20 numaralı (97), medya hate speech, Rec (97) 21 on the media and ve hoşgörü kültürünün yayılması ile ilgili 21 the promotion of a culture of tolerance, Rec numaralı (97) tavsiyesi, medya çoğulculuğu ve (2007) 2 on media pluralism and diversity of medya içeriğinde çeşitlilik ile ilgili 2 numaralı media content, Rec (2007) 3 on the remit of tavsiye (2007), bilgi toplumunda kamu hizmeti public service media in the information society, gören medyanın şiddetten arındırılması ile and the Declaration of the Committee of ilgili 3 numaralı (2007) tavsiye ve Bakanlar Ministers on the role of the community media Komitesi’nin kamusal medyanın sosyal uyum in promoting social cohesion and intercultural ve kültürlerarası diyalogu yaygınlaştırma dialogue (2009) are the main results of this konularında oynadığı role ilişkin yayınladığı regular attention given by the Council of Europe bildiri (2009), Avrupa Konseyi’nin, ayrımcılık ve on the media and their professionals with ırkçılık hususunda sürekli olarak medyaya ve medya çalışanlarına dikkat çekmesinin başlıca regard to discrimination and racism issues. sonuçlarıdır. Apart from its standard-setting work, ECRI has also contributed to offer a better understanding ECRI, standartları belirleyen bu çalışmaların Apart from its standard- yanı sıra, medyanın ırkçılık ve ayrımcılığa karşı on how the media can play a role on fighting setting work, ECRI has mücadelede nasıl bir rol oynayabileceğine dair against racism and discrimination. For example, also contributed to offer a better understanding daha verimli bir yaklaşım öne sürme çabasına the seminar Combating Racism while respecting on how the media can da katkıda bulunmuştur. Örneğin, ifade freedom of expression (2006) and, previously, play a role on fighting against racism and özgürlüğüne saygı ilkesi gözden kaçırılmaksızın the handbook Examples of “good practices” discrimination. gerçekleştirilen Irkçılık ile Savaş Semineri (2006) to fight against racism and intolerance in the

206 AYRIMCILIK VE NEFRETİN MEDYA HALİ DISCRIMINATION AND THE HATE STATE OF THE MEDIA ve daha önce yayımlanan, Avrupa medyasındaki European media (2000) are good sources of Avrupa Konseyi hoşgörüsüz ve ırkçı yaklaşımlara karşı inspiration for considering and building global açısından bakıldığında kültürlerarası diyalog, mücadelede başvurulabilecek “İyi Uygulama strategies of communication and information on son yıllarda ortaya Örnekleri” el kitabı (2000), ırkçılık ve ayrımcılığa racism and racial discrimination. çıkan kitlesel göçler de dahil olmak üzere bazı ilişkin, küresel alanda geçerli etkinliğe sahip temel gelişmelerin bir iletişim ve bilgi stratejileri yapılandırma ve The Council of Europe’s White Paper on sonucu olarak -Berlin intercultural dialogue “Living together as Duvarı’nın yıkılması ve geliştirme yolunda faydalanılabilecek esaslı 1990’lardan itibaren ilham kaynaklarıdır. equals in dignity” Avrupa siyasi haritasının Adopted by the Committee of Ministers of the yeniden çizilmesi- siyasi Avrupa Konseyi’nin kültürlerarası diyalog gündem maddelerinin Council of Europe in May 08, “The White Paper bulunduğu listenin en üst konulu Beyaz Kitap’ı: “Eşit Bireyler Olarak on intercultural Dialogue. Living together as sıralarına çıkmıştır. Onurlu Bir Şekilde Birlikte Yaşamak” equals in dignity” gives a global framework to 2008 Mayıs’ında, Avrupa Konseyi Bakanlar manage Europe’s increasing cultural diversity. Komitesi tarafından benimsenen “Kültürlerarası For the Council of Europe, intercultural dialogue Diyalog Konulu Beyaz Kitap. Eşit Bireyler is of critical political importance. It provides a Olarak Onurlu Bir Şekilde Birlikte Yaşamak”, bridge which allows people to live peacefully Avrupa’nın, bu coğrafyada artmakta olan together, and to deal with their differences kültürel çeşitliliği içleyebilmek için etkinliği constructively and democratically. küresel alanda geçerli olacak bir çerçeve öne sürer. Kültürlerarası diyalog, Avrupa Konseyi Since its creation in 1949 the Council of Europe için oldukça kritik bir politik değerdir; insanların has been working systematically to promote kavga etmeden, huzur içerisinde yaşayacakları and manage cultural diversity and intercultural bir ortam yaratmayı ve onların farklılıklarını dialogue, always in line with its core values of yapıcı ve demokratik bir şekilde ele almayı human rights, respect for the rule of law, and mümkün kılan bir köprü inşa etmeyi hedefler. democracy. For the Council of Europe, some Avrupa Konseyi 1949 yılında kurulduğundan fundamentally new developments in recent beri, sistematik olarak kültürel çeşitlilik ve years pushed intercultural dialogue higher kültürlerarası diyalog girişimlerini izleme up on the political agenda, including mass ve yaygınlaştırma çalışmalarında bulunmuş migration; the fall of the Berlin Wall; and the ve daima, kendisini oluşturan insan hakları, redrawing of the European political map during hukukun üstünlüğü ve demokrasi gibi çekirdek the 1990s. All of this created a situation where değerler ile uyum içerisinde varlık göstermiştir. it is no longer possible to avoid talking about Avrupa Konseyi açısından bakıldığında identities, about long-term visions of societal kültürlerarası diyalog, son yıllarda ortaya development, interpretation of values, attitudes çıkan kitlesel göçler de dahil olmak üzere bazı towards other cultures… temel gelişmelerin bir sonucu olarak -Berlin Today, the White Paper is a reference Duvarı’nın yıkılması ve 1990’lardan itibaren document, which describes the legal norms, the Avrupa siyasi haritasının yeniden çizilmesi- political guidelines, the practical experience, siyasi gündem maddelerinin bulunduğu listenin the analytical and methodological tools for en üst sıralarına çıkmıştır. Bütün bunlar artık, the promotion of intercultural dialogue and kimlikler, sosyal gelişmenin uzun dönemler constitutes a roadmap for living together as For the Council içerisinde etkili olan öngörüleri, değerler ve of Europe, some diğer kültürler karşısında takınılan tutumlar equals in dignity. And its political guidelines, fundamentally new the White Paper on Intercultural Dialogue developments in hakkında konuşmaktan kaçınmanın mümkün recent years pushed olmadığı bir ortam yaratmıştır. invites the media and their professionals to intercultural dialogue play their role fully in favour of the fight against higher up on the Beyaz Kitap, yasal normları, politik ilkeleri, political agenda, discrimination. pratik deneyimi, kültürlerarası diyalogun including mass migration; the fall of the Berlin yaygınlaştırılması yolunda başvurulacak One of the new activities used as a means of Wall; and the redrawing analitik ve metodolojik araçları tanımlayan ve implementing Council of Europe policy on of the European political map during the 1990s. eşit bireyler olarak onurlu bir şekilde yaşama intercultural dialogue is the antidiscrimination amacımıza ulaşmak için bir yol haritası ortaya campaign “Speak out against discrimination”

AYRIMCILIK VE NEFRETİN MEDYA HALİ 207 DISCRIMINATION AND THE HATE STATE OF THE MEDIA koyan önemli bir kaynaktır. Ve önerdiği politik which is a practical suggestion from the White ilkelerle, medyaya ve medya çalışanlarına, bu Paper itself with the global objective to develop “Ayrımcılığa Karşı Sesini Yükselt” alanda oynadıkları rolü, kesin olarak ayrımcılığa a communication and information strategy Kampanyası, Avrupa karşı mücadele lehine olacak tarzda, tam ve targeting the media and their professionals to Konseyi’nin, iletişim ve bilgi stratejilerini doğru bir şekilde yerine getirme çağrısında fight against discrimination and to promote birleştirerek ırkçılığa bulunur. intercultural dialogue as a way to achieve ve ırk ayrımcılığına karşı savaş verme yolunda Kültürlerarası diyalog konusunda greater social cohesion and better living benimsediği yenilikçi Avrupa Konseyi politikalarının pratikteki together. bir yaklaşımdır. Avrupa Konseyi, bu kampanya uygulamalarından biri de, daha geniş bir sosyal aracılığı ile medyanın, uyum yakalamanın ve birlikte daha iyi bir The Council of Europe antidiscrimination insanların bilinçlerini campaign “Speak out discrimination”2 yükseltmek ve ayrımcılık yaşam örgütlemenin yolu olarak, ayrımcılığa karşıtı kültürlerarası karşı savaşmak ve kültürlerarası diyalogu The antidiscrimination campaign “Speak out inisiyatifleri yaygınlaştırmak için yaygınlaştırmak amacıyla, medyayı ve medya discrimination” could be seen as an innovative farklı bağlamlarda çalışanlarını hedef alan bir iletişim ve bilgi Council of Europe approach for fighting kullanmak isteyebileceği edinme stratejisi geliştirmek gibi, küresel alanda materyali temin etmeyi against racism and racial discrimination mixing amaçlamıştır. geçerli bir amacı gerçekleştirmek için bizzat communication strategy and information Beyaz Kitap’ın içeriğinde uygulanabilir bir öneri strategy. As underlined throughout the White olarak yer alan Ayrımcılığa Karşı Sesini Yükselt Paper on Intercultural Dialogue the media Kampanyası’dır. play a crucial role in the shaping of our view Avrupa Konseyi’nin ayrımcılık karşıtı and understanding of the world. They have kampanyası “Ayrımcılığa karşı sesini yükselt”2 an impact on our values and our ability and motivation to dialogue. Through the campaign “Ayrımcılığa karşı sesini yükselt” kampanyası, the Council of Europe wants to provide material Avrupa Konseyi’nin, iletişim ve bilgi stratejilerini that the media may wish to use in the different birleştirerek ırkçılığa ve ırk ayrımcılığına karşı savaş verme yolunda benimsediği yenilikçi contexts to raise awareness and promote bir yaklaşımdır. Beyaz Kitap’ta da önemle antidiscrimination and intercultural initiatives. vurgulandığı üzere; medya, bakış açımızı In this sense, the campaign works, with and ve dünyayı algılayış şeklimizi şekillendirme through the media, to raise awareness amongst konusunda oldukça önemli bir rol oynar; victims of discrimination of their rights and the değerlerimiz, yeteneklerimiz ve diyalog kurma mechanisms available at European and national konusunda motivasyonumuz üzerinde güçlü bir level to protect them. etkiye sahiptir. Avrupa Konseyi, bu kampanya A campaign to support the media sector’s aracılığı ile medyanın, insanların bilinçlerini yükseltmek ve ayrımcılık karşıtı kültürlerarası own efforts for fighting racism and racial inisiyatifleri yaygınlaştırmak için farklı discrimination bağlamlarda kullanmak isteyebileceği materyali In its objectives, approach and methodology, The antidiscrimination temin etmeyi amaçlamıştır. Bu yönüyle the campaign supports the media sector’s Campaign “Speak out kampanya, ayrımcılık kurbanlarının Avrupa’da own efforts to play a constructive role in discrimination” could be seen as an innovative ve ulusal düzlemde korunmalarını sağlamak an increasingly multicultural environment. Council of Europe üzere mevcut hakları ve yararlanabilecekleri While fully respecting the independence approach for fighting against racism and racial mekanizmalar konusunda farkındalıklarını and autonomy of media professionals and discrimination mixing artırmayı hedeflemiş ve medya aracılığı ile organisations, the campaign pursues three communication strategy and information strategy. yürütülmüştür. interrelated objectives: Through the campaign the Council of Europe wants Irkçılık ve ayrımcılığa karşı mücadelesinde 1. To inform the public, by working in to provide material medya sektörüne destek kampanyası partnership with the media, about intercultural that the media may wish to use in the different Kampanya amaçları, yaklaşımı ve metodolojisi issues and anti-discrimination policies pursued contexts to raise at the national and European levels, particularly awareness and promote ile medya sektörünün gün geçtikçe antidiscrimination at the instigation of the Council of Europe, and intercultural initiatives. 2 www.coe.int/antidiscrimination 2 www.coe.int/antidiscrimination

208 AYRIMCILIK VE NEFRETİN MEDYA HALİ DISCRIMINATION AND THE HATE STATE OF THE MEDIA genişlemekte olan çokkültürlü bir çevrede, 2. To prepare and train, through lasting Beyaz Kitap’ta da yapıcı bir rol oynama yolunda verdiği çabayı partnerships with European training schools of belirtildiği üzere bu kampanyanın uzun vadedeki destekler. Medya çalışanlarının ve örgütlerin journalism in Europe, media professionals to hedefi, kültürlerarası bağımsız varoluşları ve özerklikleri karşısında be better equipped to work in a multicultural diyalogun, ayrımcılık karşıtı uygulamaların ve saygılı bir yaklaşımı benimseyen kampanyanın Europe, with a view to fostering high quality, siyasetin yayılmasını birbirleriyle ilişkili üç temel hedefi vardır: destekleme konusunda professional media coverage of intercultural and daha iyi motive olmuş 1. Medya ile işbirliği içerisinde ve Avrupa discrimination issues, bir medya çalışanları Konseyi’nin de teşviki ile halkı, ulusal düzeyde ve örgütleri ağının 3. To contribute to enhanced expression of yapılandırılmasıdır. ve Avrupa’da izlenen kültürlerarası işbirlikleri the diversity of European societies by strongly ve ayrımcılık karşıtı politikalar hakkında supporting access to the media professions and bilgilendirmek, to media productions for persons from minority 2. Avrupa’daki ya da dünyanın başka yerinde backgrounds. olmakla birlikte öğrencilerine Avrupalı tarzda The main long-term expected outcome of eğitim veren gazetecilik okulları ile uzun süreli bir ortaklık kurarak, medya profesyonellerinin, the campaign is the formation of a network çokkültürlü Avrupa’da, yüksek kaliteyi of media professionals and organisations besleyen ve medyada kültürlerarası paylaşım highly motivated to support the promotion of ve ayrımcılık konularının işlenmesini sağlayan intercultural dialogue and anti-discrimination bir bakış açısı içerisinde daha verimli çalışmalar practices and policies, as proposed in yürütebilmeleri için çok daha iyi bir donanıma the Council of Europe’s White Paper on sahip olmalarını mümkün kılacak şekilde Intercultural Dialogue “Living together as mesleğe hazırlanmalarını ve eğitilmelerini equals in dignity”. sağlamak. The campaign is conceived as an open invitation 3. Azınlık geçmişine sahip kişilerin medya addressed to professionals working for all types çalışanı konumuna gelmelerini ve medyada of media and in all institutional contexts. It içerik üretimine erişim sağlamalarını encourages initiatives by media organisations, destekleyerek Avrupa toplumlarının individual journalists, training establishments çeşitliliğinin değerini yücelten ifadeye katkıda and non-governmental organisations who share bulunmak. the aims and values promoted by the Council Beyaz Kitap’ta da belirtildiği üzere bu of Europe. Through this campaign, the Council kampanyanın uzun vadedeki hedefi, of Europe invites representatives of interested kültürlerarası diyalogun, ayrımcılık karşıtı media organisations, experts and journalists uygulamaların ve siyasetin yayılmasını to play a direct role by providing advice and destekleme konusunda daha iyi motive olmuş expertise concerning the promotion of cultural bir medya çalışanları ve örgütleri ağının diversity and the efforts to fight against yapılandırılmasıdır. discrimination, in particular racism and racial Kampanya, medyanın herhangi bir dalında discrimination. ve kurumsal bağlamlarda çalışan tüm medya The main long-term çalışanlarına gönderilen bir açık davet A journalist training pack to work in a expected outcome of the campaign is the olarak düşünülmüştür. Avrupa Konseyi’nce multicultural Europe formation of a network yaygınlaştırılmaya çalışılan amaçları ve of media professionals As mentioned above, one of the 3 objectives değerleri kabul edip benimseyen medya and organisations of the Council of Europe Campaign is to train highly motivated to örgütleri, gazeteciler, eğitim kurumları ve journalism students and media professionals support the promotion of sivil toplum kuruluşları vasıtasıyla bu türde intercultural dialogue to work in a multicultural Europe. Training is and anti-discrimination inisiyatifleri cesaretlendirir. Avrupa Konseyi, seen as the very first step to foster high quality, practices and policies, bu kampanya aracılığıyla, konu ile bağıntılı as proposed in the professional media coverage of intercultural and Council of Europe’s White medya örgütlerinin temsilcilerini, uzmanlarını Paper on Intercultural ve gazetecilerini, onlara kültürel çeşitlilik ve discrimination issues. Dialogue “Living together as equals in dignity”. ayrımcılık, özellikle de, ırkçılık ve ırk ayrımcılığı This part of the campaign consists on ile mücadelenin yaygınlaştırılmasına dair developing training materials and new

AYRIMCILIK VE NEFRETİN MEDYA HALİ 209 DISCRIMINATION AND THE HATE STATE OF THE MEDIA tavsiyelerde bulunarak ve uzmanların önerilerini resources for trainee or established journalists, aktararak bu alanda üzerine düşen rolü layıkıyla preparing trainers to use these materials Avrupa Konseyi’nin tarafından yerine getirmeye davet eder. and running European training workshops gerçekleştirilen for journalism trainers. Some elements kampanyanın temel Çok Kültürlü Avrupa’da gazeteci eğitim paketi amaçlarından biri of the content of this training pack will de, gazetecilik Yukarıda da değindiğimiz üzere, Avrupa öğrencilerinin ve medya give information on the various aspects of Konseyi’nin tarafından gerçekleştirilen çalışanlarının Avrupa’nın discrimination, in particular racism and racial çokültürlü niteliğiyle kampanyanın temel amaçlarından biri discrimination in Europe and will insist on how doğru orantılı işler de, gazetecilik öğrencilerinin ve medya ortaya koyabilmelerini high quality and professional media coverage mümkün kılmak üzere çalışanlarının Avrupa’nın çokültürlü niteliğiyle can make a difference to build a greater social eğitilmelerine doğru orantılı işler ortaya koyabilmelerini yönelik faaliyetler cohesion while fighting against racist attitudes gerçekleştirmektir. mümkün kılmak üzere eğitilmelerine yönelik faaliyetler gerçekleştirmektir. Bu bağlamda and prejudices. The main ideas of this pack eğitim, yüksek kaliteyi besleme, kültürlerarası is to give several examples of good practices diyalog ve ayrımcılık konularını profesyonel bir developed within the Council of Europe or şekilde ele alma yolunda atılacak ilk adım olarak its campaign partners, such as editorial değerlendirilmektedir. guidelines, codes of conduct, international Kampanyanın bu bölümü, stajyerler ya da treaties and other legal instruments available zaten aktif olarak çalışma hayatına atılan in an accessible journalistic style… By building gazeteciler için yeni kaynaklar ve eğitim this pack, the campaign wants to give to the materyalleri geliştirmek, stajyerleri bu media and their professionals tools to have materyalleri kullanmaya hazırlamak ve a better understanding of intercultural and gazetecilik eğitmenleri için pratik çalışma antidiscrimination issues, in particular in the atölyelerini faaliyete sokmak ile ilgilidir. Bu way they could be covered in a more balanced eğitim paketinin içeriğinde bulunan bazı öğeler, and professional approach. ayrımcılığın, özellikle Avrupa’da görülen ırkçılığın ve ırkçı ayrımcılığın çeşitli çehrelerine Promoting cultural diversity and its dair bilgiler verecek, medyada yüksek kalitenin expression, as another and positive way to yakalanmasının ve profesyonel niteliklere fight racial prejudices and attitudes sahip basın raporlarının yer tutmasının, ırkçı Another objective of the campaign is to tutumlara ve önyargılara karşı mücadele contribute to strengthen the expression of sürecinde daha geniş çaplı bir sosyal uyum the diversity of European societies by strongly inşa etme lehinde büyük bir farklılık yaratacağı supporting access to the media professions and konusunda ısrarcı bir tavır takınacaktır. to media productions for persons from minority Bu paketin ana fikri, Avrupa Konseyi ya da backgrounds. kampanya ortakları tarafından öngörülen Today, media access for persons from çerçevede, mevcut yasal araçlar, uluslararası minority backgrounds raises two issues: their anlaşmalar, yönetsel kodlar ve editöryal ilkeler çerçevesinde gelişkin ve ulaşılabilir presence within, and hence their access to bir gazetecilik stiline karşılık gelebilecek the media professions and the self-expression iyi uygulama örnekleri geliştirebilmektir. opportunities and coverage they are given by Kampanya, bu paketi yapılandırarak, medyayı the media. The intention in this objective of the ve onların profesyonel araçlarını, kültürlerarası CoE campaign is therefore to focus on human resources policies, by promoting access to all Another objective of diyalog ve ayrımcılık karşıtlığı konularına ve the campaign is to özellikle bu konuların medya tarafından daha sectors and all levels of the media industry for contribute to strengthen dengeli ve profesyonel bir yaklaşımla ele persons from minority backgrounds, and on the expression of the diversity of European alınabileceğine dair daha incelikli bir anlayış ile editorial practices, by fostering high quality, societies by strongly donatma arzusundadır. professional media coverage of cultural diversity supporting access to the media professions and to within European societies. media productions for persons from minority The main partners involved in this Media & backgrounds. Irkçı önyargılar ve tutumlarla mücadelede Diversity work are the European Broadcasting

210 AYRIMCILIK VE NEFRETİN MEDYA HALİ DISCRIMINATION AND THE HATE STATE OF THE MEDIA başka bir olumlu yol: Kültürel çeşitliliği ve bu Union, the Association of Commercial Television Azınlık geçmişine olguya dair ifadeleri yaygınlaştırmak in Europe, the World Association of Newspapers sahip kimselerin medya sektöründe çalışma Kampanyanın başka bir amacı da, azınlık and the European Newspaper Publishers şansına erişebilmesi Association, the Community Media Forum iki temel avantaj geçmişine sahip kimselerin medya çalışanı sağlar: Bu kişilerin konumuna ve medya yapımlarına erişim Europe, the European Federation of Journalists, medya sektöründe yer sağlamalarına destek vererek Avrupa the Association of European Journalists, the almaları ve dolayısıyla medya çalışanı olmaları, toplumlarının çeşitliliğinin ifadesini European Platform of Regulatory Authorities, kendilerini ifade etme güçlendirmeye katkıda bulunmaktır. fırsatlarına; medya the Alliance of Independent Press Councils aracılığı ile üretilen Azınlık geçmişine sahip kimselerin medya of Europe… By choosing to work with this haber ve bilgi içeriğini doğrudan belirleyebilme sektöründe çalışma şansına erişebilmesi diversity of media partners, the main idea of olanaklarına sahip iki temel avantaj sağlar: Bu kişilerin medya the Campaign is to involve all the actors of olmaları demek olacaktır. sektöründe yer almaları ve dolayısıyla medya the media industry – editors, broadcasters, çalışanı olmaları, kendilerini ifade etme regulators, journalists… - in the fight against fırsatlarına; medya aracılığı ile üretilen haber racism and racial discrimination by asking ve bilgi içeriğini doğrudan belirleyebilme them to build together a common commitment olanaklarına sahip olmaları demek olacaktır. in favour of a high quality and professional CoE kampanyası açısından böylesi bir amacın information covering the real complexity of benimsenmesinin sebebi, azınlık geçmişine our today’s European societies and of their sahip insanların medya endüstrisine ve ilgili diversities. tüm sektörlere her düzeyde erişimlerini yaygınlaştırarak bu hedefin insan kaynakları Involving the media and their professionals in politikalarına da yansımasını sağlamak, pilot projects to fight against discrimination böylece bir yandan kaliteyi yükseltirken diğer and for intercultural dialogue in Europe yandan Avrupa toplumlarındaki kültürel The last objective of the campaign is to work çeşitliliğin medyada profesyonel anlamda in partnership with the media (mainstream da görünürleşmesini, dolayısıyla kültürel çeşitliliğin editoryal uygulamalara da nüfuz media but also ethnic & diversity media) to edebilmesini kolaylaştırmaktır. inform the public about intercultural issues and antidiscrimination policies pursued at Medya & (Kültürel) Çeşitlilik çalışmasına the national and European levels. To achieve katılan başlıca çalışma ortakları; Avrupa Yayın Birliği, Avrupa Ticari Televizyonlar this objective the campaign has formed a Birliği, Dünya Gazeteler Birliği, Avrupa Gazete partnership with the “Intercultural Cities” Yayımcıları Birliği, Avrupa Topluluk Medyası project, a programme run jointly by the Council Forumu, Avrupa Gazeteciler Federasyonu, of Europe and the European Union. Avrupa Düzenleyici Kurullar Platformu ve Today in Europe discrimination is a crime. Avrupa Bağımsız Basın Konseyleri Birliği’dir. Yet, European and national reports show that Kampanyanın, medya sektöründe, bu denli discrimination continues to be commonplace çeşitlilik gösteren çalışma ortakları ile and that the victims or potential victims of etkinliklerde bulunmayı tercih etmesinin discrimination are relatively uninformed about sebebi, medya endüstrisinin tüm çalışanlarına their rights and the possible remedies available -editörleri, yayıncıları, düzenleyicileri- hem to them at national and European levels. Given yaptıkları işin kalitesini artırma fırsatı The last objective of this twofold observation, the campaign aims the campaign is to work sunmak hem deinsanları, günümüzün Avrupa to foster, through partnerships with the media in partnership with toplumuna ve tüm karmaşıklıkları ile içerdiği the media (mainstream and media professionals, the production and media but also ethnic çeşitliliklere dair bilgilendirme sorumluluğunu the distribution of information highlighting & diversity media) to birlikte üstlenme çağrısında bulunarak, onları, inform the public about the general prohibition of discrimination intercultural issues ırkçılık ve ırk ayrımcılığına karşı mücadeleye and antidiscrimination dahil etmektir. (information targeting the public in general policies pursued at the to be produced and distributed in liaison with national and European levels. both the mainstream media and the ethnic & diversity media) and also the mechanisms to

AYRIMCILIK VE NEFRETİN MEDYA HALİ 211 DISCRIMINATION AND THE HATE STATE OF THE MEDIA Medya ve medya profesyonellerinin, safeguard and defend the rights of victims of kültürlerarası diyalogun gelişmesine katkıda discrimination (information intended for victims Bugün Avrupa’da ayrımcılık bir suç bulunmak ve ayrımcılıkla mücadele konusunda or potential victims and to be produced and sayılıyor. Yine de Avrupa’da pilot projelere katılımlarını distributed in conjunction with the ethnic & Avrupa’da ve ulusal ölçeklerde hazırlanan sağlamak diversity media and their professionals.) raporlar, ayrımcılığın yaygınlaşma eğilimini Bu kampanyanın son amacı, halkı, Avrupa’daki The main media partners in this action are, koruduğunu ve kurbanların ve ulusal düzeydeki kültürlerarası nitelik taşıyan by example, Agencia de Noticias de Portugal, ya da potansiyel konulardan, ayrımcılık karşıtı politikalardan kurbanların, kendi Agenda interculturel, Agos, Asiansinmedia. haklarından haberdar haberdar etmek üzere medya (anaakım org, BBC Radio Leicester, BBC World Service, olmadıklarını, Avrupa’da medyanın yanı sıra çeşitli etnik kimliklere hitap ve ulusal düzeyde Cadena SER, Canal Sur TV, Danas, El Correo yararlanabilecekleri eden medya organları) ile ortak bir çalışma de Andalucia, El Mundo, Gazetta di Reggio, muhtemel çözümler yürütmektir. Kampanya bu amaçla, Avrupa konusunda bilgisiz KifKif.be.org, Klassekampen, La Vanguardia, olduklarını gösteriyor. Konseyi ve Avrupa Birliği ile ortaklaşa yürütülen L’Express (Switzerland), Lyon Bondy Blog, bir program olan “Kültürlerarası Şehirler” Magyar Szo, Minaret.it, Onda Local Andalucia projesi ile işbirliği yapmıştır. Radio / TV, Radio Leste, Radio Multicult 2.0, Bugün Avrupa’da ayrımcılık bir suç sayılıyor. Radio Orient, Radio Subotica, Radio Televisione Yine de Avrupa’da ve ulusal ölçeklerde Italiana (RAI, Regione Emilia Romagna), hazırlanan raporlar, ayrımcılığın yaygınlaşma Radio Télévision Neuchâtel, Norwegian Radio eğilimini koruduğunu ve kurbanların ya da Television (NRK, TV Programme Migrapolis), potansiyel kurbanların, kendi haklarından Radio Televizija Vojvodine, Portuguese Radio haberdar olmadıklarını, Avrupa’da ve ulusal Television (RTP, TV Programme Nos), Respect düzeyde yararlanabilecekleri muhtemel Magazine, Spectrum Radio, Su TV, Tages çözümler konusunda bilgisiz olduklarını Zeitung, Turkish Radio Television (TRT), Utrop, gösteriyor. X-plosiv.no, 20 Minutes (Switzerland)… Bu iki gözlemden yola çıkan kampanya, And finally, through this action, the Campaign medya ve medya çalışanları ile işbirlikleri wants to build a “permanent” exchange yaparak ayrımcı uygulamaların genel olarak networks at local, national and European yasak olduğunu vurgulayan (halkı hedefleyen level between media professionals, staff of bilgilendirme faaliyetleri kapsamında, anaakım anti-discrimination bodies and minorities’ medya ve etnik grupların kendi yayınladıkları representatives. It wants also to support medya ile işbirliği içerisinde üretilip dağıtılan) bilginin ve ayrımcılık kurbanı kimselerin the production and distribution of written, haklarını savunup koruyacak mekanizmaların audiovisual and Internet media reports on (kurbanlar ve potansiyel kurbanların discrimination and racism in Europe. yararlanabilecekleri ve anaakım olmayan A communication and visibility campaign to medya ile bu tarz kuruluşlarda çalışanlar reach the general public… tarafından ortaklaşa üretilip dağıtılan bilgi) üretimini ve dağıtımını gerçekleştirmeye yönelik The “Speak Out Against Discrimination” Campaign also entails various communication yaklaşımlara destek verir. The Campaign wants to and visibility activities aimed at raising public build a “permanent” Bu çalışmaya katılan medya kuruluşlarının awareness of the fight against discrimination exchange networks at niteliklerini şu örnekleri anarak özetleyebiliriz: local, national and in Europe, as a complement to the activities European level between Agencia de Noticias de Portugal, Agenda more specifically targeting the media and media media professionals, staff interculturel, Agos, Asiansinmedia.org, of anti-discrimination professionals. bodies and minorities’ BBC Radio Leicester, BBC World Service, representatives. It Cadena SER, Canal Sur TV, Danas, El Correo An initial series of activities consists of wants also to support de Andalucia, El Mundo, Gazetta di Reggio, displaying the official campaign poster, run the production and distribution of written, KifKif.be.org, Klassekampen, La Vanguardia, in partnership with various European cities; audiovisual and Internet L’Express (İsviçre), Lyon Bondy Blog, Magyar the cities’ contribution is to make their means media reports on discrimination and racism Szo, Minaret.it, Onda Local Andalucia Radio of communication (advertising hoardings, in Europe. / TV, Radio Leste, Radio Multicult 2.0, Radio municipal newsletters, etc.) available free

212 AYRIMCILIK VE NEFRETİN MEDYA HALİ DISCRIMINATION AND THE HATE STATE OF THE MEDIA Orient, Radio Subotica, Radio Televisione of charge and in some cases to bear the cost Son olarak, kampanya Italiana (RAI, Regione Emilia Romagna), of printing the poster in various formats. ulusal ve Avrupa düzeyindeki medya Radio Télévision Neuchâtel, Norwegian Radio Displaying the campaign poster in partnerships çalışanları, ayrımcılık Television (NRK, TV Programme Migrapolis), with national antidiscrimination bodies is also karşıtı birimlerin personelleri ve Radio Televizija Vojvodine, Portuguese Radio another way to make these bodies better know azınlıkların temsilcileri Television (RTP, TV Programme Nos), Respect by putting their logo and web or phone hotline arasında “kalıcı” değişim ağları inşa etme Magazine, Spectrum Radio, Su TV, Tages on the poster. arzusundadır. Zeitung, Türk Radyo Televizyonu (TRT), Utrop, The outdoor campaign has been already X-plosiv.no, 20 Minutes (İsviçre)… implemented in Paris, Strasbourg, Ljubljana, Son olarak, kampanya bu aktivite aracılığı ile Rome, Milan, Barcelona and Madrid. It is yerel, ulusal ve Avrupa düzeyindeki medya prepared to be developed in Lisbon, Moscow, çalışanları, ayrımcılık karşıtı birimlerin Oslo, London… And the list is not closed for personelleri ve azınlıkların temsilcileri arasında cities that would like to join the Campaign. “kalıcı” değişim ağları inşa etme arzusundadır. Aynı zamanda, Avrupa’da ayrımcılık ve Around the Council of Europe Campaign ırkçılık konusunu ele alan yazılı, görsel-işitsel “Speak out discrimination”, examples of ve İnternet kaynaklı medya raporlarının media practices in favor of fighting racial üretimini ve dağıtımını destekleme amacını da discrimination and racism gütmektedir. If the Council of Europe “Speak out against Genel halka ulaşmak için iletişim ve discrimination” Campaign offers a global görünürlük kampanyası… framework to the media and their professionals “Ayrımcılığa Karşı Sesini Yükselt” Kampanyası, to work together at the European level to fight spesifik olarak medyayı ve medya çalışanlarını against discrimination and racism, various ways hedef alan aktiviteleri tamamlayıcı bir unsur are possible and several initiatives have been olarak, Avrupa’da ayrımcılığa karşı mücadele developed in several European countries, for konusunda, halkın bilincini yükseltmeyi getting greater coverage of intercultural issues amaçlayan çeşitli iletişim ve görünürlük and fighting against discrimination in and with aktiviteleri de organize eder. the media. Başlangıçta gerçekleştirilecek bir dizi faaliyet, Some of these initiatives aim to encourage resmi kampanya posterini sergileme ve çeşitli the media industry to give ethnic and minority Avrupa şehirleri ile ortak çalışmalar yürütme people greater access to the media professions organizasyonlarından oluşmaktadır; şehirler, and media productions. Some others consider mevcut iletişim araçlarını (reklam panoları, the contributions to promote intercultural belediye bültenleri vs.) ücretsiz olarak hizmete dialogue and the role of the media created, sunarak ve bazı durumlarda da posteri çeşitli produced, disseminated and broadcast formatlarda bastırma maliyetini üstlenerek bu in Europe by and for, although even not çalışmalara katkıda bulunurlar. Aynı zamanda, ulusal ayrımcılık karşıtı birimler ile ortaklık necessarily exclusively, ethnic minority groups: içerisinde kampanya posterlerini sergilemek, the Ethnic & Diversity Media. And finally, a A last set of birimlerin logolarının, web sitelerinin ya da last set of initiatives, as it is the case in the initiatives, as it is the case in the third telefon numaralarının poster üzerine basılması third pillar of the Council of Europe Campaign, pillar of the Council sonucunda söz konusu birimlerin daha iyi consists on exploring the ways mainstream of Europe Campaign, consists on exploring the tanınmalarını sağlar. media and ethnic & diversity media can ways mainstream media collaborate to provide a quality and professional and ethnic & diversity Açık havada yürütülen bu kampanya, Paris, media can collaborate to Strasbourg, Ljubljana, Roma, Milan, Barcelona information on intercultural issues and on the provide a quality and ve Madrid’de uygulamaya konulmuştur. Esas diversities of our today’s European societies. professional information on intercultural issues olarak Lizbon, Moskova, Oslo ve Londra’da The last part of this paper will present the and on the diversities geliştirilmesi için hazırlanmıştır. Fakat elbette results of these various initiatives developed for of our today’s European societies. bu kampanyaya katılmak isteyen şehirler de bu many years now and in some case by some of listede yer alma şansına sahiplerdir. the Council of Europe partners.

AYRIMCILIK VE NEFRETİN MEDYA HALİ 213 DISCRIMINATION AND THE HATE STATE OF THE MEDIA Avrupa konseyi kampanyası çerçevesinde The Mainstream media – The challenge of the “Ayrımcılığa karşı sesini yükselt”, ırkçılığa visibility of the diversities on screen Avrupa Konseyi “Ayrımcılığa karşı sesini ve ayrımcılığa karşı mücadele lehine medya For many years and in certain European yükselt” kampanyası uygulamaları ile, medyaya ve medya countries, the mainstream media have initiated çalışanlarına Avrupa Avrupa Konseyi “Ayrımcılığa karşı sesini several kinds of initiatives in order to allow düzeyinde ayrımcılık ve ırkçılığa karşı savaş yükselt” kampanyası ile, medyaya ve medya greater on-screen visibility of ethnic and verme konusunda birlikte çalışanlarına Avrupa düzeyinde ayrımcılık ve minority groups. In an initial period, this greater çalışmak üzere küresel bir çerçeve sunarak, ırkçılığa karşı savaş verme konusunda birlikte visibility of ethnic and minority groups involved kampanyaya katılan çalışmak üzere küresel bir çerçeve sunarak, specific shows dedicated to immigration and ülkelerde kültürlerarası meselelerin medyada daha kampanyaya katılan ülkelerde kültürlerarası intercultural issues aired until the end of the fazla yer alması durumunu meselelerin medyada daha fazla yer alması 1990’s by the public service broadcasters, yaratacaktır. durumunu yaratacaktır. Bu da medyada ve especially in France but also in Germany. In the medya vasıtasıyla kamuoyunda ayrımcılığa karşı United Kingdom, at the beginning of the 1990’s, mücadelede hayata geçirebilecek muhtemel or in France more recently, voluntary policies yolların ortaya çıkmasına ve bu doğrultuda bazı for the mainstream media have been developed inisiyatifler geliştirilmesine bağlıdır. in order to facilitate the access of ethnic and Bu inisiyatiflerden bazıları, medya endüstrisini minority people to the media professions. etnik ve azınlık gruplara, medya çalışanı These voluntary policies aim to contribute to konumlarına ve medya prodüksiyonlarına a more balanced representation and visibility erişim konusunda daha büyük fırsatlar sunma of the diversity of today’s societies in Europe. hususunda cesaretlendirmeyi amaçlar. Bazıları These policies are conceived as a “positive” da, kültürlerarası diyalogu ve her ne kadar approach to show the various components yalnızca etnik azınlık gruplar tarafından ortaya of our European societies and, thus, to fight konulacağını öngören bir koşulun varlığından against racial and discriminating prejudices, söz edemesek de, ağırlıklı olarak etnik kimliklere stereotypes and attitudes. yönelik yayın yapan medyanın Avrupa’da In the 1990’s began a debate – which has, in yarattığı, ürettiği, yayınladığı ve yayımladığı fact, never stopped and is still growing – on işlevsel rolü yaygınlaştırmaya katkıda the visibility and representation of ethnic and bulunmayı hedefler. minority groups in the media. A overview of Son olarak, Avrupa Konseyi Kampanyası’nın the main initiatives introduced in France, in üçüncü ayağını oluşturan bir dizi girişimle, the United Kingdom, in Germany or even in kültürlerarası konuların ve günümüz Avrupa the USA, shows clearly that the presence and toplumlarının çeşitliliğinin tanıtılması, bu representation of minority groups, in particular amaçla yapılan işlerde kalitenin yakalanması ve ethnic and minority ones, challenges issues profesyonel bilginin ulaşılabilirliğini artırmak such as colonial histories, immigration and amacıyla anaakım medya ile etnik kimliklere integration policies and communication and yönelik yayın yapan medya kuruluşları arasında audiovisual mechanisms of regulation in each işbirliği yollarını keşfetme çabalarından söz of these countries. But, nevertheless, in any edilebilir. Bu makalenin son bölümü, bazı event and even with these voluntary policies durumlarda Avrupa Konseyi ile de işbirliği initiated by the media, the visibility of ethnic içerisinde bugüne kadar geliştirilen çeşitli minority groups in the mainstream media is inisiyatiflerin sonuçlarına ayrılacaktır. explicitly perceived as a major aspect of the In any event and even Anaakım medya: Ekranda çeşitliliğin strengthening of national and social cohesion3. with these voluntary policies initiated by the görünürleşmesi için verilen mücadele As regards information and programme content, media, the visibility of Anaakım medya, belirli Avrupa ülkelerinde, ethnic and minority groups are regularly, ethnic minority groups in the mainstream media uzun yıllar boyunca etnik ve azınlık grupların even still today, presented as a threat to the is explicitly perceived ekranda daha fazla görünür olmalarına imkân as a major aspect of the strengthening of national verme amacı ile birkaç türde inisiyatifler aldı. 3 BLION, R., Représentation des immigrés au sein des media: bilan and social cohesion. Başlangıçta, etnik ve azınlık grupların daha des connaissances, Paris, Panos / Fasild, Jul. 06

214 AYRIMCILIK VE NEFRETİN MEDYA HALİ DISCRIMINATION AND THE HATE STATE OF THE MEDIA fazla görünür olmalarına imkân tanıyan, security of the “national” population, as it can Medya tarafından özellikle Fransa’da ve de Almanya’da 1990’lı be observed in the way news concerning these gönüllülük temelinde izlenen bu politikalara yılların sonlarına kadar kamu hizmeti veren groups is constructed and disseminated or dayanan uygulamalarda yayıncılar tarafından üretilen yapımlar, göç broadcast. In other words, ethnic and minority bile, etnik azınlık grupların anaakım ve kültürlerarası konulara adanmış spesifik groups are often mentioned in the news in medyadaki görünürlük programları da içermekteydiler. Birleşik relation to issues of crime, terrorism, drugs… biçimleri, belirgin bir Krallık’ta 1990’lı yılların başlarında ya da daha şekilde, ulusal ve sosyal At the end of the 1990’s, the mainstream media uyumu güçlendirmenin yakın zamanlarda, Fransa’da, etnik ve azınlık made attempts to change this situation and önündeki başlıca engeller gruplardan insanların medya çalışanı konumuna olarak görülüyor. to show some positive images of ethnic and erişimlerini kolaylaştırmak amacıyla, anaakım minority persons linked to success stories. But medyanın gönüllülük temelinde izleyeceği bazı these figures were limited to sport or the arts. politikalar geliştirildi. Bu gönüllü politikalar, Thus, this new journalistic treatment of ethnic daha dengeli bir temsilin ortaya konulmasına ve and minority groups was not in a position to günümüzün Avrupa toplumlarının çeşitliliğinin counterbalance the daily negative treatment of görünürleşmesine katkıda bulunmayı migratory flows, Islam or the “banlieues”... hedefliyordu; Avrupa’nın çokkültürlülüğünü açığa vuracak ve böylece ırkçı ve ayrımcı Today, after 15 years of such voluntary policies, önyargılara, stereotipleştirmelere ve ayrımcı it must be recognised that few analyses, if tutumlara karşı mücadelede başvurulacak any, are available to measure the impact “olumlu” bir yaklaşıma hizmet ettikleri of these policies within the media industry. düşünülüyordu. Scientific research on the media are still silent 1990’larda, etnik ve azınlık grupların medyada on the topics of content production, symbolic temsil edilişleri ve görünürlükleri ile ilgili messages or the social imaginary created –aslında hiçbir zaman sonlanmamış ve hâlâ by these voluntary actions by the media büyümekte olan- bir tartışma gündeme geldi. on ethnic and minority groups and issues. Fransa’da, Birleşik Krallık’ta, Almanya’da Even if in some cases, namely in the United ve hatta ABD’de ortaya konulan başlıca Kingdom, it is recognised that the visibility inisiyatiflere dair genel bakış, açık ve net bir of minorities has increased, there is still a şekilde, bu ülkelerin her birinde yaşamını feeling of disappointment expressed by ethnic sürdüren azınlık grupların, özellikle de etnik and minority groups about the way they are azınlıkların varlıklarının ve temsillerinin, portrayed on screen. This disappointment sömürgecilik tarihi, göç ve bütünleşme can be mainly explained by the fact that the politikaları, iletişim ve görsel işitsel mekanizma presence of minorities on screen cannot be düzenlemeleri gibi konulara ters düştüğünü limited to the idea of seeing someone of the gösteriyordu. Ne yazık ki, herhangi bir olayda, same skin colour. Ethnic and minority people hatta medya tarafından gönüllülük temelinde recruited by the mainstream media are still not izlenen bu politikalara dayanan uygulamalarda considered in the context of their professional bile, etnik azınlık grupların anaakım medyadaki background. They often remain viewed as After 15 years of such görünürlük biçimleri, belirgin bir şekilde, ulusal voluntary policies, 3 representatives of the groups of populations to it must be recognised ve sosyal uyumu güçlendirmenin önündeki that few analyses, if başlıca engeller olarak görülüyor. which they are supposed to belong and which any, are available to the mainstream media want to show. measure the impact of Bilgi ve program içeriğine gelince, bu gruplara these policies within At a time when diversity reveals today’s the media industry. ilişkin haberlerin yapılandırılma, yayılma ve Scientific research on the yayınlanma şekillerinden de gözlemlenebileceği political and cultural tensions at both national media are still silent üzere, etnik ve azınlık gruplar bugün bile and transnational levels, the challenge of on the topics of content production, symbolic devamlı olarak “ulusal” nüfusun güvenliği the representation of minorities in the media messages or the social açısından tehdit yaratan unsurlar olarak becomes more crucial. A more balanced imaginary created by these voluntary actions temsil ediliyorlar. Başka bir deyişle, etnik ve representation on screen as well as in the press by the media on ethnic and an appropriate participation of minorities in and minority groups and issues. 3 BLION, R., Représentation des immigrés au sein des media: one of today’s most important today’s cultural bilan des connaissances, Paris, Panos / Fasild, Jul. 06 industries – the media – is, of course, important

AYRIMCILIK VE NEFRETİN MEDYA HALİ 215 DISCRIMINATION AND THE HATE STATE OF THE MEDIA azınlık gruplar, genellikle cinayet, terörizm ve not only for the mainstream media themselves uyuşturucu maddelerle ilişkili haberlere konu but also for a more democratic management 1990’ların sonunda, anaakım medya bu durumu oluyorlar. 1990’ların sonunda, anaakım medya of the society as a whole. But today, the main değiştirme ve başarı bu durumu değiştirme ve başarı hikayeleri challenge is to go beyond the sole issue of the hikayeleri bulunan etnik ve azınlık kimselere dair bulunan etnik ve azınlık kimselere dair olumlu “physical visibility” of ethnic and minority olumlu imajlar sergileme imajlar sergileme girişimlerinde bulundu. persons on screen as it has been developed girişimlerinde bulundu. Fakat bu figürler spor ve Fakat bu figürler spor ve sanat dünyasında in the main voluntary policies initiated by the sanat dünyasında başarılı başarılı kimselerle sınırlı kaldı. Bu yüzden de mainstream media in Europe. This visibility kimselerle sınırlı kaldı. etnik ve azınlık grupların, gazetecilik alanında is a necessary condition to gain better media gelişen bu yeni bakış açısıyla ele alınış tarzı, göç representation of minority groups but it is a not akınlarının, İslam’ın ya da “banliyö semtlerinin” sufficient one if it is not conceived and thought gördükleri olumsuz muameleleri dengede as an element of a more global policy for social tutacak bir pozisyon yaratmaktan uzaktı. cohesion and integration of all the groups of Günümüzde, gönüllü bir şekilde yürütülen population living and, thus, sharing the same bu tarzda politikaların ilk olarak ortaya society. çıkmasından 15 yıl sonra, medya endüstrisinin geliştirdiği bu yaklaşımların etkisini ölçebilecek Ethnic & Diversity Media – Another nitelikte yalnızca birkaç analiz mevcut. Medyayı possible new media actor to fight against ele alan bilimsel araştırmalar, hâlâ, içerik discrimination and to promote intercultural üretimi, sembolik mesajlar ya da medyanın, dialogue etnik ve azınlık gruplar ve bu grupların The term ethnic & diversity media is used for all sorunlarına dair gönüllü olarak geliştirdiği aktivitelerin sonucu olarak ortaya çıkan sosyal media that have an editorial approach that is imaj meseleleri karşısında sessizliğini korumaya principally oriented towards the ethnic diversity devam ediyor. Bazı durumlarda, örneğin Birleşik to be found within European societies, address Krallık’ta, azınlıkların görünürlüklerinin artması one or more of the constituent groups that söz konusu olsa da, ekranda resmedilme make up this diversity, are mainly produced şekillerine dair bir hayal kırıklığı duygusu and disseminated in Europe, are produced by yaşadıklarını ifade ettikleri belirtiliyor. Bu hayal journalists and staff that are representative of kırıklığı, azınlıkların ekranda varlık gösterme the ethnic diversity of European societies and biçimlerinin kendisi ile aynı ten rengine sahip are directed by, or belong to persons who are birisini görme fikri ile sınırlandırılmaması representative of this diversity. These media gerçeği ile açıklanabilir. Anaakım medya may be television, radio, print media, or the tarafından bu sektörde çalıştırılmaya başlanan Internet. In France and in French, the term etnik ve azınlık insanlar, hâlâ, profesyonel “media of diversity” has been preferred to other geçmişlerinin bağlamını göz önünde tutan bir The term ethnic & usages, such as ‘community media’ or ‘ethnic diversity media is used değerlendirmeye tabi tutulmuyorlar. Çoğunlukla media’, which have been adopted in the English- for all media that have ait oldukları varsayılan, anaakım medyanın an editorial approach speaking world. The term “media of diversity” that is principally yayınlarında yer vermek istediği toplumsal seems to correspond better to the way these oriented towards the grupların temsilcileri olarak görülüyorlar. ethnic diversity to be media see themselves and the contributions found within European Çeşitlilik, günümüzün politik ve kültürel they make within their respective worlds, i.e. societies, address one or gerilimlerini hem ulusal ve hem de uluslar more of the constituent giving a voice to the diversity of the components groups that make up this üstü düzeyde açığa vurduğunda, azınlıkların of contemporary European societies. diversity, are mainly medyadaki temsillerine dair mücadelenin produced and disseminated One of the main characteristics of ethnic & in Europe, are produced önemi de artıyor. Basında olduğu kadar ekranda by journalists and staff da çok daha dengeli temsillerin yer tutması, diversity media is their extreme diversity. In that are representative France there are about a hundred newspapers of the ethnic diversity azınlıkların, günümüzün en önemli kültürel of European societies endüstrilerinden biri olan medyaya uygun bir and magazines, of which around fifty appear and are directed by, or şekilde katılım sağlamaları, elbette yalnızca regularly. In Paris and its surrounding region, belong to persons who are representative of this anaakım medyanın bizzat kendisi için değil, a quarter of local radio stations are so-called diversity. aynı zamanda, bir bütün olarak toplumun ethnic stations. However, there are far fewer

216 AYRIMCILIK VE NEFRETİN MEDYA HALİ DISCRIMINATION AND THE HATE STATE OF THE MEDIA daha demokratik bir şekilde yönetilmesi için de ethnic television stations and even fewer have Etnik ve çeşitli medya büyük bir önem taşıyor. Fakat bugün aşılması their own policy of production and broadcasting. terimi, çoğunlukla, yüzünü Avrupalı gereken asıl zorluk, yalnızca, Avrupa’da The frequency of publication of ethnic & toplumlarda varlık anaakım medya tarafından başlatılan ve diversity print media is also extremely variable. gösteren etnik çeşitliliğe dönen gönüllü politikalar içeriğinde yer alan, etnik Many appear quarterly, some monthly, but very editoryal yaklaşımı ve azınlık gruplara dahil kimselerin ekranda few appear fortnightly. Those published weekly benimsemiş tüm medya kolları için kullanılır. “fiziksel olarak görünebilir” kılınması konusunu are usually magazines and newsletters sent Esas olarak Avrupa’da gerçeğe dökmekle kalmayıp bunun çok daha out via the Internet. The kinds of organisations üretilip yayınlanan, Avrupalı toplumların fazlasını ortaya koyabilmektir. Bu görünürlük, that run ethnic & diversity media are also etnik çeşitliliklerinin azınlık gruplar için daha iyi bir medya temsili very diverse. While local radio stations are temsilcileri olan yaratılması açısından mutlak olarak yerine gazeteciler ve personel often run by non-profit associations, ethnic & tarafından üretilen, bu getirilmesi gereken bir koşuldur; fakat bu diversity media may also be privately owned çeşitliliğin temsilcileri koşulun sağlanması, aynı toplum içinde var olan kimselere ait ya da (i.e. commercial). This is especially the case for olan tüm toplumsal grupların bütünleşmesi ve bu kimseler tarafından national radio networks and many print media. şekillendirilip yönetilen kendi aralarında sosyal bir uyum yakalaması söz konusu çeşitliliğin Nevertheless, there are major differences bir ya da daha fazla için izlenecek daha küresel nitelikte politikaların bileşen grubuna hitap bir öğesi olarak düşünülmediği ve tasavvur between European countries in the way these etme biçimidir. edilmediği sürece yeterli olmayacaktır. media are organised. In the United Kingdom, ethnic & diversity media groups exist (e.g. Etnik ve Çeşitli Medya – Kültürlerarası the Ethnic Media Group), publishing several diyalogu yaygınlaştırma ve ayrımcılığa karşı different titles, but they are virtually non- mücadelede yeni bir aktör existent in other countries in continental Etnik ve çeşitli medya terimi, çoğunlukla, Europe. However, ethnic & diversity media in yüzünü Avrupalı toplumlarda varlık gösteren Europe do have one characteristic in common, etnik çeşitliliğe dönen editoryal yaklaşımı with a few - too rare – exceptions, namely, benimsemiş tüm medya kolları için kullanılır. their vulnerability. These media encounter Esas olarak Avrupa’da üretilip yayınlanan, genuine difficulties in accessing both financial Avrupalı toplumların etnik çeşitliliklerinin and human resources, which handicaps their temsilcileri olan gazeteciler ve personel capacities to develop, and limits their range of tarafından üretilen, bu çeşitliliğin temsilcileri influence. olan kimselere ait ya da bu kimseler tarafından For ethnic & diversity media4, it emerges that şekillendirilip yönetilen söz konusu çeşitliliğin the priority subjects dealt with by ethnic & bir ya da daha fazla bileşen grubuna hitap diversity media include immigration, foreigners’ etme biçimidir. Bu araçlar televizyon, radyo, rights, culture, integration, housing, education, yazılı medya ya da İnternet olabilir. Fransa’da health and citizenship, discrimination and ve Fransızca’da “medya çeşitliliği” terimi, racism. A second set of priority subjects deals İngilizce konuşulan dünyada benimsenen with the countries or regions of origin of the “topluluk medyası” ya da “etnik medya” different communities at which these media gibi diğer kullanımlarına tercih edilir. Medya çeşitliliği terimi, medyanın bu türünün mainly aimed. These two groups of preferred kendisini değerlendirme tarzına ve örneğin subject-matter set ethnic & diversity media Ethnic & diversity media apart from the mainstream media, which may in Europe do have one günümüz Avrupa toplumlarının bileşenlerinin characteristic in common, çeşitliklerinin sesi olmak gibi kendilerine özgü be explained by the nature of their respective with a few - too rare target audiences. Ethnic & diversity media, by – exceptions, namely, farklı dünyalara katkıda bulunma yollarına çok their vulnerability. daha uygun düşer. definition, are targeted mainly at one or more These media encounter ethnic and minority communities, which have genuine difficulties in Etnik ve çeşitli medyanın başlıca özelliklerinden accessing both financial a need for specific kinds of information, not biri son derece geniş kapsamlı bir çeşitlilik and human resources, which handicaps their barındırıyor olmasıdır. Fransa’da bu şekilde capacities to develop, yayın yapan yüz kadar gazete ve dergi 4 BLION R., 2007, Parler de l’autre / Parler d’ailleurs. De la and limits their range of visibilité à l’expression des diversités en Europe in : Rigoni I., influence. bulunmaktadır ki, bunların 50 kadarı düzenlilik Qui a peur de la television en couleur ?, Paris, Aux lieux d’être, arz eder. Paris ve çevresinde bulunan yerel mai 07)

AYRIMCILIK VE NEFRETİN MEDYA HALİ 217 DISCRIMINATION AND THE HATE STATE OF THE MEDIA radyo istasyonlarının dörtte birini etnik usually found in the mass media - which of istasyonlar olarak adlandırılan kanallar course are aimed at the general public. Etnik ve çeşitli medyaya ilişkin oluşturur. Ne var ki mevcut etnik televizyon One question that crops up regularly concerns bir değerlendirmede kanallarının oranı bundan çok daha küçüktür bulunmak istersek, the impact of ethnic & diversity media on the öncelikli olarak ele ve kendilerine özgü üretim ve yayın politikasına integration of the communities to which they alınan konuların göç, sahip olanlar ise çok daha azdır. Etnik ve çeşitli yabancıların hakları, are addressed. To try to answer to this question, yazılı medyanın yayınlanma sıklığı da değişken kültür, entegrasyon, more specific observations need to be made on barınma, eğitim, bir yapıya sahiptir. Birçoğu üç ayda bir, bazıları sağlık ve vatandaşlık, the audience these media reach. But we can her ay ve çok azı da onbeş günde bir yayınlanır. ayrımcılık ve ırkçılık observe today that within the Ethnic & Diversity olduğu ortaya çıkar. Bu Haftalık olarak yayınlananlar genellikle dergiler medya açısından önceliğe Media, some of them will target, as a priority, a ve İnternet aracılığıyla gönderilen bültenlerdir. sahip ikinci bir dizi multicultural audience. In France, several print konu da, ülkeleri ya Etnik ve çeşitli medyanın çalışmalarının da farklı toplumların yürütülmesini üstlenen organizasyon türleri magazines such as Respect Magazine or Cité kökenlerine ev sahipliği Black focus on young people coming from a mix yapan bölgeleri ele de büyük farklılıklar gösterirler. Yerel radyo almaktır. istasyonları çoğunlukla kâr amacı gütmeyen of cultures and areas. These magazines can be derneklerce çalıştırılırken, etnik ve çeşitli considered multicultural as others in Europe medya araçlarının işletmecileri aynı zamanda are, for example the TV show broadcast in the özel kuruluşlar (örneğin ticari) da olabilirler. Netherlands, Boter Kaas en Eieren (MTNL), the Bu, özellikle ulusal radyo ağları ve birçok yazılı radio programme Melting Pot and Etnoblog or medya türü için geçerlidir. the print magazines Citta meticcia and Altri in Herşeye rağmen, Avrupa’da bu tür medyanın Italy. Other ethnic & diversity media will make örgütlenme şekilleri de farklılıklar gösterir. the choice to target a more specific audience Birleşik Krallık’ta, etnik ve çeşitli medya or public. In France, the print magazine Divas grupları birkaç farklı başlık altında varlık focuses on Francophone black women; the gösterirler (örneğin Etnik Medya Grubu), fakat print Salama or the radio Beur FM and Radio kıta Avrupa’sındaki diğer ülkelerde neredeyse Orient target essentially, if not exclusively, mevcut bile değillerdir. Yine de Avrupa’daki ethnic minority and migrant people with a etnik ve çeşitli medyanın birkaç istisna haricinde North-African or a Middle-Eastern background. –çok nadir- tüm kollarının sahip olduğu ortak The Internet news website Saphirnews. bir özellik vardır ki, bu da, onların korunmasız com focuses on Muslims. In other European yani kolayca hasar görebilecek bir yapıya sahip countries, for example the Netherlands, the olmalarıdır. Bu türden medya kuruluşları finans print magazines Sen, The Voice, M’Zine and ve insan kaynaklarına erişimde, kapasitelerinin Maroc.nl target respectively Mediterranean gelişmesine engel olan ve etki sahalarını women, sub-Saharan migrant populations and sınırlandıran çok ciddi zorluklarla karşı karşıya the Moroccan communities. In Italy, the TV kalırlar. shows, Mosaic, El Noticiero are dedicated to the 4 Etnik ve çeşitli medyaya ilişkin bir Russian communities while the print magazines değerlendirmede bulunmak istersek, öncelikli Expreso Latino, Los Andes are linked to the Latin- olarak ele alınan konuların göç, yabancıların American ones. What we observed also is that, hakları, kültür, entegrasyon, barınma, eğitim, even if they target a specific population group, sağlık ve vatandaşlık, ayrımcılık ve ırkçılık in any event, one of the primary objectives of olduğu ortaya çıkar. Bu medya açısından ethnic & diversity media is to reach the general Regarding the main önceliğe sahip ikinci bir dizi konu da, ülkeleri ya public opinion. characteristics of the da farklı toplumların kökenlerine ev sahipliği ethnic & diversity media, yapan bölgeleri ele almaktır. Etnik ve çeşitli Regarding the main characteristics of the ethnic some policies can be defined and conceived medyayı anaakım medyadan ayıran şey, ele & diversity media, some policies can be defined through and with them to aldığı konuların farklılığıdır ki, bu tercih hedef and conceived through and with them to fight fight against racism and racial discrimination, against racism and racial discrimination, in in particular policies particular policies having the main objective to having the main objective 4 Reynald Blion, 2007, Parler de l’autre / Parler d’ailleurs. De la to reach the minority visibilité à l’expression des diversités en Europe in : Rigoni I., Qui a reach the minority groups. Building partnership groups. peur de la television en couleur?, Paris, Aux lieux d’être, mai 07) with ethnic & diversity media in the framework

218 AYRIMCILIK VE NEFRETİN MEDYA HALİ DISCRIMINATION AND THE HATE STATE OF THE MEDIA kitlenin doğası ile de açıklanabilir. Etnik ve of a communication but also information Enik ve çeşitli çeşitli medya, doğası gereği içeriğini, elbette strategy on racism and racial discrimination medyanın hitap ettiği toplulukların entegrasyon halka yönelik- kitlesel medyada bulunmayan could be a way to support their development süreci üzerinde bıraktığı spesifik bilgilere ihtiyaç duyan bir ya da daha but also for the other partners, i.e. national etki henüz araştırılmış değildir. Fakat günümüzde fazla etnik ve azınlık grubu dikkate alarak antidiscrimination bodies, for example, to also etnik ve çeşitli medya kurgular. get the information coming from the minority çatısı altında bulunan bazı kuruluşların Enik ve çeşitli medyanın hitap ettiği groups and the way they perceive their place öncelik olarak toplulukların entegrasyon süreci üzerinde in the society. And this last element is also çokkültürlü izleyicilere yönelik yayınlar bıraktığı etki henüz araştırılmış değildir. fundamental for a better conception of policies yapmayı hedeflediğini Fakat günümüzde etnik ve çeşitli medya çatısı dedicated to greater social cohesion and gözlemliyoruz. altında bulunan bazı kuruluşların öncelik integration. olarak çokkültürlü izleyicilere yönelik yayınlar Building bridges between mainstream media yapmayı hedeflediğini gözlemliyoruz. Fransa’da and ethnic & diversity media in Europe for Respect Magazine ya da Cité Black gibi bazı reaching all the components of today’s yazılı dergiler, kökenleri karışık kültürlere ya European societies in their diversity. da bölgelere dayanan genç insanları hedefler. Bu magazinlerin, tıpkı Avrupa’da, örneğin The editorial lines of the ethnic & diversity Hollanda’da yayınlanan TV şovu Boter Kaas media are linked to their proper strategic area of en Eieren (MTNL), radyo programı Melting development in terms of audiences and public. Pot ve Etnoblog ya da İtalya’daki yazılı According to these areas of development and magazinler Citta Meticcia ve Altri gibi çok these editorial lines, it is clear that the ethnic kültürlü yayınlar oldukları düşünülebilir. Diğer & diversity media cover a wide and diverse etnik ve çeşitli medya, daha spesifik izleyici spectrum of audiences and public. But while ya da halka yönelik yayınlar yapmayı tercih they target mainly, even if not exclusively, eder. Fransa’da çıkan Divas Dergisi, Fransızca specific groups and audiences, ethnic & konuşan siyahî kadınlara odaklanır; yazılı yayın diversity media aim to make the general public Salama ya da radyo Beur FM ve Radio Orient aware of the main economic, social, cultural and ise yalnızca olmasa da daha çok, Kuzey Afrika political issues and dynamics coming from the ya da Orta Doğu kökenli etnik azınlıklara ya da diversity of today’s European societies. They göçmenlere seslenir. Haber sitesi Saphirnews. aim to produce and disseminate or broadcast com’un hedef kitlesi Müslümanlardır. Diğer complementary information to that produced by Avrupa ülkelerinde, örneğin Hollanda’da çıkan mainstream media. This puts ethnic & diversity yazılı basınlar Sen, The Voice, M’Zine ve Maroc. media in the role of a “relay”, or mediator nl ise ayrı ayrı ele almak gerekirse Akdeniz between the various groups that make up kadınlarına, kökleri Sahra Çölü’nün güneyine European societies. uzanan göçmenlere ve Faslı topluluklara hitap eden yayınlar yapar. İtalya’da yayınlanan TV One of today’s major challenges could be to şovları Mosaic, El Noticiero, Rus topluluklarına encourage the ethnic & diversity media to act yöneliktir; yazılı magazinler Expreso Latino, as a real relay and mediator, by supporting Los Andes ise Latin-Amerika toplulukları the development of alliances, partnerships ile bağlantılıdır. Gözlemlediğimiz bir başka and collaboration between these media, as The editorial lines of mesele de, her ne kadar spesifik bir popülasyon well as with the mainstream media, because the ethnic & diversity grubunu hedef alan yayınlar yapsalar da, etnik these alliances and partnerships are a way media are linked to their proper strategic area of ve çeşitli medyanın temel hedeflerinden birisinin of strengthening ethnic & diversity media to development in terms of her halükarda genel kamuoyuna ulaşmak reach a wider public, and, at the same time, audiences and public. According to these areas olduğudur. to promote a better understanding of the of development and these Etnik ve çeşitli medyanın saydığımız concerns, issues and dynamics of the various editorial lines, it is clear that the ethnic & özelliklerine ilişkin olarak bazı politikalar ethnic and minority communities living in diversity media cover a tanımlanmakta ve tasarlanmaktadır; medya Europe. For the mainstream media, the interest wide and diverse spectrum of audiences and public. bu politik tasarılar aracılığıyla, ırkçılık ve of such collaboration lies in gaining access ayrımcılığa karşı mücadeleye eklemlenmektedir; to more diverse sources of information on

AYRIMCILIK VE NEFRETİN MEDYA HALİ 219 DISCRIMINATION AND THE HATE STATE OF THE MEDIA özellikle, ana amacı azınlık gruplarına international and intercultural issues, news ulaşmak olan bazı belirli politik anlayışların subjects, and innovative ways of treating Etnik ve çeşitli medyanın editoryal çizgileri, bu yolda devreye sokulduğu net bir şekilde them... In other words, this should strengthen izleyiciler ve halk gözlemlenebilir. Etnik ve çeşitli medya ile the capacity of ethnic & diversity media to bakımından, bu medya türünün stratejik birlikte, iletişim çatısı altında gelişecek bir produce disseminate and broadcast their gelişimine uyum ortaklık ve ırkçılık ve ayrımcılığı konu alan bir content, to increase their access to resources sağlayacak kimi alanlar ile bağlantılı olarak ele bilgi stratejisi yapılandırmak, bu tür medyanın and to ensure their sustainability while at alınabilir. Söz konusu gelişimini desteklemenin bir yolu olabilir. Böyle sometime making the mainstream media more gelişim alanlarına ve editoryal çizgilere bir girişim, işbirliği içerisinde bulunulan diğer open. göre, etnik ve çeşitli kuruluşların, örneğin ayrımcılık karşıtı ulusal medyanın, derin ve To conclude… çeşitli bir izleyici ve birimlerin, azınlık gruplara dair bilgilere daha halk yelpazesine ulaştığı kolay ulaşmasını ve grupların toplum içerisinde To fight against discrimination and for diversity açık ve net olarak ortadadır. bulundukları yere ilişkin olarak geliştirdikleri can go through several ways and is a real tasarımların fark edilmesini mümkün kılacaktır. today’s challenge. And this challenge must Bu son ifade, daha büyük bir sosyal uyum ve really be taken up now because all these daha elverişli politik kavramlar ortaya konması actions to promote the expression of ethnic açısından da önem taşır. minorities, to include diversity in the media or Sahip oldukları çeşitlilikler de dahil olmak to raise awareness of public opinion on racism üzere günümüzün Avrupa toplumlarının tüm and discrimination will be in vain if although öğelerine erişebilmek için, anaakım medya ile European societies seem to recognise today etnik ve çeşitli medya arasında köprüler kurmak that they must look at their own diversities, still önemlidir. refuses to hear, even more to listen to them. Etnik ve çeşitli medyanın editoryal çizgileri, And this refusal of seeing, hearing and listening izleyiciler ve halk bakımından, bu medya is often responsible for misunderstandings that türünün stratejik gelişimine uyum sağlayacak lead to prejudices, stereotypes and attitudes kimi alanlar ile bağlantılı olarak ele alınabilir. towards groups considered or seen as different. Söz konusu gelişim alanlarına ve editoryal And, finally, they are the real foundations on çizgilere göre, etnik ve çeşitli medyanın, derin which racism and racial discrimination can grow. ve çeşitli bir izleyici ve halk yelpazesine ulaştığı açık ve net olarak ortadadır. Her ne kadar etnik ve çeşitli medya -yalnızca olmasa da- esas olarak spesifik grupları ve izleyicileri hedef alan yayınlar yapsa da, genel olarak halkı, başlıca ekonomik, sosyal, kültürel ve politik konulardan ve günümüzün Avrupa toplumlarının çeşitliliğinden çıkan dinamiklerden haberdar etmeyi amaçlar. Anaakım medya tarafından ortaya konan yapımların eksiklerini tamamlayıcı bilgiler üretme, yayma ve yayınlamayı hedefler. Dolayısıyla, etnik ve çeşitli medya Avrupa European societies seem toplumlarını oluşturan çeşitli gruplar arasında to recognise today that bilgi “nakletme” görevini üstlenen bir kurum ya they must look at their own diversities, still da aracı olarak görülebilir. refuses to hear, even more Günümüzde öncelikle ele alınması gereken to listen to them. And this refusal of seeing, konulardan biri de, anaakım medya ile etnik hearing and listening ve çeşitli medya arasında olduğu kadar etnik is often responsible for misunderstandings ve çeşitli medya türlerinin birbirleri arasında that lead to prejudices, da ittifakların, ortaklıkların ve işbirliklerinin stereotypes and attitudes towards groups considered gelişmesine destek vererek onların nakledici or seen as different. konumlarını güçlendirmek olabilir. Çünkü bu

220 AYRIMCILIK VE NEFRETİN MEDYA HALİ DISCRIMINATION AND THE HATE STATE OF THE MEDIA ittifaklar ve ortaklıklar, etnik ve çeşitli medyayı Avrupa toplumları kendi daha geniş bir halk topluluğuna ulaşmalarını kültürel çeşitliliklerini göz önünde bulundurmayı sağlayacak ve Avrupa’da yaşayan çeşitli etnik akletmiş olsalar da, bu ve azınlık topluluklarının ilgileri, sorunları ve kültürleri duymayı ve dinlemeyi reddettikleri dinamiklerine dair daha yaygın bir etkinlik müddetçe etnik göstermelerine katkıda bulunacaktır. Bu tarz azınlıkların kendilerini ifade etme olanaklarını ortaklıklar, anaakım medyaya da uluslararası yaygınlaştırmak, medyada ve kültürlerarası bağlamda bilgi kaynaklarına çeşitliliğin hakim ulaşarak haber ve içerik üretmek ve bu konuları olmasını sağlamak veya ırkçılık ve ayrımcılık daha yenilikçi bir şekilde ele almak olanağı konusunda kamuoyu sağlayacaktır. Dolayısıyla, bu uygulama, bilincini yükseltmek için gösterilen çabalar boşa anaakım medyanın kapılarını farklı kültürlere gidecektir. açarken, etnik ve çeşitli medyanın içeriklerini üretme, yayma ve yayınlama, kaynaklara erişimlerini artırma ve sürdürebilirliklerini garantileme kapasitelerini güçlendirecektir.

Sonuç olarak... Günümüzde aciliyetle gündeme alınması gereken ve pek çok sorun alanını kapsayan kültürel çeşitliliği yaygınlaştırma çabaları ve ayrımcılığa karşı mücadele, birkaç şekilde sürdürülebilir. Önemli olan bu mücadelenin etkin bir biçimde sürdürülmesidir, çünkü her ne kadar Avrupa toplumları kendi kültürel çeşitliliklerini göz önünde bulundurmayı akletmiş olsalar da, bu kültürleri duymayı ve dinlemeyi reddettikleri müddetçe etnik azınlıkların kendilerini ifade etme olanaklarını yaygınlaştırmak, medyada çeşitliliğin hakim olmasını sağlamak veya ırkçılık ve ayrımcılık konusunda kamuoyu bilincini yükseltmek için gösterilen çabalar boşa gidecektir. Aslında bu noktada genellikle farklı oldukları düşünülen topluluklara ilişkin önyargıların, stereotipleştirmelerin ve tutumların ortaya çıkmasına yol açan yanlış anlamalardan sorumlu olan hareket tarzının temel problemi görmeyi, duymayı ve dinlemeyi reddetmektir. Bu hareket tarzının, ırkçılığın ve ayrımcılığın üzerinde filizlenip büyüdüğü ortamın temellerini atmakta olduğunu gözden kaçırmamak gerekir.

AYRIMCILIK VE NEFRETİN MEDYA HALİ 221 DISCRIMINATION AND THE HATE STATE OF THE MEDIA

NEFRET DİLİ VE SUÇLARININ HUKUK BOYUTU

THE LEGAL PERSPECTIVE OF HATE SPEECH AND CRIMES Bu bölümde Türkiye ve Avrupa örneklerinde nefret suçları ve nefret söylemi alanındaki This chapter is dedicated to a discussion about hukuksal uygulamalar tartışılıyor. Tartışma the legal practices on hate crimes and hate özellikle nefret suçları ve nefret söylemine speech in the cases of Turkey and Europe. The karşı yapılan kurumsal mücadelelerin discussion focuses on the institutional limits sınırlarının ve sahip olduğu potansiyellerin and potentialities of the struggle against hate değerlendirilmesine odaklanıyor. crimes and hate speech.

224 NEFRET DİLİ VE SUÇLARININ HUKUK BOYUTU THE LEGAL PERSPECTIVE OF HATE SPEECH AND CRIME BÖLGESEL MEKANİZMALARIN NEFRET SUÇLARINI ÖNLEMEDE ETKİLERİ THE EFFECTS OF THE REGIONAL Mechanisms IN PREVENTING HATE CRIMES

DENNIS VAN DER VEUR Çeviri/Translation: Mehmet Ali Bahit Nefret Suçları – Uluslararası düzeyde ve Hate crimes: International and European Avrupa düzeyinde insan hakları mekanizmaları human rights mechanisms “Nefret suçları Avrupa Kıtası’nın tamamında Sunumumda sizleri ısrarla karşımıza çıkan In my presentation I will take you on a little gündelik bir gerçek olarak karşımıza çıkıyor. nefret suçu, nefret söylemi ve genel anlamda journey through the European and international Konu hakkında güvenilir insan hakları ihlalleri vakalarına yönelik mechanisms which address the persisting kaynaklardan gelen son raporlar gösteriyor ki Avrupa düzeyindeki ve uluslararası düzeydeki phenomenon of hate crime, hate speech and insanlar siyahi, Musevi, mekanizmalar arasında küçük bir yolculuğa more broadly human rights violations. I’ll start Roman ya da Müslüman oldukları için, ya da çıkaracağım. Önce nefret suçunun tanımı with a short introduction on the definition of cinsel yönelimleri üzerine kısa bir giriş yapıp ardından yasal hate crime, then continue with pointing out the veya kimlikleri yüzünden şiddete bağlayıcılığı olan hukuki belgelere ve ilgili main legally binding instruments and relevant maruz kalıyorlar. [Bu içtihat hukukuna değineceğim. Daha sonra case law. I will proceed with presenting some raporlarda] bireylerin yolda nasıl fiziksel yasal bağlayıcılığı olmayan bazı hukuki belgeler legally non-binding instruments. Finally, I will saldırıya uğradıklarına, sunacağım. Son olarak Avrupa düzeyinde present some statistics and what we know pencerelerinin kırıldığına, evlerinin bazı istatistikleri ve nefret suçları hakkında about hate crimes on the European level. I ateşe verildiğine dair bildiklerimizi paylaşacağım. Bu bağlamda rely in this regard on the work conducted by örnekler veriliyor. Yetkili makamlar bu konu hakkında AGİT’in (Avrupa Güvenlik ve the OSCE (Organisation for Security and Co- ciddi ve utanç verici İşbirliği Teşkilatı) yaptığı ve bu alanda öne çıkan operation in Europe) which has taken a lead in suçlara bir son vermekle yükümlüdür.” çalışmayı esas alacağım. this dossier. Ancak, söze başlamadan önce Avrupa Before doing so, however, I would like to Konseyi İnsan Hakları Komiseri Sayın Thomas thank you for the invitation on behalf of Mr Hammarberg adına davetinize teşekkür etmek Thomas Hammarberg, the Council of Europe istiyorum. Bildiğiniz gibi Sayın Komiser 2009 Commissioner for Human Rights. As you know, ve 2010’da Türkiye’yi ziyaret etti. 2009’da iki the Commissioner visited Turkey in 2009 and rapor yayınladı: Raporlardan biri sığınma hakkı 2010. In 2009 he published two reports: one arayanların ve mültecilerin insan hakları üzerine, focusing on the human rights of asylum seekers öbürü de azınlıkların insan hakları üzerineydi. and refugees and one on the human rights of Hammarberg 2010 yılında Türk yetkilileriyle bu minorities. In 2010 he continued his dialogue 1 konulardaki diyaloğuna devam etti. with the Turkish authorities on these issues.1 Konumuza dönelim: Sayın Komiser Back to the issue of your conference today: 2008’de yayınladığı telakkilerden (görüş The Commissioner wrote in 2008 in one of his bildirimlerinden) birinde şöyle yazmıştı: “Nefret Viewpoints: “Hate crimes are a daily reality suçları Avrupa Kıtası’nın tamamında gündelik all over the European continent. Credible bir gerçek olarak karşımıza çıkıyor. Konu recent reports show that people suffer violence hakkında güvenilir kaynaklardan gelen son because they are black, Jewish, Roma or Muslim raporlar gösteriyor ki insanlar siyahi, Musevi, or because of their sexual orientation or gender Viewpoints: “Hate crimes Roman ya da Müslüman oldukları için, ya da are a daily reality identity. They give examples of how individuals all over the European cinsel yönelimleri veya kimlikleri yüzünden have been physically attacked in the street, continent. Credible şiddete maruz kalıyorlar. [Bu raporlarda] recent reports show that had their windows broken or homes put on fire. people suffer violence bireylerin yolda nasıl fiziksel saldırıya Government authorities have a responsibility because they are black, uğradıklarına, pencerelerinin kırıldığına, Jewish, Roma or Muslim to put an end to these shameful and serious or because of their evlerinin ateşe verildiğine dair örnekler veriliyor. crimes.” sexual orientation or Yetkili makamlar bu ciddi ve utanç verici suçlara gender identity. They When I refer to the term hate crime I follow give examples of how bir son vermekle yükümlüdür.” individuals have been the definition of the OSCE as used in the OSCE physically attacked in Nefret suçu terimini kullandığım zaman AGİT’in annual hate crime reports. According to this the street, had their oluşturduğu ve yıllık nefret suçu raporlarında windows broken or homes working definition a hate crime is “any criminal put on fire. Government kullandığı tanıma başvuruyorum. Bu çalışma offence, including offences against persons or authorities have a responsibility to put an end to these shameful and 1 Bkz. http://www.coe.int/t/commissioner/ 1 See http://www.coe.int/t/commissioner/ serious crimes.” News/2010/100708Turkey_en.asp. News/2010/100708Turkey_en.asp.

226 NEFRET DİLİ VE SUÇLARININ HUKUK BOYUTU THE LEGAL PERSPECTIVE OF HATE SPEECH AND CRIME tanımına göre nefret suçu “mağdurun, mülkün ya property, where the victim, premises, or target Nefret suçu ““mağdurun, da işlenen suçun hedefinin gerçek ya da hissedilen of the offence are selected because of their real mülkün ya da işlenen suçun hedefinin gerçek ırk, etnik, ulusal köken, dil, renk, din, cinsiyet, or perceived connection, attachment, affiliation, ya da hissedilen ırk, yaş, zihinsel ya da fiziksel engelli, cinsel yönelim support, or membership with a group such as […] etnik, ulusal köken, dil, renk, din, cinsiyet, veya diğer benzer faktörlere dayalı olarak benzer real or perceived race, national or ethnic origin, yaş, zihinsel ya da özellikler taşıyan bir grupla gerçek ya da öyle language, colour, religion, sex, age, mental or fiziksel engelli, cinsel yönelim veya diğer algılanan bağlantısı, ilgisi, bağlılığı, desteği ya da physical disability, sexual orientation, or other benzer faktörlere dayalı similar factor.’’ olarak benzer özellikler üyeliği nedeniyle seçildiği kişilere veya mala karşı taşıyan bir grupla gerçek işlenen her türlü [ceza gerektiren] suçtur.” Drawing upon this definition we can make some ya da öyle algılanan bağlantısı, ilgisi, Bu tanıma dayanarak bazı gözlemlerde observations. First of all, hate crime is a criminal bağlılığı, desteği ya bulunabiliriz. İlk olarak, nefret suçu [ceza offence. Of course there are also what we call da üyeliği nedeniyle seçildiği kişilere veya gerektiren] bir suçtur. Tabii nefret saikli vakalar hate motivated incidents that do not meet the mala karşı işlenen her olarak tanımladığımız ve suç eşiğini aşmayan threshold of a criminal offence. Secondly, hate türlü [ceza gerektiren] suçtur.” durumlar da vardır. İkinci olarak nefret suçları crimes are always directed at either a person daima ya bir kişiyi ya da sinagog ya da camii or an object like a synagogue or mosque. The gibi bir mülkü hedef alır. Üçüncü önemli unsur third element which is important is that the da kişinin ya da hedefin belli bir sosyal grupla person or the target is attacked because of the gerçek ya da algılanan bağlantısı ya da bu gruba real or perceived connection, membership of a olan üyeliğidir. Burada “algılanan” sözcüğünü particular social group. It’s important to stress özellikle vurgulamak gerekmektedir, çünkü the word “perceived” in this context because kişilerin belli bir gruba ait olmadıkları halde there have been numerous examples where aitmişler gibi algılanıp saldırıya uğradıkları pek people have been attacked because they are perceived as belonging to a particular group but çok örnek mevcuttur. in fact they do not. Şimdi uluslararası bağlayıcılığı olan hukuki Now I will turn to the issue of international belgeler konusuna geleceğim. Bunlar önemlidir, legally binding instruments. They are important çünkü devletler bu belgeleri imzalamış ve because states have signed and ratified onamışlardır. Bu devletlere altına girdikleri these instruments and states need to be held taahhütleri yerine getirmeleri konusunda hesap accountable for what they have committed sorulabilmelidir. themselves to. Uluslararası düzeyde iki önemli belge On the international level we have two bulunmaktadır: important instruments: Uluslararası Sivil ve Politik Haklar Sözleşmesi The International Covenant on Civil and (ICCPR) ve Her Türlü Irk Ayrımcılığının Ortadan Political Rights (ICCPR), and the International Kaldırılmasına İlişkin Uluslararası Sözleşme Convention on the Elimination of All Forms of A hate crime is “any (ICERD). Her iki belge de, nefret suçu terimini criminal offence, Racial Discrimination (ICERD). Both instruments kullanmamakla birlikte konuya ilişkin birer including offences against include a provision which does not actually persons or property, madde içermektedir. Örneğin ICCPR’deki where the victim, use the term hate crime but addresses the madde şöyledir: “Ayrımcılığa, düşmanlığa veya premises, or target of phenomenon. So, for example the ICCPR the offence are selected şiddete tahrik eden milliyet, ırk veya din kökenli because of their real or reads ”any advocacy of national, racial or perceived connection, her türlü yandaşlık kanunen yasaklanmalıdır.” religious hatred that constitutes incitement attachment, affiliation, (Madde 20(2)). ICERD’de de benzer bir madde support, or membership to discrimination, hostility or violence shall be with a group such as bulunmaktadır: “Taraf olan devletler, bir prohibited by law” (Article 20(2)). The ICERD […] real or perceived ırkın üstünlüğü ya da ırkçı nefret fikirlerinin race, national or ethnic contains a similar provision which reads: ‘‘States origin, language, yayılmasını, ırk ayrımcılığının kışkırtılmasını ve Parties shall declare an offence punishable by colour, religion, sex, her türlü şiddet girişimi veya tahrikini kanunen age, mental or physical law all dissemination of ideas based on racial disability, sexual ceza gerektiren suçlar olarak ilan edecektir.” superiority or hatred, incitement to racial orientation, or other (Madde 4a) similar factor.’’ discrimination, as well as all acts of violence or Her iki belge de taraf olan devletlerden incitement to such acts […]” (Article 4a).

NEFRET DİLİ VE SUÇLARININ HUKUK BOYUTU 227 THE LEGAL PERSPECTIVE OF HATE SPEECH AND CRIME raporlar da toplayan birer komite tarafından Both instruments are monitored by a committee gözetlenmektedir. Bu noktada STK’lar da which, among others, receives reports from Strasbourg’daki Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, komitelere “gölge raporlar” sunarak önemli the states parties. This is where NGOs can kararlarının hiçbirinde bir rol oynayabilirler. Bu özellikle nefret also play an important role by submitting “nefret suçu” terimini kullanmamıştır, ancak suçları üzerine çalışan STK’lar için ilginç ve “shadow reports” to the committees. This ırkçı saldırılar yararlı olacaktır çünkü bu belgeleri gözetleyen may be interesting and useful for NGOs which sözkonusu olduğunda bazı minimum standartlar komitelere her zaman ulaşmayan pek çok focus on hate crimes, because there is a lot of belirlemiştir. bilgi mevcuttur. Her iki anlaşma da taraf olan information which sometimes doesn’t reach the devletlere dair komitelere kişisel şikayetlerde committees monitoring these instruments. Both bulunulmasına müsaade eder. Bunun için treaties allow for the submitting of individual taraf devletin bu prosedürü kabul etmiş olması complaints relating to the state parties which gerekmektedir. have accepted to be subjected to this procedure. Avrupa düzeyinde iki önemli belge mevcuttur. On the European level we have two important Birincisi Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’dir. instruments. The first one is the European Türkiye, Avrupa Konseyi’ne üye olduğu için bu Convention on Human Rights. Turkey as a sözleşmenin bağlayıcılığını kabul etmektedir. member state of the Council of Europe is Sözleşmenin konuyla ilgili en önemli maddeleri bound by this Convention. The relevant major Madde 2 (yaşama hakkı), Madde 3 (işkence Articles in the Convention are Article 2 (right yasağı), Madde 13 (etkili başvuru hakkı2) – to life), Article 3 (prohibition of torture), Article muhtemelen ayrımcılık yasağı ile ilgili Madde 13 (right to an effective remedy), possibly 14 ile birlikte. Strasbourg’daki Avrupa İnsan in combination with Article 14, the non- Hakları Mahkemesi, kararlarının hiçbirinde discrimination provision. The European Court “nefret suçu” terimini kullanmamıştır, ancak of Human Rights in Strasbourg has not used ırkçı saldırılar söz konusu olduğunda bazı the term “hate crime” in any of its judgments, minimum standartlar belirlemiştir. Burada üç but it did set some minimum standards when önemli vakaya değinmek istiyorum: racist attacks occured. I list three important Angelova ve Iliev v. Bulgaristan. Bu vakada cases here: Angelova and Iliev v. Bulgaria. In Roman kökenli 28 yaşında bir adam, yedi this case a 28-year-old man of Roma origin died gencin saldırısı ve dövmeleri sonucu hayatını after having been attacked and beaten by seven kaybetmiştir. Polis soruşturması saldırının ırkçı teenagers. Police investigation showed that the nefret sonucu başladığını ortaya çıkarmıştır. attack was incited by racial hatred. However, Ancak Bulgar makamları saldırganları ırkçı the Bulgarian authorities failed to charge the saikli suçlardan yargılammaıştır. Avrupa İnsan assailants with a racially motivated offence. The Hakları Mahkemesi, ilgili makamların bu suçu European Court of Human Rights concluded diğer, ırkçı saikli olmayan suçlardan ayırmakta that the authorities failed to make the required yetersiz kaldığına, ve bu nedenle Sözleşme’nin distinction from other, non-racially motivated 14. maddesine aykırı olarak haksız muamelede offences, which constitutes unjustified bulunulduğuna karar vermiştir. Karara göre treatment irreconcilable with Article 14 of the 14. madde ile birlikte 3. madde ve 13. madde Convention. It ruled that there was a violation ihlal edilmiştir. Diğer iki örnek vaka Cobzaru v. of Article 14 in combination with Articles 3 and Romanya ve Secic v. Hırvatistan’dır. 13. Two other cases are Cobzaru v. Romania and Ancak dikkat edilmesi gereken bir nokta da Secic v. Croatia. şudur: Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi It should be noted that although the European nefret saikli saldırılara değinmekle birlikte asla Court of Human Rights has addressed hate- The European Court of Human Rights in taraf devletlerden nefret suçu ile ilgili kanun motivated attacks, the Court has never Strasbourg has not used explicitly demanded from member states to the term “hate crime” in any of its judgments, but 2 Sözleşmenin İngilizce metninde bu madde “right to an introduce specific hate crime legislation. it did set some minimum effective remedy - etkili tazmin hakkı” olarak geçmekte, standards when racist ancak Türkçe metinde “etkili başvuru hakkı” olarak yer The second important instrument concerning attacks occured. almaktadır (ç.n.) hate crime actually only applies to EU member

228 NEFRET DİLİ VE SUÇLARININ HUKUK BOYUTU THE LEGAL PERSPECTIVE OF HATE SPEECH AND CRIME yapmaları talebinde bulunmamıştır. states but it is also relevant for candidate Avrupa’daki nefret suçu countries for EU membership such as Turkey, hukukunun önemli bir Nefret suçu ile ilgili ikinci önemli belge sadece boyutunun, nefret suçları AB üyesi ülkeleri kapsamakta, ancak Türkiye This is the Framework Decision on Combating sözkonusu olduğunda Certain Forms and Expressions of Racism and uygulamaya sokulabilen gibi üyeliğe aday ülkeleri de ilgilendirmektedir. “ağırlaştırıcı sebep” Bu belge Ceza Hukuku Yoluyla Irkçılık ve Xenophobia by Means of Criminal Law. It’s a kavramının [hukuka] binding instrument upon EU member states and dahil edilmesi olduğunu Yabancı Düşmanlığının Bazı Şekil ve İfadeleri belirtmek gerekir. ile Mücadele Çerçeve Kararı’dır. Bu belge AB it establishes that the following is punishable Bunun sonucu olarak by criminal penalties of one to three years of cezalar artmakta ve üyesi ülkeler için bağlayıcıdır ve aşağıdakilerin 1 benzer suçların ortaya ila 3 yıl arası hapis cezası ile cezalandırılmalarını imprisonment: çıkması engellenmektedir. öngörür: - publicly inciting to violence or hatred - Aleni olarak ırka dayalı (geniş anlamıyla on basis of race (in broad sense: colour, ten rengi, din, soy, milli ya da etnik köken) religion, descent or national or ethnic şiddet veya nefreti tahrik etmek origin), - Broşür, resim ve benzerlerini halka - public dissemination of tracts, pictures and dağıtmak, the like, - Soykırım ve savaş suçlarını, insanlığa karşı - publicly condoning, denying or grossly suçları aleni olarak desteklemek, inkar trivialising crimes of genocide, crimes etmek ya da önemsizleştirmek. against humanity and war crimes. Bu çerçeve kararı 2008’de yürürlüğe girmiştir ve This Framework Decision was adopted in 2008 üye ülkeler Kasım 2010’a kadar bu kararı yerel and member states are expected by November düzeyde uygulamaya geçirmek zorundadır. Bu 2010 to have it implemented on a domestic karar aynı zamanda bütün yeni AB üyeleri için de level. It would be also binding upon any new EU geçerli olacaktır. Ancak, ilginçtir ki, tanımdan Member State. Interestingly enough however, da görüleceği üzere ayrımcılık unsuru olarak as you can see from the definition, it only deals sadece ırk alınmakta; yaş, özürlü olma durumu, with race as a ground of discrimination and it cinsel yönelim ve cinsiyet gibi diğer ayrımcılık does not focus on other discrimination grounds unsurları dikkate alınmamaktadır. like age, disability, sexual orientation and Burada Avrupa’daki nefret suçu hukukunun gender. önemli bir boyutunun, nefret suçları söz It is to be noted that an important facet of hate konusu olduğunda uygulamaya sokulabilen crime legislation in Europe is the introduction “ağırlaştırıcı sebep” kavramının [hukuka] dahil into criminal law of the notion of “aggravating edilmesi olduğunu belirtmek gerekir. Bunun circumstance” applicable to offences that may sonucu olarak cezalar artmakta ve benzer be qualified as hate crimes. As a result the suçların ortaya çıkması engellenmektedir. penalties are increased and the occurrence of Hukuki bağlayıcılığı olan belgelerin yanında relevant offences is prevented. Avrupa Konseyi ve AGİT gibi devletlerarası Apart from legally binding instruments, there örgütler tarafından oluşturulan son derece are also very useful, policy-related guidelines yararlı, siyasa konusunda yol gösterici ilkeler provided by intergovernmental organizations It is to be noted that bulunmaktadır. such as the Council of Europe and the OSCE. an important facet of hate crime legislation Bu tarz belgelerin ilk örneği Avrupa Konseyi The first set of such instruments are the General in Europe is the introduction into Irkçılık ve Hoşgörüsüzlüğe Karşı Avrupa Policy Recommendations (GPR) of the Council of criminal law of the Komisyonu’nun (ECRI) Genel Siyasa Europe’s European Commission against Racism notion of “aggravating circumstance” applicable Tavsiyeleri’dir (GPR). Bu kurum Avrupa and Intolerance (ECRI). This body focuses on to offences that may be Konseyi üyesi 47 ülkenin tamamında ırkçılık, racism, intolerance, and xenophobia in all 47 qualified as hate crimes. As a result the penalties hoşgörüsüzlük ve yabancı düşmanlığı Council of Europe member states. In some of are increased and the konularına eğilmektedir. ECRI bazı tavsiyelerde its GPR ECRI points to the need to collect data occurrence of relevant offences is prevented. nefret suçları ile ilgili veri toplama ihtiyacına on hate crimes. For example ECRI has stated dikkat çekmektedir. Örneğin ECRI, Üye that member states should recognise that

NEFRET DİLİ VE SUÇLARININ HUKUK BOYUTU 229 THE LEGAL PERSPECTIVE OF HATE SPEECH AND CRIME Ülkeler’in ırkçı veya anti-semitik güdülerin racist or anti-Semitic motivation constitutes ağırlaştırıcı sebep oluşturduğunu ve ülkelerin an aggravating circumstance and that there Nefret suçu ya da nefret saikli olay olarak ırkçı vakaları kaydetmek ve gözetlemek için is a need for member states to establish and algıladığımız her olay bir sistem oluşturması ve işletmesi gerektiğini operate a system for recording and monitoring nefret suçu değildir. Bazı vakalar ev ortamında belirtmektedir. racist incidents. ortaya çıkar ve “aile içi şiddet” kapsamına girer. Bu belgelere bir başka örnek de AGİT üyesi Another set of such instruments are the so Bazı başka vakalar “polis ülkelerin taahhütleridir. Türkiye 56 Üye called commitments by OSCE member states, tarafından gayrımeşru güç kullanımı” kategorisine Ülke’den biridir. Bunlar yasal bağlayıcılığı Turkey is one of the 56 members. These are not girebilir. Her ne kadar olmayan, politik ağırlıklı belgelerdir ancak legally binding, but of a political nature, and bu tarz vakalarda nefret unsuru sözkonusuysa bunlar da önemlidir çünkü Üye Ülkeler bu they are important, because member states da, bu vakalar “nefret taahhütleri kabul etmiş ve uygulamaya koymaya have adopted those commitments and they suçu” oluşturacak eşiği aşmayabilirler. söz vermişlerdir. STK’lar kendi ülkelerindeki have committed themselves to act on them. makamlardan bu AGİT Taahhütlerine uyma NGOs can keep their authorities accountable konusunda hesap sorabilirler. Örneğin, bu for living up to such OSCE Commitments. One taahhütlerden bir tanesi hoşgörüsüzlük of these Commitments, for example, recognises ve ayrımcılığa dayalı suçların kanunen the importance of legislation regarding crimes düzenlenmesinin önemini vurgular. Bir başka fueled by intolerance and discrimination. AGİT Taahhüdü, yabancı düşmanlığı, ırkçılık Another OSCE Commitment refers to the ve bunlarla ilgili hoşgörüsüzlükle mücadele setting up of appropriate bodies to combat edilmesi için kurumlar oluşturulmasını öngörür. xenophobia, racism and related intolerance. Bir başka taahhüt ise Üye Ülkeler’in nefret And another Commitment calls on member suçları hakkında güvenilir bilgi ve istatistik states to strengthen efforts to collect and toplama gayretlerini arttırmalarını talep eder, maintain reliable information and statistics on ki bu nokta pek çok ülkede hiç bir şekilde hate crime -something that in many member uygulamaya geçirilmemiştir. states is not developed at all. Kapanış olarak nefret suçları ile ilgili bazı In my final remarks, I will present some istatistikleri ve diğer verileri sunacak ve konu statistics and other data and discuss a few hakkındaki bazı ikilemleri ve sorunları dile dilemmas and problems related to hate crimes. getireceğim. Öncelikle nefret suçu teriminden To start with the term hate crime: not every başlayalım: nefret suçu ya da nefret saikli crime or incident that we perceive to be a hate olay olarak algıladığımız her olay nefret suçu crime or hate motivated incident, is a hate değildir. Bazı vakalar ev ortamında ortaya crime. Some cases may take place in a domestic çıkar ve “aile içi şiddet” kapsamına girer. Bazı setting and qualify as “domestic violence”. başka vakalar “polis tarafından gayrımeşru Other cases may belong to the category of güç kullanımı” kategorisine girebilir. Her “illegitimate use of force by police officers”. ne kadar bu tarz vakalarda nefret unsuru Although there could be elements of hatred in Not every crime or sözkonusuysa da, bu vakalar “nefret suçu” incident that we perceive these cases, they may not reach the threshold to be a hate crime or oluşturacak eşiği aşmayabilirler. İkinci of what constitutes a “hate crime”. Secondly, hate motivated incident, olarak, nefret suçu kurbanları, şikayette is a hate crime. Some there is a huge level of underreporting by cases may take place in bulunmaktan büyük ölçüde kaçınmaktadırlar. victims of hate crimes. This makes it hard to a domestic setting and Bu da olayın gerçek boyutunu tartışmayı qualify as “domestic zorlaştırmaktadır. Üçüncü olarak, devletler discuss the scale of the phenomenon. Thirdly, violence”. Other cases states use different classifications. Some may belong to the farklı sınıflandırmalar kullanmaktadırlar. Nefret category of “illegitimate suçları sözkonusu olduğunda bazı devletler states speak about “extremism”, others about use of force by police officers”. Although there “aşırılık”[“extremism”], bazıları “holiganlık” “hooliganism” when hate crimes are discussed. could be elements of gibi kavramlardan bahsetmektedirler. Even if data and statistics exist, some states hatred in these cases, they may not reach Veri ve istatistik mevcut bile olsa bazı ülkeler focus primarily on incidents motivated by racial, the threshold of what ethnic bias and leave out other bias crimes. constitutes a “hate öncelikli olarak ırkçı ve etnik önyargılara dayalı crime”. suçlara yoğunlaşmakta, diğer önyargı suçlarını Statistics from the annual OSCE hate crime

230 NEFRET DİLİ VE SUÇLARININ HUKUK BOYUTU THE LEGAL PERSPECTIVE OF HATE SPEECH AND CRIME işin dışında bırakmaktadırlar. Yıllık AGİT nefret reports show that out of the 56 member 29 Veri ve istatistik mevcut suçu raporlarındaki istatistiklere göre 56 Üye collect data on ethnic origin/ minority in relation bile olsa bazı ülkeler öncelikli olarak ırkçı Ülke’den 29’u etnik köken/azınlık unsurlarına; to hate crimes; 27 on religion; 27 on race and ve etnik önyargılara 27’si dini unsurlara; 27’si ırk ve ten rengine colour. Few states collect information relating dayalı suçlara yoğunlaşmakta, diğer dayalı nefret suçlarına dair veri toplamaktadır. to the other grounds: disability, gender, sexual önyargı suçlarını işin Pek az devlet özürlülük, cinsiyet, cinsel eğilim orientation and gender identity. It’s thus very dışında bırakmaktadırlar. Yıllık AGİT nefret ve cinsel kimlik sebeplerine dayalı veriler hard to compare between states in Europe. suçu raporlarındaki toplamaktadır. Bu nedenle Avrupa devletleri istatistiklere göre Connected to these statistics is also the need 56 Üye Ülke’den 29’u arasında bir karşılaştırma yapmak çok zordur. not only to look at the reported cases but also etnik köken/azınlık unsurlarına; 27’si dini Bu istatistiklerle bağlantılı olarak sadece at the cases actually prosecuted. And of those unsurlara; 27’si ırk bildirilen vakalara değil, bunlarla ilgili açılan cases prosecuted, how many cases actually ve ten rengine dayalı nefret suçlarına dair davalara da bakmak gerekmektedir. Ve have led to a sentence? OSCE statistics show veri toplamaktadır. Pek bu açılan davalardan kaçı ceza kararı ile that the number of final sentences is low.. For az devlet özürlülük, cinsiyet, cinsel sonuçlanmıştır? AGİT istatistiklerine bakılırsa, example, in Sweden, in 2007, over 3 000 hate eğilim ve cinsel kimlik bu davalar sonucu verilen cezaların sayısı crime cases were recorded but only 219 of these sebeplerine dayalı veriler toplamaktadır. azdır. Örneğin İsveç’te 2007 yılında 3000’in cases led to prosecution. Of those 219, 75 led to Bu nedenle Avrupa üzerinde nefret suçu vakası kaydedilmiş, an actual sentence. Now, one cannot conclude devletleri arasında bir karşılaştırma yapmak çok ancak bunların sadece 219’uyla ilgili dava that Sweden is doing bad or worse than other zordur. açılmıştır. Bu 219 davadan 75’i ceza kararı countries. Some countries actually do collect ile sonuçlanmıştır. Buna bakarak bu konuda data and therefore have a high(er) number of İsveç’in diğer ülkelere göre daha kötü olduğu hate crime statistics, whereas other countries sonucuna varılamaz. Bazı ülkeler hakikaten veri do not collect data at all and they may look as toplamaktadırlar ve bunun sonucu olarak (daha) if there are no hate crimes on their territory. yüksek nefret suçu istatistiklerine sahiptirler, Thus, it is extremely important to keep on ancak diğer ülkeler hiç veri toplamamaktadırlar emphasizing that apart from the legally binding ve bunun sonucunda topraklarında hiç nefret instruments and state commitments, there is suçu işlenmiyormuş gibi bir görüntü ortaya lot to be done in the field of data collection. çıkmaktadır. Bu nedenle, yasal bağlayıcılığı olan belgeler ve devlet taahhütlerinin yanında veri toplama alanında henüz katedilecek çok büyük mesafeler olduğunu da vurgulamak son derece önemlidir.

Statistics from the annual OSCE hate crime reports show that out of the 56 member 29 collect data on ethnic origin/ minority in relation to hate crimes; 27 on religion; 27 on race and colour. Few states collect information relating to the other grounds: disability, gender, sexual orientation and gender identity. It’s thus very hard to compare between states in Europe.

NEFRET DİLİ VE SUÇLARININ HUKUK BOYUTU 231 THE LEGAL PERSPECTIVE OF HATE SPEECH AND CRIME NEFRET SUÇLARI VE NEFRET SÖYLEMİNİN TÜRKİYE YASALARINDA KARŞILIĞI HATE CRIMES AND HATE SPEECH IN THE TURKISH LEGAL SYSTEM

ULAŞ KARAN Çeviri/Translation: Mehmet Ali Bahit Nefret suçları ve nefret söylemi kavramları Although hate crimes and hate speech are not Irkçılık ve henüz iç hukukumuzda tanınmış ve ayrıntılı concepts that are recognized and regulated in Hoşgörüsüzlükle Mücadele Avrupa Komisyonu olarak düzenlenmiş kavramlar olmamasına detail in our domestic law, they are frequently (ECRI) 1993 yılında rağmen, uluslararası alanda insan hakları mentioned in the international area by human Avrupa Konseyi’ne üye devletlerin katılımıyla koruma mekanizmaları tarafından sıklıkla dile rights protection mechanisms and countries Viyana’da gerçekleşen getiriliyor ve ülkeler bu anlamda da eleştiriye can be criticized in these matters. Turkey is Birinci Hükümet ve Devlet Başkanları tabi tutulabiliyor. Bu bağlamda Türkiye de kimi also a country that is being criticized by some Zirvesi’nde ırkçılık, denetim organları tarafından eleştirilen ülkeler supervisory bodies. yabancı düşmanlığı, Yahudi düşmanlığı ve arasında yer alıyor. The European Commission Against Racism hoşgörüsüzlükle (ırk, ten rengi, dil, din, uyrukluk Irkçılık ve Hoşgörüsüzlükle Mücadele and Intolerance (ECRI) was founded in 1993 ya da etnik köken Avrupa Komisyonu (ECRI) 1993 yılında during the 1st Summit of Heads of State and temelindeki ayrımcılıklar da dâhil olmak üzere) Avrupa Konseyi’ne üye devletlerin katılımıyla Government of the member States of the mücadele etmek amacıyla Viyana’da gerçekleşen Birinci Hükümet Council of Europe, held in Vienna, and its aim kuruldu. ve Devlet Başkanları Zirvesi’nde ırkçılık, is to combat racism, racial discrimination, yabancı düşmanlığı, Yahudi düşmanlığı ve xenophobia, anti-Semitism and intolerance hoşgörüsüzlükle (ırk, ten rengi, dil, din, uyrukluk (including discrimination based on race, skin ya da etnik köken temelindeki ayrımcılıklar da color, language, religion, citizenship and dâhil olmak üzere) mücadele etmek amacıyla ethnicity). To date, ECRI paid four visits to kuruldu. ECRI bugüne kadar Türkiye’yi dört kez Turkey. The reports of the first three visits have ziyaret etti. İlk üç ziyaretle ilgili raporlar daha been previously published and they included önce yayınlandı ve bu raporlarda nefret söylemi many criticisms concerning hate speech and ve nefret suçları ile ilgili çok sayıda eleştiri dile hate crime. The fourth report is expected to getirildi. Dördüncü ziyaret ile ilgili raporun be published in 2010. In ECRI’s reports on ise 2010 yılı içinde yayınlanması bekleniyor. Turkey in 1999, 2001 and 2005, criticisms have ECRI’nin Türkiye ile ilgili olarak yayınladığı been directed at topics such as anti-Semitic 1999, 2001 ve 2005 tarihli raporlarında özellikle statements, statements with a hate speech Yahudi düşmanlığı içerikli düşünce açıklamaları, nature against Greek and Armenian minorities – Ermeni ve Rum azınlığa karşı özellikle especially those by politicians-, and the fact that politikacıların nefret içerikli bir dizi ifadeleri, Article 312 of the former Turkish Penal Code, halkı kin ve düşmanlığa tahrik edilmesini suç which regulates provoking the people towards haline getiren eski Türk Ceza Kanunu’nun 312. animosity and hostility as a crime, is not used maddesinin dezavantajlı grupları korumak için for protecting groups at a disadvantage, but değil aksine kimi zaman onları cezalandırmak rather to punish such groups. One of the points için kullanılmaları gibi bir dizi eleştiri getirildi. that stood out was about radio and television Bu raporlarda dikkat çeken noktalardan biri de broadcasts. radyo ve televizyon yayınları ile ilgiliydi. Similar criticisms have been raised following The European Commission Benzer eleştiriler Her Türlü Irk Ayrımcılığının the state report presented by Turkey in 2007 Against Racism and Ortadan Kaldırılmasına İlişkin Uluslararası as a party to the International Convention Intolerance (ECRI) was founded in 1993 during Sözleşme kapsamında Türkiye’nin 2007 yılında on the Elimination of All Forms of Racial the 1st Summit of Heads sunmuş olduğu taraf devlet raporu sonrasında Discrimination. The criticisms that ECRI of State and Government of the member States of da dile getirildi. Irk Ayrımcılığının Ortadan insistently raises have been repeated once the Council of Europe, Kaldırılması Komitesi tarafından 2009 yılı Mart again in the evaluation by the Committee on the held in Vienna, and its aim is to combat racism, ayında yapılan değerlendirmede ECRI’nin de Elimination of Racial Discrimination in March racial discrimination, ısrarlı bir şekilde belirttiği eleştiriler bir kez daha 2009. xenophobia, anti- Semitism and intolerance yinelendi. The criticisms brought up by the international (including discrimination based on race, skin Uluslararası insan hakları koruma human rights protection mechanisms show color, language, mekanizmaları tarafından getirilen eleştiriler that an effort should be made in the legislation religion, citizenship and ethnicity). sonucunda nefret suçları ve nefret söylemi domain first concerning hate crimes and ile ilgili olarak öncelikle mevzuat alanında bir hate speech. Therefore, a number of existing

NEFRET DİLİ VE SUÇLARININ HUKUK BOYUTU 233 THE LEGAL PERSPECTIVE OF HATE SPEECH AND CRIME çalışma yapılması gerektiği ortaya çıkıyor. Bu regulations and their practice should be taken sebeple öncelikle mevzuatta mevcut olan bir into consideration. When we analyze the Türkiye’de suçlar ve cezalarla ilgili dizi hükmün kapsamının ve uygulamasının concept of hate crime within the penal law istatistikler Adalet ortaya konulması gerekiyor. Nefret suçları concept, we come across a number of crimes Bakanlığı Adli Sicil ve İstatistik Genel kavramını öncelikle ceza hukuku bağlamında regulated in the Turkish Penal Code. These Müdürlüğü tarafından değerlendirdiğimizde, konuyla ilgili olarak regulations can be seen in Turkey’s report for toplanır. Toplanan sınırlı istatistiksel Türk Ceza Kanunu’nda düzenlenen bir dizi suç the International Convention on the Elimination veri, nefret söylemi ve göze çarpıyor. Bu düzenlemeler Türkiye’nin of All Forms of Racial Discrimination, as well nefret suçlarının güncel boyutunu ortaya koymaktan başta Her Türlü Irk Ayrımcılığının Ortadan as a string of reports sent by Turkey to various uzaktır. Kaldırılmasına İlişkin Uluslararası Sözleşme other international committees. Although these için hazırladığı, ayrıca bir dizi başka uluslararası reports mention that legal regulations exist for komiteye de gönderdiği diğer raporlarda da yer combating hate speech and hate crimes, the alıyor. Raporlarda genellikle nefret söylemi ve official statistics we will mention in the next nefret suçları ile mücadele noktasında yasal pages are far from verifying this claim. düzenlemelerin mevcut olduğu ifade edilmekle In Turkey, statistics on crime and punishment birlikte, birazdan da üzerinde durulacak resmi are gathered by the Ministry of Justice’s Judicial istatistikler bu iddiayı doğrulamaktan uzak Registration and Statistics Administration. görünüyor. The limited statistical data that is gathered is Türkiye’de suçlar ve cezalarla ilgili istatistikler far from displaying the current state of hate Adalet Bakanlığı Adli Sicil ve İstatistik Genel speech and hate crime. When we look at these Müdürlüğü tarafından toplanır. Toplanan statistics, we see that the current regulations sınırlı istatistiksel veri, nefret söylemi ve nefret are not sufficient in effectively combating hate suçlarının güncel boyutunu ortaya koymaktan speech and hate crimes, and those regulations uzaktır. İstatistiklere bakıldığında iç hukuktaki that can be deemed positive are not really put to mevcut düzenlemelerin nefret söylemi ve practice by the executing bodies. nefret suçları ile etkili anlamda mücadele The Turkish Penal Code (Türk Ceza Kanunu anlamında yeterli gözükmediği ve olumlu - TCK) number 5237 was passed in 2004 and olarak değerlendirilebilecek düzenlemelerin became effective in 2005. TCK’s Paragraph de uygulayıcılar tarafından çok fazla 2 of Article 3 states that “in implementing uygulanmadığı gözlenir. the penal code, people cannot be discriminated 2004 yılında kabul edilen 5237 sayılı Türk Ceza against or granted privileges based on race, Kanunu (TCK) ve 2005 yılında yürürlüğe girdi. language, religion, denomination, nationality, Kanun’un 3. maddesinin 2. fıkrasında “ceza skin color, gender, political or other views or ideas, kanununun uygulamasında kişiler arasında ırk, dil, philosophical beliefs, national or social background, din, mezhep, milliyet, renk, cinsiyet, siyasal veya birth, economical or other social dispositions”. diğer fikir yahut düşünceleri, felsefi inanç, milli veya This clause is in the general principles section sosyal köken, doğum, ekonomik ve diğer toplumsal and does not regulate any specific crime. The konumları yönünden ayrım yapılamaz ve hiçbir sole function of this paragraph is to prohibit kimseye ayrıcalık tanınamaz” şeklinde bir ifadeye discrimination when TCK is put to practice. yer verilir. Bu hüküm TCK’nın genel hükümler According to some penal law specialists, this kısmında yer alır ve özel olarak herhangi bir article has no legal merit and such decrees In Turkey, statistics should be regulated within the constitution. on crime and punishment suçu düzenlemez. Belirtilen fıkranın tek işlevi, are gathered by the Moreover, such a clause does not have any Ministry of Justice’s TCK’nın uygulanması noktasında ayrımcılığı functional benefit when included in the penal Judicial Registration yasaklamaktır. Bazı ceza hukukçularına göre and Statistics bu fıkranın herhangi bir hukuksal değerinin code. Therefore, this clause will provide no Administration. The change in practice. limited statistical data olmadığı gibi, benzer hükümlerin anayasalarda that is gathered is far düzenlenmesi gerekir. Dahası bu hükümlerin Another change in the TCK is the crime of from displaying the current state of hate ceza kanununda yer alması işlevsel olarak discrimination regulated within article 122. This speech and hate crime. herhangi bir fayda sağlayamaz. Dolayısıyla, article defines preventing the sale or transfer of

234 NEFRET DİLİ VE SUÇLARININ HUKUK BOYUTU THE LEGAL PERSPECTIVE OF HATE SPEECH AND CRIME belirtilen fıkranın uygulamada bir değişikliğe yol movable or non-movable property, preventing TCK’nın 122. maddesinde açması da mümkün değildir. the provision of or benefiting from a service, yapılan bir değişiklikle, taşınır veya taşınmaz TCK’da gerçekleştirilen bir diğer yenilik ise, preventing the employment or non-employment malın satılmasını, of a person, depriving someone of foodstuff, devrini, bir hizmetin 122. maddede düzenlenen ayrımcılık suçudur. icrasını veya hizmetten Bu madde, taşınır veya taşınmaz malın refusing to give someone a public service and yararlanılmasının satılmasını, devrini, bir hizmetin icrasını veya preventing someone from performing a common engellenmesini, kişinin işe alınmasını hizmetten yararlanılmasının engellenmesini, economical activity as crime. As can be seen veya alınmamasını, kişinin işe alınmasını veya alınmamasını, besin here, this crime actually involves a limited besin maddelerinin verilmemesini, kamuya maddelerinin verilmemesini, kamuya arz edilmiş number of deeds. Moreover, “preventing arz edilmiş bir bir hizmetin yapılmasının reddedilmesini hizmetin yapılmamasının someone from performing a common reddedilmesini ve kişinin ve kişinin olağan bir ekonomik etkinlikte economical activity” is not clearly defined. In olağan bir ekonomik bulunmasının engellenmesini suç olarak etkinlikte bulunmasının 2006, 2007 and 2008, a total of four suits were niteler. Görüldüğü üzere, bu suç aslında sınırlı engellenmesini suç olarak filed (2009 statistics are not yet released) niteler. Görüldüğü üzere sayıda fiili içerir. Ayrıca suçta yer alan, “kişinin [based on this article] and only one of these bu suç aslında sınırlı olağan bir ekonomik etkinlikte bulunmasını sayıda fiili içerir. resulted in a conviction. This also shows that in engellemek” tanımından ne kastedildiği de the four years that followed the article being put muğlâktır. 122. madde kapsamında (2009 into effect, it was subject to very few suits. yılı istatistikleri henüz yayınlanmadı) 2006, 2007 ve 2008 yıllarında toplam 4 dava açıldı Another regulation that might involve both ve bu davalardan sadece biri mahkûmiyetle hate crimes and hate speech is Article 216 sonuçlandı. Bu durum maddenin yürürlüğe of TCK that involves the crime of provoking girişinin ardından 4 yıllık bir süre zarfında the people towards animosity and hostility. oldukça az sayıda davaya konu olduğunu da To date, this crime was subject to various ortaya koyuyor. changes and found its way to the new penal Hem nefret suçları hem de nefret söylemi code as well. The article defines provoking ile ilgili olabilecek bir diğer düzenleme de, one segment of the people that has different TCK’nın 216. maddesinde yer alan halkı kin ve social class, racial, religious, denominational düşmanlığa tahrik suçudur. Bu suç bugüne and regional characteristics against another in kadar çok sayıda değişikliğe konu oldu ve yeni a way that presents a clear and present danger kanunda da kendisine yer buldu. Maddede to public security; humiliating one segment of halkın sosyal sınıf, ırk, din, mezhep veya bölge the people based on differences of social class, bakımından farklı özelliklere sahip bir kesimini, racial, religious, denominational and regional diğer bir kesimi aleyhine kin ve düşmanlığa characteristics; and openly insulting the alenen kamu güvenliği açısından açık ve yakın religious values of one segment of the people in bir tehlike ortaya çıkaracak şekilde tahrik a way that will disturb social peace as separate etmek, halkın bir kesimini, sosyal sınıf, ırk, crimes. In the past, the article was deemed as din, mezhep, cinsiyet veya bölge farklılığına a major obstacle to freedom of speech and was The article 122 of TCK dayanarak alenen aşağılamak ve halkın bir defines preventing the subjected to criticism. As part of the European sale or transfer of kesiminin benimsediği dini değerleri kamu Union harmonization reforms, the “clear and movable or non-movable barışını bozmaya elverişli olacak şekilde alenen property, preventing present danger” criterion and the phrase “public the provision of or aşağılamak ayrı ayrı suçlar olarak düzenleniyor. security” were added in order to avoid freedom benefiting from a service, Madde geçmişte ifade özgürlüğü önünde önemli preventing the employment of speech problems. These additions, despite or non-employment of a bir engel olarak değerlendirilmiş ve eleştirilere person, depriving someone konu olmuştu. Avrupa Birliği kapsamında being beneficial to the protection of freedom of of foodstuff, refusing to speech, became an obstacle in punishing hate give someone a public gerçekleştirilen reformlar sonucunda “açık service and preventing ve mevcut tehlike” ölçütünün getirilmesi ve speech and hate crime, since it is not possible someone from performing in every case to detect and define clear and a common economical “kamu güvenliği” ibaresinin eklenmesi ile activity as crime. As ifade özgürlüğü açısından sorun yaratmaması present danger to public security. Moreover, can be seen here, this hedeflendi. Bu eklemeler, ifade özgürlüğünün not only can the article not be put to practice crime actually involves a limited number of deeds. korunması açısından olumlu olsa da nefret for [protecting] freedom of speech, but also for söylemi ve nefret suçunun cezalandırılması protecting various groups from hate speech

NEFRET DİLİ VE SUÇLARININ HUKUK BOYUTU 235 THE LEGAL PERSPECTIVE OF HATE SPEECH AND CRIME noktasında bir engel oluşturdu. Çünkü her and hate crime. Based on Article 216, in the olayda kamu güvenliği açısından açık ve mevcut years 2006, 2007 and 2008, 97, 131 and 174 cases TCK’nın 153. maddesinde tehlikenin tespiti ve değerlendirilmesi mümkün were closed respectively. However, we do not ibadethanelere ve mezarlıklara zarar verme olamayabiliyor. Ayrıca madde, yalnızca ifade have any information on whether the resulting suçu düzenlenmiştir. özgürlüğünün sınırlanması anlamında değil, convictions were related to cases of hate crime Maddede ibadethanelere, bunların eklentilerine, farklı grupların nefret söylemi veya nefret or hate speech. buralardaki eşyaya, suçundan korunması noktasında da uygulamaya mezarlara, bunların Article 153 of TCK regulates the crime of üzerindeki yapılara, geçirilemiyor. 216. madde kapsamında 2006, damaging places of worship and cemeteries. mezarlıklardaki 2007 ve 2008 yıllarında sırasıyla 97, 131 ve 74 tesislere, mezarlıkların The article defines damaging through tearing dava sonuçlandı. Ancak elimizde sonuçlanan korunmasına yönelik down, effacing and breaking of places of olarak yapılan yapılara davalarda gerçekleşen mahkûmiyetlerin nefret yıkmak, bozmak veya worship, their annexes and the goods within; söylemi ya da nefret suçu ile ilgili vakalarla kırmak suretiyle zarar cemeteries and the structures and facilities vermek, belirtilen bu bağlantılı olup olmadığına dair bir bilgi yerleri ve yapıları bulunmuyor. above them, as well as structures built to kirletmek suç olarak protect them; and defiling such locations and nitelendirilir. TCK’nın 153. maddesinde ibadethanelere ve structures as crime. The last paragraph of the mezarlıklara zarar verme suçu düzenlenmiştir. article states that if these acts are committed Maddede ibadethanelere, bunların in order to insult those who adopt the related eklentilerine, buralardaki eşyaya, mezarlara, bunların üzerindeki yapılara, mezarlıklardaki religious beliefs, this will be considered as an tesislere, mezarlıkların korunmasına yönelik aggravating circumstance. Defining such an olarak yapılan yapılara yıkmak, bozmak veya aggravating circumstance is an improvement kırmak suretiyle zarar vermek, belirtilen as far as hate crime regulations are concerned. bu yerleri ve yapıları kirletmek suç olarak However, when we look at the 46, 14 and 88 nitelendirilir. Maddenin son fıkrasında belirtilen cases in 2006, 2007 and 2008 respectively, fiillerin ilgili dini inanışı benimseyen toplum we fail to see the results of this positive step, kesimini tahkir maksadıyla işlenmesi halinde since we do not have official data on how many cezanın ağırlaştırılacağı belirtilir. Bu şekilde of these cases involve assaults to places of bir ağırlaştırıcı neden öngörülmesi nefret worship or cemeteries belonging to religious suçları açısından olumludur. Ancak madde ile minorities. ilgili 2006, 2007 ve 2008 yıllarında sonuçlanan Another related matter is the crime of sırasıyla 46, 14, 88 davaya baktığımızda gene preventing the right to execute freedom of bu olumlu adımın sonuçlarını göremeyiz. Zira, belief, thought and views, regulated by article sonuçlanan bu davalardan kaçının dini azınlık 115. The article defines forcing a person through grupların ibadethanelerini veya mezarlıklarını coercion or threat to declare or change their tahkirle ilgili olduğu konusunda resmi bir veri religious, political, social, philosophical beliefs, bulunmuyor. thoughts and views or preventing them from Kanunda konuyla ilgili olarak düzenlenen bir expressing or spreading these; and preventing diğer konu da 115. maddede inanç, düşünce the performing in mass of religious services and ve kanaat hürriyetinin kullanılmasının ceremonies through coercion, threat or other Article 153 of TCK engellenmesi suçudur. Maddede cebir veya regulates the crime illegal means as a crime. Just like the other tehdit kullanarak, bir kimseyi dini, siyasi, of damaging places of articles, we do not know whether this article has worship and cemeteries. sosyal, felsefi inanç, düşünce ve kanaatlerini been put to practice or not, since we do not have The article defines açıklamaya veya değiştirmeye zorlayan ya damaging through tearing any official data on whether the 8, 4 and 12 cases down, effacing and da bunları açıklamaktan, yaymaktan men closed in 2006, 2007 and 2008 respectively are breaking of places of etmek ve dini ibadet ve ayinlerin toplu olarak worship, their annexes related to the article or not. and the goods within; yapılmasının, cebir veya tehdit kullanılarak cemeteries and the ya da hukuka aykırı başka bir davranışla Article 125 of TCK regulates insult as a crime. structures and facilities engellenmesi suç olarak nitelendirilir. Bu The article states that to attribute a deed or above them, as well as structures built to maddenin de belirtilen diğer maddeler fact to a person in a way that would hurt their protect them; and defiling gibi uygulamaya geçirilip geçirilmediğini honor, reputation or dignity, or to attack their such locations and structures as crime. bilemiyoruz. Çünkü 2006, 2007 ve 2008 honor, reputation or dignity through insult is a

236 NEFRET DİLİ VE SUÇLARININ HUKUK BOYUTU THE LEGAL PERSPECTIVE OF HATE SPEECH AND CRIME yıllarında sonuçlanan, sırasıyla 8, 4 ve 12 crime. Paragraphs 2 and 3 list the aggravating TCK’nın 125. maddesi davanın konu ile ilgili olarak açılıp açılmadığına circumstances of the crime of insult. These hakareti de bir suç olarak düzenler. Maddede dair elimizde resmi bir veri ne yazık ki yok. state that if the crime of insult is based on bir kimseye onur, the mention of the [victim’s] expression, şeref ve saygınlığını TCK’nın 125. maddesi hakareti de bir suç olarak rencide edebilecek düzenler. Maddede bir kimseye onur, şeref spreading or changing religious, political, social, nitelikte somut bir fiil ve saygınlığını rencide edebilecek nitelikte philosophical beliefs, ideas or views; or on the veya olgu isnat etmek veya sövmek suretiyle somut bir fiil veya olgu isnat etmek veya [victim’s] behavior being in accordance with bir kimsenin onur, sövmek suretiyle bir kimsenin onur, şeref ve the commandments and restrictions of his/her şeref ve saygınlığına saldırmak suç olarak saygınlığına saldırmak suç olarak nitelendirilir. religion; or on the mention of the values deemed nitelendirilir. Maddenin 2. ve 3. fıkralarında ise hakaret holy by the [victim’s] religion, the duration suçunun ağırlaştırıcı nedenleri sıralanır. Bunlar of the conviction should be no less than one arasında konu ile ilgili olarak hakaret suçunun, year. In 2006, 2007 and 2008, 33.649, 39.193 dini, siyasi, sosyal, felsefi inanç, düşünce ve and 53.696 cases have been closed respectively. kanaatlerini açıklamasından, değiştirmesinden, But again, we have no data on whether these yaymaya çalışmasından, mensup olduğu dinin cases have been filed under the heading of hate emir ve yasaklarına uygun davranmasından speech or not. dolayı veya kişinin mensup bulunduğu dine göre kutsal sayılan değerlerden bahisle Similar to Article 216, another regulation that işlenmesi durumunda cezanın alt sınırının 1 involves freedom of speech in TCK is Article yıldan az olamayacağı belirtilir. 2006, 2007 301. As it is known, this article defines “Openly ve 2008 yıllarında bu suçtan dolayı sırasıyla humiliating the Turkish nation, the Turkish 33.649, 39.193 ve 53.696 dava sonuçlandı. Ancak Republic and its state, the Grand National elimizde bu davaların kaçının nefret söylemi Assembly of Turkey, The Government of kapsamında açıldığını gösteren herhangi bir veri Turkish Republic, the state’s judicial bodies, yine bulunmuyor. the military and law enforcement institutions” TCK’da yer alan ve 216. madde gibi genellikle as a crime. As it is also known, in the past, the ifade özgürlüğü kapsamında gündeme gelen bir word “Turkishness” was used instead of the diğer düzenleme ise 301. maddedir. Maddede phrase “Turkish nation”. Therefore, prior to the bilindiği üzere, “Türk milletini, Türkiye amendment in 2007, this expression was being Cumhuriyeti Devleti’ni, Türkiye Büyük Millet interpreted not within the framework of Article Meclisi’ni, Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti’ni, 66 of the Constitution, but within a framework devletin yargı organlarını, devletin askerî that involves the Turkish ethnic identity and in veya emniyet teşkilatını alenen aşağılamak” a manner that transcended Turkey’s borders. suç olarak nitelendirilir. Yine bilindiği üzere With the amendment in 2007, an attempt was buradaki “Türk milleti” ifadesinin yerine made to make the law compliant with Article 66 geçmişte “Türklük” ifadesi kullanılmıştı. of the Constitution. However, this article, even Dolayısıyla 2007 yılında yapılan değişiklik öncesi in its amended state, is not put to practice in bu ifade, Anayasa’nın 66. maddesi çerçevesinde a manner that covers insults to people of non- değil, sadece Türk etnik kimliğine ve Türkiye’nin Turkish ethnic origin. In 2006, 2007 and 2008, sınırlarını da aşan bir çerçevede yorumlanıyordu. 307, 328 and 502 cases based on Article 301 2007 yılında yapılan değişiklikle yasa, have been closed respectively. However, we do Anayasa’nın 66. maddesiyle uyumlu hale Article 125 of TCK not know how many of these involve insults to getirilmek istendi. Ne var ki bu madde regulates insult as a citizens of the Turkish Republic that belong to crime. The article değiştirilmiş haliyle dahi Türk etnik kökenli states that to attribute minority groups. a deed or fact to a vatandaşlar dışında, diğer etnik kökenden gelen person in a way that kişilere yönelik aşağılama fiillerini kapsayacak Generally speaking, the Ministry of Justice would hurt their honor, şekilde uygulanmıyor. 301. madde ile ilgili olarak gathers statistics once a year for certain crimes, reputation or dignity, or to attack their honor, 2006, 2007 ve 2008 yıllarında sırasıyla 307, and once every three months for others, using reputation or dignity 328 ve 502 dava sonuçlanmış durumda. Ancak printed forms. The figures stated above are through insult is a crime. bu davaların kaçında azınlık gruplara mensup the published results of statistics gathered Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarına yönelik in such a manner, and these can be accessed

NEFRET DİLİ VE SUÇLARININ HUKUK BOYUTU 237 THE LEGAL PERSPECTIVE OF HATE SPEECH AND CRIME aşağılamanın söz konusu olduğu bilinmiyor. through the Ministry’s website. However, these Adalet Bakanlığı kimi statistics are classified under headings such suçlarda senede bir, Genel olarak ifade etmek gerekirse Adalet kimi suçlarda ise 3 ayda Bakanlığı kimi suçlarda senede bir, kimi as age, gender, acquittal, conviction and other bir olmak üzere, matbu suçlarda ise 3 ayda bir olmak üzere, matbu verdicts. In this sense, the official statistics do formlar aracılığıyla istatistikler toplar. formlar aracılığıyla istatistikler toplar. Yukarıda not include information on hate crimes or hate Yukarıda belirtilen belirtilen rakamlar bu şekilde toplanan speech. rakamlar bu şekilde toplanan istatistikler istatistikler sonucu yayınlanmış rakamlardır Another domain that comes into focus, sonucu yayınlanmış ve bu istatistiklere bakanlığın web sitesinden rakamlardır ve bu especially when hate speech is concerned, is istatistiklere ulaşılabilir. Ancak toplanan bu istatistikler, the media. Today, in the widespread television, bakanlığın web yaş, cinsiyet, beraat, mahkûmiyet, diğer sitesinden ulaşılabilir. radio and Internet publishing that is slowly Ancak toplanan bu kararlar gibi başlıklar altında sınıflandırılır. replacing printed media, statements that istatistikler, yaş, Resmi istatistikler bu anlamda nefret suçları cinsiyet, beraat, can be considered hate speech can be widely veya nefret söylemi ile ilgili herhangi bir bilgi mahkûmiyet, diğer used. Radio and Television Supreme Council kararlar gibi başlıklar içermiyor. altında sınıflandırılır. (Radyo ve Televizyon Üst Kurulu - RTÜK), the Resmi istatistikler bu Özellikle nefret söylemi söz konusu olduğunda regulating body in the domain of radio and anlamda nefret suçları gündeme gelen bir alan ise medyadır. veya nefret söylemi ile television broadcasting, has considerable ilgili herhangi bir bilgi Günümüzde yaygınlaşan ve giderek yazılı jurisdiction in this matter. The right to içermiyor. basının yerini almaya başlayan televizyon, execute sanctions on radio and television radyo ve İnternet yayıncılığı alanında nefret broadcasters is also given to RTÜK. Article 4 söylemi olarak değerlendirilebilecek ifadeler yaygın olarak kullanılabiliyor. Radyo ve of Law number 3984 Concerning the Founding televizyon yayıncılığı alanında ülkemizde and Broadcasting of Radio and Television düzenleyici kurum olan Radyo ve Televizyon Broadcasters passed in 1994 regulates the Üst Kurulu (RTÜK), bu alanda önemli yetkilere broadcasting principles to be applied to radio, sahip bulunuyor. Radyo ve televizyonlara television and data broadcasting, and Article 33 yönelik yaptırım uygulama yetkisi de yine defines the sanctions to be executed in case of RTÜK’e verilmiş durumda. 1994 yılında kabul failure to comply with these principles. Beside a edilen 3984 sayılı Radyo ve Televizyonların number of principles limiting freedom of speech, Kuruluş ve Yayınları Hakkında Kanun’un 4. some broadcasting prohibitions that do not fall maddesi radyo, televizyon ve veri yayınlarında under the heading of freedom of speech and uyulması gereken yayın ilkelerine, 33. maddesi that can be deemed positive are also included in ise bu ilkelere uyulmaması durumunda this law. Among the broadcasting principles to gündeme gelecek yaptırımlara yer veriyor. be followed in Article 4, paragraphs b, d, u and v Kanun’da ifade özgürlüğünün önemli oranda state respectively that broadcasts provoking the sınırlayan bir dizi ilke yayında ifade özgürlüğü society to violence, terror, ethnic discrimination kapsamında değerlendirilemeyecek ve olumlu or to animosity and hostility based on The Ministry of Justice olarak nitelendirilebilecek bazı yayın yasakları gathers statistics differences of class, race, language, religion, once a year for certain da yer alıyor. Kanunun 4. maddesinde radyo, denomination and region, as well as broadcasts crimes, and once every televizyon ve veri yayınlarında uyulması three months for others, provoking feelings of hate within the society gereken yayın ilkeleri arasında, b, d, u ve v using printed forms. The should be avoided; that people should under figures stated above are fıkralarında sırasıyla, toplumu şiddete, teröre, the published results no circumstances be criticized or humiliated etnik ayrımcılığa sevk eden veya halkı sınıf, of statistics gathered based on language, race, skin color, gender, in such a manner, and ırk, dil, din, mezhep ve bölge farkı gözeterek these can be accessed kin ve düşmanlığa tahrik eden veya toplumda political views, philosophical beliefs, religion, through the Ministry’s denomination and similar reasons; that violence website. However, these nefret duyguları oluşturan yayınlara imkân statistics are classified verilmemesi, insanların dil, ırk, renk, cinsiyet, and discrimination against women, the weak, under headings such as children and the handicapped should not be age, gender, acquittal, siyasî düşünce, felsefî inanç, din, mezhep ve conviction and other benzeri nedenlerle hiçbir şekilde kınanmaması encouraged; and that the broadcasts should not verdicts. In this sense, ve aşağılanmaması, kadınlara, güçsüzlere, promote the use of violence or provoke feelings the official statistics do not include information özürlülere ve çocuklara karşı şiddetin ve of racial hate. When we look at the practice of on hate crimes or hate ayrımcılığın teşvik edilmemesi, yayınların these paragraphs, the data from 2009 show that speech.

238 NEFRET DİLİ VE SUÇLARININ HUKUK BOYUTU THE LEGAL PERSPECTIVE OF HATE SPEECH AND CRIME RTÜK Kanunun 4. şiddet kullanımını özendirici veya ırkçı nefret these paragraphs have not been put to practice maddesinde radyo, duygularını kışkırtıcı nitelikte olmaması da for cases of hate speech. According to the televizyon ve veri yayınlarında uyulması sıralanıyor. Kanunun 4. maddesinde yer alan bu statistics published by RTÜK in January 2010, gereken yayın ilkeleri fıkraların uygulamasına baktığımızda ise, 2009 the violations and practiced sanctions within arasında, b, d, u ve v fıkralarında sırasıyla, yılına ait veriler yayınlarda karşılaşılan nefret the framework of these regulations can be listed toplumu şiddete, teröre, söylemi örnekleri ile ilgili olarak söz konusu as follows: etnik ayrımcılığa sevk fıkraların uygulamaya geçmediğini ortaya eden veya halkı sınıf, Advertisement violations: 241 ırk, dil, din, mezhep ve koyuyor. 2010 yılı Ocak ayında RTÜK tarafından bölge farkı gözeterek Violations involving the broadcasting of shows kin ve düşmanlığa tahrik yayınlanan istatistiklere göre bu düzenlemeler eden veya toplumda kapsamında gerçekleşen ihlaller ve uygulanan that can damage the physical, mental and nefret duyguları moral development of children and adolescents oluşturan yayınlara imkân cezai yaptırımlar şöyle sıralanabilir: at hours and times when they can watch such verilmemesi, insanların Reklam ihlalleri: 241 dil, ırk, renk, cinsiyet, shows: 81 siyasî düşünce, felsefî Çocukların ve gençlerin fiziksel, zihinsel inanç, din, mezhep ve Violations involving personal attacks: 30 benzeri nedenlerle hiçbir ve ahlaki gelişimini zedeleyecek türden şekilde kınanmaması programları onların seyredebileceği zaman ve Violations involving broadcasts against human ve aşağılanmaması, pride and basic human rights: 26 kadınlara, güçsüzlere, saatlerde yayınlamaya ilişkin ihlaller: 81 özürlülere ve çocuklara Kişilerin manevi şahsiyetlerine eleştiri sınırları Violations involving contests, drawings, karşı şiddetin ve ayrımcılığın teşvik ötesinde saldırıda bulunulan yayınlarla ilgili lotteries and surveys through premium-rate edilmemesi, yayınların ihlaller: 30 phone lines: 24 şiddet kullanımını özendirici veya ırkçı İnsan onuruna ve temel insan haklarına aykırı Violations stemming from broadcasts that nefret duygularını yayınlarla ilgili ihlaller: 26 kışkırtıcı nitelikte promote use of violence: 22 olmaması da sıralanıyor. Bilgi iletişim telefonları yoluyla yapılan Violations involving broadcasts that are against yarışmalar, çekiliş, lotarya ve anketlerden the national and moral values of the society and The RTUK law states kaynaklanan ihlaller: 24 the Turkish family values: 19 respectively among the broadcasting principles Şiddet kullanımını özendiren yayınlardan Violations involving the careless use of Turkish to be followed in Article kaynaklanan ihlaller: 22 4, paragraphs b, d, u language: 18 and v state respectively Toplumun milli ve manevi değerlerine, Türk aile Violations involving broadcasts that depict that broadcasts yapısına aykırı yayınlara ilişkin ihlaller: 19 provoking the society persons as criminals although there is no to violence, terror, Türkçe’nin özensiz kullanımına ilişkin ihlaller: 18 ethnic discrimination judgment in law, or broadcasts that motivate or to animosity and Yargı kararıyla kesinleşmediği halde people to commit crimes: 15 hostility based on kişileri suçlu gibi gösteren ya da kişileri suç differences of class, Violations involving broadcasts that constitute race, language, religion, işlemeye yönlendirecek yayınlar aracılığıyla a privacy invasion: 14 denomination and region, gerçekleştirilen ihlaller: 15 as well as broadcasts Violations involving broadcasts that are provoking feelings of Özel hayatın gizliliğini ihlal eden yayınlardan hate within the society against the main principles of Turkish national kaynaklanan ihlaller: 14 should be avoided; that education and the development of national people should under Türk milli eğitiminin temel amaçlarına ve milli no circumstances be culture: 14 criticized or humiliated kültürün geliştirilmesine aykırı yayınlara ilişkin Among the total of 489 sanctions listed above, based on language, olarak yapılan ihlaller: 14 race, skin color, the only heading that can be related to hate gender, political views, Yukarıda listelenen toplam 489 yaptırım philosophical beliefs, speech is the one concerning the promotion of arasında nefret söylemi ile ilgili olarak religion, denomination use of violence. However, of the 22 sanctions and similar reasons; değerlendirilebilecek yegâne başlık şiddete that violence and listed under this heading, it does not seem özendirme ile ilgili olan başlıktır. Ancak bu discrimination against possible to find out how many of these involve women, the weak, children başlıkta uygulanan 22 yaptırımdan kaçının and the handicapped hate speech, to know whether RTÜK took action nefret söylemi ile ilgili olduğu, nefret söylemi should not be encouraged; on its own initiative in cases of hate speech, or and that the broadcasts söz konusu olduğunda RTÜK’ün re’sen harekete should not promote geçip geçmediği ya da bu konuda herhangi whether complaints concerning hate speech the use of violence or provoke feelings of bir şikâyet gelip gelmediği ve bu şikâyetin have been placed and processed or not. racial hate. işleme konulup konulmadığı sorularının As for Internet publishing, detailed regulations

NEFRET DİLİ VE SUÇLARININ HUKUK BOYUTU 239 THE LEGAL PERSPECTIVE OF HATE SPEECH AND CRIME cevabına ulaşmak da eldeki verilerle mümkün have been made with the Law number 5651 görünmüyor. Concerning the Regulation of Publications on İnternet yayıncılığı ile ilgili olarak ise 2007 İnternet yayıncılığı ile ilgili olarak ise 2007 the Internet and Combating Crimes Committed yılında yürürlüğe giren through these Publications passed in 2007. 5651 sayılı İnternet yılında yürürlüğe giren 5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi The court orders to ban access [to websites] Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla based on this law raise a lot of criticism from ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun kapsamlı the point of view of freedom of speech. Article Edilmesi Hakkında Kanun düzenlemeler getirdi. İfade özgürlüğü ile ilgili 8 of the law states that access to websites can kapsamlı düzenlemeler getirdi. İfade özgürlüğü olarak kanun kapsamında alınan erişimin be banned if there is sufficient doubt that the ile ilgili olarak kanun engellenmesi kararları, getirilen yasaklar kapsamında alınan content motivates suicide, child sexual abuse, erişimin engellenmesi nedeniyle çok sayıda eleştiriyle karşılaşıyor. facilitates drug use, prostitution, provides kararları, getirilen Kanunun 8. maddesi, İnternet ortamında yasaklar nedeniyle çok materials hazardous to health, [contains] sayıda eleştiriyle yapılan ve içeriği intihara yönlendirme, obscenity, provides a platform for gambling or karşılaşıyor. çocukların cinsel istismarı, uyuşturucu veya falls under the coverage of Law number 5816 uyarıcı madde kullanılmasını kolaylaştırma, About Crimes Committed against Atatürk. sağlık için tehlikeli madde temini, müstehcenlik, These crimes, known as “Catalog crimes” do fuhuş, kumar oynanması yer ve imkân sağlama not include any crime that can be related to ve 5816 sayılı Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlar hate speech. Among the thousands of “access Hakkında Kanun’da yer alan suçları oluşturduğu bans” implemented by the Telecommunications hususunda yeterli şüphe sebebi bulunan yayınlarla ilgili olarak erişimin engellenmesine Council, there is no ban to websites with hate karar verileceğini belirtiyor. “Katalog suçlar” speech content. Although there is no legal olarak anılan bu suçlar arasında, nefret basis, access to a number of websites are söylemi ile ilgi kurulabilecek herhangi bir banned based on various crimes that are not suç bulunmuyor. Telekomünikasyon İletişim defined by law. However, the courts do not use Başkanlığı tarafından bugüne kadar uygulamaya this “initiative” to orders bans against hate geçirilen binlerce “iletişimin engellenmesi” speech. kararı arasında nefret söylemi içerikli sitelerin The judicial bodies’ approach to hate speech engellenmesi yer almıyor. Herhangi bir yasal and hate crime is usually not in favor of zemini olmamasına karşın kanunda yer almayan protecting minority groups, but to limit farklı suçlarla ilgili bir dizi siteye mahkemeler statements in favor of protecting minority tarafından erişimin engellenmesi kararları identities, therefore limiting freedom of speech. verilebiliyor. Ancak bu kararların verilmesine When we look at the court decisions, if a yönelik mahkemelerce sergilenen “inisiyatif” statement of a hate speech nature also criticizes nefret söylemi açısından sergilenmiyor. the government, the judicial bodies focus on Yargı organlarının nefret söylemi ve nefret the criticisms to the government. Moreover, suçlarına yaklaşımı da genellikle azınlık as far as some ethnic identities are concerned, grupların korunması noktasında değil, aksine, if a person calls another one “Armenian” or azınlık kimliklerin korunması noktasında As for Internet “Gypsy”, these can be interpreted as an insult. ifade edilen açıklamaların, dolayısıyla ifade publishing, detailed Although it is of no significance for the case, regulations have been özgürlüğünün sınırlanması yönündedir. made with the Law the courts’ decisions can include information Kararlara bakıldığında, nefret söylemi içeren bir number 5651 Concerning that the defendant is homosexual or a the Regulation of ifade kullanılırken aynı zamanda hükümetin de Publications on the eleştirilmesi söz konusu ise yargı organlarının transvestite. In a book that denigrates Gypsies/ Internet and Combating Romans, published by the Ministry of Culture, Crimes Committed through yaklaşımının hükümete yönelik eleştirilerin öne these Publications passed çıkarılması şeklinde gerçekleştiği görülüyor. statements such as “their foreheads are narrow, in 2007. The court Hatta bazı etnik kimlikler söz konusu olduğunda their skulls small, their hair curly, black, long and orders to ban access [to websites] based on bir kişinin bir diğer kişiye yönelik kullandığı thick”, “middle-aged Gypsy women have wide hips this law raise a lot of “Ermeni” veya “Çingene” ifadeleri hakaret and are fat”, “Romans engage in pick pocketing, criticism from the point of view of freedom of olarak yorumlanabiliyor. Yargı organlarının thievery and adultery for a living” are used. A case speech. kararlarında somut dava açısından herhangi bir that has been filed for damages can be denied

240 NEFRET DİLİ VE SUÇLARININ HUKUK BOYUTU THE LEGAL PERSPECTIVE OF HATE SPEECH AND CRIME önemi olmamasına karşın sanık veya davalıların by the Supreme Court of Appeals, stating Kararlara bakıldığında, eşcinsel ya da travesti olduklarına dair vurgular that the statements used in the book and the nefret söylemi içeren bir ifade kullanılırken yer alabiliyor. Çingeneleri/Romanları aşağılayan research made are general statements and aynı zamanda hükümetin de ve Kültür Bakanlığı tarafından yayınlanan bir that they do not cover all Gypsies. A number eleştirilmesi söz konusu ise yargı organlarının kitapta Çingeneler/Romanlarla ilgili olarak of court decisions that display a similar kind of yaklaşımının hükümete “alınları dar, kafatasları küçük, saçları kıvırcık, approach, and the fact that some cases that can yönelik eleştirilerin öne çıkarılması şeklinde siyah, uzun ve kalındır”, “orta yaşlı Çingene be seen as hate crimes are subjected to long and gerçekleştiği görülüyor. kadınlar geniş kalçalı ve şişmandır”, “Romanlar ineffective investigations show that the judicial yankesicilik, hırsızlık ve fuhuştan geçinir” ifadeleri bodies do not employ sufficient care in matters kullanılabiliyor. Kitap hakkında Çingene/ Uluslararası hukuk of hate crime and hate speech. Romanları aşağıladığı gerekçesiyle açılan açısından Türkiye’nin Based on the statements above, we can henüz taraf olmadığı tazminat davası ise kitapta kullanılan sözlerin bir dizi sözleşmeye ve yapılan incelemelerin genel ifadeler olup, summarize the measures that can be taken as taraf olması, daha önce follows: Especially from the point of view of taraf olmuş olduğu tüm Çingeneleri kapsadığı hususunda bir sözleşmelere koymuş sonuca varılmadığı gerekçesi ile Yargıtay international law, Turkey’s becoming party to a olduğu çekincelerin kaldırılması ve taraf tarafından reddedilebiliyor. Belirtilen bu number of agreements, removing reservations olmuş olmasına karşın yaklaşımları ortaya koyan bir dizi karar ve nefret put on agreements she is already a party to, denetim mekanizmasının yetkisini tanımamış suçu olarak düşünülebilecek bazı vakaların and giving authorization to the auditing bodies olduğu uluslararası uzun süren ve etkisiz soruşturmalara tabi of agreements to which she is a party will be sözleşmelerle ilgili gerekli tanıma tutulması, yargı organlarının nefret söylemi ya positive steps. At this junction, removing the beyanlarında bulunması da nefret suçları kavramları konusunda yeterli reservations on the International Covenant olumlu bir adım olacaktır. özeni göstermediğini ortaya koyacak bir nitelik on Civil and Political Rights and the Additional taşıyor. Optional Protocol, International Covenant on Yukarıdaki tespitlerden yola çıkarak bu Economic, Social and Cultural Rights and the konuya ilişkin alınabilecek tedbirleri şu şekilde Convention on the Rights of the Child; becoming özetleyebiliriz: Öncelikle uluslararası hukuk a party to the Additional Protocol number 12 to açısından Türkiye’nin henüz taraf olmadığı the European Human Rights Convention, the bir dizi sözleşmeye taraf olması, daha önce UNESCO Convention Against Discrimination taraf olmuş olduğu sözleşmelere koymuş in Education, and the Additional Protocol to olduğu çekincelerin kaldırılması ve taraf olmuş the Convention on Cybercrime Concerning olmasına karşın denetim mekanizmasının the Criminalization of Acts of a Racist and yetkisini tanımamış olduğu uluslararası Xenophobic Nature committed through sözleşmelerle ilgili gerekli tanıma beyanlarında Computer Systems; recognizing the individual When we look at the court bulunması olumlu bir adım olacaktır. Bu complaint procedure stated in Article 14 of the decisions, if a statement noktada, Medeni ve Siyasi Haklara İlişkin of a hate speech nature International Convention on the Elimination also criticizes the Uluslararası Sözleşme’ye ve aynı Sözleşme’ye of All Forms of Racial Discrimination, and the government, the judicial Ek İhtiyari Protokol’e, Ekonomik, Sosyal bodies focus on the mass complaint procedure stated in the revised criticisms to the ve Kültürel Haklara İlişkin Uluslararası European Social Charter are cases in point. government. Sözleşme’ye ve Çocuk Haklarına Dair As far as the legislation is concerned, in order to Sözleşme’ye konulan çekincelerin kaldırılması; Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne Ek 12 No’lu achieve positive results, the definition of hate From the point of view Protokol’e, Eğitimde Ayırımcılığa Karşı UNESCO crimes should be included in the definitions of international law, section of TCK; detailed, proportionate and Turkey’s becoming Sözleşmesi’ne, Avrupa Bölgesel ve Azınlık Dilleri party to a number of Şartı’na, Ulusal Azınlıkların Korunmasına Dair deterring legal regulations need to be passed in agreements, removing the domains of civil, penal and administrative reservations put on Çerçeve Sözleşme’ye, Bilgisayar Sistemleri agreements she is Yoluyla Gerçekleştirilmiş Irkçı ve Yabancı law, and these need to be put to practice; public already a party to, and Düşmanlığı İçeren Eylemlerin Suç Sayılmasıyla service should be included as an alternative giving authorization to the auditing bodies İlgili Siber Suçlara Dair Sözleşmeye Ek among the punitive sanctions; a general of agreements to which Protokol’e taraf olunması; Gözden Geçirilmiş aggravating circumstance should be included she is a party will be positive steps. Avrupa Sosyal Şartı’na toplu şikâyet başvurusu in TCK in cases of hate crime or aggravating yolunu öngören ve Her Türlü Irk Ayrımcılığının circumstances should be defined for certain

NEFRET DİLİ VE SUÇLARININ HUKUK BOYUTU 241 THE LEGAL PERSPECTIVE OF HATE SPEECH AND CRIME Ortadan Kaldırılmasına İlişkin Uluslararası types of crime [when a hate crime motive Sözleşme’nin bireysel şikâyet başvurusu exists]; the possibility of combating hate speech Politikalar çerçevesinde ise öneri olarak, yolunu öngören 14. maddesi ile ilgili beyanda should be supported through private law; şüphesiz bu önerilerle bulunulması gerektiği ifade edilebilir. NGOs that are working and advocating against sınırlı olmamak kaydıyla ve geliştirilmeye muhtaç Mevzuat açısından ise, TCK’nın tanımlar hate crimes should be granted the right to file olduklarını baştan kabul cases; and founding independent specialist ederek, mevcut yasaların bölümüne nefret suçlarının tanımına yer ve uygulamaların verilmesi, nefret suçları ve nefret söylemi institutions of international standards, which etkililiğine dair will have authority and which will work on hate araştırmaların teşvik konularında kapsamlı, orantılı ve caydırıcı, ve koordine edilmesi; medeni hukuk, ceza ve idare hukukuna dair crimes, hate speech and related areas. hükümetlerin, resmi kurumların, kamu hükümler içeren yasal düzenlemelerin kabul As for policies, the following can be suggested: görevlilerinin, özellikle edilmesi ve mevzuatın etkili bir şekilde acknowledging as a given that this list of medyada, nefret söylemi olarak algılanabilecek uygulanması, cezai yaptırımlar arasında toplum suggestions is not exhaustive and that there veya ırkçı nefret, hizmeti yükümlülüğü gibi seçenek yaptırımların is need for improvement, supporting and yabancı düşmanlığı, anti-semitizm veya öngörülmesi, TCK’da nefret suçları ile ilgili coordinating the effectiveness of existing hoşgörüsüzlük temelli genel bir ağırlaştırıcı nedenin öngörülmesi laws and practices; and avoiding views nefret veya ayrımcılığın diğer biçimlerini yayan, veya belli suç tiplerinde nefret suçları ile ilgili that can spread, legitimize or develop hate meşru gören, geliştiren ayrı ayrı ağırlaştırıcı nedenlerin öngörülmesi, or discrimination based on racial hate, bir etkiyi doğurabilecek görüşlerden özel olarak özel hukuk yoluyla nefret söylemi ile mücadele xenophobia, anti-Semitism or intolerance kaçınması vurgulanabilir olanağının güçlendirilmesi, konu ile ilgili çalışma by governments, official institutions, public ve savunuculuk yapan STK’ların hukuk davası officials and especially the media. Also, açma hakkının tanınması ve nefret suçları employees of the public sector and the ve nefret söylemi dâhil olmak üzere benzeri media can be informed about legislation konularda çalışma yapmak üzere uluslararası concerning hate speech, judicial officials and standartları taşıyan bağımsız ve yetkili uzman law enforcement members can be trained in kurumların oluşturulması olumlu sonuçlar order to raise awareness on the subject, a doğurabilecektir. nationally coordinated prosecution policy can Politikalar çerçevesinde ise öneri olarak, be developed and regular statistical data can be şüphesiz bu önerilerle sınırlı olmamak gathered. kaydıyla ve geliştirilmeye muhtaç olduklarını Questions and answers baştan kabul ederek, mevcut yasaların ve Can measures be taken against hate crimes and uygulamaların etkililiğine dair araştırmaların hate speech in the education of bureaucrats and teşvik ve koordine edilmesi; hükümetlerin, legal practitioners? Is there such a practice in resmi kurumların, kamu görevlilerinin, özellikle Turkey? medyada, nefret söylemi olarak algılanabilecek As for policies, the veya ırkçı nefret, yabancı düşmanlığı, anti- No doubt education is important for both following can be semitizm veya hoşgörüsüzlük temelli nefret groups. I believe law enforcement is meant suggested: acknowledging as a given that this veya ayrımcılığın diğer biçimlerini yayan, by bureaucrats. The real problem in law list of suggestions meşru gören, geliştiren bir etkiyi doğurabilecek enforcement is accountability. There are is not exhaustive and that there is need for görüşlerden özel olarak kaçınması serious problems in law enforcement officials’ improvement, supporting vurgulanabilir. Bu çerçevede ayrıca kamuya ve approach to hate crime, and this can only be and coordinating the effectiveness of existing medya çalışanlarına yönelik nefret söylemi ile prevented by eliminating the lack of punishment laws and practices; ilgili yasal mevzuat hakkında bilgi sağlanması, and by implementing serious sanctions. As for and avoiding views that can spread, adli makamlara ve kolluk güçlerine konu ile legal practitioners, it is of great importance to legitimize or develop ilgili bilinç artırmaya yönelik eğitim verilmesi, include these concepts in the curriculum. As hate or discrimination based on racial hate, ulusal çapta oluşturulmuş koordine edilmiş bir far as I know, there is no serious work being xenophobia, anti- kovuşturma politikası geliştirilmesi, düzenli conducted in Turkey on this matter. Semitism or intolerance by governments, official istatistiksel veri toplanması gibi başlıklar öne institutions, public Have there been applications to the European çıkarılabilir. officials and especially Court of Human Rights concerning hate crimes? the media.

242 NEFRET DİLİ VE SUÇLARININ HUKUK BOYUTU THE LEGAL PERSPECTIVE OF HATE SPEECH AND CRIME Sorular ve cevaplar Has Turkey faced sanctions through such Nefret suçları ve söylemine karşı bürokrasinin ve authorities? hukukçuların eğitiminde alınabilecek tedbirler I do not have a clear knowledge about var mı? Bu konuda Türkiye’de bir uygulama söz applications to ECHR from Turkey. I do know konusu mu? that hate crimes have been mentioned in the Şüphesiz her iki kesim açısından da eğitim applications made concerning the investigations önemli. Nefret suçları açısından bürokrasi on Hrant Dink’s assassination. However, as far denilince sanırım kolluk güçleri kastediliyor. as I know, there are no cases that have been Kolluk güçleri açısından asıl sorun closed, which are related to hate crimes. hesapverebilirlik noktasında yaşanıyor. Kolluk güçlerinin nefret suçları konusunda gösterdiği tavırda ciddi problem var ve bunun giderilmesi ancak cezasızlığın ortadan kaldırılması ve ciddi yaptırımların öngörülmesi ile giderilebilir. Hukukçular açısından ise özellikle hukuk eğitimi içerisinde müfredatta belirtilen kavramlara yer verilmesi oldukça önem taşıyor. Bildiğim kadarıyla Türkiye’de bu anlamda ciddi bir çalışma yürütülmüyor.

Bugüne kadar Türkiye’de işlenen nefret suçları konusunda Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi gibi mercilere bir başvuru söz konusu mu? Türkiye bu tür merciler aracılığıyla herhangi bir yaptırımla karşılaştı mı? AİHM’ye Türkiye’den yapılan başvurular konusunda net bilgi sahibi değilim. Hrant Dink’in öldürülmesi ile ilgili yürütülen soruşturmalar hakkında yapılan başvurularda nefret suçları olgusuna da değinildiğini biliyorum. Ancak bildiğim kadarıyla nefret suçu kavramını içeren ve sonuçlanmış herhangi bir dava bulunmuyor.

NEFRET DİLİ VE SUÇLARININ HUKUK BOYUTU 243 THE LEGAL PERSPECTIVE OF HATE SPEECH AND CRIME TÜRK YARGISININ “BİZDEN OLANLAR” VE “BİZDEN OLMAYANLAR” YA DA “TEK’İN BİRLİĞİ”Nİ KORUMA ALGISI PERCEPTION OF “US” AND “OTHERS” OR “UNITY OF ONE” IN THE TURKISH JUDICIARY

KEMAL ŞAHİN Çeviri/Translation: Suzan Bölme LEXICON Konferans Çevirmenleri LEXICON Conference Interpreters Türkiye’de bir gün gazete manşetlerine şu It is my greatest desire to one day see these Azadiya Welat Gazetesi başlıkların taşınabilmesini çok arzulardım: headlines in Turkey: “Prosecution filed Yazı işleri Müdürü Mehdi Tanrıkulu, 8 Nisan 2010 “‘Ermeni dölü’ söylemine kovuşturma açıldı”, against expression “Armenian stock”, “Suit günü Diyarbakır 4. Ağır “‘Terörist Kürtler’ sözüne dava açıldı.”, ”On filed against expression ‘Terrorist Kurds’”, Ceza Mahkemesi’nde Terörle Mücadele iki yaşındaki Uğur Kaymaz’ı on üç kurşunla “Exemplary punishment from judiciary to those Kanunu’nun 7. maddesinin öldürenlere yargıdan ibretlik ceza verildi”, who killed Uğur Kaymaz, 12, with 3 bullets”, 2. fıkrasınca “terör örgütünün propagandasını “Anayasa Mahkemesi af yasasının bazı “Constitutional Court cancelled provisions yapmak”tan tutuksuz yurttaşları kapsam dışı tutan hükümlerini of the repentance law that excluded some olarak yargılanırken savunmasını Kürtçe yapmak ayrımcılık olarak değerlendirdi ve iptal etti”, citizens from its scope, deciding they were istedi. Bunun üzerine “‘Dürzî oğlu Dürzî’ sözüne yargıdan rekor discriminatory”, “Another record decision mahkeme Tanrıkulu’nun tutuklanmasına karar tazminat verildi”, “‘Ermeni tohumu’ sözüne of damages from judiciary for expression verdi. yargı kükredi”, “Saçı uzun, aklı kısa’ sözüne ‘Druze son of a Druze’”, “Judiciary roared yargıdan tokat gibi karar geldi”, “Eşcinseli işten at expression ‘Armenian seed’”, “Slap from atan işverene ağır hapis verildi”, “‘Eşcinseller judiciary to expression ‘Long hair short wit’”, cennete giremez’ diyen müftüye kovuşturma “Heavy imprisonment to employer firing gay”, açıldı” gibi. Ne yazık ki, tam aksine şeyler “‘Prosecution started against mufti saying ‘Gays gerçekleşiyor. cannot enter heaven’” and so on. Alas, what we Oysa başka şeyler oluyor. Örneğin Azadiya see is the complete opposite. Welat Gazetesi Yazı işleri Müdürü Mehdi Yet other things are happening. For example, on Tanrıkulu, 8 Nisan 2010 günü Diyarbakır 4. April 8, 2010, Mehdi Tanrıkulu, Editor-in-Chief Ağır Ceza Mahkemesi’nde Terörle Mücadele of the newspaper Azadiya Welat was on trial Kanunu’nun 7. maddesinin 2. fıkrasınca “terör without arrest for “making propaganda of a örgütünün propagandasını yapmak”tan terrorist organization” in violation of Article 7(2) tutuksuz olarak yargılanırken savunmasını of the Anti-terror Law at the 4th Heavy Penal Kürtçe yapmak istedi. Bunun üzerine mahkeme Court of Diyarbakır, and he wanted to make Tanrıkulu’nun tutuklanmasına karar verdi. his defence in Kurdish. Upon this request, the Oysa Tanrıkulu’nun tutuklanmasından yalnızca court decided for his arrest. However, only two iki gün sonra, 10 Nisan 2010 günü Seçim days after Tanrıkulu’s arrest, on April 10, 2010 Kanunu’nda yapılan bir değişiklikle partilerin a change was made in the Electoral Law, giving Kürtçe propaganda yapması serbestleştirildi. political parties the freedom to propaganda in Peki bu yasaya rağmen niçin insanlar hala Kurdish. So, despite this law, why are people Kürtçe savunma yapmak istedikleri için still being arrested for wanting to defend tutuklanmaya devam ediyor? Burada, bu soruyu themselves in Kurdish? This is the question yanıtlamaya çalışacağım. which I will attempt to answer here. Türkiye’de bu anlamda yargının nasıl işlediğine I would like to start by listing a few examples ilişkin birkaç örneği sıralayarak başlamak demonstrating how justice is administered in istiyorum: 2005 yılında Başbakanlık İnsan Turkey: In 2005, when Prof. İbrahim Kaboğlu

On April 8, 2010, Mehdi Hakları Kurulu yöneticiliklerine getirilen Prof. and Prof. Baskın Oran, who had been appointed Tanrıkulu, Editor-in- Dr. İbrahim Kaboğlu ve Prof. Dr. Baskın Oran, as chairmen of the Prime Ministry Human Rights Chief of the newspaper Azadiya Welat was on hazırladıkları “Azınlık Hakları ve Kültürel Board, went to court after they were exposed to trial without arrest for Haklar Çalışma Grubu Raporu” nedeniyle tons of insults and profanities due to the report “making propaganda of a terrorist organization” tonlarca küfür ve hakarete maruz kalmaları of the “Minority Rights and Cultural Rights in violation of Article karşısında mahkemelere başvurduklarında, Working Group” they had prepared, the court 7(2) of the Anti- terror Law at the 4th yargı haklarında şikâyetçi olunanları “ağır tahrik excused the defendants due to “being under Heavy Penal Court of altında oldukları” gerekçesiyle hoşgörmüştü. heavy provocation”. In accordance with the UN Diyarbakır, and he wanted to make his defence Türkiye’nin imzası bulunan Çocuk Hakları Convention on the Rights of the Child, which in Kurdish. Upon this Sözleşmesi’ne göre, 18 yaşın altındakilerin has also been signed by Turkey, those under request, the court decided for his arrest. çocuk mahkemelerinde, tutuksuz yargılanmaları the age of 18 must be tried at juvenile courts gerekirken, şu anda 3000’e yakın çocuk, without arrest during the trial process; yet

NEFRET DİLİ VE SUÇLARININ HUKUK BOYUTU 245 THE LEGAL PERSPECTIVE OF HATE SPEECH AND CRIME yetişkinlerle birlikte ve çoğunlukla da uzun currently almost 3000 juveniles are being tried süreli tutuklu olarak ağır ceza ve özel yetkili ağır at heavy penal courts and specially authorized Türk Ceza Kanunu’nun bazı maddelerinde de kişiler ceza mahkemelerinde yargılanıyorlar. heavy penal courts together with adults and arasında dil, ırk, often under long-term arrest. renk, cinsiyet, siyasi Türkiye’de buna benzer ayrımcı uygulamaların düşünce, felsefi inanç, sayısı bir hayli fazla. Peki yargının bu ayrımcı So, where does this discriminatory attitude of din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayrım tutumu nereden kaynaklanıyor? Bu konudaki the judiciary come from? Why are there so many yapmak suç sayılıyor. hukuksal mevzuat yetersiz mi? examples of such and similar discriminatory Öte yandan az da olsa ayrımcılığın önlenmesine Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 10. practices in Turkey? Is the legislation ilişkin böylesi bir inadequate? mevzuatın varlığına maddesine göre, “Herkes dil, ırk, renk, cinsiyet, karşılık, ayrımcılık siyasi düşünce, felsefi inanç, din, mezhep ve According to Article 10 of the Constitution ve nefret suçlarının cezalandırıldığı benzeri sebeplerle ayrım gözetmeksizin kanun of Republic of Turkey, “All individuals are kararlara rastlamak pek önünde eşittir. ” Anayasa’nın 20. maddesine equal without any discrimination before the de mümkün olamıyor. göre “Herkes, özel hayatına ve aile hayatına law, irrespective of language, race, colour, saygı gösterilmesini isteme hakkına sahiptir. sex, political opinion, philosophical belief, Özel hayatın ve aile hayatının gizliliğine religion and sect, or any such considerations.” dokunulamaz.” Anayasa’nın 24. maddesi ise According to Article 20 of the Constitution, “Herkes vicdan, dini inanç ve kanaat hürriyetine “Everyone has the right to demand respect for sahiptir.” his or her private and family life. Privacy of an 2004 yılında Anayasa’nın 90. maddesinde individual or family life cannot be violated.” And çok önemli bir değişiklik yapıldı. Söz konusu according to Article 24, “Everyone has the right değişiklik, beş generali tarafından yapılmış to freedom of conscience, religious belief and bu darbe anayasasında –bugünlerdeki conviction.” tartışmayı hesaba katmaksızın söylüyorum- In 2004, a major amendment was made in gerçekleştirilen en önemli değişiklikti. Article 90 of the Constitution. This was the most Değişiklik sonrasında Anayasa’nın 90. maddesi important amendment made in this coup-based “Usulüne göre yürürlüğe konulmuş temel hak ve Constitution, which was drafted by the five özgürlüklere ilişkin milletlerarası andlaşmalarla generals of that coup –not taking into account kanunların aynı konuda farklı hükümler the recent debate. içermesi nedeniyle çıkabilecek uyuşmazlıklarda Following the amendment, Article 90 of the milletlerarası andlaşma hükümleri esas alınır” Constitution reads “…In the case of a conflict diyor. Temel hak ve hürriyetlerin korunmasına between international agreements in the area of ve ayrımcılığın önlenmesine ilişkin birçok fundamental rights and freedoms duly put into andlaşma ülkemizce de kabul edilmiştir. Türk effect and the domestic laws due to differences Ceza Kanunu’nun bazı maddelerinde de kişiler in provisions on the same matter, the provisions arasında dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasi düşünce, of international agreements shall prevail.” Various articles of felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle Many treaties on protection of fundamental the Turkish Penal ayrım yapmak suç sayılıyor. Öte yandan az da rights and freedoms and elimination of Code criminalize discrimination between olsa ayrımcılığın önlenmesine ilişkin böylesi bir discrimination have also been ratified by Turkey. people based on language, mevzuatın varlığına karşılık, ayrımcılık ve nefret Moreover, various articles of the Turkish Penal race, colour, sex, political opinion, suçlarının cezalandırıldığı kararlara rastlamak Code criminalize discrimination between people philosophical belief, pek de mümkün olamıyor. based on language, race, colour, sex, political religion and sect, or any such considerations. On Örneğin Çocuk Hakları Sözleşmesi’ni kabul opinion, philosophical belief, religion and sect, the other hand, despite or any such considerations. On the other hand, the existence of such a etmişiz. Bu sözleşmeye göre 18 yaşından küçük legislation which more herkes çocuk olarak kabul ediliyor. Ama aynı despite the existence of such a legislation which or less includes anti- more or less includes anti-discrimination, it is discrimination, it is zamanda bizim Terörle Mücadele Yasası’nın 9. rare that we see court Maddesi’ne göre 15 yaşına kadar olan çocuklar rare that we see court decisions which punish decisions which punish discrimination and hate crimes. discrimination and hate ağır cezada, 15 ile 18 yaş arasındakiler ise crimes. özel yetkili ağır cezada yetişkinlerle birlikte For example, we have accepted and ratified the

246 NEFRET DİLİ VE SUÇLARININ HUKUK BOYUTU THE LEGAL PERSPECTIVE OF HATE SPEECH AND CRIME yargılanıyor. Özellikle son yıllarda Çocuklar Convention on the Rights of the Child (CRC). Ayrımcılığı, nefret İçin Adalet Çağrıcıları’nın gündeme taşıdığı According to this convention, everyone who suçlarını önlemeye yönelik sayıları az da üzere, bu şekilde yargılanan yaklaşık 3 bin is under 18 years of age is considered a child. olsa bu düzenlemelerin çocuk var. Aslında çocuk mahkemelerinde ve Yet, according to Article 9 of our Anti-Terror aslında ayrımcılık yapanlara ve nefret tutuksuz olarak yargılanmaları gerekirken, bu Law, juveniles up to the age of 15 are tried in suçlarını işleyenlere çocuklar hapishanelerdeler. Oysa Çocuk Hakları heavy penal courts, while juveniles between uygulanması gerekirken, neden dönüp dolaşıp Sözleşmesi’ne göre bir çocuğun tutuklunması ages 15 and 18 are tried in specially authorized ayrımcılıkla, nefret onu suçtan alıkoymak üzere başvrulabilecek heavy penal courts together with adults. As suçlarıyla mücadele eden insanlar mahkum ediliyor? en son çaredir. Ayrıca tutukluluk süresinin brought on the agenda especially in the recent olabildiğince kısa tutulması gerekir. Halbuki bu years by the Callers of Justice for Children sözleşmeye rağmen Türkiye’de, yüzlerce çocuk (ÇİAÇ), there are around 3 thousand children hem de belirsiz sürelerle cezaevlerinde. Ve yine being tried in this manner. Although they nedense bu çocukların hepsi aynı bölgede. “Taş should be tried by juvenile courts and without atan çocuklar olarak” anılıyorlar. Birkaç hafta arrest, these children are kept in prisons. Yet önceydi, Mersin’de bir mahkumiyet kararı çıktı. according to the Convention on the Rights of Çocuk aleyhinde bulunabilen tek delil cebindeki the Child (CRC), arresting the child is the last limondu. Gerekçe ise şuydu: “Biber gazı resort to prevent the child from committing sıkıldığında o limonla biber gazının etkilerini a crime. Also, the duration of arrest must be önleyecek.” Söz konusu çocuk yedi küsur yıl kept as short as possible. Alas, despite this hapisle cezalandırıldı. Convention, hundreds of children are in prisons Peki yargı neden bu kadar ayrımcı davranıyor? for indefinite durations in Turkey. And again for Ayrımcılığı, nefret suçlarını önlemeye yönelik some mysterious reason, all of these children sayıları az da olsa bu düzenlemelerin aslında are in the same region. They are dubbed as ayrımcılık yapanlara ve nefret suçlarını “children throwing stones”. A few weeks ago, işleyenlere uygulanması gerekirken, neden there was a decision to convict from Mersin. dönüp dolaşıp ayrımcılıkla, nefret suçlarıyla The only evidence they could find against the mücadele eden insanlar mahkum ediliyor? child was the lemon he was carrying in his Bu kısır döngünün sebebi ne? Toplum adına pocket. And what was the Court’s rationale? “If karar veren yargının bireyler arasında ırk, pepper spray is administered, he will be able to etnik köken, dini köken, cinsiyet kimliği, cinsel counter the effects of the pepper spray with that yönelim, politik tercihler, dinsel ve dilsel lemon.” Said child was sentenced to seven years farklılıklar karşısında nefret suçlarının temel plus some months of prison. gıdası niteliğinde bir ayrımcı algıya sahip So, why is the judiciary so discriminating? Why olmasının ve bu algıyı verdiği kararlarla sürekli is it always those who are fighting against yeniden üretmesinin nedenleri ne olabilir? discrimination and hate crimes that get Cinsiyet, cinsel tercih veya cinsel yönelim convicted, whereas these arrangements, though nedeniyle kadın ve LGBTT bireylerin, yaşamın only a handful, oriented to prevent hate crimes her alanında nefretin söylem ve eylemleriyle should in effect be applied to those committing karşılaşmalarının başlıca nedenlerini kısaca discrimination and hate crimes? What is the şöyle sıralamak mümkün: Erkek egemen bir reason for this vicious circle? What could be the Why is it always those kültüre sahip olmak, soyun erkek üzerinden reason for this discriminating perception among who are fighting against discrimination and devam etmesi gerektiğine ilişkin algı, the members of the judiciary, who decide in the hate crimes that get toplumdaki genel geçer ahlak ilkeleri, farklı name of the society, when this discrimination is convicted, whereas these arrangements, cinsel tercihleri ya da yönelimleri hastalık like the staple food for hate crimes in the face of though only a handful, olarak kabul eden bir toplumsal hastalık hali differences between individuals based on race, oriented to prevent hate crimes should in effect ve bu algılama üzerine inşa edilen, cinsel ethnic or religious origin, sexual identity, sexual be applied to those tercih ya da yönelim faklılıklarını hukuksuz orientation, political preferences, religion and committing discrimination and hate crimes? bırakan eksik bir hukuksal yapı söz konusu. language, and what could be the reason for Cinsiyet kimliği ve cinsel tercih ya da yönelim these members of the judiciary to constantly

NEFRET DİLİ VE SUÇLARININ HUKUK BOYUTU 247 THE LEGAL PERSPECTIVE OF HATE SPEECH AND CRIME nedeniyle bireyler arasında ayrımcılığa yol re-produce this perception in the decisions they açan yargısal süreç ve kararları bu düzlemde make? Yargının farklı etnik ve dini köken, dilsel değerlendirmek gerekiyor. Çünkü hukukçular da The main reasons why women and LGBTT ve dinsel farklılıklar, bu algıların egemen olduğu toplumun bireyleri farklı ideolojik, siyasi individuals face hate speeches and acts in all ve felsefi düşünceler durumundalar. Bir başka deyişle sorunun areas of life due to sex, sexual preference or karşısında ayrımcı bir yanıtını aslında Türkiye’deki hukuk geleneğinde algıya sahip olmasının sexual orientation can be briefly summarized nedenlerini sorgulamaya aramak icap ediyor. Yargının farklı etnik ve as follows: Having a male-dominant culture; başladığımızda ise dini köken, dilsel ve dinsel farklılıklar, farklı yargı sürecinin ne the perception that bloodline must continue şekilde kurgulandığına, ideolojik, siyasi ve felsefi düşünceler karşısında from men; the generally accepted moral dolayısıyla yargıyı ayrımcı bir algıya sahip olmasının nedenlerini kurgulayanların zihinsel principles in the society; a social malady süreçlerine göz atmak sorgulamaya başladığımızda ise yargı sürecinin that accepts differing sexual preferences or durumundayız. ne şekilde kurgulandığına, dolayısıyla yargıyı orientations as a disease; and a lacking legal kurgulayanların zihinsel süreçlerine göz atmak structure constructed based on this perception durumundayız. Dolayısıyla aslında tarihsel bir and leaving differences in sexual preferences okuma yapmamız, bugünkü yargı düzeninin or orientations deprived of the protection of kurgulanma aşamalarına bakmamız gerekiyor. law. Judicial processes and decisions that Cumhuriyet Türkiye’sinde yargının kurgulanma cause discrimination between individuals sürecinin başlangıcında Mahmut Esat Bozkurt due to sexual identity or sexual preference Dönemi en önemli referanslardan birisidir. or orientation should be evaluated on this 23 Nisan 1920’de TBMM’ye İzmir milletvekili platform, because jurists are also the members olarak giren, 1924’te Adliye Vekilliği’ne getirilen, of this society where these perceptions prevail. 1930 yılına kadar bu görevi yürüten, hukuk In other words, it becomes necessary to seek fakültelerinin amfilerine ismi verilen Mahmut the answer in the legal tradition in Turkey. Esat Bozkurt, Türk yargısının mimarı olarak When we start to investigate the reasons for the kabul edilir. Bozkurt’un Atatürk İhtilali isimli discriminatory perception found in the judiciary eserindeki kimi cümleler, yargının bugün ürettiği with regard to differences in ethnic and religious sorunları anlayabilmek açısından önemlidir. origins, language and religion, ideologies and Bozkurt’un bazı cümleleri şöyle: political and philosophical views, we have to take a look at how the judicial process is “İdeal yolunda ölmeyi ve öldürmeyi kendine built, and hence the mental processes of those sanat yapan askerliğe imrenirim.” 1 building the judicial system. In short, we have “Yaşatan ölümü, öldüren yaşamaya tercih to make some historical reading and look at the etmeyen milletler sonsuza kadar alçalırlar.” 2 building phases of today’s judicial order. “Türk milleti için seviye söz konusu olamaz, o In the republican Turkey, the era of Mahmut rejimin en yükseklerine layıktır. Onun seviyesini Esat Bozkurt is one of the most important yüksek görmeyenler kendi alçak seviyelerini references in the building process of the ifade etmektedirler.” 3 judiciary. Entering the TGNA on April 23, 1920 as “Türkün en kötüsü, Türk olmayanın en iyisinden MP from Izmir, appointed as Minister of Justice When we start to iyidir. Geçmişte Osmanlı İmparatorluğu’nun in 1924 in which capacity he served until 1930, investigate the reasons bahtsızlığı çoğunlukla kaderini Türkler’den Mahmut Esat Bozkurt whose name is given for the discriminatory perception found in the 4 başkasının idare etmiş olmasıdır.” to lecture halls at universities is recognized judiciary with regard as the architect of the Turkish judiciary. Some to differences in ethnic “Her şey ve her şey önce Türk Milleti içindir. and religious origins, sentences in his book “Atatürk İhtilali” (The language and religion, ideologies and political 1 Prof. Dr. Mahmut Esat Bozkurt, Atatürk İhtilali I-II, sayfa:74 Atatürk Revolution) are significant in terms of and philosophical views, Kaynak yayınları understanding the problems created by the we have to take a look at 2 Prof. Dr. Mahmut Esat Bozkurt, Atatürk İhtilali I-II, sayfa:83 judiciary today. how the judicial process Kaynak yayınları is built, and hence the 3 Prof. Dr. Mahmut Esat Bozkurt, Atatürk İhtilali I-II, sayfa:99 Some sentences by Bozkurt are as follows: mental processes of those Kaynak yayınları building the judicial 4 Prof. Dr. Mahmut Esat Bozkurt, Atatürk İhtilali I-II, sayfa:134 “I envy the military that has made it an art to system. Kaynak yayınları

248 NEFRET DİLİ VE SUÇLARININ HUKUK BOYUTU THE LEGAL PERSPECTIVE OF HATE SPEECH AND CRIME İslamlık, insanlık bundan sonra gelir.” 5 die and kill for ideals.” 1 “Türk Devleti işlerinde Türk’ten başkasına “Türk Devleti işlerinde Türk’ten başkasına “Nations that do not prefer death that inanmayalım. Türk inanmayalım. Türk Devleti işlerinin başına keeps alive over life that kills are lowered till Devleti işlerinin başına 2 öz Türk’ten başkası öz Türk’ten başkası geçmemelidir. Türk’ten eternity.” geçmemelidir. Türk’ten başkasına inanmayınız. Türk’ün en kötüsü, Türk başkasına inanmayınız. “There cannot be a level for the Turkish nation; 6 Türk’ün en kötüsü, Türk olmayanın en iyisinden iyidir.” it deserves the greatest of the regimes. Those olmayanın en iyisinden iyidir.” “Türk Milleti, dünya milletlerinin büyüklerinden who do not see its level as high are in effect Mehmet Esat Bozkurt değil, en büyüğüdür. Bütün milletlerin expressing their own low levels.” 3 7 üstündedir.” “The worst of the Turks is better than the best “Bence bu işin kestirme yanı Türkiye’de artık of the non-Turks. The ill fortune of the Ottoman azlık meselesini yok etmektir. Eğer azlıklar Empire in the past has been that its fate has bugüne kadar Türklerin faydalandığı hakları always been managed by those other than istiyorlarsa yalnız kanun bakımından değil, Turks.” 4 iç bakımından da ‘Türküz!’ demeliler ve Türk “Everything and everything is first and foremost 8 olmalıdırlar. ” for the Turkish Nation. Islam and humanity “İnsan olmanın, medeni olmanın şartı comes after this.” 5 saçından tırnağına kadar silahlanmaktır. Silah “Let us trust in no one other than Turks in the 9 kullanmasını bilmektir. ” dealings of the Turkish State. No one other Mahmut Esat Bozkurt aynı eserinde 1919 yılında than a genuine Turk should take the reins of the Ahmet Rıza Paşa’nın 1. Dünya savaşı sırasında dealings of the Turkish State. Do not believe Arap, Ermeni ve Rum vatandaşları katleden in anyone other than a Turk. The worst Turk is ve zulmedenlerin cezalandırılması için Ayan better than the best of non-Turks.” 6 Meclisi’ne dilerge vermesiyle Topçu Ferik Rıza “The Turkish Nation is not one of the greatest Paşa arasında gerçekleşen kavgayı Yahudi bir nations of the world; it is the greatest. It is ayanın araya girerek sona erdirmesini şöyle above all nations.” 7 tasvir ediyor: “In my opinion, the shortcut to end this is to “La Fontaine diyor ki; bir gün hayvanların kralı eliminate the issue of minorities in Turkey. If sayılan aslan hasta olmuş. Bütün hayvanlar minorities are demanding the rights that have geçmiş olsuna koşmuşlar, kaplumbağa da been enjoyed by Turks to date, they should say gitmiş hoşbeş etmişler. Bir aralık kaplumbağa ‘We are “Turkish!” and be Turkish, not only düşünceye dalmış. Aslan, ‘Hazret ne legally but also internally.” 8 düşünüyorsun?’ demiş, kaplumbağa ‘Canım bir “The prerequisite of being a human being, being şeye sıkılıyor da onu düşünüyorum’ karşılığını civilized is to arm from head to toe. It is to know vermiş ve eklemiş; ‘Düşündükçe üzülüyorum. how to use weapons. ” 9 Dün benim yaramaz küçükler ava çıkmışlardı acaba sizi onlar yaralamış olmuş olmasın!’ 1 Prof. Dr. Mahmut Esat Bozkurt, Atatürk İhtilali I-II, page:74 Aslan öfkelenerek demiş ki ‘İşte ben bu yaradan Kaynak yayınları ölmem, bu laftan ölürüm!’ Şurası muhakkaktır 2 Prof. Dr. Mahmut Esat Bozkurt, Atatürk İhtilali I-II, page:83 ki, insan o kara günlerde iki Türk arasındaki Kaynak yayınları 3 Prof. Dr. Mahmut Esat Bozkurt, Atatürk İhtilali I-II, page:99 “Let us trust in no one kavgaya, bir Yahudi’nin karışarak ara bulmaya Kaynak yayınları other than Turks in the 4 Prof. Dr. Mahmut Esat Bozkurt, Atatürk İhtilali I-II, page:134 dealings of the Turkish 5 Prof. Dr. Mahmut Esat Bozkurt, Atatürk İhtilali I-II, sayfa:192 Kaynak yayınları State. No one other than Kaynak yayınları 5 Prof. Dr. Mahmut Esat Bozkurt, Atatürk İhtilali I-II, page:192 a genuine Turk should 6 Prof. Dr. Mahmut Esat Bozkurt, Atatürk İhtilali I-II, sayfa:291 Kaynak yayınları take the reins of the dealings of the Turkish Kaynak yayınları 6 Prof. Dr. Mahmut Esat Bozkurt, Atatürk İhtilali I-II, page:291 State. Do not believe in 7 Prof. Dr. Mahmut Esat Bozkurt, Atatürk İhtilali I-II, sayfa:312 Kaynak yayınları anyone other than a Turk. Kaynak yayınları 7 Prof. Dr. Mahmut Esat Bozkurt, Atatürk İhtilali I-II, page:312 The worst Turk is better 8 Prof. Dr. Mahmut Esat Bozkurt, Atatürk İhtilali I-II, sayfa:319 Kaynak yayınları than the best of non- Kaynak yayınları 8 Prof. Dr. Mahmut Esat Bozkurt, Atatürk İhtilali I-II, page:319 Turks.” 9 Prof. Dr. Mahmut Esat Bozkurt, Atatürk İhtilali I-II, sayfa:402 Kaynak yayınları Kaynak yayınları 9 Prof. Dr. Mahmut Esat Bozkurt, Atatürk İhtilali I-II, page:402

NEFRET DİLİ VE SUÇLARININ HUKUK BOYUTU 249 THE LEGAL PERSPECTIVE OF HATE SPEECH AND CRIME çalışmasını, aslanı öldüren kaplumbağanın lafı In the same book, Mahmut Esat Bozkurt kadar ağır buluyor.” 10 describes the quarrel that erupted in 1919 Mahmut Esat Bozkurt için “Türklük” her şeyin Türk yargısının tasarımcısı ve mimarı between Ahmet Rıza Pasha and Topçu Ferik Rıza üstündedir. Tek dini Pasha when the former petitioned the senate inanç olarak gördüğü olan, İstanbul Barosu tarafından 2005 yılından İslamlık (devletin bu yana adına hukuk ödülü dağıtılan ve hatta for punishment of those who tortured and killed ihdas ettiği resmi Arabian, Armenian and Greek (Rum) citizens mili din), Türklük’ten 3 Nisan 2010 tarihindeki ödül törenine Carl sonra gelir. Etnik ve Schimitt’in Genç Siviller aracılığıyla çelenk during the WW1, and that was ended with the dini kimlik, insan intervention of a Jewish senator: kimliğinin üstündedir. gönderdiği Mahmut Esat Bozkurt için “Türklük” İnsanın yalnız başına her şeyin üstündedir. Tek dini inanç olarak “La Fontaine says: one day, the lion, king of the kendisi, insani değerler ve insanlık Türklük gördüğü İslamlık (devletin ihdas ettiği resmi jungle, became ill. All animals rushed forward olmaksızın hiç bir mana mili din), Türklük’ten sonra gelir. Etnik ve to wish him get well, and the turtle also went. taşımaz ve bu değerler Türklük ve İslamlık’tan dini kimlik, insan kimliğinin üstündedir. İnsanın The lion and the turtle had a nice chat. For a sonra gelir. yalnız başına kendisi, insani değerler ve insanlık moment, the turtle became lost in his thoughts. Türklük olmaksızın hiç bir mana taşımaz ve bu The lion asked, ‘What are you thinking, dear değerler Türklük ve İslamlık’tan sonra gelir. friend?’, and the turtle answered ‘I am thinking Dini inanç olarak da sadece “İslamlık” kabul about a trouble of mine’, and added; ‘The more I görür. Türk ve İslam olmayanın veya kendisini think on it, the more it upsets me. Yesterday, my içtenlikle Türk ve İslam olarak hissetmeyenin rascal kids went hunting; is it possible that they bu ülkede insanca yaşam hakkı yoktur ya may have wounded you?!’ The lion got angry da eksik olacaktır. Bu değerler için, yani, and said ‘I would never die from this wound, but bu ideolojik formasyonun korunması için I would die from these words!’ There is no doubt silahlanmayı, ölmeyi ve öldürmeyi kutsal that one finds it as hard as the turtle’s words addedilir. Bu haliyle tüm kararlarında insanlar that killed the lion, when a Jew intervenes and arasında ayırım gözetmeden özgür ve eşit attempts to conciliate a quarrel between two bireyler olarak insan onuru ile bağdaşan Turks in those black days.” 10 tarzda muamele etmesi beklenilen, yani temel For Mahmut Esat Bozkurt, the designer and ilkesi “İnsana insan gibi muamele etmek” architect of the Turkish Judiciary, in the name olması gereken Türk Yargısı daha en başında of whom a law award is given since 2005 by the tasarlanırken, nefret suçlarının besleyicisi olan Istanbul Bar Association, with Carl Schmitt ayırımcılık zihniyeti üzerine inşa edilmiştir. sending a wreath via Young Civilians to the Sonraki süreçlerde nefreti körükleyen bu kurucu award ceremony on April 2, 2010, “Being ayırımcılık algısı, somut olaylarda kendini a Turk” is above everything. Islam, which yeniden üretmiş ve daha da berraklaşmıştır. he regards as the only religious belief (the Mesela 4 Mart 1925 tarihli Takrir-i Sükun (Huzur official national religion introduced by the ve Güvenliği Sağlama) Kanunu ile kapılarında, state) comes after “being a Turk”. Ethnic and “İstiklal Mahkemesi, mücadelesinde yalnız religious identity is above the human identity. Allah’tan korkar” yazan ikinci dönem İstiklal The human itself, humanistic values and Mahkemeleri olarak Diyarbakır (İsyan Bölgesi humanity do not have any meaning without İstiklal Mahkemesi) ve Ankara’da olmak “being a Turk” and these values come after üzere iki İstiklal Mahkemesi kurulur. İstiklal being a “Turk” and a “Muslim”. And he only Mahkemesi Kanunu’na göre Diyarbakır İstiklal accepts “Islam” as a religious belief. Anyone For Mahmut Esat Mahkemesi’nin idam kararları kesindir, yani who is not a Turk and a Muslim or who does Bozkurt, the designer and architect of the kararlar verilir verilmez, idamlar gerçekleştirilir. not sincerely feel Turkish or Muslim does not Turkish Judiciary, Islam, Ankara İstiklal Mahkemesi’nin kararları ise have the right to live humanely in this country, which he regards as the only religious belief temyiz mercii olan TBMM’nin onayına tabi or such right will be limited at best. For him, (the official national tutulur ve onayından geçmediği sürece infaz taking up arms, dying and killing for these religion introduced by the state) comes after edilemez. Yine 4 Ocak 1936 tarihli Tunceli “being a Turk”. Ethnic Kaynak yayınları and religious identity is 10 Prof. Dr. Mahmut Esat Bozkurt, Atatürk İhtilali I-II, sayfa:287 10 Prof. Dr. Mahmut Esat Bozkurt, Atatürk İhtilali I-II, page:287 above the human identity. Kaynak yayınları Kaynak yayınları

250 NEFRET DİLİ VE SUÇLARININ HUKUK BOYUTU THE LEGAL PERSPECTIVE OF HATE SPEECH AND CRIME Vilayetinin İdaresi Hakkındaki Kanun’a göre values, i.e. for the protection of this ideological 100 yıla yakın bir vilayet içindeki ceza mahkemelerinin kararları formation, is sacred. In this form, from the süreden bu yana, onca milli birlik ve temyize tabi tutulmaz, üstelik yasa hükümleri very beginning of its design, the Turkish beraberlik şahıs, geçmişe yönelik de işletilebilir. Tutukluların judiciary, which is expected to treat people in sınıf, zümre yokluğu ve toplumun homojenliği duruşmadan önce tutukluluk hallerinin a manner in line with human dignity as free ideolojisine karşın, kaldırılmasına ilişkin kararlar ancak valinin and equal individuals without discriminating bir o kadar da “biz” ve “bizden olmayanlar” onayıyla uygulanabilir. between people in all its decisions, or in other fobisi ile dolu bir words, the main tenet of which should be yüksek yargı bürokrasisi Bu kurguyla yargı, yurttaşın yurttaşa yaratılmıştır. yağmalatıldığı 6-7 Eylül 1955 olaylarında, 23- “treating humans like humans”, was built on 24 Aralık 1978 Maraş Katliamı’nda, 4 Temmuz a discriminating mentality which feeds hate 1980 Çorum Katliamı’nda, 2 Temmuz 1993’te crimes. Later on, this founding perception of Sivas’ta yaşanan Madımak Katliamı’nda ve discrimination, which fanned hate, reproduced binlerle ifade edilen faili meçhul cinayetlerde itself in concrete events and became even gerçek sorumluların ve suçluların ortaya clearer. For example, with the Law on Keeping çıkarıtılmamasında temel bir rol üstlenmiştir. Peace and Security, dated 4 March 1925, two 27 Mayıs 1960, 12 Mart 1971 ve 12 Eylül 1980 Independence Courts were established, one akabindeki yargılamalar da dahil olmak üzere in Ankara and one in Diyarbakır (Rebellion günümüze gelinceye kadar gerek yasalar, Region Independence Court) as second period gerekse uygulama bazında ırk, din, etnik Independence Courts on the gates of which köken, politik tercihler üzerinden gelen wrote: “Independence Court fears only God toplumsal taleplerin bastırılmasında yargı in its campaign”. According to the Law on politik bir silah olarak işlev görmüştür. Son Independence Courts, the death penalties yıllarda nefret saikiyle işlenen ve yargılamaları decided by the Diyarbakır Independence Court gönülsüzce devam eden cinayet, katliam ve are final, that is, the executions are performed çeşitli suçlara ilişkin davaların da yargının bu as soon as the decisions are ruled. Yet the kadim geleneği üzerinden analize tabi tutulması decisions of the Ankara Independence Court are gerekir. subject to approval of the TGNA, which is the Yani 100 yıla yakın bir süreden bu yana, onca appellate authority, and are not executed unless milli birlik ve beraberlik şahıs, sınıf, zümre parliamentary approval is obtained. Similarly, yokluğu ve toplumun homojenliği ideolojisine according to the Law on Administration of the karşın, bir o kadar da “biz” ve “bizden Province of Tunceli dated 4 January 1936, the olmayanlar” fobisi ile dolu bir yüksek yargı decisions of the penal courts located in the bürokrasisi yaratılmıştır. Öyle bir yüksek yargı province are not subject to appeal, and what’s bürokrasisi ki, medeni toplumlar için çok more, the provisions of the law can also be durağan, sıkıcı ve toplumun büyük bir kesimini applied retroactively. Decisions to discontinue nefessiz ve hukuksuz bırakacak olan “Tekin the arrest status before trial can only be Birliği”ni yani; devletçi/kemalist-miliyetçi/ executed with the approval of the governor. muhazakar ideolojik formasyonu ilanihaye With this architecture, the judiciary has played a yaşatmayı kendisine misyon edinmiş ve major role in the failure of identifying the actual bunu bir marifet bellemiştir. Yani demokratik responsible persons and culprits in the events of hukuk devletlerindeki bütün renkleri ve 6-7 September 1955 where citizens were allowed Since almost 100 years, despite all those farklılıkları bir zenginlik sayan ve birlik içinde to plunder other citizens, in the Maras Massacre ideologies of national çokluğu yaşatabilmeyi kendisine amaç edinen of 23-24 December 1978, in the Çorum massacre unity and integrity, societal homogeneity and yargı örgütlenme ve anlayışlarının tam of 4 July 1980, in the Madimak Massacre in Sivas absence of privileged aksine bir durum söz konusudur. Bir başka on 2 July 1993 and in thousands of murders by persons, classes and groups, a high judicial deyişle, devletin esas kuruluşuna yansımış unknown assailants. The judiciary has served bureaucracy full of an olan, 27 Mayıs 1960 darbesi sonrası yarı as a political weapon in repressing the social “us” and “others” phobia has been created. resmileştirilen, 12 Eylül 1980 darbesi sonrası demands regarding race, religion, ethnicity and mutlak resmileştirilen, toplumu ve bireyleri political preferences based on both law and

NEFRET DİLİ VE SUÇLARININ HUKUK BOYUTU 251 THE LEGAL PERSPECTIVE OF HATE SPEECH AND CRIME vesayet ve velayet altında tutmak isteyen practice until today, including the trials taking devletçi/kemalist ve miliyetçi/muhafazakar place after the coups of 27 May 1960, 12 March Devletin esas kuruluşuna yansımış olan, 27 Mayıs resmi ideolojik formasyonu koruma ve kollamayı 1971 and 12 September 1980. Cases of murders, 1960 darbesi sonrası yarı misyon edinmiş bir yüksek yargı bürokrasisine massacres and various other crimes committed resmileştirilen, 12 Eylül 1980 darbesi sonrası temel hak ve özgürlüklerimizi emanet etmiş in the recent years with the motive of hate and mutlak resmileştirilen, bulunuyoruz. Öyle ki; yüksek yargı bürokrasisi the hearings of which are unwillingly continuing toplumu ve bireyleri vesayet ve velayet yaklaşık 2500 yıl kadar önce Aristotales’in should also be analyzed in view of this archaic altında tutmak isteyen “Erkekle dişi... önceki doğadan üstün, beriki tradition of the judiciary. devletçi/kemalist ve miliyetçi/muhafazakar aşağı ve uyruktur... Bazı Yunanlı olmayan In short, since almost 100 years, despite all resmi ideolojik barbar topluluklar kadın ve köleyi birbirinden formasyonu koruma those ideologies of national unity and integrity, ve kollamayı misyon ayırt edemezler. Çünkü topluluklarında societal homogeneity and absence of privileged edinmiş bir yüksek yargı doğaca yönetecek ve buyruk verecek bir bölüm bürokrasisine temel hak persons, classes and groups, a high judicial ve özgürlüklerimizi 11 yoktur” söylemindeki ayırımcı zihniyetin adeta bureaucracy full of an “us” and “others” phobia emanet etmiş bulunuyoruz. taşıyıcılığını yapmaktadır. Tam da bu noktada has been created. It is such a high judicial şunu sormamız gerekir: bureaucracy that it has adopted it as its mission Yargı sadece yüksek yargıdan ibaret değil. to forever keep alive the “Unity of One”, i.e. Bu kararları verenler, alt derece yerel the statist/Kemalist-nationalistic/conservative mahkemelerin yargıçları, yüksek yargıda 250 ideological formation which is too static and veya 300 civarında yüksek yargıç, 12 bine yakın boring for civilized societies and which will yargıç ve savcı... Bütün bu insanlar, bu kararları leave a huge segment of the society with no air nasıl verebiliyor. Her şey bu kadar değişirken, to breathe and no law to follow; moreover, it neden yargıda bir türlü değişim sağlanamıyor? has assumed this mission as an ingenuity. So, Bu ayrımcılık, nefret suçlarına yönelik engin the situation is the exact opposite of a judicial hoşgörü veya nefret suçlarını işleyenlere haksız organization and understanding that considers tahrik hakkının bahşedilmesi neredeyse tüm all the colours and diversities as richness in yerel mahkemelerde nasıl mümkün olabiliyor? democratic states governed by rule of law and Yerel mahkemelerdeki onca hakim ve savcı bu that has made it its purpose to be able to keep konularda nasıl aynı fikirde olabiliyor? Kararları alive the diversity within a unity. In other words, verenler yerel mahkemelerdir. Yüksek yargı we have entrusted our fundamental rights and bürokrasisinin ayrımcı bir algıya sahip olması, freedoms to a high judicial bureaucracy that has yerel mahkeme yargıç ve savcılarını ayrımcı made it its mission to protect and safeguard the uygulamalara nasıl itebilir? statist/Kemalist and nationalistic/conservative Daha yargıç ve savcı adaylığı sürecinde neyin official ideological formation that desires tarafı olduğunuz size dikte ettirilir ve bilinç custody and authority over the society and altınıza yerleştirilir. Mesela 2 Kasım 2007 individuals, that has been made half official tarihinde, Türkiye Adalet Akademisi’nin 2007- after the coup of 27 May 1960 and absolutely We have entrusted our 2008 eğitim yılı açılış töreninde, Yargıtay official after the coup of 12 September 1980, fundamental rights and Başkanı Osman Arslan, genç yargıç adaylarına and which is reflected in the essence of the freedoms to a high judicial bureaucracy that seslenirken, “Hakimliğin temel öğesi tarafsız state. The high judiciary bureaucracy is like has made it its mission olmaktır. Ancak bazı kararlarınızda Türkiye the conveyor of the discriminatory mentality to protect and safeguard the statist/Kemalist Cumhuriyeti’nin korunması ve yaşatılmasında reflected in the discourse of Aristotle, who and nationalistic/ taraf olacaksınız. Buradaysak bu, Cumhuriyet’in lived around 2500 years ago: “Again, the male conservative official ideological formation kazanımları sayesindedir. Cumhuriyet’in insan is by nature superior, and the female inferior; that desires custody onur ve haysiyetine en uygun rejim olduğunu and the one rules, and the other is ruled...”, and authority over the society and individuals, bilmelisiniz, bilmek zorundasınız. Demokratik, “….But among barbarians no distinction is that has been made half laik, hukuk devletine sahip çıkmada tarafsınız, made between women and slaves, because official after the coup of 27 May 1960 and there is no natural ruler among them: they are absolutely official after the coup of 12 September 11 Aristotle, Politics (Politica), I. Kitap, V. Beşinci Bölüm; I. Kitap, 1980. II. Bölüm, çeviri: Benjamin Jowett...

252 NEFRET DİLİ VE SUÇLARININ HUKUK BOYUTU THE LEGAL PERSPECTIVE OF HATE SPEECH AND CRIME ay yıldızlı bayrağa sahip çıkmada, o bayrağı a community of slaves, male and female.” 11 Mesleğe başladıktan sonra daha yükseklere çıkarmada taraf olacaksınız. Right at this point we have to ask the following da; bir yandan yüksek 12 yargı bürokrasisini Buralarda tarafsız olma lüksünüz yok” question: oluşturan ve birer temyiz diyordu. Mesleğe başladıktan sonra da; bir mercii olan Yargıtay The judiciary does not consist only of high ve Danıştay, yargıç ve yandan yüksek yargı bürokrasisini oluşturan ve justice. The makers of these decisions are the savcılara not verme birer temyiz mercii olan Yargıtay ve Danıştay, işlemi ile, diğer yandan judges of low degree local courts, 250 or 300 Adalet Bakanlığı’nın yargıç ve savcılara not verme işlemi ile, diğer high judges in high justice levels, and around adalet müfettişleri yandan Adalet Bakanlığı’nın adalet müfettişleri yargıç ve savcılar 12 thousand judges and prosecutors... How hakkında düzenlenen hal yargıç ve savcılar hakkında düzenlenen hal can all these people give these decisions? Why kâğıtları aracılığıyla kâğıtları aracılığıyla savcı ve hakimlerin resmi savcı ve hakimlerin resmi does change never come to the judiciary while ideolojinin çıkarlarına ideolojinin çıkarlarına uygun kararlar vermeleri everything around us changes so rapidly? How uygun kararlar vermeleri sağlanmaktadır. is it possible that almost all local courts bear an sağlanmaktadır. Bunun da ötesinde teorik olarak herkese infinite tolerance for discrimination and hate açık olması gereken Yargıtay ve Danıştay crimes or unfairly grant the perpetrators of them kararlarına, bırakın gazetecileri yargıç ve the right to claim impunity due to provocation? savcılar bile ulaşamıyor. Çünkü ilgili dairenin How is it that so many judges and prosecutors üyeleri o kararları alıyor, kitaba dönüştürüyor ve at local courts can have such a consensus on o kitapları adliyelere hakim ve savcıların satın these matters? The decisions are given by local alması için gönderiyorlar. Hakim ve savcıların courts. How can the discriminatory perception bu kararlara ulaşmalarının faydalı olup olmadığı of the high judiciary push local judges and konusuna bir miktar ironik yaklaşmayı tercih prosecutors into discriminatory practices? ediyorum bu koşullar altında. Keşke hakim ve The side which you are on is dictated and savcılar o kararlara hiç ulaşamasalar ve yalnızca imposed on you during your candidacy for kanunları uygulayabilseler. Bu şekilde hukukun appointment as judge or prosecutor. For kendisini daha canlı tutması mümkün olur, belki example, on 2 November 2007, at the opening de bu ülkenin demokratikleşmesinin önündeki ceremony of the Turkish Justice Academy for engeller çok daha hızlı bir şekilde ortadan the academic year of 2007-2008, Osman Arslan, kaldırılabilirdi. O kararlar, hakim ve savcılar First President of the Supreme Court, spoke açısından pek çok olumsuzluk taşıyorlar. to future judges and prosecutors: “The main Özellikle bu notlandırma sistemi nedeniyle, biz element of being a judge is to be impartial. yargıçlar karar verirken toplumun kaygılarını However, in some of your decisions you will göz ardı etme şansına sahibiz. Toplumsal have to take a side for protecting and keeping talepler ve duyarlılık bizim vereceğimiz alive the Republic of Turkey. If we are here And after members kararlarda göz önünde bulundurulmak today, it is because of the attainments of the of courts start the Republic. You should know, you have to know profession, it is durumunda değil. Bundan bir süre önce, ensured that judges Bursa’da görev yapmakta olan bir meslektaşım that Republic is the most appropriate regime and prosecutors give in view of human dignity and honour. You are a decisions that serve konuya ilişkin şunu söyledi: “Biz kararlarımızı party to protecting the democratic, secular rule the interests of the Yargıtay’a hitaben yazarız, topluma değil.” Bu official ideology through of law state; you will be party to protecting our the performance scores çok yerinde bir saptama. Notlandırma sistemi flag of star and crescent, and in raising it higher. given by the Supreme nedeniyle, yüksek yargı sistemi ne düşünüyorsa, Court (Yargıtay) and In these cases, you do not have the luxury to be olaylara nasıl bakıyorsa yerel düzeydeki yargıç the Council of State impartial “12. And after they start the profession, (Danıştay) which ve savcılar da aynı şekilde davranıyorlar. Çünkü constitute the high it is ensured that judges and prosecutors give kendi gelecekleri ve beklentileri nedeniyle judiciary bureaucracy decisions that serve the interests of the official and which are appeal benzer kaygılarla hareket etmek durumunda authorities, and also ideology through the performance scores kalıyorlar. Durum, Yargıtay ve Danıştay through status reports given by the Supreme Court (Yargıtay) and the issued with regard to açısından da benzer bir nitelik taşıyor. Öte judges and prosecutors by the justice inspectors of yanda ise Adalet Bakanlığı kanadı var. the Ministry of Justice 11 Aristotle, Politics (Politica), Book I Chapter V, Book I Chapter (MoJ). II, translated by Benjamin Jowett. 12 Radikal Gazetesi, 02. 11. 2007 12 Radikal newspaper, 02. 11. 2007

NEFRET DİLİ VE SUÇLARININ HUKUK BOYUTU 253 THE LEGAL PERSPECTIVE OF HATE SPEECH AND CRIME Adalet Bakanlığı kanadında, adalet müfettişleri Council of State (Danıştay) which constitute the aracılığıyla yargıçlar adliyelerde rutin bir high judiciary bureaucracy and which are appeal Adalet müfettişleri söz konusu hal kağıtlarını, denetime tabi tutuluyorlar. Mesleğe girdikten authorities, and also through status reports yargıç ya da savcının sonra bu denetimlerle ilgili olarak şunu merak issued with regard to judges and prosecutors by politik ve ideolojik akımlardan uzak kalıp etmeye başladım: Acaba hal kağıtlarında bizim the justice inspectors of the Ministry of Justice kalmadığı, özel ve sosyal için ne yazıyor. Son iki-üç yıla kadar yargıç (MoJ). yaşantısının sivri ve dikkati çeken yönlerinin ve savcı olarak Hakimler ve Savcılar Yüksek Beyond all these, the decisions of the Supreme bulunup bulunmadığı, Kurulu’nun işleyiş sürecine ilişkin herhangi bir siyasi ve aşırı akımlara Court and the Council of State, which should iltifat edip etmediği, şeyi öğrenme şansınız yoktu. Kendinizle ilgili theoretically be public, cannot even be accessed toplumun refah, huzur bir soruşturma ve hatta mağduriyet bile söz ve mutluluğunu, ülkenin by judges and prosecutors, let alone journalists. bütünlüğünü bozan suçlara konusu olsa, ilgili belgeyi elde etmeniz mümkün This is because members of the relevant karşı duyarlı davranıp değil. Hal kağıtları da benzer bir şekilde elde davranmadığı hususlarına chambers take the decisions, then print them bakarak düzenliyorlar. edilemezler. Fakat son iki-üç yıldır Bilgi Edinme in book format, and then send these books to Yasası üzerinden hal kağıtları verilmeye courthouses so that judges and prosecutors başlandı. Merak edip kendi hal kağıtlarımı can buy them. Under these circumstances, I istedim. Aşağıda bu hal kağıtlarındaki ifadelere, prefer an ironic approach to whether accessing kendiminkilere dayanarak bazı örnekler these decisions is of any use to judges and vereceğim: prosecutors. If only judges and prosecutors Adalet müfettişleri söz konusu hal kağıtlarını, had no access at all to these decisions, and if yargıç ya da savcının politik ve ideolojik only they could just administer the law. This akımlardan uzak kalıp kalmadığı, özel ve sosyal would enable the law to keep itself alive, and yaşantısının sivri ve dikkati çeken yönlerinin could perhaps eliminate the obstacles before bulunup bulunmadığı, siyasi ve aşırı akımlara the democratization of the country much iltifat edip etmediği, toplumun refah, huzur faster. These decisions carry lots of adversities ve mutluluğunu, ülkenin bütünlüğünü bozan for judges and prosecutors. Particularly due suçlara karşı duyarlı davranıp davranmadığı to this scoring system, we judges have the hususlarına bakarak düzenliyorlar. Bu açıdan chance to ignore the concerns of the society. bakınca tarafsızlıkla taraflılığın yer değiştirdiğini Social demands and sensitivities do not have görüyoruz. Örneğin “ideolojik akımlardan uzak to be considered in the decisions we cast. kalınması” ile kastedilen aslında var olan resmi Some time ago, a colleague of mine working in ideolojik formasyonu savunup savunmadığınız. Bursa said: “We write our decisions addressing Onun dışındaki bütün siyasi, felsefi inanç ve the Supreme Court, not the society.” This is a düşünceleri görmezden gelmeniz hatta bunları very accurate observation. Due to the scoring bastırmaktan yana olmanız gerekir. Bana system, judges and prosecutors at the local ilişkin hal kağıdında ise şu yazıyordu: “Devletin level act in whatever way deemed proper by the ve milletin bölünmez bütünlüğüne yönelik high judiciary system, because they have to act

suçlara karşı duyarlılık gösterdiği… Politik ve on similar concerns due to their own futures and Justice Inspectors issue siyasi akımlara uzak kaldığı gözlemlenmiştir.” expectations. The situation is also similar on this report by looking into whether the judge Hakkımda hazırlanan dört hal kağıdında da bu the side of the Supreme Court and the Council or prosecutor stands yazıyordu. Bu tespitlerde beni üzen şu oldu: of State. On the other hand, there is also the clear of political and ideological trends, “Demek ki tarafsız olduğumu anlatamadım, Ministry of Justice wing. whether his/her private benim hep bir taraf olduğum düşünüldü.”Hal and social life has any On the Ministry of Justice wing, judges are ostentatious or extreme kağıdımda mesleki becerilerime ilişkin pek çok routinely inspected at courthouses by justice aspects, whether he/ şey yazılmış olabilirdi, ancak beni en çok üzen she supports political inspectors. After entering the profession, my and extreme trends, bölüm de buydu. curiosity was peaked with regard to these and whether he/she is sensitive towards Çünkü, bu hal kağıtlarının hazırlanmasındaki inspections: What is written in our status crimes that disrupt the temel kriter resmi ideolojik formasyona reports? Until the last two-three years, we country’s integrity and the wellbeing, peace and hizmet edilip edilmediğidir. Bu notlandırma judges and prosecutors did not have any happiness of the society. ve hal kağıdı işlemleri, ilgili yargıç ve savcının opportunity to learn anything about the

254 NEFRET DİLİ VE SUÇLARININ HUKUK BOYUTU THE LEGAL PERSPECTIVE OF HATE SPEECH AND CRIME terfisinde, temyiz mahkemelerine atanmasında processes of the High Council of Judges Temel sorun egemen önemli bir kriter olarak dikkate alınır. Yüksek and Prosecutors. Even when there was an yapısal ayrımcılık olduğuna göre; yargı bürokrasisi bu vasıtalarla yargıyı investigation about you or when you were toplumsal, siyasal ve dizayn etmiştir ve aynı vasıtaları kullanmayı a victim, it was not possible to get hold of kültürel çeşitlilik ve farklılıkları Anayasa’ca sürdürmektedir. Ve ayrımcılık bu araçların these documents. Status reports were also tanınan ideolojik bir tanımı noktasında başlamaktadır. Yargının unreachable. Yet in the last two-three years, tekliğe indirgeyen milli devletten; etnik bu şekilde bireyler arasında ayırım yapması they have started to disclose the status reports ve dini köken, dinsel ya da ayrımcılığı tolere edici kararlar vermesi on request, based on the Law on Access to ve dilsel farklılıklar ile cinsiyet farklılık veya nefret suçlarına karşı engin bir hoşgörü Information. I was curious enough to file a ve tercihlerini hukuksal göstermesi; bazı insanların hukuktan istisna request for my own status papers. Below, you bir eşitlik içinde kapsayan demokratik edilmesine, ayrımcılığın bir rutine dönüşmesine, will find some examples and statements from hukuk devletinin inşası toplum birlikteliğinin köküne kibrit suyu these status reports belonging to me. zorunludur. dökülmesine neden olur ve son kertede Justice Inspectors issue this report by looking demokratik hukuk devletinin inşası da zorlaşır. into whether the judge or prosecutor stands O halde çözüm ne olmalıdır? Nefret suçları clear of political and ideological trends, ve ayrımcılıkla mücadele çok boyutlu olmak whether his/her private and social life has any zorundadır. Nefret suçlarına ve ayrımcılığa ostentatious or extreme aspects, whether he/ ilişkin olarak toplumsal, siyasal, kültürel ve she supports political and extreme trends, and bilimsel çalışma ve çabalar artırılmalıdır. whether he/she is sensitive towards crimes Nefret ve ayrımcılık suçlarının istatistiklerini that disrupt the country’s integrity and the tutabilecek ve mağdurların rahatlıkla wellbeing, peace and happiness of the society. ulaşabileceği şeffaf kurul ve kurumlar Looking from this angle, we see partiality and oluşturulmalıdır. Nefret suçlarıyla mücadelede impartiality changing places. For example Amerikan deneyiminde olduğu gibi etkili bir “standing clear of political and ideological ceza adaleti sisteminden faydalanılabilir. Bu trends” actually means whether we are or we konuda çok şey söylenebilir. Ancak temel aren’t defending the existing official ideological sorun egemen yapısal ayrımcılık olduğuna formation. So you are expected to ignore any göre; toplumsal, siyasal ve kültürel çeşitlilik other political, philosophical belief and thought, ve farklılıkları Anayasa’ca tanınan ideolojik bir and even repress them. In my status report, the tekliğe indirgeyen milli devletten; etnik ve dini following were written: “It was observed that köken, dinsel ve dilsel farklılıklar ile cinsiyet he demonstrates sensitivity towards crimes farklılık ve tercihlerini hukuksal bir eşitlik içinde committed against the indivisible integrity of kapsayan demokratik hukuk devletinin inşası the state and nation … that he keeps clear of zorunludur. Demokratik hukuk devleti ilkesini, political trends.” This was written in all four devletin hikmetine ve “Cumhuriyet’in temel of the status reports prepared on me. In these Since the main problem is ilkeleri ve değerleri” lakırdısına kurban etme observations, what saddened me most was the prevailing structural discrimination, it geleneği terk edilmelidir. Cumhuriyet’in sadece that they meant that “I had not been able to is a must to build a cumhuriyet olmakla demokratik olamadığının express my impartiality, and it had always been democratic state governed by rule of law, which ve olamayacağının farkında olmak ve bu thought that I was a party.” There could have covers differences in farkındalığın toplumsallaşmasını sağlamak been many observations on my professional ethnic and religious descent, religious and gerekir. Çünkü yeryüzünde adı cumhuriyet skills in those status reports, yet these were the linguistic differences and olmayan demokrasiler olduğu gibi, demokratik sections that saddened me most. gender differences and sexual preferences within olmayan cumhuriyetler de vardır. Mesela This is all because the main criterion in a legal equity, from Suriye, cumhuriyettir, Norveç ise krallık, ancak a national state that furnishing these status reports is whether the reduces social, political kimse Suriye’nin Norveç’ten daha demokratik inspected judge/prosecutor serves the official and cultural diversities olduğunu iddia edemez. and differences to an ideological formation. These scores and status ideological “oneness” Bugün süregiden Anayasa değişikliği tartışması reports are also taken into account as important recognized by the Constitution. kimi kesimler tarafından “devletin çatısı yıkılır” criteria in the promotion of judges and endişesiyle karşılanıyor. Aslında korkulanın, prosecutors and in their appointments to courts

NEFRET DİLİ VE SUÇLARININ HUKUK BOYUTU 255 THE LEGAL PERSPECTIVE OF HATE SPEECH AND CRIME devletin çatısının yıkılması değil, yukarıda of appeal. It is through these instruments that tasvir etmeye çalıştığım ideolojik formasyonun the high judicial bureaucracy has designed the Yargı bugünkü şekliyle, sahip olduğu yapılarla dağılması olduğunu anlamak zor değil. Bu judiciary, and it continues to use these same işlemeye devam ettiği korku nedeniyle yargı sadece toplumun belli instruments. And discrimination starts with the müddetçe, bugüne kadar olduğu gibi tek bir bir kesiminin yargısı olarak kalmakta direnç ve definition of these instruments. kesimin yargısı olmayı sürdürecektir. ısrar gösteriyor. Örneğin bugün siz Hakimler This segregation between individuals by the ve Savcılar Yüksek Kurulu’nun, Anayasa judiciary or the judicial decisions that tolerate Mahkemesi’ni toplumun farklı kesimlerinin discrimination or show immense tolerance bir araya gelebildiği, çoğulculuğun sağlandığı to hate crimes results in exclusion of some yapılar olarak inşa ederseniz, yargıya toplumun individuals from the law, turns discrimination tüm kesimlerini temsil eden bir nitelik into routine practice, damages social unity, and kazandırmış olursunuz. Yargı böylece tüm finally makes it difficult to build a democratic toplumun yargısı olur. Çünkü yargı, bütün o state governed by the rule of law. renkler tarafından birlikte şekillendirilir. Tek Then, what should be the solution? The bir rengin, tüm yargının şeklini ve içeriğini combat against hate crimes and discrimination belirlemesine son vermiş olursunuz. Oysa must be multi-dimensional. Social, political, yargı bugünkü şekliyle, sahip olduğu yapılarla cultural and scientific efforts and endeavours işlemeye devam ettiği müddetçe, bugüne on combating hate crimes and discrimination kadar olduğu gibi tek bir kesimin yargısı olmayı should be increased. Transparent committees sürdürecektir. Bu nedenle içinde bulunduğumuz and institutions that can keep the statistics on dönemde Türkiye’nin tarihi bir süreçten hate and discrimination crimes and that can geçtiğine inanıyorum. Bu tarihi sürecin ileride be easily accessed by victims should be set up. demokratikleşme süreci olarak anılabilmesini En effective criminal justice system as seen umut ediyorum. in the US experience can prove helpful in the combat against hate crimes. There are many things that can be said on this issue. However, since the main problem is the prevailing structural discrimination, it is a must to build a democratic state governed by rule of law, which covers differences in ethnic and religious descent, religious and linguistic differences and gender differences and sexual preferences within a legal equity, from a national state that reduces social, political and cultural diversities and differences to an ideological “oneness” recognized by the Constitution. The tradition of sacrificing the principle of democratic rule of law state to a demagogy on state philosophy and The tradition of “main tenets and values of the Republic” must sacrificing the principle be abandoned. It is necessary to be aware that of democratic rule of law state to a demagogy the republic cannot be automatically democratic on state philosophy by being a republic, and it is necessary to ensure and “main tenets and values of the Republic” that this awareness is spread in the public. As must be abandoned. there are democracies that are not republics in It is necessary to be aware that the republic the world, there are also republics that are not cannot be automatically democratic. For example, Syria is a republic and democratic by being a republic, and it is Norway is a Kingdom; yet none can claim Syria necessary to ensure that is more democratic than Norway. this awareness is spread in the public. This ongoing debate on Constitutional

256 NEFRET DİLİ VE SUÇLARININ HUKUK BOYUTU THE LEGAL PERSPECTIVE OF HATE SPEECH AND CRIME amendment is met with concerns that “the roof of the state will collapse” by some segments. It is not hard to see that what is actually feared is not the collapse of the state’s roof, but the dissolution of the ideological formation, which I tried to describe above. Because of this fear, the judiciary insistently and resiliently remains the judiciary of only a specific segment. For example, if you can rebuild the High Council of Judges and Prosecutors and the Constitutional Court into structures where different segments of the society can meet and where pluralism can be ensured, then you will be able to give the judiciary the quality of representing all segments of the society. In this way, the judiciary becomes the judiciary of the society as a whole, because the judiciary is shaped and moulded in cooperation by all those different colours. And hence you put an end to one single colour determining the form and content of the whole judiciary. Yet as long as the judiciary continues to function with the form and structures it has today, it will continue to be the judiciary of a single segment of the society, as has been the case to date. Therefore, I believe that at this time Turkey is going through a historical process. And I hope that this historical process will be described as a democratization process in the future.

NEFRET DİLİ VE SUÇLARININ HUKUK BOYUTU 257 THE LEGAL PERSPECTIVE OF HATE SPEECH AND CRIME

AKTİVİZM: AYRIMCILIK, IRKÇILIK VE NEFRET SUÇLARIYLA MÜCADELE

ACTIVIZM: STRUGGLE AGAINST DISCRIMINATION, RACISM AND HATE CRIMES Bu bölümde, konuşmacılar Avrupa’nın çeşitli In this chapter, the participants talk about their ülkelerinde nefret suçları ve söylemine karşı experiences with the public campaigns against verilen mücadelede örnek gösterilebilecek hate crimes and hate speech held in different kampanyaları tanıtıyorlar. Tanıtılan her bir European countries. For each campaign, they kampanya aracılığıyla nefret suçları ve söylemi- discuss the partnerships and sustainability of yle mücadelede geliştirilebilecek işbirlikleri ve the efforts in the struggle against hate crimes çabaların sürdürülebilirliği tartışılıyor. and ate speech.

260 AKTİVİZM: AYRIMCILIK, IRKÇILIK VE NEFRET SUÇLARIYLA MÜCADELE ACTIVIZM: STRUGGLE AGAINST DISCRIMINATION, RACISM AND HATE CRIMES Raporlama ve savunuculuk yoluyla nefret suçlarıyla mücadele Acting against hate crimes through reporting and ADVOCacy

NURCAN KAYA Çeviri/Translation: Suzan Bölme LEXICON Konferans Çevirmenleri LEXICON Conference Interpreters Londra merkezli, Uluslararası Azınlık Hakları I work at an NGO based in London called Grubu (International Minority Rights Group) International Minority Rights Group. Recently Nefret söylemi ve suçları konusunda yaptığımız th isimli bir sivil toplum örgütünde çalışıyorum. we have celebrated our 40 anniversary. temel işlerden biri de, Geçtiğimiz aylarda 40. yıldönümümüzü Currently we collaborate with more than 150 ülkelerle ilgili olarak kutladık. Şu anda 50’den fazla ülkede, 150’den “ülke raporu” dediğimiz NGOs from more than 50 countries. We mainly çalışmalar yapmak. Bu fazla sivil toplum örgütü ile işbirliği içerisinde work on ethnic, religious and language-based raporlarda o ülkedeki çalışıyoruz. Çalıştığımız topluluklar esas olarak etnik, dinsel ve dilsel etnik, dinsel ve dilsel azınlıklar ve yerli halklar. minorities and indigenous people. In legal azınlıkların durumları, cases of discrimination, we work with other ne türden sorunlarla Ama konu ayrımcılık hukuku olduğunda, diğer karşı karşıya oldukları, dezavantajlı gruplar, örneğin LGBTTler, kadınlar disadvantaged groups, such as LGBTT groups, ilgili mevzuatın içeriği, ve engellilerle de çalışıyoruz. women, and disabled people. pratikteki hak arama yollarının niteliği gibi Uluslararası mekanizmaların kullanılması Previous speakers almost covered everything başlıklara yer veriyoruz. yoluyla yapılan savunu çalışmaları ile on rights-defending through international nefret söylemi ve suçları ile mücadele etme mechanisms in fighting against hate speech and konusunda önceki konuşmacılar hemen her hate crimes. Therefore I will talk more on our şeyi anlatılar. Bu nedenle ben bir STK olarak NGO’s work and what the NGOs in Turkey can yürüttüğümüz çalışmalar ve Türkiye’deki STKların yapabilecekleri konusunda bir şeyler do. söyleyeceğim. Hate speech and hate crimes are very crucial Nefret söylemi ve suçları yürüttüğümüz pek issues among what we work upon. For example, çok projenin içinde yer alan önemli bir mesele. currently one of the most important fields we Örneğin bizim şu an üzerinde çalıştığımız work on is the development of tools for conflict en önemli alanlardan biri çatışma önleme prevention and negotiation. For us, hate speech ve uzlaşma araçlarının geliştirilmesi. Bize and hate crime prepare the background for göre nefret söylemi ve nefret suçları, büyük broader social conflicts and therefore these toplumsal çatışmaların hazırlık safhasında issues need to be intervened early. Therefore çok önemli bir rol oynuyor ve bu nedenle de daha en başından bu alana müdahale edilmesi most of our projects and published reports gerekiyor. Dolayısıyla yürüttüğümüz pek çok already refer to this issue. We also run a proje, yayınladığımız pek çok rapor bu konuyu separate project on fighting against hate speech da kapsıyor. Ayrıca nefret söylemi ile medya through media. yoluyla mücadele etme konusunda bağımsız bir The issues we work on and the methods we çalışma yürütüyoruz. use change according to the nature of the Çalışma konularımız ve kullandığımız yöntemler problems of each country. While legal reform her bir ülkedeki sorunların niteliğine göre and legislation change or legal reform efforts değişiyor. Bazen bir ülkedeki yasal reform stand as the crucial issue for one country, ve mevzuat değişikliği veya yargı reformu we prioritize consciousness-raising work çalışmaları ön plana çıkarken, başka bir ülkede bilinç yükseltme çalışmalarını birinci for another country. Within this scope, we sıraya koyabiliyoruz. Bu kapsamda çeşitli organize trainings for raising awareness or meseleler hakkında farkındalık yaratmak publish reports on various issues. One of the One of the fundamental work we do on hate speech için eğitim programları düzenliyor ya da fundamental work we do on hate speech and and crimes is preparing raporlar yayınlıyoruz. Nefret söylemi ve suçları crimes is preparing “country reports.” In these “country reports.” In konusunda yaptığımız temel işlerden biri de, these reports, we include reports, we include topics such as the condition topics such as the ülkelerle ilgili olarak “ülke raporu” dediğimiz of the ethnic, religious, and language-based condition of the ethnic, çalışmalar yapmak. Bu raporlarda o ülkedeki religious, and language- minorities, the problems they face, the content etnik, dinsel ve dilsel azınlıkların durumları, based minorities, the of the relevant legislation, the quality of the problems they face, ne türden sorunlarla karşı karşıya oldukları, existing mechanisms for claiming rights, and so the content of the ilgili mevzuatın içeriği, pratikteki hak arama relevant legislation, the yollarının niteliği gibi başlıklara yer veriyoruz. on. We make sure to include hate speech and quality of the existing mechanisms for claiming Nefret söylemi ve nefret suçları o raporların hate crimes in these reports. rights, and so on. We içinde mutlaka yer alıyor. To give an example, on December 2007, we make sure to include hate speech and hate crimes in Örneğin 2007 yılının Aralık ayında, Türkiye’deki published a report on the minorities in Turkey. these reports. azınlıklarla ilgili olarak böyle bir rapor Titled “a Search for Equality: Minorities in

262 AKTİVİZM: AYRIMCILIK, IRKÇILIK VE NEFRET SUÇLARIYLA MÜCADELE ACTIVIZM: STRUGGLE AGAINST DISCRIMINATION, RACISM AND HATE CRIMES yayınladık. ‘Bir Eşitlik Arayışı: Türkiye’de Turkey,” and written by Dilek Kurban, the Medya konusunda Azınlıklar’ isimli, Dilek Kurban tarafından report addressed hate speech and crimes under çalıştığımız alanlardan birisi de görsel kaleme alınan raporun “Ayrımcılık” başlığı “Discrimination.” Such country reports are medyanın ve basının altında nefret söylemi ve suçları konusuna da published both in English and in the language kendi işini yaparken nefret söyleminden uzak değinildi. Bu tip ülke raporlarımız hem İngilizce of that country and disseminated to all relevant durmasını sağlamak ya da hem de söz konusu ülkenin dilinde yayınlanıyor national and international institutions. We nefret söylemiyle hareket ve konuyla ilgili olabilecek tüm ulusal ve ettiğinde bunu görünür also send them out to places/people such as kılmak. uluslararası kurumlara gönderiliyor. Ayrıca ministries of foreign affairs of countries related sorunun bir parçası olabilecek, Türkiye’yle ilgili to Turkey and their embassies in Turkey, ülkelerin dışişleri bakanlıklarına ve Türkiye’deki parliamentarians in Turkey, state units working büyükelçiliklerine, Türkiye’deki parlamento on minorities and discrimination, NGOs and üyelerine, azınlıklar ve ayrımcılıkla ilgili çalışan scholars that might be part of the problem. devlet birimlerine, sivil toplum örgütlerine ve Thereby, we attempt to increase the sensitivity akademisyenlere de ulaştırılıyor. Bu şekilde on the issues highlighted by the report and raporun işaret ettiği sorunlarla ilgili duyarlılığın disseminate the report’s content. However, artırılmasını ve içeriğin yaygınlaştırılmasını unlike other NGOs, we do not publish press sağlamaya çalışıyoruz. Ancak, pek çok sivil toplum örgütünün aksine tekil vakalarda releases on individual events to be sent out to hemen bir basın bildirisi yazıp uluslararası ve national and international media. We use this yerel basına göndermiyoruz. Bu aracı yalnızca tool only for very important news or when a çok önemli bir gelişme ya da tehdit söz konusu threat is at hand. olduğunda kullanıyoruz. We also work with the media so they do not Medya konusunda çalıştığımız alanlardan reproduce hate speech in their work or we birisi de görsel medyanın ve basının kendi işini expose hate speech in the media. On the yaparken nefret söyleminden uzak durmasını other hand, we support attempts to produce sağlamak ya da nefret söylemiyle hareket publications that are aware of hate speech and ettiğinde bunu görünür kılmak. Öte yandan, work on to dismantle it. In other words, while nefret söyleminin farkında olan ve bunu trying to prevent hate speech in the media, we bertaraf etmeyi hedefleyen yayınlar yapılması also try to increase the number of alternative için de çalışmalar yapıyoruz. Bir başka şekilde publications. Furthermore, we collaborate söylersek, bir yandan nefret söylemi içeren with local and international media institutions yayınları engellemeye çalışırken, bir yandan and journalists to produce publications da aksi nitelikteki örneklerin sayısını artırmaya that represent the minorities as “normal,” çalışıyoruz. Ayrıca Uluslararası ve yerel basın represent them in the way they are, and raise kuruluşlarıyla, gazetecilerle görüşüp işbirliği consciousness about their issues. oluşturarak azınlıkları “normal” gösteren, onları olduğu gibi tanıtan, onlarla ilgili farkındalığı It is very important to raise problems through artıracak yayınların sayısını artırmaya yönelik media watch, and we need to keep this work çalışmalar yapıyoruz. systematic. Our work, however, aims to go one step further. We encourage the media to do Medya takibi aracılığıyla meseleleri görünür truthful and objective news and knowledge on kılmak başlı başına çok önemli ve sistemli olarak yapılması gereken bir çalışma. Bizim the minorities. çalışmalarımız bunların bir adım ötesine gitmeyi Within our all work, we pay special attention to de hedefliyor. Medyayı azınlıklar konusunda the mobilization of international mechanisms. doğru ve tarafsız haber yapma, onları tanıtma Here, I would like to summarize what we konusunda teşvik ediyoruz. could do for the Turkish context. One of the Yaptığımız çalışmalar arasında en çok zaman most important problems in Turkey is the We also work with the media so they do not ayırdığımız başlıkların başında ise uluslararası lack of proper placement of hate speech and reproduce hate speech in mekanizmaların harekete geçirilmesi var. discrimination problems in law. Two things can their work or we expose hate speech in the media. Bugüne kadar Türkiye bağlamında be done here. These crimes can be defined or yapılabilenleri kısaca özetlemek istiyorum. regulated as part of civil law and penal law. We

AKTİVİZM: AYRIMCILIK, IRKÇILIK VE NEFRET SUÇLARIYLA MÜCADELE 263 ACTIVIZM: STRUGGLE AGAINST DISCRIMINATION, RACISM AND HATE CRIMES Türkiye’deki en önemli meselelerden biri nefret reviewed legal regulations in many countries söylemi ve ayrımcılık sorunlarının kanunlarda during our research on this topic. For instance in İnsan Hakları Ortak Platformu ile işbirliği gerektiği şekilde yer almaması. Bu konuda the South African Republic, discrimination and içinde buradaki koşullara iki türlü yol izlenilebilir. Bu suçlar medeni hate speech regulations were under the same ve ihtiyaçlara uygun bir ayrımcılık yasağı kanunu hukukun ve ceza hukukunun bir parçası olarak law. Most probably, they needed to categorize taslağı hazırladık. O tanımlanabilirler ya da ayrıca düzenlenebilirler. this problem as a type of discrimination after taslağın içinde nefret söylemi de bir ayrımcılık Biz bu konuda araştırma yaparken pek çok the Apartheid Regime. türü olarak tanımlandı. ülkenin yasal düzenlemelerini gözden geçirdik. Bu türden bir taslak As I mentioned before, we develop strategies Örneğin Güney Afrika Cumhuriyeti’nde hazırlamamızın sebebi together with the local NGOs at the countries ise Türkiye’de bu konuda ayrımcılık ve nefret söylemine ilişkin düzenleme hukuki bir boşluk we work. Similarly in Turkey, we prepared a aynı kanunda yer alıyordu. Muhtemelen olduğunu görmemizdi. draft law on the prohibition of discrimination Apartheid Rejimi’nden (Ayrımcı-Irkçı Rejim) according to Turkey’s conditions and needs sonra, bu sorunun ayrımcılığın bir türü olarak in collaboration with the Human Rights Joint düzenlenmesi gereğini hissetmişlerdi. Platform. The reason behind this draft law was Daha önce de değindiğim gibi, biz çalıştığımız our awareness of a legal gap in this matter. We ülkelerdeki yerel sivil toplum kuruluşlarıyla added monetary compensation to our draft ortak stratejiler geliştiriyoruz. Türkiye’de de thinking that it could be deterrent. Last month, benzer bir çalışma yaparak, İnsan Hakları Ortak Ministry of Interior Affairs sent out a draft law Platformu ile işbirliği içinde buradaki koşullara on this issue to the universities and NGOs, and ve ihtiyaçlara uygun bir ayrımcılık yasağı kanunu requested their feedback. That draft was largely taslağı hazırladık. O taslağın içinde nefret söylemi de bir ayrımcılık türü olarak tanımlandı. derived from our draft. For example, the article Bu türden bir taslak hazırlamamızın sebebi on hate speech was written similarly to our ise Türkiye’de bu konuda hukuki bir boşluk draft. olduğunu görmemizdi. Ayrımcılık ve nefret At this stage, NGOs need to pursue this process. söylemiyle mücadelede tazminat, caydırıcı bir As we have foreseen it, a possible Equality çare olabilir diye düşünerek, buna ilişkin bir Board’s mission is not merely to prevent the madde de ekledik tasarımıza. İçişleri Bakanlığı, discriminatory practices, but it would also geçen ay üniversite ve sivil toplum örgütlerine be taking precautions against hate speech aynı konuda bir yasa tasarısı göndererek and crimes. Preparing statistics, conducting onlardan da görüş istedi. Taslak büyük oranda research, organizing trainings and forming a bizim yaptığımız çalışmadan yararlanılarak nation-wide policy are necessary to be able to hazırlanmıştı. Örneğin nefret söylemine ilişkin take such precautions. NGOs need to take the madde Bakanlığın taslağına da yansımıştı. initiative at this stage. Bu aşamadan sonra, STK’ların bu sürecin A very effective work NGOs could do is takipçileri olmaları gerekiyor. Özellikle orada preparing the necessary legislation on hate da öngörüldüğü gibi, oluşturulabilecek bir speech and crimes together with the law We develop strategies Eşitlik Kurumu’nun görevi sadece ayrımcı together with the experts and running campaigns for it to pass at local NGOs at the muameleleri engellemek değil, nefret söylemi the assembly. countries we work. ve suçlarına ilişkin de tedbirler almak olacaktır. Similarly in Turkey, Another thing to be done within the same we prepared a draft Bu tedbirlerin alınabilmesi için ise istatistikler law on the prohibition oluşturmak, araştırma yapmak, eğitimler context is the elimination of hate speech from of discrimination düzenlemek ve ülkede yaygın bir politika the education system, and adding content according to Turkey’s conditions and needs oluşturulmasını sağlamak üzere hükümete on the presence of the minorities in a manner in collaboration with önerilerde bulunmak gerekir. STK’lar bu that normalizes their presence. We collaborate the Human Rights Joint Platform. The reason aşamada inisiyatif almalılar. with the Ministries of Education and NGOs in behind this draft law STKların yapabileceği en etkili çalışmalarda two regions in India and in Bangladesh. It is was our awareness of possible to say that we have made not that a legal gap in this biri de uzman hukukçularla birlikte Türkiye’de matter. We added monetary nefret söylemi ve suçları konusunda ihtiyaç much progress in Bangladesh, but a lot in India compensation to our draft thinking that it could be duyulan mevzuatı hazırlayıp parlamentodan in terms of changing the text books’ content. deterrent. geçmesi için bir kampanya yürütmek olabilir. On March 2009, we published the report

264 AKTİVİZM: AYRIMCILIK, IRKÇILIK VE NEFRET SUÇLARIYLA MÜCADELE ACTIVIZM: STRUGGLE AGAINST DISCRIMINATION, RACISM AND HATE CRIMES Bu bağlamda yapılması gereken bir diğer iş “Forgetting or Assimilation? Minorities in Türkiye Birleşmiş ise, eğitim sisteminin nefret söyleminden Turkey’s Education System.” Depending upon Milletlerin Irk Ayrımcılığının Önlenmesi arındırılması, hatta aksi yönde, azınlıkların the findings from the textbooks project run by Sözleşmesi’ne imza atmış varlığını gösteren ve normalleştiren bir içeriğe the History Foundation and our investigations bir ülke. Türkiye bu sözleşmeyi imzalamasına kavuşturulması. Hindistan’ın iki bölgesinde ve of the National Education Law’s regulations rağmen, maalesef Bangladeş’te bu konuda sivil toplum örgütleri and decrees, and the curriculum, we have put sözleşmeyle oluşturulan denetim organı olan ve eğitim bakanlıklarıyla işbirliği yapıyoruz. Ders forth how the education system in Turkey, the Komiteye bireysel kitaplarının içeriğinin değiştirilmesi konusunda textbooks, and in short the curriculum produces başvuru hakkını tanımış Bangladeş’te değilse bile Hindistan’da önemli değil. enmity and hate. Our work on this topic will gelişmeler kaydedildiğini söylemek mümkün. continue. Türkiye konusunda geçen yılın Mart ayında Turkey is one of the signatories of the United ‘Unutmak mı Asimilasyon mu? Türkiye’nin Nations Convention on the Elimination of All Eğitim Sisteminde Azınlıklar’ isimli bir rapor Forms of Racial Discrimination. So far in Turkey, yayınladık. Bilhassa Tarih Vakfı’nın yürüttüğü we have focused on the attempts to realize the ders kitapları projesinin bulgularından covenant in terms of hate speech and crimes. yararlanarak, ayrıca ilgili mevzuatı -Milli Even though Turkey has signed the covenant, Eğitim Kanunu’ndan tutun yönetmelik ve unfortunately it has not recognized the right genelgelere kadar- inceleyerek, Türkiye’deki to individually petition to the Committee eğitim sisteminin ve ders kitaplarının, kısacası which has been formed by the covenant as the eğitim müfredatının nasıl düşmanlık ve nefret auditory unit. According to the relevant article ürettiğini ortaya koymaya çalıştık. Bu konudaki on the covenant, Turkey needs to apply to the çalışmamız devam edecek. UN and say “I recognize my citizens’ right to Türkiye Birleşmiş Milletlerin Irk Ayrımcılığının individually apply.” Therefore the NGOs in Önlenmesi Sözleşmesi’ne imza atmış bir ülke. Turkey can run campaigns on this issue. This Bizim bugüne kadar Türkiye’de nefret söylemi ve covenant and the corresponding auditory unit suçlarıyla ilgili olarak en büyük tecrübemiz de is the most important protective mechanism on bu sözleşmenin uygulamasına ilişkin çalışmalar racial discrimination in the world. çerçevesinde oldu. Türkiye bu sözleşmeyi Last year for the first time, Turkey presented imzalamasına rağmen, maalesef sözleşmeyle a country report on the application of the oluşturulan denetim organı olan Komiteye requirements of the covenant. However, in bireysel başvuru hakkını tanımış değil. addition to the states’ reports, NGOs have Sözleşmenin ilgili maddesine göre, Türkiye’nin BM’ye başvurarak “Ben vatandaşlarıma bu the opportunity to present their own reports konuda bireysel başvuru hakkını tanıyorum” to the Committee. These reports are called demesi gerekiyor. Dolayısıyla Türkiye’deki “shadow reports.” Last year, we worked STK’lar bu konuda bir kampanya yapabilirler. on the preparation of such a report and its Çünkü dünyada ırk ayrımcılığı konusundaki en presentation to the Committee. For that, we önemli koruma mekanizması bu sözleşme ve met with some NGOs and the representatives sözleşmeyle kurulan denetim organı. of the minorities in Turkey. Adding their contributions, we presented a report to the Türkiye geçen yıl ilk defa bu komiteye, Committee. Two other international NGOs also Turkey is one of the sözleşmenin gereklerinin burada nasıl conveyed their opinions to the Committee. signatories of the United uygulandığına dair bir ülke raporu sundu. Ancak Nations Convention on the Elimination of All Forms devletlerin sundukları bu raporlara karşılık, On February, the Committee was going to of Racial Discrimination. sivil toplum kuruluşlarının da komiteye kendi meet with the diplomats from Turkey. This was Even though Turkey has the part of the standard procedure. Nineteen signed the covenant, raporlarını gönderme şansları bulunuyor. unfortunately it has not Bu raporlar da “gölge raporlar” olarak members of the Committee hold question and recognized the right to answer session with that country’s diplomats. individually petition adlandırılıyor. Geçen yıl çalışmalarımız arasında to the Committee which böylesi bir raporun hazırlanarak komiteye This takes 1,5 days in average. NGOs can join has been formed by the sunulması da vardı. Bu çerçevede Türkiye’deki these sessions upon permission, however they covenant as the auditory unit. bazı STK’larla ve azınlıkların temsilcileriyle cannot not take the floor. However, they can görüştük. Onların da katkılarını alarak bir rapor send forth their summarized data translated

AKTİVİZM: AYRIMCILIK, IRKÇILIK VE NEFRET SUÇLARIYLA MÜCADELE 265 ACTIVIZM: STRUGGLE AGAINST DISCRIMINATION, RACISM AND HATE CRIMES hazırlayıp Komiteye sunduk. İki başka uluslar to one of the UN official languages to the arası STK da Komiteye görüşlerini sundular. Committee, and also can converse with the Türkiye’deki STK’lar açısından üzerinde Şubat ayında komite Türkiyeli diplomatlarla committee members during the breaks. çalışılabilecek bir başka konu da TCK’da bir toplantı yapacaktı. Bu, standart prosedürün Therefore, we sent all the reports including the nefret suçlarının bir parçası. Komitenin 19 üyesi, söz konusu shadow reports to the Committee members. düzenlenmemesi, yani ülkenin diplomatları ile karşılıklı oturup nefret saikinin, Also, we attended all of the sessions and ırkçılık motivasyonunun soru cevap şeklinde bir görüşme yapıyor. Bu made a presentation to the Committee with ağırlaştırıcı bir neden görüşme ortalama 1.5 gün sürüyor. STK’ların olarak düzenlenmemiş an Armenian activist during an afternoon olması. izin alarak bu oturumlara katılmaları mümkün, break. During the breaks, we tried to give our ancak toplantıda izin alıp konuşmaları söz questions to the members to be directed at the konusu değil. Gene de önceden ellerindeki diplomats. Then the Committee announced its bütün bilgileri BM’nin resmi dillerinden view on Turkey. Unfortunately, they had formed birisinde özetleyerek komiteye gönderebilir, a very standard perspective. Only some of the ayrıca oturum aralarında komite üyeleri ile points we had stressed was mentioned in the konuşabilirler. final report. Biz de hazırladığımız gölge raporu ve daha In Turkey’s report to the committee, it is listed önce yayınlamış olduğumuz tüm raporları how many times Turkish Penal Code’s article bu görüşmeler öncesinde Komite üyelerine 216 was applied within how much time. Hence gönderdik. Ayrıca Türkiye’deki Ermeni azınlıktan bir aktivist ile Komite’ye öğlen arası bir sunum Turkey gives the following message to the yaptık ve tüm oturumlara katıldık. Aralarda Committee: “there is a law against hate speech da üyeleri yakalayıp bir şeyler sordurtmaya in my country, and it is being used effectively. çalıştık. Sonunda Komite Türkiye’ye ilişkin Just look at the number of trials.” Our task görüşlerini yayınladı. Son derece standart bir has been to counter this message with the görüş oluşturmuşlardı. Bununla birlikte bizim following: those trials have not been against orada dile getirdiğimiz kimi noktalar da raporda hate speech, but against individuals criticizing yer alabilmişti. the state and the government’s policies in order Türkiye’nin Komite’ye sunduğu raporda to defend minority rights. We conveyed this to deniliyor ki, TCK’nın 216. maddesi şu kadar the Committee and succeeded in putting this zamanda şu kadar sayıda kullanılmış. Bu view to the final report. noktada Türkiye’nin komiteye verdiği mesaj Another issue NGOs in Turkey can take up şu: “Benim ülkemde nefret söylemine karşı bir is the lack of regulation of hate crimes in the kanunum var ve etkin bir şekilde kullanılıyor. Turkish Penal Code, in other words the lack Bakın kaç dava açılmış.” Bizim oradaki of regulating hate as aggravating cause for görevimiz ise şuydu: Komite’ye 216. maddeden the racist motivation. In their work NGOs can açılan davaların nefret söylemine karşı olmak bir focus on the recognition of hate as a general yana, devlet politikasını ve hükümeti eleştiren aggravating element. We raised this at the azınlık hakları savunuculuğu yapan kişilere karşı Committee’s meeting, and it recommended açılan davalardan oluştuğunu söylemek. Bunu Turkey to yield such a regulation. komiteye ilettik ve rapora girmesini sağladık. The committee also recommended the state Türkiye’deki STK’lar açısından üzerinde take precautions to prevent racist attacks çalışılabilecek bir başka konu da TCK’da against various groups such as Roma people, nefret suçlarının düzenlenmemesi, yani nefret Kurds, and non-Muslims in its report. It also saikinin, ırkçılık motivasyonunun ağırlaştırıcı bir voiced the need to train judges, lawyers and the neden olarak düzenlenmemiş olması. STK’lar police on this matter. bu konunun üzerinde durarak, nefret saikinin The point about the The point about the NGOs’ task is the NGOs’ task is the genel bir ağırlaştırıcı unsur haline getirilmesi following: after the için çalışmalar yapabilirler. Biz bu konuyu following: after the Committee announces Committee announces these Komite’nin gündemine getirdik ve Komite de these recommendations, they need to be recommendations, they need to be spread via the Türkiye’ye böyle bir düzenleme yapmasını spread via the media. When it is spread in media. önerdi. the public opinion and media that “these are

266 AKTİVİZM: AYRIMCILIK, IRKÇILIK VE NEFRET SUÇLARIYLA MÜCADELE ACTIVIZM: STRUGGLE AGAINST DISCRIMINATION, RACISM AND HATE CRIMES Komitenin bu tür müdahalelerle rapora dahil the recommendations to Turkey from the Gene Türkiye’deki STK’lar ettiği öneriler arasında örneğin, Romanlar, UN’s most authorized unit on this subject” açısından hatırlanması gereken bir başka nokta Kürtler ve gayrimüslimler başta olmak üzere it would be easier for the governments to da Medeni ve Siyasal çeşitli gruplara karşı düzenlenen ırkçı saldırıların recognize the subject. That is so because the Haklar Sözleşmesi’nin 20. maddesinin doğrudan önlenmesi için devletin tedbir alması gerekliliği recommendations of the Committee do not nefret söylemini de yer aldı. Ayrıca hakim, savcı, avukat ve legally bind Turkey. Only a covenant which yasaklayan önemli bir polislere bu konuda gerekli eğitimler verilmesi düzenleme olduğu. Türkiye Turkey is a member of would be interpreted. It bu sözleşmenin denetim gerektiği de yine komite tarafından dile getirildi. is the covenant that binds Turkey. Therefore mekanizması olan İnsan Hakları Komitesi’ne Burada, STK’ların rolü açısından vurgulanması frequent mention of the convention enables bireysel başvuru hakkını gereken nokta şu: Komite bu önerileri the Committee and the international legal da tanımış durumda. Dolayısıyla Türkiye’nin yayınladıktan sonra medya aracılığı ile mechanisms to refer to these decisions. bu maddenin gereklerini kamuoyunda yaygınlaştırılmaları gerekiyor. For instance, European Court of Human Rights yerine getirip “BM’nin bu konudaki en yetkin organının getirmediği gerekçesiyle made a decision against the Check Republic söz konusu Komiteye Türkiye hakkındaki raporu ve önerileri şunlardır” on education and discrimination. The court STK ya da birey olarak denilerek yapılacak bir kamuoyu ve medya başvurmak mümkün. considered the remarks on discrimination çalışması konunun hükümetler tarafından in education in the Check Republic by this dikkate alınmasını kolaylaştıracaktır. Çünkü Komitenin önerileri Türkiye’yi yargısal olarak Committee. Therefore we should not belittle the bağlamıyor. Ancak sonuçta Türkiye’nin taraf power of these mechanisms. olduğu bir sözleşme yorumlanmış oluyor. It is also important to remember for the NGOs Bağlayıcılığı da bu sözleşmeden kaynaklanıyor. in Turkey that the article 20 of the International Ve bu noktada sözleşmeyi sık sık gündeme Covenant on Civil and Political Rights directly getirmek, mahkemelerin bu Komitenin ve bans hate speech. Turkey has recognized the uluslararası yargı organlarının bu tipten right to individually petition to the Committee kararlarına atıflar yapmalarını sağlayabiliyor. on Human Rights which is the auditory Örneğin eğitim ve ayrımcılık konusunda, mechanism of this covenant. Therefore, it is Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin, possible to petition to the Committee as an Çek Cumhuriyeti’ne karşı verdiği bir karar NGO or individually on the ground of Turkey’s vardı. Kararda BM’nin bu komitesinin Çek failure to comply with the requirements of this Cumhuriyeti’nde, eğitimde yapılan ayrımcılığa article. ilişkin tespitleri mahkeme tarafından dikkate Turkey has to submit a report to the Human alındı. Bu nedenle bu mekanizmaları çok da Rights Committee, as it did to Racial küçümsememek gerekiyor. Discrimination Committee, however even Gene Türkiye’deki STK’lar açısından though it is overdue, it has not been submitted hatırlanması gereken bir başka nokta da Medeni yet. Independent of whether Turkey is going to ve Siyasal Haklar Sözleşmesi’nin 20. maddesinin submit a report or not, NGOs can draft a report, Turkey has to submit doğrudan nefret söylemini yasaklayan önemli with the collaboration of a few organizations, a report to the Human bir düzenleme olduğu. Türkiye bu sözleşmenin Rights Committee, on whether the article 20 is carried out in Turkey denetim mekanizması olan İnsan Hakları as it did to Racial or not, and how. It would also be helpful to go Discrimination Committee, Komitesi’ne bireysel başvuru hakkını da however even though it to New York and attend sessions there. is overdue, it has not tanımış durumda. Dolayısıyla Türkiye’nin bu been submitted yet. maddenin gereklerini yerine getirip getirmediği The other institutions we are trying to influence Independent of whether gerekçesiyle söz konusu Komite’ye STK ya da are Council of Europe Commissioner for Human Turkey is going to submit a report or not, NGOs can birey olarak başvurmak mümkün. Rights and the Organization for the Security draft a report, with the and Co-operation in Europe. We can also collaboration of a few Irk Ayrımcılığı Komitesi gibi, İnsan Hakları organizations, on whether Komitesi’ne de Türkiye rapor sunmak zorunda, count EU as another defense mechanism. As the article 20 is carried you know, EU prepares “Progress Reports” out in Turkey or not, ancak bu rapor, öngörülen zaman aşıldığı and how. It would also halde sunulmuş değil. Türkiye’nin raporu for Turkey every year and even though Turkey be helpful to go to New sunup sunmayacağından bağımsız olarak, seems to have gone out of the EU process, York and attend sessions there. STK’ların bilhassa 20. maddenin Türkiye’de one of the most useful mechanisms are these nasıl hayata geçirildiği ya da geçirilmediği progress reports. In the writing of these reports,

AKTİVİZM: AYRIMCILIK, IRKÇILIK VE NEFRET SUÇLARIYLA MÜCADELE 267 ACTIVIZM: STRUGGLE AGAINST DISCRIMINATION, RACISM AND HATE CRIMES konusunda bir rapor yazıp göndermeleri, hatta unofficial meetings and lobby activities are mümkünse bunu birkaç kurumun işbirliğiyle as much important as official reports and AB her yıl Türkiye’ye ilişkin “İlerleme gerçekleştirmeleri mümkün. New York’a gidip correspondences. Comparisons between the EU Raporları” hazırlıyor ve bizzat oturumlara katılmak da yararlı olacaktır. countries and Turkey help to depict the picture Türkiye son zamanlarda AB sürecinin çok dışında Avrupa Konseyi İnsan Hakları Komiserliği better. dursa ya da öyleymiş ve Avrupa Güvenlik İşbirliği Teşkilatı bizim gibi görünse de en çok There are many things to do in Turkey. yararlanılabilecek etkilemeye çalıştığımız diğer kurumlar. Some of the very useful, if not the primary, mekanizmalardan birisi de Burada sözü edilmeyen bir başka savunma things do for the NGOs are systematically bu ilerleme raporları. Raporların yazılması mekanizması olarak AB’den de söz edebiliriz. providing information to these mechanisms esnasında resmi raporlar Biliyorsunuz, AB her yıl Türkiye’ye ilişkin and disseminating the information from such ve yazışmalar kadar, gayriresmi görüşmeler “İlerleme Raporları” hazırlıyor ve Türkiye committees and using them as a pressure tool. ve lobi faaliyetleri de son zamanlarda AB sürecinin çok dışında For example, I noticed one commonality among etkili oluyor. Orada dursa ya da öyleymiş gibi görünse de en çok mutlaka bu konuya yer the applications to the European Court of verilmesi, önerilerde yararlanılabilecek mekanizmalardan birisi de Human Rights and Human Rights Committee: bulunulması, AB ülkeleri bu ilerleme raporları. Raporların yazılması ile Türkiye arasında let us imagine that one person or an institution karşılaştırmalar yaparak esnasında resmi raporlar ve yazışmalar kadar, did an anti-Semitic publication and is penalized resmin ortaya çıkmasının gayriresmi görüşmeler ve lobi faaliyetleri de sağlanması gerekiyor. somehow by the state for that. Then the matter etkili oluyor. Orada mutlaka bu konuya yer is brought to the ECHR. Then the ECHR took it verilmesi, önerilerde bulunulması, AB ülkeleri in terms of “freedom of expression” and decided ile Türkiye arasında karşılaştırmalar yaparak that the state did not violate any rights. At that resmin ortaya çıkmasının sağlanması gerekiyor. point, I wonder: can we petition to the ECHR Türkiye’de ne yapılabilir sorusuna verilebilecek reasoning that the state is not intervening pek çok cevap var. Sivil toplum örgütleri to an anti-Semitic publication? Can we go olarak, sözünü ettiğim bu mekanizmalara to the ECHR saying that “such publications sistemli olarak bilgi akışı sağlamak ve söz are anti-Semitic, and the state does not stop konusu komitelerden çıkan bilgileri Türkiye their production, and I am victimized by this”? kamuoyunda yaygınlaştırarak bir baskı aracı NGOs and lawyers can broaden their field of olarak kullanmak ilk akla gelen başlıklar olmasa intervention with such questions and develop da hayli yararlı olabilecek adımlar. Örneğin, strategic cases. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne ve İnsan Hakları Komitesi’ne yapılan başvurular arasında benim dikkatimi çeken örneklerin ortak bir nitelikleri var: Diyelim bir kişi ya da kurum antisemitik bir yayın yapmış ve bunun için devletten şöyle ya da böyle ceza almış. Sonrasında konu AİHM’e taşınmış. AİHM, konuyu “ifade hürriyeti” kapsamında tartışıp devletin yaptığında bir hak ihlali olmadığına karar verdi. Bu noktada şunu merak ediyorum: EU prepares “Progress Reports” for Turkey every Acaba devletin bir nefret söylemine müdahale year and even though etmemesini gerekçe göstererek AİHM’e Turkey seems to have gone out of the EU process, başvurabilir miyiz? “Şurada bir antisemitik yayın one of the most useful yapılıyor, devlet buna müdahale etmiyor, ben mechanisms are these progress reports. In the bunun mağduruyum” diyerek oraya gidilebilir? writing of these reports, STK’ların ve hukukçuların bu tür sorularla unofficial meetings müdahale alanlarını genişletmeleri, stratejik and lobby activities are as much important davalar geliştirmeleri mümkün. as official reports and correspondences. Comparisons between the EU countries and Turkey help to depict the picture better.

268 AKTİVİZM: AYRIMCILIK, IRKÇILIK VE NEFRET SUÇLARIYLA MÜCADELE ACTIVIZM: STRUGGLE AGAINST DISCRIMINATION, RACISM AND HATE CRIMES Nefret Suçu İle Mücadelede Ağ Oluşturma: Ukrayna’dan bİr STK deneyİmİ Networking in the struggle against hate crimes: An NGO experience from Ukraine

IRYNA FEDOROVYCH Çeviri/Translation: Mehmet Ali Bahit Bu makale Ukrayna’daki nefret suçu ile This article is about the Ukrainian experience in mücadele ve bu suça karşı ağ oluşturma combating hate crimes and networking against Ukrayna’da kamunun haberdar olduğu ilk deneyimi üzerinedir. Ukrayna’da nefret suçları them. Hate crimes are not a new phenomenon nefret suçu 2006 yılının yeni bir olay değil, ancak bu konu çok uzun süre in Ukraine, but that topic was silenced for sonuna doğru işlendi. Kurban 20 yıldır hasıraltı edildi. Nefret suçundan bahsettiğimde a long time. When I am talking about hate Ukrayna’da yaşayan bir Türk okuyucuların bir noktaya dikkat etmeleri crime in the following paragraphs, the Turkish Nijerya vatandaşıydı. Ukrayna’lı bir kadın ile gerekiyor: Ukrayna’da [bu konudaki] deneyim, reader should bear in mind, that the Ukrainian evliydi ve bu evlilikten Türkiye’dekinden biraz farklı. Ukrayna’da experience is slightly different from the one in üç çocuğu vardı. Kendi Turkey. Generally, hate crimes in Ukraine are halinde işten eve nefret suçlarını genelde görünen azınlıkların dönerken kalabalık temsilcilerine karşı işlenen suçlar oluşturuyor. crimes committed against representatives of bir sokakta üç gencin visible minority communities. The term visible saldırısına uğradı ve Görünen azınlık terimi, yabancı olan ya da öldürüldü. minority refers to people, who are foreigners yabancı olduğu varsayılan kişileri kapsıyor. or assumed to be foreigners. The individuals Ukrayna’da nefret suçu kurbanları genelde who became victims of hate crimes in Ukraine yabancı öğrenciler, göç edenler, sığınmacılar, had been usually foreign students, migrants, sığınma hakkı arayanlar ve Slav görüntüsüne refugees, asylum seekers and/or Ukrainians sahip olmayan Ukraynalılar. Buradan hareketle, with a non-Slavic appearance. We can infer from bu tarz suçları işleyen sağ görüşlü eylemciler this matter of fact that it is of no importance to için kurbanlarının nereden geldiğinin ya da right-wing activists committing such crimes, hangi pasaportu taşıdığının önemli olmadığı where their victim comes from or which sonucuna varabiliriz. Yani bu suçları işlemek için passport he or she carries. Thus the only reason tek neden, kurbanın varsayılan ırksal ya da etnik to commit these crimes is the presumed racial or kökeni. ethnic background of the victim. Ukrayna’da kamunun haberdar olduğu ilk The first publicly known hate crime in Ukraine nefret suçu 2006 yılının sonuna doğru işlendi. took place in 2006 and was committed towards Kurban 20 yıldır Ukrayna’da yaşayan bir Nijerya the end of the year. The victim was a Nigerian vatandaşıydı. Ukrayna’lı bir kadın ile evliydi citizen, who had lived in Ukraine already for 20 ve bu evlilikten üç çocuğu vardı. Kendi halinde years. He was married to a Ukrainian woman, işten eve dönerken kalabalık bir sokakta with whom he had three children. When he üç gencin saldırısına uğradı ve öldürüldü. was peacefully on his way home from his work Gençlerden biri bir kızdı, bir diğeri de reşit place, three young people, one of whom was a değildi. Bu olay, medyaya yansıyan ve polise girl and the other a minor, attacked and killed bildirilen ilk vakaydı. Aynı zamanda bu olay him on a crowded street. This was the first case sonucunda Ukrayna’daki sivil toplum örgütleri which was highlighted in the media and brought nefret suçu sorunu ve çözüm yolları hakkında to the attention of the police. It also triggered meetings among civil society organizations toplantılar düzenlemeye, konu hakkında in Ukraine who then started discussing the tartışmalar yapmaya başladı. Tartışmalar problem of hate crimes and how to deal with The first publicly known başladıktan sonra (UNITED ağının bir üyesi hate crime in Ukraine it. Once the discussion started, we, as “Social olan) “Sosyal Faaliyet” Merkezi olarak biz önce took place in 2006 and Action” Centre (member of UNITED network), was committed towards önyargı, nefret suçu veya nefret söylemi ile the end of the year. The first searched for other cases that involved bias ilgili başka vakaları araştırdık ve bu araştırma victim was a Nigerian motivation, hate crimes or hate speech, and citizen, who had lived sonucu önemli sayıda vaka ile karşılaştık. Daha came across a considerable number of cases. in Ukraine already for da önemlisi, bu konuda devletten hiç bir tepki 20 years. He was married More importantly, we found out that there was to a Ukrainian woman, gelmemiş olduğunu keşfettik. no response from the state whatsoever. with whom he had three children. When he was Devlet yetkililerine, öncelikli olarak da İçişleri When we started asking state officials, peacefully on his way Bakanlığı’na konu ile ilgili sorular yöneltmeye home from his work place, predominantly the Ministry of Interior, about three young people, başladığımızda hemen gelen cevap Ukrayna’da these matters, the immediate response was one of whom was a girl nefret suçu olmadığı, ırkçılık ve yabancı that there were no hate crimes in Ukraine and and the other a minor, attacked and killed him düşmanlığı sorunu olmadığı yönündeydi. no problems with racism or xenophobia. There on a crowded street. Devlet cephesinde tam bir suskunluk hakimdi. was a total silence from the side of the state.

270 AKTİVİZM: AYRIMCILIK, IRKÇILIK VE NEFRET SUÇLARIYLA MÜCADELE ACTIVIZM: STRUGGLE AGAINST DISCRIMINATION, RACISM AND HATE CRIMES Uluslararası STK’lar, uluslararası örgütler A number of meetings took place between 2007’de sorunu tanıyan ve yerel STK’lar arasında bir dizi toplantı international NGOs, international organizations ilk devlet makamı olan 1 İçişleri Bakanlığı’nın düzenlendi. Bu kuruluşlar arasında IOM , and local NGOs, among which the leading dikkatini konuya çekmeyi UNHCR2 ve Uluslararası Af Örgütü’nün figures were IOM, UNHCR and Amnesty başardık. 2007 ortasında toplantılar düzenlendi ve Ukrayna şubesi öne çıkıyordu. [Bu toplantılar International in Ukraine. We came to the devlet sorunu ancak diğer sayesinde] sesimizi duyurmak için bir platform conclusion that we needed to build a platform bir dizi nefret saikli vakadan sonra kabullendi. oluşturmamız gerektiği sonucuna vardık. Bu in order to stand up and make our voices heard. konular hakkında devlet görevlileri, devlet We started talking about these topics to state makamları ve medya ile görüşmeye başladık. officials, to state bodies, as well as to the media. Medyayı da dahil etmemizin nedeni, nefret We also included the latter, because the only response to hate crimes that we have seen suçlarına medyada verilen tek tepkinin olanlar in the media consisted of articles that gave a hakkında çizilen fluğ bir tablo olmasıydı. Bu blurry image of what had really happened. It nefret suçlarının arkasında hani ideoloji veya was never explained what ideology or intention niyetin olduğu, suçların kimler tarafından was behind these hate crimes, who committed işlendiği ve devletin nasıl cevap verdiği asla them and how the state responded to these açıklanmıyordu. Bir dizi toplantı sonunda events. Following a number of meetings, a “Çeşitlilik İnisiyatifi” adında gayrıresmi bir kind of informal platform called “Diversity platform oluşturuldu. Platform yukarıda Initiative” was created. It was led by the three bahsettiğim üç örgüt tarafından yönetiliyordu. aforementioned organizations and currently Platformun şu anda uluslararası ve yerel comprises more than 40 members from various STK’ların ve çeşitli elçiliklerin temsilcilerinden, organizations such as international and local bağışçılardan ve devlet yetkililerinden oluşan NGOs, various embassies, donors and state 40’tan fazla üyesi var. officials. 2007’de sorunu tanıyan ilk devlet makamı In 2007, we managed to bring this problem to olan İçişleri Bakanlığı’nın dikkatini konuya the attention of the Ministry of Interior, which çekmeyi başardık. 2007 ortasında toplantılar was the first governmental body to recognize düzenlendi ve devlet sorunu ancak diğer bir dizi the problem. The meetings took place in the nefret saikli vakadan sonra kabullendi. İçişleri middle of 2007, and the government only Bakanlığı olayı kabullendikten sonra sorunla recognized the problem after several other mücadele için “Bakanlık Planı” adı verilen özel hate-motivated incidents occurred. Once the bir plan yayımladı. Bu plan STK’lara danışılarak Minister of Interior (MoI) acknowledged what bakanlık tarafından kaleme alındı. Bu durum was happening, they issued a special, so-called bizim için yorumlarımızı bildirme ve bakanlığa “ministerial plan” to combat the problem. This gerekli tedbirleri önerme fırsatıydı. Ukrayna’da plan was drafted by the ministry in consultation bakanlık yetkilileri tarafından ırkçılığın varlığının with NGOs, which was our opportunity to kabullenilmesi büyük bir adımdı. Bu, STK’ların write our comments and suggest necessary İçişleri Bakanlığı üzerindeki sürekli baskısı measures to the ministry. The recognition of ve İçişleri Bakanlığı bünyesinde insan hakları racism in Ukraine by the ministry officials was a huge step forward. This was made possible ihlalleri konularında çalışmak üzere oluşturulan by the continued pressure of the NGOs on In 2007, we managed to sivil konseyin yardımlarıyla mümkün oldu. Sivil bring this problem to the Ministry of Interior and with the help of a konseyin üyeleri İçişleri Bakanlığı yetkilileri the attention of the so-called civil council, a body created at the Ministry of Interior, (çeşitli bölümlerin yöneticileri), İçişleri which was the first MoI to deal with human rights violations. Its Bakanı ve Ukrayna insan hakları STK’larının governmental body to members are officers from the MoI (heads of recognize the problem. temsilcilerinden oluşuyordu. The meetings took place different departments), the Minister himself in the middle of 2007, Bugün konsey iki ayda bir toplanıyor. Bakanla and representatives of Ukrainian human rights and the government only recognized the problem NGOs. after several other 1 IOM: International Organization for Migration – Uluslararası The council meets once every couple of months. hate-motivated incidents Göç Örgütü (ç.n.) occurred. 2 UNHCR: United Nations High Commissioner for Refugees – During the meetings with the minister, NGOs Birleşmiş Milletler Mülteci Yüksek Komiserliği (ç.n.) have an opportunity to express their concerns

AKTİVİZM: AYRIMCILIK, IRKÇILIK VE NEFRET SUÇLARIYLA MÜCADELE 271 ACTIVIZM: STRUGGLE AGAINST DISCRIMINATION, RACISM AND HATE CRIMES olan toplantılarda STK’lar çeşitli insan hakları on various human rights issues. This will sorunları ile ilgili endişelerini dile getirme then be discussed with the heads of various İçişleri Bakanlığı’nın yanında polis bünyesinde fırsatı buluyor. Bunlar daha sonra çeşitli departments, and a plan can be made, taking de nefret suçlarını takip bölümlerin yöneticileri ile görüşülüyor ve Bakan into account what actions can be taken together edecek, soruşturacak ve takip sonuçlarını halka veya bakanlık ile birlikte alınacak önlemler with the minister and/or the ministry to solve sunacak özel bir bölüm konusunda planlar hazırlanabiliyor. these problems. kurulması gerekiyordu. Yeni kurulan bölüme Bütün bu baskı sonucu, bakanlığın oluşturduğu As a result of all the pressure and to fulfill tuhaf bir isim verildi: ministerial plan to combat racism and “Yabancılara Karşı ve ırkçılık ve yabancı düşmanlığı ile mücadele Yabancılar Tarafından planının hayata geçirilmesi amacıyla bakanlık xenophobia in Ukraine, a special department İşlenen Suçları Soruşturma Bölümü”. bünyesinde önyargı saikli suçlarla mücadele için was established within the ministry, which was supposed to deal with all bias motivated crimes. özel bir bölüm kuruldu. İçişleri Bakanlığı’nın There was a need for a special department yanında polis bünyesinde de nefret suçlarını within the Ministry of Interior and also within takip edecek, soruşturacak ve takip sonuçlarını the police, being able to monitor, to investigate halka sunacak özel bir bölüm kurulması and to present the result of hate crimes gerekiyordu. Yeni kurulan bölüme tuhaf bir monitoring to the public. The newly established isim verildi: “Yabancılara Karşı ve Yabancılar department received a rather odd name: Tarafından İşlenen Suçları Soruşturma “Department to Investigate Crimes Committed Bölümü”. [Bugün] bölümün sorumlulukları against Foreigners and by Foreigners.” The arasında sadece takip ve sonuçları bildirme responsibilities of the department include değil, veri toplama da bulunuyor. Bu da, not only monitoring and communicating the herhangi bir nefret suçu meydana geldiğinde results of their work, but also the collection of STK’ların ya da sivillerin konu hakkında data. This means that whenever any kind of bölümden bilgi alabilmesi anlamına geliyor. hate crime happens, the NGOs and civil can Şu anda bu bölümlerle doğrudan bağlantı society learn about it from department staff. kurabilme, herhangi bir olaydan haberdar We have the opportunity to directly contact olup olmadıklarını sorabilme, durumun polise the departments and ask them whether they bildirilip bildirilmediği, soruşturma başlatılıp had heard about a certain incident, whether başlatılmadığı, faillerin bulunup bulunmadığı, it had been reported to police, whether an konunun mahkemeye taşınıp taşınmadığı investigation had been initiated, anyone guilty ve taşındıysa mahkemede ne karar verildiği had been found, and whether that case had hakkında bilgi alma imkanına sahibiz. been filed to the court and how the court had responded. Sonuçta, bu bölümün kurulması sayesinde gerekli bilgilere ulaşabilme ve vakaları takip All in all, the installment of this department edip gerektiğinde lobi yapma imkanına sahip gives us necessary information and the olduk. Bu devlet inisiyatifini pek çok hükümet opportunity to follow the cases and lobby them. inisiyatifi takip etti. Aynı zamanda bu durum Following this state initiative, several other governmental initiatives emerged. At the same çeşitli uluslararası mekanizmalara bildirildi. time, the situation was reported to a number Raporlar ECRI3’ye gönderildi, ECRI Ukrayna’yı of different international mechanisms. The There was a need for ziyaret etti ve yerel düzeyde faaliyet gösteren a special department reports were sent to the ECRI1, they visited STK’lardan görüş aldılar. Bu ziyaret sonucunda within the Ministry of Ukraine and collected the opinion of locally Interior and also within Ukrayna üzerine bir rapor hazırladılar ve the police, being able to acting NGOs. As a result of this visit, they ırkçılık saikli suçlarla mücadele için bir dizi monitor, to investigate prepared a report on Ukraine and drafted a and to present the result tavsiye kaleme aldılar. Ayrıca eldeki bilgileri of hate crimes monitoring number of recommendations on how to combat karşılaştırmak ve Ukrayna’daki durum hakkında to the public. The newly racist crimes. Furthermore, they had a meeting established department bilgi sahibi olmak üzere hükümet ve STK’larla with the government and with NGOs in order received a rather odd bir toplantı düzenlediler. Aynı sorunlar AGİT4’in name: “Department to to compare information and get an idea of the Investigate Crimes situation in Ukraine. The same set of issues was Committed against 3 www.ecri.org/Pages/default.aspx- Irkçılık ve Foreigners and by Hoşgörüsüzlükle Mücadele Avrupa Komisyonu (ç.n.) Foreigners.” 4 www.osce.org 1 https://www.ecri.org/Pages/default.aspx

272 AKTİVİZM: AYRIMCILIK, IRKÇILIK VE NEFRET SUÇLARIYLA MÜCADELE ACTIVIZM: STRUGGLE AGAINST DISCRIMINATION, RACISM AND HATE CRIMES bir parçası olan ODIHR5 ile de görüşüldü. discussed with the ODIHR, which is part of the 2009 yılında AGİT ile ODIHR Ukrayna’daki durum hakkında OSCE2. They expressed great concern about İçişleri Bakanlığı arasında özel bir endişelerini dile getirdi ve Ukrayna hükümeti the situation in Ukraine, and showed their anlaşma, bir çeşit ile konu hakkında çalışmalar yürütmeye hazır willingness to work together with the Ukrainian genelge imzalandı. Buna göre Ukrayna Polis olduklarını bildirdiler. government on this problem. Teşkilatı mensupları In 2009 a special agreement, some sort of nefret suçları üzerine 2009 yılında AGİT ile İçişleri Bakanlığı arasında çalışma, soruşturma özel bir anlaşma, bir çeşit genelge imzalandı. memorandum, was signed between the yürütme ve mahkeme Ministry of Interior and OSCE. As part of this hazırlığı yapma hakkında Buna göre Ukrayna Polis Teşkilatı mensupları özel eğitim alacaklardı. nefret suçları üzerine çalışma, soruşturma agreement, Ukrainian police officers would Ne yazık ki bu anlaşma receive special training on how to work on kağıt üzerinde kaldı. yürütme ve mahkeme hazırlığı yapma hakkında hate crimes, how to investigate them and özel eğitim alacaklardı. Ne yazık ki bu anlaşma how to prepare cases for the courts. Sadly, kağıt üzerinde kaldı. Genelge imzalandıktan the aforementioned agreement only exists on sonra gözden geçirilip imzalanmak üzere paper. The memorandum was signed and sent Dışişleri Bakanlığı’na gönderildi, ancak belge to the Ministry of Foreign Affairs to be verified halen bu bakanlıkta imzalanmamış halde and signed by them, but is at the ministry ever bekliyor. Dışişleri Bakanlığı’nın gönüllü since without any action. It is a question of olmaması ve bütçe [yetersizliği] bu durumu budget and of willingness of the Ministry of yarartıyor. Her ne kadar yeni adımlar atılmasını Foreign Affairs. Despite the fact that we are still bekliyorsak da, İçişleri Bakanlığı’nın bu belgeyi awaiting further steps, the willingness of the imzalamak konusunda gönüllü olması büyük Ministry of Interior to sign this memorandum önem arzediyor. Bakanlık bu suçlarla mücadele bears much importance in this situation. They için eğitim verilmesi ve ilerleme kaydedilmesi are willing to accept the help of OSCE, to konusunda AGİT’ten yardım almaya hazır. teach them and to help them move forward in Umarım anlaşma yakın zamanda kabul edilir. combating this problem. I hope that in the near Ayrıca, sorun ilk devlet makamı tarafından future the agreement will be ratified. kabullenildikten sonra başka makamlar da Furthermore, after the first recognition of the meselenin varlığını kabul etti. Dışişleri Bakanlığı issue by the first state body, there were others bünyesinde “Nefret Suçlarından Sorumlu who followed in recognizing the problem. Muteber Elçi” adıyla özel bir kadro oluşturuldu. A special position was established within Bu tuhaf ünvan, elçiliklerin şikayetleri ile the Ministry of Foreign Affairs namely the ilgilenen kişiye veriliyordu. Ukrayna’da çeşitli “Honorable Ambassador on Dealing with elçilikler giderek artan nefret suçlarından Hate Crimes”. This rather strange name was endişe duymaya başlamıştı. Elçilikler Ukrayna given to the individual who is responsible for Hükümeti’ne durumu takip ettiklerini ve dealing with the complaint embassies. Various vatandaşlarının nefret suçlarına maruz embassies in Ukraine were alarmed by the rising kaldıkları sonucuna vardıklarını belirten notalar number of hate crimes. They started sending official notes to the Ukrainian government, göndermeye başladılar. Şu anda durumdan stating that they have being monitoring the endişe duyuyorlar ama halen hükümetin uygun situation and came to the conclusion that their In 2009 a special bir şekilde karşılık vermesini bekliyorlar. agreement, some sort of citizens are suffering from hate crimes. They memorandum, was signed 2008’in sonlarına doğru, çeşitli başka are worried about the situation and yet await between the Ministry of inisiyatifler sonucu Cumhurbaşkanı da Interior and OSCE. As adequate response from the government. sorunun varlığını kabul etti ve konu hakkında part of this agreement, Later in 2008, after several other initiatives, Ukrainian police officers kamuya hitaben bir konuşma yaptı. Çeşitli would receive special the President recognized the problem as training on how to work devlet makamlarından ve STK’lardan oluşan well and gave a public speech on the issue. on hate crimes, how to “Hükümetlerarası Nefret Şiddeti Çalışma investigate them and how The “Intergovernmental Working Group on to prepare cases for Grubu” kuruldu ve böylece sadece İçişleri Hate Violence” was established, consisting the courts. Sadly, the Bakanlığı ile değil, aralarında Milletler ve aforementioned agreement of different state bodies and NGOs, forming only exists on paper. 5 Demokratik Kurumlar ve İnsan Hakları Ofisi 2 http://www.osce.org/

AKTİVİZM: AYRIMCILIK, IRKÇILIK VE NEFRET SUÇLARIYLA MÜCADELE 273 ACTIVIZM: STRUGGLE AGAINST DISCRIMINATION, RACISM AND HATE CRIMES Dinler için Devlet Komitesi üyelerinin de a platform where meetings are held not only bulunduğu devlet temsilcileriyle de toplantılar with the Ministry of Interior but also other Büyük tartışmalar sonucu Ukrayna Parlamentosu yapılmasını sağlayan bir platform oluşturuldu. state representatives, the State committee sadece nefret söylemini Söz konusu komite, Ukrayna Güvenlik Servisi for nationalities and religions among them. cezalandıran, ancak nefret suçunu kapsam ile birlikte mülteciler, sığınma hakkı arayanlar The latter is responsible for refugees, asylum dışı bırakan ceza hukuku ve Ukrayna’daki azınlıklardan, Ombudsman seekers and minorities in Ukraine, together maddesini değiştirdi. Ukrayna ceza hukukunda ve Eğitim Bakanlığı ile birlikte yabancı with the Security Service of Ukraine which is nefret saikli suçları öğrencilerden sorumlu (ki yabancı öğrenciler de also responsible for all the aforementioned, cezalandıran iki madde with the Ombudsman and with the Ministry bulunuyor. Bunlardan nefret suçlarına hedef oldular). Bu yeni platform biri ağırlaştırıcı STK’lara konuyu tartışma, seslerini duyurma ve of Education, which is responsible for foreign durumlarla ilgili ve students (who had been targets of hate crimes). cinayet ya da fiziksel tavsiyelerini sunma imkanı sağladı. Bütün bu saldırı durumlarında This new platform gave NGOs the chance to gelişmeler gözönüne alındığında Ukrayna’da şu başka maddelerle discuss the problem, to make our voice heard birleştirilerek andaki durumun çapraşık bir sorun ile mücadele uygulanabiliyor. and present our recommendations. Taking all eden resmi ve gayrıresmi pek çok platform ve ağ this into account, I can say that the current oluşmasına imkan sağladığını söyleyebilirim. situation in Ukraine provides a lot of formal and Büyük tartışmalar sonucu Ukrayna informal platforms and networks that deal with Parlamentosu sadece nefret söylemini complex issues. cezalandıran, ancak nefret suçunu kapsam Following major discussions, the Ukrainian dışı bırakan ceza hukuku maddesini değiştirdi. parliament amended the criminal court article Ukrayna ceza hukukunda nefret saikli suçları which does not actually condemn hate crimes cezalandıran iki madde bulunuyor. Bunlardan but hate speech. In Ukraine we have two biri ağırlaştırıcı durumlarla ilgili ve cinayet articles in our criminal court which criminalize ya da fiziksel saldırı durumlarında başka hate-motivated crimes. One of these articles maddelerle birleştirilerek uygulanabiliyor (Ceza deals with incriminating circumstances and Kanunu Madde 67). Diğer madde ise nefret can be applied together with other articles in suçları ile ilgili, ancak nefret saikli suçlara cases of murder or physical attacks (art. 67 of teşviki de kapsıyor (Ceza Kanunu Madde the Criminal Code). The other article concerns 161). Değişikliğe uğrayan da bu ikinci madde. hate speech, but also incitement to commit bias Bunların dışında Ceza Kanunu’nun cinayet, motivated crimes (art. 161 of the Criminal Code). fiziksel saldırı ve holiganlık ile ilgili maddeleri ile This second article was amended. Apart from birleştirilebilecek başka değişiklikler de metne this, further amendments were put in place to eklendi. Ancak avukatlar ve STK’lar bu yeni function with other articles of the criminal and kanunların pratikteki kullanımını görmek için penal court concerning murder, physical attacks halen mahkemelerin bu maddeleri uygulamasını and hooliganism. But lawyers and NGOs are still waiting for the court to apply these new laws bekliyor. Halihazırda pek çok nefret suçu to see how they can be used in practice. At the işleniyor, ancak bunların hepsi mahkemeye moment quite a few incidents in regard to hate taşınmıyor. Following major crimes happen, yet not all of them actually end discussions, the “Çeşitlilik İnisiyatifi” adlı STK platformu, up in court. Ukrainian parliament medyanın yardımını alarak Ukrayna toplumunda amended the criminal The NGO platform Diversity Initiative (DI) court article which does konunun tartışılmasını sağladı. Başlangıçta started a discussion within the Ukrainian not actually condemn hate medyadaki nefret suçu haberleri sadece bir crimes but hate speech. society about hate crimes with the help of the In Ukraine we have two yabancının öldürüldüğünün bildirilmesinden media. Early media reports on hate violence articles in our criminal ibaretti. 2007 yılında yabancı topluluklarının court which criminalize were just about some foreigner being killed, full hate-motivated crimes. (Nijerya asıllılar, yabancı öğrenciler ve bir stop. In 2007, the first public demonstration One of these articles dizi STK) düzenlediği ilk protesto yürüyüşü deals with incriminating initiated and prepared by foreign communities circumstances and can be Kiev’de gerçekleşti. Şehir merkezinde başlayan (the Nigerian community, the foreign student applied together with yürüyüş, Cumhurbaşkanlığı Köşkü önünde community and a number of NGOs) was held other articles in cases of murder or physical son buldu. Göstericiler Cumhurbaşkanı’na bir in the form of a march in the center of Kiev, attacks. bildiri sunarak ırkçılık ve yabancı düşmanlığı ending up in front of the presidential residence.

274 AKTİVİZM: AYRIMCILIK, IRKÇILIK VE NEFRET SUÇLARIYLA MÜCADELE ACTIVIZM: STRUGGLE AGAINST DISCRIMINATION, RACISM AND HATE CRIMES sorununun varlığını kabul etmesini istediler. The demonstrators presented a declaration UNIAN iki sene önce Gösteri sonrası medyada korkunç makaleler to the President, asking him to recognize the web sitelerinde “İnsan Hakları” adında özel bir yayımlanmaya başladı. Örneğin “Afrikalılar problem of racism and xenophobia. After the sayfa açtı ve bu sayfa Kiev’in merkezinde yürüyüş yaptı” şeklinde demonstration a number of horrible stories halen faal. Sayfanın Ukrayna’daki insan manşetler yayımlandı ve yanlarına da bu appeared in the media. For example, captions hakları ile ilgili bütün başlıklara uygun fotoğraflar basıldı. Bu haberler read “Africans marched in the center of Kiev”; gelişmeleri yayımlayan özel bir editörü farklı gazetelerde yayımlanmıştı, ancak ana the pictures attached were similar to the var. Kendileri haber haber kaynağı, Ukrayna’daki en büyük haber captions. These stories appeared on different hazırlayıp araştırmalar newspapers, the main source of news being yaptıkları gibi, sivil ajansı olan UNIAN’dı. UNIAN yayımladıktan toplum oyuncularına sonra haber bu haliyle bir dizi başka gazetede UNIAN, the major news agency in Ukraine. duyurularını, After they posted this story, it was reprinted by makalelerini, görüşlerini de yayımlandı. Çeşitlilik İnisiyatifi bu ajansa a number of other newspapers. The Diversity ve söyleşilerini bir mektup göndererek konu hakkındaki yayımlama imkanı da Initiative sent a letter to this newspaper agency, sunuyorlar. konumlarını açıklamalarını istedi ve bu asking them to explain their position and the konumun ajansın resmi konumu mu, yoksa editor to explain whether it was the official muhabirlerinin bir hatası mı olduğunu sordu. position of UNIAN or whether it was merely a Çeşitlilik İnisiyatifi, eğer konu muhabirlerin mistake of their journalists. If the latter was hatası ise onlarla görüşmeyi ve bu konularda the case, the Diversity Initiative suggested yazma deneyimleri yoksa özel bir eğitim vermeyi talking to the journalists and seeing if they were önerdi. Çeşitlilik İnisiyatifi hem editörle, hem de interested in a special training in case they lack muhabirle bir toplantı yaptı. Editör ve muhabir expertise in how to write about such problems. bir hatanın sözkonusu olduğunu ve muhabirin DI had a meeting with both the editor and the kimseyi incitmek niyetinde olmadığını journalist. They explained that it was indeed açıkladılar. Bu toplantı sonucunda bu haber a mistake and the journalist did not intend ajansı ile bir işbirliği başlattık. Bu çok olumlu to offend anyone. We started a corporation bir işaretti. Eğitim görmeyi kabul ettiler ve bir with this information agency as a result of this süre sonra halen devam eden özel bir insan meeting, which was a very positive sign. They hakları projesi başlattılar. Proje Ukrayna’daki agreed to be trained, and after a while they even Soros Vakfı (Rönesans Vakfı) tarafından initiated a special project about human rights destekleniyordu. which is still ongoing and was supported by the Soros Foundation in Ukraine (the Renaissance Bu proje, özellikle Ukrayna’nın her yerinde çok Foundation). büyük bir abone sayısına sahip ticari bir haber ajansı tarafından yapıldığı için çok önemli bir This project is a very important undertaking, girişim. UNIAN iki sene önce web sitelerinde particularly because it was done by a “İnsan Hakları” adında özel bir sayfa açtı ve bu commercial news agency with a huge number of subscribers all over Ukraine. UNIAN started a sayfa halen faal. Sayfanın Ukrayna’daki insan special web page on their official website called hakları ile ilgili bütün gelişmeleri yayımlayan UNIAN started a special “Human Rights” which is now running for more web page on their official özel bir editörü var. Kendileri haber hazırlayıp than two years. This page has a special editor, website called “Human araştırmalar yaptıkları gibi, sivil toplum Rights” which is now who publishes all news concerning human running for more than oyuncularına duyurularını, makalelerini, rights developments in Ukraine. Basically they two years. This page görüşlerini ve söyleşilerini yayımlama imkanı da has a special editor, write the articles and carry out investigation who publishes all sunuyorlar. Yazılar sadece ajansın web sitesinde themselves, and provide an opportunity for civil news concerning human yayımlanmıyor, abonelere de gönderiliyor. Bu rights developments in society actors to publish their announcements, Ukraine. Basically they bize görüşlerimizi medyada duyurma imkanı articles, opinions, and interviews. Not only write the articles and sağlıyor. carry out investigation do the writings get publicized on the agency’s themselves, and provide Bunlardan başka bir dizi eğitim programı website, they are also sent to all subscribers. an opportunity for civil society actors to publish da başlattık. 2008 yılında Ukrayna This gives us an opportunity to present our their announcements, üniversitelerinden birinde öğrenciler için özel opinion in the media. articles, opinions, and interviews. bir kurs açıldı. Bu kurs gazetecilik öğrencilerini Furthermore, we started a number of hedefliyor ve sadece insan hakları konularını educational courses. In 2008 a special course

AKTİVİZM: AYRIMCILIK, IRKÇILIK VE NEFRET SUÇLARIYLA MÜCADELE 275 ACTIVIZM: STRUGGLE AGAINST DISCRIMINATION, RACISM AND HATE CRIMES değil, nefret suçu, görünen azınlık grupları ve was initiated for students in one of the mültecilerin tanımını ve bunlarla ilgili konularda Ukrainian universities. This course is aimed Ukrayna’daki Neonazi, yani aşırı sağcı çalışmayı da kapsıyor. Özellikle öğrencilerin at journalism students and contains not hareketin Rusya’dakine bu alanda çalışmayı ve bu konularda yazdıkları only human rights topics, but also special benzer olduğunu gözlemliyoruz, ancak ve çalıştıkları zaman gazetecilik ahlakına nasıl knowledge on what a hate-motivated crime is, neyse ki şu anda durum sadık kalacaklarını öğrenmeleri çok önemli. the definition of visible minorities groups and Rusya’daki seviyelere refugees, and how to deal with these topics and ulaşmış değil. Ancak Bu proje 2 yıldır devam ediyor. Eğitimcimiz sivil toplum ve hükümet related issues. It is of particular importance for durum uygun bir şekilde insan hakları savunucularını ve uzmanlarını, students to learn how to work on these topics ele almazsa Ukrayna bu çalışma ve eğitimlerini öğrencilerle paylaşmaları açıdan Rusya’ya benzer and how to comply with journalistic ethics için davet ediyorlar. Çetrefilli bir konu olan bir hal alabilir. when working on and writing about such topics. nefret suçu sorunlarının daha iyi kavranmasını This project of ours has being going on for two sağlayan bütün bu inisiyatif ve projelerin years already. The instructor of the course başarısına rağmen Ukrayna’da halen çözülmesi invites human rights activists and experts to gereken pek çok sorun var. present their work to the students and pass on their experience. Apart from the success of Sorular ve cevaplar all these initiatives and projects that serve a Ukrayna ve Rus Federasyonundaki Neonazi better understanding of the complexity of issues hareketleri arasında bir bağlantı ve işbirliği of hate crimes, there is still a lot at stake in var mı? Bu ülkelerdeki huzursuzluklar nefret Ukraine that has to be taken care of. suçlarını nasıl etkiledi? Questions and answers Yanıtlamaya öncelikle aşırı uçlardaki partilerle Is there any connection and cooperation başlamak istiyorum. Ukrayna’daki Neonazi, between Neonazi movements of Ukraine and yani aşırı sağcı hareketin Rusya’dakine benzer Russian Federation? How the uprisings in these olduğunu gözlemliyoruz, ancak neyse ki şu anda countries effected the situation about hate durum Rusya’daki seviyelere ulaşmış değil. crimes in these countries? Ancak sivil toplum ve hükümet durum uygun bir Given the questions that were asked, I will start şekilde ele almazsa Ukrayna bu açıdan Rusya’ya with the question about extreme parties. We benzer bir hal alabilir. Durumun daha kötü bir can notice that in Ukraine the development of a hal almasını engellemek amacıyla hükümetin Neonazi movement, i.e. a right-wing extremist sorunun varlığını kabul etmesi ve saldırılar movement, is similar to what happens in ile cinayetlerin sorumlularının yakalanması Russia, but we are grateful that the present yönünde polise baskı yapması için çok zaman situation has not yet reached Russian levels. ve çaba harcadık. 2006-2008 dönemine oranla However, we think that if the civil society and fiziksel saldırı ve cinayetlerin sayısı azaldı. Bu the government do not respond to the problem çok önemli, çünkü Ukrayna’yı ziyaret eden ya da adequately, chances are that Ukraine will end buraya yaşamaya gelen insanlar artık kendilerini up with a similar situation to Russia. To avoid a daha güvende hissediyor. Bu da bizim en worsening of the situation, we have spent a lot önemli hedeflerimizden biriydi. Bunların dışında of time and effort on making the government Ukraine the development of a neo-Nazi movement, hükümet makamlarının, polisin ve güvenlik recognize the problem and pressuring the police i.e. a right-wing birimlerinin dikkatini Ukrayna’daki bir dizi ırkçı to start working on these cases and pursue the extremist movement, is people who are responsible for the attacks and similar to what happens örgüte de çekmeye çalışıyoruz ki bu konuda da in Russia, but we are bir şeyler yapılabilsin. murders. Compared to 2006-2008, we have grateful that the present fewer cases of physical attacks and murders situation has not yet Irkçı görüşte olduklarını açıkça söyleyen bazı reached Russian levels. now. This is crucial, because people who come However, we think that örgütler Adalet Bakanlığı’nda STK olarak kayıtlı to Ukraine to visit or live here will feel safer. if the civil society and oldukları için Adalet Bakanlığı’na mektuplar the government do not This was one of our major goals. Apart from respond to the problem göndererek kuruluşları sırasında tüzüklerine that, we also try to bring the number of racist adequately, chances are yazdıkları ile kamu önündeki faaliyetlerini organizations in Ukraine to the attention of that Ukraine will end up with a similar situation karşılaştırmalarını talep ettik. Faaliyetlerinin, governmental bodies, police and security to Russia. web sitelerinin ve kamu açıklamalarının kanuna services, so that it can be taken care of.

276 AKTİVİZM: AYRIMCILIK, IRKÇILIK VE NEFRET SUÇLARIYLA MÜCADELE ACTIVIZM: STRUGGLE AGAINST DISCRIMINATION, RACISM AND HATE CRIMES uygun olup olmadığının [incelenmesini istedik]. Some organizations openly declaring racist 2007 başlarında Ne yazık ki Adalet Bakanlığı cevap vermekte opinions and views are registered as NGOs Ukrayna’daki ırkçılık sorununu tartışmaya yavaş davranıyor, ancak biz baskı uygulamaya within the Ministry of Justice, which is why we başladığımızda, devam edeceğiz ve başarı ümidimizi have been sending letters to the Ministry of Ukrayna’da yaşayan pek çok yabancıdan yitirmeyeceğiz. Justice, asking them to check their registration telefonlar aldık. and to compare what they have stated in their Bunlar arasında yabancı Aşırı uçlardaki örgütler ve gayrıresmi gruplar statutes when they were registered to what öğrenci grupları başı dışında sağ kanattaki partiler de Ukrayna’yı çekiyordu ve kendileri they do publicly. This regards their activities, başka sorunlarla karşı karşıya bırakıyor. Bu için ne yapılabileceğini, their website, and their public announcements kendilerinin ne partiler Ukrayna’da yaygın ve destek görüyorlar. yapabileceğini in order to clarify whether their proceedings are Bunlardan bir tanesi “Özgürlük” adını taşıyor; soruyorlardı. Bu legal or illegal. Unfortunately the Ministry of gruplar Ukrayna’da ölüm bu parti her ne kadar açıkça ırkçı olmasa da korkusu içindeydiler, Justice is rather slow in responding, but we will ancak bir taraftan da inkar edilemez derecede anti-Semitik ve göç keep pressuring them, hoping for success in this kendilerini savunmak ve karşıtı. Parti programına ve seçim kampanyaları inisiyatifi ele almak matter. sırasındaki açıklamalarına bakıldığında büyük arzusundaydılar. Beside the existence of extreme organizations ölçüde nefret yaydıkları görülüyor. Bu nedenle or informal groups, right-wing political parties faaliyetlerinin takip altına alınması ve kamunun create other issues Ukraine is faced with. dikkatinin bu yöne çekilmesi için uğraşıyoruz. They are rather widespread and supported in Ukrayna’daki ırkçılık ve yabancı düşmanlığı Ukraine. One of the parties is called “Freedom”; while they are not openly racist, they are sorunlarına kamunun dikkatini çekmek için undeniably anti-Semitic and migration-phobic. yapılan STK çalışmalarını anlatabilir misiniz? If one looks into their party program and their Kamu bilincinin arttırılması projelerinde genelde statements during the election campaigns, one hükümetle veya kurumsal düzeyde yapılan can find out that they propagate quite a lot çalışmalardan bahsettim. Bunların dışında of hatred. Thus we are also trying to monitor Çeşitlilik İnisiyatifi aynı zamanda STK’ların their activity and bring their actions to public deneyimlerini paylaşacakları ve halihazırda attention. üzerinde çalıştıkları projeleri tartışacakları bir platform olarak da tasarlandı. Böyle bir Can you explain NGO works on raising public ortama ayda bir ya da iki ayda bir STK’ların attention regarding the problems of racism and xenophobia in Ukraine? yaptıklarını ya da projelerini ne amaçla tasarladıklarını aktarmaları için gerekli oluyor. In regard to the projects that raise public Çeşitlilik İnisiyatifi çatısı altında bir araya awareness I was mostly talking about the work geldiğimizde yeni gelişmeleri tartışıyor, STK’lar with the government and what has been done ve harici uzmanlarla projelerimiz için işbirliği on an institutional level. Apart from these tasks, the Diversity Initiative was also designed oluşturuyoruz. Bu toplantılar bize STK’lar as a platform for NGOs in order to share their arasında örtüşen faaliyetlerin sayısını azaltma experiences and discuss the projects they are ve deneyimlerimizi paylaşma imkanı sağlıyor. When we started the currently working on. This is necessary from discussion about the 2007 başlarında Ukrayna’daki ırkçılık sorununu time to time, like once every month or every problem of racism in tartışmaya başladığımızda, Ukrayna’da two months, in order to communicate what Ukraine in early 2007, we received a lot of calls yaşayan pek çok yabancıdan telefonlar aldık. other NGOs are doing and what their projects from foreigners living in Bunlar arasında yabancı öğrenci grupları başı are designed for. When we meet under the Ukraine. Among these were mainly foreign student çekiyordu ve kendileri için ne yapılabileceğini, umbrella of the Diversity Initiative, we discuss communities, asking us kendilerinin ne yapabileceğini soruyorlardı. Bu new developments, partner in our projects what can be done for them and by them. These gruplar Ukrayna’da ölüm korkusu içindeydiler, with other NGOs and outside experts. These communities were scared ancak bir taraftan da kendilerini savunmak ve meetings give us the ability to limit overlapping for their lives in Ukraine, but they also inisiyatifi ele almak arzusundaydılar. Katıldıkları activities among the NGOs and share wanted to stand up for ilk faaliyet, daha önce de bahsettiğim 2007’de experience and practices. themselves and take the initiative. Kiev’de düzenlenen yürüyüştü. Bu yürüyüş When we started the discussion about the oldukça büyük bir gösteriydi; farklı kökenlerden problem of racism in Ukraine in early 2007, we

AKTİVİZM: AYRIMCILIK, IRKÇILIK VE NEFRET SUÇLARIYLA MÜCADELE 277 ACTIVIZM: STRUGGLE AGAINST DISCRIMINATION, RACISM AND HATE CRIMES 200 kişi gösteriye katıldılar, seslerini kamuya received a lot of calls from foreigners living ve medyaya duyurmak için ellerinden geleni in Ukraine. Among these were mainly foreign Kiev’de ve başka şehirlerde düzenli olarak yaptılar. Bu kişiler Ukrayna’da bir ırkçılık ve student communities, asking us what can be eğitim veriyoruz (bu yabancı düşmanlığı sorunu olduğunu dile done for them and by them. These communities eğitimler “Sınırlara Hayır” projesi tarafından getiriyorlardı. Yabancı öğrenci gruplarıyla were scared for their lives in Ukraine, but they veriliyor) ya da zaman yaptığımız görüşmelerden sonra biz (“Sosyal also wanted to stand up for themselves and zaman Çeşitlilik take the initiative. The first event where they İnisiyatifi’nin diğer Faaliyet” Merkezi “Sınırlara Hayır” projesi), üyeleriyle işbirliği bu grupları desteklemek için özel bir proje got involved was the previously mentioned yapıyoruz. Amacımız march in 2007 in Kiev. It was quite a huge azınlık gruplarıyla geliştirdik. Bu proje hem yabancı öğrenciler, mümkün olduğunca sık hem de diğer yabancılar için İngilizce ve Rusça event; about 200 people of different origins çalışıp sorun hakkında ve participated, doing their best to make their çözüm imkanları hakkında hazırlanan özel bir kitapçık çıkarılmasını bilinç arttırmak. voices heard by the public and the media. amaçlıyordu. Rusça’yı dahil etmemizin nedeni They were stating that there was a problem of bazı öğrencilerin Rusça da konuşuyor olması racism and xenophobia in Ukraine. After the ve Ukrayna dilinde kitapçık yayımlamanın zor discussions with foreign student communities, olmasıydı. Bu kitapçığı başka dillere çevirmeyi we (the “Social Action” Centre “No Borders” de umuyoruz. project), created a special project aimed at Başlangıçta bu kitapçık Ukrayna’daki yasalar supporting the communities. It was a project hakkında cevaplar ve açıklamalar içerecek which produced a special publication for foreign şekilde tasarlanmıştı. Bir mağdurun polise students as well as foreigners in general in both soruşturma başlatılması için nasıl başvuracağı, English and Russian. We decided Russian as Ukrayna üniversitelerinde ayrımcılıkla nasıl well, since some of the students spoke Russian başa çıkılabileceği, tıbbi yardım için nasıl and it would have been difficult to publish it başvuru yapılacağı gibi konuları içeriyordu. in Ukrainian. We still hope to translate it into Kısacası bu kitapçık yabancılara Ukrayna’da other languages. hangi haklara sahip olduklarını ve bu hakları To begin with, the publication was set up in nasıl kullanabileceklerini anlatıyordu. the form of answers and explanations on the Kitapçığın yayımlanmasından sonra hem legislation of Ukraine. It contained suggestions Kiev’deki, hem de diğer şehirlerdeki yabancı on how a victim can apply to the police in order öğrenciler için günboyu sürecek bir etkinlik to start an investigation, how to deal with düzenledik. Bu eğitime yaklaşık 90 kişi the discrimination in Ukrainian universities, katıldı. Yukarıda bahsettiğim konulardan how to apply for medical help, etc. Basically bahsettik; örneğin sokakta bir aşırı sağcıyı this publication explains to foreigners what nasıl tanıyabileceklerini, bir saldırıdan nasıl their rights are in Ukraine and how they can kaçabileceklerini, saldırıya uğradıkları takdirde use these rights. Following the publication, we held the first big one day event for foreign ilk yapmaları gerekenleri, saldırı sonrası students both from Kiev and other cities in yapmaları gerekenleri ve haklarını nasıl Ukraine, trying to collect as many people as We are giving regular kullanabileceklerini konuştuk. Daha sonra aynı lectures in different possible from different places. About 90 people eğitimi bir Müslüman merkezinin yardımıyla universities in Kiev attended that training. We talked about all the and in other cities, Müslüman topluluklar için tekrarladık. from time to time (“No aforementioned issues, for example how to İnisiyatifi ele aldılar ve bu tarz bir eğitimi borders” project does recognize right-wing extremists on the street, this lectures), or onlar için düzenleyip düzenleyemeyeceğimizi we partner with other how to avoid an attack, what to do first if you sordular. Şu anda Kiev’de ve başka şehirlerde members of the Diversity have been attacked, what to do after you have Initiative. Our goal is düzenli olarak eğitim veriyoruz (bu eğitimler been attacked, and how to execute your rights. to work with minority “Sınırlara Hayır” projesi tarafından veriliyor) ya communities as often We later had done the same training for the as possible in order da zaman zaman Çeşitlilik İnisiyatifi’nin diğer Muslim community with the help of a Muslim to raise awareness of üyeleriyle işbirliği yapıyoruz. Amacımız azınlık the problem and the center. They took the initiative, asking us if possibilities to deal gruplarıyla mümkün olduğunca sık çalışıp it was possible to hold a similar training to with it. Working with the sorun hakkında ve çözüm imkanları hakkında them. Presently, we are giving regular lectures media to a great extend is also important for our bilinç arttırmak. Mümkün olduğunca medya in different universities in Kiev and in other projects. ile çalışmak da projelerimiz için büyük önem cities, from time to time (“No borders” project

278 AKTİVİZM: AYRIMCILIK, IRKÇILIK VE NEFRET SUÇLARIYLA MÜCADELE ACTIVIZM: STRUGGLE AGAINST DISCRIMINATION, RACISM AND HATE CRIMES taşıyor. Olabildiğince çok makale yayımlamaya does this lectures), or we partner with other Önceleri ırkçılık ve çalışıyoruz, yapılan yorum ve eleştirilere büyük members of the Diversity Initiative. Our goal yabancı düşmanlığı sorununa medyanın tepkisi önem veriyoruz. Bu sayede sorun hakkındaki is to work with minority communities as often devletinkinden farklı tartışmaları ve olası çözümleri toplum nezdinde as possible in order to raise awareness of the değildi. Başlangıçta (2006-2007) sadece sürekli gündemde tutuyoruz. problem and the possibilities to deal with it. düzenli olarak yabancı Working with the media to a great extend is also kökenli birinin Nefret suçları bazen bu suçun işlendiği öldürüldüğü ya da important for our projects. We try to publish as STK’ların bir yürüyüş ya toplumlarda savunma psikolojisini tetikleyen bir many articles as possible and always appreciate da protesto etkinliği mahçubiyete neden oluyor. Bu noktada yabancı comments and critique. By doing this, we keep düzenlediğine dair haberler yayınlıyorlardı. veya uluslararası kurumlar tarafından yapılan the discussion about the problem and possible Burada eksik olan, müdahalelerin ve bu suçların uluslararası remedies alive in our society. medyada sorunun analizini içeren yayınlardı. platforma sıçramasının yerel düzeyde ve Since, hate crimes sometimes go with a kind Nefret suçları ve söylemi medyada nasıl bir tepki yarattığını sormak ile ilgili başka bir of “defensive shame” through the society sorun daha vardı: Medya, istiyorum. nefret söylemini açıkça producing these crimes, I want to ask that üreten ve yayanlar Nefret suçları pek çok ülkede meydana geliyor. what was the local and media response to the arasındaydı. Farklı ülkelerde Neonazilerin ya da aşırı interventions made by foreign or international sağcıların davranışları ve faaliyetleri benzerlikler bodies addressing hate crimes, and to the gösteriyor, ama buradan hareketle suçların internationalization of those crimes? uluslararası platforma sıçraması hakkında Hate crimes happen in many countries, there bir şeyler söyleme hakkına sahip değilim. are some similar trends in the way neo-Nazi Önceleri ırkçılık ve yabancı düşmanlığı sorununa or right-wing extremists behave and act, medyanın tepkisi devletinkinden farklı değildi. but it does not give me a right to talk about Başlangıçta (2006-2007) sadece düzenli olarak internationalization. yabancı kökenli birinin öldürüldüğü ya da The media response to the problem of racism STK’ların bir yürüyüş ya da protesto etkinliği and xenophobia was more or less similar to the düzenlediğine dair haberler yayınlıyorlardı. one from the state. At the beginning (2006- Burada eksik olan, medyada sorunun analizini 2007) they were issuing only periodical articles içeren yayınlardı. Nefret suçları ve söylemi ile stating that somebody of foreign origin was ilgili başka bir sorun daha vardı: Medya, nefret killed or that NGOs conducted a march or a söylemini açıkça üreten ve yayanlar arasındaydı. protest event. What was lacking was an analysis Bir süre geçtikten sonra, STK’ların büyük of the problem published in media. There was çabaları sonucu durum, önemli ölçüde another issue concerning hate – media were olmasa da değişti ve en azından sivil toplum among those, who produced and spread hate oyuncularına seslerini ve endişelerini speech publicly. duyurma imkanı doğdu. Halihazırda medyada After some time and a lot of efforts from NGOs The media response to “Ukrayna’ya ne kadar göçmen geliyor ve bu ne situation changed, not dramatically, but since it the problem of racism gave civil society actors to present their voices and xenophobia was more kadar kötü” başlıklı haberlerden insan hakları ve or less similar to the nefret suçları, vb. üzerine makalelere kadar her and concerns. Now we have a situation where one from the state. At türlü bilgi yer alıyor. one can find all kind of information in the media, the beginning (2006- from articles about “how many migrants come 2007) they were issuing Medya ile yapılan çalışmaları günlük only periodical articles to Ukraine and how bad that is” to articles stating that somebody of çalışmalarımızın önemli bir parçası olarak about human rights, hate speech, etc. foreign origin was killed görüyoruz. Ne zaman bir açıklamada ya da or that NGOs conducted a We consider work with the media as an march or a protest event. yorumda bulunmamız gerekse, ne zaman important part of our everyday work. Every time What was lacking was an elimize insan hakları konularında yeni bir rapor analysis of the problem we have anything to say, or comment, or a new published in media. geçse bunu medyanın dikkatine sunmaya report on human rights issues is about to be There was another issue çalışıyoruz. Böylece kamuoyu Ukrayna’daki concerning hate – media published, we are trying to bring them to the were among those, who insan hakları sorunları ve gelişmeleri üzerine attention of the media. That way, a wide section produced and spread hate bilgi sahibi olabiliyor. speech publicly. of the public can learn about human rights Bunun dışında Ukrayna’daki STK’lar gazetecileri problems and developments in Ukraine.

AKTİVİZM: AYRIMCILIK, IRKÇILIK VE NEFRET SUÇLARIYLA MÜCADELE 279 ACTIVIZM: STRUGGLE AGAINST DISCRIMINATION, RACISM AND HATE CRIMES insan hakları konusunda eğitmek yönünde de Another important point is that a lot of work büyük çalışmalar yaptılar. Bu asla bitmemesi had been done by Ukrainian NGOs on training Sadece istatistiklere ve yukarıda yazılanlardan gereken bir çaba, çünkü ancak insan haklarının journalists about human rights. This is an bile Ukrayna’daki nefret ongoing work that can not be stopped, as only a suçlarının azaldığını ne olduğunu anlayan bir gazeteci bu konuları görebiliyoruz. Bu düşüşü topluma doğru biçimde sunabilir. journalist who understands what human rights sadece STK çalışmalarına are can present these issues to the society atfetmek mümkün değil, ama pek çok STK’nın ortak Nefret suçları hakkında sunabileceğiniz properly. çabaları sonucu hükümetin istatistikler var mı? bu soruna karşı harekete Can you give any statistics about hate crimes? geçmeye zorlandığını STK gözlemleri sonucu elde edilen istatistikler: varsayabiliriz. Statistics – provided by NGO monitoring (there (Polis tarafından yayımlanmış resmi istatistik are no officially published statistics from the mevcut değil) police) “Öldürüldü” ibaresi taşımayan sayılar kişinin If it does not say murdered, it means that the fiziksel saldırıya uğradığını, ancak hayatta person was physically attacked, but survived. kaldığını ifade ediyor. These statistics are provided by Vyacheslav Bu istatistikler Avrasya Musevi Kongresi Likhachev, expert at the Euro-Asian Jewish uzmanlarından Vyacheslav Likhachev Congress: http://eajc.org/en/ tarafından sağlanmıştır. http://eajc.org/en/

2006 2007 2008 2009 I. çeyrek 1 kişi 25 kişi, 2’si öldürüldü 48 kişi, 2’si öldürüldü 17 kişi I quarter 1 person 25 people, 2 murdered 48 people, 2 murdered 17 people II. çeyrek 5 kişi 20 kişi, 3’ü öldürüldü 11 kişi, 2’si öldürüldü 12 kişi II quarter 5 person 20 people, 3 murdered 11 people, 2 murdered 12 people III. çeyrek 2 kişi 25 kişi 20 kişi 3 kişi III quarter 2 person 25 people 20 people 3 people IV. çeyrek 6 kişi, 2’si öldürüldü 18 kişi, 1’i öldürüldü 6 kişi 6 kişi IV quarter 6 people, 2 murdered 18 people, 1 murdered 6 people 6 people Toplam 14 kişi, 2’si öldürüldü 88 kişi, 6’sı öldürüldü 85 kişi, 4’ü öldürüldü 38 kişi Total 14 people, 2 murdered 88 people, 6 murdered 85 people, 4 murdered 38 people

And is there any chance to find and address the STK’ların çalışmaları ve nefret suçlarındaki linkage between the decrease of hate crimes azalma arasındaki bağlantı kurmamız mümkün and NGO works on the issue? mü? Even from statistics and from what was Sadece istatistiklerden ve yukarıda mentioned above in the text, it is clear that we yazılanlardan bile Ukrayna’daki nefret suçlarının have a decrease of hate crimes in Ukraine. It is azaldığını görebiliyoruz. Bu düşüşü sadece STK Even from statistics and not possible to state that this is because of NGO from what was mentioned çalışmalarına atfetmek mümkün değil, ama pek work alone, but we can suppose that combined above in the text, it çok STK’nın ortak çabaları sonucu hükümetin is clear that we have a efforts of many NGOs at least forced the decrease of hate crimes bu soruna karşı harekete geçmeye zorlandığını government to start reacting to the problem. in Ukraine. It is not possible to state that varsayabiliriz. Aynı zamanda nefret suçlarının We can also suppose that police involvement this is because of NGO polis tarafından soruşturulmaya başlamasının, in the investigation of hate crimes, and also work alone, but we can suppose that combined vakaların mahkemeye taşınmasının ve the fact that several cases were taken to the efforts of many NGOs suçluların adil ve uzun cezalara çarptırılmasının court and perpetrators received fair and long at least forced the government to start da son iki yılda (2009-2010) nefret suçlarının sentences, added to the effect of the decrease in reacting to the problem. azalmasına katkıda bulunduğunu varsayabiliriz. hate crimes in the last two years (2009-2010).

280 AKTİVİZM: AYRIMCILIK, IRKÇILIK VE NEFRET SUÇLARIYLA MÜCADELE ACTIVIZM: STRUGGLE AGAINST DISCRIMINATION, RACISM AND HATE CRIMES “BİR DAHA ASLA” çalışmaları ve bİr örnek: Radio Maryja The works of “NEVER AGAIN” and an example: Radio Maryja

Rafał Maszkowski Çeviri/Translation: Mehmet Ali Bahit “Bir Daha Asla” grubu, 1992 yılında gayrıresmi The “Never Again” group started as an informal bir organizasyon olarak çalışmalarına başladı organization in 1992 and was registered in “Bir Daha Asla”nın katkılarıyla bugüne kadar ve 1996’da resmileştirildi. Grubun adı “Faşizm: 1996. Its name means “never again fascism” 2000 makale, kitap, TV ve Bir Daha Asla” anlamına geliyor ve faşizm ile and expresses hope that fascism and racism radyo yayını hazırlandı. “BDA” aynı zamanda ırkçılığın yayılmasına izin verilmemesi umudunu will not be allowed to spread. Since 1994 the ana akım politikadaki yansıtıyor. 1994 yılından beri Bir Daha Asla group publishes a “Never Again” magazine. It faşist eylemcilerin faaliyetlerini izleme (BDA) Dergisi yayımlanıyor. Dergi yılda bir ya is issued once or twice a year. The magazine (“watchdog”) işlevini de da iki kez çıkarılıyor. Dergi Polonya ve diğer includes analysis of hate crime and extremist üstleniyor. ülkelerdeki nefret suçu ve aşırı uç gruplarına dair groups in Poland and in other countries. The analizler içeriyor. Polonya’daki ırkçılık vakaları racist incidents in Poland are described in “Kahverengi Kitap” adlı bir dosyada toplanıyor. a register called “Brown Book”. It is being Dosya BDA Dergisi’nin her sayısıyla birlikte published in every issue of the “NA” magazine yayımlanıyor. Bu dosya yakın zamanda 1987- and recently as a book covering years 1987- 2009 arası vakaları kapsayacak şekilde kitap 2009. Among all the described hate speech and haline getirilerek piyasaya sürüldü. [Bugüne hate crimes cases some 50 led to death of the dek] nefret söylemi ve nefret suçu vakalarından victims. 50’si kurbanların ölümü ile sonuçlandı. The association is able to monitor the incidents Örgüt ülkenin çeşitli yerlerindeki haber through help from its correspondents in various kaynaklarının yardımıyla vakaları takip parts of the country. The knowledge collected edebiliyor. Örgüt üyeleri tarafından toplanan by the association members is used to provide bilgiler gazetecilere, araştırmacılara, ırkçılık information to journalists, researchers and legal ve yabancı düşmanlığı konularında çalışan bodies dealing with problems of racism and resmi makamlara iletiliyor. “Bir Daha Asla”nın xenophobia. About 2000 press articles, books, katkılarıyla bugüne kadar 2000 makale, TV and radio broadcasts have been prepared kitap, TV ve radyo yayını hazırlandı. “BDA” with the assistance of “Never Again”. “NA” also aynı zamanda ana akım politikadaki faşist functions as a watchdog, tracing involvement of eylemcilerin faaliyetlerini izleme (“watchdog”) fascist activists in mainstream politics. A fairly işlevini de üstleniyor. Yakın zamanda yaşanan recent example, from 2008, was revealing the bir örnekte, devletin televizyon kanalının past of the head of the state-owned TV, who başındaki kişinin geçmişte faşist basında used to be a fascist press publisher. yayımcılık yaptığı ortaya çıkarıldı. The most important campaigns of the Örgütün en önemli kampanyaları şöyle association were/are: sıralanabilir: - Successful campaign for a ban on racist and - 1997 Polonya Anayasası’na ırkçı ve Neonazi Neonazi activities to be included in Poland’s faaliyetlerin yasaklanması maddesinin Constitution of 1997. eklenmesi amacıyla düzenlenen ve başarıya ulaşan kampanya. - The “Brown Book” register. - “Kahverengi Kitap” dosyası - Delete Racism project to combat racism and anti-Semitism on the Internet. - İnternet’te ırkçılık ve anti-semitizm ile mücadele amaçlı “Irkçılığı Sil” kampanyası “NA” informs the public opinion about the “list - BDA kamuoyunu “beyaz ırkın düşmanları” of white race enemies” (a.k.a. RedWatch). This (KızılNöbet) konusunda bilgilendirmekte. Bu helped in starting legal procedures directed against Polish Nazi activists. About 2000 press sayede Polonya’daki Nazi eylemciler hakkında articles, books, TV and yasal işlem başlatıldı. A recent action was directed against selling Nazi radio broadcasts have been prepared with the - Popüler bir İnternet alım-satım sitesinde Nazi symbols via a popular Polish trading website. assistance of “Never Again”. “NA” also sembollerinin satılması ile mücadele amaçlı bir - “Music against Racism” - various musicians functions as a watchdog, faaliyet başlatıldı. declare their support for this idea. tracing involvement of fascist activists in - “Irkçılığa Karşı Müzik” – çeşitli müzisyenler bu - “Let’s Kick Racism out of the Stadiums” action mainstream politics. fikri desteklediklerini açıkladılar. propagates antiracist attitude between the

282 AKTİVİZM: AYRIMCILIK, IRKÇILIK VE NEFRET SUÇLARIYLA MÜCADELE ACTIVIZM: STRUGGLE AGAINST DISCRIMINATION, RACISM AND HATE CRIMES - “Irkçılığı Stadlardan Atalım” faaliyeti spor sport fans and removing of the Nazi symbols Halihazırda BDA en taraftarları arasında ırkçılık karşıtı tavrın from the stadiums. büyük basın dağıtım şirketlerinden biri olan yayılması ve stadlardan Nazi sembollerinin The “NA” activists are involved in preparations “Ruch”u faşist ve yabancı yok edilmesini amaçlıyor. BDA eylemcileri 2012 düşmanı yayınların to the European Football Championship in 2012. Avrupa Futbol Şampiyonası hazırlıklarında dağıtımının engellenmesi - “NA” tries to convince one of the largest konusunda ikna etmeye görev alıyor çalışıyor. press distributors “Ruch” to stop selling fascist - Halihazırda BDA en büyük basın dağıtım and xenophobic press. The response from the şirketlerinden biri olan “Ruch”u faşist ve distributor is not yet positive but we hope to yabancı düşmanı yayınların dağıtımının finally convince them that such publications engellenmesi konusunda ikna etmeye çalışıyor. should not be distributed. Dağıtım şirketi henüz olumlu bir cevap vermiş değil, ama bu tarz yayınların dağıtılmaması “Never Again” has cooperated with konusunda şirketi ikna edebileceğimizi international organizations, including the umuyoruz. Council of Europe, the United Nations, and BDA, Avrupa Konseyi, Birleşmiş Milletler ve the Organization for Security and Cooperation Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı gibi in Europe. It has actively participated in uluslararası örgütlerle işbirliği yaptı. UNITED international networks, including UNITED for for Intercultural Action1, the International Intercultural Action, the International Network Network against Cyber Hate (INACH)2, Football against Cyber Hate (INACH), Football against against Racism in Europe (FARE)3, Helsinki Racism in Europe (FARE), Helsinki Citizens’ Citizens’ Assembly (hCa)4, ve Anti-fascist Assembly (hCa) and the Anti-fascist Network Network for Research and Education (Antifanet) for Research and Education (Antifanet). The gibi uluslararası ağlara etkin bir şekilde katıldı. “Never Again” magazine cooperates with the Halihazırda Bir Daha Asla dergisi, İngiltere’de British magazine “Searchlight”. yayımlanan “Searchlight” (Işıldak) dergisi ile My own activity in which I cooperate with “NA” işbirliği yapmakta. is the monitoring of Radio Maryja propagating Benim BDA ile çalışmalarım, yabancı karşıtı xenophobic views. This station, the license of görüşler yayan Radio Maryja’nın izlenmesini which belongs to the order of Redemptorists is kapsıyor. Yayın lisansı Kefaretçiler Tarikatı5’na officially supported by the Catholic Church in ait olan bu radyo istasyonu, Polonya Katolik Poland. The station often gets various privileges Kilisesi tarafından destekleniyor. İstasyon and support from public institutions. This kamu kuruluşlarından sıklıkla ayrıcalıklar elde support was most intensive in 2005-2007 under ediyor ve destek alıyor. Bu destek 2005-2007 the right-wing government and included plans of huge money transfers from European Union 1 UNITED for Intercultural Action – Kültürlerarası Faaliyet için ELELE: Milliyetçilik, ırkçılık ve faşizmle mücadele eden, funds. Most of these plans were abolished by göçmen ve mültecilere destek veren, 46 Avrupa ülkesinden the next government but the station is still 500’ün üstünde örgütün dahil olduğu bir ağ. Daha fazla bilgi under political protection of Council on Radio için: http://www.unitedagainstracism.org/ (ç.n.) 2 International Network against Cyber Hate (INACH) – Siber and Television and has a kind of immunity Nefrete Karşı Uluslararası Ağ: İnternet’te ayrımcılıkla against legal action. One of my aims is to mücadele eden Hollanda kökenli bir ağ. Daha fazla bilgi için: change this by conducting successful legal http://www.inach.net/ (ç.n.) 3 Football against Racism in Europe (FARE) – Avrupa’da actions concerning the laws RM breaks. Irkçılığa Karşı Futbol: Avrupa çapında futbol alanında her Radio Maryja is supplemented by a complicated türlü ayrımcılıkla yine futbol yolu ile mücadele eden bir kuruluş. Daha fazla bilgi için: http://www.farenet.org/ (ç.n.) network of other media (a daily and a satellite 4 Helsinki Citizens’ Assembly (hCa) – Helsinki Yurttaşlar TV station), foundations and companies Meclisi: Avrupa’da barış, demokrasi ve insan hakları transferring funds between each other and konularında çalışan ve adını Helsinki Nihai Senedi’nden alan the order of Redemptorists. These media and “NA” tries to convince dağıtık yapıda bir yurttaş oluşumu. Oluşumun Türkiye ayağı one of the largest press hakkında bilgi için http://www.hyd.org.tr/ (ç.n.) organizations are also active in political life; distributors “Ruch” to 5 Kefaretçiler Tarikatı: Roma merkezli bir Katolik misyoner they create their own parties or support their stop selling fascist and cemaati olan En Kutsal Kefaretçi Cemaati’nin (Congregatio xenophobic press. Sanctissimi Redemptoris) uzantısı. Daha fazla bilgi için http:// candidates in other parties and carry very biased www.cssr.com/english/ (ç.n.) election campaigns.

AKTİVİZM: AYRIMCILIK, IRKÇILIK VE NEFRET SUÇLARIYLA MÜCADELE 283 ACTIVIZM: STRUGGLE AGAINST DISCRIMINATION, RACISM AND HATE CRIMES yılları arasında sağcı hükümet döneminde The kind of journalism they represent is a zirveye ulaştı ve istasyona Avrupa Birliği completely biased journalism and by rule do not Radio Maryja, karmaşık bir medya (bir gazete fonlarından çok büyük paralar aktarılması allow other opinions than the one they prefer. ve uydu TV kanalı), yönünde planlar yapıldı. Bu planların çoğu The program of this radio is saturated with talks vakıf ve şirketler ağı tarafından destekleniyor. bir sonraki hükümet tarafından iptal edildi, about various plots, intelligence agencies, and Bu ağın içindeki birimler ancak istasyon halen Radyo ve Televizyon secret governments. birbirleri arasında ve Kefaretçiler Tarikatı ile Konseyi’nin politik koruması altında ve Legal actions against people propagating para aktarımı yapıyor. yasal işlemlere karşı bir tür dokunulmazlığa Bu medya kuruluşları xenophobia, not only those in Radio Maryja, are ve örgütler ayrıca sahip. Benim amaçlarımdan bir tanesi, Radio very difficult to carry out. Even when the police siyasette de aktif Maryja’nın çiğnediği yasalarla ilgili yasal işlem olarak rol alıyor, kendi accepts the case, they often try to get rid of the başlatılmasını sağlayarak bu dokunulmazlığı partilerini kuruyorlar case e.g. by moving it to another city. Then the ya da başka partilerin kaldırmak. adaylarını destekliyorlar case can be dropped by a prosecutor or by a ve son derece taraflı Radio Maryja, karmaşık bir medya (bir gazete ve court. There are difficulties in getting statistics seçim kampanyaları yürütüyorlar. uydu TV kanalı), vakıf ve şirketler ağı tarafından on the cases. destekleniyor. Bu ağın içindeki birimler What I watch in RM is xenophobia, mostly birbirleri arasında ve Kefaretçiler Tarikatı ile anti-Semitism, but often also prejudice against para aktarımı yapıyor. Bu medya kuruluşları Germans and other nations. They are quite ve örgütler ayrıca siyasette de aktif olarak rol alıyor, kendi partilerini kuruyorlar ya da başka openly homophobic; also the atheists are partilerin adaylarını destekliyorlar ve son derece their enemies. One of the means they use is taraflı seçim kampanyaları yürütüyorlar. falsification of history. An example can be the history of a concentration camp which existed Yaptıkları habercilik tamamen taraflı ve in Warsaw during the war, where some 10-20 kendilerininkinden başka görüşlere yer thousand people, mostly Jews, were killed. vermiyor. Bu radyonun programları çeşitli RM propagates the view that there was 200 komplolar, istihbarat örgütleri ve gizli thousand victims, almost all of them were Poles hükümetler üzerine yayınlarla dolu. and that the camp existed in not one but several Sadece Radio Maryja’ya değil, genel olarak places in Warsaw. This is a serious distortion of yabancı düşmanlığını yayan kişilere karşı yasal history. To the story, they attach slogans that işlem yürütmek çok zor. Polis vakayı kabul the Jewish community can commemorate their etse bile örneğin başka bir şehre aktararak victims, also by the currently build Museum kurtulmaya çalışıyor. Daha sonra bu vaka savcı of History of Polish Jews, but Poles are not ya da mahkeme tarafından düşürülüyor. Vakalar allowed to do it. Actually there is a lot of hakkında istatistik toplamak konusunda commemoration of the war victims in Warsaw zorluklar var. in many places and there may be new places to Ben Radio Maryja’da yabancı düşmanlığı come but the local government of Warsaw does gözlemliyorum. Bu düşmanlık genelde not want to establish a monument with a false anti-semitizm şeklinde ortaya çıkıyor, ama Radio Maryja is number of victims. RM is trying to show that our supplemented by a Almanlara ve diğer milletlere karşı önyargı da (Poles) martyrdom is much bigger than one can complicated network of görülüyor. İstasyon açık bir şekilde homofobik, other media (a daily think and their (Jewish) martyrdom is overrated. and a satellite TV ayrıca ateistleri de düşman addediyorlar. The falsified story of the concentration camp is station), foundations and Kullandıkları yöntemlerden biri tarihi çarpıtma. companies transferring used to attack Jews. funds between each Bunun bir örneği, savaş sırasında Varşova’da other and the order of kurulan ve çoğunluğu Yahudi 10-20 bin kişinin There was a special law issued in 2001 just for Redemptorists. These this station when an AWS party supported media and organizations öldürüldüğü bir toplama kampının tarihi. are also active in Radio Maryja toplam kurban sayısının 200.000 by RM was at the power. The law says that a political life; they olduğu, çoğunluğunun Polonyalı olduğu ve “community broadcaster” does not have to create their own parties or support kampın Varşova’da tek bir yerde değil pek çok pay for the license on the condition that such their candidates in yerde olduğu görüşünü yayıyor. Bu tarihin station does not broadcast advertisements. other parties and carry very biased election ciddi anlamda çarpıtılmasına örnek teşkil Bur RM did not stop advertising various campaigns. ediyor. Bu hikayeye sloganlar ekliyorlar ve publications, goods and services. For instance,

284 AKTİVİZM: AYRIMCILIK, IRKÇILIK VE NEFRET SUÇLARIYLA MÜCADELE ACTIVIZM: STRUGGLE AGAINST DISCRIMINATION, RACISM AND HATE CRIMES Yahudi toplumunun kurbanlarını anabildiğini, they advertise a daily which is connected with 2001’de, Radio Maryja hatta bunun için Polonya Yahudileri Tarih them but belongs to another company. So it is tarafından desteklenen AWS üyesi bir parti Müzesi’nin kurulmakta olduğunu, ancak diğer quite clear that they broadcast advertisements iktidardayken sadece bu Polonyalıların böyle bir şansının olmadığını but their political ally, the Radio and TV Council istasyon için bir kanun çıkarıldı. Bu kanuna göre söylüyorlar. Oysa Varşova’da savaş kurbanları ignores complaints on this illegal advertising; bir istasyon”toplumsal pek çok yerde anılıyor ve bunun için yeni anıtlar just like they ignore complaints on xenophobia yayın” yapıyorsa, reklam yayınlamadığı sürece da oluşturuluyor ama Varşova belediyesi yanlış in RM. That council was completely replaced lisans ücreti ödemek rakamlar içeren bir anıt dikmek istemiyor. in 2006 by PiS (Law and Justice) party which zorunda değildi. Radio Maryja, Polonya’lıların şehitliğinin was very actively supported by RM before the düşünülenden çok daha büyük olduğunu ve election and is still being supported, now as an Yahudilerin şehitliğinin abartıldığını göstermeye opposition party. çalışıyor. Çarpıtılmış toplama kampı öyküsü Yahudilere saldırmak için kullanılıyor. What I do is similar to what “NA” does for broader issues of racism and fascism: consulting 2001’de, Radio Maryja tarafından desteklenen journalists, researchers, being present in the AWS6 üyesi bir parti iktidardayken sadece bu media. I also try to carry some legal actions. The istasyon için bir kanun çıkarıldı. Bu kanuna göre results are not encouraging especially because bir istasyon”toplumsal yayın” yapıyorsa, reklam RM has many supporters in public institutions yayınlamadığı sürece lisans ücreti ödemek zorunda değildi. Fakat Radio Maryja çeşitli because of individual or parties interests. But yayınların, ürünlerin ve hizmetlerin reklamını I hope that continuing my activity will help at yapmaya devam etti. Örneğin, kendileriyle least with some of the issues. Also political bağlantılı ama başka bir şirkete ait günlük bir changes can make the situation different so I gazetenin reklamlarını yaptılar. Kısacası, reklam should be ready to try again when some political yayınladılar ama siyasi müttefikleri konumunda or legal changes happen. olan Radyo ve Televizyon Konseyi hem bu I write articles. I make leaflet actions. One of yasadışı reklamlar hakkındaki şikayetleri, this action was done at a meeting for young hem de Radio Maryja’daki yabancı düşmanlığı people connected with RM. RM very actively konusundaki şikayetleri de gözardı etti. Konsey tries to influence children and young people, 2006’da seçim öncesi Radio Maryja’nın faal they organize special meetings for them and bir şekilde desteklediği ve halen muhalefette they use a proportionally large part of their 7 bulunan PiS partisi tarafından değiştirildi. air time for such listeners despite the fact that Benim yaptığım, BDA’nın ırkçılık ve faşizm there are only few of them and most of their sorunları için daha kapsamlı bir şekilde listeners are of age above 50-60. I was giving yaptığı faaliyetle büyük benzerlik taşıyor: leaflets describing some RM propaganda gazetecilere ve araştırmacılara danışmanlık campaigns and lies at one of such meetings for yapmak, medyada boy göstermek. Bazı yasal young people and one of the priests working at işlemlerin yürürlüğe konması için de girişimlerde RM attacked me physically (although I was not bulunuyorum. Sonuçlar pek iç açıcı değil, harmed in any way). çünkü Radio Maryja bireylerin ya da partilerin çıkarları nedeniyle kamu kuruluşları nezdinde My main work is monitoring. I collect most of büyük destek görüyor. Ama ben faaliyetlerimi the information about RM from their program. devam ettirerek en azından bazı sorunların Monitoring a radio station is quite a difficult There was a special law task, much more difficult than monitoring issued in 2001 just for even a daily newspaper. I record the program, this station when an AWS 6 Akcja Wyborcza Solidarność (AWS) – Dayanışma Seçim party supported by RM was Girişimi: 1996’da kurulmuş olan; liberal, muhafazakar ve I listen only certain hours, especially the most at the power. The law Hristiyan demokrat 30’un üstünde partinin oluşturduğu bir says that a “community important political programs and I listen to koalisyon. Koalisyonun lideri konumundaki Ruch Społeczny broadcaster” does not it on multiple speed, like 2-5 times faster. I have to pay for the AWS (Dayanışma Seçim Girişimi için Sosyal Hareket) partisi, license on the condition Dayanışma sendikasının politik kanadıydı. (ç.n.) take notes on who is talking, the topic of the that such station 7 Prawo i Sprawiedliwość (PiS) – Hukuk ve Adalet: 2001’de program, etc.. I use some tags to mark my does not broadcast Lech ve Jarosław Kaczyński kardeşler tarafından kurulmuş advertisements. olan ve 2005-2007 arasında iktidarda olan milliyetçi notes, e.g. for advertisements or xenophobia muhafazakar siyasi parti. (ç.n.) because I use these notes when I write

AKTİVİZM: AYRIMCILIK, IRKÇILIK VE NEFRET SUÇLARIYLA MÜCADELE 285 ACTIVIZM: STRUGGLE AGAINST DISCRIMINATION, RACISM AND HATE CRIMES çözülmesini sağlayacağımı umuyorum. Ayrıca complains or when I make a selection for a siyasi değişiklikler de durumu farklı bir hale list of xenophobic incidents in RM. Excerpts Radio Maryja aktif bir şekilde çocukları ve getirebilir, o nedenle siyasi ya da hukuki from this list are included in the “Brown Book” gençleri etkilemeye değişiklikler olduğunda yeniden denemek için reports of “NA”. çalışıyor, onlar için özel toplantılar hazır olmalıyım. düzenliyorlar ve normal Questions and answers Makaleler yazıyorum. Broşürler dağıtıyorum. dinleyici kitlelerinin 50-60 yaşın üstünde Bu dağıtım faaliyetlerinden birini Radio What is the status of church in Poland and what olmasına ve gençler Maryja ile bağlantılı gençlerin bir araya is its influence on hate speech? arasında dinleyicilerinin oldukça az olmasına geldiği bir toplantıda gerçekleştirdim. Radio The Church’s highest officials are not often rağmen yayınlarının büyük Maryja aktif bir şekilde çocukları ve gençleri involved in hate speech themselves. And there kısmında gençleri hedef alıyorlar. etkilemeye çalışıyor, onlar için özel toplantılar some local catholic radio stations which, as far düzenliyorlar ve normal dinleyici kitlelerinin as I know, are not racist (e.g. the stations I can 50-60 yaşın üstünde olmasına ve gençler listen to in Warsaw). RM looks different and arasında dinleyicilerinin oldukça az olmasına is separated from rest of the Church, and we rağmen yayınlarının büyük kısmında gençleri were hoping that it is something extreme that hedef alıyorlar. Gençler için düzenlenmiş böyle the Church does not really want to support, bir toplantı sırasında Radio Maryja’nın bazı but after many years of trying to convince the propaganda kampanyalarını ve yalanlarını Church to do something about this problem, anlatan broşürler dağıtıyordum ve Radio one can see that the Catholic Church really Maryja’da çalışan bir rahip tarafından fiziksel supports and approves the RM program. The saldırıya uğradım (ama herhangi bir şekilde Church has a very strong position in Poland, it zarar görmedim). gets a lot of money from the state and very few Benim asıl işim gözlem yapmak. Radio politicians dare to criticize the Church’s actions. Maryja hakkındaki bilginin çoğunluğunu This Church umbrella is also present above RM programlarından elde ediyorum. Bir radyo and this is the most important reason why it istasyonunu gözlemlemek, örneğin günlük is difficult to punish RM for breaking the law, bir gazeteyi gözlemlemekten çok daha zor something RM does in many ways. This is very bir iş. Programları kaydediyorum, sadece sad because in the 80s, it looked like Solidarity, belirli saatlerde, özellikle en önemli politik democratic parties, the student movement (of programların yayınlandığı saatlerde radyoyu which I was member) and the Church; we were dinliyorum. Bu dinleme işini de kaydı normalin 2 all working together to get our freedom back. ila 5 katı hıza alarak yapıyorum. Konuşmacıları, programın konusunu not alıyorum. Notlarımı After several years it turned out that Church işaretlemek için “Reklam”, “Yabancı got a lot of benefits, not just freedom but also Düşmanlığı” gibi çeşitli etiketler kullanıyorum financial ones like land or buildings given by the çünkü bu notları şikayette bulunduğum zaman state but the Church does not care much about ya da Radio Maryja’nın yabancı düşmanlığı the freedom of others, nor about discrimination. yaptığı durumların bir listesini çıkarmak Was there racist or discriminatory policies in the istediğimde kullanıyorum. Bu listeden alıntılar, socialist period? BDA’nın Kahverengi Kitap raporlarında kullanılıyor. In the 80s, it was rather impossible to find e.g. an anti-Semitic article in the press that was Sorular ve cevaplar fully controlled by the communist censorship. RM very actively tries to influence children Polonya’da Kilise’nin konumu ve nefret söylemi But communists were using anti-Semitism and young people, they üzerindeki etkisi nedir? when they needed to use it, like during a large organize special meetings for them and they use a Kilise’nin en üst düzey yöneticileri genelde campaign in the 60s when many Jews were proportionally large part sacked and could not get employment in an of their air time for nefret söylemi kullanmıyorlar. Ayrıca bildiğim such listeners despite kadarıyla ırkçı olmayan bazı yerel Katolik radyo economy that was totally controlled by the the fact that there are istasyonları var (ör. Varşova’da dinleyebildiğim government and were facing other types of only few of them and most of their listeners are of radyolar). Radio Maryja bunlardan farklı ve discrimination, so many Jews emigrated. But age above 50-60. Kilise’nin kalanından ayrı bir yerde duruyor. when this tool was not needed, the censorship

286 AKTİVİZM: AYRIMCILIK, IRKÇILIK VE NEFRET SUÇLARIYLA MÜCADELE ACTIVIZM: STRUGGLE AGAINST DISCRIMINATION, RACISM AND HATE CRIMES Biz [Radio Maryja’nın] Kilise’nin desteklemek did not allow anti-Semitism. The awareness Kilise’nin Polonya’daki istemediği ve aşırı bir uç olduğunu umuyorduk, of discrimination was very low at this time. konumu çok güçlü, devletten çok para alıyor ancak yıllarca Kilise’yi bu sorun hakkında bir Discrimination of women was something almost ve pek az politikacı şeyler yapması için ikna etmeye çalıştıktan everybody was taking for granted. Kilise’nin faaliyetlerini eleştirmeye cesaret sonra görüyoruz ki Katolik Kilisesi aslında edebiliyor. Bu Kilise Radio Maryja’nın programlarını destekliyor What to do against extreme parties, especially şemsiyesi Radio when they recruit young people? Maryja’yı da koruyor ve ve onaylıyor. Kilise’nin Polonya’daki konumu bu da Radio Maryja’nın çok güçlü, devletten çok para alıyor ve pek az The activity I was talking about increases the kanunu çiğnediği için public awareness, so that young people can also cezalandırılamamasının en politikacı Kilise’nin faaliyetlerini eleştirmeye önemli nedeni. cesaret edebiliyor. Bu Kilise şemsiyesi Radio get to know the origins of various politicians Maryja’yı da koruyor ve bu da Radio Maryja’nın with a fascist past or those who even currently

80’lerde tamamen komünist kanunu çiğnediği için cezalandırılamamasının en involved in fascism or racism. I can describe sansür kurulu tarafından önemli nedeni. Bu çok üzücü bir durum, çünkü some ideas using my leaflet action at the kontrol edilen basında örneğin antisemitik 80’lerde Dayanışma (sendikası), demokratik meeting of RM as an example. I do not know bir yazı bulmak pek partiler, (benim de bir parçası olduğum) öğrenci what the direct result of my action was. Most mümkün değildi. Ama komünistler antisemitizmi hareketi ve Kilise birlikte hareket ediyordu ve of the young people were taking my leaflets. I ihtiyaç duydukları zaman hep birlikte özgürlüğümüzü yeniden kazanmak do not know if they were reading them later. kullanıyorlardı. Örneğin 60’larda düzenlenen büyük için çalışıyorduk. Aradan yıllar geçtikten sonra The older people who have taken them to the çaplı bir kampanyada Kilise’nin özgürlük dışında devlet tarafından meeting were asking who had written and pek çok Yahudi, tamamen printed the leaflets and I was answering: it hükümet tarafından verilen arsa ve binalar gibi maddi çıkarlar kontrol edilen ekonomik sağladığını da gördük ama kilise diğerlerinin is my text; it was printed by “NA”. Then this ortamda işinden oldu ve özgürlükleri ve ayrımcılık konularına pek unfortunate event where I was physically yeni iş bulamadı. Büyük bir ayrımcılıkla karşı aldırmıyor. attacked by one of the priests gave me maybe karşıya kalan pek çok 15 minutes in the media instead of one and a Yahudi ülkeyi terk etti. Sosyalist dönemde ırkçılık ya da ayrımcılık etkili possibility to show how one person can quite miydi Polonya’da? easily and cheaply do something to raise 80’lerde tamamen komünist sansür kurulu awareness and show that people connected with tarafından kontrol edilen basında örneğin RM are very afraid of criticism. They were very The Church has a very antisemitik bir yazı bulmak pek mümkün afraid that the young people they recruit can strong position in değildi. Ama komünistler antisemitizmi Poland, it gets a lot of read the leaflet and will start to think about it. money from the state and ihtiyaç duydukları zaman kullanıyorlardı. very few politicians dare Örneğin 60’larda düzenlenen büyük çaplı to criticize the Church’s actions. This Church bir kampanyada pek çok Yahudi, tamamen umbrella is also present hükümet tarafından kontrol edilen ekonomik above RM and this is the most important reason why ortamda işinden oldu ve yeni iş bulamadı. it is difficult to punish Büyük bir ayrımcılıkla karşı karşıya kalan pek RM for breaking the law, çok Yahudi ülkeyi terk etti. Ancak bu tarz bir something RM does in many The description of “Never Again” activities was ways. araca ihtiyaç duyulmadığı zaman sansür kurulu based on http://www.nigdywiecej.org/index. antisemitizme izin vermiyordu. Bu dönemde php?option=com_content&task=view&id=237&Ite In the 80s, it was rather ayrımcılık bilinci çok zayıftı. Örneğin kadınlara impossible to find e.g. mid=50 and other “NA” informational material. an anti-Semitic article karşı ayrımcılık, neredeyse herkesin olağan in the press that was kabul ettiği bir durumdu. You can find some information about the activities fully controlled by the concerning Radio Maryja in the www.radiomaryja. communist censorship. But communists were Aşırı uç partilerine karşı, özellikle gençleri pl.eu.org/. It includes a few links to information in using anti-Semitism saflarına kattıkları zaman ne yapılabilir? German (radio program) and English, including when they needed to use it. The awareness Bahsettiğim faaliyet kamu bilincini arttırmaya a list of hate speech incidents: http://www. of discrimination was yönelik, bu sayede genç insanlar da faşist radiomaryja.pl.eu.org/incidents.html very low at this time. Discrimination of women geçmişi olan, hatta halen faşizm ve ırkçılıkla was something almost ilgisi bulunan çeşitli politikacıların kökenleri everybody was taking for granted. hakkında bilgi sahibi olabiliyor. Radio Maryja toplantısındaki broşür faaliyetimi örnek alarak

AKTİVİZM: AYRIMCILIK, IRKÇILIK VE NEFRET SUÇLARIYLA MÜCADELE 287 ACTIVIZM: STRUGGLE AGAINST DISCRIMINATION, RACISM AND HATE CRIMES bazı fikirleri anlatmaya çalışayım. Faaliyetimin doğrudan sonuçları hakkında bir bilgim yok. Gençlerin pek çoğu broşürlerimi alıyordu. Sonradan okudular mı bilmiyorum. Broşürü alan daha yaşlı insanlar bunu kimin yazdığını, kimin bastığını soruyorlardı ve ben şöyle cevap veriyordum: “Metin bana ait, BDA bastı.” Daha sonra rahiplerden birinin bana fiziksel olarak saldırması gibi üzücü bir olay yaşadık. Bu olay benim medyada bir dakika yerine belki 15 dakika yer almamı sağladı ve bir tek kişinin son derece kolay ve ucuz bir şekilde nasıl bu konularda bilinci arttırabileceğini, ayrıca Radio Maryja ile bağlantılı kişilerin eleştiriden ne kadar korktuğunu gösterdi. Saflarına kattıkları gençlerin bu broşürü okumasından ve düşünmeye başlamasından çok korkuyorlardı.

Bir Daha Asla faaliyetlerinin tanımı http://www.nigdywiecej.org/index. php?option=com_content&task=view&id=2 37&Itemid=50 adresinden ve diğer BDA bilgi kaynaklarından alınmıştır. Radio Maryja ile ilgili etkinlikler hakkında http:// www.radiomaryja.pl.eu.org/ sitesinden bilgi alabilirsiniz. Sitede Almanca (yayın akışı) ve İngilizce bilgilerin yanında nefret söylemi vakalarını içeren bir liste de bulunuyor: http://www. radiomaryja.pl.eu.org/incidents.html

288 AKTİVİZM: AYRIMCILIK, IRKÇILIK VE NEFRET SUÇLARIYLA MÜCADELE ACTIVIZM: STRUGGLE AGAINST DISCRIMINATION, RACISM AND HATE CRIMES Irkçılığa ve Milliyetçiliğe DurDe Girişimi Initiative to say Stop Racism and Nationalism

Levent Şensever Çeviri/Translation: Suzan Bölme LEXICON Konferans Çevirmenleri LEXICON Conference Interpreters Geçtiğimiz günlerde Google’da, belirli tarihler A few days ago, I googled the words “hate arasında “nefret suçları” kelimelerini girerek crimes” for various time periods. The dates DurDe, aslında son dönemde işlenmiş en bir arama yaptım. Aradığım tarihler 1990-1999 I searched for were the years between 1990 somut nefret suçlarından yılları arasındaydı. İçinde “nefret suçu” geçen and 1999. I found three articles or websites birinin eseri olarak ortaya çıktı. Hrant üç makale veya web sayfası çıktı karşıma. containing the phrase “hate crime”. Two of Dink cinayetinin hemen Bunlardan ikisi eşcinsellerin haklarını savunan them were about an organization advocating ardından duyduğumuz öfke, çaresizlik ve moral bir örgütle ilgiliydi, bir diğeri de yine eşcinsellik gay rights, and the other was again a discussion bozukluğuna karşı bir üzerine bir tartışmaydı. on homosexuality. şey yapmak gerektiğini düşünerek başlamış bir İlginç olan 1990-1999 yılları arasında bu What was interesting was that I could find only girişim. sözcüklerin bir arada bulunduğu yalnızca üç three webpages containing these words for the web sayfasının karşıma çıkması idi. 2000-2010 1990-1999 period. When I made the same search yılları arasında benzer bir arama yaptığınızda ise for the 2000-2010 period, I found 9 thousand içinde “nefret suçu” geçen 9 bin sayfa olduğunu pages containing the words “hate crime”. This görüyorsunuz. Bu da meselenin ciddi bir biçimde shows how seriously the issue has become an gündemimize girdiğini gösteriyor. Bu terimi ilk agenda item for us. The term was first used by kez Kaos Gl kullanmış web sayfalarında, geçmişi Kaos Gl on their websites, and its history goes 1996 yılına kadar gidiyor. Hayretler içinde back to 1996. I was surprised, because as the kaldım, çünkü biz Irkçılığa ve Milliyetçiliğe initiative to Say NO to Racism and Nationalism, DurDe girişimi olarak konuya çok yakın olsak we were very closely involved in this subject da, nefret suçları kavramını henüz bir yıl önce yet we had only included the concept of “hate gündemimize aldık. Dolayısıyla konunun crimes” in our agenda last year. Hence, it is önemini bu açıdan vurgulamakta ayrıca fayda also useful to emphasize the importance of the var. subject from this angle. DurDe, aslında son dönemde işlenmiş en DurDe (Say No to Racism and Nationalism) somut nefret suçlarından birinin eseri olarak emerged as a product of one of the most visible ortaya çıktı. Hrant Dink cinayetinin hemen hate crimes of the recent past. It is an initiative ardından duyduğumuz öfke, çaresizlik ve moral started right after Hrant Dink’s murder, with the bozukluğuna karşı bir şey yapmak gerektiğini thought that something should be done about düşünerek başlamış bir girişim. O dönemde, the anger, the desperation and the frustration özellikle üniversitelerde bizimkine benzer we felt after the murder. In those days, there 5-6 girişim daha vardı. Ne yazık ki zaman içinde ortadan kayboldular. DurDe’nin ayakta were 5 or 6 other initiatives similar to ours, kalabilmesinin en önemli nedenlerinden especially at universities. Unfortunately, biri, etkinliğini tepki göstermenin ötesine they disappeared over time. One of the main taşıyabilmesiydi. Tepkisini ya da öfkesini reasons DurDe has been able to survive is uzun bir siyasi perspektife tekabül ettirecek that it managed to carry its activities beyond şekilde geliştirmeyi hedefledi. 2007’nin Şubat reacting. It aimed to develop its reaction and ayında kurulduğunda nasıl bir platform anger in a way that would fit a long political olacağı henüz belli değildi. Bugünkü şeklini perspective. When it was first founded in the yolda aldı. Kurulduğu günlerde yaptığımız ilk February of 2007, it was not clear what kind of a önemli tartışmalardan biri şuydu: “Irkçılığa platform it was going to be. Its current form was DurDe (Say No to Racism dur de, diyeceğiz. Yanına milliyetçiliği de acquired along the way. One of the important and Nationalism) emerged as a product of one of koyarsak işimiz zorlaşmayacak mı? Ya da yanlış initial discussions we had in the days following the most visible hate anlaşılmaz mı? Milliyetçilikle ırkçılığı yan yana our founding was based on the following: “We crimes of the recent past. It is an initiative koyduğumuzda bunu nasıl açıklayacağız?” Bu will say Say No to Racism. Will it not be more started right after Hrant tartışmayı yaptıktan sonra, bu iki kavramın difficult if we put nationalism next to it? Or will Dink’s murder, with the thought that something yan yana gelmesinin, özellikle Türkiye’deki it not be misunderstood? How will we explain it should be done about the koşullar ve siyasi iklim açısından son derece when we put nationalism and racism together?” anger, the desperation and the frustration we gerekli olduğuna karar verdik. Girişimin birkaç After long discussions, we decided that bringing felt after the murder. ayağından en önemlisi buydu. these two concepts together in our name and

290 AKTİVİZM: AYRIMCILIK, IRKÇILIK VE NEFRET SUÇLARIYLA MÜCADELE ACTIVIZM: STRUGGLE AGAINST DISCRIMINATION, RACISM AND HATE CRIMES Ardından bir dizi başka tartışma yaptık. activities was extremely necessary, particularly Kürt sorununu, terörü Mesela Kürt meselesine nasıl yaklaşacağımızı considering the conditions and political climate merkeze alarak bakmadık. Bu mesele, konuştuk. Zira biz her türlü milliyetçiliğe karşı prevailing in Turkey. This was one of the few teröre indirgenerek olduğumuzu söylüyoruz. Fakat orada Kürt important legs of the initiative. bakıldığında rahatlıkla çarpıtılabiliyor. milliyetçiliğinin de dahil olduğu bir mücadele Then, we engaged in other discussions. For Kültürel hakların, söz konusu. Kürt meselesinde biz meselenin yurttaşlık haklarının example, we talked about how to approach gaspı diye baktığınızda milliyetçilikten öte, bir demokrasi ve özgürlük the Kurdish issue. Because we are saying that ise daha geniş sorunu olduğunu düşünerek ve konuyu bir tartışma ve we are against all kinds of nationalism. But in mücadele alanı ortaya bu şekilde değerlendirmenin bu meselede that dimension, there is a struggle in which koyabiliyorsunuz. çözüme ulaşmanın temel ayaklarından biri Dolayısıyla bizler the Kurdish nationalism is also involved. In Kürtlerin demokratik olacağına karar vererek yola devam ettik. the Kurdish issue, we agreed that it is an issue hakları, yurttaşlık Sonrasında yine benzer tartışmalar yaptık. ve kültürel hakları of democracy and freedom, going beyond verilmediği sürece, Örneğin LGBTT örgütlerini destekledik. Her nationalism, and we decided to address the batıdakilerin de gerçek attığımız adımda, o alandaki mücadeleye daha bir demokraside yaşama problem on this basis. Afterwards, we held şansının olmadığı önce katılmış unsurlarla, attığımız adımlara similar discussions. For example, we supported düşüncesiyle hareket yönelik eleştirilerle ya mesafeleniyor ya da yeni ediyoruz. LGBTT organizations. In every step we took, we katılımlar gözlemliyorduk. Kürt ve başörtüsü either gained new members or we were held at sorunları bu türden gelişmelere bir hayli ivme a distance with criticisms about the steps we kattılar. Başörtüsü meselesinde, ırkçılık ve took or by the agents who had participated in milliyetçiliğe karşı bir örgüt olarak kadınların, the struggle before. The Kurdish and headscarf kendi bedenleri üzerinde nasıl bir giysi olacağına issues accelerated these developments. In the kendilerinin karar verme hakkı olduğunu kabul ederek yolumuza devam ettik. Bu süreç benzer headscarf issue, as an organization against şekilde ordunun vesayetine, Kemalizm’in racism and nationalism, we maintained that o elitist yanına, Ergenekon’a, darbelere, women have the right to decide on how to buralardaki ırkçı öğelere karşı geliştirdiğimiz clothe their bodies. This attitude was continued söylem ve eylemlerde de sürdü. in the discourses and actions we developed against the military domination, the elitist side Kürt sorununu, terörü merkeze alarak of Kemalizm, the Ergenekon, the coups, and the bakmadık. Bu mesele, teröre indirgenerek racist elements included in them. bakıldığında rahatlıkla çarpıtılabiliyor. Kültürel hakların, yurttaşlık haklarının gaspı We did not regard the Kurdish issue from the diye baktığınızda ise daha geniş bir tartışma focal point of terrorism. When it is reduced ve mücadele alanı ortaya koyabiliyorsunuz. down to terrorism, this issue can very easily be Dolayısıyla bizler Kürtlerin demokratik hakları, distorted. When you look at it as a usurpation

We did not regard the yurttaşlık ve kültürel hakları verilmediği of cultural rights and citizenship rights, you Kurdish issue from the sürece, batıdakilerin de gerçek bir demokraside can create a broader discussion and campaign focal point of terrorism. When it is reduced down yaşama şansının olmadığı düşüncesiyle hareket area. Hence, we are acting on the belief that as to terrorism, this issue ediyoruz. long as Kurds are not given their democratic, can very easily be distorted. When you look DurDe’nin tavır aldığı meselelerden biri de, cultural and citizenship rights, even the Kurds in at it as a usurpation İsrail’in Gazze işgali esnasında birdenbire the West do not have the chance to live in a real of cultural rights and citizenship rights, you yayılmaya başlayan antisemit dalgaydı. democracy. can create a broader Hem işgale karşı olup hem de antisemitizm discussion and campaign Another issue opposed to by DurDe was the area. Hence, we are tuzağına düşmemeyi alternatif bir tutum olarak anti-Semitic wave starting to spread out of acting on the belief that kamuoyunda yaygınlaştırmaya çalıştık. Benzer as long as Kurds are not nowhere during Israel’s occupation of Gaza. given their democratic, şekilde yabancı düşmanlığı meselesi sıklıkla We tried to spread in the public an alternative cultural and citizenship tavır geliştirdiğimiz konulardan bir başkasıydı. rights, even the Kurds in attitude of being against the occupation while the West do not have the Türkiye’de ırkçılık görmezden gelinen, yok not falling into the trap of anti-Semitism. chance to live in a real democracy. sayılan bir sorun. En aklı başında, aydın kesimler Similarly, xenophobia was another issue we bile Türkiye’de ırkçılığın olmadığı iddiasında often took a stance against.

AKTİVİZM: AYRIMCILIK, IRKÇILIK VE NEFRET SUÇLARIYLA MÜCADELE 291 ACTIVIZM: STRUGGLE AGAINST DISCRIMINATION, RACISM AND HATE CRIMES bulunabiliyorlar. Bu da genellikle Osmanlı’nın In Turkey, racism is a problem that is mostly bütün milletleri kucakladığı türünden efsanelere ignored or regarded as non-existent. Even the Subjektif bir değerlendirme de olsa, dayandırılıyor. Oysa Türkiye’de ırkçılık diye most cool-headed, intellectual segments can kendi doğrularımızla bir olgu var ve buna karşı mücadele etmek claim that there is no racism in Turkey. And this attığımız her adımda çok geniş kesimlerin gerekiyor. DurDe’nin başlıca eylem ve söylem claim is often based on myths about how the desteklediğini gördük. alanları arasında ırkçılık bu nedenle öncelikli bir Ottomans embraced all nations. Yet there is a Ama şöyle de düşünmek gerekiyor: Tersten yere sahip. phenomenon called racism in Turkey, and it is bakıldığında, sözünü necessary to fight against it. This is why racism ettiğim bütün bu Gene ırkçılık ve elbette milliyetçilikle bağlantılı konuların, her bir olarak mülteci sorunları, azınlık hakları gibi bir has a priority place in the main activity areas of başlığın altında tek tek DurDe. ayrı ayrı mücadeleler dizi alanda da mücadele veriyoruz. de verilebiliyor ve Subjektif bir değerlendirme de olsa, kendi We campaign against refugee problems, for veriliyor zaten. doğrularımızla attığımız her adımda çok geniş minority rights and in a series of areas in kesimlerin desteklediğini gördük. Ama şöyle connection with racism and nationalism. de düşünmek gerekiyor: Tersten bakıldığında, Although this may be a subjective assessment, sözünü ettiğim bütün bu konuların, her bir we have seen support from a wide section of başlığın altında tek tek ayrı ayrı mücadeleler the society at every step we took in line with de verilebiliyor ve veriliyor zaten. Bir yanda what we consider as right. But there is another başörtüsü için mücadele eden kadınlar var. perspective that should be taken into account: Diğer yanda LGBTT hakları için mücadele When looked from the other side, all these edenler var. Bizim tutumumuz açısından issues I mentioned here are already individual problem şurada: Başörtülü kadınlarla areas of campaigning that are currently in LGBTT’liler, Kürtler, azınlıklar ve bunların action. On the one side, you have women yanına diğer kategorileri de eklersek, bunların fighting for the headscarf. On the other hand, hepsi birden talep ettikleri haklara kavuşmadan there are those fighting for LGBTT rights. In tam bir demokrasiden söz etmek mümkün terms of our attitude, here lies the problem: değil. Şöyle de ifade edebiliriz. Bunlardan birini it is not possible to talk about a complete ya da ikisini feda edemeyiz. Yüzde 50’lik bir democracy unless all these segments, i.e. the demokrasi ile yetinmek mümkün değil. Ya bu women wearing the headscarf, the LGBTTs, the sorunları hep birlikte çözecek ve kurtulacağız, Kurds, the minorities and the other categories ya da bu sorunlardan birinin ya da diğerinin that can be added here, get the rights they mağduru olarak yaşamaya devam edeceğiz. demand. To put it in other words, we cannot DurDe’nin bakış açısını kısaca böyle özetlemek sacrifice one or two of these groups. It is not mümkün. Bu nedenle, nefret suçlarıyla, possible to be content with a 50% democracy. ayrımcılıkla mücadele eden diğer gruplardan We will either solve all of these problems ayrılan yanımız, olaya geniş bir perspektiften together and then we will be saved, or we will bakıyor oluşumuz. Bunu diğer gruplara bir continue to live as the victims of one or more of eleştiri olarak dile getirmiyorum. Daha doğrusu these issues. We can summarize the viewpoint eleştirdiğim konu bu alanlarda yürütülen of DurDe like this. So, what distinguishes us Although this may be a spesifik mücadeleler değil. from other groups fighting against hate crimes subjective assessment, we and discrimination is that we adopt a broader have seen support from Asıl eleştirilmesi gereken, bu mücadeleleri a wide section of the veren, çoğu zaman aynı faillerin ve fiillerin perspective. I am not saying this as a criticism society at every step we of other groups. Or, more accurately, what I took in line with what mağduru olan grupların birbirleri ile işbirliği ve we consider as right. dayanışma içinde olmamaları. Kendi çalışma criticize is not the specific campaigns carried out But there is another in these areas. perspective that should alanlarında biriktirdikleri, paylaştıkça daha be taken into account: da değerlenecek bir tecrübeye sahipler, ancak What needs criticism is the lack of cooperation When looked from the other side, all these bunu yapmıyorlar. Üstelik sözünü ettiğimiz and solidarity between groups fighting in these issues I mentioned here sorunlar genellikle somut sorunlar. DurDe bu areas that often become victims of the same are already individual areas of campaigning that anlamda meseleleri daha geniş bir perspektiften acts or perpetrators. They have a wealth of are currently in action. ele alıyor. Çünkü biz belli bir mağdur kesimin experiences in their own areas which can be

292 AKTİVİZM: AYRIMCILIK, IRKÇILIK VE NEFRET SUÇLARIYLA MÜCADELE ACTIVIZM: STRUGGLE AGAINST DISCRIMINATION, RACISM AND HATE CRIMES haklarından ziyade, bu üst başlıklar altında put to better use when shared with others, DurDe, ele aldığı herkesi kapsayacak bir perspektifle mücadele but for some reason they are reluctant do it. konulara aktivizm temelli yaklaşıyor ve etmeyi önemsiyoruz. And the problems we are talking about here mobilizasyonu önemsiyor. are generally concrete, visible problems. In DurDe’yi genellikle DurDe, ele aldığı konulara aktivizm temelli şöyle tarif ediyoruz: yaklaşıyor ve mobilizasyonu önemsiyor. this sense, DurDe addresses the issues from a Bir kampanya birliği. Kampanya yoksa, aslında, DurDe’yi genellikle şöyle tarif ediyoruz: Bir broader perspective. This is because we give DurDe de yok. kampanya birliği. Kampanya yoksa, aslında, importance to fighting with a perspective that DurDe de yok. Her seferinde bir kampanya covers everyone under these category headings, sonuçlandığında, bir sonraki kampanyaya rather than fighting for the rights of a specific başlıyoruz. Kampanyalar aktivistlerin bir araya victim group. gelmesine zemin oluşturuyor. Çünkü DurDe’nin DurDe adopts an activism-based approach to kurumsal bir yapısı ya da tüzel bir kişiliği yok. the issues it addresses, and it gives importance Adından da anlaşılacağı üzere, kendimizi to mobilization. We usually describe DurDe platform olarak tarif ediyoruz. Enternasyonal as follows: A campaign union. If there is no bir bakış açısına sahip DurDe’nin kampanyaları. campaign, then there is no DurDe. Every Yalnızca Türkiye’nin sorunlarıyla ilgilenmiyoruz. time when a campaign comes to an end, we Çünkü aslında Türkiye’deki tüm sorunlar, immediately start the next one. The campaigns dünyanın her yerindeki pek çok sorunla provide a platform where activists can come örtüşüyor, benzeşiyor. together, because DurDe does not have an DurDe, yol aldıkça şekilleniyor, bu nedenle institutional structure or a legal personality. As de şekillenme süreci hala sürüyor. Bu süreç can be understood from its name, we describe tartıştığımız konuların yanı sıra yaptığımız ourselves as a platform. DurDe’s campaigns kampanyalarla da oluşuyor. DurDe zaten have an international perspective. We do bireylerin imzaları ile açılan bir kampanyanın not take interest only in the issues of Turkey, ürünüydü. because all the problems existing in Turkey are similar to the many problems encountered İlk ve en büyük kampanyamız “301’e hayır, everywhere in the world. ırkçılar yargılansın” başlığını taşıyordu. Çünkü bizim açımızdan 301. madde, özellikle DurDe takes shape as it progresses on its path, eski hali ile -şimdi de ayrımcılık içeriyor- ırkçı so the shaping process is still continuing. This amaçlarla çok kullanıma çok elverişliydi, process involves not only the topics we discuss zaten böyle kullanılıyordu. Nitekim, Hrant but also the campaigns we launch. DurDe was Dink de öldürülmeden önce 301. maddeden the product of a campaign launched with the yargılanıyordu. Bu nedenle, o kampanyanın signatures given by individuals. bizim için çok özel bir anlamı vardı. Ciddi, Our first and greatest campaign was “No to 301, kitlesel bir kampanya yürüttük ve başarılı yes to trying racists”. Because from our point olduk. DurDe’ye bugünkü kimliğini veren de 301. of view, Article 301 was very prone to abuse maddeye karşı yürüttüğümüz bu kampanya oldu. for racist purposes, particularly the former Ermenistan maçına gittik. Ermenistan’la sınır version –though the new version also includes kapılarının açılması ve diyalog kurulmasına discrimination- and was in effect being used destek vermek amacıyla çalışmalar yaptık. for such purposes. And before his murder, Hrant Dink was also put to trial for violating DurDe adopts an activism- Hrant Dink duruşmalarına katılıyoruz. based approach to the Nazilerin uyguladıkları pogromun yani Article 301. Hence, that campaign had a very issues it addresses, special meaning for us. We carried out a serious, and it gives importance Kristal Gece’nin yıldönümlerinde anmalar to mobilization. We yapıyoruz. Holokost’un yıldönümünde, massive campaign, and we succeeded. And that usually describe DurDe campaign we waged against Article 301 was as follows: A campaign “Dünya ırkçılıkla mücadele” gününde çeşitli union. If there is no etkinlikler gerçekleştiriyoruz. Mülteci sorunu what gave DurDe its current identity. campaign, then there is no DurDe. ile ilgileniyoruz ve bu ve benzeri konuları daha We went to the football match with Armenia. geniş perspektifte ele alan Avrupa merkezli We worked for opening the border gates with

AKTİVİZM: AYRIMCILIK, IRKÇILIK VE NEFRET SUÇLARIYLA MÜCADELE 293 ACTIVIZM: STRUGGLE AGAINST DISCRIMINATION, RACISM AND HATE CRIMES United Intercultural Dialogue (Birleşik Armenia and we worked to support dialogue. Kültürlerarası Diyalog) ağının bir parçasıyız. We participate in Hrant Dink hearings. We hold Mülteci sorunu ile ilgileniyoruz ve bu ve Bu ağ, bütün Nazi karşıtı, nefret suçları karşıtı commemoration activities on the anniversary benzeri konuları daha antifaşist grupları bir araya getiriyor. 650 of the Nazi progrom ‘Crystal Night’. We carry geniş perspektifte ele alan Avrupa merkezli üyesi var. Onların her yıl yaptıkları çeşitli out various activities on the anniversary of United Intercultural Dialogue (Birleşik kampanyaların Türkiye ayağını yürütüyoruz. the Holocaust and on the “World Anti-Racism Kültürlerarası Diyalog) Örneğin geçen yıl Dresden’de Nazilerin Day”. We address the refugee problem and ağının bir parçasıyız. Bu ağ, bütün Nazi karşıtı, yaptıkları bir yürüyüşe karşı biz de buradan we are a part of the European-based ‘United nefret suçları karşıtı destek verdik. Intercultural Dialogue’ network that addresses antifaşist grupları bir araya getiriyor. 650 Geçen yılın Nisan ayında ise nefret suçları this and similar issues from a broad perspective. üyesi var. Onların her meselesini gündemimize oturduk ve ilk kez This network brings together all anti-Nazi, anti- yıl yaptıkları çeşitli kampanyaların Türkiye Sosyal Değişim Derneği ile birlikte 3 yıllık bir fascist groups and all groups fighting against ayağını yürütüyoruz. strateji belirledik. Bu stratejinin, meselelerin hate crimes. It has 650 members. We execute önem sırasına göre çeşitli ayakları var. the Turkey leg of a variety of campaigns they Bunlardan biri nefret suçları karşıtı bir yasa carry out every year. For example, we gave our çıkartılmasını sağlamak üzere bir kampanya support from Turkey to the campaign against düzenlemek ve lobi faaliyetlerinde bulunmak. the Neonazi marching in Dresden last year. Aynı meseleye dair kamuoyunda bir farkındalık On the April of last year, we included the yaratmak, konferanslar düzenlemek. Tarihi issue of hate crimes in our agenda and for the kesin olmamakla birlikte önümüzdeki aylarda first time in our history we made a three-year nefret suçları karşıtı bir de festival organize strategy with the Association for Social Change. edeceğiz. This strategy has various legs in the order of Bir başka ayak, nefret suçlarına karşı mücadele importance of the issue. One of these legs veren gruplar arasında ilişki kurmak ve birlikte involves lobbying and organizing a campaign davranmanın zeminini oluşturmak şeklinde for a law against hate crimes. And to raise tanımlanabilir. Bunun için bir ağ ve platform public awareness on the issue and organize çalışmamız var. Bunlar yürüyor. Önümüzdeki conferences. Although the dates are not yet ay Nefret Suçları Platformu ortak toplantısını set, we will be organizing a festival against hate yapacağız ve orada Türkiye’nin her yerinden crimes in the coming months. bu konuda çalışmalar yapan gruplarla bir araya Another leg of the strategy can be defined as geleceğiz. networking between groups fighting against Meselenin birçok boyutu var. Örneğin burada da hate crimes, and laying the groundwork for örnekleri verilen medya taramaları aracılığıyla collaboration. We are working on a network bu suçların nasıl işlendiğini ve ne denli yaygın and a platform to this end. The works are olduğunu teşhir etmek çok önemli. Bunun yanı progressing smoothly. Next month, we will sıra işbirliğini artırmak ve yasa kampanyası hold the joint meeting of the “Hate Crimes düzenlemek, gerektiğinde karşı davalar açmak, Platform”, where we will come together with We address the refugee problem and we are a part davaları izlemek ve sonuçlandırmak gibi groups working in this area from all around of the European-based etkinlikler de gündemimizde. Turkey. ‘United Intercultural Dialogue’ network that Sözünü ettiğim platformun oluşturulmasının The issue is multi-dimensional. For example, addresses this and similar issues from a temel hedefi, DurDe gibi bir aktivist platformla it is important to expose how these crimes broad perspective. This gerçekleştirilemeyecek nitelik ve nicelikte are committed and how widespread they are, network brings together all anti-Nazi, anti- çalışmalar yapabilmek. Örneğin uluslararası through media scans such as the examples fascist groups and all arenada devletin sıkıştırılması meselesi çok given here. In addition, it is also on our agenda groups fighting against hate crimes. It has 650 önemli. Gene raporlama ve yasa tasarısının to enhance cooperation and to organize a members. We execute the hazırlanmasında hukukçuların oturup campaign for a law against hate crimes, to file Turkey leg of a variety of campaigns they carry çalışmaları gerekiyor. Bu nedenle meseleyi farklı counter-suits when necessary and to follow up out every year. açılardan ele alan örgütlerin ve grupların yan these suits until they are concluded.

294 AKTİVİZM: AYRIMCILIK, IRKÇILIK VE NEFRET SUÇLARIYLA MÜCADELE ACTIVIZM: STRUGGLE AGAINST DISCRIMINATION, RACISM AND HATE CRIMES yana gelmesi, ortak tavır ve tepki göstermeleri The main goal in creating this platform is to Homofobi karşıtları ile çok önemli. enable works in the quantity and quality that İslamofobi karşıtlarının, antisemitizm Son olarak şunu vurgulamak çok önemli: cannot be achieved alone by an activist platform karşıtlarının bir like DurDe. For example, it is important to put araya gelebilmeleri, Homofobi karşıtları ile İslamofobi aralarındaki sorunları karşıtlarının, antisemitizm karşıtlarının bir pressure on the state in the international arena. ve önyargıları yok Similarly, the jurists will have to sit and work etmeleri hayati bir önem araya gelebilmeleri, aralarındaki sorunları taşıyor. Bu olmadan, ve önyargıları yok etmeleri hayati bir önem with regard to reporting and preparing the bu sorun alanlarının draft law. Therefore, it is important that groups herhangi birinde ilerleme taşıyor. Bu olmadan, bu sorun alanlarının kaydetmek mümkün değil. herhangi birinde ilerleme kaydetmek mümkün and organizations addressing the different değil. Ne yazık ki bu ciddi bir problem. dimensions and aspects of the issue come Geçtiğimiz haftalarda, İslamcı sivil toplum together and demonstrate a common attitude kuruluşlarının eşcinsellerle ilgili olarak bir and response. bildiri yayınladıklarına tanık olduk.1 Eşcinselliği Finally, it is important to emphasize one last dışlayan hatta ahlakdışı ilan eden bir tavır söz thing: it is essential that anti-homophobists konusuydu. Bunları aşmak zorundayız. Kimse and anti-islamophobists and anti anti-semitists kimseyi dışlamadan, aramızdaki önyargıları come together and solve the problems and yok ederek böyle bir platform oluşturmak kolay break the prejudices existing among them. değil. Ancak bu olmadan başarıya ulaşmak da Without this, it is not possible to achieve imkansız. progress in any of these problem areas. Unfortunately, this is a serious problem. In the past weeks, we witnessed Islamist NGOs publishing a declaration regarding homosexuals.1 It was an attitude that ostracized homosexuality and even went as far as declaring it immoral. We have to overcome these. It is not easy to form a platform where everyone will come together with no prejudices or exclusions. But it is impossible to achieve success without such a platform.

1 The declaration was issued following the interview given by Aliye Kavaf, State Minister for Women and Family, to Faruk Bildirici from daily newspaper Hürriyet on 7 March 2010, and which appeared in the newspaper under the headline 1 Söz konusu bildiri Kadın ve Aileden Sorumlu Devlet Bakanı “Homosexuality is a disease, it should be treated”. The letter Selma Aliye Kavaf’ın Hürriyet Gazetesi’nden Faruk Bildirici’ye prepared by MazlumDer (The Association of Human Rights verdiği ve 7 Mart 2010’da yayınlanan “Eşcinsellik hastalık, and Solidarity for Oppressed People) and sent to Kavaf on tedavi edilmeli” başlıklı söyleşisinin ardından açıklandı. 22 Mach 2010 was later on signed by other NGOs including MazlumDer tarafından hazırlanan ve 22 Mart 2010 günü Özgür-Der (Free Though and Education Rights Association), Kavaf’a gönderilen mektup daha sonra Özgür-Der, İHH, AKV, İHH (Human Rights Association), AKV, and Medeniyet It is essential that Medeniyet Derneği gibi sivil toplum kuruluşları tarafından da Derneği (Civilization Society). The most widely discussed anti-homophobists and imzalandı. Mektubun en çok tartışılan bölümü şu paragraftı: section of the letter was the following paragraph: “It is anti-islamophobists and “Müslümanların -İslam barış ve müsamaha dini olmakla very normal and a requirement of their responsibilities for anti anti-semitists come beraber her iki normun da sınırları vardır- ve diğer ilahi Muslims –although Islam is a religion of peace and tolerance, together and solve the problems and break the inanışlara sahip insanların, inanışlarına göre ayıp ve günah both norms have their limits- and the followers of other prejudices existing among olana karşı durmaları çok normal ve sorumlulukları gereği divine beliefs that they stand against what is considered a them. Without this, it is olup bu sorumluluk sadece Müslüman toplumlar için değil sin and a vice according to their beliefs, not only for Muslim not possible to achieve tüm insanlık içindir. Bu nedenle ahlaki olmayanın ve günahın societies but for all humanity. Therefore, turning what is not progress in any of these hukuki kural olmasına ve meşruiyet kazanmasına asla destek moral or what is sin into a legal rule and giving legitimacy to problem areas. verilemez.” http://www.mazlumder.org/haber_detay. such cannot ever be supported.” http://www.mazlumder. asp?haberID=8159 org/haber_detay.asp?haberID=8159

AKTİVİZM: AYRIMCILIK, IRKÇILIK VE NEFRET SUÇLARIYLA MÜCADELE 295 ACTIVIZM: STRUGGLE AGAINST DISCRIMINATION, RACISM AND HATE CRIMES LGBTT ÖRGÜTLERİ: SİYAH PEMBE ÜÇGEN LGBTT ORGANIZATIONS: BLACK PİNK TRIANGLE

OKTAY CERİT Çeviri/Translation: Burcu Becermen LEXICON Konferans Çevirmenleri LEXICON Conference Interpreters Kurumsallaşma aşaması Getting Institutionalized 2009 yılında Baki Koşar’ın ölüm Siyah Pembe Üçgen İzmir LGBTT Derneği Siyah Pembe Üçgen İzmir LGBTT Association yıldönümünde, SİYAH PEMBE olarak köklerimizi 2002 yılında, bir inisiyatif takes its roots from Pembe Üçgen İzmir which ÜÇGEN İZMİR LGBTT derneği was established as an initiative in 2002 as well olarak dernekler masasına olarak kurulan Pembe Üçgen İzmir ve 2005 resmi başvurumuzIa yılında Pembe Üçgenin kendini fesh etmesinden as Kaos Gl İzmir which was established in 2006 birlikte dernekleştik. after Pembe Üçgen had dissolved itself. Böylece İzmir’in ilk, sonra 2006 yılında kurulan Kaos Gl İZMİR’ den Türkiye’nin de 5’inci almaktayız. Until 2009, we continued to act as Kaos Gl LGBTT Derneği olduk. 2009 yılına kadar, Kaos Gl İzmir olarak İzmir. In 2009, on the anniversary of Baki devam ettik. 2009 yılında Baki Koşar’ın ölüm Koşar’s death we filed an official application to yıldönümünde, Siyah Pembe Üçgen İzmir the department of associations as Siyah Pembe Üçgen İzmir LGBTT Association and gained LGBTT derneği olarak dernekler masasına our legal status as an association. In this way, resmi başvurumuzIa birlikte dernekleştik. we became the very first LGBTT organization Böylece İzmir’in ilk, Türkiye’nin de 5’inci in İzmir and the fifth of its kind in Turkey. As LGBTT Derneği olduk. Diğer LGBTT derneklerin it was the case in the establishment process yasal süreçlerinde olduğu gibi bizim de genel of other LGBTT associations, upon the request ahlak ve Türk aile yapısına aykırı olduğu iddia of Governorship of İzmir a lawsuit was filed to edilen tüzüğümüz gerekçe gösterilerek, İzmir ban our organization based on the claim that Valiliği’nin talebi doğrultusunda İzmir 6. Asliye our bylaws were against public morality and Hukuk Mahkemesi’nde kapatılmamız için açılan Turkish family order; this closure case which is derneğin feshi davası devam etmekte. İkinci treated by the İzmir 6th Civil Court continues to celsesi 20 Nisan 2010 tarihinde görülecek olan date. The existence of this lawsuit poses a great bu kapatma davasının bizzatihi varlığı bile, threat and restraint to freedom of association LGBTT bireylerin örgütlenme özgürlüğüne of LGBTT individuals. The very existence of such yönelik büyük bir tehdit ve kısıtlamadır. a court case, which will have its second hearing th Ancak burada daha çok neden nefret suçları on 20 April 2010, is in itself a significant threat başlığı altında çalışma yaptığımızı anlatmaya and restraint against the freedom of association çalışacağım. of LGBTT individuals. However in this seminar I would like to rather Bir aktivist olarak neden nefret suçlarıyla focus on the activities we conduct in the field of mücadele hate crimes. Bizleri, nefret suçlarına yönelik etkinlik Why fighting against hate crimes as an activist düzenleme kararına götüren en önemli sebep elbette ve ne yazık ki LGBTT bireylerin, The most important reason which led us to nefret suçlarına ve nefret söylemine maruz the decision of acting against hate crimes is naturally and unfortunately the fact that LGBTT kalan ötekileştirilmiş gruplardan biri individuals are among those otherized groups olması gerçeğidir. Dolayısıyla bu konuda facing hate crimes and hate speech. Therefore yaptığımız çalışmaların hedefi, nefret the main objective of our actions in this field söylemi ve nefret suçları hakkında toplumda is to sensitize public to hate speech and hate farkındalık yaratabilmek, LGBTT bireyleri crimes, to raise awareness of LGBTT individuals bilinçlendirebilmek ve devlet aygıtının In 2009, on the and to create a public opinion which will urge anniversary of Baki nefret söylemi ve nefret suçları karşısında the state apparatus to take effective measures Koşar’s death we filed etkin tedbirler alma noktasında harekete an official application against hate speech and hate crimes. geçirebilecek bir kamuoyu oluşturmaktır. to the department of Within this context, in 2007 we launched a associations as SİYAH PEMBE ÜÇGEN İZMİR LGBTT Bu bağlamda 2007 yılında, LGBTT örgütler common platform of LGBTT organizations Association and gained olarak başlattığımız ortak bir platform kurma and we later on formulated this initiative as our legal status as an çalışmamızı, Haklar Platformu adı altında association. In this way, the Platform for Rights. We started compiling we became the very first formüle ettik. LGBTT bireylerin uğradıkları hak reports on human rights violations faced by LGBTT organization in ihlallerini raporlamaya ve yıllık olarak da, bir LGBTT individuals and we have been publishing İzmir and the fifth of its kind in Turkey. ihlal raporu çıkaramaya başladık. Bu vesileyle, annual violation reports since then. While doing LGBTT bireyleri hedef alan suçlar ve özelikle de this exercise, we have frequently observed

AKTİVİZM: AYRIMCILIK, IRKÇILIK VE NEFRET SUÇLARIYLA MÜCADELE 297 ACTIVIZM: STRUGGLE AGAINST DISCRIMINATION, RACISM AND HATE CRIMES cinayetlerde kurbanın cinsel yönelimi ve cinsiyet that when it comes to the criminal offences kimliğinin failler nezdinde suçun işlenme sebebi and particularly murders committed against Özellikle haksız tahrik uygulaması olması halini yoğun olarak gözlemledik. Öte LGBTT individuals, victims’ sexual orientation canımızı oldukça yaktı. yandan çalışmalarımızı yaparken, nefret suçu and sexual identity are considered as reasons Bir çok ülkede, bir suçun makdülün cinsel olarak tanımlayan farklı ülke mevzuatlarını ve for the commission of such criminal offences yöneliminden dolayı AGİT çalışmalarını daha yakından inceleme from perpetrators’ perspective. On the other işlenmiş olması cezayı hand, while carrying out this study we had the ağırlaştırıcı bir sebep fırsatını da bulduk. olarak görülürken, chance to take a closer look at the legislation LGBTT bireyleri hedef alan bu suçlar zaten Türkiye’de neredeyse of different countries that define hate crimes as tam tersi bir durum gündemimizdeyken, nefret suçu kavramı da söz konusu. Makdülün well as works of OSCE in the field. gündemimizde yer almaya başladı. eşcinsel olması halinde, In other words, in addition to criminal offences katillerin ‘Bana ilişki Bundan hareketle; homofobi kaynaklı bir nefret teklif etti’ şeklindeki against LGBTT individuals which had already savunmalarına itibar cinayetinin kurbanı olan, eşcinsel gazeteci Baki been in our spotlight, the concept of hate crimes edilerek, eşcinsel Koşar’ın ölüm yıl dönümünde kurduğumuz has also found its place in our agenda. ilişki teklif etmenin derneğimiz; 2009 yılından beri, her yıl Şubat ‘haksız fiil’ olarak Having said so, since 2009 our association değerlendirilmesi ve ayında, kendisinin adını verdiğimiz, Baki ciddi ceza indirimlerine established on the day that marked the Koşar Nefret Suçları ile Mücadele Haftası’nı gidilmesi, bu alanda çok anniversary of homosexual journalist Baki daha fazla çalışmamız düzenliyoruz. Koşar’s death, who fell victim to a homophobia gerektiğini ortaya koydu. Bu çalışmalarımız doğrultusunda, diğer motivated hate crime, has been organizing ülkelerdeki uygulamaları inceledik. Ülkemizdeki every year in February “Baki Koşar Action Week uygulamalarla karşılaştırdık. Özellikle haksız against Hate Crimes” after his memory. tahrik uygulaması canımızı oldukça yaktı. Bir çok We have also looked into existing practices ülkede, bir suçun makdülün cinsel yöneliminden in other countries and compared them to dolayı işlenmiş olması cezayı ağırlaştırıcı bir practices in our country. The practice of “unjust sebep olarak görülürken, Türkiye’de neredeyse provocation”* in particular did hurt us very much. tam tersi bir durum söz konusu. Makdülün In many countries, crimes committed due to the eşcinsel olması halinde, katillerin ‘Bana ilişki victim’s sexual orientation receive aggravated teklif etti’ şeklindeki savunmalarına itibar sentence, whereas in Turkey we have almost edilerek, eşcinsel ilişki teklif etmenin ‘haksız the opposite. Should the victim be homosexual, fiil’ olarak değerlendirilmesi ve ciddi ceza than murderers’ defense claiming ‘He/She indirimlerine gidilmesi, bu alanda çok daha fazla offered to have intercourse with me” is taken çalışmamız gerektiğini ortaya koydu. into consideration, then offering homosexual intercourse is considered as “wrongful act” and The practice of Bir eşcinsel olan Baki Koşar’ın davasında da results in significant sentence reductions. All “unjust provocation”* katili, Baki Koşar’ı en az 20 bıçak darbesiyle in particular did these problems make it clear that we need to hurt us very much. öldürmesine karşın “haksız tahrik” indiriminden work really hard in this field. In many countries, yararlandırıldı. Bu durum karşısında ilkini 2009 crimes committed due In the case of Baki Koşar, an homosexual, to the victim’s sexual Şubat ayında düzenlediğimiz, Baki Koşar Nefret even though he was stabbed to death with orientation receive Suçlarıyla Mücadele Haftası, yanılmıyorsam, aggravated sentence, at least 20 knife cuts, his assassin enjoyed a Türkiye’de nefret suçları adıyla düzenlenen ilk whereas in Turkey sentence reduction due to the provision of we have almost the büyük etkinlikti. opposite. Should the “unjust provocation”. If I am not mistaken, victim be homosexual, Etkinlikler; 21-28 Şubat arasında yapıldı. Basın “Baki Koşar Action Week against Hate Crimes” than murderers’ defense açıklamasıyla başlayan program kapsamında; that we organized in 2009 was the very first big claiming ‘He/She offered to have intercourse hergün nefret suçlarını konu alan bir film action against hate crimes in Turkey. with me” is taken into gösterildi. Fransız Kültür Merkezi’nde “Hukuk Action week activities took place from February consideration, then offering homosexual ve Nefret Suçları” ve “Medya ve Nefret Suçları” st th 21 to 28 . Our program started with a press intercourse is considered başlıklı iki panel gerçekleştirildi. Baki Koşar’ın conference and every day we screened one as “wrongful act” and yakın arkadaşı Reyhan Yıldız, desteğini bizden results in significant movie on hate crimes. We held two panels sentence reductions. All esirgemedi. Kendisinin yapımcısı ve yönetmeni at the French Cultural Institute on “Law and these problems make it olduğu, Baki Koşar’ın yaşamını anlatan Hate Crimes” as well as”Media and Hate clear that we need to work really hard in this “Dicle’nin Gözyaşları” belgeseli de, etkinlik Crimes”. Reyhan Yıldız, Baki Koşar’s close field. kapsamında gösterildi. friend, supported us at all times. As part of our

298 AKTİVİZM: AYRIMCILIK, IRKÇILIK VE NEFRET SUÇLARIYLA MÜCADELE ACTIVIZM: STRUGGLE AGAINST DISCRIMINATION, RACISM AND HATE CRIMES Yine etkinlik kapsamında, iki de ödül vermeye program we also screened the documentary Alsancak’taki Miko karar verdik. Baki Koşar Nefret Suçlarıyla “Tears of Tigris”, produced and directed by isimli bir lokanta işletmecisinin, bulunduğu Mücadele Ödülü’nü, nefret suçlarına karşı Reyhan Yıldız, which tells us the life story of sokaktaki diğer kafelere verilen mücadeleyi cesaretlendirrnek amacıyla Baki Koşar. baskı yaptığını ve transseksüellerin düşündük. 2009 yılı ödüllerini, Pembe Hayat With the same thoughts, we decided to give two mekanIara alınmasını LGBTT Derneği’ne ve İzmir’de polis kurşunu ile awards. We designed the Baki Koşar Award for engellediğini duyduk. Bunun üzerine, Yeşiller hayati tehlike geçiren ancak yasal mücadeleyi Struggle Against Hate Crimes to encourage the Partisi üyeleri ve bırakmayan transseksüel arkadaşımız Melisa’ya ongoing struggle against hate crimes. In 2009, Siyahpembe olarak Miko’ya yemek yemeye gittik. verdik. we awarded Pink Life LGBTT Association as well Katılımın yüksek olduğu ilk etkinliğimizi, as our transsexual friend Melisa who survived bullets fired by police in İzmir yet insists on herhangi bir fon kuruluşundan yardım almadan continuing her struggle in the judicial sphere. düzenlemiştik. Bütçemiz bu nedenle çok kısıtlı idi. Maddi kaynak için bir parti düzenledik. Bir We had organized our first event – which de, yine bir nefret cinayeti kurbanı olan Sevgili attracted many participants - without receiving Ahmet Yıldız’ın arkadaşları, bir miktar para any assistance from funding organizations. Therefore our budget was rather limited. We toplayıp bize göndermişlerdi. Yani dayanışma ile decided to organize a party for fundraising. bu ilk etkinliğimizi gerçekleştirmiş olduk. Friends of Ahmet Yıldız, our dear friend who also Miko eylemi fell victim to a hate motivated murder, collected some money among themselves, and sent it to Bu etkinlikten hemen sonra, Alsancak’taki us. In this way we could organize our first event Miko isimli bir lokanta işletmecisinin, in full solidarity. bulunduğu sokaktaki diğer kafelere baskı yaptığını ve transseksüellerin mekanIara Miko protest alınmasını engellediğini duyduk. Bunun üzerine, Right after this event, we heard that the Yeşiller Partisi üyeleri ve Siyahpembe olarak person who runs the Miko restaurant in Miko’ya yemek yemeye gittik. Transseksüel Alsancak was putting pressure on the other arkadaşlarımız da bize katılınca, orada cafes located in the same street and blocking çalışan sorumlular; bizi yanlarına çağırıp, transsexual’s access to those places. Upon transseksüellere servis yapamayacaklarını ve this news, as members of the Green Party and onların derhal çıkmalarını yoksa çıkarılacaklarını Black Pink we went to have dinner at Miko. söylediler. Bunun ayrımcılık olduğunu ve suç Once our transsexual friends joined us, the işlediklerini beyan etsek de ikna edemedik. people in charge of running the restaurant “İşletme olarak transseksüelleri ve türbanlıları called us and said they would not be able to buraya almıyoruz” dediler. Bunun üzerine serve transsexuals; they should leave the alkış ve sloganlarla Miko’yu terk ettik. Hemen place immediately otherwise they would be akabinde, transseksüel arkadaşların yoğun deported. We told them that such a practice yaşadığı Bornova Sokağı’nın, polis tarafından would constitute discrimination and that they abluka altına alınması ve yasadışı bir şekilde were committing a criminal offence; however fiili bir sokağa çıkma yasağı uygulamasının we failed to convince them. “We do not let başlatılması üzerine, sokağa gidip polis amirIeri transsexuals and women with headscarves in this premise” they said. Upon their response, ile tartışarak uygulamaya son verilmesini We heard that the person we left Miko restaurant accompanied by who runs the Miko sağladık. Bu esnada, uygulamanın yasal restaurant in Alsancak applauds and slogans. Immediately afterwards, dayanağı olarak bize verilen belge ile de çok was putting pressure on we heard that the Bornova Street – a street the other cafes located çarpıcı bir gerçekle karşılaşmış olduk. in the same street and heavily populated by transsexual friends - blocking transsexual’s İlçe Emniyet Müdürü Şemi Nalbant (3.Sınıf was blockaded by police and they unlawfully access to those places. Emniyet Müdürü), imzalı belgede, “Mevcut Upon this news, as imposed a curfew. We went to the street, members of the Green kararlılığın devamının göstergesi” olarak discussed with the chief police officers and Party and Black Pink we yapılacak “uygulamanın” kapsamı çiziliyor, succeeding in putting an end to the blockade. went to have dinner at Miko. travestilerin bölgede fiilen gözaltına alınarak In the meantime, were were given a document karakola götürüleceği uygulamanın “İkinci bir that was used as a basis to justify such an

AKTİVİZM: AYRIMCILIK, IRKÇILIK VE NEFRET SUÇLARIYLA MÜCADELE 299 ACTIVIZM: STRUGGLE AGAINST DISCRIMINATION, RACISM AND HATE CRIMES emre kadar her gün” yerine getirileceğinin altı unlawful act. This document introduced us a çiziliyordu. very striking reality. İlçe Emniyet Müdürü Şemi Nalbant (3.Sınıf Emniyet “Gettolaşmaya ve Ayrımcılığa ve İnsanları Enterne The document, which had been undersigned Müdürü), imzalı belgede, by Şemi Nalbant District Police Chief (a 3rd “Mevcut kararlılığın Etmeye Yönelik Hukuksuz Hürriyeti Tahdit ve devamının göstergesi” Sokağa Çıkma Yasağı 04 Kasım 2006 Cumartesi Rank Police Chief), set the framework for “the olarak yapılacak “uygulamanın” kapsamı gününden başlayarak ikinci bir emre kadar her practice of taking transvestites under police custody and bringing them to police stations” çiziliyor, travestilerin gün, 21.30 - 02.00 saatleri arasında, ekte gösterilen bölgede fiilen gözaltına which would serve as “an indication of the alınarak karakola çizelgede belirtilen güzergah ve noktalarda, existing decisiveness” and stated that this götürüleceği uygulamanın motorize ekipler ve yaya devriyeler görevlendirilmek “İkinci bir emre practice would “continue every day until a ile sabit bekleme noktaları oluşturulmak suretiyle kadar her gün” yerine further notice”. getirileceğinin altı kapsamlı bir UYGULAMA yapılmasına karar çiziliyordu. The Unlawful Act of Threatening Liberty of People verilmiştir. and Imposing Curfew that Feeds Ghettoization, Uygulama sırasında travesti şahıslar, fuhuş yapan Discrimination and Interning People bayanlar, bimekan kişiler, balici/tinerci şahıslar, It has been decided that as of November 4th, 2006 psikopat tabir edilen şahıslar ile şüpheli araçlar Saturday, until a further notice, a comprehensive üzerinde hassasiyetle kontrol yapılacaktır. PRACTICE will be enforced so that every day from Alınacak travesti şahıslar ve fuhuş amaçlı bayanlar 21.30 to 02.00, motorized teams and patrol officers inceleme için, Alsancak karakoluna intikal will be deployed in the locations and spots as ettirilecektir. Diğer şahısların da öncelikle yerinde indicated in the attached table and fixed alert spots kimlik sorgulaması yapılacak, şüpheli görülenler will be designated. ise Alsancak Karakolu’na intikal ettirilecek, gerekli As part of this practice, due diligence will be işlemler burada yapılacaktır.” paid to search transvestites, women engaged in prostitution, homeless people, glue sniffers, so-called Bu belge ile biyolojik kadınlar, şayet fuhuş psychopaths as well as suspected vehicles. yapıyor ise transseksüeller ise fuhuş yapsın Detained transvestites and women engaged in yapmasın, uygulamanın konusuna giriyorlar. prostitution will be transferred to Alsancak police Yani sadece ve sadece cinsiyet kimlikleri station for investigation. Other groups will be nedeniyle, adli bir uygulamanın konusu oluyor preliminary subject to ID checks on the spot, those ve kriminalize ediliyorlar. Bunun açık açık who seem to be suspicious will be transferred to emniyetçe yazıya, resmiyete dökülebiliyor Alsancak police station where necessary procedures olması alınacak çok uzun bir yol olduğunu will be effected..” bizlere gösteriyor. Böylelikle, Baki Koşar Nefret In line with this document, biological women Suçlarıyla Mücadele Haftası’nı düzenledikten - if engaged in prostitution - and transsexuals sonra, bu alanda, biraz önce bahsettiğim gibi with or without involvement in prostitution are daha somut ve ses getiren işler yapma öz- made subject to this treatment. In other words, gücümüz açığa çıktı diyebilirim. only because of their sexual orientation they Bu sene 6 Şubat-26 Şubat arası düzenlediğimiz, are becoming subject to a law enforcement act II. Baki Koşar Nefret Suçlarıyla Mücadele and they are being criminalized. The very fact that the police station can comfortably and Günleri programına, LGBTT bireylere yönelik The document, which had nefret suçlarının yanı sıra; diğer kimlik ve straightforwardly put it into paper and make it been undersigned by Şemi an official practice indicates that we have a long Nalbant District Police gruplara yönelik nefret suçlarını da dahil ettik. rd way to go. To this end, having organized Baki Chief (a 3 Rank Police Derneğimiz hakkında açılan, kapatma davasının Chief), set the framework Koşar Action Week against Hate Crimes, we have for “the practice of ilk duruşmasına da denk gelmesi sebebiyle discovered our emerging self-power to undertake taking transvestites etkinlik bu yıl “Derneğimle uğraşma, katilleri under police custody and more concrete and vocal actions in this field. bringing them to police yakala” sloganıyla düzenlediğimiz yürüyüşle This year we organized the 2nd Baki Koşar Action stations” which would serve as “an indication başladı. Bu sene, destek veren kuruluşlar da th Week against Hate Crimes from February 6 of the existing hayli fazlaydı. Fransız Kültür Merkezi, Goethe to 26th ; this time in addition to the hate crimes decisiveness” and stated Institut, TMMOB (Makine Müh. Odası), Açık faced by LGBTT individuals we also included in that this practice would “continue every day until Toplum Vakfı, Heinrich Böll Stifung, Astraea our program hate crimes oriented towards other a further notice”. Lezbiyen Vakfı’na desteklerinden dolayı burada identities and groups.

300 AKTİVİZM: AYRIMCILIK, IRKÇILIK VE NEFRET SUÇLARIYLA MÜCADELE ACTIVIZM: STRUGGLE AGAINST DISCRIMINATION, RACISM AND HATE CRIMES tekrar teşekkür ederiz. Sonrasında, iki gün Since this year’s Action Week overlapped with İzmir’ de önemli bir boyunca süren ve şehir dışından katılımların the first hearing of the court case filed against farkındalık ve duyarlılık yarattığını düşündüğümüz da yüksek olduğu paneller düzenlendi. Güncel our association, we started the action week etkinliklerimizle, bir sanatçı Ressam Serpil Odabaşı’nın; Siyahpembe with a demonstration under the motto “Stop yandan LGBTT bireyler Bothering My Association, Go Find Murderers olarak uğradığımız için hazırladığı “Nefret Suçları” temalı “Katl’i ayrımcılıkları, sadece Mübah” adlı serginin Goethe Institut’de yapılan Instead”. This year we received support from Cinsel yönelimimizden many organizations. We would like to thank dolayı hedef haline açılışı, Almanya İzmir Başkonsolosu Stefan getirildiğimiz nefret Scheider’in konuşmasıyla başladı. Heykeltraş the French Cultural Institute, Goethe Institute, suçlarını gündeme Ali Özsan tarafından yapılan, “Baki Koşar Nefret TMMOB (Union of Chambers of Engineers and getirmiş, tüm bunlara Architects), Open Society Foundation, Heinrich karşı sessiz kalan, Suçları İle Mücadele Ödülü” heykelcikleri de bu yükümlülüklerini Böll Stiftung, Astraea Lesbian Foundation seneki sahipleri olan, Gazeteci Bawer Çakır ve yerine getirmeyen, for their support. In the coming two days, we bilakis bunlara karşı Avukat Senem Doğanoğlu’na takdim edildi. örgütlendiğimizde organized panel sessions in the presence of sessizliğini faillere Nefret ve Homofobi konulu atölyeler, Vicdani many participants coming from other cities. değil bize karşı nasıl Red, Türcülük söyleşileri, Kampüste Nefret The exhibition entitled “Katl’i Mübah” (Killing bozduğunu gördüğümüz devlet organlarını Suçları temalı film gösterimleri ile devam eden is Allowed) by the contemporary artist Serpil deşifre etmiş olduk. etkinlikler, İstanbul’dan gelen Tiyatro Boyalı Odabaşı – specially prepared for Siyahpembe Kuş’un “Çirkin İnsan Yavrusu” isimli oyunuyla on “Hate Crimes” was launched at the Goethe son buldu. Institute with the opening remarks by Stefan İzmir’ de önemli bir farkındalık ve duyarlılık Scheider, German Consul General to İzmir. The yarattığını düşündüğümüz etkinliklerimizle, award trophies designed by sculptor Ali Özsan for “Baki Koşar Award for Struggle against bir yandan LGBTT bireyler olarak uğradığımız Hate Crimes” were handed to this year’s award ayrımcılıkları, sadece Cinsel yönelimimizden winners journalist Bawer Çakır and lawyer dolayı hedef haline getirildiğimiz nefret suçlarını Senem Doğanoğlu. gündeme getirmiş, tüm bunlara karşı sessiz kalan, yükümlülüklerini yerine getirmeyen, Our activities continued with workshops on Hate and Homophobia, discussions on bilakis bunlara karşı örgütlendiğimizde Conscientious Objection, Speciesism, film sessizliğini faillere değil bize karşı nasıl screenings under the theme Hate Crimes in bozduğunu gördüğümüz devlet organlarını Campus and ended with the play “Çirkin İnsan deşifre etmiş olduk. Yavrusu” performed by Tiyatro Boyalı Kuş from Bundan sonra da bu gündemle çalışmalarımıza İstanbul. devam edeceğiz. Ta ki hepimizin umudu olan We believe that on the one hand we raised insanların dil, din, etnik köken, cinsel yönelim awareness and sensitized people in İzmir We believe that on the ve cinsiyet kimlikleri yüzünden ayrımcılığa one hand we raised through our activities and on the other hand we awareness and sensitized uğramadıkları, özgürlükçü ve eşitlikçi bir sosyal were able to bring the forward discriminatory people in İzmir through yapıya hep birlikte ulaşıncaya kadar. practices we face as LGBTT individuals, hate our activities and on the other hand we crimes we are made targets to just because of were able to bring the our sexual orientation, and finally we were able forward discriminatory practices we face as to unveil the state organs which remained silent LGBTT individuals, to all those unlawful practices, failed to perform hate crimes we are their duties and instead broke their silence only made targets to just because of our sexual to favor the perpetrators of such acts when we orientation, and finally got organized against those perpetrators. we were able to unveil the state organs which From now on, we will pursue the same agenda remained silent to all and continue our actions. We will continue to act those unlawful practices, failed to perform their until we achieve altogether our shared hope, an duties and instead broke emancipating and equalitarian social structure their silence only to for all whereby people do not face discrimination favor the perpetrators of such acts when we got because of their language, religion, ethnicity, organized against those sexual orientation and sexual identity. perpetrators.

AKTİVİZM: AYRIMCILIK, IRKÇILIK VE NEFRET SUÇLARIYLA MÜCADELE 301 ACTIVIZM: STRUGGLE AGAINST DISCRIMINATION, RACISM AND HATE CRIMES BİYOGRAFİLER BIOGRAPHIES

BAĞIŞ ERTEN BAĞIŞ ERTEN 1998’de İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden Graduated from Istanbul University, Faculty of mezun oldu. Boğaziçi Üniversitesi’nde Yakın Law in 1998. He received his master’s degree on Tarih yüksek lisansını tamamladı. İletişim Late History at Boğazici University. He is a sports Yayınları’nda editör olarak çalıştı. Çalışmaları reporter for 7 years and moderates the “Yenilsen Bizim Gazete, Express, Radikal Futbol, Radikal, de Yensen de” program with Banu Yelkovan at Tam Saha ve Four Four Two’da ve çeşitli internet NTVSpor. Writing regularly for 16 years, Erten’s sitelerinde yayınlandı. Radikal Gazetesi’nde spor articles were published at Bizim Gazete, Express, yazarlığı yapıyor ve Banu Yelkovan’la birlikte Radikal Futbol, Radikal, Tam Saha, Four Four Two NTVSpor’da “Yenilsen de Yensen de” programının and various Internet sites. moderatörlüğünü yürütüyor. Aynı zamanda A columnist at Radikal newspaper, Bağış Erten also Euro-sport Türkiye’nin de Genel Yayın Yönetmeni works as the Editor in Chief of Eurosport Turkey and ve Kadir Has Üniversitesi Spor İletişimi Sertifika as the coordinator of the Sports Communications Programı’nda koordinatör olarak görev alıyor. Program at Kadir Has Universty.

BÜLENT KUTLUTÜRK BÜLENT KUTLUTÜRK Bülent Kutlutürk, ilköğretim ve liseyi Malatya’da Bülent Kutlutürk finished his elementary and tamamladıktan sonra 1990 yılında Marmara high school education in Malatya and started to Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi’ne girdi. Marmara University, Faculty of Dentistry. He got Üniversite yıllarında bir gençlik dergisine yazdığı interested in journalism while writing articles for a yazılarla gazeteciliğe ilgi duymaya başladı. 1995 youth magazine during his university education. He yılında üniversite öğrenimini yarıda bırakarak dropped his university education in 1995 and started gazeteciliğe başladı. to work as a journalist. İstanbul’da çeşitli gazete ve dergilerde çalıştıktan After working in various newspapers and sonra 1999 yılında Malatya’ya döndü. 2003 magazines in Istanbul, he returned to Malatya in yılında Yenigün gazetesini kurdu, 2007 yılında ise 1999. He has established Yenigün Daily in 2003 and Radyo Fırat’ın yayın haklarını devralarak radyo he started radio broadcasting when he took over yayıncılığına da başladı. the broadcasting rights of Radyo Fırat in 2007. Bülent Kutlutürk 2009 yılının Ocak ayında, bir grup In January 2009 Bülent Kutlutürk established the gazeteciyle beraber Çağdaş Gazeteciler Derneği Malatya branch of the Contemporary Journalists’ (ÇGD) Malatya Şubesi’ni kurdu. Halen ÇGD Şube Association (CGD) with a group of journalists. He is Başkanlığı görevi ile gazete ve radyo yayıncılığını still the Chair of the CGD Branch, and continues to sürdürüyor. newspaper publishing and radio broadcasting.

Brankica Petković Brankica Petković Brankica Petković, Lubiyana Barış Enstitüsü’nde Brankica Petković is researcher and project manager (Slovenya) araştırmacı ve proje yöneticisi olarak at the Peace Institute in Ljubljana and Editor-in- çalışıyor. 1998 yılından bu yana Media Watch Chief of the Media Watch book series and Media kitap serisinin ve Media Watch dergisinin genel Watch journal. Her editorial position for the Media yayın yönetmenliğini de yapan Petković, yirmiden Watch publications since 1998 includes editing of fazla kitabın ve derginin 30’dan fazla sayısının more than 20 books and more than 30 issues of a editörlüğünü yaptı. journal. Petković, Barış Enstitüsü’nde medyanın Petković’s work at the Peace Institute is focused sorumluluğu (profesyonel standartlar), on monitoring, policy research, advocacy, training/ vatandaşların ve azınlık gruplarının medyaya education and publishing activities in the field of erişimi (vatandaşların ve azınlık gruplarının media accountability (professional standards), iletişim hakları), medya içerik çeşitliliği ve medya access of minority groups and citizens to the media sahipliğinde çoğulculuk gibi konuların izlenmesi, (communication rights of citizens and minority politika araştırmaları, savunuculuk, kurs / eğitim groups), media content diversity and media ve yayıncılık çalışmaları üzerine odaklanmaktadır. ownership pluralism. She is author of number of

302 BİYOGRAFİLER BIOGRAPHIES Bu ko-nularda birçok makale ve raporun yazarı, articles and reports and co-author of books on the kitapların ise eş-yazarıdır. Yurttaşların medya ve mentioned topics. She has been a project leader iletişim hakları konusunda birçok ulusal ve bölgesel of number of national and regional research and araştırma ile savunuculuk projesinin liderliğini advocacy projects on the media and communication yapan Petković, aynı zamanda çeşitli medya rights of citizens. Petković has also been member politikaları üzerine birçok Avrupa araştırması of research teams developing European studies on ekibinde olarak görev almıştır. various media policy issues.

Cengİz Alğan Cengİz Alğan Cengiz Alğan halen Sosyal Değişim Derneği’nin Cengiz Alğan, chair of the Association for Social Yönetim Kurulu Başkanı olup, derneğin sosyal Change board is in charge of the coordination of projelerinin koordinasyonunda görev almaktadır. association’s social projects. He is also responsible Derneğin yürüttüğü nefret suçları ve nef-ret from planning and carrying out the activities related söylemi konulu faaliyetlerin planlanması ve to hate crimes and hate speech. yürütülmesinden sorumludur. He is the co-coordinator of Association for Social Sosyal Değişim Derneği’nin 2009 yılında yürüttüğü Change 2009 project “Hate Crimes in National “Ulusal Basında Nefret Suçları: 10 Yıl, 10 Örnek” Press: 10 Years, 10 Cases”, in which hate crimes and adlı, medyada nefret suçları ve nefret söylemini hate speech in the media has been analyzed. araştıran projede eş-koordinatörlük görevini Cengiz Alğan is one of the founders of Irkciliga yürüttü. ve Milliyetcilige DurDe (Say Stop to Racism and Cengiz Alğan Irkçılığa ve Milliyetçiliğe DurDe Nationalism) initiative. Since 1998 his articles Girişimi’nin (DurDe) kurucularındandır. 2007 are printed in Socialist Isci newspaper and yılından bu yana DurDe’nin sözcülüğünü yürütüyor. International Socialism Magazine as well as many 1998 yılından itibaren Sosyalist İşçi gazetesinde national newspapers such as Radikal, Taraf and ve Enternasyonal Sosyalizm dergisi ile Radikal, Gunluk. Taraf, Günlük gibi ulusal gazetelerde makaleleri A teacher by profession, Algan has translated yayınlandı. books: “Kapita-lizmin Hayaleti”, “Troçki’yle Asıl mesleği öğretmenlik olan Alğan’ın Kapitalizmin Sürgünde”, “Marksizm ve Adalet”, “Kayıp Devrim Hayaleti, Troçki’yle Sürgünde, Marksizm ve – 1918-1923”. Adalet, Kayıp Devrim – 1918-1923 gibi çeviri kitapları bulunmaktadır. Ceren Sözerİ Ceren Sözeri graduated from Galatasaray Ceren Sözerİ University, Faculty of Communication in 2003. Ceren Sözeri, 2003 yılında Galatasaray Üniversitesi She received her Master’s Degree in Media and İletişim Fakültesi’nden mezun oldu. 2006 yılında Communication Studies at Galatasaray University yine Galatasaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Institute of Social Sciences in 2006. She received Enstitüsü Medya ve İletişim Çalışmaları bölümünde her PhD from Marmara University on “International yüksek lisansını tamamladı. Sözeri, 2009 yılında Media Mergers in Turkey”. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Working as a research assistant at Galatasaray Basın Ekonomisi ve İşletmeciliği Anabilim University in the field of economics and business Dalı’nda “Medya Sektöründe Uluslararası Şirket administration of media Ceren Sözeri’s research Birleşmeleri” konulu doktora teziyle doktor areas are media transformation, media business, ünvanını aldı. media mergers and new media business Galatasaray Üniversitesi İletişim Fakültesi Basın administration. Ekonomisi ve İşletmeciliği Anabilim Dalı’nda araştırma görevlisi olarak Ceren Sözeri, medyanın Dennis van der Veur dönüşümü, medya ekonomisi ve işletmeciliği, yeni Dennis van der Veur studied political sciences, medya alanlarında çalışmaktadır. educational sciences at University of Amsterdam and did a post-doc Human Rights and Dennis van der Veur Democratization at European Inter-University Dennis van der Veur, Amsterdam Centre for Human Rights and Democratization Üniversitesi’nde siyaset bilimi eğitim bilimleri (EIUC) based in Venice. He worked at the Office

BİYOGRAFİLER 303 BIOGRAPHIES lisansınıtamamladıktan sonra doktora for Democratic Institutions and Human Rights sonrası çalışmasını Avrupa İnsan Hakları ve (ODIHR) of the The Organization for Security and Demokratikleşme İçin Üniversitelerarası Merkez’de, Co-operation in Europe (OSCE) in Warsaw between İnsan Hakları ve Demokratikleşme üzerine yaptı. 2005 and 2007. In ODIHR, van der Veur worked for 2005-2007 yılları arasında Moskova’da bulunan the Tolerance and Non-Discrimination Program and Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı’na (OSCE/ specialized in hate crimes based on disability and AGİT) bağlı Demokratik Kurumlar ve İnsan Hakları sexual orientation and gender identity. Ofisi’nde (ODIHR) çalıştı. van der Veur, ODIHR’de van der Veur works as an adviser at the Office Tolerans ve Ayrımcılığa Karşı Program’da çalıştı ve of the Council of Europe’s Commissioner for engellilik, cinsel yönelim temelli ve cinsiyet kimliği Human Rights since 2007 and he is responsible nefret suçları alanında uzmanlaştı. for monitoring certain countries and the themes van der Veur, 2007 yılından bu yana Avrupa Konseyi ‘disability’ and LGBT. İnsan Hakları Komiseri danışmanı olarak çalışıyor ve “engellilik” ve LGBT konularında belirli ülkelerin Derya Sazak izlenmesinden sorumlu. Derya Sazak graduated from Gazi University, Faculty of Communication. He works at Milliyet Derya Sazak newspaper since 1983. After he worked in the capital Derya Sazak Gazi Üniversitesi İletişim city as parliamentary reporter, Ankara office chief Fakültesi’nden mezun oldu. 1983 yılından bu yana and representative, he became the Editor in Chief Milliyet gazetesinde çalışıyor. Parlamento muhabiri, of Milliyet daily between 1995 and 1998. Sazak Ankara Büro şefi ve temsilcisi olarak başkentte continues to write his column “Siyaset Gunlugu” for çalıştıktan sonra, 1995-1998 yılları arasında Milliyet 13 years. Gazetesinde genel yayın yönetmenliği yaptı. Sazak The “Saddam interviews” that he did with Bülent “Siyaset Günlüğü” köşesindeki güncel yazılarını 13 Ecevit in 1990 and 1991 during the Gulf War has yıldır sürdürüyor. created great impact and awarded as the “Best 1990-1991’deki Körfez Savaşı sırasında Bülent Journalism of the Year”. His book “Saddam Ecevit’le birlikte gerçekleştirdiği “Saddam Under the Shade of September 11” (Doğan Kitap röportajları” geniş yankı uyandırmış ve “Yılın Publications) was published in 2002. Gazetecilik Olayı” olarak ödüllendirilmişti. “11 Eylül Gölgesinde Saddam” kitabı (Doğan Kitap) 2002 ERHAN ÜSTÜNDAĞ yılında yayımlanmıştır. Following a bachelor’s degree in Istanbul Bilgi University, Faculty of Communication, he received ERHAN ÜSTÜNDAĞ a graduate degree in Galatasaray University, İstanbul Bilgi Üniversitesi İletişim Fakültesi’nin Institute of Social Sciences, with his thesis on the ardından yükseklisans derecesini Galatasaray political economy and freedom of speech on the Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü’nden Internet. He has been working in Independent İnternet’in ekonomi politiği ve ifade özgürlüğü Communications Network (Bağımsız İletişim Ağı – üzerine yazdığı tezle aldı. 2004’ten bu yana BİA) as a reporter, editor and executive editor since Bağımsız İletişim Ağı’nda muhabir, editör ve yayın 2004. He also played a part in developing training yönetmeni olarak çalıştı; hak odaklı habercilik programs for the local media on rights journalism. üzerine yerel medya eğitimlerinin oluşturulmasında Child rights, journalism ethics and communication rol aldı. İlgi alanları arasında çocuk hakları, policies are among his areas of interest. gazetecilik etiği ve iletişim politikaları var. Fethİye Çetİn Fethİye Çetİn She was born in Maden, Elazığ. She finished Elazığ, Maden’de doğdu. Ankara Üniversitesi Ankara University, Faculty of Law. She was the Hukuk Fakültesi’ni bitirdi. İstanbul Barosu İnsan representative for Istanbul Bar Human Rights Hakları Yürütme Kurulu üyeliği ve Azınlık Hakları Action Committee and Minority Rights Working Çalışma Grubu sözcülüğü yaptı. Yazıları çeşitli Group. Her articles were published in various gazete ve dergilerde yayımlanan Çetin, Türkiye’de newspapers and magazines. She is also the author geniş yankı uyandıran ve İngilizce, Fransızca, of My Grandmother: A Memoir, a book that İtalyanca, Yunanca, Doğu ve Batı Ermenicesi gibi garnered great reactions and was translated to

304 BİYOGRAFİLER BIOGRAPHIES çeşitli dillere çevrilen Anneannem (Metis, 2004; various languages such as English, French, Italian, 8. basım, 2008) adlı kitabın da yazarıdır. Gazeteci Greek, Eastern and Western Armenian. She was Hrant Dink’ in ve Agos’un avukatlığını yürüten the legal representative for journalist Hrant Dink Çetin, Dink’in ölümünün ardından da ailesinin and Agos, and started representing Dink’s family avukatlığını üstlendi. after his death.

F. Levent Şensever F. Levent Şensever F. Levent Şensever, halen Sosyal Değişim F. Levent Şensever, a board member of the Derneği’nin Yönetim Kurulu üyesi olup, derneğin Association for Social Change, coordinates the Genel Sekreteri sıfatıyla sosyal projelerinin social projects as the Secretary General of the koordinasyonunu yürütmektedir. Derneğin organization. He is also responsible from planning yürüttüğü nefret suçları ve nefret söylemi konulu and carrying out the hate crimes and hate faaliyetlerin planlanması ve yürütülmesinden discourses projects. He has been the co-coordinator sorumludur. Sosyal Değişim Derneği’nin 2009 of Association for Social Change’s 2009 project yılında yürüttüğü “Ulusal Basında Nefret Suçları: 10 “Hate Crimes in National Press: 10 Years, 10 Cases”, Yıl, 10 Örnek” adlı, medyada nefret suçları ve nefret which analyzes hate crimes and hate speech in söylemini araştıran projede eş-koordinatörlük the media. F. Levent Sensever had an active role görevini yürüttü. İstanbul Sosyal Forumu ve Türkiye in the establishment of Istanbul Social Forum and Sosyal Forumu’nun kuruluşunda aktif olarak yer Turkish Social Forum. As one of the founders of aldı. Şensever, Irkçılığa ve Milliyetçiliğe DurDe Irkciliga ve Milliyetcilige DurDe (Say Stop to Racism Girişimi’nin kurucularından olup, halen DurDe’nin and Nationalism) initiative, he still coordinates the uluslararası ilişkileri ve iletişim çalışmalarını international relations and communication works. yürütmektedir. Metis Yayınları’ndan çıkmış “Dünya He has a book named “World Social Forum” printed Sosyal Forumu” adlı bir kitabı vardır. by Metis Publications.

Iryna Fedorovych Iryna Fedorovych Iryna Fedorovych yüksek lisansını Ternopil Ekonomi Iryna Fedorovych received her master’s degree Akademisi (Ukrayna) Dış Ticaret Yönetimi, Proje on Management of Foreign Business, Project Yönetimi bölümünde tamamladı. 2006-2007 yılları Management at Ternopil Academy of Economics arasında Polonya’daki Helsinki Vakfı’nın İnsan (Ukraine). Between 2006 and 2007, she participated Hakları İleri Düzey Uzmanlık Kursu’na katıldı. to Specialized Advanced Course in Human Rights of Fedorovych, 2004-2005 yılları arasında Ukrayna Helsinki Foundation in Poland. Bağımsız Yargı Derneği Sekreterliği’nde ofis Fedorovych worked as office manager and yöneticiliği ve çevirmenlik yaptı. 2005 yılında “For interpreter for the Secretariat of All-Ukrainian The Professional Assistance” isimli STK’da proje Independent Judicial Association between 2004 yöneticisi ve çevirmen oldu ve bu görevini 2009 and 2005. She became project assistant and yılına kadar sürdürdü. 2005-2008 yılları arasında interpreter for the NGO “For the Professional ise Uluslararası Af Örgütü’nün Ukrayna şubesinde Assistance” in 2005 and continued her duty until basın sorumlusu olarak çalıştı. O tarihten bu 2009. She was the press officer for Amnesty yana “Social Action Center” isimli STK’da proje International in Ukraine between 2005 and 2008. koordinatörü olarak görevini sürdürmektedir. Since then, she works as the project coordinator of Iryna Fedorovych’in ilgi alanları insan hakları the NGO “Social Action Center”. (özellikle mülteciler ve korunmasız gruplar), Iryna Fedorovych’s areas of interest are human yetişkinler için insan hakları eğitimi, nefret suçları ve rights (especially refugees and vulnerable groups), hükümetin soruna tepkisi, nefret söylemi (medya ve human rights education for adults, hate crimes and hükümet yetkilileri). Bu konularda birçok eğitim ve the state response to the hate crimes, hate speech çalıştay düzenledi ve yönetti. (media and state officials). She prepared and moderated lectures and workshops on these topics. KEMAL GÖKTAŞ Kemal Göktaş, Ankara Üniversitesi Hukuk KEMAL GÖKTAŞ Fakültesinden mezun oldu. 1999’da Uğur Mumcu Kemal Göktaş graduated from Ankara University, Araştırmacı Gazetecilik Vakfı’ndan araştırmacı Faculty of Law. He received an investigative

BİYOGRAFİLER 305 BIOGRAPHIES gazetecilik bursu kazandı. 2000 yılında Radikal journalism scholarship from Uğur Mumcu gazetesinde muhabir olarak mesleğe başladı. 2001- Investigative Journalism Foundation in 1999. In 2002 yıllarında Sabah gazetesinde çalıştı. 2002’den 2000, he started to work as a journalist at Radikal bu yana Vatan gazetesinin Ankara temsilcilğinde newspaper. He worked at Sabah newspaper yargı muhabiri olarak çalışıyor. between 2001 and 2002. He is a judiciary reporter at Aynı zamanda Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler the Ankara office of Vatan newspaper since 2002. Enstitüsü Gazetecilik Bölümü doktora öğrencisi Studying his PhD at Ankara University, Social olan Göktaş, bu bölümde ‘Türkiye’de Basının Sciences Institute, Department of Journalism, Kamuoyu Oluşturması, Örnek Olay: Hrant Göktaş has received his Master’s Degree on Dink’in Hedef Haline Gelen Bir Siyasal Figüre “Forming a Public Opinion by the Press in Turkey, Dönüştürülmesi’ konulu teziyle yüksek lisans Case Study: Turning Hrant Dink to A Targeted eğitimini tamamladı. Göktaş’ın bu tezini de içeren Political Figure”. His book “Hrant Dink Murder – “Hrant Dink Cinayeti - Medya, Yargı, Devlet” kitabı Media, Judiciary and State”, which also contains his 24 Nisan 2009’da yayımlandı. dissertation was printed in April 24th, 2009. Musa Anter Basın Şehitleri Gazetecilik Ödülleri 2001 Kemal Göktaş is the owner of Musa Anter Press yılı Jüri Özel Ödülü, Türkiye Gazeteciler Cemiyeti Martyrs Award - the Special Jury Award 2001, 2008 yılı Basın Özgürlüğü Ödülü ve Metin Göktepe Turkish Journalists Association Press Freedom 2009 yılı Gazetecilik Ödülü’nü aldı. Award 2008 and Metin Göktepe Journalism Prize 2009. KEMAL ŞAHİN Kemal Şahin 1968 yılında Türkçeleştirilmeden KEMAL ŞAHİN önceki ismiyle “Ekrag” köyünde, Kürtçe’nin Kemal Şahin was born into the sound world of Zaza Zazaca lehçesinin ses dünyasına doğdu. Sekiz dialect of Kurdish in 1968, in “Ekrag” village, which yaşına kadar köyde yaşadı. Ailesinin Palu was the former name before Turkishized. He lived ilçesine taşınmasıyla sekiz yaşında tek kelime in the village until he was eight. When his family Türkçe bilmeksizin ilköğretime başladı. Birinci moved to Palu, he began his primary education at sınıfı Türkçe öğrenemediği için tekrarlamak eight and without knowing any Turkish. He had zorunda kaldı. İlköğretim, ortaöğretim ve liseyi to repeat the first year because he could not learn Palu’da tamamladı. Turkish. He finished his primary, elementary and Şahin, 1992 yılında Ankara Üniversitesi Hukuk high school educations in Palu. Fakültesi’nden mezun oldu. 1993 yılında hakim Şahin graduated from Ankara University, Faculty of adaylığına, 1995 yılında ise Burdur Adliyesi’nde Law in 1992. He became a prospective judge in 1993 fiilen hakimliğe başladı. Batman (Beşiri) ve and started to work as a judge at Burdur courthouse Yozgat’ta (Yerköy) görev yaptı. 2005 yılından bu in 1995. He also served in Batman (Beşiri) and yana görevini Kazan’da sürdürmektedir. Yozgat (Yerköy). He continues his duty in Kazan Kemal Şahin’in yargı ve adalet üzerine makaleleri (Ankara) since 2005. 2006 yılından bu yana gazetelerde ve dergilerde Sahin’s articles on judiciary and justice are yayımlanıyor. “Yargının haylaz çocuklarından” published in newspapers and journals since olduğu söylenir. 2009 yılı Aralık ayında 2006. He is considered to be among the “naughty haylazlığını biraz daha arttırarak “Demokrasi children” of the judiciary. He, along with his friends, ve Özgürlük İçin Yargıçlar ve Savcılar Birliği” founded the Union of Judges and Prosecutors nin (Demokrat Yargı) kurulmasında rol aldı. for Democracy and Freedom to add to his list of Cumhuriyetin ve yargının demokratikleşmesi için naughtiness. He works for the democratization of çabalamaktadır. the republic and the judiciary.

KENAN ÇAYIR KENAN ÇAYIR Lisans ve yüksek lisans eğitimini Boğaziçi Kenan Çayır has received his bachelor and master’s Üniversitesi Sosyoloji Bölümü’nde tamamladı. degrees of Sociology and his PhD from Political Doktora derecesini Boğaziçi Üniversitesi Siyaset Sciences and International Relations at Boğaziçi Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü’nden aldı. University. He is an Assistant Professor of Sociology 2004 yılından bu yana İstanbul Bilgi Üniversitesi at Istanbul Bilgi University since 2004. Sosyoloji Bölümü’nde öğretim üyesi olarak çalışıyor. He has participated to the human rights education

306 BİYOGRAFİLER BIOGRAPHIES Avrupa Konseyi ve EIP Slovenya’nın ortaklaşa seminars of EIP Slovenia and Council of Europe and düzenledikleri insan hakları eğitimi seminer-lerine teacher training se-minars of Gurkaynak Citizenship ve Gürkaynak Yurttaşlık Enstitüsü’nün eğitici Institute and received certificates in this field. He eğitimi seminerlerine katıldı; bu alanda sertifikalar lectures to teachers and textbook writers a part aldı. Tarih Vakfı’nın Ders Kitaplarında İnsan of the “Human Rights in Textbooks” project of Hakları Projesi’nde öğretmenlere ve ders kitabı the History Foundation. Cayir also worked as a yazarlarına yönelik eğitimler verdi. Çayır farklı sivil consultant for human rights education works of toplum kuruluşlarına insan hakları eğitimi alanında different NGOs. His research focuses on Islamic danışmanlıklar yaptı. İslami hareketler ve insan movements and human rights education. hakları eğitimi konularında çalışmakta ve yazılar Kenan Cayir has two books; “Islamic Literature in yayımlamaktadır. Turkey: From Epic to Novel” (New York: Palgrave- Kenan Çayır’ın “Islamic Literature in Turkey: From Macmillan 2007) and “Turkiye’de Islamcılık ve Epic to Novel” (New York: Palgrave-Macmillan İslami Edebiyat: Toplu Hidayet Soyleminden 2007) ve “Türkiye’de İslamcılık ve İslami Edebiyat: Yeni Bireysel Muslumanliklara” (Istanbul: Bilgi Toplu Hidayet Söyleminden Yeni Bireysel Universitesi Publications, 2008). Müslümanlıklara” (İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2008) başlıklı iki kitabı vardır. Kevin Boyle Kevin Boyle is professor of law at the University of Kevin Boyle Essex and was director of its Human Rights Centre Essex Üniversitesi’nde hukuk profesörü olan Kevin until 2007. Born in Northern Ireland, Boyle moved Boyle 2007 yılına kadar aynı üniversitenin İnsan to the Republic of Ireland in 1978 as professor of Hakları Merkezi’nin direktörlüğünü yaptı. Kuzey law at the National University of Ireland Galway İrlanda’da doğan Boyle, 1978 yılında, İrlanda where he founded the Irish Centre for Human Galway Ulusal Üniversitesi’ne hukuk profesörü Rights. In 1986 he moved to London and was the olarak çalışmak üzere İrlanda Cumhuriyeti’ne founding director of the NGO “Article 19: the Global taşındı ve burada İrlanda İnsan Hakları Merkezi’ni Campaign For Free Expression”. de kurdu. 1986’da Londra’ya gitti ve “Article 19: Writing widely on human rights themes especially İfade Özgürlüğü için Küresel Kampanya” isimli on freedom of expression and censorship, freedom STK’nın kurucu direktörü oldu. of religion and belief and on democracy and rights, İnsan Hakları, özellikle ifade özgürlüğü ve sansür, Boyle is also a practising lawyer with extensive din ve inanç özgürlüğü ile demokrasi ve haklar experience as an advocate cases before the konularında yazan Boyle, aynı zamanda Avrupa European Court of Human Rights including in the İnsan Hakları Mahkemesi konusunda engin 1990s in major cases from South East Turkey. deneyimi olan bir avukat olarak, bu mesleğini In 2001 -2002 he worked for the United Nations in de yapmayı sürdürüyor. Hukuki temsilciliğini Geneva as Senior Adviser to Mary Robinson during yaptığı davalar arasında 1990’larda Türkiye’nin her last year as UN High Commissioner for Human güneydoğusundaki bazı önemli olaylar da Rights. He has also been a consultant to the United bulunuyor. Nations on human rights issues. He was involved 2001 - 2002 yıllarında Cenevre’de Birleşmiş for many years in the struggle for human rights and Milletler, BM İnsan Hakları Yüksek Komiseri peaceful political resolution of the Northern Ireland Mary Robinson’a görevdeki son yılında üst conflict. Kevin Boyle is Chair of the International düzey danışmanlık yaptı. BM’ye de insan hakları Council of the NGO, Minority Rights Group and his konusunda danışmanlık yapan Boyle, uzun yıllar recent publications include Dimensions of Racism Kuzey İrlanda çatışmalarının barışçıl siyasi çözümü (2005), A Voice for Human Rights, Mary Robinson ve insan hakları için yapılan mücadelede yer aldı. (2006), New Institutions for Human Rights Azınlık Hakları Grubu Ulusalararası Konsey Başkanı Protection (2009) and Introducing Democracy 80 olan Kevin Boyle’un son çalışmaları “Dimensions Questions & Answers ( with David Beetham). of Racism” (2005), “A Voice for Human Rights, Mary Robinson” (2006), “New Institutions for NURCAN KAYA Human Rights Protection” (2009) ve “Introducing Nurcan Kaya is a lawyer specializing in human Democracy 80 Questions & Answers” (David rights – in particular minority rights, equality, Beetham ile) yer almaktadır. anti-discrimination remedies under international

BİYOGRAFİLER 307 BIOGRAPHIES NURCAN KAYA human rights and European Union law – and Nurcan Kaya, insan hakları– özellikle uluslararası violence against women. She holds an LLM in insan hakları ve Avrupa Birliği hukuku kapsamında international human rights law from the University azınlık hakları, eşitlik ve ayrımcılık yasağı of Essex. She worked as an expert/researcher at the alanlarında– ve kadına yönelik şiddet konularında Human Rights Law Research Center of the Istanbul uzmanlaşmış bir hukukçudur. Essex Üniver- Bilgi University. She worked for Minority Rights sitesi’nde uluslararası insan hakları hukuku Group International as Anti-Discrimination Law alanında yüksek lisans yaptı. İstanbul Bilgi Officer. She is currently working as Turkey/Cyprus Üniversitesi İnsan Hakları Hukuku Uygulama ve Coordinator for the same organisation. She is the Araştırma Merkezi’nde uzman/araştırmacı olarak author/co-author of reports and articles on minority çalıştı. Uluslararası Azınlık Hakları Grubu’nda rights in Turkey and international standards. Ayrım-cılık Hukuku Uzmanı olarak çalıştı. Halen aynı kurumda Türkiye/Kıbrıs Program Koordinatörü Oral Çalışlar During his student years in Middle East Technical olarak çalışıyor. Türkiye’de azınlık hakları ve University, Istanbul Economic and Commercial uluslararası hukuk konusunda yayınlanmış rapor ve Science Academy and Ankara University, Faculty of makaleleri bulunmaktadır. Political science, he was actively involved in politics Oral Çalışlar and youth movements. After the coup of 1971, he Ortadoğu Teknik Üniversitesi, İstanbul İktisadi was tried and spent three years in prison. After the Ticari İlimler Akademisi ve Ankara Üniversitesi coup of 1980, he was tried again. Çalışlar’s days as a Siyasal Bilgiler Fakültesi’ndeki öğrencilik yıllarında fugitive and a prisoner ended in 1988. Between 1992- aktif bir biçimde siyasetin ve gençlik hareketlerinin 2008, he worked for Cumhuriyet Newspaper. Since içinde oldu. 1971 darbesinden sonra yargılandı ve 2008, he writes for Radikal Newspaper. 3 yıl cezaevinde kaldı. 1980 darbesinden sonra bir kez daha yargılanan Çalışlar’ın kaçaklık ve hapis ÖZLEM DALKIRAN günleri 1988’de sona erde. 1992-2008 yılları arasında Ozlem Dalkıran works in the field of human rights Cumhuriyet Gazetesi’nde çalışan Çalışlar, 2008 since the mid -80’s. In 1995 she worked for the yılından bu yana Radikal Gazetesi’nde yazıyor. re-organization of Amnesty International in Turkey and with the foundation’s formal registration in ÖZLEM DALKIRAN 2002, she has served as the chairperson for two Özlem Dalkıran 1980’li yılların ortalarından bu terms along with her work as a media officer which yana insan hakları alanında çalışıyor. 1995 yılında she was running since the beginning. A member of Uluslararası Af Örgütü’nün Türkiye’de yeniden the Helsinki Citizens’ Assembly and the consultant örgütlenmesi çalışmalarına katıldı ve 2002 yılında of the Refugee Support Program, Dalkiran is also derneğin resmi kaydının gerçekleşmesinin ardından the coordinator of “Media Watch against Hate iki dönem başkanlık yaptı ve ilk kuruluşundan Speech” project of International Hrant Dink itibaren medya sorumlusu olarak çalıştı. Helsinki Foundation. Yurttaşlar Derneği üyesi ve Mülteci Destek Besides various human rights report translations, Programı sorumlusu olan Dalkıran, Uluslararası she is the translator of two books: “Hadi Bunu Hrant Dink Vakfı’nda “Medyada Nefret Söyleminin Kureselleştir: Dünya Ticaret Örgütü ve Şirket İzlenmesi” projesinin koordinatörlüğünü de Egemenliğine Karşı Mücadele” (Kevin Danaher yürütüyor. and Roger Burbach, Metis Publications, 2004) and Çeşitli insan hakları rapor çevirilerinin yanı sıra, iki “Acayip Havalar, (Kate Evans, Açık Radyo Books, çeviri kitabı var: “Hadi Bunu Küreselleştir: Dünya 2007). Ticaret Örgütü ve Şirket Egemenliğine Karşı Mücadele” (Kevin Danaher ve Roger Burbach, Metis Ragıp Duran Yayınları, 2004) ve “Acayip Havalar” (Kate Evans, Ragıp Duran graduated from Lycée de Galatasaray Açık Radyo Kitapları, 2007). and studied law in France. He has studied at Centre de Formation et de Perfectionnement des Ragıp Duran Journalistes (CFPJ) in Paris, and Nieman School of Ragıp Duran Galatasaray Lisesi’nden ve Journalism at Harvard. He lectured at Galatasaray Fransa’da Hukuk bölümünden mezun oldu. University, Faculty of Communications.

308 BİYOGRAFİLER BIOGRAPHIES Paris’te Gazetecilik Eğitim ve Mükemmelleştirme He worked as a reporter, editor and administrator Merkezi (CFPJ), Harvard’da Nieman Gazetecilik for media outlets like BBC, AFP, Aydınlık, Hurriyet, Okulu’nda okudu. Galatasaray Üniversitesi İletişim Ozgur Gundem and Cumhuriyet in Istanbul, Fakültesi’nde ders verdi. Ankara, Paris, London, Amsterdam and Boston. İstanbul, Ankara, Paris, Londra, Amsterdam ve He is still the Turkey correspondent of Libération Boston’da Aydınlık, Hürriyet, AFP, BBC, Özgür (France) and Al Mustakbel (Lebanon). Since 1978 he Gündem, Cumhuriyet gibi medya organlarında works as a simultaneous translator. muhabirlik, yazarlık, yöneticilik yaptı. Halen Ragıp Duran was a regular writer for bianet. Libération’un (Fransa) ve Al Mustakbel’in (Lübnan) org, Hayvan, Tukenmez, Virgul and Iktidarsiz. Türkiye muhabiridir. 1978’den bu yana Fransızca- He continues to write in Express and www. İngilizce simültane çevirmenlik yapmaktadır. apoletlimedya.blogspot.com. Duran is the writer Ragıp Duran düzenli olarak bianet.org’da, of three and translator of two books on media Hayvan’da, Tükenmez’de, Virgül’de, İktidarsız’da criticism. He is the holder of journalism awards yazdı. Halen Express’de ve www.apoletlimedya. from the Human Rights Association of Turkey blogspot.com’da yazıyor. Duran’ın medya eleştirisi (IHD), Turkish Association of Journalists (TGC), alanında üç telif kitabı, iki tane de çevirisi vardır. The Contemporary Journalists’ Association (CGD), İHD, ÇGD, TGC ile Hellmann-Hammett ve Hellmann-Hammett and Nureddin Zaza. Nureddin Zaza basın ödülleri sahibidir. Rafal Maszkowski Rafal Maszkowski Rafal Maszkowski has finished his master’s degree Rafal Maszkowski, radyo astronomi alanındaki in 1992 for a work in field of radio astronomy at yüksek lisans eğitimini 1992 yılında Torun’da Torun (Poland). As a student activist, he took (Polonya) tamamladı. Aktivist bir öğrenci olarak part in “Solidarity” movement at the end of the 1980’lerin sonlarında “Dayanışma” hareketinde yer 1980’s and organized demonstrations, student alan Maszkowski, gösteriler ve öğrenci grevlerinin strikes, printed and distributed illegal books and düzenlenmesi, yasadışı kitap ve yayınların basım press, and used an illegal FM transmitter. After his ve dağıtımı, yasa dışı FM verici kullanma gibi study, he has spent two years in Sweden at radio eylemlerde yer aldı. Okul yıllarının ardından iki yıl astronomical observatory. As an Internet and UNIX İsveç’te radyo astronomi gözlemevinde çalıştı. activist, Maszkowski has also established one of the Aynı zamanda internet ve UNIX aktivisti olan first internet providers in Poland in 1995. Maszkowski, 1995’te Polonya’nın ilk internet servis Since 2002, he monitors Radio Maryja, a church sağlayıcılarından birini kurdu. radio with extreme xenophobic views, and Maszkowski, 2002 yılından bu yana yabancı collects information about this station at www. düşmanı görüşleriyle tanınan kilise radyosu radiomaryja.pl.eu.org. Cooperating with Never Radio Maryja’yı izliyor ve topladığı bilgileri www. Again association and writing to Never Again radiomaryja.pl.eu.org adresinde yayınlıyor. magazine, Rafal Maszkowski professionally deals ‘Bir Daha Asla’ Derneği ile birlikte çalışan ve with supercomputers at Warsaw University. ‘Bir Daha Asla’ Dergisi için yazılar hazırlayan Reynald Blion Rafal Maszkowski, aynı zamanda Varşova Media & Diversity Manager within the “Speak Üniversitesi’nde süper bilgisayarlardan sorumlu Out Against Discrimination” campaign team, olark çalışıyor. Reynald Blion joined the Directorate General for Reynald Blion Education, Culture and Heritage, Youth and Sport “Ayrımcılığa Karşı Ses Çıkar” kampanya ekibinde of the Council of Europe in September 2008. Before Medya ve Çeşitlilik yöneticisi olan Reynald Blion, joining the Council, he was the scientific and Eylül 2008’de Avrupa Konseyi Eğitim, Kültür, editorial director of the International migration & Kültürel Miras, Spor ve Gençlik Çalışmaları Genel media programme at the Institut Panos Paris since Müdürlüğü’nde çalışmaya başladı. 1998’den 1998. Konseye katılıncaya dek, Institut Panos Paris’te Blion worked also for a French NGO, managing Uluslararası Göç ve Medya Programı’nın bilimsel ve several development co-operation programs, and editoryal direktörlüğünü yürüttü. for a research program on West African immigration Blion ayrıca bir Fransız sivil toplum kuruluşunda networks. His main centres of interest focus on

BİYOGRAFİLER 309 BIOGRAPHIES çok sayıda kalkınma işbirliği programı ve Batı Afrika international migration, intercultural diversity of göç ağlaşmaları hakkında bir araştırma programı our today’s societies and their interactions with the yürüttü. Ana ilgi alanları uluslararası göç, günümüz media industry issues. toplumlarında kültürlerarası çeşitlilik ve medya Reynald Blion has been the scientific editor of, and endüstrisi ile etkileşimleri konularıdır. a contributor to several articles in, several books Reynald Blion birçok kitap ve raporda bilimsel or reports such as: “Europe’s Ethnic & Diversity editörlük ve makale yazarlığı yaptı. Bunlardan Media: Beyond mere visibility” in: Media on the bazıları: “Media on the Move – Part 2: Media and Move − Part 2: Media and Minorities and Diversity, Minorities and Diversity”de yer alan “Europe’s Bonn, CAMECO, 2009, , Médias et diversité, de Ethnic & Diversity Media: Beyond mere visibility” (Bonn, CAMECO, 2009), “Médias et diversité, de la visibilité aux contenus (Paris, Panos / Karthala, la visibilité aux contenus” (Paris, Panos / Karthala, Dec. 08), MediaDiv, le répertoire des media des Aralık 2008), “MediaDiv, le répertoire des media diversités (Paris, Panos/L’Harmattan, Jul. 07), des diversités” (Paris, Panos/L’Harmattan, Ethnic media and diversity in Europe in: Georgiou Temmuz 2007) ve “Georgiou M., Transnational M., Transnational lives and the media, (London, lives and the media”da yer alan “Ethnic media Routledge, Aug. 07). and diversity in Europe”dur (Londra, Routledge, Ağustos 2007). Teun A. van Dijk Teun A. van Dijk was professor of discourse studies Teun A. van Dijk at the University of Amsterdam until 2004, and is 2004 yılına kadar Amsterdam Üniversitesi’nde at present professor at the Universitat Pompeu Söylem İncelemeleri konusunda ders veren Teun Fabra, Barcelona. After earlier work on generative A. van Dijk, halen Barcelona’daki Pompeu Fabra poetics, text grammar, and the psychology of text Üniversitesi’nde ders veriyor. Daha önce üretici şiir processing, his work since 1980 takes a more critical tekniği, metin dilbilgisi ve metin işleme psikolojisi perspective and deals with discursive racism, news üzerine çalışan van Dijk 1980’den bu yana daha in the press, ideology, knowledge and context. He is eleştirel bir bakış benimseyerek söylemsel ırkçılık, the author of several books in most of these areas, basın haberleri, ideoloji, bilgi ve içerik ile ilgili and he edited The Handbook of Discourse Analysis çalışmalar yapıyor. Bu alanların hemen hepsiyle ilgili çok sayıda kitabı bulunuyor. Ayrıca Söylem Analiz (4 vols, 1985) the introductory book Discourse El Kitabı (4 cilt, 1985) ve Söylem İncelemelerine Studies (2 vols., 1997) as well as the reader The Giriş Kitabı’nın (2 cilt, 1997) ve Söylem Çalışması Study of Discourse (5 vols., 2007). seçkisinin (5 cilt, 2007) editörlüğünü yaptı. van Dijk has founded 6 international journals, van Dijk “Poetics”, “Text” (şimdiki ismi Text Poetics, Text (now Text & Talk), Discourse & Talk), “Discourse & Society”, “Discourse & Society, Discourse Studies, Discourse & Studies”, “Discourse & Communication” dergileri Communication and the internet journal in Spanish ile İspanyolca e-dergi “Discurso & Sociedad” Discurso & Sociedad (www.dissoc.org), of which (www.dissoc.org) olmak üzere 6 uluslararası he still edits the latter four. His last monographs yayının kurucusu ve son dördünün editörlüğünü in English are Ideology (1998) and Racism and sürdürüyor. “English are Ideology”(1998) “Racism discourse in Spain and Latin America (2005), and and discourse in Spain and Latin America” (2005) his last edited book (with Ruth Wodak), Racism at isimli monografileri de olan van Dijk, “Racism at the Top (2000). He is currently completing a new the Top” (2005, Ruth Wodak ile) isimli kitabın da interdisciplinary study in 2 vols. on the theory of editörlüğünü yapmıştır. context, and planning a new book on discourse and İki fahri doktorluk ünvanına sahip olan Teun van knowledge. Dijk, Latin Amerika ülkeleri başta olmak üzere Holding two honorary doctorates, Teun van Dijk birçok ülkede konferanslar vermeye devam ediyor. has lectured widely in many countries, especially Van Dijk’in yayınları, makaleleri, kaynakları ve also in Latin America. With Adriana Bolivar he çalışmaları www.discourses.org web sitesinde founded the Asociación Latino-americana de bulunabilir. Estudios del Discurso (ALED), in 1995. For a list of Tolga Korkut publications, recent articles, resources for discourse Tolga Korkut 90’ların başında Hür FM’de radyo studies and other information, see his homepage: programcısı olarak medya sektöründe çalışmaya www.discourses.org.

310 BİYOGRAFİLER BIOGRAPHIES başladı. Sabah ve Show gruplarında dış haberler Tolga Korkut editörü ve yazı işleri müdürü olarak çalıştı. Çeşitli Tolga Korkut started to work in the media sector in yayınlar için düzenli çevirmenlik yaptı. Açık Radyo the begining of 90’s as a radio programmer at Hür ekibinde yer aldı. 1997’den beri internet yayıncılığı FM. He worked at Sabah and Show media groups alanında çalışıyor. Korkut ayrıca Sabah, Doğuş ve as foreign news editor and chief editor. He did Doğan gruplarının internet yayınlarında yönetici translations for various journals. He was in the Açık olarak görev aldı. ntvmsnbc ve cnnturk.com’un Radio team. He works in the internet journalism kuruluşunda proje koordinatörlüğü yaptı. Tolga field since 1997. Korkut also served as a manager in Korkut Şubat 2005’ten bu yana bianetin İnsan the internet journals of Sabah, Dogus and Dogan Hakları Editörü’dür. groups. He worked as the project coordinator in the Korkut’un çalışma alanları arasında İnternet establishment of ntvmsnbc and cnnturk.com. Tolga haberciliği teknolojileri, hak haberciliği, ayrımcılıkla Korkut is the human rights editor of bianet since mücadele, toplumsal çeşitlilik ve barış, yoksulluk, 2005. ekonomik, kültürel ve sosyal haklar, barış Korkut focuses his work on internet journalism gazeteciliği yer alıyor. technologies, rights based journalism, fight against discrimination, social diversity and peace, poverty, Ulaş Karan economic, social and cultural rights and peace Ulaş Karan 2003 yılında Marmara Üniversitesi journalism. Hukuk Fakültesi’nden mezun oldu. Yüksek lisans eği-timini 2006 yılında İstanbul Bilgi Üniversitesi Ulaş Karan İnsan Hakları Yüksek Lisans Programı’nda Ulaş Karan graduated from Marmara University, tamamladı. Karan, halen İstanbul Üniversitesi Faculty of Law in 2003. He got his master’s degree Sosyal Bilimler Enstitüsü’nde Kamu Hukuku at İstanbul Bilgi University, Human Rights Law in alanında doktora çalışmasına devam etmektedir. 2006. Karan currently continues his PhD on Public Karan, 2005 yılından itibaren uzman olarak Law at İstanbul University Social Sciences Institute. çalışmakta olduğu İstanbul Bilgi Üniversitesi Karan works as coordinator assistant, trainer and İnsan Hakları Hukuku Uygulama ve Araştırma researcher in various projects of İstanbul Bilgi Merkezi’nde çeşitli projelerde koordinatör asistanı, University Human Rights Law Research Center, eğitimci ve araştırmacı olarak görev alıyor. Aynı in which he also works as a specialist. He is as a zamanda 2008 yılından itibaren İstanbul Bilgi research assistant at Istanbul Bilgi University, Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde Anayasa Hukuku Faculty of Law, Department of Constitutional Law Anabilim Dalı’nda araştırma görevlisi olarak görev since 2008. yapmaktadır. Ulaş Karan focuses his work on prohibition of Ulaş Karan, ayrımcılık yasağı, ifade, din ve vicdan discrimination, freedom of expression, religion özgürlüğü, ekonomik ve sosyal haklar, insan ticareti and conscience, economic and social rights and alanlarında çalışmalar yürütmektedir. Karan’ın human trafficking. Karan has many articles on these bu alanlarda çeşitli makaleleri ve “Avrupa Birliği topics and a book titled “Avrupa Birligi Ulkelerinde Ülkelerinde Ayrımcılık Yasağı ve Eşitlik Kurumları” Ayrimcilik Yasagi ve Esitlik Kurumlari”. başlıklı yayımlanmış bir kitabı bulunuyor. Ülkü Doğanay Ülkü Doğanay Ulku Doganay graduated from Ankara University, Ülkü Doğanay Ankara Üniversitesi İletişim Faculty of Communication. She received her Fakültesi’nden mezun oldu. Yüksek lisansını master’s degree with her work titled “Wrestler “Wrestler Serials (pehlivan tefrikaları) in the Turkish Serials in the Turkish Press: Popular Texts Use of Press: Popular Texts Use of Popular Culture” başlıklı Popular Culture” at METU Institute of Political çalışma ile ODTÜ Siyasal Bilgiler Enstitüsü, Siyaset Sciences, Department of Political Science and Bilimi ve Kamu Yönetimi bölümünde; doktorasını Public Administration and her PhD on “Criticism on “Modern Demokrasilerde Siyasal Konuşma Üzerine Political Speech at Modern Democracies: Bir Eleştiri: Türkiye’de Siyasal Konuşma Biçimleri ve Political Speech Forms and Democratic Processes Demokratik Süreçler” başlıklı çalışması ile Ankara in Turkey” at Ankara University, Institute of and Üniver-sitesi Siyasal Bilimler Enstitüsü Kamu Political Sciences Public Administration Political Yönetimi Siyaset Bilimi bölümünde tamamladı. Sciences department. Doganay is an Associate

BİYOGRAFİLER 311 BIOGRAPHIES Doğanay Ankara Üniversitesi İletişim Fakültesi Professor at Ankara University Communication Halkla İlişkiler ve Tanıtım Bölümü’nde Doçent Dr. Faculty, Public Relations Department. olarak çalışmaktadır. Doganay’s book “Rethinking Democratic Doğanay’ın “Demokratik Usuller Üzerine Yeniden Procedures” (İmge Kitabevi Publications) Düşünmek” (İmge Kitabevi Yayınları) adlı was published in 2003. Participated in the kitabı 2003 tarafından yayımlandı. Sivil Toplum communication trainings of the Civil Society Geliştirme Merkezi’nin sivil topluma yönelik eğitim Development Center, Ulku Doganay works on the programlarında iletişim konulu seminerlerine negotianing democracy, political communication, katılan Ülkü Doğanay, müzakereci demokrasi, representation of the public demonstrations the siyasal iletişim, toplumsal eylemlerin medyada media and racist- discriminative discourse. temsili ve ırkçı-ayrımcı söylemler üzerine çalışmalar yürütmektedir. Yaman Akdenİz Associate Professor Yaman Akdeniz worked as Yaman Akdenİz the coordinator of the Cyber Law Research Unit at Doç. Dr. Yaman Akdeniz 2001-2009 yılları arasında Leeds University, Faculty of Law between 2001 and Leeds Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde Siber 2009 and conducted Cyber Law master program. Hukuk Araştırma Ünitesi’nin koordinatörlüğünü He started working at Istanbul Bilgi University, yaptı ve Siber Hukuk Yüksek Lisans programını Faculty of Law and Human Rights Law Research yürüttü. 2009 yılında İstanbul Bilgi Üniversitesi Center in 2009. Hukuk Fakültesi ve İnsan Hakları Hukuku Akdeniz is the founder and the president of Cyber- Uygulama ve Araştırma Merkezi’nde görev almaya Rights.org, a non-profit NGO since 1997. He is also başladı. the co-founder president of BilgiEdinmeHakki. Akdeniz, Cyber-Rights.org adlı kar amacı gütmeyen Org since 2003, which focuses on freedom of sivil toplum örgütünün kurucusu ve 1997’den beri information. başkanıdır. 2003 yılından bu yana bilgi edinme hakkı Besides a large number of international articles, konusunda çalışmalar yapan Akdeniz’s book “Internet Child Pornography and BilgiEdinmeHakki.Org’un da ortak kurucu the Law: National and International Responses” başkanıdır. (Ashgate Publishing) was published in June Çok sayıda uluslararası makalenin yanında 2008. Writer’s Turkish-English book which he Akdeniz’in “İnternet’te Çocuk Pornografisi ve co-authored with Kerem Altıparmak “Internet: Hukuk; Ulusal ve Uluslararası Etkiler” (Ashgate Restricted Access: A Critical Assessment of Internet Publishing) adlı kitabı Haziran 2008’de yayımlandı. Content Regulation and Censorship in Turkey” Yazarın ayrıca Kerem Altıparmak ile birlikte (İmaj Publication) was published in November Türkçe-İngilizce hazırladığı “İnternete Girilmesi 2008 and his latest book “Racism on the Internet” Yasaktır - Türkiye’de İnternet İçerik Düzenlemesi ve was published in 2010 by Council of Europe. More Sansüre İlişkin Eleştirel Bir Değerlendirme” (İmaj information about Yaman Akdeniz can be found at Yayınevi) kitabı Kasım 2008’de, son kitabı “Racism cyberlaw.org.uk. on the Internet” 2010’da Avrupa Konseyi tarafından yayımlandı. Yaman Akdeniz hakkında daha YAVUZ BAYDAR fazla bilgiye http://cyberlaw.org.uk adresinden Yavuz Baydar started to work in the field of ulaşabilirsiniz. journalism in 1980 as a radio reporter. He transferred to print media in 1984, and also worked YAVUZ BAYDAR as anchorman and program commentator regularly Yavuz Baydar gazeteciliğe 1980’de radyo from then on. He served as Assistant News Editor at muhabirliğiyle başladı. Yazılı basına 1984 yılında Show TV’s Paris centered broadcast center between geçti, aynı yıldan itibaren düzenli olarak haber 1992 and 1993. Later, he took office as the producer anchorman’liği ve program sunuculuğu yaptı. 1992 - – reporter of BBC World Service Turkish Broadcast 93 yılları arasında Show TV’nin Paris merkezli yayın Department in London. biriminde Haber Müdür Yardımcısı olarak çalıştı. A member of the founding team of Yeni Yuzyil Daily, Ardından Londra’da BBC World Service Türkçe he worked as the Foreign News Editor and returned Yayın Bölümü’nde yapımcı - sunucu olarak görev to radio in 1997. After his job as the Editor in Chief aldı. in Show Radio, in 1998 he was assigned as the

312 BİYOGRAFİLER BIOGRAPHIES Yeni Yüzyıl gazetesinin kurucu kadrosunda Dış editor in Milliyet, as well as the assistant editor of Haberler Müdürü olarak çalıştı ve 1997’de radyoya “Entelektuel Bakis” page. geri döndü; Show Radyo Genel Yayın Yönetmenliği In 1999, Baydar was appointed as newspaper’s (and ardından 1998’de Milliyet’e editör olarak Turkey’s) first ombudsman. At Milliyet he assessed atandı, “Entelektüel Bakış” sayfasının yardımcı the readers’ complaints objectively in his column editörlüğünü yaptı. for 5 years. Baydar became the Vice President of Baydar, 1999 yılı başında gazetenin (ve Türkiye’nin) Organization of News Ombudsmen (ONO) in 2003, ilk haber ombudsmanı (okur temsilcisi) görevine and President in 2004. getirildi. Milliyet’te 5 yıl boyunca okur şikayetlerini He is the ombudsman of Sabah daily since bağımsız bir gözle köşesinde değerlendirdi. Baydar, November 2004. He presented “SoruCevap” 2003 yılında, Dünya Haber Ombudsmanları program first at CNN Turk, and later at TV8 Birliği’nin (ONO) Başkan Yardımcısı, 2004’te de between 2000 and 2005. Baydar still has a column Genel Başkanı oldu. at Today’s Zaman newspaper, which is printed Yavuz Baydar 2004 yılı Kasım ayından itibaren in English, and he is the producer-reporter of the Sabah gazetesi bağımsız Okur Temsilcisi political analysis program ROTA at STV News (ombudsman) olarak görev yapıyor. 2000-2005 channel. arasında, CNN Türk ve ardından TV8 kanalında, “SoruCevap” adlı programı da sundu. Baydar, halen İngilizce yayımlanan Today’s Zaman gazetesinde köşe yazıları yazıyor, ayrıca STV Haber kanalında siyasi analiz programı ROTA’yı hazırlayıp sunuyor.

BİYOGRAFİLER 313 BIOGRAPHIES DİZİN

Symbols Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) 54, BNP 187 Dumanlı, Ekrem 91, 92 1. Dünya savaşı 247 58, 62, 64, 75, 186, 188, 224, 227, 228, 229, 266, BNP toplantısı 185 Duran, Ragıp 132, 145, 155, 307 11 Eylül 66, 178, 181, 302 270, 281, 296, 302 Boğaziçi Üniversitesi 300, 304 Dünya Gazeteler Birliği 209 20 Minutes (İsviçre) 211 Agos (Gazete) 84, 85, 89, 140, 141, 142, 143, 156, Bora, Tanıl 101 Dünya Ticaret Merkezi 66 56 Üye Ülke 228, 229 210, 303 Bornova Sokağı 297 DurDe 288, 289, 290, 291, 292, 301, 303 Avrupa Birliği (AB) 58, 62, 63, 64, 91, 120, 126, 143, Boşnak 86, 87 Düzce Ağır Ceza Mahkemesi 134 A 168, 178, 188, 196, 210, 227, 233, 266, 282, 306, 309 ABD Adalet Bakanlığı 180, 181 Boston 307 E Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) 57, 58, ABD Anayasası 189 Boter Kaas en Eieren (MTNL) 217 Ecevit, Bülent 302 66, 174, 202, 226, 265, 266, 305 ABD Federal Yüksek Mahkemesi 56 Boyle, Kevin 61, 305 Ege 45 Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi 58, 226, 239 ABD Hükümeti 189 Bozkurt, Mahmut Esat 246, 247, 248 Ege Denizi 45 Avrupa Kıtası 224 ABD Mahkemeleri 66 Britanyalı 30 Eğitim Bakanlığı 272 Avrupa Komisyonu 174, 188, 203, 227, 231, 270 ABD Nasyonal Sosyalist Hareketi 182 Bugün (Gazete) 3 Eichemann 37 Avrupa Konseyi 58, 62, 64, 163, 174, 176, 188, 189, ABD Temsilciler Meclisi 145 Bulaç, Ali 109, 111 Eisner, Will 180 205, 206, 207, 208, 210, 212, 226, 227, 231, 281, Adalet Bakanlığı 232, 236, 251, 252, 274, 275 Bulgaristan 57, 226 Elazığ 302 302, 310 Adolf Hitler 88 Bursa 156, 194 Elbistan 128 Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi 55, 64, 204, Afgan Cihadı Ansiklopedisi 181 Bursaspor-Diyarbakırspor maçı 194 El Correo de Andalucia 210 205 Afrika 35 C El Kaide 179 Avrupa Konseyi İnsan Hakları Komiserliği 168 Afrikalılar 4 Cadena SER 210 El Kaide El Kitabı 181 Avrupa Konseyi İnsan Hakları Komiserliği ve Agencia de Noticias de Portugal 210 California 185 El Mundo 210 Avrupa Güvenlik İşbirliği Teşkilatı 266 Agenda interculturel 210 Canal Sur TV 210 El Noticiero 217 Avrupa Konseyi Kampanyası 212 Ahmet Rıza Paşa 247 Carl Schimitt’in Genç Siviller 248 El Pais 20 Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi 143 AIDS 76 Cenevre’de Birleşmiş Milletler 305 Enternasyonal Sosyalizm dergisi 301 Avrupalı 49, 51 Akcja Wyborcza Solidarność (AWS) 283 Cerit, Oktay 294 Erdemli, Gülay 134 Avrupa Mahkemesi 67 Akdeniz 48, 217, 310 Cité Black 217 Erdoğan, Tayyip 145, 151, 157 Avrupa Parlamentosu 185, 188 Akdeniz, Yaman 162, 173, 310 Citta meticcia 217 Ergenekon 89, 141, 289 Avrupa Sözleşmesi 66 Akşam (Gazete) 3 CNN Türk 311 Ermeni (ler) 3, 4, 46, 48, 49, 51, 79, 84, 86, 90, Avrupa Ticari Televizyonlar Birliği 209 Aktar, Cengiz 156 Cobzaru v. Romanya 226 93, 96, 98, 99, 104, 105, 107, 112, 118, 119, 140, 231, Avrupa Topluluk Medyası Forumu 209 Alevi (ler) 48, 84, 93, 118, 126 CoE kampanyası 209 238, 247, 264 Avrupa Yayın Birliği 209 Alğan, Cengiz 73, 74, 301 Combat 18 179, 186 Ermeni dölü 158, 243 Avusturya 21, 38, 175 Alman (lar) 13, 17, 19, 35, 38, 49, 199, 282 Cumhurbaşkanı 194 Ermeni dönmesi 84 Avusturya Savunma Bakanlığı 184 Alman İnternet Yardım Hattı 184 Cumhuriyet (Gazete) 3, 44, 87, 88, 306 Ermeni Kilisesi 127 Ayan Meclisi 247 Almanya 16, 175, 186, 187, 213 Cumhuriyet Başsavcılığı 124, 134 Ermeni sorunu 49, 112, 114 Ayrımcılığa Karşı Sesini Yükselt kampanyası 163 Almanya Museviler Merkez Konseyi 183 Çağdaş Gazeteciler Derneği (ÇGD) 300, 307 Ermeni soykırımı 84 “Ayrımcılığa Karşı Sesini Yükselt” Kampanyası Alsancak 297 Ermenistan 121, 150, 151, 291 211, 212 Çalışlar, Oral 132, 306 Alsancak Karakolu 298 Ermenistan maçı 194 Ayrımcılığın Önlenmesi ve Eşitlik Kurulu 60 Çavuşoğlu Mahallesi 127 Altay-Göztepe maçı 197 Ermeni tohumu 243 Azadiya Welat (Gazete) 243 Çayır, Kenan 43, 304, 305 Altri 217 Ernst Zündel 176 Azerbaycan 150 Çek Cumhuriyeti 265 Amerika 5, 16 Çeker, Hamit 128 Erşen, Işın 134 Amerika Birleşik Devletleri (ABD) 13, 28, 33, 35, B Çekirge, Fatih 80 Erten, Bağış 191, 300 56, 66, 176, 178, 186, 189, 213 Bağımsız İletişim Ağı 302 Çetin, Fethiye 72, 302 Eski Yugoslavya 167 Amerikan Anayasası 66 Baki Koşar Nefret Suçları İle Mücadele Ödülü Çetinçalı, Kadir 194 Essex Üniversitesi 305 Amerikan Anayasası’nın Birinci Zeyli 66 297, 299 Çingene (ler) 46, 93, 238, 239 Etnik Medya Grubu 216 Amsterdam 13, 17, 25, 307 Baki Koşar Nefret Suçlarıyla Mücadele Haftası Çocuk Hakları Sözleşmesi 243, 244, 245 Etnoblog 217 Amsterdam Üniversitesi 301, 308 296, 298 Çocuklar İçin Adalet Çağrıcıları 245 Euromed Avrupa Akdeniz Ağı 150 Anadolu 157, 158 Bakış (Gazete) 120, 121, 122 Çorum Katliamı 249 Euro-sport Türkiye 300 Balıkesir 96 Anayasa 55, 68, 253 Çölaşan, Emin 87, 88 Expreso Latino 217 Anayasa Mahkemesi 243, 254 Bangladeş 263 Express 300 D Angelova 226 Barcelona 21, 196, 198, 211 Eyfel Kulesi 181 Ankara 248, 304, 307 Baş, Kenan 91 Dailymotion 184 F Ankara İstiklal Mahkemesi 248 Başbakanlık İnsan Hakları Kurulu 134, 243 Dalkıran, Özlem 1, 306 Facebook 179, 182, 183, 184, 186 Ankara Üniversitesi 302, 304, 306 Basın Konseyi 91 Danas 210 Fanatik (Gazete) 3 Anneannem 303 Başlangıç, Celal 89 Danıştay saldırısı 141 Faşizme Karşı Birleş kampanyası 185 Antalya 91 Batı 16, 17, 33, 48, 50 Darwin 89 Faslılar 20, 24 Antisemitizm Karşıtı Ulusal Büro (National Batı Avrupa 16, 17, 33 de Lange, Martin 119, 123, 125 FBI 180 Bureau of Vigilance Against Anti-Semitism) Batman 304 Demir, Nevzat 195 Fedorovych, Iryna 267, 303 (BNVCA) 184 Bawer Çakır 299 Demokratik Kurumlar ve İnsan Hakları Dairesi Fenerbahçe 80 Apartheid Rejimi 262 Baydar, Yavuz 133, 310 (ODIHR) 186, 271 Fenerbahçe-Sparta Prag maçı 197 Arap (lar) 4, 46, 247 BBC Radio Leicester 210 Dersim İsyanı 85 FIFA 195 Arslan, Osman 250 BBC World Service 210, 311 Der Spiegel 187 Football against Racism in Europe (FARE) 281 Aryan Liberty Net 176 BBP Genel Başkanı 104 Dietz, George 176 Fotomaç (Gazete) 3, 194 ASALA 106 Beam, Louis 176 Digg 183 Four Four Two 300 Asiltürk, Mehmet 121 Belçika 175 Dink, Hrant 2, 5, 6, 48, 59, 63, 72, 73, 83, 84, 85, Fransa 16, 34, 49, 175, 176, 213 Astraea Lezbiyen Vakfı 298 Berlin Duvarı 205 86, 87, 88, 89, 90, 92, 96, 99, 102, 106, 113, 118, 132, Fransız (lar) 30, 34, 49, 184, 199 A.Şok 3 Berlusconi 21 134, 140, 288, 291, 303 Fransızca 156, 215, 217 Aşık, Melih 90 Beşiktaş Divan Kurulu 194 Dink, Rakel 72, 101, 142 Fransız Kültür Merkezi 296, 298 Atatürk 84, 86, 90, 92, 153, 238 Beur FM 217 Divas Dergisi 217 Friedrich Naumann 2 Atatürk Milliyetçiliği 86 Beyaz Kitap 205, 206, 207 Diyarbakır 248 FriendFeed 183 A.Vakit (Gazete) 3 BİA projesi 163 Diyarbakır 4. Ağır Ceza Mahkemesi 243 Frisk, Anders 198 Avrupa 5, 16, 17, 28, 33, 34, 49, 50, 62, 162, 163, Big Ben 181 Diyarbakır İstiklal Mahkemesi 248 178, 207, 216, 291 Bilgisayar duyuru tahtası sistemleri (BBS) 176 Diyarbakırspor 156, 194 G Avrupa Bağımsız Basın Konseyleri Birliği 209 “Bir Daha Asla” (BDA) 280, 281, 283, 284, 286 Dışişleri Bakanlığı 72, 271 Galatasaray 79, 80 Avrupa Birliği Gençlik Komisyonu 196 Birikim 101 Doğan, Yalçın 109 Galatasaray-Leeds United UEFA 193 Avrupa Birliği Konseyi 178 Birinci Hükümet ve Devlet Başkanları Zirvesi 231 Doğanay, Ülkü 95, 309 Galatasaray Teknik Direktörü Rijkaard 194 Avrupa Birliği Temel Haklar Ajansı 64 Birleşik Krallık 66, 213 Doğanoğlu, Senem 299 Galatasaray Üniversitesi 301, 302, Avrupa Düzenleyici Kurullar Platformu 209 Birleşmiş Milletler (BM) 58, 62, 68, 176, 177, 188, Doğru Yol Partisi 89 Gazeteciler Cemiyeti 132 Avrupa Futbol Şampiyonası 281 263, 265, 281 Doğu Avrupa 162 Gazeteciler İçin Cins Bakışı Sözlüğü 151 Avrupa Gazeteciler Federasyonu 209 Bizim Gazete 300 Don Black 176 Gazetta di Reggio 210 Avrupa Gazete Yayımcıları Birliği 209 Blion, Reynald 163, 201, 216, 307, 308 Dresden 292 Gazi Üniversitesi İletişim Fakültesi 302

314 Gazze 289 İngiltere 8, 66, 175, 185, 281 Ku Klux Klan 176, 179, 185 MySpace 183, 184 Gekse, Tilmann 124 İnsan Hakları Araştırmaları Derneği 5 Kurtulmuş, Numan 127 M’Zine 217 Genelkurmay 87 İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi 203 Kutlutürk, Bülent 117, 300 N Genelkurmay Başkanlığı 85, 86, 87 İnsan Hakları Komitesi 265, 266 Kumkapı 134 Nachova 57 Gert Martinus De Lange 127 İnsan Hakları Kurumu 60 Kuştepe 47 Nalbant, Şemi 297 Geske, Suzanna 125 İnsan Hakları Merkezi 305 Kuzey Afrika 217 Napoli 198 Global Dialogue 2 İnsan Hakları Ortak Platformu 5, 262 Kuzey Amerika 176 Nazi (ler) 37, 178, 180, 183, 280, 281, 291, 292 Goethe Institut 298 İnsan Hakları Projesi 305 Kuzey İrlanda 305 Nefret Suçları Platformu 292 Google 288 İnsan Hakları ve Temel Özgürlüklerin Korunması Küçük, Veli 89 Neonazi (ler) 184, 185, 280 Gökçen, Sabiha 84, 85, 86, 87, 88, 140 Hakkında Avrupa Sözleşmesi’nin (ECHR) 202 Kültür Bakanlığı 239 Neonazi hareketleri 274 Göktaş, Kemal 83, 118, 303 İrlanda 175 Kültürlerarası Faaliyet için ELELE 281 Neonazi Nuremberg 187 Gölpınarlı, Abdülbaki 44 İşçi Partisi 30, 31, 89 Kürdistan 24 Neonazi Western Guard Partisi 175 Gözcü (Gazete) 119 İslam (lık) 51, 66, 120, 214, 247, 248 Kürt (ler) 3, 23, 24,25, 30, 38, 46, 48, 49, 51, 84, 93, New Media Age 184 Günaydın, Emre 125, 128, 129 İslamcı (lar) 91, 92, 93, 98, 182, 293, 305 134, 289, 290 New York 66, 266, 305 Gündem (Gazete) 89 İslami tarikat 67 Kürtçe 243, 304 New York Times 180, 184 Gündüz, Müslüm 67 İslamofobi 293 Kürt sorunu 49, 289 Nijerya 268, 272 Güneş (Gazete) 3 İspanya 16, 20, 29, 35, 39, 196 L Nilus, Sergius 180 Güneş Dil Teorisi 158 İspanya Ulusal Ajansı 196 La Fontaine 247 Nişantaşı 48 Güney Afrika Ulusal Eğitim 185 İsrail 199, 289 Lambda İstanbul 5 Noam Chomsky 33 Güneyde İmece (Gazete) 96, 98, 99, 101, 103, İstanbul 127, 193, 299, 300, 307 Latin Amerika 16, 217, 308 Nobel Edebiyat Ödülü 112 104, 105 İstanbul Bilgi Üniversitesi 302, 305 La Vanguardia 210 Noel 181 Günlük (Gazete) 301 İstanbul Büyükşehir Belediye Spor 197 Leeds United 79, 80, 82 North West Üniversitesi 185 Gürcistan 150 İstanbul Emniyet Müdürü 103 Leeds Üniversitesi 310 Norveç 253 İstanbul Sosyal Forumu 303 H Le Front National 21 Norwegian Radio Television (NRK, TV HaberTürk 3, 199 İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi 300 L’Express (İsviçre) 210 Programme Migrapolis) 211 Haider 21 İstanbul Valiliği 87 LGBTT 245, 260, 289, 290, 295, 297, 298 Norwood 66 Hakan, Ahmet 110 İstiklal Mahkemesi 248 Ljubljana 211 Norwood – Birleşik Krallık 66 Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu 252, 254 İstiklal Marşı 91, 197 Londra 183, 260, 307, 311 NTVSpor 300 Halaçoğlu, Yusuf 84 İsveç 229 Los Andes 217 Nureddin Zaza basın ödülleri 307 İsveç Parlamentosu 145 Halide Edip 44 Lubiyana Barış Enstitüsü 300 O İsviçre 193 Hamas 179, 180 Lyon Bondy Blog 210 Obama 199 İtalya 21, 175, 217 Hammarberg, Thomas 224 Ocakoğlu, Günseli Özen 109 İtalyanca 45 M Harbiye 156 Octopus Programı 176 İzmir 299 MacDonald, Andrew 180 Harvard 307 ODIHR 271 İzmir 6. Asliye Hukuk Mahkemesi 295 Macmillan, Palgrave 8, 305 Heinrich Böll Stifung 298 Oklahoma City 180 İzmir Valiliği 295 Madımak Katliamı 249 Hellmann-Hammett 307 Madrid 211 Ombudsman 272 Helsinki Yurttaşlar Derneği 306 J Magyar Szo 210 Onda Local Andalucia Radio / TV 210 Her Türlü Irk Ayrımcılığının Ortadan Johan Galtung 149 Mahçupyan, Etyen 111, 112 Oran, Baskın 134, 243 Kaldırılmasına İlişkin Uluslararası Sözleşme John Searle 32 Malatya 5, 76, 96, 118, 119, 120, 121, 122, 125, 300 Orta Asya 157 (ICERD) 58, 232, 225 Jud Süß 183 Malatya Belediyesi 127 Ortadoğu 3, 78 Hindistan 263 Jugendschutz.net 184 Malatyalı 88 Ortadoğu Teknik Üniversitesi 306 Osama bin Laden 181 Hindular 179 K Malatya Ülkü Ocakları 125 Osmanbey 108 Hizbullah 179 Kaboğlu, İbrahim 134, 243 Mangırcı, Faruk 92 Osmanlı 106, 290 Hıristiyan (lar) 4, 76, 118, 121, 123, 125, 126, 128 Kadir Has Üniversitesi Spor İletişimi Sertifika Maradona 198 Öcalan, Abdullah 88 Hırvatistan 169 Programı 300 Maraş Katliamı 249 Özdil, Yılmaz 80 Hollanda 16, 20, 24, 28, 29, 30, 34, 35, 38, 39 Kadınlar Cihatta 181 Marksizm ve Adalet 301 Özkök, Ertuğrul 104, 107 Hollandalı 30 Kadri, Yakup 44 Marmara depremi 119 Holokost 291 Kafkas Medya Enstitüsü 150 Marmara Üniversitesi 300, 301 P Homofobi 293, 299 Kalkan, Ersin 85 Maroc 217 Pakistan Yüksek Mahkemesi 182 HO.Tercüman (Gazete) 3 Kanada İnsan Hakları Komisyonu 175 Maszkowski, Rafał 279, 307 Pamuk, Orhan 112 Houndsmills 8 Kaos Gl 5, 288, 295 Mavi Marmara gemisi 199 Paris 21, 211, 307, 310 Hrant Dink Vakfı 2, 62, 63, 144, 306 Kapitalizmin Hayaleti 301 Meclis 48 Parlamenterler Meclisi 204 Hür FM 309 Karakaş, Osman 126 Medeni ve Siyasi Haklara İlişkin Uluslararası Parlamento 22 Hürriyet (Gazete) 3, 85, 87, 88, 96, 98, 99, 101, Karaköse, Nayat 62 Sözleşme 239, 265 Petkovic, Brankica 162, 164, 300 102, 105, 106, 108, 113, 114, 137 Karan, Ulaş 53, 230, 309 Media Watch (Medya İzleme) 165, 300 PKK 156 Hz. Muhammed 181 Karayipler 35 Mediz 5 Platini, Michel 199 I Karayipliler 24 Melting Pot 217 Polonya 158, 186, 280, 281, 283, 284, 285 Irak 30 Kasımpaşa 197 Mersin 96, 119, 125 Polonya Anayasası 280 Irk Ayrımcılığı Komitesi 265 Katalunya Gönüllüler Derneği 196 Metin Göktepe 2009 yılı Gazetecilik Ödülü 304 Polonya Yahudileri Tarih Müzesi 283 Irk Ayrımcılığının Önlenmesi Sözleşmesi Katolik (ler) 179, 281 Metis Yayınları 303 Portekiz 202 (Komitesi) 58, 68, 231 Katolik Kilisesi 285 MHP Balıkesir il başkanı 104 Portuguese Radio Television (RTP, TV Irkçılık ile Savaş Semineri (2006) 204 Kaya, Nurcan 259, 306 MHP Genel Başkanı 107 Programme Nos) 211 Irkçılık ve Hoşgörüsüzlüğe karşı Avrupa Kaymaz, Uğur 243 Miko eylemi 297 Posta (Gazete) 3, 96, 98, 99, 101 Komisyonu (ECRI) 174, 189, 204, 227, 228, 231, 270 Kayra Limited Şirketi 119 Milan 211 Prawo i Sprawiedliwość (PiS) 283 Iliev v. Bulgaristan 226 Kayra Yayınevi 120, 122, 123, 124, 125 Millas, Herkül 44, 46, 108, 109, 111 Pulur, Hasan 87, 88 Institut Panos Paris 307 Kayseri 84 milli eğitim 50 R International Network against Cyber Hate Kazan 304 Milli Eğitim Kanunu 263 Radikal (Gazete) 3, 85, 89, 300, 301, 306 (INACH) 281 Kefaretçiler Tarikatı 281, 282 Milli Gazete 3 Radikal Futbol 300 İçişleri Bakanlığı 262, 269 Kemal, Ali 104 Milli İstihbarat Teşkilatı 72 Radikal, Tam Saha 300 İHD 307 Kemalizm 289 Milliyet (Gazete) 3, 88, 134, 140 Radio Leste 210 İhsan Dağı 110 Kemal, Mustafa 140 Minaret.it 210 Radio Maryja 279, 281, 282, 283, 284, 285, 286 İkinci Dünya Savaşı 180, 184 Kerkük 103 Mosaic 217 Radio Multicult 2.0 210 İkinci Hayat (Second Life) 182, 186 Kiev 273, 276 Moskova 302 Radio Orient 210, 217 İletişim Yayınları 300 KifKif.be.org 210 Mouta, Silva 202 Radio Subotica 211 İlhan Selçuk 87 Klassekampen 210 Mücahidin Zehirler El Kitabı 181 Radio Televisione Italiana (RAI, Regione Emilia İlter Türkmen 109 Kocadağ, Kürşat 128 Musa Anter Basın Şehitleri Gazetecilik Ödülleri Romagna) 211 İncil 119, 122, 125, 127 Komünizm ile Mücadele Dernekleri 89 304 Radio Télévision Neuchâtel 211 İngiliz 30, 79, 80, 122, 199 Korkut, Tolga 147, 163, 309 Musevi 184, 186, 224 Radio Televizija Vojvodine 211 İngilizce 156, 181, 215, 226 Koşar, Baki 295, 296 Mutafyan, Mesrop (Ermeni Patriği) 112, 113, 134 Radyo Fırat 300 İngiliz(ler) 30,66, 79,80,122, 193 Köker, Eser 95 Müslüman (lar) 26, 50, 51, 108, 119, 120, 126, 179, Radyo ve Televizyon Konseyi 282, 283 İngiliz parlamentosu 30 Körfez Savaşı 302 181, 188, 224, 217, 276 Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (RTÜK) 236 İngiliz Ulusal Partisi 66 Kristal Gece 291 Müslümanlık 106, 305 Rahip Santoro 84

315 Ramazan 118 Şensever, Levent 287, 303 Uluslararası Göç Örgütü (International Organization for Migration – IOM) 269 Raşit Kısacık 123, 126 T Rebecca’s wedding 184 Tages Zeitung 211 Ulusal Demokratik Parti 187 Redwatch 186, 188 Takrir-i Sükun (Huzur ve Güvenliği Sağlama) Ulusal İttifak 182 Respect Magazine 211, 217 Kanunu 248 Uluslararası Af Örgütü 269, 303, 306 Reyhan Yıldız 296 Taksim 80 Uluslararası Azınlık Hakları Grubu 260 Reynald Blion 163, 201, 307 Takvim (Gazete) 3 Uluslararası Sivil ve Politik Haklar Sözleşmesi Robinson, Mary 305 Tanrıkulu, Mehdi 243 (ICCPR) 225 Ronaldo, Cristiano 198 Taraf (Gazete) 3, 125, 196, 301 Uluslararası STK 269 Roma 4, 211 Tarih Vakfı 263 UNESCO Sözleşmesi 239 Roman 47, 168, 169, 224 Tarım Bakanı 156 UNHCR- United Nations High Commissioner Romanlar 4, 44, 47, 48, 118, 162, 165, 167, 170, 239 TCK 301. maddesi 88, 89, 90, 91, 101, 104, 112, for Refugees (Birleşmiş Milletler Mülteci Yüksek ROTA 311 113, 235, 291 Komiserliği) 269 Rothstein, Edward 180 Tekin, Arslan 89 UNIAN 273 RTÜK 237 Temiz, Levent 89 UniFeb 196 Rum (lar) 4, 44, 158, 231, 247 Ternopil Ekonomi Akademisi (Ukrayna) Dış UNITED for Intercultural Action 281 Rusça 276 Ticaret Yönetimi 303 United Intercultural Dialogue (Birleşik Rus Federasyonu 274 Terim, Fatih 194 Kültürlerarası Diyalog) 292 Rusya 180 Teröristin El Kitabı, 181 Utrop 211 Ülkücüler 89, 125 S Terörist Kürtler 243 Üstündağ, Erhan 162, 302 Saadet Partisi 121 Terörle Mücadele Yasası (Kanunu) 243, 244 Sabah (Gazete) 3, 82, 90, 136, 304, 311 TGC 307 V Saddam 302 The Calgary Sun 184 Vakit (Gazete) 77, 119, 120 Sağlık ve Bağlı Alanlar İşçileri Sendikası 185 The Guardian 193 Vakıflı Köyü 103, 105 Sahra Çölü 217 The Voice 217 van der Veur, Dennis 223, 301 Sakarya Müftüsü 119 TMMOB (Makine Müh. Odası) 298 Van Dijk, Teun A. 7, 8, 308 Salama 217 Today’s Zaman 311 Varşova 282, 283, 284, 307 Salgueiro 202 Tolon, Hurşit 88 Vatan (Gazete) 3, 89, 194, 304 Samast, Ogün 2, 142 Tony Blair 30 Vatikan 123 Sami Yen 80 Topçu Ferik Rıza Paşa 247 Venk Köyü 122 Saphirnews.com 217 Trabzonspor 194 Vicente del Bosque 194 Savaş, Orhan 127 Troçki’yle Sürgünde 301 Vicdani Red 299 Sazak, Derya 134, 139, 302 TTK Başkanı 84 Viyana 231 Secic 57 Tunceli Vilayetinin İdaresi Hakkındaki Kanun W Secic v. Hırvatistan 226 248 Web 183 Seçim Kanunu 243 Tuğlacı, Pars 87 World of Warcraft 186 Selendi 47 Türk(ler) 4, 12, 13, 17, 19, 20, 23, 24, 25, 30, 34, Selim, Yavuz 157 38, 46, 48, 80, 82, 100, 102, 104, 107, 112, 118, 158, Y Sen 217 247, 248 Yahudi (ler) 4, 34, 36, 37, 66, 120, 198, 231, 282, Serpil Odabaşı 299 Türk azınlıklar 62 283, 285 Seyfettin, Ömer 44 Türkçe 20, 45 Yahudi düşmanlığı 231 Show TV 310 Türk Ceza Kanunu (TCK) 56, 67, 112, 231, 232, 233, Yahudi Soykırımı 175, 180 Siber Hukuk Araştırma Ünitesi 310 234, 240, 244, 264 Yargıtay 239, 251 Siber Suçlar Sözleşmesi Ek Protokolü 190 Türk Devleti 86, 247 Yelkovan, Banu 300 Simon Wiesenthal Merkezi 176, 178, 179, 182, 185 Türkiye 3, 5, 6, 23, 46, 47, 48, 49, 50, 51, 54, 57, 58, Yeni Balıkesir (Gazete) 96, 98, 99, 104, 106 Siyah Pembe Üçgen 5, 295 59, 60, 62, 63, 65, 66, 67, 68, 82, 84, 96, 100, 107, Yeni Çağ (Gazete) 3, 78, 89, 91 Siyah Pembe Üçgen İzmir LGBTT derneği 295 109, 113, 119, 121, 126, 127, 134, 141, 142, 148, 151, 162, Yenigün (Gazete) 125, 126, 300 Sırp 194 224, 226, 231, 245, 254, 260, 265, 266, 288, 289, 296 Yeniköy 194 Sırplar 4 Türkiye Adalet Akademisi 250 Yenilsen de Yensen de 300 Slav 268 Türkiye Birinci Futbol Ligi 156 Yeni Şafak (Gazete) 3 Sloven medyası 165 Türkiye Birleşmiş Milletlerin Irk Ayrımcılığının Yeni Yüzyıl (Gazete) 311 Slovenya 162, 165, 169, 170, 300 Önlenmesi Sözleşmesi 263 Yeşiller Partisi 297 Slovenya’daki Barış Enstitüsü 165 Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) 235, 246, Yılmaz, Mehmet Ali 194 Som, Deniz 88 248 YouTube 179, 182, 183, 184 Sonsöz (Gazete) 96, 98, 99, 102, 120, 122, 125, Türkiye Cumhuriyeti 86, 235, 250 Yozgat 304 126, 127, 129 Türkiye Cumhuriyeti Anayasası 244 Yumul, Arus 48 SoruCevap 311 Türkiye Cumhuriyeti Devleti 235 Yunan 44 Sosyal Değişim Derneği 5, 73, 292, 301, 303 Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti 235 Yunanistanlılar 45 Sosyalist İşçi gazetesi 301 Türkiye Ermenileri Patriği 105 Yunanlı 46 Sosyalist lider Martin Schulz 185 Türkiye Gazeteciler Cemiyeti 2008 yılı Basın Yürekli, Murat 122 Sözcü (Gazete) 3 Özgürlüğü Ödülü 304 Z Sözeri, Ceren 3, 301 Türkiye-İsviçre maçı 193 Zaman (Gazete) 3, 90, 92, 96, 98, 99, 101, 102, 105, Spectrum Radio 211 Türkiyeli 88 106, 109, 111, 112, 113, 114, 134 Star (Gazete) 3, 80, 134, 193 Türkiye Sosyal Forumu 303 Zirve Yayınevi (Malatya) 5, 76, 84 118, 123, 124, STK 170, 226, 228, 260, 262, 263, 264, 265, 270, Türk kimliği 51 128, 132 272, 274, 277, 305 Türklük 92, 112, 248 Zundelsite 180 StormFront 176 Türk Medyası 86 Strasbourg 211, 226 Türkmen 84 STV Haber 311 Türk Radyo Televizyonu (TRT) 211 Susiç, Saffet 194 Türk Silahlı Kuvvetleri 86 Su TV 211 Türk Tarih Tezi 158 Sümer, Çetin 156 TV8 311 Sünni 126 Twitter 183 Sünni Kürt 118 U Suriye 253 UEFA 195, 198 Süryaniler 4 Uğur Mumcu Araştırmacı Gazetecilik Vakfı 304 Sydney 72 Ukrayna 268, 269, 273 Şampiyonlar Ligi maçı 197 Ukrayna’daki Soros Vakfı (Rönesans Vakfı) 273 Şeriat 67 Ukrayna Güvenlik Servisi 272 Şeriat hukuku 67 Ukrayna Hükümeti 271 Şişli 47 Ukrayna Polis Teşkilatı 271 Şafak, Erdal 91 Uluengin, Hadi 108, 110 Şahin, Kemal 242, 304

316 INDEX

Symbols Austrian 36, 184 Christianity 119, 120, 122, 127 E 11 September 178 A.Vakit (Newspaper) 3 Christian Life Center 126 Eastern Europe 163 56 member 229 Aydınlık (Newspaper) 307 Christmas 181 Ecevit, Bülent 302 56 members 228 Azadiya Welat 243 Citta 216 ECHR 202, 241, 266 Azerbaijan 151 Civics (Yurt Bilgisi) 44 Eichemann 34 A CNN Turk 311 Elazığ 302 Aarhus 181 B Cobzaru v. Romania 226 Elbistan 128 Adolf Hitler 89 Baki Koşar Award 297 Combat 18 179 El Correo de Andalucia 210 Advisory Board 78 Bakırköy 156 Committee of Ministers 55 Elders of Zion 180 Aegean Sea 45 Bakış (Newspaper) 120, 122, 123 Committee of Ministers Recommendation 64 Elimination of All Forms of Racial Discrimination Afghan Jihad 181 Balıkesir 96, 105 Committee on the Elimination of Racial 231 AFP 307 Barcelona 196, 199, 211, 308 Discrimination 57 El Mundo 210 Africa 156 Baş, Kenan 92 Community Media Forum Europe 209 El Noticiero 216 African(s) 4, 216, 273 Başlangıç, Celal 90 computer bulletin boards systems (BBS) 176 El Pais 20 Agencia 210 Baydar, Yavuz 133, 310 Conference of the United States 65 Encyclopaedia 181 Agenda interculturel 210 Bayer, Yalçın 104 Constitutional Court 255 England 8, 29 Agos (Newspaper) 84, 85, 89, 90, 92, 141, 142, 143, BBC 187, 210, 307 Contemporary Journalists’ Association (CGD) English 30, 122, 156, 261, 276, 303 156, 210, 303 BBC Radio Leicester 210 300, 307 Erdemli, Gülay 134 Ahmet Rıza Pasha 248 BBC World Service 210 Convention on the Rights of the Child (CRC) Erdoğan, Tayyip 145, 152, 157 AIDS 76 Beam, Louis 176 239, 245 Ergenekon Case 89, 90 141, 289 Akdeniz 310 Belgium 175 Council for Equality and Prevention of Erivan 146 Akdeniz, Yaman 162, 173, 310 Berlusconi 20 Discrimination 59 Ernst Zündel 176 Akşam (Newspaper) 3 Beur FM and Radio Orient 216 Council of Europe 62, 64, 168, 174, 175, 188, 189, Erten, Bağış 191, 300 Aktar, Cengiz 156 Bianet 151 190, 203, 204, 205, 208, 209, 211, 227, 231, 281, 307 Ethnic & Diversity Media 211, 214, 216, 217 Alevi(s) 49, 84, 93, 118, 126 BIA project 163 Council of Europe Campaign 211 Ethnic Media Group 215 Alğan, Cengiz 73, 74, 301 Bible 119, 122, 125, 127 Council of Europe Commissioner for Human EU 63, 120, 167, 168, 226, 265 Alliance of Independent Press Councils of Birikim (Newspaper) 101 Rights 224, 265 EU Member State 227 Europe 209 Bizim (Newspaper) 300 Council of Europe Parliamentary Assembly 144 Euro-Asian Jewish Congress 278 Al-Qaeda 179, 181 Blion, Reynald 201, 307 Council of Europe Recommendation 55, 174 Euromed European Mediterranean Network 151 Al-Qaeda Manual 181 Blogger 182, 183 Council of Europe’s White Paper 205, 207 Europe 5, 6, 16, 27, 32, 51, 57, 178, 207, 211, 214, Altri 216 Boğaziçi University 304 Council of State 141, 252 216, 217, 222 America 6 Bolu 134 Croatia 57, 169 European 49, 51, 62, 66, 80, 163, 168, 175, 181, 203, American 33, 63 BoluExpress 134 Cumhuriyet (Newspaper) 3, 88, 307 208, 209, 211, 212, 214, 217, 224, 226, 258, 292 Amnesty International 269 Bora, Tanıl 101 Çalışlar, Oral 132, 306 European Broadcasting Union 208 Amsterdam 12, 16, 24, 307 Bosnian 87, 195 Çayır, Kenan 43, 304 European Commission Against Racism and Anatolia 158 Boston 307 Çeker, Hamit 128 Intolerance (ECRI)174, 189, 203, 204, 227, 231, 270 Anders Frisk 199 Boter Kaas en Eieren (MTNL) 216 Çekirge, Fatih 80 European Convention 57, 66 Angelova 226 Boyle, Kevin 61, 305 Çetinçalı, Kadir 195 European Council 57, 120, 163 Anka Ajansı 91 Bozkurt, Mahmut Esat 246, 247, 248 Çetin, Fethiye 72, 302 European Court 66, 67 Ankara 249, 307 Britain 66, 186 Çorum 157, 249 European Court of Human Rights 57, 66, 174, 202, Ankara University 302, 303, 309, 310 British 28, 66, 79, 199 Çorum massacre 249 226, 240, 265, 266, 305 Antalya 92 British Leeds United 79 Çölaşan, Emin 88 European Federation of Journalists 209 Anticommunism Associations 89 British National Party (BNP) 66, 185, 187 European Football Championship 281 Arab(s) 4, 47, 157 British parliament 28 D European Human Rights Convention 239 Arabian 248 British People 66 Dailymotion 184 European Inter-University Centre for Human Arabic 181 Brown Book 280 Dalkıran, Özlem 1, 306 Rights and Democratization (EIUC) 301 Armenia 151, 152, 194, 197, 291 Bugün (Newspaper) 3 Danas 210 European Newspaper Publishers Association 209 Armenian Church 127 Bulaç, Ali 109, 112 Danish (Newspaper) 181 European Parliament 185 Armenian culture 146 Bulgaria 57 Darwin 89 European Platform of Regulatory Authorities 209 Armenian Diaspora 104 Bursa 156 de Lange, Martin 119, 120 123, 125 European Social Charter 239 “Armenian genocide” 103 Bursaspor 196 Demir, Nevzat 195 European Union 57, 62, 126, 127, 144, 188, 209, 233 Armenian Identity 89 Bursaspor-Diyarbakırspor match 194 Dersim Rebellion 85 European Union Fundamental Rights Agency 64 Armenian issue 101, 112 Der Spiegel 187 C European Union’s European Instrument for Armenian Patriarch Mesrob Mutafyan 105, 113, Dietz, George 176 Cadena SER 210 Democracy and Human Rights (EIDHR) 2 114, 134 Digg 183 California 185 Expreso Latino 216 Armenian(s) 4, 47, 49, 51, 79, 84, 85, 87, 88, 91, 92, Dink, Hrant 2, 6, 58, 63, 72, 73, 76, 84, 85, 87, 88, Callers of Justice for Children (ÇİAÇ) 245 Express 300 93, 98, 99, 100, 104, 105, 106, 108, 110, 111, 114, 115, Campbell, Kevin 195 89, 91 92, 93, 94, 96, 98, 99, 103, 104, 107, 109, 110, 118, 119, 121, 127, 140, 142, 145, 146, 152, 156, 157, 231, Canada 175, 176 113, 114, 118, 132, 134, 140, 141, 143, 144, 146, 156, 197, F 243, 248, 303 Canadian Human Rights Commission 175 241, 288, 291, 303, 304 Facebook 179, 182, 183, 184, 185, 186 Armenian Village 105 Canal Sur TV 210 Dink, Rakel 72, 101, 142 Fanatik (Newspaper) 3 Arslan, Osman 251 Caribbean 23, 33 Discourse and Power 8, 37 Father Santoro 84 Article 301 of the Turkish Penal Code 113, 141, Catholic(s) 111, 121, 179 Divas 216 FBI 180 235, 291 Catholic Church 281, 284 Diversity Initiative (DI) 272, 273, 277 Fedorovych, Iryna 267, 303 Aryan Liberty 176 Caucasian Media Institute 151 Diyarbakır 249 Fenerbahçe 80, 197, 199 ASALA 106, 107, 108 Central Asia 158 Diyarbakır Independence Court 249 FIFA 196 Asiltürk, Mehmet 121 Central Council of Jews 183 Diyarbakırspor 156, 194 Flickr 183 Asociación Latino-americana de Estudios del Central Decision and Management Committee Doğanay, Ülkü 95, 309 Football against Racism in Europe (FARE) 281 Discurso (ALED) 308 (MKYK) 107 Doğanoğlu, Senem 299 Fotomaç (Newspaper) 3, 195 Association for Social Change 5, 73, 292, 303 Centre de Formation et de Perfectionnement des Doğan Kitap Publication 302 Four Four Two 300 Association of Commercial Television 209 Journalistes (CFPJ) 306 Doğan, Yalçın 110 Framework Decision 227 Association of European Journalists 209 Cerit, Oktay 294 Don Black 176 France 16, 32, 49, 175, 176, 212, 214, 216, 306 Assyrians 4 Chairman of Leeds United 82 Dumanlı, Ekrem 92 Freedom of Press and Freedom of Thought A.Şok 3 Champions League 197, 199 DurDe (Say Stop to Racism and Nationalism) Awards 132 Aşık, Melih 91 Chief 80 288, 289, 290, 291, 293, 301, 303 French 49, 156, 184, 303 Atatürk 86, 91, 93, 154, 238 Chief Public Prosecutor 124 Duran, Ragıp 132, 145, 155, 306 French Cultural Institute 296 “Atatürk İhtilali” (The Atatürk Revolution) 246 Chomsky, Noam 31 Dutch 12, 18, 19, 22, 28, 33, 36 Friedrich Naumann Foundation 2 Düzce Heavy Penal Court 134, 135 Atatürk’s Nationalism 86 Christian(s) 4, 76, 118, 119, 120, 121, 123, 124, 125, G Australia 126 126, 127 Galatasaray 80, 193, 194 Austria 20, 175, 184

317 Galatasaray University 301, 302 Cultural Rights 239 Ljubljana 211, 300 Programme Migrapolis) 210 Galtung, Johan 149, 150 International Minority Rights Group 260 London 211, 307 Norwood v UK 66 Gazetta di Reggio 210 International Socialism Magazine 301 London Sunday Times 183 Noticias 210 Gazi University 302 Intifada 144 Long Awaited Statement 103 NTVSpor 300 Gedikpaşa Armenian Church 145 IOM 269 Los Andes 216 O General Policy Recommendations (GPR) 227 Iraq 29 Lyon Bondy Blog 210 Obama 200 Ireland 175 General Staff 86, 87, 88 M Ocakoğlu, Günseli Özen 109 Georgia 151 Işın Erşen 134 MacDonald, Andrew 180 Office for Democratic Institutions and Human German(s) 36, 49, 122, 188, 282 Islam 66, 120, 213, 247 MacMillan, Palgrave 8, 305 Rights (ODIHR) 186, 187, 271, 302 Islamic 66, 305 German Internet Hotline 184 Madımak Massacre 249 Oklahoma City 181 Islamist(s) 94, 293 Germany 15, 175, 182, 183, 186, 187, 212 Madrid 211 Olso 211 Islamophobia 66 Gert Martinus De Lange 127 Mahçupyan, Etyen 111, 113 Olympic stadium 197 Israel 144, 200 Geske, Suzanna 125 Malatya 6, 76, 84, 88, 96, 118, 119, 120, 121, 123, Ombudsman 272 Israeli Revivo 199 Geske, Tilmann 125 124, 125, 126, 128, 129, 300 Önce Vatan (Newspaper) 89 Istanbul 105, 127, 300, 307 Global Dialogue 2 Malatya Municipality Conference Hall 127 Onda Local Andalucia Radio / TV 210 Istanbul Bar Association 248 Google 184 Malatya Ülkü Ocakları 125 Oran, Baskın 134, 243 Istanbul Bilgi University 302, 309 Government of Turkish Republic 235 Mangırcı, Faruk 93 Organization for Security and Cooperation in İstanbul Büyükşehir Belediye Spor 197 Governorate 141 Maradona 199 Europe (OSCE) 54, 57, 62, 64, 75, 186, 188, 224, Istanbul Police Department 103 Governor’s Office of Istanbul 87 Maraş Massacre 249 227, 228, 229, 271, 296, 302 Istanbulspor 195 Gökçen, Sabiha 85, 86, 87, 88, 89, 140 Marmara earthquake 119 Ortadoğu 3, 78 Istanbul University 300 Göktaş, Kemal 83, 118, 303 Marmara University 300, 301, 309 Oslo 211 İstiklal Marşı 92 Gölpınarlı, Abdülbaki 44 Maszkowski, Rafał 279, 307 Osmanbey 109 Italian(s) 158, 185, 303 Gözcü (Newspaper) 119 Media & Diversity Manager 307 Ottoman(s) 106, 290 Italy 20, 175, 216 Grand National Assembly of Turkey 235 Media Watch 165, 169, 170, 300, 306 Ottoman Empire 247 İzmir 246, 295 Greek(s) 44, 45, 46, 158, 231, 248, 303 Mediterranean 49 Özgür Gündem (Newspaper) 307 Günaydın, Emre 125, 129 J Mediz 5 Öcalan, Abdullah 88 Gündem (Newspaper) 90 Jewish 34, 180, 184, 187, 282 Mersin 96, 119, 126 Özdil, Yılmaz 80 Gündüz, Müslüm 66 Jewish Holocaust 175, 180 Metis Publications 303 Özkök, Ertuğrul 104, 108 Güneş (Newspaper) 3 Jews 4, 32, 34, 120 Middle-Eastern 216 Özsan, Ali 299 Güneyde İmece (Newspaper) 96, 97, 98, 102, Jowett, Benjamin 251 Middle East Technical University 306 P 103, 105, 106 Jud Süß (The Jew Süss) 183 Milan 211 Palestinians 144 Gypsy(es) 57, 93, 238 Jyllands-Posten 181 Millas, Hercules 44, 46, 109, 112 Pamuk, Orhan 93, 112, 141 H K Milli Gazete (Newspaper) 3 Paris 20, 211, 214, 306, 307, 310 HaberTürk 3, 154 Kadir Has Universty 300 Milliyet (Newspaper) 3, 88, 91, 134, 136, 140, 144, Parliamentary Assembly 204 Haider 20 Kadri, Yakup 44 145, 302, 311 Patriarchate 134 Hakan, Ahmet 110, 111 Kalkan, Ersin 85 Minister of Agriculture 156 Peace Institute 169 Halaçoğlu, Yusuf 84 Kaos Gl 5, 288, 295 Minister of Justice 246 Petković, Brankica 162, 164, 300 Halide Edip 44 Karakaş, Osman 126, 127 Ministry 73, 135, 236, 238, 252, 272 PKK 156 Hamas 179 Karakose, Nayat 62 Ministry of Culture 238 Platini, Michel 200 Hamas Online 180 Karan, Ulaş 53, 230, 309 Ministry of Education 272 Poland 158, 186, 281, 284 Hammarberg, Thomas 224 Karataş, Salih 119 Ministry of Foreign Affairs 73 Polish 186, 187 HBB channel 66 Kasımpaşa 197 Ministry of Interior 270, 271, 272 Portugal 210 Heavy Penal Court of Diyarbakır 243 Kavaf, Aliye 293 Ministry of Justice 135, 252, 275 Portuguese Radio Television (RTP, TV Helsinki Citizens’ Assembly (hCa) 281 Kaya, Nurcan 259, 305 Minority Rights and Cultural Rights Working Programme Nos) 210 Hezbollah 179 Kaymaz, Uğur 243 Group 243 Posta (Newspaper) 3, 96, 97, 98, 99, 102, 106 High Council of Judges and Prosecutors 253, 255 Kayra Ltd. 119 Moguls 158 Prague FC 197 Hindus 179 Kayra Publishing House 120, 122, 123, 124, 125, 126 Moroccan(s) 19, 23, 216 Presidential election 141 History Foundation 263 Kayseri 84 Mosaic 216 Press Council 92 Hitler 184 Kemal, Mustafa 140 Moscow 211 Prime Ministry’s Inspection Board 87 Holland 15, 19, 23, 27, 32, 33, 35, 36 Kemalist 250 Motherland party (ANAP) 107 Prophet Muhammad 181 Holocaust Denial 176 Kemalizm 289 Mufti of Sakarya 119 Provincial Chairman of Istanbul Ülkü Ocakları Hooligans 80 Kısacık, Raşit 123, 126 Museum of History of Polish Jews 282 (Forges of Ideal) 90 HO.Tercüman (Newspaper) 3 Kiev 276 Muslim(s) 2, 16, 24, 51, 106, 111, 120, 179, 180, 181, Pulur, Hasan 88 Human Rights Advisory Board 134 216, 248, 264, 276 Kingdom 254 R Human Rights Association of Turkey (IHD) 307 MySpace 183, 184 Kirkuk-based operation 103 Racial Discrimination Committee 265 Human Rights Commissioner 168 M’Zine and Maroc.nl 216 Kiverlioğlu, Orhan 89 Racial Discrimination Convention 68 Human Rights Committee 265, 266 Klassekampen 210 N Radikal (Newspaper) 3, 251, 300 Human Rights Institution 59 Kocadağ, Kürşat 129 NA 280, 281, 283, 284, 285 Radikal Futbol 300 Human Rights Joint Platform (IHOP) 5, 262 Korkut, Tolga 147, 163, 309 Nachova 57 Radio and Television Broadcasters 236 Human Rights Research Association (IHAD) 5 Koşar, Baki 296, 298 National Anthem (the Independence March) Radio and Television Supreme Council (Radyo ve Hür FM 309 Köker, Eser 95 92, 197 Televizyon Üst Kurulu - RTÜK) 236 Hürriyet (Newspaper) 3, 85, 87, 88, 90, 91, 96, 97, Ku Klux Klan 176, 179, 185 National Bureau of Vigilance Against Anti- Radio and TV Council 283 98, 99, 100, 101, 102, 103, 104, 106, 108, 110, 111, 114, Kumkapı 134 Semitism (BNVCA) 184 Radio Maryja 281, 282 134, 137, 293, 307 Kurban, Dilek 261 National Democratic Party 188 Radio Televisione Italiana (RAI, Regione Emilia Hürriyet Daily (Newspaper) 115 Kurdish 23, 49, 84, 142, 154, 158 National Intelligence Organization (MIT) 73 Romagna) 210 Hutus 64 Kurdistan 23 Nationalist Movement Party (Milliyetçi Hareket Ramadan 118 I Kurd(s) 2, 4, 11, 12, 22, 23, 28, 47, 49, 51, 93, 94, Partisi-MHP) 105, 125 Reader Representative page 144 İbrahim Kaboğlu 134, 243 156, 243, 264, 289, 290 Nazi(s) 34, 178, 180, 183, 280, 292 Redwatch 186, 188 Idealists and Labour Party (İP) 90 Kurtulmuş, Numan 127 Neonazi 175, 184, 185, 187, 188, 274, 280, 292 Republic of Turkey 251 İhsan Dağı 111 Kutlutürk, Bülent 117, 300 Netherlands 216 Respect Magazine 216 Iliev v. Bulgaria 226 L New York 66, 305 Rijkaard 195, 200 Independent Communications Network Lambda İstanbul 5 New York Times 184 Roma 4, 47, 148, 152, 163, 165, 166, 167, 169, 170, (Bağımsız İletişim Ağı – BİA) 302 Latin America 308 NGO(s) 2, 136, 170, 226, 228, 240, 260, 261, 262, 226, 264 Inönü University Faculty of Theology 128 Latin-American 216 263, 264, 265, 266, 269, 270, 271, 272, 275, 277, Romani 47, 166, 185 Intercultural Action 281 La Vanguardia 210 278, 293, 303, 305, 307, 310 Romans 57, 118, 162 International Agreement for Abolishing all Racial Leeds United 79, 82, 193 Nigerian 268, 272 Romas 49 Discrimination 58 Le Front National 20 Nişantaşı 48 Rome 211 International Convention on the Elimination of LGBTT 246, 260, 289, 290, 295, 296, 297, 298, 299 Nobel Prize in Literature 112 Ronaldo, Cristiano 199 All Forms of Racial Discrimination (ICERD) 225 Liberal Party 29 North America 177 RTÜK 237 International Covenant on Civil and Political Liberals 29 Norway 254 Rums (Turkish Greeks) 4 Rights (ICCPR) 225, 239, 265 Linguistics Textbook 45 Norwegian 149 Russia 186 International Covenant on Economic, Social and Lisbon 211 Norwegian Radio Television (NRK, TV Russian(s) 158, 216, 276

318 Russian Federation 274 Tam Saha 300 UN Special Rapporteur 177 Rwanda 64 Tanrıkulu, Mehdi 243 US 5, 66, 176, 254 Taraf (Newspaper) 3, 197 USA 31, 55, 212 S US Courts 65 Saadet Party 121, 127 Tekin, Arslan 89, 90 US House of Representatives 145 Sabah (Newspaper) 3, 82, 90, 134, 136, 137, 304, Temiz, Levent 90 US Justice Department 180 309 Tercüman (Newspaper) 102 US National Socialist Movement 182 Salama 216 Terim, Fatih 195 Utrop 210 Salgueiro da Silva Mouta 202 TGNA 249 Üstündağ, Erhan 162, 302 Samast, Ogün 142 The Guardian 193 Sami Yen Stadium 80 the ship Mavi Marmara 200 V Samsun 142 The Voice 216 Vakit (Newspaper) 78, 119, 120 Savaş, Orhan 127 Today’s Zaman 311 Vakıflı Village 103, 106 Sazak, Derya 134, 139, 302 Tolon, Hurşit 89 van der Veur, Dennis 223, 301 Schmitt, Carl 248 Tony Blair 28 van Dijk, Teun A. 7, 308 Schulz, Martin 185 Topçu Ferik Rıza Pasha 248 Vatan (Newspaper) 3, 195, 304 Searle 30 Toronto 175 Vatican 123 Secic 57 Trabzon 142 Venice 301 Secic v. Croatia 226 Trabzonspor 195 Venk 121, 122 Second Life 186 True Path Party (DYP) 89 Vicente del Bosque 195 Second World War 180, 184 TTK (Turkish Historical Society) 84 Vienna 231 Security Service of Ukraine 272 Tunçsiper 107 Village of Vakıflı 105 Selçuk, İlhan 87, 88 Turcoman 158 Virgin Media 185 Selim, Yavuz 158 Turk 4, 28, 44, 91, 106, 113, 248 Vodafone 185 Sen 216 Turkey 2, 4, 6, 22, 46, 48, 49, 51, 54, 57, 59, 60, 62, Vyacheslav Likhachev 278 Serbian 195 66, 67, 72, 82, 84, 88, 91, 93, 94, 100, 101, 102, 104, 106, 108, 112, 113, 114, 118, 119, 120, 122, 126, 134, 141, W Serbs 4 Warsaw 302 Seyfettin, Ömer 44 142, 145, 148, 150, 152, 154, 162, 163, 174, 192, 196, 222, 226, 227, 232, 239, 241, 246, 255, 260, 262, Western 49 Sharia 66, 88 Western Europe 17 Show 309 263, 264, 268, 290, 292, 300 Turkey-Switzerland match 194 Western Guard Party 175 Show Radio 310 West Virginia Neonazi 176 Show TV 310 Turkish 12, 13, 16, 18, 19, 22, 23, 35, 36, 46, 62, 82, 86, 88, 122, 125, 128, 146, 193, 237, 261 Wikipedia 183 Simon Wiesenthal Center 176, 178, 179, 182, 185 Wordpress 183 Sivas 197, 249 Turkish Armed Forces 86 Turkish Association of Journalists (TGC) 307 World Association of Newspapers 209 Siyah Pembe Üçgen (Black Pink Triangle) 5 World of Warcraft 186 Slavic 268 Turkish Christians 124 Turkish citizens 113 World Trade Centre 66 Slovenia 148, 166, 167, 170, 172 World Wide Web 183 Slovenian 165, 166 Turkish Constitution 55 Slovenia Peace Institute 162 Turkish football 194 Y Social Dominance Theory 45 Turkish Galatasaray teams 79 Yeni Balıkesir (Newspaper) 96, 98, 99, 105, Som, Deniz 88, 89 Turkish General Staff 85, 86, 87 106, 107 Sonsöz (Newspaper) 96, 98, 103, 120, 123, 125, Turkish History Thesis 158 Yeni Çağ (Newspaper) 3, 78, 90, 92 126, 127, 129 Turkish identity 101 Yenigün (Newspaper) 125, 126 Soros Foundation 273 Turkish Journalists’ Society (TGC) 132 Yenigün Daily (Newspaper) 300 South Africa 185 Turkish Justice Academy 251 Yeni Şafak (Newspaper) 3, 91 South African Republic 119, 262 Turkish language 45 Yeni Yuzyil Daily (Newspaper) 310 Sözcü (Newspaper) 3 Turkish Law 90 Yıldız, Ahmet 297 Sözeri, Ceren 3, 301 Turkish Media 86 Yıldız, Reyhan 296 Spain 15, 20, 27, 33, 36, 196 Turkish Nation 86, 235, 247 Yılmaz, Mehmet Ali 195 Spanish 20, 195 Turkishness 18, 235 Young Civilians 248 Spanish National Agency 196 Turkish Penal Code (TCK) 141, 231, 232, 234, 235, YouTube 179, 182, 183, 184 Sparta Prague FC 197 239, 244, 264 Yugoslavia 167, 171 Speak Out Against Discrimination campaign 163 Turkish Premiere Football League 156 Yumul, Arus 49 Spectrum Radio 210 Turkish Radio Television (TRT) 210 Yürekli, Murat 122 Turkish Republic 114, 235 Star (Newspaper) 3, 80, 93, 134, 193 Z Turkish State 247 Statements from MHP Balıkesir provincial Zaman (Newspaper) 3, 90, 91, 92, 93, 96, 97, 98, Türkmen, İlter 110 leader 105 99, 100, 102, 103, 105, 106, 109, 111, 112, 113, 114, Turks 44, 49, 80, 91, 101, 106, 118, 158, 247 Statements of the BBP leader 105 115, 134 Turner Diaries 180 statements of the MHP Leader 107 Zionist courts 93 Tutsi 64 Strasbourg 211 Zirve Bookstor (Publishing House) 6, 76, 84, 118, TV8 311 STV News 311 123, 125, 128, 132 Sunni Kurds 118 U Zundelsite 180 Sunnites 126 UEFA 193, 196, 199, 200 Supreme Court (High Court of Appeals) 134, Ugandans 156 251, 252 Uğur Mumcu Investigative Journalism Supreme Court of Appeals 239 Foundation 304 Supreme Court of Pakistan 182 UK 66, 82, 187, 188, 193 Supreme Court of the United States 56 Ukraine 268, 270, 271, 272, 273, 274, 276 Susiç, Saffet 195 Ukrainian 271, 274, 276, 278 Su TV 210 Uluengin, Hadi 109, 110, 111 Sümer, Çetin 156 UN 62, 68, 188, 263, 264 Sweden 229 UN Commitee 68 Swedish Parliament 145 UNESCO 239 Switzerland 194 UNHCR 269 Sydney 72 UNIAN 273 Syria 254 UniFeb 196 Şafak, Erdal 91 Unite Against Fascism 185 Şahin, Kemal 242, 304 UNITED 281 Şensever, Levent 287, 303 United Intercultural Dialogue 292 Şeren, Turgay 199 United Kingdom 175, 212, 213 United Nation(s) 57, 62, 281, 305 T Tages Zeitung 210 United Nations Secretary 176 Takvim (Newspaper) 3 United States 12, 27, 33, 178, 186, 187, 188, 189 United States of America 189

319